Вікіпедыя bewiki https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0 MediaWiki 1.39.0-wmf.26 first-letter Мультымедыя Адмысловае Размовы Удзельнік Размовы з удзельнікам Вікіпедыя Размовы пра Вікіпедыю Файл Размовы пра файл MediaWiki Размовы пра MediaWiki Шаблон Размовы пра шаблон Даведка Размовы пра даведку Катэгорыя Размовы пра катэгорыю Партал Размовы пра партал TimedText TimedText talk Модуль Размовы пра модуль Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk Браніслаў Адамавіч Тарашкевіч 0 8026 4194100 4122503 2022-08-25T14:08:48Z Zemant 13613 /* Вяртанне ў Беларусь. Пачатак палітычнай дзейнасці. */ wikitext text/x-wiki {{навуковец}} '''Бранісла́ў Ада́мавіч Тарашке́віч''' ({{ДН|20|1|1892|8|}}, Мацюлішкі, цяпер [[Вільнюскі раён|Віленскі раён]], [[Літва]] — {{ДС|29|11|1938||}}, [[Мінск|Менск]], [[НКУС БССР|НКУС]]) — беларускі грамадска-[[Палітык|палітычны дзеяч]], [[Мовазнаўства|мовазнавец]], [[пісьменнік]]-[[перакладчык]]. Кандыдат філалогіі (1916). Акадэмік [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|АН Беларусі]] (1928). Аўтар першай агульнапрынятай граматыкі [[Беларуская мова|беларускай мовы]] ([[Беларуская граматыка Тарашкевіча (1918)|Беларуская граматыка для школ, 1918]]). == Біяграфія == === Дзяцінства, Віленская гімназія === [[Файл:Branislaŭ Taraškievič. Браніслаў Тарашкевіч (1911).jpg|міні|злева|Браніслаў Тарашкевіч па заканчэнні Віленскай гімназіі, 1911 г.]] Нарадзіўся ў засценку [[Мацюлішкі]] [[Віленскі павет (Расійская імперыя)|Віленскага павета]], за 30 км на ўсход ад [[Вільнюс|Вільні]], (цяпер [[Літва]]) у сям’і каталіцкага селяніна-серадняка Адама Тарашкевіча і яго жонкі Алены Чарняўскай. З сямі гадоў Браніслаў дапамагае бацьку з гаспадаркай, працуе пастухом. У народным вучылішчы Браніслаў паказвае выдатныя вынікі. Вестка пра гэта дайшла да маладой памешчыцы Гелены Стамброўскай. У 1906 годзе яна забрала Браніслава да сябе, апекавала яго і дапамагла паступіць у трэці клас 2-й Віленскай гімназіі. У асяроддзі гімназістаў карыстаўся павагай. У 16-гадовым узросце Браніслаў пачынае зарабляць сабе на жыццё рэпетытарствам. У гімназіі паказвае сябе добрым вучнем, мае сярэдні бал 4,3<ref>Дзяржаўны архіў літаратуры і мастацтва РБ, Фонд 3, Вопіс 1, справа 225, старонка 3 // Сведчанне аб паспяховасці 1910/1911 год.</ref>, у праграму ўваходзіла навучанне па 4 сучасных мовах ([[Руская мова|руская]], [[Польская мова|польская]], [[Французская мова|французская]], [[Нямецкая мова|нямецкая]]) і дзвюх класічных ([[Старажытнагрэчаская мова|грэчаская]], [[Лацінская мова|лацінская]]). У гімназіі Тарашкевіч трапляе ў студэнцкія згуртаванні, адным з такіх згуртаванняў была патрыятычна-незалежніцкая арганізацыя з [[клерыкалізм|клерыкальным]] адценнем Вызваленне ({{lang-pl|Wyzwalenie}}). Дзейнічала яна пад лозунгам: «''Навука, Цнота, Айчына''», мела на мэце працяг традыцый [[Таварыства філаматаў|філаматаў]] і [[Таварыства філарэтаў|філарэтаў]]. Да гэтай арганізацыі належалі самыя перадавыя вучні гімназіі, але з рознымі жыццёвымі крэда, з рознымі, але талерантнымі поглядамі на нацыянальнае пытанне. Тарашкевіч трапляе ў левае адгалінаванне гуртка, там цікавяцца палітычнай філасофіяй і эканомікай. У гэты ж самы час Тарашкевіч канчаткова самавызначаецца як [[Беларусы|беларус]], перастае хадзіць у касцёл, становіцца [[Атэізм|атэістам]]. У часе навучання ў Вільні знаёміцца з беларускай інтэлігенцыяй, наведвае выдавецтва [[Наша ніва (1906)|Нашай Нівы]], органа [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларускай сацыялістычнай грамады]]. У 1911 годзе скончыў 2-ю Віленскую гімназію з срэбным медалём. === Пецярбургскі перыяд === У жніўні 1911 года Браніслаў Тарашкевіч апынуўся ў сталіцы [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] і быў без перашкод прыняты на гісторыка-філалагічны факультэт [[Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт|Пецярбургскага ўніверсітэта]]. Тут на працягу чатырох гадоў вучыўся пад кіраўніцтвам славутых мовазнаўцаў: [[Іван Аляксандравіч Бадуэн дэ Куртэнэ|Яна Бадуэна дэ Куртэнэ]], [[Яўхім Фёдаравіч Карскі|Яўхіма Карскага]]. Навуковым кіраўніком Браніслава быў акадэмік [[Аляксей Аляксандравіч Шахматаў|Аляксей Шахматаў]]. У Пецярбургу Тарашкевіч жыў па адрасе Англійскій праспект 30, кв. 21<ref>Асабістая справа: ЦГИА СПб. Ф. 14, оп. 3, д. 58823, л. 15</ref>. У Пецярбургу пачынае стварэнне [[Беларускі навукова-літаратурны гурток|навукова-літаратурнага гуртка студэнтаў Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта]]. Піша статут да яго. Пазней становіцца старастам гуртка<ref>Справаздача пра дзейнасць гуртка з 1912 °C. 92-115// Бібліятэка літоўскай акадэміі навук у Вільні.</ref>. У Пецярбургу Тарашкевіч даволі блізка сышоўся з [[Янка Купала|Янкам Купалам]], які ў той час пашыраў сваю адукацыю. Купала хоць і быў старэйшы на 10 гадоў, вельмі цаніў Тарашкевіча. Вось такі ліст атрымлівае пазней Тарашкевіч ад Янкі Купалы: <blockquote>''«Дзядзька Тарас, што чуваць у Вас з беларускай граматыкай? Ці зрабілі што-небудзь у гэтым напрамку? Калі маеце ўжо яе накід, то будзьце ласкавы прыслаць яго нам, калі не — то ўпэўніце ў сваёй добрай волі і спрыце і зрабіце гэта як найхутчэй. Просіць аб гэтым Вас п. Іваноўскі, старшыня Беларускага Выдавецкага Таварыства ў Вільні. Граматыку Вашу хоча Таварыства выдаць і пусціць у свет у „назіданіе“ маладому беларускаму пакаленню. Дык варушыцеся, дзядзька, і ў шапку не спіце. Чакаем хутка ад вас адказу. Шчыра вам адданы.»''<ref>В. Рагойша Народныя песняры Мн. 1972. — C. 254.</ref></blockquote> У Пецярбургу Тарашкевіч трапляе ў розныя колы нацыянальных рухаў, прыхільна ставіцца да польскага нацыянальнага руху. Працуючы хатнім настаўнікам, Тарашкевіч пазнаёміўся з сям’ёй Зябіцкіх. Вось што піша [[Юзаф Зябіцкі]] ў сваім дзённіку: <blockquote>''«Гэты сын селяніна з-пад Вільні садзейнічае далейшаму ўмацаванню польскасці ў нашым доме… Неўзабаве пачаў дастаўляць жонцы польскую літаратуру, падабраную так, каб даць ёй магчымасць пазнаць жыццё і імкненні польскага народа, у духу якога павінна выхоўваць сыноў.»''</blockquote> У траўні 1916 года скончыў гісторыка-філалагічны факультэт [[Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт|Петраградскага ўніверсітэта]] і быў пакінуты там пры кафедры [[Руская мова|рускай мовы]] і літаратуры. Працаваў і як прыват-дацэнт [[Старажытнагрэчаская мова|старажытнагрэчаскай]] і [[Лацінская мова|лацінскай]] моў. === Вяртанне ў Беларусь. Пачатак палітычнай дзейнасці. === У [[1917]] годзе становіцца актыўным удзельнікам і адным з лідараў [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларускай сацыялістычнай грамады]]. Знаходзіцца ў Менску ў часе абвяшчэння [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. У аўтабіяграфіі пазней піша, што ніколі не ўваходзіў ва ўрад, але і чужым у гэтых колах не быў. Палітычную пазіцыю Тарашкевіча на той час можна акрэсліць, як хістанне паміж прызнаннем [[Рэвалюцыя 1917 года ў Расіі|рэвалюцыі]], лаяльным супрацоўніцтвам з [[Бальшавізм|бальшавікамі]] і платформай беларускіх незалежнікаў. З некаторых крыніц вынікае, што ён уваходзіў у склад «Вярхоўнай рады» беларускага эміграцыйнага ўрада, а з іншых крыніц — што быў актыўным дзеячам у [[Беларускі нацыянальны камісарыят|Беларускім нацыянальнага камісарыяце]] ў Петраградзе ў лютым 1918 года, выконваў функцыю загадчыка аддзела культуры і асветы. У [[1919]] годзе — выкладчык [[Беларуская мова|беларускай]] і [[Старажытнагрэчаская мова|старажытнагрэчаскай]] моў у [[Беларускі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя Максіма Танка|Менскім педагагічным інстытуце]]. З наступленнем бальшавікоў на Менск, з’язджае ў Вільню. === Дзейнасць у Заходняй Беларусі === [[Файл:Bielaruski pasoĺski klub. Беларускі пасольскі клуб (1923).jpg|міні|300пкс|[[Беларускі пасольскі клуб]]. Сядзяць (злева направа): у 1-м радзе — [[Антон Аўсянік|А. Аўсянік]], [[Фабіян Мацвеевіч Ярэміч|Ф. Ярэміч]], [[Павел Пятровіч Валошын|П. Валошын]]; у 2-м радзе — [[Вячаслаў Васілевіч Багдановіч|В. Багдановіч]], [[Міхаіл Сілуянавіч Кахановіч|М. Кахановіч]], Б. Тарашкевіч, [[Аляксей Васільевіч Назарэўскі|А. Назарэўскі]], [[Аляксандр Мікітавіч Уласаў|А. Уласаў]]; стаяць: [[Васіль Цімафеевіч Рагуля|В. Рагуля]], [[Сымон Якавюк|С. Якавюк]], [[Адам Станкевіч|А. Станкевіч]], [[Сымон Аляксандравіч Рак-Міхайлоўскі|С. Рак-Міхайлоўскі]], [[Пятро Васільевіч Мятла|П. Мятла]]. Варшава. 1923 г.]] У 1920 годзе — загадчык беларускага сектара дэпартамента асветы марыянеткавай [[Сярэдняя Літва|Сярэдняй Літвы]]. Непрацяглы перыяд уваходзіць у віленскую [[Масонства|масонскую ложу]] «Праўда». У 1921 годзе становіцца дырэктарам [[Віленская беларуская гімназія|Віленскай беларускай гімназіі]]. З 1921 па 1922 год — пасол [[сойм]]а [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], у 1922—1924 гадах быў старшынёй [[Беларускі пасольскі клуб|Беларускага пасольскага клуба]]. У першы перыяд сваёй парламенцкай працы трымаўся ў цэлым паланафільскай арыентацыі, хоць востра крытыкаваў з соймавай трыбуны нацыянальную і сацыяльную палітыку польскіх урадаў. Спрабаваў знайсці аб’ядноўваючы вектар для польскага і беларускага народаў. <blockquote>''«…Добра разумеем, што польскія войскі прыбылі на нашую бацькаўшчыну з мэтай ператварэння земляў былога Вялікага Княства Літоўскага ў крэпасць для абароны Рэчы Паспалітай Польскай… З гэтага вынікае, што… інтарэсы Польшчы з’яўляюцца і нашымі інтарэсамі. Таму гэтая супольнасць інтарэсаў дае нам магчымасць будучую работу па адбудове незалежнай Беларусі весці на грунце згод з польскім народам. Узаемаразуменне на аснове прызнання польскім народам незалежнасці і цэласнасці Беларусі, звязанай з Рэччу Паспалітай сумеснай абаронай свайго незалежнага існавання, лічым за пажаданае і карыснае для абодвух народаў. Польская акупацыя пакінула пасля сябе справядлівы горыч і расчараванне ў шчырасці палітыкі Польшчы, якая аднеслася да Беларусі толькі як да сваіх крэсаў усходніх. Аднак свядомая беларуская народная думка не перастала шукаць падтрымкі Польшчы, верачы, што прынцыпы сапраўднай дэмакратыі павінны ўрэшце перамагчы»''.<ref>B. Taraszkewicz, Białoruskie postułaty polityczne, «Przymierze», 1920. — C. 6.</ref> </blockquote> [[Выява:BGAMLI LA 3 1 59 036.jpg|350px|thumb|Выява з часопіса [[Маланка (часопіс)|Маланка]], адлюстроўвае папулярнасць [[Беларуская сялянска-работніцкая грамада|БСРГ]] 1926 г.]] У 1923 годзе [[Беларускі пасольскі клуб|Беларускім пасольскім клубам]], а менавіта, Тарашкевічам распрацоўваецца праект аўтаноміі Беларусі. Юрыдычны бок кансультуе і ўхваляе вядомы адвакат [[Тадэвуш Урублеўскі]]. Але праект так і не быў заслуханы ў сейме<ref>Рагуля В. // Успаміны; Нью Ёрк, 1957 °C. 41.</ref>. У лютым [[1924]] года разам з [[Радаслаў Казіміравіч Астроўскі|Радаславам Астроўскім]] і [[Аляксандр Мікітавіч Уласаў|Аляксандрам Уласавым]] прыняў удзел у стварэнні [[Беларуска-польскае таварыства ў Вільні|Беларуска-польскага таварыства]] ў [[Вільнюс|Вільні]], за што быў адхілены ад старшынства ў [[Беларускі пасольскі клуб|Беларускім пасольскім клубе]] і заменены на [[Васіль Цімафеевіч Рагуля|Васіля Рагулю]]. Паступова мяняе свае погляды і на магчымасць дэмакратычных змен у Польшчы. У прамове ў сейме 25 сакавіка 1925 года Тарашкевіч гаварыў: <blockquote>''«Абвінавачваеце нас у камунізме, у распальванні дыверсійнага руху, бандыцкага, як вы кажыце, а па сутнасці руху паўстанцкага, абвінавачваеце нас у тым, што не хочам быць лаяльнымі ў адносінах да польскай дзяржавы, але прыгадайце, што прыйшлі мы ў гэты сойм менавіта дзеля таго, каб знайсці тут прававую аснову; былі мы, праўда, на кароткі час, наіўнымі, мы паддаліся канстытуцыйным ілюзіям, мы спадзяваліся, што законы і канстытуцыя надзейна гарантуюць палітычныя і нацыянальныя правы. Мы прыйшлі ў гэты сойм, каб змагацца за аўтаномію. Мы выбралі прэзідэнта, мы галасавалі за ўрад Сікорскага, каб падкрэсліць сваю лаяльнасць. А што сталася? За тое, што мы набраліся смеласці выбраць прэзідэнта, вы яго забілі».''<ref>Sprawozdania stenograficzne, okres I, posiedzenie 129; 13.06.1924</ref></blockquote> Пасля гэтага зблізіўся з левым крылом [[Беларускі пасольскі клуб|БПК]]. [[24 чэрвеня]] [[1925]] года разам з [[Сымон Аляксандравіч Рак-Міхайлоўскі|Сымонам Ракам-Міхайлоўскім]], [[Павел Пятровіч Валошын|Паўлам Валошыным]] і [[Пятро Васільевіч Мятла|Пятром Мятлой]] выйшаў са складу [[Беларускі пасольскі клуб|Беларускага пасольскага клуба]] і заснаваў пасольскі клуб [[Беларуская сялянска-работніцкая грамада|Беларускай сялянска-работніцкай грамады]] (БСРГ). Стаў старшынёй клубу, а пасля старшынёй ЦК створанай на яго аснове масавай палітычнай партыі. Напісаў праграму БСРГ, якая была прынята [[12 мая]] [[1926]]. Шчыльна зблізіўся з лідарамі [[Камуністычная партыя Заходняй Беларусі|Камуністычнай партыі Заходняй Беларусі]], і ў снежні [[1925]] года быў прыняты ў партыю. Таемна ўдзельнічаў у III канферэнцыі Камуністычнай партыі Заходняй Беларусі (студзень [[1926]] года). У студзені [[1927]] года быў арыштаваны польскімі ўладамі, а ў траўні 1928 года асуджаны на 12 гадоў зняволення. У часе турэмнага тэрміна на [[Лукішская турма|Лукішках]] у 1929 годзе Тарашкевіч чытае «[[Капітал]]» [[Карл Маркс|Карла Маркса]], «Развіццё капіталізму ў Расіі» [[Уладзімір Ільіч Ленін|Леніна]], «Фінансавы капітал» [[Гільфрэндынг]]а. У 1929 годзе тэрмін зняволення быў зменшаны да 8 гадоў, а ў траўні 1930 года Тарашкевіч быў датэрмінова выпушчаны з астрога. Актыўна далучыўся да камуністычнай выбарчай кампаніі ў польскі парламент, з восені 1930 года ўзначаліў пракамуністычны Цэнтральны сялянска-работніцкі выбарчы камітэт «[[Змаганне]]», даў згоду балатавацца ў дэпутататы. Пад ціскам польскіх улад перебраўся ў вольны горад [[Гданьск|Данцыг]], адкуль пры дапамозе сувязных кіраваў выбарчай кампаніяй; жыў ва ўмовах канспірацыі. 5 лютага 1931 года арыштаваны на польскай тэрыторыі пры спробе праехаць з Данцыга ў [[Берлін]] па пашпарце на чужое імя і з дакументамі па выбарчай кампаніі ў Заходняй Беларусі. У лістападзе 1932 годзе асуджаны на 8 гадоў катаржнай турмы. === Абмен у СССР і смерць === З верасня [[1933]] быў абмяняны ля прыгранічный станцыі Коласава на вязня {{нп3|Салавецкі лягер асаблівага прызначэньня|Салавецкага лагера|be-x-old|}} беларускага драматурга і публіцыста [[Францішак Аляхновіч|Францішака Аляхновіча]]. У [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] быў вымушаны працаваць загадчыкам аддзела [[Польшча|Польшчы]] і [[Прыбалтыка|Прыбалтыкі]] ў [[Міжнародны аграрны інстытут|Міжнародным аграрным інстытуце]] ([[Масква]]), хаця з'яўляўся правадзейным членам [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|АН Беларусі]]. 6 траўня [[1937]] года арыштаваны. 5 студзеня 1938 «двойкай» НКУС і Пракуратуры СССР прыгавораны да расстрэлу. Як сцвярджае афіцыйная версія, ён быў расстраляны [[29 кастрычніка]] [[1938]] у Менску<ref>{{кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Возвращенные имена: Сотрудники АН Беларуси, пострадавшие в период сталин. репрессий|арыгінал = |спасылка = |адказны = сост. и авт. предисл. Н. В. Токарев; под ред. А. С. Махнача.|выданне = |месца =Мн. |выдавецтва =Навука i тэхнiка|год = 1992|том = |старонкі =104-106|старонак =|серыя = ||}}</ref>. Даследчык [[Леанід Уладзіміравіч Маракоў|Леанід Маракоў]] выказвае меркаванне, што Браніслаў Тарашкевіч загінуў у часе катаванняў, якія доўжыліся дзевяць месяцаў<ref>http://news.tut.by/culture/261187.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305014710/http://news.tut.by/culture/261187.html |date=5 сакавіка 2016 }}</ref>. Рэабілітаваны Ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда СССР 26 студзеня 1957 года. == Сям’я == [[Файл:Branislaŭ Taraškievič. Браніслаў Тарашкевіч (1925-33).jpg|міні|Браніслаў Тарашкевіч з Верай Сніткай і сынам Радаславам, другая палова 1920-х гг.]] У 1923 годзе ажаніўся з Верай Сніткай<ref>''Вера Андрэеўна Снітка, дачка беларускага археолага і краяведа [[Андрэй Канстанцінавіч Снітка|Андрэя Сніткі]] і пляменіца па матчынай лініі [[Аляксандр Мікітавіч Уласаў|Аляксандра Уласава]].''</ref>, праваслаўнай беларускай з [[Радашковічы|Радашковічаў]], у 1925 годзе у іх нарадзіўся сын<ref>Пецюкевіч М. // Успаміны; Бергман. А // Слова аб Браніславе Тарашкевічы. — Мн. 1992. С. 56.</ref>. Сына назвалі Радаслаў, у сям’і яго называлі Славікам. Радаслаў Тарашкевіч загінуў у баі каля вёскі [[Гарэлы Луг]] ([[Бягомльскі раён]]) у чэрвені 1944 года, быў савецкім партызанам, пазней перапахаваны ў брацкай магіле ў Бягомлі<ref>{{cite web|url = https://westki.info/artykuly/18802/syn-branislava-tarashkevicha-pahavany-u-brackay-magile-u-byagomli|title = Сын Браніслава Тарашкевіча пахаваны ў брацкай магіле ў Бягомлі|author = |authorlink = |date = 7-9-2015|publisher = westki.info|language = |archiveurl = https://web.archive.org/web/20190422223315/https://westki.info/artykuly/18802/syn-branislava-tarashkevicha-pahavany-u-brackay-magile-u-byagomli|archivedate = 22 красавіка 2019|accessdate = 23-4-2019|deadurl = yes}}</ref>. У 1933 годзе Браніслаў Тарашкевіч назаўсёды развітваецца з першай сям’ёй праз палітычны абмен у [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]], жонка і сын мелі права паехаць за бацькам і мелі намер гэта зрабіць, але па невядомых прычынах засталіся ў Польшчы<ref>Бергман А. // Слова аб Браніславе Тарашкевічы. — Мн. 1992. — С. 93.</ref>. У 1934 годзе ў [[Масква|Маскве]] бярэцца шлюбам з другой жонкай, выпускніцай вышэйшых літаратурных курсаў, Нінай Палянскай. У далейшым Ніна Палянская старанна змагалася за рэабілітацыю мужа. == Навуковая і літаратурная дзейнасць == [[Выява:Podpis Tara.jpg|thumb|злева|Подпіс Браніслава Тарашкевіча]] [[Выява:Branisłaŭ Taraškievič - Biełaruskaja gramatyka dla škoł, 1929.png|thumb|Беларуская граматыка Тарашкевіча 1918]] У 1913 годзе пачынае працаваць над граматамі XII ст. Паводле загаду Шахматава едзе ў Рыжскі архіў старажытных грамат. Працуе над гістарычнай граматыкай беларускай мовы. Дакладна не вызначана навуковая ступень Браніслава Тарашкевіча. Не знойдзены дакументы аб атрыманні ім звання прафесара, але аб гэтым ёсць ускосныя сведчанні<ref>Бергман А. // Слова аб Браніславе Тарашкевічы, Мн. 1992. С. 25.</ref>. Выступаў у беларускім друку з 1914 года. У 1918 годзе, працуючы загадчыкам культурна-асветнага аддзела [[Беларускі нацыянальны камісарыят|Белнацкама]], падрыхтаваў і выдаў у [[Вільнюс|Вільні]] першую «[[Беларуская граматыка Тарашкевіча (1918)|Беларускую граматыку для школ]]». У ёй аўтар абагульніў і замацаваў пісьмовыя традыцыі, што складаліся ў той час у выданні мастацкай, навукова-папулярнай і публіцыстычнай літаратуры, у пісьмовым друку; улічыў здабыткі тагачаснай [[Мовазнаўства|лінгвістычнай навукі]] (даследаванні [[Аляксей Аляксандравіч Шахматаў|Аляксея Шахматава]], [[Яўхім Фёдаравіч Карскі|Яўхіма Карскага]]) і вопыт папярэднікаў. Граматыка пасля вытрымала 6 перавыданняў. Граматыка доўгі час была галоўным падручнікам па беларускай мове, асабліва ў часы [[Беларусізацыя|беларусізацыі]] 1920-х гадоў у [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Пераклаў на беларускую мову «[[Іліяда|Іліяду]]» [[Гамер]]а і «[[Пан Тадэвуш|Пана Тадэвуша]]» [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]. Псеўданімы: ''Адам Навука'', ''«Тарас на Парнасе»'', ''Я. Тарас'', ''Тарас Язычнік'', ''Тарас Навіна''. == Творы == * Заходняя Беларусь — плацдарм імпэрыялістычнай інтэрвэнцыі. — [[Мінск|Менск]]: [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Беларуская акадэмія навук]], [[Камісія па вывучэнні Заходняй Беларусі пры Беларускай акадэміі навук|Камісія па вывучэньні Заходняй Беларусі]], [[1931]]. — 20 с. * Сьцежкай двурушніцтва і здрады // Супроць контррэволюцыйнага беларускага нацыянал-дэмократызму. — Мн.:Белдзяржвыдавецтва, 1931. * Как живут крестьяне за границей. — Москва-Ленинград: Леноблиздат, 1935. — 82 с. * Дифференциация крестьянства в [[Польшча|Польше]] во время кризиса // Польская деревня во время кризиса. — Москва, 1935. С. 3—80. * Выбранае: крытыка, публіцыстыка, пераклады / Б. Тарашкевіч // Укладанне, уступ, каментарыі [[Арсень Ліс|А. Ліса]]. — Мінск: Мастацкая літаратура, 1991. — 319 с. == Ушанаванне памяці == [[Файл:II Liceum Ogólnokształcące w Bielsku Podlaskim 3.JPG|міні|Шыльда на Беларускім ліцэі імя Браніслава Тарашкевіча ў Бельску Падляскім]] Імем Браніслава Тарашкевіча названы вуліцы ў горадзе [[Маладзечна|Маладзечне]] і ў гарадскім пасёлку [[Радашковічы]]. У 1969 годзе імя Тарашкевіча стаў насіць [[Беларускі ліцэй імя Браніслава Тарашкевіча|ліцэй]] з беларускай мовай навучання ў польскім горадзе [[Бельск Падляскі|Бельску Падляскім]]. У 2003 годзе імем Тарашкевіча была названа [[Вуліца Браніслава Тарашкевіча (Мінск)|вуліца]] ў жылым раёне [[Сцяпянка]] горада [[Мінск]]а. У [[Вільнюс]]е на будынку колішняй штаб-кватэры заходнебеларускіх арганізацый усталяваная памятная дошка Браніславу Тарашкевічу. == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15к}} С. 439. * {{Крыніцы/ЭГБ|6-1к}} — С. 504. * Беларуская мова: энцыклапедыя / пад рэдакцыяй А. Я. Міхневіча. — Мінск : Беларуская Энцыклапедыя, 1994. — 653 с. — ISBN 5-85700-126-9. — С. 558. * {{крыніцы/БП (1992-95)||''Тарашкевіч Браніслаў''}} — Т. 6. — С. 69. * {{Крыніцы/Маракоў/Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы…|2|}} * [[Арсень Ліс|Ліс А. С.]] Браніслаў Тарашкевіч. Мінск: Навука і тэхніка, 1966. 167 с. * [[Аляксандра Рыгораўна Бергман|Бергман А.]] Слова пра Браніслава Тарашкевіча. Мн.: Мастацкая літаратура, 1996. 192 с. * [[Анатоль Іосіфавіч Валахановіч|Валахановіч А. І.]], [[Уладзімір Мікалаевіч Міхнюк|Міхнюк У. М.]] Споведзь у надзеі застацца жывым. Мінск: [[Беларускі навукова-даследчы інстытут дакументазнаўства і архіўнай справы|БелНДІДАС]], 1999. 197 с. * [[Рыгор Міхайлавіч Семашкевіч|Семашкевіч Р. М.]] Беларускі літаратурна-грамадскі рух у Пецярбурзе. — Мн, 1971. * [[Барыс Клейн|Клейн Б.]] Старонкі палымянага жыцця // [[Полымя]]. 1963. № 10. С. 141—153. * [[Алесь Марціновіч|Марціновіч А.]] Быў. Ёсць. Будзе (100 гадоў з дня нараджэння Браніслава Тарашкевіча) // [[Літаратура і мастацтва (газета)|Літаратура і мастацтва]]. 1992. 7 лютага. № 6. С. 12. * [[Арсень Ліс|Ліс А.]] Браніслаў Тарашкевіч: трагічны пошук свабоды // Назаўсёды разам: да 60-годдзя ўз’яднання Заходняй Беларусі з БССР. Мінск, 2001. С. 47 — 53. == Спасылкі == {{навігацыя}} * [http://slounik.org/81378.html Біяграфія на Slounik.org] * [http://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-ii/index_19829.html ТАРАШКЕВІЧ Браніслаў Адамавіч] // {{Крыніцы/Даведнік Маракова|РЛ|2|0|РЛ1-3|РЛ1-3}} * [http://old.ihst.ru/projects/sohist/repress/belan.pdf ТАРАШКЕВИЧ Бронислав Адамавич] // {{кніга|аўтар = |частка = |загаловак =Возвращенные имена: Сотрудники АН Беларуси, пострадавшие в период сталин. репрессий|арыгінал = |спасылка = |адказны = сост. и авт. предисл. Н. В. Токарев; под ред. А. С. Махнача|выданне = |месца =Мн. |выдавецтва =Навука i тэхнiка|год = 1992|том = |старонкі =|старонак =120|серыя = |isbn = 5-343-01246-9|тыраж =1000}} * [http://www.belmova.com/index.php?name=News&file=article&sid=11&theme=Printer Імя ў гісторыі — Браніслаў Адамавіч Тарашкевіч] * [http://txt.knihi.com/taraskievic/hramatyka/ Браніслаў Тарашкевіч. Беларуская граматыка для школаў] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20060512032236/http://txt.knihi.com/taraskievic/hramatyka/ |date=12 мая 2006 }} * [http://pawet.net/library/history/bel_history/_belz/2030/%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87_%D1%96_%D0%90%D0%BB%D1%8F%D1%85%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87.html Луцкевіч Антон. Тарашкевіч і Аляхновіч // НАША СЛОВА. № 37 (1448), 11 верасня 2019] // на [[pawet.net]] * [http://pawet.net/library/history/bel_history/_belz/1935ca2/Беларускі_Гандзі.html Талочка Ул. Беларускі Гандзі // Наша Слова. № 34 (1497), 26 жніўня 2020] // на [[pawet.net]] * [http://pawet.net/library/history/bel_history/_belz/1935ca1/Успаміны_сеймавага_аглядальніка_пра_беларускі_клуб.html Успаміны сеймавага аглядальніка пра беларускі клуб // Наша Слова. № 34 (1497), 26 жніўня 2020] // на [[pawet.net]] * [http://pawet.net/library/history/bel_history/_belz/2020/%D0%90%D1%9E%D1%82%D0%B0%D0%B1%D1%96%D1%8F%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D1%96%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B0_%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87%D0%B0.html Валахановіч А.І., Міхнюк У.М. Споведзь у надзеi застацца жывым: Аўтабiягр. Б. Тарашкевiча. / Рэд. А.С. Ліс. - Мн.: БелНДІДАС, 1999.] // на [[pawet.net]] * [https://csl.bas-net.by/personalii/23107/tarashkevich-bronislav-adamovich/ Браніслаў Адамавіч Тарашкевіч] у базе даных «История белорусской науки в лицах» [[Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа НАН Беларусі|Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі]] {{ref-ru}} * [http://library.basnet.by/handle/csl/287 Біябібліаграфічны паказальнік] у рэпазіторыі [[Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Я. Коласа НАН Беларусі|Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі]] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Тарашкевіч Браніслаў}} [[Катэгорыя:Палітыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Палітыкі Сярэдняй Літвы]] [[Катэгорыя:Мовазнаўцы Беларусі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі паэзіі на беларускую мову]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі з польскай мовы]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі са старажытнагрэчаскай мовы]] [[Катэгорыя:Браніслаў Тарашкевіч]] [[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя ў Польскай Рэспубліцы (1918—1939)]] [[Катэгорыя:Зняволеныя Лукішскай турмы]] [[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя савецкай уладай]] [[Катэгорыя:Расстраляныя ў СССР]] [[Катэгорыя:Рэабілітаваныя ў СССР]] [[Катэгорыя:Члены Беларускага пасольскага клуба]] hygblplaiqt2snc9vgfgda9r8dlkvfh Янка Купала 0 15553 4194088 4174319 2022-08-25T14:00:59Z Zemant 13613 wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік | Імя = Янка Купала | Арыгінал імя = Іван Дамінікавіч Луцэвіч | Фота = Kupala Janka.jpg | Шырыня = | Подпіс = Купала ў 1908 годзе | Імя пры нараджэнні = Іван Дамінікавіч Луцэвіч | Псеўданімы = Янка Купала, адзін з «парнаснікаў», Вайдэльота, Здарэнец, Левы, Марка Бяздольны, Ня-Гутнік, Стары Мінчук, Янук з-пад Мінска, Янук Купала | Месца нараджэння = {{МН|Вёска Вязынка, Маладзечанскі раён|у Маладзечанскім раёне}}, [[Вілейскі павет, Расійская імперыя|Вілейскі павет]], [[Віленская губерня]], [[Расійская імперыя]] | Падданства = | Род дзейнасці = | Мова твораў = [[беларуская мова|беларуская]], [[польская мова|польская]], [[руская мова|руская]] | Гады актыўнасці = | Кірунак = | Жанр = | Дэбют = «Modlitwa» // часопіс «Ziarno», №13, 1903<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Конан]].|загаловак=Жанр малітвы ў паэзіі Янкі Купалы|спасылка=http://media.catholic.by/nv/n28/art11.htm|выданьне=[[Наша вера]]|тып=[[Часопіс]]|год=2004|нумар=[http://media.catholic.by/cgi-bin/download.cgi?n28html.zip 2 (28)]|старонкі=|issn=}}</ref> | Прэміі = {{Сталінская прэмія}} | Узнагароды = {{Народны паэт Беларусі}} {{Ордэн Леніна}} | Сайт = }} '''Я́нка Купа́ла''', сапр. '''Іва́н Даміні́кавіч Луцэ́віч''' ({{ДН|7|7|1882|25|6}}, [[Вёска Вязынка, Маладзечанскі раён|фальв. Вязынка]] былой [[Гарадскі пасёлак Радашковічы|Радашковіцкай воласці]] (цяпер {{МН|Маладзечанскі раён|у Маладзечанскім раёне|}}, [[Мінская вобласць]]) — {{ДС|28|6|1942}}, {{МС|Масква||Горад Масква}}; Псеўданімы і крыптанімы: ''Адзін з «парнаснікаў»''; ''Вайдэльота''; ''Здарэнец''; ''Левы''; ''Марка Бяздольны''; ''Ня-Гутнік''; ''Стары Мінчук''; ''Янук з-пад Мінска''; ''Янук Купала''; ''К.''; ''І. К.''; ''Я. К.''; ''К-а''; ''Л.''; ''І. Л.''; ''Л. І.'') — беларускі [[паэт]], [[драматург]], [[публіцыст]], [[перакладчык]], класік беларускай літаратуры, адзін з заснавальнікаў новай беларускай літаратуры і літаратурнай мовы. [[Народны паэт Беларусі]] ([[1925]]). Акадэмік [[АН БССР]] ([[1928]]), [[Нацыянальная акадэмія навук Украіны|АН УССР]] ([[1929]]). Лаўрэат [[Сталінская прэмія|Сталінскай прэміі]] (1941) за зборнік «[[Ад сэрца (зборнік)|Ад сэрца]]». Творчасць Купалы адзначаецца за яркае апісанне сялянскага быту, нацыянальнага характару беларусаў і яго светаразумення<ref name="Чалавек і грамадзтва">[http://slounik.org/120792.html Купала Янка]</ref>. З 1944 года дзейнічае [[Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы]]. У гонар паэта ў 1957 годзе была заснавана [[Літаратурная прэмія імя Янкі Купалы]]. З 1995 года сістэматычна праводзяцца штогадовыя [[Купалаўскія чытанні]] — прафесійны форум для абмеркавання навуковых дасягненняў і праблем купалазнаўства. У 1996 годзе быў створаны [[Міжнародны фонд Янкі Купалы]]. Імем паэта названы [[Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы]], [[Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы]], [[Парк імя Янкі Купалы|парк]] у [[Мінск]]у і [[Купалаўская (станцыя метро)|станцыя]] [[Мінскі метрапалітэн|мінскага метрапалітэна]], мноства вуліц у гарадах Рэспублікі Беларусь. == Біяграфія == [[Файл:Yanka Kupala's House.JPG|thumb|left|Сядзіба Луцэвічаў у в. Вязынка. Дом-музей Янкі Купалы]] Іван Луцэвіч нарадзіўся 7 ліпеня 1882 года (па новым стылі) у фальварку Вязынка Вілейскага павета ў сям’і арандатара Дамініка Ануфрыевіча Луцэвіча і яго жонкі Бянігны Валасевіч, якія належалі да саслоўя мяшчан (прыпісаны да мяшчан [[Мінск]]а) і былі каталікамі. Сам Іван Луцэвіч у часы Расійскай імперыі таксама быў каталіком і афіцыйна адносіўся да катэгорыі мяшчан (прыпісаны да мяшчан Мінска), хаця пры хрышчэнні 12 ліпеня 1882 года ў Радашкавіцкім касцёле Лучцэвіч быў запісаны дваранінам<ref>{{Артыкул|аўтар=Анатоль Кляшчук.|загаловак=Радашковіцкія куранты|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=97261|выданне=[[Звязда]]|тып=газета|год=18 траўня 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-05-18 93 (27208)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/97265/18may-6.indd.pdf 6]|issn=1990-763x}}</ref>. Дамінік Луцэвіч належаў да роду збяднелай шляхты, якая не змагла ў часы Расійскай імперыі дакументальна даказаць сваё шляхецкае паходжанне і зацвердзіць свой род у статусе расійскага дваранства. Найстарэйшы продак па бацьку ўпамінаецца ў дакументах [[XVII стагоддзе|XVII ст.]] Маці паэта паходзіла з рубяжэвіцкай шляхты. Скончыў [[Бяларучы|Бяларуцкае]] народнае вучылішча (1898). Пасля смерці бацькі (1902) працаваў на гаспадарцы, потым хатнім настаўнікам, пісарам у судовага следчага ў [[Радашковічы|Радашковічах]] (1903), малодшым прыказчыкам у маёнтку Беліца памешчыка Караля Свяцкага ў Сенненскім павеце [[Магілёўская губерня|Магілеўскай губерні]] (1904), практыкантам і памочнікам вінакура ў маёнтку Сёмкава пад Мінскам, на бровары ў маёнтку пана [[Аляксандр Янавіч Любанскі|Аляксандра Янавіча Любанскага]] (1863—1932) [[Яхімоўшчына (Маладзечанскі раён)|Яхімоўшчыне на Маладзечаншчыне]]<ref>Янка Купала // {{Крыніцы/БП 1917-90|к}} С. 317</ref>. [[Файл:The Little Flute by Yanka Kupala.jpg|thumb|left|Вокладка першага зборніку вершаў «Жалейка», 1908 г.]] З набліжэннем фронту 8.8.1915 эвакуіраваўся з [[Вільня|Вільні]], жыў у [[горад Арол|Арле]], у верасні 1915 выехаў у [[Масква|Маскву]], дзе вучыўся ў Народным універсітэце. Са студзеня 1916 на вайсковай службе: некалькі месяцаў служыў у Мінску старшым рабочым у дарожна-будаўнічым атрадзе Варшаўскай акругі шляхоў зносін, потым у Полацку, Смаленску. З 1916 жанаты з [[Уладзіслава Луцэвіч|Уладзіславай Луцэвіч]]. У ліпені 1918 атрымаў пасаду агента па забеспячэнні харчамі Заходняй вобласці. Разам з М. Гарэцкім быў слухачом факультэта гісторыі мастацтваў Смаленскага аддзялення [[Маскоўскі археалагічны інстытут|Маскоўскага археалагічнага інстытута]]. У 1919, пасля абвяшчэння [[БССР]], пераехаў на сталае жыхарства ў [[Мінск]]. Працаваў загадчыкам бібліятэкі пры [[Беларуская хатка, Мінск|Беларускай хатцы]], рэдагаваў часопіс «[[Рунь (1920)|Рунь]]» (1920) і «Вольны сцяг» (1920-22). У час 1920-22 цяжка хварэў, аднак, акрыяўшы, зноў вярнуўся да актыўнай грамадскай і літаратурнай дзейнасці. З пачатку 1921 намеснік загадчыка літаратурна-выдавецкага аддзела Наркамасветы БССР, уваходзіў у склад Акададэмічнай камісіі Акадэмічнага цэнтра Наркамасветы БССР па ўкладанні і апрацоўцы беларускай тэрміналогіі, член навукова-рэдакцыйнай калегіі Наркамасветы БССР, якая разглядала прадстаўленыя да друку творы (пазней яна называлася камісіяй і Я. Купала быў яе старшынёй); адзін з ініцыятараў стварэння Беларускага драматычнага тэатра (1920), [[БДУ]] (1921), [[Інбелкульт]]а (з 1922 яго правадзейны член), літаратурнага аб’яднання «Полымя». Янка Купала ўдзельнічаў у Акадэмічнай канферэнцыі па рэформе беларускага правапісу і азбукі (1926). Неаднаразова падвяргаўся рэпрэсіям. У [[1921]] на паэта быў накладзены хатні арышт і канфіскаваны рукапісы. У [[1930]] былі раскулачаны маці і сястра паэта. Летам 1930 у друку з’явіўся артыкул Л. Бэндэ «Шлях паэта», у якім Янка Купала абвяшчаўся «ідэолагам буржуазнага нацыянал-адраджанізму». Купалу выклікалі на допыты ў ДПУ; яму інкрымінавалася лідарства ў «[[Саюз вызвалення Беларусі, справа|Саюзе вызвалення Беларусі]]». 20.11.1930 пасля «гутарак» у ДПУ ён зрабіў спробу самагубства, але быў выратаваны. У снежні 1930 быў вымушаны апублікаваць у «Звяздзе» «пакаянны» ліст, у якім паэт вымушаны быў прызнавацца ў «памылках» і «шкодных поглядах», абяцаў парваць з «кулацкім нацыяналістычным адраджанізмам» і «аддаць усе свае сілы сацыялістычнаму будаўніцтву». У 1930-я гады творы Купалы падвергліся значнай цэнзурнай праўцы, у т.л. творы са зборнікаў «Жалейка» і «Гусляр». У 1937 над паэтам чарговы раз навісла пагроза арышту — яго імя апынулася ў спісе мяркуемых ахвяр. Арышту ўдалося пазбегнуць. [[Файл:Дэпутацкі білет Янкі Купалы па Лідскай-Слабадской выбарчай акрузе №306 Вярхоўнага Савета БССР.jpg|thumb|Дэпутацкі білет Янкі Купалы па Лідскай-Слабадской выбарчай акрузе № 306 [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]]]] Купала быў у гушчы літаратурнага і грамадскага жыцця: ён удзельнічаў у розных камітэтах па ўшанаванні памяці і правядзенні юбілеяў класікаў рускай і нацыянальных літаратур ([[Уладзімір Галакціёнавіч Караленка|У. Караленка]], [[Міхаіл Лермантаў|М. Лермантаў]]), быў дэлегатам тагачасных урачыстых літаратурных форумаў і з’ездаў, удзельнічаў у рабоце І з’езда Савецкіх пісьменнікаў БССР, выбраны членам Праўлення і дэлегатам на І з’езд ССП СССР, у склад новага бюро секцыі паэзіі [[ССП БССР]] (1937), прэзідыума Праўлення ССП СССР (1939), дэпутатам Мінскага гарадскога Савета. У 1939 ён удзельнічаў у рабоце Народнага сходу Заходняй Беларусі, які прыняў Дэкларацыю аб уз’яднанні Заходняй Беларусі з БССР. Выбіраўся кандыдатам у члены ЦВК БССР у 1927-29, член ЦВК БССР у 1929-31, 1935-38. Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР з 1940. [[Файл:Могила поэта Янки Купалы.JPG|міні|Магіла Янкі Купалы]] Вялікая Айчынная вайна заспела яго ў [[Каўнас]]е. У першыя дні вайны ў Мінску згарэлі яго архіў і бібліятэка. 30 чэрвеня 1941 з дачы ў Ляўках Янка Купала выехаў у Маскву. З лістапада 1941 ён жыў у пас. Пячышчы каля Казані. З самага пачатку вайны Я. Купала актыўна ўключыўся ў барацьбу. Як член прэзідыума Усеславянскага антыфашысцкага камітэта выступаў на антыфашысцкіх мітынгах, падпісаў адозву да братоў-славян з заклікам узняцца на вызваленчую барацьбу супраць фашызму, удзельнічаў у І Усеславянскім мітынгу і ў навуковай сесіі АН БССР (у Казані), дзе выступіў з дакладам «Айчынная вайна і беларуская інтэлігенцыя». Яго палымяны верш «Беларускім партызанам», публіцыстычныя артыкулы змяшчаліся ў газетах «Правда», «Известия», «Красная звезда» і інш. 18 чэрвеня 1942 Я. Купала прыехаў у Маскву і праз 10 дзён трагічна загінуў у гасцініцы «Масква» пры нявысветленых абставінах — упаў у лесвічны пралёт з 10 паверха. Існуе тры версіі — няшчасны выпадак, самагубства, забойства. Быў пахаваны на Ваганькаўскіх могілках у Маскве. == Творчасць == === Паэзія === [[File:Yanka Kupala - Reaper - Manuscript (1911).jpg|thumb|Рукапіс верша «Жняя» (1911)]] Першыя творы Купалы — некалькі польскамоўных сентыментальных вершаў, надрукаваныя ў [[1903]]—[[1904]] у часопісе «Ziarno» («Зерне») пад псеўданімам '''''К-а'''''. Першы верш на беларускай мове — «Мая доля» датуецца [[15.7]].[[1904]]. Беларускамоўны дэбют у друку — публікацыя [[15.5]].[[1905]] у газеце «Северо-Западный край» верша «Мужык». Дэбют у беларускамоўным друку — верш «Касцу» («[[Наша ніва (1906)|Наша ніва]]», [[11.5]].[[1907]]), летам 1907 у «Нашай ніве» з’яўляюцца і іншыя творы Я. Купалы. Раннім вершам Я. Купалы ўласціва падабенства да [[фальклор]]у і беларускай паэзіі [[19 ст.]] На працягу [[1906]]—[[1907]] Я. Купала напісаў паэмы «Зімою», «Нікому», «Адплата каханнем», [[18.12]].[[1908]] у «Нашай ніве» апублікавана паэма «У Піліпаўку», у тым жа годзе скончана праца над паэмамі «Адвечная песня» і «За што?». Тэматыка твораў — прыгнечанае і бяспраўнае жыццё беларускага селяніна, краса роднага края, прыгажосць стваральнай працы чалавека. Ужо ў ранніх творах Купалы акрэсліваецца ідэя свабоды — нацыянальнага, сацыяльнага і духоўнага разнявольвання чалавека — як вызначальная ідэя ўсёй яго творчасці. [[Выява:Бразер. Янка Купала.jpg|thumb|Партрэт Я. Купалы. [[Абрам Маркавіч Бразер|А. М. Бразер]]. Каля 1926]] [[Image:Купала Жалейка.jpg|thumb|Зборнік вершаў «Жалейка» (1908)]] У [[1908]] пецярбургскае выдавецтва «[[Загляне сонца і ў наша ваконца]]» выпусціла першы зборнік паэта [[Жалейка, зборнік|«Жалейка»]], якую двойчы канфіскоўвалі. Другі зборнік вершаў [[Гусляр, зборнік|«Гусляр»]] (1910) выдадзены [[беларускі лацінскі алфавіт|лацінкай]] у Пецярбургу [[А. Грыневіч]]ам. У адрозненне ад «Жалейкі» з яе элегічнасцю, плачам над адвечнай нядоляй селяніна ў «Гусляры» выразна выяўляецца рамантычнае светаадчуванне аўтара, акрэсліваецца філасофская, экспрэсіўная плынь яго лірыкі, паўстае рамантычны вобраз паэта як «сына міра», як прарока, які спазнаў таямніцы свету і жадае данесці іх да людзей. Менавіта ў гэтым зборніку найбольш выразна адбілася рамантычнае раздваенне душы лірычнага героя, у якой суіснуюць адчуванні далучанасці да Сусвету, пачуццё абранасці і высокай наканаванасці чалавека, а з другога боку — бяссілле і адчай пры сутыкненні з рэчаіснасцю. [[File:Шляхам жыцця.jpg|thumb|Зборнік «Шляхам жыцця» (1913)]] Творча плённым, узлётным для Я. Купалы быў перыяд 1910—13, калі ён выдаў трэці паэтычны зборнік «Шляхам жыцця» (1913). Зборнік быў фактычна вяршынным дасягненнем тагачаснай беларускай літаратуры, а яго аўтар стаў бясспрэчным яе лідарам. У вершах гэтага выдання выразна выявіўся патрыятызм і глыбінны гістарызм паэта, найбольш яскрава ўвасобілася ідэя свабоды і абуджэння нацыянальнай свядомасці беларускага народа. Паэт імкнуўся абудзіць у чытача пачуцце гордасці і ўдзячнасці да продкаў, якія былі здольныя захоўваць сваю дзяржаўнасць і незалежнасць, бараніць зямлю ад ворагаў, развіваць адметную культуру («Над Нёманам», «На куццю», «На дзяды» і інш.). Многія з твораў, дзе развіваліся такія матывы, у пазнейшы час былі забаронены, не ўключыліся ў збор твораў і не перадрукоўваліся да канца 1980-х г. Нацыянальны характар творчасці Купалы праяўляўся і ў вершах рэвалюцыйна-дэмакратычнага кірунку, у якіх паэт апяваў набліжэнне светлых перамен у жыцці, услаўляў будучыню, прадвесцем якой для яго быў створаны паэтычным уяўленнем вобраз Маладой Беларусі, абуджанай да гістарычнага самасцвярджэння. У вобразе Прарока (Званара, Гусляра), які прымаў аблічча Падарожнага, Незнаёмага, паэт прадракаў Вялікі Сход, дзе будзе вырашаны нацыянальны лёс гарадоў і сацыяльны лёс працоўных. У паэмах «[[Курган, паэма|Курган]]» (нап. 1910), «[[Бандароўна]]» (нап. 1913), «Магіла льва» (нап. 1913), драматычнай паэме «Сон на кургане» (нап. 1910), паэме-ідыліі «Яна і я» (нап. 1913) ён зарэкамендаваў сябе буйнейншым прадстаўніком нацыянальнага рамантызму. У сімвалічных вобразах і карцінах Янка Купала стварыў шырокае палатно нацыянальнага быцця ў яго сацыяльна-гістарычным зрэзе. У 1914—15 з’явіліся цыкл яго вершаў «Песні вайны», шэдэўры любоўнай лірыкі. На працягу трох наступных гадоў Купала, перажываючы разам з народам цяжкі перыяд нацыянальнай гісторыі, паэтычных твораў не пісаў, зноў пачаў тварыць у канцы 1918. Яго вершы той пары «Званы», «Буралом», «Спадчына», «Рунь», «Першы снег», «Паязжане» і інш. — гэта роздум пра гістарычныя шляхі Бацькаўшчыны, прасякнуты ўласцівай паэту філасофскай глыбінёй. Гэтыя творы ўвайшлі ў чацвёртую паэтычную кнігу «Спадчына» (1922). Да зборніка негатыўна паставілася тагачасная крытыка, якая чакала ад паэта ўслаўлення рэвалюцыі і прынесеных ёю перамен. Янка Купала заставаўся песняром Бацькаўшчыны, палітычнае становішча якой у гэты перыяд было вельмі складаным. Мастацкі позірк паэта імкнуўся вылучыць сутнасць падзей, іх суаднесенасць з каштоўнасцю кожнага асобнага чалавека. Ён бачыў і адчуваў, як у рэвалюцыйнай віхуры нішчацца і руйнуюцца лёсы, як родныя людзі становяцца па розныя бакі барыкад, як пошукі выйсця абарочваюцца бездарожжам. Таму ў яго лірыцы па-ранейшаму гучалі драматычныя і трагічныя ноты. У савецкі час таксама выйшлі кнігі паэзіі «[[Безназоўнае, зборнік|Безназоўнае]]» (1925), «Апавяданні вершам» (у 2 кнігах, 1926), паэмы «Магіла льва» (1927), «Над ракою Арэсай» (1933), «Курган» (1987), зборнікі «Адцвітанне» (1930), «Песня будаўніцтву» (1936), «Беларусі ардэнаноснай» (1937), «Ад сэрца» (1940), «Беларускім партызанам» (вершы і артыкулы, Масква, 1942), кнігі выбраных вершаў, паэм, Зборы твораў у 6-ці (1925—1932), 3-х (1928—1932), 6-ці (1951—1954, 1961—1963), 7-мі (1972—1976) тамах. Многія вершы пакладзены на музыку. Для дзяцей неаднаразова выдаваліся вершы «Хлопчык і лётчык», «Алеся» і інш. Янка Купала — класік беларускай літаратуры, традыцыі пісьменніка ўплывалі на беларускіх паэтаў розных пакаленняў. Паэт і педагог [[Рыгор Львовіч Рэлес|Рыгор Рэлес]] адзначаў яго ўплыў на яўрэйскіх пісьменнікаў, якія працавалі ў Беларусі ў міжваенны перыяд (асабліва на [[Ізі Харык]]а і [[Майсей Саламонавіч Кульбак|Майсея Кульбака]])<ref>http://belisrael.info/?p=5592</ref>. У 1980-х гг. стаў вядомы яго верш [[Жыды, верш|«Жыды»]]. Асаблівае значэнне спадчына Янкі Купалы набыла ў канцы 1980-х г., калі былі надрукаваны раней забароненыя яго творы (паэмы «Калека», «На Куццю» і інш.). === Драматургія === [[Image:Kupala1919.jpg|thumb|Драма «[[Раскіданае гняздо, п'еса|Раскіданае гняздо]]» (Вільня, 1919)]] Янка Купала — прызнаны нацыянальны драматург. Аўтар драматычных паэм «Адвечная песня» (Пецярбург, 1910, пастаўлена ў 1921) і «Сон на кургане» (Пецярбург, 1912, пастаўлена ў 1928), п’есы «Паўлінка» (Пецярбург, 1913, пастаўлена Беларускім музычна-драматычным гуртком у Вільні ў 1913, у 1952 па спектаклю тэатра імя Я. Купалы створаны аднайменны кінафільм, у 1973 — аперэта), драматычнай паэмы «На папасе» (1913, ставілася самадзейнасцю), драмы «[[Раскіданае гняздо, п'еса|Раскіданае гняздо]]» (Вільня, 1919, пастаўлена Першым таварыствам беларускай драмы і камедыі ў Мінску ў 1917, аднайменны кінафільм — у 1982), сцэнічнага жарту «Прымакі» (1920, ставіўся самадзейнасцю ў 20-я гады, у тэатры пастаўлены ў 1936), п’есы «Тутэйшыя» (1924, пастаўлена БДТ-1 у 1926), драматычнага абразка «На Куццю» (Вільня, 1928). Як і ў лірыцы, у персанажах сваёй драматургіі (Паўлінка і Якім Сарока, Сымон Зяблік, Алена Гарошка і Янка Здольнік) Купала ўвасобіў духоўныя памкненні чалавека, далучанага да перадавых ідэй свайго часу, яго высокія маральныя якасці, права кіравацца ў сваіх учынках уласным выбарам, жаданне знайсці справядлівасць. Ім створаны каларытныя, драматургічна насычаныя тыпажы камічнага і сатырычнага плана (Адольф Быкоўскі, Крыніцкія і Пустарэвічы ў «Паўлінцы», Мікіта Зносак у «Тутэйшых»). Сатырычная камедыя «Тутэйшыя», у якой гучала ідэя нацыянальнай незалежнасці Беларусі, доўгі час была ў ліку забароненых твораў. Цэнтральным персанажам гэтага твора з’яўляецца сама Беларусь — як адзіная непадзельная каштоўнасць, якую імкнуцца падзяліць ці падпарадкаваць сабе кожныя новыя ўладары ў пераломны час. У 1989 выйшлі «Паэмы. Драматычныя творы», куды ўключана і трагікамедыя «Тутэйшыя». === Публіцыстыка === Я. Купала таксама выступаў як публіцыст і [[літаратурны крытык]]. Ён стаяў ля вытокаў нацыянальнай публіцыстыкі і журналістыкі як самастойнай галіны літаратурнай дзейнасці. Яго дарэвалюцыйная публіцыстычныя творы заклікалі да паляпшэння сацыяльнага становішча шырокіх народных мас Беларусі («Думкі з пабыцця ў Фінляндыі на Іматры», 1910; «3 гуты „Залессе“», 1911), закраналі праблемы нацыянальнай самасвядомасці («Святкаванне Купалы ў Вільні», 1912; «Вера і нацыянальнасць», «Ці маем мы права выракацца роднай мовы», абодва 1914, і інш.). У 1913 артыкулам «Чаму плача песня наша?» Янка Купала прыняў удзел у вядомай дыскусіі з [[В. Ластоўскі]]м (Юркам Верашчакам), у ходзе якой фактычна выпрацоўваліся і сцвярджаліся эстэтычныя прынцыпы тагачаснай беларускай літаратуры. У публіцыстыцы перыяду рэвалюцыі і грамадзянскай вайны Купала пісаў аб шляхах беларускага народа да нацыянальнага самавызначэння, закранаў праблемы нацыянальнай палітыкі савецкай улады пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі. Як прадстаўнік нацыянальнай гуманістычна настроенай інтэлігенцыі ён прапаведаваў ідэал нацыянальнай рэвалюцыі, якая дазволіла б кожнаму народу стаць гаспадаром свайго лёсу, і супрацьпастаўляў яе рэвалюцыі сацыяльнай («Справа незалежнасці Беларусі за мінулы год», 1920). Погляды Янкі Купалы вызначаліся дэмакратызмам, адмаўленнем насілля, сцвярджэннем прыярытэту агульначалавечых духоўных каштоўнасцей над класавымі. У гады Вялікай Айчыннай вайны публіцыстычным словам ён заклікаў да змагання супраць фашызму. У 1972 выйшла кніга «Публіцыстыка». === Пераклады === {| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 1em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:23em; max-width: 25%;" cellspacing="5" | style="text-align: left;" | ''Ў шкапу за шклом «Жалейка» з «Шляхам»,''<br /> ''А побач змораны «Гусьляр»…''<br /> ''На іх глядзіць з-пад акуляр''<br /> ''Поэта сумны з нейкім жахам.'' ''Прайшло-мінула колькі год -''<br /> ''Здалёк напеўныя руляды…''<br /> ''Ён твор зьмяніў на пераклады,''<br /> ''А Юрку нават на факстрот.'' ''І толькі прыйдзе тое лета,''<br /> ''Як думкі шмыгаюць у сад.''<br /> ''Там лера дбайнага поэты''<br /> ''Бранчыць рыдлёўкай каля град.''<br /> |- | style="text-align: left;" | ''[[Зміцер Жылуновіч|Ц. Гартны]]. «Янку Купалу (эпіграма)»''.<ref>ЛіМ. — 1932. — № 15 ад 5 жніўня. — С.4</ref> |} Купала пераклаў на беларускую мову «Слова аб палку Ігаравым» (прозай і вершам), міжнародны пралетарскі гімн «Інтэрнацыянал», польскі тэкст у п’есах [[В. Дунін-Марцінкевіч|В. Дуніна-Марцінкевіча]] [[Ідылія (п'еса)|«Ідылія»]] і [[Залёты|«Залёты»]], лібрэта оперы [[Галька (опера)|«Галька»]] [[С. Манюшка|С. Манюшкі]], паэму [[Аляксандр Сяргеевіч Пушкін|А. Пушкіна]] «Медны коннік», шэраг вершаў і паэм [[Т. Шаўчэнка|Т. Шаўчэнкі]], асобныя творы [[М. Някрасаў|М. Някрасава]], [[І. Крылоў|І. Крылова]], [[А. Кальцоў|А. Кальцова]], [[А. Міцкевіч]]а, [[У. Сыракомля|У. Сыракомлі]], [[Марыя Канапніцкая|М. Канапніцкай]], [[Ю. Крашэўскі|Ю. Крашэўскага]], [[У. Бранеўскі|У. Бранеўскага]], [[Е. Жулаўскі|Е. Жулаўскага]], [[П. Панч]]а і інш. == Ушанаванне памяці == У ліпені 1962 урна з прахам Янкі Купалы перавезена ў Мінск і перапахавана на [[Вайсковыя могілкі (Мінск)|Вайсковых могілках]]. [[Рыгор Барадулін]] успамінаў<ref>{{кніга|аўтар =Рыгор Барадулін|частка = |загаловак =Выбраныя творы|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданне = |месца =Мн . |выдавецтва=Кнігазбор|год =2008|том = |старонкі =414|старонак =596|серыя =Беларускі кнігазбор. Серыя 1, Мастацкая літаратура|isbn =978-985-6824-33-9|тыраж =1500}}</ref>: <blockquote>«''Перапахаванне праху Янкі Купалы адбывалася ў сакрэтнасці ў духу сталіншчыны. Потайна з Масквы урну з прахам прывезлі ў музей паэта. Дзяжурылі адабраныя людзі і блізкія нябожчыка, калі так можна сказаць. Невялічкай купкай людзей было абмежавана жалобнае шэсце. Па званках з адпаведных устаноў. Вянкі ад заводаў, арганізацый было дадзена ўказанне на могілкі несці з пэўнымі інтэрваламі. Каб не было „большого стеченія народа“. Уся дзяржаўная машына баялася праху паэта»''.</blockquote> Імя Янкі Купалы носяць шматлікія [[Вуліца Янкі Купалы|вуліцы]] ў Беларусі і за мяжой, [[Праспект Янкі Купалы (Гродна)|праспект]], [[Плошча Янкі Купалы (Ашдод)|плошча]] і [[Янка Купала (Пухавіцкі раён)|населены пункт]]. Імя Янкі Купалы маюць [[Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы|Нацыянальны акадэмічны тэатр]] у Мінску, [[Інстытут мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы НАНБ|Інстытут мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]], [[Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт]], шэраг бібліятэк і школ. У Мінску працуе [[Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы]]. Створаны мемарыяльныя запаведнікі «Вязынка», «Ляўкі», «Акопы». У 1959 годзе заснавана Літаратурная прэмія імя Янкі Купалы, з 1965 года — Дзяржаўная прэмія імя Янкі Купалы ў галіне літаратуры, мастацтва і выканаўчага майстэрства. Творчасць Янкі Купалы мае сусветнае прызнанне: у 1982 годзе ў Беларусі і па рашэнні [[ЮНЕСКА]] ва ўсім свеце ўрачыста святкавалася 100-годдзе з дня нараджэння народнага песняра. У 1992 годзе ў гонар паэта была выпушчана манета вартасцю ў 1 рубель. === Помнікі === Помнікі Янку Купалу ўсталяваны ў наступных месцах:<br /> У Беларусі: * [[Мінск]] * [[Радашковічы]] * [[Вёска Вязынка, Маладзечанскі раён|Вязынка]] * [[Вёска Ляўкі, Аршанскі раён|Ляўкі]] У замежжы: * [[Ашдод]] ([[Ізраіль]]) * [[Гданьск]] ([[Польшча]]) * Масква ([[Расія]]) * [[Пекін]] ([[Кітай]])<ref>[https://nashaniva.by/?c=ar&i=244030&lang=be У Кітаі адкрылі помнік Янку Купалу]</ref> * [[Пліска]] ([[Балгарыя]])<ref>[https://www.racyja.com/kultura/u-balgaryi-ustalyavali-byust-yanki-kupal/ У Балгарыі ўсталявалі бюст Янкі Купалы]</ref> * [[Сіянь]] (Кітай)<ref>[https://belsat.eu/ru/news/v-kitae-poyavilsya-pamyatnik-yanke-kupale/ В Китае появился памятник Янке Купале]</ref> * Эрау-парк у {{нп5|Манро (Нью-Ёрк)|Манро|en|Monroe, New York}} (штат [[Нью-Ёрк (штат)|Нью-Ёрк]], [[ЗША]]) <gallery> Файл:Помнік Янку Купалу ў Вязынцы, А.Глебаў (1982).jpg|Помнік у [[Радашковічы|Радашковічах]] (скульптар [[Аляксей Глебаў|А. Глебаў]], [[1982]] г.) Файл:Мінск. Парк Янкі Купалы (04).jpg|Помнік у [[Парк імя Янкі Купалы|парку імя паэта]] ў Мінску Файл:Places of life and work of Yanka Kupala 05.jpg|Помнік у [[Ляўкі (Аршанскі раён)|Ляўках]] Файл:Gdańsk pomnik Janki Kupały.JPG|Памятны знак у [[Гданьск]]у Файл:Yanka Kupala monument in Ashdod - 1.jpg|Памятны знак у ізраільскім горадзе Ашдодзе (беларуская мова) </gallery> === Мемарыяльныя дошкі === На дамах, дзе ў розны час жыў Купала, — у [[Вязынка (Маладзечанскі раён)|Вязынцы]], [[Ляўкі (Аршанскі раён)|Ляўках]] і [[Яхімоўшчына (Маладзечанскі раён)|Яхімоўшчыне]], а таксама ў гарадах [[Барысаў]], [[Капыль]], [[Маладзечна]], [[Мар'іна Горка]], вёсках [[Бяларучы]], [[Косіна (Лагойскі раён)|Косіна]], [[Сеніца]], [[Старая Беліца (Сенненскі раён)|Старая Беліца]] — устаноўлены мемарыяльныя дошкі. Прысвечаныя паэту марыяльныя дошкі за мяжой устаноўлены у [[Вільнюс]]е, [[Іматра|Іматры]]<ref>[https://zbsb.org/news/abroad/u-finskim-goradze-zyavi-sya-memaryyalny-znak-yanku-kupalu/?sphrase_id=187499 У фінскім горадзе зьявіўся мэмарыяльны знак Янку Купалу] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201205112102/https://zbsb.org/news/abroad/u-finskim-goradze-zyavi-sya-memaryyalny-znak-yanku-kupalu/?sphrase_id=187499 |date=5 снежня 2020 }}</ref>, [[Кіславодск]]у, [[Рыга|Рызе]]<ref>[https://zbsb.org/news/abroad/8024/ Памятную шыльду Янку Купалу адкрылі ў Рызе ]</ref>, [[Санкт-Пецярбург]]у, [[Браціслава|Браціславе]]<ref>[https://nashaniva.by/?c=ar&i=242888 У Браціславе адкрылі прыгожую шыльду Янкі Купалы]</ref>, [[Смаленск]]у, пасёлках [[Гаспра]] каля [[Ялта|Ялты]], Печышчы каля [[Казань|Казані]], вёсцы Соф’іна [[Раменскі раён (Расія)|Раменскага раёна]] [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]]. <gallery> Файл:Мемориальная доска поэту Янке Купале.JPG|Памятная дошка ў Смаленску Файл:Pamiatnaja doška J. Kupalu, Sankt-Pieciarburh.jpg|Памятная дошка на доме ў Санкт-Пецярбургу, дзе ў 1909—1913 гадах жыў паэт Файл:Jankas Kupalas Rīgas Baltkrievu pamatskolas ieejas plāksne.jpg|Памятная дошка ў [[Рыга|Рызе]], Латвіі Файл:Janka Kupala - Bratislavo, memortabulo.jpg|Мемарыяльная дошка ў Браціславе </gallery> === У філатэліі === <center><gallery> File:Stamp of USSR 2043.jpg File:USSR Stamp - Kupala and Kolas - 1962.jpg File:2002. Stamp of Belarus 0465.jpg File:2002. Stamp of Belarus 0463-0464.jpg </gallery></center> === У фалерыстыцы === <gallery> Файл:Значок - Янка Купала - 1962.JPG|Памятны значок, прысвечаны 80-м угодкам Янкі Купалы<br>([[1962]], [[Мінск]]) Файл:Значок - Янка Купала (шэры мэтал).jpg|Памятны значок, прысвечаны 80-м угодкам Янкі Купалы<br>([[1962]], [[Мінск]]) Файл:Значок - Янка Купала (кніга і пяро).jpg|Памятны значок, прысвечаны 90-м угодкам Янкі Купалы<br>(Г. Максімаў, [[1972]], [[Мінск]])<ref name="enc2">{{Артыкул|аўтар=Л. Банькоў|загаловак=Значкі купалаўскія|мова=|выданне=Янка Купала|тып=Энцыклапедычны даведнік|месца=Менск|выдавецтва=БелСЭ|год=1986|старонкі=252}}</ref> Файл:Значок - Янка Купала - мастак Я. Раманоўскі - 1972 (2).jpg|Памятны значок, прысвечаны 90-м угодкам Янкі Купалы<br>([[Янка Раманоўскі|Я. Раманоўскі]], [[1972]], [[Мінск]]) Файл:Значок - Янка Купала - мастак Я. Раманоўскі - 1972.jpg|Памятны значок, прысвечаны 90-м угодкам Янкі Купалы<br>([[Янка Раманоўскі|Я. Раманоўскі]], [[1972]], [[Мінск]]) Файл:Значок - Янка Купала - мастак Г. Максімаў - 1972.jpg|Памятны значок, прысвечаны 90-м угодкам Янкі Купалы<br>(Г. Максімаў, [[1972]], [[Мінск]]) Файл:Значок - Янка Купала - 1972.jpg|Памятны значок, прысвечаны 90-м угодкам Янкі Купалы ([[1972]]) Файл:Значок - Ароў Парк - ЗША, 1973.JPG|Памятны значок, прысвечаны адкрыццю ў Ароў-парку (Манро, [[штат Нью-Ёрк]]) помнікаў Я. Купалу, [[Уолт Уітмен|У. Уітмэну]], [[Аляксандр Пушкін|А. Пушкіну]] і [[Тарас Шаўчэнка|Т. Шаўчэнку]]<br>([[1973]], [[ЗША]]) Файл:Значок - Янка Купала.jpg|Памятны значок<br>(Г.Максімаў, [[1977]]—[[1981]], [[Менск]]) Файл:Значок - Янка Купала - 1982.jpg|Памятны значок, прысвечаны 100-м угодкам Янкі Купалы<br>([[1982]], [[Рыга]], [[Латвія]]) Файл:Значок - Ляўкі.jpg|Значок, прысвечаны Купалаўскаму мемарыяльнаму запаведніку [[Вёска Ляўкі, Аршанскі раён|«Ляўкі»]]<br>([[1982]], [[Рыга]], [[Латвія]]) Файл:Значок - Купала і Колас - ЗША, 1982.jpg|Памятны значок, прысвечаны 100-м угодкам Янкі Купалы і [[Якуб Колас|Якуба Коласа]]<br>([[1982]], [[ЗША]]) Файл:Значок - Янка Купала - 1992.jpg|Значок, прысвечаны 110-м угодкам Янкі Купалы<br>(Г. Максімаў, [[1992]], [[Рыга]], [[Латвія]]) Файл:Значок - музэй Янкі Купалы.jpg|Значок, прысвечаны [[Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы|музею Янкі Купалы]]<br>([[1992]], [[Рыга]], [[Латвія]]) Файл:Значок - Вязынка.jpg|Значок, прысвечаны 110-м угодкам Янкі Купалы і [[Вёска Вязынка, Маладзечанскі раён|Вязынцы]] ([[1992]]) </gallery> == Купалазнаўства == Першая дысертацыя на Захадзе, прысвечаная творчасці Янкі Купалы — ''«Janka Kupała: der Sänger des weissruthenischen Volkstums»'' («Янка Купала: Пясняр беларускага народа»), абаронена [[Міхась Маскалік|Міхасём Маскалікам]] у 1959 годзе ў Мюнхене, выдадзена як манаграфія ў 1961 годзе. З 1995 года сістэматычна праводзяцца штогадовыя [[Купалаўскія чытанні]] — прафесійны форум для абмеркавання навуковых дасягненняў і праблем купалазнаўства. == Бібліяграфія == * Зб. тв. Т. 1-6. Мн., 1925-32; * Зб. тв. Т. 1-6. Мн., 1952-54; * Спадчына. Нью-Ёрк; Мюнхен, 1955; * Зб. тв. Т. 1-6. Мн., 1961-63; * Зб. тв. Т. 1-7. Мн., 1972—1976; * Поўны зб. тв.: У 9 т. Т. 1-8. Мн., 1995—2002. {{зноскі}} == Літаратура == * Пуцявінамі Янкі Купалы: Дак. і матэрыялы. Мн., 1981. * Янка Купала: Энцыклапедычны даведнік. Мн., 1986. * Сачанка, Б. «Сняцца сны аб Беларусі…»: Загадка смерці Янкі Купалы // ЛіМ. 1988. 19, 26 жн. * Сачанка, Б. «У сведкі запісы пакліча…» // ЛіМ. 1989. 20 студз. * Янка Купала і Якуб Колас у літаратурным працэсе Беларусі. — Мн., 1993. * {{крыніцы/БП (1992-95)||Купала Янка}}, Т. 3. * {{крыніцы/БП 1917-90|Купала Янка}} * ''Купала, Янка''. Поўны збор твораў: у 9 т. / Янка Купала. — Т. 9. Кн. 1. Пераклады; Эпісталярная спадчына; Дарчыя надпісы; Расейска-беларускі слоўнік; Калектыўнае; Службовыя і асабістыя дакументы; Дадатак. — Мінск : Мастацкая літаратура, 2003. — 686 с. * Гніламёдаў, У. Янка Купала: Новы погляд. Мн., 1995. * Колас, Г. Карані міфаў: Жыццё і творчасць Янкі Купалы. Мн., 1998. * {{Крыніцы/Маракоў/Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы…|1|}} * [[Міхась Ярош|Ярош М]]. Пясняр роднай зямлі :Жыццё і творчасць Я. Купалы. — 2-е выд. — Мн., 2003. * Янка Купала і Якуб Колас у кантэксце славянскіх літаратур. — Мн., 2002. * Янка Купала і еўрапейскі літаратурны працэс. — Мн., 2003. == Спасылкі == {{Commonscat|Yanka Kupala}} * [http://dumki.org/author/8 Цытаты Янкі Купалы] * [http://www.senitsa.org/school/museum/ Музей Я. Купалы ў Сеніцкай сярэдняй агульнаадукацыйнай школе] * [http://yankakupala.ru/ Паэтычная старонка Янкі Купалы] * [http://knihi.com/kupala/ Выбраныя творы Я. Купалы] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100820035521/http://www.knihi.com/kupala/ |date=20 жніўня 2010 }} — Эл.рэсурс knihi.com * [http://pawet.net/library/history/city_district/data_people/dzieiachy_mastactwau/kupala/Янка_Купала_на_Лідчыне.html Мельнік Міхась. Янка Купала на Лідчыне;] * [http://adradjency.narod.ru/nashaniusky/kupala.html КУПАЛА Янка] * [http://li.myuse.org/classic/index/1 Вершы Янкі Купалы]{{Недаступная спасылка}} — Сайт «Літаратура. Мы Усе» * [https://www.youtube.com/watch?v=T8roMnrEczo Герман Гесэ. У мгле (Адзінота). Пераклад Янкі Купалы (аўдыё)] * [https://soundcloud.com/basil-bucolic/adam-mtskevch-pan-tvardoska-belaruskaya-adam-mickiewicz-pani-twardowska-belorussian Адам Міцкевіч. Пані Твардоўская. Пераклад Янкі Купалы (аўдыё)] * [https://www.youtube.com/watch?v=8etR1Cxsfvg Фёдар Цютчаў. Лісце. Пераклад Янкі Купалы (аўдыё)] * [https://www.youtube.com/watch?v=sbOoqXevMsg Грыцька Чупрынка. Не каханак чарнавокіх… Пераклад Янкі Купалы (аўдыё)] * [https://www.youtube.com/watch?v=n-ZZuKMqI1Q Грыцька Чупрынка. Песняру. Пераклад Янкі Купалы (аўдыё)] * [https://www.youtube.com/watch?v=21bSSKawexs Янка Купала. Вершы пра каханне. Выбранае (аўдыё)] * [https://www.youtube.com/watch?v=B93VbKMvZqA Янка Купала. Гарыслава (аудыё)] * [https://www.youtube.com/watch?v=h_HYG_7AYSQ Янка Купала. Уступ да паэмы (аудыё)] * [https://www.youtube.com/watch?v=DI8bxgRhkos Янка Купала. Яна і я (аудыё)] * [https://csl.bas-net.by/personalii/64228/lucevich-ivan-dominikovich/ Янка Купала] ў базе даных «История белорусской науки в лицах» [[Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа НАН Беларусі|Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі]] {{ref-ru}} * [http://library.basnet.by/handle/csl/282 Біябібліаграфічны паказальнік] у рэпазіторыі [[Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Я. Коласа НАН Беларусі|Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі]] {{ref-ru}} {{Рэдактары «Нашай Нівы»}} {{Янка Купала}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Купала Янка}} [[Катэгорыя:Лаўрэаты Дзяржаўнай прэміі СССР]] [[Катэгорыя:Літаратурныя крытыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Літаратурныя крытыкі паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Беларускамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Беларускамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Драматургі Беларусі]] [[Катэгорыя:Паэты Беларусі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Публіцысты Беларусі]] [[Катэгорыя:Акадэмікі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 1-га склікання]] [[Катэгорыя:Пахаваныя на Вайсковых могілках (Мінск)]] [[Катэгорыя:Члены ЦВК БССР]] [[Катэгорыя:Галоўныя рэдактары газеты «Наша Ніва»]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Янка Купала| ]] [[Катэгорыя:Народныя паэты Беларускай ССР]] [[Катэгорыя:Асобы, вядомыя пад літаратурнымі псеўданімамі]] rxkw5u4xuvdxe4y9odo0fsxichsi4hg Драгічын 0 16213 4194062 4110248 2022-08-25T13:33:51Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Драгічын |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat_of_Arms_of_Drahičyn,_Belarus.png |сцяг = Flag of Drahičyn.png |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Drahičyn_(1).jpg |подпіс = Цэнтральная плошча |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 11|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 25|lon_min = 09|lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Брэсцкая |раён = Драгічынскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1452]] |ранейшыя назвы = '''Давячоравічы''' |статус з = 1967 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 1644 |паштовы індэкс = 225830 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 1 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Drahičyn |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978900 }} {{значэнні}} '''Драгі́чын'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Drahičyn}}, {{lang-ru|Дрогичин}}) — горад у [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Драгічынскі раён|Драгічынскага раёна]], на аўтамагістралі [[Брэст]] — [[Пінск]]. За 110 км на ўсход ад Брэста, 7 км ад чыгуначнай аднаіменнай станцыі [[Драгічын (станцыя)|Драгічын]] на лініі Брэст — [[Гомель]], але ў самім горадзе знаходзіцца чыгуначная станцыя [[Драгічын-Горад]]. Насельніцтва 14&nbsp;976 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == Упершыню згадваецца [[Метрыка Вялікага Княства Літоўскага|Літоўскай Метрыкай]] пад 1452 годам як сяло '''Давячоравічы''' [[Пінскае княства|Пінскага княства]]. У 1450—1460-я гады пінскі князь [[Юрый Сямёнавіч Нарымонтавіч|Юрый Сямёнавіч]] перадаў 2 вядры [[мёд]]у са сваёй [[даніна|даніны]] з Давячоравіч на карысць царквы ў [[Дружылавічы|Дружылавічах]]<ref>http://starbel.by/dok/d008.htm</ref>. Праз Давячоравічы праходзіла дарога з [[Брэст]]а на [[Валынь]]. З XVI ст. як частка [[Пінскае староства|Пінскага староства]] ва ўладанні каралевы [[Бона Сфорца|Боны Сфорцы]]. У 1552 годзе згадваецца Давячораўскае [[войтаўства]]. Паводле адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформы (1565—1566) у складзе [[Пінскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Пінскага павета]] [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага ваяводства]]. У пачатку XVII ст. Давячоравічамі валодаў [[Леў Сапега]], які ў 1619 годзе перадаў сяло [[Нявельскія|Нявельскім]]. Нявельскія ў 1623 годзе заснавалі царкву Прачыстай Багародзіцы і атрымалі для сяла статус [[мястэчка]]. У 1655 годзе паселішча ўпершыню згадваецца як '''Драгічын''' (пазней сустракаецца і форма '''Дарагічын'''<ref name="evkl"/>). У другой палове XVII ст. згадваецца Давячоравічаўскі [[маёнтак]], які ў апошняй чвэрці XVIII ст. называўся графствам. У 1749 годзе пінскі маршалак М. Ажэшка заснаваў у мястэчку [[францысканы|францысканскі]] кляштар. У 1778—1779 гадах было 68 дамоў, а само паселішча называлася [[горад]]ам<ref name="evkl"/>. У другой палове XVIII ст. была ратуша. Пасля [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795) у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], мястэчка Кобрынскага павета. Станам на 1849 год 98 будынкаў. Да 1886 года каля Драгічына збудавалі чыгуначную станцыю. Паводле перапісу 1897 года — 280 дамоў (з іх 140 жылых), царкоўнапрыходская школа, 2 народныя вучылішчы, лячэбніца. Напярэдадні [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] працавалі фабрыка саламяных капелюшоў, 2 маслабойні, завод ачысткі крэйды, млыны. Паводле [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскага мірнага дагавора]] (1921) Драгічын у складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]], цэнтр павета [[Палескае ваяводства|Палескага ваяводства]]. У 1921 годзе ў ім 246 будынкаў. У 1939 годзе Драгічын увайшоў у [[БССР]], 15 студзеня 1940 года нададзены статус [[Пасёлак гарадскога тыпу|пасёлка гарадскога тыпу]] і раённага цэнтра. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з [[25 чэрвеня]] [[1941]] да [[17 ліпеня]] [[1944]] года пад нямецкай акупацыяй. 27 ліпеня 1965 года ў склад Драгічына ўключаны вёскі [[Броннае (Драгічынскі раён)|Броннае]], [[Зарэчка (Старасельскі сельсавет)|Зарэчка]] і [[Стараселле (Драгічынскі раён)|Стараселле]], Драгічын стаў цэнтрам [[Драгічынскі сельсавет|Драгічынскага сельсавета]] (былы Старасельскі)<ref>Рашэнне выканкома Брэсцкага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 27 ліпеня 1965 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1965, № 30 (1110).</ref>. [[10 лістапада]] [[1967]] года Драгічын атрымаў статус горада. <center><gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths="150" heights="150" perrow="4"> Файл:Darahičyn, Pinskaja. Дарагічын, Пінская (1916) (4).jpg|Галоўная вуліца Файл:Darahičyn, Kaścielnaja. Дарагічын, Касьцельная (S. Bochnig, 1929).jpg|Касцёл Файл:Darahičyn, Kaścielnaja. Дарагічын, Касьцельная (1928-39).jpg|Касцёл, галоўны фасад Файл:Darahičyn, Kaplica. Дарагічын, Капліца (1915).jpg|Капліца </gallery></center> == Экалогія == Пасля [[Чарнобыльская катастрофа|аварыі на Чарнобыльскай АЭС]] Драгічын апынуўся ў спісе небяспечных раёнаў з павялічаным [[Радыеактыўнасць|радыеактыўным]] фонам. Сёння пляма радыеактыўнага забруджання цягнецца Драгічынскім раёнам трыма кроплямі з поўдня на поўнач. Пачынаецца яна з 5—7 кіламетровай палосы ў [[Радастава|Радаставе]], звужаецца каля Дняпроўска-Бужанскага канала, зноў пашыраецца каля Палескай чыгункі і потым клінам ідзе ў Белаазёрска-Бярозаўскім кірунку<ref name="bfrir-pinsk"/>. Усё гэта зямля, забруджаная [[цэзій-137|цэзіем-137]]. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:180 barincrement:27 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:16000 ScaleMajor = unit:year increment:2000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1778 from:0 till:416 bar:1849 from:0 till:167 bar:1878 from:0 till:1476 bar:1897 from:0 till:2258 bar:1921 from:0 till:1987 bar:1959 from:0 till:3500 bar:1971 from:0 till:7100 bar:1993 from:0 till:15000 bar:2009 from:0 till:14744 bar:2017 from:0 till:14976 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * '''[[XVIII стагоддзе]]''': [[1778]] — 416 чал.<ref name="evkl"/> * '''[[XIX стагоддзе]]''': [[1830]] — 341 муж., з іх шляхты 5, духоўнага саслоўя 11, мяшчан-іўдзеяў 268, мяшчан-хрысціян і сялян 57<ref name="miastečki"/>; [[1849]] — 167 чал.; [[1878]] — 1&nbsp;476 чал. (702 муж. і 774 жан.), у тым ліку 176 хрысціян і 1&nbsp;300 іўдзеяў<ref name="HSKP"/>; [[1892]] — 3&nbsp;475 чал.<ref name="NH"/>; [[1897]] — 2&nbsp;258 чал. * '''[[XX стагоддзе]]''': [[1921]] — 1&nbsp;987 чал.; [[1959]] — 3,5 тыс. чал.; [[1971]] — 7,1 тыс. чал.; [[1991]] — 14,6 тыс. чал.<ref name="academic"/>; [[1993]] — 15 тыс. чал.<ref name="EHB"/> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2006]] — 15,0 тыс. чал.; [[2008]] — 15 тыс. чал.; [[2009]] — 14&nbsp;744 чал. (перапіс)<ref name="belstat"/>; [[2013]] — 14&nbsp;651 чал.; [[2015]] — 14&nbsp;800 чал.<ref name="2015-Estimate"/>; [[2016]] — 14&nbsp;898 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 14&nbsp;976 чал.<ref name="2017-Estimate"/> == Эканоміка == Прадпрыемствы машынабудавання, будаўнічых матэрыялаў, харчовай прамысловасці. * ААТ «Драгічынскі трактарарамонтны завод» * ААТ «Драгічынскі камбікормавы завод» * УВП «Прэмікс» ААТ «Драгічынскі камбікормавы завод» * РУП «Экзон» * РУВП «Экзон-Глюкоза» * Філіял «Каапнарыхтпрам» Драгічынскага раённага спажывецкага таварыства. * [[Камунальнае ўнітарнае прадпрыемства па наданні паслуг|КУП НП]] «Драгічынскі камбінат побытавага абслугоўвання» == Культура == Дзейнічаюць кінатэатр, дом культуры, дом творчасці дзяцей і юнацтва, 2 бібліятэкі, цэнтр моладзі «Спатканне». == Адукацыя == У Драгічыне працуюць гімназія, 2 сярэднія, музычная, дзіцяга-юнацкая спартыўная школы, 6 дашкольных устаноў. * [[Драгічынскае дзяржаўнае ПТВ №163 сельскагаспадарчай вытворчасці]] == Медыцына == Медыцынскія паслугі надаюць бальніца і паліклініка. == Мас-медыя == Выдаецца раённая газета «Драгічынскі веснік». == Турыстычная інфармацыя == Спыніцца можна ў гарадскай гасцініцы<ref name="TEB"/>. === Славутасці === [[Файл:Бескурганны могільнік (Драгічын).jpg|thumb|Бескурганны могільнік перыяду ранняга жалезнага веку]] * [[Касцёл Маці Божай Каралевы (Драгічын)|Касцёл Маці Божай Каралевы]] (новабудованы касцёл) * [[Касцёл Божай Маці Каралевы (Драгічын, 1928)|Касцёл Божай Маці Каралевы]] (1928) * [[Стрэчанская царква, Драгічын|Стрэчанская царква]] (1863), вул. Леніна 3 — {{ГККРБ 4|113Г000174}} * Будынак (1929—1934), вул. Леніна, 138 — {{ГККРБ 4|113Г000280 }} * Магіла лейтэнанта [[І. П. Губанкоў|І. П. Губанкова]] (1944), на заходняй ускраіне горада — {{ГККРБ 4|113Д000175}} * Магіла ахвяр фашызму (1942), у паўднёвай частцы горада — {{ГККРБ 4|113Д000176}} * Брацкая магіла савецкіх воінаў і партызан (1941—1944), на старых могілках — {{ГККРБ 4|113Д000177}} * Брацкая магіла (1944), сквер па вул. Леніна — {{ГККРБ 4|113Д000178}} * Бескурганны могільнік перыяду ранняга жалезнага веку (ІІІ — ІІ стагоддзі да н.э.), на паўночна-заходняй ускраіне станцыі Драгічын, на пясчаным узгорку — {{ГККРБ 4|113В000179}} * Царква ХВЕ. * Царква ЕХБ. === Страчаная спадчына === * Капліца могілкавая * Кляштар францысканцаў (1749) <center><gallery caption="Краявіды горада" widths="150" heights="150" perrow="4"> Drahičynbudynak.JPG|Будынак пачатку ХХ ст. Drahičynbažnica.JPG|Колішні касцёл, цяпер крама Костёл - panoramio (25).jpg|Новы касцёл DrahičynHorad.JPG|Чыгуначны вакзал Baptisttemple.JPG|Пратэстанцкі храм </gallery></center> == Вядомыя асобы == {{main|Вядомыя асобы Драгічына}} * Юрый Бліноў (1975—2019) — беларускі піяніст<ref>Імёны Свабоды https://docs.rferl.org/be-BY/2020/11/07/96247f72-a7e0-4382-ad1c-ec68459cf6b7.pdf</ref>. * [[Ганна Мікалаеўна Кісліцына]] (нар. 1967) — беларускі [[крытык]], літаратуразнавец. * [[Леанід Уладзіміравіч Сіліч]] (нар. 1954) — беларускі [[архітэктар]]. * [[Сяргей Уладзіміравіч Калішэвіч]] (1903—1971) — вучоны ў галіне анатоміі і фізіялогіі раслін. Непадалёк ад Драгічына, у маёнтку [[Людвінова, Брэсцкая вобласць|Людвінова]], некалькі гадоў жыла пісьменніца [[Эліза Ажэшка]]. У Драгічыне пахаваны балгарскі грамадска-палітычны дзеяч [[Тодар Мінкаў]] (1830—1906). == Гл. таксама == * [[Гарады Брэсцкай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}</ref> <ref name="evkl">{{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=568|артыкул=Давячоравічы|аўтар=[[Валерый Грынявецкі|Грынявецкі В.]]}}</ref> <ref name="bfrir-pinsk">Брестская область: Обзор радиационно-гигиенической и социально-экономической ситуации. — Гомель, 2005. [http://www.bfrir-pinsk.org/docs/passport/pBrest05.pdf]</ref> <ref name="miastečki">{{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі, 2010|к}} С. 413.</ref> <ref name="HSKP">Drohiczyn (2) // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|2}} S. 150.</ref> <ref name="NH">Драгічын // {{Крыніцы/Нашы гарады|к}}</ref> <ref name="academic">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/123698 Дрогичин] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref> <ref name="EHB">Драгічын // {{Крыніцы/ЭГБ|3к}} С. 274.</ref> <ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-1.pdf Перепись населения — 2009. Брестская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> <ref name="2015-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2015}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="TEB">{{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|Дрогичин}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|3}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=568|артыкул=Давячоравічы|аўтар=[[Валерый Грынявецкі|Грынявецкі В.]]}} * {{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі (2010)}} * {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|2|150|Drohiczyn (2)}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Drahičyn|Драгічын}} {{OSM relation|5602445|Драгічын}} * {{SgKP|II|149|Drohiczyn Lacki}} * [http://www.radzima.org/be/gorad/dragichyn.html м. Драгічын] на [[Radzima.org]] * [http://globustut.by/drogichin/index.htm м. Драгічын] на [http://globustut.by Globustut.by] {{Драгічынскі раён}} {{Брэсцкая вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Драгічын| ]] [[Катэгорыя:Перайменаваныя населеныя пункты Беларусі]] dskfasovrju602fg3db09cuzy71p8iq 4194063 4194062 2022-08-25T13:35:40Z VladimirZhV 9113 /* Літаратура */ дапаўненне wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = горад |беларуская назва = Драгічын |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat_of_Arms_of_Drahičyn,_Belarus.png |сцяг = Flag of Drahičyn.png |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Drahičyn_(1).jpg |подпіс = Цэнтральная плошча |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 11|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 25|lon_min = 09|lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Брэсцкая |раён = Драгічынскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1452]] |ранейшыя назвы = '''Давячоравічы''' |статус з = 1967 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 1644 |паштовы індэкс = 225830 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 1 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Drahičyn |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978900 }} {{значэнні}} '''Драгі́чын'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Drahičyn}}, {{lang-ru|Дрогичин}}) — горад у [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Драгічынскі раён|Драгічынскага раёна]], на аўтамагістралі [[Брэст]] — [[Пінск]]. За 110 км на ўсход ад Брэста, 7 км ад чыгуначнай аднаіменнай станцыі [[Драгічын (станцыя)|Драгічын]] на лініі Брэст — [[Гомель]], але ў самім горадзе знаходзіцца чыгуначная станцыя [[Драгічын-Горад]]. Насельніцтва 14&nbsp;976 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == Упершыню згадваецца [[Метрыка Вялікага Княства Літоўскага|Літоўскай Метрыкай]] пад 1452 годам як сяло '''Давячоравічы''' [[Пінскае княства|Пінскага княства]]. У 1450—1460-я гады пінскі князь [[Юрый Сямёнавіч Нарымонтавіч|Юрый Сямёнавіч]] перадаў 2 вядры [[мёд]]у са сваёй [[даніна|даніны]] з Давячоравіч на карысць царквы ў [[Дружылавічы|Дружылавічах]]<ref>http://starbel.by/dok/d008.htm</ref>. Праз Давячоравічы праходзіла дарога з [[Брэст]]а на [[Валынь]]. З XVI ст. як частка [[Пінскае староства|Пінскага староства]] ва ўладанні каралевы [[Бона Сфорца|Боны Сфорцы]]. У 1552 годзе згадваецца Давячораўскае [[войтаўства]]. Паводле адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформы (1565—1566) у складзе [[Пінскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Пінскага павета]] [[Берасцейскае ваяводства|Берасцейскага ваяводства]]. У пачатку XVII ст. Давячоравічамі валодаў [[Леў Сапега]], які ў 1619 годзе перадаў сяло [[Нявельскія|Нявельскім]]. Нявельскія ў 1623 годзе заснавалі царкву Прачыстай Багародзіцы і атрымалі для сяла статус [[мястэчка]]. У 1655 годзе паселішча ўпершыню згадваецца як '''Драгічын''' (пазней сустракаецца і форма '''Дарагічын'''<ref name="evkl"/>). У другой палове XVII ст. згадваецца Давячоравічаўскі [[маёнтак]], які ў апошняй чвэрці XVIII ст. называўся графствам. У 1749 годзе пінскі маршалак М. Ажэшка заснаваў у мястэчку [[францысканы|францысканскі]] кляштар. У 1778—1779 гадах было 68 дамоў, а само паселішча называлася [[горад]]ам<ref name="evkl"/>. У другой палове XVIII ст. была ратуша. Пасля [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795) у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], мястэчка Кобрынскага павета. Станам на 1849 год 98 будынкаў. Да 1886 года каля Драгічына збудавалі чыгуначную станцыю. Паводле перапісу 1897 года — 280 дамоў (з іх 140 жылых), царкоўнапрыходская школа, 2 народныя вучылішчы, лячэбніца. Напярэдадні [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] працавалі фабрыка саламяных капелюшоў, 2 маслабойні, завод ачысткі крэйды, млыны. Паводле [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскага мірнага дагавора]] (1921) Драгічын у складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]], цэнтр павета [[Палескае ваяводства|Палескага ваяводства]]. У 1921 годзе ў ім 246 будынкаў. У 1939 годзе Драгічын увайшоў у [[БССР]], 15 студзеня 1940 года нададзены статус [[Пасёлак гарадскога тыпу|пасёлка гарадскога тыпу]] і раённага цэнтра. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з [[25 чэрвеня]] [[1941]] да [[17 ліпеня]] [[1944]] года пад нямецкай акупацыяй. 27 ліпеня 1965 года ў склад Драгічына ўключаны вёскі [[Броннае (Драгічынскі раён)|Броннае]], [[Зарэчка (Старасельскі сельсавет)|Зарэчка]] і [[Стараселле (Драгічынскі раён)|Стараселле]], Драгічын стаў цэнтрам [[Драгічынскі сельсавет|Драгічынскага сельсавета]] (былы Старасельскі)<ref>Рашэнне выканкома Брэсцкага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 27 ліпеня 1965 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1965, № 30 (1110).</ref>. [[10 лістапада]] [[1967]] года Драгічын атрымаў статус горада. <center><gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths="150" heights="150" perrow="4"> Файл:Darahičyn, Pinskaja. Дарагічын, Пінская (1916) (4).jpg|Галоўная вуліца Файл:Darahičyn, Kaścielnaja. Дарагічын, Касьцельная (S. Bochnig, 1929).jpg|Касцёл Файл:Darahičyn, Kaścielnaja. Дарагічын, Касьцельная (1928-39).jpg|Касцёл, галоўны фасад Файл:Darahičyn, Kaplica. Дарагічын, Капліца (1915).jpg|Капліца </gallery></center> == Экалогія == Пасля [[Чарнобыльская катастрофа|аварыі на Чарнобыльскай АЭС]] Драгічын апынуўся ў спісе небяспечных раёнаў з павялічаным [[Радыеактыўнасць|радыеактыўным]] фонам. Сёння пляма радыеактыўнага забруджання цягнецца Драгічынскім раёнам трыма кроплямі з поўдня на поўнач. Пачынаецца яна з 5—7 кіламетровай палосы ў [[Радастава|Радаставе]], звужаецца каля Дняпроўска-Бужанскага канала, зноў пашыраецца каля Палескай чыгункі і потым клінам ідзе ў Белаазёрска-Бярозаўскім кірунку<ref name="bfrir-pinsk"/>. Усё гэта зямля, забруджаная [[цэзій-137|цэзіем-137]]. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:180 barincrement:27 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:16000 ScaleMajor = unit:year increment:2000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1778 from:0 till:416 bar:1849 from:0 till:167 bar:1878 from:0 till:1476 bar:1897 from:0 till:2258 bar:1921 from:0 till:1987 bar:1959 from:0 till:3500 bar:1971 from:0 till:7100 bar:1993 from:0 till:15000 bar:2009 from:0 till:14744 bar:2017 from:0 till:14976 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * '''[[XVIII стагоддзе]]''': [[1778]] — 416 чал.<ref name="evkl"/> * '''[[XIX стагоддзе]]''': [[1830]] — 341 муж., з іх шляхты 5, духоўнага саслоўя 11, мяшчан-іўдзеяў 268, мяшчан-хрысціян і сялян 57<ref name="miastečki"/>; [[1849]] — 167 чал.; [[1878]] — 1&nbsp;476 чал. (702 муж. і 774 жан.), у тым ліку 176 хрысціян і 1&nbsp;300 іўдзеяў<ref name="HSKP"/>; [[1892]] — 3&nbsp;475 чал.<ref name="NH"/>; [[1897]] — 2&nbsp;258 чал. * '''[[XX стагоддзе]]''': [[1921]] — 1&nbsp;987 чал.; [[1959]] — 3,5 тыс. чал.; [[1971]] — 7,1 тыс. чал.; [[1991]] — 14,6 тыс. чал.<ref name="academic"/>; [[1993]] — 15 тыс. чал.<ref name="EHB"/> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2006]] — 15,0 тыс. чал.; [[2008]] — 15 тыс. чал.; [[2009]] — 14&nbsp;744 чал. (перапіс)<ref name="belstat"/>; [[2013]] — 14&nbsp;651 чал.; [[2015]] — 14&nbsp;800 чал.<ref name="2015-Estimate"/>; [[2016]] — 14&nbsp;898 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 14&nbsp;976 чал.<ref name="2017-Estimate"/> == Эканоміка == Прадпрыемствы машынабудавання, будаўнічых матэрыялаў, харчовай прамысловасці. * ААТ «Драгічынскі трактарарамонтны завод» * ААТ «Драгічынскі камбікормавы завод» * УВП «Прэмікс» ААТ «Драгічынскі камбікормавы завод» * РУП «Экзон» * РУВП «Экзон-Глюкоза» * Філіял «Каапнарыхтпрам» Драгічынскага раённага спажывецкага таварыства. * [[Камунальнае ўнітарнае прадпрыемства па наданні паслуг|КУП НП]] «Драгічынскі камбінат побытавага абслугоўвання» == Культура == Дзейнічаюць кінатэатр, дом культуры, дом творчасці дзяцей і юнацтва, 2 бібліятэкі, цэнтр моладзі «Спатканне». == Адукацыя == У Драгічыне працуюць гімназія, 2 сярэднія, музычная, дзіцяга-юнацкая спартыўная школы, 6 дашкольных устаноў. * [[Драгічынскае дзяржаўнае ПТВ №163 сельскагаспадарчай вытворчасці]] == Медыцына == Медыцынскія паслугі надаюць бальніца і паліклініка. == Мас-медыя == Выдаецца раённая газета «Драгічынскі веснік». == Турыстычная інфармацыя == Спыніцца можна ў гарадскай гасцініцы<ref name="TEB"/>. === Славутасці === [[Файл:Бескурганны могільнік (Драгічын).jpg|thumb|Бескурганны могільнік перыяду ранняга жалезнага веку]] * [[Касцёл Маці Божай Каралевы (Драгічын)|Касцёл Маці Божай Каралевы]] (новабудованы касцёл) * [[Касцёл Божай Маці Каралевы (Драгічын, 1928)|Касцёл Божай Маці Каралевы]] (1928) * [[Стрэчанская царква, Драгічын|Стрэчанская царква]] (1863), вул. Леніна 3 — {{ГККРБ 4|113Г000174}} * Будынак (1929—1934), вул. Леніна, 138 — {{ГККРБ 4|113Г000280 }} * Магіла лейтэнанта [[І. П. Губанкоў|І. П. Губанкова]] (1944), на заходняй ускраіне горада — {{ГККРБ 4|113Д000175}} * Магіла ахвяр фашызму (1942), у паўднёвай частцы горада — {{ГККРБ 4|113Д000176}} * Брацкая магіла савецкіх воінаў і партызан (1941—1944), на старых могілках — {{ГККРБ 4|113Д000177}} * Брацкая магіла (1944), сквер па вул. Леніна — {{ГККРБ 4|113Д000178}} * Бескурганны могільнік перыяду ранняга жалезнага веку (ІІІ — ІІ стагоддзі да н.э.), на паўночна-заходняй ускраіне станцыі Драгічын, на пясчаным узгорку — {{ГККРБ 4|113В000179}} * Царква ХВЕ. * Царква ЕХБ. === Страчаная спадчына === * Капліца могілкавая * Кляштар францысканцаў (1749) <center><gallery caption="Краявіды горада" widths="150" heights="150" perrow="4"> Drahičynbudynak.JPG|Будынак пачатку ХХ ст. Drahičynbažnica.JPG|Колішні касцёл, цяпер крама Костёл - panoramio (25).jpg|Новы касцёл DrahičynHorad.JPG|Чыгуначны вакзал Baptisttemple.JPG|Пратэстанцкі храм </gallery></center> == Вядомыя асобы == {{main|Вядомыя асобы Драгічына}} * Юрый Бліноў (1975—2019) — беларускі піяніст<ref>Імёны Свабоды https://docs.rferl.org/be-BY/2020/11/07/96247f72-a7e0-4382-ad1c-ec68459cf6b7.pdf</ref>. * [[Ганна Мікалаеўна Кісліцына]] (нар. 1967) — беларускі [[крытык]], літаратуразнавец. * [[Леанід Уладзіміравіч Сіліч]] (нар. 1954) — беларускі [[архітэктар]]. * [[Сяргей Уладзіміравіч Калішэвіч]] (1903—1971) — вучоны ў галіне анатоміі і фізіялогіі раслін. Непадалёк ад Драгічына, у маёнтку [[Людвінова, Брэсцкая вобласць|Людвінова]], некалькі гадоў жыла пісьменніца [[Эліза Ажэшка]]. У Драгічыне пахаваны балгарскі грамадска-палітычны дзеяч [[Тодар Мінкаў]] (1830—1906). == Гл. таксама == * [[Гарады Брэсцкай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Брэсцкая вобласць|}}</ref> <ref name="evkl">{{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=568|артыкул=Давячоравічы|аўтар=[[Валерый Грынявецкі|Грынявецкі В.]]}}</ref> <ref name="bfrir-pinsk">Брестская область: Обзор радиационно-гигиенической и социально-экономической ситуации. — Гомель, 2005. [http://www.bfrir-pinsk.org/docs/passport/pBrest05.pdf]</ref> <ref name="miastečki">{{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі, 2010|к}} С. 413.</ref> <ref name="HSKP">Drohiczyn (2) // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|2}} S. 150.</ref> <ref name="NH">Драгічын // {{Крыніцы/Нашы гарады|к}}</ref> <ref name="academic">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/123698 Дрогичин] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref> <ref name="EHB">Драгічын // {{Крыніцы/ЭГБ|3к}} С. 274.</ref> <ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-1.pdf Перепись населения — 2009. Брестская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> <ref name="2015-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2015}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="TEB">{{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|Дрогичин}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|3}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=568|артыкул=Давячоравічы|аўтар=[[Валерый Грынявецкі|Грынявецкі В.]]}} * {{Крыніцы/Мястэчкі Беларусі (2010)}} * {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|2|150|Drohiczyn (2)}} * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|Драгічын|281}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Drahičyn|Драгічын}} {{OSM relation|5602445|Драгічын}} * {{SgKP|II|149|Drohiczyn Lacki}} * [http://www.radzima.org/be/gorad/dragichyn.html м. Драгічын] на [[Radzima.org]] * [http://globustut.by/drogichin/index.htm м. Драгічын] на [http://globustut.by Globustut.by] {{Драгічынскі раён}} {{Брэсцкая вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Драгічын| ]] [[Катэгорыя:Перайменаваныя населеныя пункты Беларусі]] 4xwxpjtodrkhu5gqay19h0ffjpeinw8 Хойнікі 0 16287 4194544 4190168 2022-08-26T08:06:49Z Дамінік 95653 /* Найноўшы час */ wikitext text/x-wiki {{значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Горад |беларуская назва = Хойнікі |арыгінальная назва = Хойнікі |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Chojniki, Belarus.svg |сцяг = Flag of Chojniki.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Усадебно-парковый ансамбль Авраамовых.jpg |подпіс = Сядзіба Аўраамавых |lat_dir = N |lat_deg = 51 |lat_min = 54 |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = 29 |lon_min = 58 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Хойніцкі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |ранейшыя назвы = Хвойнікі альбо Хвайнікі |статус з = 1967 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = ёсць |тэлефонны код = +375 2346 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 247600, 247601, 247618, 247622-247624 |аўтамабільны код = 3 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Chojniki |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978977 }} '''Хо́йнікі'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Chojniki}}) — горад у Беларусі, адміністрацыйны цэнтр [[Хойніцкі раён|Хойніцкага раёна]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Месціцца за 103 км на паўднёвы захад ад [[Гомель|Гомеля]]. Чыгуначная [[Хойнікі (станцыя)|станцыя]] на адгалінаванні [[Васілевічы (станцыя)|Васілевічы]] — Хойнікі лініі [[Калінкавічы (станцыя)|Калінкавічы]] — [[Гомель (станцыя)|Гомель]]; аўтамабільныя дарогі на [[Рэчыца|Рэчыцу]], [[Калінкавічы]], [[Брагін]]. Насельніцтва 13&nbsp;400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Назва == [[File:Месца, дзе паўстала сяло Хвойнікі.jpg|thumb|left|Месца на краю балота, дзе паўстала сяло Хвойнікі.]][[File:Узвышша Хвайнікі.jpg|thumb|left|Гэтае ўзвышша на заднім плане, калісьці парослае хваёвым лесам, досыць аддаленае ад прыбалотнага сяла Хвойнікі, «перадало» яму сваю назву.]][[File:Караль Прозар з Хвойнікаў кумам у Барбарове. 1790 г.png|thumb|left|Караль Прозар з Хвойнікаў і Міхал Паўша з Лісцвіна кумамі ў Барбарове. 1790 г.]]Напэўна, тапонім «Хойнікі» паходзіць ад «[[хвоя]]», «[[хваёвыя лясы]]»<ref name="KTSB"/>{{efn-ua|А яшчэ ў кнізе «Памяць» заснавальнік Хойніцкага краязнаўчага музея А. М. Зелянкоўскі прыводзіў «і іншую думку», г. зн. сваю ўласную. Маўляў, у апісанні межаў Брагінскага графства 1512 г. у адным месцы паселішча значыцца як Хвайнічок, у іншым — як Хойнічак{{efn-ua|Гэта не дзьве назвы аднаго паселішча, а два розныя ўрочышчы, геаграфічна аддаленыя адно ад аднаго і яшчэ больш ад Хойнікаў, гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 7 — 11; [http://hojniki.ucoz.ru/index/braginski_akt_1512_g/0-140# С. Бельскі. Акт абмежавання Брагінскай воласці]|}}. І далей: «Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Эфрона, выдадзены ў 1903, сьцьвярджае: «Хойнік — старажытнагрэцкая мера сыпучых целаў, што згадваецца ўжо ў Гамера, які X. вызначае колькасьць збожжа, патрэбнага для пракармлення аднаму чалавеку на дзень...»<ref name="fn1">Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна.– Мінск: БЭ, 1993. С. 26</ref>. Маецца на ўвазе хеніка альбо хойніка (менавіта так, бо гэта назоўнік жаночага роду, гл. [https://biblehub.com/thayers/5518.htm χοῖνιξ, χοινικος, ἡ]) – адзінка аб’ёму, роўная 1,08 л. І ці ж гэта можна прызнаць за версію?! Аднак, на стэндзе ў будынку райвыканкама і на ўездзе ў Хойнікі з боку Рэчыцы ў новым «пашпарце» раёна напісана такое.|}}. Але гэтую назву атрымала паселішча, якое паўстала ў нізіне, сярод балота, дзе хвоя (сасна), прынамсі суцэльна, не расце. Найбольш верагодна, на тое, першае за гарою, сяло была перанесеная назва ўзвышша, калісьці парослага хваёвым лесам, якое месцілася (ёсць і зараз, але даўно разаранае) на поўнач ад сяла Брагінскай воласці [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвін]]. Жыхары апошняга «''дубровы собе на поля розробили и вычертили''»<ref>Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. Вып. 1. — Мінск, 2000. С. 192</ref>, адкуль і гэткая назва, кантрастная з будучай мястэчкавай. Таму, відавочна, і сімволіка сучасных Хойнікаў збольшага адпаведная не іх месцазнаходжанню побач з хвайнікамі, як здаўна меркавалася, а набытай імі назве, даволі дзіўнай для паселішча, узніклага на краю балота. Арыгінальная форма назвы — «''Хвоиники''», пазней паланізаваная. Адбылося гэта не адразу. У XVII і XVIII ст. у большасці ўжо выпадкаў выкарыстоўвалася форма Chojniki. Але, напрыклад, яшчэ і ў канцы 1790 года пра [[Караль Прозар|Караля Прозара]], як аднаго з кумоў пры здзяйсненні таямніцы хросту сына сужэнцаў Клішэўскіх у [[Барбароў|Барбарове]], у лацінамоўных метрычных кнігах [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравіцкага касцёла]] запісана, што ён «''з Хвойнікаў''» (de Chwoyniki)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/pra_nazvu_khvojniki/0-217# С. Бельскі. Пра назвы Хвойнікі/Хойнікі і Лісцвін]</ref>. Была і няўдалая спроба пана Мікалая Харлінскага ў пачатку XVII стагоддзя пераназваць мястэчка і ўвесь маёнтак у Новы Харленж на гонар Харленжу — гнязда яго роду ў Люблінскім ваяводстве («''dobra Chojniki czyli Nowy Charlęż''» — 1618 г., «''m. Nowy Charlęż''», але «''wieś Chojniki''» — 1623 г.; зрэдку ў дакументах Харлінскіх сустракаліся і «''Chwojniki''» — 1600 г., 1618 г.)<ref>Źródła dziejowe (далей: ŹD). T. XXI. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. X. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów — Bracław). /Opisane przez Aleksandra Jabłonowskiego. — Warszawa, 1894. S. 57, 234, 279, 281, 637</ref>. Аднак, праз некалькі гадоў рыма-католікаў Харлінскіх заступіў новы ўладальнік кальвініст М. Абрамовіч, пазней праваслаўны М. Бжазоўскі, далей незацікаўленыя ў перайменаваннях рыма-католікі Шуйскія, і тую спробу спасціг лёс іншых новых назоваў, якія мусілі — пісаў А. Ябланоўскі — «''przed żywotnością starych ustąpić''»<ref>ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 176—177</ref>. Паводле [[Часлаў Пяткевіч|Часлава Пяткевіча]], які жыў на Палессі ад свайго нараджэння ў 1856 годзе і, згодна з аўтографам, на працягу 36 наступных, а апошні раз наведаў мястэчка ў 1912 годзе, тутэйшы люд звычайна называў яго «''Хвайнікамі''»<ref>Pietkiewicz Cz. Chojniki // Ziemia: Ilustrowany miesięznik krajoznawczy. — Warszawa, 1927. T. 12. № 1-24. S. 249—252</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[File:Анатацыя прывілею 1504 г. пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу.png|thumb|left|Польскамоўная анатацыя «прывілея рускага» 1504 г. караля Аляксандра пану Сямёну Палазовічу на Хвойнікі і Астраглядавічы. Вопіс 1798 г.]][[File:Пячатка 1513 г. Сямёна Палазовіча, намесніка оўруцкага.png|150пкс|thumb|Пячатка оўруцкага намесніка Сенка Полаза (Палазовіча). 1513 г.]][[File:Герб Друцк князёў Любецкіх (Відэніцкіх).png|150пкс|thumb|Герб «Друцк» князёў Друцкіх (Любецкіх альбо Відыніцкіх).]][[File:Запіс 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.png|thumb|left|Запіс Браніслава Клечыньскага 1879 г. з Archiwum Prozorów i Jelskich.]] Найранейшая згадка пра Хойнікі (у арыгінале, мусіць, — Хвоиники) датавана 3 днём чэрвеня 1504 года{{efn-ua|Пачынаючы з артыкула «Хойнікі» 1974 г. аўтарства Ф. В. Ахрэмчыка<ref>Беларуская савецкая энцыклапедыя. Т. XI. Футбол — ЯЯ. Дадатак. — Мінск, 1974. С. 70</ref>, ва ўсіх беларускіх выданнях годам найранейшай згадкі пра Хвойнікі чамусьці называўся 1512-ты. Звестка нібыта запазычана з Акту абмежавання Брагінскай воласці таго года. Аднак, згаданы ў абмежаванні востраў Хойнічак месціўся паміж сёламі Лісцвін і Дзімамеркі, хутчэй за ўсё на тэрыторыі сучаснай Брагіншчыны, а чысты рог Хвойнічак яшчэ далей — паміж сялом Дзімамеркі і месцам упадзення рэчкі Пясочанкі (Пясочні) ў Брагінку. Пэўна, ні адзін з гэтых Хвайнічкоў ня мог быць колішнім сялом Хвойнікі не адно таму, што не з’яўляўся паселішчам, як даўно заўважылі ў Інстытуце гісторыі НАН Беларусі, але і з прычыны неадпаведнасці свайго геаграфічнага размяшчэння.}}{{efn-ua|У ІГ НАН Беларусі, аднак, мяркуюць, што кароль Аляксандр хіба пацвердзіў ранейшае падараванне караля Казіміра. Інакш кажучы, трымаюцца раней выказанага М. Ф. Спірыдонавым дапушчэння: найранейшай згадкай пра Хвойнікі мусіць уважацца, як прынята ў гістарычнай навуцы, апошні няпоўны год жыцця Казіміра Ягелончыка, г. зн. 1492. Пераконвае ў гэтым акадэмічных гісторыкаў запіс у дакуменце 1532 г.<ref name="fn3">Андрій Блануца. Земельні надання Сигізмунда І Старого на Українські землі Великого Князівства Литовського // Україна в Центрально-Східній Европі. — Київ: Інститут історії України НАНУ, 2008. № 8. С. 69 — 70</ref>:{{пачатак цытаты}}''Лист писаныи князю Дмитру Романовичу Виденицкому до пана воеводы киевского абы именя розные по Семену Полозовичу зосталые ему яко зятю его поступил_Жикгимонт Божю милостю корол_Воеводе киевскому, державцы свислоцкому пану Андрею Якубовичу Немировича. Жаловалъ намъ дворянинъ нашъ княз Дмитреи Романович Виденецкии о томъ, што жъ которые именя мелъ державца речицкии тесть его, небожчикъ панъ Семенъ Полозовичъ наимя Ухобное, Углядковичи, Белыи Берегъ, Виточов, Мартиновичи, Хвоиники, Остроглядовичи, Новоселки а двор с пустовщинами у замку Киеве и на месте, и во Вручомъ. И тые деи он вси именя свои держалъ за даниною и листы отца нашого Казимера, короля, и брата нашого Александра, королеи ихъ милости и нашими… и приказуемъ тобе, ажо бы еси тых именеи со всимъ с тымъ князю Дмитру поступилъ…''{{канец цытаты}}Дзіўна, але даследчыкам не хочацца зважаць на тую акалічнасць, што пад «''вси именя''» падпадае і названае першым у спісе «Ухобное», да падаравання якога Сямёну Палазовічу кароль Казімір дачынення не меў. С. Палазовіч атрымаў яго (Хабное) у 1493 г. непасрэдна ад вялікага князя Аляксандра<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 3 (1440 — 1498). — Vilnius, 1998. № 27</ref>. У крыніцы няма звестак, нібы гэта пацвярджэнне ранейшага падаравання, тым часам як у прывілеях што да іншых маёнткаў яны прысутнічаюць. Да таго ж, у запісе 1879 г. Браніслаў Клечыньскі з памочнікамі, якія прачыталі і скапіявалі арыгінал прывілея, сведчылі, што добры Хойнікі і Астраглядавічы, падараваныя С. Палазовічу, выдзеленыя з Брагінскай воласці, а значыць, раней нікому асобна ад яе не належалі, таму згадваць іх, як і іншыя другарадныя паселішчы, не было патрэбы. І яшчэ. Чаму для размешчаных у больш глухой мясціне Хвойнікаў у картатэцы М. Ф. Спірыдонава, выкарыстанай укладальнікамі першага тому «Вялікага гістарычнага атласа Беларусі», пазначаны 1492 г., а для згаданых у той жа самай крыніцы Астраглядавічаў, Навасёлак і Белага Берага — 1532 г.? Таму, што сёння Хойнікі — раённы цэнтр?..<ref>Вялікі гістарычны атлас Беларусі ў 3-х тамах: Т. 1. — Мінск: Белкартаграфія, 2009. С. 193, 195, 224, 240</ref>}}, калі кароль польскі і [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]] [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] сваім прывілеем, вылучыўшы іх і [[Астрагляды|Астраглядавічы]] з усімі прылегласцямі з Брагінскай воласці, падараваў на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану [[Сямёну Фёдаравічу Палазовічу]] («''Полазу Русаку, слаўнаму казаку''», як назваў яго польскі храніст XVI ст. [[Марцін Бельскі]]<ref>Kronika Marcina Bielskiego. T. II (Księga IV, V). /Wydanie Józefa Turowskiego. — Sanok, 1856. S. 950.</ref>){{efn-ua|Пра С. Палазовіча гл.: Черкас Б. Прикордонний намісник Семен Полозович. // Український історичний збірник : наук. пр. асп. та молодих вчених. — Київ, 2004. Вип. 7. C. 95 — 105.|}}. Вядомая яна, як самы даўні дакумент з польскамоўнага вопісу архіва князёў Шуйскіх са збору «Archiwum Prozorów i Jelskich», што захоўваецца ў фондах Галоўнага архіву старых актаў у Варшаве. А абмежаванне Брагінскай воласці (альбо «hrabstwa» ў кнізе Мазырскага гродскага суда 1776 года) ад 7 сакавіка 1512 года, якое выконвалася на загад караля [[Жыгімонт I Стары|Жыгімонта Старога]] дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага, было адначасова і размежаваннем яе з добрамі пана Сямёна Палазовіча<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych w Warszawie. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 4, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. Мяжа тады прайшла на поўдзень ад Хойнікаў, а менавіта ад астравоў [[Дронькі]] і [[Кажушкі (Хойніцкі раён)|Кажушкі]] паўз угоддзі брагінскага сяла Лісцвін{{efn-ua|Усім вядомая сёння вёска [[Паселічы]], што месціцца побач з Лісцвіном, узніклая пазней і вядомая на 1581 год як слабада, належала ўжо не да Брагінскага маёнтку.}} у накірунку сяла, таксама брагінскага, [[Дзімамеркі|Дамамірка]]. Астраглядавічы з прылегласцямі апынуліся ўнутры яе, што выклікала пярэчанні з боку пана Фёдара (у тэксце: Хвядоса) Палазовіча, бацькі ўладальніка<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Воп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050 адв.</ref>{{efn-ua|У сувязі з зямельнымі спрэчкамі нельга абыйсці ўвагаю яшчэ і такі сюжэт: член-карэспандэнт НАН Беларусі С. В. Марцэлеў удзел у зямельным канфлікце 1528 г. паміж [[Рудабелка|рудабельцамі]] і [[Хвойня (Петрыкаўскі раён)|хвайнічанамі]] чамусьці прыпісаў жыхарам Хвойнікаў (Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 2. Кн. 2. Гомельская вобласць / С. В. Марцэлеў; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: БелЭн, 2005. С. 426). Што і казаць — «блізкі свет»!|}}. Адміністрацыйна Хойнікі належалі спачатку да Брагінскай воласці Кіеўскага павета і аднайменнага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага. Іх і Астраглядавічаў уладальнікамі ад пачатку XVI ст. і да 1860-х гадоў (маёнтку — да 1887 года) паслядоўна былі паны Палазовічы, князі Любецкія, паны Харлінскія, Абрамовічы (Абрагамовічы), Бжазоўскія, князі Шуйскія, паны Прозары<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 12 — 18</ref>{{efn-ua|Насуперак таму, як, пачынаючы са слоўнікавага артыкула А. Ельскага (Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich.— Warszawa, 1880. Tom I. S. 620), сцвярджалася ледзьве не ва ўсіх папяровых выданнях Беларусі{{efn-ua|Больш як за 100 гадоў з'явілася хіба пара-тройка частковых выключэнняў. У. А. Малішэўскі і П. М. Пабока ў кнізе «Нашы гарады» паведамілі, што ў 1568 годзе князёўна Любецкая запісала Хойнікі Шчаснаму Харлінскаму. Але далей зноў жа – пра Хойнікі як уладанне князёў Вішнявецкіх (Малішэўскі У. А., Пабока П. М. Нашы гарады. – Мінск, 1991. С. 226). Потым гэта паўтарылі А. М. Зелянкоўскі і У. Ф. Ісаенка (<ref name="fn1"/>; Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. – Хойнікі, 1995. С. 5).|}}, у тым ліку энцыклапедыях і даведніках, князям Вішнявецкім Хойнікі ніколі не належалі. Увогуле цікава, як у тыя часы ўяўлялі сабе тэму даследчыкі, не аматары-энтузіясты? Напрыклад, прафесар гісторыі Кіеўскага універсітэту У. Б. Антановіч і студэнт М. Запольскі таксама ўважалі першымі ўладальнікамі Хойнік ды Астраглядаў князёў Вішнявецкіх; чытай: усё, што калісьці належала да Брагінскай воласці, ад канца (?!..) XVI ст. і да канца XVII ст. было іхным (Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк) / М. Запольский // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 116 – 117; пазней літаральна тое ж сустракаем у выданні: Россия. Полное географическое описание нашего Отечества / Под ред. В. П. Семёнова. – Т. 9: Верхнее Поднепровье и Белоруссия: [Смоленская, Могилевская, Витебская и Минская губ.] / Сост. В. П. Семенов, М. В. Довнар-Запольский, Д. З. Шендрик [и др.]. – С.-Петербург: Издание А. Ф. Девриена, 1905. С. 568). Калі аўтарам нарыса "Брагінская воласць" сапраўды быў У. Антановіч<ref>Зінаїда Зайцева. М. В. Довнар-Запольський: від дебюту в науці до професора університєту. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 16</ref>, а М. Запольскі яго толькі выдаў, дык пазіцыя прафесара тым болей здзіўляе. Трыма гадамі раней ён выступіў укладальнікам тому дакументаў, у адным з якіх, пазначаным 1631 годам, гаспадаром Астраглядавічаў і Хвойнікаў названы ваяводзіч смаленскі пан Мікалай Абрагамовіч (Архив Юго-Западной России. – Киев, 1886. Ч. VII. Т. I. C. 396 – 397). Іншая справа як бы гэта пісаў учорашні гімназіст, а на той час студэнт...|}}. 3 сакавіка 1532 года кароль Жыгімонт адмысловым лістом загадаў ваяводзе [[Андрэй Неміровіч|Андрэю Неміровічу]] маёнткі нябожчыка Сямёна Палазовіча (у іх ліку «''Хвойники, Остроглядовичи, Новоселки''»), якія той паспеў прыгарнуць да Кіеўскага замку, вярнуць яго зяцю князю Дзмітрыю Раманавічу Відыніцкаму<ref name="fn3"/> (Любецкаму). У снежні 1556 года князь Дзмітрый Любецкі, не жадаючы прызнаць віну ўласных падданых «''о подране бчол и о збите людей монастырских''» (лыскоўскіх сялян кіеўскага Свята-Міхайлаўскага Залатаверхага манастыра), скардзіўся ў сваю чаргу на іх: «''…и я, дей, теж сам и люди мои кузцовские и хвойницкие от подданых церковных так веле кривды нам…''»<ref>Документальна спадщина Свято-Михайлівського Золотоверхого монастиря у Києві ХVІ — ХVІІІ ст. З фондів Національної бібліотеки України імені В. І. Вернадського. Зб. док. [Текст] / Ю. А. Мицик, С. В. Сохань, Т. В. Міцан, І. Л. Синяк, Я. В. Затилюк — Київ, 2011. С. 363</ref>. Дачка князя Дзмітрыя і Фенны Палазоўны, сястра нябожчыка князя Богуша, таксама Фенна, пасля смерці мужа Мельхіёра Насілоўскага ўзяла шлюб з панам Шчасным Харлінскім герба «[[Бонча]]» і ў снежні 1568 года запісала на яго «''именя свое отчизные, дедизные, материстые у повете Киевскомъ лежачие, тоестъ… Хойники{{efn-ua|Ці не першы вядомы выпадак выкарыстання ў пісьмовай крыніцы паланізаванай формы замест арыгінальнай назвы Хвойнікі.|}}, Остроглядовичи, Новоселки…''»<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 8. Т. 6. Акты о землевладении в Юго-Западной России XV—XVIII стст. — Киев, 1911. С. 224—227</ref>. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года [[Кіеўскае ваяводства]] (у т. л. Хойнікі) было далучана да [[Карона Польская|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 84 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === [[File:POL COA Bończa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Бонча» роду Харлінскіх.]]27 снежня 1586 года пан Шчасны Харлінскі, [[падкаморы]] кіеўскі, падаў судовы іск да ўдавы княгіні Аляксандравай Вішнявецкай за насланне людзей на добра [[Астраглядавічы]], Хойнікі, [[Багушы, Брагінскі раён|Багушы]] і [[Паселічы]], гвалтоўны вывад адтуль дзедзічных падданых з іх жонкамі, дзецьмі і ўсімі хатнімі рэчамі, ды ў вёсках свайго Брагінскага маёнтку пасяленне<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 6</ref>. У 1598 годзе сейм прызначыў Ш. Харлінскага адным з камісараў у справе размежавання ziemie Kiiowskiey Кароны і [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>Constitucię seymu walnego Koronnego Warszawskiego, MDXCVIII. — W Krakowie, w Architypografiiey Króla Ie<sup><small>o</small></sup> M. y Kościelney, Lazarzowey, MDXCVIII. S. 20; Volumina Legum. S. 372</ref>. У актах трыбунальскіх што да Кіеўскага ваяводства, у дакуменце ад 22 чэрвеня 1600 года засведчаная нязгода пана Шчаснага Харлінскага з тым, як размежаваныя грунты яго Астраглядавічаў, [[Навасёлкі, Хойніцкі раён|Навасёлак]], Хвойнікаў з прыналежнымі князю Адаму, сыну Аляксандра, Вішнявецкаму сёламі [[Мікулічы, Брагінскі раён|Мікулічы]], [[Веляцін]], Лісцвін, а таксама яго Багушэвічаў (Багушоў), [[Плоскае, Хойніцкі раён|Плоскага]], [[Паселічы, Хойніцкі раён|Паселічаў]], Хойнік, Навасёлак з прыналежнымі князю Міхаілу, сыну Міхаіла, Вішнявецкаму [[Глухавічы|Глухавічамі]], [[Бабчын]]ам, з тым, як падзеленыя дубровы, урочышчы, з папсаваннем старых памежных знакаў<ref>ŹD. T. XXI. S. 57</ref>. 20 чэрвеня 1600 года падкаморы Шчасны Харлінскі выдаў сыну свайму Мікалаю zapis wieczysty, у Люблінскім трыбунале прызнаны, на добра ў ключы Астраглядаўскім (а гэта і Хойнікі), на двор з 5 пляцамі ў Кіеве<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 46 — 47</ref>. З імёнамі суджэнства Мікалая і Гелены (Гальшкі) Харлінскіх звязана заснаванне яшчэ да 1622 года касцёла ў Астраглядавічах<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 51; гл. таксама [http://hojniki.ucoz.ru/index/kascjol_u_astragl/0-451# Хойнікшчына]</ref> і стварэнне першай у рэгіёне каталіцкай парафіі. Недзе зтаго часу Хойнікі апынуліся ў складзе [[Оўруч|Оўруцкага]] павета. Размежаванне Кіеўскага ваяводства Кароны і Мазырскага павета Вялікага Княства Літоўскага ў снежні 1621 — студзені 1622 года засведчыла, як на сённяшні дзень, унікальную сітуацыю: тагачасныя мястэчка і вёску Хойнікі М. Харлінскага паны камісары аднеслі да Кароны, а сяло і двор [[Настолле]] пана Іскарастынскага{{efn-ua|Вуліца Настольская і канец вуліцы Пралетарскай з прылегласцямі ў сённяшніх Хойніках.}} — да Вялікага Княства Літоўскага<ref>ŹD. T. XX: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym; T. IX. — Warszawa, 1894. S. 96 — 97; Крикун Н. Г. Административно-территориальное устройство Правобережной Украины в XV—XVIII вв. — Киев, 1992. С. 142—145</ref>. [[File:Jastrzębiec Abramowiczów.jpg|150пкс|thumb|Герб «Ястрабец» зменены паноў Абрамовічаў.]] У 1627 годзе пані Гальшка Мікалаевая Харлінская склала тэстамэнт, паводле якога добра Астраглядавічы (г. зн. і Хойнікі) пераходзілі ў пасэсію да яе зяця-кальвініста Мікалая Абрагамовіча, ваяводзіча смаленскага<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 56</ref>. У 1628 г. пан [[Мікалай Абрамовіч|Мікалай Абрагамовіч]] z Chwoynik, з 11 дымоў плаціў па 3 злотых, з 2-х агароднікаў па 1 злотаму і 6 грошаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 397</ref>. Пры гэтым будучаму генералу артылерыі ВКЛ яшчэ доўга давялося ўлагоджваць спадчынныя і проста маёмасныя непаразуменні з іншымі Харлінскімі — панамі Станіславам, Юрыем і Шчасным, а таксама з панам Мадлішэўскім, з якім пані Гальшка ўзяла шлюб. Хойніцкая царква на тыя часы ўжо была ўніяцкай. У метрычныя кнігі Астраглядаўскага касцёла трапіў запіс ад 26 лютага 1635 г., паводле якога presbiter choynicensis Лука Чачотка (Чачот) ахрысціў Леона Яна, сына харунжага пяцігорскага Рэмігіяна і Петранэлі з Бахановічаў Маеўскіх, а кумамі былі пісар земскі{{efn-ua|У касцёльнай кнізе памылкова запісана — гродскі.|}} мазырскі [[Самуэль Аскерка]], знакаміты ваяр<ref>Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Мінск: Навука і тэхніка, 1995. С. 141</ref>, і панна Марыяна Міткевічаўна. Гэты ж святар згаданы ў запісе 1640 г. А ў 1692, 1715, 1722 г. настаяцелем хойніцкім названы Анікій Чачотка. Абодва здзяйснялі абрады ў Хойніках і [[Загалле, Хойніцкі раён|Загаллі]]<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 150адв. — 151</ref>. 24 снежня 1642 года ад імя пана [[Мікалай Абрамовіч|Мікалая Абрамовіча]], кашталяна мсціслаўскага, складзены запіс wieczystej przedarzy пагразлых у даўгах добраў Астраглядавічы і Хойнікі пану [[Максіміліян Бжазоўскі|Максіміліяну Бжазоўскаму]], падстолію кіеўскаму, аб чым пан Лукаш Мадлішэўскі выказваў клопат яшчэ ў лісце ад 29 чэрвеня 1641 года<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 67</ref> Найбольш верагодна, што менавіта М. Бжазоўскі напярэдадні «хмяльніччыны» збудаваў у паўсталых на краю балота Хойніках [[хойніцкі замак|умацаваную сядзібу, званую замкам]], дзеля абароны скарбу ад уласных сялянаў, казакоў ды суседзяў — паноў-братоў шляхты. 26 сакавіка 1651 года на загад польнага гетмана літоўскага князя [[Януш Радзівіл (1612—1655)|Януша Радзівіла]], каб не дайшло да масавага паказачвання тутэйшых жыхароў, у мястэчку Хойнікі размясціўся аддзел жаўнераў ротмістра Курпскага. У лісце да князя пан Курпскі паведамляў, што стаў у мясціне надта дрыгвяністай, з зусім паганымі пераправамі, і як бы давялося біцца, то не адно коннаму, але і пешаму недзе развярнуцца — навокал балоты. Тут, маўляў, не тое аўса, сена не здабыць, надта край заўбогім стаў. Але яны з жаўнерамі так-сяк трываюць у нястачы, абы вяскоўцы не ўцякалі з сваіх гасподаў. Прасіў падмогі, бо тут адно хіба лічыцца што пяць харугваў, а папраўдзе і на тры сотні ці набярэцца. Яшчэ даслаў з Хойнік да гетманскага табару двух палонных казакоў сотні Дарашэнкавай палку [[Нябаба|Нябабы]]<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 2 (1650—1651). — Київ, 2013. С. 109, 110, 129, 431</ref>. [[File:POL COA Gozdawa.svg|150пкс|thumb|left|Герб «Газдава» роду Бжазоўскіх.]]У другой палове XVII ст. мястэчка стала цэнтрам воласці, тут праходзіў шлях [[Мазыр]] — [[Юравічы, Калінкавіцкі раён|Юравічы]] — [[Брагін]] — [[Любеч]]. 26 чэрвеня 1664 года дачка нябожчыка Максіміліяна Бжазоўскага, берасцейскага ваяводы, пані Зофія перапісала спадчынныя маёнткі ў Кароне (Астраглядавічы з Хойнікамі таксама) і Берасцейшчыне на мужа, князя [[Канстанцін Ян Шуйскі|Канстанціна Яна Шуйскага]]<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 69</ref>. Тады Шуйскія ўпершыню набылі добра ў Кіеўскім ваяводстве ды трымалі іх каля паўтары сотні гадоў. Менавіта яны зрабілі Хойнікі цэнтрам сваіх уладанняў у рэгіёне. Паспрыяла гэтаму не ў апошнюю чаргу тое, што Астраглядавічы знаходзіліся ў атачэнні брагінскіх добраў, а Хойнікі — на поўначы па-за іх межамі. Паводле люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1683 г., з 30 дымоў мястэчка Хойнікі excepto popów (без уліку святароў) князь Шуйскі мусіў плаціць 6 злотых<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 488. Далей яшчэ ўлічаныя 7 дымоў яўрэйскіх (С. 502). Другі пабор — 6 злотых з 6 дымоў (С. 505).</ref>. 30 кастрычніка 1686 года нехта Мацвей (Matwey Celain) з Хойнік ягамосці пана харунжага берасцейскага (князя Канстанціна Шуйскага) пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што з маёнтку адышлі 77 дымоў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 553</ref> (×6 — прыкладна 462 жыхары). У іншых выпадках прычына адыходу «за Днепр» называлася: з-за гвалту як ад казакоў, так і ад жаўнераў урадавых войскаў. У лістападзе 1693 г. харугва ваяводзіча інаўроцлаўскага пана Шчавіньскага стала на зіму ў Хойніках, але напярэдадні стрэчанскага кірмашу вырушыла пад Хвастаў супраць казакоў палкоўніка Сямёна Палія. 12 лютага 1694 г. жаўнер згаданай харугвы Себасціян Яроцкі з іншаю чэлядзю, закупіўшы на кірмашы правіянт, «ні перад кім не быўшы вінаватым», спыніўся на ноч у хаце ўдавы Казачыхі [[Валокі (Хойнікі)|на Валоках]]. Але адміністратар маёнтку князя К. Шуйскага, пісара літоўскага, пан Ян Здзітавецкі, сустрэўшы яго на вуліцы, замест нейкіх вінаватых загадаў збіць, потым узяў пад варту і «як таго злачынцу і здрадніка» трымаў у замкавай турме ў жалезных аковах і ў лютым холадзе ледзьве не тры месяцы, пакуль не вярнулася харугва і пацярпелы не быў апраўданы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 285—287</ref>. 16 красавіка 1697 г. сотнік Чэпарняка і казакі палку Ярэмы з мушкетамі, пісталетамі, дзідамі і «innym orężem, do wojny należącym» гвалтоўна сталі на кватэры ў мястэчку Хойнікі князя Дамініка Шуйскага, харунжага берасцейскага. Калі ж пан Фрыдэрык Левенфатэр, эканом маёнтку, спрабаваў не дапусціць іх, дык казакі сілай уламваліся да людзей, збівалі, стралялі нібы ў ворагаў, а Стафана Пятроўскага, баярына хойніцкага, з мушкета два разы ў грудзі стрэлілі, ад чаго той і памёр<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. С. 352</ref>. [[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1698 г.]][[File:Герб князёў Шуйскіх.png|150пкс|thumb|Герб «Святы Юрый» (Георгій Пераможац) князёў Шуйскіх. Фота [[Анатоль Расціслававіч Бензярук|Анатоля Бензярука]]. Выява з надмагілля Віталіса Шуйскага (†1. VI. 1849) у в. Чыжэўшчына (былыя Крупчыцы) Жабінкаўскага раёна.]][[File:Загаловак інвентара маёнтку Хойнікі 1721 г.png|thumb|left|Загаловак інвентара Хойніцкага маёнтку 1721 г.]]У 1698 г. маёнтак Хойнікі і Загалле (староства) перададзены князем Д. Шуйскім ў кіраванне пану Зыгмунту Шукшце, што засведчана адпаведным інвентаром<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 119, 129—133адв.</ref>. Паводле рэвізіі 1716 г. у мястэчку Хойнікі на перыяд пасэсіі князя Станіслава Шуйскага, скарбніка берасцейскага, налічвалася 44 двары і двор святара, 7 сялян, якія перасяліліся з [[Небытаў|Небытава]], Валок, [[Брагін]]а. Адзін з іх меў паўкаморы, другі 2, астатнія па каморы. Два двары часова вызваленыя былі ад уплатаў (słoboda), гаспадары яшчэ двух адпрацавалі чынш у замку, а з астатніх выбрана падымнага 225 злотых, г. зн. прыкладна на паўсотні злотых болей, чым належала (пасэсар, часовы ўладальнік, не мог сабе ў тым адмовіць). Яшчэ ў мястэчку жылі 17 яўрэяў-гаспадароў, адзін з якіх poszedł przecz, ды 9 яўрэяў, што не мелі дамоў і падатак давалі толькі з камор. Яны мусілі плаціць чыншу больш як 345 злотых<ref>НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 139—139адв., 143адв.</ref>. 12 чэрвеня 1716 года віленскі кашталян, вялікі гетман ВКЛ Людзвік Канстанцін Пацей даслаў ардынанс паручніку Дамброўскаму, абы той выдаў квітанцыю на ўсё, што выбрана з Загальскага староства ад берасцейскага харунжага Дамініка Шуйскага, а Хойніцкіх добраў таго харунжага «tykać nie śmiał»<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 205.</ref>. Згодна з інвентаром маёнтку Хойнікі ''з прылегласцямі'' ад 20 сакавіка 1721 г., пададзенага былым пасэсарам ксяндзом Юзафатам Парышэвічам, біскупам валоскім, князю Мікалаю, сыну Дамініка, Шуйскаму, у мястэчку было 43 гаспадаркі, 7 «komor chłopskich», 5 яўрэяў-гаспадароў, 9 яўрэяў без дамоў; чыншу плацілі 175 злотых і тры з паловай грошы. Акрамя таго, местачкоўцы, што мелі коней з падводамі, мусілі быць напагатоў, абы грузы перавозіць за 12 міль, а не, дык пешшу за 3 мілі з лістамі хадзіць. Па дзве копы жыта замкавага і ярыны нажаць павінныя. У гвалты пераправы і грэблі вялікаборскую млыновую і іншыя масціць і рамантаваць усе агулам. Яўрэі, як будуць мяса прадаваць, дык на замак абавязкова мусілі даваць з лепшага. Мястэчка загадана абнесці парканам таксама сіламі насельнікаў, каб паміж дзьвюма брамамі не засталося ніводнага праходу. Кожны двор павінны быў адпраўляць работніка на праполку замкавых агародаў ды нарыхтоўку агародніны на зіму. Найбольш распаўсюджаныя прозвішчы жыхароў-беларусаў — Грышчанка, Стасенка, Шымук, Козік, Навуменка, Коваль, сустракаліся таксама прозвішчы Каролік, Гапонік, Леўчанка, Мельнік, Кандраценка. Прозвішчы жыхароў-яўрэяў часта ўказвалі, адкуль іх носьбіты прыбылі ў Хойнікі: Лейба [[Стралічаў]]скі, Хаім [[Вялікі Бор, Хойніцкі раён|Вялікаборскі]], Шмуль з [[Старыя Юркавічы|Юркавічаў]], Бенямін з Юравічаў, Лейба з [[Алексічы, Хойніцкі раён|Алексічаў]], Іцка Гальміч з [[Лісцвін, Хойніцкі раён|Лісцвінавічаў]], Ёсь Настольскі. Мелі патранімічнае паходжанне: Гірш Баруховіч, Моўша Гіршовіч, Якаў Лейбавіч, Мендэль Абрамовіч, Іцка і Ёсь Гіршовічы, Невах Нохімавіч, Яшка Пярцовіч, Абрам Хаімавіч, Іцка Моўшавіч. Або ад назвы прафесіі — Нохім Цырулік, Рафель Кравец. Маглі звацца зусім проста: Шайка{{efn-ua|Родныя браты Міхаль і Шайка ад красавіка 1715 г. трымалі арэнду хойніцкую, на якую мелі гадавы кантракт за суму ў 4300 злотых, даволі спраўна яе выплачвалі (НГАБ. Ф. 320. Воп. 1. Спр. 1. А. 144). А нашмат пазней, у пачатку 1830-х гг. экспарцёрамі гарэлкі з бровараў Уладзіслава Прозара, падкаморага рэчыцкага, у Хойніках, Гарадзішчы і Ёлчы былі бацька і сын Лейба і Абрам Шайковічы [НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 831. А. 9]. Тады яны ўважаліся першымі ў гэткага кшталту камерцыі на ўвесь Рэчыцкі павет Мінскай губерні.|}}, Гдаль, Шмуйла, ці яшчэ дадаючы да імя ўласнага род заняткаў — Айзік арандатар, Іцка кравец. У гэтым жа інвентары змешчана апісанне Хойніцкага замку<ref>НГАБ. Ф. 320. А. 120—122адв.</ref>{{efn-ua|Пра Хойніцкі замак гл.: Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.160 — 161; пар.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/0-56# С. Бельскі. Замак у Хойніках.]|}}. Пасэсія ксяндза-біскупа Ю. Парышэвіча (ён жа тады і пробашч астраглядаўскі) была вельми няўдалай. Маёнтак усё ніяк не мог управіцца з выплатай даўгоў, што мусіла абмяркоўвацца нават на паседжаннях [[Радам]]скага і [[Люблін]]скага трыбуналаў<ref>Архив ЮЗР. Ч. 2. Т. 3. Постановления провинциальных сеймиков в 1698—1726 гг. — Киев, 1910. С. 699—700</ref>. 2 мая 1722 г. князь Мікалай Шуйскі, харунжы берасцейскі, атрымаў ліст, у якім паведамлялася, што маніфесту камісарскага абмежавання Оўруцкага павета з Мазырскім у Оўручы няма, кнігі бо двойчы згарэлі, дык ці не звярнуўся б у Мазырскі гродскі суд, мо там што здабудзе<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 36</ref>? Пасля князя Мікалая, ад канца 1720-х і да пачатку 1750-х гг. Хойнікі сталі ўласнасцю яго брата Ігнацыя. У тарыфе падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў 17 паселішчах (акрамя [[Багушы, Брагінскі раён|Багушоў]], прыналежных астраглядаўскай плябаніі) Хойніцкай воласці пана І. Шуйскага налічвалася 255 двароў<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 285—286</ref> (прыкладна 1530 жыхароў). Прычым для Хойнікаў улічаныя і яўрэйскія домагаспадаркі. 24 снежня 1744 г. настаяцель Астраглядаўскага касцёла кс. Антоні Лукаш Пянькоўскі, дэкан оўруцкі, ахрысціў in aula Choynicensi (у двары Хойніцкім) Адама, сына вяльможных Ігнацыя і Людвікі (з дому Збароўскіх) князёў Шуйскіх. Пра тое быў зроблены запіс у метрычнай кнізе Хойніцкай царквы (Ecclesiae Ritus Greci Unici Choynicensis), пазней занесены і ў кнігі парафіяльнага касцёла<ref>НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 151адв.</ref>{{efn-ua|20 снежня 1747 г. прыдворны капелан хойніцкі кс. Юзаф Барановіч, з асабістай згоды а. Пянькоўскага, выканаў абрад хросту «з усімі цэрымоніямі», гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 15a. Ёсць яшчэ і запіс у кнігах Юравіцкага касцёла аб хросце 4 красавіка 1747 г. Адама Дзідака Езехіля, сына тых жа бацькоў, айцом-езуітам Ігнацыем Барановічам: НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 10; AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 18.|}}. У 1750—1770 гг. адбываліся шматлікія непаразуменні і канфлікты паміж уладальнікамі добраў Хойнікі і Астраглядавічы (князямі Шуйскімі, дзедзічамі і рознымі апякунамі) і ўладальнікамі суседняга Брагінскага маёнтку панамі Замойскімі/Мнішкамі, кароткачасовымі спадчыннікамі па князю [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|Міхалу Сервацыю Вішнявецкаму]] і яго жонцы Тэклі (з Радзівілаў), а асабліва — з панамі Ракіцкімі. У 1748 г. мястэчка Хойнікі названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. У чэрвені 1750 г. у Хойніках быў схоплены гайдамак Астап Луцкі, які ажно на працягу «шасці гадоў у гультайскіх эксцэсах жыццё праводзіў». Тутэйшая грамада асудзіла яго «на горла», але адміністратар Оўруцкага староства пан Станіслаў Быстрыцкі адмовіўся прыняць палоннага ў турму і выканаць над ім смяротны прысуд, дзеля чаго ў Оўруцкім гродзе і быў заяўлены пратэст<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3: Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 464—466</ref>. 14 жніўня т. г. возны генерал Кіеўскага ваяводства пан Андрэй Святкоўскі арыштаваў у Хойніках падданых князёў Шуйскіх з [[Краснаселле, Хойніцкі раён|Краснаселля]] і іх атамана Кулешыка, падданага пана Загароўскага, абвінавачваных у гайдамацтве. Кіраўнік ключа пан Мікалай Страчынскі абяцаў затрымаць рабаўнікоў да суда ў турме Хойніцкага замку<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. С. 511—512</ref>. На 1754 год у мястэчку Хойнікі, напэўна, разам з вёскай Валокі, адсутнай у тарыфе, налічвалася 109 двароў (каля 654 жыхароў), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 16 злотых, 29 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 67 злотых і 28 грошаў<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 192; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 г. засведчылі, што ў Хойніках налічвалася адпаведна 30 дамоў, 101 жыхар, 24 дамы, 58 жыхароў і 25 дамоў з 67 жыхарамі; яшчэ 25 чалавек схаваныя ад апошняга перапісу ў суседняй вёсцы Настолле, г. зн. усяго было 92 чалавекі. Мястэчка — цэнтр аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 14, 16 і 17 вёсак, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 198, 105 і 145 głow; некаторыя з іх у 1784 г. запісаны хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі (у [[Чырвоны Араты, Хойніцкі раён|Малым Карчовым]], Рашаўцах, [[Руднае, Хойніцкі раён|Рудным]] і [[Шчарбіны (Брагінскі раён)|Шчарбінах]])<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 301, 391, 710</ref>. Убыванне колькасці яўрэяў магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] 1768 года, адгалоскі якой дасягалі і нашых мясцінаў. [[File:Герб уласны роду Прозараў.png|150пкс|thumb|left|Герб уласны роду Прозараў.]][[Выява:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (I. Urubleŭski, 1891).jpg|thumb|Сядзібны дом Прозараў у Хойніках. Малюнак Ігнацыя Врублеўскага. 1891 г.]]У «Archiwum Prozorów i Jelskich» ёсць дакумент, датаваны 3 студзеня 1771 г. (23 снежня 1770 г. veteris styli), паводле якога хойніцкі уніяцкі парох Ян Чачотка, з дазволу захварэлага ксяндза Мацея Шамяткоўскага, пробашча астраглядаўскага, ахрысціў «z wody tylko» без далейшых касцёльных цэрымоній нованароджаную Людвіку Канстанцыю, дачку нядаўна памерлага старосты загальскага князя Адама і Марыяны (з дому [[Халецкіх]]) Шуйскіх<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 6, 8; НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 159адв.</ref>{{efn-ua|Цэрымонія была давершана 29 лістапада 1772 г. у царкве м. Дудзічы. AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 10|}}.16 студзеня 1783 г. сын ваяводы віцебскага Юзафа Прозара Караль ажаніўся з князёўнай Людвікай Шуйскай<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 19. S. 26, 28 — 30</ref>. Хойніцкі маёнтак з ключом Астраглядаўскім знаходзіўся на той час у пасэсіі апякуноў дзяўчыны старосты ніжынскага князя Войцеха Шуйскага і яго жонкі Анелі, сястры князя Адама. Дзеля таго, каб Людвіка, адзіная спадчынніца па бацьку, магла ўвайсці ў валоданне добрамі, Каралю Прозару давялося сіламі свайго ўпаўнаважанага шляхціча Гадзяеўскага зрабіць наезд. Да вялікай вайны справа не дайшла, але судовыя спрэчкі з старостамі ніжынскімі скончыліся кампрамісам толькі ў 1785 г.<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 91 — 97; Dubiecki M. Karol Prozor, oboźny W. W. Ks. Litewskiego. Przyczynek do dzieów powstania Kościuszkowskiego. Monografia / M. Dubiecki. — Kraków, 1897. S. 34 — 35</ref> 13 ліпеня 1791 г. варшаўская «Gazeta Narodowa i Obca» змясціла паведамленне пра тое, як 11 чэрвеня гаспадары рэзідэнцыі ў Хойніках{{efn-ua|Новы сядзібны дом збудаваны якраз у часы [[Чатырохгадовы сойм|Чатырохгадовага сейму]].}} Караль і Людвіка Прозары сустракалі гасцей з суседніх Мазырскага, Рэчыцкага і свайго Оўруцкага паветаў. Нагода — святкаванне прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]], пакліканай умацаваць і выратаваць Рэч Паспалітую. З раніцы наступнага дня — гарматны салют, святая імша ў Астраглядавіцкім касцёле{{efn-ua|Да парафіяльнага касцёла святочная працэсія мусіла пераадолець крыху меней як 20 км, але ж і людзі ў наваколлі пра тое свята пачулі!|}}, урачыстая казань ксяндза-пробашча Францішка Глінскага, [[Тe Deum laudamus]] вуснамі патрыётаў, святочны абед і музыка з танцамі да самай раніцы<ref>Gazeta narodowa y obca. № LVI. 13 lipca 1791; гл.: [http://hojniki.ucoz.ru/index/1791/0-363 Хойнікшчына]</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Загаловак апісання Хойніцкага архіва 1798 г.png|thumb|left|Загаловак вопісу Хойніцкага архіва 1798 г., у якім праігнараваныя расійскія адміністрацыйныя пераўтварэнні, а сам маёнтак названы ''графствам''.]][[File:Chvojniki, Prozar. Хвойнікі, Прозар (1901-17).jpg|thumb|Сядзібны дом на фота пярэдадня Першай сусветнай вайны. Месціўся у раёне вуліцы У. В. Жыляка]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Хойнікі апынуліся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва (губерні), з 1796 г. у складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 г. [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У пачатку жніўня 1793 года сядзіба ў Хойніках прымала гасцей — удзельнікаў канспірацыйнай нарады, мэтай якой была падрыхтоўка ўзброенага выступлення супраць падзелаў Рэчы Паспалітай і за аднаўленне Канстытуцыі 3 мая. Сярод іх М. Дубецкім і К. Барташэвічам названыя адзін з галоўных арганізатараў Ігнацы Дзялынскі з Траянова, оўруцкі падкаморы і ўладальнік Олеўскага ключа Тадэвуш Нямірыч, сеймавы пасол Каятан Праскура, стражнік літоўскі з суседняга Барбарова [[Ян Мікалай Аскерка]], абат оўруцкіх базылян Юзафат Ахоцкі з Шэпелічаў, яго пляменнік, аўтар успамінаў пра падзею [[Ян Дуклан Ахоцкі]], прэзідэнт тагачаснага цэнтра Кіеўскага ваяводства г. Жытоміра Левандоўскі, суддзя Дуброўскі, староста Богуш, рэгент Асташэўскі, канонік Кулікоўскі, ксёндз Саламановіч, Станіслаў Трацяк і інш. — усяго два дзесяткі асобаў. Усіх удзельнікаў, як слушна заўважыў М. Дубецкі, назваць немагчыма, бо іх імёны засталіся невядомыя нават расійскай следчай камісіі ў Смаленску. З Хойнік шэф І. Дзялынскі, акрамя карысных рашэнняў, вывез дваццаць пяць тысяч дукатаў, сабраных патрыётамі. У другой палове жніўня Я. Ахоцкі, наведаўшы маёнтак К. Прозара, атрымаў яшчэ восем тысяч, а ў канцы снежня — шаснаццаць тысяч чырвоных злотых; акрамя таго, М. Паўша паказаў на следстве, што Прозар даваў дзве тысячы дукатаў на ўтрыманне Пінскай паўстанчай брыгады<ref>Wybór pism J. I. Kraszewskiego. Pamiętniki Jana Duklana Ochockiego. — Warszawa, 1882. Tom II. S. 215—216, 249; Dubiecki M. S. 180—183; Bartoszewicz K. Dzieje insurekcji kościuszkowskiej 1794. — Berlin: B. Harz, 1913. S. 129—130; Восстание и война в Литовской провинции (по документам Москвы и Минска). Сост. Е. К. Анищенко. — Минск, 2001. С. 26</ref>. Тадэвуш Касцюшка прызначыў К. Прозара намеснікам радцы Найвышэйшай нацыянальнай рады і сваім паўнамоцным прадстаўніком пры ўсіх дывізіях войска ВКЛ. Разгарнуць паўстанне ў нашым рэгіёне не хапіла часу. Давялося ратавацца. К. Прозар і капітан Гамількар Касінскі 20 красавіка 1794 г. выехалі з Хойнік да Юравічаў. Але Ян Мікалай Аскерка, стражнік польны літоўскі, праз свайго пасланца папярэдзіў, што ў [[Барбароў|Бабічах (Барбарове]]) іх ужо чакаюць расійскія жаўнеры. Абознаму з Касінскім тады ўдалося, дзякуючы сялянам-праваднікам, застацца вольнымі<ref>Tygodnik literacki. — № 37. Poznań, dnia 13 września, 1841 (Ліст ген. Касінскага да ген. Пашкоўскага); Dubiecki M. S. 215—217</ref>. У Хойнікі расійскія аддзелы ўвайшлі ў аўторак 22 красавіка апоўдні. Рухаліся з двух бакоў, збліжаючыся да двара, як быццам засцерагаліся засады. Камандзірамі іх былі «паляк на расійскай службе» Яворскі і падпалкоўнік Таўберт. Не заспеўшы абознага ў Хойніках, узялі нібы ў заложнікі дзесяцімесячнага сына Уладыся{{efn-ua|Да 17 жніўня знаходзіўся ў Хойніках пад наглядам паручніка Давыдава. З-за секвестру нянькам даводзілася спрачацца з афіцэрамі нават за пялюшкі для немаўляці. Нарэшце швагер Францішак Букаты, былы сакратар амбасады Рэчы Паспалітай у Лондане, дамогся часовай апекі над хлопчыкам і вывез яго з Хойнік: Dubiecki M. S. 235—236.|}}. На маёнтак быў накладзены секвестр, а Людвіка Канстанцыя з іншымі дзецьмі і маці Марыянай вымушана выехаць за аўстрыйскую мяжу ў Львоў<ref>Dubiecki M. S. 229</ref>. [[File:Запіс аб пахаванні Караля Прозара.png|thumb|left|Запіс аб пахаванні абознага Караля Прозара.]][[File:Пергамент з прысвячэннем нябожчыцы Людзвіцы Канстанцы Прозар. Знаходка 1965 г.png|thumb|Пергамент з прысвячэннем Людвіцы Прозар яе мужа Караля. Знаходка 1965 г.]][[File:Chvojniki, Kaścieł. Хвойнікі, Касьцёл (1858).jpg|thumb|left|Праект мураванага касцёла ў Хойніках 1858 г.]][[File:Chvojniki, Ludvika Prozar. Хвойнікі, Людвіка Прозар (1913).jpg|thumb|Курган Людвікі, альбо і фамільны склеп роду Прозараў (?). Час выканання фота невядомы. Атрыманае А. Ельскім пры канцы 1913 г.]][[File:Касьцёл Сербава 1912.jpg|thumb|left|Касцёл у цэнтры мястэчка, пераўтвораны ў Пакроўскую царкву. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г.png|thumb|Бутля ўрэцкага шкла, дукат і 2 злотыя 1831 г. з пахавання Людвікі Прозар.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|thumb|left|Хойнікі на плане 1864 г.]][[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|thumb|Капліца (з [[крыпта]]й?) на могілках. Хойнікі. Фота І. Сербава. 1912 г.]][[File:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|thumb|left|Мястэчка Хойнікі на плане 1886 г.]][[File:Мястэчка Хойнікі на карце Ф. Ф. Шуберта.png|thumb|Хойнікі і наваколле на карце Ф. Ф. Шуберта сярэдзіны XIX ст.]][[File:Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.png|thumb|Надпісы з каталіцкіх пахаванняў у Хойніках.]][[File:Jezapoŭ-Vałoki. Езапоў-Валокі (1887).jpg|thumb|left|План фальваркаў Езапоў і Валокі. 1887 г.]] У 1796 г. настаяцель Пакроўскай царквы ў Хойніках, павернутай да расійскага праваслаўя годам раней<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 343</ref>, Якаў Чачот склаў яе вопіс<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 39 — 39адв.</ref>. У крыніцы таксама 1796 г. сказана, што колішнія добры Людвіка Прозара{{efn-ua|Так падпісваўся Караль, бо маёнтак быў уласнасцю яго жонкі Людвікі, а каб браць удзел у справах павета і ў Рэчы Паспалітай, і ў Расіі неабходна мець у яго межах зямельныя ўладанні. І. В. Кандрацеў дарэмна здзіўляўся з таго, што Людвік Прозар не ўдзельнічаў у выбарах у дваранскія інстытуцыі Рэчыцкага павета ў 1796 г., а потым распавёў пра яго "родзіча" Караля – вялікага патрыёта Рэчы Паспалітай (ужо больш як два гады ён быў у сваёй першай эміграцыі), неабачліва спаслаўшыся на электронны плагіят, падпісаны прозвішчам Баркоўскі<ref>Ігор Кондратьєв. Участь шляхти Речицького повіту у виборах в дворянські інституції Чернігівського намісництва в 1796 р. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 311 – 312</ref>.|}}, у пераліку якіх і м. Хойнікі, перайшлі былі «в казну», але «по высочайшему повелению» вернутыя пані Луізе{{efn-ua|Французская форма імя прысутнічае ў паперах імператрыцы Кацярыны ІІ, у лістах яе генералаў і самой Людвікі Канстанцыі, гл.: AGAD. APiJ. Sygn. 13. S. 3, 4, 76, 78, 97, 154, 158, 160; таксама гл. дакументы наступнага секвестру: Sygn. 14.|}} Прозаравай<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск, 2018. С. 70 — 71</ref>. Паводле шляхецкай рэвізіі 1811 г. фальварак [[Лянтэрня|Linterny]] з вёскай Забалаць (сёння гэта вуліцы г. Хойнікі) трымаў у арэндзе ад абозных Прозараў Ваўжынец Балашэвіч, ротмістр берасцейскі<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 3</ref>. У 1812 г. К. Прозар падтрымаў імператара французаў Напалеона Банапарта, марна спадзеючыся, што той дапаможа ўзняць з каленаў гаротную Айчыну, заняў пасаду старшыні Скарбовага камітэту ў Часовым урадзе ВКЛ<ref>Паводле Браніслава Клечыньскага, у 1813 г. Напалеон даслаў з Дрэздэна абознаму ордэн Ганаровага легіёну, а разам і патэнт на графскі тытул: AGAD. APiJ. Sygn. 34. S. 6</ref>. Усё абярнулася чарговай эміграцыяй ды секвестрам Хойнік, Астраглядавічаў і вёсак да іх прыналежных. Пані Людвіка і ў гэты раз дамаглася вяртання да канца 1814 г. маёнткаў з 2524 рэвізскімі душамі, давёўшы расійскім уладам, што яны належаць ёй, і што не мусіць адказваць за ўчынкі мужа<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 14</ref>. У пачатку 1831 г. оўруцкі маршалак Ануфры Галецкі прапаноўваў больш як ужо 70-гадоваму К. Прозару ўзначаліць агульны для Рэчыцкага, Мазырскага і Оўруцкага паветаў паўстанцкі ўрад. Меркавалася стварыць вайсковы кантынгент колькасцю да 1000 чалавек пад яго камандай і пра гэта стала вядома расійскім уладам. Былы абозны ВКЛ адмовіўся, спаслаўшыся на фізічную слабасць і негатыўнае стаўленне да гэтай ідэі сыноў Уладзіслава і Юзафа. Мяркуецца, нейкія нарады патрыётаў у Хойніках усё ж адбываліся<ref>Dubiecki M. S. 321; Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 53, 173 (przypis 66)</ref>{{efn-ua|У кожным выпадку, вольналюбівых поглядаў сваіх абозны не змяніў і ў глыбокай старасці. Знойдзеныя ў 1965 г. у Хойніках паўстанцкія манеты 1831 г., пакладзеныя ў склеп перазахаванай у 1829 г. жонкі Людвікі Канстанцыі (будучы фамільны), пераканаўча сведчаць аб тым. Цікава: пра "flaszką krzyształową, hermetycznie zamkniętą, w której znajduje się ducat, dwuzłotówka i pismo na pargaminie, ręką moją (К. Прозара) kreślone, z podpisem wielu przytomnych natenczas obywateli", як і пра пабудову склепа, Юзаф Ролле паведамляў яшчэ ў кнізе 1882 г.: Dr. Antoni J. Opowiadania historyczne. Serya trzecia. T. 1. Karol Prozor, ostatni oboźny litewski. — Warszawa, 1882. S. 46. Пра знаходку гл.: Рябцевич В. Н. Нумизматика Беларуси. — Минск: Полымя, 1995. С. 274 – 275; Каталог выставы “Ад рымскага дэнарыя да беларускага рубля”. /Укл. Р. І. Крыцук, В. М. Сідаровіч, Л. І. Талкачова. — Мінск: Кнігазбор, 2018|}}. У Хойніках пэўны час знаходзіўся прысланы з Рэчыцы падпаручык Міцінскі з паўтара дзясяткам салдат-інвалідаў, які адмовіўся выправіцца да калінкавіцкіх Вадовічаў, бо там на 12 чэрвеня т. г., маўляў, ужо сканцэнтравалася зашмат паўстанцаў. Уначы на 19 чэрвеня ад брагінскіх [[Шкураты|Шкуратоў]] і Мікулічаў праз Хойнікі ў накірунку [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з Оўруцкага і Радамышльскага паветаў, праходзіў невялікі конны аддзел Міхала Лігензы, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне<ref>Dangel St. S. 59</ref>. Паводле звестак на 1834 год, у Хойніках праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-3 лютага і 1-4 кастрычніка; тавараў прывозілася адпаведна на 4 000 і 3000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 600 р., наведвалі кірмашы каля 500 і 400 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С. Петербург, 1834. С. 190</ref>. 15 сакавіка 1835 г., згодна з метрычным запісам у кнігах Мікуліцкай Багаяўленскай царквы, у фальварку [[Лянтэрня]] (Лянтарня), арандаваным шляхцічам Ігнацыем Стравінскім, нарадзіўся сын Аляксандр, старэйшы брат Фёдара, будучага знакамітага артыста [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра]] ў Пецярбургу<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 537. А. 404</ref>. Запіс у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі засведчыў, што 20 кастрычніка (1 лістапада н. ст.) 1841 г. у м. Хойнікі, хутчэй ад старасці, чым ад якой хваробы, ва ўзросце васьмідзесяці аднаго года памёр яснавяльможны Караль Прозар, вялікі абозны ВКЛ, кавалер розных ордэнаў. 24 кастрычніка ксёндз Францішак Пазняк, пробашч астраглядаўскі, дэкан Мазырскі і Рэчыцкі, пры асістэнцыі шматлікага духавенства і ў прысутнасці мноства людзей пахаваў нябожчыка ў фамільным склепе<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 10адв.</ref>. У інвентарах 1844 г. уладальнікамі Хойніцкага і Юзафаўскага (Езапоўскага) маёнткаў названыя адпаведна Уладзіслаў і Юзаф Прозары, сыны абознага<ref>НГАБ. Ф. 142. Воп. 1. Спр. 1475, 1481</ref>. Пасля смерці ў 1845 г. Юзафа<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 44 — 44 адв.</ref> ўся тутэйшая спадчына перайшла да пана Уладзіслава. Згодна з кнігай «Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Хойніцкага раёна», на 1849 год у Хойніках — 74 двары, 580 жыхароў; дзейнічалі царква, каталіцкая капліца, 3 сінагогі; паштовая станцыя на тракце Мазыр — Брагін — Любеч, 26 крам, 2 піцейныя дамы, конны млын. Побач, у сядзібе Валокі, месціліся бровар і вятрак. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 12 асобаў мужчынскага і 7 жаночага полу з двара Хойнікі, 199 і 113 асобаў адпаведна з ліку жыхароў мястэчка Хойнікі былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі, яшчэ 55 местачкоўцаў абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Хойніцкай Свята-Пакроўскай царквы<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 382, 666</ref>. У 1859—1862 гг. намаганнямі і на сродкі Уладзіслава Прозара ў Хойніках былі вымураваныя нэагатычныя касцёл і капліца, вядомыя і на сёння са здымкаў 1912 г. Ісаака Сербава. 17-18 верасня 1860 г. мястэчка наведаў праваслаўны архіяпіскап мінскі і бабруйскі [[Міхаіл (Галубовіч)|Міхаіл Галубовіч]]. У. Прозар, падкаморы рэчыцкі, прасіў дазволу ўзнесці алтар для жалобнага набажэнства ў капліцы. Архіяпіскап згадзіўся пры ўмове, калі абшарнік збудуе на працягу 15-ці гадоў мураваную царкву<ref>Язэп Янушкевіч. Дыярыюш з XIX стагоддзя: Дзённікі Міхала Галубовіча як гістарычная крыніца. — Мінск.: Выдавец В. Хурсік, 2003</ref>. У пачатку студзеня 1862 г. пан Уладзіслаў спачыў. На пахаванні ў Хойніках, менш як за паўтары гады да арышту, прысутнічаў і выступіў з прамоваю [[Аляксандр Аскерка]]<ref>АGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 209</ref>, сястра якога Зофія была замужам за Мечыславам, сынам нябожчыка. У 1864 г. Мечыслаў Прозар (маршалак Рэчыцкага павета ў 1859—1863 гг.) памёр у зняволенні, а на маёнтак Хойнікі, у якім на думку следства «жылі людзі, гатовыя да рэвалюцыйных беспарадкаў» ды знайшлі нарыхтаваную зброю, быў накладзены ўзмоцнены 10-ці адсоткавы збор. Памёр і арыштаваны па справе паўстання Генрык Пяткевіч, бацька Часлава<ref>Паўстанне 1863—1864 гадоў у Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай губернях: Дакументы і матэрыялы Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі / уклад. Дз. Ч. Матвейчык; рэдкал.: У. І. Адамушка [і інш.]. — Мінск: А. М. Вараксін, 2014. С. 450—452</ref>. У тым жа 1864 г. дзеля выхавання тутэйшых дзяцей, а разам і іх бацькоў у духу вернасці расійскай манархіі, у Хойніках адкрыта двухкласнае народнае вучылішча. 20 чэрвеня 1865 года, «по местным представлениям» праваслаўнага духавенства, як з непрыхаваным задавальненнем пісаў у сваім рапарце брагінскі благачынны Максім Ярэміч, невялікі стары драўляны і «превосходной структуры» мураваны касцёлы ў цэнтры Хойнік ды мураваную капліцу на могілках улады адабралі ў католікаў і перадалі ў праваслаўнае ведамства<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 15</ref>. Удава Мечыслава Прозара пані Зофія рабіла захады, абы вярнуць забранае ці хоць забяспечыць недатыкальнасць фамільнага склепу. 2 лістапада 1887 г. яе сын і спадчыннік Канстанцін вымушаны быў прадаць абцяжараны даўгамі маёнтак расійскім купцам з Арлоўскай губерні, карачаўскаму Міхаілу Пятровічу Аўраамаву і трубчэўскаму Гаўрылу Сямёнавічу Курындзіну за 580 000 рублёў серабром<ref>Виноградов Д. Л. Живые прошлого страницы. / Дмитрий Леонидович Виноградов. — Минск: А. Н. Вараксин, 2018. С. 99 — 102</ref>. У спісе землеўладальнікаў Мінскай губерні сказана, што ў маёнтку Хойнікі Канстанціна Прозара налічвалася 44 466 дзесяцін зямлі<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. — Минск, 1889. С. 373</ref>. Пасля таго продажу і здарылася непапраўнае. «Dziennik Kujawski» у вераснёўскім нумары за 1895 г. паведамляў: яшчэ ў канцы сакавіка злачынцы, нібыта з кола новых уладальнікаў маёнтка, нанялі каваля, выламалі краты ад уваходу ў лёх, выкінулі з трунаў рэшткі пахаваных Прозараў, пазрывалі з іх медзь і наступна прадавалі ў розных месцах. Праз некалькі дзён выламаныя краты і парэшткі заўважыў праваслаўны святар, які і паведаміў аб здарэнні ў паліцыю. Гэтак Прозары пазбавіліся апошняга, што ім яшчэ ў Хойніках належала, — уласных пахаванняў<ref>Dziennik Kujawski. — Inowrocław, 20 września 1895 (Nr. 216. Rocznik III). S. 3</ref>.[[File:Chvojniki, Prozar, Kaplica. Хвойнікі, Прозар, Капліца (1913).jpg|thumb|Капліца. Час выканання здымку невядомы. Дасланы А. Ельскаму ў канцы 1913 г.]] У парэформенны час Хойнікі — цэнтр воласці. У мястэчку здаўна праводзіліся кірмашы — Стрэчанскі ў лютым і Пакроўскі ў кастрычніку. У 1863 і 1864 г. на іх адпаведна было прывезена тавару на 3850 і 4000 рублёў, 4500 і 4500 рублёў, а прададзена — на 1700 і 2000 рублёў, 2315 і 2500 рублёў<ref>Труды Минского губернского статистического комитета. Вып. 1. Историко-статистическое описание девяти уездов Минской губернии. — Минск, 1870. С. 416</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Пакроўскай царквы ў Хойніках названыя настаяцель а. Іаан Лісевіч, в. а. штатнага псаломшчыка Яўген Тышкевіч і звышштатны Даніла Транцэвіч, просфірня Алена Васанская. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Хойнікі, вёсак Валокі, Малешаў, Паселічы, Людвін, Настолле, Карчовае, Гарошкаў, Небытаў, Куравое, Дворышча<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 458</ref>. На 1879 год у прыходзе налічвалася 1178 душ мужчынскага і 1151 душа жаночага полу сялянскага саслоўя<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 140</ref>. У 1885 г. Хойніцкую воласць складалі 24 паселішчы з 859 дварамі. На 1890 год у мястэчку — валасная ўправа, мяшчанская ўправа, пошта, лекарскі ўчастак, у воласці — 36 паселішчаў з 1567 дварамі. У 1895 годзе ў маёнтку была заснавана вінакурня<ref name="fn2">Список фабрик и заводов европейской России. — С.-Петербург, 1903. С. 575</ref>. Паводле перапісу 1897 г. тут 335 двароў, 2596 жыхароў, 5 іудэйскіх малітоўных дамоў, паштова-тэлеграфная кантора, хлебазапасны магазін, 48 крамаў, заезны двор, карчма. У пачатку XX ст. у Хойніках дзейнічала царква, капліца, працавалі 2 школы, лякарня, аптэка, жалезаробчы завод, 2 вадзяныя млыны. У выніку пажару 25 ліпеня 1901 года згарэла вінакурня. На 1903 год тая вінакурня сіламі 16 рабочых вытварала спірту на 37 900 (25 000) рублёў у год, перарабляла 1750 пудоў жытняй мукі, 6 312 пудоў зялёнага соладу і 110 000 пудоў бульбы<ref name="fn2"/>. У 1904 годзе сярод зямельных уласьнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названыя ўладальнікі маёнткаў Хойнікі і Рашаў спадчынныя ганаровыя грамадзяне (купцы) Міхаіл Пятровіч Аўраамаў і Гаўрыла Сямёнавіч Курындзін<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 54</ref>. У 1909 годзе ў Хойніках 338 двароў, 2891 жыхар<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 210</ref>. У 1911 г. Хойніцкі маёнтак дзялілі між сабой браты Андрэй Міхайлавіч (12 645 дзесяцін), Сямён Міхайлавіч (11 651), Васіль Міхайлавіч (9 591), Мітрафан Міхайлавіч (8 406), Іван Міхайлавіч (1 582) Аўраамавы<ref>Список землевладельцев Минской губернии. 1911 г. — Б. м. С. 1</ref>. З уводам у эксплуатацыю лініі Васілевічы — Хойнікі (23 верасня 1911 года) пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. У 1912 г. А. М. Аўраамаў завершыў узвядзенне палацыка «u wjazdu do Chojnik», як вызначыў яго месцазнаходжанне Анджэй Раствароўскі, унук Аляксандра Аскеркі, якому з-за дажджу ўвосень 1915 г., не даехаўшы да Рудакова, давялося тут заначаваць<ref>Rostworowski A. Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe. — Warszawa, 2001. S. 110</ref>. Сапраўды, паўстаў будынак на месцы драўлянай сядзібы ў колішнім фальварку Валокі, г. зн. тады яшчэ не ў Хойніках. === Найноўшы час === 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта, 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвешчана часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Хойнікі, аднак, апынуліся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтку Гарадзішча (на Брагіншчыне), галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]]»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн, О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. У снежні 1918 год германскія войскі пакінулі мястэчка і чыгуначную станцыю. 1 студзеня 1919 года, згодна з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі, Хойнікі ўвайшлі ў склад [[ССРБ|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак [[16 студзеня]] разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі былі далучаныя да [[РСФСР]]. [[Файл:Chvojniki, Rynak. Хвойнікі, Рынак (1929).jpg|міні|left|Местачковы дом, 1929 г.]]З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года Хойнікі занятыя польскімі войскамі. Пагром, учынены ў лістападзе 1920 г. жаўнерамі Ст. Булак-Балаховіча, абярнуўся пагібеллю 48 жыхароў-яўрэяў. У дакуменце пад назвай «Сведения о количестве учащихся школ Хойникской волости Речицкого уезда», пазначаным часовым адрэзкам 08. 12. 1920 — 15. 04. 1921 г., засведчана існаванне Хойніцкай школы II ступені (175 вучняў), а таксама школ І ступені — 1-й Хойніцкай (58 вуч.), 2-й Хойніцкай (204 вуч.), Хойніцкай яўрэйскай (50 вуч.), Хойніцкай польскай (69 вуч.) і Хойніцкай чыгуначнай (70 вуч.)<ref>Дзяржаўны архіў Гомельскай вобласці. Ф. 68. Воп. 1. Спр. 16. А. 19</ref>. У чэрвені 1921 г. недалёка ад Хойнік на станцыі Аўраамаўская банда атамана Івана Галака затрымала цягнік, абрабавала і забіла 55 пасажыраў<ref>Новиков Д. С. Борьба органов советской власти с бандой атамана Галака на белорусско-украинском пограничье в начале 1921 г. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 102</ref>. 8 снежня 1926 года Хойнікі вярнулі [[БССР]], адначасова надаўшы статус раённага цэнтра спачатку ў [[Рэчыцкая акруга|Рэчыцкай]], потым у [[Гомельская акруга|Гомельскай акрузе]], з 1938 г. у Палескай вобласці з цэнтрам у [[Мазыр]]ы. 29 верасня 1938 года мястэчка стала [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлкам гарадскога тыпу]]. [[Файл:Помнік ахвярам нацызму ў Хойніках.jpg|міні|left|Помнік ахвярам нацызму ў Хойніках.]]У [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную вайну]] з 25 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года гарадскі пасёлак знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй. У верасні 1941 года акупанты знішчылі ва ўрочышчы Пальміра больш за 100 чалавек з ліку хойніцкіх яўрэяў<ref>Матвей Милявский. Хойники — моя любовь и боль. // Мишпоха. № 16. 2005</ref>. {{пачатак цытаты}}''В 1946 году я впервые после войны приехал в Хойники и услышал от мамы, как был зверски убит ее отец, мой дедушка Нохим, не захотевший эвакуироваться. Группа стариков: дедушка, мой родственник Левицкий Мойше, его больной внук Хаим и другие — шли в одной колоне. Впереди дедушка, которому вручили знамя. Фашисты и полицейские заставили еле шагающих старых, больных людей петь песни. Обреченных били, и вдруг дедушка начал петь и вслед за ним остальные. Они даже бодрее стали шагать. Нацисты заставили их замолчать, прекратить пение. Кто-то из местных жителей, наблюдавших шествие обреченных, сообщил немцам, что евреи поют не песню, а нараспев читают молитву «Шма Исроэль». Мои попытки узнать подробности тогда не увенчались успехом. Это казалось легендой. Намного позже в акте Чрезвычайной Государственной комиссии по Хойникам, я прочитал, что группу стариков с красным флагом водили по улицам поселка, а потом под пытками вывели на «Пальмир» и расстреляли. Нет, это уже не легенда, а жестокая правда. Но почему в документе Комиссии не сказано о том, что «группа стариков» — это были евреи, и только евреи? Почему не сказано о том, чтó они пели? Не знали? Невозможно!''{{канец цытаты}}У кастрычніку — больш за 150 яўрэяў расстраляныя ў пасялковым парку і 40 чалавек у двары будынку паліцыі. У чэрвені 1943 года ў Хойніках быў створаны лагер грамадзянскага насельніцтва, у якім утрымлівалася 5 000 чалавек. Вязняў групамі адпраўлялі ў Германію<ref>Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Гомельская область. Сборник архивных документов и материалов / сост.: А. Р. Дюков, В. Д. Селеменев (рук.) [и др.]; редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. — Минск: НАРБ; М.: Фонд «Историческая память», 2021. С. 309, 317—318</ref>. Ад вызвалення і да 15 студзеня 1944 г. тут месціліся органы кіравання [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]]. З 1954 года Хойнікі — у складзе Гомельскай вобласці. На 1955/1956 навучальны год у раённым цэнтры дзейнічалі 2 беларускія (№ 1 і 3) і 1 рускамоўная (№ 2) сярэднія школы<ref>Занальны дзяржаўны архіў у г. Рэчыцы . Ф. 3. Воп. 1. Спр. 12</ref>. [[10 лістапада]] [[1967]] года Хойнікі атрымалі статус [[горад]]а. У 1972 годзе да Хойнікаў далучылі вёскі [[Валокі (Хойнікі)|Валокі]] і [[Забалацце (Хойнікі)|Забалаць]], у 1989 годзе — [[Настолле]] і Чырвоную Ніву (былую [[Лянтэрня|Лянтэрню]]), 1 снежня 2009 года — [[Малішаў, Хойніцкі раён|Малішаў]]<ref name="pravo"/>. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours"> <center><timeline> ImageSize = width:auto height:140 barincrement:29 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:15000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1849 from:0 till:580 bar:1886 from:0 till:580 bar:1897 from:0 till:2685 bar:1909 from:0 till:2891 bar:1939 from:0 till:3400 bar:1970 from:0 till:9500 bar:1991 from:0 till:15000 bar:2004 from:0 till:14200 bar:2009 from:0 till:13100 bar:2017 from:0 till:12500 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline></center> </div> * '''XIX стагоддзе''': 1849 — 580 чал., з іх мяшчан 1-га разраду — 4, 2-га — 13, 3-га — 63; 1886 — 580 чал.; 1897 — 2&nbsp;685 чал. * '''XX стагоддзе''': 1906 — 2&nbsp;685 чал. (1&nbsp;250 муж. і 1&nbsp;435 жан.), з іх 717 каталікоў, 299 праваслаўных, 1&nbsp;668 іўдзеяў<ref name="pam"/>; 1909 — 2&nbsp;891 чал. (338 радзінаў); 1939 — 3,4 тыс. чал.; 1970 — 9,5 тыс. чал.; 1991 — 15 тыс. чал.<ref name="VES"/> * '''XXI стагоддзе''': 2004 — 14,2 тыс. чал.; 2005 — 13,9 тыс. чал.; 2006 — 13,5 тыс. чал.; 2008 — 13,2 тыс. чал.; 2009 — 13,1 тыс. чал.; 2010 — 13,8 тыс.; 2016 — 12&nbsp;698 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; 2017 — 12&nbsp;500 чал.<ref name="2017-Estimate"/> ; 2020 — 13 400 чал. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, будаўнічых матэрыялаў прамысловасці, фабрыка мастацкіх вырабаў, аўтарамонтны завод. Гасцініца «Журавінка». Цэнтр мастацкага рамяства ([[ткацтва]], [[вышыўка]] і інш. == Культура == Дзейнічаюць 2 дамы культуры, цэнтр творчасці, дом рамёстваў, 4 бібліятэкі, [[Хойніцкі краязнаўчы музей|краязнаўчы музей]]. == Адукацыя == У Хойніках працуюць ПТВ, 4 сярэднія, спартыўная і музычная школы. == Забудова == Забудова Хойнікаў злучылася з блізкімі мястэчкамі і вёскамі, у выніку чаго склаліся раёны Старыя Хойнікі, Новыя Хойнікі і паўночна-заходні. Паводле генеральнага плана ўзводзіліся 2—5-павярховыя будынкі. Шматпавярховы мікрараён Юбілейны збудаваны ў Новых Хойніках. Сёння, у сувязі з [[Аварыя на Чарнобыльскай АЭС|чарнобыльскай аварыяй]], забудова горада адбываецца павольна. == Вуліцы і пляцы == {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Вакзальная вуліца || '''Замкавы''' завулак<ref name="Zielankouski">Зелянкоўскі А. М. Па залах Хойніцкага гісторыка-краязнаўчага музея. — Хойнікі, 1995. С. 10</ref> <br /> '''Карчомная''' вуліца<ref name="plan-1886">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1886).jpg|План Хойнікаў 1886 года]]</ref> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Домнікава вуліца || '''Кавальская''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Інтэрнацыянальная вуліца || '''Царкоўная''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Івана Мележа вуліца || '''Школьная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Піянерская вуліца || '''Янава''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Пагарэлая''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> і '''Зялёная''' вуліца 1864 г.<ref name="plan-1864">[[:Файл:Chvojniki. Хвойнікі (1864).jpg|План Хойнікаў 1864 года]]</ref><br /> У 1886 г. апошняя пазначана як '''Валоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сялянская вуліца || '''Забалоцкая''' вуліца<ref name="plan-1886"/><ref name="plan-1864"/> || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Танкістаў плошча || '''Замкавая''' вуліца<ref name="Zielankouski"<br /> || Працы плошча |} == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Museum in Chojniki.jpg|міні|left|Хойніцкі краязнаўчы музей у [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|былой сядзібе купцоў Аўраамавых]] |236x236пкс]] [[Файл:Скульптурная композиция в г. Хойники.jpg|міні|237x237пкс|Скульптурная кампазіцыя «[[Людзі на балоце (раман)|Людзі на балоце]]» ў Хойніках]] Хойнікі — цэнтр традыцыйнага мастацкага рамяства (ткацтва, вышыўка і інш.)<ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>. Дзейнічае Хойніцкі краязнаўчы музей. Спыніцца можна ў гасцініцы «Журавінка». У месце пастаўлены помнік Смутку да 10-й гадавіны [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]]. === Адметныя мясціны === * [[Сядзібна-паркавы ансамбль Аўраамавых, Хойнікі|Сядзібна-паркавы ансамбль купцоў Аўраамавых]] — помнік сядзібна-паркавага мастацтва * '''Помнікі''': загінулым падчас Вялікай Айчыннай вайны; помнік Смутку да 10-годдзя катастрофы на Чарнобыльскай АЭС; помнік землякам, што загінулі ў Афганістане; помнік у гонар энэргетыкаў, якія змагаліся з наступствамі аварыі на Чарнобыльскай АЭС * [[Свята-Пакроўская царква (Хойнікі)|Свята-Пакроўская царква]] і жаночы манастыр (1989) * Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі * Царква Хрысціян Веры Евангельскай «Благодать» (будынак згарэў) === Страчаная спадчына === * Касцёл (1859—1862) * Капліца на могілках (1859—1862) * Сядзіба Прозараў (канец XVIII ст.) * [[Хойніцкі замак]] (XVII—XVIII ст.) * Царква Пакрова Найсвяцейшай Багародзіцы (XVIII ст.){{efn-ua|Яе драўляны будынак з лядашчымі, паводле святара М. Ярэміча<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 31248. А. 17</ref>, страхой і купалам, які стаяў «почти в болоте» (на плане 1864 г. пазначаны на вуліцы Царкоўнай), наўрад ці слушна ўважаць за страчаную спадчыну, бо разабраны ён быў з нагоды пераўтварэння ў Пакроўскую царкву нэагатычнага мураванага касцёла ў самым цэнтры мястэчка Хойнікі.|}} == Асобы == * [[Караль Прозар]] (1759—1841) — вялікалітоўскі дзяржаўны і ваенны дзеяч, абозны вялікі літоўскі (1787—1794)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-30 Караль Прозар]</ref>. * [[Аляксандр Ігнатавіч Стравінскі]] (1835—1911) — удзельнік расійска-турэцкай вайны 1787—1788 гг., генерал-маёр (1898). * [[Мікалай Мікалаевіч Селіваноўскі]] (1901—1997) — намеснік міністра Дзяржбяспекі СССР (1946—1951), генерал-лейтэнант (1943)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/selivanowski/0-141 Николай Николаевич Селивановский]</ref>. * [[Якаў Зусьевіч Жыліцкі]] (1909—1993) — вынаходнік, кандыдат сельскагаспадарчых навук, Заслужаны вынаходнік РСФСР. * [[Ірына Міхайлаўна Бяляўская]] (нар. Тышкевіч) (1913—1975) — гісторык-славіст, прафесар Маскоўскага універсітэта імя М. В. Ламаносава<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-42 Ірына Міхайлаўна Бяляўская]</ref>. * [[Ізраіль Беніямінавіч Рабіновіч]] (1914—2001) — доктар хімічных навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі РСФСР, лаурэат Дзяржаўнай прэміі РФ (пасмяротна). * [[Ізраіль Самуілавіч Фішман]] (1914—2004) — доктар фізіка-матэматычных навук, прафесар Казанскага ўніверсітэта<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/izrail_samuilovich_fishman/0-122 Израиль Самуилович Фишман]</ref>. * [[Іван Станіслававіч Цішкевіч]] (1919—2001) — [[правазнавец]], [[доктар юрыдычных навук]], прафесар БДУ, Заслужаны юрыст БССР (1971)<ref name="БЭ17">{{Крыніцы/БелЭн|17к}} — С. 131.</ref>. * [[Уладзімір Карлавіч Чачот]] (1919—2004) — гісторык, дэкан факультэту польскай мовы і літаратуры Віленскага педагагічнага універсітэта, прафесар, заслужаны выкладчык Літоўскай Рэспублікі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/czeczot/0-145# Włodzimierz Czeczot]</ref>. * [[Іосіф Маркавіч Тойбін]] (1919—1988) — літаратуразнаўца, даследчык творчасці А. С. Пушкіна, доктар філалагічных навук, прафесар Курскага педагагічнага інстытута, выдатнік народнай асветы РСФСР. * [[Міхаіл Захаравіч Пізенгольц]] (1926—2003) — савецкі эканаміст, педагог. Спецыяліст у галіне фінансавай дзейнасці буйных сельскагаспадарчых прадпрыемстваў. Доктар эканамічных навук (1968), прафесар (1968). * [[Рыгор Арцюшэнка]] (1927—2004) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч у [[ЗША]] * [[Якаў Рыгоравіч Райхман]] (1932) — расійскі [[анколаг]]<ref>[http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ Якаў Райхман] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20181204153002/http://vrach-profi.ru/rayhman-yakov-grigorevich/ |date=4 снежня 2018 }}</ref> * [[Інэса Леанідаўна Вінаградава]] (нар. 1934) — беларускі харавы дырыжор, Заслужаны работнік культуры БССР (1975) * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў]] (нар. 1943) — пісьменнік, член Саюза пісьменнікаў Беларусі<ref>[http://verasok.molib.by/виноградов-дмитрий-леонидович/ Виноградов Дмитрий Леонидович]</ref><ref>[Презентация книги Дмитрия Виноградова http://www.hoiniki.by/?p=32457]</ref><ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/vinagradaw/0-150 Д. Л. Виноградов]</ref> * [[Мікалай Мікалаевіч Асаўляк]] (1937—2008) — беларускі мастак, выкладчык СШ № 3 г. Хойнікі, сябра Беларускага саюза мастакоў<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/asauljak/0-130 ЧЕЛОВЕК, превративший маленькие уголки РОДНОГО КРАЯ в шедевры живописи]</ref> * [[Уладзімір Феліксавіч Багінскі]] (нар. 1938) — навуковец у галіне лясной гаспадаркі, прафесар ГДУ імя Ф. Скарыны, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/baginski/0-153 Уладзімір Феліксавіч Багінскі]</ref>. * [[Віктар Нічыпаравіч Дашук]] (нар. 1938) — беларускі кінарэжысёр<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/viktar_dashuk/0-142 Віктар Нікіфаравіч Дашук]</ref>. * [[Алег Васілевіч Бераснеў]] (1940—2014) — беларускі вучоны ў галіне дынамікі трываласці і надзейнасці машын, член-карэспандэнт НАН Беларусі<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/berasnew/0-179 Олег Васильевич Берестнев]</ref> * [[Аляксандр Варабей]] (1957—2007) — удзельнік Алімпійскіх гульняў у Маскве (1980), рэкардсмен Беларусі ў бегу на 3000 м з перашкодамі (1980 і дагэтуль)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/alvaralvar/0-310 Александр Воробей]</ref> * [[Сяргей Пятровіч Кухарэнка]] (нар. 1976) — дзюдаіст, удзельнік Алімпійскіх гульняў у Сіднэі (2000) і Афінах (2004)<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/kukharehnka/0-476 Сергей Петрович Кухаренко]</ref> * [[Віктар Міхайлавіч Ганчарэнка]] (нар. 1977) — беларускі [[футбаліст]] і [[трэнер]]<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/gancharehnka/0-247 Виктор Михайлович Гончаренко]</ref> * [[Маргарыта Рыгораўна Махнева]] (у Хойніках — Цішкевіч, нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/cishkevich/0-305# Маргарыта Махнева (Цішкевіч)]</ref> * [[Аляксандр Мікалаевіч Хіжняк]] (нар. 1978) — беларускі дзяржаўны дзеяч. * [[Вольга Сяргееўна Худзенка]] (нар. 1992) — вяслярка на байдарцы<ref>[http://hojniki.ucoz.ru/index/volga_khudzenka/0-300# Вольга Худзенка]</ref> == Гл. таксама == * [[Гарады Гомельскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="KTSB">{{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 393.</ref> <ref name="pravo">[http://pravo.by/pdf/2009-309/2009-309(003-022).pdf «Об изменении административно-территориального устройства Хойникского района Гомельской области». Решение Гомельского областного Совета депутатов от 1 декабря 2009 г. № 290]{{Ref-ru}}</ref> <ref name="pam">{{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}}</ref> <ref name="VES">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/317022 Хойники] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> <ref name="TEB">Хойники // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|17}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=|артыкул=|аўтар=}} * [[Дзмітрый Леанідавіч Вінаградаў|''Виноградов, Д.Л.'']] Живые прошлого страницы / Д.Л. Виноградов. — Минск : Вараксин, 2018. — 307 с. * {{Крыніцы/ГВБ|2-2}} * {{Крыніцы/Памяць/Хойніцкі раён}} * {{Крыніцы/ЭГБ|6-2}} * {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Chojniki|Хойнікі}} {{OSM relation|5598992|Хойнікі}} * [http://hojniki.ucoz.ru/ Хойнікшчына] — краязнаўчы сайт {{Хойніцкі раён}} {{Гомельская вобласць}} [[Катэгорыя:Хойнікі| ]] [[Катэгорыя:Вішнявецкія]] [[Катэгорыя:Шуйскія]] [[Катэгорыя:Прозары]] d3b5p050j90yla4r6wll82ozxjcux87 Кіраўск 0 16315 4194505 4098366 2022-08-26T06:52:38Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Вядомыя асобы */ wikitext text/x-wiki {{Значэнні|Кіраўск (значэнні)}} {{НП-Беларусь |статус = Горад |беларуская назва = Кіраўск |арыгінальная назва = Кіраўск |краіна = Беларусі |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Kiraŭsk, Belarus.png |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 53|lat_min = 16|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 28|lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Магілёўская |раён = Кіраўскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[16 стагоддзе|ХVІ ст.]] |ранейшыя назвы = |статус з = 2001 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +3 |тэлефонны код = +375 2237 |паштовы індэкс = 213931 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 6 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Kiraŭsk |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978969 }} '''Кі́раўск'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Kiraŭsk}}) — горад раённага падпарадкавання ў [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Кіраўскі раён|Кіраўскага раёна]], на [[рака Ала|р. Ала]]. За 87 км ад [[Магілёў|Магілёва]], за 25 км ад чыгуначнай станцыі Бярэзіна на лініі [[Асіповічы]]—[[Жлобін]], на аўтадарозе [[Бабруйск]]—Магілёў. Насельніцтва {{num|8767|чал.}} (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. {{змест злева}} == Гісторыя == На месцы Кіраўска ў [[19 ст.]] быў маёнтак Качэрычы ў Качэрыцкай воласці [[Бабруйскі павет|Бабруйскага павета]]. З 1924 у Старцаўскім сельсавеце Бабруйскага раёна. Пасля ўтварэння Кіраўскага раёна 12 лютага 1935 года (раён названы ў гонар [[Сяргей Міронавіч Кіраў|С. М. Кірава]]), часовы цэнтр раёна — вёска Старцы, якая 20 красавіка 1939 года была перайменавана ў в. Кірава. Каля вёскі Старцы на месцы маёнтка Качэрычы быў пабудаваны пасёлак Кіраўск, куды пазней быў перанесены раённы цэнтр. З 30 чэрвеня 1941 года па 26 чэрвеня 1944 года Кіраўск быў акупіраваны нямецкімі фашыстамі, якія загубілі тут 152 жыхары, дзейнічала антыфашысцкая група (кіраўнік Ц. С. Коржаў). У 1944—1954 гадах Кіраўск уваходзіў у [[Бабруйская вобласць|Бабруйскую вобласць]]. У 1955 годзе вёска Кірава (былыя Старцы) злілася з пасёлкам Кіраўск. 17 лістапада 1959 года Кіраўску быў нададзены статус гарадскога пасёлка. У 1971 годзе тут пражывала ўжо 4,7 тыс. чалавек. У 1972 і 1980 гадах былі распрацаваны генеральныя планы пасёлка, у адпаведнасці з імі цэнтральная частка забудоўвалася 2-3-павярховымі дамамі, у паўночна-ўсходнім сектары адбылося будаўніцтва 2-5-павярховых будынкаў. 4 чэрвеня 2001 года Кіраўск аднесены да катэгорыі гарадоў раённага падпарадкавання. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=160|height=128|type=rect|x=2004,2006,2015,2016,2017|y=9000,8600,8752,8817,8767}}</div> * '''[[XXI стагоддзе]]''': [[2004]] — 9,0 тыс. чал.; [[2006]] — 8,6 тыс. чал.; [[2015]] — 8&nbsp;752 чал.<ref name="2015-Estimate"/>; [[2016]] — 8&nbsp;817 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 8&nbsp;767 чал.<ref name="2017-Estimate"/> == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай (Кіраўскі камбінат хлебапрадуктаў), дрэваапрацоўчай прамысловасці. Льнозавод. Гасцініца «Сузор’е». == Славутасці == * Кіраўскі парк (пач. 20 ст.) * [[Свята-Пакроўская царква (Кіраўск)|Свята-Пакроўская царква]] (1995) == Вядомыя асобы == * [[Дзмітрый Мікалаевіч Гарэлік]] (нар. 1976) — беларускі дыпламат. * [[Віктар Міхайлавіч Каранкевіч]] (нар. 1976) — беларускі дзяржаўны дзеяч == Гл. таксама == * [[Гарады Магілёўскай вобласці]] * [[Гарады Беларусі]] == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Магілёўская вобласць|}}</ref> <ref name="2015-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2015}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|8|Кіраўск||278}} * {{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=2|старонкі=96|артыкул=Кіраўск|аўтар=}} * Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Кіраўскага р-на. — Мн., 1997. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Kiraŭsk|Кіраўск}} {{OSM relation|6722647|Кіраўск}} * {{Глобус Беларусі|http://www.globustut.by/kirovsk/index.htm}} * [https://www.gismeteo.by/weather-kirovsk-14635/ Надвор’е ў горадзе Кіраўск] {{Кіраўскі раён}} {{Магілёўская вобласць}} [[Катэгорыя:Кіраўск| ]] s6jf3hkwtgp3u93qz10q7rug9nvjr4s Паўночна-Заходні край 0 16386 4194234 4130319 2022-08-25T16:39:16Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki [[Image:Mapa 6 gubernij Litwy i Bialej Rusi - Benedykt Hertz.jpg|thumb|300px|Шэсць губерняў Паўночна-Заходняга края [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] — карта, надрукаваная ў выдавецтве газеты [[краёўцы|«краёўцаў»]] [[Kurier Litewski (1905)|«Kurjer Litewski»]] і названая «Карта шасці губерняў Літвы і Беларусі», паміж 1905—1910 гг.]] '''Паўно́чна-Захо́дні край''', або '''паўно́чна-захо́днія губе́рні''', ([[Руская мова|рус.]] ''Северо-Западный край'', або ''северо-западные губернии''; {{lang-pl|Kraj Północno-Zachodni}}) — размоўная, публіцыстычная і афіцыйна-бюракратычная назва шасці губерняў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ([[Віленская губерня|Віленская]], [[Ковенская губерня|Ковенская]], [[Гродзенская губерня|Гродзенская]], [[Мінская губерня|Мінская]], [[Магілёўская губерня|Магілёўская]] і [[Віцебская губерня|Віцебская губерні]]). Тэрмін «Паўночна-Заходні край» («паўночна-заходнія губерні») пачаў першапачаткова ўжывацца ва ўрадавай тэрміналогіі ў адносінах да [[Літоўскае генерал-губернатарства|Віленскага ваеннага генерал-губернатарства]] пасля скасавання ў Расійскай імперыі [[уніяцтва|ўніяцтва]] (1839) як жаданне паказаць не толькі спадчынна-дынастычны, але і этнаканфесійна «рускі» характар гэтых зямель (Віленскай, Гродзенскай, Мінскай і Ковенскай губерняў). Аднак да пачатку [[Сялянская рэформа ў Расійскай імперыі|сялянскай рэформы (1861)]] і асабліва да [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] тэрмін «Паўночна-Заходні край» выкарыстоўваўся вельмі рэдка і не распаўсюджваўся на Віцебскую і Магілёўскую губерні. Да пачатку 1860-х гг. часцей за ўсё ў расійскай урадавай тэрміналогіі «паўночна-заходнія губерні» не вылучаліся асобна, а разам з «беларускімі» (Віцебскай і Магілёўскай губернямі) і «паўднёва-заходнімі губернямі» ([[Паўднёва-Заходні край|«Паўднёва-Заходнім краем»]] — Кіеўскім ваенным генерал-губернатарствам) прадстаўляліся сукупна і фігуравалі пад агульнай назвай [[Заходні край|«заходнія губерні» (ці «Заходні край»)]]. Падпарадкаванне ў [[1863]] г. (з-за пачатку паўстання 1863—1864 гадоў) Віцебскай і Магілёўскай губерняў уладзе віленскага ваеннага генерал-губернатара распаўсюдзіла тэрмін «Паўночна-Заходні край» і на гэтыя («беларускія») губерні, што захавалася нават пасля выхаду ў [[1869]] г. Віцебскай і Магілёўскай губерняў з-пад улады віленскага генерал-губернатара. У расійскай імперскай ідэалогіі і ідэалогіі [[заходнерусізм|«заходнерусізму»]] тэрмін «Паўночна-Заходні край» фактычна абазначаў паўночна-заходнюю частку «адзінай Русі» — «Паўночна-Заходнюю Русь» («Паўночна-Заходнюю Расію»), што асабліва пачало прапагандавацца пасля паўстання 1863—1864 гадоў. Акрамя таго, замацаванне з 1860-х гг. за шасцю губернямі (Віленскай, Ковенскай, Гродзенскай, Мінскай, Віцебскай і Магілёўскай) назвы «Паўночна-Заходні край» («паўночна-заходнія губерні»), нават пасля скасавання ў [[1912]] г. Віленскага генерал-губернатарства, фактычна было прызнаннем, што гэтая тэрыторыя з'яўляецца землямі былога [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і мае падобныя агульныя рысы ва ўсіх адносінах, што і адлюстроўвалася, адпаведна, у спецыфіцы кіравання і рэжыме законаў у гэтых губернях. З 1830-х гг. спецыфіка кіравання і рэжым законаў у паўночна-заходніх (і паўднёва-заходніх) губернях паступова набывалі выразна [[русіфікацыя|русіфікатарскі]] і дыскрымінацыйны характар у адносінах да многіх катэгорый мясцовага насельніцтва (у параўнанні з іншымі часткамі Расійскай імперыі). Плошча Паўночна-Заходняга края (шасці губерняў — Віленскай, Ковенскай, Гродзенскай, Мінскай, Магілёўскай і Віцебскай) у пачатку XX ст. складала 260 490 квадратных рускіх вёрст (ці 266 978 квадратных дзесяцін)<ref>''Сакалова, М.'' Паўночна-Заходні край / М. Сакалова // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — Т. 5. — С. 445.</ref>. Цэнтрам Паўночна-Заходняга края лічылася [[Горад Вільнюс|Вільня]]. {{TOChidden}} == Аналагі тэрміна == === Расійскія азначэнні губерняў да часу ўзнікнення тэрміна === [[File:WKL wojewodztwa 1771.png|thumb|Вялікае Княства Літоўскае, 1771 г.]] Жаданне паказаць справядлівасць захопу зямель Рэчы Паспалітай, атрыманых у выніку [[падзелы Рэчы Паспалітай|трох падзелаў]] (1772, 1793, 1795), праявілася ва ўзнікненні ў афіцыйна-бюракратычным справаводстве Расійскай імперыі тэрміну «губерні, вернутыя ад Польшчы» («губернии, возвращённые от Польши»)<ref>Пад «Польшчай» у тыя часы разумелася ўся [[Рэч Паспалітая]].</ref>, які выкарыстоўваўся адразу з часу [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзела (1772)]] да пачатку [[1860]]-х гг.<ref>''Анішчанка, Я.К.'' Інкарпарацыя... С. 297.</ref> У ходзе падзелаў Рэчы Паспалітай, калі адбываўся працэс ўсталявання расійскіх парадкаў у «нованабытых» губернях імперыі, у расійскім афіцыйным справаводстве выкарыстоўваліся таксама тэрміны «новадалучаныя ад Польшчы вобласці», «набытыя ад Польшчы вобласці», «зноў далучаныя да Расіі ад Польшчы губерні» і г.д.<ref>Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 23, №17108, 17113, 17114, 17122, 17279 і інш.</ref> [[File:Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj imperii - Т 35 nr 27318 - p 173 - 1818 AD.jpg|thumb|left|''Даклад Галоўнага Праўлення вучылішч аб захаванні ў цэласці адукацыйнага фундуша з паезуіцкіх маёнткаў''. Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 35, №27318 (фрагмент), 1818 год]] З [[1796]] г., пачаткам царавання Паўла I, па сярэдзіну [[1830]]-х гг. (нават пасля [[паўстанне 1830—1831 гадоў|«Лістападаўскага паўстання»]]) у адносінах да «новадалучаных» губерняў выкарыстоўваўся таксама тэрмін «польскія губерні» («нашы польскія губерні», «польскія правінцыі»), якія не планавалася злучыць з ваяводствамі [[Царства Польскае|Царства Польскага]]<ref>Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — С. 94; Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 28, № 21586, 21588; Т. 32, № 25319 і інш.</ref>. У справаводстве таксама можна было сустрэць тэрміны «літоўскія губерні» («літоўскія правінцыі», «Літва») і «беларускія губерні» («беларускія правінцыі»<ref>Тэрмін «правінцыі» («польскія правінцыі», «літоўскія правінцыі», «беларускія правінцыі» і г.д.) выкарыстоўваўся толькі да пачатку 1830-х гадоў.</ref>, «Белая Расія» альбо «Беларусія») у адносінах да адпаведных губерняў, якія так называліся сукупна. Зрэдку ўжываліся і тэрміны «Літоўскі край» і «Беларускі край»<ref>Тэрмін «край» у расійскай афіцыйнай бюракратычнай тэрміналогіі меў шырокае значэнне. «Краем» маглі называць асобную губерню; некалькі губерняў, аб'яднаных адной прыкметай (напрыклад, «Літоўскі край», «Беларускі край» і г.д.); генерал-губернатарства; некалькі генерал-губернатарстваў, аб'яднаных адной прыкметай. Напрыклад, тэрмінам [[Заходні край|«Заходні край» («заходнія губерні»)]] у свой час сукупна называлі тры генерал-губернатарствы (з цэнтрамі ў Вільні, Віцебску і Кіеве). Гл.: Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 21, аддзяленне 2, № 20295; Т. 28, аддзяленне 1, № 27017; і інш.</ref>. Пасля падаўлення [[паўстанне 1830—1831 гадоў|Лістападаўскага паўстання (1830—1831)]] у адносінах да ўсіх губерняў, атрыманых Расійскай імперыяй у выніку падзелаў Рэчы Паспалітай, пачаў стала выкарыстоўвацца аж да [[1917]] г. тэрмін [[Заходні край|«заходнія губерні» (альбо «Заходні край»)]]<ref>Зрэдку тэрмін «заходнія губерні» выкарыстоўваўся яшчэ пры цараванні расійскага імператара Аляксандра I. Гл.: Указ 12 чэрвеня 1812 г. Аб выкарыстанні лясной варты Заходніх губерняў для патрэб пры арміях // Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 32, № 25138.</ref>. Землі былога [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ўваходзілі ў склад адасобленых суседніх генерал-губернатарстваў і не вылучаліся ў бюракратычнай тэрміналогіі асобна з «заходніх губерняў» (у першую чаргу, з-за падобнасці ўрадавай палітыкі ў адносінах да гэтых губерняў)<ref>Пасля падаўлення паўстання 1830—1831 гадоў для выпрацоўкі агульнай палітычнай лініі царскай улады ў адносінах да заходніх губерняў 14 верасня 1831 г. быў створаны «Камітэт, заснаваны для разгляду розных меркаванняў па губернях, ад Польшчы вернутых». У бюракратычных сферах гэты камітэт хутка сталі называць [[Камітэт заходніх губерняў|«Камітэтам заходніх губерняў»]] (1831—1848). Камітэт дзейнічаў як самастойная ўстанова, але меў блізкія зносіны з Камітэтам міністраў Расійскай імперыі, і распрацоўваў у адносінах да заходніх губерняў розныя ўніфікацыйныя мерапрыемствы, каб «губерні, ад Польшчы далучаныя, прыведзены былі да таго парадку, які для кіравання ў іншых расійскіх губернях існуе». З пачаткам сялянскай рэформы (1861) і напярэдадні паўстання 1863—1864 гадоў быў створаны [[Заходні камітэт|«Заходні камітэт»]] (1862—1865), які меў задачы абмеркавання мерапрыемстваў «да ўстанаўлення ў адзначаным краі парадка і ўмацавання ў ім спакою».</ref>. Менавіта гэты тэрмін быў самым распаўсюджаным да пачатку 1860-х гг. у заканадаўчых актах Расійскай імперыі. У пачатку 1840-х гг. (у час эйфарыі ўрада пасля скасавання ўніяцтва і павелічэння колькасці праваслаўных у Расійскай імперыі за кошт былых уніятаў) і ў пачатку 1860-х гг. (у час чарговага абвастрэння адносін паміж мясцовым дваранствам і расійскай уладай) у афіцыйных дакументах імперыі можна было сустрэць і такія тэрміны (з узмацняльнай канатацыяй) як «нашы заходнія губерні» альбо «заходнія, вернутыя ад Польшчы губерні»<ref>Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — С. 104; і інш.</ref>. === Узнікненне тэрміна і яго расійскія аналагі з часу ўзнікнення === Пасля скасавання ў Расійскай імперыі [[уніяцтва|ўніяцтва]] (1839) у адносінах да [[Кіеўскае ваеннае генерал-губернатарства|Кіеўскага ваеннага генерал-губернатарства]] (1832—1864), якое складалася з [[Валынская губерня|Валынскай]], [[Падольская губерня|Падольскай]] і [[Кіеўская губерня|Кіеўскай губерняў]], у афіцыйным расійскім справаводстве і прэсе пачаў паралельна выкарыстоўвацца тэрмін «Паўднёва-Заходні край» («паўднёва-заходнія губерні»), а адносна [[Літоўскае генерал-губернатарства|Віленскага ваеннага генерал-губернатарства]] (1832—1864) — тэрмін «Паўночна-Заходні край» («паўночна-заходнія губерні»)<ref>Упершыню тэрмін «паўночна-заходнія губерні» ужыты ў афіцыйным заканадаўстве ва ўказе ад 18 снежня 1842 г., якім праводзілася рэарганізацыя адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак Віленскага ваеннага генерал-губернатарства: са складу Віленскай губерні былі вылучаны Ковенскі, Цельшаўскі, Расіенскі, Панявежскі, Вількамірскі і Новааляксандраўскі для стварэння Ковенскай губерні, а Беластоцкая вобласць (1808—1842) уключана ў склад Гродзенскай губерні. (Гл.: Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 17, аддзяленне 2, №16347). Другім разам у Поўным сборы законаў Расійскай імперыі тэрмін ужываецца ва ўказе Сената ад 27 ліпеня 1843 г. («Аб прывядзені ў дзейнасць Найвысачайшага ўказа 18 снежня 1842 года адносна стварэння ў новым складзе паўночна-заходніх губерняў» — гл.: Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 18, аддзяленне 1, №17074.</ref> ці «Заходні край» («заходнія губерні»), хоць тэрмін «Заходні край» («заходнія губерні») ужываўся паралельна для абазначэння ўсіх дзевяці «заходніх губерняў» (Валынскай, Падольскай, Кіеўскай, Ковенскай, Віленскай, Гродзенскай, Мінскай, Віцебскай і Магілёўскай губерняў)<ref>Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — С. 103; ''Цьвікевіч, А.'' «Западно-руссизм»... С. 17.</ref><ref>Нават пасля паўстання 1863—1864 гадоў, калі тэрмін «Паўночна-Заходні край» пачаў шырока ўжывацца ў заканадаўчых актах, афіцыйных дакументах і публіцыстыцы, тэрмін «Заходні край», які «прыжыўся» у грамадскай свядомасці ў адносінах да генерал-губернатарства з цэнтрам у Вільні, яшчэ часам суадносіўся толькі з Віленскім генерал-губернатарствам. Так, у дванаццатым томе (1894) вядомага і папулярнага энцыклапедычнага слоўніка Бракгауза і Эфрона ў артыкуле «Западный край» указваецца, што тэрмін адносіцца да дзевяці заходніх губерняў Расійскай імперыі — Ковенскай, Віленскай, Гродзенскай, Мінскай, Віцебскай, Магілёўскай, Валынскай, Падольскай і Кіеўскай, але і адзначаецца, што пад Заходнім краем пераважна разумеюцца першыя шэсць губерняў («паўночна-заходніх»). А ў дзявятым томе (1902) выдання «Большая энциклопедия: Словарь общедоступных сведений по всем отраслям знания» пад рэдакцыяй Южакова ўказваецца, што тэрмін «Заходні край» адносіцца да дзевяці заходніх губерняў, а часцей за ўсё — да шасці губерняў (Ковенскай, Віленскай, Гродзенскай, Мінскай, Віцебскай і Магілёўскай) ці ўвогуле — да трох (Ковенскай, Віленскай і Гродзенскай), якія складалі Віленскае генерал-губернатарства. Гл.: Западный край // Энциклопедический словарь; изд. Ф.А. Брокгауз… С. 247; Западный край // Большая энциклопедия… С. 507.</ref>. Прычым, тэрмін «Заходні край» для абазначэння Віленскага ваеннага генерал-губернатарства быў больш распаўсюджаным да пачатку 1860-х гг., чым тэрмін «Паўночна-Заходні край»<ref>Гл.: ''Миллер, А.'' [http://uchebilka.ru/literatura/12119/index.html?page=2‎ ‎ Формирование наций у восточных славян в XIX в. — проблема альтернативности и сравнительно-исторического контекста]</ref>. У тыя часы Віцебская і Магілёўская губерні не ўваходзілі ў склад Віленскага ваеннага генерал-губернатарства і не адносіліся да «паўночна-заходніх», а называліся [[Беларускае генерал-губернатарства|«беларускімі»]]. Да пачатку [[1860]]-х гг. у заканадаўстве і справаводстве Расійскай імперыі «заходнія губерні» (як «паўночна-заходнія», так і «паўднёва-заходнія» і «беларускія»), калі пра іх ішла гаворка ў дакументах, часта прыводзіліся проста пералікам губерняў па імені альбо ўказаннем генерал-губернатарства (ці ваеннага губернатарства). Тэрміны «Паўночна-Заходні край» і «Паўднёва-Заходні край» часцей сталі размоўна, публіцыстычна і афіцыйна-бюракратычна ўжывацца з пачатку 1860-х гг., калі ў Расійскай імперыі пачала абмяркоўвацца і праводзіцца [[Сялянская рэформа ў Расійскай імперыі|сялянская рэформа (1861)]], бо адносна губерняў [[Віленскае ваеннае генерал-губернатарства|Віленскага ваеннага генерал-губернатарства]] і [[Кіеўскае ваеннае генерал-губернатарства|Кіеўскага ваеннага генерал-губернатарства]] выпрацоўваліся розныя ўмовы надзялення сялян зямлёй, што было зафіксавана ў розных «Мясцовых палажэннях» для гэтых двух груп губерняў. Актуалізавала шырокае ўжыванне гэтых тэрмінаў наспяванне паўстання 1863—1864 гадоў. Пасля пераводу ў [[1863]] г. (з-за пачатку паўстання) Віцебскай і Магілёўскай губерняў пад уладу віленскага ваеннага генерал-губернатара тэрмін «паўночна-заходнія губерні» пачаў распаўсюджвацца і на гэтыя («беларускія») губерні. У пачатку [[1860]]-х гг. у расійскай імперскай ідэалогіі і афіцыйнай гістарычнай навуцы (асабліва [[заходнерусізм|заходнерусіцкага кірунку]]) тэрыторыя Паўночна-Заходняга края фактычна пачала трактавацца і разумецца як «Паўночна-Заходняя Русь» (альбо «Паўночна-Заходняя Расія»), Паўднёва-Заходняга края — «Паўднёва-Заходняя Русь» (альбо «Паўднёва-Заходняя Расія»), а цалкам [[Заходні край|«заходнія губерні»]] трактаваліся і разумеліся як «Заходняя Русь» (ці «Заходняя Расія», «Заходне-рускі край», «заходне-рускія губерні»). У расійскай імперскай ідэалогіі і афіцыйнай навуцы тэрмін «Паўночна-Заходняя Русь» таксама меў сваім адэкватам тэрмін «Белая Русь» (ці «Беларусія і Літва»), «Паўднёва-Заходняя Русь» — «Заходняя Маларосія». Цалкам [[Украіна]] («Малая Русь» ці [[Маларосія|«Маларосія»]]) называлася як «Паўднёвая Русь» ці «Паўднёвая Расія»<ref>''Коялович, М.О.'' Чтения по истории Западной России… С. 1.</ref><ref>Тры губерні «Паўднёва-Заходняга края» (Валынская, Падольская і Кіеўская губерні) часта называліся адпаведна як «Валынь», «Падолле» і «Кіеўшчына». У першай трэці XIX ст. тэрмін «Маларосія» меў, акрамя шырокага значэння (землі, населеныя «маларосамі»), і вузкае значэнне — адносіўся да Чарнігаўскай, Палтаўскай і Харкаўскай губерняў. Кацярынаслаўская, Херсонская і Таўрыйская губерні мелі назву «Наваросія». Усходняя Галіцыя называлася як «Чырвоная Русь». Гл.: ''Миллер, А.'' [http://uchebilka.ru/literatura/12119/index.html?page=2‎ ‎ Формирование наций у восточных славян в XIX в. — проблема альтернативности и сравнительно-исторического контекста].</ref>. Самі [[беларусы|«беларусы»]] і [[украінцы|«маларусы»]] разглядаліся не як самастойныя народы, а разам з [[рускія|«вялікарусамі»]] як тры галіны адзінага «рускага народа», які павінен быць выключна [[праваслаўе|праваслаўным]] па веры. Напачатку ў публіцыстыцы заходнерусістаў Паўночна-Заходні край называўся тэрмінам не «Паўночна-Заходняя Русь», а проста — «Заходняя Русь», па аналогіі, як Паўночна-Заходні край яшчэ пэўны час працягваў размоўна называцца як «Заходні край»<ref>У 1862—1864 гг. у Кіеве выдаваўся часопіс заходнерусісцкага кірунку [[Вестник Западной России|«Вестник Юго-западной и Западной России»]], перайменаваны ў 1864 г. у [[Вестник Западной России|«Вестник Западной России»]] і друкаваны ў Вільні.</ref>. Адсюль і ўтварылася вызначэнне кірунку ідэалогіі — [[заходнерусізм|«заходнерусізм»]]. (А Паўднёва-Заходні край напачатку ў тэрміналогіі заходнерусістаў так і называўся як «Паўднёва-Заходняя Русь»). === Тэрміналогія ў асяроддзі карэнных дваран края === [[File:Stolen lands (ziemie zabrane).PNG|thumb|«Захоплены край» (жоўты колер) на фоне граніц Рэчы Паспалітай (1771) і Расійскай імперыі (1834)]] Карэнныя дваране ([[шляхта]]) шасці губерняў Паўночна-Заходняга краю, якія былі прамымі нашчадкамі шляхты [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і пераемнікамі яе культуры і звычаяў, ужывалі ў сваім коле на працягу XIX — пачатку XX ст. адносна гэтых губерняў тэрміны «былое Вялікае Княства Літоўскае», «землі былога Вялікага Княства Літоўскага», «Літва»<ref>[[Марыян Здзяхоўскі]] (1861—1938), ураджэнец бацькоўскага маёнтка [[Ракаў]], вядомы навуковец і ў будучым рэктар (1925—1927) [[Віленскі ўніверсітэт|віленскага ўніверсітэта]], у рэфераце, чытаным ў [[Горад Вільнюс|Вільні]] ў 1923 г. у часы [[Другая Рэч Паспалітая|Другой Рэчы Паспалітай]], адзначыў: «Разнастайны этнічна наш край з'яўляецца часткай гістарычнай Літвы, і нас — людзей майго пакалення — выхоўвалі як літоўцаў, вядома, у тым значэнні, у якім быў ім [[Адам Міцкевіч|Міцкевіч]], калі казаў "Літва, мая айчына". У дзяцінстве мяне вучылі, разам з гісторыяй Польшчы, таксама і гісторыі Літвы. Дзякуючы гэтаму я лічыў нацыянальнымі героямі не толькі тых, хто будаваў Польшчу, але і таго, хто імкнуўся адарваць Літву ад Польшчы — вялікага князя [[Вітаўт Кейстутавіч|Вітаўта]]. Але хто ж тады задумваўся над гэтай непаслядоўнасцю? І калі б мяне сёння запыталі, кім я сябе адчуваю ў глыбіні душы, адказаў бы, што адчуваю сябе грамадзянінам [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], непарыўнай уніяй звязанага з Польшчай. Калі я бачу сцяг з [[герб Польшчы|Арлом]], але без [[Герб Пагоня|Пагоні]], які развіваецца тут з вышыні Замкавай гары, то ўспрымаю гэта як нанесеную мне крыўду». Гл.: ''Zdziechowski, M.'' Idea polska na kresach... С. 3.</ref>, а ў афіцыйных зваротах у адміністрацыйныя ўстановы (услед за расійскімі ўрадавымі чыноўнікамі) тэрміны «Тутэйшы Край» (па-руску — «Здешний Край») альбо проста «Край»<ref>Бюракратычны тэрмін «Здешний Край» не меў ніякай ідэалагічнай афарбоўкі, а выкарыстоўваўся проста для ўказання той ці іншай адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкі ў Расійскай імперыі, у тым ліку, напрыклад, асобнай губерні.</ref>. Прычынай гэтага было тое, што знешнія межы Вялікага Княства Літоўскага па стану да першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772) амаль супадалі са знешнімі межамі шасці губерняў Паўночна-Заходняга края, таму гэты «край» поўнасцю асацыяваўся ў мясцовай шляхты (якая называла сябе і як «літоўцы» (па-польску [[літвіны|«літвіны»]])<ref>У 1861 г. у [[Горад Мінск|Мінск]] прыехаў сын [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] [[Уладзіслаў Адамавіч Міцкевіч|Уладзіслаў]] (1838—1926) і быў запрошаны на банкет мясцовым дваранствам, дзе пачуў па-польску ў свой адрас ад пана [[Аляксандр Валіцкі|Аляксандра Валіцкага]] верш-прысвячэнне, у якім заяўлялася, што «Літва — матка, а Адам — айцец наш», а пазней атрымаў альбом фатаграфій з надпісам і спісам аўтографаў мясцовага дваранства «Synowi Adama, Władysławowi, ziomkowie Litwini w Mińsku 1861 r. 18 marca» (г.зн. «Сыну Адама, Уладзіславу, землякі-літоўцы ў Мінску 1861 г. 18 сакавіка»). Гл.: ''Mickiewicz, W.'' Pamiętniki. — T.2. — С. 52—54.</ref><ref>Спачатку пэўны час у Расійскай імперыі «літоўцаў» (ці па-польску — «літвінаў») разумелі за славян. Гл.: ''Реклю, Э.'' Россия европейская и азиатская: в 2 т. / Э. Реклю. — Т. 1. — С. 124.</ref>, і як «палякі»<ref>Тэрмін «палякі» у тыя часы заставаўся палітонімам і азначаў па інерцыі грамадзяніна Рэчы Паспалітай — дзяржавы, якая на той момант ужо не існавала, але якую «палякі» марылі адрадзіць.</ref>) са сваёй былой дзяржавай. Да таго ж рускае слова «край» («вобласць») у [[польская мова|польскай мове]] мае і значэнне «краіна» («Kraj»). У асяроддзі мясцовай шляхты таксама ўзнік і тэрмін «захоплены край» (па-польску «kraj zabrany»), які меў сентыментальную і высокаэмацыянальную афарбоўку незадаволенасці існуючым становішчам — адсутнасці ўласнай дзяржаўнасці. У цэлым жа да [[Заходні край|«заходніх губерняў»]] у асяроддзі мясцовых дваран, якія марылі аднаўлення федэратыўнай [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], выкарыстоўвася польскамоўны тэрмін «ziemie zabrane» («захопленыя землі»)<ref>Тэрмін «ziemie zabrane» у 1834 г. упершыню ў публіцыстыку ўвёў [[Маўрыцый Махнацкі]] (1803—1834), відны ўдзельнік паўстання 1830—1831 гадоў.</ref>, бо расійская ўлада цвёрда лічыла іх «заходне-рускімі» і не жадала ні ў якім разе ўключаць («аддаваць») у склад супольнай аўтаноміі з польскімі землямі ([[Царства Польскае|Царствам Польскім]]), што нейкім чынам нагадвала б вобраз былой Рэчы Паспалітай. Да «захопленых зямель» адносілася таксама і [[Курляндыя, значэнні|Курляндыя]] — [[Курляндская губерня]] Расійскай імперыі. У Царстве Польскім, нягледзячы на падабенства унутрыпалітычнай сітуацыі (апазіцыйнасць мясцовай эліты) з [[Заходні край|«заходнімі губернямі»]], задачы масавай русіфікацыі і насаджэння праваслаўя да [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] не ставіліся, а землі прызнаваліся этнічна польскімі<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 757.</ref>. === Сучасныя аналагі тэрміна === У сучаснай беларускай і іншых гістарыяграфіях тэрмін «Паўночна-Заходні край» часам мае сваім адпаведнікам тэрмін «[[Літва|літоўска]]-[[Беларусь|беларускія]] землі Расійскай імперыі» (альбо «беларуска-літоўскія землі Расійскай імперыі», «беларуска-літоўскія губерні Расійскай імперыі», «літоўска-беларускія губерні Расійскай імперыі», «літоўска-беларускі край Расійскай імперыі» і г.д.) і суадносіцца з тэрыторыяй сучаснай [[Літва|Літвы]] ([[Рэспубліка Літва|Рэспублікі Літва]]) і [[Беларусь|Беларусі]] ([[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]), хоць тэрыторыя Паўночна-Заходняга края была шырэйшаю, чым сучасная супольная тэрыторыя гэтых дзвюх дзяржаў. == Прычына ўзнікнення і замацавання тэрміна == === Ідэалагічная функцыя тэрміна === Тэрмін «Паўночна-Заходні край» узнік у 1840-ыя гг. у асяроддзі расійскай імперскай бюракратыі і прастола не проста ў геаграфічным значэнні (для абазначэння паўночна-заходняй ускраіны Расійскай імперыі), але і набыў выразную ідэалагічную афарбоўку. У афіцыйнай ідэалогіі пасля скасавання [[уніяцтва|ўніяцтва]] (1839) у Расійскай імперыі ён стаў аналагам тэрміна «Паўночна-Заходняя Расія» («Паўночна-Заходняя Русь») для абазначэння зямель («края»), якія да другога падзела Рэчы Паспалітай (1793) уваходзілі ў склад [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Аднак тэрмін «Паўночна-Заходні край» стаў асабліва шырока выкарыстоўвацца ў пачатку 1860-х гг. у сувязі з узнаўленнем напярэдадні і пасля [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] ідэалагічнай барацьбы з мясцовым каталіцкім дваранствам за права на землі былога Вялікага Княства Літоўскага і працягам легітымацыі ў грамадскай думцы еўрапейскай супольнасці гэтых зямель як «спрадвечна рускіх». Па сутнасці ж прыняцце расійскай уладай у 1860-ыя гг. для шасці губерняў Расійскай імперыі (Віленскай, Ковенскай, Гродзенскай, Мінскай, Віцебскай і Магілёўскай губерняў) супольнага тэрміна «Паўночна-Заходні край», наадварот, было фактычна прызнаннем, што гэтая тэрыторыя з'яўляецца землямі былога Вялікага Княства Літоўскага, не зніклага са свядомасці салідарызаванага карэннага дваранства, якое было спадкаемцам яго гісторыі і традыцый. === Дынастычныя падставы легітымацыі валодання краем === [[File:Ottorzhennaja vozvratih.jpg|thumb|left|Медаль «Отторженная возвратихъ» з выявай [[Двухгаловы арол|Двухгаловага арла]], трымаючага карты зямель [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], далучаных да Расійскай імперыі ў [[1772]] і [[1793]] гадах]] Само далучэнне да Расійскай імперыі зямель Рэчы Паспалітай, атрыманых у выніку [[Падзелы Рэчы Паспалітай|трох падзелаў]] (1772, 1793, 1795), праходзіла пад лозунгамі расійскай імперскай ідэалогіі аб [[трыадзіны рускі народ|адзінстве ў траічнасці «усіх Расій»]] (Вялікай, Белай і Малай Расіі) і заяўлася як легітымны працэс «збірання рускіх зямель». Адразу пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 (а затым і другога ў 1793) расійская [[імператар усерасійскі|расійская імператрыца]] [[Кацярына II, імператрыца расійская|Кацярына II]] аб'явіла захопы тэрыторый як справядлівы працэс вяртання ({{нп3|«Отторженная возвратихъ»||ru|Отторженная возвратихъ}}) пад уладу расійскага прастола і ва ўлонне праваслаўнай царквы «спрадвечна рускія землі» [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]] (т.зв. «Заходнюю Русь» альбо «заходне-рускія землі»), нібыта гістарычна адарваныя ў свой час (XIII—XV стст.) пад прымусовую ўладу літоўцаў і палякаў, якія змянілі «рускае аблічча» гэтых зямель, насадзіўшы там «польскую шляхецкую культуру», [[польская мова|польскую мову]], [[уніяцтва]] і [[каталіцызм]]<ref>Гл.: ''Липранди, А.П.'' «Отторженная возвратих»; Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — С. 76—77.</ref>. Так, у [[1795]] г. Кацярына II афіцыйна заяўляла, што ў выніку падзелаў Рэчы Паспалітай не захапіла «ніводнага кавалка польскай зямлі» і мае поўнае права на «Літву», бо яшчэ [[князь кіеўскі|кіеўскім князем]] [[Уладзімір Святаславіч|Уладзімірам]] [[Полацкае княства|Полацк]] быў аддадзены свайму старшаму сыну [[Ізяслаў Уладзіміравіч|Ізяславу]], а апошні аддаў [[Літва, племя|Літву]] свайму сыну Святаславу<ref>Такога сына ў полацкага князя Ізяслава не было.</ref>, які не меў патомства. Імператрыца таксама ўказвала, што [[Вялікае Княства Літоўскае|«ва ўсёй Літве»]] у XVII ст. усе справы ў судах вяліся на «рускай мове», што гады азначаліся ад стварэння свету па грэчаскаму вылічэнню і што цэрквы будаваліся алтарамі на ўсход, а [[Паўднёва-Заходні край|«паўднёва-заходнюю Русь»]] самі [[палякі]] называлі [[Чырвоная Русь|Чырвонай Руссю]]<ref>Сборник императорского... С. 620—621, 647.</ref><ref>''Цьвікевіч, А.'' «Западно-руссизм»... С. 11; Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — С. 77.</ref>. Кацярына II лічыла, што парушаць усе прывілеі далучаных зямель адразу непрыстойна і памылкова, аднак і не след называць іх чужаземнымі і абыходзіцца з імі такім чынам: «Іх трэба найлягчэйшым спосабам прывесці да таго, каб яны [[русіфікацыя|абруселі]]»<ref>''Цьвікевіч, А.'' «Западно-руссизм»... С. 12.</ref>. У цараванне расійскіх імператараў [[Павел I, імператар расійскі|Паўла I]], [[Аляксандр I, імператар расійскі|Аляксандра I]] і [[Мікалай I, імператар расійскі|Мікалая I]] прапаганда тэорыі аб адзінстве «трох Расій» (Вялікай, Белай і Малай Расіі), [[трыадзіны рускі народ|адзінстве «рускага народа» у трох галінах]] (вялікарусаў, беларусаў і маларусаў) і «рускасці» края стала менш актыўнай. Расійская ўлада пры Паўле I і Аляксандры I маўкліва прызнавала этнічную, канфесійную і культурную своеасаблівасць сваіх [[Заходні край|заходніх ускраін]] і наяўнасць шматлікай, апазіцыйна настроенай мясцовай «польскай шляхты» (эліта якой была адукаванай і заможнай праслойкай са сваімі інтарэсамі), а ў бюрактарычнай тэрміналогіі ўрада «заходнія губерні» часам называліся нават як «нашы польскія губерні» (у супастаўленні з землямі Царства Польскага)<ref>Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — С. 94, 131—132; ''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 163; Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 37, №28372.</ref>. Пры Паўле I і Аляксандры I, якія давалі абяцанні і захоўвалі надзеі ў мясцовага дваранства на адраджэнне [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] на чале з расійскім манархам, у афіцыйнай бюракратычнай тэрміналогіі пачаў выкарыстоўвацца замест фразы «губерні, вернутыя ад Польшчы» выраз «губерні, далучаныя ад Польшчы», які адносіўся да губерняў, атрыманых Расійскай імперыяй у выніку падзелаў Рэчы Паспалітай<ref>''Staliunas, D.'' Making Russians... P. 30; Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 24, № 17879, 18284; Т. 28, № 21646, 21647; Т. 32, № 25183, 25289 і інш.</ref>. Часам тэрмін «губерні, далучаныя ад Польшчы» не распаўсюджваўся на [[Беларускае генерал-губернатарства|«беларускія губерні»]] (Віцебскую і Магілёўскую губерні), якія былі атрыманы ў ходзе першага падзела (1772) і заўжды лічыліся расійскімі ўладамі за «рускія» землі. Гэтым падкрэслівалася афіцыйнае (і прапагандысцкае) стаўленне ўлады да гэтых частак імперыі<ref>Гл.: Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 25, №18338, 18475, 18525; Т. 37, №28083, 28161, 28249 і інш.</ref>. === Канфесійны падыход у легітымацыі валодання краем === Пры [[Мікалай I, імператар расійскі|Мікалаі I]] ужо ў ходзе [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1830—1831 гадоў]] тэрмін «губерні, вернутыя ад Польшчы» пачаў зноў выкарыстоўвацца ўрадам у адносінах да ўсіх «заходніх губерняў»<ref>''Staliunas, D.'' Making Russians... P. 30; Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 6, аддзяленне 1, № 4535 і інш.</ref>, а пасля пачалося ўзмоцненае наступленне на каталіцызм і польскую мову ў «заходніх губернях». Аднак толькі [[Полацкі царкоўны сабор|скасаванне ўніяцтва ў 1839 г.]] актывізавала ідэалагічныя захады ўлад па падмацаванні легітымнасці валодання «заходнімі ўскраінамі» і пацягнула за сабой правядзенне новых уніфікацыйных мерапрыемстваў. [[Заходні край|Заходнія губерні («Заходні край»)]] у афіцыйнай ідэалогіі былі аб'яўлены «Заходняй Руссю» («Заходняй Расіяй»), «вернутымі ад Польшчы старажытнымі абласцямі»<ref>''Устрялов, Н.'' Русская история. — Ч. 2. — С. 490—495.</ref>. Калі да таго заходнія губерні разглядаліся толькі як дынастычная (з часоў [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]]) спадчына расійскіх імператараў, то перавод уніятаў у праваслаўе («рускую веру») успрымаўся як духоўнае і этнічнае «вяртанне» насельніцтва «спрадвечна рускіх зямель», бо ў тыя часы ў Расійскай імперыі галоўнай этнавызначальнай прыкметай лічылася веравызнанне<ref>''Устрялов, Н.'' Русская история. — Ч. 2. — С. 493; ''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 16, 163, 750.</ref>. У вядомай просьбе ўніяцкага святарства ад [[12 лютага]] [[1839]] г. да расійскага імператара Мікалая I падчас [[Полацкі царкоўны сабор|Полацкага царкоўнага сабора]] адзначалася: ''«З адарваннем ад Русі, у смутныя часы, заходніх яе абласцей Літвою, і наступным пасля далучэннем іх да Польшчы, Рускі праваслаўны народ падвергнуўся ад іх цяжкаму выпрабаванню»''<ref>Гэта было зафіксавана і ў афіцыйным пры Мікалаю I падручніку па рускай гісторыі, напісаным Мікалаем Устралавым. Гл.: Устрялов, Н. Русская история. — Ч. 2. — С. 490—495.</ref>. Афіцыйны рускі гісторык [[Мікалай Герасімавіч Устралаў|Мікалай Устралаў]] (1805—1870), які зблізіўся з міністрам народнай асветы [[Сяргей Сямёнавіч Увараў|Сяргеем Уваравым]] і супольна з ім распрацаваў «тэорыю афіцыйнай народнасці», пачаў з падачы ўлад прапагандаваць у навуцы, публіцыстыцы і афіцыйных падручніках па гісторыі ідэі аб «спрадвечна рускім» паходжанні сялянскага насельніцтва заходніх губерняў. Устралаў прыдумаў у [[1839]] г. схему рускай гісторыі, паводле якой [[Вялікае Княства Літоўскае]] («Літоўскае княства») было, па сутнасці, «рускай» дзяржавай, «Заходняй Руссю», якая была ўз'яднана з «Усходняй Руссю» (Маскоўскай дзяржавай) у адно цэлае — Расійскую імперыю, ''«і з той пары літоўская гісторыя павінна змоўкнуць»''<ref>''Устрялов, Н.Г.'' Исследование вопроса... С. 42; ''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 187, 206—207.</ref>. Сярод самых значных уніфікацыйных мерапрыемстваў было выданне ўказа Мікалая І ад [[25 чэрвеня]] [[1840]] г. «Аб распаўсюджанні сілы і дзеяння Расійскіх грамадзянскіх законаў, на ўсе Заходнія, вернутыя ад Польшчы, вобласці», якім канчаткова скасоўвалася дзеянне тых асобных артыкулаў [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588|трэцяга Статута ВКЛ]], што яшчэ ўжываліся ў Расійскай імперыі ў Валынскай, Падольскай, Кіеўскай, Літоўска-Віленскай, Літоўска-Гродзенскай і Мінскай губернях і Беластоцкай вобласці, і ўводзіў дзеянне там толькі агульнарасійскіх законаў<ref>У «беларускіх губернях» (Віцебскай і Магілёўскай) дзеянне Статута было адменена яшчэ 18 лютага 1831 г. Гл.: Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 6, аддзяленне 1, № 4369.</ref>. Ва ўказе ўтрымліваліся такія радкі: ''«... у некаторых заходніх, вернутых ад Польшчы абласцях, мы прызналі за дабро распаўсюдзіць цалкам сілу і дзеянне Расійскіх законаў на гэтыя спрадвеку рускія па паходжанні, норавах і звычаях іх жыхароў вобласці»''<ref>Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 15, аддзяленне 1, №13591. Сярод іншых уніфікацыйных мер, указ 18 ліпеня 1840 г. загадваў «літоўскія» і «беларускія» губерні называць проста — толькі па назве губернскага цэнтра — на агульнарасійскі ўзор. У 1841 г. і 1843 г. была выдадзена серыя царскіх указаў, паводле якіх маёнткі святарства ўсіх канфесій (каля 130 тысяч рэвізскіх душ) у заходніх губернях пераходзілі ў валоданне скарба (Міністэрства дзяржаўных маёмасцей). Узамен святарства пачало атрымліваць жалаванне ад скарба, а праваслаўныя святары — яшчэ і зямельны ўчастак з баршчынай. На працягу 1842—1843 гг. таксама былі зацверджаны штаты каталіцкага і праваслаўнага святарства. Гл.: ''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 87.</ref>. Жадаючы паказаць «рускі», а не «літоўскі» ці «польскі» характар заходніх губерняў, расійскімі ўладамі [[Віленскае ваеннае генерал-губернатарства]] пачало з 1840-х гг. паралельна называцца як «Паўночна-Заходні край» (ці «Заходні край»), а [[Кіеўскае ваеннае генерал-губернатарства]] як «Паўднёва-Заходні край»<ref>Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — С. 103; ''Staliunas, D.'' Making Russians... P. 30.</ref>. Магілёўская і Віцебская губерні, якія ўваходзілі ў склад [[Беларускае генерал-губернатарства|Віцебскага генерал-губернатарства]], называліся «беларускімі» і іх «рускасць» не ставілася пад сумненне, хоць яны таксама адносіліся да «заходніх губерняў». Пасля скасавання ўніяцтва цэнтральная і мясцовая генерал-губернатарская ўлада надавала пільную ўвагу русіфікацыі, галоўным чынам праз насаджэнне праваслаўя (з яго царкоўнаславянскай мовай набажэнстваў), аднак усё ж стрымана глядзела на «адзінавернасць», «рускасць», «аднапляменнасць» ([[трыадзіны рускі народ|тэорыю адзінства «рускага народа» у трох галінах]]) сялянскага насельніцтва [[Заходні край|заходніх губерняў]]<ref>Гл.: ''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С. 163. Афіцыйныя ў сферы адукацыі ідэі аб «рускасці» сялян края скептычна разглядаліся многімі рускімі чыноўнікамі ў краі і сталіцах і не мелі значных наступстваў у афіцыйнай бюрактарычнай практыцы. Становішча зменіцца толькі пасля паўстання 1863—1864 гадоў, калі многія рускія бюракраты ([[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|Міхаіл Мураўёў]], [[Канстанцін Пятровіч Кауфман|Канстанцін Кауфман]] і інш.) прынялі на сябе ролю ідэолагаў русіфікацыі. Гл.: ''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 64, 187, 206—207, 532, 250, 261. У ліпені 1864 г. віленскі генерал-губернатар Міхаіл Мураёў нават ухваліў праект конкурса на напісанне падручніка (дзе б была «ясна апісана ўся Заходняя Русь, якая спрадвеку належала да агульнай рускай сям'і»), бо падручнік Мікалая Устралава ўжо не быў дастатковым для прапагандысцкіх патрэб мясцовых чыноўнікаў — адміністрацыі Віленскага генерал-губернатарства. Гл.: ''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 207.</ref>. Нягледзячы на тое, што ўніяты заходніх губерняў былі пераведзены ў [[праваслаўе]], у краі была значная доля католікаў — з асабліва высокім працэнтам у Ковенскай, Віленскай, Гродзенскай і Мінскай губернях. Мясцовая шляхта, нават тая, якая памятала, што яе продкі былі праваслаўнымі і называлі сябе два стагоддзі назад «рускімі» (па-польску — «русінамі»)<ref>Назваючы сябе «рускімі» («русінамі») шляхта ВКЛ не лічыла сябе за адзін народ з вялікарусамі («маскавітамі» Маскоўскага царства ці «расіянамі» Расійскай імперыі).</ref>, упарта супраціўлялася спробам асіміляцыі і была гатова цярпець усялякія нягоды, але захоўваць [[каталіцызм]]<ref>Гл.: ''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 34.</ref>. Распаўсюджанне афіцыйнай ідэалогіі і масавае насаджэнне рускай мовы ў краі сярод мясцовых сялян у тыя часы было немагчымым з-за адсутнасці шырокай сеткі школ і дастатковага штату настаўнікаў, а галоўнае — прыгоннага становішча сялян, што захоўвала іх непісьменнасць і стрымлівала ў маёнтках і межах царкоўных прыходаў. === Актуалізацыя ідэалагічнай барацьбы за валоданне краем === Менавіта ў час царавання расійскага імператара (1855—1881) [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандра II]] прапаганда тэорыі адзінства «рускага народа» у трох галінах актывізалася, атрымала новае развіццё, стала адной з прычын нараджэння [[заходнерусізм|«заходнерусізму»]], а тэрміны «Паўночна-Заходні край» і «Паўднёва-Заходні край» пачалі пастаянна і шырока выкарыстоўвацца<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 160—175.</ref>. Пасля паражэння Расійскай імперыі ў [[Крымская вайна|Крымскай вайне]] (1853—1856) сярод дваран Царства Польскага і заходніх губерняў адрадзіліся надзеі на стварэнне нейкай асобнай аўтаноміі (якая б ахоплівала тэрыторыі былой [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] да першага падзелу ў [[1772]] г.), аднаўленне дзейнасці [[ўніверсітэт]]аў (у [[Горад Варшава|Варшаве]] і [[Горад Вільнюс|Вільні]]), асобнае заканадаўства і інш. У час свайго візіту ў Варшаву ў маі [[1856]] г. новы імператар Аляксандр II адмовіў дваранам у іх жаданнях. Найбольш уражлівай стала фраза цара па-французску «Pas de rêveries» (г.зн. «Ніякіх мрояў»). Гэта стала пачаткам радыкалізацыі настрояў дваран і мяшчан Царства Польскага і [[Заходні край|«заходніх губерняў»]], а таксама штуршком да стварэння планаў вызвалення ад расійскага панавання шляхам узброенага паўстання. У адрозненне ад паўстання 1830—1831 гадоў, дзе асноўнай сілай паўстанцаў была рэгулярная армія [[Царства Польскае|Царства Польскага]] і шляхецкія канфедэрацыі «заходніх губерняў», новае паўстанне па адраджэнні Рэчы Паспалітай у яе былых межах было вырашана ўзняць з шырокім прыцягненнем мяшчанскага і сялянскага насельніцтва. Разгарнулася ідэалагічная барацьба ў першую чаргу за прыхільнасць шматлікага сялянскага насельніцтва «заходніх губерняў», як з боку лідараў будучага паўстання, так і царскага ўрада<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 175—192; Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — С. 111, 127—140.</ref>. Зрабіўшы для дваран некаторыя другасныя саступкі (зняцце [[29 сакавіка]] [[1855]] г. ваеннага становішча, уведзенага [[21 лютага]] [[1855]] г. у Царстве Польскім, [[Курляндская губерня|Курляндскай]], Ковенскай, Віленскай, Гродзенскай, Валынскай і Падольскай губернях у сувязі з Крымскай вайной; амністыя для ўдзельнікаў паўстання 1830—1831 гадоў; дазвол выкладання [[польская мова|польскай мовы]] ў [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акрузе]] і г.д.), імператар Аляксандр II адначасова працягваў русіфікацыю «заходніх губерняў» і ўводзіў новыя абмежаванні<ref>Новы віленскі ваенны генерал-губернатар [[Уладзімір Іванавіч Назімаў|Назімаў]] працягваў палітыку будавання новых праваслаўных цэркваў за кошт мясцовых дваран-каталікоў, загадам ад 24 студзеня 1856 г. забараніў дваранам ездзіць са сваёй губерні ў суседнія без дазволу ўлад і інш. Адказным за справу па кампаніі пабудовы праваслаўных цэркваў у канцы 1850-х быў прызначаны віцэ-дырэктар дэпартамента духоўных спраў іншаземных веравызнанняў (пазней — папячыцель Віленскай навучальнай акругі) [[Пампей Мікалаевіч Бацюшкаў|Пампей Бацюшкаў]]. Зварот дваран Віцебскай губерні (якая разам з Магілёўскай уваходзіла ў склад [[Санкт-Пецярбургская навучальная акруга|Санкт-Пецярбургскай навучальнай акругі]]) 17 лютага 1856 г. аб адкрыцці ўніверсітэта ў [[Горад Полацк|Полацку]] і дазволе будаваць каталіцкія касцёлы і выкладаць у школах польскую мову быў адхілены ўрадам па прычыне, што «край» (Беларусь) з'яўляецца «рускім», «вернутым ад Польшчы».</ref>. А самае галоўнае — урад рыхтаваў [[Сялянская рэформа ў Расійскай імперыі|сялянскую рэформу (1861) у імперыі]], умовы правядзення якой у «заходніх губернях» неслі ў сабе выразныя русіфікатарскія мэты<ref>Гл.: ''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 173—174. Дваране «заходніх губерняў» у губернскіх камітэтах па сялянскай справе (камітэтах па падрыхтоўцы дваранамі праектаў сялянскай рэформы) выказаліся за вызваленне сялян без надзялення іх зямлёй. Аднак царскі ўрад вырашыў правесці сялянскую рэформу ў «заходніх губернях» не толькі як вызваленне сялян ад прыгону, але і адначасова як удар па эканамічных пазіцыях мясцовага («польскага») дваранства. Прапановы дваран «заходніх губерняў» былі адхілены ўрадам, а сялян было зацверджана паводле «Мясцовых палажэнняў» вызваляць з зямельным надзелам, каб адцягнуць такімі «падарункамі» ад удзелу ў верагодным паўстанні. У ходзе паўстання 1863—1864 гадоў царскі ўрад 1 сакавіка 1863 г. выдаў указ аб абавязковым пераводзе сялян Віленскай, Ковенскай, Гродзенскай і Мінскай губерняў на выкуп, г.зн. у катэгорыю зямельных уласнікаў, з памяншэннем выкупной сумы на 20%. Да канца 1863 г. гэтая мера была распаўсюджана на Віцебскую, Магілёўскую, Валынскую, Падольскую і Кіеўскую губерні.</ref>. Не толькі русіфікацыя школы і аправаслаўленне, але і ўбіванне кліна паміж мясцовымі дваранамі і сялянамі на маёмаснай глебе ўрад палічыў за лепшы сродак «дэпаланізацыі» губерняў<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 173—175.</ref>. Незадаволенне мясцовых дваран і іх актыўная падтрымка хваляванняў у [[Горад Варшава|Варшаве]] вымусілі ўжо ў [[жнівень|жніўні]] [[1861]] г. увесці ў [[Віленскае ваеннае генерал-губернатарства|Віленскім ваенным генерал-губернатарстве]] [[ваеннае становішча]]. Вылучаныя лідары дваран літоўска-беларускіх губерняў граф [[Віктар Старжынскі]] і [[Аляксандр Дамінікавіч Лапа|Аляксандр Лапа]] спрабавалі знайсці кампраміс і прапаноўвалі ўраду ўвесці аўтаномію ў сферы культуры, адукацыі і самакіраванні<ref>Прапаноўвалася аднавіць дзеянне асноўных норм [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588|трэцяга Статута Вялікага Княства Літоўскага]], рэфармаваць судаводства з увядзеннем у яго польскай мовы, аднавіць шляхецкія соймікі, палегчыць жыхарам заходніх губерняў зносіны з жыхарамі Царства Польскага і адкрыць [[Віленскі ўніверсітэт]] (як заяўлялася — для прадухілення распаўсюджання сярод моладзі заходніх губерняў «рэвалюцыйнай заразы», якая ахапіла адукацыйныя ўстановы карэнных рускіх губерняў). Гл.: ''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 176.</ref><ref>У сваім лісце ад 7 верасня 1861 г. міністру ўнутраных спраў Расійскай імперыі Пятру Валуеву мінскі губернскі маршалак Аляксандр Лапа адзначыў: «Тутэйшы край, злучыўшы свой лёс з лёсамі Польшчы ў 1386 г., прабыў з ёй у цесным саюзе больш за чатыры стагоддзі. Ліберальныя ўстановы так трывала замацаваліся ў літоўцах, што паданне аб дабравольнай і ўсеагульнай уніі 1569 г. пераходзіць незахмурана ад пакалення да пакалення. З моцы гэтага падання дваранства Мінскай губерні першым прашэннем, усепаддана пададзеным у 1797 г., прасіла аднавіць польскае судаводства, дазволіць судзіцца па польскіх законах і ўжываць родную мову, польскую. <…> Зачынены ўніверсітэт. Агульны план выкладання прадметаў у гімназіях і вучылішчах зменены, і навукі выкладаюцца не на польскай, даступнай большасці, мове, а на рускай. Абмежавана выкладанне старажытных моў у сярэдніх навучальных установах, якія і ў цяперашні час лічацца падмуркам выхавання ў асвечаных дзяржавах Еўропы, замест іх вучаць усяму патрошку, галоўным жа прадметам, які дае права на павышэнне і ўзнагароды, ёсць руская мова». Гл.: Революционный подъем в Литве и Белоруссии в 1861—1862 гг. … С. 532—533.</ref>. Яны хадайнічалі аб дазволе развіцця свайго края ад імя «усяго народа», тым адмаўляючы афіцыйны «дагмат» аб рускасці сваіх сялян. У сваіх праектах карэнныя дваране рабілі акцэнт і на развіцці пачатковай адукацыі сялян (просячы перадаць іх асвету ў свае рукі) і пачалі адкрываць школы (на [[польская мова|польскай]] і [[беларуская мова|беларускай мовах]]) пры маёнтках, бо ўрад пасля скасавання [[прыгон]]у актыўна абмяркоўваў у [[1861]]—[[1862]] гг. і праект адукацыйнай рэформы ў імперыі<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С. 178.; ''Цьвікевіч, А.'' «Западно-руссизм»... С. 45—46. Менавіта ў рамках гэтай ініцыятывы мясцовых дваран, напрыклад, былі адкрыты народныя школкі ў Мінску і Люцінцы (Мінскі павет), дзе дочкі [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]] Каміла і Цэзарына пачалі працаваць настаўніцамі.</ref>. Сепаратысцкія настроі і актыўнасць дваран ў барацьбе за прыхільнасць сялян прывялі да прымянення ўрадам супрацьмер. Традыцыйнае расійскае ўрадавае і грамадскае стаўленне да рускасці грунтавался на тым, што да рускага народа адносіліся толькі асобы праваслаўнага спавядання, выхаваныя ў праваслаўным асяроддзі (у сям'і праваслаўных бацькоў)<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С. 16.</ref>. У Віленскай, Гродзенскай і Мінскай губернях (не кажучы пра Ковенскую) яшчэ быў значным працэнт сялян-каталікоў, а землі (акрамя [[Жамойць|«Жамойці»]] — [[Ковенская губерня|Ковенскай губерні]]) называліся «Літвой», а самі жыхары — «літоўцамі» («літвінамі»), да якіх маянткоўцы і святары адносілі і мясцовых сялян<ref>''Lachnicki, I.E.'' Statystyka gubernii Litewsko-Grodzienskiey… С. 57; ''Эркерт, Р.Ф.'' Взгляд на историю и этнографию западных губерний России... С. 8, 64.</ref>. === Лінгвістычны падыход у легітымацыі валодання краем === [[File:Ethnographic map of Vilno governorate of Russian empire - made by an officer A. Koreva - 1861 AD.jpg|thumb|Тэндэнцыйная этнаграфічная карта [[Віленская губерня|Віленскай губерні]] (у кнізе «Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Виленская губерния»), зробленая афіцэрам Генеральнага штаба Расійскай імперыі А. Коравам, 1861 г. Мяжа паміж [[літоўцы|літоўскім (балтамоўным]]) і нелітоўскім насельніцтвам была праведзена на падставе канфесійнай прыкметы: [[каталіцызм|каталіцкае]] насельніцтва было аўтаматычна аднесена да «літоўцаў», а [[праваслаўе|праваслаўнае]] насельніцтва было аднесена да славян — «беларусаў», [[крывічы|«крывічоў»]] (славянскага племені з часоў [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]]) і «чарнарусаў»<ref>''Анисимов, В.'' Виленская губерния / В. Анисимов // Энциклопедический словарь Русского библиографического института Гранат. — Москва: Изд. тов. А. Гранат и К°, 1912. — Т. 10: Вех — Воздух. — С. 157—158.</ref>]] У гэтай сітуацыі для доказаў рускасці «літоўскіх губерняў» адміністрацыяй [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага ваеннага генерал-губернатара]] [[Уладзімір Іванавіч Назімаў|Уладзіміра Назімава]] быў выкарыстаны вельмі неардынарны для кіравання ўскраінамі імперыі лінгвістычны падыход, паводле якога галоўная роля ў вызначэнні рускасці асобы адводзілася мове<ref>У верасні 1862 г. у Савеце міністраў абмяркоўвалася запіска віленскага ваеннага генерал-губернатара Назімава аб прадастаўленні права кожнай народнасці атрымліваць адукацыю на сваёй мове і іншыя сродкі свайго развіцця, як гэта рабілася ў [[Аўстра-Венгрыя|Аўстра-Венгрыі]]. Лінгвістычны падыход быў часова падтрыманы ўладамі і яго (разам з антыпольскімі заклікамі) шырока прапагандаваў у імперыі рэдактар газеты «Московские ведомости» Міхаіл Каткоў. Гл.: ''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С.116, 175, 192—193, 195, 199, 460.</ref>. У пачатку 1860-х гг. расійскі ўрад таксама стаў фінансаваць ідэолагаў «заходнерусізму» ([[Міхаіл Восіпавіч Каяловіч|Міхаіл Каяловіч]], [[Ксенафонт Гаворскі]] і інш.), якім была пастаўлена задача акцэнтоўваць «адзінапляменнасць» і «адзінавернасць» славянамоўнага сялянскага насельніцтва «заходне-рускага края» і абгрунтоўваць, што [[Беларусь]] як «Заходняя Расія» з'яўляецца непадзельнай часткай «адзінай Расіі», а [[беларусы|«беларусы»]] — арганічнай часткай «адзінага рускага народа», якой не трэба самастойнае культурнае і палітычнае развіццё без астатняй Расіі<ref>''Цьвікевіч, А.'' «Западно-руссизм»... С. 7, 16. Цікава, што першае пакаленне заходнерусістаў (нават Міхаіл Каяловіч), якія з'яўляліся мясцовымі праваслаўнымі ўраджэнцамі, звычайна чаргавала ў сваіх публікацыях вызначэнні «літоўскі» і «беларускі», называючы сябе то «беларусамі», то «літоўцамі» («літвінамі»), і выказвалі, прынамсі ў прыватнай сферы, пачуццё культурнай перавагі «Заходняй Расіі» над Вялікаросіяй. Гл.: ''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С. 197, 491; ''Цьвікевіч, А.'' «Западно-руссизм»... С.. 148.</ref>. Так, Міхаіл Каяловіч у [[1863]] г. заявіў у часопісе [[славянафільства|славянафіла]] [[Іван Сяргеевіч Аксакаў|Івана Аксакава]] «День», што Беларусія — гэта «усё тое племя, якое мовіць беларускай гаворкай», і апісаў арэал рассялення беларусаў, ахопліваючым Віцебскую губерню, частку Магілёўскай і Мінскай, бoльшую частку Гродзенскай і Віленскай і малую частку Ковенскай губерняў<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С. 197; ''Насытка, Г.'' "Тыя ж беларусы"… С. 11.</ref>. У сувязі з узрослай апазіцыйнасцю карэнных дваран («палякаў») адміністрацыя [[Літоўскае генерал-губернатарства|Віленскага ваеннага генерал-губернатарства]] разглядала мясцовых сялян (у першую чаргу — праваслаўных) у якасці галоўнай апоры ўрада і імперыі на яе [[Заходні край|«заходніх» ускраінах]], а таксама ставіла задачу велікарускай землеўласніцкай каланізацыі края, у якой удзельнічалі б прадстаўнікі не толькі дваран, але і іншых саслоўяў<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С. 181. У канцы 1862 г. віленскі ваенны генерал-губернатар Назімаў схіліўся да думкі ў пажаданасці пераводу ўсіх польскамоўных дваран, якія «не прызнаюць сябе рускімі», на становішча грамадзян Царства Польскага, маючага ўласнасць у Расіі, ці іх масавага высялення ў Царства Польскае з прымушэннем да продажу нерухомасці; а ў сакавіку 1863 г., незадоўга да сваёй замены Мураўёвым, канчаткова прышоў да высновы, што «у Заходніх губернях няма зусім дваранства, бо прысутнае польскае дваранства ніколі нічога не захоча зрабіць на карысць Рускай дзяржавы». Гл.: ''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С. 181.</ref>. Менавіта з [[1863]] г. шэсць літоўска-беларускіх губерняў губерняў, упершыню аб'яднаных разам пад уладай аднаго генерал-губернатара — віленскага, у афіцыйных дакументах Расійскай імперыі пачынаюць пастаянна афіцыйна называцца як «Паўночна-Заходні край» («паўночна-заходнія губерні»), выразна набыўшы ідэалагічную афарбоўку і значэнне «Паўночна-Заходняй Расіі» («Паўночна-Заходняй Русі»)<ref>''Сакалова, М.'' Паўночна-Заходні край / М. Сакалова // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — Т. 5. — С. 445; ''Цьвікевіч, А.'' «Западно-руссизм»... С. 17.</ref>. З гэтай мэтай уладамі рабіліся маштабныя захады, каб распаўсюдзіць назву «беларусы» на ўсё славянамоўнае сялянскае насельніцтва края. Яшчэ ў канцы 1850 — пачатку 1860-х гг. з друку выйшаў шэраг (часам супярэчных адзін аднаму) афіцыйных этнаграфічных і статыстычных даследаванняў (М. Лябёдкіна, А. Коравы, П. Баброўскага, Д. Афанасьева і інш.), дзе большая частка славянамоўнага насельніцтва Гродзенскай і Віленскай губерняў называлася не «літоўцамі» («літвінамі») ці «палякамі», а «беларусамі», «чарнарусамі» і нават [[крывічы|«крывічамі»]] (у апошнім выпадку расійскія навукоўцы спрабавалі вярнуць насельніцтву назву племені з часоў [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]])<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С. 182—186; ''Эркерт, Р.Ф.'' Взгляд на историю и этнографию западных губерний России... С. 64.</ref><ref>Яшчэ ў 1857 г. акадэмік Пётр Кёпен вырашыў правесці грунтоўнае даследаванне этнічнага склада Расійскай імперыі і скласці этнаграфічную карту. Пасля ўхвалы міністра ўнутраных спраў Дзмітрыя Блудава і Сінода, Кёпен разаслаў ва ўсе царкоўныя прыходы краіны спецыяльныя бланкі, дзе святары павінны былі ўказаць інфармацыю аб геаграфічным становішчы і назве населеных пунктаў свайго прыхода, колькасць прыхаджан і іх этнічную прыналежнасць. Бланкі атрымалі назву прыходскіх спісаў. Па невядомых прычынах скласці паводле бланкаў этнаграфічную карту імперыі Пятру Кёпену не ўдалося. (Гл.: ''Насытка, Г.'' "Тыя ж беларусы"… С.12.). У 1862 г. М. Лябёдкін апрацаваў атрыманыя ў 1857 г. Пётром Кепенам прыходскія спісы дзевяці заходніх губерняў (Ковенскай, Віленскай, Гродзенскай, Мінскай, Магілёўскай, Віцебскай, Кіеўскай, Валынскай і Падольскай), склаўшы на іх падставе (без навуковай крытыкі) статыстычныя табліцы са звесткамі аб этнічным складзе насельніцтва кожнага павета. Паводле табліц удзельная вага беларусаў у Віленскай губерні складала 17,4%, Віцебскай — 62,4%, Гродзенскай — 3,3%, Мінскай — 65,1%, Магілёўскай — 84,2%, а агульная іх колькасць у пяці губернях — 1 973 873 чалавекі. Побач з 25 879 (3,3%) «беларусамі» у Гродзенскай губерні, паводле Лябёдкіна, налічвалася 132 286 (16,7%) «вялікарусаў», 201 897 (25,6%) «літоўцаў», 193 228 (24,5%) «палякаў», 30 927 (3,9%) «яцвягаў», 5 463 (0,69%) «бужаніна», а ў Віленскай губерні мелася 23 016 (2,74%) «крывічоў». На думку іншага даследчыка-статыстыка Гродзенскай губерні Паўла Баброўскага, святары многіх прыходаў праваслаўных «беларусаў» адносілі да «рускіх», а «беларусаў»-католікаў ксяндзы запісвалі «літоўцамі» (літвінамі) ці «палякамі». (Гл.: ''Насытка, Г.'' "Тыя ж беларусы"… С.12.). У Віленскай губерні, паводле даследчыка А. Коравы, сярод «славян» (44%) акрамя «вялікарусаў» (2,3%) налічвалася 29,4% «русінаў», якія падзяляліся на «беларусаў» (у Вілейскім, Дзісненскім і часткова Свянцянскім паветах), «чарнарусаў» (галоўным чынам, у Лідскім павеце) і «крывічоў» (галоўным чынам, у Ашмянскім павеце), і 12,3% «палякаў». Таксама падкрэслівалася, што славяне і «літоўцы» (пад якім разумелася балтамоўнае насельніцтва) не вельмі адрозніваюцца (у параўнанні з яўрэямі, татарамі і цыганамі) паміж сабой у норавах, звычаях і інш. (Гл.: Віленская губерня... С.290, 321.).</ref><ref>Д. Афанасьеў, аўтар даследавання «Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Ковенская губерния» (1861), адзначыў, што на ўсходзе Ковенскай губерні са змешаным канфесійным складам няма «ніякай непрыязні паміж вернікамі розных рэлігій»: «…у паўднёва-усходняй частцы Новоаляксандраўскага павета мясцовыя жыхары, сумесь беларусаў, літоўцаў і крывічоў, — католікі, мовячыя толькі беларускай гаворкай, ахвотна слухалі праваслаўнае набажэнства да закрыцця струхлелых цяпер храмаў». (Гл.: ''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С. 184—185). Афіцэр Генеральнага штаба П. Баброўскі, з мясцовага дваранства, які рабіў аналагічнае даследаванне па Гродзенскай губерні («Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Гродненская губерния» (1863)), указаў неаднароднасць хрысціянскага насельніцтва і шкоднасць гэтага для дзяржавы, але і адзначыў наяўнасць талерантнасці, звязанасці і прыязні паміж людзьмі ў губерні: «Рознасць народанасельніцтва па веравызнанні вельмі важна для нас па прычыне рознадумства паміж праваслаўнымі і рымскімі католікамі і па адсутнасці рэлігійнага адзінства краіны. Рэлігійнае рознадумства шкодна ўплывае на паспяховае развіццё; недахоп адзінства шкодзіць народнаму дабрабыту. Пры ўсім гэтым, нягледзячы на моцную нецярпімасць католікаў да праваслаўных, у асяроддзі хрысціян існуе адна агульная сувязь у евангельскім вучэнні — у любові да блізкага, як да самога сябе». Баброўскі піша, што продкамі жыхароў Гродзенскай губерні былі не крывічы, а іншыя славянскія плямёны: «Што краіна, якая складае цяперашнюю Гродзенскую губерню, была і ёсць сапраўды ''Руская'', г.зн. населеная пераважна народам рускім <…> у тым мы пераконваемся: па-першае, з гістарычных помнікаў, да нас дайшоўшых, і па-другое, з мовы галоўнай масы народнасельніцтва, якая, у выніку гістарычных падзей, страціла толькі часткова першапачатковую веру, але захавала сваю першабытную мову — мову дрыгавічоў, драўлян, бужан і нараўян» (Гл.: ''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С. 184—185).</ref><ref>І. Зяленскі, аўтар даследавання «Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Минская губерния» (1864), падрыхтаванага яшчэ да паўстання, адзначыў, што неправамерна адносіць сялян губерні да «літоўскага племені», а саму Мінскую губерню да «Літвы», як раней рабілася. Даследчык указаў, што карэннае насельніцтва складаецца са «славяна-русаў» — нашчадкаў [[крывічы|крывічоў]] і [[дрыгавічы|дрыгавічоў]]: на яго думку нашчадкамі крывічоў з'яўляюцца «беларусы», якія зараз жывуць у Бабруйскім, Барысаўскім, Ігуменскім і Мінскім паветах Мінскай губерні, а нашчадкамі дрыгавічоў з'яўляюцца «чарнарусы», якія жывуць у Навагрудскім, Слуцкім, Мазырскім і Рэчыцкім паветах. Сялянскае насельніцтва Пінскага павета, мова якіх была вельмі падобнай на мову сялян Валынскай губерні, Зяленскім было аднесена да «маларусаў». Гл.: Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Минская губерния… С. 407—409.</ref>. У пачатку 1860-х гг. мясцовыя расійскія ўлады, асабліва папячыцель [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]] А. Шырынскі-Шыхматаў, спрабавалі выкарыстоўваць «беларускую гаворку» («белорусское наречие») з друкам толькі на кірыліцы («русскими буквами») у ідэалагічным спаборніцтве з карэннымі (каталіцкімі і польскамоўнымі) дваранамі, якія разгарнулі друк на літоўскай («жмудзінскай») і беларускай гаворках для сялян лацініцай<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С. 197—198; ''Сталюнас, Д.'' Границы в пограничье...С. 269—287.</ref><ref>У 1862 г. [[Аляксандр Уладзіслававіч Аскерка]] арганізаваў у Варшаве выданне лацініцай беларускамоўнага буквара-катэхізіса («Элементаж для добрых дзетак каталікоў»). Аднымі з самых вядомых тагачасных беларускамоўных публікацый лацінкай, якія зыходзілі ад мясцовых дваран для сялян, былі газета [[Мужыцкая праўда|«Мужыцкая праўда»]], агітацыйныя кніжкі з вершамі «Гутарка старога дзеда», «Гутарка двух суседаў», «Беларуская гутарка» і іншыя «гутаркі». (Гл.: ''Латышонак, А.'' Гісторыя Беларусі... С. 82.). Цікава, што выдаўцамі беларускамоўнай «Гутаркі старога дзеда» у 1861—1862 гг. (у Беластоку) былі Браніслаў Шварц (1834—1908) і Грынявіцкі, а Шварц так вызначаў мэту выдання: «"Гутарка старога дзеда" павінна была пераканаць народ літоўскі, што толькі ад Рэчы Паспалітай польскай атрымае ён "зямлю і волю"». Гл.: Революционный подъем в Литве и Белоруссии в 1861—1862 гг. … С. 86.</ref>. А ў [[1863]] г. з ухвалы адміністрацыі Віленскага ваеннага генерал-губернатарства ў прапагандысцкіх мэтах для распаўсюджвання сярод сялян Віленскай і Гродзенскай губерняў назвы «беларусы» (якія аб'яўляліся часткай «рускага народа») кіраўніцтвам Віленскай навучальнай акругі была выдадзена ў Вільні ў друкарні А. Сыркіна кніга ананімнага аўтара (аўтараў) пад назвай [[Рассказы на белорусском наречии (1863)|«Рассказы на белорусском наречии» (1863)]]. У якасці чытання для народных школ кнігу было загадана выкарыстоўваць з [[1863]] г. ва ўсёй Віленскай навучальнай акрузе<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С. 200. Апавяданні ў кнізе «Рассказы на белорусском наречии» (1863) напісаны на розных славянскіх дыялектах. Першым у кнізе размешчана апавяданне «Кто булы наші найдавнійші діды і якая іх була доля до уніі?», якое аўтарам напісана на імітацыі заходнепалескага дыялекта, што тагачаснымі навукоўцамі звычайна адносіўся да абшару «маларускай гаворкі» (г.зн. у сучасным разуменні – украінскай мовы). «Маларускамоўны» тэкст з самага пачатку заўпэўнівае чытача, што жыхары паўднёвых паветаў Гродзенскай губерні з'яўляюцца на самой справе «беларусамі» (як і жыхары Віленскай, Мінскай, Віцебскай і Магілёўскай губерняў), а продкамі іх былі славяне-крывічы: «Сторона, дэ жывуть тэпэр Пынчукі, Мынчукі, Вытэбці, Могілевці, зовэтця Білою Русью; в гэтуй стороні з вэльмы давных часув жыв народ Словяньскій, рудный з народамы, которыі давній жылы і тэпэр жывуть в полуднёвых і всхудніх русськіх краях. Народ той впэрш звався Крывычамы альбо крывыцькымы Словянамі: так, булы колысь Крывычы Смоленьскыі, — воны жылы нэдалэко коло міста Смоленьска; а то еще булы Крывычі Полоцькыі, — от, гэты Крывычы булы нашімы прадядамы. Нэ можэмо тэпэр довідатыся, чы вэлыкый кусок зэмлі займовалы Крывычы Полоцькыі; можэмо тулько сказаты, жэ тэпэрэшныі Вытэбськая, Могылёвская губерніі, малэнькій кавалочок Пськовськэй і Смоленьскэй, значна часть Мыньскэй губэрніі з Пыньском, Мозыром і Туровом, кавалок Выленьскэй до річкі Дзітвы і добрый кавалок Гроднэнськэй з містямы Волковыськом і Бэрэстям булы тымі містямі, дэ жыв беларускі народ» (С. 1—2). У іншым апавяданні «Велікая помылка нашых белорусов» даводзілася, што беларусы-каталікі застаюцца тымі ж самымі беларусамі, бо «у іх мова простая, белорусская, звычаі простые белорусскіе; і звычаі і мова у мужыков католіков тыя самыя, што і мужыков православных, ці русскіх». У апавяданні «Розмова на цментарі старосты Янка з братчыком Хвэдосем» падкрэслівалася: «А і мы самі запэвнэ зовсім нэ ляхі: мы самі по собі народ особный — белоруссы!» (С. 28).</ref>. === Вяртанне да канфесійнага прынцыпа вызначэння рускасці края === [[File:Atlas of population of the West Russian region of confessions 1864.jpg|thumb|Тэндэнцыйная карта дзевяці губерняў [[Заходні край|«Заходне-рускага края»]], створаная афіцыйнай расійскай імперскай навукай, дзе [[праваслаўе|праваслаўныя]] («рускае племя») адзначаны зялёным колерам, а [[каталіцызм|каталікі]] — цёмна-ружовым (1864 г.). Картограф [[Аляксандр Фёдаравіч Рыціх|А.Ф. Рыціх]]]] Аднак з пачаткам [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] расійскія ўлады адмовіліся ад «эксперыментаў» у вызначэнні рускасці насельніцтва толькі праз лінгвістычны (і этнанімічны) падыход, які не дапамог прадухіліць сепаратысцкія настроі і паўстанчыя дзеянні. Пасля прызначэння папячыцелем [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]] [[Іван Пятровіч Карнілаў|Івана Карнілава]] яны згарнулі падтрымку друку на [[беларуская мова|беларускай мове]], палічыўшы, што без аправаслаўлення насельніцтва русіфікацыя не з'яўляецца дастатковай, і працягвалі перавод католікаў у [[праваслаўе]]<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С. 226. Многія сяляне Віленскай і Гродзенскай губерняў у канцы 1860-х не хацелі мірыцца з гвалтам у пытаннях веры і падавалі калектыўныя звароты, просячы вярнуць іх у каталіцтва, бо іх запісалі ў праваслаўе без іх згоды. Гэтыя хваляванні падштурхнулі расійскага імператара Аляксандра II пры праездзе праз Вільню ў 1867 г. звярнуцца да пераведзеных з каталіцтва ў праваслаўе сялян са словамі: «Вельмі рад вас бачыць праваслаўнымі. Упэўнены, што вы перайшлі ў старажытную веру края з перакананнем і шчырасцю; ведайце, што раз прыняўшым праваслаўе я ні на якой падставе не дазволю і не дапушчу вярнуцца ў каталіцтва. Ці чуеце?». Гл.: ''Самбук, С.М.'' Политика царизма … С. 144—145.</ref>. Разам з заявамі, што [[беларусы]] — частка рускага народа, афіцыйныя ўлады і навука дадавалі, што беларуская мова і культура з'яўляюцца другараднымі і малазначнымі, а выкладанне ў школах пачалося толькі на [[руская мова|рускай мове]]<ref>Часопіс «Вестник юго-западной и западной России» (т. III, кн. VIII, 1863 г.) пісаў: «вучыць на беларускім жаргоне — бязглуздзіца» (С. 239.). А новапрызначаны папячыцель Віленскай навучальнай акругі Карнілаў, спасылаючыся на «неапрацаванасць» і «беднасць» мовы беларускага народа, настойваў на поўнай марнасці «друкавання кніг на беларускай гаворцы» і памылковасці думак тых настаўнікаў, якія «стаяць за захаванне мясцовых гаворак у народных кнігах» (Гл.: ''Самбук, С.М.'' Политика царизма … С. 146.)</ref><ref>Цікава, што канечнай мэтай палітыкі афіцыйных уладаў было не выцісканне польскай мовы беларускай ды спрыянне развіццю беларускамоўнай культуры, але русіфікацыя насельніцтва. Калі пасля задушэння паўстання адміністрацыя віленскага генерал-губернатара падштурхоўвала мясцовае дваранства прыносіць вернападданыя адрасы расійскаму імператару, то [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] [[Яўстах Станіслававіч Прушынскі|Яўстах Прушынскі]] прамовіў свой адрас у верасні 1863 г. ад імя дваран Мінскай губерні на беларускай мове. Рускі чыноўнік адміністрацыі віленскага генерал-губернатара Масолаў, сведка падзеі, напісаў у мемуарах, што гэты беларускамоўны адрас палічылі за чарговую хітрасць «палякаў»: «Ковенскае дваранства прадставіла адрас за 500-мі подпісамі 26 жніўня, затым гродзенскае — у сярэдзіне верасня; у канцы верасня і мінскае разам з новым маршалкам Прушынскім, чалавекам выдатнай сумленнасці, сілы волі і розуму. Вырашыўшы скласці адрас, ён напісаў агульнае пасланне на беларускай мове з выказваннем сваіх перакананняў. У ім ён выказаў упэўненасць у гістарычнай неабходнасці зліцця заходніх губерняў з Расіяй, але ў той жа час неабходнасць гэтага зліцця ён даказваў думкай аб панславізме. Думка гэта пусціла карані ў Мінскай губерні, бо ў ёй заключалася вядомая хітрасць палякаў, якія на ўсё згодны, абы толькі не быць і не называцца рускімі». (Гл.: ''Масолов, А.Н.'' Виленские очерки 1863—1865 гг. / А.Н. Масолов // Русская старина. — 1883. — Т. 40. — С. 585). У 1850-я ў Мінскай і Магілёўскай губернях значны ўплыў на праяўленне дваранамі зацікаўленасці да мовы мясцовых сялян зрабіў сваімі літаратурнымі творамі [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]]. Калі ў 1862 г. у Мінску праходзілі паніхіды па загінулым у Варшаве маніфестантам і гараджане (у тым ліку і Каміла Дунін-Марцінкевіч) спявалі ў касцёлах патрыятычныя гімны, то дваранка Мазырскага павета [[род Кеневічаў|Кеневіч]], якую хацелі прыцягнуць да адказнасці за спяванне гімна, напісала ў палітычны суд «з'едлівую насмешку на скажонай беларускай мове». Гл.: Революционный подъем в Литве и Белоруссии в 1861—1862 гг. … С. 116.</ref>. Віленскі генерал-губернатар [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|Міхаіл Мураўёў]], угадваючы настроі цэнтральнай улады, сцвярджаў у сваёй запісцы [[Спіс імператараў Расіі|расійскаму імператару]] [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандру II]], што ў заходніх губернях ''«праваслаўе злучана з паняццем аб рускай народнасці, у той жа час, наадварот, паляк і католік складаюць адно»''<ref name="ReferenceA">''Сталюнас, Д.'' Границы в пограничье… С. 291—292.</ref>. Адразу пасля паўстання 1863—1864 гадоў урадам былі выдадзены тэндэнцыйныя этнаграфічныя атласы [[Аляксандр Фёдаравіч Рыціх|Аляксандра Рыціха]] («Атлас населения Западно-Русского края по исповеданиям», Санкт-Пецярбург, 1864 г.) і [[Родрыг Фёдаравіч Эркерт|Родрыга Эркерта]] («Взгляд на историю и этнографию западных губерний России», Санкт-Пецярбург, 1864 г.), якія паказвалі этнічную структуру насельніцтва [[Заходні край|«заходніх губерняў» («заходне-рускага края»)]] Расійскай імперыі, дзе для доказаў рускасці зямель праваслаўныя жыхары (галоўным чынам — мясцовыя славянамоўныя сяляне) у «Заходнім краі» лічыліся за «рускіх», колькасць якіх была наўмысна павялічана, а дваране-каталікі — «палякамі»<ref>Палкоўнік Р.Ф. Эркерт пісаў у сваім атласе: «Нішто ў заходніх губернях Расіі не вызначае рысу, аддзяляючай рускую народнасць ад польскай, так выразна і правільна, як рознасць веравызнанняў. Такім чынам, у Заходняй Расіі, з адносна нешматлікімі выключэннямі, усе славянскія жыхары праваслаўнага спавядання павінны лічыцца рускімі, а ўсе тыя, якія спавядаюць каталіцкую рэлігію — палякамі» (''Эркерт, Р.Ф.'' Взгляд на историю и этнографию западных губерний России... С. 6.). Мове не надавалася істотнай увагі. Пасля выдання атласа П. Баброўскі не мог пагадзіцца з высновай Р. Эркерта ў тым, што вопратка, звычаі, увесь уклад жыцця робяць беларусаў-католікаў трывалымі палякамі, таму што ўражанне аб Беларусі аўтар атласа вынес з «палацаў і касцёлаў, што ляжалі на яго шляху». Баброўскі цвёрда прытрымліваўся думкі, што адзінай прыкметай для падзелу насельніцтва Беларусі на «беларусаў» і «палякаў» можа быць толькі мова: «Нічога не значыць, што беларусы, па словах Эркерта, не называюць сябе гэтым сваім імем. Беларусы, не ведаючы, што яны беларусы, захавалі і ў штодзённай гутарцы, і ў песнях, і ў прыслоўях свае азначаныя нацыянальныя, лагічныя формы, свой азначаны характар, свае праявы, звычаі і г.д. Беларус-селянін, ці будзе ён праваслаўны, ці католік, мае свае перакананні, сваю маральную філасофію і перадае гэта разам з мовай сваім дзецям і ўнукам. Ксёндз і памешчык ніколі не скажуць аб беларусе каталіцкага веравызнання, што ён беларус, а скажуць — літвін. Пагутарыце з гэтым літвінам, і вы пачуеце беларускую гаворку. Падчас нашай працы ў Гродзенскай губерні мы мелі этнаграфічныя спісы насельніцтва ад святароў і ксяндзоў. На спісах тых сяляне, як праваслаўныя, так і католікі, названы літвінамі і тут прыкладзены ўзоры іх мовы — вы думаеце літоўскай? Не — беларускай. Ксёндз рабіў гэта таму, што беларусы калісьці ўваходзілі ў склад народнасцей Літоўскай дзяржавы. Мы бачым тут не палітычную памылку, як думае Эркерт, а палітычную праўду і вельмі грубую этнаграфічную памылку» (Гл.: ''Насытка, Г.'' "Тыя ж беларусы"… С. 14.). Акрамя таго П. Эркерт выдаў дзве версіі (па-руску і па-французску) этнаграфічнага атласа «заходне-рускіх губерняў і суседніх абласцей» (у французскім выданні – «губерняў, населеных цалкам ці часткова палякамі»). Гл.: ''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С. 189—190.</ref><ref>Атлас А. Рыціха спачатку быў зроблены ў 1863 г. для службовага (ваеннага) выкарыстання, а пасля ў 1864 г. перапрацаваны для прапагандысцкіх мэт. Найбольш выразныя адрозненні былі ў ліку мясцовых католікаў. Калі ў версіі 1863 г. у ліку 2 633 456 католікаў Заходняга края ўказвалася 175 997 «беларусаў» і «чарнарусаў» і 853 706 «літоўцаў», то публікацыя 1864 г., ні на адзінку не змяняючы агульную колькасць гэтай канфесійнай групы (2 633 456), прыводзіць сярод католікаў 444 173 «беларуса» і «чарнаруса» і 585 530 «літоўцаў». Іншымі словамі, Рыціх, у новай версіі атласа перелічыў разам 268 176 чалавек з адной групы ў іншую: «беларусаў» і «чарнарусаў» стала больш роўна на столькі ж, на колькі стала менш «літоўцаў», што было відавочнай маніпуляцыяй і палітызацыяй этнаканфесійнай статыстыкі. Гл.: ''Долбилов, М.Д.'' Русский край… С. 191—192; ''Самбук, С.М.'' Политика царизма … С. 144—145.</ref>. Акрамя таго, у Вільні ў 1864 г. была створана [[Віленская археаграфічная камісія]], а ў [[горад Кіеў|Кіеве]] — цэнтры Паўднёва-Заходняга краю — працягвала працаваць (з 1843 г.) [[Кіеўская археаграфічная камісія]], якім была пастаўлена задача адшукаць і прывесці ўсе «доказы» (у тым ліку — для іншаземнага чытача), што ўсё насельніцтва Паўночна-Заходняга і Паўднёва-Заходняга краёў было і з'яўляецца «рускім» на падставе перш за ўсё праваслаўнага веравызнання<ref>Падбор крыніц для публікацыі Віленскай і Кіеўскай археаграфічнымі камісіямі праходзіў праз прызму праваслаўнасці Заходняга края, крыху сапсаванага «польскім» уплывам. У прадмове да першага тома сабраных матэрыялаў Віленскай археаграфічнай камісіі адкрыта паведамлялася, што камісія вызначыла прадметам сваіх заняткаў перапісваць і надрукаваць прывілеі і акты, «якія сведчаць аб існаванні ў Заходнім краі праваслаўных цэркваў», выпісаць і надрукаваць акты, «у якіх выражаецца палітычны быт, характар і жыццё заходняга края, які называўся вялікім княствам Літоўскім, у розныя эпохі яго існавання». Адной з галоўных задач было друкаванне сукупнасці дакументаў, якія павінны былі праясніць «элемент праваслаўя ў Заходнім краі» (яго стан і пераход ва ўніяцтва); «паказаць з якою хітрасцю і гвалтам адбіраліся ўніятамі ў праваслаўных іх цэрквы і царкоўная маёмасць»; даказаць, «што многія вядомыя фаміліі ў Літве былі праваслаўнага спавядання» і г.д. Пры выбары дакументаў камісія зыходзіла з мэты «даказаць фактычна, што Заходні край ніколі не быў шчаслівы пад польскім кіраваннем; што, нягледзячы на існавалае заканадаўства і мноства судовых устаноў, ніхто не мог быць упэўнены ні ў правах сваёй уласнасці, ні ва ўласнай небяспецы»; што «цывілізацыя Польшчы, а з ёю і Заходняга края, далёка стаяла ад тае ступені дасканаласці, на які ставяць яе палякі»; і «што толькі пад рускім кіраваннем Заходні край забыў свае пакуты, загаіў былыя раны і пачаў сваё сапраўды палітычнае быццё». (Гл.: Акты Виленской археографической комиссии. — Том I. — С. 22—24.). Таксама ў прадмове адзначалася, што па сутнасці Вялікае Княства Літоўскае было ў многім «рускай» дзяржавай: «Літоўскае заканадаўства складае неабвержны помнік пераважання рускага элемента ў Літве. Ніхто не можа ў тым сумнявацца, што рускія законы выдаюцца для таго, каб выконваць іх, а каб выконваць іх, неабходна разумець мову, на якой яны напісаны. <…> Судзебнік і Статут напісаны былі на рускай мове, то хто адважыцца супярэчыць таму, што руская мова была агульнаўжыванай паўсюдна ў дзяржаве. А з-за таго што мова складае самую бачную прыкмету нацыянальнасці, то і не выклікае сумнення, што руская народнасць была пераважаючым, дамінуючым элементам у дзяржаве». (Гл.: Акты Виленской археографической комиссии. — Том I. — С. 18.). Дадавалася, што заваяванні Святога Уладзіміра і Яраслава Мудрага стварылі яцвяга-рускую ўскраіну (да вусця Віліі), куды перасяляліся жыхары рускага паходжання. Зносіны літоўцаў з Руссю далі першым безліч пераваг: літоўцы ўзмацніліся і пераймалі ад рускіх усё, што лічылі для сябе карысным: мову, пісьмо, звычаі і законы, веру, складалі дружыны з рускіх воінаў, і г.д. (С. 2.)</ref>. Гэтыя і іншыя мерапрыемствы ўлад павінны былі служыць практычным пацверджаннем рашэння [[Заходні камітэт|Заходняга камітэта]] ў 1864 г. аб тым, што ''«Паўночна-Заходні край з’яўляецца рускім, складаючым старажытную спадчыну Расіі»''. Пасля задушэння паўстання 1863—1864 гадоў расійская ўлада і афіцыйная навука ўсё часцей сталі называць карэнных (каталіцкіх і польскамоўных) дваран у краі «палякамі», а тэрмін «літоўцы» («літвіны») ужываць у дачыненні да [[балцкія мовы|балтамоўнага]] насельніцтва [[Ковенская губерня|Ковенскай]] і [[Віленская губерня|Віленскай губерняў]]<ref>''Самбук, С.М.'' Политика царизма … С. 13—14; Литовское племя // Географическо-статистический словарь Российской империи / сост. П. Семенов. — Т. III. — С. 62—64.; ''Петров, Н.И.'' Белоруссия и Литва… С. 2, 362—363, 366, 368—369.</ref><ref>У афіцыйнай расійскай навуцы і ідэалогіі для апраўдання валодання землямі, населенымі балтамоўным насельніцтвам края, часта ўказвалася вялікая роля «рускага» насельніцтва ў характары і гісторыі Вялікага Княства Літоўскага (якое пачало называцца ў расійскай гістарычнай навуцы «Літоўска-Рускай дзяржавай»), а таксама сцвярджалася і падкрэслівалася вялікая блізкасць славян і балтаў: «З усіх народаў еўрапейскай сям'і славяне і літоўцы знаходзіліся ў найбліжэйшым паміж сабой сваяцтве па мове, веры і звычаям». Гл.: ''Петров, Н.И.'' Белоруссия и Литва… С. 2, 47 і інш.</ref>. === Непаслядоўнасць працэсаў уніфікацыі і русіфікацыі края === Расійская ўлада імкнулася да ўніфікацыі кіравання і гамагенізацыі насельніцтва. Указаныя канцэпцыі (канфесійная і моўная) адмаўлялі этнасу ў праве быць негамагенным у этнанімічных, моўных, культурных і нават канфесійных адносінах, не прымалі варыятыўнасці. У мэтах апраўдання валодання тэрыторыямі выкарыстоўваліся любыя выгадныя факты і акцэнтаваліся другарадныя характарыстыкі. Канфесійны і моўны крытэрыі (прынцыпы), пакладзеныя ў складанне расійскай этнічнай статыстыкі, карт і ідэалогіі, ігнаравалі і не ўлічвалі наяўнасць унутраных сувязей сярод насельніцтва. Акрамя таго, сама непаслядоўнасць у вызначэнні крытэрыяў «рускасці» і [[тапаніміка|тапанімічным]] найменні губерняў былі абумоўлены тым, што расійская ўлада імкнулася не толькі да «абрусення края», «зліцця з Расіяй», але таксама думала аб адміністрацыйным кантролі і спакоі ў паўночна-заходніх (і паўднёва-заходніх) губернях<ref name="ReferenceA"/><ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 753—754.</ref>. Многім высокім чыноўнікам расійскага ўрада хуткая [[русіфікацыя]] і аправаслаўленне края здаваліся цяжкімі ці немагчымымі з-за супраціўлення русіфікацыі сярод мясцовага насельніцтва і адсутнасці ў краі значнага працэнта чыноўнікаў, вайскоўцаў, святароў, настаўнікаў і маянткоўцаў з ліку [[рускія|рускіх (вялікарусаў)]] — і яны думалі больш аб прадухіленні перадумоў новага паўстання. Таму практычныя мерапрыемствы па ўстанаўленні кантроля над краем не заўсёды адпавядалі заяўленай ідэалогіі «рускасці» края і «адзінства рускага народа» у трох галінах, а [[асіміляцыя]] пасля 1864 г. была непаслядоўнай — толькі культурнай асіміляцыяй, якая мела знешні, павярхоўны характар: распаўсюджваліся [[руская мова|руская (велікаруская) мова]] і [[праваслаўе]]<ref name="ReferenceA"/>. <gallery perrow="7"> File:Arheograficheskij sbornik dokumentov k istorii Severo-Zapadnoj Rusi - T 1 - Wilno 1867 AD.JPG|Кніга «Археографический сборник документов, относящийся к истории Северо-Западной Руси», T. 1, 1867 г., Вільня File:Sbornik dokumentov Ekateriny II po ustrojstvu Severo-Zapadnogo kraja.JPG|Кніга «Сборник документов, касающихся административного устройства Северо-Западного края при императрице Екатерине II (1792—1796)» (Вільня, 1903 г.) File:Konstanty Woynillowicz appeal about estates in North-Western Krai in Russian empire - 1868 AD.jpg|Афіцыйны зварот («запіска») праваслаўнага двараніна Канстанціна Ксаверавіча Вайніловіча<ref>Канстанцін Ксаверавіч Вайніловіч быў новахрышчаным з каталіцтва ў праваслаўе дваранінам, народжаным у сям'і каталіцкіх бацькоў. Валодаў маёнткам Шостакі ў Слуцкім павеце і паходзіў з [[Вёска Макраны|макранскай]] лініі шляхецкага роду Вайніловічаў са Слуцкага павета, быў родным братам [[слуцкі павятовы маршалак|слуцкага павятовага маршалка]] Юзафа Ксаверавіча Вайніловіча (ажэненага з Геленай Ваньковіч). Быў далёкім сваяком [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварду Вайніловічу]] (з савіцкай лініі роду) і блізкім сваяком яго жонкі Алімпіі Узлоўскай, народжанай ад Марка Узлоўскага і Мацільды Вайніловіч (з макранскай лініі роду). Бацька Ксаверый Ваніловіч быў вялікім аматарам беларушчыны. Гл.: ''Луцкевіч, А.'' Выбраныя творы... С. 132.</ref> да [[губернатары Мінскай губерні|мінскага губернатара]] [[Ягор Аляксандравіч Касінаў|Касінава]] з просьбай хадайнічаць у віленскага генерал-губернатара права на пакупку маёнткаў (''«у тутэйшым Паўночна-Заходнім краі, дарагой маёй радзіме»''), 12 лістапада 1868 г. ''(Падкрэслена алоўкам чыноўнікам)'' File:Magazine - Vestnik Yugo-Zapadnoj i Zapadnoj Rossii - nr 8 - 1864 AD - page 1.jpg|Першая старонка часопіса «Вестник Юго-Западной и Западной России» (№8, 1864 г.) File:Сборник Северо-Западный край.jpg|Вокладка кнігі «Сборник памятников народного творчества Северо-Западного края» ([[Горад Вільнюс|Вільня]], 1866 г.) File:Ратч - Сведения о польском мятеже 1863 г - 1867 AD.jpg|Вокладка кнігі В. Ратча «Сведения о польском мятеже 1863 года в Северо-Западной России», Т. 1. (Вільня, 1867 г.) </gallery> == Спецыфіка кіравання і рэжыма законаў == === Стратэгія кіравання === Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай на «новадалучаных» тэрыторыях была ўсталявана ў першую чаргу ўлада [[генерал-губернатар]]аў<ref>«Генерал-губернатарская» форма кіравання тэрыторыямі ў Расійскай імперыі была характэрна для сталічных рэгіёнаў імперыі (Санкт-Пецярбург, Масква), новадалучаных тэрыторый (ускраін, «краёў»), а таксама ўводзілася на тэрыторыях, ахопленых ваеннымі дзеяннямі. Функцыі інстытута генерал-губернатара вагаліся ад пасрэдніцкага звяна паміж імператарам і некалькімі губернатарамі да асаблівага рэжыму кіравання губернямі. Гл.: ''Лысенко, Л.М.'' Губернаторы и генерал-губернаторы... С. 166.</ref>. У Расійскай імперыі стратэгіяй утрымання заваяваных тэрыторый былі асіміляцыя (русіфікацыя) карэннага насельніцтва і ўніфікацыя кіравання (распаўсюджанне агульнаімперскіх законаў і ўстаноў). Адсюль галоўнай задачай генерал-губернатараў на заваяваных ускраінах было спрыянне найскарэйшай падрыхтоўцы насельніцтва ускраіны (праз паступовую ліквідацыю ранейшых юрыдычных норм, парадкаў і звычаяў) да ўспрыняцця агульных правіл кіравання — поўнай інкарпарацыі ў склад імперыі на аснове губернскай сістэмы кіравання (без прамежкавага — генерал-губернатарскага ўзроўню), ператварэння захопленых зямель у звычайныя расійскія губерні<ref>''Лысенко, Л.М.'' Губернаторы и генерал-губернаторы... С. 166.</ref>. Адметнымі рысамі інстытута генерал-губернатарства былі яго надзвычайны і палітычны характар, які перавышаў значэнне іншых устанаўленняў, а таксама ваенны кампанент яго дзейнасці і статус у палітычнай іерархіі [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>''Лысенко, Л.М.'' Губернаторы и генерал-губернаторы... С. 167—169.</ref>. === Рэжым законаў === Расійская ўлада разумела, што працэс уніфікацыі кіравання, русіфікацыі і аправаслаўлення зямель былой [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], дзе было шмат уніятаў, каталікоў, іудзеяў, дзе мясцовая эліта (шляхта) карысталася ў царкоўнай, адукацыйнай і адміністрацыйнай сферах [[польская мова|польскай мовай]] і дзе былі выразна адметныя [[культура]] і звычаі ўсяго мясцовага насельніцтва, зойме працяглы час. Рэжым законаў на тэрыторыі Паўночна-Заходняга і Паўднёва-Заходняга краёў на працягу XIX ст. пэўнымі крокамі змяняўся ад своеасаблівага ў параўнанні з многімі іншымі губернямі Расійскай імперыі, калі спачатку былі захаваны некаторыя старыя юрыдычныя нормы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і Рэчы Паспалітай (галоўным чынам, судовага і эканамічнага характару), усё больш як да агульнарасійскага ўзору, так і абмежавальнага і дыскрымінацыйнага характару да мясцовых жыхароў (асабліва пасля падаўлення [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]]), што зноў рабіла адметнымі ў Расійскай імперыі гэтыя былыя землі Рэчы Паспалітай. Так, былі ўведзены выключныя законы, галоўным чынам, рэпрэсіўнага характару ў адносінах да мясцовага дваранства: абмежаванні прыёму «палякаў» на службу ў родных губернях; прымусовая ваенная ці грамадзянская служба мясцовых дваран (абавязак выслугі гадоў у карэнных рускіх губернях); абмежаванні ў выкарыстанні звыклай для мясцовых дваран (за стагоддзі ўжывання) [[польская мова|польскай мовы]] ў мясцовым афіцыйным справаводстве і сістэме адукацыі; русіфікацыя грамадскага жыцця<ref>1 студзеня 1864 г. віленскі ваенны генерал-губернатар Міхаіл Мураўёў сваім цыркулярам забараніў карыстацца польскай мовай у афіцыйнай перапісцы і грамадскіх месцах. Гл.: ''Самбук, С.М.'' Политика царизма … С. 40.</ref>; забароны навучання ў замежных [[універсітэт]]ах; забарона католікам (пасля 1863 г.) працаваць у адукацыйных установах (школах і гімназіях) заходніх губерняў; абмежаванні ў перамяшчэнні і жыхарстве ў расійскіх губернях і за мяжой імперыі; кантрыбуцыйныя зборы<ref>Акрамя канфіскацый і секвестраў маёнткаў паўстанцаў, з пачаткам паўстання ў 1863 г. землеўласнікі ўсіх веравызнанняў заходніх губерняў былі абкладзены працэнтным зборам, які збіраўся штогадова. Для «асоб польскага паходжання» ён складаў 10% ад гадавога прыбытка маёнтка, для «асоб нямецкага паходжання» (лютэран з астзейскіх губерняў) — 3%, для «асоб рускага паходжання» (з карэнных рускіх губерняў) — 1,5%. Улада тлумачыла землеўласнікам «нямецкага» і «рускага паходжання», што сборы не маюць кантрыбуцыйнага і зняважлівага характару, а служаць фінансавай дапамогай для захавання ўрадавага кантроля ў краі, бо ў выпадку перамогі паўстанцаў губерні былі б адлучаны ад імперыі і некарэнныя дваране пазбавіліся б сваіх маёнткаў увогуле. У ліпені 1863 г. працэнтны збор для «рускіх» маянткоўцаў быў зменшаны да 2,5%, а вясной 1864 г. поўнасцю зняты; для «астзейцаў» збор быў скасаваны ў пачатку 1865 г. У 1870 г., калі верагоднасць узнаўлення паўстанцкіх выступленняў стала малой, кантрыбуцыйны працэнтны збор для «асоб польскага паходжання» быў зменшаны да 5%, а канчаткова для іх скасаваны толькі 27 сакавіка 1897 г. Для тых «польскіх» дваран, якія мелі толькі дамы ў гарадах, кантрыбуцыйны збор складаў 1% ад іх кошту. З грошай, атрыманых па гэтых працэнтных зборах, мясцовым чыноўнікам плацілі па 50% надбаўкі да жалавання, утрымліваліся жандарскія каманды і павялічаная пасля паўстання колькасць прысутных войск у краі, будаваліся і рамантаваліся праваслаўныя цэрквы і г.д. Гл.: Гісторыя Беларусі : у 6 т. — Т. 4. — С. 178.</ref>; розныя забароны адносна каталіцкага касцёла і пратэкцыянізм адносна праваслаўнай царквы; прымусовыя пераводы сялян з [[уніяцтва]] і [[каталіцызм|каталіцтва]] ў [[праваслаўе]]; увядзенне з 1870-х рускай мовы замест польскай у дадатковае каталіцкае набажэнства ў касцёлах; мэтанакіраванае насаджэнне рускага («вялікарускага») землеўладання; службовыя перавагі і ільготы для набыцця маёнткаў з казённых і канфіскаваных зямель для асоб «рускага паходжання»; забароны ў выкарыстанні «нацыянальнай» вопраткі для «палякаў» ([[кунтуш]]ы, [[канфедэратка|канфедэраткі]] і г.д.) і [[яўрэі|яўрэяў]]; [[мяжа аселасці|мяжа яўрэйскай аселасці]] і г.д. Адным з самых дыскрымінацыйных пастанаўленняў быў [[указ 10 снежня 1865года|закон ад 10 снежня 1865 г.]], накіраванны на памяншэнне працэнта «польскага» землеўладання ў краі: паводле закона «асобам польскага паходжання»<ref>Важна, што [[указ 10 снежня 1865 года|закон ад 10 снежня 1865 г.]] не даваў яснага і дакладнага вызначэння, хто адносіцца да «асоб польскага паходжання», хоць звычайна расійскі ўрад пад імі разумеў польскамоўных і каталіцкіх дваран, якія былі выхаваны ў сем'ях бацькоў-католікаў.</ref> забаранялася купляць зямлю (маёнткі) у «заходніх губернях», якую можна было атрымаць і перадаць толькі па спадчыне (хоць часам рабіліся нешматлікія выключэнні, асабліва для лаяльных дваран)<ref>Акрамя таго, «асобам польскага паходжання» паводле палажэння ад 5 сакавіка 1864 г. і інструкцыі ад 23 ліпеня 1865 г. забаранялася арандаваць казённыя, а таксама прыватнаўласніцкія землі, набытыя іх уладальнікамі на льготных умовах, вызначаных урадам з мэтай павелічэння працэнта «рускага» землеўладання ў заходніх губернях. Законам ад 27 снежня 1887 г. «асобам польскага паходжання» забаранялася таксама арандаваць нерухомую маёмасць (у тым ліку і зямельную) усіх відаў. Гл.: Гісторыя Беларусі : у 6 т. — Т. 4. — С. 178.</ref>. Гэты закон быў скарэктаваны толькі ў 1905 г. у ходзе ліберальна-дэмакратычнай [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|рэвалюцыі 1905—1907 гадоў у Расіі]]<ref>У 1905 г. адмянялася забарона набыцця зямлі «асобамі польскага паходжання» у дзевяці заходніх губернях, але набываць зямлю ў Заходнім краі яны маглі толькі ў «асоб польскага паходжання», а не ў «асоб рускага паходжання».</ref>. Пасля закрыцця ў 1832 г. [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]] і ў 1864 г. [[Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія|Горы-горацкага земляробчага інстытута]] ў літоўска-беларускіх губернях (паводле «дэпаланізатарскай» палітыкі ўлад) адсутнічалі вышэйшыя навучальныя ўстановы са статусам універсітэта для хрысціян: толькі дзейнічалі (з перапынкамі) дзясяткі рэлігійных вышэйшых навучальных устаноў для [[іудаізм|іудзеяў]] ([[ешыбот]]ы ў [[Горад Валожын|Валожын]]е, [[Гарадскі пасёлак Мір|Міры]], [[Пінск]]у, [[Горад Брэст|Брэсце]], [[Горад Слуцк|Слуцку]], [[Горад Гродна|Гродне]], [[Вёска Любавічы|Любавічах]], Слабодцы<ref>Зараз гэтае мястэчка ўжо ў складзе гарадской рысы [[Горад Каўнас|Каўнаса]].</ref>, [[Горад Цяльшэй|Цельшах]] і інш.); а ў 1911 г. быў толькі адкрыты філіял Маскоўскага гісторыка-археалагічнага інстытута ў [[Горад Віцебск|Віцебску]]. Працэс змены рэжыму законаў адносна губерняў Паўночна-Заходняга і Паўднёва-Заходняга краёў праходзіў як па прычыне захадаў расійскай улады па русіфікацыі і ўніфікацыі гэтых зямель з цэнтральнымі губернямі імперыі, так і па прычыне вызваленчых паўстанняў пад кіраўніцтвам мясцовай эліты ([[паўстанне 1830—1831 гадоў]] і [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстанне 1863—1864 гадоў]]), што толькі падштурхоўвала імперскую ўладу да прыняцця чарговых «выключных законаў» і іншых мер. === Палітычны статус губерняў === Мадэллю кіравання і палітычным статусам паўночна-заходніх (і [[Паўднёва-Заходні край|паўднёва-заходніх]]) губерняў у складзе Расійскай імперыі да [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] была «адміністрацыйная аўтаномія» — аўтаномія з вярхоўнай расійскай уладай (на генерал-губернатарскім і губернатарскім узроўнях) і змешанай адміністрацыяй (з рускіх чыноўнікаў і прадстаўнікоў мясцовага насельніцтва) на сярэднім і ніжнім узроўнях<ref>''Лысенко, Л.М.'' Губернаторы и генерал-губернаторы... С. 154.</ref>. Прадстаўнікі мясцовага дваранства ніколі не прызначаліся на пасады мясцовых генерал-губернатараў (ваенных губернатараў), зрэдку прызначаліся на пасады [[губернатар]]аў і [[віцэ-губернатар]]аў (галоўным чынам, у перыяд ад заканчэння [[Венскі кангрэс|Венскага кангрэсу]] (1815) да [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1830—1831 гадоў]])<ref>''Киселев, А.А.'' Система управления и чиновничество белорусских губерний... С. 58, 65, 68—69.</ref>. Карэнныя дваране толькі абсалютна пераважалі на пасадах [[губернскі маршалак|губернскіх]] і [[павятовы маршалак|павятовых маршалкаў]], бо гэтыя пасады былі выбарнымі, хоць канчатковае зацвярджэнне на пасадзе выбранага дваранамі маршалка (і іншых выбраных на пасады дваранскага самакіравання асоб) таксама залежала ад расійскай улады. Пасля паўстання 1830—1831 гадоў адміністрацыйная аўтаномія была звужана, бо пасада [[земскі спраўнік|земскага спраўніка]] (начальніка павятовай паліцыі) пачала замяшчацца не паводле выбару дваран, як гэта гарантавалася «Дараванай граматай дваранству» (1785), а паводле прызначэння расійскай улады<ref>''Киселев, А.А.'' Система управления и чиновничество белорусских губерний... С. 65—72; ''Луговцова, С.Л.'' Политика российского самодержавия... С. 32—38.</ref>. <gallery perrow="5"> File:Document of Minsk governorship office about noble election - 1 - 1814 AD.jpg|Рашэнне Мінскага губернскага праўлення аб скліканні схода дваранства губерні для правядзення дваранскіх выбараў і накіраванні аб тым аб'явы ў [[Віленскі ўніверсітэт|Літоўска-Віленскі імператарскі ўніверсітэт]] для надрукавання ў газеце [[Kurier Litewski (1793)|«Kurier Litewski»]], 12 ліпеня 1814 г. ''(пачатак)'' File:Document of Minsk governorship office about noble election - 2 - 1814 AD.jpg|Рашэнне Мінскага губернскага праўлення аб скліканні схода дваранства губерні для правядзення дваранскіх выбараў і накіраванні аб тым аб'явы ў [[Віленскі ўніверсітэт|Літоўска-Віленскі імператарскі ўніверсітэт]] для надрукавання ў газеце [[Kurier Litewski (1793)|«Kurier Litewski»]], 12 ліпеня 1814 г. ''(адваротак—заканчэнне)'' </gallery> Мадэллю кіравання і палітычным статусам паўночна-заходніх (і [[Паўднёва-Заходні край|паўднёва-заходніх]]) губерняў у складзе Расійскай імперыі пасля [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] была не палітычная ці адміністрацыйная аўтаномія (альбо губерні агульнарасійскага тыпу), а [[калонія]]<ref>''Лысенко, Л.М.'' Губернаторы и генерал-губернаторы... С. 141—142.</ref>. Дваранскія выбары былі адменены і на пасады дваранскага самакіравання (губернскі маршалак, павятовы маршалак, [[павятовы суддзя]], [[дэпутат дваранства]] і інш.) пачалі прызначацца асобы паводле рашэння расійскага ўрада (з [[1870]]-х гг. — у абсалютнай большасці з асоб некарэннага дваранства), што было чарговым парушэннем «Даравальнай граматы дваранству» (1785). З-за ўзнятага паўстання і недаверу да мясцовага дваранства ў заходніх губернях не былі ўведзены [[земства|земствы]] — новыя важныя ўстановы мясцовага самакіравання, створаныя ў 1864 г. у Расійскай імперыі ў ходзе ліберальных рэформ [[1860]]-х гг., што тармазіла эканамічнае і культурнае развіццё, а таксама развіццё сістэмы аховы здароўя літоўска-беларускіх зямель<ref>Гл.: Гісторыя Беларусі : у 6 т. — Т. 4. — С. 171—172. Толькі ў 1911 г. земствы (з абмежаваннямі і стварэннем непрапарцыянальнай «польскай» (каталіцкай) і «рускай» (праваслаўнай) курый) былі ўведзены ў Віцебскай, Магілёўскай, Мінскай, Кіеўскай, Валынскай і Падольскай губернях, а Ковенская, Віленская і Гродзенская засталіся без земстваў.</ref><ref>Яскравым прыкладам эканамічнай недаразвітасці губерняў края ў пачатку XX ст. можа служыць тое, што ў першым дзесяцігоддзі XIX ст. Вільня была трэцім (65 тыс. у 1812 г.) па колькасці жыхароў горадам у Расійскай імперыі пасля Санкт-Пецярбурга (300 тыс.) і Масквы (250 тыс.). А ў 1900 г. Вільня з 154 тыс. жыхароў ужо ўваходзіла толькі ў другі дзясятак найбуйнешых гарадоў імперыі — пасля Санкт-Пецярбурга (1 млн. 440 тыс.), Масквы (1 млн. 175 тыс.), Варшавы (712 тыс.), Адэсы (404 тыс.), Кіева (333 тыс.), Лодзі (314 тыс.), Рыгі (282 тыс.), Баку (202 тыс.), Харкава (174 тыс.), Тыфліса (160 тыс.) і Ташкента (157 тыс.).</ref>. Прагрэсіўная судовая рэформа, якая ў імперыі ў 1864 г. стварыла ўсесаслоўныя суды, у заходніх губернях пачалася толькі ў 1872 г. з увядзення міравых судоў і з прынцыповымі абмежаваннямі: міравыя суддзі не выбіраліся (з прычыны адсутнасці земстваў), а прызначаліся міністрам юстыцыі і цалкам залежалі ад яго. Акруговыя суды былі ўведзены толькі ў 1883 г., прычым улады пакінулі за сабой права фарміраваць склад прысяжных засядацеляў<ref>Судовая рэформа ў карэнных рускіх губернях у 1864 г. замяняла саслоўныя суды на агульныя для ўсіх саслоўяў судовыя установы — адкрытыя і незалежныя ад урада: у паветах уводзіліся міравыя, а ў губернях — акруговыя суды. Крымінальныя справы ў акруговых судах разглядаліся з удзелам грамадзян — прысяжных засядацеляў, якія незалежна ад суддзяў выносілі рашэнне па справе (вінаваты падсудны ці не), і адвакатаў, якія не залежалі ад урада. Гл.: Гісторыя Беларусі : у 6 т. — Т. 4. — С. 172—173.</ref>. Галоўным прынцыпам кіравання станавілася адсутнасць усялякай выбарнасці на месцах. Забарона пасля 1863 г. мясцовай эліце (прадстаўнікам карэннага (галоўным чынам, польскамоўнага і каталіцкага) дваранства) займаць якія-небудзь пасады ў сістэме мясцовага кіравання пераўтварала паўночна-заходнія (і паўднёва-заходнія) губерні ў калонію — ускраіну з дзяржаўнай (агульнаімперскай) адміністрацыяй на ўсіх узроўнях кіравання (генерал-губернатар, губернатар, губернскі маршалак, павятовы маршалак, [[павятовы спраўнік]], земскі начальнік і інш.)<ref>''Лысенко, Л.М.'' Губернаторы и генерал-губернаторы... С. 141—142, 159; Гісторыя Беларусі : у 6 т. — Т. 4. — С. 176—179.</ref>. Запланаванага расійскай уладай пераўтварэння захопленых зямель Рэчы Паспалітай у звычайныя расійскія губерні не адбылося<ref>Гл.: Гісторыя Беларусі : у 6 т. — Т. 4. — С. 179.</ref>. [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расійскай імперыі]] ўвяла парламенцкія інстытуты (Дзяржаўную думу і [[Дзяржаўны савет Расійскай імперыі|Дзяржаўны савет]]), куды карэннае дваранства літоўска-беларускіх губерняў атрымала права абірацца. Аднак завяршэнне рэвалюцыі прывяло да росту ў органах кіравання рускага вялікадзяржаўнага шавінізму, звужэння некаторых ліберальных праў, у тым ліку — прыняцця законаў, якія змяншалі палітычную ролю як Дзяржаўнай Думы, так і Дзяржаўнага савета, і звужалі ў іх прадстаўніцтва дэпутатаў ад каталіцкіх дваран края, чыя роля станавілася мізэрнай<ref>''Jurkowski, R.'' Sukcesy i porażki… С. 547—548; ''Szpoper, D.'' Sukcesorzy Wielkiego Księstwa... С. 134—139.</ref>. == Прастора == === Пашырэнне геаграфічнай прасторы тэрміна === Звычайна тэрмін «Паўночна-Заходні край» з 1840-х гг. (пасля скасавання ў Расійскай імперыі [[уніяцтва|ўніяцтва]]) суадносіўся з губернямі, што ўваходзілі ў склад [[Віленскае ваеннае генерал-губернатарства|Віленскага ваеннага генерал-губернатарства]] (1832—1864), а пасля [[Віленскае генерал-губернатарства|Віленскага генерал-губернатарства]] (1864—1912), якія складаліся з 3-4 губерняў (Віленскай, Ковенскай, Гродзенскай і Мінскай). У залежнасці ад спіса «даручаных» генерал-губернатару губерняў, Віленскае ваеннае генерал-губернатарства ў [[1862]]—[[1864]] гг. мела афіцыйную поўную назву «Віленскае ваеннае губернатарства, Ковенскае, Гродзенскае і Мінскае генерал-губернатарства», а Віленскае генерал-губернатарства ў [[1864]]—[[1870]] гг. — «Віленскае, Ковенскае, Гродзенскае і Мінскае генерал-губернатарства». Афіцыйна [[Віцебская губерня|Віцебская]] і [[Магілёўская губерня|Магілёўская губерні]] ў склад Віленскага ваеннага генерал-губернатарства і Віленскага генерал-губернатарства ніколі не ўваходзілі, а былі толькі паводле ўказу Сената ад [[30 красавіка]] [[1863]] г.<ref name="ReferenceB">Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 38, аддзяленне 1, №39561.</ref> па прычыне пачатку [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] пераведзены (гэтак жа як і часовыя ваенныя губернатары ў літоўска-беларускіх землях) пад уладу віленскага ваеннага генерал-губернатара (і былі пад яго кіраўніцтвам да [[1869]] г.). Ва ўказе адзначалася: ''«<...> па прычыне пастаянна ўзрастаючых мяцежніцкіх дзеянняў, і з мэтай сканцэнтравання ў асобе Галоўнага Начальніка края неабходных сродкаў для своечасовага прыняцця належных мер да сканчэння падобных беспарадкаў <...> прадаставіць Галоўнаму Начальніку края права часова знімаць з пасад грамадзянскіх губернатараў 6-ці губерняў (Віленскай, Ковенскай, Гродзенскай, Віцебскай, Магілёўскай і Мінскай) і прызначаць для выканання іх абавязкаў іншых асоб, на сваё меркаванне <...> Незалежна ад таго, што дзве Беларускія губерні<ref>Віцебская і Магілёўская губерні.</ref> і Мінская губерня складаюць, па тых элементах насельніцтва, якія ў іх знаходзяцца, у многіх адносінах як бы асобную ад Літоўскіх губерняў<ref>Віленская, Ковенская і Гродзенская губерні.</ref> групу, і патрабуюць асобных рашучых распараджэнняў, і ў асаблівасці для аказання садзейнічання да ўтаймавання мяцяжу ў Літве, для чаго спакой і строгі парадак у гэтых губернях павінны быць цалкам неадкладна ўстаноўлены, <...> дазволіць Галоўнаму Начальніку края прызначаць, на сваё меркаванне, <...> у адзначаных губернях да выканання абавязкаў часовых ваенных губернатараў <...>»''<ref name="ReferenceB"/>. З аднаго боку расійская ўлада не хацела злучаць шэсць губерняў разам і не прызнавала падобнасць Магілёўскай і Віцебскай губерняў з іншымі губернямі, створанымі з зямель былога [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], а з другога — па прычыне паўстання вымушана была аб'яднаць іх пад адной адміністрацыяй у час паўстання і пасля яго, чым ускосна прызнавалася наяўнасць адзінства і салідарнасці мясцовага дваранства, якія захаваліся з часоў Вялікага Княства Літоўскага. Восенню 1863 г. [[Аўгустоўская губерня]], дзе сялянства было ў асноўным балтамоўнае, у ваенна-адміністрацыйных адносінах была таксама пераведзена пад уладу віленскага ваеннага генерал-губернатара, якому даручалася кіраваць ваеннымі і паліцэйскімі дзеяннямі супраць паўстанцаў<ref>У афіцыйнай поўнай назве віленскага ваеннага генерал-губернатарства гэта ніяк не адлюстравалася.</ref>. Перавод Аўгустоўскай губерні пад уладу віленскага ваеннага генерал-губернатара быў адным з першых крокаў праекта ўрада аб вылучэнні Аўгустоўскай губерні са складу [[Царства Польскае|Царства Польскага]], бо, паводле думкі віленскага ваеннага генерал-губернатара [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|Міхаіла Мураўёва]], у Аўгустоўскай губерні ''«насельніцтва больш жмудскае<ref>Генерал-губернатар Міхаіл Мураўёў выкарыстоўвае тэрмін «жмудзь» (жамойты) у адносінах да [[літоўцы|балтамоўнага насельніцтва, якое па сучаснай тэрміналогіі зараз прынята называць «літоўцамі»]]. Цікава, што менавіта на аснове балцкіх гаворак Аўгустоўскай губерні вакол [[горад Марыямпале|Марыямпале]] (па сучаснай класіфікацыі — сувалкійская гаворка аўкштайцкага дыялекта літоўскай мовы) пачала з 1880-х гг. стварацца сучасная [[літоўская мова|літоўская літаратурная мова]].</ref> і таму па ўсёй справядлівасці належыць не да Польшчы, а да Літоўскага края»''<ref>''Staliunas, D.'' Making Russians... P. 32; Западные окраины Российской империи... С. 183—184.</ref><ref>Да падзелаў Рэчы Паспалітай значная частка тэрыторыі Аўгустоўскай губерні ўваходзіла ў склад Вялікага Княства Літоўскага.</ref>. Аднак пасля падаўлення ў 1864 г. паўстання імаверны праект перадзелу меж Царства Польскага быў пакінуты ўрадам<ref>Западные окраины Российской империи... С. 183—184.</ref>. {|class="graytable" style="text-align:center" |width="25%"|[[File:Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj imperii - Sobranie 2 Т 38 otd 1 nr 39561 - p 399 - 1863 AD.jpg|180px]] |width="25%"|[[File:Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj imperii - Sobranie 2 Т 38 otd 1 nr 39562 - p 400 - 1863 AD.jpg|180px]] |width="25%"|[[File:Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj imperii - Sobranie 2 Т 39 otd 1 nr 40559 - p 88 - 1864 AD.jpg|180px]] |width="25%"|[[File:Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj imperii - Sobranie 2 Т 39 otd 1 nr 40635 - p 173 - 1864 AD.jpg|180px]] |- |Указ 30 красавіка 1863 г. ''Аб прадастаўленні Віленскаму генерал-губернатару часова знімаць і прызначаць да выканання абавязкаў грамадзянскіх і часовых губернатараў у даручаным яго кіраванню краі''. Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор 2, Т. 38, аддз. 1, №39561 (пачатак) |Указ 30 красавіка 1863 г. ''Аб прадастаўленні Віленскаму генерал-губернатару часова знімаць і прызначаць да выканання абавязкаў грамадзянскіх і часовых губернатараў у даручаным яго кіраванню краі''. Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор 2, Т. 38, аддз. 1, №39561 (заканчэнне) |Указ 5 лютага 1864 г. ''Аб парадку правядзення канчатковага аддзялення сялянскіх угоддзяў ад маянткоўскай зямлі ў губернях: Магілёўскай, беларускіх паветах Віцебскай, Кіеўскай, Падольскай і Валынскай''. Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор 2, Т. 39, аддз. 1, №40559 |Указ 25 лютага 1864 г. ''Аб перайменаванні генерал-губернатараў, носячых званне і ваеннага губернатара, і аб падпарадкаванні ваенных губернатараў мясцовым генерал-губернатарам''. Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор 2, Т. 39, аддз. 1, №40635 |} [[File:Decree of the Vilno General-Governor Mikhail Nikolayevich Muravyov to Vitebsk Governor Alexander Ogolin - 1863 AD.jpg|thumb|Дакумент канцылярыі віленскага ваеннага генерал-губернатара з выкарыстаннем вуглавога штампа «Віленскі ваенны, ковенскі, гродзенскі і мінскі генерал-губернатар з падпарадкаваннем Віцебскай і Магілёўскай губерняў», 9 мая 1863 г.]] У гэтай сітуацыі быў прыдуманы новы бюракратычны тэрмін, які па сутнасці падкрэсліваў нежаданне расійскай улады мець злучанымі гэтыя шэсць губерняў ([[Віленская губерня|Віленскую]], [[Ковенская губерня|Ковенскую]], [[Гродзенская губерня|Гродзенскую]], [[Мінская губерня|Мінскую]], [[Віцебская губерня|Віцебскую]] і [[Магілёўская губерня|Магілёўскую губерні]])<ref>''Раюк, А.Р.'' Практыка азначэння Магілёўскай губерні ў афіцыйным справаводстве ў 1772–1917 гг.... С. 56.</ref>. Афіцыйная назва новай адміністрацыйна-тэрытарыяльнай структуры атрымала з [[30 красавіка]] [[1863]] г. дзіўную для наймення генерал-губернатарстваў Расійскай імперыі форму: «Віленскае ваеннае губернатарства, Ковенскае, Гродзенскае і Мінскае генерал-губернатарства з падпарадкаваннем Віцебскай і Магілёўскай губерняў»<ref>''Раюк, А.Р.'' Практыка азначэння Магілёўскай губерні ў афіцыйным справаводстве ў 1772–1917 гг.... С. 56—57.</ref>. Афіцыйна віленскі ваенны генерал-губернатар [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|Міхаіл Мураўёў]] (1796—1866) у [[1863]]—[[1864]] гг. называўся «віленскі ваенны губернатар, ковенскі, гродзенскі і мінскі генерал-губернатар і галоўны начальнік Віцебскай і Магілёўскай губерняў», а з [[25 лютага]] [[1864]] г. (па прычыне перайменавання генерал-губернатарства) як «віленскі, ковенскі, гродзенскі і мінскі генерал-губернатар і галоўны начальнік Віцебскай і Магілёўскай губерняў»<ref>''Раюк, А.Р.'' Практыка азначэння Магілёўскай губерні ў афіцыйным справаводстве ў 1772–1917 гг.... С. 57.</ref>. З 1863 г. віленскі ваенны генерал-губернатар (віленскі генерал-губернатар) у афіцыйным справаводстве пачаў стала паралельна называцца як «галоўны начальнік Паўночна-Заходняга края» (ці скарочана як «галоўны начальнік края»<ref>Неафіцыйна (а часта і ў афіцыйнай перапісцы) у тыя часы генерал-губернатары Расійскай імперыі называліся «галоўны начальнік края» ці «начальнік края» (па аналогіі як грамадзянскі губернатар часам у афіцыйнай перапісцы называўся «начальнікам губерні», а павятовы маршалак як «начальнік павета», што не выклікала эмоцый).</ref>), усе шэсць губерняў якога стала пачалі сукупна менавацца як «паўночна-заходнія губерні» («Паўночна-Заходні край»)<ref>''Раюк, А.Р.'' Практыка азначэння Магілёўскай губерні ў афіцыйным справаводстве ў 1772–1917 гг.... С. 57.</ref>. Тым не менш, размоўна і публіцыстычна нават пасля выхаду з-пад улады віленскага генерал-губернатара ў [[1869]] г. Магілёўская і Віцебская губерні (а пасля і Мінская губерня, якую ў [[1870]] г. вылучылі са складу [[Віленскае генерал-губернатарства|Віленскага генерал-губернатарства]]) таксама называліся «паўночна-заходнімі» да 1917 г.<ref>Гл.: ''Петров, Н.И.'' Белоруссия и Литва. Исторические судьбы Северо-Западного края; ''Сементовский, А.'' Этнографический обзор Витебской губернии… С. 1.</ref>, бо ўсё ж расійскай уладзе прыходзілася прызнаваць вялікае падабенства іх ва ўсіх адносінах з астатняй часткай былой тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага і наяўнасць разнастайных сувязей паміж жыхарамі шасці губерняў, што і адлюстроўвалася, адпаведна, у спецыфіцы кіравання і рэжыме законаў у гэтых губернях аж да [[Лютаўская рэвалюцыя, Расія|падзення царскай улады ў лютым 1917 г.]] === Адміністрацыйна-тэрытарыяльны склад === Губерні Паўночна-Заходняга края ў розны час уваходзілі ў склад розных генерал-губернатарстваў Расійскай імперыі: * [[Беларускае генерал-губернатарства]] (1772—1796) — з цэнтрам у [[Горад Магілёў|Магілёве]] * [[Беларускае ваеннае губернатарства]] (1801—1823) — з цэнтрам у [[Горад Віцебск|Віцебску]] * [[Віцебскае генерал-губернатарства]]<ref>Афіцыйная назва генерал-губернатарства залежала ад назвы губерняў, якія падпарадкоўваліся ў той ці іншы час генерал-губернатару.</ref> (1823—1856) * [[Дынабургскае часовае ваеннае губернатарства]] (1830—1832) * [[Літоўскае генерал-губернатарства]] (1794—1801) * [[Літоўскае ваеннае губернатарства]] (1801—1830) * [[Віленскае часовае ваеннае губернатарства]] (1830—1832) * [[Віленскае ваеннае генерал-губернатарства]] (1832—1864) * [[Віленскае генерал-губернатарства]] (1864—1912) * [[Мінскае, Ізяслаўскае і Брацлаўскае генерал-губернатарства]]<ref>Назва генерал-губернатарства залежала ад назвы губерняў, якія падпарадкоўваліся ў той ці іншы час генерал-губернатару. 5 ліпеня 1795 г. [[Ізяслаўскае намесніцтва]] было перайменавана ў [[Валынская губерня|Валынскую губерню]], таму ў 1795—1796 гг. адміністрацыйная адзінка называлася як «Мінскае, Валынскае і Брацлаўскае генерал-губернатарства»; а ў 1796 г. [[Брацлаўскае намесніцтва]] было перайменавана ў [[Падольская губерня|Падольскую губерню]], таму ў 1796—1801 гг. адміністрацыйная адзінка называлася як «Мінскае, Валынскае і Падольскае ваеннае губернатарства».</ref> (і яго пераемнікі [[Мінскае, Ізяслаўскае і Брацлаўскае генерал-губернатарства|Мінскае, Валынскае і Брацлаўскае генерал-губернатарства]]; [[Мінскае, Ізяслаўскае і Брацлаўскае генерал-губернатарства|Мінскае, Валынскае і Падольскае ваеннае губернатарства]]) (1793—1801) — з цэнтрам у [[Горад Нясвіж|Нясвіжы]] (да 1796 г.), [[Горад Камянец-Падольскі|Камянцы-Падольскім]] (з 1796 г.) * [[Кіеўскае ваеннае губернатарства]] (1801—1832) * [[Мінскае ваеннае губернатарства]] (1812—1815) * [[Мінскае часовае ваеннае губернатарства]] (1831—1832, 1861—1862, 1863—1864) * [[Бабруйская крэпасць|Бабруйскае ваеннае губернатарства]] (1812) * [[Беластоцкае часовае генерал-губернатарства]] (1905—1907) === Фарміраванне адміністрацыйна-тэрытарыяльнага складу === Землі, якія атрымала Расійская імперыя ў [[1772]] г. у выніку [[першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай]], увайшлі паводле ўказа расійскай імператрыцы [[Кацярына ІІ, імператрыца расійская|Кацярыны ІІ]] ад 28 мая 1772 г. у склад [[Пскоўская губерня|Пскоўскай]] (тэрытарыяльна правобраз будучай [[Полацкая губерня|Полацкай губерні]], а пасля [[Віцебская губерня|Віцебскай]]) і [[Магілёўская губерня|Магілёўскай]] губерняў<ref>Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 19, №13807, 13808.</ref>. Цэнтрамі губерняў сталі [[Горад Апочка|Апочка]] і [[Горад Магілёў|Магілёў]]. Абедзве губерні былі падпарадкаваны генерал-губернатару [[Захар Рыгоравіч Чарнышоў|Захару Чарнышову]], які стаў называцца як «Беларускі генерал-губернатар», а яго падначаленая тэрыторыя як [[Беларускае генерал-губернатарства]] (1772—1796)<ref>Беларускі генерал-губернатар (1782—1796) Пётр Пасек ва ўказах Кацярыны ІІ называўся часам як «полацкі і магілёўскі генерал-губернатар». Гл.: Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 19, №17527.</ref>. Сваёй рэзідэнцыяй Чарнышоў выбраў [[Горад Магілёў|Магілёў]]. Выданне «Устанаўлення кіравання губерняў Усерасійскай імперыі» (1775) прывяло да чарговых адміністрацыйных пераўтварэнняў. Паўстала таксама пытанне аб мэтазгоднасці далейшага аб'яднання ў складзе Пскоўскай губерні далучаных зямель [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] разам з велікарускімі землямі, на якія не распаўсюджваліся выключэнні з г.зв. «польскіх праў». Сваім указам ад [[24 жніўня]] [[1776]] г. Сенат Расійскай імперыі зацвердзіў праект Чарнышова аб стварэнні дзвюх губерняў яго генерал-губернатарства: была створана [[Магілёўская губерня]] (з былым тэрытарыяльным складам) і [[Полацкая губерня]] (замест Пскоўскай), ад якой аднялі [[Пскоўскі павет|Пскоўскі]] і [[Велікалуцкі павет]]ы. У [[1778]] г. адбылася чарговая адміністрацыйная рэформа: [[28 мая]] [[1778]] г. Полацкая губерня была пераўтворана ў [[Полацкае намесніцтва]] (1778—1796), а [[4 чэрвеня]] [[1778]] г. Магілёўская губерня — у [[Магілёўскае намесніцтва]] (1778—1796). Пасля [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у [[1793]] г. Расійская імперыя атрымала значную частку цэнтральнай тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага, менавіта з якой і была створана ўказам расійскай імператрыцы Кацярыны ІІ ад [[23 красавіка]] [[1793]] г. новая губерня — [[Мінская губерня]] з цэнтрам у [[Горад Мінск|Мінску]]. Мінская губерня (як і частка зямель Польскага каралеўства, якую атрымала Расія ў ходзе другога падзела Рэчы Паспалітай) увайшла ў 1793 г. у склад [[Мінскае, Ізяслаўскае і Брацлаўскае генерал-губернатарства|Мінскага, Ізяслаўскага і Брацлаўскага генерал-губернатарства]] (1793—1795), першы генерал-губернатар якога [[Міхаіл Мікітавіч Крачэтнікаў|Міхаіл Крачэтнікаў]] хутка памёр, а наступны ([[Цімафей Іванавіч Туталмін|Цімафей Туталмін]]) сваёй рэзідэнцыяй зрабіў [[Горад Нясвіж|Нясвіж]]. Паводле свайго маніфеста ад [[30 кастрычніка]] [[1794]] г. расійская імператрыца [[Кацярына ІІ, імператрыца расійская|Кацярына ІІ]] загадала пасля падаўлення [[паўстанне 1794 года|паўстання 1794 года]] галоўнакамандуючаму расійскімі войскамі [[Мікалай Васілевіч Рапнін|Мікалаю Рапніну]] падзяліць акупаваныя землі Вялікага Княства Літоўскага на тры часткі (у складзе 17 паветаў) — Ковенскую, Віленскую і Гродзенскую, і прызначыла Рапніна літоўскім генерал-губернатарам (ці «генерал-губернатарам Літоўскага княства») з рэзідэнцыяй (Вярхоўным Праўленнем) у [[Горад Гродна|Гродне]]<ref>Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 23, №17264; ''Анішчанка, Я.К.'' Інкарпарацыя... С. 371.</ref><ref>Паралельна Мікалай Рапнін быў Ліфляндскім і Эстляндскім генерал-губернатарам, а цалкам князь афіцыйна тытулаваўся як «Яе Імператарскай Вялікасці, Самаўладцы Усерасійскай генерал-аншэф, Галоўнакамандуючы войскамі, ахапіўшымі Вялікае Княства Літоўскае, сенатар, Ліфляндскі, Эстляндскі і Літоўскі генерал-губернатар, Яе Вялікасці генерал-ад'ютант, палкоў лейб-гвардыі Ізмайлаўскага падпалкоўнік, Таўрычаскага грэнадзерскага шэф, і ордэнаў расійскіх: Св. Апостала Андрэя Першакліканага, Аляксандра Неўскага, ваеннага Св. Вялікапакутніка і пабеданосца Георгія і Св. Роўнаапостальнага князя Уладзіміра першых ступеняў, каралеўскага польскага Белага Арла і вялікакняскага Галсцінскага Св. Ганны кавалер». Гл.: Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 23, №17264.</ref>. Пасля [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзела Рэчы Паспалітай]] [[14 снежня]] [[1795]] г. захопленыя тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага, якія яшчэ з [[30 кастрычніка]] [[1794]] г. падпарадкоўваліся літоўскаму генерал-губернатару Рапніну, былі падзелены на [[Слонімская губерня|Слонімскую]] (тэрытарыяльна правобраз будучай Гродзенскай губерні) і [[Віленская губерня|Віленскую губерні]] і засталіся пад кіраваннем літоўскага генерал-губернатара<ref>Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 23, №17417.</ref><ref>У 1795—1796 гг. літоўскі генерал-губернатар князь Рапнін ва ўказах Кацярыны ІІ (а пасля і Паўла І) менаваўся часам як «віленскі і слонімскі генерал-губернатар». Гл.: Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 23, №17430, 17494, 17519.</ref>. Цэнтрам [[Літоўскае генерал-губернатарства|Літоўскага генерал-губернатарства]] станавілася [[Горад Вільнюс|Вільня]]. [[5 ліпеня]] [[1795]] г. [[Мінскае, Ізяслаўскае і Брацлаўскае генерал-губернатарства]] (у сувязі з трэцім падзелам Рэчы Паспалітай і далучэннем да генерал-губернатарства паўднёва-ўсходніх ваяводстваў Польскага каралеўства) была рэарганізавана і перайменавана ў [[Мінскае, Ізяслаўскае і Брацлаўскае генерал-губернатарства|Мінскае, Валынскае і Брацлаўскае генерал-губернатарства]] (1795—1796), цэнтрам якога працягваў заставацца Нясвіж. Указ імператрыцы Кацярыны ІІ ад [[5 мая]] [[1795]] г. загадваў стварыць [[Мінскае намесніцтва]], якое была адкрыта толькі [[2 кастрычніка]] [[1795]] г.<ref>Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 23, №17325, 17326, 17403, 17435.</ref> [[18 чэрвеня]] [[1796]] г. літоўскі генерал-губернатар князь Мікалай Рапнін спланаваў рэарганізацыю падначаленай яму тэрыторыі ў Віленскае і Слонімскае намесніцтвы<ref>''Анішчанка, Я.К.'' Інкарпарацыя... С. 383.</ref>. Указ імператрыцы Кацярыны ІІ ад [[8 жніўня]] [[1796]] г. Рапніну загадваў стварыць Віленскае і Слонімскае намесніцтвы, але па прычыне смерці імператрыцы яны не былі створаны<ref>Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 23, №17494, 17525.</ref>. Новы расійскі імператар (1796—1801) [[Павел I, імператар расійскі|Павел I]] правёў новы адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел імперыі, накіраваны на ўзбуйненне адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак. Паводле ўказу ад [[12 снежня]] [[1796]] г. Віленская і Слонімская губерні аб'ядноўваліся ў адну [[Літоўская губерня|Літоўскую губерню]] (1796—1801) з цэнтрам у Вільні — заставалася ў складзе Літоўскага генерал-губернатарства (з адной Літоўскай губерняй); Полацкае і Магілёўскае намесніцтвы — у [[Беларуская губерня|Беларускую губерню]] (1796—1801) з цэнтрам у Віцебску<ref>Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 24, №17634.</ref>; скасоўвалася [[Беларускае генерал-губернатарства]], а Беларуская губерня перастала ўваходзіць у склад якога-небудзь генерал-губернатарства; Мінскае намесніцтва пераўтворана (перайменавана) у Мінскую губерню; а Мінскае, Валынскае і Брацлаўскае генерал-губернатарства (1795—1796) было рэарганізавана і перайменавана ў [[Мінскае, Ізяслаўскае і Брацлаўскае генерал-губернатарства|Мінскае, Валынскае і Падольскае ваеннае губернатарства]] (1796—1801), цэнтрам якога стаў [[Горад Камянец-Падольскі|Камянец-Падольскі]]. [[File:Belorussian governorates 1829 Vitebsk nobility document.JPG|thumb|Зварот дваран [[Віцебская губерня|Беларуска-Віцебскай губерні]] да міністра ўнутраных спраў Расійскай імперыі, 1829 г. Запіс (па-польску) у журнале дваранскага сходу губерні]] Расійскі імператар (1801—1825) [[Аляксандр I, імператар расійскі|Аляксандр I]] сваім указам ад 9 (21) верасня 1801 г. падзяліў Літоўскую губерню на дзве — [[Віленская губерня|Літоўска-Віленскую]] і [[Гродзенская губерня|Літоўска-Гродзенскую губерні]], якія ўвайшлі ў склад [[Літоўскае ваеннае губернатарства|Літоўскага ваеннага губернатарства]] (1801—1830) з цэнтрам у Вільні; Беларускую губерню — на [[Віцебская губерня|Беларуска-Віцебскую]] і [[Магілёўская губерня|Беларуска-Магілёўскую губерні]], якія ўвайшлі ў склад [[Беларускае ваеннае губернатарства|Беларускага ваеннага губернатарства]] (1801—1823) з цэнтрам у Віцебску<ref>Указам ад 9 (21) верасня 1801 г. Літоўская губерня падзялялася на дзве «літоўскія» губерні (Віленскую і Гродзенскую губерні), а Беларуская губерня на дзве «беларускія» губерні (Віцебскую і Магілёўскую губерні), якія адразу пачалі пісацца як «Літоўска-Віленская губерня» (ці «Літоўская Віленская губерня»), «Літоўска-Гродзенская губерня» (ці «Літоўская Гродзенская губерня»), «Беларуска-Віцебская губерня» (ці «Беларуская Віцебская губерня») і «Беларуска-Магілёўская губерня» (ці «Беларуская Магілёўская губерня»). Азначэнні «Літоўска-» («Літоўская») і «Беларуска-» («Беларуская») выкарыстоўваліся для абазначэння тапанімічнага характару губерні і часта не ўказваліся. Пасады губернатараў і губернскіх устаноў таксама часта пісаліся з указаннем тапанімічнага характару губерні: «літоўска-віленскі губернатар», «Літоўска-Віленскае губернскае праўленне» і г.д. У афіцыйных назвах пасады генерал-губернатара ці генерал-губернатарства (з пералікам губерняў, якія ў ваходзілі ў склад генерал-губернатарства) азначэнні «Літоўская» ці «Беларуская» у назве губерняў у 1801—1840 гг. не выкарыстоўваліся: напрыклад, «віцебскі, магілёўскі, смаленскі і калужскі генерал-губернатар», «віленскі ваенны, гродзенскі, беластоцкі і мінскі генерал-губернатар» і г.д. Пасля падзелу (паводле таго ж указа ад 9 (21) верасня 1801 г.) [[Маларасійская губерня|Маларасійскай губерні]] на дзве губерні (Чарнігаўскую і Палтаўскую) яны таксама пэўны час пісаліся як Маларасійска-Палтаўская губерня (альбо «Маларасійская Палтаўская губерня») і Маларасійска-Чарнігаўская губерня («Маларасійская Чарнігаўская губерня»).</ref>; Мінская губерня разам з Кіеўскай увайшлі ў склад [[Кіеўскае ваеннае губернатарства|Кіеўскага ваеннага губернатарства]] (1801—1832) з цэнтрам у Кіеве<ref>Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 26, №20004.</ref>. У [[1808]] г. Мінская губерня была вылучана са складу Кіеўскага ваеннага губернатарства і перастала ўваходзіць у склад якога-небудзь генерал-губернатарства (ваеннага губернатарства)<ref>''Киселев, А.А.'' Система управления и чиновничество белорусских губерний... С. 50.</ref>. У [[1812]]—[[1815]] гг. існавала [[Мінскае ваеннае губернатарства]], якое складалася толькі з Мінскай губерні. [[7 жніўня]] [[1823]] г. Беларускае ваеннае губернатарства было рэарганізавана ў генерал-губернатарства з цэнтрам у Віцебску ([[Віцебскае генерал-губернатарства|«Віцебскае генерал-губернатарства»]]), у яго склад на пачатку ўключаюцца чатыры губерні — [[Віцебская губерня|Беларуска-Віцебская]], [[Магілёўская губерня|Беларуска-Магілёўская]], [[Смаленская губерня|Смаленская]] і [[Калужская губерня|Калужская]]. Афіцыйная назва генерал-губернатарства з цэнтрам у Віцебску залежала ад спіса губерняў, якія ў розныя часы ўваходзілі ў яго склад, а менавіта — Віцебская, Магілёўская, Мінская, [[Смаленская губерня|Смаленская]] і [[Калужская губерня|Калужская губерні]]. Так, у [[1823]]—[[1831]] гг. генерал-губернатарства з цэнтрам у Віцебску называлася «Віцебскае, Магілёўскае, Смаленскае і Калужскае генерал-губернатарства». У сувязі з [[паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстаннем 1830—1831 гадоў]], якое пачало ахопліваць і [[Мінская губерня|Мінскую губерню]], расійскай уладай было вырашана (указам Сената ад 8 студзеня 1831 г.) Калужскую губерню вылучыць са складу [[Віцебскае генерал-губернатарства|Віцебскага генерал-губернатарства]], а Мінскую губерню, што яшчэ з [[1 снежня]] [[1830]] г. знаходзілася на ваенным становішчы, уключыць у яго склад. Генерал-губернатарства пачало афіцыйна называцца як «Віцебскае, Магілёўскае, Смаленскае і Мінскае генерал-губернатарства». Аднак ужо [[13 красавіка]] [[1831]] г. Мінская губерня была вылучана са складу Віцебскага генерал-губернатарства і перайшла (13 красавіка 1831 — 31 ліпеня 1831) пад уладу Галоўнакамандуючага Рэзервовай арміяй, а пасля (31 ліпеня 1831 — 6 кастрычніка 1831) Галоўнакамандуючага Дзеючай арміяй. Паралельна было створана таксама [[Мінскае часовае ваеннае губернатарства]] (31 красавіка 1831 — 22 студзеня 1832) для задушэння паўстання ў Мінскай губерні і далейшага арышта і прыцягнення да следства яго удзельнікаў. У ходзе [[паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1830—1831 гадоў]] [[Літоўскае ваеннае губернатарства]] было рэарганізавана ў [[Віленскае часовае ваеннае губернатарства]] (1830—1832). Паводле царскага ўказу ад 30 кастрычніка 1831 г. [[Беластоцкая вобласць, Расійская імперыя|Беластоцкая вобласць]] (1808—1842) перашла пад уладу віленскага часовага ваеннага губернатара. У [[1832]] г. [[Віленскае часовае ваеннае губернатарства]] рэарганізавана ў [[Віленскае ваеннае генерал-губернатарства]] (1832—1864), у складзе якога захавалася і Беластоцкая вобласць. А ў [[1834]] г. у склад Віленскага ваеннага генерал-губернатарства ўвайшла яшчэ і [[Мінская губерня]]. [[File:Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj imperii - Sobranie 2 Т 44 otd 1 nr 47251 - p 676 - 1869 AD.jpg|left|thumb|Указ 27 чэрвеня 1869 г. ''Аб выключэнні Магілёўскай губерні з распараджэння Галоўнага Упраўлення Паўночна-Заходнім краем''. Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор 2, Т. 44, аддз. 1, №47251]] [[18 ліпеня]] [[1840]] г. расійскі імператар [[Мікалай I, імператар расійскі|Мікалай I]] загадаў Сенату перайменаваць Літоўска-Віленскую і Літоўска-Гродзенскую губерні ў адпаведна Віленскую і Гродзенскую губерні, а Беларуска-Віцебскую і Беларуска-Магілёўскую губерні — у Віцебскую і Магілёўскую губерні<ref name="ReferenceD">Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 15, аддзяленне 1, №13678.</ref>. [[18 снежня]] [[1842]] г. са складу [[Віленская губерня|Віленскай губерні]] былі вылучаны [[Ковенскі павет, Расійская імперыя|Ковенскі]], [[Цельшаўскі павет, Расійская імперыя|Цельшаўскі]], [[Расіенскі павет, Расійская імперыя|Расіенскі]], [[Панявежскі павет, Расійская імперыя|Панявежскі]], [[Вількамірскі павет, Расійская імперыя|Вількамірскі]] і [[Новааляксандраўскі павет, Расійская імперыя|Новааляксандраўскі]] паветы, з якіх была створана [[Ковенская губерня]] (увайшла ў склад Віленскага ваеннага генерал-губернатарства)<ref>Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі, Т. 17, аддзял. 2, №16347.</ref>; а [[Беластоцкая вобласць, Расійская імперыя|Беластоцкая вобласць]] (1808—1842) тым жа ўказам уключана ў склад Гродзенскай губерні. [[17 лютага]] [[1856]] г. Мінская губерня выйшла са складу Віленскага ваеннага генерал-губернатарства, а таго ж дня [[Віцебскае генерал-губернатарства]] было ліквідавана. Мінская, Магілёўская і Віцебская губерні перасталі ўваходзіць у склад якога-небудзь генерал-губернатарства імперыі, аднак не сталі звычайнымі расійскімі губернямі, бо ў іх захоўваліся спецыфіка кіравання і рэжым законаў, падобныя да губерняў Віленскага ваеннага генерал-губернатарства. [[16 жніўня]] [[1862]] г. [[Мінская губерня]] зноў увайшла ў склад Віленскага ваеннага генерал-губернатарства, а [[30 красавіка]] [[1863]] г. па прычыне пачатку паўстання 1863—1864 гадоў пад уладу [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага ваеннага генерал-губернатара]] былі таксама пераведзены Магілёўская і Віцебская губерні (гэтак жа як і часовыя ваенныя губернатары ў краі)<ref name="ReferenceB"/>. Віленскае ваеннае генерал-губернатарства паводле ўказу Сената ад [[25 лютага]] [[1864]] г. было перайменавана ў [[Віленскае генерал-губернатарства]]<ref>Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 39, аддзяленне 1, №40635.</ref>. [[File:Document of Vitebsk goveronate office - 1863 AD.jpg|thumb|Дакумент канцылярыі [[губернатары Віцебскай губерні|Віцебскага губернатара («ваеннага губернатара горада Віцебска і віцебскага грамадзянскага губернатара»)]], 1863 г.]] [[27 чэрвеня]] [[1869]] г. [[Магілёўская губерня|Магілёўская]]<ref>Пасля вылучэння Магілёўскай губерні адміністрацыйна-тэрытарыяльная структура пачала менавацца як «віленскае, ковенскае, гродзенскае і мінскае генерал-губернатарства з падпарадкаваннем Віцебскай губерні», а генерал-губернатар — як «віленскі, ковенскі, гродзенскі і мінскі генерал-губернатар і галоўны начальнік Віцебскай губерні».</ref>, а [[2 лістапада]] [[1869]] г. — [[Віцебская губерня]] былі выведзены з-пад улады віленскага генерал-губернатара («из ведения Главного Управления Северо-Западным краем»)<ref>Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 44, аддзяленне 1, №47251; аддзяленне 2, № 47608.</ref>, а [[22 снежня]] [[1870]] г. [[Мінская губерня]] была вылучана са складу Віленскага генерал-губернатарства, якое ў [[1870]]—[[1912]] гг. складалася толькі з трох губерняў — Віленскай, Ковенскай і Гродзенскай. [[1 ліпеня]] [[1912]] г. Віленскае генерал-губернатарства, якое з часу ліквідацыі [[17 лютага]] [[1856]] г. [[Віцебскае генерал-губернатарства|Віцебскага генерал-губернатарства]] заставалася адзіным (акрамя часовых) генерал-губернатарствам у Паўночна-Заходнім краі, было скасавана<ref>Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор трэці. Т. 32, аддзяленне 1, №37665.</ref>, а [[Ковенская губерня|Ковенская]], [[Віленская губерня|Віленская]] і [[Гродзенская губерня|Гродзенская губерні]] перасталі ўваходзіць у склад якога-небудзь генерал-губернатарства. З гэтага часу на тэрыторыі Паўночна-Заходняга краю не існавала ніякіх генерал-губернатарстваў. === Часовыя ваенныя губернатарствы (генерал-губернатарствы) === У часы паўстанняў ці верагодных ваенных дзеянняў у літоўска-беларускіх губернях расійскай уладай ствараліся часовыя ваенныя губернатарствы ([[Мінскае часовае ваеннае губернатарства]], [[Віленскае часовае ваеннае губернатарства]], [[Дынабургскае часовае ваеннае губернатарства]], [[Беластоцкае часовае генерал-губернатарства]], [[Бабруйская крэпасць|Бабруйскае ваеннае губернатарства]])<ref>У пачатку вайны з французамі летам 1812 г. камандзір II расійскай арміі генерал [[Пётр Іванавіч Баграціён|Пётр Баграціён]] прызначыў [[Мінскае часовае ваеннае губернатарства|мінскага часовага ваеннага губернатара]] [[Гаўрыіл Аляксандравіч Ігнацьеў|Гаўрыіла Ігнацьева]] (1758—1852) на пасаду [[Бабруйская крэпасць|бабруйскага ваеннага губернатара]] (1812), улада якога распаўсюджвалася на [[горад Бабруйск|Бабруйск]] і акругу. Пасля вайны Ігнацьеў працягваў быць мінскім часовым ваенным губернатарам.</ref>. Акрамя таго, калі ў 1830—1840-ыя і 1860—1870-ыя гг. у асобных губернях края аб'яўлялася ваеннае становішча, грамадзянскія губернатары атрымлівалі статус ваенных губернатараў. Так, у Віленскай, Ковенскай і Гродзенскай губернях (пасля пачатку рэвалюцыйных хваляванняў у вольным горадзе Кракаве, Вялікім Княстве Пазнаньскім (Каралеўства Прусія) і Галіцыі (Аўстрыйская імперыя), а таксама з-за верагоднасці паўстання ў суседніх польскіх губернях) у [[1846]]—[[1851]] гг. дзейнічала ваеннае становішча, таму ў гэты перыяд ковенскі і гродзенскі губернатары атрымалі статус ваеннага губернатара і тытулаваліся адпаведна як «ваенны губернатар горада Коўна і ковенскі грамадзянскі губернатар» і «ваенны губернатар горада Гродна і гродзенскі грамадзянскі губернатар»<ref>Віленскі губернатар не атрымаў такога статусу, бо ў Віленскай губерні функцыі ваеннага губернатара выконваў сам віленскі ваенны генерал-губернатар.</ref>. Напярэдадні [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] і ў час яго губернатары [[Ковенская губерня|Ковенскай]], [[Гродзенская губерня|Гродзенскай]], [[Віцебская губерня|Віцебскай]] і [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерняў]] атрымлівалі статус ваенных губернатараў<ref>Мінскі і віленскі губернатары не атрымалі такога статусу, бо ў Мінскай губерні ўжо дзейнічаў асобны [[Мінскае ваеннае губернатарства|мінскі часовы ваенны губернатар]], а ў Віленскай губерні функцыі ваеннага губернатара выконваў сам віленскі ваенны генерал-губернатар.</ref> і называліся як «ваенны губернатар горада Коўна і ковенскі грамадзянскі губернатар», «ваенны губернатар горада Гродна і гродзенскі грамадзянскі губернатар» і г.д. === Ваенны генерал-губернатар Літвы (1812) === У ходзе [[вайна 1812 года|франка-расійскай вайны 1812 года]] на акупаванай войскамі французскага імператара [[Напалеон I Банапарт|Напалеона I]] тэрыторыі Расійскай імперыі існавала пасада [[Вялікае Княства Літоўскае, 1812|ваеннага генерал-губернатара Літвы]], падначаленага французскай уладзе. Пасаду ваеннага генерал-губернатара Літвы (функцыяй якога было куратарства над створаным [[Вялікае Княства Літоўскае, 1812|«Вялікім Княствам Літоўскім» (1812)]]) займаў генерал граф [[Дзірк ван Гогендорп]], якому падпарадкоўваліся ваенныя губернатары ў дэпартаментах (Віленскім, Гродзенскім, Мінскім і Беластоцкім): віленскі ваенны губернатар генерал [[Антуан Анры Жаміні|Жаміні]], гродзенскі ваенны губернатар генерал ле Брун, мінскі ваенны губернатар генерал Бранікоўскі, беластоцкі ваенны губернатар генерал Ферар. == Унутранае тапанімічнае размежаванне Паўночна-Заходняга края == === Тапанімія напярэдадні падзелаў Рэчы Паспалітай === Напярэдадні першага падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 г. [[Вялікае Княства Літоўскае]] мела поўную назву «Вялікае Княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае». Прычым традыцыйна [[Жамойць|«Жамойцю»]] называлася [[Жамойцкае староства]] (па паўночным-усходзе Княства), [[Русь, зямля|«Руссю»]] — падзвінскія і падняпроўскія ваяводствы і паветы, а ўся астатняя тэрыторыя мела назву [[Літва, зямля|«Літва»]]. Тэрмін «Літва» таксама выкарыстоўваўся для кароткага абазначэння ўсяго «Вялікага Княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага». Пад уплывам [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] і праваслаўных актывістаў Рэчы Паспалітай часам для вызначэння падзвінскіх і падняпроўскіх ваяводстваў і паветаў у ВКЛ разам з тэрмінам «Русь» выкарыстоўваўся і тэрмін [[Белая Русь|«Белая Русь»]]<ref>''Белы, А.'' Белая Русь... С. 307.</ref>. У Рэчы Паспалітай адносна ж [[рускія|велікарускага]] насельніцтва Расійскай імперыі выкарыстоўваўся тэрмін «расіяне» (па-польску «rosjanie»), а мовы — «расійская мова» («język rosyjski»), якія працягвалі ўжывацца мясцовым польскамоўным дваранствам і пасля [[падзелы Рэчы Паспалітай|падзелаў Рэчы Паспалітай]]<ref>І дагэтуль у [[польская мова|польскай мове]] [[руская мова|«руская мова»]] («вялікаруская мова») называецца як «język rosyjski», а [[рускія|«рускія»]] («вялікарусы») — як «rosjanie», у той жа час [[беларусы|«беларусы»]] вызначаюцца тэрмінам з прынцыпова мадыфікаваным коранем як «białorusini». Ва ўкраінскай мове таксама [[руская мова|«руская мова»]] («вялікаруская мова») называецца як «російська мова», [[рускія|«рускія»]] («вялікарусы») — як «росіяни», а [[беларусы|«беларусы»]] вызначаюцца тэрмінам з прынцыпова мадыфікаваным коранем як «білоруси» (а іх мова — як «білоруська мова»).</ref>. === Захаванне тапаніміі часоў Рэчы Паспалітай === Аб'яўленне зямель былога Вялікага Княства Літоўскага «спрадвечна рускімі землямі», «уз'яднанымі» («воссоединёнными») з астатнімі рускімі землямі пад уладай [[Расійская імперыя|расійскага імператара]], ігнаравала тое, што ў складзе Вялікага Княства Літоўскага былі землі, населеныя [[балцкія мовы|балтамоўным]] і змешаным насельніцтвам ([[Жамойць]] і Віленскі край), якія ніколі не ўваходзілі ў склад [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]], і тое, што значная частка славянамоўнага [[шляхта|шляхецкага]] насельніцтва Вялікага Княства Літоўскага ў яго заходніх і цэнтральных рэгіёнах не выкарыстоўвала тэрміны «рускія» («русіны», «беларусы») для ўласнага самавызначэння. І спачатку, дзейнічаючы асцярожна і абачліва, [[Імператар усерасійскі|расійская імператрыца]] [[Кацярына II]] не падыйшла радыкальна да ўнутраных пераўтварэнняў адносна захопленых тэрыторый і захавала геаграфічную тэрміналогію Вялікага Княства Літоўскага ([[Жамойць]]—[[Літва, зямля|Літва]]—[[Белая Русь|Русь(Беларусь)]]), назваўшы «беларускімі» толькі землі Падняпроўя і Падзвіння Вялікага Княства Літоўскага. Гэта тлумачыцца тым, што, жадаючы замацаваць ліквідацыю Рэчы Паспалітай, імператрыца імкнулася ў першую чаргу цэнтралізаваць кіраванне на далучаных тэрыторыях паводле «Устанаўлення кіравання губерняў Усерасійскай імперыі» (1775) і вырашыла праводзіць прадваранскую ўнутраную палітыку без татальнай ломкі існуючага парадку, уцягваючы ў сістэму кіравання лаяльную мясцовую каталіцкую [[шляхта|шляхту]] і закрываючы часова вочы нават на абарону «дысідэнтаў» (праваслаўных, уніятаў, [[пратэстантызм|пратэстантаў]])<ref>''Анішчанка, Я.К.'' Інкарпарацыя... С. 204, 372—373, 391, 414.</ref>. Менавіта Кацярына II заснавала ў Расійскай імперыі [[3 снежня]] [[1773]] г. [[Магілёўская архідыяцэзія|Магілёўскую каталіцкую епархію]] і захавала ордэн [[езуіты|езуітаў]], скасаваны ў [[1773]] г. паводле папскай булы ў іншых краінах света (акрамя [[Парагвай|Парагвая]], дзе езуіты не дазволілі абвясціць булу). Так, пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай у [[1772]] г. падзвінскія і падняпроўскія ваяводствы і паветы ВКЛ увайшлі ў склад [[Пскоўская губерня|Пскоўскай]] (правобраз будучай [[Полацкая губерня|Полацкай]], а пасля і [[Віцебская губерня|Віцебскай]] губерні) і [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]], якія не толькі былі аб'яднаны ў [[Беларускае генерал-губернатарства]] (1772—1796), але і пачалі ў расійскай урадавай тэрміналогіі адразу называцца як «беларускія губерні»<ref>''Анішчанка, Я.К.'' Інкарпарацыя... С. 191.</ref>. Размоўна, публіцыстычна і афіцыйна-бюракратычна назву «беларускіх» атрымлівалі і іншыя адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі, якія былі тэрытарыяльна «пераемнікамі» Полацкай і Магілёўскай губерняў, што нават часта адлюстроўвалася ў іх афіцыйнай назве: [[Беларуская губерня]] (1796—1801), створаная шляхам аб'яднання Полацкага і Магілёўскага намесніцтваў у адно цэлае; [[Беларускае ваеннае губернатарства]] (1801—1823); [[Віцебская губерня|Беларуска-Віцебская губерня]] (1801—1840); [[Магілёўская губерня|Беларуска-Магілёўская губерня]] (1801—1840); [[Віцебская губерня]] (1840—1917) і [[Магілёўская губерня]] (1840—1917). Расійская ўлада адразу з часоў падзелаў Рэчы Паспалітай (нават у перыяд [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]]) пазбягала злучаць губерні, створаныя з былых зямель Вялікага Княства Літоўскага, у адно генерал-губернатарства — асабліва Віцебскую і Магілёўскую губерні з «літоўскімі», бо лічыла іх (у параўнанні з «літоўскімі») з-за прысутнасці кораню «рус-» у назве «беларускія» дакладна ўласна «рускімі» землямі. {|class="graytable" style="text-align:center" |width="25%"|[[Выява:Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj imperii - Т 27 nr 20369 - p 220 - 1802 AD.jpg|180px]] |width="25%"|[[Выява:Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj imperii - Т 31 nr 24366 - p 370 - 1810 AD.jpg|180px]] |width="25%"|[[Выява:Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj imperii - Т 31 nr 25665 - p 667 - 1811 AD.jpg|180px]] |width="25%"|[[Выява:Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj imperii - Т 31 nr 25665 - p 668 - 1811 AD.jpg|180px]] |- |''Паведамленне Літоўскага ваеннага губернатара Сенату аб перадачы Ашмянскага павета да Гродзенскай губерні''. Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 27, №20369, 1802 год |''Імператарскі ўказ Сенату аб базыліянскім духоўным ордэне і вучылішчах, ім трыманых''. Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 31, №24366 (фрагмент), 1810 год |''Указ Сената аб заснаванні ў Гродзенскай губерні асаблівых судоў для размежавання зямель''. Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 31, №25665 (пачатак), 1811 год |''Указ Сената аб заснаванні ў Гродзенскай губерні асаблівых судоў для размежавання зямель''. Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 31, №25665 (заканчэнне), 1811 год |} [[File:Congress Poland and Lithuanian governorates - by Alexander Voschinin - 1851 AD.jpg|thumb|Карта №6 атласа «Географический атлас Российской империи» (1851), складзенага па замове расійскага імператара [[Мікалай I, імператар расійскі|Мікалая I]] для выхавання спадчынніка расійскага трону і падрыхтоўкі ваенных спецыялістаў<ref>Географический атлас Российской империи [Карты] / Сост. на основании Высочайше утвержденного наставления 24 декабря 1848 года Александром Вощининым. — Санкт-Петербург : 1851. — 17 л.</ref>. Арэал рассялення «беларусаў» на карце ахоплівае толькі [[Віцебская губерня|Віцебскую]] і [[Магілёўская губерня|Магілёўскую губерні]], а [[Віленская губерня|Віленская]], [[Гродзенская губерня|Гродзенская]] і [[Мінская губерня|Мінская губерні]] з'яўляюцца арэалам рассялення «літоўцаў», што тлумачыцца тым, што ў першай палове XIX ст. Віцебская і Магілёўская губерні тапанімічна адносіліся да «беларускіх губерняў» («Беларусіі»), а Віленская, Гродзенская і Мінская губерні — тапанімічна да «літоўскіх губерняў» («Літвы»)]] За цэнтральнымі і заходнямі землямі былога Вялікага Княства Літоўскага, уключанымі ў склад Расійскай імперыі пасля другога (1793) і трэцяга (1795) падзелаў Рэчы Паспалітай і размеркаванымі ў некалькі новаствораных губерняў (Мінскую, Віленскую і Слонімскую губерні), з самага пачатку захавалася назва «літоўскія», што нават адлюстроўвалася ў афіцыйных назвах адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак: [[Літоўская губерня]] (1796—1801); [[Літоўскае генерал-губернатарства]] (1794—1801); [[Літоўскае ваеннае губернатарства]] (1801—1830); [[Віленская губерня|Літоўска-Віленская губерня]] (1801—1840), у склад якой уваходзіла і [[Жамойць]], выдзеленая у 1842 г. са складу Віленскай губерні (1840—1917) у асобную [[Ковенская губерня|Ковенскую губерню]] (1842—1917); [[Гродзенская губерня|Літоўска-Гродзенская губерня]] (1801—1840). [[Мінская губерня]] ніякіх азначэнняў («літоўская» альбо «беларуская») у сваёй афіцыйнай назве не атрымала, бо ў 1793—1801 гг. уваходзіла ў склад [[Мінскае, Ізяслаўскае і Брацлаўскае генерал-губернатарства|Мінскага, Ізяслаўскага, Брацлаўскага генерал-губернатарства]] (1793—1796) і яго тэрытарыяльных «пераемнікаў» ([[Мінскае, Ізяслаўскае і Брацлаўскае генерал-губернатарства|Мінскага, Валынскага і Брацлаўскага генерал-губернатарства]]; [[Мінскае, Ізяслаўскае і Брацлаўскае генерал-губернатарства|Мінскага, Валынскага і Падольскага ваеннага губернатарства]]), а ў 1801—1808 гг. уваходзіла ў склад [[Кіеўскае ваеннае губернатарства|Кіеўскага ваеннага губернатарства]] (1801—1832), аднак разглядалася звычайна як «літоўская»<ref>Обозрение исторических сведений… С. 9; ''Арсеньев, К.'' Статистические очерки России... С. 179.</ref>. Пасля стварэння [[Напалеон I Банапарт|Напалеонам I]] [[Варшаўскае герцагства|Варшаўскага герцагства]], у дваран «заходніх губерняў» успыхнулі надзеі, што французскі імператар шляхам вайны з Расіяй зможа аднавіць Рэч Паспалітую ў яе ранейшых межах. Жадаючы перацягнуць на свой бок сімпатыі карэнных дваран «заходніх губерняў» напярэдадні патэнцыяльных ваенных канфліктаў з Францыяй, цар [[Аляксандр I, імператар расійскі|Аляксандр I]] у [[1810]] г. выступіў з намёкамі (у першую чаргу да ўплывовых у асяроддзі карэнных дваран «заходніх губерняў» асоб — князя [[Адам Ежы Чартарыйскі|Адама-Ежы Чартарыйскага]] і князя [[Міхал Клеафас Агінскі|Міхала-Клеафаса Агінскага]]) аб магчымым стварэнні самастойнай дзяржавы на чале з расійскім манархам, якая б ахоплівала ў будучым былыя землі Рэчы Паспалітай. Першым крокам да гэтага, па намёках Аляксандра I, павінна было быць стварэнне Вялікага Княства Літоўскага з зямель, якія ў той час уваходзілі ў склад Расійскай імперыі, як яўная дэманстрацыя намераў расійскага цара. У [[1811]] г. князь Агінскі падаў праект стварэння на чале з расійскім манархам [[Вялікае Княства Літоўскае, 1811|дзяржавы «Вялікае Княства Літоўскае» (1811) з Літоўска-Віленскай, Літоўска-Гродзенскай, Мінскай, Беларуска-Віцебскай, Беларуска-Магілёўскай, Валынскай, Падольскай, Кіеўскай губерняў і Беластоцкай вобласці]] і заўпэўніў, што «літоўцы» (па-польску — «літвіны») гэтага несумненна жадаюць, а цар Аляксандр I з іроніяй дыпламатычна запытаўся ў Агінскага, ці ахвотна жыхары Валыні, Падолля і Кіеўшчыны насілі б імя «літоўцы» («літвіны»)<ref>''Ogiński, M.K.'' Pamiętniki. — T. 3. — С. 20—21.</ref>. У сапраўднасці ж Аляксандр I не збіраўся ствараць Вялікае Княства Літоўскае і зацягваў гэтую справу. Гэта стала прычынай таго, што многія карэнныя дваране «заходніх губерняў» у час [[вайна 1812 года|франка-расійскай вайны 1812 года]] актыўна падтрымалі французскага імператара Напалеона I. Называнне расійскімі ўладамі Віцебскай і Магілёўскай губерняў «беларускімі», а Віленскай, Гродзенскай і Мінскай — «літоўскімі», аказвала ўплыў і на еўрапейскае грамадства. Стварыўшы ў 1812 г. з акупаваных сваімі войскамі зямель Расійскай імперыі [[Вялікае Княства Літоўскае, 1812|«Вялікае Княства Літоўскае» (1812)]] з Літоўска-Віленскай, Літоўска-Гродзенскай і Мінскай губерняў і Беластоцкай вобласці, французскі імператар Напалеон I у склад яго, нягледзячы на просьбы мясцовага дваранства, Беларуска-Віцебскую і Беларуска-Магілёўскую губерні не ўключыў, а планаваў стварыць з апошніх асобнае «Беларускае княства»<ref>''Шыбека, З.'' Нарыс гісторыі Беларусі... С. 24.</ref>. [[File:Belorussian governorates 1830 Marshal of nobility document.JPG|thumb|Дакумент канцылярыі Беларуска-Віцебскага губернскага маршалка, дзе ўпамінаюцца «дзве беларускія губерні» [[Віцебскае генерал-губернатарства|Віцебскага, Магілёўскага, Смаленскага і Калужскага генерал-губернатарства]], пад якімі разумеліся [[Віцебская губерня|Беларуска-Віцебская]] і [[Магілёўская губерня|Беларуска-Магілёўская губерні]], 1830 г.]] Падчас [[Паўстанне 1830-1831|паўстання 1830—1831 гадоў]], калі апошняе разгарнулася і ў Літоўска-Віленскай, Літоўска-Гродзенскай, Мінскай губернях і [[Лепельскі павет, Расійская імперыя|Лепельскім павеце]] Беларуска-Віцебскай губерні, быў створаны [[Часовы паўстанцкі ўрад Літвы (1831)|Часовы паўстанцкі ўрад Літвы]], які (гэтак жа як і паўстанцкія войскі) узначаліў граф [[Тадэвуш Тышкевіч]] (1774—1852). З пачаткам паўстання [[Літоўскае ваеннае губернатарства]] (1801—1830) было перайменавана ў [[Віленскае часовае ваеннае губернатарства]] (1830—1832), а пасля ў [[Віленскае ваеннае генерал-губернатарства]] (1832—1864) і пазбавілася азначэння «літоўскае» у сваёй афіцыйнай назве, аднак губерні захавалі свае афіцыйныя і размоўныя назвы «літоўскія». У [[1834]] г. Мінская губерня была ўключана ў склад [[Віленскае ваеннае генерал-губернатарства|Віленскага ваеннага генерал-губернатарства]] і працягвала неафіцыйна называцца расійскай уладай як «літоўская». Да пачатку 1860-х гг. у афіцыйным справаводстве [[Жамойць]] часам называлася як «Самагіція» ці «самагіцкія паветы» (па-руску «самогитские поветы») — [[Шавельскі павет, Расійская імперыя|Шавельскі]], [[Цельшаўскі павет, Расійская імперыя|Цельшаўскі]], [[Расіенскі павет, Расійская імперыя|Расіенскі]] і [[Упіцкі павет, Расійская імперыя|Упіцкі паветы]]<ref>Указ от 29 ноября 1824 года «Об учреждении контрактов в городе Шавлях Виленской губернии под именем Самогитских» // Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 39, №30131; указ 27 мая 1831 года «Об установле­нии временного управления по гражданской части в четырёх Самогитских уездах Виленской губер­нии» // Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 6, аддзяленне 1, №4594; указ 12 февраля 1832 года «О прекращении действия особого в Самогитии Начальника и о восстановлении обыкновенного порядка отношений четырех Самогитских уездов с Виленским Губернским Начальством» // Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 7, №5151; Указ от 11 марта 1832 года «О порядке определения римско-католических духовных к должностям в Самогитии» // Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 7, аддзяленне 1, №5225; Указ от 3 мая 1832 года «О непроизводстве двойных окладов чиновникам, командированным из России для исправления должностей земских исправников, заседателей земских судов, городничих и полицмейстеров в четырех самогитских уездах» // Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 7, аддзяленне 1, №5327; Указ от 1 июля 1832 года «О наставлениях касательно долга верноподданичества» // Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 7, аддзяленне 1, №5521; Указ от 19 декабря 1833 года «О учреждении в губерниях, от Польши возвращенных, особых комиссий для рассмотрения метрических и актовых книг» // Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 8, аддзяленне 1, №6644; і інш.</ref>. Існавала каталіцкая [[Жамойцкая дыяцэзія|«Самагіцкая» (Жамойцкая) дыяцэзія]], перайменаваная [[11 кастрычніка]] [[1840]] г. у Цельшаўскую (з цэнтрам у [[горад Варняй|Варняі]]), а ў [[1848]] г. старая назва «Самагіцкая» была зноў дазволена расійскімі ўладамі да выкарыстання побач з новай<ref>Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор першы. Т. 25, №18504; Указ 11 октября 1840 года «О переименовании Литовского Евангелическо-Реформаторского Синода в Виленский, а Самогитской Римско-Католической Епархии в Тельшевскую» // Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 15, аддзяленне 1, №13854.</ref>. [[18 снежня]] [[1842]] г. са складу Віленскай губерні былі вылучаны паветы з пераважна балтамоўным сялянскім насельніцтвам губерні, з якіх была створана [[Ковенская губерня]], атрымаўшая неафіцыйную назву [[Жамойць|«Самагіція» («Жамойць», «Жмудзь»)]]<ref>''Корнилов, И.'' Русское дело в Северо-Западном крае… С. 4, 20, 22; ''Арсеньев, К.'' Статистические очерки России... С. 180—181; Западные окраины Российской империи... С. 119.</ref>. Называнне расійскім урадам Магілёўскай і Віцебскай губерняў «беларускімі» (а мясцовай шляхтай паралельна называнне і як «рускімі»), а ўсіх астатніх — «літоўскімі», пратрымалася да [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]], а часткова і далей<ref>''Белы, А.'' Белая Русь... С. 307; Гісторыя Беларусі : у 6 т. — Т. 4 : Беларусь у складзе Расійскай імперыі... С. 73.</ref><ref>Обозрение исторических сведений… С. 4; ''Арсеньев, К.'' Статистические очерки России... С. 178, 179.</ref>. Так, у сваіх падарожных запісках («Путевые заметки на поездке из Дерпта в Белоруссию и обратно, весной 1835 года») [[Фадзей Булгарын]] адзначыў гэтую дваістасць назвы адной і той жа тэрыторыі: ''«Паміж Курляндыяй, Ліфляндыяй, губернямі Пскоўскай, Смаленскай, Арлоўскай, Чарнігаўскай і Мінскай ляжыць краіна, якая называецца здаўна ў расіян Белай Расіяй, ці Беларусіяй, а ў палякаў Руссю»''<ref>Бачна, што Булгарын акрэсліў знешнія межы Беларуска-Магілёўскай і Беларускай-Віцебскай губерняў.</ref><ref>''Булгарын, Ф.'' Путевые заметки... С. 193.</ref>. У рамках створанага ў [[1823]] г. [[Віцебскае генерал-губернатарства|Віцебскага генерал-губернатарства]] (1823—1856), якое ахоплівала Беларуска-Віцебскую, Беларуска-Магілёўскую, Смаленскую і Калужскую губерні, у паўсядзённай мове чыноўнікаў правінцыі і сталіцы Магілёўская і Віцебская губерні афіцыйна-бюракратычна і неафіцыйна сукупна называліся (нават пасля 18 ліпеня 1840 г.) як «беларускія губерні», што не распаўсюджвалася на Смаленскую і Калужскую губерні, а само Віцебскае генерал-губернатарства называлася «беларускім»<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 196.</ref><ref>У канцы XVIII — першай палове XIX ст. дваранства Віцебскай і Магілёўскай губерняў, разам з паралельнымі самавызначэннямі «літоўцы» («літвіны») і «палякі», часам карысталася і самавызначэннем «беларусы» — у тапанімічным (тэрытарыяльным), рэгіянальным значэнні, але не этнічным. (Гл.: Гісторыя Беларусі : у 6 т. — Т. 4. — С. 73.). Толькі пасля падаўлення паўстання 1863—1864 гадоў (у сітуацыі выключных антыпольскіх законаў у краі) частка мясцовага каталіцкага дваранства (асабліва малазаможнага і безмаёнткавага), якая называла сябе адначасова і «літоўцамі», і «палякамі», пачынае прымаць праваслаўе, каб мець магчымасць служыць у мясцовых дзяржаўных установах, і карыстацца найменнем «беларусы» у этнічным значэнні. У сваіх мемуарах рускі чыноўнік Іван Мікалаевіч Захар'ін засведчыў: «<…> большасць чыноўнікаў у Магілёўскай губерні складалася <…> з палякаў, паміж якімі была маса асоб, якія былі праваслаўнымі; гэта былі мясцовыя ўраджэнцы — "беларусы", як яны сталі сябе называць пасля паўстання. Па сутнасці ж, гэта былі шчырыя палякі, народжаныя ад змешаных шлюбаў, насіўшыя нават польскія прозвішчы, аддаваўшыя перавагу для малітвы касцёлы цэрквам, успамінаўшыя аб сваім праваслаўі толькі выпадкова, г.зн. тады, калі гэта зрабілася выгадным». Гл.: Захарьин, И.Н. Воспоминания о службе в Белоруссии 1864—1870 гг. (Из записок мирового посредника) // Исторический вестник. — 1884. — №4. — С. 66.</ref>. [[File:Podział terytorialny Rzeczypospolitej 1863.png|thumb|Адміністрацыйны падзел зямель былой Рэчы Паспалітай на «ваяводствы» (на чале з паўстанцкімі камітэтамі), уведзены [[Часовы нацыянальны ўрад|Часовым нацыянальным урадам]] у 1863 г.]] У [[1827]] г. [[Пётр Іванавіч Кёпен|Пётр Кёпен]] выдаў працу «О происхождении, языке и литературе литовских народов», у якой упершыню ў расійскай навуцы паспрабаваў вызначыць межы рассялення «літоўскіх народаў» (імі разумеліся балтамоўныя народы — [[літоўцы]] і [[латышы]]) і мяжу, якая аддзяляе балтамоўнае і славянамоўнае насельніцтва імперыі. Гэтае даследаванне Кёпена дало пачатак паступоваму замацаванню ў расійскай навуковай літаратуры тэрміна «літоўцы» у першую чаргу за балтамоўным насельніцтвам<ref>Литовское племя... С. 62.</ref><ref>''Петров, Н.И.'' Белоруссия и Литва... С. 1.</ref>. Звесткі, сабраныя Кёпенам у [[1827]] г. адносна славянамоўнага насельніцтва імперыі, не былі надрукаваны і знаходзіліся ў рукапісе<ref>Звесткі аб славянамоўным насельніцтве імперыі, сабраныя Пятром Кёпенам, і дагэтуль знаходзяцца ў рукапісе ў Расійскай акадэміі навук.</ref>. Працай Кёпена скарыстаўся вядомы славіст [[Павел Іозеф Шафарык|Павел Шафарык]], які ў сваім даследаванні «Славянскі народапіс» ([[горад Прага|Прага]], 1842)<ref>Праца Шафарыка перакладаецца з чэшскай мовы і як «Славянская этнаграфія».</ref> на падставе мовы акрэсліў тэрыторыю рассялення «беларусаў» і падаў лічбы пра агульную іх колькасць (2 726 000 чалавек — 2 376 000 праваслаўных і 350 000 каталікоў). «Беларускую мову» Шафарык назваў гаворкай «агульнарускай мовы», а абшарам яе распаўсюджання ўказаў цалкам Магілёўскую і Мінскую губерні, большую частку Віцебскай і Гродзенскай губерняў і Беластоцкай вобласці, а таксама меншую частку Віленскай губерні. Аднак Шафарык падышоў да праблемы павярхоўна, бо ў абшар «беларускай мовы» трапілі раёны з гарадамі [[Горад Брэст|Брэст]], [[Горад Кобрын|Кобрын]], [[Горад Пінск|Пінск]] і інш., якія пазнейшыя лінгвісты адносілі да абшару «маларускай мовы» ([[украінская мова|украінскай мовы]]). Да таго ж Шафарык у «беларускай мове» вылучаў уласна «беларускую гаворку» («белорусское подречие») у Магілёўскай і Віцебскай губернях і «літоўска-рускую» («литовско-русское подречие») — у Мінскай, Гродзенскай і Віленскай губернях<ref>''Шафарик, П.И.'' Славянское народописание... С. 29.</ref>. Гэта гаворыць аб тым, што Шафарык вылучыў не рэальныя [[дыялекты беларускай мовы]] і межы рассялення [[беларусы|беларусаў]], а межы рассялення ўсяго славянамоўнага насельніцтва ў пяці губернях края, частка якога тапанімічна адносілася па тагачаснай традыцыі да «Беларусі» (Віцебская і Магілёўская губерні), а частка — да «Літвы» (Віленская, Гродзенская і Мінская губерні). Аднак да пачатку царавання расійскага імператара (1881—1894) [[Аляксандр III, імператар расійскі|Аляксандра III]], які ўзняў чарговую хвалю ўзмоцненай [[русіфікацыя|русіфікацыі]], у [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] галоўнай этнавызначальнай прыкметай была не [[мова]], а веравызнанне: у прыватнасці, да [[рускія|рускіх]] адносілі ўсіх, хто быў [[праваслаўе|праваслаўным]] у імперыі<ref>''Самбук, С.М.'' Политика царизма … С. 98—99.</ref>. Вырашыўшы вызваліць сялян імперыі ад [[Прыгоннае права|прыгон]]у, [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандр II]] звярнуўся ў [[1857]] г. за падтрымкай сваёй ініцыятывы да «літоўскіх дваран», якія першымі ў імперыі падтрымалі намер цара. Напярэдадні і ў ходзе правядзення з [[1861]] г. [[Сялянская рэформа ў Расійскай імперыі|сялянскай рэформы ў Расійскай імперыі]] ў афіцыйных дакументах Віцебская і Магілёўская губерні называліся «беларускімі» (на іх распаўсюджваліся «Мясцовыя палажэнні аб пазямельным уладкаванні сялян, паселеных на маянткоўскіх землях у губернях: Вялікарасійскіх, Наварасійскіх і Беларускіх»), а астатнія — «літоўскімі» (на іх распаўсюджваліся «Мясцовыя палажэнні аб пазямельным уладкаванні сялян, паселеных на маянткоўскіх землях у губернях: Віленскай, Гродзенскай, Ковенскай, Мінскай і частцы Віцебскай<ref>Імі былі [[Інфлянты|інфлянцкія]] паветы ([[Люцынскі павет|Люцынскі]], [[Рэжыцкі павет|Рэжыцкі]] і [[Дынабургскі павет|Дынабургскі]]) і [[Дрысенскі павет]] Віцебскай губерні.</ref>»)<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 172.</ref>. Летам [[1862]] г. у [[горад Вільнюс|Вільні]] мясцовымі тайнымі групамі прыхільнікаў незалежнасці («белыя» і «чырвоныя») быў створаны [[Літоўскі правінцыйны камітэт]], які пачаў рабіць захады па стварэнні сваіх тайных камітэтаў у рэгіёнах — шасці літоўска-беларускіх губернях. [[20 студзеня]] (1 лютага) [[1863]] г. віленскія «чырвоныя» ([[Канстанцін Каліноўскі]], [[Зыгмунт Чаховіч]] і інш.) абвясцілі маніфест аб далучэнні да паўстання і стварылі [[Часовы правінцыйны ўрад Літвы і Беларусі]]<ref>З дакументаў «чырвоных» не зусім ясна, якія тэрыторыі разумеліся пад «Літвою», а якія — пад «Беларуссю».</ref>. Аднак ініцыятыву хутка перахапілі «белыя» ([[Якуб Гейштар]], [[Аляксандр Уладзіслававіч Аскерка|Аляксандр Аскерка]] і інш.), якія наладзілі кантакты з [[Часовы нацыянальны ўрад|Часовым нацыянальным урадам]] у Варшаве і з яго ўпаўнаважання [[11 сакавіка|27 лютага (11 сакавіка)]] [[1863]] г. утварылі ў Вільні [[Аддзел кіраўніцтва правінцыямі Літвы]]. Пад правінцыямі разумеліся [[Жамойць|«Жамойць»]], [[Літва, зямля|уласна «Літва»]] і [[Белая Русь|«Беларусь»]]<ref>У мемуарах кіраўніка «белых» Якуба Гейштара адзначаеца, што ў Беларусі арганізацыйная структура паўстанцкіх камітэтаў была найслабейшай. З гэтага выходзіць, што пад «Беларуссю» разумеліся Віцебская і Магілёўская губерні, бо ў Мінскай губерні жадаючых уступіць у паўстанцкія камітэты хапала: на тэрыторыі Мінскай губерні было створана тры «ваяводствы» — Мінскае, Навагрудскае і Палескае. Гл.: ''Gieysztor, J.'' Pamiętniki... — T. 1. — С. 235, 252, 254.</ref>. Віленскія «белыя» здолелі захаваць пад сваім кантролем усе тайныя паўстанцкія камітэты ў шасці літоўска-беларускіх губернях, зыходзячы з прынцыпа «цэласці Літвы», хоць Варшава жадала атрымаць пад сваю ўладу Беласточчыну і паўднёвыя паветы [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]]<ref>''Gieysztor, J.'' Pamiętniki... — T. 1. — С. 252.</ref>. «Чырвоныя» вырашылі далучыцца да «белых» і іх праграмы. === Міф аб забароне ўжывання тэрмінаў «Літва» і «Беларусія» === [[File:Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj imperii - Sobranie 2 Т 15 otd 1 nr 13678 - p 515 - 1840 AD.jpg|thumb|Указ ад 18 ліпеня 1840 г. ''«Об именовании губерний Белорусских и Литовских, каждою отдельно Витебскою, Могилевскою, Виленскою и Гродненскою»''. Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі. Т. 15, аддз. 1, №13678]] У гістарычнай навуцы савецкага і сучаснага перыяду стаў распаўсюджанным міф, што паводле свайго вядомага сенацкага ўказу ад 18 ліпеня 1840 г.<ref name="ReferenceD"/> расійскі імператар [[Мікалай I, імператар расійскі|Мікалай I]] забараніў ужываць у афіцыйным справаводстве тэрміны «Литва» і «Белоруссия», нібыта адмаўляючы існаванне такіх краін і народаў<ref>Стваральнікамі такога міфа лічацца складальнікі 2-га тома дакументаў і матэрыялаў па гісторыі Беларусі акадэмік ([[Мікалай Міхайлавіч Нікольскі|М.М. Нікольскі]], навуковыя супрацоўнікі Інстытута гісторыі АН БССР [[Дзяніс Аляксандравіч Дудкоў|Д.А. Дудкоў]], [[Іосіф Фадзеевіч Лочмель|І.Ф. Лочмель]] і іншыя), якія ў 1940 г., перадрукоўваючы ўказ ад 18 ліпеня 1840 года «Об именовании губерний Белорусских и Литовских, каждою отдельно Витебскою, Могилевскою, Виленскою и Гродненскою» па ідэалагічных (антыцарысцкіх) матывах, назвалі дакумент так «Забарона царом Мікалаем ужываць назвы Беларусь і Літва». Гэты міф замацаваўся ў гістарыяграфіі савецкага перыяду. Падрабязней гл.: Гісторыя Беларусі: Падруч. У 2 ч. / Я. К. Новік, [[Г. С. Марцуль]], І. Л. Качалаў і інш. — Ч. 1. — С. 285. Хоць, напэўна, падставамі такога міфа было неразуменне сэнсу даўно забытага ўказа яшчэ гісторыкамі і географамі расійскага імперскага перыяду. Гл.: ''Реклю, Э.'' Россия европейская и азиатская: в 2 т. / Э. Реклю. — Т. 1. — С. 124, 162.</ref><ref>Было агульнавядома (аж да анекдотаў), што расійскі імператар Мікалай I пасля паўстання 1830—1831 гадоў не любіў палякаў, імя якіх не забараніў.</ref>. Аднак на самой справе імператарам загадвалася пісаць губерні (Літоўска-Віленскую, Літоўска-Гродзенскую, Беларуска-Віцебскую і Беларуска-Віцебскую<ref>Мінская губерня ва ўказе не ўпаміналася, бо не мела азначэння «Літоўская» ці «Беларуская».</ref>) проста — па назве губернскага цэнтра («Віленская губерня», «Гродзенская губерня», «Віцебская губерня», «Магілёўская губерня»), без азначэнняў «Літоўская» ці «Беларуская» і без наймення іх сукупна як адпаведна «літоўскія губерні» і «беларускія губерні» ва ўрадавым справаводстве<ref>Гісторыя Беларусі: Падруч. У 2 ч. / Я.К. Новік, Г.С. Марцуль, І.Л. Качалаў і інш. — Ч. 1. — С. 286; ''Шыбека, З.'' Нарыс гісторыі Беларусі … С.51.</ref>. Расійская ўлада ў 1840-ыя гг. і не думала забараняць тэрміны «Литва» і «Белоруссия», якія прысутнічалі ў [[імператар усерасійскі|афіцыйным тытуле расійскага імператара]]<ref>«Беларусь» («Белая Расія») была «схавана» у складзе азначэння «Усерасійскі», «Літва» фігуравала ў выразе «вялікі князь Літоўскі», а «Жамойць» — у выразе «князь Самагіцкі».</ref>, а з пачатку 1860-х гг., наадварот, імкнулася распаўсюдзіць і замацаваць тэрмін «Белоруссия», лічачы «беларусаў» (галоўным чынам, сялянскае праваслаўнае і нядаўна ўніяцкае насельніцтва края) за складовую частку «рускага народа», адзінага ў трох галінах («вялікарусах», «беларусах» і «маларусах»)<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 182—192, 196, 804.</ref><ref>Гісторыя Беларусі. Курс лекцый : у 2 ч. / П.І. Брыгадзін, У.Ф. Ладысеў, П.І. Зялінскі [і інш.]… С. 53—54.</ref>. У гэтай сітуацыі звужалася толькі тэрыторыя, якую адносілі да «Літвы», а назва «Беларусь», наадварот, пашыралася на суседнія губерні<ref>''Шыбека, З.'' Нарыс гісторыі Беларусі … С.51.</ref>. Прыкметна, што ў справаводстве Сената Расійскай імперыі назва «беларускія губерні» у адносінах да Віцебскай і Магілёўскай ужывалася, нягледзячы на загад Мікалая I ад 18 ліпеня 1840 г., на працягу ўсяго стагоддзя да [[1890]]-х гг.<ref>''Цьвікевіч, А.'' «Западно-руссизм»... С. 15.</ref> Акрамя таго, у Расійскай імперыі ў [[1841]]—[[1917]] гг. надрукавана каля 190 кніжак і брашур са словам «Белоруссия» на тытуле<ref>Гісторыя Беларусі: Падруч. У 2 ч. / Я.К. Новік, Г.С. Марцуль, І.Л. Качалаў і інш. — Ч. 1. — С. 287; ''Латышонак, А.'' Гісторыя Беларусі... С. 65.</ref>: у 1853—1856 гг. выйшла кніга [[Павел Міхайлавіч Шпілеўскі|Паўла Шпілеўскага]] «Путешествие по Полесью и Белорусскому краю»; у 1855 г. — [[Міхаіл Восіпавіч Без-Карніловіч|Міхаіла Без-Карніловіча]] «Исторические сведения о примечательнейших местах в Белоруссии»; у 1857 г. — [[Восіп Вікенцевіч Турчыновіч|Восіпа Турчыновіча]] «Обозрение истории Белоруссии с древнейших времен» і г.д. Прычым тэрмін «Беларусь» («Белоруссия») у кнігах Шпілеўскага, Без-Карніловіча, Турчыновіча і многіх іншых датычыўся толькі Магілёўскай і Віцебскай губерняў. === Пашырэнне геаграфічнай прасторы «беларускіх губерняў» === [[File:Shein Pavel Materialy dla izuchenia.jpg|left|thumb|Этнаграфічны сборнік [[Павел Васілевіч Шэйн|Паўла Шэйна]] «Материалы для изучения быта и языка русского населения Северо-Западного края», Т. II. 1893 год]] [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|Паўстанне 1863—1864 гадоў]] прымусіла перавесці пад уладу аднаго генерал-губернатара ўсе шэсць «паўночна-заходніх» губерняў. Як толькі пагроза новых ваенных выступленняў у Паўночна-Заходнім краі стала лічыцца малаверагоднай, у [[1869]] г. Віцебская і Магілёўская губерні выйшлі з-пад улады віленскага генерал-губернатара (па ініцыятыве самаго генерал-губернатара [[Аляксандр Львовіч Патапаў|Аляксандра Патапава]]). Гэтым расійская ўлада хацела адасобіць іх адміністрацыйна ад «літоўскіх» губерняў і скасаваць асацыяцыю адміністрацыйных меж генерал-губернатарства з межамі Вялікага Княства Літоўскага<ref name="ReferenceC">''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 611.</ref>. Былы [[губернатары Магілёўскай губерні|магілёўскі губернатар]] (1856—1868) [[Аляксандр Пятровіч Беклямішчаў|Аляксандр Беклямішчаў]] у [[1869]] г. у сваім мемарандуме пісаў, што неабходна прадэманстраваць «усяму насельніцтву, што прызнанне Беларусіі чыста рускай вобласцю ёсць факт беспаваротны»<ref name="ReferenceC"/>. Расійская ўлада разумела, што само існаванне абшырнага ўскраіннага генерал-губернатарства з асаблівымі надзвычайнымі ўмовамі кіравання падтрымлівае самаідэнтыфікацыю карэннага дваранства з былой тэрыторыяй Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай і можа правакаваць сепаратысцкія настроі<ref name="ReferenceC"/>, бо яно, паводле думкі Беклямішчава, «прыводзіць у частыя зносіны паў-палякаў магілёўскіх з сапраўднымі палякамі віленскімі і ковенскімі»<ref name="ReferenceC"/>. У [[1869]] г. таксама была скасавана каталіцкая [[Мінская дыяцэзія (гістарычная)|Мінская дыяцэзія]] (1798—1869), сяляне-каталікі пачалі прымусова ў [[1870]]-ыя гг. пераводзіцца ў [[праваслаўе]], хоць складалі ў тыя часы невялікую частку насельніцтва Мінскай губерні ў параўнанні з сялянамі-праваслаўнымі (у асноўнай масе былымі ўніятамі, лаяльнасць і шчырасць да праваслаўя якіх доўга ставілася пад сумненне расійскім урадам<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край... С. 81, 705, 750; ''Сталюнас, Д.'' Границы в пограничье...С. 280.</ref>). А [[22 снежня]] [[1870]] г. і сама [[Мінская губерня]] расійскімі ўладамі была вылучана са складу самога [[Літоўскае генерал-губернатарства|Віленскага генерал-губенатарства]]. У афіцыйным заканадаўстве з [[1863]] г. «літоўскія губерні» пачалі называцца толькі як «паўночна-заходнія губерні». [[File:Belarusians 1903.jpg|thumb|Карта беларускіх гаворак, складзеная [[Яўхім Фёдаравіч Карскі|Яўхімам Карскім]], 1903 г.]] У 1870-ых гг. да «Беларусі» пачалі прылічаць ужо і [[Мінская губерня|Мінскую губерню]]<ref>Народы России. Белорусы и поляки... С. 1; ''Сталюнас, Д.'' Границы в пограничье...С. 263.</ref><ref>''Литвинов, М.М.'' Литовская область... С. 3, 9.</ref>, а Ковенская, Віленская і Гродзенская губерні неафіцыйна і публіцыстычна называліся «літоўскімі» («Літвой»)<ref>''Литвинов, М.М.'' Литовская область... С. 3, 9; ''Реклю, Э.'' Россия европейская и азиатская: в 2 т. / Э. Реклю. — Т. 1. — С. 124; Волости и важнейшие селения Европейской России / Министерство внутренних дел Российской империи. — Санкт-Петербург : Изд. Центрального статистич. комитета, 1886. — Вып. V. Губернии Литовской и Белорусской областей. — 259 с.</ref><ref>У 1882 г. быў выдадзены III том «Литовское и Белоруское Полесье» шматтомнага выдання «Живописная Россия», прысвечаны літоўска-беларускім губерням, гістарычная частка якога была напісана [[Адам Ганоры Кіркор|Адамам Кіркорам]], які не быў прафесійным гісторыкам. Кіркор напісаў: «Спачатку Беларуссю называлі толькі цяперашнія Магілёўскую і Віцебскую губерні <...> але ў цяперашні час, з этнаграфічнага пункту гледжання, як у племянных, так і ў бытавых і народных адносінах, Беларуссю справядліва называюць усе тры губерні: Магілёўскую, Віцебскую і Мінскую. Выключэнне складаюць толькі тры паветы Віцебскай губерні, населеныя латышамі. Можна бы зрабіць яшчэ выключэнне для Пінскага, часткова і Мазырскага паветаў Мінскай губерні, дзе гаворка больш падобная да маларасійскай» (С. 249). У томе увесь край фактычна называўся «Палессем», якое складалася з дзвюх частак — «Літоўскае Палессе» (Ковенская, Віленская і Гродзенская губерні) і «Беларускае Палессе» (Мінская, Віцебская, Магілёўская і Смаленская губерні). Аднак тэрмін «Палессе» не атрымаў ніякай папулярнасці (у адрозненне ад кнігі) і найменне губерняў Паўночна-Заходняга края «Палессем» не мела ніякіх наступстваў.</ref>. З [[1890]]-х гг. назва «Беларусь» пачала стала распаўсюджвацца і на [[Гродзенская губерня|Гродзенскую]] (акрамя паўднёвых яе паветаў)<ref>На большасці этнаграфічных карт XIX — пачатку XX ст., якія па сутнасці фактычна былі лінгвістычнымі, жыхары Заходняга Палесся (г.зн. паўднёвых паветаў Гродзенскай губерні, Пінскага і часткі Мазырскага паветаў Мінскай губерні) былі аднесены да маларусаў (украінцаў) – карты А. Рыціха (1875), Г. Нобэрта (1888), Я. Карскага (1903, 1917), Л. Нідэрле (1909), Т. Фларынскага (1911) і інш. Падабенства фанетычных норм валынскага дыялекту ўкраінскай мовы да гаворак насельніцтва вышэйназваных паветаў вымушала навукоўцаў адносіць яго да маларусаў (украінцаў). (Гл.: Насытка, Г. "Тыя ж беларусы"… С. 14.). Падабенства гаворак насельніцтва Валыні і Заходняга Палесся захавалася са старажытных часоў і звязана з тым, што ў эпоху славянскіх плямён тэрыторыя Валыні і Заходняга Палесся была заселена племем [[валыняне|валынян]] і часткова [[драўляне|драўлян]], большая частка далёкіх нашчадкаў якіх увайшла ў часы Высокага Сярэдневечча ў склад [[украінцы|украінцаў]], а меншая (заходнепалеская) частка — у склад [[беларусы|беларусаў]].</ref> і большую частку [[Віленская губерня|Віленскай губерні]] (за выключэннем «паўночна-заходняга яе кутка» — [[Троцкі павет, Расійская імперыя|Троцкага павета]])<ref>''Белы, А.'' Белая Русь... С. 307; ''Шыбека, З.'' Нарыс гісторыі Беларусі... С. 13—14; ''Петров, Н.И.'' Белоруссия и Литва... С. 1.</ref><ref>У пятым томе (1891) вядомага і папулярнага [[Энцыклапедычны слоўнік Бракгаўза і Ефрона|энцыклапедычнага слоўніка Бракгауза і Эфрона]] ў артыкуле «Белоруссия» пад Беларуссю яшчэ разумелі Мінскую, Магілёўскую, Віцебскую губерні і заходнюю частку Смаленскай губерні, а ў артыкуле «Белоруссы» таго ж тома рассяленне беларусаў (на падставе мовы — паводле даследаванняў Яўхіма Карскага) акрэслівалася і Гродзенскай (акрамя паўднёвых паветаў) з большай часткай Віленскай губерні (акрамя Троцкага павета). Гл.: Белоруссия // Энциклопедический словарь; изд. Ф.А. Брокгауз... С. 231; Белоруссы // Энциклопедический словарь; изд. Ф.А. Брокгауз... С. 232.</ref><ref>Нават у афіцыйным школьным падручніку геаграфіі, надрукаваным у 1914 г. у Расійскай Імперыі, Віленская, Ковенская і Гродзенская губерні ўсё яшчэ сукупна называюцца як "літоўскія губерні", хоць адзначаецца, што ў іх пражывае па большасці беларускае, польскае і яўрэйскае насельніцтва. А да "беларускіх губерняў" аднесены Мінская, Магілёўская і Смаленская губерні, хоць дадаецца, што беларусы жывуць і ў Віцебскай губерні. Гл.: ''Меч,'' С. Россия. Учебник отечественной географии. — Москва : Изд. Кушнерев и К°, 1914. — 13-е изд. — С. 61, 63, 72.</ref>. Гэтаму ў першую чаргу спрыялі лінгвістычныя (і менш — этнаграфічныя) даследаванні ([[Іван Іванавіч Насовіч|Іван Насовіч]], [[Павел Васілевіч Шэйн|Павел Шэйн]], [[Юльян Фаміч Крачкоўскі|Юльян Крачкоўскі]], [[Мікалай Якаўлевіч Нікіфароўскі|Мікалай Нікіфароўскі]], [[Яўхім Фёдаравіч Карскі|Яўхім Карскі]] і інш.), якія праводзіліся навуковымі ўстановамі Расійскай імперыі і прыватнымі даследчыкамі ў папярэдні час<ref>Белоруссы // Энциклопедический словарь; изд. Ф.А. Брокгауз... С. 232.</ref>. Даследаванні паказвалі падобнасць гаворак мовы сялянскага насельніцтва ў многіх частках пяці губерняў Паўночна-Заходняга края (Гродзенскай, Віленскай, Мінскай, Віцебскай і Магілёўскай), а таксама ў сумежных — [[Смаленская губерня|Смаленскай]] і [[Чарнігаўская губерня|Чарнігаўскай]]. Канчаткова замацавала назву «Беларусь» за тэрыторыяй упершыню ў гісторыі апісаных і нанесеных на карту гаворак мовы, якая цвёрда атрымала назву [[беларуская мова|«беларускай мовы»]]<ref>Тэрмін «беларуская мова» «выціснуў» іншыя канкурэнтныя назвы мовы славянамоўнага насельніцтва края, якія існавалі раней («руская мова» ці «русінская мова») альбо прапаноўваліся мясцовай інтэлігенцыяй — «славяна-крывіцкая мова» ([[Ян Чачот]]), «крывіцкая мова» ([[Зарыян Даленга-Хадакоўскі]], [[Канстанцін Радзівіл]], [[Павел Міхайлавіч Шпілеўскі|Павел Шпілеўскі]], [[Вацлаў Юстынавіч Ластоўскі|Вацлаў Ластоўскі]]), «літоўска-руская мова» ([[Уладзіслаў Сыракомля]]), «літоўска-русінская мова» ([[Адам Міцкевіч]], [[Вінцэнт Каратынскі]]) і г.д. Тэрмінам «літоўска-руская мова» імкнуліся абазначыць мову тых людзей, якія жывуць у «Літве» і называюцца «літоўцамі», але карыстаюцца «рускай мовай» (у сучасным разуменні — гаворкамі беларускай і (на Заходнім Палессі) украінскай моў).</ref>, публікацыя фундаментальнага шматтомнага даследавання [[Яўхім Фёдаравіч Карскі|Яўхіма Карскага]] «Беларусы» (асабліва тамы «Уводзіны да вывучэння мовы і народнай славеснасці» (1903) і «Мова беларускага племені» (1908)). Праўда, пазней Карскі выказваўся, што акрэсліў тэрыторыю не беларускага этнаса, а беларускай мовы. Характэрна, што ў гэтых і іншых даследаваннях [[беларусы|«беларусы»]] разглядаліся (як таго патрабавала афіцыйная расійская імперская ідэалогія і цэнзура) як частка «адзінага рускага народа», аднак выяўленыя рысы мовы і культуры (нават сялянскага насельніцтва) сведчылі аб выразнай своеасаблівасці «Паўночна-Заходняга края» ад іншых частак Расійскай імперыі. Значная частка мясцовай [[інтэлігенцыя|інтэлігенцыі]], якая атрымала адукацыю ў расійскіх навучальных установах ([[гімназія]]х і [[універсітэт|ўніверсітэтах]]), успрыняла назву «Беларусь» («Беларусія») і пачала падтрымліваць і прапагандаваць гэтую назву для тэрыторыі, дзе большасць насельніцтва размаўляе на мове, названай «беларускай», заяўляючы адначасова пра асобнасць і самастойнасць свайго народа<ref>Характэрна, што ў 1888 г. малады гісторык [[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|Мітрафан Доўнар-Запольскі]] на старонках газеты [[Мінскі лісток (1886)|«Минский листок»]] у артыкуле «Беларускае мінулае» адзначыў: «Беларускае племя мела сваю гісторыю, адметную ад гісторыі суседніх, роднасных яму плямён, свае гістарычныя традыцыйныя пачаткі, што гэтыя пачаткі яно некалі ўпарта адстойвала. Акрамя таго, беларускі народ мае этнаграфічнае адрозненне ад суседніх народнасцей, адрозніваецца ад іх складам свайго развіцця, паняццяў, схільнасцей. <...> Народная наша творчасць складае нашае багацце, якім беларусы могуць ганарыцца, якое павінны падтрымліваць і зберагчы. Нарэшце, ёсць яшчэ запавет у беларусаў — свая мова». Амаль адначасова, у 1887 г. [[Ян Карловіч]], які ў 1891 г. будзе дапамагаць друкаванню «Дудкі беларускай» Францішка Багушэвіча, выдаў запісаныя ім легенды і паданні з Лідскага, Навагрудскага і Свянцянскага паветаў пад назвай «Народныя паданні і казкі, сабраныя ў Літве».</ref>. Пасля скасавання прыгоннага становішча сялян, якое замацоўвала раней сялян у рамках панскіх маёнткаў і царкоўных прыходаў, у ходзе пашырэння пачатковай адукацыі ў вёсцы стала магчымым пашырэнне гістарычных ведаў і назвы «беларусы» сярод шырокіх кол насельніцтва. У [[1891]] г. малазаможны дваранін, удзельнік паўстання 1863—1864 гадоў і паэт [[Францішак Багушэвіч]] у сваёй прадмове да зборніка [[Дудка беларуская|«Дудка беларуская»]] стварае паэтычны вобраз і акрэслівае межы беларускай айчыны, адным з галоўных сімвалаў якой выступае менавіта «мужыцкая мова»: ''«Братцы мілыя, дзеці Зямлі-маткі маёй! Вам афяруючы працу сваю, мушу з вамі пагаварыць трохі аб нашай долі-нядолі, аб нашай бацькавай спрадвечнай мове, каторую мы самі, да і не адны мы, а ўсе людзі цёмныя "мужыцкай" завуць, а завецца яна "беларускай". Я сам калісь думаў, што мова наша — "мужыцкая" мова, і толькі таго! Але, паздароў Божа добрых людцоў, як навучылі мяне чытаць-пісаць, з той пары я шмат гдзе быў, шмат чаго відзеў і чытаў: і праканаўся, што мова нашая ёсць такая ж людская і панская, як і французская, альбо нямецкая, альбо і іншая якая. <…> Можа хто спытае: гдзе ж цяпер Беларусь? Там, братцы, Яна, гдзе наша мова жывець: Яна ад Вільна да Мазыра, ад Вітэбска за малым не да Чарнігава, гдзе Гродна, Міньск, Магілёў, Вільня і шмат мястэчкаў і вёсак»''<ref>Беларускамоўная паэтэса і дваранка [[Алаіза Сцяпанаўна Пашкевіч|Алаіза Пашкевіч (Цётка)]] словамі "Гаўрылы з Полацка" расказала, што паўплывала на яе ўласны выбар пачаць вызначаць сябе не «полькай» і «літоўкай» (што было характэрна для мясцовых каталіцкіх дваран), а беларускай: ''«Доўга я гадаў і думаў, як сябе зваць, ці то палякам, ці то літоўцам, бо слова "тутэйшы" мне неяк не смакавала. І так колькі гадоў я хістаўся, то на ту, то на другую сторану, аж покі не папала ў мае рукі "Дудка" [[Францішак Багушэвіч|Мацея Бурачка]]; яна то мне сказала, што хто гаворыць па-тутэйшаму, па-мужыцкаму, значыцца ён гаворыць па-беларуску, а хто гаворыць па-беларуску, той беларус»''. Гл.: ''Цётка''. Творы...С. 5.</ref>. Пашырэнню з 1890-х гг. назваў «Беларусь» і «беларусы» значна паспрыялі і мясцовыя народніцкі, сацыялістычны і дэмакратычны рухі ([[Беларуская рэвалюцыйная грамада]] (1902), перайменаваная ў [[1903]] г. у [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларускую сацыялістычную грамаду]], і інш.), якія ўжывалі гэтыя вызначэнні для ўсёй тэрыторыі славянамоўнага насельніцтва края; матэрыялы [[Перапіс насельніцтва Расійскай імперыі (1897)|першага перапісу насельніцтва ў Расійскай імперыі ў 1897 г.]]<ref>Перапіс 1897 года праводзіўся шляхам апытання ўсяго насельніцтва, у тым ліку аб ужыванай мове, якая афіцыйнай урадавай статыстыкай лічылася крытэрыем прыналежнасці да пэўнага народа. Хоць, напрыклад, у Пінскім павеце 74,3% жыхароў назвалі сябе беларусамі (па роднай мове), а ўкраінцамі — 0,6% (1423 чалавекі), у Рэчыцкім — адпаведна 82,5 і 1,7%, у Пружанскім — 75,5 і 6,7%. Толькі 64,3% насельніцтва Брэсцкага і 79,6% Кобрынскага паветаў сваёй роднай мовай назвалі ўкраінскую. Аднак, ужо паводле звестак губернскага статыстычнага камітэта, у 1910 г. у Кобрынскім павеце беларусаў налічвалася 84,8% (а ў 1913 г. ужо 85,7%), а ў Пружанскім — 87,1%. Мясцовыя органы кіравання, прыходскія святары, дадзеныя якіх і былі крыніцай этнічнай статыстыкі, адмовіліся ад выключна моўнага крытэрыя вызначэння этнічнай прыналежнасці і разумелі, што вакол іх жывуць не «украінцы», а «беларусы». Толькі Брэсцкі павет перад Першай сусветнай вайной быў заселены на 65,9% (паводле дадзеных) «украінцамі», але і тут да 1918 г. асноўная маса насельніцтва ўжо стала называцца «беларусамі». На гэта паўплывалі шматлікая ў той час літаратура на беларускай мове; грамадскі рух «беларускага адраджэння»; свабоды, якія прынесла рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі, дазволіўшыя легальна выдаваць літаратуру на любой роднай мове і свабодна ствараць грамадскія арганізацыі; бежанства ў ходзе Першай сусветнай вайны, якое прывяло да цесных кантактаў (у тым ліку ў Санкт-Пецярбургу) дзеячаў грамадскіх аб'яднанняў з розных рэгіёнаў; абвяшчэнне [[БНР]] і інш. А на картах, складзеных у 1918 і 1919 гадах [[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|Мітрафанам Доўнар-Запольскім]] і [[Яўсей Сцяпанавіч Канчар|Яўсеем Канчарам]] на падставе комплекса крытэрыяў, ужо ўся Берасцейшчына была ўключана ў абшар рассялення [[беларусы|беларусаў]]. Гл.: ''Насытка, Г.'' "Тыя ж беларусы"… С. 15; Гісторыя Беларусі : у 6 т. — Т. 4. — С. 371, 401—409, 443—446, 453, 461—463.</ref>; працы гісторыкаў [[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|Мітрафана Доўнар-Запольскага]] і [[Вацлаў Юстынавіч Ластоўскі|Вацлава Ластоўскага]], асабліва выдадзеная ў Вільні «Кароткая гісторыя Беларусі»<ref>«Кароткая гісторыя Беларусі» (1910) утрымлівала непазбежна шмат міфаў і недарэчнасцей, якія тлумачацца як маладаследаванасцю самой гісторыі края і царскай цэнзурай, так і ідэалагічнай накіраванасцю кнігі. Кніга Ластоўскага ўвабрала ў сябе і шмат міфаў «заходнерусізму», а ў раздзеле аб XIX ст. — з-за цэнзуры — абыходзіла пытанне аб трох паўстаннях у краі.</ref> (1910); прэса, у першую чаргу газета [[Наша ніва (1906)|«Наша ніва»]]<ref>Рэвалюцыйна-марксісцкія ідэі газеты «Наша доля» у новым перыядычным выданні «грамадоўцаў» (членаў партыі Беларуская сацыялістычная грамада) — у газеце «Наша ніва» — былі заменены на нацыянальныя і ліберальна-дэмакратычныя. Так, у галоўным артыкуле (на перадавіцы) першага нумара газеты «Наша ніва» было напісана: «Не думайце, што мы хочам служыць толькі панам, ці адным мужыкам. Не, ніколі не! Мы будзем служыць усяму беларускаму пакрыўджанаму народу, пастараемся быць люстрам жыцця, каб ад нас, як ад люстра, свет падаў у цёмнасць. Мы будзем старацца, каб усе беларусы, што не ведаюць, хто яны ёсць, зразумелі, што яны беларусы і людзі, каб пазналі свае правы і памаглі нам у нашай рабоце».</ref>. == «Краёвасць» == === Паходжанне назвы руху і ідэалогіі «краёвасці» === Тэрмін «Край», якім карэннае каталіцкае і польскамоўнае сярэднезаможнае і заможнае дваранства шасці літоўска-беларускіх губерняў азначала землі былога [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], даў назву палітычнаму руху [[краёўцы|«краёўцаў»]] пачатку XX ст. у [[Беларусь|Беларусі]] і [[Літва|Літве]]. Знешнія межы Паўночна-Заходняга края амаль супадалі са знешнімі межамі былога [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] (па стану да першага падзела Рэчы Паспалітай), таму гэты «край» поўнасцю асацыяваўся ў карэннага дваранства з дзяржавай сваіх продкаў<ref>''Szpoper, D.'' Sukcesorzy... С. 51—52; ''Смалянчук, А.Ф.'' Паміж краёвасцю... С. 125.</ref>. І сама «краёвая ідэя» паходзіла з памяці карэнных [[дваране|дваран]] і [[інтэлігенцыя|інтэлігенцыі]] аб былым адзінстве гэтай тэрыторыі (паўночна-заходніх губерняў Расійскай імперыі) у часы Вялікага Княства Літоўскага і імкнення «краёўцаў» захаваць і ўмацаваць тое адзінства «края» (з яго этнічна, моўна, канфесійна і культурна стракатым насельніцтвам) і надалей<ref>''Szpoper, D.'' Sukcesorzy... С. 50—52; ''Смалянчук, А.Ф.'' Паміж краёвасцю... С. 125—135.</ref>. «Краёўцы» у сваёй ідэалогіі, атрымаўшай назву «краёвасць» (альбо «краёвая канцэпцыя», «краёвая ідэя»), сумяшчалі аўтанамісцкія, [[лібералізм|ліберальныя]] і [[інтэрнацыяналізм|інтэрнацыянальныя]] лозунгі і выступалі супраць падзелу насельніцтва па канфесійнай, моўнай, культурнай і этнічнай прыкмеце, выказваліся за роўнасць праў народаў, моў, культур і рэлігій, а тэрыторыя Паўночна-Заходняга края непасрэдна разглядалася імі як месца рэалізацыі іх ідэй і намаганняў па развіцці роднай зямлі, супраціўлення распальванню міжканфесійнай і міжэтнічнай варожасці, супрацьстаяння [[русіфікацыя|русіфікацыі]]<ref>''Szpoper, D.'' Sukcesorzy... С. 50—52.</ref>. === Тапанімічная і этнанімічная тэрміналогія «краёўцаў» === [[File:Bazewicz - mapa Litwa i Rus 1911 AD.jpg|thumb|Карта «Літвы і Русі: Літва, Беларусь, Падолія, Валынь і Украіна», 1911 г. Картограф Юзаф Міхал Базевіч]] Маштабная і ўсеахопная праз сістэму адукацыі, царквы і прэсы расійская ідэалогія і афіцыйная навука, змяняўшыя [[тапаніміка|тапанімічную]] і [[этнаніміка|этнанімічную]] тэрміналогію ў краі, аказвалі свой уплыў на мясцовую [[эліта|эліту]] — карэнных каталіцкіх дваран-маянткоўцаў, хоць і са спазненнем у часе. Так, у сваіх мемуарах адзін з лідараў «краёўцаў» [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]] указвае, што нарадзіўся ў [[1847]] г. у [[Сядзіба Ваньковічаў, Мінск|маёнтку Сляпянка]] пад [[Горад Мінск|Мінскам-Літоўскім]]; апісваючы акруговыя земскія з'езды ў [[1881]] г., стварэнне сельскагаспадарчых таварыстваў у краі (у 1880-ыя гг.), дзейнасць мясцовых дэпутатаў у [[Дзяржаўная дума Расійскай імперыі|Дзяржаўнай думе]] і [[Дзяржаўны савет, Расійская імперыя|Дзяржаўным савеце Расійскай імперыі]] (з [[1906]] г.), называе Мінскую, Віцебскую і Магілёўскую губерні «беларускімі», а Ковенскую, Віленскую і Гродзенскую губерні — «літоўскімі губернямі»<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 1, 41, 62—63, 168, 174. Апісваючы земскія з'езды ў студзені 1881 г., Вайніловіч напісаў аб стварэнні акруг для выбрання дэлегатаў: «Тыя акругі ствараліся надта хітра, каб іх межы ні ў якім разе не супадалі з пэўнымі аўтанамічнымі традыцыямі правінцыі». На яго погляд лагічней было б, зыходзячы з гістарычнага адзінства і падобнасці гаспадарчых праблем, размеркаваць шэсць літоўска-беларускіх губерняў у адну акругу, але «літоўскія губерні» аб'ядналі з прыбалтыйскімі (са з'ездам у Рызе), а Мінскую і Магілёўскую — са Смаленскай і Калужскай (са з'ездам у Смаленску). Гл.: ''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 41.</ref>. У пачатку [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|рэвалюцыі 1905—1907 гадоў у Расіі]] былі выдадзены законы, якія гарантавалі многія грамадзянскія правы і свабоды (у тым ліку ў рэлігійных, моўных і нацыянальных адносінах). Узніклая сярод мясцовых дваран і інтэлігенцыі «краёвая» дыскусія ў Паўночна-Заходнім краі шырока ўжывала адносна заходніх губерняў (паўночна-заходніх і паўднёва-заходніх губерняў) традыцыйную геаграфічную тэрміналогію часоў Вялікага Княства Літоўскага (ВКЛ) і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], якой мясцовыя дваране паралельна карысталіся на працягу ўсяго XIX стагоддзя: «Літва і Русь» — у адносінах да ўсяго [[Заходні край|Заходняга края]]; «Літва» — у адносінах да ўсіх паўночна-заходніх губерняў (былых зямель ВКЛ); паралельна «Літва» (у вузскім сэнсе) — у адносінах да Віленскай, Гродзенскай і Мінскай губерняў; [[Русь, зямля|«Русь»]] — у адносінах да Віцебскай, Магілёўскай, Кіеўскай, Валынскай і Падольскай губерняў; [[Белая Русь|«Беларусь»]] — у адносінах да Віцебскай і Магілёўскай губерняў (часам да Мінскай); «Валынь», «Падолія» і «Украіна» (альбо цалкам «Русь» (у вузкім сэнсе)) — у адносінах адпаведна да Валынскай, Падольскай і Кіеўскай губерняў<ref>У 1905 г. краёўцы ліберальна-кансерватыўнага кірунку нават спрабавалі стварыць [[Краёвая партыя Літвы і Беларусі|Краёвую партыю Літвы і Русі]].</ref>. Так, у [[1905]] г. у першым нумары газеты [[Kurier Litewski (1905)|«Kurier Litewski»]], якая стала адной з галоўных трыбун «краёвасці», у артыкуле «Індустрыялізацыя Літвы» адзначалася: ''«Літва (ва ўрадавай тэрміналогіі Паўночна-Заходні край) ахоплівае [[Віленскае генерал-губернатарства]], г.зн. [[Віленская губерня|Віленскую]], [[Ковенская губерня|Ковенскую]] і [[Гродзенская губерня|Гродзенскую губерні]], а таксама [[Мінская губерня|Мінскую]], [[Магілёўская губерня|Магілёўскую]] і [[Віцебская губерня|Віцебскую губерні]]. Вялікі гэта шмат зямлі: на захадзе гранічыць з Каралеўствам Польскім, [[Курляндская губерня|Курляндскай]] і [[Ліфляндская губерня|Ліфляндскай губернямі]]; на поўначы з [[Пскоўская губерня|Пскоўскай губерняй]], на ўсходзе са [[Смаленская губерня|Смаленскай]], [[Чарнігаўская губерня|Чарнігаўскай]] і [[Кіеўская губерня|Кіеўскай губернямі]], на поўдні з [[Валынская губерня|Валынскай губерняй]]. Агульна займае прастору каля 260 490 квадратных вёрст, ці палову тэрыторыі [[Францыя|Францыі]], і трошкі менш за палову [[Германская імперыя|Германскай імперыі]]. Насельніцтва края складае каля 12 000 000. Хоць літоўскія губерні належаць да розных адміністрацыйных адзінак, аднак гэта з эканамічнага пункту гледжання складае адну цэласць. <...> Увогуле ўсе літоўскія губерні ў эканамічным плане вельмі недаразвітыя»''<ref>''Ostroróg-Sadowski, J.'' [https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Hipolit_Korwin-Milewski_artykul_-_Kuryer_Litewski_1905_nr_1_s_2.jpg Uprzemysłowienie Litwy] / J. Ostroróg-Sadowski // Kuryer Litewski. — 1905. — № 1. — С. 2.</ref>. Аднак адразу ж газета «Kurier Litewski» пачала паралельна ўжываць і афіцыйную ўрадавую геаграфічную і этнанімічную тэрміналогію для паўночна-заходніх губерняў: выдавецтва газеты друкавала ў [[1905]]—[[1909]] гг. кнігу-даведнік Напалеона Роўбы «Przewodnik po Litwie i Białejrusi» («Праваднік па Літве і Беларусі»), якая давала кароткія гістарычныя і геаграфічныя звесткі аб населеных пунктах і дзе «Літвой» называліся [[Ковенская губерня|Ковенская]], [[Віленская губерня|Віленская]] і [[Гродзенская губерня|Гродзенская губерні]], «Беларуссю» — [[Мінская губерня|Мінская]], [[Віцебская губерня|Віцебская]] і [[Магілёўская губерня|Магілёўская]], і ўказвалася, што Вільня ''«з'яўляецца несумненна асяродкам, дзе з'ядноўваюцца ўсе ніці жыцця Літвы і Беларусі»''<ref>''Rouba, N.'' Przewodnik po Litwe i Białejrusi... С. 3.</ref>. У газетных артыкулах «краёўцаў» тэрмін «беларусы» адносіўся да беларускамоўнага, а «літоўцы» — да [[літоўцы|літоўскамоўнага (балцкага) насельніцтва]]. Пазней, напрыклад, Эдвард Вайніловіч у сваіх мемуарах, апісваючы падзеі ў Паўночна-Заходнім краі ў [[1914]]—[[1918]] гг., ужо акрэслівае тэрыторыю «Беларусі», зыходзячы з моўнага і светапогляднага крытэрыяў, такім абшарам: частка Віленскай губерні, большая частка Гродзенскай і цалкам Мінская, Віцебская і Магілёўская губерні<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 201.</ref>. Укладванне ў тэрмін «беларусы», якім стала пачалі называць большасць славянамоўнага сялянскага насельніцтва края, значэння часткі (галіны) «адзінага рускага народа» было непрымальным для самаідэнтыфікацыі значнай часткі (асабліва матэрыяльна незалежнага) мясцовага дваранства, бо было б прызнаннем этнічнай асіміляцыі (абрусення) і адрачэння ад уласнай гісторыі і традыцый<ref>Беларускі нацыянальна-дэмакратычны рух канца XIX — пачатку XX ст. быў прадстаўлены прыхільнікамі з самых розных саслоўяў (дваран, святароў, мяшчан і сялян), дзе пераважалі прадстаўнікі той сялянскай інтэлігенцыі расійскай асветы, якая выходзіла з вёскі і, канчаючы настаўніцкія і духоўныя семінарыі, не далучалася да «заходнерусістаў», а таксама прадстаўнікі інтэлігенцыі мясцовай «польскай» (каталіцкай і польскамоўнай) культуры, якія паходзілі з дробнай засцянковай шляхты. І менавіта апошняя катэгорыя (малазаможнае дваранства польскай культуры) была самай шматлікай і вызначальнай у той перыяд у сацыяльным руху, які вырашыў узняць і прапагандаваць мясцовую беларускамоўную культуру. Гл.: ''Цьвікевіч, А.'' «Западно-руссизм»… С. 311—312.</ref>. А замацаванне ў другой палове XIX ст. у афіцыйнай расійскай навуцы, ідэалогіі і прэсе тэрміна «літоўцы» («літвіны») толькі за балтамоўным насельніцтвам прывяло да таго, што мясцовае дваранства, якое не згадзілася аднесці сябе да [[балты|балтаў]], для знешніх адносін з афіцыйнай уладай і рускім дваранствам пачало карыстацца толькі тэрмінам «палякі», хоць у прыватных зносінах паміж сабой і з «караняжамі» (г.зн. з [[палякі|палякамі]] з [[Варшаўскае генерал-губернатарства|уласна польскіх губерняў]] Расійскай імперыі — губерняў былога [[Царства Польскае|Царства Польскага]]) яшчэ выкарыстоўвалі паралельна і тэрмін «літоўцы» («літвіны»)<ref>Дачка [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Чапскага]] графіня [[Марыя Чапская]] (1894—1981) у сваім эсэ «Florian Czarnyszewicz» (1965 г., Парыж) напісала пра палеміку паміж польскамоўным пісьменнікам {{нп3|Фларыянам Чарнышэвічам||pl|Florian Czarnyszewicz}} (1895—1964) і беларускамоўным пісьменнікам [[Кастусь Акула|Кастусём Акулам]] (1925—2008), калі апошні, жадаючы польска-беларускага паразумення, усё ж папракаў Чарнышэвіча ў фальшаванні гісторыі Беларусі і казаў, што землеўласнікі-«палякі» і беззямельная шляхта гэта чарвякі, якія крывавілі цела яго айчыны і сялян-«беларусаў». У эсе графіня патлумачыла, якія адносіны былі ў карэннага дваранства да сялян і чаму «польскія» дваране не прымалі слова «беларусы», прыводзячы вытрымкі з палемічных лістоў Фларыяна Чарнышэвіча, напісаных па-беларуску да Кастуся Акулы і перасланых копіяй пазней Марыі Чапскай: «Сяляне станавіліся шляхтай, а шляхта выгасала, пераходзячы ў становішча сялян. <…> Важна тое, што спадар з'яўляецца сынам свайго краю. Я таксама ёсць сын Вялікага Княства Літоўскага. Мой бацька і дзед, і дзед майго дзеда нарадзіліся і злажылі свае косці ў гэтай зямлі; і суджу, што можна мне родны край кахаць і тужыць па ім, і думаць аб ім, і цешыцца, калі гаспадары чыняць штось мудрае і шляхетнае, і самоціцца, калі памнажаюць памылкі. <…> І не былі гэта караняжы, а сыны Вялікага Княства Літоўскага, многія ў доме не мовілі па-польску, але назвы "бела-" ці "чарнарусаў" не прымалі, бо "рускі" для іх азначаў тры чацвёртых маскаля. Называлі сябе палякамі, але чулі сваю своеасаблівасць. І калі б тады якая мудрасць, якісь аўтарытэт пагадзіўся і прывёў у жыццё найменне "літоўца" (у значэнні міцкевічаўскім) альбо крывічаніна, ахвотна бы тое прынялі». (Гл.: ''Czapska, M.'' Florian Czarnyszewicz … С. 166—167.). Фларыян Чарнышэвіч, хоць і не належаў да ідэолагаў «краёвасці», выказваў тыповыя для краёўцаў думкі.</ref>. Непрыняцце новага значэння тэрміна «літоўцы» (г.зн. толькі балтамоўнае насельніцтва)<ref>Літоўскі (балтамоўны) нацыянальна-дэмакратычны рух быў прадстаўлены ў абсалютнай большасці сялянамі ці інтэлігенцыяй і святарствам сялянскага паходжання, якія нарадзіліся ў Ковенскай губерні (жамойцкі біскуп [[Антанас Баранаўскас]] (1835—1902), ксёндз [[Ёнас Майроніс]] (1862—1932), ксёндз [[Ёнас Басанавічус]], [[Пятрас Краўчунас]], [[Ёнас Вілейшыс]], [[Пятрас Вілейшыс]], [[Вацловас Біржышка]], [[Пеліксас Бугайлішкіс]], [[Андрус Булёта]], [[Юргіс Шайліс]], [[Казімерас Сцяпонас Шайліс]] і інш.). Напярэдадні 1917 г. у ім было два кірункі — хрысціянска-дэмакратычны, клерыкальны (імкненне да пабудовы каталіцкай і кансерватыўнай дзяржавы, дзе дамінуючае становішча будзе займаць клір) і нацыяналістычны (нацыяналізм і дэмакратызм ва ўсіх галінах жыцця, найбольш папулярны сярод сялянства). Гл.: ''Смалянчук, А.Ф.'' Паміж краёвасцю... С. 337.</ref> прывяло да ўзнікнення ў канцы XIX — пачатку XX ст. і пэўнага распаўсюжання ў асяроддзі мясцовага (каталіцкага і польскамоўнага) дваранства (асабліва ў этнакантактнай зоне — у [[Віленская губерня|Віленскай губерні]], прымежнай з асноўным масівам балтамоўнага насельніцтва — [[Ковенская губерня|Ковенскай губерняй]]) тэрміна «младалітоўцы» для абазначэння балтамоўнага насельніцтва, а для ўласнага самавызначэння — тэрмінаў «старалітоўцы» (starolitwini), «гістарычныя літоўцы» (litwini historyczni), «міцкевічоўцы» (у знак салідарнасці з тым значэннем паняцця «літоўцы» (litwini), які выкарыстоўваў [[Адам Міцкевіч]] у сваім творы «[[Пан Тадэвуш]]»)<ref>Гл.: ''Buchowski, K.'' Litwomani ... С. 26; История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис... С. 15.</ref><ref>Ананімны аўтар (відавочна, маянтковец) пад крыптонімам «Старалітовец» (Starolitwin) у газеце «Kurier Litewski» (№ 146, 1906 г.) размясціў артыкул «Мы і літоўцы», дзе спрабаваў папулярызаваць тэрмін «старалітовец» і нават прапаноўваў стварыць «Cтаралітоўскую партыю», якая б адлюстроўвала інтарэсы карэнных дваран; а балтамоўнае сялянства, якое пачало (на думку аўтара, з падачы і падтрымкі расійскага ўрада) карыстацца назвай «літоўцы», прапаноўваў называць «младалітоўцамі». Яшчэ ў 1934 г. [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]] у артыкуле-некралогу «Панны з Муру» у газеце [[Słowo (1922)|«Słowo»]] (№127, 1934 г.) аб [[Канстанцыя Скірмунт|Канстанцыі Скірмунт]] і Юзэфе Куржанеўскай напісаў, што захапленні Канстанцыяй Скірмунт [[літваманы|«літваманіяй»]] не ўлічвалі тое, што «младалітоўцамі» паняцце «Літва» было звужана толькі да свайго этнаграфічнага, балтамоўнага арэала (Ковеншчыны), сягаючага межамі толькі да [[Горад Вільня|Вільні]] (неўключна). Гл.: ''Skirmuntt, R.'' [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Slowo_-_1934,_nr_127_Roman_Skirmunt_-_Panie_z_muru_-_p_3.jpg Panie z Muru (III)] / R. Skirmuntt // Słowo. — 1934. — № 127. — S. 3.</ref>. Хоць хутка і яны пачалі менаваць сябе толькі як «палякі»<ref>Гл. напрыклад: ''Туронак, Ю.'' Вацлаў Іваноўскі і адраджэнне Беларусі / Ю. Туронак. — Мінск : Медисонт, 2006. — С. 18.</ref>. === Змаганне «краёўцаў» за адзінства края === У [[1915]] г., з прыходам у [[Горад Вільнюс|Вільню]] нямецкіх войск у часе [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]], ідэя «краёўцаў» аб непадзельнасці і цэласнасці літоўска-беларускіх губерняў (Паўночна-Заходняга краю — былых зямель Вялікага Княства Літоўскага) увасобілася ў стварэнні Рады [[Канфедэрацыя Вялікага Княства Літоўскага|Канфедэрацыі Вялікага Княства Літоўскага]] — блока лідараў мясцовых беларускіх, літоўскіх, яўрэйскіх і польскіх этнапалітычных і этнакультурных рухаў, якія адносіліся да ліберальна-дэмакратычнага кірунку [[краёўцы|«краёвасці»]]. Ініцыятыва яе стварэння належала беларускім краёўцам-дэмакратам. Праграмныя дакументы Канфедэрацыі ВКЛ, якія распаўсюджваліся на чатырох мовах (беларускай, літоўскай, польскай і ідыш), пастуліравалі неабходнасць вылучэння акупаваных немцамі паўночна-заходніх губерняў з-пад юрысдыкцыі [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] і ўтварэння на гэтай тэрыторыі «незалежнай дзяржаўнай адзінкі» з соймам (парламентам) у Вільні, сфарміраваным шляхам агульных, роўных, прамых выбараў пры тайным галасаванні. Германскія ўлады не праявілі зацікаўленасці ў адраджэнні [[ВКЛ]]<ref>Праявілася і катэгарычная нязгода дзеячаў літоўскага (балтамоўнага) руху, якія мелі ўласную думку пра аўтаномію (ці самастойнасць) «Літвы» са сталіцай у Вільні, пра што яны вырашылі яшчэ ў 1905 г. на сваім [[Вялікі віленскі сойм (1905)|Вялікім віленскім сойме]]. Гл.: ''Смалянчук, А.Ф.'' Паміж краёвасцю... С. 336.</ref>. Пасля таго, як у пачатку лістапада [[1918]] г. нямецкія войскі пакідалі тэрыторыю [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]] паводле рашэнняў [[Брэсцкі мір|Брэсцкага міра]] (1918), лідары карэннага дваранства Мінскай губерні (галоўным чынам, члены [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] — прыхільнікі ліберальна-кансерватыўнага кірунку [[краёўцы|«краёвасці»]]) былі супраць падзелу Беларусі на часткі, выступілі з ініцыятывай стварэння пад нямецкім куратарствам [[Вялікае Княства Літоўска-Беларускае|Вялікага Княства Літоўска-Беларускага]] (з паўночна-заходніх губерняў) і папрасілі ў Мінску нямецкага генерала [[Эрых фон Фалькенгайн|Эрыха фон Фалькенгайна]] (1861—1922) паведаміць аб гэтым імкненні германскаму імператару [[Вільгельм II Гогенцолерн|Вільгельму II]]. Прыкметна, што мінскія дваране прапаноўвалі даць назву новай дзяржаве не «Вялікае Княства Літоўскае» (альбо «Вялікае Княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае»), а «Вялікае Княства Літоўска-Беларускае», што сведчыла пра прыманне імі новага значэння геаграфічнай і этнанімічнай тэрміналогіі. Генерал фон Фалькенгайн адказаў дэлегацыі мінскіх дваран, якіх узначаліў граф [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Чапскі]] (1861—1930), што павінен строга выконваць рашэнні Брэсцкага міра, але перадасць прапанову ў Галоўную імператарскую стаўку. Аднак немцы ў лютым [[1919]] г. хутка пакінулі ўсю тэрыторыю Беларусі, а на змену ім прышлі войскі [[бальшавікі|бальшавікоў]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 209.</ref>. <gallery perrow="5"> File:Czasopis - Litwa i Rus - rok 1 - grudzien 1912 - T 4 - z 3.jpg|Вокладка часопіса «Litwa i Ruś» (Вільня), 1911 г. File:Starolitwin - Kuryer Litewski 1906 nr 146 s 1.jpg|Артыкул «Мы і літоўцы» ананімнага аўтара пад крыптонімам «Старалітовец» (Starolitwin) у газеце [[Kurier Litewski (1905)|«Kurier Litewski»]] (№ 146, 1906 г.) </gallery> == Цікавыя звесткі == * Пад рэдакцыяй [[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|Мітрафана Доўнар-Запольскага]] ў [[1888]]—[[1889]] гг. выходзіў даведнік «Северо-Западный календарь» (1888—1893), які быў штогоднім дадаткам да прыватнай ліберальнай газеты [[Мінскі лісток (1886)|«Минский листок»]] і дзе частка матэрыялу друкавалася на [[беларуская мова|беларускай мове]]<ref>Гл.: ''Шыбека, З.'' Нарыс гісторыі Беларусі… С. 119.; Гісторыя Беларусі : у 6 т. — Т. 4. — С. 283.</ref>. Гэты каляндар і даведнік па шасці літоўска-беларускіх губернях складаў пэўную канкурэнцыю даведніку «Виленский Календарь» і іншым руска- і польскамоўным даведнікам, а рэдактар Доўнар-Запольскі друкаваў свае ўласныя артыкулы па гісторыі, этнаграфіі, статыстыцы края. Мітрафан Доўнар-Запольскі таксама напісаў шэраг гістарычных і этнаграфічных прац, дзе ўжываў (па цэнзурных прычынах) тэрміны «Паўночна-Заходні край» і «заходне-рускі»: «Статистические очерки Северо-Западного края» (1888), «Чародейство в Северо-Западном крае в XVII—XVIII вв.» (1890), «Западнорусская семейная община в XV веке» (1897), «Очерки по организации западно-русского крестьянства в XVI веке» (1905). * У [[Горад Мінск|Мінску]] штодзённа з 1 (14) лістапада 1902 па 8 (21) снежня 1905 г. выдавалася газета [[Северо-Западный край, газета|«Северо-Западный край»]] (якая ў [[1886]]—[[1902]] гг. мела назву [[Мінскі лісток (1886)|«Минский листок»]] і дзе працавалі аматары беларускай культуры і гісторыі — Мітрафан Доўнар-Запольскі, [[Янка Лучына]] і інш.). У 1905 г. яна стала [[сацыял-дэмакратыя|сацыял-дэмакратычнага]] ([[марксізм|марксісцкага]]) кірунку — надрукавала праграму [[II з'езд РСДРП|II з'езда]] [[РСДРП]], артыкул [[Уладзімір Ільіч Ленін|Уладзіміра Леніна]], памфлет [[Максім Горкі|Максіма Горкага]] і інш. А [[15 мая]] [[1905]] г. у газеце быў надрукаваны верш [[Янка Купала|Янкі Купалы]] «Мужык» — першы [[беларуская мова|беларускамоўны]] дэбют паэта ў друку [http://feb-web.ru/feb/periodic/pp0-abc/pp2/pp2-0481.htm]. <gallery perrow="5"> File:Severo-Zapadnyj kalendar - 1893 AD.jpg|Вокладка даведніка «Северо-Западный календарь», 1893 г. File:Mitrafan Dounar-Zapolski - Ocherki po organizacii zapadno-ruskogo krestianstva v XVI veke - 1907 AD.JPG|вокладка кнігі [[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|Мітрафана Доўнар-Запольскага]] «Очерки по организации западно-русского крестьянства в XVI веке» (1907 г.) File:Petrov - Belorussia i Litva - Istoricheskie sudby Severo-Zapadnogo kraja - 1890.jpg|Вокладка кнігі М.І. Пятрова «Белоруссия и Литва. Исторические судьбы Северо-Западного края» ([[Горад Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбург]], 1890 г.) File:Миловидов - Освобождение крестьян СЗК - 1901.jpg|Вокладка кнігі А.І. Мілавідава «Освобождение крестьян Северо-Западного края и поземельное устройство их при графе М.Н. Муравьеве» ([[Горад Вільнюс|Вільня]], 1901 г.) </gallery> == Карты літоўска-беларускіх губерняў Расійскай імперыі ў Сеціве == * [http://www.vln.by/sites/default/files/map6.jpg Полацкая і Магілёўская губерні 1778—1796] // сайт гісторыка Вячаслава Насевіча * [http://www.vln.by/sites/default/files/map3.jpg Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі ў 1793—1796 гг.] // сайт гісторыка Вячаслава Насевіча * [http://www.vln.by/sites/default/files/map5.jpg Беларусь у другой палове XIX — пачатку XX в.] // сайт гісторыка Вячаслава Насевіча * [http://www.runivers.ru/lib/book3295/16672/ Российский атлас, из сорока четырех карт состоящий и на сорок два наместничества Империю разделяющий, 1792 год] // Руниверс * [http://www.runivers.ru/lib/book7629/406248/ Карманный почтовый атлас всей Российской Империи разделенной на Губернии с показанием главных почтовых дорог, 1808 год] // Руниверс * [http://www.runivers.ru/lib/book3293/16652/ Атлас Исторический, Хронологический и Географический Российского государства, составленный на основании истории Карамзина Иваном Ахматовым, 1831 год] // Руниверс * [http://www.runivers.ru/lib/book4750/58819/ Атлас Российской Империи, содержащий в себе 51 губернию, 4 области, Царство Польское и Княжество Финляндское, 1835 год] // Руниверс * [http://www.runivers.ru/lib/book3296/16681/ Подробный атлас Российской Империи с планами главных городов, 1876 год] // Руниверс * [http://rodmurmana.narod.ru/Karty.htm Карты губерняў еўрапейскай частцы Расійскай імперыі, 1903 год] * [http://www.runivers.ru/lib/book7761/450334/ Россия. Географическое описание Российское Империи по губерниям и областям с географическими картами, 1913 год] // Руниверс * [http://starye-karty.litera-ru.ru/index.html#gub Картографическая энциклопедия: старые карты Российской империи] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140307064333/http://starye-karty.litera-ru.ru/index.html#gub |date=7 сакавіка 2014 }} // Литера Ру == Гл. таксама == * [[Северо-Западная жизнь|«Северо-Западная жизнь»]] == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * Акты Виленской археографической комиссии (Акты издаваемые комиссиею, Высочайше учрежденною для разбора древних актов в Вильне). — Вильна: Тип. А.Г. Киркора, 1865. — [http://www.runivers.ru/lib/book3036/9545/ Т. I. Акты Гродненского земского суда]. — 377 с. * ''Анисимов, В.'' Виленская губерния / В. Анисимов // Энциклопедический словарь Русского библиографического института Гранат. — Москва: Изд. тов. А. Гранат и К°, 1912. — Т. 10: Вех — Воздух. — С. 153—171. * [[Яўген Канстанцінавіч Анішчанка|''Анішчанка, Я.К.'']] Інкарпарацыя: Літоўская правінцыя ў падзелах Рэчы Паспалітай / Я.К. Анішчанка. — Мінск : Хурсік, 2003. — 470 с. * ''Арсеньев, К.'' Статистические очерки России / К. Арсеньев. — Санкт-Петербург : Тип. Импер. академии наук, 1848. — 503 с. * Беларусы : у 10 т. / Рэдкал.: В. К. Бандарчык [і інш.]. — Мінск : Беларус. навука, 1994—2007. — Т. 4 : Вытокі і этнічнае развіццё / В. К. Бандарчык [і інш]. — 2001. — 433 с. * Белоруссия // Географическо-статистический словарь Российской империи / сост. П. Семенов; Русское географическое общество. — СПб : Тип. В. Безобразова, 1863. — Т. I. — С. 371. * Белоруссия // Энциклопедический словарь; изд. Ф.А. Брокгауз, И.А. Эфрон. — СПб : Тип. И.А. Эфрона, 1891. — Т. V. — С.231. [http://www.runivers.ru/lib/book3182/10140/] * Белоруссы // Энциклопедический словарь; изд. Ф.А. Брокгауз, И.А. Эфрон. — СПб : Тип. И.А. Эфрона, 1891. — Т. V. — С. 232—234. [http://www.runivers.ru/lib/book3182/10140/] * [[Алесь Белы|''Белы, А.'']] Белая Русь / А. Белы // Вялікае княства Літоўскае : энцыкл. : у 3 т. — Мінск , 2006. — Т. 1. — С. 306—308. * [[Алесь Белы|''Белы, А.'']] [http://pdf.kamunikat.org/3662-1.pdf Хроніка «Белай Русі»: нарыс гісторыі адной геаграфічнай назвы] / А. Белы. — Мінск : Энцыклапедыкс, 2000. — 238 с. — ISBN 985-6599-12-1 * ''Большакова, О.В.'' Российская империя: система управления. Современная зарубежная историография: аналитический обзор / О.В. Большакова ; Центр социал. науч.-информ. исслед. Отд. отеч. и зарубеж. истории; Отв. ред. В.М. Шевырин. — М., 2003. — 92 с. [http://www.inion.ru/files/File/2003_Bolshakova_ros_imper.pdf]{{Недаступная спасылка}} * [[Пётр Іванавіч Брыгадзін|''Бригадин, П.И.'']] Минские губернаторы: история власти / П.И. Бригадин, А.М. Лукашевич. — Минск : БГУ, 2009. — 351 с. (фрагмент кнігі гл. тут [http://www.simst.bsu.by/main/guide/brigadin/7.pdf] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131001215756/http://www.simst.bsu.by/main/guide/brigadin/7.pdf |date=1 кастрычніка 2013 }}) * [[Фадзей Булгарын|''Булгарын, Ф.'']] Путевые заметки на поездке из Дерпта в Белоруссию и обратно, весной 1835 года // Выбранае / Ф. Булгарын ; уклад., прадм., камент. А. Фядуты. — Мінск : Беларускі кнігазбор, 2003. — С. 173—223. * Волости и важнейшие селения Европейской России / Министерство внутренних дел Российской империи. — Санкт-Петербург : Изд. Центрального статистич. комитета, 1886. — Вып. V. Губернии Литовской и Белорусской областей. — 259 с. * ''Ганчарук, І.'' Палітыка царызму ў адносінах да каталіцкай царквы (1772—1830) / І. Ганчарук // Беларус. гіст. часоп. — 2002. — № 1. — С. 39—46. * Географический атлас Российской империи [Карты] / Сост. на основании Высочайше утвержденного наставления 24 декабря 1848 года Александром Вощининым. — Санкт-Петербург : 1851. — 17 л. * Гісторыя Беларусі. Курс лекцый : у 2 ч. / П.І. Брыгадзін, У.Ф. Ладысеў, П.І. Зялінскі [і інш.]. — Мінск : РІВШ БДУ, 2002. — Ч. 2 : XIX—XX стагоддзі. — 656 с. * Гісторыя Беларусі: Падруч. у 2 ч. / Я.К. Новік, [[Генадзь Сямёнавіч Марцуль|Г.С. Марцуль]], І.Л. Качалаў і інш.; Пад рэд. Я.К. Новіка, Г.С. Марцуля. — Мн.: Выш. шк., 2003. — Ч. 1. Ад старажытных часоў — па люты 1917 г. — 416 с. * Гісторыя Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. — Мінск : Экаперспектыва, 2000—2012. — Т. 4 : Беларусь у складзе Расійскай імперыі (канец XVIII—пачатак XX ст.) / М. Біч [і інш.]. — 2005. — 519 с. * [[Міхаіл Дзмітрыевіч Далбілаў|''Долбилов, М.Д.'']] Русский край, чужая вера: Этноконфессиональная политика империи в Литве и Белоруссии при Александре II / М.Д. Долбилов. — М. : Новое литературное обозрение, 2010. — 1000 с. * Живописная Россия: Отечество наше в его земельном, историческом, племенном, экономическом и бытовом значении: Литовское и Белоруское Полесье / под общ. ред. П.П. Семенова. — репринт. воспр. изд. 1882 г. — Минск : БелЭн, 1993. — 550 с. * ''Зайончковский, П.А.'' Правительственный аппарат самодержавной России в XIX в. / П.А. Зайончковский. — М. : Мысль, 1978. — 288 с. * Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — Москва: Новое литературное обозрение, 2006. — 608 с. * Западный край // Энциклопедический словарь; изд. Ф.А. Брокгауз, И.А. Эфрон. — СПб : Тип. И.А. Эфрона, 1894. — Т. XII. — С. 247. * Западный край // Большая энциклопедия: Словарь общедоступных сведений по всем отраслям знания; под ред. С.Н. Южакова. — СПб : Тип. Тов-ва «Просвещение», 1902. — Т. 9. — С. 507. * История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс : Eugrimas, 2013. — 318 с. * ''Казлоў, Л.Р.'' Беларусь на сямі рубяжах / Л.Р. Казлоў, А.К. Цітоў. — Мінск : Беларусь, 1993. — 71 с. * Канфесіі на Беларусі (к. XVIII — XX ст.) / В.В. Грыгор'ева [і інш.] ; навук. рэд. У.І. Навіцкі. — Мінск : Экаперспектыва, 1998. — 340 с. * ''Каппелер, А.'' Россия — многонациональная империя: Возникновение. История. Распад / А. Каппелер; пер. с нем. С. Червонная. — М. : Традиция, 2000. — 344 с. — ISBN 5-89493-009-Х * [[Аляксандр Аляксандравіч Кісялёў|''Киселев, А.А.'']] [http://zapadrus.su/2012-04-11-14-59-43/2013/-1863-/246-2013-01-19-133149.html Конфессиональные аспекты кадровой политики российских властей в полицейских учреждениях МВД белорусских губерний во второй половине XIX — начале XX вв.] // Западнорус [Электронны рэсурс] * [[Аляксандр Аляксандравіч Кісялёў|''Киселев, А.А.'']] Система управления и чиновничество белорусских губерний в конце XVIII — первой половине XIX в. / А.А. Киселев. — Минск : ВА РБ, 2007. — 172 с. * ''Корнилов, И.'' Русское дело в Северо-Западном крае. Материалы для истории Виленского учебного округа преимущественнно в муравьевскую эпоху / И. Корнилов. — Санкт-Петербург : Тип. А. Лопухина, 1901. — 420 с. * [[Міхаіл Восіпавіч Каяловіч|''Коялович, М.О.'']] Чтения по истории Западной России / М.О. Коялович. — СПб, 1884. — 341 с. * [[Алег Латышонак|''Латышонак, А.'']] Гісторыя Беларусі ад сярэдзіны XVIII — да пачатку ХХІ ст. / А. Латышонак, Я. Мірановіч. — Вільня–Беласток : Інстытут беларусістыкі, Беларускае гістарычнае таварыства, 2010. — 368 с. * ''Лебедкин, М.'' [http://books.google.ru/books?id=yZcZAAAAYAAJ&pg=RA2-PA9&dq=%22%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%8C%22&hl=ru&sa=X&ei=hL_dUKWoGMSg4gSU6ICgBw&ved=0CEMQ6AEwAw#v=onepage&q=%22%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%8C%22&f=false О племенном составе народонаселения Западного края Российской империи // Вестник Юго-Западной и Западной России. Историко-литературный журнал. Октябрь. Том II. Киев, 1862] * ''Липранди, А.П.'' [http://dlib.rsl.ru/01003548360?get=pdf «Отторженная возвратих»: Падение Польши и воссоединение Западно-Русского края] / А.П. Липранди (А. Волынец). — СПб : Калашниковск. тип. А.Л. Трунова, 1893. — 80 с. * ''Литвинов, М.М.'' [http://dlib.rsl.ru/loader/view/01003545042?get=pdf Литовская область, Полесье и страна к югу от Полесья : Записки офицеров старш. курса Николаев. акад. Ген. штаба, сост. по лекциям адъюнкт-проф. М. Литвинова в 1883—83 г.] / М.М. Литвинов. — СПб : Общественная польза, 1883. — 16 с. * Литовское племя // Географическо-статистический словарь Российской империи / сост. П. Семенов; Русское географическое общество. — СПб : Тип. В. Безобразова, 1867. — Т. III. — С. 62—64. * ''Луговцова, С.Л.'' Политика российского самодержавия по отношению к дворянству Белоруссии в конце XVIII — первой половине XIX вв. / С.Л. Луговцова. — Минск : БГПУ, 1997. — 79 с. * [[Антон Іванавіч Луцкевіч|''Луцкевіч, А.'']] [http://kamunikat.org/download.php?item=10103-1.pdf&pubref=10103 Выбраныя творы: праблемы культуры, літаратуры і мастацтва] / Антон Луцкевіч; уклад., прадм. , камэнт., індэкс імёнаў, пер. з пол. і ням. А. Сідарэвіча. — Мінск : Кнігазбор, 2006. — 460 с. * ''Лысенко, Л.М.'' Губернаторы и генерал-губернаторы Российской империи (XVIII – начало XX века) / Л.М. Лысенко. — М. : МПГУ, 2001. — 2-е изд. — 358 с. * [[Віталь Сяргеевіч Макарэвіч|''Макарэвіч, В.'']] «Антыразбор» шляхты: падробкі дваранскіх дакументаў і нелегальныя набілітацыі ў Беларусі ў XIX ст. / В. Макарэвіч // ARCHE. — 2008. — № 11. — С. 221—236. * [[Віталь Сяргеевіч Макарэвіч|''Макарэвіч, В.'']] Разбор шляхты ў беларускіх губернях Расійскай імперыі (канец XVIII — XIX ст.) / В. Макарэвіч. — Мінск: БДУ, 2018. — 315 с. * Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Виленская губерния / сост. А. Корева. — Санкт-Петербург: Тип. И. Огризко, 1861. — 804 с. * Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Минская губерния / сост. И. Зеленский. — Санкт-Петербург : Воен. тип., 1864. — Ч. 1. — 672 с. * [[Сяргей Паўлавіч Меч|''Меч, С.'']] Россия. Учебник отечественной географии / С. Меч. — Москва : Изд. Кушнерев и К°, 1914. — 13-е изд. — 238 с. * [[Аляксей Ілліч Мілер|''Миллер, А.'']] [http://uchebilka.ru/literatura/12119/index.html?page=2‎ Формирование наций у восточных славян в XIX в. — проблема альтернативности и сравнительно-исторического контекста] // uchebilka.ru [Электронны рэсурс] * Народы России. Белорусы и поляки / Издание "Досуг и дело". — СПб : Общественная польза, 1878. — 68 с. * ''Насытка, Я.'' «Тыя ж беларусы…»: Этнічныя межы беларусаў у XIX — пачатку XX ст. / Я. Насытка // Беларуская мінуўшчына. — 1994. — № 4. — С. 11—15. * Обозрение исторических сведений о составлении свода местных законов западных губерний. — Санкт-Петербург, 1837. — 96 с. * Паўночна-заходні край // [[Беларуская Савецкая Энцыклапедыя]] : у 12 т. — Т. 8. — С. 339. * ''Петров, Н.И.'' Белоруссия и Литва. Исторические судьбы Северо-Западного края / Н.И. Петров. — СПб. : Тип. Тов. "Общественная польза", 1890. — 585 с. [http://www.runivers.ru/lib/book4334/52989/] * ''Раюк, А.Р.'' Практыка азначэння Магілёўскай губерні ў афіцыйным справаводстве ў 1772–1917 гг. / А.Р. Раюк // Гісторыя Магілёва: мінулае і сучаснасць : зборнік навуковых прац удзельнікаў ІХ Мінарод. навук.-практ. канф., Магілёў, 25-26 чэрвен. 2015 г. / уклад. А.М. Бацюкоў, І.А. Пушкін. — Магілёў : УА МДУХ, 2015. — С. 53—59. * Революционный подъем в Литве и Белоруссии в 1861—1862 гг.: материалы и документы / гл. ред. : С. Кеневич. — М. : Наука, 1964. — 707 с. * ''Реклю, Э.'' [http://dlib.rsl.ru/loader/view/01004461306?get=pdf Россия европейская и азиатская] : в 2 т. / Э. Реклю. — Т. 1. Европейская Россия. До Урала. — СПб. : А. Ильин, 1883. — 700 с. * ''Сакалова, М.'' Паўночна-Заходні край / М. Сакалова // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — — Мн., 1999. — Т. 5. — С. 441. * [[Сусана Міхайлаўна Самбук|''Самбук, С.М.'']] Политика царизма в Белоруссии во второй половине XIX века / Ред. В.П. Панютич. — Минск : Наука и техника, 1980. — 224 с. * Сборник императорского русского исторического общества. — Т. 23: Письма Императрицы Екатерины II к Гримму (1774—1796) / изданные с пояснительными примечаниями Я. Грота. — СПб. : Тип. Императорской Академии Наук, 1878. — 734 с. * ''Сементовский, А.'' Этнографический обзор Витебской губернии / А. Сементовский. — Санкт-Петербург : Тип. Н. Хана. — 1872. — 69 с. * [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|''Смалянчук, А.Ф.'']] Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 — люты 1917 г. / А. Ф. Смалянчук. — СПб. : Неўскі прасцяг, 2004. — 406 с. * [[Дарус Сталюнас|''Сталюнас, Д.'']] Границы в пограничье: белорусы и этнолингвистическая политика Российской империи на Западных окраинах в период Великих Реформ / Д. Сталюнас // Ab Imperio. 2003 — № 1. — С. 261—292. * ''Столпянский, Н.П.'' Девять губерний Западно-Русского края в топографическом, геогностическом, статистическом, экономическом, этнографическом и историческом отношениях : (С карт. девяти губерний края) / Н.П. Столпянский. — СПб : тип. Гогенфельдена и К°, 1866. — 200 с. * [[Юрый Туронак|''Туронак, Ю.'']] [http://pdf.kamunikat.org/1771-1.pdf Вацлаў Іваноўскі і адраджэнне Беларусі] / Ю. Туронак. — Мінск : Медисонт, 2006. — 180 с. * [[Мікалай Герасімавіч Устралаў|''Устрялов, Н.Г.'']] [http://dlib.rsl.ru/loader/view/01003570717?get=pdf Исследование вопроса, какое место в русской истории должно занимать Великое княжество Литовское?] / Н.Г. Устрялов. — Санкт-Петербург : тип. Экспедиции заготовления гос. бумаг, 1839. — 42 с. * [[Мікалай Герасімавіч Устралаў|''Устрялов, Н.'']] Русская история: в 2 ч. / Н. Устрялов. — Изд. 5-е. — Санкт-Петербург : тип. Апполона Фридрихсона, 1855. — Ч. 2. Новая история. — 600 с. * [[Алаіза Сцяпанаўна Пашкевіч|''Цётка'']]. Творы / Цётка; [укладанне, прадмова і каментарыі Сцяпана Александровіча]. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1976. — 302 с. * [[Аляксандр Іванавіч Цвікевіч|''Цьвікевіч, А.'']] «Западно-руссизм»: Нарысы з гісторыі грамадскай мысьлі на Беларусі ў ХІХ і пачатку ХХ в. / А. Цьвікевіч. — 2-е выд. — Мінск : Навука і тэхніка, 1993. — 352 с. * [[Павел Іозеф Шафарык|''Шафарик, П.И.'']] [http://dlib.rsl.ru/loader/view/01003560707?get=pdf Славянское народописание] / П.И. Шафарик; пер. с чешского И.Бодянского. — М. : Университетская типография, 1843. — 182 с. * ''Ширяев, Е.Е.'' Беларусь: Русь Белая, Русь Черная и Литва в картах / Е.Е. Ширяев. — Минск : Навука і тэхніка, 1991. — 119 с. * [[Захар Шыбека|''Шыбека, З.'']] Нарыс гісторыі Беларусі (1795—2002) / З. Шыбека. — Мінск : Энцыклапедыкс, 2003. — 490 с. * [[Родрыг Фёдаравіч Эркерт|''Эркерт, Р.Ф.'']] [http://dlib.rsl.ru/loader/view/01003543776?get=pdf Взгляд на историю и этнографию западных губерний России : (с атласом)] / [соч.] Полк. Р. Ф. Эркерта. — Санкт-Петербург : тип. Дома призрения малолет. бедных, 1864. — 72 с. * Этнаграфія беларусаў: гістарыяграфія, этнагенез, этнічная гісторыя / В. К. Бандарчык [і інш]. — Мінск : Навука і тэхніка, 1985. — 215 с. * Этнаграфія Беларусі : энцыклапедыя / рэдкал. І.П. Шамякін [і інш.]. — Мінск : БелСЭ, 1989. — 575 с. * ''Buchowski, K.'' [http://pbc.biaman.pl/Content/2045/litwomani_i_polonizatorzy.pdf Litwomani i polonizatorzy : mity, wzajemne postrzeganie i stereotypy w stosunkach polsko-litewskich w pierwszej połowie XX wieku] / K. Buchowski. — Białystok : Biblioteka Uniwersytecka im. Jerzego Giedroycia w Białymstoku, 2006. — 430 s. * [[Марыя Чапская|''Czapska, M.'']] Florian Czarnyszewicz // Ostatnie odwiedziny i inne szkice / M. Czapska. — Warszawa : Więź, 2006. — S. 164—171. * [[Якуб Гейштар|''Gieysztor, J.'']] Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. / J. Gieysztor; przedmowa i przypisy prof. T. Korzona. — Wilno : Nakładem Tow. Udz. «Kurjer Litewski», 1913. — T. 1. — 422 s. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Sukcesy i porażki. Ziemiaństwo polskie Ziem Zabranych w wyborach do Dumy Państwowej i Rady Państwa 1906—1913 / R. Jurkowski. — Olsztyn: WUWM Olsztyn, 2009. — 550 s. * [[Ігнат Эмануэль Лахніцкі|''Lachnicki, I.E.'']] [http://www.polona.pl/dlibra/doccontent?id=5954&from=FBC Statystyka gubernii Litewsko-Grodzienskiey] / I.E. Lachnicki. — Wilno : Druk. Józefa Zawadzkiego, 1817. — 88 s. * [[Уладзіслаў Адамавіч Міцкевіч|''Mickiewicz, W.'']] Pamiętniki : w 3 t. / W. Mickiewicz. — Warszawa—Kraków—Lublin—Łódź—Paryż—Poznań—Wilno—Zakopane : Gebethner i Wolf, 1927. — T. 2 : 1862—1870. — 441 s. * [[Міхал Клеафас Агінскі|''Ogiński, M.K.'']] Pamiętniki Ogińskiego o Polsce i polakach od roku 1788 aż do konca roku 1815 : w 4 t. / M.K. Ogiński; z języka francuzkiego. — Poznań : Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego, 1871. — T. 3. — 218 s. * ''Rodkiewicz, W.'' Russian Nationality Policy in the Western Provinces of the Empire (1863—1905) / W. Rodkiewicz. — Lublin: Scientific Society of Lublin, 1998. — 257 s. * [[Напалеон Роўба|''Rouba, N.'']] [http://pawet.net/library/history/bel_history/_articles/rouba/Rouba_N._Przewodnik_po_Litwe_i_Bia%C5%82ejrusi.html Przewodnik po Litwie i Białejrusi] / N. Rouba. — Wilno : Wydawnictwo "Kurjera Litewkiego", 1908. — 2-e wyd. — 215 s. [http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=14001&from=publication&] * [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|''Skirmuntt, R.'']] [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Slowo_-_1934,_nr_127_Roman_Skirmunt_-_Panie_z_muru_-_p_3.jpg Panie z Muru (III)] / R. Skirmuntt // Słowo. — 1934. — № 127. — S. 3. * [[Дарус Сталюнас|''Staliunas, D.'']] Making Russians. Meaning and Practice of Russification in Lithuania and Belarus after 1863 / D. Staliunas. — Amsterdam—New York : Rodopi, 2007. — 465 s. * [[Дарыуш Шпопер|''Szpoper, D.'']] Sukcesorzy Wielkiego Księstwa. Myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1904—1939 / D. Szpoper. — Gdańsk : Arche, 1999. — 357 s. * ''Weeks, T.R.'' Nation and State in Late Imperial Russia. Nationalism and Russification on the Western Frontier, 1863—1914 / T.R. Weeks. — DeKalb: Northern Illinois University Press, 1996. * [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|''Woyniłłowicz, E.'']] Wspomnienia. 1847—1928 / E. Woyniłłowicz. — Wilno : Józef Zawadzki, 1931. — cz. 1. — 368 s. * [[Марыян Здзяхоўскі|''Zdziechowski, M.'']] Idea polska na kresach / M. Zdziechowski // Widmo przyszłości : szkice historyczno-publicystyczne / M. Zdziechowski. — Wilno : Grafika, 1939. — S. 1—17. == Знешнія спасылкі == * [http://www.runivers.ru/lib/book3130/ Полное собрание законов Российской Империи. Собрание Первое] // Руниверс * [http://www.runivers.ru/lib/book3136/ Полное собрание законов Российской Империи. Собрание Второе] // Руниверс * [http://www.runivers.ru/lib/book3139/ Полное собрание законов Российской Империи. Собрание Третье] // Руниверс * [[Сяргей Міхайлавіч Токць|''Токць, С.'']] [http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bzh/24/04.htm Беларуская ідэнтычнасць у ХІХ ст.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305191643/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bzh/24/04.htm |date=5 сакавіка 2016 }} // Białoruskie Zeszyty Historyczne, № 24, 2005 г. [http://kamunikat.org/usie_czasopisy.html?pubid=2202] * [[Дарус Сталюнас|''Сталюнас, Д.'']] [http://www.russianresources.lt/archive/Mater/staliunas.html Этнополитическая ситуация Северо-Западного края в оценке М.Н. Муравьева (1863—1865)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150924092948/http://www.russianresources.lt/archive/Mater/staliunas.html |date=24 верасня 2015 }} * [http://ru.delfi.lt/abroad/belorussia/zhizn-na-dve-strany-pochemu-litovskaya-derevnya-smotrit-bt-i-citiruet-lukashenko.d?id=64702271 Жизнь на две страны: почему литовская деревня смотрит БТ и цитирует Лукашенко] // delfi.lt {{Commons|Category:Northwestern Krai}} {{Беларусь у тэмах}} {{Гісторыя Беларусі 2}} {{Выдатны артыкул|Гісторыя}} [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Літвы]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Заходнерусізм]] [[Катэгорыя:Гістарычная геаграфія Беларусі]] [[Катэгорыя:Гістарычная геаграфія Літвы]] i00fr9h3yxu7imivi9hyvf1kvw5gzzv Брагін 0 16897 4194233 4181048 2022-08-25T16:39:02Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Значэнні}} {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Брагін |арыгінальная назва = Брагін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = Flag of Bragin.svg |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = 000 Brahin 09.JPG |подпіс = |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 47|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 16|lon_sec = |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 40000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = 1147 |ранейшыя назвы = Брягинь, Брягинъ |статус з = 1938 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = +375 2344 |паштовы індэкс = 247630 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Brahin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978973 }} '''Брагін'''<ref name="NNP"/> — гарадскі пасёлак у [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Брагінскі раён|Брагінскага раёна]], на беразе ракі [[Брагінка]]. Насельніцтва — 4400 чалавек (2020)<ref name="2020-Estimate"/>. == Гісторыя == === Раннія часы === Першы пісьмовы ўспамін пра паселішча, датаваны 1147 годам, сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]]. У тую зіму, ''«како уже рекы сташа»'', дружыны [[Князі чарнігаўскія|чарнігаўскіх князёў]] Ольгавічаў і Давыдавічаў ''«с Половци воеваша Брягинь»'', што належаў да Кіеўскага княства [[Ізяслаў Мсціславіч|Ізяслава Мсціславіча]]<ref>Полное собрание русских летописей (ПСРЛ). Т. 2. Ипатьевская летопись. — СПб., 1908. Стб. 359.</ref>. Імкнуліся гэтак адпомсціць за папярэдняе разрабаванне ім чарнігаўскіх валасцей. Горад паўстаў у зоне кантактнага рассялення [[дрыгавічы|дрыгавічоў]] і палянаў. У 1187 годзе ў [[Білагародка (Кіева-Святошынскі раён)|Белгарадзе]] вялікі кіеўскі князь [[Рурык Расціславіч (вялікі князь кіеўскі)|Рурык Расціславіч]] сыну свайму Расціславу «''створи же… велми силну свадбу ака же несть бывала в Руси… сносе же своеи''» (нявестцы Верхуславе, васьмігадовай дачцэ суздальскага князя Усевалада Юр’евіча, якую бацькі адпусцілі «''в Русь с великою любовью''») «''далъ многи дары и городъ Брягинъ''»<ref>ПСРЛ. Т. 2. Стб. 658.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:POL COA Leliwa.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Ляліва» роду Манівідавічаў.]]У 1360-я гады Брагін у складзе Кіеўскага княства ўвайшоў у [[Вялікае Княства Літоўскае]], дзе стаў цэнтрам воласці; належаў вялікаму князю. Надалей, побач з [[Рэчыца]]й, [[Мазыр]]ом і [[Оўруч]]ам, Брагін (Brehynya) згаданы ў «Спісе гарадоў, замкаў і земляў, прыналежных князю Свідрыгайлу», датаваным вераснем-кастрычнікам 1432 года<ref>Полехов С. В. Наследники Витовта. Династическая война в Великом княжестве Литовском в 30-е годы XV века. — Москва: «Индрик», 2015. С. 521—525</ref>. У 1458 годзе колішні маршалак князя Свідрыгайлы (1438), а на той час [[Віленскае ваяводства|віленскі ваявода]] [[Івашка Манівідавіч|Ян Манівідавіч]] склаў тэстамэнт сынам Яну і [[Войцех Янавіч Манівід|Войцеху]] на Брагін, [[Горваль]], [[Любеч]] і іншыя маёнткі<ref>Semkowicz W. Przywileje Witolda dla Moniwida, starosty Wileńskiego, i testament jego syna Jana Moniwidowicza. // Ateneum Wileńskie. — Wilno, 1923. № 5 (6). S. 261.</ref>, набытыя ім і яго бацькам баярынам Манівідам яшчэ ад вялікага князя [[Вітаўт]]а<ref>Вячаслаў Насевіч. Манівідавічы. // Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя: у 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. Т. 2. К-Я. С. 270.</ref>. У 1471 годзе Кіеўскае княства было пераўтворана ў [[Кіеўскае ваяводства|аднаіменнае ваяводства]]. Пасля смерці Войцеха Манівідавіча ў 1475 годзе Брагінам зноў кіраваў вялікакняскі намеснік, пра што ёсць звестка на 1496 год, калі скарб атрымаў «2 копе гроше''и''». У 1499 годзе людзі з Брагінскай і іншых валасцей бралі ўдзел у работах на Кіеўскім замку: «''А до Киева люди посланы города ωправлѧти с Поднепръ|скихъ волостеи. | З Бобрȣиска с обеюхъ половицъ 80 чоловеков с топоры. | З Мозыра и зо Пчича 80 чоловековъ. | З Брагинѧ 40 чоловековъ. | З Речицы 60 чоловековъ. | З Горволѧ 40 чоловековъ''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России — Т. 1(6): Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики / М. Е. Бычкова (отв. сост.), О. И. Хоруженко, А. В. Виноградов; отв. ред. тома С. М. Каштанов — Москва; С.-Петербург: Нестор-История, 2012. С. 397, 399.</ref>. У XIV—XVII стагоддзях існаваў [[Брагінскі замак]]<ref>Ткачоў М. А. Замкі і людзі. — Мінск: Навука і тэхніка, 1991. С.123 — 124</ref>. У чэрвені 1500 года вялікім князем [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандрам]] выдадзены ліст пану Богушу Багавіцінавічу, намесніку пералайскаму, «''о бране дани''» з Падняпроўскіх «''и инших руских''» валасцей, у іх ліку з Горвальскай, Рэчыцкай, Брагінскай, Мазырскай, Бчыцкай, пра што было абвешчана тутэйшым «''наместником нашым и старцомъ, и всимъ мужом''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1993. С. 295</ref>. Брагін названы ў дамове паміж Вільняй і Масквой 1503 года сярод валасцей, якія кароль польскі і вялікі князь літоўскі Аляксандр прапанаваў вялікаму князю маскоўскаму [[Іван III Васільевіч|Івану Васільевічу]] і сыну яго [[Васіль III|Васілю Іванавічу]] «''в тые перемиръные лета, шесть летъ, не воевати и не зачепляти ни чым''», з свайго боку паабяцаўшы захоўваць недатыкальнасць валасцей у Масковіі. Урэшце бакі ў тым пагадзіліся<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 5 (1427—1506) / E. Banionis. С. 209; Памятники дипломатических сношений Московского государства с Польско-Литовским. — Т. 1. (1487—1532). — С.- Петербург, 1882. С. 395, 400</ref>. 3 чэрвеня 1504 года прывілеем караля Аляксандра з Брагінскай воласці былі вылучаныя [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Хойнікі|Хвойнікі]] з усімі прылегласцямі ды падараваныя на вечныя часы за вайсковыя заслугі пану Сямёну Фёдаравічу Палазовічу<ref>Аrchiwum Główny Akt Dawnych. Аrchiwum Рrozorów і Jelskich (далей: AGAD. APiJ). Sygn. 1. S. 3, 200. Sygn. 2. S. 78</ref>. 7 ліпеня 1506 года манарх перадаў Брагін з воласцю ў трыманне пану Данілу Дзедкавічу, быўшаму на «''нашои службе в Оръде Перекопскои''», пакуль той не выбера належныя яму 230 коп грошаў<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1(6). С. 37.</ref>. Але неўзабаве кароль Аляксандр памёр, а яго брат і пераемнік [[Жыгімонт Стары]] «''взяли есмо тую волостку Брягин къ нашои руце''», замест яе аддаўшы пану Д. Дзедкавічу на два гады карчму ў Чаркасах<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). / A. Baliulis ir kt.- Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidykla, 1995. С. 131—132, 168—169.</ref>. У тым жа 1506 годзе праз Брагін прайшлі крымскія татары. [[File:Загаловак і ўводзіны да акту 1512 г.jpg|thumb|left|Загаловак і ўводзіны да Акта абмежавання Брагінскай воласці 1512 г. з кнігі Мазырскага гродскага суда 1776 г.]][[File:POL COA Korybut.svg|165пкс|thumb|Герб «Карыбут» князёў Вішнявецкіх.]]Лістом ад 25 кастрычніка 1509 года кароль Жыгімонт аддаў князю [[Міхаіл Васільевіч Збаражскі|Міхаілу Васільевічу Збаражскаму]] «''тую волость нашу Брягин… з людми и зъ данью грошовою и медовою, и куничъною, и бобровою, и со всимъ с тымъ, какъ тая волость на насъ держана, до живота его''». Раней князь ужо карыстаўся даходамі з яе «''до воли господаръское''»<ref>Lietuvos Metrika. Kniga Nr. 8 (1499—1514). С. 431.</ref>. 2 кастрычніка 1511 года манарх, каб абараніць людзей ад злоўжыванняў пісараў-паборцаў не адно ў ваенныя ліхалецці, а і ў мірныя часы, выдаў прывілей у ліку іншых даннікам з Падняпроўскіх валасцей «''…зъ Речицы, съ Брягина{{efn-ua|Згадка пра Брагін у гэтым шэрагу гаспадарскіх валасцей выглядае анахранізмам, бо ўжо амаль два гады ён «''со всимъ с тымъ''» (з людзьмі і прыбыткамі) пажыццёва належаў князю М. Збаражскаму.|}}, зъ Мозыра, зъ Бчича…''», каб «''ихъ при старине зоставили.., какъ бывало за предковъ нашихъ, за великого князя [[Вітаўт|Витовта]] и [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жикгимонта]], ижъ они сами собравши дань грошовую, и бобры и куницы, отношивали до скарбу нашого, а медъ пресный до ключа.., всю сполна.., на роки звычайныи, а то есть первый рокъ Божье Нароженье, другій Середопостье, третій Великъ-день…''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 2. (1506—1544). — С.-Петербург, 1848. №.75</ref>{{efn-ua|Раней змест дакумента часта альбо не раскрываўся, альбо выкладаўся зусім недарэчна. У артыкулах канца XIX ст. паведамлялася: «''Za czasów litewskich B. był własnością wyłączną wielkich książąt, a w r. 1511 otrzymał ważne przywileje od Zygmunta I''» [Al. Jel. Brahin. // Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich (SGKP). — Warszawa, 1880. T. I. S. 348], «''… в качестве господарского города Сигизмунд I снабдил Брагин в 1511 г. грамотой, обеспечивавшей права жителей и дававшей им различные льготы''» [Запольский М. Брагинская волость (исторический очерк). // Календарь «Северо-Западного края» на 1889 год. – Москва, 1889. С. 115]. Больш як праз сто гадоў апошняе было паўторана: «''У 1511 кароль Жыгімонт І Стары дараваў Б. грамату, якая давала жыхарам пэўныя правы і льготы''» [Рогалеў А. Ф. Брагін. // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мінск: БелЭн, 1994. С. 63; у сваёй кнізе аўтар яшчэ дадаваў: «''Такія граматы забытым богам мястэчкам не даваліся''» (Рогалеў А. Ф. Сцежкі ў даўніну. Геаграфічныя назвы Беларускага Палесся. — Мінск: Полымя, 1992. С. 63)]. У пачатку бягучага стагоддзя сітуацыя са зместам, як здавалася, нарэшце была выпраўлена: «''У 1511 вял. князь выдаў Б. грамату, паводле якой яго жыхары мелі права плаціць падаткі непасрэдна ў дзярж. скарб.''» [Грынявецкі Валерый. Брагін. // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 340]. У лютым 2009 г., аднак, ва ўкраінскай Вікіпедыі з'явілася дылетанцкае сцвярджэнне (існавала да 5 мая 2021 г.), маўляў: «''1511 року поселенню надано магдебурзьке право.''», у верасні 2009 г. яно паўторана ў французскай, а колькі гадоў таму да пастановы гэтага тэатра абсурду (тэма бо — перыферыйная) далучыліся і некаторыя навукоўцы: «''У 1511 році тодішній король польський і великий князь литовський Сигізмунд І Старий своїм привілеєм дарував мешканцям Брагіна право на самоврядування.''» [Мацук А. Брагін // Князі Вишневецькі. – Київ, 2016 (2017). С. 213], «''Пожалування міста Збаражському примусило брагінських міщан звернутися до короля Сигізмунда І та отримати від нього у 1511 р. охоронний привілей.''» [Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. // Днепровский паром. Материалы научно-исследовательского полевого семинара «Культурно-исторический потенциал Восточного Полесья и перспективы развития регионального туризма» (11-12 августа 2016 г., г. Брагин), Международных историко-краеведческих чтений «Днепровский паром» (8-9 августа 2017 г., г. Лоев). — Минск, 2017. С. 14 («апрабацыя» гэтай найбольш недарэчнай трактоўкі выканана яшчэ ў лістападзе 2014 г. з тлумачэннем: «...охранный привилей, который ограничивал власть владельца в отношении горожан», гл.: Маленький город в большой истории: Брагин в XVI — XVII веках. // https://gp.by/mneniya/news36000.html)]. Апошнія меркаванні асабліва уражваюць, бо прывілей выдадзены каралём не на просьбу брагінскіх мяшчан, а ў адказ на скаргі даннікаў Падняпроўскіх і Задзвінскіх гаспадарскіх валасцей, якіх у спісе ажно 13! Акрамя Брагіна, з канкрэтнай падачы А. Ельскага (SGKP. — 1889. T. X. S. 133), у якога дакумент памылкова датаваны 11 кастрычніка 1511 г., пачалі ўпэўнена прыпісваць магдэбургскае альбо «частковае» (гл.: [[Рэчыца]]) магдэбургскае права і Рэчыцы, а вось пра згаданы побач з імі Мазыр на 1511 год — ані слова (як і ў А. Ельскага); ён жа атрымаў сапраўдную магдэбургію ад караля Стэфана Баторыя ў 1577 г. (Цітоў Анатоль. Геральдыка Беларускіх местаў. – Мінск: Полымя, 1998. С. 192, 228; Цітоў А. Да пытання аб гербе горада Рэчыцы // Трэція Міжнародныя Доўнараўскія чытанні (г. Рэчыца, 14–15 верасня 2001 г.) / Рэд. кал.: В.М. Лебедзева (адказ. рэд.) і інш. – Мінск: Беларускі кнігазбор, 2002. С. 239; у аўтара дата на месяц пазнейшая, чым у А. Ельскага, у якога запазычыў звестку, — 11.XI.1511). Тае магдэбургіі ў Рэчыцы, якая, магчыма, мела хіба самакіраванне, заснаванае на «рускім» праве, прынамсі, у XVI — XVII стст., а ў Брагіна і дык ніколі не было (гл.: Голубеў В., Волкаў М. Рэчыца ў часы Вялікага княства Літоўскага // Беларускі гістарычны часопіс. – 2014. № 5. С. 4, 5 – 6, у гэтых аўтараў дакумент чамусьці датаваны 2.XI.1511, а яшчэ яны, замест Т. Скрыпчанкі, дарэмна адрасавалі крытычную заўвагу М. Ткачову наконт крыніцы 1561 г.; Білоус Н. Привілеї польського короля Стефана Баторія для Лоєва 1576 та 1582 рр. // Місто: історія, культура, суспільство. Е-журнал урбаністичних студій. – Київ, 2018. Вип. 1 (5). C. 164).}}. У хуткім часе князь М. Збаражскі, жадаючы атрымаць воласць «''на вечность''», біў чалом аб правядзенні яе абмежавання, што і выканаў да 7 сакавіка 1512 года каралеўскі дваранін, дзяржаўца трахцемірскі і дымірскі Іван Андрэевіч Кміціч<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 1728. Врп. 1. Спр. 19. А. 1049—1050адв.</ref>. У 1514 годзе{{efn-ua|М. К. Любаўскі меркаваў, што падараванне адбылося ў год праведзенага абмежавання — 1512, гл.: Любавский М. К. Областное деление и местное управление Литовско-Русского государства ко времени издания первого Литовского статута. Исторические очерки / М. К. Любавский – Москва: Университетская типография, 1892. С. 239.|}} кароль Жыгімонт Стары падараваў князю «''тую волостку Брягин з местом и с корчмами, и з мытом, и з городищом, и со всими селы, и з людми, кром тых сел, што первеи того кому у тои волости будем дали''»<ref>Lietuvos Metrika. Knyga Nr. 9 (1511—1518). Užrašymų knyga 9 / Metryka Litewska. Księga Nr 9 / 9 księga wpisów / Księga-kontynuacja (1508—1518). Wydał K. Pietkiewicz (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). — Vilnius: Žara, 2002 [2004]. С. 240</ref>. [[File:Кафля з Брагіна.jpg|thumb|Паліхромная кафля з Брагіна, сярэдзіна XVI ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]] [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі|ІМЭФ]].]]Ад 1517 года маёнткам валодалі сыны М. Збаражскага{{efn-ua|У 1490, 1511, 1512 гадах ён ужо, бывала, падпісваўся Вішнявецкім, а ў 1517 годзе, незадоўга да смерці, Вішнявецкім і Збаражскім, гл.: Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. — Warszawa, 1895. S. 553.|}} князі Фёдар (†1533), потым Аляксандр (†1555){{efn-ua|І. В. Кандрацьеў дзіўным чынам здолеў атаясаміць яго з унукам, таксама Аляксандрам Міхайлавічам Вішнявецкім, старостам любецкім ды лоеўскім з 1585 г., спаслаўшыся на артыкул С. П. Зімніцкай, у якім, аднак, усё выкладзена слушна (гл.: Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15; Кондратьєв І. В. Князі Вишневецькі на старостинських урядах Любецького староства // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья. Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель) / редкол. В. М. Метлицкая (отв. ред.) [и др.]. – Минск: Четыре четверти, 2018. С. 46).|}} Вішнявецкія<ref>Зимницька С. П. Родові володіння Вишневецьких на території Волині, Брацлавщини і Київщини в рецепції українських і польських істориків / С. П. Зимницька // Гуманітарний журнал. — 2005. — № 1-2. — С. 128, 130</ref>. У 1535 годзе за часамі [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Вялікім Княствам Літоўскім (1534—1537)|вайны Вялікага Княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай]] Брагін спалілі маскоўскія войскі<ref>Грынявецкі Валерый. Брагін. С. 340.</ref>. Прынамсі ад 1541 года пачаліся памежныя спрэчкі ўладальнікаў Брагіна князёў [[Вішнявецкія|Вішнявецкіх]] і ўладальнікаў Астраглядавічаў і Хвойнікаў князёў Відэніцкіх (Любецкіх){{efn-ua|Тады Брагінам валодаў князь Аляксандр Міхайлавіч Вішнявецкі, а Астраглядавічамі і Хвойнікамі князь Дзмітры Раманавіч Відэніцкі.|}}<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 3, 4</ref>. У 1559 годзе кароль [[Жыгімонт Аўгуст]] пацвердзіў права на Брагінскі маёнтак князям Аляксандру, Максіму і Міхаілу Аляксандравічам Вішнявецкім. Князь Максім у 1565 годзе спачыў, не пакінуўшы нашчадкаў<ref>Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od czternastego wieku. S. 556</ref>. У ходзе адміністрацыйнай рэформы 1565—1566 гадоў была вызначана мяжа Кіеўскага павета на ўчастку, дзе знаходзілася Брагінская воласць: «… ''Мозырскою границою до Брагиньское границы, а Брагиньскою границою до Днепра, по левои стороне пущаючи волость Речицкую, до Любеча…_… а Словешнею доловъ ажъ до Припети, по правои стороне поветъ Киевъскии, а по левои Мозырскии, а черезъ реку Припеть, оставуючи полеве Речицу со всими границами, а поправу Брягинь со всим поветомъ Киевским ажъ до Днепра''…»<ref>Русская историческая библиотека (далей: РИБ). Т. XXX. Литовская метрика. Отд. 1-2. Ч. 3. Т. 1. — Юрьев, 1914. Стб. 892, 893</ref>{{efn-ua|У свой час А. Ябланоўскі адвольна, без апоры на крыніцы, выключна з геаграфічных меркаванняў, змясціў Брагінскую воласць у складзе Любецкай акругі (павета) побач з Любецкім і Лоеўскім староствамі (Źródła dziejowe (ŹD). T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. Ziemie ruskie. Ukraina (Kijów–Bracław) / A. Jabłonowski. – Warszawa, 1894. S. 26; ŹD. T. XXII. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. XI. — Warszawa, 1897. S. 30, 210). І. В. Кандрацьеў пайшоў яшчэ далей, абсалютна беспадстаўна залічыўшы Брагін (у іншых выпадках яго палову) да Любецкага староства і нават да Любецкай воласці (!) [Кондратьєв І. В. Любецьке староство (XVI – середина XVII ст.). /І. В. Кондратьєв – Чернігівський національний педагогічний університет ім. Т. Г. Шевченка; Історико-археологічний музейний комплекс «Древній Любеч». – Чернігів: Видавець Лозовий В. М., 2014. С. 20, 69, 79, 196–97]. Больш за тое. Ідэя, упершыню выказаная яшчэ ў 2005 г., вельмі хутка з'явілася ў артыкуле «Любеч» адной з беларускіх энцыклапедый (Вялікае Княства Літоўскае. Энцыклапедыя. Т. 3. Дадатак. А-Я – Мінск, 2010. С. 316). Відавочна, аўтар не змяніў сваю пазіцыю і дагэтуль, бо ў яго аўтарэфераце (тэкст самой дысертацыі, на жаль, недаступны) сустракаем фразу – «''В цей час змінюються і кордони Любецького староства, в основному після відпадіння у 1564 р. Брагінської волості.''» [Кондратьєв І. В. Лівобережні староства Київського воєводства Великого Князівства Литовського та Речі Посполитої: Соціально-територіальні трансформації XIV – XVII ст.: Автореферат дисертації на здобуття наукового ступеня доктора історичних наук. – Київ, 2020. С. 19]. Тут І. В. Кандрацьеў паўтарыў яшчэ і старую памылку М. К. Любаўскага, запазычаную А. Ябланоўскім; абодва меркавалі, што Брагінская воласць у апісанні межаў паказана часткай Мазырскага павета. Гэта, як вынікае з прыведзенага ўрыўку, не так, бо — «''Брягинь со всим поветомъ Киевским''», не з Мазырскім. Да Любецкай воласці і староства належалі некалькі паселішчаў сучаснага Брагінскага раёна, аніяк не колішняй воласці. «Воласць Брагіня» у пачатку XVI ст. межавала з Мазырскай, Рэчыцкай, Любецкай и Чарнобыльскай валасцямі (гл.: Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 4 — 9, 41 (іл. № 3: Jakubowski J. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego w połowie XVI wieku. 1, Część północna, skala 1 : 1.600.000: objaśnienie do mapy. – Kraków: Skł. gł. w księgarniach Gebethnera i Wolfa, 1928. На карце – Брагінская воласць у атачэнні Мазырскай, Рэчыцкай, Чарнобыльскай і Любецкай валасцей.).|}}{{efn-ua|П. Г. Кляпацкі без спасылкі на крыніцу даводзіў, што Брагінская воласць была часткай Мазырскага павета і да рэформы сярэдзіны 1560-х гг., гл.: Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли. Т. 1. Литовский период. – Одесса, 1912. С. 183, 195, 197 (ёсць і аўтарская карта).|}}. Напярэдадні падпісання акту [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўказам караля і вялікага князя Жыгімонта Аўгуста ад 6 чэрвеня 1569 года Кіеўскае ваяводства, названае княствам (разам з Брагінам), як раней Падляская і Валынская землі, было далучана («''вернута''») да [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Польскай]]<ref>Volumina Legum. Tom II. — Petersburg: Nakładem i drukiem Józafata Ohryzki, 1859. S. 77 — 87; Падалінскі У. // Беларускі гістарычны агляд. — 2012. Т. 19. С. 329—337 (Рэцэнзія на кн.: Litwin H. Równi do równych: kijowska reprezentacja sejmowa 1569—1648. — Warszawa, 2009)</ref>. Князі-русіны Аляксандр і Міхаіл Вішнявецкія, спадчыннікі Брагінскага маёнтка, маючы зямельныя ўладанні на Валыні, спачатку для прыняцця прысягі ў каралеўскі замак Уладзімірскі не з’явіліся, але ўрэшце ім давялося падпарадкавацца волі манарха<ref>Жизнь князя Андрея Михайловича Курбского в Литве и на Волыни. — Киев, 1849. Том 1. С. 22, 24</ref>. === Карона Каралеўства Польскага === У сакавіку 1574 года маёнтак Брагін разам з замкам быў падзелены паміж князямі-братамі Аляксандрам і Міхаілам Аляксандравічамі Вішнявецкімі{{efn-ua|І. В. Кандрацьеў, пэўна, не чытаў сам дакумент, але жадаючы паказаць Брагін прыналежным да Любецкага староства, г. зн. дзяржаўным уладаннем, сцвярджаў нібы «''У 1574 р. Брагінський замок був описаний королівськими ревізорами.''», а гонар узвядзення замка надаў князю Міхайлу Вішнявецкаму, няслушна адрозніваючы яго ад М. Збаражскага. (Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15). І адкуль інфармацыя?..|}}. Частка замка князя А. Вішнявецкага выглядала так: {{пачатак цытаты}}…''мне зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, левая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест. Которою столбою на бланковане ходят. Светлица великая над вороты. Церковь в стене святое Троицы зо всим накладом тое церкви: золотом, серебром, книгами и зо всим тым, што одно в той церкви накладу естъ. Также с попом и дьяконом и з их островами, дубровами, чертежами, полми и сеножатми и зо всими их пожитки и доходы, тое церкви належачими. Ку тому теж будоване: светлицы в стене городни, поклеты, погреб, спижарни вси, яко тая сторона полеве в собе ся мает, аж до вежи тое, што от Брягинки, которая зосталася на делу от мене брату моему его милости князю Михайлу. Такжо теж и тые домы, будоване, светлицы, которые на земли стоят в замку. А ку тому место нашо Брягинское яко люди отчизные, бояре, куничники, загородники, дворцы наши на посаде''… {{канец цытаты}} У князя Міхаіла Вішнявецкага — свая доля замкавай спадчыны{{efn-ua|Насуперак таму, як працяглы час даводзілася ў літаратуры (гл.: Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гомельская вобласць. / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БСЭ, 1985. С. 104; Памяць. Брагінскі раён. – Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 39 – 40; Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1. Кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БЭ, 2004. С. 112), у Гарадзішчы (сучас. пасёлак [[Тэльман (Брагінскі раён)|Тэльман]]) пры князях Вішнявецкіх не тое мураванага замку, але і драўлянай панскай сядзібы не было.|}}: {{пачатак цытаты}}''А его милости князю Михайлу Вишневецскому, брату моему, зосталася половина замку Брягинского, вшедши в замок, правая сторона, взявши от тое городни шостое, в которой столба ест, которою столбою на бланкованье ходят, аж до вежи, которая от реки Брягинки. Тая вежа вся зосталася брату моему его милости князю Михайлу с тою вежою, што от Глухович, зо всими городнями, свирнами, светлицами, спижарнями, пивницами, пекарнею так, яко тая сторона замку поправе в собе мает. Ку тому церковь за замком в месте святого Николы зо всим накладом тое церкви, с попы их, з их островами, полями, сеножатми и всими пожитки и доходы, ку той церкви належачими._А места нашого Брягинского его милости князю Михайлу, брату моему, зосталася яко людей отчизных, бояр, куничников, огородников ведле рейстров наших, которые промежку себе есмо подавали._…Также теж ворота замковые, мост перед замком и тот, што от места до места, и ровы около замку — то все наполы подданые наши направовати мают… Теж што ся дотыче веж, которые в месте у острозе побудованы. Мне тая вежа зостала, што от Микулич, а его милости князю Михайлу, брату моему, што от Глухович. Ку тому острог около места нашого Брягинского мают подданые мои направовати и робити от тое вежи мое, што от Микулич, поправе, а подданые его милости князя, брата моего, также острог повинни будуть робить от вежи его милости от Глухович поправе, розделивши увес острог с подданными моими наполы''.{{канец цытаты}} Акрамя таго, князю Аляксандру дасталіся сёлы [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]], [[Сялец (Брагінскі раён)|Селце (Сялец)]], [[Лісцвін]], дварэц (сядзіба) [[Высокае (Хойніцкі раён)|Высокае]], сёлы [[Веляцін]], [[Зашчоб’е]], востраў Дудоўшчына, а князю Міхаілу — сёлы [[Глухавічы]], [[Губарэвічы|Губаровічы]], [[Бабчын]], [[Старыя Юркавічы|Юркавічы]], Дубно, [[Крыўча]], [[Галкі]], [[Сяўкі|Сеўкоўцы (Сяўкі)]], [[Піркі|Перка]], [[Дублін (Брагінскі раён)|Доблін]], [[Дзімамеркі|Дамамірка]], востраў [[Рудакоў (Хойніцкі раён)|Рудакоў]], востраў [[Удалёўка]]<ref>Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік — Выпуск 1. — 2000. — С. 187—192.</ref>. Паводле рэестру 1581 года, апублікаванага Аляксандрам Валерыянам Ябланоўскім, палова Брагіна з сёламі на той час належала князю Міхаілу Вішнявецкаму, старосце чаркаскаму і канеўскаму, а другая палова — удаве яго брата Аляксандра, памерлага ў 1577 годзе. Для ўсёй часткі маёнтку князя Міхаіла пададзеная толькі сума пабору — 86 фларынаў і 5 грошаў. Адносна паловы места Брагіна княгіні Аляксандры (з Капустаў) Вішнявецкай паведамляецца пра 32 дымы [[асадныя сяляне|асадных сялян]] (×6 — прыблізна 192 чалавекі), 21 дым [[агароднікі|агароднікаў]] (126 чалавек){{efn-ua|Вось ужо больш за пятнаццаць гадоў як І. В. Кандрацьеў упарта прылічвае тых сялян-агароднікаў да заградовай шляхты: «… 21 осада «загродової» (убогої чи «лезної») шляхти.» (І. Кондратьєв. Лоєвське староство у 1585 – середині ХVII ст. // Пятыя міжнародныя Доўнараўскія чытанні. Рэчыца, 22-23 верасня 2005 г. – Гомель, 2005. С. 197; Кондратьєв І. В. Брагінщина у складі Любецько-Лоєвського староства Київського воєводства. С. 15), што і зусім невытлумачальна.|}}, 1 святара (6), 5 чабатароў (30), 4 кавалёў і слесараў (24), 2 краўцоў (12), 2 {{падказка|рымараў|майстроў па вырабу конскага рыштунку}} (12). Асадныя плацілі па 15 грошаў, святар 2 фларыны, агароднікі па 4-6 грошаў, рамеснікі па 15 грошаў падатку, а жыхароў было каля 402 чалавек<ref>ŹD. T. XX. Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. IX. — Wykazy… S. 36, 37, 38</ref>. У іншым датаваным 13-м сакавіка 1581 года дакуменце паведамляецца, што пан земскі пісар кіеўскі Дзмітры Ялец надзелены паўнамоцтвамі ў справе размежавання добраў пана падкаморага кіеўскага Шчаснага Харлінскага з уладаннямі князя Міхаіла Вішнявецкага, кашталяна брацлаўскага, «''miasta Brahinia, sioła Chłuchowic'' [Hłuchowicz]'', Hubarowa'' [Hubarowicz] ''y Babczyna''», а таксама княгіні-ўдавы Аляксандравай Вішнявецкай і яе дзяцей «''jmienia Brahina, Mikulic, Listwina y innych sioł do Brahinia nalezących''»<ref>Руська (Волинська) метрика [Текст] : регести документів Коронної канцелярії для укр. земель (Волинське, Київське, Брацлавське, Чернігівське воєводства) 1569—1673 / Держ. ком. арх. України, Центр. держ. істор. арх. України, м. Київ, Ін-т укр. археографії та джерелознавства ім. М. С. Грушевського НАН України, Генер. дирекція держ. арх., Голов. арх. давніх актів; ред. і упоряд Г. Боряк [та ін.]; передм. П. К. Грімстед. — Київ, 2002. С. 301—302</ref>. 18-м мая 1596 года датаваны пазоў у Оўруцкі гродскі суд на скаргу пана Шчаснага Харлінскага, падкаморага кіеўскага, да ўладальніка паловы маёнтку Брагін князя Адама Аляксандравіча Вішнявецкага, які асадзіў падданых сваіх на грунтах Астраглядавіцкіх<ref>Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Archiwum Radziwiłłów (AGAD. AR.). Dział X. Sygn. 926. S. 1</ref>. [[File:Брагін на мапе 1613 г.jpg|thumb|left|Брагін на карце ВКЛ 1613 г. (фрагмент){{efn-ua|Брагін тут пазначаны чамусьці ў Рэчыцкім павеце (зямлі) ВКЛ.|}}.]]У 1603 годзе пасля Кіева, Астрога і Гошчы ў Брагіне пры двары князя Адама Вішнявецкага з’явіўся будучы Ілжэдзмітрый І, дзе ўпершыню і «прызнаўся», што ён — царскі сын<ref>Акты, собранные в библиотеках и архивах Российской империи археографической экспедицией Императорской академии наук. Т. 2. 1598—1613. — С.-Петербург, 1856. С 143; РИБ.- С.-Петербург, 1891. Т. XIII. Стб. 22, 973</ref>. 28 ліпеня 1606 года ў Мазырскі гродскі суд ад імя вяльможнага князя Адама Вішнявецкага была пададзена скарга на яго ўласных слуг Юзафа Лісоўскага, Адама Брозку, як прынцыпалаў, на памагатых Паўла Плядоўскага, Яна Гаварэцкага, Мікалая Шумскага, Себасціяна Савіцкага, Мацюша Брозку, Янкоўскага, Кардышэўскага і іншых за тое, што яны напярэдадні перад світаннем, «''не зважаючы на пачцівасць і павіннасць сваю шляхецкую.., змовіўшыся як здраднікі на здароўе пана свайго, да замку места Брагінскага з гасподаў сваіх адначасова сабраўшыся, з полгакамі{{efn-ua|Полгак – кароткая стрэльба, калібрам удвая меншым, чым у гакаўніцы.|}}, з аголенымі шаблямі ў замак гвалтоўна ўламіўшыся, але з-за супрацьдзеяння аховы князя да пакою панскага дайсці не здолеўшы, чэлядзь пры ім тады быўшую, як мужчын, так і белых галоў, разагналі.., як злачынцы і здраднікі да скарбцу, дзе ўся маёмасць рухомая яго міласці захоўвалася, ланцуг і замкі наперад адбіўшы, уламіліся…''». А нарабаваўшы ўсялякага дабра, «''коней есче до того подданых князя его милости до колко на поли порвавши, з места Брагиня повтекали…''». Згаданы сярод слуг-рабаўнікоў [[Аляксандр Юзаф Лісоўскі]] — будучы знакаміты правадыр неўтаймоўных «[[Лісоўчыкі|лісоўчыкаў]]», надта рухавых і баяздольных вершнікаў, якія былі «галаўным болем» не адно для ворагаў, але і для насельніцтва і ўладаў Рэчы Паспалітай, бо аплачвалі ўласную службу жорсткімі рабаўніцтвамі ўсюды, дзе б ні з’явіліся<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 19 — 23</ref>. У 1628 годзе князь Канстанцін Карыбут Вішнявецкі, апякун дзяцей князя Міхаіла, з паловы места Брагіна з 15 дымоў плаціў па 3 злотыя, з 2-х святароў па 6 зл., з 2-х мяснікоў па 6 зл., з млынара 6 зл., з краўца 6 зл., з 6 агароднікаў па 1 зл. і 6 грошаў; усяго разам з сёламі — 271 злоты і 6 грошаў. Пан Ян Точэвецкі з паловы маёнтку Брагін княгіні Адамавай Вішнявецкай{{efn-ua|Мужа не стала ў 1622 годзе.|}} плаціў 200 злотых<ref>Архив Юго-Западной России (далей: Архив ЮЗР). Ч. 7. Т. 1. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 393—394, 399</ref>. Паловай Брагінскага замка і места з фальваркам і сялом Глухавічы, сёламі Спярыж, Малейкі, Казловыброды (Казялужцы?), Галкі, Рудакоў, Бабчын, Губаровічы, Дублін, Юркавічы, Сцяжарна, Удалёўка, Крывін, Пірка, Нудычы, Пучын, Чахі, Рудыя, Крывіца (Крыўча?), Дамамірка, Хатуча, Мокіш, хутарамі Еўлашы, Гамолічы, Ілічы валодаў, а ў 1638 г. заставіў на чатыры гады за 65 000 злотых пану Мікалаю Лосятынскаму князь [[Іерамія Міхал Вішнявецкі|Іерамія Міхал, сын Міхаіла, Вішнявецкі]]<ref>Tomkiewicz W. Jeremi Wiśniowiecki (1612—1651) / W. Tomkiewicz. — Warszawa, 1933. S. 112, 113; звесткі пра паселішчы: AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 5-6</ref>. Ён жа і аб’яднаў абедзьве паловы Брагінскай спадчыны малодшай галіны роду Вішнявецкіх у сваіх руках<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. Monografia rodu. — Poznań, 2007. S. 145, 171</ref>. 20 ліпеня 1641 года Крыстына, дачка князя Адама Вішнявецкага, на той час жонка Пятра Даніловіча, крайчага кароннага, саступіла князю Іераміі сваю палову замка і места Брагін з сёламі Сялец, Конанаў, Гуты (Huty), Удалёўка{{efn-ua|Удалёўка згаданая і сярод уладанняў князя Іераміі.|}}, Скураты, Рыжкаў, Вялікі Лес, Мікулічы, Катловіца, Карпілаўка, Конанаўшчына, Мількаўшчына, Веляцін, Лісцвін, Высокае, Звінячына, Мікітаўшчына (Mikidowszczyzna), Зашчоб’е, Слабада пры рудні, млынах і вялікім ставе, Амолічы (Omolicze){{efn-ua|Ці не Амелькаўшчына? Гамолічамі бо валодаў князь Іерамія. Альбо сітуацыя падобна як з Удалёўкай: валодалі рознымі часткамі паселішча? Але сведчанняў адпаведных няма...|}}, з прыналежнымі да маёнтку фальваркамі слуг-шляхчічаў Бялабжэскага, Калгановічаў, Ячэвіцкага, Якубоўскага, Баськевічавай, Лінкераў, Завацкага<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 933. S. 8-13</ref>{{efn-ua|Цікава, што арыгінал тэксту «darowizny Brahinia» пані Крыстыны, пададзены 24 ліпеня 1641 г. у кнігі Крэменецкага гродcкага суда, польскамоўны, а загаловак, уступ і заканчэнне запісаныя па-русінску.}}. [[File:Jeremi Wiśniowiecki.jpg|thumb|left|Партрэт князя Іераміі Міхала Вішнявецкага. Даніэль Шульц. Трэцяя чвэрць XVII ст.]][[File:Gryzelda Wiśniowiecka.PNG|thumb|200пкс|Партрэт княгіні Грызельды Канстанцыі з роду Замойскіх Вішнявецкай. Невядомы мастак. 1670-я гады.]]Ужо ў часы [[Паўстанне Хмяльніцкага|казацка-сялянскай вайны]], да 8 чэрвеня 1648 года князь Іерамія з княгіняй Грызельдай{{efn-ua|Княгіню і двор ён выправіў «''да Брагіна за Днепр''» яшчэ ў першай палове мая.|}} на працягу тыдня бавіліся ў Брагіне. Тут жа адпачывала і войска. Аўтар дыярыуша Багуслаў Казімір Машкевіч (Маскевіч) заўважыў, што як бы казакі не затрымаліся пад Чарнігавам, а працягнулі іх пераследаваць, то князю з княгіняй было б неспакойна. Брагін стаіць у надта ліхой мясціне — увесь на балотах сярод панурых лясоў<ref>Dyaryusz Bogusława Kazimierza Maszkiewicza. // Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze… / Wyd. przez J. U. Niemcewicza. Wydanie nowe Jana Niepomucena Bobrowicza.- Lipsk, 1840. T. V. S. 68, 70</ref>. Мелася на ўвазе, што рэгулярнаму войску (асабліва вершнікам, бо няма дзе развярнуцца) вельмі нязручна ладзіць тут бітву. Пазней жыхары Брагіна адчынілі браму войскам [[Багдан Хмяльніцкі|Багдана Хмяльніцкага]], якімі кіравалі палкоўнік Нябаба і Хвясько. Брагінцы і сяляне навакольных вёсак утварылі полк, які выступіў пад камандаю казацкага галавы Магеры. За здраду места разбурана войскам Рэчы Паспалітай. Замак у якасці ранейшага абарончага збудавання не аднаўляўся, але надалей маглі існаваць, як звычайна ў тыя часы, умацаваныя двары наступных дзедзічных і застаўных уладальнікаў. У хроніках яўрэйскіх аўтараў Натана Гановера і Мейера з Шчэбжэшына ці не ўпершыню згадана «''святая грамада Брагін''», моцна пацярпелая ад «хмяльніччыны» ў тым жа 1648 годзе<ref>Еврейские хроники XVII столетия (Эпоха «хмельничины»). Исследование, перевод и комментарии С. Я. Боровского. — Иерусалим: Гешарим, 1997. С. 112, 164</ref>. Сярод казакоў, захопленых у палон напярэдадні і пасля бітвы пад Загаллем, у датаваных 11 і 29 чэрвеня 1649 года дакументах названыя Мацвей Шумейка з Брагіна, паказачаны брагінскі баярын Кавальскі, Сямён Абязушанка і Хведар са Спярыжжа, Багдан з Брагіна, Фурс з Бабчына, падданыя князя Іераміі Міхала Вішнявецкага, ваяводы рускага, Пётр з Мокіша, падданы пана Катарскага, Міхед з Савічаў<ref>Джерела з історії Національно-визвольної війни українського народу 1648—1658 рр. Т. 1 (1648—1649). — Київ, 2012. С. 241, 242, 243, 244, 264, 266</ref>. Пасля смерці ў 1651 годзе князя Іераміі Брагін пэўны час быў уладаннем сына, будучага караля [[Міхал Вішнявецкі|Міхала Карыбута]]{{efn-ua|У фундушы 1742 г. сужэнства Міхала Сервацыя і Тэклі Ружы Вішнявецкіх запісана, нібыта яшчэ 16 жніўня 1670 года кароль пацвердзіў даўні фундуш манастырам у Сяльцы<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 694. Воп. 5. Спр. 140. А. 129адв.</ref>. Аднак, у навукова-папулярным выданні «Князі Вишневецькі» да матэрыялу А. Мацука пра Брагін змешчаны фотаздымак прывілею-пацверджання, датаванага тым жа 16 жніўня, але 1673 г., г. зн. ужо пасля смерці княгіні Грызельды і за некалькі месяцаў да спачыну самога манарха.}}, але апошні саступіў яго маці<ref>Мацук А. Брагін. С. 213—215</ref>. Пасля спачыну 17 красавіка 1672 года княгіні Грызельды Брагінскі маёнтак дастаўся яе пляменніку і стрыечнаму брату караля пану Станіславу Канецпольскаму<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 334—335</ref>{{efn-ua|Аўтар прывяла сведчанне аб валоданні Ст. Канецпольскім Брагінам на 1676 год.|}}, а ў 1682 годзе, паводле тэстамэнта, — усынаўлёнаму апошнім пану Яну Аляксандру Канецпольскаму, ваяводзічу бэлзскаму<ref>Pamiętniki o Koniecpolskich. Przyczynek do dziejów polskich XVII wieku. / Wydał Stanisław Przyłęcki. — Lwów, 1842. S. 375—389</ref>. У люстрацыі падымнага падатку Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства ад 25 студзеня 1683 года сказана, што пан Канецпольскі валодаў у месце Брагін 55 дымамі (каля 330 жыхароў), пан Сіліч — 27 (162), пан Бялабжэскі — 6 (36), пан Чэрскі — 3 (18); а яшчэ тут было 8 дымоў яўрэйскіх (48)<ref>АрхивЮЗР. Ч. 7. T. 1. С. 489, 490, 502</ref>. 14 верасня 1686 года брагінскі мешчанін Юры Андрыевіч пад прысягай паведаміў у Оўруцкім гродскім судзе, што як з-за казакоў, так і з-за войска Вялікага Княства Літоўскага, з места Брагін, акрамя яўрэяў, адышлі 15 дымоў (прыкладна 90 жыхароў)<ref>Архив ЮЗР. Ч. 7. Т. 1. С. 550—551</ref>. 28 чэрвеня 1687 года ў той жа суд Ваўжынцом Лавіцкім, падчашым ноўгарад-северскім, ад імя яснавяльможнага пана Яна Канецпольскага, ваяводзіча бэлзскага і каралеўскага палкоўніка, быў пададзены пратэст супраць «''нязносных крыўд, шкод, крыміналаў, наездаў і забоеў''», учыненых у маёнтку Брагінскай воласці палкоўнікам Войска Запарожскага Паўлам Апосталам Шчуроўскім, яго сотнікамі і казакамі. Тады 65 домагаспадарак (каля 390 жыхароў) пана Канецпольскага ў месце Брагін былі моцна зруйнаваныя працяглым (ад лістапада 1686 года) пастоем 65 казакоў і 30 коней, для якіх на ўсю зіму і вясну («''да самых świątek zielonych''») яны сталі своеасаблівай кухняй. Акрамя іншага, сотнік Русановіч моцна збіў брагінскага падстаросту Сташкевіча, а мешчаніна Антоненку ажно да смерці. Здзекваўся са святара Мікольскага, схапіўшы за галаву, цягаў каля царквы і збіваў за тое, што ён словамі ўшчуваў сотніка, які ў Вялікі пост уздумаў іграць музыку і танцаваць. На загад Апостала Русановіч пасля жорсткага катавання абрабаваў, а потым забіў ксяндза дамініканіна Булгака, які ехаў з Пінскага кляштара да сваякоў і заначаваў у Брагіне. Яшчэ сказана, што ўрэшце казакі П. Шчуроўскага гэткімі ўчынкамі «''rozegnali chłopów i mieszczanow z Brahińszczyzny za Dniepr''». Адным з сведкаў у справе выступіў брагінскі войт Цімафей Ленчанка<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 2. Акты о казаках (1679—1716). — Киев, 1868. С. 148—158</ref>. [[File:Herb Pobog barokowy.svg|165пкс|thumb|left|Герб «Побуг» роду Канецпольскіх.]]14-м лістапада 1705 года датаваная судовая скарга панства Станіслава і Алены Сілічаў на Зыгмунта Шукшту, адміністратара ўладальніка Хойніцкага маёнтку князя Дамініка Шуйскага, за чатырохразовае спаленне іхнай карчмы, збор кірмашовага і гандлёвага мыта з іх і з купцоў у м. Брагін<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 25 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1881. С. 12</ref>. 16 лютага 1709 года быў актыкаваны ліст каралеўскага ротмістра, лідскага стольніка Валерыяна Антонія Талмонта, у якім паведамляецца, што ён, выправіўшыся да маёнткаў Брагін і Хойнікі, прасіў шляхціча Мельчынскага дастаўляць для яго харугвы правіянт або грошы і загадаў выдаваць ад імя яго, Талмонта, распіскі; што за ўсе страты, нанесеныя шляхце і яе падданым войскамі, мусіць адказваць пан Мельчынскі, выбраны шляхтай дзеля забяспечання войск правізіяй у Кіеўскім ваяводстве; што за ракой Уша стаяць іншаземныя войскі і іх гэты ліст не датычыцца. 18 снежня 1710 г. скаргу ў суд падалі мельніцкі войскі Аляксандр Бандынэлі з жонкай, якія тады валодалі часткай сёл Брагінскага ключа Я. Канецпольскага, на стражніка вількамірскага З. Шукшту з жонкай: за збіццё ў м. Хойнікі іх яўрэя Фроіма Абрамовіча, ад чаго той памёр; за адмову таму ж яўрэю ў святым хрышчэнні, аб чым ён, зыходзячы, прасіў; за таемнае пахаванне трупа, рабаўніцтва ў нябожчыка грошай, пагрозы самым падаўцам скаргі. Тым жа днём датавана і скарга на забойства яўрэя Абрамовіча ўладальніка Брагіна Я. Канецпольскага<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 27 / Сост. А. Т. Белоусов. — Киев, 1882. С. 5, 45</ref>. 29 ліпеня 1719 года А. Бандынэлі падаў скаргу на ковенскага падстолія З. Шукшту за тое, што ён гвалтоўна адабраў поле ўва ўрочышчы Тварова, падараванае брагінскай царкве св. Мікалая яшчэ князямі Вішнявецкімі, збіўшы пры гэтым царкоўных сялян і перакалоўшы дзідамі валоў. Пазбаўленая угоддзяў царква прыйшла ў заняпад, што ледзь не прывяло да бунту прыхаджан. Таму падаўца скаргі вырашыў вярнуць царкоўныя землі і паслаў сваіх людзей, загадаўшы ім убраць жыта, засеянае падданымі пана Шукшты. Апошні, у сваю чаргу, сабраўшы да 200 чалавек чэлядзі, узброіўшы іх стрэльбамі, дзідамі і інш., з’явіўся на полі, калі туды прыйшлі брагінскія сяляне з святарамі, несшымі крыжы ў руках. Шукшта з сваімі людзьмі напаў на святароў, збіў іх. На абарону апошніх кінуліся брагінскія сяляне і мяшчане, адбылася жорсткая бойка, якая скончылася не на карысць З. Шукшты: ён вымушаны быў адыйсці, маючы шмат людзей параненымі, а аднаго забітым; з брагінцаў двое мяшчан былі цяжка параненыя. А. Бандынэлі заявіў пра адабранне яго людзьмі зброі у пана Шукшты падчас наезду. Возны агледзеў у Брагінскім замку тую зброю: 11 стрэльбаў, 9 бердышоў, 18 кос і г. д.<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 34 / Сост. А. И. Савенко. — Киев, 1906. С. 28-29</ref> [[Файл:Michał Servacy Višniaviecki. Міхал Сэрвацы Вішнявецкі (1749-56) (2).jpg|thumb|left|Міхал Сервацы Вішнявецкі. Невядомы мастак. Паміж 1749 і 1756 гг.]][[File:Падзел Вішнявеччыны на 1718 год.png|thumb|Пры падзеле Вішнявеччыны з братам Янушам Антоніем, кракаўскім кашталянам, у 1718 г. застаўны Брагінскі маёнтак ужо прызначаўся канцлеру ВКЛ Міхалу Сервацыю<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 960. S. 19-24</ref>.]][[File:Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 1734 г.png|міні|Міхал Сервацы ў чарговы раз падпісаўся графам на Брагіне. Маніфест 9 чэрвеня 1734 г.<ref>AGAD. AR. Dział X. Sygn. 958. S. 17-20</ref>]][[File:Сумы, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін.png|міні|left|Сумы злотых, запісаныя Міхалам Сервацыем жонцы Тэклі Ружы на добрах Вішнявец і Брагін<ref>AGAD. AR. Dział XI. Sygn. 155. S. 35</ref>.]]3 снежня 1719 года апошні на той час дзедзічны ўладальнік Брагінскіх добраў Ян Канецпольскі, ваявода серадзкі, спачыў. А ўжо 10 жніўня 1720 года пан Зыгмунт Шукшта, падстолі ковенскі, падаў у Оўруцкі гродскі суд сведчанне за подпісамі некалькіх шляхцічаў, якія на ўласныя вочы назіралі ў Брагіне жахлівую карціну: прыходскія могілкі Свята-Мікалаеўскай царквы, зруйнаваныя на загад пана Аляксандра Бандынэлі, войскага мельніцкага, а разам косці і чарапы, раскіданыя паўсюдна. На вызваленым жа месцы адказчыкам па-блюзнерску закладзены быў італьянскі сад (''ogród włoski'')<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. Акты об унии и состоянии православной церкви с половины XVII века (1648—1798). — Киев, 1871. С. 401—402</ref>. 11 жніўня 1721 года А. Бандынэлі, у сваю чаргу, абвінавіціў З. Шукшту ў тым, што ён падбіў глухавіцкага святара Якуба Бярнацкага сагнаць з поля ў урочышчы Дзяканаўскім настаяцеля брагінскай Мікалаеўскай царквы Якіма Давідовіча, хоць угоддзі тыя былі падараваныя царкве яшчэ князямі Вішнявецкімі. 2 жніўня Я. Бярнацкі, узяўшы ў дапамогу Мікіту, Касьяна, Уласа Канавалаў і яшчэ з дзесятак сялян глухавіцкіх, наехаў на сенажаць і айца Давідовіча za brodę porwawszy, {{падказка|pięścią|кулаком}} bił, tłukł, za włosy na ziemię obaliwszy, targał, włosy wyrwał, pokrwawił, з сенажаці сагнаў і касіць не даў, а яшчэ хацеў звязаць і да панскага двара адвезці<ref>Архив ЮЗР. Ч. 1. Т. 4. — С. 407—409</ref>. 14 чэрвеня 1724 года дорпацкі падкаморы Аляксандр Антоні Бандынэлі з жонкай заявілі ў судзе, што патрацілі вялікія сродкі на засяленне і аднаўленне застаўнога маёнтку Брагін, які атрымалі ў надта зруйнаваным стане<ref>Опись актовой книги Киевского центрального архива. № 38 / Сост. Е. П. Диаковский — Киев, 1906. С. 28</ref>. У тарыфе Оўруцкага павета Кіеўскага ваяводства 1734 года, складзеным паводле звестак папярэдняй люстрацыі, засведчана, што ў частцы места Брагін і яшчэ 36 паселішчах, якія трымаў пан Бандынэлі, налічвалася каля 355 двароў (прыкладна 2130 жыхароў). У частцы Брагіна і прыналежных да яе 19 паселішчах (акрамя Залесся і Зашчоб’я сялецкіх айцоў базылянаў), што знаходзіліся ў заставе ў пана Сіліча, было каля 175 двароў (прыкладна 1050 жыхароў)<ref>Тарифи подимного податку, сеймикові лауди і люстрації Київського воєводства першої половини XVIII століття. /Вид. друге, доп. Укл. Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 21, 39, 283—285</ref>. А. Бандынэлі спачыў у 1733 годзе і менавіта тады [[Міхал Сервацы Вішнявецкі|князь Міхал Сервацы з старэйшай галіны і апошні ў родзе Вішнявецкіх]] ці не ўпершыню падпісаўся як «''hrabia… na Brahiniu''»<ref>Акты, издаваемые Виленской археографической комиссией (АВАК) — Вильна, 1870. Т. IV. Акты Бресцкого гродского суда. С. 485</ref>. У 1741 годзе князь надаў фундуш царкве Раства Найсвяцейшай Багародзіцы, а ў 1744 годзе пацвердзіў ранейшы фундуш Свята-Мікалаеўскай царкве ў Брагіне (апошні ў 1774 г. быў пацверджаны панамі Ракіцкімі)<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 95, 118</ref>. Пасля смерці ў 1744 годзе князя Міхала Сервацыя Вішнявецкага яго вялізныя ўладанні адыйшлі да жонкі княгіні Тэклі Ружы з Радзівілаў († канец 1747). Прычым на Брагіне з прылегласцямі ёй было запісана ажно 400 000 злотых{{efn-ua|Параўнання дзеля: на Вішняўцы cum attinentiis — «усяго» 111 000 злотых.|}}<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 451—452</ref>. У 1748 г. мястэчка Брагін названае ў ліку паселішчаў, частка жыхароў якіх (галоўным чынам, шляхта) належала да рыма-каталіцкай Астраглядавіцкай парафіі Оўруцкага дэканату Кіеўскай дыяцэзіі<ref>Ks. Orłowski K. N. Defensa biskupstwa y dyecezyi Kiiowskiey. — Lwów, 1748. S. 148</ref>. Ад студзеня 1749 года маёнтак стаў уласнасцю Замойскіх<ref>Czamańska I. Wiśniowieccy. S. 452</ref>{{efn-ua|Спіс маёнткаў Вішнявецкіх са спасылкай на рукапіс князя Міхала Сервацыя гл.: Przezdziecki A. Podole, Wołyń, Ukraina: obrazy miejsc i czasów. — Wilno, 1841. Tom I. S. 57—62.|}}. Паводле ксяндза Ст. Залэнскага, дачцэ Міхала (†1735) і Эльжбеты (з князёў Вішнявецкіх) Замойскіх Катарыне, якая пабралася шлюбам з [[Ян Караль Мнішак|Янам Каралем Мнішкам]], падкаморым літоўскім{{efn-ua|У аўтара памылкова — з падкаморым ''каронным''.|}}, пры сямейным падзеле ў 1750 годзе дасталося ў трыманне «Брагінскае графства» (мястэчка Брагін з 37 вёскамі). Тады ж яна і фундавала ў Брагіне пры касцёлё, які наноў паставіла, місію, прызначыла езуіцкай рэзідэнцыі ў Юравічах пэўную суму грошай з умовай, каб нехта з місіянераў прыбываў да Брагіна і абслугоўваў духоўныя патрэбы католікаў{{efn-ua|Некаторыя звесткі пра місіянераў-езуітаў у нашай мясціне сустракаем у метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла: ксяндзы Вітвіцкі (1751), Ігнацы Барановіч (1752), Адальберт Чэрскі (1756—1760, 1766, 1767), Юзаф Артэльскі (1766, 1769, 1772, 1773), Стэфан Маргелевіч (1773); трое апошніх названыя менавіта місіянерамі брагінскімі, гл.: НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 153адв., 154—155адв., 156адв., 158—158адв., 207, 208, 229|}}<ref>Załęski S. Jezuici w Polsce. Kraków, 1905. T. 4. Cz. 4: Kolegia i domy założone za królów Jana Kazimierza, Michała, Jana III, obydwóch Sasów i Stanisława Augusta. 1648—1773. S. 1551</ref>. Часам не абміналі Брагін і гайдамакі. У 1750, 1751 годзе мястэчка і ваколіцы, частка якіх была тады ўладаннем пана Францішка Антонія Ракіцкага, ротмістра ашмянскага, пацярпелі ад іх рабаўніцтваў<ref>Белоруссия в эпоху феодализма. Сборник документов и материалов. Том 2: С середины XVII до конца XVIII века, до воссоединения с Россией / Под ред. А. И. Азарова, А. М. Карпачева, Е. И. Корнейчик. — Минск: Издательство Академии наук БССР, 1960. С. 396—398</ref>. [[File:Roslin, Aleksander. Portret Katarzyny z Zamoyskich Mniszchowej.jpg|міні|left|Партрэт Катарыны з Замойскіх Мнішак. Аляксандр Раслін. Каля 1752 года.]][[File:POL COA Zamoyski.svg|165пкс|thumb|Герб роду Замойскіх.]][[File:POL COA Rawicz.svg|165пкс|thumb|Герб «Равіч» паноў Ракіцкіх.]]З паказанняў арыштанта, гайдамацкага ватажкі, Івана Падалякі ў Кіеўскім гродскім судзе ад 20 кастрычніка 1750 г.: «''…ідучы да Брагіня каля млыноў, што завуцца Гарадзішчам, здыбалі аднаго чалавека, з імя і прозвішча невядомага, які… ўзяўся дабраахвотна праводзіць, і пайшлі да Брагіня; у Брагіню ўначы зрабавалі двух яўрэяў: сукмані, маніста, серабро і грошы забралі; кожнаму гайдамаку ў цвёрдай манеце дасталася па дзесятку рублёў, а ў дробнай манеце маскоўскай — па пяць рублёў і шэсць грывень; тую дробную манету ўсю аддалі правадніку Сцяпану..; той жа Сцяпан з Брагіня праводзіў іх да дому свайго бацькі і, там накарміўшы, у бацькі пакінуў грошы, а сам павёў іх да сваіх паноў, да Кімбараўкі…''»<ref>Архив ЮЗР. Ч. 3. Т. 3. Акты о гайдамаках (1700—1768). — Киев, 1876. С. 529—530</ref>. Нярэдка, рабаўніцтвы суправаджаліся забойствамі. Уражвае наступнае сведчанне: "''Тот же секунд-майор Галцов 25 августа 1750 г. рапортовал: «сего августа 25 дня писал к нему польского местечка Лоева, владельца конюшенного и ротмистра Антония Рокицкого местечка Брагина управитель шляхтич Верига, что сего августа против 25-го числа разбойников 12 ч-к, в ночи при селе Игрушине попа Павла Лазниченка разбили и двор огнем спалили, и жида разбили и огнем сожгли, а жидовку до смерти скололи; да в деревне Сувиде жида разбили, а жидовку огнем же зжгли и жиденка до смерти скололи, которое де село Игрушин и дер. Сувида разстоянием от Днепра против Любич с 15 верст''». Пазней Ф. Ракіцкі паведамляў кіеўскаму генерал-губернатару М. І. Лявонцеву: «''сего 1752 г. мая 10-го н. с. два гайдамаки именем Грицько Киселенко, а другой Пархоменко пойманы с товарищи в розбое и в допросе сего мая 15 в лоевском замке показали: …Из Жаров вышев, имев всякое к пропитанию изобилие, плыли Днепром до реки Брагинки и хотели прийти до местечка Брагина, но имея предосторожность, что были в опасности, поплыли вверх Днепром к Лоеву, мимо Любеча…''»<ref>Исторические материалы из архива Киевского губернского правления. Выпуск 5. / Сост. ред. неофициальной части Ал. Андриевский. — Киев, 1883. С. 13, 16, 30</ref>. У 1750—1753 гадах памежныя канфлікты з князямі Шуйскімі, уладальнікамі Хойнікаў і Астраглядавічаў, мелі пасэсары Брагінскага маёнтку паны Ян Караль Мнішак, падкаморы літоўскі, і Францішак Антоні Ракіцкі, войскі ашмянскі<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 70—71</ref>. У 1754 годзе Брагінскае графства было куплена ў княгіні Эльжбеты, дачкі Міхала Сервацыя, Вішнявецкай Міхалавай Замойскай за 550 000 злотых панам Францішкам Антоніем, сынам Мікалая, Ракіцкім (†1759), лідарам групоўкі [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] у [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкім павеце]]. Пасля гэтага судовыя прэтэнзіі суседзяў, апекуноў непаўналетніх хойніцкіх Шуйскіх паноў Быстрых, старостаў ліноўскіх, наступных апекуноў князёў Шуйскіх, старостаў ніжынскіх, былі ўжо толькі да паноў [[Ракіцкія|Ракіцкіх]] і іх сваякоў [[Рафал Алойзы Аскерка|Рафала Аскеркі]], Міхала Страшэвіча, якія некаторы час мелі дачыненне да Брагінскіх добраў<ref>AGAD. APiJ. Sygn. 1. S. 71 etc.</ref>. На 1754 год у мястэчку Брагін налічвалася 117 двароў (прыкладна 702 жыхары), з якіх «do grodu» (Оўруцкага замка) выплачвалася 18 злотых і 7 з паловай грошаў, «na milicję» (на вайсковыя патрэбы павета і ваяводства) 73 злотых<ref>Тариф подимного податку Київського воєводства 1754 року. /Опрацював Конрад Жеменецький. — Біла Церква, 2015. С. 188; гл. таксама: С. 13—15, 20—22</ref>. 2 жніўня 1776 года ў Мазырскім гродскім судзе для пана Міхала Ракіцкага, палкоўніка пяцігорскага, з падачы ротмістра ашмянскага пана Алаізія Ракіцкага, было актыкавана абмежаванне Брагінскай воласці 1512 года, згодна з указам караля Жыгімонта Старога, праведзенае дзеля чалабітнай князя Міхаіла Васільевіча Збаражскага. У гэты раз дакумент быў запісаны пад назвай «Akt Ograniczenia Hrabstwa Brahińskiego»<ref>Бельскі С. В. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI—XVIII стст. С. 7—11</ref>. Значная частка Брагінскага маёнтку заставалася ў валоданні Ракіцкіх да 1880-х гадоў. [[File:Подпісы да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|left|Подпісы на карце Брагінскага графства. 1783 г.]][[File:Сьпіс угодзьдзяў да мапы Брагінскага графства 1783 г.png|thumb|Эксплікацыя да карты Брагінскага графства 1783 г.]]Яўрэйскія перапісы 1765, 1778 і 1784 гадоў засведчылі, што ў Брагіне налічвалася адпаведна 64 двары з 260 жыхарамі, 31 двор з 90 жыхарамі і 47 двароў з 152 жыхарамі. Мястэчка было цэнтрам аднаіменнага кагала, да якога ў названыя гады належалі насельнікі 41, 28 і 26 вёсак, хутароў і фальваркаў, а ў іх разам з мястэчкам пражывала 532, 189 і 223 чалавек; некаторыя ў 1784 годзе запісаліся хрысціянамі, таму пагалоўшчыне не падлягалі — у Лісцвіне, Веляціне, Еўлашах, Дубліне<ref>Архив ЮЗР. Ч. 5. Т. 2. Переписи еврейского населения в юго-западном крае в 1765—1791 гг. — Киев, 1890. С. 302, 391—392, 710—711</ref>. Прыкметнае ўбыванне колькасці яўрэяў і прыняцце часткаю іх хрысціянства магло быць выклікана выбухам гайдамацка-сялянскай [[Каліеўшчына|Каліеўшчыны]] ў 1768 годзе, адгалоскі якой дасягалі і Брагіна. 27 днём жніўня 1783 года датаваная карта Брагінскага графства{{efn-ua|Эксплікацыя да карты ўтрымлівае 131 пазіцыю (з іх 77 і 78 не чытаюцца; трэба глядзець карту) — назвы паселішчаў, цэркваў, іх значкі і колеры, нумары на карце, прыналежнасць, плошчы і характар угоддзяў, якасць грунту.}}, матэрыял для якой падрыхтаваў Станіслаў Віткоўскі. Тады маёнткам, з прычыны недаросласці сыноў Людвіка і Алаізія Рафала ўдавы пані Марыі з Аскеркаў Ракіцкай, часова валодаў жанаты з ёй пан Міхал Страшэвіч, маршалак упіцкі. У 1786 годзе ён жа пацвердзіў фундуш 1720 года Свята-Троіцкай царкве<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 573. А. 103</ref>. === Расійская імперыя === [[File:Брагін на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|міні|left|Брагін на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у 1793 годзе Брагін апынуўся ў межах Рэчыцкай акругі Чарнігаўскага намесніцтва, з 1796 года ў складзе тэрытарыяльна ўпарадкаванага [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] Маларасійскай, а з 29 жніўня 1797 года — [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>Насевіч В., Скрыпчанка Т. Рэчыцкі павет / В. Насевіч, Т. Скрыпчанка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. — Т. 6. Кн. 1. — Мінск: БелЭн, 2001. C. 181—182</ref>. У крыніцы, заснаванай на звестках расійскай рэвізіі 1795 года, сказана, што мястэчка Брагін было ў супольным валоданні графаў Людвіка і Алаізія Ракіцкіх, мела «''грунт песковатой 14 уволок''», а сена па балотах тамтэйшыя жыхары накошвалі 270 вазоў. Тут існавала адна з сямі ў Рэчыцкай акрузе яўрэйскіх школ, якая месцілася ў драўляным будынку<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 71, 75</ref>. У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Алаізію Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, а Людвіку — Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы з шэрагам фальваркаў<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793—1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. — Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. 5 студзеня 1799 года ў метрычных кнігах Сялецкага базылянскага кляштару ў запісе аб хросце ў палацы Гарадзішча Тэклі, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, адным з чатырох кумоў-мужчын быў кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.</ref>. Але яму, падобна, даводзілася дзяліць спадчыну з шваграм Ігнацыем Аскеркам, падстаростай судовым рэчыцкім<ref>Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С. Рыбчонак і інш. — Мінск, 2002. С. 331</ref>, таксама кумам на згаданай урачыстасці. У шляхецкай рэвізіі 1811 года Брагінскі маёнтак паказаны нібыта ўласнасцю сына Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, 16-ці гадовага Міхала, побач згаданы і 17-ці гадовы Уладзіслаў Аскерка, сын сястры Рафала і Людвіка Ізабэлы{{efn-ua|Ва ўзросце 26 гадоў пайшла з жыцця 13 мая 1794-га, пасля нараджэння сына; пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97: запіс у метрычных кнігах Юравіцкага касцёла, у якім сказана, што нябожчыца была парафіянкай касцёла ў Астраглядах).|}}; на 1795 год фартуна налічвала 3 111 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. Відавочна, граф Людвік быў на той час апекуном абодвух юнакоў. Неўзабаве і Міхал уступіў ва ўладанне Брагінам, і Уладзіслаў — ва ўладанне сваёй часткай брагінскіх добраў з дваром у Рудакове. 18 чэрвеня 1831 года ў наваколлях Брагіна шляхціч Міхал Лігенза, афіцыяліст пана Крушэўскага з Ракітна, сабраў конны аддзел паўстанцаў у складзе крыху больш дваццаці чалавек з ліку дворскай службы. Уначы на 19 чэрвеня ён жа з паловай тых людзей, спрабуючы ўзняць тутэйшую чыншавую і дворскую шляхту на паўстанне, прайшоў праз [[Шкураты]] і [[Мікулічы (Брагінскі раён)|Мікулічы]] ў накірунку [[Хойнікі|Хойнікаў]], [[Вадовічы|Вадовічаў]], потым [[Нароўля|Нароўлі]] і Мухаедаўскіх лясоў, дзе хаваліся {{падказка|інсургенты|Паўстанцы}} з [[Оўруч|Оўруцкага]] і [[Радамышль]]скага паветаў<ref>Dangel St. Rok 1831 w Mińszczyźnie. — Warszawa, 1925. Tom II. S. 59</ref>. [[Файл:Brahin, Skarachod. Брагін, Скараход (1877).jpg|міні|left|Дом Івана Скарахода, здымак 1877 г. Паводле ўнука Фёдара Стравінскага, пабудаваны ў 1834 г.<ref>[http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ Віктар Гілеўскі. Брагінскія карані музычных геніяў Стравінскіх. // Маяк Палесся. 15. 01. 2021.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20210501004943/http://www.bragin.by/2021/01/braginskiya-karani-muzychnyx-geniya%d1%9e-stravinskix/ |date=1 мая 2021 }}</ref>{{efn-ua|В. Гілеўскі ўважае, што дом «амаль дакладна» стаяў на сучаснай вуліцы Савецкай, 83.|}}, інакш кажучы, у год шлюбу яго бацькоў.]][[File:Двор Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.png|міні|left|Двор і мястэчка Брагін на карце Ф. Ф. Шуберта, сярэдзіна XIX ст.]]Паводле звестак на 1834 год, у Брагіне праводзіліся два штогадовыя кірмашы: 1-8 студзеня і 29 чэрвеня-2ліпеня; тавараў прывозілася адпаведна на 3 000 і 2 000 рублёў, прадавалася на 2 000 і 1 500 р., наведвалі кірмашы каля 400 і 350 чалавек<ref>Список существующих в Российской империи ярма''н''ок. — С.- Петербург, 1834. С. 190</ref>. 3 чэрвеня 1834 года настаяцель Бабчынскай Крыжаўздзвіжанскай царквы а. Іаан Данілаў Нямшэвіч абвянчаў у Брагінскай Свята-Троіцкай прыходскай царкве шляхціча-католіка Ігнацыя, сына Ігнацыя, Стравінскага з праваслаўнай дзяўчынай Аляксандрай, дачкой селяніна мястэчка Брагін, прыгоннага графа Міхала Ракіцкага, Івана Іванавага Скарахода<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 536. А. 49адв.</ref>{{efn-ua|Падзея зусім не шэраговая, бо сярод дзяцей гэтай сямейнай пары былі сыны Аляксандр, будучы ўдзельнік расейска-турэцкай вайны 1877–1878 гадоў, пазней генерал-маёр, ды Фёдар – будучы знакаміты артыст [[Марыінскі тэатр|Марыінскага тэатра ў Пецярбургу]], бацька Ігара Стравінскага, аднаго з буйнейшых кампазітараў XX ст.|}}. У 1845 годзе прыход названай царквы быў скасаваны, а храм прыпісаны да прыходу царквы Раства Найсвяцейшай Багародзіцы<ref>НГАБ. Ф. 835. Воп. 2. Спр. 2. А. 18-19адв.</ref>. Згодна з энцыклапедыяй [[Гарады і вёскі Беларусі]], у 1850 годзе ў мястэчку Брагін было 149 двароў, 1233 жыхары. Тракт звязваў Брагін з Лоевам. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 782 жыхары мястэчка абодвух полаў з’яўляліся прыхаджанамі Раства-Багародзіцкай царквы, 515 жыхароў — Мікалаеўскай царквы, яшчэ 6 мужчын і 9 жанчын былі парафіянамі Астраглядаўскага касцёла Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381, 672, 673</ref>. У 1860 годзе ў мястэчку 261 гаспадарка, 2628 жыхароў, прыходскія Свята-Мікалаеўская і Раства-Багародзіцкая з прыпісной Свята-Троіцкай{{efn-ua|9 красавіка 1874 г. будынак Св.-Троіцкай царквы згарэў, гл.: Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1881. № 8. С. 229|}} цэрквы<ref>Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии архимандритом Николаем. — Санкт-Петербург, 1864. С. 296</ref>, філіяльны Астраглядаўскай парафіі касцёл, праводзіліся два кірмашы на год. Маюцца звесткі пра ўзаемадачыненні тутэйшых панства і праваслаўнага духавенства. У дзённіку архіяпіскапа мінскага і бабруйскага Міхаіла Галубовіча занатавана, што 19 верасня 1860 года ён: «''Раніцой ад’ехаў у Брагін. {{падказка|Ракіцкі|Людвік}} вадзіў мяне па цэрквах, а я зацягнуў яго, неахвочага, да дабрачыннага Айца. Намагаўся памірыць іх. Заўважыў, што Ярэміч і жонка дужа катэгарычныя і непрыхільныя да Ракіцкага. Выступілі з папрокамі. Нягледзячы на гэта, граф абяцаў скончыць вясною дом і здаць ссыпку. Па абедзе з Ракіцкім паехаў у Глухавічы. Ён паказаў мне тры карціны, набытыя ў Варшаве, а калі я пахваліў „Татараў“, дык прасіў, каб гэтую карціну прыняў на памяць. Тут таксама былі Аскерка і валынскі Прозар. З жонкай мяне не пазнаёміў — нібыта хворая, у ложку. Сапраўды, у яе быў павятовы лекар Філіповіч''»<ref>Янушкевіч Я. Дыярыюш з XIX стагоддзя. Дзённікі Міхіла Галубовіча як гістарычная крыніца / Я. Янушкевіч — Мінск: Хурсік, 2003. С. 124, 256</ref>. У парэформенныя часы Брагін — цэнтр воласці ў Рэчыцкім павеце. У сувязі з чарговым паўстаннем супраць расійскага панавання і за аднаўленне Рэчы Паспалітай, 11 красавіка 1865 года будынак Брагінскага філіяльнага касцёла быў адабраны ў католікаў і перададзены ў праваслаўнае ведамства. Пазней у ім уладкавалі прыпісную царкву Св. Ціхана Задонскага<ref>[http://www.bragin.by/2015/12/maksim-eremich-sluzhil-v-bragine-polveka/ Ростислав Бондаренко, священник. Настоятель Николаевской церкви Максим Еремич отдал служению в Брагине полвека. // Маяк Палесся. 11 снежня 2015.]</ref>{{efn-ua|Благачынны Брагінскай акругі і настаяцель Свята-Мікалаеўскай царквы протаіерэй Максім Ярэміч паведаміў тады сваёй пастве пра цэлы шэраг уласных «адкрыццяў», як тое: раней гэты касцёл быў «''домовой церковью''» яшчэ праваслаўных князёў Вішнявецкіх, доказам чаго нібыта знойдзеныя тут пры перабудове ў царкву абломкі царскіх варот, праваслаўныя крыж і харугва, старыя чорныя уніяцкія святарскія рызы (!). Таксама а. Максім сцвярджаў, што «''На воротах, против дома князей, была некогда церковь Благовещения Пресвятой Богородицы''» (Минские епархиальные ведомости. – Минск, 1871. № 4. С. 29). Але царква з такім тытулам заснавана ў 1609 г. Вішнявецкімі не ў Брагіне, а ў Сяльцы, дзе самі яны ніколі не жылі.|}}. На 1876 год часткай Брагінскага маёнтку ў 20 000 дзесяцін угоддзяў, набытай 9 студзеня 1873 года, валодаў расейскі купец 1-й гільдыі Якім Сямёнавіч Каноплін. Іншая частка Брагінскіх добраў разам з Мікуліцкім ключом у 26 650 дзесяцін, з 2-ма ветракамі, 6 коннымі, 1 вадзяным млынам, сукнавальняй засталася за графам Людвікам, сынам Міхала, Ракіцкім<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 60, 61</ref>, ад якога мусіла перайсьці яго сыну Міхалу. У 1878 годзе ў мястэчку налічвалася 2 711 жыхароў<ref>Памятная книжка Минской губернии 1878 года. Часть 2-я. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1878. С. 81</ref>. У спісе прыходаў і прычтаў па чатырох благачынных акругах (у межах Рэчыцкага павета) Мінскай епархіі на 1876 год у складзе прычту Багародзіцкай царквы ў Брагіне названыя настаяцель а. Юліян Мігай, в. а. штатнага псаломшчыка Дзмітрый Федаровіч. Да прыходу належалі жыхары мястэчка Брагін, вёсак Буркі, Сабалі, Шкураты, Кавака. У прычце Мікалаеўскай царквы — настаяцель а. Максім Ярэміч, в. а. штатнага псаломшчыка Сямён Кезевіч, просфірня Еўфрасіння Кезевіч. Прыход — жыхары Брагіна, вёсак Дублін, Спярыжжа, Ясені, Валахоўшчына<ref>Минские епархиальные ведомости. — Минск, 1876. № 10. С. 456—457</ref>. На 1879 год у прыходзе Багародзіцкай царквы налічвалася 970 душ мужчынскага і 1019 душ жаночага полу сялянскага саслоўя, у прыходзе Мікалаеўскай царквы — 860 душ мужчынскага і 1005 душ жаночага полу<ref>Описание церквей и приходов Минской епархии. VIII. Речицкий уезд. — Минск, 1879. С. 24, 26</ref>. У 1883 годзе Брагінскі маёнтак Ракіцкіх{{efn-ua|Цэнтрам яго, са слоў старажылаў, запісаных настаўнікамі Брагінскай пачатковай школы «под руководством Белобровика В. С.» у 1925 г., быў двор Касачоў (гл. таксама: Ганжураў І. Ф. // Памяць. Брагінскі раён. С. 53 – 54, 58). Гэта лакальная назва, у афіцыйных дакументах амаль неўжываная. Напрыклад, у справе 1905—1906 гадоў аб выкупе зямлі ў Унігаўцы сем'ямі Буйневічаў і Цішкевічаў, прыналежнасць апошняй толькі ў першым выпадку пазначана па-тутэйшаму як да маёнтку Касачоў, а ў трох астатніх выпраўлена на афіцыйную — як да маёнтку Брагін пана Міхала Кербедзя<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 6265. А. 31, 39, 40, 43</ref>. Арыенцір для зацікаўленых: паміж месцам, дзе знаходзіўся той двор, і мястэчкам, паводле святара Расціслава Бандарэнкі, сёння бачым тэлерэтранслятар. Непадалёк, у былым панскім парку ад 1919 г. пачалі хаваць прыхаджанаў Раства-Багародзіцкай царквы, бо на старых Прачысценскіх могілках ужо не хапала прасторы. На сучаснай карце Брагіна тут пазначаны Касачоўскія могілкі.|}}, выстаўлены на аўкцыён за даўгі Зямельнаму банку, «''с Высочайшего соизволения''» набыў вялікі інжынер, сапраўдны тайны саветнік Станіслаў Валерыянавіч Кербедзь. Аднак, яго адміністратар і ўпаўнаважаны ў судзе Юзаф Вайткоўскі, з-за безгаспадарлівасьці папярэдніх уласьнікаў, на 1887 год здолеў улагодзіць пазямельныя спрэчкі з сялянамі толькі 4 вёсак{{efn-ua|Ці не таму С. Кербедзь на 1888/1889 год названы ўладальнікам маёнтку Канстанцінаў і Амелькаўшчына, які складаў 15 875 дзесяцін угоддзяў (гл.: Список землевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 370)?.. Брагінскі маёнтак пад сваёй назвай не згаданы на той час ні за адным уладальнікам. За сынамі Якіма Канопліна Аляксеем і Іванам значыліся адпаведна Глухавічы з Будай Пятрыцкай і Рафалаў.|}}, з насельнікамі 12-ці астатніх даводзіў справу да поўнага вырашэння і ў 1895 годзе{{efn-ua|Справы па размежаванню з землямі жыхароў яшчэ 11 паселішчаў перайшлі да іншых гаспадароў Брагінскіх добраў.|}}<ref>НГАБ. Ф. 1595. Воп. 2. Спр. 2249. А. 82 — 86</ref>. У 1896 годзе у Раства-Багародзіцкім прыходзе быў узведзены мураваны будынак царквы на гонар св. апосталаў Пятра і Паўла, у якім размясцілася і двухкласная прыходская школа<ref>НГАБ. Ф. 136. Воп. 1. Спр. 41139. А. 7</ref>. Паводле энцыклапедыі «Гарады і вёскі Беларусі», перапіс 1897 года засведчыў: у мястэчку Брагін было 648 двароў, 4519 жыхароў, дзейнічалі 3 царквы, капліца і 4 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі валасная ўправа, царкоўнапрыходская школа, народная вучэльня, паштова-тэлеграфны аддзел, хлебазапасная крама, паравы млын, бровар, 6 крупадзёрак, 3 маслабойні, 5 гарбарняў, 5 цагельняў, 82 крамы і 2 заезныя дамы, карчма, аптэка, штотыднёва праводзіліся таргі, 2 разы на год адбываліся кірмашы. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы ўладальнік маёнтку Брагін дваранін Міхал Станіслававіч Кербедзь<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 56</ref>. Згодна са звесткамі выдання «Список населённых мест Минской губернии», на 1909 год у мястэчку Брагін налічвалася ўсяго 387 двароў, 3902 жыхары<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 17</ref>. === Найноўшы час === [[File:Брагінскія кустары каля былой царквы-школы. Пач. 1930-х гг.jpg|міні|Арцель брагінскіх саматужнікаў побач з былой царквой-школай. Каля 1930 г.]]9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Брагін, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка Гарадзішча, галаву Рэчыцкай павятовай управы Пятра Аскаравіча Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 — січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. — Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286—296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья. С. 85</ref>. [[Файл:Brahin, Mikolskaja. Брагін, Мікольская (18.06.1933).jpg|міні|left|Канферэнцыя настаўнікаў, 1933 г. Здымак зроблены каля будынку Свята-Мікалаеўскай царквы, зачыненай уладамі{{efn-ua|Сведчанне іерэя Расціслава Бандарэнкі, настаяцеля царквы Праабражэння Гасподняга ў вёсцы Сялец.|}}.]]1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагін з воласцю ўвайшоў у склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня ён разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзены ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж ён стаў цэнтрам раёна, з 8 снежня 1926 года па 30 снежня 1927 года таксама з’яўляўся цэнтрам [[Брагінскі сельсавет|Брагінскага сельсавета]]. З 1938 г. у новастворанай Палескай вобласці (цэнтр — [[Мазыр]]). 27 верасня 1938 года Брагін атрымаў афіцыйны статус [[гарадскі пасёлак|гарадскога пасёлка]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з 28 жніўня 1941 да 23 лістапада 1943 года Брагін знаходзіўся пад [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкай акупацыяй]]. З 1954 года ў складзе Гомельскай вобласці. У 1986 годзе ў выніку [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]] мястэчка апынулася ў зоне [[Радыеактыўнае забруджванне|радыеактыўнага забруджвання]]. == Насельніцтва == * [[2006]] год — 3,7 тыс. чал. * [[2010]] год — 3,9 тыс. чал. * [[2016]] год — 3698 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] год — 3662 чал.<ref name="2017-Estimate"/> * [[2020]] год — 4400 чал.<ref name="2020-Estimate"/> == Забудова == === План === Сучасны Брагін складаецца з сеткі кварталаў, выцягнутых уздоўж ракі. Асноўныя адміністрацыйныя і гандлёвыя будынкі канцэнтруюцца вакол плошчы. У цэнтральнай частцы размяшчаюцца 2-, 4- і 5-павярховыя жылыя дамы. Астатняя забудова пераважна аднапавярховая, драўляная. === Вуліцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва'''{{efn-ua|Усё, што датычыцца вуліц і мясцовасцяў Брагіна, вядома дзякуючы Віктару Гілеўскаму і заснавана на матэрыялах Усесаюзнага перапісу 1926 г. Гл.: НАРБ. Ф. 30. Воп. 2. Спр. 7031, 7130, 7131, а таксама: Трыбуна калгасніка. 6.04.1935 (перайменаванні).|}} || '''Былыя назвы''' |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Заходняя вуліца || '''Пойма''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кааператыўная вуліца || '''Шайкевіча''' вуліца{{efn-ua|Гэтая і іншыя імянныя назвы ўтварыліся ад прозвішчаў гаспадароў сядзібаў.|}} || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Кірава вуліца || '''Загароддзе''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кірава завулак || '''Панеўчыка''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Мамкіна вуліца || '''Кротава''' вуліца || Сялянская вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Манжоса вуліца || '''Безымянная''', '''Садовая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Махава вуліца || '''Мясная''', '''Гарбарная''' і завулкі, прылягаючыя да вуліц '''Троіцкая''', '''Качанава''', '''Баранава,''' завулак '''Школьны''' || Інтэрнацыянальная вуліца (па 1935 г.) |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Махава завулак || '''Баранава''', '''Жэжкі''', '''Процкаў''' вуліцы || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Пасад''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Новая''' (бо з’явілася па 1861 г.) вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Першамайская вуліца || '''Кардашова''', '''Качанава''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Троіцкая''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Базарная''', '''Вузкі Базар,''' '''Прабойная''', '''Пясочная''' вуліцы || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Садовы завулак || '''Казінаўка (Казіміраўка)''' вуліца || |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Скарахода вуліца || '''Выганная''' вуліца<ref>Гілеўскі В. [http://www.bragin.by/2021/06/bragin-gistarychny-u-poshukax-doma-syargeya-paluyana/ Брагін гістарычны. У пошуках дома Сяргея Палуяна], Маяк Палесся, 10 чэрвеня 2021 г.</ref> || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Гаток''' вуліца<ref>Віктар Гілеўскі. Твой дом — Брагін. // Літаратура і мастацтва. № 17. 26 красавіка 2019 г. С. 6</ref> |- style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейскі завулак || '''Сідаровіча''' вуліца || |- style="background:#FAFAFA;" align="left" |} Вуліцы, якія сёння не існуюць і ў пераназваным выглядзе: Кавальская, Кароткая, Вузкая, Падол, Школьная, Цяслярская. === Мясцовасці === Мясцовасці Брагіна: Загароддзе, Звярынец (раён сучасных вуліц Зіновіча, Юбілейнай, Паркавай, Пясочнай, канца Кастрычніцкай, Крылова, Палескай, Аэрадромнай, Чэлідзэ), Касачоў, Ліпкі, Палуянаўшчына. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. == Славутасці == * [[Свята-Мікалаеўская царква (Брагін)|Свята-Мікалаеўская царква]] == Культура == * [[Брагінскі гісторыка-этнаграфічны музей]] == Вядомыя асобы == * [[Адам Міхал Ракіцкі]] (каля 1740 — 1779) — [[Кашталяны менскія|кашталян менскі]] 1777—1779, уласнік Брагіна * [[Міхал Рафалавіч Ракіцкі]] (1797—1853) — [[рэчыцкі павятовы маршалак]] (1820—1853)<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар]... С. 25.</ref>, уласнік Брагіна * [[Сяргей Епіфанавіч Палуян]] (1890—1910) — беларускі [[публіцыст]], [[празаік]] і [[літаратуразнавец]] пачатку [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]] * [[Барыс Рыгоравіч Магілевіч]] (1907—1934) — удзельнік марской экспедыцыі на параходзе «Чэлюскін» (1933—1934)<ref>[http://www.rujen.ru/index.php/МОГИЛЕВИЧ_Борис_Григорьевич]</ref> * [[Алег Ісідаравіч Мельнікаў]] (нар. 1946) — беларускі [[матэматык]] і педагог. * [[Яўген Пятровіч Панамарэнка]] (нар. 1947) — беларускі [[мастак]]. * [[Вольга Раманаўна Скараход]] (1915—1994) — вучоны-[[хімік]], доктар хімічных навук. * [[Навум Іосіфавіч Фальковіч]] (нар. 1924) — намеснік начальніка ваеннай кафедры [[Томскі дзяржаўны ўніверсітэт|Томскага дзяржаўнага ўніверсітэта]]<ref>[http://wiki.tsu.ru/wiki/index.php/Фалькович,_Наум_Иосифович]</ref> == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Заўвагі == {{Notelist-ua}} == Зноскі == {{Reflist|2|refs= <ref name="2020-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2020}}</ref> <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Брагин}}; * Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: Белэн, 2004. 632с.: іл. * ''Раюк, А.Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809–1894): адміністратар і гаспадар] / А.Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А.А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Brahin|Брагін}} {{OSM relation|5598415|Брагін}} {{Брагінскі раён}} {{Гомельская вобласць}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Брагін| ]] [[Катэгорыя:Пасёлкі гарадскога тыпу Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Вішнявецкія]] [[Катэгорыя:Замойскія]] [[Катэгорыя:Ракіцкія]] 4rhqso9wytxchtqoik6q1z3khwf6cfc Дрыбін 0 16901 4194409 4098365 2022-08-26T02:39:21Z VladimirZhV 9113 /* Насельніцтва */ дапаўненне wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = гарадскі пасёлак |беларуская назва = Дрыбін |арыгінальная назва = Дрыбін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Drybin, Belarus.png |сцяг = Flag of Drybin.png |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Dribin.JPG |подпіс = Аўтобусная станцыя |lat_dir = N|lat_deg = 54|lat_min = 7|lat_sec = 10 |lon_dir = E|lon_deg = 31|lon_min = 5|lon_sec = 35 |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 20000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Магілёўская |раён = Дрыбінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = XVI стагоддзе |ранейшыя назвы = |статус з = 1997 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 175 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Drybin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978989 }} '''Дры́бін'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Drybin'') — гарадскі пасёлак у [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Дрыбінскі раён|Дрыбінскага раёна]], на [[Рака Проня|р. Проня]], за 64 км на паўночны ўсход ад [[Магілёў|Магілёва]]. Аўтамабільнымі дарогамі злучаны з Магілёвам і [[Горкі|Горкамі]]. Насельніцтва 2&nbsp;974 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == Упершыню Дрыбін згадавецца ў [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] як шляхецкае ўладанне ў [[Мсціслаўскае ваяводства|Мсціслаўскім ваяводстве]]. У [[17 стагоддзе|XVII ст.]] існаваў ''Новы Дрыбін''. [[Канцлер вялікі літоўскі|Канцлер]] [[Леў Сапега]] ў сваім тэстаменце ([[1633]]) згадаў «вёску і [[Дрыбінская пушча|пушчу Дрыбінскую]]»<ref name="EVKL"/>. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовую вайну]] ([[1654]]—[[1667]]) мясцовасць апынулася ў цэнтры баявых дзеянняў: [[8 кастрычніка]] [[1660]] непадалёк ад Дрыбіна абаронцы Вялікага Княства Літоўскага пад камандаю [[Гетман вялікі літоўскі|гетмана вялікага]] [[Павел Ян Сапега|Паўла Яна Сапегі]] здабылі перамогу над [[Маскоўская дзяржава|маскоўскімі]] захопнікамі. У часы [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ([[1700]]—[[1721]]) у [[1708]] мястэчка спалілі расійскія войскі<ref name="ehb"/>. У выніку [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1772]]) Дрыбін апынуўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], у [[Чавускі павет|Чавускім павеце]] [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]]. Станам на [[1784]] мястэчка з’яўлялася цэнтрам маёнтку [[Цеханавецкія гербу Дубрава|Цеханавецкіх]], тут быў 181 двор, 25 крамаў, млын, царква. У [[1830]] у Дрыбіне заснавалі вінакурнае прадпрыемства. У [[1845]] выбухнула выступленне сялян супраць прыгоннага права, жорстка здушанае расійскімі салдатамі<ref name="ehb"/>. У [[1877]] мясцовасць перайшла ў валоданне Урангеля фон Гюбенталя. На [[1880]] Дрыбін налічваў 250 двароў, існавалі царква, два малітоўныя дамы, валасная ўправа, бальніца, два млыны, школа пісьменнасці. Апрача сельскай гаспадаркі жыхары займаліся промысламі, найбольш вядомымі былі дрыбінскія [[шапавал]]ы, якія распрацавалі сваю ўмоўную мову — «[[катрушніцкі лемезень]]». З [[1903]] у мястэчку дзейнічала пажарнае таварыства, у [[1910]]—[[1911]] адкрыліся паштова-тэлеграфная кантора і ашчадная каса. [[1 студзеня]] [[1919]] згодна з пастановай [[I з’езд КП(б)Б|I з’езда КП(б) Беларусі]] Дрыбін увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала мястэчка разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У [[1924]] Дрыбін вярнулі [[БССР]], дзе ён стаў цэнтрам раёна (з [[16 верасня]] [[1959]] да [[29 снежня]] [[1989]] цэнтрам сельсавета). У [[1930-я]] тут працавалі вадзяны і нафтавы млыны, кузня, кравецкая майстэрня «Чырвоная ігла» (з [[1907]]; 22 работнікі), шавецкая майстэрня, арцель «Смычка» (з [[1930]]; 16 работнікаў), смалакурны завод, арцель «Смалапрадукцыя» (з [[1927]]; 23 работнікі), хлебапякарня (з 1930; 2 работнікі), крухмальны завод (з [[1929]]), масларобча-сыраварны завод (з [[1929]]), [[Шапавальства|шапавальны]] завод<ref name="gr"/>. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з [[14 ліпеня]] [[1941]] да [[2 кастрычніка]] [[1943]] мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. Акупанты стварылі тут лагер смерці, дзе знішчылі 2,5 тыс. чалавек. У [[1997]] Дрыбін атрымаў афіцыйны статус [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлка гарадскога тыпу]]. == Насельніцтва == * [[1994]] — 2,3 тыс. чал.{{sfn|Беларусь|1995}} * [[2006]] — 3,1 тыс. чал. * [[2016]] — 3&nbsp;031 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] — 2&nbsp;974 чал.<ref name="2017-Estimate"/> == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дрыбін». == Культура == * [[Дрыбінскі гісторыка-этнаграфічны музей]]. == Вядомыя асобы == * [[Мія Арбатава]] (1911—1990) — ізраільская балерына і выкладчык класічнага балета. * [[Саламон Маркавіч Трайнін]] (1902—1969) — савецкі вучоны ў галіне дэрматавенералогіі. == Літаратура == * Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Дрыбінскага раёна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2004. * ''Лившиц, В. М.'' Перекрёстки Дрибинской истории (Краткий историко -экономический очерк) — Горки.2017.— 80 с.,ил. * ''Лившиц, В. М.'' Гордость и слава Дрибинского района. — Горки. 2017. — 50 с., ил. * ''Лившиц, В. М.'' Холокост. Дрибин и Дрибинский район. — Горки: 2021. — 124с., ил. == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Магілёўскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Магілёўская вобласць|}}</ref> <ref name="EVKL">{{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=604|артыкул=Дрыбін|аўтар=[[Валерый Грынявецкі|Грынявецкі В.]]}}</ref> <ref name="ehb">[[Вольга Князева]]. Дрыбін // {{Крыніцы/ЭГБ|3к}} С. 300.</ref> <ref name="gr">{{Спасылка | аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | год = | url = http://www.gants-region.info/index/drybin/0-1115| загаловак = Дрыбін| фармат = | назва праекту = | выдавецтва = Ганцавіцкі краязнаўча-інфармацыйны партал| дата = 22 студзеня 2011 | мова = | каментар = }}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Drybin|Дрыбін}} {{OSM relation|6722646|Дрыбін}} {{Дрыбінскі раён}} {{Магілёўская вобласць}} [[Катэгорыя:Дрыбін| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Мсціслаўскага ваяводства]] ro1xumx69mm93d2b8evwags5rmr5n1v 4194410 4194409 2022-08-26T02:41:06Z VladimirZhV 9113 /* Літаратура */ дапаўненне wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = гарадскі пасёлак |беларуская назва = Дрыбін |арыгінальная назва = Дрыбін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Drybin, Belarus.png |сцяг = Flag of Drybin.png |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Dribin.JPG |подпіс = Аўтобусная станцыя |lat_dir = N|lat_deg = 54|lat_min = 7|lat_sec = 10 |lon_dir = E|lon_deg = 31|lon_min = 5|lon_sec = 35 |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 20000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Магілёўская |раён = Дрыбінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = XVI стагоддзе |ранейшыя назвы = |статус з = 1997 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 175 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Drybin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978989 }} '''Дры́бін'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Drybin'') — гарадскі пасёлак у [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Дрыбінскі раён|Дрыбінскага раёна]], на [[Рака Проня|р. Проня]], за 64 км на паўночны ўсход ад [[Магілёў|Магілёва]]. Аўтамабільнымі дарогамі злучаны з Магілёвам і [[Горкі|Горкамі]]. Насельніцтва 2&nbsp;974 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == Упершыню Дрыбін згадавецца ў [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] як шляхецкае ўладанне ў [[Мсціслаўскае ваяводства|Мсціслаўскім ваяводстве]]. У [[17 стагоддзе|XVII ст.]] існаваў ''Новы Дрыбін''. [[Канцлер вялікі літоўскі|Канцлер]] [[Леў Сапега]] ў сваім тэстаменце ([[1633]]) згадаў «вёску і [[Дрыбінская пушча|пушчу Дрыбінскую]]»<ref name="EVKL"/>. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовую вайну]] ([[1654]]—[[1667]]) мясцовасць апынулася ў цэнтры баявых дзеянняў: [[8 кастрычніка]] [[1660]] непадалёк ад Дрыбіна абаронцы Вялікага Княства Літоўскага пад камандаю [[Гетман вялікі літоўскі|гетмана вялікага]] [[Павел Ян Сапега|Паўла Яна Сапегі]] здабылі перамогу над [[Маскоўская дзяржава|маскоўскімі]] захопнікамі. У часы [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ([[1700]]—[[1721]]) у [[1708]] мястэчка спалілі расійскія войскі<ref name="ehb"/>. У выніку [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1772]]) Дрыбін апынуўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], у [[Чавускі павет|Чавускім павеце]] [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]]. Станам на [[1784]] мястэчка з’яўлялася цэнтрам маёнтку [[Цеханавецкія гербу Дубрава|Цеханавецкіх]], тут быў 181 двор, 25 крамаў, млын, царква. У [[1830]] у Дрыбіне заснавалі вінакурнае прадпрыемства. У [[1845]] выбухнула выступленне сялян супраць прыгоннага права, жорстка здушанае расійскімі салдатамі<ref name="ehb"/>. У [[1877]] мясцовасць перайшла ў валоданне Урангеля фон Гюбенталя. На [[1880]] Дрыбін налічваў 250 двароў, існавалі царква, два малітоўныя дамы, валасная ўправа, бальніца, два млыны, школа пісьменнасці. Апрача сельскай гаспадаркі жыхары займаліся промысламі, найбольш вядомымі былі дрыбінскія [[шапавал]]ы, якія распрацавалі сваю ўмоўную мову — «[[катрушніцкі лемезень]]». З [[1903]] у мястэчку дзейнічала пажарнае таварыства, у [[1910]]—[[1911]] адкрыліся паштова-тэлеграфная кантора і ашчадная каса. [[1 студзеня]] [[1919]] згодна з пастановай [[I з’езд КП(б)Б|I з’езда КП(б) Беларусі]] Дрыбін увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала мястэчка разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У [[1924]] Дрыбін вярнулі [[БССР]], дзе ён стаў цэнтрам раёна (з [[16 верасня]] [[1959]] да [[29 снежня]] [[1989]] цэнтрам сельсавета). У [[1930-я]] тут працавалі вадзяны і нафтавы млыны, кузня, кравецкая майстэрня «Чырвоная ігла» (з [[1907]]; 22 работнікі), шавецкая майстэрня, арцель «Смычка» (з [[1930]]; 16 работнікаў), смалакурны завод, арцель «Смалапрадукцыя» (з [[1927]]; 23 работнікі), хлебапякарня (з 1930; 2 работнікі), крухмальны завод (з [[1929]]), масларобча-сыраварны завод (з [[1929]]), [[Шапавальства|шапавальны]] завод<ref name="gr"/>. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з [[14 ліпеня]] [[1941]] да [[2 кастрычніка]] [[1943]] мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. Акупанты стварылі тут лагер смерці, дзе знішчылі 2,5 тыс. чалавек. У [[1997]] Дрыбін атрымаў афіцыйны статус [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлка гарадскога тыпу]]. == Насельніцтва == * [[1994]] — 2,3 тыс. чал.{{sfn|Беларусь|1995}} * [[2006]] — 3,1 тыс. чал. * [[2016]] — 3&nbsp;031 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] — 2&nbsp;974 чал.<ref name="2017-Estimate"/> == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дрыбін». == Культура == * [[Дрыбінскі гісторыка-этнаграфічны музей]]. == Вядомыя асобы == * [[Мія Арбатава]] (1911—1990) — ізраільская балерына і выкладчык класічнага балета. * [[Саламон Маркавіч Трайнін]] (1902—1969) — савецкі вучоны ў галіне дэрматавенералогіі. == Літаратура == * Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Дрыбінскага раёна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2004. * ''Лившиц, В. М.'' Перекрёстки Дрибинской истории (Краткий историко -экономический очерк) — Горки.2017.— 80 с.,ил. * ''Лившиц, В. М.'' Гордость и слава Дрибинского района. — Горки. 2017. — 50 с., ил. * ''Лившиц, В. М.'' Холокост. Дрибин и Дрибинский район. — Горки: 2021. — 124с., ил. * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|Дрыбін|287}} == Гл. таксама == * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Магілёўскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Магілёўская вобласць|}}</ref> <ref name="EVKL">{{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=604|артыкул=Дрыбін|аўтар=[[Валерый Грынявецкі|Грынявецкі В.]]}}</ref> <ref name="ehb">[[Вольга Князева]]. Дрыбін // {{Крыніцы/ЭГБ|3к}} С. 300.</ref> <ref name="gr">{{Спасылка | аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | год = | url = http://www.gants-region.info/index/drybin/0-1115| загаловак = Дрыбін| фармат = | назва праекту = | выдавецтва = Ганцавіцкі краязнаўча-інфармацыйны партал| дата = 22 студзеня 2011 | мова = | каментар = }}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Drybin|Дрыбін}} {{OSM relation|6722646|Дрыбін}} {{Дрыбінскі раён}} {{Магілёўская вобласць}} [[Катэгорыя:Дрыбін| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Мсціслаўскага ваяводства]] qfvegtynijcjlanlac1y5k7h74jx5df 4194469 4194410 2022-08-26T06:17:30Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = гарадскі пасёлак |беларуская назва = Дрыбін |арыгінальная назва = Дрыбін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Drybin, Belarus.png |сцяг = Flag of Drybin.png |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Dribin.JPG |подпіс = Аўтобусная станцыя |lat_dir = N|lat_deg = 54|lat_min = 7|lat_sec = 10 |lon_dir = E|lon_deg = 31|lon_min = 5|lon_sec = 35 |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 20000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Магілёўская |раён = Дрыбінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = XVI стагоддзе |ранейшыя назвы = |статус з = 1997 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 175 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Drybin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978989 }} '''Дры́бін'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Drybin'') — гарадскі пасёлак у [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Дрыбінскі раён|Дрыбінскага раёна]], на [[Рака Проня|р. Проня]], за 64 км на паўночны ўсход ад [[Магілёў|Магілёва]]. Аўтамабільнымі дарогамі злучаны з Магілёвам і [[Горкі|Горкамі]]. Насельніцтва 2&nbsp;974 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == Упершыню Дрыбін згадавецца ў [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] як шляхецкае ўладанне ў [[Мсціслаўскае ваяводства|Мсціслаўскім ваяводстве]]. У [[17 стагоддзе|XVII ст.]] існаваў ''Новы Дрыбін''. [[Канцлер вялікі літоўскі|Канцлер]] [[Леў Сапега]] ў сваім тэстаменце ([[1633]]) згадаў «вёску і [[Дрыбінская пушча|пушчу Дрыбінскую]]»<ref name="EVKL"/>. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовую вайну]] ([[1654]]—[[1667]]) мясцовасць апынулася ў цэнтры баявых дзеянняў: [[8 кастрычніка]] [[1660]] непадалёк ад Дрыбіна абаронцы Вялікага Княства Літоўскага пад камандаю [[Гетман вялікі літоўскі|гетмана вялікага]] [[Павел Ян Сапега|Паўла Яна Сапегі]] здабылі перамогу над [[Маскоўская дзяржава|маскоўскімі]] захопнікамі. У часы [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ([[1700]]—[[1721]]) у [[1708]] мястэчка спалілі расійскія войскі<ref name="ehb"/>. У выніку [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1772]]) Дрыбін апынуўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], у [[Чавускі павет|Чавускім павеце]] [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]]. Станам на [[1784]] мястэчка з’яўлялася цэнтрам маёнтку [[Цеханавецкія гербу Дубрава|Цеханавецкіх]], тут быў 181 двор, 25 крамаў, млын, царква. У [[1830]] у Дрыбіне заснавалі вінакурнае прадпрыемства. У [[1845]] выбухнула выступленне сялян супраць прыгоннага права, жорстка здушанае расійскімі салдатамі<ref name="ehb"/>. У [[1877]] мясцовасць перайшла ў валоданне Урангеля фон Гюбенталя. На [[1880]] Дрыбін налічваў 250 двароў, існавалі царква, два малітоўныя дамы, валасная ўправа, бальніца, два млыны, школа пісьменнасці. Апрача сельскай гаспадаркі жыхары займаліся промысламі, найбольш вядомымі былі дрыбінскія [[шапавал]]ы, якія распрацавалі сваю ўмоўную мову — «[[катрушніцкі лемезень]]». З [[1903]] у мястэчку дзейнічала пажарнае таварыства, у [[1910]]—[[1911]] адкрыліся паштова-тэлеграфная кантора і ашчадная каса. [[1 студзеня]] [[1919]] згодна з пастановай [[I з’езд КП(б)Б|I з’езда КП(б) Беларусі]] Дрыбін увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала мястэчка разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У [[1924]] Дрыбін вярнулі [[БССР]], дзе ён стаў цэнтрам раёна (з [[16 верасня]] [[1959]] да [[29 снежня]] [[1989]] цэнтрам сельсавета). У [[1930-я]] тут працавалі вадзяны і нафтавы млыны, кузня, кравецкая майстэрня «Чырвоная ігла» (з [[1907]]; 22 работнікі), шавецкая майстэрня, арцель «Смычка» (з [[1930]]; 16 работнікаў), смалакурны завод, арцель «Смалапрадукцыя» (з [[1927]]; 23 работнікі), хлебапякарня (з 1930; 2 работнікі), крухмальны завод (з [[1929]]), масларобча-сыраварны завод (з [[1929]]), [[Шапавальства|шапавальны]] завод<ref name="gr"/>. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з [[14 ліпеня]] [[1941]] да [[2 кастрычніка]] [[1943]] мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. Акупанты стварылі тут лагер смерці, дзе знішчылі 2,5 тыс. чалавек. У [[1997]] Дрыбін атрымаў афіцыйны статус [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлка гарадскога тыпу]]. == Насельніцтва == * [[1994]] — 2,3 тыс. чал.{{sfn|Беларусь|1995}} * [[2006]] — 3,1 тыс. чал. * [[2016]] — 3&nbsp;031 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] — 2&nbsp;974 чал.<ref name="2017-Estimate"/> == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дрыбін». == Культура == * [[Дрыбінскі гісторыка-этнаграфічны музей]]. == Вядомыя асобы == * [[Мія Арбатава]] (1911—1990) — ізраільская балерына і выкладчык класічнага балета. * [[Саламон Маркавіч Трайнін]] (1902—1969) — савецкі вучоны ў галіне дэрматавенералогіі. == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Магілёўская вобласць|}}</ref> <ref name="EVKL">{{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=604|артыкул=Дрыбін|аўтар=[[Валерый Грынявецкі|Грынявецкі В.]]}}</ref> <ref name="ehb">[[Вольга Князева]]. Дрыбін // {{Крыніцы/ЭГБ|3к}} С. 300.</ref> <ref name="gr">{{Спасылка | аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | год = | url = http://www.gants-region.info/index/drybin/0-1115| загаловак = Дрыбін| фармат = | назва праекту = | выдавецтва = Ганцавіцкі краязнаўча-інфармацыйны партал| дата = 22 студзеня 2011 | мова = | каментар = }}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Дрыбінскага раёна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2004. * ''Лившиц, В. М.'' Перекрёстки Дрибинской истории (Краткий историко -экономический очерк) — Горки.2017.— 80 с.,ил. * ''Лившиц, В. М.'' Гордость и слава Дрибинского района. — Горки. 2017. — 50 с., ил. * ''Лившиц, В. М.'' Холокост. Дрибин и Дрибинский район. — Горки: 2021. — 124с., ил. * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|Дрыбін|287}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Drybin|Дрыбін}} {{OSM relation|6722646|Дрыбін}} {{Дрыбінскі раён}} {{Магілёўская вобласць}} [[Катэгорыя:Дрыбін| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Мсціслаўскага ваяводства]] 2l86c7x6j9tnze5qqci7kx80pftznfd 4194595 4194469 2022-08-26T10:28:30Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Вядомыя асобы */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = гарадскі пасёлак |беларуская назва = Дрыбін |арыгінальная назва = Дрыбін |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = Coat of Arms of Drybin, Belarus.png |сцяг = Flag of Drybin.png |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Dribin.JPG |подпіс = Аўтобусная станцыя |lat_dir = N|lat_deg = 54|lat_min = 7|lat_sec = 10 |lon_dir = E|lon_deg = 31|lon_min = 5|lon_sec = 35 |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 20000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Магілёўская |раён = Дрыбінскі |сельсавет = |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = XVI стагоддзе |ранейшыя назвы = |статус з = 1997 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 175 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Drybin |сайт = |мова сайта = ru |мова сайта 2 = de |мова сайта 3 = zh |мова сайта 4 = ml |мова сайта 5 = zw |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 242978989 }} '''Дры́бін'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Drybin'') — гарадскі пасёлак у [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], цэнтр [[Дрыбінскі раён|Дрыбінскага раёна]], на [[Рака Проня|р. Проня]], за 64 км на паўночны ўсход ад [[Магілёў|Магілёва]]. Аўтамабільнымі дарогамі злучаны з Магілёвам і [[Горкі|Горкамі]]. Насельніцтва 2&nbsp;974 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>. == Гісторыя == Упершыню Дрыбін згадавецца ў [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] як шляхецкае ўладанне ў [[Мсціслаўскае ваяводства|Мсціслаўскім ваяводстве]]. У [[17 стагоддзе|XVII ст.]] існаваў ''Новы Дрыбін''. [[Канцлер вялікі літоўскі|Канцлер]] [[Леў Сапега]] ў сваім тэстаменце ([[1633]]) згадаў «вёску і [[Дрыбінская пушча|пушчу Дрыбінскую]]»<ref name="EVKL"/>. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовую вайну]] ([[1654]]—[[1667]]) мясцовасць апынулася ў цэнтры баявых дзеянняў: [[8 кастрычніка]] [[1660]] непадалёк ад Дрыбіна абаронцы Вялікага Княства Літоўскага пад камандаю [[Гетман вялікі літоўскі|гетмана вялікага]] [[Павел Ян Сапега|Паўла Яна Сапегі]] здабылі перамогу над [[Маскоўская дзяржава|маскоўскімі]] захопнікамі. У часы [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ([[1700]]—[[1721]]) у [[1708]] мястэчка спалілі расійскія войскі<ref name="ehb"/>. У выніку [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1772]]) Дрыбін апынуўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], у [[Чавускі павет|Чавускім павеце]] [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]]. Станам на [[1784]] мястэчка з’яўлялася цэнтрам маёнтку [[Цеханавецкія гербу Дубрава|Цеханавецкіх]], тут быў 181 двор, 25 крамаў, млын, царква. У [[1830]] у Дрыбіне заснавалі вінакурнае прадпрыемства. У [[1845]] выбухнула выступленне сялян супраць прыгоннага права, жорстка здушанае расійскімі салдатамі<ref name="ehb"/>. У [[1877]] мясцовасць перайшла ў валоданне Урангеля фон Гюбенталя. На [[1880]] Дрыбін налічваў 250 двароў, існавалі царква, два малітоўныя дамы, валасная ўправа, бальніца, два млыны, школа пісьменнасці. Апрача сельскай гаспадаркі жыхары займаліся промысламі, найбольш вядомымі былі дрыбінскія [[шапавал]]ы, якія распрацавалі сваю ўмоўную мову — «[[катрушніцкі лемезень]]». З [[1903]] у мястэчку дзейнічала пажарнае таварыства, у [[1910]]—[[1911]] адкрыліся паштова-тэлеграфная кантора і ашчадная каса. [[1 студзеня]] [[1919]] згодна з пастановай [[I з’езд КП(б)Б|I з’езда КП(б) Беларусі]] Дрыбін увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала мястэчка разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У [[1924]] Дрыбін вярнулі [[БССР]], дзе ён стаў цэнтрам раёна (з [[16 верасня]] [[1959]] да [[29 снежня]] [[1989]] цэнтрам сельсавета). У [[1930-я]] тут працавалі вадзяны і нафтавы млыны, кузня, кравецкая майстэрня «Чырвоная ігла» (з [[1907]]; 22 работнікі), шавецкая майстэрня, арцель «Смычка» (з [[1930]]; 16 работнікаў), смалакурны завод, арцель «Смалапрадукцыя» (з [[1927]]; 23 работнікі), хлебапякарня (з 1930; 2 работнікі), крухмальны завод (з [[1929]]), масларобча-сыраварны завод (з [[1929]]), [[Шапавальства|шапавальны]] завод<ref name="gr"/>. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з [[14 ліпеня]] [[1941]] да [[2 кастрычніка]] [[1943]] мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. Акупанты стварылі тут лагер смерці, дзе знішчылі 2,5 тыс. чалавек. У [[1997]] Дрыбін атрымаў афіцыйны статус [[пасёлак гарадскога тыпу|пасёлка гарадскога тыпу]]. == Насельніцтва == * [[1994]] — 2,3 тыс. чал.{{sfn|Беларусь|1995}} * [[2006]] — 3,1 тыс. чал. * [[2016]] — 3&nbsp;031 чал.<ref name="2016-Estimate"/> * [[2017]] — 2&nbsp;974 чал.<ref name="2017-Estimate"/> == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дрыбін». == Культура == * [[Дрыбінскі гісторыка-этнаграфічны музей]]. == Вядомыя асобы == * [[Мія Арбатава]] (1911—1990) — ізраільская балерына і выкладчык класічнага балета. * [[Саламон Маркавіч Трайнін]] (1902—1969) — савецкі вучоны ў галіне дэрматавенералогіі. * [[Яўгеній Восіпавіч Непакойчыцкі]] (нар. 1925) — урач-хірург, арганізатар аховы здароўя. Кандыдат медыцынскіх навук (1969). == Зноскі == {{Reflist|refs= <ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref> <ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Магілёўская вобласць|}}</ref> <ref name="EVKL">{{Крыніцы/ЭнцВКЛ|том=1|старонкі=604|артыкул=Дрыбін|аўтар=[[Валерый Грынявецкі|Грынявецкі В.]]}}</ref> <ref name="ehb">[[Вольга Князева]]. Дрыбін // {{Крыніцы/ЭГБ|3к}} С. 300.</ref> <ref name="gr">{{Спасылка | аўтар = | прозвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | год = | url = http://www.gants-region.info/index/drybin/0-1115| загаловак = Дрыбін| фармат = | назва праекту = | выдавецтва = Ганцавіцкі краязнаўча-інфармацыйны партал| дата = 22 студзеня 2011 | мова = | каментар = }}</ref> <ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref> }} == Літаратура == * Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Дрыбінскага раёна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2004. * ''Лившиц, В. М.'' Перекрёстки Дрибинской истории (Краткий историко -экономический очерк) — Горки.2017.— 80 с.,ил. * ''Лившиц, В. М.'' Гордость и слава Дрибинского района. — Горки. 2017. — 50 с., ил. * ''Лившиц, В. М.'' Холокост. Дрибин и Дрибинский район. — Горки: 2021. — 124с., ил. * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|Дрыбін|287}} == Спасылкі == {{Commonscat-inline|Drybin|Дрыбін}} {{OSM relation|6722646|Дрыбін}} {{Дрыбінскі раён}} {{Магілёўская вобласць}} [[Катэгорыя:Дрыбін| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Мсціслаўскага ваяводства]] 6e1mw5yu82398op4mun4go8ckfhd6sp Смілавічы 0 17006 4194232 4193384 2022-08-25T16:38:51Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Гарадскі пасёлак |беларуская назва = Смілавічы |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Мінская |раён = Чэрвеньскі |сельсавет = Смілавіцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = [[1582]] |ранейшыя назвы = |статус з = 1963 |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 157 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 1714 |паштовы індэкс = 223216 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 5 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Smilavičy |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = }} '''Смі́лавічы''' ({{lang-be-trans|Smilavičy}}, {{lang-ru|Смиловичи}}) — [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі|гарадскі пасёлак]] у [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Волма (прыток Свіслачы)|Волма]]. Адміністрацыйны цэнтр [[Смілавіцкі сельсавет|сельсавета]] [[Чэрвеньскі раён|Чэрвеньскага раёна]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. Месціцца за 27 км на ўсход ад [[Мінск]]а, 30 км на захад ад [[Чэрвень (горад)|Чэрвеня]], 21 км ад чыгуначнай станцыі [[Рудзенск]] (лінія Мінск — Асіповічы), на аўтадарозе [[Мінск]] — [[Магілёў]]. == Назва == Даследнік А. Ненадавец у кнізе «Легенды і паданні Міншчыны»<ref>Ненадавец А. Легенды і паданні Міншчыны. — Мінск, 2003.</ref> прыводзіць легенду пра паходжанне тапоніма Смілавічы. У ёй у якасці слова, ад якога ўзнікла назва, прапаноўваецца тэрмін смільга — ''несвядомыя і слабыя духам людзі''. Магчыма, назоў утварыўся ад прозвішча з гэтай асновай. Паводле іншай версіі — тапонім можа паходзіць ад славянскага ўласнага імя Смілька, або Сміламір. Паводле географа [[Вадзім Андрэевіч Жучкевіч|Вадзіма Жучкевіча]], назва мае [[Балтыйскія мовы|балцкае]] паходжанне, магчыма асновай было слова ''smilga'' (назва расліны [[Мятліца|мятліцы]]). == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Ад пачатку сваёй гісторыі Смілавічы ўваходзілі ў склад Бакштанскай воласці, якая ўпершыню ўпамінаецца пад 1451 годам як уладанне [[Род Кезгайлаў|Кезгайлаў]]. Па згасанні гэтага роду ў сярэдзіне XVI ст. маёнтак перайшоў у супольнае валоданне [[Род Завішаў|Завішаў]] і [[Шэметы|Шэметаў]]. Першы пісьмовы ўпамін пра Смілавічы як [[сяло]] [[Менскі павет|Менскага павета]] [[Менскае ваяводства|Менскага ваяводства]] датуецца 1582 годам. Наступны раз паселішча ўпамінаецца пад 1592 годам, калі паміж жыхарамі некалькіх сёл адбылася бойка праз мёд. Прыкладна ў гэты час на ўскрайку сённяшніх Смілавічаў пасяліліся [[Беларускія татары|татары]]. Назва мясцовасці [[Татарская Слабада (Смілавічы)|Татарская Слабада]] захоўвалася яшчэ ў XIX ст. У першай чвэрці XVII ст. у маёнтку Бакшты засталіся два ўласнікі: сын памерлага ў 1604 годзе [[Андрэй Ян Завіша|Андрэя Завішы]] [[Крыштаф Завіша|Крыштаф]], які сканцэнтраваў у сваіх руках завішанскую частку воласці, і князь [[Багдан Агінскі]], які нейкім чынам набыў тую частку, што папярэдне належала Шэметам. Па смерці апошняга ў 1625 годзе засталіся сыны [[Аляксандр Агінскі|Аляксандр]], [[Ян Фелікс Агінскі|Ян]] і [[Самуэль Леў Агінскі|Самуэль]]. Саўладальнікі Бакштаў парадніліся паміж сабой: князёўна Аляксандра, дачка [[Аляксандр Агінскі|Аляксандра Агінскага]], каля 1645 года выйшла за сына Крыштафа Завішы [[Андрэй Казімір Завіша|Андрэя Казіміра]]. Па смерці Аляксандра Агінскага ў 1667 годзе яго долю Бакштаў успадкаваў яго сын [[Марцыян Аляксандр Агінскі|Марцыян]] (1632—1690). Нашчадкі Самуэля, памерлага ў 1657 годзе, таксама мелі долю ў Бакштах (у [[Дукора|Дукоры]] і інш.) Іхнае ўладанне часам, супроць маёнтка Смілавічы-Бакшты, называлася Смілавічы-Дукора. На сродкі Крыштафа Завішы ў першай палове XVII ст. у Смілавічах-Бакштах збудавалі [[папяровы млын]]. У 1613—1644 гадах на ім вялася вытворчасць паперы з [[філігрань|філігранямі]] з выявай [[герб]]а «[[Лебедзь (герб)|Лебедзь]]» і подпісам па краях «На Бакштах Завіша» (на 1735 год млын ужо не дзейнічаў). У [[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай (1654—1667)|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) войскі [[Вялікае Княства Маскоўскае|Маскоўскай дзяржавы]] разрабавалі і спустошылі Смілавічы. Паводле падымнага тарыфу [[Менскі павет|Менскага павета]] за 1667 год, Крыштафу Завішы ў маёнтку Смілавічы-Бакшты належала 346 [[дым]]оў, а Марцыяну Агінскаму — 117. Значная частка ўладанняў Агінскіх — мястэчка [[Дукора]] з вёскамі ў памеры 170 дымоў — на той момант знаходзілася ў закладзе ў Казіміра Навацкага. У наступным 1668 годзе князь Марцыян Агінскі, [[крайчы вялікі літоўскі|крайчы вялікі]], у сваёй частцы Смілавічаў, якія тады былі ўжо [[мястэчка]]м, ахвяраваў [[валока|валоку]] зямлі (крыху больш 21 га) на карысць царквы. У створаным з гэтай нагоды дакуменце ўпамінаецца, што мястэчка і ўся воласць належаць яму і пану Завішу супольна, прычым падданыя розных паноў сяліліся ўперамешку — «''хлоп праз хлопа сядзяць''». Тая частка мястэчка, дзе пераважалі ўладанні Агінскага, называлася Шахоўнічы. Крыштаф Завіша памёр у 1670 годзе. Ягоная частка маёнтка перайшла да сыноў Андрэя Казіміра (1618—1678) і [[Ян Юрый Завіша|Яна Юрыя]] (каля 1620—1671). [[Марцыян Аляксандр Агінскі|Марцыян Агінскі]], які ў канцы жыцця даслужыўся да высокіх пасад [[ваяводы троцкія|ваяводы троцкага]] і [[Канцлер вялікі літоўскі|канцлера вялікага]], не пакінуў нашчадкаў. І ягоная доля Бакштаў па смерці ў 1690 годзе адышла да пляменніка [[Крыштаф Станіслаў Завіша|Крыштафа Станіслава Завішы]] — сына ягонай сястры і Андрэя Казіміра Завішы. Такім чынам дзве часткі Смілавічаў сканцэнтраваліся, нарэшце, у адных руках. У [[Паўночная вайна (1700—1721)|Вялікую Паўночную вайну]] ў 1710 годзе два палкі войска Вялікага Княства Літоўскага кватаравалі ў Смілавіцкім маёнтку. Прыкладна да гэтага часу належыць прывілей [[Крыштаф Станіслаў Завіша|Крыштафа Станіслава Завішы]] (памылкова датаваны 1736 годам) мясцовым [[Яўрэі|жыдам]], у якім ён дазволіў ім адкрыць школу (малітоўны дом). Сын Крыштафа Станіслава Завішы [[Ігнацы Завіша|Ігнацы]] атрымаў графскі тытул — ён тытулаваўся графам на Бакштах, [[Бярдзічаў|Бярдзічаве]] і Завішыне. З гэтай нагоды маёнтак Бакшты-Смілавічы часам называўся ў гэты час Бакштанскім графствам. Ігнацы, як і ягоны дзед, у 1727 годзе пабраўся шлюбам з прадстаўніцай роду Агінскіх — князёўнай Марцыбелай, дачкой ваяводы віленскага [[Казімір Дамінік Агінскі|Казіміра Дамініка Агінскага]] (унука Самуэля). Ігнацы Завіша ў 1738 годзе памёр без нашчадкаў, а ягоныя маёнткі засталіся ў руках удавы. У 1747 годзе Марцыбела Агінская заснавала ў Смілавічах [[Касцёл Святога Вінцэнта і кляштар місіянераў (Смілавічы)|кляштар каталіцкага ордэна місіянераў]] і збудавала для яго мураваны [[Касцёл Святога Вінцэнта і кляштар місіянераў (Смілавічы)|касцёл]]. На забеспячэнне кляштара яна вылучыла фальварак і сяло [[Волма (Смалявіцкі раён)|Волма]], а таксама сяло [[Клінок]]. З гэтага часу азначаныя паселішчы перасталі адносіцца да маёнтка Смілавічы-Бакшты, утвараючы ўласнасць манахаў-місіянераў. Асноўная ж частка маёнтка Смілавічы па смерці Марцыбелы ў 1760 годзе адышла да князя [[Міхал Казімір Агінскі|Міхала Казіміра Агінскага]] (1728—1800), які быў сынам яе брата Юзафа, ваяводы троцкага. У 1791 годзе князь Агінскі прадаў маёнтак Смілавічы шляхціцу Станіславу Манюшку, які папярэдне працаваў у яго аканомам гэтага маёнтку. У гэты час у мястэчку было 85 двароў (43 хрысціянскіх, 31 іўдзейскіх і 13 татарскіх). Тут працавалі два вадзяныя млыны, адзін з якіх выкарыстоўваўся як лесапільня; дзейнічаў кляштар з мураваным касцёлам Святога Вінцэнта, а таксама дзве царквы — у гонар [[Свята-Георгіеўская царква (Смілавічы)|Святога Юрыя]] і [[Царква Прачыстай Багародзіцы (Смілавічы)|Прачыстай Багародзіцы]]. Да Смілавіцкага маёнтка належалі 22 паселішчы. Па смерці Станіслава Манюшкі пры падзеле бацькоўскіх уладанняў Смілавічы атрымаў ягоны сын Казімір, які значна пераабсталяваў сядзібу і заснаваў у ёй батанічны сад. Па смерці Казіміра Манюшкі маёнтак адышоў да ягонага малодшага брата Аляксандра, які пачаў будаваць у мястэчку новы [[Палацава-паркавы комплекс Манюшкаў (Смілавічы)|мураваны палац]]. Адзіная дачка Аляксандра Манюшкі Паўліна выйшла за Лявона Ваньковіча, да якога ў выніку гэтага шлюбу перайшоў і маёнтак Смілавічы. <gallery> Śmiłavičy. Сьмілавічы (J. Pieška, 1800).jpg|Панарама мястэчка. [[Юзаф Пешка|Ю. Пешка]], каля 1800 г. Śmiłavičy, Misijanerski. Сьмілавічы, Місіянэрскі (1834) (3).jpg|[[Касцёл Святога Вінцэнта і кляштар місіянераў (Смілавічы)|Касцёл місіянераў]]. Абмеры, 1834 г. Śmiłavičy. Сьмілавічы (N. Orda, 1864-76).jpg|Касцёл Святога Вінцэнта. [[Напалеон Орда|Н. Орда]], 1864—76 гг. Śmiłavičy, Maniuška. Сьмілавічы, Манюшка (N. Orda, 1864-76).jpg|Касцёл і [[Палацава-паркавы комплекс Манюшкаў (Смілавічы)|палац]]. [[Напалеон Орда|Н. Орда]], 1864—76 гг. </gallery> === Пад уладай Расійскай імперыі === У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|Другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Смілавічы апынуліся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], дзе з 1795 года сталі цэнтрам воласці [[Ігуменскі павет|Ігуменскага павета]]. На 1797 год у мястэчку існавала паштовая станцыя, у якой было 12 коней, 6 хурманаў. Асноўным відам транспарту быў гужавы. На 1844 год у Смілавічах было 62 двары, у сярэдзіне XIX ст. працавала суконная фабрыка, прадукцыя якой прадавалася ў [[Мінск]]у і [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. На 1859 год працавала Смілавіцкае паштова-тэлеграфнае аддзяленне. У 1863 годзе ў мястэчку адкрылася земскае народнае вучылішча, у якім на 1867 год навучалася 137 дзяцей (з іх 34 дзяўчынкі). У 1867 годзе ў Смілавічах дзейнічалі 2 касцёлы, адзін з якіх расійскія ўлады перарабілі пад царкву [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскага патрыярхату]]. У пачатку 1880-х гадоў у Смілавічах было 95 двароў, дзейнічалі валасная ўправа, 3 царквы, касцёл, мячэць, 3 іўдзейскія малітоўныя дамы, 2 вадзяныя млыны на рацэ Волме, вінакурны і піваварны заводы, суконная фабрыка, 30 крамаў, адзін раз на тыдзень праводзіўся таржок. Да канца XIX ст. межы мястэчка пашырыліся, а колькасць двароў і жыхароў значна вырасла, ажывіўся гандаль. Паводле [[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў|Слоўніка геаграфічнага Каралеўства Польскага і іншых краёў славянскіх]] тут было 375 драўляных будынкаў (352 у мястэчку і 22 на прадмесці, званым ''Татарская Слабада''), працавалі мужчынская і жаночая царкоўна-прыходскія школы, шпіталь, паштовая станцыя, паліцэйскі пастарунак, валасная ўправа, мячэць, 2 іўдзейскія дамы малітвы, суконная фабрыка і шматлікія невялікія татарскія гарбарні<ref>[[Аляксандр Ельскі|Jelski A.]] Śmiłowicze // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/886 886].</ref>. Паводле вынікаў перапісу 1897 года, у Смілавічах было 498 двароў, працавалі валасная ўправа, 2 царквы (драўляная і мураваная), капліца, касцёл, мячэць, 5 іўдзейскіх малітоўных дамоў, 2 земскія народныя вучылішчы (жаночае і мужчынскае), 2 царкоўна-прыходскія школы, прыёмны пакой на 2 ложкі для хворых, паштовая станцыя, паштова-тэлеграфнае аддзяленне, [[хлебазапасны магазін]], суконная фабрыка, некалькі гарбарняў, 58 дробных крамаў, 2 заезныя дамы, 9 корчмаў, устаноўка для прыгатавання сельтэрскай вады; таржкі ў нядзельныя і святочныя дні, быў рынкавы пляц. Побач з мястэчкам знаходзіўся аднайменны маёнтак: 1 двор, 83 жыхары, дзейнічаў вінакурны завод. У пачатку XX ст. у Смілавічах было 454 двары. Большую частку насельніцтва складалі жыды. Тут бытавалі гарбарныя, кавальскія, млынавыя, бандарныя, [[Ганчарства|ганчарныя]], кравецкія, шавецкія, шорныя, ткацкія і інш. промыслы і [[Рамяство|рамёствы]]. Насельніцтва займалася земляробствам, жывёлагадоўляй, агародніцтвам і дробным гандлем. У нядзелі і святочныя дні адбываліся таржкі. У час [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|рэвалюцыі 1905—1907 гадоў]] у Смілавіцкай воласці адбылося некалькі сялянскіх выступленняў. Яны праявіліся ў самавольных парубках лясоў, захопе сенажацяў зямянаў. У жніўні 1914 года група мабілізаваных на фронт у часе руху паштовым трактам з [[Чэрвень (горад)|Ігумена]] ў [[Мінск]] разграмілі некалькі маёнткаў, у тым ліку і Смілавічы. Сялянскія хваляванні ў Смілавіцкай воласці адбыліся таксама ў верасні 1917 года. На 1917 год у мястэчку Смілавічах было 633 двары; у аднайменным маёнтку быў 1 двор. За часамі [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] ў лютым 1918 года мястэчка занялі войскі [[Германская імперыя|Германскай імперыі]]. <gallery> Śmiłavičy. Сьмілавічы (1901-17).jpg|[[Касцёл Святога Вінцэнта і кляштар місіянераў (Смілавічы)|Касцёл і кляштар місіянераў]], да 1918 г. Śmiłavičy. Сьмілавічы (1917) (2).jpg|Касцёл Святога Вінцэнта, галоўны [[фасад]] Śmiłavičy, Maniuška. Сьмілавічы, Манюшка (1901-17) (1).jpg|[[Палацава-паркавы комплекс Манюшкаў (Смілавічы)|Палац Манюшкаў]], да 1918 г. Śmiłavičy, Maniuška. Сьмілавічы, Манюшка (1907) (2).jpg|Палац, фрагмент Śmiłavičy, Maniuška. Сьмілавічы, Манюшка (1901-17) (2).jpg|Інтэр’ер палаца Śmiłavičy, Maniuška. Сьмілавічы, Манюшка (1901-17).jpg|Будуар графіні Стэфаніі Ваньковіч (з Плятэраў) Śmiłavičy, Pažarnaja. Сьмілавічы, Пажарная (1902).jpg|Пажарная каманда, 1902 г. Śmiłavickaja synagoga. Сьмілавіцкая сынагога (1922).jpg|У сінагозе, 1922 г. </gallery> === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 года згодна з [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Смілавічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Жыхары мястэчка атрымалі Пасведчанні [[Народны Сакратарыят Беларусі|Народнага Сакратарыята БНР]]<ref>{{Крыніцы/ВГАБ|4к}} С. 19.</ref>. 1 студзеня 1919 года ў адпаведнасці з пастановай І з’езда КП(б) Беларусі Смілавічы ўвайшлі ў склад [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]]. З восені 1919 да ліпеня 1920 года мястэчка займалі [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|польскія]] войскі. У 1924—1931 і 1935—1938 гадах Смілавічы былі цэнтрам [[Смілавіцкі раён|раёна]], з 1924 года — цэнтр сельсавета. У 1926 годзе тут працавала беларуская сямігадовая школа. Апроч таго, у мястэчку дзейнічалі Народны дом, 3 клубы, 86 чырвоных куткоў, бібліятэка, некалькі гурткоў ліквідацыі непісьменнасці сярод дарослых. У 1930-я гады савецкія ўлады зруйнавалі помнік архітэктуры XVIII ст. [[Касцёл Святога Вінцэнта і кляштар місіянераў (Смілавічы)|касцёл і кляштар місіянераў]]. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з чэрвеня 1941 да ліпеня 1944 года мястэчка было пад акупацыяй [[Трэці рэйх|Трэцяга рэйха]]. На тэрыторыі пасёлка было арганізаванае гета. У гэты час у Смілавічах і ваколіцах дзейнічалі савецкія партызаны. З 1960 года Смілавічы ў складзе Чэрвеньскага раёна. 2 лістапада 1963 года яны атрымалі афіцыйны статус [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі|гарадскога пасёлка]]<ref name="ehb">[[Ганна Дулеба|Дулеба Г.]] Смілавічы // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 368.</ref>. У 2018 годзе ў склад Смілавічаў увайшла вёска [[Жураўкавічы]]. == Насельніцтва == <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:150 barincrement:27 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:6000 ScaleMajor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1791 from:0 till:564 bar:1881 from:0 till:500 bar:1897 from:0 till:3498 bar:1917 from:0 till:2766 bar:1975 from:0 till:5700 bar:2000 from:0 till:5625 bar:2009 from:0 till:4654 bar:2017 from:0 till:5386 bar:2021 from:0 till:5913 TextData= fontsize:10px pos:(25,195) text: </timeline> </div> * 1791 год — 564 чал. (257 муж. і 307 жан.) * 1881 год — 500 чал.; * 1889 год — 1676 чал., з іх 464 хрысціян, 222 магаметан і 990 іўдзеяў; * 1897 год — 3498 чал. * 1901 год — 3335 чал.; * 1917 год — 2766 чал., з іх 215 беларусаў, 73 палякі, 2102 яўрэі ў ''мястэчку Смілавічах'' і 126 чал. у ''маёнтку Смілавічах''; * 1975 год — 5,7 тыс. чал.<ref>{{Крыніцы/Вялікая Савецкая Энцыклапедыя (3 выданне)}}</ref>; * 2000 год — 5625 чал. * 2006 год — 5,3 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>; * 2008 год — 5,3 тыс. чал.; * 2009 год — 4654 чал.<ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-6.pdf Перепись населения — 2009. Минская область] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20101030222404/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-6.pdf |date=30 кастрычніка 2010 }}{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); * 2015 год — 5079 чал.<ref name="belstat2015">[http://belstat.gov.by/uploads/bgd_files/1427878416014868.zip Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; * 2016 год — 5212 чал.<ref name="belstat2016">[http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; * 2017 год — 5386 чал.<ref>[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}}[[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; * 2021 год — 5913 чал.<ref>[https://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_28097/ Численность населения на 1 января 2021 г. и среднегодовая численность населения за 2020 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа]</ref> Апроч [[беларусы|беларусаў]] у Смілавічах традыцыйна жылі [[яўрэі]] і [[татары]]. Большасць яўрэяў загінула ў часе [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] ці пераехала ў іншыя месцы, у тым ліку ў [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] і [[Ізраіль]]. Татарская абшчына захавалася да нашага часу. У пасляваенны перыяд у сувязі з пабудовай валюшна-лямцавай прамысловасці ў Смілавічах таксама жывуць выхадцы з [[Башкартастан]]а. == Эканоміка == Прадпрыемствы: валюшна-лямцавая фабрыка, гарбарны завод, механічныя майстэрні, прадпрыемства «Жылкампаслугі-Смілавічы», СКФ «Мантаж» (вытворчасць шклопакетаў для [[акно|вокнаў]]), камбінат бытавых паслуг. Значная частка насельніцтва займаецца таварным агародніцтвам. == Адукацыя. Культура == У Смілавічах працуюць [[Смілавіцкі дзяржаўны аграрны каледж|саўгас-тэхнікум]], завочны сельскагаспадарчы каледж, прафесійна-тэхнічнае вучылішча № 203, 2 сярэднія агульнаадукацыйныя і дзіцячая музычная школы, школа-інтэрнат, 2 дашкольныя дзіцячыя ўстановы. У сферы культуры дзейнічаюць дом культуры, кінатэатр, 2 бібліятэкі, дом дзіцячай творчасці, музей «Прастора Хаіма Суціна». == Славутасці == [[Файл:Smilavičy, Maniuška. Смілавічы, Манюшка (2021) 03.jpg|міні|Палац Манюшкаў]] *[[Палацава-паркавы комплекс Манюшкаў (Смілавічы)|Палацава-паркавы комплекс Манюшкаў]] (XVIII—XIX стст.) *Старыя габрэйскія могілкі *Татарскія могілкі *Помнікі: стэла на магілах ахвяр нацызму на вуліцы Савецкай (1980); стэла на магілах ахвяр нацызму на вуліцы Чкалава (1965); абеліск на брацкай магіле савецкіх воінаў і партызан (на могілках), якія загінулі ў баях з немцамі ці памерлі ад ран (1960); помнік-стэла на ўшанаванне памяці настаўнікаў і вучняў Смілавіцкай сярэдняй школы, якія загінулі ў час Другой сусветнай вайны (1968) *Чорныя хвоі, батанічны помнік прыроды *[[Смілавіцкая мячэць|Новая мячэць]] *Новая [[Свята-Георгіеўская царква (Смілавічы)|Свята-Георгіеўская царква]] === Страчаная спадчына === * [[Касцёл Святога Вінцэнта і кляштар місіянераў (Смілавічы)|Касцёл Святога Вінцэнта і кляштар місіянераў]] (1747—1791) * Сінагога (XIX ст.) * Царква Прачыстай Багародзіцы (XVII ст.) == Вядомыя асобы == * [[Леў Апалінарыевіч Ваньковіч]] (1831 — пасля 1881) — уласнік Смілавічаў, [[мінскі павятовы маршалак]] *[[Людміла Анатолеўна Ваўчок|Людміла Ваўчок]] (нар. 1981) — беларуская спартсменка, залатая прызёрка зімовых [[Зімовыя Паралімпійскія гульні 2010|Паралімпійскіх гуляняў]] *[[Аксана Алегаўна Кавалеўская|Аксана Кавалеўская]] (нар. 1983) — беларуская і расійская поп-спявачка, лідар гурта «Краскі» *[[Ібрагім Канапацкі]] (1949—2005) — гісторык, даследчык татарскай культуры Беларусі *[[Станіслаў Манюшка]] (1819—1872)— кампазітар і дырыжор * [[Хаім Саламонавіч Суцін|Хаім Суцін]] (1893—1943) — мастак-экспрэсіяніст, адзін з найбольш славутых майстроў нацюрморту * [[Файбіш-Шрага Царфін]] (1899—1975) — мастак, кніжны ілюстратар, паэт == Галерэя == <gallery> Smilavičy, Maniuška. Смілавічы, Манюшка (2021) 12.jpg|[[Палацава-паркавы комплекс Манюшкаў (Смілавічы)|Палац Манюшкаў]] Smilavičy, Maniuška. Смілавічы, Манюшка (2021) 20.jpg|Палац, фрагмент Smilavichy-Center.jpg|Цэнтральная плошча Smilavichy mosque.jpg|Новая мячэць Manor of Maniuszka Smilaviczy Bielarus08.JPG|Стары парк Church of St. Georg Smilaviczy Bielarus.jpg|Царква Святога Юрыя Tatar quarter Smilaviczy Bielarus.jpg|Татарская Слабада Jewish cemetery Smilaviczy Bielarus01.JPG|Іўдзейскія могілкі </gallery> == Гл. таксама == * [[Смілавіцкі сельсавет]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Мінскай вобласці]] * [[Пасёлкі гарадскога тыпу Беларусі]] {{зноскі|2}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15|Смілавічы|[[Ганна Іванаўна Дулеба|Дулеба Г. І.]]|55}} * {{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} == Спасылкі == * {{Commons|Category:}} {{Смілавіцкі сельсавет}} {{Чэрвеньскі раён}} {{Мінская вобласць}} [[Катэгорыя:Смілавічы| ]] [[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]] svg4bypvnmiuri6g2wiq70l8lrghpic Тэльман (Брагінскі раён) 0 17187 4194609 4138567 2022-08-26T10:50:34Z Дамінік 95653 /* Заўвагі */ wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Тэльман}} {{НП-Беларусь |статус = Пасёлак |беларуская назва = Тэльман |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Тэльман. Парк графаў Ракіцкіх (4).jpg |подпіс = Парк графаў Ракіцкіх |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 48|lat_sec = 42 |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 17|lon_sec = 10 |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = Малейкаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = канец XVIII стагоддзя |ранейшыя назвы = Двор-Гарадзішча |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 107 |год перапісу = 2021 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2344 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Teĺman, Brahin District |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = }} '''Тэ́льман'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Teĺman}}, {{lang-ru|Тельман}}) — пасёлак у [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Уваходзіць у склад [[Малейкаўскі сельсавет|Малейкаўскага сельсавета]]. Размешчаны за 4 км на паўночны ўсход ад [[Брагін]]а, за 25 км ад чыгуначнай станцыі [[Хойнікі (станцыя)|Хойнікі]] (на лініі Васілевічы — Хойнікі ад лініі [[Калінкавічы]] — Гомель), за 126 км ад [[Гомель|Гомеля]]. == Гісторыя == [[File:Фальварак і вёска Гарадзішча на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|thumb|250px|left|Фальварак і слабада Гарадзішча на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]Паводле рэвізіі 1795 года, у паселішчах, прыналежных да фальварка Гарадзішча, налічвалася 2 848 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. З крыніцы, заснаванай на матэрыялах той жа рэвізіі, вядома, што вёскі Гарадзішча (верагодна, і фальварак), Углы, Каманоў, Сялец, хутар Малейкі, саўладальнікамі якіх былі [[Людвік Ракіцкі|Людвік]] і [[Рафал Алаіз Ракіцкі|Рафал Алаізі Ракіцкі]]я, у ''«оренду поступлено капитану Сандеру»''<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 72, 74</ref>{{efn-ua|Ян Сандэр, капітан «польской службы», уладальнік у Рэчыцкім павеце 53 сялянскіх душ (гл.: Кондратьєв Ігор. Участь шляхти Речицького повіту у виборах в дворянські інституції Чернігівського намісництва в 1796 р. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 307, 310). Цікава, што ўжо ў метрычным запісе Астраглядаўскага касцёла за 31 ліпеня 1787 г. аб шлюбе Яна Шандэра (Сандэра) з Барбарай Бялінскай месцам пражывання названа менавіта Гарадзішча, хоць і без указання статуса паселішча (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 211-211адв.).|}}. Будучы Двор-Гарадзішча пазначаны побач з аднаіменнай слабадой як фальварак таксама на схематычным плане [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] 1800 года. Недзе ў пачатку XIX стагоддзя тут, на правым беразе ракі Брагінкі, паўстала рэзідэнцыя графа [[Людвік Ракіцкі|Людвіка Ракіцк]]ага{{efn-ua|У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, таму Людвік стварыў у Гарадзішчы новую рэзідэнцыю для сваёй часткі Брагінскіх добраў (Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы, фальваркі Пучын, Крыўча, Макрэц, Удалёўка і Углы)<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. [[File:Запіс аб хросьце Тэклі Юзафаты Антаніны Ракіцкай.png|thumb|250px|left|Запіс аб хросце Тэклі Юзафаты Антаніны Ракіцкай, дачкі бацькоў z Pałacu Horodyszcza.]][[File:Цэгла з кляймом Ракіцкіх.jpg|thumb|250px|left|Цэгла з лагатыпам гаспадара палаца графа Л. Ракіцкага (спалучаныя тыльнымі бакамі літары R i K – ROKICKI). Фота Андрэя Лебедзева. 2022 г.]]Найраней ''pałac'' Horodyszcze згаданы 5 студзеня 1799 г. у метрычных кнігах Сялецкага базыльянскага кляштару ў запісе аб хросце Тэклі Юзафаты Антаніны, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, парафіянаў Астраглядаўскага касцёла. Кумамі былі кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня і Тэкля з Сівакоўскіх Валовічава, шамбэлян [[Ксаверый Валовіч|Ксаверы Валовіч]] з Холмеча і Барбара Сандэрава, падстараста судовы рэчыцкі [[Ігнацы Аскерка]] і Антаніна Сандэраўна, лоўчы рэчыцкі Андрэй Солтан і Казімера Забэлаўна з Гарадзішча (НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.). Але ў датаваным днём раней, 4 студзеня 1799 г., запісе ў метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 198) усё пададзена яшчэ не гэтак урачыста: і дзяўчынка названая адно Тэкляй, і кумамі ў той дзень была адна толькі пара — Ігнацы Аскерка і Тэкля Валовічава, і самы хрост адбыўся ''ў маёнтку'' Гарадзішча (''in praedio'' Horodyszcze; пэўна, тут маем адпаведнік іншаму лацінамоўнаму выразу — ''in aula'' (у двары)). Увогуле, найчасцей ужываўся тэрмін «двор». Пазней жа, у 1812, 1815, 1818 – 1822 гг. колькі разоў згаданы «zamek Horodyski» альбо «zamek Horodyszcze» (НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 47адв., 59адв., 60адв.,72адв.-73, 75, 77адв., 79адв.-82адв.). Магчыма, акрамя знаходжання на даўнім гарадзішчы з валамі (што могуць высветліць хіба спецыялісты-археолагі), той нібыта ''Вішнявецкіх'' замкавы мур, урэшце атачыўшы палац, часам і выклікаў у святароў Актавіяна Даўгерда і Максіміліяна Эйсманта жаданне называць яго «замкам».|}} з радыяльна-рэгулярным у плане паркам. [[Аляксандр Карлавіч Ельскі|Аляксандр Ельскі]] пісаў пра ''«wspaniały pałac murowany»'', у якім гаспадар, маршалак Рэчыцкага павета, а пазней маршалак Мінскай губерні, шыкоўна і з густам бавіў свайго жыцця гады <ref>Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1882. T. III. S. 143</ref>. Л. Ракіцкі, сам музыкант і вялікі знаўца музыкі, вучань слыннага італьянскага скрыпача і кампазітара [[Джавані Батыста Віёці|Джавані Батысты Віёці]], займеў выдатны аркестр з сарака музыкантаў; захоўваліся ў тым палацы і колькі твораў мастацтва. У шляхецкай рэвізіі 1811 года ў фальварку Гарадзішча засведчана пражыванне 37-гадовага ўладальніка графа Людвіка Ракіцкага{{efn-ua|5 жніўня 1774 г. ахрышчаны «толькі з вады» (ex aqua solum) грэка-уніяцкім прэсбітэрам Пракопіем Шумскім, парохам [[Ручаёўка|Ручаёўскай]] царквы, а 11 ліпеня 1775 г. з усімі ўжо касцёльнымі цырымоніямі – айцом Эгідыюшам Піатроўскім, вікарыем Астраглядаўскага парафіяльнага касцёла (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 160).|}}, Міхала (16 г.), сына яго брата Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, Уладзіслава Аскеркі (17 г.), сына яго сястры Ізабэлы{{efn-ua|Паводле метрычнага запісу Юравіцкага касцёла, пайшла з жыцця 13 мая 1794 г., пасля нараджэння сына; была парафіянкай касцёла ў Астраглядах, пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97).|}}. Там жа сярод «''шляхетства беспоместного''», акрамя дварэцкага, эканома, штальмейстара і іншых службоўцаў, названыя «''директор музыки''» Антоні Скібінскі (43 г.){{efn-ua|Антоні, сын Яна, Скібінскі, рыма-католік, на 1814 год названы ў сялецкіх метрыках канюшым, на 1816 год маршалкам двара Гарадзішча, згаданы і ў 1825 годзе (НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 58, 66адв., 94адв.). Памёр 20 снежня 1844 г. у [[Малейкі|Малейках]] (НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 36адв.).|}}, «''мэтр музыки''» Ян Пецэльд (37 г.), «''при музыке''» Казімір Казлоўскі (57 г.){{efn-ua|Капельмейстар двара Гарадзішча Казімір Казлоўскі вядомы яшчэ ад 24 жніўня 1802 года з метрычнага запісу Сялецкага кляштара аб хросце яго і Барбары з Скрычэўскіх, парафіянаў Астраглядаўскага касцёла, дачкі Разаліі Эльжбэты Юзэфы (НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 16адв.).|}} і яго сын Антоні (22 г.)<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 77, 206</ref>{{efn-ua|У сувязі з пражываннем у двары Гарадзішча музыкантаў, бацькі і сына Казіміра і Антонія Казлоўскіх, варта задацца пытаннем: а ці наведваў тутэйшую сядзібу, браў удзел у канцэртах і даваў урокі музыкі Каралю Ельскаму менавіта Юзаф, сын Антонія, Казлоўскі, знакаміты кампазітар (гл.: [[Восіп Антонавіч Казлоўскі]])? Тэму пачала В. Дадзіёмава; наведванні тыя, канешне, вельмі верагодныя. Але Міхал Ельскі згадаў толькі доктара Гаўсмана{{efn-ua|Антоні Гаўсман з жонкай Марыянай, медыкі (konsyliarze medycyny) двара Гарадзішча, рыма-католікі, у метрычных запісах Сялецкага кляштару згаданы ў 1816 і 1819 г. (НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 67, 75, 76).|}} і Казлоўскага, якія прызнаныя першымі скрыпкамі ў аркестры Л. Ракіцкага, а значыць былі сталымі яго музыкантамі. І хто той Казлоўскі? Можна дапусьціць, што бацька і сын даводзіліся адпаведна старэйшым братам і пляменнікам Юзафу. Ці мо нехта з іх даў колькі ўрокаў К. Ельскаму?.. Акрамя таго. А. Ахвердава, а потым і В. Дадзіёмава ў сваіх працах напэўна ж адвольна лакалізавалі Гарадзішча «''пад Мінскам''». І хоць С. Немагай тое ў свой час абвергла (Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага – помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 21), расійская даследчыца А. Лебедзева-Ямеліна паспрабавала яшчэ неяк і ўдакладніць месцазнаходжанне сядзібы Л. Ракіцкага: «''вблизи Минска'' (''то есть, по дороге из Пропойска в Залесье Огинских'')…» і «''Городищи Ракицких отстоят от Дудичей Ельских на приличное расстояние'' (''около 80 км'')!» (А. Лебедева-Емелина. Осип Козловский » белорус? (Новое о композиторе) // Старинная музыка. 2015. № 2 (68). С. 9). Здагадка пра «по дороге...» А. Лебедзевай-Амелінай – штучная. І адлегласць паміж маёнткамі Ракіцкага і Ельскага была ў чатыры разы большая. Аўтар успамінаў Міхал Ельскі, на працу якога, акрамя іншых, спасылалася і С. Немагай (Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 22. S. 169 – 171; № 23. S. 180 – 182), як і брат-энцыклапедыст Аляксандр, дакладна ведаў, што двор Гарадзішча маршалка Л. Ракіцкага месціўся ў Рэчыцкім павеце, а настаўнікамі іх бацькі ў ігры на скрыпцы былі майстры музыкі Кіфэрлінг, Мёсэр і Дашчынскі (S. 181, 182).|}}. Пад кіраўніцтвам запрошанага ў двор Гарадзішча ў 1814 годзе таленавітага музыканта, кампазітара, дырыжора і педагога Юзафа Дашчынскага{{efn-ua|[[File:Бліскучы канцэрт, прысвечаны Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.jpg|thumb|250px|Тытульны аркуш Канцэрта для фартэпіяна, прысвечанага Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.]]Юзаф, сын Даміяна, Дашчынскі, атрымаўшы ад гаспадара палаца пенсію (ад 24 ліпеня 1828 г. дажыццёвае права на валоданне вёскай Пясочанка з сялянамі<ref>НГАБ. Ф. 443. Воп. 1. Спр. 1. А. 7, 26адв.-27: Список лицам, состоящим в числе дворян 2-го разряда Речицкого уезда, кои не представили в Минское Дворянское собрание в срок, назначенный Высочайшими указами 5 июля 1838 и 5 ноября 1841 годов доказательств о дворянском своем происхождении. Составлен июля 17 дня 1844 года.</ref>), жыў у дварах Гарадзішча і [[Астрагляды]] на працягу 30 гадоў, да апошніх дзён. Многія творы ён прысвяціў сваім дабрадзеям — графу Людвіку Ракіцкаму і ягонай дачцэ Тэклі Прозар. Сярод іх — «Бліскучы вальс» і «Канцэртны паланез» для фартэпіяна ў чатыры рукі. Гэтыя творы, па словах А. Ахвердавай, захоўваюцца ў бібліятэках Пецярбургу.|}} згаданы аматарскі аркестр дасягнуў вельмі высокага ўзроўню, бліскуча выконваў сімфоніі Гайдна, Моцарта і Бетховена. Канцэрты пад кіраўніцтвам Ю. Дашчынскага, на якія з'язджаліся слухачы з розных куткоў Беларусі, праводзіліся не адно ў маёнтку Л. Ракіцкага, але таксама ў Мінску і даволі часта з дабрачыннымі мэтамі. У гэтых канцэртах упершыню ў Беларусі прагучалі оперы А. Сальеры «Аксур, цар Армуза» і Ф. Буальдзьё «Белая дама»<ref>А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2. С. 23; Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65).</ref>. 20 жніўня 1818 года «jedyne dziecię i jedyna pociecha ojca» Л. Ракіцкага дачка Тэкля і сын [[Караль Прозар|Караля Прозара]] Уладзіслаў узялі шлюб<ref>Żychliński T. Złota księga szlachty polskiej. – Poznań, 1895. Rocznik XVII. S. 151 – 152</ref>, таму рэзідэнцыя з прыналежнымі да яе паселішчамі і ўгоддзямі з цягам часу дасталася роду Прозараў. У снежні 1831 года пан падкаморы рэчыцкі Уладзіслаў Прозар заключыў кантракт у 9 100 рублёў серабром на продаж гарэлкі з фальваркавых бровараў у Хойніках, Гарадзішчы і Ёлчы з бацькам і сынам Лейбай і Абрамам Шайковічамі<ref>НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 831. А. 9</ref>, якія ўважаліся першымі ў гэткага кшталту камерцыі на ўвесь Рэчыцкі павет Мінскай губерні. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 20 асоб мужчынскага і 19 жаночага полу з ліку жыхароў фальварка Гарадзішча належалі да Астраглядаўскай парафіі Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381адв.</ref>. [[File:Маёнтак Гарадзішча ўладальніка Патона. Згадка 1887 г.png|thumb|250px|left|Маёнтак Гарадзішча ўладальніка Патона. Згадка 1887 г.]]У парэформенны перыяд паселішча належала да Брагінскай воласці. У 1876 годзе сын і дочкі Мечыслава Прозара Канстанцін, Марыя, Зофія, Станіслава мелі ў дварах Гарадзішча, [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Савічы (Брагінскі раён)|Савічы]] разам 31 581 дзесяціну ўгоддзяў; яшчэ ў Гарадзішчы — 2 вадзяныя з гадавым прыбыткам у 1260 рублёў, 1 конны млын (50 р.), 1 вятрак (100 р.), сукнавальню (60 р.), завод па вытворчасці жалеза (70 р.)<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 61</ref>. У 1886 годзе тут дзейнічалі бровар і вадзяны млын<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. Вып. 5. — С.-Петербург, 1886. С. 111</ref>. Паводле спісу землеўладальнікаў Мінскай губерні на 1889 год, уласнікам маёнтка Гарадзішча ў 3730 дзесяцін угоддзяў быў сапраўдны стацкі саветнік Уладзімір Мацвееў Ергольскі<ref>Список зелевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 368</ref>. Але ў дадатку «Апісанне сумежных земляў» да плану надзела брагінскіх сялянак Аляксандры і Ганны Сідаравых Лаўрусенкаў, выкананым у 1887 годзе землямерам Вырвічам, засведчана, што маёнтак Гарадзішча належаў Патону<ref>НГАБ. Ф. 1477. Воп. 1. Спр. 2620</ref>. У кнізе "Памяць. Брагінскі раён" без спасылкі на крыніцу сказана, што ў 1890 годзе двор Гарадзішча набыў расійскі аташэ ў Швейцарыі Аскар Пятровіч Патон{{efn-ua|Вартае ўвагі тое, аднак, што А. П. Патон, паводле ўспамінаў сына Яўгена (Патон Е. О. Воспоминания. Литературная запись Ю. Буряковского. – Київ: Державне видавництво художньої літератури, 1933. С. 5, 12), быў знаёмы «по службе» з найталенавітым інжынерам Станіславам Валерыянавічам Кербедзем, які ўжо ў 1883 г. стаў уладальнікам маёнтку Брагін, пазней перайшоўшым да сына Міхала (гл. [[Брагін]]).|}}. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы уладальнік маёнтку Гарадзішча, што ў Брагінскай воласці, спадчынны дваранін Пётр Аскаравіч Патон<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 58</ref>. У 1913 годзе маёнтак Гарадзішча П. А. Патона складаў 2183 дзесяціны ўгоддзяў<ref>Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 110 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]</ref>.[[File:Тэльман. Валун у парку.jpg|thumb|250px|злева|Валун «Камень кахання» ў парку двара Гарадзішча паноў Ракіцкіх і Прозараў, господ Патонов.{{efn-ua|Выглядае, што звязаная з гэтым валуном мясцовая "легенда" пра рамантычнае спатканне Ілжэдзмітрыя з Марынай Мнішак нават не ў Брагіне (што таксама было б фантасмагорыяй),[[File:Сцяна ў пачатку XIX ст.png|thumb|250px|Сцяна ў двары Гарадзішча, пач. XX ст. Здымак з сямейнага архіва Афонскіх.]] а менавіта тут, з’явілася пад уплывам вершу "В Городище есть преданье:_У реки, где панский сад_Были встречи и свиданья_Много лет тому назад..." (поўны тэкст гл.: Памяць. Брагінскі раён. — Мінск, 2003. С. 47). Сам жа верш, дзеля забавы, мог скласьці не пазбаўлены мастацкага густу чалавек са службы П. А. Патона ў познім двары Гарадзішча альбо, — і гэта падаецца больш верагодным, — нехта з абазнаных у расійскай гісторыі паэтаў ужо савецкіх часоў. У кожным выпадку, натхненне выклікана сюжэтам, напрыклад (бо ёсць і іншыя), як у гравюры С. Ф. Галакціёнава "Марина Мнишек и Дмитрий Самозванец в саду Самборского замка" пачатку XIX ст.|}}]][[File:Марына Мнішак і Дзітры Самазванец. Гравюра С. ф. Галакціёнава.jpg|thumb|250px|Марына Мнішак і Дзмітры Самазванец у замкавым саду ў [[Самбар]]ы. Гравюра С. Ф. Галакціёнава, пач. XIX ст.]] 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Двор Гарадзішча, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагінская воласць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня яна разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзена ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж утвораны Брагінскі раён. Найболей інтэнсіўна пасёлак Двор-Гарадзішча развіваўся ў 1920-я гады. У 1932 годзе арганізаваны [[калгас]]. Паводле [[Яўген Нічыпаравіч Рапановіч|Я. Н. Рапановіча]], імя [[Эрнст Тэльман|Э. Тэльмана]] паселішчу нададзена 25 кастрычніка 1934 года<ref>Рапановіч Я. Н. Слоўнік назваў населеных пунктаў Гомельскай вобласці. Мінск: Навука і тэхніка, 1986. С. 58, 168</ref>. У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] акупанты забілі 13 жыхароў. Падчас баёў за вызваленне пасёлка ў кастрычніку 1943 года загінулі 6 савецкіх салдатаў, якія пахаваны ў брацкай магіле на могілках. На 2004 год, пасёлак знаходзіўся ў складзе калгаса імя Э. Тэльмана (цэнтр — вёска [[Сялец (Брагінскі раён)|Сялец]]); працавалі клуб, крама. == Насельніцтва == * '''XX стагоддзе:''' 1909 год — у фальварку Гарад''ы''шча (Город''ы''ще) 1 двор, 17 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 43</ref>. *'''XXI стагоддзе:''' 2004 год — 57 гаспадарак, 177 жыхароў; 2006 год — 55 гаспадарак, 169 чалавек, з якіх 50 ва ўзросце да 16 гадоў, 75 — у працаздольным і 44 — старэйшым за працаздольны; 2009 год — 133 жыхары<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/homielskaja.htm Насельніцтва Гомельскай вобласці па выніках перапісу 2009 года] {{ref-ru}}</ref>; 2021 год — 107 жыхароў<ref>[http://bragin.gomel-region.by/ru/malejkovsky/ Малейкаўскі сельскі савет]</ref>. == Забудова == [[File:Тэльман. Рэшткі сцяны замка Вішнявецкіх.jpg|thumb|250px|справа|Рэшткі сцяны замка Вішнявецкіх]] Планіроўка складаецца з крывалінейнай вуліцы, блізкай да мерыдыянальнай арыентацыі забудаванай драўлянымі хатамі сядзібнага тыпу. Транспартныя сувязі па прасёлкавай, затым [[Дарога|аўтамабільнай дарозе]] [[Камарын]] — [[Хойнікі]]. == Славутасці == * Парк з рэшткамі сцяны замка Вішнявецкіх{{efn-ua|Назва паводле [[Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага спіса гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь]]. Але пры князях Вішнявецкіх (малодшая галіна роду, XVI ст. — пачатак 1670-х гг., ды пасля немалога перапынку Міхал Сервацы са старэйшай галіны і апошні з мужчын у родзе, 1730-я — 1740-я гг.; гл. [[Брагін]]) у Гарадзішчы не тое што мураванага замка, але і якой-небудзь драўлянай панскай сядзібы не існавала. На 1609 год ёсць звестка пра дарогу гарадзішчаўскую, 1742 і 1750 — пра млыны, 1754 — пра дзве халупы (хаты) у вёсцы Гарадзішча (гл. [[Гарадзішча (Брагінскі раён)|Гарадзішча]]). На здымку, верагодна, — рэшткі сцяны ў комплексе мураваных збудаванняў вялікапанскай сядзібы маршалка Людвіка Ракіцкага, якая з цягам часу перастала быць патрэбнай наступным уладальнікам і яе пачалі разбіраць, магчыма, яшчэ ў канцы XIX ст.|}} (канец XVIII стагоддзя) — {{ГККРБ 4|313Г000121}} == Вядомыя асобы == * [[Людвік Міхалавіч Ракіцкі]] (1774 — каля 1828) — рэчыцкі павятовы маршалак 1802—1811, [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] 1811—1814 * [[Юзаф Дашчынскі|Юзаф Даміянавіч Дашчынскі]] (1774, [[Вільня]] — 1844, двор [[Астрагляды|Астраглядавічы]]<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.</ref>) — піяніст, кампазітар, дырыжор, кіраўнік аркестра. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі|2}} == Зноскі == {{reflist}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|1-1}} — С. 112 == Спасылкі == {{Commons|Category:Teĺman, Brahin District}} {{Малейкаўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Малейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёна]] [[Катэгорыя:Перайменаваныя населеныя пункты Беларусі]] fbldvujndkb0bm0sd9g42m90t0mktfq 4194610 4194609 2022-08-26T10:51:35Z Дамінік 95653 wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Тэльман}} {{НП-Беларусь |статус = Пасёлак |беларуская назва = Тэльман |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Тэльман. Парк графаў Ракіцкіх (4).jpg |подпіс = Парк графаў Ракіцкіх |lat_dir = N|lat_deg = 51|lat_min = 48|lat_sec = 42 |lon_dir = E|lon_deg = 30|lon_min = 17|lon_sec = 10 |CoordAddon = type:city_region:BY-HO |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Брагінскі |сельсавет = Малейкаўскі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = канец XVIII стагоддзя |ранейшыя назвы = Двор-Гарадзішча |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = 107 |год перапісу = 2021 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 2344 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Teĺman, Brahin District |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = }} '''Тэ́льман'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Teĺman}}, {{lang-ru|Тельман}}) — пасёлак у [[Брагінскі раён|Брагінскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]], на рацэ [[Брагінка|Брагінцы]]. Уваходзіць у склад [[Малейкаўскі сельсавет|Малейкаўскага сельсавета]]. Размешчаны за 4 км на паўночны ўсход ад [[Брагін]]а, за 25 км ад чыгуначнай станцыі [[Хойнікі (станцыя)|Хойнікі]] (на лініі Васілевічы — Хойнікі ад лініі [[Калінкавічы]] — Гомель), за 126 км ад [[Гомель|Гомеля]]. == Гісторыя == [[File:Фальварак і вёска Гарадзішча на плане Генеральнага межавання Рэчыцкага павету 1797 г.png|thumb|250px|left|Фальварак і слабада Гарадзішча на схематычным плане Рэчыцкага павета 1800 г.]]Паводле рэвізіі 1795 года, у паселішчах, прыналежных да фальварка Гарадзішча, налічвалася 2 848 душ прыгонных мужчынскага полу<ref>НГАБ у Мінску. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 206</ref>. З крыніцы, заснаванай на матэрыялах той жа рэвізіі, вядома, што вёскі Гарадзішча (верагодна, і фальварак), Углы, Каманоў, Сялец, хутар Малейкі, саўладальнікамі якіх былі [[Людвік Ракіцкі|Людвік]] і [[Рафал Алаіз Ракіцкі|Рафал Алаізі Ракіцкі]]я, у ''«оренду поступлено капитану Сандеру»''<ref>Петреченко І. Є. «Камеральное описание… Речицкой округи» 1796 р.: інформаційний потенціал пам’ятки // Днепровский паром. Природное единство и историко-культурное взаимодействие белорусско-украинского пограничья / Материалы международной конференции (26-27 апреля 2018 г., г. Гомель). — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 72, 74</ref>{{efn-ua|Ян Сандэр, капітан «польской службы», уладальнік у Рэчыцкім павеце 53 сялянскіх душ (гл.: Кондратьєв Ігор. Участь шляхти Речицького повіту у виборах в дворянські інституції Чернігівського намісництва в 1796 р. // Рэчыцкі край: да 150-годдзя з дня нараджэння Мітрафана Доўнара-Запольскага: зб. навук. арт. – Мінск: Беларуская навука, 2019. С. 307, 310). Цікава, што ўжо ў метрычным запісе Астраглядаўскага касцёла за 31 ліпеня 1787 г. аб шлюбе Яна Шандэра (Сандэра) з Барбарай Бялінскай месцам пражывання названа менавіта Гарадзішча, хоць і без указання статуса паселішча (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 211-211адв.).|}}. Будучы Двор-Гарадзішча пазначаны побач з аднаіменнай слабадой як фальварак таксама на схематычным плане [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] 1800 года. Недзе ў пачатку XIX стагоддзя тут, на правым беразе ракі Брагінкі, паўстала рэзідэнцыя графа [[Людвік Ракіцкі|Людвіка Ракіцк]]ага{{efn-ua|У самым канцы XVIII ст. браты Ракіцкія вызначыліся з падзелам бацькоўскай фартуны. Рафалу і яго нашчадкам дастаўся Брагін з прылегласцямі, таму Людвік стварыў у Гарадзішчы новую рэзідэнцыю для сваёй часткі Брагінскіх добраў (Гарадзішчаўскі і Ёлчанскі ключы, фальваркі Пучын, Крыўча, Макрэц, Удалёўка і Углы)<ref>Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства (1793–1917): биографический справочник / сост. Ю. Н. Снапковский; редкол.: В. И. Адамушко [и др.]. – Минск: Беларусь, 2016 (далей: Минские губернаторы, etc.). С. 211</ref>. [[File:Запіс аб хросьце Тэклі Юзафаты Антаніны Ракіцкай.png|thumb|250px|left|Запіс аб хросце Тэклі Юзафаты Антаніны Ракіцкай, дачкі бацькоў z Pałacu Horodyszcza.]][[File:Цэгла з кляймом Ракіцкіх.jpg|thumb|250px|left|Цэгла з лагатыпам гаспадара палаца графа Л. Ракіцкага (спалучаныя тыльнымі бакамі літары R i K – ROKICKI). Фота Андрэя Лебедзева. 2022 г.]]Найраней ''pałac'' Horodyszcze згаданы 5 студзеня 1799 г. у метрычных кнігах Сялецкага базыльянскага кляштару ў запісе аб хросце Тэклі Юзафаты Антаніны, дачкі Людвіка і Ганны з Плятэраў{{efn-ua|Менш як праз тры тыдні, ва ўзросце 19 гадоў, пакінула свет жывых ў выніку пасляродавай гангрэны; 26 студзеня пахавана на Сялецкіх могілках (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 245).|}} Ракіцкіх, кашталянічаў менскіх, парафіянаў Астраглядаўскага касцёла. Кумамі былі кашталяніч менскі Рафал Ракіцкі з Брагіня і Тэкля з Сівакоўскіх Валовічава, шамбэлян [[Ксаверый Валовіч|Ксаверы Валовіч]] з Холмеча і Барбара Сандэрава, падстараста судовы рэчыцкі [[Ігнацы Аскерка]] і Антаніна Сандэраўна, лоўчы рэчыцкі Андрэй Солтан і Казімера Забэлаўна з Гарадзішча (НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 3адв.). Але ў датаваным днём раней, 4 студзеня 1799 г., запісе ў метрычных кнігах Астраглядаўскага касцёла (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 198) усё пададзена яшчэ не гэтак урачыста: і дзяўчынка названая адно Тэкляй, і кумамі ў той дзень была адна толькі пара — Ігнацы Аскерка і Тэкля Валовічава, і самы хрост адбыўся ''ў маёнтку'' Гарадзішча (''in praedio'' Horodyszcze; пэўна, тут маем адпаведнік іншаму лацінамоўнаму выразу — ''in aula'' (у двары)). Увогуле, найчасцей ужываўся тэрмін «двор». Пазней жа, у 1812, 1815, 1818 – 1822 гг. колькі разоў згаданы «zamek Horodyski» альбо «zamek Horodyszcze» (НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 47адв., 59адв., 60адв.,72адв.-73, 75, 77адв., 79адв.-82адв.). Магчыма, акрамя знаходжання на даўнім гарадзішчы з валамі (што могуць высветліць хіба спецыялісты-археолагі), той нібыта ''Вішнявецкіх'' замкавы мур, урэшце атачыўшы палац, часам і выклікаў у святароў Актавіяна Даўгерда і Максіміліяна Эйсманта жаданне называць яго «замкам».|}} з радыяльна-рэгулярным у плане паркам. [[Аляксандр Карлавіч Ельскі|Аляксандр Ельскі]] пісаў пра ''«wspaniały pałac murowany»'', у якім гаспадар, маршалак Рэчыцкага павета, а пазней маршалак Мінскай губерні, шыкоўна і з густам бавіў свайго жыцця гады <ref>Słownik geograficzny Krółewstwa Polskiego і innych krajów słowiańskich. — Warszawa, 1882. T. III. S. 143</ref>. Л. Ракіцкі, сам музыкант і вялікі знаўца музыкі, вучань слыннага італьянскага скрыпача і кампазітара [[Джавані Батыста Віёці|Джавані Батысты Віёці]], займеў выдатны аркестр з сарака музыкантаў; захоўваліся ў тым палацы і колькі твораў мастацтва. У шляхецкай рэвізіі 1811 года ў фальварку Гарадзішча засведчана пражыванне 37-гадовага ўладальніка графа Людвіка Ракіцкага{{efn-ua|5 жніўня 1774 г. ахрышчаны «толькі з вады» (ex aqua solum) грэка-уніяцкім прэсбітэрам Пракопіем Шумскім, парохам [[Ручаёўка|Ручаёўскай]] царквы, а 11 ліпеня 1775 г. з усімі ўжо касцёльнымі цырымоніямі – айцом Эгідыюшам Піатроўскім, вікарыем Астраглядаўскага парафіяльнага касцёла (НГАБ. Ф. 1781. Воп. 27. Спр. 202. А. 160).|}}, Міхала (16 г.), сына яго брата Рафала{{efn-ua|Спачыў 14 мая 1802 г. у фальварку Людамонт Мінскага павета, пахаваны на Кальварыйскіх могілках (Минские губернаторы, etc. С. 212).|}}, Уладзіслава Аскеркі (17 г.), сына яго сястры Ізабэлы{{efn-ua|Паводле метрычнага запісу Юравіцкага касцёла, пайшла з жыцця 13 мая 1794 г., пасля нараджэння сына; была парафіянкай касцёла ў Астраглядах, пахаваная ў Рудакове (НГАБ. Ф. 937. Воп. 1. Спр. 60. А. 97).|}}. Там жа сярод «''шляхетства беспоместного''», акрамя дварэцкага, эканома, штальмейстара і іншых службоўцаў, названыя «''директор музыки''» Антоні Скібінскі (43 г.){{efn-ua|Антоні, сын Яна, Скібінскі, рыма-католік, на 1814 год названы ў сялецкіх метрыках канюшым, на 1816 год маршалкам двара Гарадзішча, згаданы і ў 1825 годзе (НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 58, 66адв., 94адв.). Памёр 20 снежня 1844 г. у [[Малейкі|Малейках]] (НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 36адв.).|}}, «''мэтр музыки''» Ян Пецэльд (37 г.), «''при музыке''» Казімір Казлоўскі (57 г.){{efn-ua|Капельмейстар двара Гарадзішча Казімір Казлоўскі вядомы яшчэ ад 24 жніўня 1802 года з метрычнага запісу Сялецкага кляштара аб хросце яго і Барбары з Скрычэўскіх, парафіянаў Астраглядаўскага касцёла, дачкі Разаліі Эльжбэты Юзэфы (НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 16адв.).|}} і яго сын Антоні (22 г.)<ref>НГАБ. Ф. 333. Воп. 9. Спр. 263. А. 77, 206</ref>{{efn-ua|У сувязі з пражываннем у двары Гарадзішча музыкантаў, бацькі і сына Казіміра і Антонія Казлоўскіх, варта задацца пытаннем: а ці наведваў тутэйшую сядзібу, браў удзел у канцэртах і даваў урокі музыкі Каралю Ельскаму менавіта Юзаф, сын Антонія, Казлоўскі, знакаміты кампазітар (гл.: [[Восіп Антонавіч Казлоўскі]])? Тэму пачала В. Дадзіёмава; наведванні тыя, канешне, вельмі верагодныя. Але Міхал Ельскі згадаў толькі доктара Гаўсмана{{efn-ua|Антоні Гаўсман з жонкай Марыянай, медыкі (konsyliarze medycyny) двара Гарадзішча, рыма-католікі, у метрычных запісах Сялецкага кляштару згаданы ў 1816 і 1819 г. (НГАБ. Ф. 136. Воп. 13. Спр. 1451. А. 67, 75, 76).|}} і Казлоўскага, якія прызнаныя першымі скрыпкамі ў аркестры Л. Ракіцкага, а значыць былі сталымі яго музыкантамі. І хто той Казлоўскі? Можна дапусьціць, што бацька і сын даводзіліся адпаведна старэйшым братам і пляменнікам Юзафу. Ці мо нехта з іх даў колькі ўрокаў К. Ельскаму?.. Акрамя таго. А. Ахвердава, а потым і В. Дадзіёмава ў сваіх працах напэўна ж адвольна лакалізавалі Гарадзішча «''пад Мінскам''». І хоць С. Немагай тое ў свой час абвергла (Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага – помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 21), расійская даследчыца А. Лебедзева-Ямеліна паспрабавала яшчэ неяк і ўдакладніць месцазнаходжанне сядзібы Л. Ракіцкага: «''вблизи Минска'' (''то есть, по дороге из Пропойска в Залесье Огинских'')…» і «''Городищи Ракицких отстоят от Дудичей Ельских на приличное расстояние'' (''около 80 км'')!» (А. Лебедева-Емелина. Осип Козловский » белорус? (Новое о композиторе) // Старинная музыка. 2015. № 2 (68). С. 9). Здагадка пра «по дороге...» А. Лебедзевай-Амелінай – штучная. І адлегласць паміж маёнткамі Ракіцкага і Ельскага была ў чатыры разы большая. Аўтар успамінаў Міхал Ельскі, на працу якога, акрамя іншых, спасылалася і С. Немагай (Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 22. S. 169 – 171; № 23. S. 180 – 182), як і брат-энцыклапедыст Аляксандр, дакладна ведаў, што двор Гарадзішча маршалка Л. Ракіцкага месціўся ў Рэчыцкім павеце, а настаўнікамі іх бацькі ў ігры на скрыпцы былі майстры музыкі Кіфэрлінг, Мёсэр і Дашчынскі (S. 181, 182).|}}. Пад кіраўніцтвам запрошанага ў двор Гарадзішча ў 1814 годзе таленавітага музыканта, кампазітара, дырыжора і педагога Юзафа Дашчынскага{{efn-ua|[[File:Бліскучы канцэрт, прысвечаны Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.jpg|thumb|250px|Тытульны аркуш Канцэрта для фартэпіяна, прысвечанага Тэклі Прозар, народжанай графіні Ракіцкай. 1833 г.]]Юзаф, сын Даміяна, Дашчынскі, атрымаўшы ад гаспадара палаца пенсію (ад 24 ліпеня 1828 г. дажыццёвае права на валоданне вёскай Пясочанка з сялянамі<ref>НГАБ. Ф. 443. Воп. 1. Спр. 1. А. 7, 26адв.-27: Список лицам, состоящим в числе дворян 2-го разряда Речицкого уезда, кои не представили в Минское Дворянское собрание в срок, назначенный Высочайшими указами 5 июля 1838 и 5 ноября 1841 годов доказательств о дворянском своем происхождении. Составлен июля 17 дня 1844 года.</ref>), жыў у дварах Гарадзішча і [[Астрагляды]] на працягу 30 гадоў, да апошніх дзён. Многія творы ён прысвяціў сваім дабрадзеям — графу Людвіку Ракіцкаму і ягонай дачцэ Тэклі Прозар. Сярод іх — «Бліскучы вальс» і «Канцэртны паланез» для фартэпіяна ў чатыры рукі. Гэтыя творы, па словах А. Ахвердавай, захоўваюцца ў бібліятэках Пецярбургу.|}} згаданы аматарскі аркестр дасягнуў вельмі высокага ўзроўню, бліскуча выконваў сімфоніі Гайдна, Моцарта і Бетховена. Канцэрты пад кіраўніцтвам Ю. Дашчынскага, на якія з'язджаліся слухачы з розных куткоў Беларусі, праводзіліся не адно ў маёнтку Л. Ракіцкага, але таксама ў Мінску і даволі часта з дабрачыннымі мэтамі. У гэтых канцэртах упершыню ў Беларусі прагучалі оперы А. Сальеры «Аксур, цар Армуза» і Ф. Буальдзьё «Белая дама»<ref>А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2. С. 23; Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65).</ref>. 20 жніўня 1818 года «jedyne dziecię i jedyna pociecha ojca» Л. Ракіцкага дачка Тэкля і сын [[Караль Прозар|Караля Прозара]] Уладзіслаў узялі шлюб<ref>Żychliński T. Złota księga szlachty polskiej. – Poznań, 1895. Rocznik XVII. S. 151 – 152</ref>, таму рэзідэнцыя з прыналежнымі да яе паселішчамі і ўгоддзямі з цягам часу дасталася роду Прозараў. У снежні 1831 года пан падкаморы рэчыцкі Уладзіслаў Прозар заключыў кантракт у 9 100 рублёў серабром на продаж гарэлкі з фальваркавых бровараў у Хойніках, Гарадзішчы і Ёлчы з бацькам і сынам Лейбай і Абрамам Шайковічамі<ref>НГАБ. Ф. 694. Воп. 7. Спр. 831. А. 9</ref>, якія ўважаліся першымі ў гэткага кшталту камерцыі на ўвесь Рэчыцкі павет Мінскай губерні. У «Списках населенных мест Минской губернии по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело]: 1857 г.» засведчана, што 20 асоб мужчынскага і 19 жаночага полу з ліку жыхароў фальварка Гарадзішча належалі да Астраглядаўскай парафіі Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі<ref>Расійскі дзяржаўны гістарычны архіў. Ф. 1290. Воп. 4. Спр. 79. А. 381адв.</ref>. [[File:Маёнтак Гарадзішча ўладальніка Патона. Згадка 1887 г.png|thumb|250px|left|Маёнтак Гарадзішча ўладальніка Патона. Згадка 1887 г.]]У парэформенны перыяд паселішча належала да Брагінскай воласці. У 1876 годзе сын і дочкі Мечыслава Прозара Канстанцін, Марыя, Зофія, Станіслава мелі ў дварах Гарадзішча, [[Астрагляды|Астраглядавічы]] і [[Савічы (Брагінскі раён)|Савічы]] разам 31 581 дзесяціну ўгоддзяў; яшчэ ў Гарадзішчы — 2 вадзяныя з гадавым прыбыткам у 1260 рублёў, 1 конны млын (50 р.), 1 вятрак (100 р.), сукнавальню (60 р.), завод па вытворчасці жалеза (70 р.)<ref>Памяць. Брагінскі раён. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2003. С. 61</ref>. У 1886 годзе тут дзейнічалі бровар і вадзяны млын<ref>Волости и важнейшие селения Европейской России. Вып. 5. — С.-Петербург, 1886. С. 111</ref>. Паводле спісу землеўладальнікаў Мінскай губерні на 1889 год, уласнікам маёнтка Гарадзішча ў 3730 дзесяцін угоддзяў быў сапраўдны стацкі саветнік Уладзімір Мацвееў Ергольскі<ref>Список зелевладельцев Минской губернии. 1889 г. – Минск, 1889. С. 368</ref>. Але ў дадатку «Апісанне сумежных земляў» да плану надзела брагінскіх сялянак Аляксандры і Ганны Сідаравых Лаўрусенкаў, выкананым у 1887 годзе землямерам Вырвічам, засведчана, што маёнтак Гарадзішча належаў Патону<ref>НГАБ. Ф. 1477. Воп. 1. Спр. 2620</ref>. У кнізе "Памяць. Брагінскі раён" без спасылкі на крыніцу сказана, што ў 1890 годзе двор Гарадзішча набыў расійскі аташэ ў Швейцарыі Аскар Пятровіч Патон{{efn-ua|Вартае ўвагі тое, аднак, што А. П. Патон, паводле ўспамінаў сына Яўгена (Патон Е. О. Воспоминания. Литературная запись Ю. Буряковского. – Київ: Державне видавництво художньої літератури, 1933. С. 5, 12), быў знаёмы «по службе» з найталенавітым інжынерам Станіславам Валерыянавічам Кербедзем, які ўжо ў 1883 г. стаў уладальнікам маёнтку Брагін, пазней перайшоўшым да сына Міхала (гл. [[Брагін]]).|}}. На 1903/1904 год сярод зямельных уласнікаў Мінскай губерні, якія мелі 500 і болей дзесяцін, названы уладальнік маёнтку Гарадзішча, што ў Брагінскай воласці, спадчынны дваранін Пётр Аскаравіч Патон<ref>Памятная книжка Минской губернии на 1904 г. — Минск: Издание Минского губернского статистического комитета, 1903. Приложение. С. 58</ref>. У 1913 годзе маёнтак Гарадзішча П. А. Патона складаў 2183 дзесяціны ўгоддзяў<ref>Spis ziemian mińskich, posiadających 100 i więcej dziesięcin ziemi. // Kalendarz Miński na 1914 r. / pod redakcją W. Dworzaczka. – Mińsk, 1913. S. 110 [https://polona.pl/archive?uid=78365669&cid=81546020 «Nad Świsłoczą» Kalendarz Miński na 1914 r.]</ref>.[[File:Тэльман. Валун у парку.jpg|thumb|250px|злева|Валун «Камень кахання» ў парку двара Гарадзішча паноў Ракіцкіх і Прозараў, господ Патонов.{{efn-ua|Выглядае, што звязаная з гэтым валуном мясцовая "легенда" пра рамантычнае спатканне Ілжэдзмітрыя з Марынай Мнішак нават не ў Брагіне (што таксама было б фантасмагорыяй),[[File:Сцяна ў пачатку XIX ст.png|thumb|250px|Сцяна ў двары Гарадзішча, пач. XX ст. Здымак з сямейнага архіва Афонскіх.]] а менавіта тут, з’явілася пад уплывам вершу "В Городище есть преданье:_У реки, где панский сад_Были встречи и свиданья_Много лет тому назад..." (поўны тэкст гл.: Памяць. Брагінскі раён. — Мінск, 2003. С. 47). Сам жа верш, дзеля забавы, мог скласьці не пазбаўлены мастацкага густу чалавек са службы П. А. Патона ў познім двары Гарадзішча альбо, — і гэта падаецца больш верагодным, — нехта з абазнаных у расійскай гісторыі паэтаў ужо савецкіх часоў. У кожным выпадку, натхненне выклікана сюжэтам, напрыклад (бо ёсць і іншыя), як у гравюры С. Ф. Галакціёнава "Марина Мнишек и Дмитрий Самозванец в саду Самборского замка" пачатку XIX ст.|}}]][[File:Марына Мнішак і Дзітры Самазванец. Гравюра С. ф. Галакціёнава.jpg|thumb|250px|Марына Мнішак і Дзмітры Самазванец у замкавым саду ў [[Самбар]]ы. Гравюра С. Ф. Галакціёнава, пач. XIX ст.]] 9 лютага 1918 года, яшчэ да падпісання [[Брэсцкі мір|Берасьцейскай мірнай дамовы]] з бальшавіцкай Расіяй (3 сакавіка), Германія перадала паўднёвую частку Беларусі [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспубліцы]]. У адказ на гэта 9 сакавіка [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматай]] тэрыторыя абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Двор Гарадзішча, аднак, апынуўся ў складзе часова створанай 15 чэрвеня Палескай губерні з цэнтрам у Рэчыцы, з кастрычніка — у Мазыры. Прычым, старастай (губернатарам) гетман [[Украінская дзяржава|Украінскай Дзяржавы]] [[Павел Скарападскі]] прызначыў былога ўладальніка маёнтка, галаву Рэчыцкай павятовай управы П. А. Патона. Ад 18 мая тут дзейнічала «варта Украінскай Дзяржавы»<ref>Ціхаміраў А. В. Станаўленне і развіццё беларуска-украінскіх адносін у 1918—1920 гг. // Веснік БДУ. Сер. 3. 2005. № 3. С. 28 — 32; Грицкевич А. П. Борьба за Украину, 1917—1921 / А. П. Грицкевич; под науч. ред. А. Е. Тараса. — Минск: Современная школа, 2011. С. 92 — 93; Ільїн О. Західне Полісся в Українській Державі гетьмана Скоропадського (Історія в документах) / О. Ільїн // Над Бугом і Нарвою : український часопис Підляшшя. — 2014. № 3. С. 42; Валентина Метлицька. Тимчасова німецька окупація та її вплив на долю східного Білоруського Полісся (березень 1918 – січень 1919 рр.). // Україна та Німеччина: міждержавні відносини: збірник наукових праць / ред. кол. Владислав Верстюк (гол.), Степан Віднянський, Руслан Пиріг, Ірина Матяш, Дмитро Вєдєнєєв, Володимир Бойко, Дмитро Казіміров. – Чернігів: Сіверський центр післядипломної освіти, 2018. С. 286 – 296 (артыкул беларускамоўны); Замойский А. С. Брагин и местечки юго-восточной Беларуси в условиях перехода от войны к миру. 1918—1922. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А. Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. — Минск: Четыре четверти, 2018. С. 85</ref>. 1 студзеня 1919 года згодна з пастановай І з’езду КП(б) Беларусі Брагінская воласць увайшла ў склад [[Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Беларусі|Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі]], аднак 16 студзеня яна разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі перададзена ў склад [[РСФСР]]. 8 снежня 1926 года Брагін і яго значна пашыраную тэрытарыяльна воласць вярнулі [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]. Тады ж утвораны Брагінскі раён. Найболей інтэнсіўна пасёлак Двор-Гарадзішча развіваўся ў 1920-я гады. У 1932 годзе арганізаваны [[калгас]]. Паводле [[Яўген Нічыпаравіч Рапановіч|Я. Н. Рапановіча]], імя [[Эрнст Тэльман|Э. Тэльмана]] паселішчу нададзена 25 кастрычніка 1934 года<ref>Рапановіч Я. Н. Слоўнік назваў населеных пунктаў Гомельскай вобласці. Мінск: Навука і тэхніка, 1986. С. 58, 168</ref>. У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] акупанты забілі 13 жыхароў. Падчас баёў за вызваленне пасёлка ў кастрычніку 1943 года загінулі 6 савецкіх салдатаў, якія пахаваны ў брацкай магіле на могілках. На 2004 год, пасёлак знаходзіўся ў складзе калгаса імя Э. Тэльмана (цэнтр — вёска [[Сялец (Брагінскі раён)|Сялец]]); працавалі клуб, крама. == Насельніцтва == * '''XX стагоддзе:''' 1909 год — у фальварку Гарад''ы''шча (Город''ы''ще) 1 двор, 17 жыхароў<ref>Список населённых мест Минской губернии. / Сост. В. С. Ярмолович. — Минск, 1909. С. 43</ref>. *'''XXI стагоддзе:''' 2004 год — 57 гаспадарак, 177 жыхароў; 2006 год — 55 гаспадарак, 169 чалавек, з якіх 50 ва ўзросце да 16 гадоў, 75 — у працаздольным і 44 — старэйшым за працаздольны; 2009 год — 133 жыхары<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/homielskaja.htm Насельніцтва Гомельскай вобласці па выніках перапісу 2009 года] {{ref-ru}}</ref>; 2021 год — 107 жыхароў<ref>[http://bragin.gomel-region.by/ru/malejkovsky/ Малейкаўскі сельскі савет]</ref>. == Забудова == [[File:Тэльман. Рэшткі сцяны замка Вішнявецкіх.jpg|thumb|250px|справа|Рэшткі сцяны замка Вішнявецкіх]] Планіроўка складаецца з крывалінейнай вуліцы, блізкай да мерыдыянальнай арыентацыі забудаванай драўлянымі хатамі сядзібнага тыпу. Транспартныя сувязі па прасёлкавай, затым [[Дарога|аўтамабільнай дарозе]] [[Камарын]] — [[Хойнікі]]. == Славутасці == * Парк з рэшткамі сцяны замка Вішнявецкіх{{efn-ua|Назва паводле [[Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага спіса гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь]]. Але пры князях Вішнявецкіх (малодшая галіна роду, XVI ст. — пачатак 1670-х гг., ды пасля немалога перапынку Міхал Сервацы са старэйшай галіны і апошні з мужчын у родзе, 1730-я — 1740-я гг.; гл. [[Брагін]]) у Гарадзішчы не тое што мураванага замка, але і якой-небудзь драўлянай панскай сядзібы не існавала. На 1609 год ёсць звестка пра дарогу гарадзішчаўскую, 1742 і 1750 — пра млыны, 1754 — пра дзве халупы (хаты) у вёсцы Гарадзішча (гл. [[Гарадзішча (Брагінскі раён)|Гарадзішча]]). На здымку, верагодна, — рэшткі сцяны ў комплексе мураваных збудаванняў вялікапанскай сядзібы маршалка Людвіка Ракіцкага, якая з цягам часу перастала быць патрэбнай наступным уладальнікам і яе пачалі разбіраць, магчыма, яшчэ ў канцы XIX ст.|}} (канец XVIII стагоддзя) — {{ГККРБ 4|313Г000121}} == Вядомыя асобы == * [[Людвік Міхалавіч Ракіцкі]] (1774 — каля 1828) — рэчыцкі павятовы маршалак 1802—1811, [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] 1811—1814 * [[Юзаф Дашчынскі|Юзаф Даміянавіч Дашчынскі]] (1774, [[Вільня]] — 1844, двор [[Астрагляды|Астраглядавічы]]<ref>НГАБ. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.</ref>) — піяніст, кампазітар, дырыжор, кіраўнік аркестра. == Заўвагі == {{Notelist-ua}} {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ГВБ|1-1}} — С. 112 == Спасылкі == {{Commons|Category:Teĺman, Brahin District}} {{Малейкаўскі сельсавет}} {{Брагінскі раён}} [[Катэгорыя:Малейкаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Брагінскага раёна]] [[Катэгорыя:Перайменаваныя населеныя пункты Беларусі]] 61woo10pwrb64g9x05f675tu1662duv Валгаградская вобласць 0 17761 4194341 3833225 2022-08-25T18:32:16Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Валгаградская вобласць''' — суб’ект [[Расія|Расійскай Федэрацыі]], які размешчаны на паўднёвым усходзе [[Усходне-Еўрапейская раўніна|Усходне-Еўрапейскай раўніны]]. З поўначы на поўдзень і з захада на ўсход вобласць працягнулася больш за на 400 км. Агульная працягласць межаў вобласці — 2221,9 км, у тым ліку з [[Саратаўская вобласць|Саратаўскай вобласцю]] (29,9 %), [[Растоўская вобласць|Растоўскай]] (26,8 %), [[Астраханская вобласць|Астраханскай]] (11,4 %), [[Варонежская вобласць|Варонежскай]] (11,3 %) абласцямі, [[Калмыкія]]й (10,9 %) і [[Казахстан]]ам (9,7 %). Плошча 112,9 тыс. км² (78 % складаюць землі сельскагаспадарчага прызначэння). Клімат вобласці кантынентальны, засушлівы. Паўночна-заходняя частка знаходзіцца ў зоне [[лесастэп]]у, усходняя — у зоне паўпустынь, набліжаючыся да сапраўдных пустыняў. Сярэднегадавая колькасць ападкаў на паўночным захадзе да 500 мм, на паўднёвым усходзе — меней 300 мм. Асноўныя рэкі [[Рака Волга|Волга]] (з прытокамі [[Рака Еруслан|Еруслан]], [[Рака Ахтуба|Ахтуба]], [[Рака Балыклейка|Балыклейка]], [[Рака Шчарбакоўка|Шчарбакоўка]] і інш.), [[Рака Дон|Дон]] (за прытокамі [[Рака Хапёр|Хапёр]], [[Мядзведзіца (прыток Дона)|Мядзведзіца]], [[Рака Ілоўля|Ілоўля]], [[Рака Чыр|Чыр]], [[Рака Данская Царыца|Данская Царыца]], [[Рака Мышкава|Мышкава]], [[Рака Аксай|Аксай]] і інш.), а таксама [[Рака Сморагда|Сморагда]], [[Рака Хара|Хара]], [[Рака Цэпь|Цэпь]], якія ўпадаюць у возера [[Возера Эльтон|Эльтон]]. На тэрыторыі вобласці 1506 населеных пунктаў, змешчаных у складзе 39 муніцыпальных утварэнняў (6 гарадоў абласнога падпарадкавання і 33 сельскія раёны). Колькасць насельніцтва 2635,6 тыс. чалавек (2006) (2655,2 — 2005). Шчыльнасць насельніцтва: 23,3 чал./км² ([[2006]]) (23,3 — [[2005]]), удзельная вага гарадскога насельніцтва: 75,4 % (2006) (75,3 % — 2005). Буйнейшыя гарады: [[Валгаград]], [[Волжскі]], [[Камышын]]. Нацыянальны склад: [[рускія]] (88 %), [[украінцы]] (2,1 %), [[казахі]] (1,7 %), [[татары]] (1,1 %), [[армяне]] (1,0 %). == Вядомыя асобы == * [[Анатоль Барысавіч Антаневіч]] * [[Георгій Іванавіч Максімаў]] (1916—1980) — [[Герой Савецкага Саюза]] (1944). * [[Дзмітрый Лявонцьевіч Чэпусаў]] (1924—2001) — Герой Савецкага Саюза (1944). * [[Іван Данілавіч Лебедзеў]] (1916—2014) — палкоўнік, Герой Савецкага Саюза (1943). {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Volgograd Oblast}} * [http://www.volganet.ru/ Афіцыйны сайт адміністрацыі вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20161203042636/http://www.volganet.ru/ |date=3 снежня 2016 }} {{Валгаградская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Расіі}} [[Катэгорыя:Валгаградская вобласць| ]] 4chv4lbop95inz3qnntkg73rqolly7w Нерунгры 0 18156 4194360 2938027 2022-08-25T19:31:44Z 176.65.113.21 https://ru.wikipedia.org/wiki/Нерль_(приток_Клязьмы) wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Нерунгры |арыгінальная назва = Ньируунгра |падначаленне = |краіна = Расія |герб = Coat_of_Arms_of_Neryungri_(Yakutia).png |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat = |long = |lat_dir = |lat_deg = 056|lat_min = 39|lat_sec = 30 |lon_dir = |lon_deg = 124|lon_min = 43|lon_sec = 30 |CoordAddon = region:RU |CoordScale = 20000 |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = |рэгіён = |від раёна = |раён = |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = {{Падзенне}} 62 333 |год перапісу = 2010 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 41147 |паштовы індэкс = 678960 |паштовыя індэксы = 678960-678967 |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = http://www.neruadmin.ru |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Нерунгры''' ({{lang-ru|Нерюнгри}}) — горад у [[Якуція|Якуціі]] ([[Расія|Расіі]]) на рацэ [[Рака Чульман|Чульман]]. Заснаваны ў [[1975]] годзе. Размешчаны за 965 км ад сталіцы Якуціі — [[Якуцк]]а. У аснове гідроніма Нерль старажытны азёрна-рачны тэрмін «Нэр-» (пар. возера Неро)<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/Нерль_(приток_Клязьмы)</ref> {{зноскі}} {{Якуція}} [[Катэгорыя:Гарады Якуціі]] izghkw3y0w82mpe1opbwtiw64vzhgwt 4194368 4194360 2022-08-25T19:52:05Z Artsiom91 31770 Праўкі аўтарства [[Special:Contributions/176.65.113.21|176.65.113.21]] ([[User talk:176.65.113.21|размовы]]) адкочаныя; вернута апошняя версія аўтарства [[User:Rymchonak|Rymchonak]] wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Нерунгры |арыгінальная назва = Ньируунгра |падначаленне = |краіна = Расія |герб = Coat_of_Arms_of_Neryungri_(Yakutia).png |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat = |long = |lat_dir = |lat_deg = 056|lat_min = 39|lat_sec = 30 |lon_dir = |lon_deg = 124|lon_min = 43|lon_sec = 30 |CoordAddon = region:RU |CoordScale = 20000 |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = |рэгіён = |від раёна = |раён = |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = {{Падзенне}} 62 333 |год перапісу = 2010 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = 41147 |паштовы індэкс = 678960 |паштовыя індэксы = 678960-678967 |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = http://www.neruadmin.ru |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Нерунгры''' ({{lang-ru|Нерюнгри}}) — горад у [[Якуція|Якуціі]] ([[Расія|Расіі]]) на рацэ [[Рака Чульман|Чульман]]. Заснаваны ў [[1975]] годзе. Размешчаны за 965 км ад сталіцы Якуціі — [[Якуцк]]а. {{зноскі}} {{Якуція}} [[Катэгорыя:Гарады Якуціі]] m3cuw24rbrk36b7hjhnxhjq4g66hzt7 Раман Аляксандравіч Скірмунт 0 23359 4194231 4177163 2022-08-25T16:38:39Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | беларускае імя = Раман Аляксандравіч Скірмунт | поўнае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = Raman Skirmunt 1868-1939 - foto before 1906 AD.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Dąb.svg | шырыня герба = | подпіс герба= [[герб «Дуб»]] <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Палескае таварыства сельскай гаспадаркі|Старшыня Палескага таварыства сельскай гаспадаркі]] | парадак = | перыядпачатак = [[1905]] | перыядканец =[[1911]] | перыяд праўлення = | папярэднік = князь [[Геранім Эдвінавіч Друцкі-Любецкі]] (1868—1919) | пераемнік = князь [[Геранім Эдвінавіч Друцкі-Любецкі]] (1868—1919) | тытул_2 = Дэпутат [[Дзяржаўная Дума, Расійская імперыя|Дзяржаўнай Думы Расійскай імперыі]] ад Мінскай губерні | парадак_2 = | перыядпачатак_2 =[[1906]] | перыядканец_2 =[[1906]] | перыяд праўлення_2 = | папярэднік_2 = | пераемнік_2 = | тытул_3 = [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Віцэ-старшыня Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] | парадак_3 = | перыядпачатак_3 =[[1907]] | перыядканец_3 =[[1917]] | перыяд праўлення_3 = | папярэднік_3 = [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч]] (1847—1928) | пераемнік_3 = ? | тытул_4 =[[Краёвая партыя Літвы і Беларусі|Старшыня Краёвай партыі Літвы і Беларусі]] | парадак_4 = | перыядпачатак_4 =[[1908]] | перыядканец_4 =[[1908]] | перыяд праўлення_4 = | папярэднік_4 = [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч]] (1847—1928) | пераемнік_4 = няма ''(пасада скасавана)'' | тытул_5 =[[Дэпутаты Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі ад Мінскай губерні|Дэпутат Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі ад Мінскай губерні]] | парадак_5 = | перыядпачатак_5 =[[1910]] | перыядканец_5 =[[1911]] | перыяд праўлення_5 = | папярэднік_5 = князь [[Геранім Эдвінавіч Друцкі-Любецкі]] (1868—1919) | пераемнік_5 = [[Караль Канстанцінавіч Незабытоўскі]] (1865—1952) | тытул_6 =[[Беларускі нацыянальны камітэт, Мінск|Старшыня Беларускага нацыянальнага камітэта (г. Мінск)]] | парадак_6 = | перыядпачатак_6 =[[1917]] | перыядканец_6 =[[1917]] | перыяд праўлення_6 = | папярэднік_6 = няма ''(пасада заснавана)'' | пераемнік_6 = няма ''(пасада скасавана)'' | тытул_7 =[[урад БНР|2-і Прэм'ер-міністр БНР (намінальна)]] | парадак_7 = | перыядпачатак_7 =[[1918]] | перыядканец_7 =[[1918]] | перыяд праўлення_7 = | папярэднік_7 = [[Язэп Якаўлевіч Варонка]] (1891—1952) | пераемнік_7 = [[Іван Мікітавіч Серада]] (1879—1943) | тытул_8 =[[Сенатары ад Палескага ваяводства Польшчы|Сенатар Польшчы ад Палескага ваяводства]] | парадак_8 = | перыядпачатак_8 =[[1930]] | перыядканец_8 =[[1935]] | перыяд праўлення_8 = | папярэднік_8 = [[Караль Канстанцінавіч Незабытоўскі]] (1865—1952) | пераемнік_8 = ? | бацька = [[Аляксандр Аляксандравіч Скірмунт]] (1830—1909) | маці = Тэафілія Зянонаўна [[род Любанскіх|Любанская]] (1836/7—1928) | жонка = халасты | дзеці = (?) ''(пазашлюбныя)'' Аляксандр (Олесь), Раман, Уладзіслаў і Пётр (Петрусь) }} '''Рама́н Алякса́ндравіч Скі́рмунт''' ({{lang-pl|Roman Skirmunt}}; {{lang-ru|Роман Скирмунт}}; {{ДН|25|4|1868}} — {{ДС|7|10|1939}}) — гаспадарчы і палітычны дзеяч [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], [[Беларусь|Беларусі]] і [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]]. Мецэнат, значны землеўладальнік, віцэ-старшыня (1907—1917, 1918—?) [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]], дэпутат (1906) I Дзяржаўнай Думы Расійскай імперыі, дэпутат (1910—1911) Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі ад Мінскай губерні, прэм’ер-міністр [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]] (1918), сенатар [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчы]] (1930—1935). == Паходжанне і сям’я == {{гл. таксама|Скірмунты}} [[File:Aliaksandr Aliaksandrawicz Skirmunt 1830-1909 z Pareczcza.jpg|180px|left|thumb|[[Аляксандр Аляксандравіч Скірмунт]] (1830—1909) — бацька Рамана Скірмунта]] Належаў да каталіцкага літоўскага шляхецкага роду [[род Скірмунтаў|Скірмунтаў]] гербу «Дуб». Пра сваё паходжанне Раман Скірмунт пісаў: {{пачатак цытаты}} «Я сам ураджэнец беларускага [[Палессе|Палесся]], нашчадак літоўскай сям’і, са старажытных часоў, спакон вякоў аселай у гэтым краі, і мае продкі да XVII ст. карысталіся [[Беларуская мова|беларускай мовай]] як хатняй»''<ref>''Рудовіч, С.'' [http://pdf.kamunikat.org/2117-1.pdf «…Беларускі дзеяч з вялікіх паноў»: Эпізоды палітычнай біяграфіі Рамана Скірмунта]… С. 14.</ref>. {{канец цытаты}} Нарадзіўся ў вёсцы [[Парэчча (Пінскі раён)|Парэчча]] Пінскага павета ў сям’і Аляксандра Аляксандравіча-Ізідоравіча Скірмунта (1830—1909), члена кіраўніцтва [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]], і Тэафіліі Зянонаўны Любанскай (1836/7—1928). Быў сёмым дзіцем у сям’і, яшчэ ў Альбрэхтаве нарадзіліся Тэафіла (1857) і Аляксандр (1858), а ў Парэччы — Браніслава (1864), Юзаф (1862), Ванда (1866) і Вацлаў (1867). Пры жыцці Рамана нарадзіліся Алена (1869), Феліцыя (1873) і Зянон (1874), але ў 1872 годзе трагічна загінуў Вацлаў. [[30 красавіка]] Раман быў aхрышчаны ў [[Пінскі парафіяльны касцёл|Пінскім парафіяльным касцёле]] ксяндзом Вікенціем Свідэрскім, хроснымі бацькамі былі памешчык [[Казімір Твардоўскі]] і ягоная сястра Марыя Скірмунт з Твардоўскіх, жонка [[Генрык Скірмунт (1835—1916)|Генрыка Скірмунта]] з Моладава<ref name="РС">{{крыніцы/Раман Скірмунт (1868–1939): жыццяпіс грамадзяніна Краю}}</ref>, дзядзькі нованароджанага. Яго бацька быў сынам значнага маянткоўца Пінскага павета, вядомага прадпрымальніка-фабрыканта і [[пінскі павятовы маршалак|пінскага павятовага маршалка]] (1829—1835) [[Аляксандр Ізідар Скірмунт|Аляксандра Шыманавіча Скірмунта]] (1798—1870), а маці — дачкой Зянона Янавіча Любанскага (каля 1807—1854), [[вілейскі павятовы маршалак|вілейскага павятовага маршалка]] (1835—1841, 1844—1847), ад яго жонкі Марты Ляўковіч. == Адукацыя == Атрымаў толькі хатнюю і пачатковую адукацыю. Скончыў тры класы Рыжскай гарадской гімназіі<ref>[http://pawet.net/library/history/bel_history/smalianchuk/04b/%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%A1%D0%BA%D1%96%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%82_(1868-1939):_%D0%B6%D1%8B%D1%86%D1%86%D1%8F%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%96%D0%BD%D0%B0_%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%8E.html Алесь Смалянчук. Раман Скірмунт. Жыццяпіс грамадзяніна Краю. Мн., 2018. С. 111.]</ref>. Але не атрымаў дыплому аб сярэдняй адукацыі, бо па волі бацькі Аляксандра, 15-ці гадовага Рамана забралі з гімназіі. Ён мусіў пераняць абавязкі кіравання маёнткам, каб у будучыні забяспечваць фінансава ўсю сям’ю<ref>{{cite web |url= https://belsat.eu/news/raman-skirmunt-yaki-spynyau-agon-meu-sakretnae-kahanne-i-bayausya-publiki/|title= Раман Скірмунт, які спыняў агонь, меў сакрэтнае каханне і баяўся публікі|publisher= Belsat TV|accessdate=10.11.2019 |lang=}}</ref>. Ніякіх універсітэтаў не скончыў<ref>''Jurkowski, R.'' Sukcesy i porażki… С. 481, 489.</ref>. == Службовая і гаспадарчая дзейнасць == Быў членам [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі (МТСГ)]], а ў [[1904]] г. быў выбраны ў члены Рады гэтага таварыства. Раман Скірмунт стаў верным сябрам, паплечнікам і, паводле слоў графа [[Іпаліт Корвін-Мілеўскі|Іпаліта Корвін-Мілеўскага]], ''«любімым вучнем»'' [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]] па гаспадарчай працы ў [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]] і палітычнай дзейнасці<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 47.</ref><ref>''Korwin-Milewski, H.'' Siedemdziesiąt… С. 241.</ref>. У [[1905]]—[[1911]] гг. быў старшынёй Аддзела па справах сельскай гаспадаркі і патрэб Мінскага Палесся ([[Палескае таварыства сельскай гаспадаркі|Палескага таварыства сельскай гаспадаркі]]), што быў структурным аддзяленнем [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]]. Быў віцэ-старшынёй (1907—1917, 1918—?) [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] і адным з яго лідараў. == Палітычная дзейнасць == [[File:Raman Skirmunt 1868-1939 - foto before 1920 AD.jpg|left|thumb|Раман Скірмунт]] Раман Скірмунт выступаў як адзін з ідэолагаў [[краёўцы|краёўцаў]]. У 1904 г. выдаў невялічкую брашурку «Голас мінуўшчыны і патрэба моманту. Становішча шляхты на Літве і Русі», дзе адзначаў кроўныя сувязі і адзінства паходжання шляхты [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] і мясцовага сялянства<ref>''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 127.</ref>. Лідары [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] на чале з [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвардам Вайніловічам]] даручылі Раману Скірмунту стварыць [[Краёвая партыя Літвы і Беларусі|«краёвую партыю»]]. У лістападзе [[1905]] г. Раман надрукаваў у газеце [[Kurier Litewski (1905)|«Kurier Litewski»]] зварот «Краёвай партыі Літвы і Русі» — фактычна праграму партыі, якая патрабавала ўвядзення ўсіх дэмакратычных свабодаў і найперш свабоды нацыянальнага жыцця і роўнасці нацыянальнасцей [[Заходні край|Заходняга края]], краёвага самакіравання, падкрэслівала прынцып недатыкальнасці прыватнай уласнасці. Аднак працэс стварэння «краёвай партыі» зацягнуўся. [[File:Raman Skirmunt - State Duma - 1906 AD.jpg|thumb|Раман Скірмунт у кнізе біяграфій дэпутатаў Першай Дзяржаўнай Думы Расійскай Імперыі, 1906 г.<ref>Інфармацыя пра тое, што Раман Скірмунт скончыў Рыжскую гімназію, з’яўляецца несапраўднай. Гл.: ''Jurkowski, R.'' Sukcesy i porażki… С. 481.</ref>]] У [[1906]] г. Раман Скірмунт па пратэкцыі [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]] быў абраны дэпутатам (ад Мінскай губерні) у I Дзяржаўную Думы Расійскай Імперыі. У афіцыйных думскіх анкетных дадзеных Раман Скірмунт запісаў сябе як «паляк»<ref>''Бородин, А. П.'' [http://www.tez-rus.net/ViewGood31469.html Скирмунт Роман Александрович] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160304205251/http://www.tez-rus.net/ViewGood31469.html |date=4 сакавіка 2016 }}; ''Jurkowski, R.'' Sukcesy i porażki… С. 466, 480, 481.</ref>. У дзяржаўнай Думе Скірмунт увайшоў у склад дэпутатацкай групоўкі [[Краёвае кола Літвы і Русі|«Краёвае кола Літвы і Русі»]] (ці «Дэпутацкае кола Літвы і Русі», «Група заходніх ускраін»), якая аб’ядналася з дэпутатамі ад [[Варшаўскае генерал-губернатарства|польскіх губерняў]] (г.зв. «Польскім колам з Каралеўства Польскага») і склалі ядро парламенцкай групы [[Саюз аўтанамістаў|«Саюза аўтанамістаў»]]. Газета «Nowy Kurier Litewski» (№ 104, 1917 г.)<ref name="ReferenceB">''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 287.</ref> надрукавала, што ў 1906 г. у адной з кулуарных размоў у Думе Раман Скірмунт назваў сябе адзін раз «беларусам»<ref name="ReferenceB"/>. У I Дзяржаўнай Думе (1906) Раман Скірмунт, як і іншыя члены [[Краёвае кола Літвы і Русі|«Краёвага кола Літвы і Русі»]], выступаў у абарону права прыватнай уласнасці на зямлю і супраць адчужэння часткі прыватнаўласніцкіх зямель: ён выказаўся, што стварэнне (па прапанове расійскіх [[Канстытуцыйна-дэмакратычная партыя|кадэтаў]]) дзяржаўнага фонду зямель не вырашыць справу павелічэння (ці ўмацавання) сялянскага землеўладання, бо фонд будзе толькі прапаноўваць сялянам карыстанне зямлёй, а не валоданне, і ў [[Заходні край|Заходнім краі]], дзе пануе падворнае сялянскае землеўладанне, выкліча толькі непаразуменне і жах; выступіў за продаж фонду дзяржаўных зямель сялянам<ref>''Бусько, В. Н.'' Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в… С. 104.</ref>. У [[1906]] г. Скірмунт паўтарыў зварот аб стварэнні «краёвай партыі», змяніўшы толькі назву партыі — «Краёвая партыя Белай Русі і Літвы». Ён спланаваў праект «краёвай партыі» як міжнацыянальны блок польскай, беларускай і літоўскай палітычных арганізацый. З [[25 сакавіка]] [[1907]] г. Раман Скірмунт уваходзіў у склад Нагляднай рады [[Польскае таварыства «Асвета» ў Мінску|Польскага таварыства «Асвета» ў Мінску]]<ref name="Brzoza 1998">''Brzoza, Cz.'' Skirmunt Roman / Cz. Brzoza, K. Stepan // Polski Słownik Biograficzny. — Warszawa, 1998. — С. 185.</ref>. [[File:Ziemstwa na Litwie - Swiat 1912 nr 11 - str 12.jpg|thumb|Артыкул «Земствы на Літве» пра мінскае, віцебскае і магілёўскае губернскія земствы ў варшаўскай газеце «Świat» (№ 11, 1912 г.) — з фатаграфіямі [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]], Рамана Скірмунта, [[Юзаф Свянціцкі|Юзафа Свянціцкага]], [[Станіслаў Хржанстоўскі|Станіслава Хржанстоўскага]], [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] [[Аляксандр Сяргеевіч Далгаво-Сабураў|Аляксандра Далгаво-Сабурава]] і іншых членаў мінскага земства]] [[17 чэрвеня]] [[1907]] г. у [[Вільнюс|Вільні]] адбыўся з’езд землеўладальнікаў шасці беларуска-літоўскіх губерняў, які нарэшце прыняў рашэнне пра стварэнне даўно аб’яўленай у прэсе [[Краёвая партыя Літвы і Беларусі|«Краёвай партыі Літвы і Беларусі»]]. Аднак сам Скірмунт не ўвайшоў у партыю, яго не задавальняла тое, што «краёвая партыя» ўзнікала як выключна «польская», а Скірмунт імкнуўся стварыць партыю, якая мела б тры фракцыі — польскую, літоўскую і беларускую. У выніку Краёвую партыю Літвы і Беларусі ўзначаліў сам галоўны лідар [[краёўцы|краёўцаў-кансерватараў]] [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]]. З кастрычніка [[1910]] да студзеня [[1911]] г. быў сенатарам — дэпутатам Дзяржаўнага Савета Расійскай Імперыі, куды Скірмунт быў выбраны тэрмінам на тры гады ад [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] па пратэкцыі [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]]. У афіцыйных анкетных дадзеных Раман Скірмунт запісаў сябе як «паляк» і пазначыў, што скончыў гімназію ў Рызе<ref>''Jurkowski, R.'' Sukcesy i porażki… С. 466, 480, 481.</ref>. Аднак пры праверцы Раман Скірмунт не змог дакументальна пацвердзіць сваю заяву, што атрымаў гімназічную адукацыю<ref>''Jurkowski, R.'' Sukcesy i porażki… С. 481.</ref>. А для заняцця пасады дэпутата Дзяржаўнага Савета Расійскай Імперыі трэба было паводле заканадаўства адпавядаць маёмаснаму і адукацыйнаму цэнзу — мінімум мець гімназічную адукацыю. У выніку ў студзені 1911 г. Скірмунт быў вымушаны пакінуць пасаду дэпутата Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі ад Мінскай губерні, а замест Рамана Скірмунта ў 1911 г. у Санкт-Пецярбург даслужыць у 1911—1912 гг. трохгадовую кадэнцыю (1910—1912) паехаў [[Караль Канстанцінавіч Незабытоўскі|Караль Незабытоўскі]], які ў 1910 г. на выбарах дэпутатаў ад Мінскай губерні атрымаў другое месца пасля Рамана Скірмунта<ref>''Jurkowski, R.'' Sukcesy i porażki… С. 480, 481.</ref><ref>''Piber, A.'' Niezabytowski Karol Stanisław… S. 105.</ref>. Уваходзіў у склад праўлення Віленскага зямельнага банка. З [[1911]] г. быў гласным Мінскага губернскага земства. З 1914 г. быў членам Мінскага губернскага камітэта Усерасійскага земскага саюза, у [[1917]] г. — загадчыкам Мінскага губернскага харчовага камітэта. У студзені [[1917]] г. узначаліў [[Мінскі аддзел Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны]]. З 27 сакавіка па 10 ліпеня 1917 г. — старшыня [[Беларускі нацыянальны камітэт (Мінск)|Беларускага нацыянальнага камітэта]] ў [[Мінск]]у. У красавіку 1917 г. узначаліў беларускую дэлегацыю да Часовага ўрада Расіі (які кантраляваў цэнтральную і ўсходнюю тэрыторыі Беларусі разам з Мінскам) з патрабаваннем аўтаноміі Беларусі. Калі ў сувязі з выбарамі ва Устаноўчы сход Расіі быў створаны ў Мінску 8 кастрычніка 1917 г. Галоўны польскі выбарчы камітэт Мінскай акругі, Раман Скірмунт увайшоў у склад гэтага камітэта<ref name="Brzoza 1998"/>. Удзельнічаў у Мінску ў выбарах дэпутатаў (ад Мінскай губерні) ва Устаноўчы сход Расіі як першы кандыдат ад спіса «Блок землеўласнікаў» Мінскай губерні (спіс № 3 — куды ўваходзілі разам землеўласнікі-беларусы, палякі і рускія) на мандат дэпутата, але мандата не атрымаў<ref name="Brzoza 1998"/>. У другой палове кастрычніка 1917 г. Раман Скірмунт прыняў удзел у шэрагу нарад па справе каардынацыі дзеянняў і кансалідацыі розных беларускіх палітычных арганізацый і груп<ref name="ReferenceA">''Brzoza, Cz.'' Skirmunt Roman / Cz. Brzoza, K. Stepan // Polski Słownik Biograficzny. — Warszawa, 1998. — С. 186.</ref>. Вынікам нарад было стварэнне [[Вялікая беларуская рада|Вялікай беларускай рады]], куды Раман Скірмунт увайшоў як член кіраўніцтва рады<ref name="ReferenceA"/>. У лістападзе 1917 г. як член Вялікай Беларускай рады прыняў удзел у Беларускім з’ездзе павятовых рад Мінскай губерні<ref name="ReferenceA"/>. [[File:Roman Skirmuntt (1868-1939)-s autograph - 1914 AD.jpg|left|thumb|Аўтограф Рамана Скірмунта, 1914 г.]] Пасля [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкага перавароту]] (1917) у Петраградзе, Раман Скірмунт быў сярод ініцыятараў рэзалюцыі Вялікай беларускай рады ў справе заключэння міру Расіі з Германіяй і злучэння разам усіх беларускіх зямель пад уладай Расіі<ref name="ReferenceA"/>. Удзельнічаў у [[Першы Усебеларускі з’езд|Першым Усебеларускім з’ездзе]], які праходзіў 7—18 снежня (ст.ст.) 1917 г. у Мінску і быў выбраны ў склад рады з’езда, а таксама на з’ездзе быў своеасаблівым неафіцыйным прадстаўніком інтарэсаў мясцовых польскіх, беларускіх і рускіх палітычных арганізацый, прадстаўленых галоўным чынам землеўласнікамі і інтэлігенцыяй<ref name="ReferenceA"/>. Вядома, што Скірмунт не ўвайшоў у склад выканаўчага камітэта рады Першага Усебеларускага з’езда<ref name="ReferenceA"/>. У часе германскай акупацыі [[Мінск|Менска]] ў лютым 1918 г., узначальваў «[[Менскае беларускае прадстаўніцтва]]», ад якога ў красавіку [[1918]] г. увайшоў у [[Рада БНР|Раду Беларускай Народнай Рэспублікі]], у маі 1918 г. яму даручана фарміраванне новага складу [[Народны сакратарыят Беларусі|Народнага сакратарыяту Беларусі]], з [[9 ліпеня]] [[1918]] г. — прэм’ер [[Урад Рамана Скірмунта|ураду БНР]] і сакратар міжнародных спраў. Выказваўся за набыццё дзяржаўнымі органамі БНР рэальнай улады, збіранне вакол яе ўсёй этнічнай тэрыторыі беларусаў, памяркоўную аграрную рэформу. [[21 ліпеня]] [[1918]] г. пайшоў у адстаўку з пасады старшыні ўрада. Працаваў у міжнароднай камісіі Рады БНР, у лістападзе 1918 г. у складзе надзвычайнай беларускай дэлегацыі быў у Германіі і Швейцарыі з мэтай прызнання незалежнасці Беларусі. У [[польска-савецкая вайна|польска-савецкую вайну 1920 г.]] імкнуўся не дапусціць падзелу Беларусі паміж процілеглымі бакамі. Адзін з заснавальнікаў [[Польска-беларускае таварыства|Польска-беларускага таварыства]] ў [[Варшава|Варшаве]] (1919). Выказваўся, як і Эдвард Вайніловіч, за стварэнне польска-беларускай федэрацыі. == У міжваеннай Польшчы (1921—1939) == Пасля няўдачы ўмацаваць дзяржаўнасць [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]] ці стварыць польска-беларускую федэрацыю, прыняў польскае грамадзянства, адышоў, як і [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]], ад палітыкі, займаўся гаспадаркай ва ўласным маёнтку [[Парэчча (Пінскі раён)|Парэчча]] (у [[Палескае ваяводства|Палескім ваяводстве]]). Прысвяціў сябе літаратуразнаўству і займаў у [[1923]]—[[1928]] гг. выбарную пасаду суддзі Пінскага акруговага суда. У [[1923]]—[[1927]] гг. таксама быў старшынёй Палескага акруговага таварыства сельскай гаспадаркі (Пінск). Прымаў актыўны ўдзел у грамадскім і культурным жыцці Палескага ваяводства. Займаўся краязнаўствам Палесся, прымаў удзел у стварэнні [[Музей Беларускага Палесся|Палескага музея]] ў Пінску. Усяляк (у тым ліку ў друку) падтрымліваў ідэю міжнацыянальнай і міжканфесійнай талерантнасці ў краі. Толькі пасля [[Майскі пераварот (Польшча)|«майскага пераварота» (1926)]] у яго вярнулася цікавасць да палітыкі на агульнадзяржаўным узроўні: у [[1929]] г. Раман Скірмунт увайшоў у склад Рады Кансерватыўнай арганізацыі дзяржаўнай працы — грамадскага аб’яднання палітычнай групоўкі [[віленскія кансерватары|«віленскіх кансерватараў»]], а ў [[1930]] г. быў выбраны сенатарам (1930—1935) ад Палескага ваяводства, далучыўшыся да [[Беспартыйны блок супрацоўнiцтва з урадам (BBWR)|Беспартыйнага блока супрацоўнiцтва з урадам]], які падтрымліваў палітыку [[Юзаф Пілсудскі|Юзафа Пілсудскага]]. Скірмунт выступаў супраць паланізацыі беларускага насельніцтва. [[Віленскія кансерватары]] (князь [[Яўстах Каятан Сапега (1881)|Яўстах Сапега]] і Станіслаў Мацкевіч (1896—1966)) таксама прынялі актыўны ўдзел у распрацоўцы новай канстытуцыі [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Другой Рэчы Паспалітай]] (прынятай [[23 красавіка]] [[1935]] г.). [[28 жніўня]] [[1933]] г. у [[Вільнюс|Вільні]] ў будынку [[Віленскі зямельны банк|Віленскага зямельнага банка]] адбыўся сход, скліканы Кансерватыўнай арганізацыяй дзяржаўнай працы, на якім князь [[Яўстах Каятан Сапега (1881)|Яўстах Сапега]] (1881—1963), які яшчэ ў [[1930]] г. напісаў трактат «Канстытуцыя дзяржаўных інтарэсаў» («Konstytucja racji stanu»), зачытаў даклад аб юрыдычных рашэннях, прапануемых у новую канстытуцыю. Узначальваў і кіраваў сходам сенатар Раман Скірмунт. У верасні 1939 года<ref>[http://pawet.net/library/history/bel_history/smalianchuk/15/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%A1%D0%BA%D1%96%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%82%D1%8B:_%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%96_1939_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0.html Палескія Скірмунты: трагедыя восені 1939 года]</ref> мясцовае насельніцтва Піншчыны, якое падтрымлівала бальшавікоў, зрабіла фатальную памылку: выбегла сустракаць з чырвонымі транспарантамі цягнік, поўны польскіх жаўнераў. Раман Скірмунт упаў перад апошнімі на калені, каб тыя не каралі мужыкоў<ref name = "nn">[https://nashaniva.by/?c=ar&i=201366 Як беларускага прэм’ера прымушалі самому сабе магілу капаць] // [[Наша Ніва (1991)|Наша ніва]]</ref>. <gallery perrow="5"> File:Slowo - 1930, nr 259 Raman Skirmunt - p 5.jpg|Артыкул у газеце [[Słowo (1922)|«Słowo»]] (№259, 1930 г.) аб кандыдаце ў Сенат Польшчы Рамане Скірмунце. File:Raman Aliaksandravich Skirmunt 1868-1939 - foto 1930 AD ccc.jpeg|Сенатар Раман Скірмунт. Фота раней 1935 г. File:Raman Skirmunt 1868-1939 senator 2 - foto before 1935 AD.jpg|Сенатар Раман Скірмунт. Фота раней 1935 г. File:Roman Skirmunt i Ignacy Moscicki.jpg|Раман Скірмунт ''(чацвёрты справа)'' на прыёме ў Ігнацыя Масціцкага. File:Raman Skirmunt 1868-1939 senator - foto before 1935 AD.jpg|Сенатар Раман Скірмунт ''(высокі стары мужчына на пярэднім плане злева)''. Фота раней 1935 г. </gallery> == Маёнткі і маёмасць == У [[1876]] г. бацька Рамана Скірмунта [[Аляксандр Аляксандравіч Скірмунт|Аляксандр Скірмунт]] валодаў маёнткам [[Парэчча (Пінскі раён)|Парэчча]] ў Пінскім павеце Мінскай губерні, дзе мелася 5193 дзесяціны зямлі, цукровая фабрыка, суконная фабрыка і дзве карчмы. Пасля смерці Аляксандра Скірмунта маёнтак Парэчча (з фабрыкамі і вінакурнямі) перайшоў у валоданне яго сына Рамана і ў [[1911]] г. налічваў 6030 дзесяцін зямлі<ref>Список землевладельцев Минской губернии за 1876 год… С. 148; Списки лиц, владеющих в Минской губернии… Пинский уезд.</ref>. Раман Скірмунт валодаў таксама нерухомасцю ў [[Мінск]]у і [[Масква|Маскве]]. У ходзе Першай сусветнай вайны палац у Парэччы і яго зборы ацалелі, але будынкі фабрык і фальваркі, абрабаваныя немцамі, былі зруйнаваны ваеннымі дзеяннямі. У міжваеннай Польшчы матэрыяльнае становішча Рамана Скірмунта (разам з якім у палацы жылі яго сястра Гелена і яе муж Баляслаў Скірмунт) было цяжкім, таму Скірмунту не ўдалося аднавіць былую эканамічную магутнасць маёнтка і аднавіць многія пабудовы. Некаторыя ацалелыя будынкі былі ім перароблены для гаспадарчых мэт. Аднак пры гэтым Раман Скірмунт рэгулярна дапамагаў парэцкім сялянам, у тым ліку перадачай ім кавалкаў зямлі ў падарунак. Паводле апытання гісторыка [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|Аляксандра Смалянчука]], успаміны сялян малююць станоўчы вобраз маянткоўца, які добра ставіўся да сялян: ''«З сваёй абслугай і сялянамі Раман гутарыў толькі па-беларуску. Сяляне казалі: „Ён наш пан, ён навет па-нашаму гаворыць“. … Апрача ўсяго ён быў людзяным. Ён быў добрым для сваёй абслугі й не адной пажылай сялянскай асобе памог тым, што сваёй абслугай прывёз, парэзаў і парубаў дровы зімою, або вясной падсыпаў зярна ў іхнюю засеку. Не толькі абслуга маёнтку, але й навакольныя сяляне спаміналі Рамана Скірмунта адно добрым словам»''<ref>''Смалянчук, А.'' [http://kamunikat.org/7919.html Парэчча Скірмунтаў: лёс сядзібы і ўладальнікаў].</ref>. <gallery perrow="5"> Файл:Вул. Валадарскага, 10, 12 -3.JPG|Дом у [[Мінск]]у (зараз [[Дом Воліна|вуліца Валадарскага, дом 12]]), дзе на другім паверсе знаходзілася прыватная кватэра Рамана Скірмунта і пазней (паралельна) штаб-кватэра [[Менскае беларускае прадстаўніцтва|Беларускага народнага прадстаўніцтва]]. Фота 2012 г. Файл:Parecca - palac Ramana Skirmunta - 1 - 1915 AD.jpg|Палац у Парэччы — маёнтак Рамана Скірмунта. Фота каля 1915 г. Файл:Parecca - palac Ramana Skirmunta - 2 - 1915 AD.jpg|Палац у Парэччы — маёнтак Рамана Скірмунта. Фота каля 1915 г. Файл:Parechcha - palac Skirmuntau - perad 1917 r.jpg|Палац у Парэччы (від ззаду — на [[Ясельда|Ясельду]]) — маёнтак Рамана Скірмунта. Фота каля 1915 г. Файл:Parechcha - majontak Skirmuntau - 1916 r.jpg|Пляц каля палаца ў Парэччы — маёнтак Рамана Скірмунта. Фота каля 1915 г. Файл:Parechcha manor - Skirmunt family.jpg|Вінакурня ў Парэччы — маёнтак Рамана Скірмунта. Фота каля 1915 г. Файл:Parechcha - majontak Skirmuntau - gasbud - 1916 r.jpg|Гаспадарчая пабудова ў Парэччы — маёнтак Рамана Скірмунта. Фота каля 1915 г. Файл:Parecca - park Ramana Skirmunta - 1 - 1915 AD.jpg|Парк у Парэччы — маёнтак Рамана Скірмунта. Фота каля 1915 г. Файл:Parecca - park Ramana Skirmunta - 2 - 1915 AD.jpg|Парк у Парэччы — маёнтак Рамана Скірмунта. Фота каля 1915 г. </gallery> == Сям’я == За сваё жыццё ніколі не жаніўся і не меў афіцыйных дзяцей. Паводле апытання мясцовых жыхароў, зробленага гісторыкам [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|Аляксандрам Смалянчуком]], Раман Скірмунт (яшчэ да [[1912]] г.) меў каханку з ліку сельскіх работніц свайго маёнтка, якую звалі Кацярына Цярэшка (Цярэшчанка). Кацярына, якая была ўдавой, з пачатку 1920-х гг. пастаянна пражывала ў палацы ў маёнтку Парэчча. Паводле сведчанняў вяскоўцаў, Раман Скірмунт меў ад Кацярыны чатырох пазашлюбных дзяцей: Аляксандр (Олесь), Раман, Уладзіслаў і Пётр (Петрусь). Усе дзеці атрымалі адукацыю, жылі і працавалі ў маёнтку Рамана Скірмунта. Вядома, што Олесь памёр яшчэ ў 1930-ыя, Раман быў арыштаваны [[Народны камісарыят унутраных спраў СССР|НКВД]] і загінуў у Сібіры, Петрусь з’ехаў у [[Польшча|Польшчу]], а лёс Уладзіслава невядомы<ref>[http://students.ehu.lt/sites/default/files/artykulRS1.doc «Добры быў пан…» Раман Скірмунт у вусных успамінах жыхароў в. Парэчча Пінскага раёну]</ref>. == Смерць і пахаванне == Атрымаўшы звесткі пра напад СССР, Раман Скірмунт з сястрой Аленай і яе мужам Баляславам Скірмунтам выехалі з Парэчча ў Пінск. Вечарам 20 верасня 1939 г. у горад увайшлі часткі Чырвонай арміі. У наступныя дні адбыліся масавыя арышты «класава чужога элементу». Былі арыштаваныя таксама Скірмунты. Але ў турме яны прабылі толькі суткі. Пасля допыту і запісу асабістых дадзеных іх, як і большасць іншых арыштантаў, выпусцілі на свабоду. Пад канец верасня Раман і Баляслаў Скірмунты вырашылі вярнуцца ў Парэчча. Як згадвае айцец [[Мікалай (Мацукевіч)]], у вераснёўскую суматоху пасля заняцця [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] савецкімі войскамі ў [[1939]] годзе Раман Скірмунт хаваўся ў свайго сябра, селяніна Рамана Баранчука ў вёсцы Парэчча. Але камуністы знайшлі яго й вывелі за Ясельду ў Коранскі лес<ref name="nashaniva.by">[https://nashaniva.by/?c=ar&i=204572 nashaniva.by]</ref>. [[File:Burial place of Raman Skirmunt.JPG|справа|thumb|Месца пахавання Рамана Скірмунта, парк «Парэчча» ў былым маёнтку Скірмунтаў у Парэччы. Фота 2013 г.]] [[File:Парэчча. Камень Скірмунту.jpg|thumb|Мемарыяльны камень Раману Скірмунту ў Парэччы. Фота 2013 г.]] Раніцай 6 кастрычніка Скірмунтаў арыштавалі ўзброеныя «камітэтчыкі» і памясцілі ў карцар былой управы гміны, якая стала сядзібай камітэта. Раніцай наступнага дня арыштаваных пасадзілі на воз і заявілі, што павязуць у Пінск на допыт. Але спачатку агульны сход вяскоўцаў павінен быў стаць «народным судом» над памешчыкам. Марыя Нікалайчык (1920 г. нар.) распавяла, што людзі плакалі, а Скірмунт сказаў: «Я з вамы прошчаюса назаўжды. Спадзяюся, што нікому не зрабіў кепскага»<ref name="ReferenceC">[https://nashaniva.by/?c=ar&i=219738 nashaniva.by]</ref>. Раман Скірмунт быў забіты мясцовымі жыхарамі<ref>[http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bzh/18/18kom_smalanczuk.htm Жыццё і смерць Рамана Скірмунта (паводле вусных успамінаў жыхароў Піншчыны)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305191816/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bzh/18/18kom_smalanczuk.htm |date=5 сакавіка 2016 }}</ref> на загад савецкага камісара Холадава<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Глеб Лабадзенка]].|загаловак=Страляйце так, я ад людзей ніколі не адварочваўся|спасылка=http://www.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=44689|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[Газэта]]|год=7 кастрычніка 2009|нумар=[http://www.zviazda.by/ru/archive/index.php?idate=2009-10-07 189 (26547)]|старонкі=[http://www.zviazda.by/a2ttachments/44708/7kas-7.indd.pdf 7]|issn=1990-763x}}</ref>. Старшыня сельсавета загадаў адвесці яго і ягонага швагра Баляслава Скірмунта ў Пінск. Не даходзячы да горада, у лесе, іх спынілі, далі ў рукі рыдлёўкі ды загадалі капаць сабе магілы. Раман Скірмунт, якому на той момант споўніўся 71 год, абапёрся аб дрэва і сказаў: «Я не заслужыў, каб сабе самому капаць магілу». Абодвух, расстраляўшы, скінулі ў яму, нават добра не прысыпаўшы<ref name = "nn" />. Прыгадвалі, што перад смерцю Раману Скірмунту загадалі адвярнуцца ад забойцаў. Ён адмовіўся: «Я ад людзей ніколі не адварочваўся». Каб супакоіць народ некалькі чалавек, што бралі ўдзел у забойстве Рамана Скірмунта, энкавэдысты арыштавалі і вывезлі ў Сібір. Вясной 1940 года пастухі, якія пасвілі кароў у Коранскім лесе, знайшлі цела Рамана Скірмунта ды паведамілі ўладам пра знаходку. Раман Баранчук збіў з дошак труну свайму былому прыяцелю. Калі цела Рамана Скірмунта везлі праз вёску Парэчча, сяляне высыпалі на вуліцу, каб аддаць апошнюю пашану свайму пану. Энкавэдысты, вярхом на конях, праводзілі цела і тайна пахавалі Рамана Скірмунта ў ягоным родным маёнтку Парэчча<ref name="nashaniva.by"/>. == Памяць == {{пачатак цытаты}} «Палітыцы ён быў адданы целам і душой, не шкадаваў для яе ні фізічных, ні маральных прац. Чалавек, бясспрэчна, з вялікай духовай культурай, шырокім светапоглядам, Скірмунт належаў у тыя часы да групы тых рэдкіх абшарнікаў Беларусі, для каторых беларускі селянін быў бліжэй за селяніна… Выступы Скірмунта на беларускіх зборах вылучаліся і ўтрыманнем і формай. Яны былі заўсёды высокапатрыятычныя, зыходзячы з беларускага пункту гледжання і нават проста рэвалюцыйныя, што выклікала ў прысутных буру захапленняў», — пісаў рэлігійны дзеяч Беларусі [[Вінцэнт Гадлеўскі]]. [https://media-polesye.by/news/150-let-nazad-rodilsya-roman-skirmunt-46845/]{{ref-ru}}. {{канец цытаты}} У 1990-я гады ў парэцкім парку быў пастаўлены помнік Скірмунтам — жалезны крыж з надпісам па-польску. Ужо ў ХХІ стагоддзі паблізу першага крыжа на меркаванай магіле Скірмунтаў з’явіўся драўляны крыж з надпісам па-беларуску<ref name="ReferenceC"/> У 2009 годзе ў [[Івацэвічы|Івацэвічах]] у грэка-каталіцкай парафіі іконы Маці Божай Жыровіцкай усталявалі мэмарыяльную дошку ў гонар Рамана Скірмунта.<ref>[https://www.svaboda.org/a/1867447.html Івацэвічы: ушанавана памяць Рамана Скірмунта]</ref> == Творы == * «Nowe hasła w sprawie odrodzenia narodowości litewskiej», Львоў, 1904 г. («Новыя лозунгі ў справе адраджэння літоўскага народа») * «Głos przeszłosci i potrzeba chwili. Stanowisko szlachty na Litwie i Rusi», Львоў, 1905 г. ([http://palityka.org/wp-content/uploads/2015/03/010_Skirmunt1.pdf «Голас мінуўшчыны і патрэба моманту. Становішча шляхты на Літве і Русі» — урыўкі на беларускай мове]) * Odezwa Stronnictwa Krajowego Litwy i Rusi // [[Kurier Litewski (1905)|Kurier Litewski]]. — 1905. — № 65. [https://be.wikipedia.org/wiki/Файл:Roman_Skirmunt_artykul_Kuryer_Litewski_1905-65_s_1.jpg ''(пачатак)''] [https://be.wikipedia.org/wiki/Файл:Roman_Skirmunt_artykul_Kuryer_Litewski_1905-65_s_2.jpg ''(заканчэнне)''] * [https://be.wikipedia.org/wiki/Файл:Raman_Skirmunt_-_Odezwa_Stronnictwa_Krajowego_Bialej_Rusi_i_Litwy_-_Kuryer_Litewski_1906_nr_7-8_s_2_c.jpg Odezwa Stronnictwa Krajowego Białej Rusi i Litwy] // [[Kurier Litewski (1905)|Kurier Litewski]]. — 1906. — № 7-8. (пераклад на беларускую мову: [http://palityka.org/wp-content/uploads/2015/03/020_Adozva1.pdf «Адозва Краёвай партыі Беларусі і Літвы»]) * Stronnictwo Krajowe Litwy i Białejrusi. Program podstawowy // Głos Polski. — 1907. — 23.06.(06.07.) (пераклад на беларускую мову: [http://palityka.org/wp-content/uploads/2015/03/016_Krajovaja1.pdf «Краёвая партыя Літвы і Беларусі. Асноўная праграма»]) * W obronie idei // Słowo. — 1907. — 17(30)-18(31).07. (пераклад на беларускую мову: [http://palityka.org/wp-content/uploads/2015/03/024_Skirmunt1.pdf «У абарону ідэі»]) * Panie z Muru (I) // [[Słowo (1922)|Słowo]]. — 1934. — № 125. — S. 3. («Панны з [[Палац Бутрымовічаў|Муру]]») * Panie z Muru (II) // Słowo. — 1934. — № 126. — S. 3. * [https://be.wikipedia.org/wiki/Файл:Slowo_-_1934,_nr_127_Roman_Skirmunt_-_Panie_z_muru_-_p_3.jpg Panie z Muru (III)] // Słowo. — 1934. — № 127. — S. 3. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Богданович, Е. Г.'' Концепция автономии в общественно-политическом движении Беларуси (март-октябрь 1917 г.) / Е. Г. Богданович // Гуманітарна-эканамічны веснік. — 1996. — № 1. — С. 9—15. * ''Бородин, А. П.'' [http://www.tez-rus.net/ViewGood31469.html Скирмунт Роман Александрович] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160304205251/http://www.tez-rus.net/ViewGood31469.html |date=4 сакавіка 2016 }} / А. П. Бородин, Н. Д. Постников // Государственная Дума России: Энциклопедия: в 2-х т. — Москва : РОССПЭН, 2006. — Т.1. Государственная Дума Российской империи (1906—1917 гг.). * [[Віталь Мікалаевіч Бусько|''Бусько, В. Н.'']] Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в. : Очерки / В. Н. Бусько; науч. ред. М. В. Научитель ; [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|АН БССР]], Ин-т экономики. — Минск : Навука і тэхніка, 1990. — 144 с. * [[Анатоль Пятровіч Грыцкевіч|''Грыцкевіч, А.'']] Беларуская шляхта / А. Грыцкевіч // Спадчына. — 1993. № 1. — С. 11—16. * [[Аляксандр Іллін|''Іллін, А.'']] [http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/almanach/08/05.htm Раман Скірмунт у грамадска-палітычным і культурным жыцці Піншчыны ў 20-30-ыя гг. XX ст.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20081006181701/http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/almanach/08/05.htm |date=6 кастрычніка 2008 }} / А. Іллін // Гістарычны альманах / пад. рэд. [[Аляксандр Канстанцінавіч Краўцэвіч|А. К. Краўцэвіча]]. — Гродна: Беларускае Гістарычнае Таварыства, 2003. — Т. 8. — С. 98—106. * ''Ладысеў, У. Ф.'' На пераломе эпох: станаўленне беларускай дзяржаўнасці (1917—1920 гг.) / У. Ф. Ладысеў, [[Пётр Іванавіч Брыгадзін|П. І. Брыгадзін]]. — Мінск : БДУ, 1999. — 128 с. * [[Дарота Міхалюк|''Міхалюк, Д.'']] Беларуская Народная Рэспубліка ў 1918—1920 гг. Ля вытокаў беларускай дзяржаўнасці / Нав. рэд. С. Рудовіч; пер. з польск. А. Пілецкі. — Смаленск : Інбелкульт, 2015. — 496 с. * ''Раюк, А.Р.'' [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/272358/1/Раюк_НТ_21_Ч.2_V-201-209.pdf Узнікненне і заняпад Краёвай партыі Літвы і Беларусі (1907–1908)] / А.Р. Раюк // Научные труды Респ. ин-та высш. школы. Истор. и псих.-пед. науки : сб. науч. ст.: в 4 ч. / РИВШ ; редкол. : В.А. Гайсёнок [и др.]. — Минск : РИВШ, 2021. — Вып. 21. — Ч. 2. — С. 201—209. * ''Раюк, А.Р.'' [http://imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_27.pdf Статус Беларусі ў свядомасці мясцовых каталіцкіх дваран-кансерватараў канца XIX — пачатку XX ст.] / А.Р. Раюк // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; навук. рэд. А. І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2020. — Вып. 27. — С. 337—342. * ''Раюк, А.Р.'' [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/251512/1/Раюк_НТ_%202020_%20Истор_Ч.2-178-184.pdf Беларускі палітычны кансерватызм канца XIX – пачатку XX ст.] / А.Р. Раюк // Научные труды Респ. ин-та высш. школы. Истор. и псих.-пед. науки : сб. науч. ст.: в 3 ч. / РИВШ ; редкол. : В.А. Гайсёнок [и др.]. — Минск : РИВШ, 2020. — Вып. 20. — Ч. 2. — С. 178—184. * [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|''Смалянчук, А.'']] Раман Скірмунт: шлях да Беларусі // Спадчына. — 1994. — № 6. * ''Смалянчук, А.'' Раман Скірмунт. Страчаны шанс БНР // Наша гісторыя, № 1, 2019, с.28-31. ISBN 2617—2305 * [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|''Смалянчук, А. Ф.'']] Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 — люты 1917 г. / А. Ф. Смалянчук. — СПб. : Неўскі прасцяг, 2004. — 406 с. * [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|''Смалянчук, А.Ф.'']] Раман Скірмунт (1868—1939): Жыццяпіс грамадзяніна Краю / А.Ф. Смалянчук. — Мн.: Выдавец Зміцер Колас, 2018. — 700 с. * Списки лиц, владеющих в Минской губернии имуществом и имеющих право участвовать в земских избирательных собраниях для выбора гласных на трехлетие с 1911 г. — Минск: Минская губ. типография, 1911. * Список землевладельцев Минской губернии за 1876 год / Изд. Минск. губернск. статист. комитета. — Минск: Тип. губ. правления, 1877. — 187 с. * [[Мікалай Яфімавіч Сяменчык|''Сяменчык, М. Я.'']] Грамадска-палітычнае жыцце ў Мінску (сакавік-красавік 1917 г.) : Вучэб. дапам. па курсу «Гісторыя Беларусі» / М. Я. Сяменчык; Беларус. дзярж. пед. ун-т. — Мінск, 1994. — 112 с. * [[Станіслаў Сцяпанавіч Рудовіч|''Рудовіч, С.'']] [http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/almanach/02/02hist_rudovicz.htm «…Беларускі дзеяч з вялікіх паноў»: Эпізоды палітычнай біяграфіі Рамана Скірмунта] / С. Рудовіч // Гістарычны альманах. — Гродна, 1999. — Т. 2. — С. 14—37. [http://pdf.kamunikat.org/2117-1.pdf] * ''Brzoza, Cz.'' Skirmunt Roman / Cz. Brzoza, K. Stepan // Polski Słownik Biograficzny. — Warszawa etc.: Ossolineum, 1998. — T. XXXVIII/2. — Zesz. 157: Skimbrowicz Hipolit — Skowroński Ignacy. — S. 184—187. * ''Chmielewska, G.'' Cierń Kresowy. Opowieść o Edwardzie Woyniłłowiczu i jego rodzinie / G. Chmielewska. — Łomianki : LTW, 2011. — 369 s. * [[Марыя Чапская|''Czapska, M.'']] Florian Czarnyszewicz // Ostatnie odwiedziny i inne szkice / M. Czapska. — Warszawa : Więź, 2006. — S. 164—171. * ''Gierowska-Kałłaur, J.'' Zarząd cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 — 9 września 1920) / J. Gierowska-Kałłaur. — Warszawa : Neriton, 2003. — 455 s. * [[Чэслаў Янкоўскі|''Jankowski, Cz.'']] [http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=32038 W ciągu dwóch lat… : Przyczynek do dziejów prasy polskiej na Litwie]{{Недаступная спасылка}} / Cz. Jankowski. — Warszawa-Kraków : Druk. W.L. Anczyca, 1908. — 201 s. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Sukcesy i porażki. Ziemiaństwo polskie Ziem Zabranych w wyborach do Dumy Państwowej i Rady Państwa 1906—1913 / R. Jurkowski. — Olsztyn: WUWM Olsztyn, 2009. — 550 s. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Ziemiaństwo polskie Kresów Północno-Wschodnich 1864—1904. Działalność społeczno-gospodarcza / R. Jurkowski. — Warszawa : Przegląd Wschodni, 2001. — 606 s. * [[Іпаліт Корвін-Мілеўскі|''Korwin-Milewski, H.'']] Siedemdziesiąt lat wspomnień (1855—1925) / H. Korwin-Milewski. — Poznań : 1930, Jan Jachowski. — 600 s. * [[Алег Юр'евіч Латышонак|''Łatyszonek, O.'']] [http://pdf.kamunikat.org/170-1.pdf Białoruskie formacje wojskowe 1917—1923] / O. Łatyszonek. — Białystok : Białoruskie Towarzystwo Historyczne, 1995. — 273 s. * ''Piber, A.'' Niezabytowski Karol Stanisław / A. Piber // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław etc. : Ossolineum, 1978. — Tom XXIII : Niemirycz Władysław — Olszak Wacław. — S. 105—107. * [[Дарыуш Шпопер|''Szpoper, D.'']] Gente Lithuana, Natione Lithuana. Myśl polityczna i działalność Konstancji Skirmuntt (1851—1934) / D. Szpoper. — Gdańsk : Arche, 2009. — 487 s. * [[Дарыуш Шпопер|''Szpoper, D.'']] Sukcesorzy Wielkiego Księstwa. Myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1904—1939 / D. Szpoper. — Gdańsk : Arche, 1999. — 357 s. * ''Tarasiuk, D.'' Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905—1918 / D. Tarasiuk. — Lublin : Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007. — 211 s. * [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|''Woyniłłowicz, E.'']] Wspomnienia. 1847—1928 / E. Woyniłłowicz. — Wilno : Józef Zawadzki, 1931. — cz. 1. — 368 s. == Спасылкі == {{Commons|Category:Raman Skirmunt}} * [http://pawet.net/library/history/bel_history/smalianchuk/04b/%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%A1%D0%BA%D1%96%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%82_(1868-1939):_%D0%B6%D1%8B%D1%86%D1%86%D1%8F%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%96%D0%BD%D0%B0_%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%8E.html Смалянчук, А.Раман Скірмунт (1868—1939): жыццяпіс грамадзяніна Краю / Смалянчук Аляксандр Фёдаравіч. — Мінск : Выдавец Зміцер Колас, 2018. — 700 с. &#91;12&#93; л. іл.] // на [[pawet.net]] * [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|''Смалянчук, А.'']] [http://students.ehu.lt/sites/default/files/artykulRS1.doc «Добры быў пан…» Раман Скірмунт у вусных успамінах жыхароў в. Парэчча Пінскага раёну] // Еўрапейскі гуманітарны ўніверсітэт [Электронны рэсурс] * [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|''Смалянчук, А.'']] [http://cet.eurobelarus.info/ru/news/2014/09/27/zhytstse-smerts-krae-tsa-v-dea.html Жыццё і смерць краёўца] // cet.eurobelarus.info * [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|''Смалянчук, А.'']] [http://kamunikat.org/7919.html Парэчча Скірмунтаў: лёс сядзібы і ўладальнікаў] // kamunikat.org * [http://fly-uni.org/intelektualnaya-prastora/gutarka-z-alesem-smalyanchukom.html#more-4200 Мінулае і сучаснасць у межах адной «гісторыі». Гутарка напярэдадні публічнай лекцыі «Палессе і Скірмунты» з Алесем Смаленчуком пра вусную гісторыю, яе спецыфіку і месца ў сучаснай гістарыяграфіі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140805182823/http://fly-uni.org/intelektualnaya-prastora/gutarka-z-alesem-smalyanchukom.html#more-4200 |date=5 жніўня 2014 }} // fly-uni.org * [http://news.tut.by/culture/387601.html Гісторык Алесь Смалянчук: «Скірмунты стварылі на Палессі наш Ліверпуль на Ясельдзе»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140404080259/http://news.tut.by/culture/387601.html |date=4 красавіка 2014 }} // tut.by * [http://mypinsk.com/2008/03/27/ja-ne-budu-ad-ljudzejj-advarochvacca....html З. Кісель, М. Фарцюк, В. Яроміч. «Я не буду ад людзей адварочвацца»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090113100113/http://mypinsk.com/2008/03/27/ja-ne-budu-ad-ljudzejj-advarochvacca....html |date=13 студзеня 2009 }} * [http://gdv.of.by/by/19/60/487/ ГАЗЕТА ДЛЯ ВАС // Адраджэнец Палесся — Раман Скірмунт]{{Недаступная спасылка}} * [http://adradjency.narod.ru/nashaniusky/skirmunt.html Скірмунт Раман Аляксандравіч] * ЭГБ. Т. 6, кн. 1. — С. 321. {{Продкі}} {{Кіраўнікі ўрадаў Беларусі}} {{Члены Дзяржаўнай думы Расійскай імперыі ад Мінскай губерні}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Скірмунт Раман}} [[Катэгорыя:Палітыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Скірмунты|Раман]] [[Катэгорыя:Расстраляныя]] [[Катэгорыя:Краёўцы]] [[Катэгорыя:Члены Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] [[Катэгорыя:Члены Рады Беларускай Народнай Рэспублікі]] [[Катэгорыя:Члены Дзяржаўнай думы Расійскай імперыі I склікання]] [[Катэгорыя:Члены Дзяржаўнага савета Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Прадпрымальнікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Прадпрымальнікі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Віленскія кансерватары]] [[Катэгорыя:Прэм’ер-міністры БНР]] cz8vix20yeij8e1ludih9j4u64xg6sh Яўстах Піевіч Тышкевіч 0 25531 4194189 4177530 2022-08-25T16:11:33Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД | беларускае імя = Яўстах Піевіч Тышкевіч | поўнае імя = граф Яўстах Піевіч Тышкевіч | арыгінальнае імя = | партрэт = Eustachy Tyszkiewicz (before 1873).jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Leliwa.svg | шырыня герба = | подпіс герба= Герб «[[Герб «Ляліва»|Ляліва]]» <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Барысаўскі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак = [[1844]] | перыядканец =[[1847]] | перыяд праўлення = | папярэднік = [[Юзаф Міхалавіч Валовіч]] | пераемнік = [[Міхал Валерыянавіч Карказовіч]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род = | бацька = граф [[Пій Феліцыянавіч Тышкевіч]] (1756—1858), [[барысаўскі павятовы маршалак]] (1814—1820) | маці = графіня Аўгуста Аўгустаўна-Гіяцынтаўна [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834) | муж = | жонка = | дзеці = | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = Eustachy Tyszkiewicz autograph.jpg | Commons = | Rodovid= }} {{Цёзкі2|Тышкевіч}} '''Яўстах Піевіч Тышкевіч''' ({{lang-pl|Eustachy Tyszkiewicz}}, {{lang-ru|Евстафий Пиевич Тышкевич}}), {{ДН|18|4|1814}}, {{МН|Лагойск||Горад Лагойск}} — {{ДС|28|8|1873}}, {{МС|Вільня|у Вільнюсе|Горад Вільнюс}}) — беларускі [[археолаг]], [[гісторык]] і [[краязнавец]], [[барысаўскі павятовы маршалак]] (1844—1847), ганаровы папячыцель [[Мінская губернская гімназія|мінскай губернскай гімназіі]] (1847—1854). Член [[Дацкае каралеўскае таварыства аматараў старажытнасцей|Дацкага каралеўскага таварыства аматараў старажытнасцей]] (1843), член і карэспандэнт [[Стакгольмская каралеўская акадэмія выяўленчага мастацтва, гісторыі і старажытнасцей|Стакгольмскай каралеўскай акадэміі выяўленчага мастацтва, гісторыі і старажытнасцей]] (1843), ганаровы член [[Пецярбургская акадэмія навук|Санкт-Пецярбургскай акадэміі навук]] (1859), [[Лонданскі археалагічны інстытут|Лонданскага археалагічнага інстытута]]. == Паходжанне == [[Файл:11-year old Eustachy Tyszkiewicz.jpg|злева|міні|Я. Тышкевіч, 1825 г.]] Належаў да каталіцкага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Род Тышкевічаў|Тышкевічаў]] гербу «[[Герб «Ляліва»|Ляліва]]», прадстаўнікі якога ў XVI—XVIII стст. адносіліся да праслойкі [[магнат]]аў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Яўстах Тышкевіч нарадзіўся 6 (18) красавіка 1814 г. у родавым маёнтку [[Лагойск]] у сям’і буйнога землеўласніка [[Барысаўскі павет|Барысаўскага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] графа [[Пій Феліцыянавіч Тышкевіч|Пія Феліцыянавіча Тышкевіча]] (1776—1842), [[барысаўскі павятовы маршалак|барысаўскага павятовага маршалка]] (1814—1820), і графіні Аўгусты-Марыі Аўгустаўны-Гіяцынтаўны [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834). Бацька Пій быў сынам генерал-маёра войск [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] графа Феліцыяна Міхалавіча-Янавіча Тышкевіча (1719—1792) ад яго першай жонкі шляхцянкі Масецкай, валодаў буйным маёнткам [[Лагойск]] (Лагойск, Антанопаль, Косін, Камень і інш.) у [[Барысаўскі павет|Барысаўскім павеце]], дзе ў [[1805]] г. налічвалася 1 390 [[рэвізская душа|рэвізскіх душ]], у [[1814]] г. — 1 455, у [[1836]] г. — 1 320. Пасля выдзялення значнай часткі маёнтка сваім дарослым сынам — Канстанціну і Яўстаху, — Пій Феліцыянавіч Тышкевіч у [[1841]] г. меў за сабой паводле рэвізіі 120 душ у маёнтку Слабодка ў Барысаўскім павеце, а ў [[1853]] г. — 392 душы. Маці Яўстаха графіня Аўгуста-Марыя Аўгустаўна-Гіяцынтаўна [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834) нарадзілася ў сям’і прадстаўніка рэгіянальнай эліты [[Інфлянцкае ваяводства|Інфлянцкага ваяводства]] графа Аўгуста-Гіяцынта Канстанцінавіча-Людвікавіча Плятэра (1745—1803), [[павятовыя маршалкі Віцебскай губерні|дынабургскага павятовага маршалка]] (1779—1780), браслаўскага маршалка [[Таргавіцкая канфедэрацыя|Таргавіцкай канфедэрацыі]], і Ганны Станіславаўны Ржавускай (1761—1800), якая была дачкой [[Станіслаў Фердынанд Ржавускі|Станіслава-Фердынанда Вацлававіча Ржавускага]] (1737—1786) і яго жонкі князёўны Кацярыны-Караліны [[Род Радзівілаў|Радзівіл]] (1740—1789), сястры вядомага нясвіжскага ардыната князя [[Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку»|Караля-Станіслава Радзівіла «Пане Каханку»]]. Гэта парадніла ўжо адносна бяднеючую магнацкую галіну лагойскіх Тышкевічаў з самымі ўплывовымі сем’ямі [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] другой паловы [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] — князямі [[Род Радзівілаў|Радзівіламі]], князямі [[Род Агінскіх|Агінскімі]], графамі [[Род Плятэраў|Плятэрамі]]. Старшым братам Яўстаха быў [[Канстанцін Піевіч Тышкевіч]] (1806—1868), пачынальнік беларускай археалогіі, [[краязнавец]], культурны дзеяч, ахайны і руплівы маянтковец. == Адукацыя == У [[1824]] г. пачаў вучыцца ў гімназіі ў Вільні. Па невядомых прычынах перавёўся вучыцца ў [[Мінская губернская гімназія|губернскую гімназію]] ў [[Мінск]]у, якую скончыў у [[1831]] г. == Службовая дзейнасць == 27 лістапада 1833 г. паступіў на службу канцылярыстам у Капітул імператарскіх і царскіх ордэнаў па экспедыцыі [[ордэн Святой Ганны|ордэна Святой Ганны]]. Пераведзены ў штат канцылярыі [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага генерал-губернатара]] на пасаду канцылярскага чыноўніка. 19 студзеня 1839 г. выдадзены ўказ Сената [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]], які надаваў графу Яўстаху Тышкевічу чын [[калежскі рэгістратар|калежскага рэгістратара]] са страшынствам (з адлікам з 27 лістапада 1835 г.). 6 мая 1840 г. граф Яўстах Тышкевіч пераведзены ў штат канцылярыі Чарнігаўскага, Палтаўскага і Харкаўскага генерал-губернатара на пасаду канцылярскага чыноўніка. 14 ліпеня 1840 г. выдадзены ўказ Сената [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]], які надаваў графу Яўстаху Тышкевічу чын [[губернскі сакратар|губернскага сакратара]] са страшынствам (з адлікам з 27 лістапада 1839). 4 верасня 1840 г. граф Яўстах Тышкевіч (па ўласным прашэнні) быў звольнены са службы ў канцылярыі Чарнігаўскага, Палтаўскага і Харкаўскага генерал-губернатара. 12 лістапада 1842 г. быў зацверджаны міністрам асветы [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]] на пасадзе ганаровага наглядальніка вучэльняў [[Барысаўскі павет|Барысаўскага павета]]. 20 верасня 1844 г. у [[Мінск]]у на дваранскіх выбарах быў выбраны павятовым дваранствам на пасаду [[барысаўскі павятовы маршалак|барысаўскага павятовага маршалка]] (прадвадзіцеля дваранства) (1844—1847). 13 ліпеня 1845 за паспяховы набор рэкрутаў з катэгорыі «грамадзян» і «аднадворцаў», які праводзіўся ў 1845 у Мінскай губерні ў [[Слуцк]]у ў другім рэкруцкім дэпо, атрымаў афіцыйную падзяку. [[Файл:Jaŭstach Tyškievič. Яўстах Тышкевіч (W. Strauss, 1858).jpg|міні|Я. Тышкевіч. [[У. Штраус]], 1858 г.]] 6 кастрычніка 1845 г. зацверджаны ўладамі на пасадзе члена барысаўскага папячыцельнага камітэта аб турмах. 8 кастрычніка 1846 г. атрымаў чын [[тытулярны саветнік|тытулярнага саветніка]]. 27 верасня 1847 г. у [[Мінск]]у на дваранскіх выбарах быў выбраны ганаровым папячыцелем [[Мінская губернская гімназія|мінскай губернскай гімназіі]], а 12 снежня 1850 г. пераабраны на гэту ж пасаду (да [[1854]]). == Маёнткі == У [[1845]] г. за графам Яўстахам Тышкевічам ва ўласным маёнтку Антанопаль у [[Барысаўскі павет|Барысаўскім павеце]] лічылася 547 [[рэвізская душа|рэвізскіх душ]], а ў [[1850]] г. — 392. == Культурная і навуковая дзейнасць == Вывучаў [[курган, археалогія|курганы]], [[гарадзішча|гарадзішчы]] і [[замчышча|замчышчы]] на беларускіх землях. 3 кастрычніка 1843 г. выбраны членам [[Дацкае каралеўскае таварыства аматараў старажытнасцей|Дацкага каралеўскага таварыства аматараў старажытнасцей]]. 31 кастрычніка 1843 г. найменаваны членам і карэспандэнтам [[Стакгольмская каралеўская акадэмія выяўленчага мастацтва, гісторыі і старажытнасцей|Стакгольмскай каралеўскай акадэміі выяўленчага мастацтва, гісторыі і старажытнасцей]]. Заснаваў [[Віленская археалагічная камісія|Віленскую археалагічную камісію]] (1855—1865) і [[Віленскі музей старажытнасцей]] (1855). Супрацоўнічаў разам з братам [[Канстанцін Піевіч Тышкевіч|Канстанцінам Тышкевічам]] з газетай [[Kurier Wileński (1840)|«Kurier Wileński» («Виленский вестник»)]], якую рэдагаваў [[Адам Ганоры Кіркор|Адам-Ганорый Кіркор]]. Пакінуў па сабе шмат прац археалагічнага і краязнаўчага характару, у т.л. ''Rzut oka na źródła archeologii krajowej, czyli opisanie niektórych zabytków starożytności odkrytych w zachodnich guberniach Cesarstwa Rosyjskiego'' ([[1842]]), ''Listy o Szwecji'', t. 1—2 ([[1846]]), ''Opisanie powiatu borysowskiego''" ([[1847]]), ''Badania archeologiczne nad zabytkami przedmiotów sztuk i rzemiosł w dawnej Litwie i Rusi Litewskiej'' ([[1850]]), ''Źródła do dziejów Kurlandii i Semigalii…'' ([[1870]]). == Смерць і пахаванне == [[File:Rossa-Eustachy Tyszkiewicz.JPG|thumb|Магіла графа Яўстаха Тышкевіча на [[могілкі Росы|могілках Росы]] ў Вільні]] Апошнія дні жыцця Яўстах Тышкевіч правёў у Вільні пад апекай сваёй роднай сястры, пры ёй і памёр 13 (25) жніўня 1873 г. у Вільні ў доме Агінскіх. Быў урачыста пахаваны 16 (28) жніўня 1873 г. у [[Вільня|Вільні]] на могілках [[могілкі Росы|Росы]], у той жа дзень прайшла і імша па памерлым. == Ушанаванне памяці == У 2022 годзе помнік Яўстаху Тышкевічу паставілі каля Акадэміі Навук у Мінску. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Каханоўскі, Г. А.'' [http://knihi.com/Hienadz_Kachanouski/Rupliviec_nasaj_starasvietcyny_Jaustach_Tyskievic,_1814-1873.html Руплівец нашай старасветчыны] : Яўстах Тышкевіч / Г. А. Каханоўскі, А. Г. Каханоўскі // Серыя «Нашы славутыя землякі» — Мн. : Навука і тэхніка, 1991. — 63 с. (ISBN 5-343-00670-1 — Эл.рэсурс knihi.com) * Навуковая спадчына Яўстафія Тышкевіча (да 200-годдзя з дня нараджэння) : матэрыялы Міжнароднай навуковай канферэнцыі ; 18 красавіка 2014 г., г. Лагойск / уклад. А. Г. Алфёрава, Ю. С. Пракоф’ева, С. Л. Сакума; рэдкал. : А. І. Лакотка [i iнш.]; Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусi; НАН Беларусі. — Мінск : Права і эканоміка, 2014. — 181 с. * ''Kunasiewicz, S.'' Eustachy hr. Tyszkiewicz. Wspomnienie pośmiertne / S. Kunasiewicz, — Lwów : Główny skład w księgarni Polskiej, 1874. — 62 s. * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|артыкул=|старонкі=710}} == Спасылкі == * [http://adradjency.narod.ru/zmagary/tyshkevich_ya.html ТЫШКЕВІЧ Яўстафій Піевіч] {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Тышкевіч Яўстафій}} [[Катэгорыя:Гісторыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Археолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Краязнаўцы Беларусі]] [[Катэгорыя:Тышкевічы|Яўстафій]] [[Катэгорыя:Этнографы Беларусі]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі барысаўскія]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Мінскай губернскай гімназіі]] 2z5qn7meoqmiflc7nkogq52n1qab63o 4194235 4194189 2022-08-25T16:39:46Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД | беларускае імя = Яўстах Піевіч Тышкевіч | поўнае імя = граф Яўстах Піевіч Тышкевіч | арыгінальнае імя = | партрэт = Eustachy Tyszkiewicz (before 1873).jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Leliwa.svg | шырыня герба = | подпіс герба= Герб «[[Герб «Ляліва»|Ляліва]]» <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Барысаўскі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак = [[1844]] | перыядканец =[[1847]] | перыяд праўлення = | папярэднік = [[Юзаф Міхалавіч Валовіч]] | пераемнік = [[Міхал Валерыянавіч Карказовіч]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род = | бацька = граф [[Пій Феліцыянавіч Тышкевіч]] (1756—1858), [[барысаўскі павятовы маршалак]] (1814—1820) | маці = графіня Аўгуста Аўгустаўна-Гіяцынтаўна [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834) | муж = | жонка = | дзеці = | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = Eustachy Tyszkiewicz autograph.jpg | Commons = | Rodovid= }} {{Цёзкі2|Тышкевіч}} '''Яўстах Піевіч Тышкевіч''' ({{lang-pl|Eustachy Tyszkiewicz}}, {{lang-ru|Евстафий Пиевич Тышкевич}}), {{ДН|18|4|1814}}, {{МН|Лагойск||Горад Лагойск}} — {{ДС|28|8|1873}}, {{МС|Вільня|у Вільнюсе|Горад Вільнюс}}) — беларускі [[археолаг]], [[гісторык]] і [[краязнавец]], [[барысаўскі павятовы маршалак]] (1844—1847), ганаровы папячыцель [[Мінская губернская гімназія|мінскай губернскай гімназіі]] (1847—1854). Член [[Дацкае каралеўскае таварыства аматараў старажытнасцей|Дацкага каралеўскага таварыства аматараў старажытнасцей]] (1843), член і карэспандэнт [[Стакгольмская каралеўская акадэмія выяўленчага мастацтва, гісторыі і старажытнасцей|Стакгольмскай каралеўскай акадэміі выяўленчага мастацтва, гісторыі і старажытнасцей]] (1843), ганаровы член [[Пецярбургская акадэмія навук|Санкт-Пецярбургскай акадэміі навук]] (1859), [[Лонданскі археалагічны інстытут|Лонданскага археалагічнага інстытута]]. == Паходжанне == [[Файл:11-year old Eustachy Tyszkiewicz.jpg|злева|міні|Я. Тышкевіч, 1825 г.]] Належаў да каталіцкага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Род Тышкевічаў|Тышкевічаў]] гербу «[[Герб «Ляліва»|Ляліва]]», прадстаўнікі якога ў XVI—XVIII стст. адносіліся да праслойкі [[магнат]]аў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Яўстах Тышкевіч нарадзіўся 6 (18) красавіка 1814 г. у родавым маёнтку [[Лагойск]] у сям’і буйнога землеўласніка [[Барысаўскі павет|Барысаўскага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] графа [[Пій Феліцыянавіч Тышкевіч|Пія Феліцыянавіча Тышкевіча]] (1776—1842), [[барысаўскі павятовы маршалак|барысаўскага павятовага маршалка]] (1814—1820), і графіні Аўгусты-Марыі Аўгустаўны-Гіяцынтаўны [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834). Бацька Пій быў сынам генерал-маёра войск [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] графа Феліцыяна Міхалавіча-Янавіча Тышкевіча (1719—1792) ад яго першай жонкі шляхцянкі Масецкай, валодаў буйным маёнткам [[Лагойск]] (Лагойск, Антанопаль, Косін, Камень і інш.) у [[Барысаўскі павет|Барысаўскім павеце]], дзе ў [[1805]] г. налічвалася 1 390 [[рэвізская душа|рэвізскіх душ]], у [[1814]] г. — 1 455, у [[1836]] г. — 1 320. Пасля выдзялення значнай часткі маёнтка сваім дарослым сынам — Канстанціну і Яўстаху, — Пій Феліцыянавіч Тышкевіч у [[1841]] г. меў за сабой паводле рэвізіі 120 душ у маёнтку Слабодка ў Барысаўскім павеце, а ў [[1853]] г. — 392 душы. Маці Яўстаха графіня Аўгуста-Марыя Аўгустаўна-Гіяцынтаўна [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834) нарадзілася ў сям’і прадстаўніка рэгіянальнай эліты [[Інфлянцкае ваяводства|Інфлянцкага ваяводства]] графа Аўгуста-Гіяцынта Канстанцінавіча-Людвікавіча Плятэра (1745—1803), [[дынабургскі павятовы маршалак|дынабургскага павятовага маршалка]] (1779—1780), браслаўскага маршалка [[Таргавіцкая канфедэрацыя|Таргавіцкай канфедэрацыі]], і Ганны Станіславаўны Ржавускай (1761—1800), якая была дачкой [[Станіслаў Фердынанд Ржавускі|Станіслава-Фердынанда Вацлававіча Ржавускага]] (1737—1786) і яго жонкі князёўны Кацярыны-Караліны [[Род Радзівілаў|Радзівіл]] (1740—1789), сястры вядомага нясвіжскага ардыната князя [[Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку»|Караля-Станіслава Радзівіла «Пане Каханку»]]. Гэта парадніла ўжо адносна бяднеючую магнацкую галіну лагойскіх Тышкевічаў з самымі ўплывовымі сем’ямі [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] другой паловы [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] — князямі [[Род Радзівілаў|Радзівіламі]], князямі [[Род Агінскіх|Агінскімі]], графамі [[Род Плятэраў|Плятэрамі]]. Старшым братам Яўстаха быў [[Канстанцін Піевіч Тышкевіч]] (1806—1868), пачынальнік беларускай археалогіі, [[краязнавец]], культурны дзеяч, ахайны і руплівы маянтковец. == Адукацыя == У [[1824]] г. пачаў вучыцца ў гімназіі ў Вільні. Па невядомых прычынах перавёўся вучыцца ў [[Мінская губернская гімназія|губернскую гімназію]] ў [[Мінск]]у, якую скончыў у [[1831]] г. == Службовая дзейнасць == 27 лістапада 1833 г. паступіў на службу канцылярыстам у Капітул імператарскіх і царскіх ордэнаў па экспедыцыі [[ордэн Святой Ганны|ордэна Святой Ганны]]. Пераведзены ў штат канцылярыі [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага генерал-губернатара]] на пасаду канцылярскага чыноўніка. 19 студзеня 1839 г. выдадзены ўказ Сената [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]], які надаваў графу Яўстаху Тышкевічу чын [[калежскі рэгістратар|калежскага рэгістратара]] са страшынствам (з адлікам з 27 лістапада 1835 г.). 6 мая 1840 г. граф Яўстах Тышкевіч пераведзены ў штат канцылярыі Чарнігаўскага, Палтаўскага і Харкаўскага генерал-губернатара на пасаду канцылярскага чыноўніка. 14 ліпеня 1840 г. выдадзены ўказ Сената [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]], які надаваў графу Яўстаху Тышкевічу чын [[губернскі сакратар|губернскага сакратара]] са страшынствам (з адлікам з 27 лістапада 1839). 4 верасня 1840 г. граф Яўстах Тышкевіч (па ўласным прашэнні) быў звольнены са службы ў канцылярыі Чарнігаўскага, Палтаўскага і Харкаўскага генерал-губернатара. 12 лістапада 1842 г. быў зацверджаны міністрам асветы [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]] на пасадзе ганаровага наглядальніка вучэльняў [[Барысаўскі павет|Барысаўскага павета]]. 20 верасня 1844 г. у [[Мінск]]у на дваранскіх выбарах быў выбраны павятовым дваранствам на пасаду [[барысаўскі павятовы маршалак|барысаўскага павятовага маршалка]] (прадвадзіцеля дваранства) (1844—1847). 13 ліпеня 1845 за паспяховы набор рэкрутаў з катэгорыі «грамадзян» і «аднадворцаў», які праводзіўся ў 1845 у Мінскай губерні ў [[Слуцк]]у ў другім рэкруцкім дэпо, атрымаў афіцыйную падзяку. [[Файл:Jaŭstach Tyškievič. Яўстах Тышкевіч (W. Strauss, 1858).jpg|міні|Я. Тышкевіч. [[У. Штраус]], 1858 г.]] 6 кастрычніка 1845 г. зацверджаны ўладамі на пасадзе члена барысаўскага папячыцельнага камітэта аб турмах. 8 кастрычніка 1846 г. атрымаў чын [[тытулярны саветнік|тытулярнага саветніка]]. 27 верасня 1847 г. у [[Мінск]]у на дваранскіх выбарах быў выбраны ганаровым папячыцелем [[Мінская губернская гімназія|мінскай губернскай гімназіі]], а 12 снежня 1850 г. пераабраны на гэту ж пасаду (да [[1854]]). == Маёнткі == У [[1845]] г. за графам Яўстахам Тышкевічам ва ўласным маёнтку Антанопаль у [[Барысаўскі павет|Барысаўскім павеце]] лічылася 547 [[рэвізская душа|рэвізскіх душ]], а ў [[1850]] г. — 392. == Культурная і навуковая дзейнасць == Вывучаў [[курган, археалогія|курганы]], [[гарадзішча|гарадзішчы]] і [[замчышча|замчышчы]] на беларускіх землях. 3 кастрычніка 1843 г. выбраны членам [[Дацкае каралеўскае таварыства аматараў старажытнасцей|Дацкага каралеўскага таварыства аматараў старажытнасцей]]. 31 кастрычніка 1843 г. найменаваны членам і карэспандэнтам [[Стакгольмская каралеўская акадэмія выяўленчага мастацтва, гісторыі і старажытнасцей|Стакгольмскай каралеўскай акадэміі выяўленчага мастацтва, гісторыі і старажытнасцей]]. Заснаваў [[Віленская археалагічная камісія|Віленскую археалагічную камісію]] (1855—1865) і [[Віленскі музей старажытнасцей]] (1855). Супрацоўнічаў разам з братам [[Канстанцін Піевіч Тышкевіч|Канстанцінам Тышкевічам]] з газетай [[Kurier Wileński (1840)|«Kurier Wileński» («Виленский вестник»)]], якую рэдагаваў [[Адам Ганоры Кіркор|Адам-Ганорый Кіркор]]. Пакінуў па сабе шмат прац археалагічнага і краязнаўчага характару, у т.л. ''Rzut oka na źródła archeologii krajowej, czyli opisanie niektórych zabytków starożytności odkrytych w zachodnich guberniach Cesarstwa Rosyjskiego'' ([[1842]]), ''Listy o Szwecji'', t. 1—2 ([[1846]]), ''Opisanie powiatu borysowskiego''" ([[1847]]), ''Badania archeologiczne nad zabytkami przedmiotów sztuk i rzemiosł w dawnej Litwie i Rusi Litewskiej'' ([[1850]]), ''Źródła do dziejów Kurlandii i Semigalii…'' ([[1870]]). == Смерць і пахаванне == [[File:Rossa-Eustachy Tyszkiewicz.JPG|thumb|Магіла графа Яўстаха Тышкевіча на [[могілкі Росы|могілках Росы]] ў Вільні]] Апошнія дні жыцця Яўстах Тышкевіч правёў у Вільні пад апекай сваёй роднай сястры, пры ёй і памёр 13 (25) жніўня 1873 г. у Вільні ў доме Агінскіх. Быў урачыста пахаваны 16 (28) жніўня 1873 г. у [[Вільня|Вільні]] на могілках [[могілкі Росы|Росы]], у той жа дзень прайшла і імша па памерлым. == Ушанаванне памяці == У 2022 годзе помнік Яўстаху Тышкевічу паставілі каля Акадэміі Навук у Мінску. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Каханоўскі, Г. А.'' [http://knihi.com/Hienadz_Kachanouski/Rupliviec_nasaj_starasvietcyny_Jaustach_Tyskievic,_1814-1873.html Руплівец нашай старасветчыны] : Яўстах Тышкевіч / Г. А. Каханоўскі, А. Г. Каханоўскі // Серыя «Нашы славутыя землякі» — Мн. : Навука і тэхніка, 1991. — 63 с. (ISBN 5-343-00670-1 — Эл.рэсурс knihi.com) * Навуковая спадчына Яўстафія Тышкевіча (да 200-годдзя з дня нараджэння) : матэрыялы Міжнароднай навуковай канферэнцыі ; 18 красавіка 2014 г., г. Лагойск / уклад. А. Г. Алфёрава, Ю. С. Пракоф’ева, С. Л. Сакума; рэдкал. : А. І. Лакотка [i iнш.]; Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусi; НАН Беларусі. — Мінск : Права і эканоміка, 2014. — 181 с. * ''Kunasiewicz, S.'' Eustachy hr. Tyszkiewicz. Wspomnienie pośmiertne / S. Kunasiewicz, — Lwów : Główny skład w księgarni Polskiej, 1874. — 62 s. * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|артыкул=|старонкі=710}} == Спасылкі == * [http://adradjency.narod.ru/zmagary/tyshkevich_ya.html ТЫШКЕВІЧ Яўстафій Піевіч] {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Тышкевіч Яўстафій}} [[Катэгорыя:Гісторыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Археолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Краязнаўцы Беларусі]] [[Катэгорыя:Тышкевічы|Яўстафій]] [[Катэгорыя:Этнографы Беларусі]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі барысаўскія]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Мінскай губернскай гімназіі]] dqtzplwgkssfwslqikrdhqm1b1s4u8q Котлас 0 26614 4194035 4131673 2022-08-25T12:25:07Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Котлас |арыгінальная назва = {{lang-ru|Котлас}} |падначаленне = |краіна = Расія |герб = Coat of Arms of Kotlas (Arkhangelsk oblast) 2007.gif |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 61|lat_min = 15|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 46|lon_min = 39|lon_sec = |CoordAddon = type:city(6400)_region:RU |CoordScale = 20000 |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = |рэгіён = Архангельская вобласць |від раёна = |раён = |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = 1917 |плошча = 80 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = {{Падзенне}} 59 057 |год перапісу = 2009 |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +3 |DST = |тэлефонны код = 81837 |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = 165300-165313 |аўтамабільны код = 29 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = http://www.kotlas-city.ru/ |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Котлас'''<ref>{{Крыніцы/БелЭн|1}} — карта Архангельскай вобласці</ref> ({{lang-ru|Котлас}}) — [[горад]] (з [[1917]] года) у [[Расія|Расіі]], адміністрацыйны цэнтр [[Котласкі раён|Котласкага раёна]] [[Архангельская вобласць|Архангельскай вобласці]]. Насельніцтва 59,3 тыс. чалавек ([[2005]]). Заснаваны ў [[1890]] годзе. Горад размешчаны ў раёне ўпадзення [[Рака Вычагда|Вычагды]] ў [[Рака Паўночная Дзвіна|Паўночную Дзвіну]], за 600 км ад [[Архангельск]]а. Котласкі лесапільна-дрэваапрацоўчы камбінат, суднабудаўніча-суднарамонтны завод, электрамеханічны завод. == Вядомыя асобы == * [[Мікалай Сямёнавіч Місюк]] (1919—1990) — вучоны ў галіне неўрапаталогіі. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1957), [[прафесар]] (1958). {{зноскі}} {{Гарады Архангельскай вобласці}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Архангельскай вобласці]] lfm5uubzyjuz3y0wvw05wfsjcomt32l Пячоры 0 26775 4194561 3992690 2022-08-26T09:29:53Z 176.65.112.90 https://translate.yandex.ru/?utm_source=main_stripe_big&lang=ru-be&text=%D0%BF%D0%B5%D1%89%D0%B5%D1%80%D0%B0 wikitext text/x-wiki {{НП-Расія |статус = Горад |беларуская назва = Пячоры |арыгінальная назва = Печоры |падначаленне = |краіна = Расія |герб = Coat_of_Arms_of_Pechory_(Pskov_oblast).png |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 57|lat_min = 49|lat_sec = 00 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 36|lon_sec = 00 |CoordAddon = type:city(12308)_region:RU |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = |рэгіён = Пскоўская вобласць |від раёна = |раён = |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = 1782 |плошча = 20,55 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = {{Падзенне}} 12 308<ref>[http://pskovstat.gks.ru/digital/region1/DocLib/nas100408_1.htm Численность населения районов Псковской области на 1 января 2010 года. Псковстат]</ref> |год перапісу = 2010 |шчыльнасць = 598,9 |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +3 |DST = |тэлефонны код = 81148 |паштовы індэкс = 181500, 181502 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 60 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Пячоры''' ({{lang-ru|Печоры}}, {{lang-et|Petseri}}) — горад (з [[1776]] года) у [[Расія|Расіі]], адміністрацыйны цэнтр [[Пячорскі раён|Пячорскага раёна]] [[Пскоўская вобласць|Пскоўскай вобласці]]. Насельніцтва 12,7 тыс. чалавек ([[2005]]). Заснаваны ў [[1473]] годзе. У горадзе размешчаны [[Пскова-Пячорскі Свята-Успенскі мужчынскі манастыр]]. <ref>https://translate.yandex.ru/?utm_source=main_stripe_big&lang=ru-be&text=пещера</ref> {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Пячорскі раён}} {{Пскоўская вобласць}} [[Катэгорыя:Гарады Пскоўскай вобласці]] hddj8efo8ejoah06ilwj0pgpfy3nwzw 4194566 4194561 2022-08-26T09:43:24Z Artsiom91 31770 Праўкі аўтарства [[Special:Contributions/176.65.112.90|176.65.112.90]] ([[User talk:176.65.112.90|размовы]]) адкочаныя; вернута апошняя версія аўтарства [[User:Artsiom91|Artsiom91]] wikitext text/x-wiki {{НП-Расія |статус = Горад |беларуская назва = Пячоры |арыгінальная назва = Печоры |падначаленне = |краіна = Расія |герб = Coat_of_Arms_of_Pechory_(Pskov_oblast).png |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 57|lat_min = 49|lat_sec = 00 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 36|lon_sec = 00 |CoordAddon = type:city(12308)_region:RU |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = |рэгіён = Пскоўская вобласць |від раёна = |раён = |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = 1782 |плошча = 20,55 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = {{Падзенне}} 12 308<ref>[http://pskovstat.gks.ru/digital/region1/DocLib/nas100408_1.htm Численность населения районов Псковской области на 1 января 2010 года. Псковстат]</ref> |год перапісу = 2010 |шчыльнасць = 598,9 |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +3 |DST = |тэлефонны код = 81148 |паштовы індэкс = 181500, 181502 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = 60 |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Пячоры''' ({{lang-ru|Печоры}}, {{lang-et|Petseri}}) — горад (з [[1776]] года) у [[Расія|Расіі]], адміністрацыйны цэнтр [[Пячорскі раён|Пячорскага раёна]] [[Пскоўская вобласць|Пскоўскай вобласці]]. Насельніцтва 12,7 тыс. чалавек ([[2005]]). Заснаваны ў [[1473]] годзе. У горадзе размешчаны [[Пскова-Пячорскі Свята-Успенскі мужчынскі манастыр]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Пячорскі раён}} {{Пскоўская вобласць}} [[Катэгорыя:Гарады Пскоўскай вобласці]] ipmn2dbw98dwq1ioqtg2dduk2h0ws93 Вінніцкая вобласць 0 26945 4194422 4048232 2022-08-26T03:21:50Z Ханас Володимир 104531 /* Агульныя звесткі */ Зноска wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Вінніцкая вобласць |Арыгінальная назва = Вінницька вобласць |Герб = Coat of Arms of Vinnytsya Oblast.png |Сцяг = Flag of Vinnytsia Oblast.svg |Краіна = [[Украіна]] |Гімн = |Статут = Вобласць |Уваходзіць у = |Уключае = 6 раёнаў |Сталіца = [[Вінніца]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = [[Жмерынка]], [[Магілёў-Падольскі]] |Дата = [[27 лютага]] [[1932]] |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 1,701 млн. |Год перапісу = 2006 |Адсотак ад насельніцтва = 3,63 |Месца па насельніцтве = 10 |Шчыльнасць = 64 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 26,513 тыс. |Адсотак ад плошчы = 4,39 |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Wynnyzja.png |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавыйпояс = [[GMT]] +2 |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = +38 043 |Паштовыя азначнікі = 21xxx, 22xxx, 23xxx, 24xxx |Інтэрнэт-дамен = .vinnica.ua, .vn.ua |Код аўтамабільных нумароў = AB |Сайт = http://www.vin.gov.ua |Заўвагі = }} '''Вінніцкая вобласць''' ({{lang-uk|Вінницька вобласць}}) — вобласць у цэнтры [[Украіна|Украіны]]. === Агульныя звесткі === Адміністрацыйны цэнтр Вінніцкай вобласці — горад [[Вінніца]]. Колькасць адміністрацыйных адзінак, саветаў і населеных пунктаў вобласці: * раёнаў — 6; * раёнаў у гарадах — 3; * населеных пунктаў — 1513, у тым ліку: ** сельскіх — 1466; ** гарадскіх — 47, у тым ліку: *** пасёлкаў гарадскога тыпу — 29; *** гарадоў — 18, у тым ліку: **** гарадоў абласнога значэння — 6; **** гарадоў раённага значэння — 12; * вясковых абшчын — 24. * пасялковых абшчын — 22. * гарадскіх абшчын — 17. * [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]] - 63 <ref>Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей: https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html</ref> Мясцовае самакіраванне ў вобласці ажыццяўляе Вінніцкі абласны савет, выканаўчую ўладу — абласная дзяржаўная адміністрацыя. Кіраўніком вобласці (губернатарам) з’яўляецца старшыня аблдзяржадміністрацыі, назначаны [[Прэзідэнт Украіны|Прэзідэнтам Украіны]]. ==== Кіраўнікі вобласці ==== * 1945—1951 — [[Міхаіл Міхайлавіч Стахурскі]] == Геаграфічныя звесткі == === Месцазнаходжанне === Размешчаная ў цэнтры [[Украіна|Украіны]]. На захадзе мяжуе з [[Чарнавіцкая вобласць|Чарнавіцкай]] і [[Хмяльніцкая вобласць|Хмяльніцкай]], на поўначы з [[Жытомірская вобласць|Жытомірскай]], на ўсходзе з [[Кіеўская вобласць|Кіеўскай]], [[Кіраваградская вобласць|Кіраваградскай]] і [[Чаркаская вобласць|Чаркаскай]], на поўдні з [[Адэская вобласць|Адэскай]] абласцямі Украіны і з [[Малдова]]й. === Клімат === Вобласць ляжыць у межах зоны [[лесастэп]]у. Клімат умерана кантынентальны. Сярэдняя тэмпература ліпеня +19&nbsp;°C, студзеня -6&nbsp;°C. Ападкі бываюць пераважна ўлетку. [[год|Сярэднегадавая]] колькасць ападкаў — 520—590 мм. === Рэльеф === Большая частка тэрыторыі вобласці размешчаная ў межах [[Падольскае ўзвышша|Падольскага]] і [[Прыдняпроўскае ўзвышша|Прыдняпроўскага]] ўзвышшаў. Паверхня — хвалістая раўніна, якая ўздымаецца на паўночны захад і паніжаецца на поўдзень і паўднёвы ўсход. Асабліва сільна падзеленая яе паўднёва-заходняя частка вузкімі далінамі мерыдыянальных левых прытокаў [[Днестр|Днястра]]. Глебы ў паўночна-ўсходняй частцы вобласці — чарназёмныя, у цэнтральнай — шэрыя і светла-шэрыя, на паўднёвым усходзе і ў прыднястроўскіх раёнах — чаргаванне моцных чарназёмаў з ападзоленымі глебамі. === Карысныя выкапні === Вобласць багатая няруднымі карыснымі выкапнямі. Гаспадарчае значэнне маюць радовішчы каалінаў і будаўнічага каменьня. На тэрыторыі вобласці выяўлена каля 50 радовішчаў гранітаў, гнейсаў, пяскавікоў. Таксама ёсць радовішча фасфарытаў, крэйды, гіпсу, глінаў, пяску. Паліўныя рэсурсы вобласці абмежаваныя і прадстаўленыя торфам і бурым вуглём. Гэтыя рэсурсы маюць мясцовае значэнне. На тэрыторыі вобласці адкрытыя крыніцы мінеральных вод. === Водныя аб’екты === Па тэрыторыі вобласці цякуць 204 ракі. Рэкі вобласці належаць да басейна [[Паўднёвы Буг|Паўднёвага Буга]]: правыя прытокі — Згар, Роў, Сельніца, Дохна, левыя — Снівода, Дзясна, Соб, Удыч. Па паўднёва-заходняй мяжы цячэ [[Днестр]]. == Гісторыя == На тэрыторыі, якую займае сучасная вобласць, чалавек сяліўся яшчэ са страдаўніх часоў. Археолагі знайшлі тут прылады працы эпохі [[неаліт]]у, пахаванні бронзавага веку, раннеславянскія паселішчы, якія адносяцца да чарняхоўскай культуры; пазней тут жылі плямёны, якія ўваходзілі у склад [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]], Галіцка-Валынскага княства. У [[1240]] годзе пад ударамі орд [[Батый|Батыя]] капітуляваў [[Кіеў]], татарскія заваёўнікі рухаліся на захад і хутка ўварваліся ў [[Падолле]] — так з тых часоў стала называцца Паніззе. У [[1362]] годзе вялікі князь [[Вялікае Княства Літоўскае|літоўскі]] [[Альгерд]], сабраў значнае войска, разбіў у бітве на рацэ [[Сінюха]] орды братоў Кутлубуга, Хачыбея і Дмітра. Як зазначана ў летапісе, «з таго часу з Падолля выгнаная ўлада татарская». Атрыманыя землі [[Альгерд]] раздаў сваім пляменнікам Фёдару, Юрыю, Аляксандру і Канстанціну Карыятавічам, якія працягвалі ў сваёй дзейнасці дзяржаўныя традыцыі Русі. Уздоўж межаў [[Дзікае поле|Дзікага поля]] браты збудавалі замкі для абароны ад набегаў непакойлівых паўднёвых суседзяў. Гэтыя замкі і з’явіліся асновай для такіх гарадоў, як [[Вінніца]] ([[1363]]), Чарлёны град, [[Брацлаў]] і іншыя. Паводле [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] [[1569]] года Брацлаўшчына перайшла пад уладу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і была ператвораная ў [[Брацлаўскае ваяводства]]. Паводле [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у [[1793]] годзе Падолле і Брацлаўшчына адыйшлі да [[Расійская імперыя|Расіі]] і ўтварылі Падольскую губерню. Пасля гэтага Вінніца стала губернскім горадам. Вінніцкая вобласць была ўтвораная [[27 лютага]] [[1932]] года ў ліку першых пяці абласцей [[УССР]]. [[22 верасня]] [[1937]] года з тэрыторыі вобласці была вылучаная [[Камянец-Падольская вобласць]]. == Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел == У складзе вобласці 27 адміністрацыйных раёнаў, 18 [[горад|гарадоў]], з якіх 6 — абласнога значэння, 29 пасёлка гарадскога тыпу, 1330 сёлаў. === Гарады === ==== Абласнога значэння ==== * [[Вінніца]] * [[Жмерынка]] * [[Казацін]] * [[Ладыжын (Украіна)|Ладыжын]] * [[Магілёў-Падольскі]] * [[Хмяльнік (горад)|Хмяльнік]] ==== Раённага значэння ==== * [[Бар (Украіна)|Бар]] * [[Бэршадзь]] * [[Гайсін]] * [[Гнівань]] * [[Ільінцы (горад)|Ільінцы]] * [[Калінаўка (горад)|Калінаўка]] * [[Ліпавец (горад)|Ліпавец]] * [[Няміраў]] * [[Паграбішча (горад)|Паграбішча]] * [[Тульчын]] * [[Шаргарад]] * [[Ямпаль (горад)|Ямпаль]] == Раёны вобласці == # [[Вінніцкі раён]] # [[Гайсінскі раён]] # [[Жмерынскі раён]] # [[Магілёў-Падольскі раён]] # [[Тульчынскі раён]] # [[Хмільныцкі раён]] == Нацыянальны склад == Па дадзеных усеўкраінскага перапісу 2001 г. нацыянальны склад Вінніцкай вобласці наступны (у табліцу ўключаныя дадзеныя па нацыянальнасцях, дзель якіх у агульнай колькасці сталага насельніцтва вобласці складае не менш 0,2 %): * [[Украінцы]]: 1674.1 тыс. чал. (94.91 %) * [[Рускія]]: 67.5 тыс. чал. (3.83 %) * [[Палякі]]: 3.7 тыс. чал. (0.21 %) * [[Беларусы]]: 3.1 тыс. чал. (0.18 %) * [[Малдаване]]: 2.9 тыс. чал. (0.16 %) * [[Яўрэі]]: 0.7 тыс. чал. (0.04 %) === Сельская гаспадарка === Валавы збор збожжа ў вобласці, млн. пудоў: * 1953 г. — 65; * 1956 г. — 67,8; * 1957 г. — 98. Вытворчасць цукру, тыс. тон: * 1955 г. — 492; * 1961 г. — 910. == Спасылкі == * [http://www.catalogue.biz.ua/rus/guides/guide_index/1/3/ Даведнік паштовых азначнікаў Вінніцкай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080628134628/http://www.catalogue.biz.ua/rus/guides/guide_index/1/3/ |date=28 чэрвеня 2008 }} {{Вінніцкая вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Вінніцкая вобласць| ]] ewpv24jdzjv358azgqooef0bp917mjs 4194423 4194422 2022-08-26T03:23:46Z Ханас Володимир 104531 /* Абласнога значэння */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Вінніцкая вобласць |Арыгінальная назва = Вінницька вобласць |Герб = Coat of Arms of Vinnytsya Oblast.png |Сцяг = Flag of Vinnytsia Oblast.svg |Краіна = [[Украіна]] |Гімн = |Статут = Вобласць |Уваходзіць у = |Уключае = 6 раёнаў |Сталіца = [[Вінніца]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = [[Жмерынка]], [[Магілёў-Падольскі]] |Дата = [[27 лютага]] [[1932]] |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 1,701 млн. |Год перапісу = 2006 |Адсотак ад насельніцтва = 3,63 |Месца па насельніцтве = 10 |Шчыльнасць = 64 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 26,513 тыс. |Адсотак ад плошчы = 4,39 |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Wynnyzja.png |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавыйпояс = [[GMT]] +2 |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = +38 043 |Паштовыя азначнікі = 21xxx, 22xxx, 23xxx, 24xxx |Інтэрнэт-дамен = .vinnica.ua, .vn.ua |Код аўтамабільных нумароў = AB |Сайт = http://www.vin.gov.ua |Заўвагі = }} '''Вінніцкая вобласць''' ({{lang-uk|Вінницька вобласць}}) — вобласць у цэнтры [[Украіна|Украіны]]. === Агульныя звесткі === Адміністрацыйны цэнтр Вінніцкай вобласці — горад [[Вінніца]]. Колькасць адміністрацыйных адзінак, саветаў і населеных пунктаў вобласці: * раёнаў — 6; * раёнаў у гарадах — 3; * населеных пунктаў — 1513, у тым ліку: ** сельскіх — 1466; ** гарадскіх — 47, у тым ліку: *** пасёлкаў гарадскога тыпу — 29; *** гарадоў — 18, у тым ліку: **** гарадоў абласнога значэння — 6; **** гарадоў раённага значэння — 12; * вясковых абшчын — 24. * пасялковых абшчын — 22. * гарадскіх абшчын — 17. * [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]] - 63 <ref>Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей: https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html</ref> Мясцовае самакіраванне ў вобласці ажыццяўляе Вінніцкі абласны савет, выканаўчую ўладу — абласная дзяржаўная адміністрацыя. Кіраўніком вобласці (губернатарам) з’яўляецца старшыня аблдзяржадміністрацыі, назначаны [[Прэзідэнт Украіны|Прэзідэнтам Украіны]]. ==== Кіраўнікі вобласці ==== * 1945—1951 — [[Міхаіл Міхайлавіч Стахурскі]] == Геаграфічныя звесткі == === Месцазнаходжанне === Размешчаная ў цэнтры [[Украіна|Украіны]]. На захадзе мяжуе з [[Чарнавіцкая вобласць|Чарнавіцкай]] і [[Хмяльніцкая вобласць|Хмяльніцкай]], на поўначы з [[Жытомірская вобласць|Жытомірскай]], на ўсходзе з [[Кіеўская вобласць|Кіеўскай]], [[Кіраваградская вобласць|Кіраваградскай]] і [[Чаркаская вобласць|Чаркаскай]], на поўдні з [[Адэская вобласць|Адэскай]] абласцямі Украіны і з [[Малдова]]й. === Клімат === Вобласць ляжыць у межах зоны [[лесастэп]]у. Клімат умерана кантынентальны. Сярэдняя тэмпература ліпеня +19&nbsp;°C, студзеня -6&nbsp;°C. Ападкі бываюць пераважна ўлетку. [[год|Сярэднегадавая]] колькасць ападкаў — 520—590 мм. === Рэльеф === Большая частка тэрыторыі вобласці размешчаная ў межах [[Падольскае ўзвышша|Падольскага]] і [[Прыдняпроўскае ўзвышша|Прыдняпроўскага]] ўзвышшаў. Паверхня — хвалістая раўніна, якая ўздымаецца на паўночны захад і паніжаецца на поўдзень і паўднёвы ўсход. Асабліва сільна падзеленая яе паўднёва-заходняя частка вузкімі далінамі мерыдыянальных левых прытокаў [[Днестр|Днястра]]. Глебы ў паўночна-ўсходняй частцы вобласці — чарназёмныя, у цэнтральнай — шэрыя і светла-шэрыя, на паўднёвым усходзе і ў прыднястроўскіх раёнах — чаргаванне моцных чарназёмаў з ападзоленымі глебамі. === Карысныя выкапні === Вобласць багатая няруднымі карыснымі выкапнямі. Гаспадарчае значэнне маюць радовішчы каалінаў і будаўнічага каменьня. На тэрыторыі вобласці выяўлена каля 50 радовішчаў гранітаў, гнейсаў, пяскавікоў. Таксама ёсць радовішча фасфарытаў, крэйды, гіпсу, глінаў, пяску. Паліўныя рэсурсы вобласці абмежаваныя і прадстаўленыя торфам і бурым вуглём. Гэтыя рэсурсы маюць мясцовае значэнне. На тэрыторыі вобласці адкрытыя крыніцы мінеральных вод. === Водныя аб’екты === Па тэрыторыі вобласці цякуць 204 ракі. Рэкі вобласці належаць да басейна [[Паўднёвы Буг|Паўднёвага Буга]]: правыя прытокі — Згар, Роў, Сельніца, Дохна, левыя — Снівода, Дзясна, Соб, Удыч. Па паўднёва-заходняй мяжы цячэ [[Днестр]]. == Гісторыя == На тэрыторыі, якую займае сучасная вобласць, чалавек сяліўся яшчэ са страдаўніх часоў. Археолагі знайшлі тут прылады працы эпохі [[неаліт]]у, пахаванні бронзавага веку, раннеславянскія паселішчы, якія адносяцца да чарняхоўскай культуры; пазней тут жылі плямёны, якія ўваходзілі у склад [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]], Галіцка-Валынскага княства. У [[1240]] годзе пад ударамі орд [[Батый|Батыя]] капітуляваў [[Кіеў]], татарскія заваёўнікі рухаліся на захад і хутка ўварваліся ў [[Падолле]] — так з тых часоў стала называцца Паніззе. У [[1362]] годзе вялікі князь [[Вялікае Княства Літоўскае|літоўскі]] [[Альгерд]], сабраў значнае войска, разбіў у бітве на рацэ [[Сінюха]] орды братоў Кутлубуга, Хачыбея і Дмітра. Як зазначана ў летапісе, «з таго часу з Падолля выгнаная ўлада татарская». Атрыманыя землі [[Альгерд]] раздаў сваім пляменнікам Фёдару, Юрыю, Аляксандру і Канстанціну Карыятавічам, якія працягвалі ў сваёй дзейнасці дзяржаўныя традыцыі Русі. Уздоўж межаў [[Дзікае поле|Дзікага поля]] браты збудавалі замкі для абароны ад набегаў непакойлівых паўднёвых суседзяў. Гэтыя замкі і з’явіліся асновай для такіх гарадоў, як [[Вінніца]] ([[1363]]), Чарлёны град, [[Брацлаў]] і іншыя. Паводле [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] [[1569]] года Брацлаўшчына перайшла пад уладу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і была ператвораная ў [[Брацлаўскае ваяводства]]. Паводле [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у [[1793]] годзе Падолле і Брацлаўшчына адыйшлі да [[Расійская імперыя|Расіі]] і ўтварылі Падольскую губерню. Пасля гэтага Вінніца стала губернскім горадам. Вінніцкая вобласць была ўтвораная [[27 лютага]] [[1932]] года ў ліку першых пяці абласцей [[УССР]]. [[22 верасня]] [[1937]] года з тэрыторыі вобласці была вылучаная [[Камянец-Падольская вобласць]]. == Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел == У складзе вобласці 27 адміністрацыйных раёнаў, 18 [[горад|гарадоў]], з якіх 6 — абласнога значэння, 29 пасёлка гарадскога тыпу, 1330 сёлаў. === Гарады === ==== Абласнога значэння ==== * [[Вінніца]] * [[Жмерынка]] * [[Казацін]] * [[Ладыжын (горад)|Ладыжын]] * [[Магілёў-Падольскі]] * [[Хмяльнік (горад)|Хмяльнік]] ==== Раённага значэння ==== * [[Бар (Украіна)|Бар]] * [[Бэршадзь]] * [[Гайсін]] * [[Гнівань]] * [[Ільінцы (горад)|Ільінцы]] * [[Калінаўка (горад)|Калінаўка]] * [[Ліпавец (горад)|Ліпавец]] * [[Няміраў]] * [[Паграбішча (горад)|Паграбішча]] * [[Тульчын]] * [[Шаргарад]] * [[Ямпаль (горад)|Ямпаль]] == Раёны вобласці == # [[Вінніцкі раён]] # [[Гайсінскі раён]] # [[Жмерынскі раён]] # [[Магілёў-Падольскі раён]] # [[Тульчынскі раён]] # [[Хмільныцкі раён]] == Нацыянальны склад == Па дадзеных усеўкраінскага перапісу 2001 г. нацыянальны склад Вінніцкай вобласці наступны (у табліцу ўключаныя дадзеныя па нацыянальнасцях, дзель якіх у агульнай колькасці сталага насельніцтва вобласці складае не менш 0,2 %): * [[Украінцы]]: 1674.1 тыс. чал. (94.91 %) * [[Рускія]]: 67.5 тыс. чал. (3.83 %) * [[Палякі]]: 3.7 тыс. чал. (0.21 %) * [[Беларусы]]: 3.1 тыс. чал. (0.18 %) * [[Малдаване]]: 2.9 тыс. чал. (0.16 %) * [[Яўрэі]]: 0.7 тыс. чал. (0.04 %) === Сельская гаспадарка === Валавы збор збожжа ў вобласці, млн. пудоў: * 1953 г. — 65; * 1956 г. — 67,8; * 1957 г. — 98. Вытворчасць цукру, тыс. тон: * 1955 г. — 492; * 1961 г. — 910. == Спасылкі == * [http://www.catalogue.biz.ua/rus/guides/guide_index/1/3/ Даведнік паштовых азначнікаў Вінніцкай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080628134628/http://www.catalogue.biz.ua/rus/guides/guide_index/1/3/ |date=28 чэрвеня 2008 }} {{Вінніцкая вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Вінніцкая вобласць| ]] jfhqvuwji304etgt9xmgh6umz1rooum 4194492 4194423 2022-08-26T06:38:04Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Вінніцкая вобласць |Арыгінальная назва = Вінницька вобласць |Герб = Coat of Arms of Vinnytsya Oblast.png |Сцяг = Flag of Vinnytsia Oblast.svg |Краіна = [[Украіна]] |Гімн = |Статут = Вобласць |Уваходзіць у = |Уключае = 6 раёнаў |Сталіца = [[Вінніца]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = [[Жмерынка]], [[Магілёў-Падольскі]] |Дата = [[27 лютага]] [[1932]] |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 1,701 млн. |Год перапісу = 2006 |Адсотак ад насельніцтва = 3,63 |Месца па насельніцтве = 10 |Шчыльнасць = 64 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 26,513 тыс. |Адсотак ад плошчы = 4,39 |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Wynnyzja.png |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавыйпояс = [[GMT]] +2 |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = +38 043 |Паштовыя азначнікі = 21xxx, 22xxx, 23xxx, 24xxx |Інтэрнэт-дамен = .vinnica.ua, .vn.ua |Код аўтамабільных нумароў = AB |Сайт = http://www.vin.gov.ua |Заўвагі = }} '''Вінніцкая вобласць''' ({{lang-uk|Вінницька вобласць}}) — вобласць у цэнтры [[Украіна|Украіны]]. === Агульныя звесткі === Адміністрацыйны цэнтр Вінніцкай вобласці — горад [[Вінніца]]. Колькасць адміністрацыйных адзінак, саветаў і населеных пунктаў вобласці: * раёнаў — 6; * раёнаў у гарадах — 3; * населеных пунктаў — 1513, у тым ліку: ** сельскіх — 1466; ** гарадскіх — 47, у тым ліку: *** пасёлкаў гарадскога тыпу — 29; *** гарадоў — 18, у тым ліку: **** гарадоў абласнога значэння — 6; **** гарадоў раённага значэння — 12; * [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]] — 63<ref>[https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей]</ref>, у тым ліку: ** вясковых грамад — 24; ** пасялковых грамад — 22; ** гарадскіх грамад — 17. Мясцовае самакіраванне ў вобласці ажыццяўляе Вінніцкі абласны савет, выканаўчую ўладу — абласная дзяржаўная адміністрацыя. Кіраўніком вобласці (губернатарам) з’яўляецца старшыня аблдзяржадміністрацыі, назначаны [[Прэзідэнт Украіны|Прэзідэнтам Украіны]]. ==== Кіраўнікі вобласці ==== * 1945—1951 — [[Міхаіл Міхайлавіч Стахурскі]] == Геаграфічныя звесткі == === Месцазнаходжанне === Размешчаная ў цэнтры [[Украіна|Украіны]]. На захадзе мяжуе з [[Чарнавіцкая вобласць|Чарнавіцкай]] і [[Хмяльніцкая вобласць|Хмяльніцкай]], на поўначы з [[Жытомірская вобласць|Жытомірскай]], на ўсходзе з [[Кіеўская вобласць|Кіеўскай]], [[Кіраваградская вобласць|Кіраваградскай]] і [[Чаркаская вобласць|Чаркаскай]], на поўдні з [[Адэская вобласць|Адэскай]] абласцямі Украіны і з [[Малдова]]й. === Клімат === Вобласць ляжыць у межах зоны [[лесастэп]]у. Клімат умерана кантынентальны. Сярэдняя тэмпература ліпеня +19&nbsp;°C, студзеня −6&nbsp;°C. Ападкі бываюць пераважна ўлетку. [[год|Сярэднегадавая]] колькасць ападкаў — 520—590 мм. === Рэльеф === Большая частка тэрыторыі вобласці размешчаная ў межах [[Падольскае ўзвышша|Падольскага]] і [[Прыдняпроўскае ўзвышша|Прыдняпроўскага]] ўзвышшаў. Паверхня — хвалістая раўніна, якая ўздымаецца на паўночны захад і паніжаецца на поўдзень і паўднёвы ўсход. Асабліва сільна падзеленая яе паўднёва-заходняя частка вузкімі далінамі мерыдыянальных левых прытокаў [[Днестр|Днястра]]. Глебы ў паўночна-ўсходняй частцы вобласці — чарназёмныя, у цэнтральнай — шэрыя і светла-шэрыя, на паўднёвым усходзе і ў прыднястроўскіх раёнах — чаргаванне моцных чарназёмаў з ападзоленымі глебамі. === Карысныя выкапні === Вобласць багатая няруднымі карыснымі выкапнямі. Гаспадарчае значэнне маюць радовішчы каалінаў і будаўнічага каменьня. На тэрыторыі вобласці выяўлена каля 50 радовішчаў гранітаў, гнейсаў, пяскавікоў. Таксама ёсць радовішча фасфарытаў, крэйды, гіпсу, глінаў, пяску. Паліўныя рэсурсы вобласці абмежаваныя і прадстаўленыя торфам і бурым вуглём. Гэтыя рэсурсы маюць мясцовае значэнне. На тэрыторыі вобласці адкрытыя крыніцы мінеральных вод. === Водныя аб’екты === Па тэрыторыі вобласці цякуць 204 ракі. Рэкі вобласці належаць да басейна [[Паўднёвы Буг|Паўднёвага Буга]]: правыя прытокі — Згар, Роў, Сельніца, Дохна, левыя — Снівода, Дзясна, Соб, Удыч. Па паўднёва-заходняй мяжы цячэ [[Днестр]]. == Гісторыя == На тэрыторыі, якую займае сучасная вобласць, чалавек сяліўся яшчэ са страдаўніх часоў. Археолагі знайшлі тут прылады працы эпохі [[неаліт]]у, пахаванні бронзавага веку, раннеславянскія паселішчы, якія адносяцца да чарняхоўскай культуры; пазней тут жылі плямёны, якія ўваходзілі у склад [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]], Галіцка-Валынскага княства. У [[1240]] годзе пад ударамі орд [[Батый|Батыя]] капітуляваў [[Кіеў]], татарскія заваёўнікі рухаліся на захад і хутка ўварваліся ў [[Падолле]] — так з тых часоў стала называцца Паніззе. У [[1362]] годзе вялікі князь [[Вялікае Княства Літоўскае|літоўскі]] [[Альгерд]], сабраў значнае войска, разбіў у бітве на рацэ [[Сінюха]] орды братоў Кутлубуга, Хачыбея і Дмітра. Як зазначана ў летапісе, «з таго часу з Падолля выгнаная ўлада татарская». Атрыманыя землі [[Альгерд]] раздаў сваім пляменнікам Фёдару, Юрыю, Аляксандру і Канстанціну Карыятавічам, якія працягвалі ў сваёй дзейнасці дзяржаўныя традыцыі Русі. Уздоўж межаў [[Дзікае поле|Дзікага поля]] браты збудавалі замкі для абароны ад набегаў непакойлівых паўднёвых суседзяў. Гэтыя замкі і з’явіліся асновай для такіх гарадоў, як [[Вінніца]] ([[1363]]), Чарлёны град, [[Брацлаў]] і іншыя. Паводле [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] [[1569]] года Брацлаўшчына перайшла пад уладу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і была ператвораная ў [[Брацлаўскае ваяводства]]. Паводле [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] у [[1793]] годзе Падолле і Брацлаўшчына адыйшлі да [[Расійская імперыя|Расіі]] і ўтварылі Падольскую губерню. Пасля гэтага Вінніца стала губернскім горадам. Вінніцкая вобласць была ўтвораная [[27 лютага]] [[1932]] года ў ліку першых пяці абласцей [[УССР]]. [[22 верасня]] [[1937]] года з тэрыторыі вобласці была вылучаная [[Камянец-Падольская вобласць]]. == Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел == У складзе вобласці 6 адміністрацыйных раёнаў, 18 [[горад|гарадоў]], з якіх 6 — абласнога значэння, 29 пасёлкаў гарадскога тыпу, 1330 сёлаў. === Гарады === ==== Абласнога значэння ==== * [[Вінніца]] * [[Жмерынка]] * [[Казацін]] * [[Ладыжын (горад)|Ладыжын]] * [[Магілёў-Падольскі]] * [[Хмяльнік (горад)|Хмяльнік]] ==== Раённага значэння ==== * [[Бар (Украіна)|Бар]] * [[Бэршадзь]] * [[Гайсін]] * [[Гнівань]] * [[Ільінцы (горад)|Ільінцы]] * [[Калінаўка (горад)|Калінаўка]] * [[Ліпавец (горад)|Ліпавец]] * [[Няміраў]] * [[Паграбішча (горад)|Паграбішча]] * [[Тульчын]] * [[Шаргарад]] * [[Ямпаль (горад)|Ямпаль]] == Раёны вобласці == # [[Вінніцкі раён]] # [[Гайсінскі раён]] # [[Жмерынскі раён]] # [[Магілёў-Падольскі раён]] # [[Тульчынскі раён]] # [[Хмільныцкі раён]] == Нацыянальны склад == Па дадзеных усеўкраінскага перапісу 2001 г. нацыянальны склад Вінніцкай вобласці наступны (у табліцу ўключаныя дадзеныя па нацыянальнасцях, дзель якіх у агульнай колькасці сталага насельніцтва вобласці складае не менш 0,2 %): * [[Украінцы]]: 1674.1 тыс. чал. (94.91 %) * [[Рускія]]: 67.5 тыс. чал. (3.83 %) * [[Палякі]]: 3.7 тыс. чал. (0.21 %) * [[Беларусы]]: 3.1 тыс. чал. (0.18 %) * [[Малдаване]]: 2.9 тыс. чал. (0.16 %) * [[Яўрэі]]: 0.7 тыс. чал. (0.04 %) === Сельская гаспадарка === Валавы збор збожжа ў вобласці, млн. пудоў: * 1953 г. — 65; * 1956 г. — 67,8; * 1957 г. — 98. Вытворчасць цукру, тыс. тон: * 1955 г. — 492; * 1961 г. — 910. {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.catalogue.biz.ua/rus/guides/guide_index/1/3/ Даведнік паштовых азначнікаў Вінніцкай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080628134628/http://www.catalogue.biz.ua/rus/guides/guide_index/1/3/ |date=28 чэрвеня 2008 }} {{Вінніцкая вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Вінніцкая вобласць| ]] ol9fnvronv845yn367w38vr96f0lpko Адэская вобласць 0 26948 4194418 4003794 2022-08-26T03:13:45Z Ханас Володимир 104531 /* Агульныя звесткі */ Зноска wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Адэская вобласць |Арыгінальная назва = Одеська область |Герб = Coat_of_Arms_of_Odesa_Oblast.png |Сцяг = Flag of Odesa Oblast.svg |Краіна = [[Украіна]] |Гімн = |Статут = Вобласць |Уваходзіць у = |Уключае = 7 раёнаў |Сталіца = [[Адэса]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = [[Белгарад-Днястроўскі]]<br />[[Ізмаіл]], [[Чарнаморск]] |Дата = [[27 лютага]] [[1932]] г. |Раздзел = [[Максім Уладзіміравіч Сцяпанаў]] |Назва раздзела = Старшыня воблдзяржадміністрацыі |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 2,402 млн |Год перапісу = 2006 |Адсотак ад насельніцтва = 5,12 |Месца па насельніцтве = 6 |Шчыльнасць = 72,12 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 33,31 тыс. |Адсотак ад плошчы = 5,51 |Месца па плошчы = 1 |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Odessa.png |Карта адміністрацыйнай адзінкі = Content_Одеська_область.jpg |Часавыпояс = [[GMT]] +2 |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = +38 048 |Паштовыя азначнікі = 65xxx, 66xxx, 67xxx, 68xxx |Інтэрнэт-дамен = odessa.ua; od.ua |Код аўтамабільных нумароў = BH |Сайт = http://www.odessa.gov.ua |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Адэская вобласць''' ({{lang-uk |Одеська область}}) — вобласць на поўдні [[Украіна|Украіны]]. На поўначы мяжуе з [[Вінніцкая вобласць|Вінніцкай]] і [[Кіраваградская вобласць|Кіраваградскай]], на ўсходзе — з [[Мікалаеўская вобласць|Мікалаеўскай]] абласцямі, на захадзе — з [[Малдавія]]й (у тым ліку з [[Прыднястроўе|Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікай]]), на паўднёвым захадзе — з [[Румынія]]й. == Прырода == [[Выява:North od obl.jpg|left|thumb|]] Першапачаткова на тэрыторыі Адэскай вобласці пераважную большасць меў [[стэп|стэпавы ладшафт]]. У цяперашні час пераважная большасць гэтых стэпаў разараныя і выкарыстоўваецца для [[земляробства]]. На поўначы вобласці захаваліся невялікія дубровы ([[дуб звычайны]], [[бук]], [[ясень]], [[ліпа]]). На тэрыторыі вобласці шмат [[ветраахоўная паласа|ветраахоўных палос]] (больш 25 тыс. га), высаджаных з [[акацыя|акацый]], [[абрыкос]]а, [[клён]]а і&nbsp;інш. == Памятныя мясціны == На тэрыторыі Адэскай вобласці захавалася мноства [[праваслаўе|праваслаўных]], [[іслам|мусульманскіх]], [[каталіцызм|каталіцкіх]], [[іудаізм|іудзейскіх]] і іншых культавых будынкаў ХIII—ХХ стагоддзяў. Тут можна палюбавацца ўнікальнымі адзінкавымі абароннымі (ХIII—ХV стст.) і палацавымі (XIX ст.) комплексамі архітэктурных будынкаў. Да нашых дзён захаваліся архітэктурныя помнікі грамадзянскага прызначэння (асабнякі, адміністрацыйныя будынкі і будынкі вучэбных і лячэбных устаноў), шырока распаўсюджаныя ваенныя і грамадзянскія (у&nbsp;т.&nbsp;л. і персанальныя) [[манумент]]ы двух апошніх стагоддзяў. Выдатна захавалася [[Белгарад-Днястроўская крэпасць]]. У вобласці знаходзіцца буйны [[Дунайскі біясферны запаведнік]] і разнастайныя прыродныя аб’екты з іншым ахоўным статутам. У [[1917]]—[[1920]] гг. у Адэсе жыў і працаваў [[Беларусь|беларускі]] навуковец і грамадскі дзеяч [[Сцяпан Некрашэвіч|С. М. Некрашэвіч]]. == Эканоміка == === Прамысловасць === У структуры прамысловай вытворчасці рэгіёна найбольшую ўдзельную вагу маюць [[харчовая прамысловасць|харчовая]], [[хімічная прамысловасць|хімічная]] і [[нафтахімічная прамысловасць]], [[машынабудаванне]]. Адмысловае развіццё атрымала [[станкабудаванне|станкабудаўнічая галіна]]. Яна прадстаўленая прадпрыемствамі па вытворчасці металарэзных станкоў, кавальска-прэсавага абсталявання. === Сельская гаспадарка === Прыродныя ўмовы Адэскай вобласці спрыяльныя для гадоўлі [[зімавая пшаніца|зімавой пшаніцы]], [[кукуруза|кукурузы]], [[проса]], [[ячмень|ячменю]], [[сланечнік]]а. У паўночнай і цэнтральнай частках вобласці можна выгадоўваць [[цукровы бурак]], у паўднёвай — [[вінаград]]. == Транспарт == === Чыгуначны транспарт === Адэская вобласць мае сетку чыгунак, якой кіруе [[Адэская чыгунка]]. Таксама ў вобласці ёсць лініі вузкакалейных чыгунак. === Агульныя звесткі === Адміністрацыйны цэнтр Адэскай вобласці — горад [[Адэса]]. Лік адміністрацыйных адзінак, рад і населеных пунктаў вобласці: * раёнаў — 7; * раёнаў у гарадах — 4; * населеных пунктаў — 1188, у тым ліку: ** сельскіх — 1136; ** гарадскіх — 52, у тым ліку: *** пасёлкаў гарадскога тыпу — 33; *** гарадоў — 19, у тым ліку: **** гарадоў абласнога значэння — 7; **** гарадоў раённага значэння — 12; * вясковых абшчын — 47. * пасялковых абшчын — 24. * гарадскіх абшчын — 19.4 * [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]] <ref>[https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html<nowiki>]</nowiki></ref> == Вядомыя асобы == * [[Аляксей Віктаравіч Пуцыкін]] * [[Павел Навумавіч Беркаў]] == Спасылкі == * [http://www.odessa.gov.ua Партал выканаўчай улады Адэскай вобласці] {{Архівавана|url=https://archive.is/20080827224132/http://www.odessa.gov.ua/ |date=27 жніўня 2008 }} {{ref-uk}} {{Адэская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Адэская вобласць|*]] 6yyg7syhc2rhz2idy0eumfnzyxui1nz 4194419 4194418 2022-08-26T03:14:19Z Ханас Володимир 104531 /* Агульныя звесткі */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Адэская вобласць |Арыгінальная назва = Одеська область |Герб = Coat_of_Arms_of_Odesa_Oblast.png |Сцяг = Flag of Odesa Oblast.svg |Краіна = [[Украіна]] |Гімн = |Статут = Вобласць |Уваходзіць у = |Уключае = 7 раёнаў |Сталіца = [[Адэса]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = [[Белгарад-Днястроўскі]]<br />[[Ізмаіл]], [[Чарнаморск]] |Дата = [[27 лютага]] [[1932]] г. |Раздзел = [[Максім Уладзіміравіч Сцяпанаў]] |Назва раздзела = Старшыня воблдзяржадміністрацыі |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 2,402 млн |Год перапісу = 2006 |Адсотак ад насельніцтва = 5,12 |Месца па насельніцтве = 6 |Шчыльнасць = 72,12 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 33,31 тыс. |Адсотак ад плошчы = 5,51 |Месца па плошчы = 1 |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Odessa.png |Карта адміністрацыйнай адзінкі = Content_Одеська_область.jpg |Часавыпояс = [[GMT]] +2 |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = +38 048 |Паштовыя азначнікі = 65xxx, 66xxx, 67xxx, 68xxx |Інтэрнэт-дамен = odessa.ua; od.ua |Код аўтамабільных нумароў = BH |Сайт = http://www.odessa.gov.ua |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Адэская вобласць''' ({{lang-uk |Одеська область}}) — вобласць на поўдні [[Украіна|Украіны]]. На поўначы мяжуе з [[Вінніцкая вобласць|Вінніцкай]] і [[Кіраваградская вобласць|Кіраваградскай]], на ўсходзе — з [[Мікалаеўская вобласць|Мікалаеўскай]] абласцямі, на захадзе — з [[Малдавія]]й (у тым ліку з [[Прыднястроўе|Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікай]]), на паўднёвым захадзе — з [[Румынія]]й. == Прырода == [[Выява:North od obl.jpg|left|thumb|]] Першапачаткова на тэрыторыі Адэскай вобласці пераважную большасць меў [[стэп|стэпавы ладшафт]]. У цяперашні час пераважная большасць гэтых стэпаў разараныя і выкарыстоўваецца для [[земляробства]]. На поўначы вобласці захаваліся невялікія дубровы ([[дуб звычайны]], [[бук]], [[ясень]], [[ліпа]]). На тэрыторыі вобласці шмат [[ветраахоўная паласа|ветраахоўных палос]] (больш 25 тыс. га), высаджаных з [[акацыя|акацый]], [[абрыкос]]а, [[клён]]а і&nbsp;інш. == Памятныя мясціны == На тэрыторыі Адэскай вобласці захавалася мноства [[праваслаўе|праваслаўных]], [[іслам|мусульманскіх]], [[каталіцызм|каталіцкіх]], [[іудаізм|іудзейскіх]] і іншых культавых будынкаў ХIII—ХХ стагоддзяў. Тут можна палюбавацца ўнікальнымі адзінкавымі абароннымі (ХIII—ХV стст.) і палацавымі (XIX ст.) комплексамі архітэктурных будынкаў. Да нашых дзён захаваліся архітэктурныя помнікі грамадзянскага прызначэння (асабнякі, адміністрацыйныя будынкі і будынкі вучэбных і лячэбных устаноў), шырока распаўсюджаныя ваенныя і грамадзянскія (у&nbsp;т.&nbsp;л. і персанальныя) [[манумент]]ы двух апошніх стагоддзяў. Выдатна захавалася [[Белгарад-Днястроўская крэпасць]]. У вобласці знаходзіцца буйны [[Дунайскі біясферны запаведнік]] і разнастайныя прыродныя аб’екты з іншым ахоўным статутам. У [[1917]]—[[1920]] гг. у Адэсе жыў і працаваў [[Беларусь|беларускі]] навуковец і грамадскі дзеяч [[Сцяпан Некрашэвіч|С. М. Некрашэвіч]]. == Эканоміка == === Прамысловасць === У структуры прамысловай вытворчасці рэгіёна найбольшую ўдзельную вагу маюць [[харчовая прамысловасць|харчовая]], [[хімічная прамысловасць|хімічная]] і [[нафтахімічная прамысловасць]], [[машынабудаванне]]. Адмысловае развіццё атрымала [[станкабудаванне|станкабудаўнічая галіна]]. Яна прадстаўленая прадпрыемствамі па вытворчасці металарэзных станкоў, кавальска-прэсавага абсталявання. === Сельская гаспадарка === Прыродныя ўмовы Адэскай вобласці спрыяльныя для гадоўлі [[зімавая пшаніца|зімавой пшаніцы]], [[кукуруза|кукурузы]], [[проса]], [[ячмень|ячменю]], [[сланечнік]]а. У паўночнай і цэнтральнай частках вобласці можна выгадоўваць [[цукровы бурак]], у паўднёвай — [[вінаград]]. == Транспарт == === Чыгуначны транспарт === Адэская вобласць мае сетку чыгунак, якой кіруе [[Адэская чыгунка]]. Таксама ў вобласці ёсць лініі вузкакалейных чыгунак. === Агульныя звесткі === Адміністрацыйны цэнтр Адэскай вобласці — горад [[Адэса]]. Лік адміністрацыйных адзінак, рад і населеных пунктаў вобласці: * раёнаў — 7; * раёнаў у гарадах — 4; * населеных пунктаў — 1188, у тым ліку: ** сельскіх — 1136; ** гарадскіх — 52, у тым ліку: *** пасёлкаў гарадскога тыпу — 33; *** гарадоў — 19, у тым ліку: **** гарадоў абласнога значэння — 7; **** гарадоў раённага значэння — 12; * вясковых абшчын — 47. * пасялковых абшчын — 24. * гарадскіх абшчын — 19.4 * [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]] -91 <ref>[https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html<nowiki>]</nowiki></ref> == Вядомыя асобы == * [[Аляксей Віктаравіч Пуцыкін]] * [[Павел Навумавіч Беркаў]] == Спасылкі == * [http://www.odessa.gov.ua Партал выканаўчай улады Адэскай вобласці] {{Архівавана|url=https://archive.is/20080827224132/http://www.odessa.gov.ua/ |date=27 жніўня 2008 }} {{ref-uk}} {{Адэская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Адэская вобласць|*]] n99xjqm4wtysg0hs5y1cnyhekm9r2co 4194472 4194419 2022-08-26T06:21:31Z Artsiom91 31770 /* Транспарт */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Адэская вобласць |Арыгінальная назва = Одеська область |Герб = Coat_of_Arms_of_Odesa_Oblast.png |Сцяг = Flag of Odesa Oblast.svg |Краіна = [[Украіна]] |Гімн = |Статут = Вобласць |Уваходзіць у = |Уключае = 7 раёнаў |Сталіца = [[Адэса]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = [[Белгарад-Днястроўскі]]<br />[[Ізмаіл]], [[Чарнаморск]] |Дата = [[27 лютага]] [[1932]] г. |Раздзел = [[Максім Уладзіміравіч Сцяпанаў]] |Назва раздзела = Старшыня воблдзяржадміністрацыі |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 2,402 млн |Год перапісу = 2006 |Адсотак ад насельніцтва = 5,12 |Месца па насельніцтве = 6 |Шчыльнасць = 72,12 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 33,31 тыс. |Адсотак ад плошчы = 5,51 |Месца па плошчы = 1 |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Odessa.png |Карта адміністрацыйнай адзінкі = Content_Одеська_область.jpg |Часавыпояс = [[GMT]] +2 |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = +38 048 |Паштовыя азначнікі = 65xxx, 66xxx, 67xxx, 68xxx |Інтэрнэт-дамен = odessa.ua; od.ua |Код аўтамабільных нумароў = BH |Сайт = http://www.odessa.gov.ua |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Адэская вобласць''' ({{lang-uk |Одеська область}}) — вобласць на поўдні [[Украіна|Украіны]]. На поўначы мяжуе з [[Вінніцкая вобласць|Вінніцкай]] і [[Кіраваградская вобласць|Кіраваградскай]], на ўсходзе — з [[Мікалаеўская вобласць|Мікалаеўскай]] абласцямі, на захадзе — з [[Малдавія]]й (у тым ліку з [[Прыднястроўе|Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікай]]), на паўднёвым захадзе — з [[Румынія]]й. == Прырода == [[Выява:North od obl.jpg|left|thumb|]] Першапачаткова на тэрыторыі Адэскай вобласці пераважную большасць меў [[стэп|стэпавы ладшафт]]. У цяперашні час пераважная большасць гэтых стэпаў разараныя і выкарыстоўваецца для [[земляробства]]. На поўначы вобласці захаваліся невялікія дубровы ([[дуб звычайны]], [[бук]], [[ясень]], [[ліпа]]). На тэрыторыі вобласці шмат [[ветраахоўная паласа|ветраахоўных палос]] (больш 25 тыс. га), высаджаных з [[акацыя|акацый]], [[абрыкос]]а, [[клён]]а і&nbsp;інш. == Памятныя мясціны == На тэрыторыі Адэскай вобласці захавалася мноства [[праваслаўе|праваслаўных]], [[іслам|мусульманскіх]], [[каталіцызм|каталіцкіх]], [[іудаізм|іудзейскіх]] і іншых культавых будынкаў ХIII—ХХ стагоддзяў. Тут можна палюбавацца ўнікальнымі адзінкавымі абароннымі (ХIII—ХV стст.) і палацавымі (XIX ст.) комплексамі архітэктурных будынкаў. Да нашых дзён захаваліся архітэктурныя помнікі грамадзянскага прызначэння (асабнякі, адміністрацыйныя будынкі і будынкі вучэбных і лячэбных устаноў), шырока распаўсюджаныя ваенныя і грамадзянскія (у&nbsp;т.&nbsp;л. і персанальныя) [[манумент]]ы двух апошніх стагоддзяў. Выдатна захавалася [[Белгарад-Днястроўская крэпасць]]. У вобласці знаходзіцца буйны [[Дунайскі біясферны запаведнік]] і разнастайныя прыродныя аб’екты з іншым ахоўным статутам. У [[1917]]—[[1920]] гг. у Адэсе жыў і працаваў [[Беларусь|беларускі]] навуковец і грамадскі дзеяч [[Сцяпан Некрашэвіч|С. М. Некрашэвіч]]. == Эканоміка == === Прамысловасць === У структуры прамысловай вытворчасці рэгіёна найбольшую ўдзельную вагу маюць [[харчовая прамысловасць|харчовая]], [[хімічная прамысловасць|хімічная]] і [[нафтахімічная прамысловасць]], [[машынабудаванне]]. Адмысловае развіццё атрымала [[станкабудаванне|станкабудаўнічая галіна]]. Яна прадстаўленая прадпрыемствамі па вытворчасці металарэзных станкоў, кавальска-прэсавага абсталявання. === Сельская гаспадарка === Прыродныя ўмовы Адэскай вобласці спрыяльныя для гадоўлі [[зімавая пшаніца|зімавой пшаніцы]], [[кукуруза|кукурузы]], [[проса]], [[ячмень|ячменю]], [[сланечнік]]а. У паўночнай і цэнтральнай частках вобласці можна выгадоўваць [[цукровы бурак]], у паўднёвай — [[вінаград]]. == Транспарт == === Чыгуначны транспарт === Адэская вобласць мае сетку чыгунак, якой кіруе [[Адэская чыгунка]]. Таксама ў вобласці ёсць лініі вузкакалейных чыгунак. === Агульныя звесткі === Адміністрацыйны цэнтр Адэскай вобласці — горад [[Адэса]]. Лік адміністрацыйных адзінак, рад і населеных пунктаў вобласці: * раёнаў — 7; * раёнаў у гарадах — 4; * населеных пунктаў — 1188, у тым ліку: ** сельскіх — 1136; ** гарадскіх — 52, у тым ліку: *** пасёлкаў гарадскога тыпу — 33; *** гарадоў — 19, у тым ліку: **** гарадоў абласнога значэння — 7; **** гарадоў раённага значэння — 12; * [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]] — 91<ref>[https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей]</ref>, у тым ліку: ** вясковых грамад — 47; ** пасялковых грамад — 24; ** гарадскіх грамад — 19. == Вядомыя асобы == * [[Аляксей Віктаравіч Пуцыкін]] * [[Павел Навумавіч Беркаў]] == Спасылкі == * [http://www.odessa.gov.ua Партал выканаўчай улады Адэскай вобласці] {{Архівавана|url=https://archive.is/20080827224132/http://www.odessa.gov.ua/ |date=27 жніўня 2008 }} {{ref-uk}} {{Адэская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Адэская вобласць|*]] ihta8se2tlb54gj60lko4lpj75j6v2e 4194473 4194472 2022-08-26T06:21:50Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Адэская вобласць |Арыгінальная назва = Одеська область |Герб = Coat_of_Arms_of_Odesa_Oblast.png |Сцяг = Flag of Odesa Oblast.svg |Краіна = [[Украіна]] |Гімн = |Статут = Вобласць |Уваходзіць у = |Уключае = 7 раёнаў |Сталіца = [[Адэса]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = [[Белгарад-Днястроўскі]]<br />[[Ізмаіл]], [[Чарнаморск]] |Дата = [[27 лютага]] [[1932]] г. |Раздзел = [[Максім Уладзіміравіч Сцяпанаў]] |Назва раздзела = Старшыня воблдзяржадміністрацыі |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 2,402 млн |Год перапісу = 2006 |Адсотак ад насельніцтва = 5,12 |Месца па насельніцтве = 6 |Шчыльнасць = 72,12 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 33,31 тыс. |Адсотак ад плошчы = 5,51 |Месца па плошчы = 1 |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Odessa.png |Карта адміністрацыйнай адзінкі = Content_Одеська_область.jpg |Часавыпояс = [[GMT]] +2 |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = +38 048 |Паштовыя азначнікі = 65xxx, 66xxx, 67xxx, 68xxx |Інтэрнэт-дамен = odessa.ua; od.ua |Код аўтамабільных нумароў = BH |Сайт = http://www.odessa.gov.ua |Катэгорыя ў Commons = |Заўвагі = }} '''Адэская вобласць''' ({{lang-uk |Одеська область}}) — вобласць на поўдні [[Украіна|Украіны]]. На поўначы мяжуе з [[Вінніцкая вобласць|Вінніцкай]] і [[Кіраваградская вобласць|Кіраваградскай]], на ўсходзе — з [[Мікалаеўская вобласць|Мікалаеўскай]] абласцямі, на захадзе — з [[Малдавія]]й (у тым ліку з [[Прыднястроўе|Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікай]]), на паўднёвым захадзе — з [[Румынія]]й. == Прырода == [[Выява:North od obl.jpg|left|thumb|]] Першапачаткова на тэрыторыі Адэскай вобласці пераважную большасць меў [[стэп|стэпавы ладшафт]]. У цяперашні час пераважная большасць гэтых стэпаў разараныя і выкарыстоўваецца для [[земляробства]]. На поўначы вобласці захаваліся невялікія дубровы ([[дуб звычайны]], [[бук]], [[ясень]], [[ліпа]]). На тэрыторыі вобласці шмат [[ветраахоўная паласа|ветраахоўных палос]] (больш 25 тыс. га), высаджаных з [[акацыя|акацый]], [[абрыкос]]а, [[клён]]а і&nbsp;інш. == Памятныя мясціны == На тэрыторыі Адэскай вобласці захавалася мноства [[праваслаўе|праваслаўных]], [[іслам|мусульманскіх]], [[каталіцызм|каталіцкіх]], [[іудаізм|іудзейскіх]] і іншых культавых будынкаў ХIII—ХХ стагоддзяў. Тут можна палюбавацца ўнікальнымі адзінкавымі абароннымі (ХIII—ХV стст.) і палацавымі (XIX ст.) комплексамі архітэктурных будынкаў. Да нашых дзён захаваліся архітэктурныя помнікі грамадзянскага прызначэння (асабнякі, адміністрацыйныя будынкі і будынкі вучэбных і лячэбных устаноў), шырока распаўсюджаныя ваенныя і грамадзянскія (у&nbsp;т.&nbsp;л. і персанальныя) [[манумент]]ы двух апошніх стагоддзяў. Выдатна захавалася [[Белгарад-Днястроўская крэпасць]]. У вобласці знаходзіцца буйны [[Дунайскі біясферны запаведнік]] і разнастайныя прыродныя аб’екты з іншым ахоўным статутам. У [[1917]]—[[1920]] гг. у Адэсе жыў і працаваў [[Беларусь|беларускі]] навуковец і грамадскі дзеяч [[Сцяпан Некрашэвіч|С. М. Некрашэвіч]]. == Эканоміка == === Прамысловасць === У структуры прамысловай вытворчасці рэгіёна найбольшую ўдзельную вагу маюць [[харчовая прамысловасць|харчовая]], [[хімічная прамысловасць|хімічная]] і [[нафтахімічная прамысловасць]], [[машынабудаванне]]. Адмысловае развіццё атрымала [[станкабудаванне|станкабудаўнічая галіна]]. Яна прадстаўленая прадпрыемствамі па вытворчасці металарэзных станкоў, кавальска-прэсавага абсталявання. === Сельская гаспадарка === Прыродныя ўмовы Адэскай вобласці спрыяльныя для гадоўлі [[зімавая пшаніца|зімавой пшаніцы]], [[кукуруза|кукурузы]], [[проса]], [[ячмень|ячменю]], [[сланечнік]]а. У паўночнай і цэнтральнай частках вобласці можна выгадоўваць [[цукровы бурак]], у паўднёвай — [[вінаград]]. == Транспарт == === Чыгуначны транспарт === Адэская вобласць мае сетку чыгунак, якой кіруе [[Адэская чыгунка]]. Таксама ў вобласці ёсць лініі вузкакалейных чыгунак. === Агульныя звесткі === Адміністрацыйны цэнтр Адэскай вобласці — горад [[Адэса]]. Лік адміністрацыйных адзінак, рад і населеных пунктаў вобласці: * раёнаў — 7; * раёнаў у гарадах — 4; * населеных пунктаў — 1188, у тым ліку: ** сельскіх — 1136; ** гарадскіх — 52, у тым ліку: *** пасёлкаў гарадскога тыпу — 33; *** гарадоў — 19, у тым ліку: **** гарадоў абласнога значэння — 7; **** гарадоў раённага значэння — 12; * [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]] — 91<ref>[https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей]</ref>, у тым ліку: ** вясковых грамад — 47; ** пасялковых грамад — 24; ** гарадскіх грамад — 19. == Вядомыя асобы == * [[Аляксей Віктаравіч Пуцыкін]] * [[Павел Навумавіч Беркаў]] {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.odessa.gov.ua Партал выканаўчай улады Адэскай вобласці] {{Архівавана|url=https://archive.is/20080827224132/http://www.odessa.gov.ua/ |date=27 жніўня 2008 }} {{ref-uk}} {{Адэская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Адэская вобласць| ]] m0est4fpu1k0dpx2cnfjt6knigz6tkg Данецкая вобласць 0 26952 4194424 4136312 2022-08-26T03:28:56Z Ханас Володимир 104531 /* Насельніцтва */ Зноска wikitext text/x-wiki {{пра|адміністрацыйную адзінку Украіны|самаабвешчаную дзяржаву|Данецкая Народная Рэспубліка}} {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Данецкая вобласць |Арыгінальная назва = {{lang-uk|Донецька область}} |Герб = Coat of Arms of Donetsk Oblast 1999.svg |Апісанне герба = |Сцяг = Flag of Donetsk Oblast.svg |Краіна = [[Украіна]] |Гімн = |Статут = Вобласць |Уваходзіць у = [[Данбас]] |Уключае = 18 раёнаў |Сталіца = [[Данецк]] (дэ-факта [[Краматорск]]) |Буйныгорад = |Буйныягарады = [[Марыупаль]], [[Макееўка]]<br />[[Горлаўка]], [[Краматорск]]<br />[[Славянск]], [[Енакіева]]<br />[[Харцызск]] |Дата падставы = [[2 ліпеня]] [[1932]] |Глава = [[Павел Аляксандравіч Кірыленка|П. А. Кірыленка]]<ref>{{cite news|first=|last=|authorlink=|author=|coauthors=|title=Zelensky presents new head of Donetsk Regional Military-Civilian Administration|url=https://112.international/politics/zelensky-presents-new-head-of-donetsk-regional-military-civilian-administration-41400.html|work=112 Украіна|date=2019-07-05|accessdate=2019-07-10|language=англійская}} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190708092614/https://112.international/politics/zelensky-presents-new-head-of-donetsk-regional-military-civilian-administration-41400.html |date=8 ліпеня 2019 }}</ref> |Назва главы = Кіраўнік абласной вайскова-цывільнай адміністрацыі |Глава2 = Вакантнае (Аблсавет часова не функцыянуе) |Назва главы2 = Старшыня аблсавета |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = [[Украінская мова|украінская]] |Мовы = |Насельніцтва = 4,5806 млн |Год перапісу = 2007 |Адсотак ад насельніцтва краіны = 9,82 |Месца па насельніцтве = 1 |Шчыльнасць = 174,34 |Месца па шчыльнасці = 3 |Нацыянальны склад = [[украінцы]] — 56,9%, [[рускія]]<br /> — 38,2%, [[грэкі]] — 1,6%, [[беларусы]] — 0,92%, [[татары]] — 0,40%, [[армяне]] — 0,33%, [[яўрэі]] — 0,18% |Канфесійны склад = [[Украінская праваслаўная царква Маскоўскага патрыярхата]], [[Украінская праваслаўная царква Кіеўскага патрыярхата]], [[Іслам]], [[Юдаізм]], [[Пратэстанцызм]] |Плошча = 26,517 тыс. |Адсотак ад плошчы = 4,39 |Месца па плошчы = 11 |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map_of_Ukraine_political_simple_Oblast_Donezk.png |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавыпояс = [[GMT]] +2 |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |тэлефонны код = +38 062 |Паштовыя азначнікі = 83xxx, 84xxx, 85xxx, 86xxx, 87xxx |Інтэрнэт-дамен = donetsk.ua; dn.ua |Код аўтамабільных нумароў = АН, АТ, ЯН, ЕЎШЫ,<br />ЕА, ЕК, ІМ, ЕС |Сайт = http://www.donoda.gov.ua |Заўвагі = |Катэгорыя ў Commons = Donetsk Oblast }} '''Дане́цкая во́бласць''' ({{lang-uk|Донецька область}}) — вобласць на паўднёвым усходзе [[Украіна|Украіны]]. Абласны цэнтр — горад [[Данецк]]. Утворанна [[2 ліпеня]] [[1932]] года. Колькасць насельніцтва на [[1 студзеня]] [[2007]] года — 4 580,6 тыс. чалавек (9,82 % насельніцтва Украіны). Па гэтым паказчыку Данецкая вобласць займае першае месца сярод рэгіёнаў Украіны. == Геаграфічнае становішча == На паўднёвым-захадзе і захадзе вобласць мяжуе з [[Днепрапятроўская вобласць|Днепрапятроўскай]] і [[Запарожская вобласць|Запарожскай]], на паўночным-захадзе — з [[Харкаўская вобласць|Харкаўскай]], на паўночным-усходзе — з [[Луганская вобласць|Луганскай]] абласцямі Украіны, на паўднёвым-усходзе — з [[Растоўская вобласць|Растоўскай вобласцю]] [[Расія|Расійскай Федэрацыі]], а з поўдня абмываецца [[Азоўскае мора|Азоўскім морам]]. Працягласць вобласці з поўначы на поўдзень — 255 км, з захаду на ўсход — 180 км. Агульная даўжыня меж вобласці складае 1 526 км, з іх: сухапутныя — 1 376 км, марскія — 140 км. Самае высокае месца вобласці — курган [[Магіла-Вострая]] (331 м); самае нізкае месца (-0,4 м) — узровень вады ў Азоўскім моры. Геаграфічны цэнтр вобласці знаходзіцца ў сяле Пе́скі. === Клімат === Клімат рэзка-кантынентальны з вельмі спякотным засушлівым летам і параўнальна халоднай зімой. Сярэдняя тэмпература ліпеня +21—23&nbsp;°C, студзеня −5 — −8&nbsp;°C. [[год|Сярэднегадавая]] колькасць ападкаў — каля 500 мм. === Рэльеф === Для вобласці характэрны раўнінны ландшафт. На паўночным усходзе знаходзіцца Данецкі камлюк вышынёй да 367 м, паверхня якога падзеленая далінамі рэк. На захадзе камлюк пераходзіць у [[Прыдняпроўская нізіна|Прыдняпроўскую нізіну]], на поўдні — у Прыазоўскую нізіну з асобнымі падвышэннямі. На поўдні — вузкая паласа [[Прычарнаморская нізіна|Прычарнаморскай нізіны]], якая ўступамі сыходзіць да Азоўскага мора. Асноўны тып глебаў — [[чарназём]]ы. === Карысныя выкапні === Тэрыторыя вобласці багатая разнастайнымі карыснымі выкапнямі, сярод якіх найбольш значным з’яўляецца каменны вугаль. Вобласць мае даволі значныя паклады каменнай солі. Мінеральна-сыравінная база прамысловасці будаўнічых матэрыялаў і чорнай металургіі прадстаўленая значнымі радовішчамі даламітаў, вапны, глінаў, мергелю, гіпсу, каалінаў, крэйды, будаўнічых і кварцавых пяскоў, граніту, кварцыту і інш. Таксама ёсць ртуць, мінеральныя фарбы, фасфарыты, асбест, графіт. Знойдзеныя радовішчы нефелінавых сіянітаў, флуярыту, вермікуліту, железных рудаў, даўсаніту, калійных соляў. У паўночных раёнах вобласці знаходзіцца Дняпроўска-Данецкая нафтагазаносная вобласць, у паўднёвых, на ўзбярэжжы мора — Прычарнаморска-Крымская нафтагазаносная правінцыя. Эксплуатуюцца крыніцы мінеральных водаў. === Водныя аб’екты === Па тэрыторыі Данецкай вобласці цякуць каля 110 рэчак агульнай даўжынёй звыш за 3000 км. Найвялікшая з іх — [[Северскі Данец]]. Яе прытокі — Казённы Тарэец, Бахмутка і Лугань. Да басейна [[Дняпро|Дняпра]] адносяцца рэкі: Самара і Воўчая; да басейна Азоўскага мора: [[Кальміўс]], Грузкі Яланчык, Крынка. Азёр на тэрыторыі вобласці мала, ёсць невялікія азёры ў абалоне Северскага Данца (Воўчае і іншыя), а таксама Славянскія салёныя азёры. Для паляпшэння водазабеспячэння створаныя 141 вадасховішчы, а таксама канал Северскі Данец — Данбас. == Насельніцтва == * Найбуйныя гарады вобласці: [[Данецк]] (987 тыс. чалавек, [[2005]] год), [[Марыупаль]] (482), [[Макееўка]] (377), [[Горлаўка]] (279), [[Краматорск]] (176), [[Славянск]] (121), [[Янакіевэ]] (99). * Гарадское насельніцтва ([[2007]] год): 90,3 %. * [[Грамады Украіны|Тэрытарыяльных грамад]] - 66 <ref>Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей: https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html</ref> {{зноскі}} == Літаратура == * ''Танцюра, В. І.'' Історія Слобідської України : навчальний посібник / В. І. Танцюра, О. О. Пересада. — Харків : ХНУ імені В. Н. Каразіна, 2013. — 366 с. {{Данецкая вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Данецкая вобласць| ]] 7tpt3irvwk85dse5xxq5tvaolgaywet 4194643 4194424 2022-08-26T11:28:10Z Maksim L. 13 /* Насельніцтва */ афармленне wikitext text/x-wiki {{пра|адміністрацыйную адзінку Украіны|самаабвешчаную дзяржаву|Данецкая Народная Рэспубліка}} {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Данецкая вобласць |Арыгінальная назва = {{lang-uk|Донецька область}} |Герб = Coat of Arms of Donetsk Oblast 1999.svg |Апісанне герба = |Сцяг = Flag of Donetsk Oblast.svg |Краіна = [[Украіна]] |Гімн = |Статут = Вобласць |Уваходзіць у = [[Данбас]] |Уключае = 18 раёнаў |Сталіца = [[Данецк]] (дэ-факта [[Краматорск]]) |Буйныгорад = |Буйныягарады = [[Марыупаль]], [[Макееўка]]<br />[[Горлаўка]], [[Краматорск]]<br />[[Славянск]], [[Енакіева]]<br />[[Харцызск]] |Дата падставы = [[2 ліпеня]] [[1932]] |Глава = [[Павел Аляксандравіч Кірыленка|П. А. Кірыленка]]<ref>{{cite news|first=|last=|authorlink=|author=|coauthors=|title=Zelensky presents new head of Donetsk Regional Military-Civilian Administration|url=https://112.international/politics/zelensky-presents-new-head-of-donetsk-regional-military-civilian-administration-41400.html|work=112 Украіна|date=2019-07-05|accessdate=2019-07-10|language=англійская}} {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190708092614/https://112.international/politics/zelensky-presents-new-head-of-donetsk-regional-military-civilian-administration-41400.html |date=8 ліпеня 2019 }}</ref> |Назва главы = Кіраўнік абласной вайскова-цывільнай адміністрацыі |Глава2 = Вакантнае (Аблсавет часова не функцыянуе) |Назва главы2 = Старшыня аблсавета |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = [[Украінская мова|украінская]] |Мовы = |Насельніцтва = 4,5806 млн |Год перапісу = 2007 |Адсотак ад насельніцтва краіны = 9,82 |Месца па насельніцтве = 1 |Шчыльнасць = 174,34 |Месца па шчыльнасці = 3 |Нацыянальны склад = [[украінцы]] — 56,9%, [[рускія]]<br /> — 38,2%, [[грэкі]] — 1,6%, [[беларусы]] — 0,92%, [[татары]] — 0,40%, [[армяне]] — 0,33%, [[яўрэі]] — 0,18% |Канфесійны склад = [[Украінская праваслаўная царква Маскоўскага патрыярхата]], [[Украінская праваслаўная царква Кіеўскага патрыярхата]], [[Іслам]], [[Юдаізм]], [[Пратэстанцызм]] |Плошча = 26,517 тыс. |Адсотак ад плошчы = 4,39 |Месца па плошчы = 11 |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map_of_Ukraine_political_simple_Oblast_Donezk.png |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавыпояс = [[GMT]] +2 |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |тэлефонны код = +38 062 |Паштовыя азначнікі = 83xxx, 84xxx, 85xxx, 86xxx, 87xxx |Інтэрнэт-дамен = donetsk.ua; dn.ua |Код аўтамабільных нумароў = АН, АТ, ЯН, ЕЎШЫ,<br />ЕА, ЕК, ІМ, ЕС |Сайт = http://www.donoda.gov.ua |Заўвагі = |Катэгорыя ў Commons = Donetsk Oblast }} '''Дане́цкая во́бласць''' ({{lang-uk|Донецька область}}) — вобласць на паўднёвым усходзе [[Украіна|Украіны]]. Абласны цэнтр — горад [[Данецк]]. Утворанна [[2 ліпеня]] [[1932]] года. Колькасць насельніцтва на [[1 студзеня]] [[2007]] года — 4 580,6 тыс. чалавек (9,82 % насельніцтва Украіны). Па гэтым паказчыку Данецкая вобласць займае першае месца сярод рэгіёнаў Украіны. == Геаграфічнае становішча == На паўднёвым-захадзе і захадзе вобласць мяжуе з [[Днепрапятроўская вобласць|Днепрапятроўскай]] і [[Запарожская вобласць|Запарожскай]], на паўночным-захадзе — з [[Харкаўская вобласць|Харкаўскай]], на паўночным-усходзе — з [[Луганская вобласць|Луганскай]] абласцямі Украіны, на паўднёвым-усходзе — з [[Растоўская вобласць|Растоўскай вобласцю]] [[Расія|Расійскай Федэрацыі]], а з поўдня абмываецца [[Азоўскае мора|Азоўскім морам]]. Працягласць вобласці з поўначы на поўдзень — 255 км, з захаду на ўсход — 180 км. Агульная даўжыня меж вобласці складае 1 526 км, з іх: сухапутныя — 1 376 км, марскія — 140 км. Самае высокае месца вобласці — курган [[Магіла-Вострая]] (331 м); самае нізкае месца (-0,4 м) — узровень вады ў Азоўскім моры. Геаграфічны цэнтр вобласці знаходзіцца ў сяле Пе́скі. === Клімат === Клімат рэзка-кантынентальны з вельмі спякотным засушлівым летам і параўнальна халоднай зімой. Сярэдняя тэмпература ліпеня +21—23&nbsp;°C, студзеня −5 — −8&nbsp;°C. [[год|Сярэднегадавая]] колькасць ападкаў — каля 500 мм. === Рэльеф === Для вобласці характэрны раўнінны ландшафт. На паўночным усходзе знаходзіцца Данецкі камлюк вышынёй да 367 м, паверхня якога падзеленая далінамі рэк. На захадзе камлюк пераходзіць у [[Прыдняпроўская нізіна|Прыдняпроўскую нізіну]], на поўдні — у Прыазоўскую нізіну з асобнымі падвышэннямі. На поўдні — вузкая паласа [[Прычарнаморская нізіна|Прычарнаморскай нізіны]], якая ўступамі сыходзіць да Азоўскага мора. Асноўны тып глебаў — [[чарназём]]ы. === Карысныя выкапні === Тэрыторыя вобласці багатая разнастайнымі карыснымі выкапнямі, сярод якіх найбольш значным з’яўляецца каменны вугаль. Вобласць мае даволі значныя паклады каменнай солі. Мінеральна-сыравінная база прамысловасці будаўнічых матэрыялаў і чорнай металургіі прадстаўленая значнымі радовішчамі даламітаў, вапны, глінаў, мергелю, гіпсу, каалінаў, крэйды, будаўнічых і кварцавых пяскоў, граніту, кварцыту і інш. Таксама ёсць ртуць, мінеральныя фарбы, фасфарыты, асбест, графіт. Знойдзеныя радовішчы нефелінавых сіянітаў, флуярыту, вермікуліту, железных рудаў, даўсаніту, калійных соляў. У паўночных раёнах вобласці знаходзіцца Дняпроўска-Данецкая нафтагазаносная вобласць, у паўднёвых, на ўзбярэжжы мора — Прычарнаморска-Крымская нафтагазаносная правінцыя. Эксплуатуюцца крыніцы мінеральных водаў. === Водныя аб’екты === Па тэрыторыі Данецкай вобласці цякуць каля 110 рэчак агульнай даўжынёй звыш за 3000 км. Найвялікшая з іх — [[Северскі Данец]]. Яе прытокі — Казённы Тарэец, Бахмутка і Лугань. Да басейна [[Дняпро|Дняпра]] адносяцца рэкі: Самара і Воўчая; да басейна Азоўскага мора: [[Кальміўс]], Грузкі Яланчык, Крынка. Азёр на тэрыторыі вобласці мала, ёсць невялікія азёры ў абалоне Северскага Данца (Воўчае і іншыя), а таксама Славянскія салёныя азёры. Для паляпшэння водазабеспячэння створаныя 141 вадасховішчы, а таксама канал Северскі Данец — Данбас. == Насельніцтва == * Найбуйнейшыя гарады вобласці — [[Данецк]] (987 тыс. чалавек, 2005), [[Марыупаль]] (482), [[Макееўка]] (377), [[Горлаўка]] (279), [[Краматорск]] (176), [[Славянск]] (121), [[Янакіевэ]] (99). * Гарадское насельніцтва (2007) — 90,3 %. * [[Грамады Украіны|Тэрытарыяльныя грамады]] — 66 <ref>[https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей]</ref> {{зноскі}} == Літаратура == * ''Танцюра, В. І.'' Історія Слобідської України : навчальний посібник / В. І. Танцюра, О. О. Пересада. — Харків : ХНУ імені В. Н. Каразіна, 2013. — 366 с. {{Данецкая вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Данецкая вобласць| ]] dtambqfjij5hhbnq9s5k8dyuaoz60b7 Жытомірская вобласць 0 26954 4194425 3762562 2022-08-26T03:35:21Z Ханас Володимир 104531 /* Агульныя звесткі */ Зноска wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Жытомірская вобласць |Арыгінальная назва = {{lang-uk|Житомирська область}} |Герб = Coat of Arms of Zhytomyr Oblast.svg |Сцяг = Flag of Zhytomyr Oblast.svg |Краіна = [[Украіна]] |Гімн = |Статут = Вобласць |Уваходзіць у = |Уключае = 4 раёны |Сталіца = [[Жытомір]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = [[Бярдзічаў]], [[Корасцень]] |Дата = [[22 верасня]] [[1937]] |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 1,33 млн. |Год перапісу = 2006 |Адсотак ад насельніцтва = 2,83 |Месца па насельніцтве = 15 |Шчыльнасць = 44,59 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 29,9 тыс. |Адсотак ад плошчы = 4,94 |Месца па плошчы = 5 |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Schytomyr.png |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавыпояс = [[GMT]] +2 |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = +38 041 |Паштовыя азначнікі = 10xxx, 11xxx, 12xxx, 13xxx |Інтэрнэт-дамен = zhitomir.ua; zt.ua |Код аўтамабільных нумароў = AM |Сайт = http://www.zhitomir-region.gov.ua |Заўвагі = }} '''Жытомірская вобласць''' ({{lang-uk|Житомирська область}}) — вобласць на паўночным захадзе [[Украіна|Украіны]]. === Агульныя звесткі === Адміністрацыйны цэнтр Жытомірскай вобласці — горад [[Жытомір]]. Колькасць адміністрацыйных адзінак і населеных пунктаў вобласці: * раёнаў — 4; * населеных пунктаў — 1673, у тым ліку: ** сельскіх — 1619; ** гарадскіх — 54, у тым ліку: *** пасёлкаў гарадскога тыпу — 43; *** гарадоў — 11, у тым ліку: **** гарадоў абласнога значэння — 5; **** гарадоў раённага значэння — 6; * вясковых абшчын — 30. * пасялковых абшчын — 22. * гарадскіх абшчын — 12. * [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]] - 65 <ref>Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей: https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html</ref> Мясцовае самакіраванне ў вобласці ажыццяўляе Жытомірскі абласны савет, выканаўчую ўладу — абласная дзяржаўная адміністрацыя. Кіраўніком вобласці (губернатарам) з’яўляецца старшыня аблдзяржадміністрацыі, які назначаецца [[Прэзідэнт Украіны|Прэзідэнтам Украіны]]. == Геаграфічныя звесткі == === Месцазнаходжанне === На ўсходзе мяжуе з [[Кіеўская вобласць|Кіеўскай вобласцю]], на поўдні — з [[Вінніцкая вобласць|Вінніцкай вобласцю]], на захадзе — з [[Хмяльніцкая вобласць|Хмяльніцкай]] і [[Ровенская вобласць|Ровенскай]] абласцямі Украіны. На поўначы мяжуе з [[Беларусь|Беларуссю]]. Працягласць вобласці з захада на ўсход 170 км, з поўначы на поўдзень — 230 км. === Клімат === Паўночная частка вобласці размяшчаецца ў зоне лісцяных лясоў. Поўдзень — у зоне [[лесастэп]]у. Клімат умерана кантынентальны з вільготным цёплым летам і мяккай воблачнай зімой. Сярэдняя тэмпература студзеня −5,5&nbsp;°C, ліпеня +18,5&nbsp;°C. [[год|Сярэднегадавая]] колькасць ападкаў — 753 мм. === Рэльеф === Паверхня ўяўляе сабой хвалістую раўніну з агульным зніжэннем у поўночным і паўночна-ўсходнім кірунку. Большая частка вобласці (паўднёвая і паўднёва-заходняя) ляжыць у межах [[Прыдняпроўскае ўзвышша|Прыдняпроўскага]] і Валына-Падольскага ўзвышшаў. Паўночна-ўсходнюю частку займае [[Палеская нізіна]]. Глебы: на поўначы — дзярнова-падзолістыя, на поўдні — [[чарназём]]ы звычайныя. === Карысныя выкапні === На тэрыторыі вобласці ёсць паклады будаўнічых пяскоў, пірафілітавых сланцаў, керамічных глінаў і шэрагу іншых відаў мінеральнай будаўнічай сыравіны. Таксама прысутнічаюць рэдказямельныя элементы — ванадый, скандый, гафній, [[торый]], якія карыстаюцца значным попытам на светавым рынку. Перспектыўным з’яўляецца радовішча [[мармур]]у, які мае малюнак надзвычайнай красы, добра палюецца. У вобласці здабываецца каляровы напаўкаштоўны камень — [[берыл]], а таксама [[тапаз]], [[кварц]]. === Водныя аб’екты === Па тэрыторыі вобласці цячэ 221 рэчка агульнай даўжынёй 5366 км. Усе рэкі належаць да басейна [[Дняпро|Дняпра]]. Найвялікшыя рэкі паводле даўжыні ў межах вобласці — Цецераў — 247 км, Случ (прыток [[Гарынь|Гарыні]]) — 194 км, [[Ірпень (рака)|Ірпень]] — 174 км, Ірша — 136 км. На тэрыторыі вобласці знаходзіцца даволі шмат вялікіх азёраў. Найбуйнейшыя — Чорнае, Азэранскае, Дужае, Дзядовае, Прыбылавецкае — размешчаныя ў басейне ракі [[Убарць]]. == Гісторыя == Засяленне вобласці пачалося яшчэ ў эпоху [[палеаліт]]у. У V—VII стагоддзях тэрыторыя вобласці была заселеная даўнімі ўсходнеславянскімі плямёнамі: поўнач — [[драўляне|драўлянамі]], цэнтральная частка і поўдзень — [[паляне (усходнеславянскае племя)|палянамі]]. У раннефеадальны перыяд (ХІ — пачатак ХІІ стагоддзяў) сучасная тэрыторыя Жытомірскай вобласці ўваходзіла ў склад старадаўняй усходнеславянскай дзяржавы — [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]]. У першай палове ХІІІ стагоддзя Жытоміршчына пацярпела ад татара-мангольскага нашэсця. У 1350—1360 гадах усходняя частка вобласці ўвайшла ў склад [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У XIV—XVI стагоддзях большая частка тэрыторыі вобласці ўваходзіла ў склад [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]]. Пасля [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] і ўтварэння [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] на тэрыторыі вобласці пашырыўся сялянскі вызваленчы рух, прайшло паўстанне пад кіраўніцтвам [[Севярын Налівайка|Севярына Налівайкі]], вяліся ваенныя дзеянні Казацка-сялянскай вайны. Пасля далучэння тэрыторыі сучаснай вобласці да [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ў канцы XVIIІ стагоддзя была ўтвораная [[Валынская губерня]], у [[1804]] годзе яе цэнтрам зрабіўся [[Жытомір]]. Жытомірская вобласць была ўтвораная [[22 верасня]] [[1937]] года ў межах [[УССР]]. == Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел == У складзе вобласці 23 адміністрацыйныя раёны, 11 [[горад|гарадоў]], з якіх 5 — абласнога значэння, 43 пасёлкі гарадскога тыпу, 1588 сялаў. === Гарады === ==== Абласнога значэння ==== * [[Бярдзічаў]] * [[Жытомір]] * [[Корасцень]] * [[Малін (Жытомірская вобласць)|Малін]] * [[Наваград-Валынскі]] ==== Раённага значэння ==== * [[Алеўск]] * [[Андрушэўка]] * [[Баранаўка (горад)|Баранаўка]] * [[Карастышаў]] * [[Оўруч]] * [[Радамышль]] == Раёны вобласці == * [[Бярдзічаўскі раён]] * [[Жытомірскі раён]] * [[Корасценскі раён]] * [[Наваград-Валынскі раён]] {{Жытомірская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Жытомірская вобласць| ]] 59xgdhuqjz7oqv8b0hf2fj1obqmpt0c 4194486 4194425 2022-08-26T06:31:54Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Жытомірская вобласць |Арыгінальная назва = {{lang-uk|Житомирська область}} |Герб = Coat of Arms of Zhytomyr Oblast.svg |Сцяг = Flag of Zhytomyr Oblast.svg |Краіна = [[Украіна]] |Гімн = |Статут = Вобласць |Уваходзіць у = |Уключае = 4 раёны |Сталіца = [[Жытомір]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = [[Бярдзічаў]], [[Корасцень]] |Дата = [[22 верасня]] [[1937]] |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 1,33 млн. |Год перапісу = 2006 |Адсотак ад насельніцтва = 2,83 |Месца па насельніцтве = 15 |Шчыльнасць = 44,59 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 29,9 тыс. |Адсотак ад плошчы = 4,94 |Месца па плошчы = 5 |Максімальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Schytomyr.png |Карта адміністрацыйнай адзінкі = |Часавыпояс = [[GMT]] +2 |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = +38 041 |Паштовыя азначнікі = 10xxx, 11xxx, 12xxx, 13xxx |Інтэрнэт-дамен = zhitomir.ua; zt.ua |Код аўтамабільных нумароў = AM |Сайт = http://www.zhitomir-region.gov.ua |Заўвагі = }} '''Жытомірская вобласць''' ({{lang-uk|Житомирська область}}) — вобласць на паўночным захадзе [[Украіна|Украіны]]. === Агульныя звесткі === Адміністрацыйны цэнтр Жытомірскай вобласці — горад [[Жытомір]]. Колькасць адміністрацыйных адзінак і населеных пунктаў вобласці: * раёнаў — 4; * населеных пунктаў — 1673, у тым ліку: ** сельскіх — 1619; ** гарадскіх — 54, у тым ліку: *** пасёлкаў гарадскога тыпу — 43; *** гарадоў — 11, у тым ліку: **** гарадоў абласнога значэння — 5; **** гарадоў раённага значэння — 6; * [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]] — 65<ref>[https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей]</ref>, у тым ліку: ** вясковых грамад — 30; ** пасялковых грамад — 22; ** гарадскіх грамад — 12. Мясцовае самакіраванне ў вобласці ажыццяўляе Жытомірскі абласны савет, выканаўчую ўладу — абласная дзяржаўная адміністрацыя. Кіраўніком вобласці (губернатарам) з’яўляецца старшыня аблдзяржадміністрацыі, які назначаецца [[Прэзідэнт Украіны|Прэзідэнтам Украіны]]. == Геаграфічныя звесткі == === Месцазнаходжанне === На ўсходзе мяжуе з [[Кіеўская вобласць|Кіеўскай вобласцю]], на поўдні — з [[Вінніцкая вобласць|Вінніцкай вобласцю]], на захадзе — з [[Хмяльніцкая вобласць|Хмяльніцкай]] і [[Ровенская вобласць|Ровенскай]] абласцямі Украіны. На поўначы мяжуе з [[Беларусь|Беларуссю]]. Працягласць вобласці з захада на ўсход 170 км, з поўначы на поўдзень — 230 км. === Клімат === Паўночная частка вобласці размяшчаецца ў зоне лісцяных лясоў. Поўдзень — у зоне [[лесастэп]]у. Клімат умерана кантынентальны з вільготным цёплым летам і мяккай воблачнай зімой. Сярэдняя тэмпература студзеня −5,5&nbsp;°C, ліпеня +18,5&nbsp;°C. [[год|Сярэднегадавая]] колькасць ападкаў — 753 мм. === Рэльеф === Паверхня ўяўляе сабой хвалістую раўніну з агульным зніжэннем у поўночным і паўночна-ўсходнім кірунку. Большая частка вобласці (паўднёвая і паўднёва-заходняя) ляжыць у межах [[Прыдняпроўскае ўзвышша|Прыдняпроўскага]] і Валына-Падольскага ўзвышшаў. Паўночна-ўсходнюю частку займае [[Палеская нізіна]]. Глебы: на поўначы — дзярнова-падзолістыя, на поўдні — [[чарназём]]ы звычайныя. === Карысныя выкапні === На тэрыторыі вобласці ёсць паклады будаўнічых пяскоў, пірафілітавых сланцаў, керамічных глінаў і шэрагу іншых відаў мінеральнай будаўнічай сыравіны. Таксама прысутнічаюць рэдказямельныя элементы — ванадый, скандый, гафній, [[торый]], якія карыстаюцца значным попытам на светавым рынку. Перспектыўным з’яўляецца радовішча [[мармур]]у, які мае малюнак надзвычайнай красы, добра палюецца. У вобласці здабываецца каляровы напаўкаштоўны камень — [[берыл]], а таксама [[тапаз]], [[кварц]]. === Водныя аб’екты === Па тэрыторыі вобласці цячэ 221 рэчка агульнай даўжынёй 5366 км. Усе рэкі належаць да басейна [[Дняпро|Дняпра]]. Найвялікшыя рэкі паводле даўжыні ў межах вобласці — Цецераў — 247 км, Случ (прыток [[Гарынь|Гарыні]]) — 194 км, [[Ірпень (рака)|Ірпень]] — 174 км, Ірша — 136 км. На тэрыторыі вобласці знаходзіцца даволі шмат вялікіх азёраў. Найбуйнейшыя — Чорнае, Азэранскае, Дужае, Дзядовае, Прыбылавецкае — размешчаныя ў басейне ракі [[Убарць]]. == Гісторыя == Засяленне вобласці пачалося яшчэ ў эпоху [[палеаліт]]у. У V—VII стагоддзях тэрыторыя вобласці была заселеная даўнімі ўсходнеславянскімі плямёнамі: поўнач — [[драўляне|драўлянамі]], цэнтральная частка і поўдзень — [[паляне (усходнеславянскае племя)|палянамі]]. У раннефеадальны перыяд (ХІ — пачатак ХІІ стагоддзяў) сучасная тэрыторыя Жытомірскай вобласці ўваходзіла ў склад старадаўняй усходнеславянскай дзяржавы — [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]]. У першай палове ХІІІ стагоддзя Жытоміршчына пацярпела ад татара-мангольскага нашэсця. У 1350—1360 гадах усходняя частка вобласці ўвайшла ў склад [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У XIV—XVI стагоддзях большая частка тэрыторыі вобласці ўваходзіла ў склад [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]]. Пасля [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] і ўтварэння [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] на тэрыторыі вобласці пашырыўся сялянскі вызваленчы рух, прайшло паўстанне пад кіраўніцтвам [[Севярын Налівайка|Севярына Налівайкі]], вяліся ваенныя дзеянні Казацка-сялянскай вайны. Пасля далучэння тэрыторыі сучаснай вобласці да [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ў канцы XVIIІ стагоддзя была ўтвораная [[Валынская губерня]], у [[1804]] годзе яе цэнтрам зрабіўся [[Жытомір]]. Жытомірская вобласць была ўтвораная [[22 верасня]] [[1937]] года ў межах [[УССР]]. == Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел == У складзе вобласці 23 адміністрацыйныя раёны, 11 [[горад|гарадоў]], з якіх 5 — абласнога значэння, 43 пасёлкі гарадскога тыпу, 1588 вёсак. === Гарады === * [[Бярдзічаў]] * [[Жытомір]] * [[Корасцень]] * [[Малін (Жытомірская вобласць)|Малін]] * [[Наваград-Валынскі]] ==== Раённага значэння ==== * [[Алеўск]] * [[Андрушэўка]] * [[Баранаўка (горад)|Баранаўка]] * [[Карастышаў]] * [[Оўруч]] * [[Радамышль]] == Раёны вобласці == * [[Бярдзічаўскі раён]] * [[Жытомірскі раён]] * [[Корасценскі раён]] * [[Наваград-Валынскі раён]] {{Зноскі}} {{Жытомірская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Жытомірская вобласць| ]] p1hityea02vroftm5apqeel1zt20lhm Аляксандр Карлавіч Ельскі 0 27605 4194230 4173585 2022-08-25T16:34:25Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД | беларускае імя = Аляксандр Ельскі | поўнае імя =Аляксандр Вінцэнт Ельскі | арыгінальнае імя = | партрэт = Aliaksandar Jeĺski.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = Партрэт Аляксандра Ельскага, 1888 г. Мастак [[Ігнат Урублеўскі]] | герб= | шырыня герба = | подпіс герба= | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька =[[Караль Станіслававіч Ельскі]] (1780—1855)<ref name="Pierzyńska-Jelska, E. 1999">''Pierzyńska-Jelska, E.'' Non omnos moralis // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 42.</ref> | маці = Людвіка (Луіза) Андрэеўна Штэйнберг (1808—1881)<ref name="Pierzyńska-Jelska, E. 1999">''Pierzyńska-Jelska, E.'' Non omnos moralis // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 42.</ref> | муж = | жонка = Гелена Калячынская (1838—1901) | дзеці = 1) Аляксандра Ельская (1860—1899); 2) Ян (Ян-Банавентура-Станіслаў) Ельскі (1864—1930-ыя гг.). | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons =Aliaksandr Jeĺski | Rodovid= }} {{Цёзкі2|Ельскі}} '''Алякса́ндр Ка́рлавіч Е́льскі''' ({{lang-pl|Aleksander Jelski}}, {{lang-ru|Александр Карлович Ельский}}; {{ДН|16|6|1834|4}}<ref>''Pierzyńska-Jelska, E.'' Non omnos moralis // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 39; ''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 53.</ref>, маёнтак [[Вёска Дудзічы, Пухавіцкі раён|Дудзічы]], [[Ігуменскі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская імперыя]] — {{ДС|10|9|1916}}, маёнтак [[Вёска Замосце, Пухавіцкі раён|Замосце]], [[Ігуменскі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская імперыя]]) — беларускі [[гісторык]], літаратуразнавец, [[краязнавец]], {{публіцыст|Расійскай імперыі|Беларусі}}, {{паэт|Расійскай імперыі|Беларусі}}, {{перакладчык|Расійскай імперыі|Беларусі|з польскай мовы|на беларускую мову}}, {{паэт|Расійскай імперыі|Беларусі}}, {{празаік|Расійскай імперыі|Беларусі}}. Адзін з першых гісторыкаў [[беларуская літаратура|беларускай літаратуры]] і збіральнікаў беларускіх [[рукапіс]]аў. Стаў патрыярхам прафесійнага [[беларусазнаўства]] ў канцы XIX — пачатку XX ст. Карыстаўся літаратурнымі псеўданімамі ''«Bocian z nad Ptyczy»'' (''«Бацян з-над Пцічы»''), ''«Litwin-obywatel»'' (''«Літвін-грамадзянін»'') і ''«A. J.»''<ref name="энцык">{{кніга|аўтар = |частка = Ельскі Аляксандр Карлавіч|загаловак = Энцыклапедыя гісторыі Беларусі|арыгінал = |спасылка = |адказны = [[Генадзь Пятровіч Пашкоў|Пашкоў, Г. П.]]|выданне = |месца = Мінск|выдавецтва = БелЭН|год = 1996|том = 3|старонкі = 349|старонак = 527|серыя = |isbn = 985-11-0041-2|тыраж = 10000}}</ref><ref name="мальдзіс"/><ref>{{cite web|url = http://libcat.bas-net.by/opac/pls/dict.dic_tst_first?tu=r&l_siz=20&name_view=va_all&a_001=BY-NLB-ar2327924|title = Электронны каталог ЦНБ НАН Беларусі|first = |last = |author = |authorlink = |coauthors = |date = |month = |year = |work = |publisher = |location = |page = |pages = |at = |language = ru|trans_title = |format = |doi = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = 31 снежня 2015|quote = |ref = |separator = |postscript = }}</ref><ref>Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 444.</ref><ref>''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 63.</ref>. == Паходжанне і сям’я == Належаў да [[каталіцызм|каталіцкага]] [[род Ельскіх|роду Ельскіх]] (герба «Пелеш»), які адносіўся да сярэднезаможнай [[шляхта|шляхты]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. [[Файл:Stanislaŭ Jeĺski.png|thumb|злева|Скарбовы камісар (1792—1793) Рэчы Паспалітай [[Станіслаў Уладзіслававіч Ельскі|Станіслаў Ельскі]] (?—1829) — дзед Аляксандра Ельскага (1834—1916)]] Дзед -- [[Станіслаў Уладзіслававіч Ельскі|Станіслаў Ельскі]], пяцігорскі палкоўнік у часы караля і вялікага князя [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста]], быў шлюбе з графіняй Розай з [[род Прозараў|Прозараў]], дачкой віцебскага ваяводы. Бацька -- [[Караль Станіслававіч Ельскі|Караль Ельскі]], уладальнік маёнткаў Дудзічы і Замосце ў [[Ігуменскі павет|Ігуменскім павеце]], выпускнік медыцынскага факультэта [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]]<ref name="ReferenceA">''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 53.</ref>, скрыпач-аматар, атрымаў у свой час прафесійную падрыхтоўку ў вядомых музыкантаў Кіфелінга і Дашчынскага, напісаў некалькі твораў для [[скрыпка|скрыпкі]], цяпер вядомы адзіны «Паланэз 1837 года»<ref name="ReferenceA"/>, выбраны дваранствам Ігуменскага павета ігуменскім павятовым харужым<ref>''Кісялёў, У.'' Ельскія на Беларусі // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 29.</ref>. Маёнтак Дудзічы Караля Ельскага, паводле інвентара ад 1844 года, быў даволі значны — 407 душ мужчынскага і 411 жаночага полу, 1656 дзесяцін зямлі; маёнтак Замосце — 1372 дзесяціны<ref>''Киштымов, А.'' Ельские: опыт сельских хозяев (19 — начало 20 вв.) // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 103, 104.</ref>. Маці Аляксандра Ельскага—Людвіка Штэйнберг (1808—1881), немка, якая да шлюбу была гувернанткай у маёнтку Ельскіх. У гэтым шлюбе таксама нарадзіліся [[Міхал Ксаверы Зыгмунт Ельскі]] (1831—1904) — [[музыкант]] і [[кампазітар]], спадчыннік Дудзіч; Юзаф Зыгмунт Караль Ельскі — маладым памёр у 1885 г. у [[Сібір]]ы на службе ў расійскай арміі; Станіслава Ельская (1828—1860) — жонка Міхала Грушвіцкага<ref name="ReferenceB">''Pierzyńska-Jelska, E.'' Non omnos moralis // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 42.</ref>. Пры хросце паводле [[каталіцтва|каталіцкага абраду]] ў 1834 годзе ў [[гарадскі пасёлак Смілавічы|смілавіцкім]] касцёле атрымаў поўнае імя ''Аляксандр Вінцэнт''<ref>''Кісялёў, У.'' Ельскія на Беларусі // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 29; ''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 53.</ref>. [[Файл:Aliena Jeĺskaja.png|thumb|злева|Гелена Калячынская (1838—1901) — жонка Аляксандра Ельскага (1834—1916)]] [[File:Aliaksandar Jeĺski z dačkoj Aliesiaj.png|thumb|Аляксандр Ельскі са сваёй дачкой Аляксандрай («Алесяй»)]] У 1858 г.<ref name="ReferenceC">''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 54.</ref> Аляксандр Ельскі ажаніўся з Геленай Калячынскай (25.06.1838—17.04.1901)<ref>''Pierzyńska-Jelska, E.'' Non omnos moralis // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 39.</ref>, з якой меў двух дзяцей<ref name="ReferenceD">''Кісялёў, У.'' Ельскія на Беларусі // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 30.</ref>—Аляксандру Ельскую (1860—1899), жонку вядомага польскага этнографа [[Зыгмунт Глогер|Зыгмунта Глогера]] (1845—1910)<ref name="ReferenceD" />, і Яна Банавентуру-Станіслава Ельскага (1864—1930-я), адваката ў Мінску і [[Гродна|Гродне]]<ref name="ReferenceD" />, — у якога ў шлюбе з Марыяй Пахнеўскай быў сын Генрык Ельскі (каля 1890—1939). Аляксандр Ельскі быў шчаслівы ў сямейным жыцці, дзяцей выхоўваў у павазе да бацькоў і касцёла<ref name="ReferenceE">''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 57.</ref>. Любімая дачка, якую ў сям’і называлі Алесяй, некалькі гадоў выхоўвалася ў каталіцкім кляштары ў [[горад Версаль|Версалі]], свабодна ведала [[французская мова|французскай мовай]], мела літаратурныя здольнасці, вельмі рана пачала дапамагаць бацьку ў апісанні музейных калекцый у Замосці. Алеся Ельская напісала цікавы нарыс пра маёнтак Дудзічы і яго ўладальнікаў у мінулым з шляхецкіх родаў Заранкаў, Букатых, Прозараў, Ельскіх<ref>''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 57, 58.</ref>. Муж Алесі -- [[Зыгмунт Глогер]], быў добрым сябрам Аляксандра Ельскага, яны шмат ліставаліся, наведваў маёнтак Замосце<ref name="ReferenceF">''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 58.</ref>. Ва ўзросце 39 гадоў Алеся памерла ад запалення лёгкіх, пакінуўшы дваіх дзяцей — Яніну і Станіслава<ref name="ReferenceF"/>, якія не раз прыязджалі з [[Варшава|Варшавы]] да свайго дзеда ў Замосце<ref name="ReferenceF"/>. == Адукацыя == [[File:Ex-building of Minsk provincial gymnasium - 2008 AD.JPG|злева|thumb|Былы будынак [[Мінская губернская гімназія|мінскай гімназіі]], дзе вучыўся Аляксандр Ельскі. Фота 2008 г.]] Пачатковую адукацыю атрымаў у нямецкай гімназіі Лаздэна ва [[Усходняя Прусія|Усходняй Прусіі]], на думку [[Уладзімір Іосіфавіч Мархель|Уладзіміра Мархеля]], верагодна, у Лаздэне жылі сваякі аляксандравай маці-[[немцы|немкі]] — Людвікі (Луізы)<ref name="ReferenceA"/>. Пазней скончыў [[Мінская губернская гімназія|Мінскую класічную гімназію]] ([[1852]])<ref name="ReferenceC" />. == Службовая дзейнасць == Служыў у 1852—1856 гадах у расійскай арміі<ref name="ReferenceG">Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 445.</ref>, браў удзел у [[Крымская вайна|Крымскай вайне (1853—1856)]]. Пайшоў у адстаўку ў званні [[паручнік]]а<ref name="ReferenceG"/>. Быў міравым суддзёй Ігуменскага павета (з 1861 г.)<ref name="ReferenceG"/>. У 1880 г. у Мінску быў урачыста адкрыты новы будынак [[Мінская губернская гімназія|мінскай рэальнай гімназіі]], на пабудову якога дваранства [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] выдаткавала 50 тыс. расійскіх рублёў. У апякунскім савеце мінскай рэальнай гімназіі ўвайшлі тры куратары, даўнія знаёмыя — [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]], Ян Кукевіч і Аляксандр Ельскі<ref>''Войнилович, Э.'' [http://pawet.net/files/woynillowicz.pdf Воспоминания]… С. 79.</ref>. Аляксандр Ельскі быў членам апякунскага ў 1882—1887 гадах<ref name="ReferenceG"/>. == Маёнтак == {{Асноўны артыкул|Сядзібна-паркавы комплекс Ельскіх, Замосце}} [[Файл:Zamoście, siadzibny dom Aliaksandra Jeĺskaha.png|thumb|[[Сядзібна-паркавы комплекс Ельскіх, Замосце|Сядзібны палац у маёнтку Замосце]], фота пачатку XX ст.]] [[Файл:Zamoście, Jelski. Замосьце, Ельскі (1916).jpg|міні|злева|Маёнтак у 1916 годзе]] Родавы маёнтак [[Сядзібна-паркавы комплекс Ельскіх, Замосце|Замосце]] Аляксандр Ельскі атрымаў у 1857 годзе, у спадчыну пасля смерці бацькі<ref name="ReferenceG"/>. У 1860-я гады пабудаваў у Замосці новы аднапавярховы драўляны палац. У палацы была дамовая [[капліца]], дзе прыезджыя святары таемна ад расійскіх улад хрысцілі і вянчалі мясцовых сялян ва [[уніяцтва|ўніяцтва]], за што пры выкрыцці Аляксандр Ельскі мог страціць маёнтак і быць асуджаны да катаргі<ref>''Федорук, А.'' Старинные усадьбы Ельских на Минщине // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 124.</ref>. Пасля смерці Аляксандра Ельскага ў 1916 г. маёнтак Замосце перайшоў у валоданне яго сына — Яна, які працаваў адвакатам у Мінску, а пазней у Гродне<ref name="ReferenceH">''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 67.</ref>. == Гаспадарчая дзейнасць == Аляксандр Ельскі шмат увагі і намаганняў аддаваў паляпшэнню культуры жывёлагадоўлі і земляробства, догляду лесу, меліярацыі, мерам павышэння ўрадлівасці глебы. Паспяхова займаўся садоўніцтвам, агародніцтвам, рыбаводствам, займаўся добраўпарадкаваннем [[парк]]а, дзе заклаў унікальную травяную паляну. Пабудаваў цагельню. Меў узорную прыбытковую гаспадарку; у сваёй біяграфіі не без гонару напісаў ''«не маю нават гроша доўгу за маёнткам»''<ref name="ReferenceI">''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 64.</ref>. Быў членам [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]]<ref>''Jurkowski, R.'' Polacy-mińszczanie z kręgu Mińskiego Towarzystwa Rolniczego… С. 86.</ref>. У 1885 годзе стаў членам расійскага Імператарскага Вольнага эканамічнага таварыства ў [[Санкт-Пецярбург]]у<ref name="ReferenceJ">Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 447.</ref><ref name="ReferenceK">''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 65.</ref>. У 1901 г. Ельскі стаў ганаровым куратарам ігуменскага павятовага Таварыства ўзаемастрахавання ад пажару<ref>''Карлюкевіч, А.'' Традыцыі Аляксандра Ельскага ў пухавіцкім краязнаўстве // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 145.</ref>. Добраахвотна і бескарысліва доўгія гады з канца 1860-х гг. займаўся пасрэдніцтвам пры ўладкаванні людзей на працу ў розныя прыватныя маёнткі: атрымліваў ад маянткоўцаў заяўкі на вакансіі і падбіраў кандыдатаў на пасады леснікоў, аканомаў, вінакураў, прыслугі і г.д., — для чаго ўласнаруч пісаў на працягу года да 3000 лістоў, стараючыся кожны раз узняць маральнасць абодвух бакоў<ref name="ReferenceL">''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 66.</ref>. Ельскі высылаў кандыдатам на вакансію друкаваную анкету, дзе заўсёды пытаўся, ці п’е алкаголь і [[картачная гульня|гуляе ў карты]] кандыдат<ref name="ReferenceL"/>. Працаваў усё жыццё, бо праца была для яго, як сам адзначыў у лісце да свайго сябра [[Ян Карловіч|Яна Карловіча]] ў [[1901]] г. пасля смерці яго дарагой жонкі Гелены, «звычкай»<ref>''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 66, 67.</ref>. == Беларусазнаўства == === Публіцыстычная, навуковая і літаратарская дзейнасць === Пісаць пачаў з маладосці, на [[Беларуская мова|беларускай]], [[руская мова|рускай]] і [[польская мова|польскай мовах]]. Добра ведаў [[французская мова|французскую]] і [[нямецкая мова|нямецкую мовы]]. Літаратурна-публіцыстычная дзейнасць Аляксандра Ельскага пачалася ў 1860 г. з допісаў у газету [[Kurier Wileński (1840)|«Виленский вестник»]], прысвечаных пераважна вызваленню сялян ад прыгону, і падпісваўся літаратурнымі псеўданімамі ''«Bocian z nad Ptyczy»'' (''«Бацян з-над Пцічы»'') і ''«Litwin-obywatel»'' (''«Літвін-грамадзянін»'')<ref name="энцык"/><ref name="мальдзіс">{{кніга|аўтар = [[Адам Іосіфавіч Мальдзіс|Мальдзіс, А. І.]]|частка = |загаловак = Падарожжа ў XIX стагоддзе. З гісторыі беларускай літаратуры, мастацтва і культуры|арыгінал = |спасылка = http://kamunikat.org/download.php?item=25679-1.pdf&pubref=25679|адказны = |выданне = |месца = Мінск|выдавецтва = Народная асвета|год = 1969|том = |старонкі = 169|старонак = |серыя = |isbn = |тыраж = }}</ref><ref name="ReferenceC"/>. У публіцыстычных допісах ён стараўся аб паляпшэнне сялянскай долі; па руках мясцовых маянткоўцаў хадзілі і сатырычныя вершы Ельскага на маянткоўцаў, якія прыціскалі сялян<ref name="ReferenceC"/>. Быў чалавекам [[лібералізм|ліберальна-буржуазных поглядаў]], часамі станавіўся на [[кансерватызм|кансерватыўныя пазіцыі]]. У часы [[Студзеньскае паўстанне|Студзеньскага паўстання (1863—1864)]] Аляксандр Ельскі знаходзіўся пад наглядам расійскай паліцыі<ref name="Аляксандр Ельскі">''Мальдзіс, А.'' [http://karotkizmest.by/беларуская-літаратура/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/аляксандр-ельскі.html Аляксандр Ельскі]</ref><ref name="ReferenceM">''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 55.</ref>. Родная сястра яго жонкі (Сафія Калячынская) была замужам за яго блізкім сваяком — Уладзімірам Людвікавічам Ельскім (1820—1875), уласнікам маёнтка [[Ігнацічы]] ў Мінскім павеце Мінскай губерні, які не падпісаў пасля падаўлення Студзеньскага паўстання вернападданы адрас расійскаму цару, а таму быў арыштаваны і сасланы ў [[Чалябінск]]<ref name="ReferenceM"/>. Аляксандр Ельскі ўсё жыццё апекаваўся дзецьмі Уладзіміра Ельскага — [[Вільгельм Ельскі|Вільгельмам Ельскім]] (1867—1919), Уладзіславам, Пятром і Кларай<ref name="ReferenceM"/>. {| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 1em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:23em; max-width: 25%;" cellspacing="5" | style="text-align: left;" | ''Здароў, Вінцэсь, айцец «Гапона»!''<br /> ''Табе паклон ад [[гара Гелікон|Гелікона]]''<br /> ''За «Вечарніцы» і за «Дудара»''<br /> ''І за «Навума» — сяла гаспадара,<ref>«Гапон», «Вечарніцы», «Дудар беларускі» і «Быліцы, расказы Навума» — гэта вершаваныя творы [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча]].</ref>''<br /> ''Бо твае песні гладкі і лоўкі <…>'' ''А вось табе, сумленны дзед,''<br /> ''Наш стары лірнік і паэт,''<br /> ''Слаўцо із сэрца я кладу,''<br /> ''Ты толькі нам заграй: ду-ду!''<br /> ''Бо ўжо вельмі сумна стала,''<br /> ''Як твая песня замаўчала.''<br /> |- | style="text-align: left;" | Аляксандр Ельскі «Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу, беларускаму паэту» (1872)<ref>Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 458—459.</ref> |} [[27 чэрвеня]] [[1872]] г. Аляксандр Ельскі ў вершаваным пасланні «Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу, беларускаму паэту» дзякаваў паэту за яго творчасць, заклікаў Марцінкевіча працягваць літаратарскую дзейнасць і казаў пра мажлівасць выдання твораў [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча]] за межамі [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]] (у [[Лейпцыг]]у)<ref>Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 536.</ref>. Сведчаннем высокай ацэнкі паэтычнай творчасці Марцінкевіча і павагі былі выкарыстаныя Ельскім выразы «паклон ад [[гара Гелікон|Гелікона]]» (славутай сядзібы муз), [[лірнікі|«стары лірнік»]] і «дзед»<ref>Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 458, 459.</ref>. Аднак гэты верш быў упершыню надрукаваны толькі ў 1920 г. [[Рамуальд Зямкевіч|Рамуальдам Зямкевічам]] у артыкуле «Стары Мінск у беларускіх успамінах»<ref name="ReferenceN">''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 61.</ref>. Дзейнасць Аляксандра Ельскага праходзіла ў змрочныя часы рэакцыі (1863—1905) у беларускіх землях [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]] пасля падаўлення [[Студзеньскае паўстанне|Студзеньскага паўстання (1863—1864)]]: насаджэнне рускага землеўладання, дыскрымінацыя католікаў, русіфікацыя сістэмы адукацыі і грамадскага жыцця, адсутнасць у [[Паўночна-Заходні край|беларуска-літоўскіх губернях]] вышэйшых навучальных устаноў, панаванне ідэалогіі [[заходнерусізм]]у, фактычная забарона беларускамоўнага друку, невыкладанне беларускай мовы ў школах і інш.<ref>''Шыбека, З.'' Нарыс гісторыі Беларусі (1795—2002). — Мінск : Энцыклапедыкс, 2003. — С. 110, 111, 117.</ref> З 1880-х гг. Аляксандр Ельскі пачынае пісаць шмат прац на польскай і рускай мовах, якія прысвечаны мінуламу [[Беларусь|Беларусі]], яе гісторыі, літаратуры, эканоміцы, народу. З 1882 г. быў журналістам кансерватыўнага польскамоўнага санкт-пецярбургскага часопіса «Kraj» (1882), дзе апублікаваў шмат грунтоўных артыкулаў па беларускай праблематыцы: найбольш значныя і цікавыя з іх — «Пра беларускую гаворку» (1885), «З беларускай літаратуры» (1889), «Да пытання аб храналогіі беларускай літаратуры» (1889), «Аб беларускай этнаграфіі» (1889), «„Марыя“ Мальчэўскага ў перакладах маларускім і беларускім» (1889)<ref name="ReferenceO">Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 446.</ref>. Часопіс «Kraj» называў Аляксандра Ельскага «найкампетэнтнейшым знаўцам беларускіх спраў»<ref>''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 50.</ref>. Менавіта ў 1880-я гг. яго журналісцкая дзейнасць найболей актыўная — супрацоўнічаў больш як у 20 перыядычных выданнях<ref name="ReferenceF"/><ref name="Аляксандр Ельскі"/>. Да значных артыкулаў таго перыяду таксама адносяцца «Слоўца аб старым Заслаўі», «Нататкі аб падарожжы па Мінскай губерні», «Адам Міцкевіч на Беларусі», «Слоўца аб матэрыялах, якія служаць для даследавання беларускай гаворкі, этнаграфіі і літаратуры» (артыкул з нязначнымі зменамі змешчаны ў сёмым томе польскай «Вялікай усеагульнай ілюстраванай энцыклапедыі» (1892)), «Гістарычныя звесткі пра радзівілаўскую ткальню паясоў у Слуцку» (1893), «Гістарычныя звесткі пра фабрыку шкла і аздобных люстэрак ва Урэччы Радзівілаўскім на Літве» (1899)<ref name="Аляксандр Ельскі"/>. Аляксандр Ельскі стаў першым сапраўдным беларускім энцыклапедыстам: напісаў з 1890-ых гг. звыш 10 тыс. гістарычна-краязнаўчых артыкулаў пра Беларусь для грунтоўных і шматтыражных польскіх «Геаграфічнага слоўніка Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краін» (1880—1902) і «Вялікай усеагульнай ілюстраванай энцыклапедыі», у тым ліку такія грунтоўныя і аб’ёмістыя артыкулы ў сёмым томе (1892 г.) «Вялікай усеагульнай ілюстраванай энцыклапедыі» як «Беларусь», «Беларуская мова» і «Беларуская літаратура і бібліяграфія»<ref>Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 450; ''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 59.</ref>. Свае нарысы па гісторыі беларускай літаратуры пачынаў ад пражскіх выданняў [[Францішак Скарына|Францішка Скарыны]] ў XVI ст.<ref>''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 60.</ref> Менавіта Аляксандр Ельскі першы ў [[Расійская імперыя|Расійскай Імперыі]] заняўся ўсебаковым і сапраўды навуковым даследаваннем адначасова гісторыі, мовы, літаратуры, матэрыяльнай культуры, сельскай гаспадаркі, прамысловасці, этнаграфіі [[Беларусы|беларусаў]] як самастойнага народа ў славянскім свеце — усебакова асэнсаваў развіццё беларускай мовы і літаратуры, папулярызаваў развіццё беларускамоўнай культуры, стаў сапраўдным аўтарам ідэалогіі суб’ектнасці [[Беларусы|беларусаў]] і беларусацэнтрычнай канцэпцыі гісторыі народа<ref>Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 448, 450—453, 456, 457, 462.</ref><ref name="ReferenceP">''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 59.</ref>. Ён прысвяціў гэтым даследаванням больш чым паўстагоддзя і стаў сапраўдным патрыярхам прафесійнага [[беларусазнаўства]] ў канцы XIX — пачатку XX ст.<ref name="ReferenceQ">Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 448.</ref> [[File:Dokšycy, Rynak, Trajecki. Докшыцы, Рынак, Траецкі (A. Jelski, 1891).jpg|thumb|Выява званіцы ў [[Докшыцы|Докшыцах]] — аўтар Аляксандр Ельскі. Надрукаваны ў 1909 г. у кнізе [[Зыгмунт Глогер|Зыгмунта Глогера]] «Драўлянае будаўніцтва і вырабы з дрэва ў былой Польшчы»]] З 1880-ых гг. Аляксандр Ельскі настойліва наладжваў і выкарыстоўваў кантакты для збору помнікаў беларускага і беларускамоўнага пісьменства. Аляксандр Ельскі быў сябрам і першым біёграфам пісьменніка [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]] (апублікаваў у часопісе «Kraj» першую падрабязную біяграфію Марцінкевіча)<ref name="ReferenceN"/>. Менавіта ў Ельскага аказалася захаваная частка архіва Дуніна-Марцінкевіча — рукапісы са славутага [[куфар|куфра]] (які ў доме Дуніна-Марцінкевіча бачыў у час вучобы [[Ядвігін Ш.]]), у тым ліку рукапісы камедый «Залёты» і «[[Пінская шляхта]]»<ref name="ReferenceO"/>. Ельскі перапісваўся з многімі пісьменнікамі і журналістамі (напрыклад, захавалася каля 5000 лістоў ад [[Адам Ганоры Кіркор|Адама Кіркора]] да Ельскага<ref name="ReferenceR">''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 56.</ref>). Пра сваю мэтанакіраванасць пошукаў і збораў помнікаў беларускамоўнага пісьменства Ельскі, напрыклад, адзначыў у сваім лісце ад 18 (30) ліпеня 1884 г. да [[Вінцэнт Каратынскі|Вінцэнта Каратынскага]]: ''«Я збіраю ўсе творы [[Беларуская літаратура|нашай літаратуры]], напісаныя на [[Беларуская мова|беларускай гаворцы]], а ў сувязі з тым, што не маю прыгожага верша Вашага з года 1858 у гонар [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандра II]]<ref>У 1858 г. расійскі імператар [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандр II]] наведаў [[Вільнюс|Вільню]], куды з той нагоды прыехала шмат мясцовых каталіцкіх дваран на сустрэчу.</ref> <…>, перадайце мне яго, за што застануся Вам удзячны назаўсёды»''<ref name="ReferenceO"/>. Быў знаёмы з арыгінальнай паэзіяй і перакладамі [[Янка Лучына|Янкі Лучыны]]<ref name="Аляксандр Ельскі"/><ref name="ReferenceN"/>. У маёнтку Аляксандра Ельскага ў Замосці бывалі ў свой час славутыя тады вучоныя браты Катарбінскія, [[Марыян Здзяхоўскі]], [[Міхал Адольфавіч Федароўскі|Міхал Федароўскі]], антраполаг [[Юліян Талька-Грынцэвіч]], мастак [[Генрых Уладзіслававіч Вейсенгоф|Генрых Вейсенгоф]] і інш. На адрас Аляксандра Ельскага ішлі лісты, пасылкі, бандэролі з многіх гарадоў. Сучаснікі ўспаміналі, што Ельскі праводзіў за пісьменным сталом па 12 гадзін у суткі, быў педантам ва ўсім, нумаруючы нават уласную шматлікую карэспандэнцыю<ref name="ReferenceE"/>. Шмат год вёў свой дзённік<ref name="ReferenceK"/>. У канцы 1880 — пачатку 1890 гг. паміж Аляксандрам Ельскім і маладым [[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|Мітрафанам Доўнар-Запольскім]] наладзіліся кантакты ў гісторыка-даследчай сферы, бо Мітрафан Доўнар-Запольскі рабіў спробы стварэння «беларускага кола» і хацеў рэалізаваць ідэю выдання беларускага часопіса, навуковага таварыства і публічнай бібліятэкі ў [[Мінск]]у<ref>''Довнар-Запольский, М. В.'' История Белоруссии. — Минск : Беларусь, 2003. — С. 3—4.</ref>, аднак ідэя не была рэалізавана. Пазней Мітрафан Доўнар-Запольскі ахарактарызуе ў сваёй «Гісторыі Беларусі» Аляксандра Ельскага як «беларуса польскай культуры, але цалкам адданага беларускай справе»<ref>''Довнар-Запольский, М. В.'' История Белоруссии. — Минск : Беларусь, 2003. — С. 460.</ref>. У сваім лісце да [[Ян Карловіч|Яна Карловіча]] Аляксандр Ельскі пахваліў Доўнар-Запольскага за першае выданне часопіса-даведніка «Северо-Западный календарь» (1888)<ref>''Мархель, У.'' «Кніга для запісу…», або 234 аўтографы // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 13.</ref>. Доўнар-Запольскі хацеў таксама апублікаваць фарс-вадэвіль «[[Пінская шляхта]]» у часопісе «Северо-Западный календарь» на 1890 год, але атрымаў адмову ў царскага цэнзара. У 1891 г. у часопісе «Kraj» Аляксандр Ельскі апублікаваў сваю рэцэнзію на працу Мітрафана Доўнар-Запольскага «Очерки истории Кривичской и Дреговичской земель до конца XII столетия»<ref name="ReferenceO"/> і нататку пра фалькларыстычную працу Доўнар-Запольскага «Женская доля в песнях пинчуков», а пасля наведвання ў 1892 г. Доўнар-Запольскім маёнтка і музея ў Замосці (Ігуменскі павет) адзначыў паважліва пра Доўнар-Запольскага ў нататцы ў часопісе «Kraj» у 1892 г.: ''«Пан Запольскі, вядомы ўжо некалькімі сур’ёзнымі этнаграфічна-гістарычнымі працамі, заглянуўшы цяпер і ў нашу старонку, здабыў цікавы этнаграфічны матэрыял з вуснаў вясковых казачнікаў, лірнікаў і спявачак»''<ref>''Мархель, У.'' «Кніга для запісу…», або 234 аўтографы // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 11—12.</ref>. Па сваёй ініцыятыве Аляксандр Ельскі наладзіў кантакты і перапіску з маладым журналістам часопіса «Kraj» [[Францішак Багушэвіч|Францішкам Багушэвічам]]<ref name="ReferenceO"/>. Ельскі ў сваім лісце ад 16 (28) лютага 1890 г. да свайго сябра [[Ян Карловіч|Яна Карловіча]] выказаўся аб будучым беларускага народа: ''«Свет знаходзіцца напярэдадні катаклізмаў, пасля якіх павінны прыйсці новыя грамадскія групоўкі. Ад гэтага паваротнага пункта пачнецца свабодны нацыянальны рух, дык і некалькімільённы [[Беларусы|беларускі народ]] разаўе свой дух у натуральным кірунку. Прыгадаем, у якіх фатальных акалічнасцях знаходзілася да нядаўняга часу [[чэшская мова]]: без літаратуры, амаль без мінулага і будучыні, а сёння — зіхаціць сярод першарадных моў свету і мае цудоўную параўнальна літаратуру і прэсу. <…> Беларусь дачакаецца яшчэ свайго [[Тарас Рыгоравіч Шаўчэнка|Шаўчэнкі]]»''<ref>Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 446; ''Ліс, А.'' Беларуская ідэя ў кантэксце адраджэння славян. 20-90-я гады XIX стагоддзя / А. Ліс // Цяжкая дарога свабоды: артыкулы, эцюды, партрэты / А. Ліс. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1994. — С. 18—19.</ref>. Менавіта сябар Ельскага [[Ян Карловіч]] у хуткім часе возьмецца за арганізацыю надрукавання ў 1891 г. у [[Кракаў|Кракаве]] першага зборніка [[Францішак Багушэвіч|Францішка Багушэвіча]] «[[Дудка беларуская]]», які стаў маніфестам беларускага нацыянальна-культурнага адраджэння і моцным штуршком развіцця прафесійнай беларускамоўнай культуры. Паміж допісамі, нататкамі, артыкуламі ў часопісы, газеты і энцыклапедыі Аляксандр Ельскі працаваў над сваімі грунтоўнымі [[польская мова|польскамоўнымі]] даследаваннямі «Нарыс развіцця краёвай гаспадаркі ў супастаўленні са звычаямі народа ад першабытных часоў да апошняга часу» (1893—1897, два тамы) і «Замалёўкі звычаяў шляхты ў супастаўленні з эканомікай і лёсам народа ў Польшчы і [[Паўночна-Заходні край|Літве]]<ref>Пад „Літвой“ меліся на ўвазе землі былога [[ВКЛ|Вялікага Княства Літоўскага, Рускага і Жамойцкага]] — тагачасныя землі [[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходняга краю]] Расійскай Імперыі.</ref>» (два тамы), якія былі надрукаваны ў 1890-ыя гг. у [[Кракаў|Кракаве]] ([[Аўстра-Венгрыя]])<ref name="ReferenceP"/>. [[File:List2.jpg|thumb|Пачатак першага ліста [[Вацлаў Іваноўскі|Вацлава Іваноўскага]] да Аляксандра Ельскага ад 24 лютага 1905 г. у справе беларускага кнігавыдавецтва]] У 1890 г. Аляксандр Ельскі зрабіў вершаваны пераклад на [[беларуская мова|беларускую мову]] першай часткі польскамоўнай паэмы [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] «[[Пан Тадэвуш]]» і надрукаваў яго ў 1893 г. (на вокладцы — 1892 г.) у [[Львоў|Львове]] ([[Аўстра-Венгрыя]])<ref name="ReferenceN"/>. Ельскі ў сваім лісце ад 16 (28) лютага 1890 г. да свайго сябра [[Ян Карловіч|Яна Карловіча]] не без гонару засведчыў, што яму самому вельмі падабаецца пераклад, гэтак жа як і мясцовым беларускім сялянам, якім Ельскі ўласна чытаў вершаваныя беларускамоўныя радкі: ''«Не прымайце маіх слоў за пахвальбу, бо прызнаюся вам, што народ, калі я чытаю, разумее такога „Пана Тадэвуша“, і слёзы стаяць у яго вачах»''<ref>Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 461.</ref>. Ельскі таксама пераклаў на беларускую мову санет Адама Міцкевіча «Бура на моры»: каштоўнасць перакладу была ў тым, што ўпершыню ў беларускамоўнай паэзіі з’явілася новая форма — [[санет]]<ref>Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 462.</ref>. Аляксандр Ельскі таксама збіраў сам і запісваў беларускі фальклор (песні, паданні, легенды, казкі і прымаўкі)<ref name="ReferenceR"/>. У Вільні выйшаў беларускамоўны зборнік Ельскага «100 прымавак, загадак, прыдумак і гавендаў для пажытку беларускага (крывіцкага) народа» (1908, Вільня). У 1895 г. Аляксандр Ельскі са свайго архіву перадаў [[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|Мітрафану Доўнар-Запольскаму]] для апублікавання рукапісны экземпляр беларускамоўнай ананімнай паэмы «[[Тарас на Парнасе]]», зроблены ўласна рукой Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча і падпісаны Марцінкевічам адным са сваіх псеўданімаў ''«Навум»''<ref name="ReferenceS">''Мархель, У.'' «Кніга для запісу…», або 234 аўтографы // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 14.</ref>. Ельскі быў упэўнены, што аўтарам гэтай паэмы з’яўляецца [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]]<ref name="ReferenceS"/>. Запольскі падтрымаў гэтую версію аўтарства паэмы і апублікаваў паэму і свой артыкул «Дунін-Марцікевіч і яго паэма „Тарас на Парнасе“» у газеце «[[Витебские губернские ведомости]]» дзвюма часткамі ў 1895 і 1896 г., а пазней у 1896 г. асобным выданнем у [[Віцебск]]у, дзе выказаў падзяку Ельскаму за прадстаўлены рукапіс<ref name="ReferenceS"/>. (Цяпер у беларускім літаратуразнаўстве лічыцца, што ўсё ж Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч не быў аўтарам паэмы «[[Тарас на Парнасе]]», а толькі зрабіў копію). Аляксандр Ельскі быў занепакоены маральным і матэрыяльным станам [[сялянства]] ў Беларусі: апублікаваў свой артыкул «Заўвагі аб сялянскім пытанні» (1884); рабіў захады, каб арганізаваць адукацыйныя папулярныя выданні для сялянства на ўзор перакладзенай ім на беларускую мову работы польскага эканаміста Ю. Супінскага «Сем вечароў» (рукапіс Ельскага з перакладам работы Супінскага згубіўся<ref name="ReferenceN"/>)<ref name="Аляксандр Ельскі"/>. Вёў настойлівую барацьбу супраць п’янства, заганных з’яў у паводзінах і побыце людзей<ref name="ReferenceG"/>. Аляксандр Ельскі марыў, каб у кожнай [[вёска|вёсцы]] замест [[карчма|карчмы]] з [[гарэлка]]й з’явіліся корчмы, дзе можна будзе вяскоўцу-гаспадару вольным часам добра паесці, папіць [[піва]], пачытаць [[газета|газеты]] і кніжкі і пагаманіць з сувяскоўцамі аб патрэбах вёскі; хацеў, каб вясковы люд імкнуўся «рупіцца», «больш цывілізавацца»<ref name="ReferenceI"/>. Пераклаў з польскай на рускую мову даследаванні польскага філосафа Ю. Ахаровіча «Каханне, злачынства і мараль» (1876), «Пра асноўныя супярэчнасці ў нашых ведах пра сусвет» (1877)<ref name="Аляксандр Ельскі"/>. Аляксандру Ельскаму належыць некалькі ўласных вершаваных і празаічных брашур на беларускай мове — «Сынок» (1895, Санкт-Пецярбург), «Выбіраймася ў прочкі» (1896, Санкт-Пецярбург і Віцебск), «Слова аб праклятай гарэлцы і аб жыцці і смерці п’яніцы» (1900, Санкт-Пецярбург). Усе гэтыя творы вытрыманы ў духу асветніцтва (з аўтара клопатам пра маральнае жыццё вёскі і аптымістычным поглядам у будучыню), хоць яны не вельмі дасканалыя па свайму мастацкаму ўзроўню. Ельскі распаўсюджваў гэтыя брашуры сярод беларускіх дваран і сялян у літаграфаваным выглядзе. У сваім лісце ад [[12 мая]] [[1896]] г. [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]] (галоўны лідар Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі) дзякаваў Аляксандру Ельскаму за прысылку беларускамоўных кніг і паабяцаў распаўсюдзіць іх сярод маянткоўцаў на пасяджэнні [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]], прызнаючыся ў любові да той мовы: ''«Кожнаму гэтая мова мілая, кожны з нас засынаў у калысцы пад народныя песні нашых нянек, кожны на гэтай мове размаўляе з мясцовым сялянствам, а ўсе старажытныя родавыя дакументы<ref>Маюцца на ўвазе старажытныя дакументы роду Вайніловічаў, якія зберагаліся ў родавым архіве Вайніловічаў у Савічах.</ref> звычайна напісаныя [[беларуская мова|па-беларуску]]<ref>Вайніловіч выкарыстоўвае сучасны тэрмін, бо ў XVI ст. старабеларуская мова называлася „рускай мовай“.</ref>»''<ref>''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 105, 127.</ref>. У [[1906]] г. суполка «[[Загляне сонца і ў наша ваконца]]» прапанавала Аляксандру Ельскаму напісаць папулярную кнігу пра [[Беларусь]], якую суполка меркавала выдаць, але Ельскі саступіў напісанне такой кнігі [[Канстанцыя Скірмунт|Канстанцыі Скірмунт]], аднак Канстанцыя Скірмунт не згадзілася напісаць такую кнігу<ref>''Куль-Сяльверстава, С.'' Лісты Канстанцыі Скірмунт да Аляксандра Ельскага // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 72.</ref>. У сваім творы «Гутарка аб тым, якая мае быць „Зямля і Воля“<ref>„[[Зямля і воля]]“ — гэта назва расійскай тэрарыстычна-рэвалюцыйнай арганізацыі [[народнікі|народнікаў]], якая пазней пераўтаварылася ў расійскую [[Партыя сацыялістаў-рэвалюцыянераў|партыю сацыялістаў-рэвалюцыянераў (эсэраў)]] і патрабавала правядзення канфіскацыйнай зямельнай рэформы без кампенсацыі былым зямельным уласнікам.</ref> сельскаму народу. Праўдзівы абразок, жыўцом зняты з цяперашняга жыцця вёскі на Белай Русі, даўняй Крывічызне» (1906, [[Вільнюс|Вільня]]) разважаў адносна вырашэння аграрнага пытання ў Беларусі і асуджаў асобныя маральныя заганы тагачаснага грамадства: заклікаў да рэформ і рацыянальнага вядзення гаспадаркі, але выступаў супраць [[сацыялізм]]у (з яго ідэяй нацыяналізацыі зямлі) і апраўдваў сацыяльную няроўнасць<ref name="Аляксандр Ельскі"/>. У 1892 г. Аляксандр Ельскі стаў правадзейным членам Гістарычнай камісіі і Камісіі гісторыі мастацтва філалагічнага аддзялення Акадэміі навук у Кракаве (Аўстра-Венгрыя)<ref name="ReferenceJ"/>. Быў абраны адным з трох старшынь на III з’ездзе польскіх гісторыкаў у [[Кракаў|Кракаве]] ([[Аўстра-Венгрыя]]). Ельскі таксама прыняў удзел у [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]] ў археалагічных з’ездах у [[Вільнюс|Вільні]] (1893) і [[Рыга|Рызе]] (1896)<ref name="ReferenceJ"/>. Сам Ельскі выказваўся, што ніколі не імкнуўся да высокіх навуковых пасад і званняў, а сваю дзейнасць называў парывам душы — «працай з ласкі Божай»<ref name="ReferenceQ"/>. Па чутках, у Аляксандр Ельскага былі непрыязныя адносіны з [[Янка Купала|Янкам Купалам]]. Быццам Ельскаму не падабаліся творы Купалы і яго погляды. === Прыватны музей у Замосці === У [[1864]] г. у сваім маёнтку Замосце (Ігуменскі павет) Аляксандр Ельскі з родавых архіваў і збораў каштоўнасцей і цікавостак стварыў прыватны літаратурна-краязнаўчы музей, для якога збіраў экспанаты на працягу свайго жыцця, а таксама набываў кнігі для ўласнай бібліятэкі. Аб маштабах збіральніцкай дзейнасці Ельскага сведчаць яго лісты, адрасаваныя вядомаму раманісту [[Юзаф Крашэўскі|Юзафу Крашэўскаму]], якія захоўваюцца ў бібліятэцы [[Ягелонскі ўніверсітэт|Ягелонскага ўніверсітэта]] ў [[горад Кракаў|Кракаве]]. У сваім набытку Ельскі меў звыш 2000 гравюр, эскізаў і малюнкаў галандскіх, англійскіх, польскіх і айчынных мастакоў; каля 60 карцін; каштоўныя калекцыі [[фарфор]]у, манет, шкла, [[слуцкі пояс|слуцкіх паясоў]]; бібліятэку ў 10 тыс. тамоў XVII—XIX стст. — у тым ліку старадрукі з XVII ст., амаль усе польскія і літоўска-беларускія хронікі, старажытныя юрыдычныя дакументы, [[дыярыюш]]ы, розныя біяграфічныя [[даведнік]]і, [[энцыклапедыя|энцыклапедыі]], атласы, уніяцкія рэлігійныя выданні, першыя выданні твораў [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]], вопісы архіваў, матэрыялы паўстанняў XIX ст. у Беларусі і франка-расійскай вайны 1812 года, багатыя іншыя матэрыялы па [[беларусазнаўства|беларусазнаўстве]]; каля 20 тыс. аўтографаў і дакументаў — у тым ліку расійскага цара [[Пётр I, імператар расійскі|Пятра I]], расійскага цара [[Павел I, імператар расійскі|Паўла I]], французскага караля [[Людовік XVI|Людовіка XVI]] і яго жонкі [[Марыя Антуанета|Марыі-Антуанэты]], [[Напалеон I Банапарт|Напалеона I Банапарта]], [[Марцін Лютэр|Марціна Лютэра]], [[Джордж Вашынгтон|Джорджа Вашынгтона]], [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]], [[Тадэвуш Касцюшка|Тадэвуша Касцюшкі]] і інш.; асабістыя рэчы многіх вядомых асоб; археалагічныя экспанаты<ref name="Аляксандр Ельскі"/><ref name="ReferenceO"/><ref name="ReferenceR"/>. Музей і бібліятэка былі адкрыты для наведнікаў, і зборамі Аляксандра Ельскага карысталіся мясцовыя і замежныя вучоныя ([[Тадэвуш Корзан]], [[Уладзімір Данілавіч Спасовіч|Уладзімір Спасовіч]], [[Зыгмунт Глогер]] і інш.), Кракаўская акадэмія, Маскоўскае этнаграфічнае таварыства, музей Румянцава ў Маскве, бібліятэка імя Асалінскіх «Асалінэум» ва [[Уроцлаў|Уроцлаве]]<ref name="Аляксандр Ельскі"/><ref>Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 446, 447.</ref>. З той прычыны маёнтак Замосце стаў сапраўдным культурным цэнтрам у [[Паўночна-Заходні край|беларуска-літоўскім краі]]<ref name="ReferenceM"/>. У [[1882]] г. Аляксандр Ельскі завёў спецыяльную кнігу наведнікаў свайго музея ў Замосці («Кніга для запісу асоб, якія аглядаюць зборы ў Замосці, пачатая ў 1882 годзе»), першы запіс у якой быў зроблены 16 (28) ліпеня 1882 г.<ref>Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 538.</ref> У кнізе наведнікаў ёсць аўтаграфічныя запісы наведнікаў на беларускай, польскай, рускай, нямецкай, французскай і нават [[дацкая мова|дацкай мовах]] — сукупна 234 аўтографы<ref name="ReferenceT">''Мархель, У.'' «Кніга для запісу…», або 234 аўтографы // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 6.</ref>: [[Якуб Наркевіч-Ёдка]] (запіс ад 1883 г.), [[Марыян Здзяхоўскі]] (1886, 1902), антраполаг [[Юліян Талька-Грынцэвіч]] (1891), [[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|Мітрафан Доўнар-Запольскі]] (14 ліпеня 1892 г.), гіполаг Леў Францішак Ельскі (12 верасня 1892 г.), [[Напалеон Казіміравіч Чарноцкі|Напалеон Чарноцкі]] (1901), [[Міхал Федароўскі]] (1902), дырэктар збораў імя Асалінскіх [[Войцех Кантшынскі]], нумізмат граф [[Эмерык Каралевіч Чапскі|Эмерык Чапскі]], доктар філасофіі [[Стэфан Суржыцкі]], Зыгмунт Каўроўскі, прафесар [[Томаш Семірадскі]], літаратуразнавец Тадэвуш Грабоўскі, журналіст і калекцыянер [[Люцыян Узенбла]], фатограф [[Ян Булгак]], мастак [[Генрых Уладзіслававіч Вейсенгоф|Генрых Вейсенгоф]], мастак [[Ігнат Урублеўскі]], [[ігуменскі павятовы маршалак]] [[Уладзімір Уладзіміравіч Сталяроў]], княгіня Радзівіл, сваякі і маянткоўцы-суседзі (Ельскія, Ратынскія, Ваньковічы, Грушвіцкія, Уняхоўскія і г.д.) і інш.<ref>Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў. У 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — С. 447, 539.</ref><ref>''Мархель, У.'' «Кніга для запісу…», або 234 аўтографы // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 6—25.</ref> Пераважаюць аўтаграфічныя запісы на польскай мове<ref>''Мархель, У.'' «Кніга для запісу…», або 234 аўтографы // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 10.</ref>. На беларускай мове пакінулі запісы толькі дзве асобы — [[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|Мітрафан Доўнар-Запольскі]] і Леў Францішак Ельскі (траюрадны брат Аляксандра Ельскага)<ref>''Мархель, У.'' «Кніга для запісу…», або 234 аўтографы // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 11, 15.</ref>. Апошні запіс у «Кнігу для запісу…» зроблены 15 жніўня 1915 г.<ref>''Мархель, У.'' «Кніга для запісу…», або 234 аўтографы // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 22.</ref> Цяпер гэтая кніга знаходзіцца ў Нацыянальнай бібліятэцы ў Варшаве ў аддзеле рукапісаў<ref>''Мархель, У.'' «Кніга для запісу…», або 234 аўтографы // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 5.</ref>. Многія знакамітыя наведнікі музея азнаёміліся з музейнай калекцыяй яшчэ да з’яўлення «Кнігі для запісу…», таму іх аўтографы адсутнічаюць: [[Тадэвуш Корзан]], [[Уладзімір Данілавіч Спасовіч|Уладзімір Спасовіч]], Бялінскі, Дубецкі, Сакалоўскі, Меет, Роле, Дыкштэйн<ref name="ReferenceT"/>. Музей, аднак, не захаваўся да нашага часу, бо большая частка збору загінула ў часы грамадзянскай вайны ў 1917—1921 гг. у беларускіх землях<ref name="ReferenceJ"/>. Зберагліся толькі тыя рукапісы, экспанаты і малюнкі, якія ў 1900 г. сам Ельскі падараваў [[Ягелонскі ўніверсітэт|Ягелонскаму ўніверсітэту]] ў [[Кракаў|Кракаве]], — каля 20 000 адзінак<ref name="ReferenceJ"/>. Зберагліся некаторыя рукапісы, якія Ельскі падараваў у 1907 г. архіву Таварыства сяброў навук у [[Вільнюс|Вільні]] (эпісталярная спадчына [[Адам Ганоры Кіркор|Адама Кіркора]])<ref name="ReferenceJ"/>. Частка рукапісных і кніжных збораў трапіла ў музеі і архівы [[Мінск]]а (у [[Беларускі дзяржаўны архіў-музей літаратуры і мастацтва|Беларускім дзяржаўным архіве-музеі літаратуры і мастацтва]] ёсць невялічкі фонд Ельскага, матэрыялы якога былі перададзены пасля [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] з [[Масква|Масквы]]) і [[Варшава|Варшавы]] (фонд Прозараў і Ельскіх у Галоўным архіве старажытных актаў)<ref name="Аляксандр Ельскі"/><ref name="ReferenceU">''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 68.</ref>. Частка рукапісаў Ельскага знаходзіцца ў фондзе папер Мітрафана Доўнар-Запольскага ў Цэнтральным гістарычным архіве Украіны ў Кіеве, а рукапіс Ельскага «Паведамленне пра беларускія казанні» — у Цэнтральным гістарычным архіве Украіны ў Львове<ref name="ReferenceU"/>. Сярод ідэйных спадкаемцаў, якіх паспеў выхаваць Аляксандр Ельскі, быў і яго пляменнік — [[Вільгельм Ельскі]] (1867—1919), сын Уладзіміра Людвікавіча Ельскага (1820—1875), — які добра гаспадарыў у маёнтку Ігнацічы ([[Мінская губерня]]) і вывеў у маёнтку новую пароду кароў, назваўшы яе «літоўска-беларускай»<ref name="ReferenceV">''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 69.</ref>. Вільгельм Ельскі з прыбыткаў свайго маёнтка запланаваў пабудаваць музей у [[Мінск]]у, праект якога ўжо быў выкананы ў [[1919]] г. мастаком [[Ігнат Урублеўскі|Ігнатам Урублеўскім]]. Аднак рэалізаваць праект пабудовы музея ў [[Мінск]]у перашкодзілі падзеі грамадзянскай вайны ў Беларусі ў 1917—1921 гг. і смерць Вільгельма Ельскага ў 1919 г.<ref name="ReferenceV"/> == Смерць і пахаванне == [[File:Aliaksandar Jeĺski, Dudzičy. Аляксандар Ельскі, Дудзічы (1).jpg|thumb|left|Помнік (магільная пліта) на магіле Аляксандра Ельскага на сямейным пахаванні Ельскіх ва ўрочышчы [[Вёска Дудзічы, Пухавіцкі раён#.D0.9C.D0.BE.D0.B3.D1.96.D0.BB.D0.BA.D1.96|Кобань]]. Фота 2014 г.]] [[File:Pomnik Alene Jelskaj.JPG|thumb|Помнік (магільная пліта) на магіле Гелены Ельскай (з роду Калячынскіх) на сямейным пахаванні Ельскіх ва ўрочышчы Кобань. Фота 2014 г.]] Перад смерцю Аляксандр Ельскі цяжка захварэў, але прасіў, каб лекара не звалі, кажучы: ''«Ніводзін Ельскі не пражыў болей чым 82 гады»''<ref name="ReferenceH"/>. Прасіў, каб пахавалі сціпла, без марнатраўства<ref name="ReferenceH"/>. Невядома, ці захаваўся тэстамент Аляксандра Ельскага. Вядома толькі, што Ельскі шкадаваў, што расійскія законы не дазваляюць яму споўніць сваю старую задуму: усе свае грошы памясціць такім спосабам, каб за іх пасля смерці Ельскага можна было наладзіць карысную для вакольных вёсак установу — ратунковы камітэт, бальніцу ці іншую дапаможную грамадскую ўстанову<ref>''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 68, 69.</ref> Памёр 27 жніўня (10 верасня) 1916 г. у сваім маёнтку [[Вёска Замосце, Пухавіцкі раён|Замосце]] ([[Ігуменскі павет, Расійская імперыя|Ігуменскі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская імперыя]]) і быў пахаваны на сямейным пахаванні сям’і Ельскіх ва ўрочышчы [[Вёска Дудзічы, Пухавіцкі раён#Могілкі|Кобань]] (каля [[Вёска Дудзічы, Пухавіцкі раён|вёскі Дудзічы]]), дзе знаходзяцца магілы ў тым ліку бацькоў Аляксандра Ельскага — Караля Ельскага і яго жонкі Гелены<ref name="ReferenceB"/>. У апошні шлях нястомнага гаспадара маёнтка Замосце праводзіў у большасці сваёй мясцовы люд<ref name="ReferenceH"/>. З цягам часу дакладнае месца пахавання Аляксандра Ельскага на ўзгорку ва ўрочышчы Кобань згубілася і не знойдзена дагэтуль; магільная пліта была зрушана і не адпавядае месцу пачатковага пахавання Аляксандра Ельскага<ref>''Pierzyńska-Jelska, E.'' Non omnos moralis // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 39, 42.</ref> == Ушанаванне памяці == [[File:Memorial plaque on ex-building of Minsk provincial gymnasium - 2008 AD.JPG|150px|thumb|Мемарыяльная дошка на былым будынку [[Мінская губернская гімназія|мінскай гімназіі]], дзе вучыўся Аляксандр Ельскі. Фота 2008 г.]] Мастак [[Ігнат Урублеўскі]] зрабіў у [[1888]] г. прыжыццёвы малюнак-партрэт Аляксандра Ельскага. З гэтага малюнка пазней быў адліты памятны медаль Аляксандра Ельскага<ref name="Аляксандр Ельскі"/>. Пасля смерці Аляксандра Ельскага [[Антон Іванавіч Луцкевіч|Антон Луцкевіч]] апублікаваў у канцы [[1916]] г. у [[Вільнюс|віленскай]] беларускай газеце [[Гоман (1916)|''«Homan»'' («Гоман»)]] свой некралог «Аляксандр Ельскі», у якім пахвальна ацаніў дзейнасць Ельскага і падзякаваў за маральную і фінансавую падтрымку новаму пакаленню дзеячоў беларускамоўнай культуры: ''«Ельскі шчыра кахаў родны край і лічыў, што павіннасць жыхароў нашай зямліцы — працаваць дзеля лепшай долі гэтай апошняй. Яшчэ ў 80-х і 90-х гадах ён пісаў аб гэтым у стаццях, друкаваных у пецярбурскай польскай газеце „Kraj“. <…> не маючы прылучыць свае слабеючыя сілы да работы „маладых“, ён у пастаяннай перапісцы з імі пасылаў ім свае ўвагі і рады, прызываючы да асцярожнасці, разважлівасці і хрысціянскага мілавання нават сваіх ворагаў. Калі ж для грамадкі беларускіх працаўнікоў наступалі цяжкія моманты, ён спяшаўся і з матэрыяльнай помаччу, давяраючы ім свае зберажоныя грошы»''<ref>''Луцкевіч, А.'' [http://kamunikat.org/download.php?item=10103-1.pdf&pubref=10103 Выбраныя творы: праблемы культуры, літаратуры і мастацтва]… С. 4, 31—32.</ref>. [[Рамуальд Зямкевіч]] у [[1919]] г. напісаў пра значнасць асобы Аляксандра Ельскага: ''«Будучы гісторык краю, калі будзе штудзіраваць заняпад [[Беларусы|беларускага народа]] ў часе цёмнай цемры рэакцыі, ад [[1861]] да [[1905]] г., не можа абмінуць ніводнага друкаванага радка Ельскага. Гэта быў у поўным значэнні маянтковец-грамадзянін, светлая памяць якога асабліва павінна быць шанавана [[Беларусы|беларусамі]]»''<ref>''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 51—52.</ref>. Бо толькі [[Маніфест 17 кастрычніка 1905 года]], выдадзены [[Мікалай II, імператар расійскі|расійскім імператарам]] у ходзе [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|агульнарасійскай рэвалюцыі 1905—1907 гадоў]], прадаставіў свабоду выкарыстання любой мовы і свабоду друку ў [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]], што значна паскорыла працэс фарміравання прафесійнай беларускамоўнай мастацкай культуры. Выйшлі ўспаміны пляменніка Аляксандра Ельскага — Уладзіслава Ельскага (1859—1946) «На зямлі продкаў»<ref>''Ельскі У.'' На зямлі продкаў / Уклад. Уладзімір Мархель, перакл. з польск. Ірыны Марачкінай // Шляхам гадоў. — Мінск, 1993. (''Успаміны захоўваліся ў нашчадкаў Ельскіх, ніколі не выдаваліся.'')</ref>, дзе між іншым згадваецца Аляксандр Ельскі, падрабязнасці яго жыцця і дзейнасці, і ўзнаўляецца радавод Ельскіх. Апублікаваны рэестр (зроблены ў асноўным па памяці ўнукам пісьменніка — Генрыхам Ельскім) калекцый Аляксандра Ельскага<ref>Шляхам гадоў. № 1, 1990.</ref>. У наш час беларускае прыватнае выдавецтва надрукавала два нотныя зборнікі пад назвай «Музыка сям’і Ельскіх» (Караля, Міхала і Аляксандра Ельскіх), а пазней была запісана і аўдыёкасета «Музыка сям’і Ельскіх»<ref>''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 70, 71.</ref>. У [[Мінск]]у ([[Беларусь]]) на будынку былой [[Мінская губернская гімназія|мінскай класічнай гімназіі]] размешчана мемарыяльная дошка з пералікам знакамітых навучэнцаў, дзе ёсць і імя Аляксандра Ельскага<ref>''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 71.</ref>. == Музей «[[Дудуткі]]» == У цяперашняй [[Беларусь|Беларусі]] жыццё і творчасць Аляксандра Ельскага звычайна цікавіла толькі спецыялістаў і аматараў, але апошнім часам, з ростам папулярнасці [[музей матэрыяльнай культуры «Дудуткі»|музея матэрыяльнай культуры «Дудуткі»]] (старадаўняя назва маёнтка Дудзічы), Аляксандрам Ельскім сталі цікавіцца болей<ref>''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 70.</ref>. == Выказванні Аляксандра Ельскага == * «Родная мова ў дакладным значэнні ёсць самая любімая спадчына нацыі; праз яе пасрэдніцтва лягчэй за ўсё пранікнуць у душу нацыі, закрануць пачуцці, праясніць розум, падштурхнуць адпаведную думку, заклікаць да дзеяння, змагацца са страсцямі, стварыць дабрачыннасці!»<ref>''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця // Дзеля блізкіх і прышласці. — Мінск, 1999. — С. 52.</ref>. == Бібліяграфія == * ''Ельскі, А.'' Аберагаючы памяць народа (Скарбы Замосця) / А. Ельскі // Беларусіка — Albaruthenica. Кн. 20. — Мінск, 2001. * ''Ельскі, А.'' Нарыс па гісторыі Мінскай дыяцэзіі / А. Ельскі // «Наша вера». — 2002. — № 4 (22). * ''Ельскі, А.'' Выбранае / А. Ельскі. — Мінск : Беларускі кнігазбор, 2004. — 496 с. * ''Ельскі, А.'' Выбранае / А. Ельскі // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 4. — 2005. — № 2. == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * Гісторыя Беларусі : у 6 т. / рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. — Мінск : Экаперспектыва, 2000—2012. — Т. 4 : Беларусь у складзе Расійскай імперыі (канец XVIII—пачатак XX ст.) / М. Біч [і інш.]. — 2005. — 519 с. * Гісторыя беларускай літаратуры XI—XIX стагоддзяў: у 2 т. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы; навук. рэд. тома У. Мархель, В. Чамярыцкі — Мінск: Беларус. навука, 2010. — Т. 2. Новая літаратура: другая палова XVIII—XIX стагоддзе. — 582 с. * Дзеля блізкіх і прышласці : матэрыялы міжнар. навук.-практ. канф. «Універсітэты Ельскіх» (да 165-годдзя з дня нараджэння Ельскіх), Мінск, 7 кастр. 1999 г. / Бел. ун-т культуры; рэдкал.: (адк. рэд.) А. У. Пазнякоў [і інш.]. — Мінск: Бел. ун-т культуры; рэкламна-выдав. фірма «Ковчег», 1999. — 156 с. * [[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|''Довнар-Запольский, М. В.'']] История Белоруссии / М. В. Довнар-Запольский. — Минск : Беларусь, 2003. — 680 с. * ''Дрозд, Д. М.'' Землевладельцы Минской губернии, 1861—1900 : справочник / Д. М. Дрозд. — Минск : Медисонт, 2010. — 672 с. * ''Дрозд, Д. М.'' Землевладельцы Минской губернии, 1900—1917 / Дмитрий Дрозд. — Минск : Медисонт, 2013. — 694 с. * [[Алесь Мікалаевіч Карлюкевіч|''Карлюкевіч, А.'']] Традыцыі Аляксандра Ельскага ў пухавіцкім краязнаўстве / А. Карлюкевіч // Дзеля блізкіх і прышласці : матэрыялы міжнар. навук.-практ. канф. «Універсітэты Ельскіх» (да 165-годдзя з дня нараджэння Ельскіх), Мінск, 7 кастр. 1999 г. / Бел. ун-т культуры; рэдкал.: (адк. рэд.) А. У. Пазнякоў [і інш.]. — Мінск: Бел. ун-т культуры; рэкламна-выдав. фірма «Ковчег», 1999. — С. 140—149. * [[Святлана Яўгенаўна Куль-Сяльверстава|''Куль-Сяльверстава, С.'']] Лісты Канстанцыі Скірмунт да Аляксандра Ельскага / С. Куль-Сяльверстава, [[Віталь Уладзіміравіч Скалабан|В. Скалабан]] // Дзеля блізкіх і прышласці : матэрыялы міжнар. навук.-практ. канф. «Універсітэты Ельскіх» (да 165-годдзя з дня нараджэння Ельскіх), Мінск, 7 кастр. 1999 г. / Бел. ун-т культуры; рэдкал.: (адк. рэд.) А. У. Пазнякоў [і інш.]. — Мінск: Бел. ун-т культуры; рэкламна-выдав. фірма «Ковчег», 1999. — С. 71—75. * [[Уладзімір Мікалаевіч Кісялёў|''Кісялёў, У.'']] Ельскія на Беларусі / У. Кісялёў // Дзеля блізкіх і прышласці : матэрыялы міжнар. навук.-практ. канф. «Універсітэты Ельскіх» (да 165-годдзя з дня нараджэння Ельскіх), Мінск, 7 кастр. 1999 г. / Бел. ун-т культуры; рэдкал.: (адк. рэд.) А. У. Пазнякоў [і інш.]. — Мінск: Бел. ун-т культуры; рэкламна-выдав. фірма «Ковчег», 1999. — С. 26—32. * [[Андрэй Кіштымаў|''Киштымов, А.'']] Ельские: опыт сельских хозяев (19 — начало 20 вв.) / А. Киштымов // Дзеля блізкіх і прышласці : матэрыялы міжнар. навук.-практ. канф. «Універсітэты Ельскіх» (да 165-годдзя з дня нараджэння Ельскіх), Мінск, 7 кастр. 1999 г. / Бел. ун-т культуры; рэдкал.: (адк. рэд.) А. У. Пазнякоў [і інш.]. — Мінск: Бел. ун-т культуры; рэкламна-выдав. фірма «Ковчег», 1999. — С. 102—118. * [[Арсень Ліс|''Ліс, А.'']] Беларуская ідэя ў кантэксце адраджэння славян. 20-90-я гады XIX стагоддзя / А. Ліс // Цяжкая дарога свабоды: артыкулы, эцюды, партрэты / А. Ліс. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1994. — С. 3—27. * [[Антон Іванавіч Луцкевіч|''Луцкевіч, А.'']] [http://kamunikat.org/download.php?item=10103-1.pdf&pubref=10103 Выбраныя творы: праблемы культуры, літаратуры і мастацтва] / Антон Луцкевіч; уклад., прадм. , камэнт., індэкс імёнаў, пер. з пол. і ням. А. Сідарэвіча. — Мінск : Кнігазбор, 2006. — 460 с. * ''Марачкіна, І.'' Руплівец з Замосця / І. Марачкіна // Дзеля блізкіх і прышласці : матэрыялы міжнар. навук.-практ. канф. «Універсітэты Ельскіх» (да 165-годдзя з дня нараджэння Ельскіх), Мінск, 7 кастр. 1999 г. / Бел. ун-т культуры; рэдкал.: (адк. рэд.) А. У. Пазнякоў [і інш.]. — Мінск: Бел. ун-т культуры; рэкламна-выдав. фірма «Ковчег», 1999. — С. 50—71. * [[Уладзімір Іосіфавіч Мархель|''Мархель, У.'']] «Кніга для запісу…», або 234 аўтографы / У. Мархель // Дзеля блізкіх і прышласці : матэрыялы міжнар. навук.-практ. канф. «Універсітэты Ельскіх» (да 165-годдзя з дня нараджэння Ельскіх), Мінск, 7 кастр. 1999 г. / Бел. ун-т культуры; рэдкал.: (адк. рэд.) А. У. Пазнякоў [і інш.]. — Мінск: Бел. ун-т культуры; рэкламна-выдав. фірма «Ковчег», 1999. — С. 5—26. * ''Пугачова, С.'' Невядомы зборнік А. К. Ельскага з асабістай бібліятэкі Э. Ажэшкі ў фондах Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі / С. Пугачова // Дзеля блізкіх і прышласці : матэрыялы міжнар. навук.-практ. канф. «Універсітэты Ельскіх» (да 165-годдзя з дня нараджэння Ельскіх), Мінск, 7 кастр. 1999 г. / Бел. ун-т культуры; рэдкал.: (адк. рэд.) А. У. Пазнякоў [і інш.]. — Мінск: Бел. ун-т культуры; рэкламна-выдав. фірма «Ковчег», 1999. — С. 85—91. * ''Раюк, А.Р.'' [http://imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_26.pdf Чэшскі вопыт адраджэння ў асэнсаванні каталіцкіх дваран-кансерватараў Беларусі ў канцы ХІХ – пачатку ХХ ст.] / А.Р. Раюк // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі ; навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск : Права і эканоміка, 2019. — Вып. 26. — С. 307—312. * ''Сільнова, Л.'' Ельскі, Ельскага, Ельскаму… / Л. Сільнова // Дзеля блізкіх і прышласці : матэрыялы міжнар. навук.-практ. канф. «Універсітэты Ельскіх» (да 165-годдзя з дня нараджэння Ельскіх), Мінск, 7 кастр. 1999 г. / Бел. ун-т культуры; рэдкал.: (адк. рэд.) А. У. Пазнякоў [і інш.]. — Мінск: Бел. ун-т культуры; рэкламна-выдав. фірма «Ковчег», 1999. — С. 76—85. * [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|''Смалянчук, А. Ф.'']] Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 — люты 1917 г. / А. Ф. Смалянчук. — Санкт-Пецярбург : Неўскі прасцяг, 2004. — 406 с. * [[Анатоль Тарасавіч Федарук|''Федорук, А.'']] Старинные усадьбы Ельских на Минщине / А. Федорук // Дзеля блізкіх і прышласці : матэрыялы міжнар. навук.-практ. канф. «Універсітэты Ельскіх» (да 165-годдзя з дня нараджэння Ельскіх), Мінск, 7 кастр. 1999 г. / Бел. ун-т культуры; рэдкал.: (адк. рэд.) А. У. Пазнякоў [і інш.]. — Мінск: Бел. ун-т культуры; рэкламна-выдав. фірма «Ковчег», 1999. — С. 119—129. * [[Захар Васільевіч Шыбека|''Шыбека, З.'']] Нарыс гісторыі Беларусі (1795—2002) / З. Шыбека. — Мінск : Энцыклапедыкс, 2003. — 490 с. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Polacy-mińszczanie z kręgu Mińskiego Towarzystwa Rolniczego / R. Jurkowski // Знакамітыя мінчане : Матэрыялы VI Беларуска-польскай навук. канф., Мінск, 9 лістап. 2005 г. / Бел. дзярж. пед. ун-т імя М. Танка; рэдкал. А. Вялікі [і інш.]; навук. рэд. А. Вялікі і З. Вінніцкі. — Мінск: БДПУ, 2005. — С. 80—108. * ''Pierzyńska-Jelska, E.'' Non omnos moralis / E. Pierzyńska-Jelska // Дзеля блізкіх і прышласці : матэрыялы міжнар. навук.-практ. канф. «Універсітэты Ельскіх» (да 165-годдзя з дня нараджэння Ельскіх), Мінск, 7 кастр. 1999 г. / Бел. ун-т культуры; рэдкал.: (адк. рэд.) А. У. Пазнякоў [і інш.]. — Мінск: Бел. ун-т культуры; рэкламна-выдав. фірма «Ковчег», 1999. — С. 36—42. * [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|''Woyniłłowicz, E.'']] Wspomnienia. 1847—1928 / E. Woyniłłowicz. — Wilno : Józef Zawadzki, 1931. — Cz. 1. — 368 s. * [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|''Войнилович, Э.'']] [http://pawet.net/files/woynillowicz.pdf Воспоминания / Э. Войниллович; пер. с польск., общ. ред. В. Завальнюка.] — Мн.: Издание Минской римо-католической парафии св. Симона и Елены, 2007. — 380 с. — 250 экз. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [[Адам Восіпавіч Мальдзіс|''Мальдзіс, А.'']] [http://karotkizmest.by/беларуская-літаратура/іншае/літаратары-хіх-стагоддзя/аляксандр-ельскі.html Аляксандр Ельскі] // karotkizmest.by * [http://adradjency.narod.ru/zmagary/elski.html ЕЛЬСКІ Аляксандр Карлавіч] // adradjency.narod.ru * [https://belarusianheroes.com/alyaksandr.elski Аляксандр Ельскі] // belarusianheroes.com * [http://pawet.net/library/history/bel_history/_articles/elski/Ельскі_А._З_Геаграфічнага_слоўніка.html Ельскі А. З Геаграфічнага слоўніка] // pawet.net {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ельскі Аляксандр}} [[Катэгорыя:Удзельнікі Крымскай вайны]] [[Катэгорыя:Гісторыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Літаратуразнаўцы Беларусі]] [[Катэгорыя:Краязнаўцы Беларусі]] [[Катэгорыя:Беларускамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Беларускамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Польскамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Ельскія|Аляксандр Каралевіч]] [[Катэгорыя:Члены Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] cy1c589fcfo40oxtt6x4nh79kn741bp Ліверпул 0 28542 4194415 4017826 2022-08-26T03:00:07Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Ліверпул |арыгінальная назва = Liverpool |краіна = Вялікабрытанія |герб = Coat of arms of Liverpool City Council.png |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Liverpool Montage.jpg |lat_dir =N |lat_deg =53 |lat_min =25 |lat_sec = |lon_dir =W |lon_deg =3 |lon_min =0 |lon_sec = |CoordAddon = type:city |памер карты краіны = 200 |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |выгляд рэгіёна = |рэгіён = Англія |рэгіён у табліцы = Англія |выгляд раёна = |раён = |раён у табліцы = |выгляд абшчыны = |абшчына = |абшчына ў табліцы = |унутранае дзяленне = |выгляд раздзела = |глава = |дата падставы = |першае згадванне = 1190 |ранейшыя імёны = |статус з = 1889 |плошча = 111,84 |выгляд вышыні = вышыня НУМ |вышыня цэнтра НП = |клімат = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 441,4 |год перапісу = 2002 |шчыльнасць = |агламерацыя = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |этнохороним = |гадзінны пояс = |DST = ёсць |тэлефонны код = +44-(0)151 |паштовы азначнік = |паштовыя азначнікі = |аўтамабільны код = |выгляд ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Liverpool |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = }} '''Ліверпул'''<ref>Паводле БЭ ў 18 тамах. Т.9, Мн., 1999</ref> ({{lang-en|Liverpool}}) — горад у [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], у [[Гарадская агламерацыя|канурбацыі]] [[Мерсісайд]], порт на паўночна заходнім узбярэжжы [[Англія|Англіі]]. Насельніцтва 441 477 чалавек ([[2002]]). У горадзе базуюцца дзве вядомыя [[футбол]]ьныя каманды, выступоўцы ў [[Англійская Прэм’ер-Ліга|англійскай Прэм’ер-лізе]] — «[[ФК Ліверпул|Ліверпул]]» і «[[ФК Эвертан|Эвертан]]». У Ліверпулі адбыўся спуск двух знакамітых лайнераў — «[[Тытанік]]а» і «[[Брытанік, карабель|Брытаніка]]». == Геаграфія == Горад размешчаны да поўначы ад вусця ракі [[Рака Мерсі|Мерсі]]. == Гісторыя == На месцы цяперашняга горада ў [[1190]] г. існавала паселішча пад назвай Ліверпул (Liuerpul), што азначала «каламутны вадаём». Некаторыя даследчыкі ў якасці варыянту этымалогіі прыводзяць слова 'elverpool' — вадаём з вуграмі. У сярэдзіне XVI стагоддзя насельніцтва Ліверпуля складала прыблізна 500 чалавек. У [[1571]] г. жыхары мястэчка паслалі каралеве Лізавеце слёзную петыцыю аб дачы ім субсідый. У [[1644]] г. у час грамадзянскай вайны Ліверпуль быў у васямнаццацідзённай аблозе. У XVIII стагоддзі дзякуючы развіццю амерыканскіх калоній Вялікабрытаніі значэнне Ліверпуля як порта на заходнім узбярэжжы стала расці. У [[1715]] г. тут быў збудаваны першы ў Англіі партовы док. На пачатак XIX стагоддзя праз Ліверпул праходзіла каля 40 % сусветнага гандлёвага трафіку. Статут горада Ліверпуль атрымаў у 1880 г. У наступным ён працягваў дынамічна развівацца. [[Выява:Situationsplan von Liverpool.jpg|thumb|left|Карта 1880 г.]] [[4 лютага]] [[1893 год у гісторыі метрапалітэна|1893]] у горадзе быў адкрыты надземны метрапалітэн (працаваў да [[1956 год у гісторыі метрапалітэна|1956]]). У 1960-х Ліверпул становіцца адным з найпапулярнейшых цэнтраў моладзевай культуры. Самым знакамітым культурным феноменам, якія нарадзіліся тут, стаў гурт [[Beatles]]. == Славутасці == === Музеі === * [[Ліверпульскі музей]] (Liverpool Museum) * [[Галерэя Тэйт]] [http://www.tate.org.uk/home/default.htm] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080926104440/http://www.tate.org.uk/home/default.htm |date=26 верасня 2008 }} * [[Музей ліверпульскага побыту]] (Museum of Liverpool Life) == Гарады пабрацімы == * [[Адэса]], [[Украіна]] == Вядомыя асобы == * [[Джордж Стабс]] * [[Уэйн Руні]] * [[Джон Уінстан Она Ленан|Джон Ленан]] * [[Пол Мак-Картні|Пол МакКартні]] * [[Джордж Харысан]] * [[Рынга Стар]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{commons|Liverpool}} * [http://www.liverpool.gov.uk/ Liverpool City Council] * [http://www.liverpoolpictorial.co.uk/ Liverpool Pictorial] * [http://www.liverpool08.com/root/index.asp Liverpool: European Capital of Culture 2008] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20050712233323/http://www.liverpool08.com/root/index.asp |date=12 ліпеня 2005 }} * [http://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1150 UNESCO citation] * [http://www.mersey-gateway.org/ Port Cities Liverpool] * [http://members.ispwest.com/ronsmith/liverpool/intro.htm Ron’s Liverpool] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20061205202820/http://members.ispwest.com/ronsmith/liverpool/intro.htm |date=5 снежня 2006 }} * [http://www.evertonfc.com/ Everton FC] {{Сіці Вялікабрытаніі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Англіі]] [[Катэгорыя:Ліверпул| ]] 6rir0nm8lbaft1a5vrz39lkji32gx6j Русь (назва) 0 31119 4194083 3259267 2022-08-25T13:51:13Z Zemant 13613 /* Палітызацыя */ wikitext text/x-wiki {{значэнні|Русь}} '''Русь''' (верагодна, ад скандынаўскага кораню *''roρs-'') — [[назва]] і [[саманазва]] сярэднявечнага [[Русь|дзяржаўнага ўтварэння]] на землях [[усходнія славяне|усходнеславянскага]] засялення; пазней назва распаўсюдзілася на самі землі і на іх славянскае насельніцтва; адсюль такія назвы, як «Расія», «Беларусь» і пад. Назва «русь» сустракаецца ва ўсходнеславянскіх крыніцах з 9 ст., і ўзнікла, відаць, у [[Ноўгарадская зямля|Ноўгарадскай зямлі]]. Пытанне паходжання назвы з'яўляецца асобным ад пытання паходжання старажытнарускай дзяржавы і ад замацавання назвы за пэўнай тэрыторыяй або этнасам. Усе гэтыя пытанні моцна палітызаваныя з 18 ст. і часта разглядаюцца з пазанавуковых пазіцый. == Актуальная тэорыя == За час вывучэння паходжання назвы Русь прапаноўваліся славянскія, старажытнарускія, гоцкія, шведскія, іранскія, яфетычныя і іншыя варыянты. Канчатковае развязанне не было прапанавана, але за гэты час адносна слова «русь» былі зробленыя дзве ''дастаткова пэўныя'' высновы: яно не было саманазвай славянаў; яно не было назвай якога-небудзь паўднёвага саюза ўсходнеславянскіх плямёнаў у час фарміравання ранніх дзяржаўных аб'яднанняў. У пач. 21 ст. шырокапрызнанай тэорыяй з'яўляецца развіццё [[палітонім]]а-[[этнонім]]а «Русь» у некалькі этапаў: 1. Пачатковым значэннем слова было, відаць, «войска, дружына», але магчымыя і вузейшыя значэнні «каманда баявога карабля, вясляры» ці «пешае войска, апалчэнне». Да гэтых значэнняў летапіснага «русь» найбліжэй фінскае ''ruotsi'', старажытнаісландскае ''roρs'', рунічнае ''ruþ''. Назва склалася на паўночна-усходніх землях, населеных славянамі і фіна-уграмі, дзе так называлі скандынаваў з веславых суднаў; слова паходзіла ад скандынаўскага кораню ''*roρs-'' і было, магчыма, своеасаблівым [[этнонім]]ам. Пазней адбыўся перанос назвы на княжацкія дружыны, бо ў іх складзе было шмат прафесійных воінаў-скандынаваў. 2. Назва пашырылася на збіральнікаў даніны (адной з традыцыйных функцый дружыны быў збор даніны) і ў выніку пачынае азначаць шырэйшы, надпляменны грамадскі слой, кансалідаваны вакол князя; прадстаўнікоў дружыны, купецтва, баярска-княжацкай адміністрацыі; але захоўваецца і ранейшае, вузейшае значэнне слова — «дружына».<ref>Думка пра этап сацыяльнай функцыі назвы абгрунтоўвалася, напрыклад, [[Г. Ф. Кавалёў|Г. Ф. Кавалёвым]].</ref> Яшчэ ў 11 ст. «русин» у «Рускай праўдзе» [[Яраслаў Мудры|Яраслава Мудрага]] — гэта «''гридин, любо коупчина, любо ябетник, любо мечник''»<ref name=kirp3/>. 3. Перанос назвы варажскай русі на ўсходніх славянаў, зямлю, населеную імі, пазней і на ўсходнеславянскае дзяржаўнае ўтварэнне, створанае пры ўдзеле скандынаваў — Кіеўскую Русь. Такі перанос адбыўся, відаць, на працягу 9 — 10 ст.<ref name=kirp3>Кирпичников А. Н., Дубов И. В., Лебедев Г. С. Русь и варяги: Русско-скандинавские отношения домонгольского времени // Славяне и скандинавы. М., 1986, С. 202—205, як працыт. у: Данілеўскі, С.59—61.</ref>. Не выключана, што [[амафанія|амафанічныя]] ці блізкія па гучанні [[тапонім]]ы і [[этнонім]]ы з каранямі ''*ros-'' / ''*rus-'', якія сустракаюцца ў старажытнарускіх, грэчаскіх, скандынаўскіх, гоцкіх, лацінска- і арабамоўных крыніцах маглі мець рознае паходжанне і толькі пазней былі [[кантамінацыя|кантамінаваныя]]. Гэта магло стварыць дадатковыя цяжкасці ў вывучэнні пачатковых значэнняў такіх тэрмінаў. Галоўныя праблемы актуальнай тэорыі: назвай азначаюць прадстаўнікоў розных народаў; слова не сустракаецца ў скандынаўскіх крыніцах; незразумела, чаму запазычана было менавіта гэтае слова, а не «[[варагі]]» (якое таксама не сустракаецца ў скандынаўскіх крыніцах); калі слова скандынаўскае, то чаму не атрымала ва ўсходнеславянскім ужытку атрымала формы множнага ліку (як для ўсіх іншых народаў Еўропы). == Палітызацыя == Навуковы разгляд пытання значна ўскладнены яго палітызацыяй ({{далей|*}}: «[[нарманізм]]»). Так, настойліва шукаліся славянскія карані назвы, асабліва ў вядомых тапонімах ([[рака Рось, прыток Дняпра]] — [[М. М. Ціхаміраў]], паселішча [[Старая Руса|Руса/Старая Руса]], востраў Руяна/Руген). У ліку актыўных прыхільнікаў такой тэорыі быў [[Б. А. Рыбакоў]]. Рабіліся спробы ([[О. Н. Трубачоў]], [[Д. Л. Таліс]], [[Д. Т. Беразавец]]) звязаць назву Русь з крымскімі [[тапонім]]амі [[готы|гоцкага]] паходжання — «Расатар», «Рукуста», «Rogastadzans» [[Іардан, гісторык|Іардана]] і інш. Але лінгвістычныя абгрунтаванні такіх тэорый прызнаюцца непераканаўчымі. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Данілеўскі 1998}} {{DEFAULTSORT:Русь}} [[Катэгорыя:Кіеўская Русь]] b0vaxrrdgwa6m0dg9obysua3nay40d6 Аляксандр Уладзіслававіч Аскерка 0 32532 4194172 4169738 2022-08-25T15:52:34Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Аскерка}} {{ДД | беларускае імя = Аляксандр Уладзіслававіч Аскерка | поўнае імя = Аляксандр-Юсцініян Уладзіслававіч Аскерка | арыгінальнае імя = | партрэт = Alaksandar Justynijan Askierka. Аляксандар Юстыніян Аскерка (XIX).jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Oskierka.svg | шырыня герба = | подпіс герба= Герб «[[Герб «Мурдэліа»|Мурдэліа]]» <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул = [[Паўстанцкі начальнік Вільні]] | парадак = | перыядпачатак = [[1863]] | перыядканец =[[1863]] | перыяд праўлення = | папярэднік = няма (''пасада заснавана)'' | пераемнік = [[Уладзіслаў Юліянавіч Малахоўскі]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род = | бацька = | маці = Ядвіга Вінцэнтаўна Гечэвіч | муж = | жонка = | дзеці = Ядвіга, Сафія (1873—1953), Марыя (1878—1961) | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Аляксандр Уладзіслававіч Аскерка''' ({{lang-pl|Aleksander Oskierka}}, {{lang-ru|Александр Владиславович Оскерка}}), [[1830]], маёнтак [[Вёска Рудакоў, Стралічаўскі сельсавет|Рудакоў]] [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]], [[Мінская губерня]], [[Расійская імперыя]] — 11(24).1.[[1911]], мястэчка [[Відзы Лаўчынскія]], [[Нова-Аляксандраўскі павет]], [[Ковенская губерня]], [[Расійская імперыя]], — грамадскі дзеяч, адзін з кіраўнікоў [[Паўстанне, 1863-1864|паўстання 1863—1864 гадоў]], публіцыст, выдавец. У [[1862]] г. арганізаваў у [[горад Варшава|Варшаве]] выданне [[беларуская мова|беларускамоўнага]] буквара-катэхізіса ''«Элементаж для добрых дзетак-каталікоў»''. == Біяграфія == === Паходжанне === Належаў да старажытнага каталіцкага шляхецкага роду [[Род Аскеркаў|Аскеркаў]] герба «Мурдэліа». Яго род некалькі пакаленняў адносіўся да рэгіянальнай эліты [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага]] і [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкага паветаў]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]. З’яўляўся праўнукам [[кашталяны менскія|менскага кашталяна]] (1777—1779) графа [[Адам Міхал Ракіцкі|Адама-Міхала Францавіча-Антоніевіча Ракіцкага]], уласніка [[Брагін]]а. Нарадзіўся ў сям’і Уладзіслава Ігнатавіча Аскеркі (1793—не жыў у 1834) і Ядвігі Вінцэнтаўны Гечэвіч (1805—?), якая была дачкой [[Губернатары Мінскай губерні|мінскага губернатара]] (1818—1831) [[Вінцэнт Янавіч Гечэвіч|Вінцэнта Янавіча Гечэвіча]] (1770—1840). Яго поўнае імя, дадзенае пры хросце, было Аляксандр Юсцініян. Бацька быў уласнікам маёнткаў Рудакоў у Рэчыцкім павеце і Раеўшчына ў [[Вілейскі павет (Расійская імперыя)|Вілейскім павеце]]. З інвентарнага вопісу маёнтка Рудакоў, складзенага 1 лістапада 1844 г., вядома, што ён адносіўся да Рэчыцкага павета і ўключаў вёску Рудня (13 сем’яў сялян). Вопіс быў складзены на валоданне маёнткам нашчадкамі маянткоўца — Сафіі, Генрыка (Генрыка-Юсціна), Аляксандра (Аляксандра-Юсцініяна) Уладзіслававічаў Аскеркаў. У іх уладанні былі занесены і фальваркі Мокіш (27 сем’яў) і Бабчын (40 сем’яў) у Рэчыцкім павеце, што былі іх спадчынай ад іх бабкі — графіні Ізабелы Адамаўны-Міхалаўны Ракіцкай, дачкі [[кашталяны менскія|менскага кашталяна]] (1777—1779) графа [[Адам Міхал Ракіцкі|Адама-Міхала Францавіча-Антоніевіча Ракіцкага]]. Усяго ў маёнтку ў 1844 г. лічылася 7 157 дзесяцін зямлі, 492 мужскіх і 466 жаночых душ. Акрамя таго ва Уладзіслава меўся яшчэ адзін сын Іпаліт-Эдмунд Уладзіслававіч Аскерка (1825—?), які, напэўна, памёр у маленстве, калі адсутнічаў у спісе спадчыннікаў. Уладзіслаў Ігнатавіч Аскерка спачатку насіў тытул рэчыцкага падкаморыца, бо яго бацька Ігнат Ежавіч Аскерка (1758—1803), ажэнены з графіняй Ізабелай Ракіцкай, быў паслядоўна рэчыцкім гродскім суддзёй (1786—1793), рэчыцкім судовым падстаростам (1789—1795), рэчыцкім падстаростам (1797—1802), рэчыцкім павятовым падкаморым (1802—1803) і, паводле сведчання («крэдэнса») генерал-лейтэнанта і рэчыцкага судовага старосты графа Юзафа Міхалавіча Юдыцкага, яшчэ і шамбялянам (упам. 1786 г.) караля [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава-Аўгуста]]. Сам жа Уладзіслаў Ігнатавіч Аскерка ў расійскія часы быў выбраны на дваранскіх выбарах у Мінску на дваранскую пасаду засядацеля І-га дэпартамента [[Галоўны Суд Мінскай губерні|Галоўнага Суда Мінскай губерні]] (упам. 1817 г.), а пазней выбіраўся на дваранскіх выбарах на пасаду рэчыцкага павятовага падкаморыя (упам. 1829 г.). === Адукацыя і служба === У юнацтве Аляксандр Аскерка вучыўся ў [[Горад Вільнюс|Вільні]] ў «прыватным пансіёне». Скончыў [[Пецярбургскі ўніверсітэт|Санкт-Пецярбургскі ўніверсітэт]], а пасля гэтага ў 1853—1857 служыў у грэнадзёрскім палку імя (прускага) караля Фрыдрыха-Вільгельма, быў на варце балтыйскіх берагоў падчас [[Крымская вайна|Крымскай вайны]] (1853—1855). Звольніўся з вайсковай службы «па хваробе» у рангу паручніка і пасяліўся ў сваім спадчынным маёнтку Раеўшчына ў Вілейскім павеце (маёнтак Рудакоў у Рэчыцкім павеце пасля смерці бацькі па спадчыне перайшоў да старэйшага яго брата Генрыка Уладзіслававіча Аскеркі) і пачаў кар’еру грамадскага дзеяча. === Праца над сялянскай рэформай === Вылучаўся ліберальнымі поглядамі, падчас падрыхтоўкі сялянскай рэформы па адмене прыгону працаваў з [[30 жніўня]] [[1858]] г. у [[Мінскі губернскі камітэт па сялянскіх справах|Мінскім губернскім камітэце па сялянскіх справах]] (1858—1861) — быў не выбраны дваранамі ад павета, а прызначаны [[Губернатары Мінскай губерні|мінскім губернатарам]] (1858—1861) [[Эдуард Фёдаравіч Келер|Эдуардам Келерам]] у камітэт (разам з маянткоўцам [[Мінскі павет, Расійская імперыя|Мінскага павета]] графам [[Фларыян Ксаверавіч Ржавускі|Фларыянам Ржавускім]]) у ліку двух прадстаўнікоў ад губернскай улады. Браў удзел у працы [[рэдакцыйныя камісіі|рэдакцыйных камісій]] у [[Пецярбург|Санкт-Пецярбургу]], а з [[1861]] г. працягваў рыхтаваць умовы правядзення сялянскай рэформы ўжо ў [[Вільня|Вільні]] — быў членам установы па сялянскіх справах. Як і многія дваране-маянткоўцы літоўска-беларускіх губерняў, якія распрацоўвалі праект сялянскай рэформы для цара, быў праціўнікам надзялення сялян зямлёй пасля адмены прыгону. У друку прапагандаваў ідэю земскага крэдыту. Быў супрацоўнікам [[Віленская археалагічная камісія|Віленскай археалагічнай камісіі]] і камісіі, якая займалася апекаю над дзецьмі. === Удзел у Студзеньскім паўстанні (1863—1864) === Напярэдадні [[Паўстанне, 1863-1864|Студзеньскага паўстання (1863—1864)]] увайшоў у склад [[Белыя, паўстанне 1863—1864 гадоў|групоўкі «белых»]] і стаў адным з яе актыўных кіраўнікоў у Літве і Беларусі. У газеце [[Kurier Wileński (1840)|«Kurier Wileński»]] прапагандаваў неабходнасць стварэння сельскіх школ і бібліятэк для беларускага, польскага і літоўскага насельніцтва, якое пражывала ў [[Віленская губерня|Віленскай губерні]]. У [[1862]] г. арганізаваў у [[Варшава|Варшаве]] выданне «тыражом кнігарні Цэльса Лявіцкага ў будынку Тэатра» у друкарні К. Кавалеўскага [[беларуская мова|беларускамоўнага]] буквара-катэхізіса ''«Элементаж для добрых дзетак-каталікоў»''. На 40 старонках брашуры змяшчаўся алфавіт, азы арыфметыкі і асноўныя рэлігійныя павучанні, сярод якіх: «Старайся, каб дзеткі твае вучыліся <…> чытаць і пісаць». Відавочна, пасля апублікавання Маніфесту 19 лютага 1861 г. аб адмене прыгону, каб забяспечыць эканамічныя інтарэсы шляхты ад яго стратных наступстваў, Аскерка стварыў і ўзначаліў [[Літоўскае земскае крэдытнае таварыства]] (ЛЗКТ). Меркавалася, што членамі яго стануць усе дваране-землеўладальнікі літоўска-беларускіх губерняў і такім чынам у рамках арганізацыі, непадкантрольнай дзяржаве, будуць аб’яднаныя землі і фінансы краіны. Гэта, побач з чаканым дыпламатычным ціскам з боку Велікабрытаніі і Францыі, быў адзін з тых мірных спосабаў дасягнення незалежнасці ад Расійскай імперыі, на якія спадзяваліся члены групоўкі «белых» у Літве і Беларусі. Гісторык С. П. Марозаў падаў архіўныя звесткі, паводле якіх ЛЗКТ, магчыма, не ад самога заснавання, але было сапраўдным цэнтрам падрыхтоўкі паўстання, а ў выпадку яго перамогі стала б гатовым урадам для адноўленага Вялікага Княства Літоўскага. Даследчык прывёў меркаванне нейкага чыноўніка з царскай адміністрацыі С. Крэйца, які ў другой палове 1860-х гг. рыхтаваў да выдання выкрывальныя матэрыялы пра Аляксандра Аскерку: «если разобрать деятельность этого ''мирного революционера'' [Оскерки] и его намерения, они окажутся несравненно выше всех подвигов Сераковских, Звиждовских и Калиновских. Пресловутый воевода Сераковский просто приехал на готовое уже восстание, которого ни повести, ни поддержать не сумел. Калиновский <…> это был полусумасшедший человек, одарённый сильною волею, известной дозой ума и так называемой мужицкой хитростью <…>. Он стремился к осуществлению ''какой-то идеальной Литвы из простого народа'' <…>». Гэта ацэнка праціўніка. А вось характарыстыка [[Якуб Казімір Станіслаў Гейштар|Якуба Гейштара]] (1827—1897), які быў знаёмы з Аскеркам з [[1846]] г. і моцна паўплываў на яго погляды. З урыўка становіцца зразумелым, чаму кандыдатура Аскеркі афіцыйна прапаноўвалася ў будучы Нацыянальны ўрад. {{цытата|То быў чалавек замкнёны ў сабе, спакойны, халодны. Розум вялікі, погляд ясны, цвярозы, упартасць у працы непараўнальная, амбіцыя вялікая, але не кідкая, здольная вычэкваць, бо ўпэўненая ў сабе. Да апладысментаў не прагны, хоць імкнецца міжволі да прыцягнення на свой бок усіх, бо ніколі нікому востра не супярэчыў. Пачуццё моцнае, але ўмее падпарадкоўваць яго абавязку. Перад ніякай асабістай ахвярай не адступае, але халоднакроўна падпіша кожны прысуд. Пры тым, аднак, бракуе ініцыятывы, жыватворнага духу; натура болей пасіўная, але з уменнем прысвоіць чужую ідэю і лепей яе выканаць, чым тыя, хто яе падаў, бо крытычна яе ацэніць і настойліва давядзе да выканання. Меркаванне пра людзей і іх веданне даволі добрае, не спакушаецца бачнасцямі, пясцётнасцямі не забаўляецца, але ўмее быць добрым прыяцелям, мужам, бацькам і сынам. З яго пасіўным, чакальным характарам заўсёды і ўсюль можна быць карысным, але найменей у рашучыя хвіліны. У яго самастойныя погляды, у здольнасці вядзення самым чаго-небудзь не веру, але нават як міністр змог бы ўтрымацца і ні адну партыю супраць сябе канчаткова не настроіць… Ва Усолі [Аскерка] казаў, што ўдзелам у арганізацыі і паўстанні абавязаны мне. Але ні на хвіліну ён не вагаўся, не падманваўся, бачыў, што гэта не забаўка, дарога да смерці без розгаласу, без славы! У справе сялянскай быў прыхільнікам вызвалення з прыгону, у грамадзянскай сферы найлепшым працаўніком, чынным апекуном дзяцей [памерлага] Сыракомлі. Калі я поруч з іншымі, мажліва, быў жыватворным духам грамадзянскай арганізацыі, то ён быў галавой, якая ўпарадкоўвала, а ў значнай частцы рукой, якая найбольш працавала. Адмоўнай рысай у Аляксандры была заўжды тая залішняя пасіўнасць, спадзяванне на час. Ён і [[Францішак Далеўскі|Францішак [Далеўскі]]] — то дзве крайнасці. Францішак ні з чым не ішоў на кампраміс, Аляксандр ні з кім не ўспыляў}}. Той жа Якуб Гейштар заўважаў яшчэ, што Аскерка «доўгі час не быў для грамадства сімпатычны, пакуль шчырай працай, адданасцю справе не пераканаў усіх у сваёй высакароднай душы і вялікай карыснасці». У канцы лютага [[1863]] г. увайшоў у склад паўстанцкага [[Аддзел кіраўніцтва правінцыямі Літвы|Аддзела кіраўніцтва правінцыямі Літвы]], дзе загадваў ваеннымі справамі і быў паўстанцкім начальнікам [[Вільня|Вільні]]. Не падтрымліваў радыкальна-рэвалюцыйнай праграмы групоўкі «чырвоных». Лідар [[Чырвоныя, паўстанне 1863—1864 гадоў|«чырвоных»]] [[Вінцэнт-Канстанцін Каліноўскі]] (1838—1864) некаторы час быў адным з яго памочнікаў, а пасля заняў яго месца. Аскерка быў арыштаваны 31 мая (12 чэрвеня) 1863 г. царскімі ўладамі. На допытах істотных паказанняў не даў. Быў прыгавораны да смяротнага пакарання, замененага ў 1863 г. пасля рэвізіі прысуду на 15 гадоў сібірскай катаргі з пазбаўленнем статуса двараніна («прав состояния») і канфіскацыяй маёнтка. Быў адпраўлены да саляварняў Усолі ў [[Іркуцкая губерня|Іркуцкай губерні]]. Яго брат Генрык Уладзіслававіч Аскерка (1827—1866), паводле слоў [[Якуб Казімір Станіслаў Гейштар|Якуба Гейштара]] (1827—1897), выконваў функцыі паўстанчага начальніка Рэчыцкага павета, быў арыштаваны і знаходзіўся ў зняволенні ў [[Мінск]]у ў гарадской турме ([[Пішчалаўскі замак|«Пішчалаўскім замку»]]), але пазбег пакарання дзякуючы прыкрываючай пазіцыі падчас следства вязненага Баляслава Пятровіча Свіды (1822—1897), паўстанчага начальніка Рэчыцкага, Пінскага і Мазырскага паветаў. Але, верагодна, Генрых ніколі рэальна не прымаў функцый паўстанчага кіраўніка Рэчыцкага павета. === Жыццё ў сібірскай ссылцы === У сібірскую ссылку за Аляксандрам Аскеркам добраахвотна паехала яго нявеста Тэадора (Тэадозія) Карлаўна-Рафалаўна Грабоўская (заручаная з ім у час паўстання), дачка Касыльды Цяльшэўскай і пружанскага апеляцыйнага суддзі (1826), лідскага апеляцыйнага суддзі (1837) Караля-Рафала Феліцыянавіча Грабоўскага, уласніка маёнткаў Планты і Вялікага [[Мажэйкава]]. (Караль-Рафал Феліцыянавіч Грабоўскі быў сынам Феліцыяна Грабоўскага, [[пружанскі павятовы маршалак|пружанскага павятовага маршалка]] (1795—1798), далёкага сваяка [[Тадэвуш Касцюшка|Тадэвуша Касцюшкі]]). Там жа ў [[Сібір]]ы ва Усолі адбыўся іх шлюб. Сціплую цэрымонію каталіцкага абраду выканаў ксёндз-катаржнік. Тэадора мужна падзяляла з Аляксандрам лёс выгнання. Аскерка быў паважаным чалавекам і сярод зняволеных і пасяленцаў; абраны імі за старасту, усяляк дамагаўся паляпшэння ўмоў знаходжання людзей у месцах адбыцця пакарання. Царскім маніфестам катарга была заменена на пасяленне і Аскеркам з дзецьмі далі магчымасць перабрацца ў [[Горад Іркуцк|Іркуцк]]. У дарозе, аднак, здарылася бяда — памёр іх маленькі сын. === Вяртанне з Сібіры === [[Выява:PL Nałęczów Podgórze.jpg|thumb|Драўляная віла «Падгор’е» на рагу вуліц Гарматная Гара і Жаромскага ў [[Горад Налэнчаў|Налэнчаве]] ([[Люблінскае ваяводства]])]] У [[1868]] г. Аскерку было дазволена вярнуцца ў еўрапейскую частку імперыі, але толькі не ў [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускія губерні]]. Праз год сям’я дабралася да [[Салікамск]]у ў [[Пермская губерня|Пермскай губерні]], яшчэ праз два — да Екацярынаславу (сучасны [[Дніпро|Дняпро]]). З [[1872]] г. Аляксандр Аскерка з жонкай і дачкой Ядвігай жыў у [[Варшава|Варшаве]], дзе пасля нарадзіліся яшчэ Сафія і Марыя. Рэдагаваў часопіс «[[Ateneum]]» і публікаваў артыкулы па сацыяльна-эканамічнай праблематыцы. [[Файл:Alaksandar Justynijan Askierka. Аляксандар Юстыніян Аскерка (S. Bohuš-Siestrancevič, 1911).jpg|міні|злева|Партэт. [[Станіслаў Станіслававіч Богуш-Сестранцэвіч|Станіслаў Богуш-Сестранцэвіч]], 1911]] У [[1882]] г. купіў на імя жонкі пляц на паўднёвым адхоне вуліцы Гарматная Гара ў санаторна-курортным горадзе [[Горад Налэнчаў|Налэнчаў]] і пабудаваў у 1882—1885 гг. там драўляную вілу «Падгор’е» (Podgórze), у якой жыў улетку з сям’ёй, а таксама здаваў пакоі пад санаторый. У гэтым доме пабыло нямала знакамітых людзей, у іх ліку паэт [[Антон Адынец]], які ў свае маладыя гады быў сябрам [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] і [[Ян Чачот|Яна Чачота]], і ветэраны [[Паўстанне, 1863-1864|паўстання 1863—1864 гадоў]]. У [[1884]] г. заўчасна памерла аслабленая сібірскімі выпрабаваннямі Тэадозія. Аскерка атрымаў дазвол ад варшаўскага генерал-губернатара на пераезд у родную краіну — у [[Горад Вільнюс|Вільню]], дзе ў 1885—1904 гг. служыў дырэктарам мясцовага філіяла Варшаўскага таварыства страхавання ад агню. У [[1885]] г. сваю драўляную вілу «Падгор’е» прадаў доктару Каралю Бену, які зрабіў там [[пансіянат]], дзе адпачывалі ў свой час [[Баляслаў Прус]], [[Антон Адынец]], [[Генрык Сянкевіч]], [[Ян Карловіч]], [[Мечыслаў Карловіч]] і інш.<ref>[http://www.naleczow.com.pl/gazeta/2003/34.php?id=34armatnia_gora Butryn, S. Spór o ulicę «Armatnia Góra» w Nałęczowie]</ref> [[File:Zofia Rostworowska z Oskierkow 1873-1953 corka Aleksandra.jpg|thumb|Сафія Раствароўская (1873—1953), дачка Аляксандра Уладзіслававіча Аскеркі і жонка [[Тадэвуш Раствароўскі|Тадэвуша Раствароўскага]] (1860—1928)]] Паводле ўспамінаў свайго ўнука [[Андрэй Тадэвушавіч Раствароўскі|Андрэя Раствароўскага]] (1899—1980), сына сярэдняй дачкі Сафіі Аляксандраўны Аскеркі (1873—1953) і вядомага архітэктара [[Тадэвуш Раствароўскі|Тадэвуша Раствароўскага]] (1860—1928) (паводле яго праекту ў 1905—1906 гг. у Рудакове пабудаваны сядзібны дом з чырвонай цэглы, рэшткі якога можна бачыць і сёння), у гэты перыяд дзед найчасцей гасцяваў у [[Палацава-паркавы комплекс Горватаў (Нароўля)|нараўлянскім палацы]]<ref name="Rostworowski, А. 2001">''Rostworowski, А.'' Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe. — Warszawa, 2001. — S. 67.</ref> ў старэйшай дачкі Ядвігі Аляксандраўны Горват (з Аскеркаў), жонкі [[Эдвард Артуравіч Горват|Эдварда Артуравіча Горвата]] (1866—1935), уласніка [[Нароўля|Нароўлі]]. Напэўна, Аляксандр Аскерка заязджаў і ў Рудакоў да пляменніцы Алены з Аскеркаў Ваньковіч, дачкі Генрыка Уладзіслававіча Аскеркі. Астатнія ж гады жыцця Аляксандр Аскерка правёў<ref name="Rostworowski, А. 2001"/> у малодшай дачкі — Марыі Аляксандраўны з Аскеркаў Мінейкі (1878—1961), жонкі Уладзіслава Мінейкі (1876—1953), у маёнтку Відзы Лаўчынскія ў [[Ковенская губерня|Ковенскай губерні]], што ў сучасным [[Браслаўскі раён|Браслаўскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] Рэспублікі Беларусь. Памёр па афіцыйных дадзеных 11 (24) студзеня 1911 г., хоць паводле сведчанняў Андрэя Раствароўскага, памёр Аляксандр Аскерка на [[Вялікдзень]] (Пасху). [[Файл:Aliaksandr Askierka (Aleksander Oskierka), Rosa. Аляксандр Аскерка, Роса (2022) (1).jpg|міні|злева|Магіла Аляксандра Аскеркі на могілках Роса, 2022 г.]] Пахаваны ў [[горад Вільнюс|Вільні]] на [[Могілкі Роса|могілках Роса]]. Як сведчылі сучаснікі, пахаванне Аляксандра Аскеркі, апошняга прадстаўніка былога паўстанцкага ўрада, нягледзячы на паліцэйскі і ваенны кардон, ператварылася ў вялікую патрыятычную маніфестацыю грамадскасці Вільні. == Ушанаванне памяці == Хоць Аляксандр Аскерка быў пахаваны ў 1911 г. у [[Вільнюс|Вільні]] на [[Роса|могілках Росі]], [[Эдвард Артуравіч Горват|Эдвардам Горватам]] (1866—1935) у горватаўскай фамільнай каталіцкай капліцы, якая знаходзілася ў сядзібным парку вакол [[Палацава-паркавы комплекс Горватаў (Нароўля)|нараўлянскага палаца Горватаў]], быў створаны [[кенатаф]] з надпісам «Grobowiec Aleksandra Oskierki» як напамін аб асобе<ref>''Rostworowski, А.'' Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe. — Warszawa, 2001. — S. 20.</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Маракоў/Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы…|1|}} * Марозаў С. П. Літоўскае Земскае Крэдытнае Таварыства — малавядомы праэкт адраджэння Вялікага Княства Літоўскага // Грамадскія рухі і палітычныя партыі ў Беларусі (апошняя чвэрць ХІХ — пачатак ХХІ ст.): матэрыялы Рэсп. навук. канф. (Гродна, 23-24 кастр. 2008 г.) /ГрДУ імя Я.Купалы; рэдкал.: І. І. Коўкель (адк. рэд.) [і інш.]. — Гродна: ГрДУ, 2009. С. 70 — 75 * [[Якуб Гейштар|''Gieysztor, J.'']] Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. / J. Gieysztor; przedmowa i przypisy prof. T. Korzona. — Wilno : Nakładem Tow. Udz. «Kurjer Litewski», 1913. — T. 1. — 422 s. * ''Gieysztor, J.'' Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. / J. Gieysztor; przedmowa i przypisy prof. T. Korzona. — Wilno : Nakładem Tow. Udz. «Kurjer Litewski», 1913. — T. 2. — 384 s. * ''Beynar, L.'' Działalność Aleksandra Oskierki w Wilnie w latach 1861—1863 / L. Beynar // Księga pamiątkowa koła historyków słuchaczy uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, 1923—1933. — Wilno, 1933; * [[Марцэлі Косман|''Kosman, M.'']] Dalewski i Oskierka bojownicy o sprawę narodową // Ciechanowicz, J. Na wileńskiej Rossie / J. Ciechanowicz, B. Kosman, M. Kosman. — Poznań, 1990; * [[Стэфан Кеневіч|''Kieniewicz, S.'']] Oskierka Aleksander / S. Kieniewicz // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław etc. : Ossolineum, 1979. — T. XXIV/2. Zesz. 101 : Orlikowski Stanisław — Ossoliński Józef. — S. 355—356. * [[Андрэй Тадэвушавіч Раствароўскі|''Rostworowski, А.'']] Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe / А. Rostworowski. — Warszawa : Czytelnik, 2001. — 504 s. * МАБ; * АЗБ; * ЭГБ, т. 1. * [http://hojniki.ucoz.ru/index/kniga_pamjati/0-31 Аляксандр Юстыніян Аскерка (1830—1911)] // Моя Хойникщина == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Аскерка Аляксандр}} [[Катэгорыя:Удзельнікі паўстання 1863—1864 гадоў]] [[Катэгорыя:Аскеркі|Аляксандр Уладзіслававіч Аскерка]] [[Катэгорыя:Паўстанцкія начальнікі Вільні (1863—1864)]] [[Катэгорыя:Публіцысты Беларусі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Хойніцкім раёне]] liwcgf2zs094xd8kypbokq3a1jkln1p Гном 0 41653 4194618 4048652 2022-08-26T11:06:57Z Aliaksandr y 31970 /* Гл. таксама */ wikitext text/x-wiki [[Image:Men hur kommer man in i berget, frågade tomtepojken.jpg|thumb|250px|Гномы]] '''Гномы''' — персанажы [[германскі фальклор|германскага]] і [[скандынаўскі фальклор|скандынаўскага фальклору]], чалавекападобныя [[карлік]]і, якія жывуць пад зямлёю альбо ў гарах, валодаюць магіяй і казачнымі скарбамі. Гномам прыпісваецца нашэнне доўгіх бародаў у мужчын, нізкі рост, затоенасць, багацце і кавальскі спрыт; гномы-жанчыны славяцца прыгажосцю. Гномы звычайна любяць дражніць людзей, але робяць ім больш дабра, чым зла. Гномы — любімыя героі заходне-еўрапейскіх [[Казка|казак]]. == Пытанне пра назву == Слова «гном», якое ўжываецца ва ўсходнеславянскіх мовах, як мяркуюць, упершыню выкарыстаў [[Парацэльс]] у XVI ст. — магчыма, яно паходзіць ад [[Грэчаская мова|грэч.]] «гносіс» («γνώσις») — веды. Такім чынам «гном» — «мудрэц», «той, хто ведае». Менавіта гномамі Парацэльс назваў духаў зямной стыхіі. Самі ж міфічныя істоты ўпершыню згадваюцца ў скандынаўскіх [[Сага|сагах]] пад імем двергураў («dvergur», множны лік — «dvergar»). Слова мае агульны корань з нямецкім «zwerg» і англійскім «dwarf»[http://www.mirf.ru/Articles/art75.htm]. Сёння ў англійскай мове ўжываюцца словы «Gnome» і «Dwarf», прычым яны азначаюць фактычна розных істот: першыя — духі зямлі, а другія — чароўныя барадатыя карлікі. На усходнеславянскія мовы абедзве назвы перакладаюцца аднолькава. Гэта не зусім правільна: так, гномаў [[Толкін]]а дакладней было б называць «карлікамі». Але перакладчыкі па прычыне старой традыцыі ўсё роўна карыстаюцца словам «гном». == Скандынаўскія двергуры == У тэкстах [[Старэйшая Эда|Старэйшай Эды]] гаворыцца пра рашэнне багоў стварыць чалавекападобных карлікаў з касцей і цела забітага волата Іміра. Паводле Малодшай Эды карлікі самі ўзніклі ў мёртвым целе Іміра як лічынкі, а потым прынялі чалавечы вобраз — праўда, парадыйны. Твары іх былі змярцвела-шэрага колеру, бароды сівыя і рост з дзіця. Сонца баяліся, бо пры яго святле ператвараліся ў камень. Валодалі рамёствамі, выкавалі молат Мьёльнір, кап'ё Гунгнір дзеля бога [[Одзін]]а, залатыя валасы Сіў, карабель Скідбландзір і інш. Сярод персанажаў скандынаўскай міфалогіі карлікамі былі: * Двалін — майстра, выкаваў залатыя валасы Сіў, карабель Скідбландзір, кап'ё Гунгнір. * Альвіс — мудрэц, які пасватаўся да дачкі бога [[Тор, міфалогія|Тора]]; Тор прымусіў яго адказваць на пытанні і цягнуў час да самой раніцы, калі першыя промні ператварылі Альвіса ў камень. * Андвары — гаспадар «праклятага золата» і стваральнік чароўнага кальца (якое зрабілася правобразам Кальца Ўсеўладдзя ў [[Уладар пярсцёнкаў|эпапеі]] Дж. Р. Р. Толкіна). * Брок і Эйтры — майстры, выкавалі парсюка Гулінбурсці дзеля бога Фрэйра. * Галар і Ф'ялар — забілі Квасіра, мудрага паэта, а з яго крыві згатавалі «мёд паэзіі» — ім багі пазней мазалі вусны немаўляткам, якім наканавана быць паэтамі. * Сідры — выкаваў молат М'ёльнір і каштоўны пярсцёнак Драўпнір, які мог бясконца памнажацца, ствараючы свае копіі[http://godsbay.ru/vikings/dwarves.html]. У скандынаўскіх карлікаў не было жанчын, і яны працягвалі свой род, высякаючы дзяцей з валуноў. Эды называюць гэтых істот «чорнымі альвамі» у процівагу «светлым альвам», якія жылі на небе. Ад апошніх паходзяць фальклорныя [[Эльфы (Міжзем'е)|эльфы]]. Пасля прыходу хрысціянства двергуры (двергі) страцілі ролю боскіх кавалёў і прынялі выгляд класічных гномаў. Яны жылі ў гарах, умелі чараваць, кралі ў людзей розныя рэчы альбо наадварот дапамагалі бедным, прасілі ў людзей дапамогі і расплачваліся золатам. Па некаторых звестках іх жонкі і дочкі былі незвычайнай прыгажосці[http://www.etnograd-vrn.ru/%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8-%D0%B8-%D0%B2%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%8B.html]. Часта трактаваліся як «нячыстая сіла», і ў многіх казках надзяляліся дэманічнымі рысамі: напрыклад, птушынымі лапкамі. == Цвергі нямецкага фальклору == [[File:Jan Mandijn-Burlesque feast.jpg|thumb|left|220px|Гномы на карціне Яна Мандэйна]] [[File:Fritz Rehm Zwergkönig und sein Gefolge.jpg|thumb|250px|Кароль гномаў на карціне Фрыца Рэма]] Карлікі-цвергі згадваюцца ў [[Песня аб Нібелунгах|«Песні аб Нібелунгах»]]: рыцар Зігфрыд перамагае і робіць сваім служкай карліка Альберыха, які валодаў плашчом-невідзімкай. Зігфрыд таксама карыстаецца мячом Бальмунгам, які выкаваў карлік Рэгін. Пазней, у народных казках цвергі паўстаюць майстрамі, уладарнікамі чароўных рэчаў. У нямецкім фальклоры часта дапамагаюць беднякам. Могуць выконваць працу за фантастычна кароткі тэрмін (казка [[Браты Грым|братоў Грым]] «Бедны шавец»). == Горныя карлікі ў брытанскім фальклоры == У павер'ях [[Брытанскія астравы|брытанскіх]] шахцёраў узгадваюцца стуканцы («knockers»). Жывуць у шахтах, носяць боты, падбітыя жалезам, з-за чаго стук іх крокаў разносіцца па штольнях — адсюль і назва. Могуць навесці на паклады [[золата]]. Часам хуліганяць, кідаюцца каменчыкамі. не любяць, калі шахцёры свісцяць[http://4stor.ru/strashno-interesno/46887-fir-darrig-sley-beggi-i-stukancy-keltskaya-mifologiya.html]. Таксама ў англійскім фальклоры фігурыруюць дуэргары — магчыма, найбольш злавесныя і небяспечныя з усіх чароўных істот. Могуць падмануць людзей, адвесці ім вочы, давесці да смерці[http://faerie-world.ru/index/gnomy_duehrgary/0-24] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131222150958/http://faerie-world.ru/index/gnomy_duehrgary/0-24 |date=22 снежня 2013 }}. == Гномы ў літаратуры [[фэнтэзі]] == [[File:Dwarf.jpg|thumb|250px|Тыповы гном фэнтэзі]] Галоўны ўнёсак у фарміраванне літаратурнага вобраза гномаў зрабіў Дж. Р. Р. Толкін. Яго дворфы («dwarfs», «карлікі») набліжаюцца да скандынаўскіх прататыпаў. Яны суровыя, фізічна моцныя, хоць і невысокага росту, ведаюць кавальскую справу і жывуць унутры гор. У адрозненні ад толкінаўскіх [[Эльфы (Міжзем'е)|эльфаў]], яны не бессмяротныя, а жывуць каля 250 гадоў. Сустрэць 300-гадовага гнома гэтак жа цяжка, як і 100-гадовага чалавека. Пазней аўтары кампьютэрных гульняў [[Warcraft|«Warcraft»]] і «Warhammer» перапрацавалі гэтыя вобразы: гномы сталі тэхнічнымі спецыялістамі, вынаходнікамі самалётаў, баявых машын, выкананых у эстэтыцы, блізкай да [[стымпанк]]а. == Гл. таксама == * [[Уроцлаўскія гномы]] * [[Красналюдкі]] * [[Сіндры]] == Спасылкі == {{commonscat-inline|Gnomes}} * [http://bafur.ucoz.com/ Прыстанак Бафура]- малюнкі і артыкулы аб гномах {{ref-ru}} [[Катэгорыя:Міфічныя істоты]] [[Катэгорыя:Германская міфалогія]] [[Катэгорыя:Скандынаўская міфалогія]] r6tdhon036vh2s79ym7l5xzg2s889xl Ігнат Яўстахавіч Храпавіцкі 0 41714 4194238 4177686 2022-08-25T16:40:58Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД | беларускае імя = Ігнат Яўстахавіч Храпавіцкі | поўнае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= Herb Gozdawa.jpg | шырыня герба =120px | подпіс герба= <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Дрысенскі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак = 1859 | перыядканец =1880 | перыяд праўлення = | папярэднік = [[Ігнат Юзафавіч Лапацінскі]] (1822—1882) | пераемнік = [[Алаіз Траянавіч Свалынскі]] | тытул_2 =[[Прадвадзiцелі (маршалкі) дваранства Віцебскай губерні|Віцебскі губернскі маршалак]] | парадак_2 = | перыядпачатак_2 =1880 | перыядканец_2 =1893 | перыяд праўлення_2 = | папярэднік_2 = [[Міхаіл Пятровіч Храпавіцкі]] | пераемнік_2 = [[Нікандр Гаўрылавіч Назімаў]] | тытул_3 =[[Віцебскае таварыства сельскай гаспадаркі|Старшыня Віцебскага таварыства сельскай гаспадаркі]] | парадак_3 = | перыядпачатак_3 =1880 | перыядканец_3 =1893 | перыяд праўлення_3 = | папярэднік_3 = [[Віктар Вільгельмавіч Валь|Віктар Вільгельмавіч фон Валь]] (1840—1915) | пераемнік_3 = | дата нараджэння =31.07.1817 | месца нараджэння = | дата смерці = 25.12.1893 | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род =[[Род Храпавіцкіх|Храпавіцкія]] | бацька = [[Яўстах Юзафавіч Храпавіцкі]] | маці = Амелія [[Род Гурскіх|Гурская]] | муж = | жонка = Саламея Юстынаўна [[Род Чаховічаў|Чаховіч]] (?—1864—?) | дзеці = 1) Марыян (Марыян-Антон) Ігнатавіч Храпавіцкі (1864—1930); 2) Марыя Ігнатаўна Храпавіцкая (1862—?); 3) Ядвіга (Ядвіга-Марыя) Ігнатаўна Храпавіцкая (1863—1942); 4) Міхал Ігнатавіч Храпавіцкі (?—?). | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Ігнат Яўстахавіч Храпавіцкі''' ({{lang-pl|Ignacy Chrapowicki}}, {{lang-ru|Игнат Евстафьевич Храповицкий}}), {{ДН|31|7|1817}}, маёнтак [[Каханавічы]], цяпер {{МН|Верхнядзвінскі раён|у Верхнядзвінскім раёне|}} — {{ДС|25|12|1893}}, маёнтак [[Каханавічы]], — паэт, фалькларыст, грамадскі дзеяч. == Біяграфія == Пры хросце атрымаў імя Ігнат-Антон Яўстахавіч Храпавіцкі, карыстаючыся звычайна толькі імем Ігнат. Сам з’яўляючыся гаспадаром маёнтка, ведаў цяжкае становішча сялян і быў перакананым антыпрыгоннікам. У [[1850]] г. разам з С. Убрыем і Ю. Шчытам распрацаваў праект скасавання [[паншчына|паншчыны]] і правёў яго на сходзе дваран [[Віцебская губерня|Віцебскай губерні]], але адміністрацыя знайшла зачэпку, каб праект не набыў сілу закону. Пасля доўгі час не прымаў удзел у грамадскім жыцці. Служыў наглядчыкам ссыпных магазінаў Дрысенскага павета, быў абраны ў [[1859]] г. [[дрысенскі павятовы маршалак|дрысенскім павятовым маршалкам]]. Правадзейны член Віцебскага губернскага апякунства дзіцячых прытулкаў, членам статыстычнага камітэта. Калі ў [[1861]] г. выйшаў указ аб скасаванні прыгону і пачалася вялікая сялянская рэформа, Ігнат Храпавіцкі ўзяўся за яе правядзенне, за што ён быў узнагароджаны срэбным медалем на Аляксееўскай стужцы і бронзавым медалем «За труды по освобождению крестьян». Пасля прыпынення ў [[1862]] г. і скасавання расійскім урадам дваранскіх выбараў у [[Заходні край|«заходніх губернях»]] (з-за [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]]), на выбарныя дваранскія пасады пачалі прызначацца асобы па волі ўрада. Ігнат Храпавіцкі ў [[1862]] г. быў прызначаны на пасаду дрысенскага павятовага маршалка і займаў яе да [[10 лістапада]] [[1880]] г. — г.зн. займаў пасаду бесперапынна з 1859 па [[1880]] г. У [[1871]] г. удзельнічаў у з’ездзе сельскіх гаспадароў у Смаленску. 10 лістапада 1880 г. прызначаны расійскім урадам на пасаду [[Прадвадзiцелі (маршалкі) дваранства Віцебскай губерні|віцебскага губернскага маршалка]] (прадвадзіцеля дваранства), якім быў да сваёй смерці [[25 снежня]] [[1893]] г. Быў адным з лідараў [[Віцебскае таварыства сельскай гаспадаркі|Віцебскага таварыства сельскай гаспадаркі]]: у [[1880]]—[[1893]] гг. быў яго старшынёй. Пісаў на польскай мове. У 1840-я гг. з 1-га нумару супрацоўнічаў з альманахам [[Rubon (1840)|«Rubon»]]. Аўтар працы «Погляд на паэзію беларускага народа» з дадаткам назіранняў над асаблівасцямі беларускай мовы на матэрыяле гаворкі Віцебшчыны («Rubon», 1845, т. 5) — першай гісторыка-параўнальнай характарыстыкі беларускай фальклорнай спадчыны. Аўтар вершаў, у т.л. «Дзвіна», шэрагу рамантычных вершаў. Аўтар перакладаў на польскую мову беларускіх народных песень («Rubon», 1843, т. 3), некаторых гістарычных дакументаў. Рыхтаваў да выдання працу «Поўны беларускі песнязбор», распрацаваў для яго класіфікацыю, назапашваў тэксты. Пахаваны на вясковых могілках у Каханавічах (сучасны Верхнядзвінскі раён Віцебскай вобласці Беларусі). Пасля 1917 г. магіла была разбурана, а надмагільныя помнікі выкінутыя ў роў. У пачатку XXI стагоддзя надмагіллі Ігната Храпавіцкага і яго жонкі былі знойдзены мясцовымі жыхарамі падчас рэканструкцыі дарогі, і на мясцовых могілках былі адноўлены сімвалічныя магілы Храпавіцкага і яго жонкі (дакладнае іх размяшчэнне ўстанавіць не ўдалося). У 2017 г. ў гонар 200-годдзя з дня нараджэння Ігната Храпавіцкага ў Верхнядзвінску і Каханавічах прайшла міжнародная навуковая канферэнцыя. == Гл. таксама == * [[Гістарычная школа]] {{зноскі}} == Літаратура == * Календарыюм // [[Czasopis (1990)|«Czasopis»]] № 12/2003; * ''Салавей Л. М.'' Храпавіцкі Ігнат Яўстахавіч / Л. М. Салавей // Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Верхнядзвінскага раёна: у 2-х кн. — Мн.: Паліграфафармленне, 2000. — Кн. 1-я. — С. 70—72. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Ziemiaństwo polskie Kresów Północno-Wschodnich 1864—1904. Działalność społeczno-gospodarcza / R. Jurkowski. — Warszawa : Przegląd Wschodni, 2001. — 606 s. * Светоч Белорусского Севера: жизненный путь, научная и литературная деятельность. К 200-летию Игнатия Храповицкого // Проблемы истории и культуры пограничья: гуманитарное знание и вызовы времени: материалы Международной научной конференции, посвященной 200-летию И. Е. Храповицкого, г. Верхнедвинск, 16 июня 2017 г. / Верхнедвинский историко-краеведческий музей. — Верхнедвинск, 2017. — С. 3-4. {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Храпавіцкі Ігнат Яўстахавіч}} [[Катэгорыя:Этнографы Беларусі]] [[Катэгорыя:Паэты Беларусі]] [[Катэгорыя:Польскамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Храпавіцкія|Ігнат Яўстахавіч Храпавіцкі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Верхнядзвінскім раёне]] [[Катэгорыя:Губернскія маршалкі віцебскія]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі дрысенскія]] [[Катэгорыя:Члены Віцебскага таварыства сельскай гаспадаркі]] 3y73a36bdvvcmzhjt6uzhpttfzqmubk Эдвард Адамавіч Вайніловіч 0 42705 4194229 4172978 2022-08-25T16:34:09Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | беларускае імя = Эдвард Адамавіч Вайніловіч | поўнае імя = Эдвард-Антоній-Леанард Адамавіч Вайніловіч | арыгінальнае імя = {{lang-be|Эдвард Антоній Леанард Адамавіч Вайніловіч}} | партрэт = Edward Woynillowicz 1847-1928 - bf 1917 AD.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Wojnillowicz.svg | шырыня герба = | подпіс герба= [[Герб «Сыракомля»]] <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Віцэ-старшыня Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] | парадак = | перыядпачатак = [[1888]] | перыядканец =[[1907]] | перыяд праўлення = | папярэднік = [[Віктар Фларыянавіч Свіда]] | пераемнік = [[Раман Аляксандравіч Скірмунт]] (1868—1939) | тытул_2 =[[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Старшыня Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] | парадак_2 = | перыядпачатак_2 =[[1907]] | перыядканец_2 =[[1921]] | перыяд праўлення_2 = | папярэднік_2 = граф [[Аляксандр Аляксандравіч Мусін-Пушкін]] (1856—1907) | пераемнік_2 = няма ''(пасада скасавана)'' | тытул_3 =[[Дэпутаты Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі ад Мінскай губерні|Дэпутат Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі ад Мінскай губерні]] | парадак_3 = | перыядпачатак_3 =[[1906]] | перыядканец_3 =[[1909]] | перыяд праўлення_3 = | папярэднік_3 = няма ''(пасада заснавана)'' | пераемнік_3 = князь [[Геранім Эдвінавіч Друцкі-Любецкі]] (1861—1919) | тытул_4 =[[Кола Літвы і Русі ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі|Старшыня «Кола Літвы і Русі» ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі]] | парадак_4 = | перыядпачатак_4 =[[1906]] | перыядканец_4 =[[1908]] | перыяд праўлення_4 = | папярэднік_4 = няма ''(пасада заснавана)'' | пераемнік_4 = граф [[Ян Алізар]] | тытул_5 =[[Саюз Колаў Каралеўства Польскае кола і Краёў Літвы і Русі|Старшыня «Саюза Колаў Каралеўства Польскага і Краёў Літвы і Русі» ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі]] | парадак_5 = | перыядпачатак_5 =[[1906]] | перыядканец_5 =[[1908]] | перыяд праўлення_5 = | папярэднік_5 = няма ''(пасада заснавана)'' | пераемнік_5 = [[Яўстах Ануфрый Дабецкі|Яўстах Дабецкі]] (1855—1919) | тытул_6 =[[Краёвая партыя Літвы і Беларусі|Старшыня Краёвай партыі Літвы і Беларусі]] | парадак_6 = | перыядпачатак_6 =[[1907]] | перыядканец_6 =[[1908]] | перыяд праўлення_6 = | папярэднік_6 = няма ''(пасада заснавана)'' | пераемнік_6 = [[Раман Аляксандравіч Скірмунт]] (1868—1939) | дата нараджэння = 13.10.1847 | месца нараджэння = [[Вялікая Сляпянка]] (цяпер у межах горада {{Месца нараджэння|Мінск}}), [[Мінскі павет, Расійская імперыя|Мінскі павет]], [[Мінская губерня]] [[Расійская імперыя]] | дата смерці = 16.06.1928 | месца смерці = {{Месца смерці|Быдгашч}}, [[Рэспубліка Польшча, 1918—1939|Рэспубліка Польшча]] | пахаваны = [[Горад Быдгашч|Быдгашч]], [[Польшча]]; (з 2006) [[Мінск]], [[Рэспубліка Беларусь|Беларусь]] | пахаваная = | род =[[Род Вайніловічаў|Вайніловічы]] | бацька = [[Адам Антонавіч Вайніловіч]] (1806—1874) | маці = Ганна (Анэля) Эдвардаўна [[Род Ваньковічаў|Ваньковіч]] (1826—31.12.1893) | жонка = Алімпія Маркаўна Узлоўская (02.03.1861—08.05.1945). Шлюб [[18 ліпеня]] [[1882]] | дзеці = 1) Гелена-Бянігна Эдвардаўна Вайніловіч (13.02.1884—12.02.1903); 2) Сямён Эдвардавіч Вайніловіч (17.06.1885—10.06.1897) | рэлігія = каталік | узнагароды = [[Выява:POL Polonia Restituta Komandorski BAR.svg|40px|Крыж Камандорскі Ордэна Адраджэння Польшчы]] [[Выява:RUS Order św. Włodzimierza (baretka).svg|40px|Ордэн Св. Уладзіміра IV ступені (Расійская імперыя)]] [[Выява:RUS Order św. Anny (baretka).svg|40px|Ордэн Св. Ганны II ступені (Расійская імперыя)]] [[Выява:RUS Order św. Anny (baretka).svg|40px|Ордэн Св. Ганны III ступені (Расійская імперыя)]] [[Выява:RUS Order św. Stanisława (baretka).svg|40px|Ордэн Св. Станіслава II ступені (Расійская імперыя)]] [[Выява:RUS Order św. Stanisława (baretka).svg|40px|Ордэн Св. Станіслава III ступені (Расійская імперыя)]] | аўтограф =Edward Woynillowicz autograph.jpg | Commons = | Rodovid= 825938 }} {{цёзкі2|Вайніловіч}} '''Э́двард Вайніло́віч''', '''Э́двард Ада́мавіч Вайніло́віч''' ці поўнасцю '''Э́двард Анто́ній Леана́рд Ада́мавіч Вайніло́віч''' ({{lang-pl|Edward Woyniłłowicz}}, {{lang-ru|Эдвард Адамович Войнилович}}<ref>Сам Эдвард Вайніловіч па-руску па тагачасных правілах пісаў сваё імя як «Эдуард Адамович Войнилович», а ў гістарыяграфіі і сучаснай публіцыстыцы замацавалася напісанне «Эдвард Адамович Войнилович».</ref>; {{ДН|13|10|1847}}, [[Вялікая Сляпянка]] (цяпер у межах [[Горад Мінск|Мінска]]), [[Мінскі павет, Расійская імперыя|Мінскі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская імперыя]] — {{ДС|16|6|1928}}, [[Горад Быдгашч|Быдгашч]], [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Рэспубліка Польшча]]) — буйны гаспадарчы і палітычны дзеяч [[Беларусь|Беларусі]] і [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Належаў да сярэднезаможнага [[шляхта|шляхецкага]] [[род Вайніловічаў|роду Вайніловічаў]] герба «Сыракомля». Праявіў сябе глыбока веруючым, працавітым чалавекам, абаронцам права прыватнай уласнасці, патрыётам Беларусі. Быў праціўнікам нацыяналізму, стаў актыўным дзеячом беларускага нацыянальнага руху, з'яўляючыся лідарам беларускага дваранскага кансерватыўнага кірунку<ref>''Раюк, А.Р.'' [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/251512/1/Раюк_НТ_%202020_%20Истор_Ч.2-178-184.pdf Беларускі палітычны кансерватызм канца XIX – пачатку XX ст.] / А.Р. Раюк // Научные труды Респ. ин-та высш. школы. Истор. и псих.-пед. науки : сб. науч. ст.: в 3 ч. / РИВШ ; редкол. : В.А. Гайсёнок [и др.]. — Минск : РИВШ, 2020. — Вып. 20. — Ч. 2. — С. 178—184.</ref> ў апошнім і не прымаючы [[сацыялізм|сацыялістычныя]] яго кірункі. Атрымаў тэхнічную і сельскагаспадарчую адукацыю і практыку (у тым ліку — за мяжой), але хутка пачаў актыўна займацца ва ўласным маёнтку сельскагаспадарчай вытворчасцю, грамадскай і дзяржаўнай службай у родным [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]: выбіраўся членам (1880—1917) дабрачыннага таварыства ў Слуцкім павеце; па прызначэнні расійскіх улад з’яўляўся шматгадовым ганаровым міравым суддзёю (1883—1917) Слуцкага павета і [[дэпутат дваранства|дэпутатам дваранства]] (1887—1917, 1918<ref>У 1918 г. Эдвард Вайніловіч быў не прызначаны расійскімі ўладамі, а выбраны на пасаду дэпутата дваранства Слуцкага павета, а пасля зацверджаны на гэтую пасаду нямецкай ваеннай уладай.</ref>) ад Слуцкага павета ў Мінскім дваранскім дэпутацкім сходзе; быў апекуном (1903—1914) над [[маярат]]амі малалетняга князя [[Альбрэхт Антоні Вільгельм Радзівіл|Альбрэхта Радзівіла]]; фінансаваў (разам з іншымі асобамі) будаўніцтва камерцыйнага вучылішча (т.зв. «гандлёвай школы») у [[Горад Слуцк|Слуцку]]; арганізоўваў сельскагаспадарчыя выстаўкі і інш. Уступіў у 1878 г. у [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі]] (1878—1921), стаў у 1888—1907 гг. яго віцэ-старшынёй, а ў 1907—1921 гг. старшынёй. З 1888 г. фактычна быў кіраўніком Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі і вывеў яго ў шэрагі самых эфектыўных і прагрэсіўных гаспадарчых арганізацый Расійскай імперыі. Дзякуючы Эдварду Вайніловічу Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі стала ўзорным і цэнтральным у [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускім краі]], на якое ў сваёй дзейнасці аглядаліся сельскагаспадарчыя таварыствы астатніх літоўска-беларускіх губерняў, што дазваляла паслабляць негатыўнае ўздзеянне дыскрымінацыйных законаў, уведзеных расійскімі ўладамі пасля [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] у адносінах да мясцовых каталіцкіх дваран. Па сутнасці, у канцы XIX — пачатку XX ст. Эдвард Вайніловіч стаў неафіцыйным лідарам карэнных (каталіцкіх і польскамоўных) дваран літоўска-беларускіх губерняў. У 1905—1910 гг. на свае грошы пабудаваў у [[Горад Мінск|Мінску]] велічны каталіцкі [[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены|касцёл Святога Сымона і Святой Алены (Чырвоны касцёл)]] у памяць аб сваіх заўчасна памерлых дзецях. Быў шчырым [[каталіцызм|католікам]], але і заўзятым прыхільнікам міжнацыянальнага і міжканфесійнага міру, свабоды сумлення; будаваў праваслаўныя цэрквы, стаў заснавальнікам камітэта абароны праў [[Яўрэі|яўрэяў]] і [[Татары|татар]] у [[Горад Клецк|Клецку]]. Маючы велізарны аўтарытэт у [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускім краі]], быў выбраны дэпутатам (1906—1909) ад [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] ў [[Дзяржаўны савет Расійскай імперыі|Дзяржаўны Савет Расійскай імперыі]], дзе ў 1906—1908 г. узначальваў групоўку дэпутатаў «Саюз Колаў Каралеўства Польскага і Краёў Літвы і Русі» (і паралельна яе частку — «Кола Літвы і Русі»). У 1906 г. адмовіўся ад прапанаванай [[Пётр Аркадзевіч Сталыпін|Пятром Сталыпіным]] пасады намесніка міністра земляробства Расійскай імперыі. Стаў адным з лідараў ліберальна-кансерватыўнага кірунку [[краёўцы|«краёвасці»]] і першым старшынёй [[Краёвая партыя Літвы і Беларусі|Краёвай партыі Літвы і Беларусі]] (1907—1908) — выступаў за аўтаномію свайго края ў складзе Расійскай імперыі, скасаванне [[саслоўе|саслоўных адрозненняў]], ліквідацыю сялянскага малазямелля, развіццё сістэмы бясплатнай пачатковай адукацыі, прававую роўнасць народаў, моў, культур, канфесій і інш. Вялікім дасягненнем дзейнасці Эдварда Вайніловіча ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі было ўвядзенне расійскім урадам у 1911 г. [[земства]]ў у [[Мінская губерня|Мінскай]], [[Магілёўская губерня|Магілёўскай]], [[Віцебская губерня|Віцебскай]], [[Кіеўская губерня|Кіеўскай]], [[Валынская губерня|Валынскай]] і [[Падольская губерня|Падольскай губернях]], што паспрыяла эканамічнаму і культурнаму развіццю гэтых зямель. У 1911—1917 гг. быў (па выбару) дэпутатам ад «польскай» (каталіцкай) курыі Слуцкага павета ў мінскай губернскай земскай управе (мінскім земстве), дзе шукаў паразуменне з беларускім [[сяляне|сялянствам]] і [[інтэлігенцыя]]й. У час [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] як кіраўнік [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] аказваў дапамогу бежанцам і ахвярам [[вайна|вайны]], захоўваў эвакуяваную пародзістую жывёлу, арганізаваў дагляд за прыватнымі гаспадаркамі Мінскай губерні, чым памяншаў страты ад вайны і нямецкай акупацыі. Пасля падзення расійскага самаўладдзя ў ходзе [[Лютаўская рэвалюцыя, Расія|Лютаўскай рэвалюцыі (1917)]] станоўча ўспрыняў працэс палітычнага самавызначэння [[беларусы|беларусаў]] і стаў разам з іншымі лідарамі [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] актыўным прыхільнікам палітычнай суб’ектнасці Беларусі (аж да стварэння беларускай дзяржаўнасці), робячы канкрэтныя для таго крокі, але адмоўна аднёсся да сацыялістычных лозунгаў скасавання [[прыватная уласнасць|прыватнай уласнасці]] на зямлю. У 1917 г. выдаткаваў грошы на [[Беларускі нацыянальны камітэт, Мінск|Беларускі нацыянальны камітэт (у Мінску)]]. Падтрымліваў свайго «палітычнага вучня» і паплечніка [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Рамана Скірмунта]], які летам 1918 г. рабіў захады, каб [[Беларуская Народная Рэспубліка]] фарміравалася як [[капіталізм|капіталістычная]] дзяржава. У канцы кастрычніка 1918 г. увайшоў у якасці члена ў склад [[Рада БНР|Рады БНР]], а ў лістападзе 1918 г. падтрымаў ідэю стварэння [[манархія|манархічнай]] дзяржавы [[Вялікае Княства Літоўска-Беларускае]] пад нямецкай апекай. Пасля адыходу з Беларусі нямецкіх войск узначаліў [[Саюз палякаў беларускіх ускраін]], актыўна ўдзельнічаў у снежні 1918 г. у арганізацыі набору і фінансавання [[Літоўска-беларускія дывізіі|Літоўска-беларускіх дывізій]] для абароны літоўска-беларускіх зямель ад бальшавікоў, падтрымаў ідэю ўваходжання літоўска-беларускіх зямель у склад аднаўляемай [[Юзаф Пілсудскі|Юзафам Пілсудскім]] шматнацыянальнай федэратыўнай Рэчы Паспалітай, увайшоў у склад [[Польска-беларускае таварыства|Польска-беларускага таварыства для палітычнага і культурнага супрацоўніцтва на Беларусі]] і [[Саюз маянткоўцаў Літвы і Беларусі ў Варшаве|Саюза маянткоўцаў Літвы і Беларусі ў Варшаве]]. У сакавіку 1920 г. у [[Горад Вільнюс|Вільні]] ўзначаліў арганізацыю землеўласнікаў літоўска-беларускіх зямель «Саюз саюзаў», створаную ў выніку рэарганізацыі [[Саюз маянткоўцаў Літвы і Беларусі ў Варшаве|Саюза маянткоўцаў Літвы і Беларусі ў Варшаве]]. У маі 1920 г. стаў ініцыятарам падачы асобнымі беларускімі нацыянальнымі дзеячамі (з кола Польска-беларускага таварыства для палітычнага і культурнага супрацоўніцтва на Беларусі) дэкларацыі аб саюзе [[Беларусь|Беларусі]] і [[Польшча|Польшчы]]. Пасля захопу ў ліпені 1920 г. бальшавікамі беларускіх зямель назаўсёды вымушана пакінуў родныя мясціны і пераехаў у польскі Бзовец ([[Люблінская губерня]]). У студзені 1921 г. ад свайго імя і мясцовых землеўласнікаў адправіў Ігната Парэмбскага прадстаўляць інтарэсы Беларусі на мірных перагаворах паміж дэлегацыямі [[Другая Рэч Паспалітая|Польшчы]], [[РСФСР]] і [[УССР]] у [[Горад Рыга|Рызе]]. Быў абсалютна незадаволены рашэннямі [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскага мірнага дагавора (1921)]], які падзяляў [[Беларусь]] на часткі і ацаніў пазіцыю польскіх палітыкаў як здраду ідэалам адраджэння былой шматнацыянальнай і талерантнай [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. У ходзе драматычных падзей частай змены ўлады ў Беларусі ў 1918—1919 гг. быў разрабаваны яго маёнтак [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічы]] на Случчыне і знішчаны старажытны архіў [[род Вайніловічаў|роду Вайніловічаў]], што Эдвард Вайніловіч успрыняў як вялікую трагедыю. Калі па выніках Рыжскага мірнага дагавора (1921) дамы і маёнткі Вайніловічаў, як і многіх іншых землеўласнікаў, аказаліся на савецкім баку, Эдвард Вайніловіч са сваякамі прыняў грамадзянства [[Другая Рэч Паспалітая|Польшчы (Другой Рэчы Паспалітай)]], а пасля разам з Радай Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі вырашыў скасаваць арганізацыю, што і было прынята ў маі 1921 г. у Варшаве на агульным сходзе [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]]. У снежні 1921 г. са сваякамі вырашыў асесці ў польскім [[Горад Быдгашч|Быдгашчы]], адышоў ад палітычнай дзейнасці і не ўступаў у [[палітычная партыя|палітычныя партыі]]. З 1921 г. актыўна фінансава падтрымліваў т.зв. «Крэсавы інтэрнат», заснаваны ў [[Горад Быдгашч|Быдгашчы]] для выхавання дзяцей землеўласнікаў Мінскай, Магілёўскай і Віцебскай губерняў, чые маёнткі пасля [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскага мірнага дагавора (1921)]] апынуліся на тэрыторыі [[СССР]] і былі [[нацыяналізацыя|нацыяналізаваны]]. У 1923 г. быў выбраны на пасаду старшыні (1923—1928) арганізацыі эмігрантаў «Саюз палякаў усходніх ускраін», а ў 1927 г. — ганаровым членам (1927—1928) [[Навагрудскае таварыства сельскай гаспадаркі|Навагрудскага таварыства сельскай гаспадаркі]]. Катэгарычна выступаў супраць палітыкі [[паланізацыя|паланізацыі]] беларускамоўнага насельніцтва [[Другая Рэч Паспалітая|Польшчы (Другой Рэчы Паспалітай]]) і выказваўся (у тым ліку ў [[друк]]у) у падтрымку развіцця беларускамоўнай культуры. Да канца свайго жыцця быў прыхільнікам злучэння разам усіх беларускіх зямель, стварэння польска-беларускай федэрацыі (каб мець Беларусі выхад да мора), а таксама вяртання [[польская мова|польскамоўных]] землеўласнікаў і інтэлігенцыі [[Беларусь|Беларусі]] да пастаяннага ўжывання [[беларуская мова|беларускай мовы]], што, аднак, сустрэла мала спачувальнікаў. За прабеларускія погляды і дзеянні атрымаў у [[Другая Рэч Паспалітая|Польшчы (Другой Рэчы Паспалітай]]) рэпутацыю «апошняга беларускага баярына». Памёр у [[Горад Быдгашч|Быдгашчы]], дзе быў з вялікай пашанай пахаваны сваімі шматлікімі сябрамі і сваякамі. Пасля смерці Эдварда Вайніловіча яго жонка Алімпія Вайніловіч працягвала фінансава падтрымліваць «Крэсавы інтэрнат». 11 чэрвеня 2006 г. труна з рэшткамі Эдварда Вайніловіча была ўрачыста перапахавана ў [[Горад Мінск|Мінску]] ([[Беларусь]]) каля [[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены|касцёла Святога Сымона і Святой Алены]] пры прысутнасці далёкіх сваякоў [[род Вайніловічаў|Вайніловічаў]]. {{TOChidden}} == Паходжанне роду, бацькі і сёстры == [[File:Manor of Wankowicz family in Minsk - 2013 AD.JPG|left|thumb|[[Сядзіба Ваньковічаў, Мінск|Сядзіба Ваньковічаў у Вялікай Сляпянцы]] — месца нараджэння Эдварда Вайніловіча, фота 2013 г.]] Належаў да сярэднезаможнага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Род Вайніловічаў|Вайніловічаў]] герба «Сыракомля», прадстаўнікі якога займалі розныя земскія пасады ў [[Новагародскае ваяводства|Новагародскім ваяводстве]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Пра свае карані Эдвард Вайніловіч пісаў у мемуарах, што ''«род быў мясцовы, беларускі»'', а ў сваім тастаменце адзначыў цесную звязанасць з радзімай і народам: {{Цытата|«Вайніловічы не прышлі ані з усходу, ані з захаду, а з'яўляюцца карэннымі, мясцовымі, кроў з крыві, косць з косці таго народа, які калісь хаваў сваіх продкаў у тых [[курган]]ах, што і зараз ёсць на вясковых могілках, і родную зямлю беларускай сахой кроіць»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. viii, 5.</ref>.}} У сталым веку Эдвард, пераймаючы тую старажытную традыцыю, створыць у [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічах]] фамільны курган, куды перавязе з касцёлаў рэшткі сваіх продкаў. Нарадзіўся ў ноч з [[12 кастрычніка|12]] на [[13 кастрычніка]] [[1847]] г. у сям’і [[Адам Антонавіч Вайніловіч|Адама Антонавіча Вайніловіча]] (1806—1874) і яго жонкі Ганны Эдвардаўны [[род Ваньковічаў|Ваньковіч]] (1826—1893). Месцам нараджэння Эдварда стала [[Сядзіба Ваньковічаў, Мінск|сядзіба Ваньковічаў]] у маёнтку [[Вялікая Сляпянка]] (зараз у межах [[Горад Мінск|Мінска]]) [[Мінскі павет, Расійская імперыя|Мінскага павета]], дзе ў сваіх бацькоў гасцявала ў той час яго маці. Быў названы Эдвардам у гонар свайго дзеда [[Эдвард Станіслававіч Ваньковіч|Эдварда Станіслававіча Ваньковіча]] (1793—1872), а поўнае яго імя, дадзенае пры хрышчэнні ў [[каталіцтва]] ў Мінску ў [[Архікафедральны касцёл Імя Найсвяцейшай Дзевы Марыі, Мінск|кафедральным саборы Найсвяцейшай Дзевы Марыі]]<ref>''Шчэрбачэвіч, Н.'' [http://zviazda.by/be/news/20151215/1450132072-na-belaruskuyu-movu-perakladzena-kniga-pra-edvarda-vaynilovicha На беларускую мову перакладзена кніга пра Эдварда Вайніловіча]</ref>, было Эдвард-Антоній-Леанард. Хросным бацькам Эдварда Вайніловіча стаў [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] (1823—1847) [[Леў Францавіч Оштарп]] (1785—1851), які быў сябрам і суседам Ваньковічаў<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 2.</ref>. Бацька [[Адам Антонавіч Вайніловіч|Адам Вайніловіч]] быў сынам [[Антон Адамавіч Вайніловіч|Антона Адамавіча Вайніловіча]] (1771—1855), [[слуцкі павятовы маршалак|слуцкага павятовага маршалка]] (1811—1818), скончыў [[Слуцкая гімназія|слуцкую кальвінісцкую школу]] і [[Віленскі ўніверсітэт]], служыў папячыцелем сельскіх запасных магазінаў Слуцкага павета (1835—1845), займаўся гаспадаркай і быў пасрэднікам у многіх зямельных спрэчках, таму атрымаў вялікі аўтарытэт і быў кампрамісарам у справе продажы вялізных Барысаўскіх маёнткаў ([[Горад Барысаў|Стары Барысаў]] і інш.) князя [[Геранім Лявон Радзівіл|Гераніма Лявона Радзівіла]] (1808—1885) расійскаму вялікаму князю [[Мікалай Мікалаевіч Раманаў|Мікалаю Мікалаевічу]] (1831—1891)<ref>''Яцкевіч, З.'' Радавод… С. 11; ''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 9.</ref>. Бацькавы якасці душы і бацькаў стыль вядзення спраў у поўнай меры праявяцца і ў дзейнасці Эдварда Вайніловіча. Маці Ганна (Анэля) Эдвардаўна [[род Ваньковічаў|Ваньковіч]] (1826—1893) была дачкой [[Эдвард Станіслававіч Ваньковіч|Эдварда Станіслававіча Ваньковіча]] (1793—1872), мінскага павятовага харунжага (1817—1820), і яго жонкі Міхаліны Станіславаўны Манюшкі, цёткі вядомага кампазітара [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]]. Яе [[род Ваньковічаў]] адносіўся да рэгіянальнай эліты [[Менскае ваяводства|Менскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], а пазней [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У прыватнасці, дзед Ганны Ваньковіч [[Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч]] (?—1812) быў [[барысаўскі павятовы маршалак|барысаўскім павятовым маршалкам]] (1797—1802), а пасля [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскім губернскім маршалкам]] (1802—1806). У сям’і Вайніловічаў з пяццю дзецьмі, меўшай не вельмі вялікі маёнтак, матэрыяльныя магчымасці былі вельмі абмежаваныя, а маці Ганна з вялікай спадчыны сваіх бацькоў Ваньковічаў атрымала сабе толькі 10 000 рублёў срэбрам<ref name="ReferenceA">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 9.</ref>. Адна сястра Эдварда Міхаліна Вайніловіч (1848—1941) пайшла замуж за [[Атон Ігнатавіч Горват|Атона Ігнатавіча Горвата]] (1809—1894), былога [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] (1847—1853), для якога гэта быў другі шлюб. Першай жонкай Атона Горвата была Людвіка Львоўна Оштарп (8 чэрвеня 1807—?) — дачка [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] (1823—1847) [[Леў Францавіч Оштарп|Льва Францавіча Оштарпа]] (1785—1851). Другая сястра Эдварда Габрыэла Вайніловіч (1850—1879) узяла шлюб з Ежы Пятровічам Магільніцкім (1827—1915), арганізатарам [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] у [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]]<ref name="ReferenceA"/>. Трэцяя сястра Эдварда Марыя Вайніловіч (1849—1927) пайшла замуж за Ксаверыя Бельскага (1842—1919). Чацвёртая сястра [[Ядвіга Адамаўна Кастравіцкая|Ядвіга Вайніловіч]] (1864—1935) пабралася шлюбам з Вацлавам Генрыкавічам [[род Кастравіцкіх|Кастравіцкім]] (не вельмі далёкім сваяком), стала вядомай прадпрымальніцай у [[Горад Мінск|Мінску]], а таксама вялікай памочніцай свайго брата Эдварда Вайніловіча. <gallery perrow=5> File:Adam Woyniłłowicz.jpg|[[Адам Антонавіч Вайніловіч]] (1806—1874) — бацька Эдварда Вайніловіча File:Anna Woyniłłowicz.jpg|Ганна Эдвардаўна Вайніловіч (з [[род Ваньковічаў|роду Ваньковічаў]]) — мацi Эдварда Вайніловіча File:Jadwiga Woyniłłowicz.jpg|[[Ядвіга Адамаўна Кастравіцкая|Ядвіга Адамаўна Вайніловіч (Кастравіцкая)]] (1864—1935) — сястра Эдварда </gallery> == Выхаванне, адукацыя і маладыя гады == === Шляхецкая годнасць === [[File:Edward Woynillowicz family tree - in Sawiczy palace - 1905 AD.jpg|thumb|Бронзавы барэльеф з уласным радаводам, створаны паводле праекту Эдварда Вайніловіча<ref>Барэльеф быў заказаны Эдвардам Вайніловічам і выкананы паводле прадстаўленага iм праекта на заводзе «Браты Лапеньскія» (Варшава), адначасова з бронзавай копіяй Божай Маці, якая была размешчана ў Чырвоным касцёле. Вайніловіч планаваў размясціць барэльеф з радаводам таксама ў новым мінскім касцёле, але вырашыў павесіць яго ў палацы ў Савічах у параднай зале справа ад уваходу. На барэльефе прадстаўлена генеалагічнае дрэва, пад якім ляжыць мёртвы рыцар, які трымае на грудзях шчыт з гербам «Сыракомля», а побач з ім другі рыцар, які ламае меч. Кампазіцыя сімвалізуе канец роду Эдварда Вайніловіча: два верхнія шчыткі радаводнага дрэва — гэта дзеці Эдварда Вайніловіча Сямён і Гелена.</ref>, 1907 г.]] Выхаванне ў родавым маёнтку [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічы]] Слуцкага павета ў традыцыйнай шляхецкай годнасці, якую Эдвард Вайніловіч засвоіў і пранёс у сваёй душы праз усё сваё жыццё і якая заключалася ў высакароднай прастаце і сумленнасці, набожнасці і шчырай веры, зычлівасці і гасціннасці, шанаванні продкаў і ахвярнай любові да айчыны, пачалося бацькамі і працягвалася настаўнікамі, якіх падбіралі для дзяцей бацькі. Вялікім прыкладам для Эдварда заўсёды быў працавіты і мудры бацька, а таксама пакаленні памерлых продкаў. У сваім тастаменце Эдвард Вайніловіч з усёй самапавагай адзначыў: ''«Наш род ні перад кім шапкі не здымаў»''<ref name="ReferenceB">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. vii—viii.</ref>. Калі ў XVIII ст. у шырокім наваколлі [[Горад Нясвіж|Нясвіжа]], [[Горад Клецк|Клецка]] і [[Горад Слуцк|Слуцка]] ў [[Новагародскае ваяводства|Новагародскім ваяводстве]] амаль усе маёнткі належалі [[князь|князям]] [[Род Радзівілаў|Радзівілам]], гэта не было падставай для многіх сярэднезаможных шляхціцаў ваяводства (Вайніловічаў, [[Род Даманскіх|Даманскіх]], [[Род Незабытоўскіх|Незабытоўскіх]] (Незабітоўскіх), [[Род Рдултоўскіх|Рдултоўскіх]], [[Род Рэйтанаў|Рэйтанаў]] і інш.), чые маёнткі [[анклаў|анклавамі]] дзіравілі суцэльныя масівы вялізных радзівілаўскіх [[ардынацыя|ардынацый]], страціць годнасць і незалежнасць і быць пад уплывам [[магнат]]аў. Вайніловічы, не дасягаўшы ніколі [[сенатар]]скіх пасад, а займаўшы пасады [[абозны]]х, [[канюшы]]х, [[земскі суддзя|земскіх суддзяў]] Новагародскага ваяводства, былі сябрамі Радзівілаў, але ніколі — іх слугамі<ref name="ReferenceB"/>. Ад продкаў Эдвард Вайніловіч пераняў не толькі пачуццё ўласнай годнасці, але і рэлігійную талерантнасць. У сваіх мемуарах указаў, што ў Савічах у Новагародскім ваяводстве [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ва [[уніяцтва|ўніяцкай]] царкве (пераробленай пасля скасавання ўніяцтва ў 1839 г. у [[праваслаўе|праваслаўную]]) яго продкі — шляхціцы-каталікі Вайніловічы — ''«не толькі бралі ўдзел у набажэнствах, але i хрысцілі не раз дзяцей і заключалі шлюбы, а некаторыя нават былі пахаваныя пад падлогай царквы»''. І дадае: ''«Можа гэтая мясцовая традыцыя паўплывала на тое, што ніхто з членаў нашай сям’і рэлігійным фанатызмам, асабліва ў адносінах да [[праваслаўе|ўсходняга абраду]], не быў заражаны. Бывалі мы ў царкве на шлюбах альбо пахаваннях нашай прыслугi звычайна ахвотна, атрымліваючы ганаровыя месцы, як заўжды з [[дыван]]ом пад нагамі і [[крэсла]]мі»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 6—7.</ref>. === Гувернанткі і хатнія настаўнікі === З павагай і ўдзячнасцю ў сваіх мемуарах успамінае сваю першую гувернантку Акінчыц (з малазаможнай шляхты Слуцкага павета), якая любіла Эдварда і яго сясцёр як родных і многаму навучыла. Эдвард з дзяцінства ведаў [[польская мова|польскую]] (на якой у жыцці часцей за ўсё размаўляў і пісаў) і [[беларуская мова|беларускую]] мовы, размаўляючы на ёй са сваімі сялянамі і дробнай (безмаёнткавай) беларускамоўнай [[шляхта]]й Случчыны. Першапачатковую адукацыю ён атрымаў дома ў спадчынным маёнтку Савічы пры дапамозе гувернантак і настаўнікаў, якія выкладалі яму [[французская мова|французскую]] і [[нямецкая мова|нямецкую]] мовы, і гімназістаў-рэпетытараў (сына суседняга арандатара Шалкевіча і [[іслам|«магаметаніна»]] Мейшутовіча), якія вучылі яго [[руская мова|рускай мове]] для паступлення ў гімназію ў [[Горад Слуцк|Слуцку]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 10—11.</ref>. === Успаміны аб сялянскай рэформе (1861) === З часоў [[прыгон]]у Эдварду запомнілася нямногае, галоўным чынам яскравыя сялянскія [[вяселле|вяселлі]] ў маёнтку. Дзень [[Сялянская рэформа ў Расійскай імперыі|адмены прыгону]] ў 1861 г. запомніўся тым, што бацька сказаў: ''«Вось, дзеці, заўтра пайду сам карміць коней і кароў, а вы мне будзеце дапамагаць»''. Але раніцай усе сяляне прыступілі да сваіх абавязкаў, нібыта нічога не змянілася. Змяніліся толькі ўмовы і аплата працы. Таму большасць людзей засталася на сваіх месцах, пражыўшы ўсё сваё далейшае жыццё ў Савічах, гэтак жа як і дзеці і ўнукі апошніх, бо, на думку Вайніловіча, землеўласнікі не рабілі ім нічога несправядлівага альбо сялянам не хацелася змяняць свой лад жыцця<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 12.</ref>. === Слуцкая гімназія === У 1861—1865 гг. каталік Эдвард Вайніловіч вучыўся ў [[Слуцкая гімназія|Слуцкай кальвінісцкай гімназіі]], якая была раней [[кальвінізм|кальвінісцкай]] школай (дзе калісь вучыўся яго бацька Адам) і лічылася адной з лепшых гімназій у [[Паўночна-Заходні край|краі]]. Яго вельмі ўразіў гэты старажытны горад, які меў столькі слядоў даўніны як у традыцыях, так і [[архітэктура|архітэктуры]]. У мемуарах ніякаму іншаму месцу Вайніловіч не надаў столькі любові, цікавасці, захаплення, увагі да падрабязнасцей у гістарычныя экскурсы (пра [[Род Алелькавічаў|Алелькавічаў]], [[Род Радзівілаў|Радзівілаў]], «персіярні», кальвінісцкія кірхі і інш.), як [[Горад Слуцк|Слуцку]], роднаму [[Слуцкі павет|Слуцкаму павету]], а таксама яго жыхарам. Калі ён вучыўся ў гімназіі, то пражываў у Слуцку ў доме свайго дзядзькі [[Тадэвуш Антонавіч Вайніловіч|Тадэвуша Антонавіча Вайніловіча]] (1804—1878), доўгачасовага і аўтарытэтнага [[слуцкі павятовы маршалак|слуцкага павятовага маршалка]] (1845—1863). === Уражанні пра часы Студзеньскага паўстання (1863) === [[File:Słucak, Senatarskaja. Слуцак, Сэнатарская (N. Orda, 1880).jpg|left|thumb|[[Слуцкая гімназія]]. Малюнак [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]], 1870-ыя гг.]] На сярэдзіну навучання Эдварда Вайніловіча ў гімназіі прыпала [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстанне 1863—1864 гадоў]]. Яго патрыятычна настроены дзядзька [[Тадэвуш Антонавіч Вайніловіч|Тадэвуш Вайніловіч]] (1804—1878), з’яўляючыся аўтарытэтным і доўгачасовым [[слуцкі павятовы маршалак|слуцкім павятовым маршалкам]] (1845—1863), прыняў удзел у падзеях, звязаных з падпісаннем т.зв. «мінскага пратакола»<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 16.</ref>. [[File:Edward Woynillowicz i jago maci Anna Vankovicz.JPG|thumb|Эдвард са сваёй маці Ганнай]] Эмацыйны патрыятычны запал ахапіў многія слаі грамадства [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]], асабліва бурна на любыя водгукі падзей у [[Горад Варшава|Варшаве]] і [[Паўночна-Заходні край|сваім краі]] рэагавалі моладзь і жанчыны, удзельнічаючы ў дэманстрацыях у [[кунтуш]]ах і [[канфедэратка]]х, спяваючы патрыятычныя і рэлігійныя гімны ў касцёлах і на вуліцы, хаваючы зброю, а часам і саміх паўстанцаў. На думку Эдварда Вайніловіча, тых цвяроза думаючых людзей, што глядзелі глыбей і бачылі, што паўстанне не падрыхтавана і ўвогуле не мае шанцаў на поспех, а яго наступствы будуць неспрыяльнымі для краю, узбуджаныя натоўпы ганьбавалі<ref name="ReferenceC">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 17—18.</ref>. Пад уплывам агітацыі нават патрыятычная маці Эдварда хацела адправіць яго, 15-гадовага юнака, у слуцкі паўстанцкі атрад, але, калі ў маёнтак прышлі паўстанцы вербаваць людзей, Эдварда не было дома і да атрада далучыўся толькі пісар маёнтка [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічы]]<ref name="ReferenceC"/>. Слуцкі атрад быў хутка разбіты, пісар з Савіч арыштаваны, таму бацьку Адаму Вайніловічу пагражаў секвестр маёнтка. Аднак [[слуцкі павятовы маршалак|слуцкаму павятоваму маршалку]] (1845—1863) [[Тадэвуш Антонавіч Вайніловіч|Тадэвушу Вайніловічу]] (1804—1878) удалося дабіцца зняцця секвестру з маёнтка брата [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічы]] да рашэння суда, якога ў далейшым не адбылося<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 19.</ref>. === Дагавор на спадчыну дзядзькавага маёнтка (1865) === Дзядзька Эдварда [[Люцыян Янавіч Вайніловіч]] (1817—1884) ад сваёй жонкі Гелены Янаўны Вейсенгоф (1815—1880), дачкі знакамітага генерала [[Ян Янавіч Вейсенгоф|Яна Вейсенгофа]] (1774—1848), які ў свой час быў нават [[ад'ютант]]ам [[Якуб Ясінскі|Якуба Ясінскага]] (1759—1794), не меў дзяцей. Шануючы родавыя сувязі і маючы вялікую замiлаванасць да «радзіннага гнязда» (маёнтка Пузава ў Слуцкім павеце), дзядзька Люцыян вырашыў, што пасля сваёй смерці яго родавы маёнтак Пузаў (Пузава) і набыты маёнтак Пераходы ў [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]] павінны перайсці Вайніловічам па мужчынскай лініі, у прыватнасці сыну свайго стрыечнага брата — Эдварду Адамавічу Вайніловічу. Ён падпісаў з [[Адам Антонавіч Вайніловіч|Адамам Антонавічам Вайніловічам]] (1806—1874) у 1865 г. адпаведную дамоўленасць. З таго часу Люцыян Вайніловіч і яго жонка абкружылі вялікай увагай маладога Эдварда, які пачаў часцей наведваць іх у [[Горад Варшава|Варшаве]], завязалі з ім перапіску і з 1870-х пачалі шукаць нявесту<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 28—30.</ref>. === Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны тэхналагічны інстытут === [[Выява:Edvard Vajniłovič. Эдвард Вайніловіч (XIX).jpg|left|thumb|Эдвард Вайніловіч у студэнцкія гады]] Пасля сканчэння гімназіі Эдвард вырашыў не займацца сельскай гаспадаркай у родным маёнтку і не служыць у войску ці чыноўнікам, а атрымаць спецыяльную (тэхнічную) адукацыю. Прычынай гэтага была няўпэўненасць у захаванні маёнтка, якую ён адчуў у 1863 г. у час пагрозы [[секвестр]]у<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 19—20.</ref>. У ходзе і пасля [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] шмат якія шляхціцы страчвалі маёнткі па прычыне канфіскацый і секвестраў расійскімі ўладамі, што пагражала і Вайніловічам, а пасля выдання «карніцкага» для каталіцкіх дваран «заходніх губерняў» Расійскай імперыі царскага [[Указ 10 снежня 1865 года|ўказу ад 10 снежня 1865 г.]] палітыка расійскай улады была накіравана на змяншэнне працэнта дваран-каталікоў сярод землеўласнікаў [[Заходні край|«заходніх губерняў»]]. Каб стала зарабляць на жыццё ў выпадку страты маёнтка, лепей падыходзілі тэхнічныя прафесіі, якія ў той час высока аплочвалася і былі запатрабаваныя. Эдвард Вайніловіч паступіў у 1865 г. у [[Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны тэхналагічны інстытут|Санкт-Пецярбургскі тэхналагічны інстытут]] без экзаменаў, бо добра скончыў Слуцкую гімназію — з медалём. Яго выкладчыкамі ва ўніверсітэце былі знакамітыя [[Дзмітрый Іванавіч Мендзялееў|Дзмітрый Мендзялееў]] (1834—1907); будучы міністр фінансаў (1887—1892) Расійскай імперыі [[Іван Аляксеевіч Вышнеградскі|Іван Вышнеградскі]] (1830—1895); ураджэнец [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] юрыст, адвакат і публіцыст [[Уладзімір Данілавіч Спасовіч|Уладзімір Спасовіч]] (1829—1906), з якім Эдвард часта кантактаваў, і інш.<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 25.</ref> Сам інстытут быў надзвычай дэмакратычным, а большасць студэнтаў былі прыхільнікамі [[сацыялізм]]у. Для Вайніловіча ж сацыялістычныя погляды і тэорыі былі несумяшчальнымі з тымі шляхецкімі традыцыямі, у якіх ён быў выхаваны ў бацькоўскім доме і якіх прытрымліваўся ўсё сваё жыццё. Ён з юнацтва быў перакананы, што [[прыватная ўласнасць]] з’яўляецца асновай [[прагрэс]]у, законнасці і парадку ў грамадстве, ''«бо ж уласнасць, узніклая ад старанняў, працы і ашчаднасці, высакародзіць чалавека, дадае стымул асабістай ініцыятыве. Тады як уласнасць, набытая насіллем над чужой уласнасцю, дэмаралізуе, адбірае жаданне працаваць і падштурхоўвае шукаць паляпшэння быту не ў асабістай працы, а ў пажаданні чужой маёмасці»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 15.</ref>. Адзінае карыснае, што, па ўласным прызнанні, засталося ў Вайніловіча пасля знаёмства з [[сацыялізм]]ам, гэта тое, што Эдвард навучыўся ўсіх людзей лічыць роўнымі сабе, роўнымі перад законам, як роўнымі перад [[Бог|Усявышнім]]. Бацька даваў Эдварду небагата грошай, бо сям’я збірала на пасаг яго сёстрам, але Эдварду ўдавалася хадзіць адзін-два разы ў месяц у [[тэатр]] альбо [[опера|оперу]]. Пазнаёміўся Эдвард і з польскамоўнай дыяспарай, уваходзіў у студэнцкае зямляцкае таварыства. Яшчэ ў часы навучання студэнт Эдвард праходзіў практыку механікам у кузнях, сталеліцейных цэхах, якія існавалі пры самым інстытуце, а таксама наведваў з іншымі студэнтамі пад кіраўніцтвам прафесараў буйныя заводы [[Санкт-Пецярбург]]а і [[Горад Кранштат|Кранштата]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 26.</ref>. Універсітэт скончыў у 1869 г. з залатым медалём, атрымаўшы спецыяльнасць «тэхнолаг 1-га разраду», і, жадаючы атрымаць практычны досвед па прафесіі, як адзін з лепшых выпускнікоў атрымаў пасаду на Пуцілаўскім заводзе ў [[Горад Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбургу]] з месячным заробкам у 50 рублёў і бясплатнае пражыванне ў гарадской кватэры. На Пуцілаўскім заводзе працаваў інжынерам-механікам, дзе вырабляліся шыны, бронечасткі і снарады<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 27.</ref>. === Стажыроўка ў Германіі і Бельгіі === Пасля праходзіў стажыроўку на заводзе па вырабе лакаматываў Штросберга каля [[Гановер]]а ([[Германія]]), а з 1870 г. працаваў памочнікам [[машыніст лакаматыва|машыніста лакаматыва]] ў [[Бельгія|Бельгіі]] на [[чыгунка|чыгуначным]] маршруце [[Горад Брусель|Брусель]]-Аквізгран<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 28.</ref>. З прызначэннем на пасаду [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага генерал-губернатара]] (1868—1874) [[Аляксандр Львовіч Патапаў|Аляксандра Львовіча Патапава]] (1818—1886) [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|пасляпаўстанчая]] атмасфера ў [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губернях]] стала больш лагоднай, таму ўцалелыя мясцовыя каталіцкія дваране спадзяваліся, што здолеюць утрымаць за сабой маёнткі. Вяртання да заняткаў сельскай гаспадаркай у родным маёнтку, землеўладальніцкага ладу жыцця і традыцыйнага служэння роднай зямлі і людзям хацеў ад Эдварда і яго бацька [[Адам Антонавіч Вайніловіч|Адам]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 28—29.</ref>. === Падарожжа ў Італію і Францыю === [[File:Pius ix.jpg|thumb|[[Папа Рымскі]] (1846—1878) [[Пій IX, Папа Рымскі|Пій IX]]]] У мэтах аздаравіць Эдварда пасля працы на заводах і чыгунцы маці пераканала бацьку, каб іх сына (па просьбах Люцыяна і Гелены Вайніловічаў) адправілі ў падарожжа за мяжу. Эдвард пагадзіўся з воляй бацькоў, а ў мемуарах занатаваў: ''«Аднак, узважыўшы, я тую маю папярэднюю працу, тыя гады, праведзеныя ў рабочай блузе, тыя гады спецыяльнай навукі за страчаныя зусім не лічу: наадварот, набыў карысны вопыт, бо навучыўся працаваць сам і цаніць працу іншых, навучыўся разумець псіхалогію працуючых, падуладных і залежных людзей і таму лепей разумець абавязкі працадаўцаў, у шэрагі якіх сам хутка меўся стаць»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 30—31.</ref>. Восенню 1871 г. Эдвард Вайніловіч, яго дзяцька Люцыян Вайніловіч і цётка Гелена выехалі ў падарожжа ў [[Аўстра-Венгрыя|Аўстрыю]] і [[Італія|Італію]] ([[Горад Вена|Вена]], [[Горад Інсбрук|Інсбрук]], [[Горад Венецыя|Венецыя]], [[Горад Рым|Рым]], [[Горад Фларэнцыя|Фларэнцыя]]), дзе яны «прайшлі вінную тэрапію» і, дзякуючы шляхціцу [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскага павета]] [[Геранім Антонавіч Кеневіч|Гераніму Кеневічу]] (1796—1884), які быў далёкім сваяком<ref>Маткай Гераніма Антонавіча Кеневіча была пані Адынец, а сам Кеневіч быў жанаты з Кацярынай Ігнатаўнай Горват, сястрой Атона Горвата, які пабраўся другім шлюбам з Міхалінай Вайніловіч, сястрой Эдварда.</ref> Вайніловічаў (праз [[род Адынцоў|Адынцоў]]) і стала пражываў у тыя часы ў [[Горад Рым|Рыме]], атрымалі аўдыенцыю ў [[Папа Рымскі|Папы Рымскага]] (1846—1878) [[Пій IX, Папа Рымскі|Пія IX]] (1792—1878) і праслухалі яго малебен у [[Сікстынская капэла|Сікстынскай капэле]]. Пасля Рыма Вайніловічы наведалі [[Горад Фларэнцыя|Фларэнцыю]], дзе напаткалі шляхціца [[Ігуменскі павет|Ігуменскага павета]] графа [[Ян Тадэвушавіч Завіша|Яна Тадэвушавіча Завішу]] (1822—1887) і яго маладых дачок — Еву (1850—1930) і [[Магдалена Іванаўна Радзівіл|Магдалену]] (1861—1945)<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 31.</ref>. Пасля Вайніловічы вярнуліся ў Інсбрук, адкуль дзядзька і цётка накіраваліся на зіму ў [[Горад Варшава|Варшаву]], а Эдвард — праз [[Горад Страсбург|Страсбург]] у [[Горад Парыж|Парыж]], ''«дзе яшчэ дыміліся рэшткі [[Парыжская камуна|Парыжскай камуны]] і калона Вандома ляжала разбітай на каменнях бруку»''. Вайніловіч пасяліўся ў [[Лацінскі квартал|Лацінскім квартале]] горада і, не маючы знаёмых у Парыжы, акрамя ўраджэнца [[Слуцкі павет|Слуцкага павета]] — хворага бібліятэкара з [[Гатэль Ламбер|«гатэля Ламбер»]] [[Браніслаў Францавіч Залескі|Браніслава Залескага]] (1820—1880), пачаў наведваць лекцыі ў [[Сарбона|Сарбоне]] і [[Калеж дэ Франс]] («Collège de France»), надаючы асаблівую ўвагу палітычнай эканоміцы, праводзячы вечары ў «Камеды Франсэз» і тэатрах<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 32.</ref>. === Курсы ў сельскагаспадарчай акадэміі ў Прушкаве (Прусія) === Праз пэўны час бацька Эдварда, хварэючы на ногі, зноў нагадаў сыну, каб той хутчэй вяртаўся да землеўладальніцкага ладу жыцця. І ў 1872 г. Эдвард выехаў з Парыжа праз [[Горад Гановер|Гановер]] і [[Горад Дрэздэн|Дрэздэн]] у нямецкі горад Прушкаў у прускай [[Сілезія|Сілезіі]], дзе стаў слухачом кароткачасовых курсаў сельскагаспадарчай акадэміі, якая славілася сваімі прафесарамі і давала грунтоўныя веды па развіцці сельскай гаспадаркі<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 32, 34.</ref>. Пасля сканчэння практыкі позняй восенню 1872 г. Вайніловіч вярнуўся ў Савічы, дзе застаў бацьку вельмі хворым на ногі, чым у свой час пакутавалі і яго дзед [[Антон Адамавіч Вайніловіч|Антон]], і прадзед Адам. Хвароба не адступіла, хоць бацька Адам лячыўся і ў [[Горад Варшава|Варшаве]]. І 22 снежня 1874 г., калі Эдварда не было пэўны час дома, бацька памёр<ref name="ReferenceD">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 35.</ref>. == Дзейнасць у Слуцкім павеце == === Службовая дзейнасць у павеце, чыны і ўзнагароды === [[Выява:Edward Woynillowicz 1847-1928 - before 1872 AD a.JPG|left|thumb|Эдвард Вайніловіч. Фота, прывезенае з падарожжа ў Італію]] У [[1874]] г. Эдвард Вайніловіч, тэхнолаг па адукацыі, ва ўзросце 27-і год стаў гаспадаром спадчынных маёнткаў [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічы]] і Пузава ў [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]] і вырашыў займацца сельскагаспадарчай вытворчасцю. Абставіны для мясцовых каталіцкіх дваран у [[Заходні край|«заходніх губернях»]] былі цяжкімі: дзейнічала «выключнае заканадаўства»; не праводзіліся дваранскія выбары; яшчэ болей пашыралася [[русіфікацыя]]; у сферы адукацыі працягвала панаваць гістарычная тэорыя [[трыадзіны рускі народ|«адзінства рускага народа» у трох галінах]] (вялікарусаў, маларусаў і беларусаў); масава будаваліся праваслаўныя храмы, а каталіцкія касцёлы перарабляліся на цэрквы; расійскі ўрад працягваў «убіваць клін» паміж каталіцкімі дваранамі і праваслаўнымі сялянамі, што праіснавала да [[Лютаўская рэвалюцыя, Расія|падзення расійскага самадзяржаўя ў лютым 1917 г.]] і знікнення [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Эдвард Вайніловіч яшчэ пры жыцці свайго бацькі ўдзельнічаў у кампрамісных судах (па зямельных пытаннях) і ажыццяўляў апеку над асірацелымі дваранскімі сем’ямі ў [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]], што і працягваў рабіць, атрымаўшы карысны вопыт зносін з людзьмі. За добрасумленнасць, дакладнасць, справядлівасць, здольнасць ісці на кампрамісы, не шкадуючы ўласнага часу, атрымаў давер і павагу маянткоўцаў<ref name="ReferenceD"/>. [[File:Slucki pawet - Savichy - 1864 AD.jpg|thumb|[[Слуцкі павет]] у 1864 г. (фрагмент карты Мінскай губерні). [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічы]] пазначаны чырвонай кропкай]] Акрамя таго, у 1880 г. пастановай мінскага губернскага праўлення Эдвард Вайніловіч быў залічаны ў штат канцылярыі [[слуцкі павятовы маршалак|слуцкага павятовага маршалка]] (1878—1892) [[Аляксей Уладзіміравіч Данэнштэрн|Аляксея Уладзіміравіча Данэнштэрна]], адстаўнога паручніка. Пачалася яго дзяржаўная служба. У 1880 г. уступіў у склад дабрачыннага таварыства ў Слуцкім павеце, у якім займаў у 1880—1917 гг. розныя пасады. У 1881—1882 гг. Эдвард Вайніловіч, [[Юзаф Ксаверавіч Вайніловіч|Юзаф Вайніловіч]], [[Аляксандр Аляксандравіч Скірмунт|Аляксандр Скірмунт]] і яшчэ 27 рускіх маянткоўцаў губерні ўваходзілі (па рашэнні [[губернатары Мінскай губерні|мінскага губернатара]] [[Аляксандр Іванавіч Пятроў|Аляксандра Пятрова]]) у склад т.зв. «яўрэйскай камісіі» для разгляду прававых і матэрыяльных умоў існавання [[яўрэі|яўрэяў]] у [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] і зазначылі гаротны стан яўрэйскага насельніцтва<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 46.</ref>. У 1882 г. атрымаў (за старанную працу ў слуцкім дабрачынным таварыстве) свой першы ордэн — [[ордэн Святога Станіслава]] 3-й ступені, у 1883 г. атрымаў свой першы чын [[калежскі рэгістратар|калежскага рэгістратара]]<ref name="Шукаем нашчадкаў роду Вайніловічаў">''Завальнюк, У.'' [http://www.zbsb.org/n2/783.shtml Шукаем нашчадкаў роду Вайніловічаў.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20081008033953/http://www.zbsb.org/n2/783.shtml |date=8 кастрычніка 2008 }}; Памятныя кніжкі Мінскай губерні за 1887—1917 гады.</ref>. [[13 мая]] [[1883]] г. Эдвард Вайніловіч быў прызначаны расійскімі ўладамі на пасаду [[ганаровы міравы суддзя|ганаровага міравога суддзі]] Слуцкай акругі (у межах [[Слуцкі павет|Слуцкага павета]]), а пасля шмат разоў (на новае трохгоддзе) перапрызначаўся да 1917 г. уключна. Вайніловіч вельмі цаніў гэтую пасаду і не прапусціў ніводнага судовага пасяджэння без уважлівай прычыны. Не з’яўляючыся прафесійным юрыстам, ён дасканала вывучыў права і праяўляў адказнасць, якая спадарожнічала яму ўсё жыццё. Нават пазней, ужо пасля [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскага дагавора]] (1921), Навагрудскі акруговы суд [[Другая Рэч Паспалітая|Другой Рэчы Паспалітай (Польшчы)]] выбраў Эдварда Вайніловіча, улічваючы яго былыя заслугі ў гэтай галіне, сваім ганаровым суддзёй<ref name="Шукаем нашчадкаў роду Вайніловічаў"/>. У 1883 г. Эдвард Вайніловіч атрымаў чын [[губернскі сакратар|губернскага сакратара]], а ў 1886 г. атрымаў [[ордэн Святой Ганны]] 3-й ступені за стараннасць на пасадзе слуцкага ганаровага міравога суддзі. У 1887 г. быў прызначаны на пасаду [[дэпутат дваранства|дваранскага дэпутата]] ад Слуцкага павета ў Мінскі [[дваранскі дэпутацкі сход]] і шмат разоў перапрызначаўся расійскімі ўладамі — да 1917 г. уключна. У тым жа 1887 г. за выслугу гадоў атрымаў чын [[калежскі сакратар|калежскага сакратара]], а ў 1890 г. — чын [[тытулярны саветнік|тытулярнага саветніка]]. У 1894 г. атрымаў (за старанную працу ў слуцкім дабрачынным таварыстве) [[ордэн Святога Станіслава]] 2-й ступені, а таксама (за выслугу гадоў) чарговы чын [[калежскі асэсар|калежскага асэсара]]; а ў 1896 г. — чын [[надворны саветнік|надворнага саветніка]]. У 1896 г. атрымаў у памяць памерлага расійскага імператара Аляксандра III срэбны медаль, у 1898 г. — (за старанную працу ў слуцкім дабрачынным таварыстве) [[ордэн Святой Ганны]] 2-й ступені, у 1901 г. — чын [[калежскі саветнік|калежскага саветніка]], у 1902 г. — [[ордэн Святога Уладзіміра]] 4-й ступені, а ў 1905 г. — чын [[стацкі саветнік|стацкага саветніка]]<ref name="Шукаем нашчадкаў роду Вайніловічаў"/>. У 1913 г. атрымаў медаль «У памяць 300-годдзя царствавання дома Раманавых», а ў 1914 г. — медаль «У памяць 50-годдзя земскіх устаноў. 1864—1914 гг.»<ref>''Рыбчонак, С.'' Вайніловічы гербу «Сыракомля»… С. 29—30.</ref>. Эдвард Вайніловіч таксама фінансава дапамагаў [[Слуцкая гімназія|слуцкай гімназіі]]; прыняў фінансавы ўдзел у пабудове і адкрыцці ў [[Слуцк]]у камерцыйнага вучылішча (т.зв. «гандлёвай школы»), адным з галоўных фундатараў і папячыцеляў якога быў блізкі сябар Эдварда рускі маянтковец Слуцкага павета Міхаіл Кір’якоў<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 129.</ref>. Эдвард Вайніловіч быў заснавальнікам камітэта абароны правоў [[Яўрэі|яўрэяў]] і [[Татары|татар]] у [[Горад Клецк|Клецку]], даваў грошы на рамонт і будову праваслаўных цэркваў. У пачатку 1880-х гг. Вайніловіч пэўны час быў адным з трох куратараў-апекуноў (разам з Янам Кукевічам і [[Аляксандр Каралевіч Ельскі|Аляксандрам Ельскім]]) [[Мінская губернская гімназія|мінскай рэальнай гімназіі]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 54.</ref>. <gallery perrow=5> File:Saviczy palac - carkva Sv Troicy - 1914 AD.jpg|Праваслаўная царква Святой Троіцы ў Савічах, фота раней 1914 г. File:Słucak Kamercyjnaja vučelnia.jpg|Будынак камерцыйнага вучылішча («гандлёвай школы») у Слуцку, фундаваны (разам з іншымі асобамі) Эдвардам Вайніловічам. Фота раней 1917 г. File:090606Slucak241.jpg|Былы будынак камерцыйнага вучылішча ў Слуцку, зараз — кансервавы завод. Фота 2009 г. </gallery> === Сямейнае жыццё і маёнткі === [[File:Alimpia Vajnilovich 1861-1945 - foto bf 1914 AD.jpg|left|thumb|Алімпія Вайніловіч (1861—1945) — жонка Эдварда Вайніловіча]] [[18 ліпеня]] [[1882]] г. Эдвард Вайніловіч ажаніўся з Алімпіяй Маркаўнай Узлоўскай (1861—1945), род якой адносіўся да сярэднезаможнай каталіцкай шляхты Случчыны. Алімпія (ці «Лілі», як яе называлі блізкія) была суседкай Эдварда па сядзібе і не вельмі далёкай сваячкай: была дачкой Марка Францавіча Узлоўскага ад яго жонкі Мацільды Міхалаўны Вайніловіч (з [[Макраны (Клецкі раён)|макранскай]] лініі [[род Вайніловічаў|роду Вайніловічаў]])<ref name="ReferenceE">''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 37—39.</ref>. Яна была маладзейшая за Эдварда, а яе сям’я ўдвая багацейшая і мела блізкія сваяцкія сувязі з [[Род Непакайчыцкіх|Непакайчыцкімі]] і [[Род Рассудоўскіх|Рассудоўскімі]] — карэннай [[шляхта]]й (дваранамі) Случчыны. Алімпія атрымала традыцыйную для тых часоў хатнюю адукацыю для дваранак — была пісьменнай, валодала замежнымі мовамі, умела вышываць, верагодна, умела іграць на [[фартэпіяна]]; прынесла значны пасаг, бо была адзіным дзіцём у бацькоў. Вядома, што яна магла самастойна запрагаць коней і ездзіць у павозцы, а верагодна, і верхам, бо гэта было звычайным для павятовых дваранак. За жонкай, пасля смерці Марка Узлоўскага, Эдвард Вайніловіч атрымаў у пасаг маёнтак Боркі (фальваркі Боркі, Душнаў, Вінцэнтава, Матыняны і Лапатычы, а таксама лясныя масівы Малыя Страхіні і Вялікія Страхіні), які знаходзіўся ў 5 кіламетрах ад Савічаў і ў 1877 г. налічваў 2809 [[Дзесяціна, мера плошчы|дзесяцін]] зямлі, а ў 1911 г. — 2722 дзесяціны. Маёнткі Савічы, Пузава і Пераходы (ралля, сенажаці і лясы) у 1877 г. мелі 1200 дзесяцін, а ў 1911 г. — 1638<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 37—39; Список землевладельцев… С. 31; Списки лиц, владеющих в Минской губернии имуществом…</ref>. [[File:Siemion Woynillowicz 1885-1897 - foto bf 1890 AD.JPG|thumb|130px|Сямён (Siemion) Вайніловіч (1885—1897) — сын Эдварда Вайніловіча]] Алімпія нарадзіла Эдварду двух дзяцей — Гелену (Гелену-Бянігну) (1884—1903), якая нарадзілася 13 лютага 1884 г., і Сямёна (1885—1897), які нарадзіўся 17 чэрвеня 1885 г. і быў названы ў гонар Сямёна Вайніловіча, праваслаўнага баярына Вялікага Княства Літоўскага і ўнука Вайнілы — пачынальніка [[род Вайніловічаў|рода Вайніловічаў]] у XV ст.<ref name="ReferenceE"/> Эдвард Вайніловіч быў гаспадарлівым маянткоўцам, які цікавіўся самымі прагрэсіўнымі гаспадарчымі тэхналогіямі. Яго не вельмі вялікія маёнткі заўжды квітнелі, хоць здаралася, што некаторыя гаспадарчыя ініцыятывы не прыносілі плёну. Так, у 1904 г. ён адкрыў у Савічах дадатковы спіртзавод, які прыйшлося ў 1910 г. закрыць з-за эканамічнага крызісу ў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] і агульнага падзення попыту. У 1900-х гг. ужо валодаў мільённым багаццем, у сейфе зберагаў [[Каштоўная папера|каштоўныя паперы]], [[Акцыя, фінансы|акцыі]] мінскіх, віленскіх і варшаўскіх [[банк]]аў, быў акцыянерам [[Горад Лодзь|лодзьскай]] бойні<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 131.</ref>. Пасля 1909 г. у сваім палацы ў Савічах Эдвард Вайніловіч зрабіў новы рамонт, давёўшы сваю рэзідэнцыю да патрабаванняў тагачаснага камфорту: пабудаваў ванны пакой з бягучай вадой, правёў [[тэлефон]]ную сувязь, электрычнае святло і г.д.<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 130.</ref> Пачатак [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|рэвалюцыі 1905—1907 гадоў у Расійскай імперыі]] прывёў да ўвядзення ў краіне многіх ліберальных свабод, што ў [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губернях]] адразу праявілася ў заснаванні мноства яўных і тайных польскамоўных школ як рэакцыі на паўстагоддзя [[русіфікацыя|русіфікацыі]]. У 1906 г. у маёнтку Боркі Алімпія Вайніловіч адкрыла школку, дзе вучыліся дзяўчыны з сялянскіх каталіцкіх і праваслаўных сямей і дзе выкладалі [[польская мова|польскую]], [[руская мова|рускую]] і [[беларуская мова|беларускую мовы]] і [[рэлігія|рэлігію]]. Пазней, калі расійскія ўлады менш прыхільна сталі глядзець на польскамоўную адукацыю, Алімпія замест старой стварыла новую ўстанову, якой сама шмат год кіравала, — школу ахмістрынь для дарослых дзяўчын, дзе яны маглі атрымаць пісьменнасць і веды, як весці хатнюю гаспадарку. У Борках Эдвард Вайніловіч для гэтага спецыяльна пабудаваў за свае грошы невялікі інтэрнат, дзе жылі навучэнкі школы ахмістрынь, а таксама неабходныя практычныя «пляцоўкі» для засваення вед гаспадарання — курнікі, [[хлеў|хлявы]] і іншыя пабудовы. Алімпіі дапамагала сястра Эдварда Вайніловіча [[Ядвіга Адамаўна Кастравіцкая|Ядвіга Кастравіцкая]]. Ядвіга, з’яўляючыся «польскай патрыёткай» і актыўным дзеячам [[Польскае таварыства «Асвета» ў Мінску|таварыства «Асвета»]] і Мінскага таварыства дабрачыннасці, адкрыла ў Савічах тайныя летнікі для адпачынку і развіцця дзяцей бедных сялян; а таксама ахвотна арганізоўвала ў [[Горад Мінск|Мінску]] балі, «кірмашы» з фантавымі латарэямі і вечарыны для збору грошай на дабрачынныя патрэбы<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 126—127.</ref>. <gallery perrow=5> File:Saviczy palac - Napoleon Orda - 1870s AD.jpg|Двор у маёнтку Савічы. Малюнак [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]], 1870-ыя гг. File:Saviczy palac - front 2 - 1914 AD.jpg|Палац у Савічах, фота раней 1914 г. File:Saviczy palac - front - 1914 AD.jpg|Палац у Савічах, фота раней 1914 г. File:Saviczy palac - aleja - 1914 AD.jpg|Парк і палац у Савічах (від ззаду), фота раней 1914 г. File:Edvard Vajniłovič. Эдвард Вайніловіч (XX).jpg|Эдвард Вайніловіч сядзіць на гармаце каля палаца ў Савічах File:Saviczy palac - garmata - 1914 AD.jpg|Гармата часоў [[Вайна 1812 года|вайны 1812 года]] і крэсла перад палацам у Савічах, фота раней 1914 г. File:Saviczy palac - salon - 1914 AD.jpg|Салон у палацы ў Савічах, фота раней 1914 г. File:Saviczy palac - kabinet - 1914 AD.jpg|Кабінет<ref>Справа на сцяне (бліжні ў ніжнім радзе) вісіць фотапартрэт жонкі Эдварда Алімпіі (вось гэты [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Alimpia_Vajnilovich_1861-1945_-_foto_bf_1914_AD.jpg]); над шафай (другі злева) вісіць партрэт [[Тадэвуш Антонавіч Вайніловіч|Тадэвуша Вайніловіча]] (вось гэты [https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Tadeusz_Woynillowicz_1.jpg]).</ref> у палацы ў Савічах, фота да 1914 г. </gallery> === Апека над маяратамі князя Радзівіла === У 1903 г. Эдвард Вайніловіч, які меў вялікі давер і вопыт у справах апекі над маёнткамі, атрымаў ад князя [[Антоні Вільгельм Радзівіл|Антонія Радзівіла]] (1833—1904) прапанову ўзяць апеку над радзівілаўскімі [[Нясвіжская ардынацыя|Нясвіжскім]] і [[Клецкая ардынацыя|Клецкім маяратамі]] (каля 135 тысяч дзесяцін), якія размяшчаліся на тэрыторыі Слуцкага павета<ref name="ReferenceF">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 89.</ref>. Сын князя [[Ежы Фрыдэрык Радзівіл|Ежы Радзівіл]] (1860—1914) быў прызнаны псіхічна хворым, яму не дапамагала лячэнне і ў яго хутка развіваўся [[параліч]], а сам ардынат Антоній Радзівіл быў нямецкім генералам ад артылерыі, [[флігель-ад'ютант]]ам [[імператары германскія|германскіх імператараў]] [[Вільгельм I, германскі імператар|Вільгельма I]], [[Фрыдрых III, германскі імператар|Фрыдрыха III]] і [[Вільгельм II Гогенцолерн|Вільгельма II]] і пастаянна пражываў у [[Горад Берлін|Берліне]]. Вайніловіч згадзіўся<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 89, 91.</ref>. Спачатку (з 20 ліпеня 1903 г.) апека была намінальнай, бо тычылася толькі асобы і інтарэсаў князя Ежы Радзівіла<ref name="ReferenceF"/>. Антоній Радзівіл са сваёй жонкай Марыяй (з роду графаў дэ Кастэлян) на летні перыяд прыязджаў у [[Нясвіж]] і заўсёды наведваў Эдварда Вайніловіча. А пасля, у сувязі са смерцю князя Антонія Радзівіла, з 11 снежня 1905 г. пад апеку Вайніловіча пераходзіў і ўвесь зямельны фонд ([[Нясвіжская ардынацыя|Нясвіжскі]], [[Клецкая ардынацыя|Клецкі]] і [[Давід-Гарадоцкая ардынацыя|Давід-Гарадоцкі маяраты]] — цалкам каля 400 тысяч дзесяцін). Ён добрасумленна трымаў апеку над маяратамі ў поўнай згодзе з жонкай князя Ежы Радзівіла Марыяй з [[род Браніцкіх|Браніцкіх]] Радзвівіл (1863—1941). У 1906 г., калі самы старшы сын князя Ежы Радзівіла [[Альбрэхт Антоні Вільгельм Радзівіл|Альбрэхт]] (1885—1935) дасягнуў 21-гадовага ўзросту, Вайніловіч адразу падключыў князя да кіравання ўсімі справамі па [[маярат]]ах, а 28 снежня 1914 г. поўнасцю склаў паўнамоцтвы апекі<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 91.</ref>. {|class="graytable" style="text-align:center" |width="25%"|[[Выява:Antoni Radzivił. Антоні Радзівіл (W. Pape, 1897).jpg|180px]] |width="25%"|[[Выява:Jerzy Fryderyk Wilhelm Radziwill 1860-1914 c.jpg|180px]] |width="25%"|[[Выява:Maria Branicka 1863-1941 c.jpg|180px]] |width="25%"|[[Выява:Albrycht Antoni Radziwill (ABA) (1885-1935).JPG|180px]] |- |Антоній Радзівіл (1833—1904) |Ежы Радзівіл (1860—1914) |Марыя Радзівіл (1863—1941) |Альбрэхт Радзівіл (1885—1935) |} == Дзейнасць у Мінскім таварыстве сельскай гаспадаркі (МТСГ) == === Стварэнне Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі === Першым нефіліяльным сельскагаспадарчым таварыствам у [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губернях]] было створанае [[8 жніўня|28 ліпеня (8 жніўня)]] 1876 г. [[Віцебскае таварыства сельскай гаспадаркі]]<ref>''Jurkowski, R.'' Polacy-mińszczanie… С. 81.</ref>. Неўзабаве [[1 верасня|20 жніўня (1 верасня)]] [[1876]] г. было створана [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі]] (1876—1921) па ініцыятыве рускага землеўласніка [[Ігуменскі павет|Ігуменскага павета]], атрымаўшага пасля [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] маёнтак, канфіскаваны ўладамі ў паўстанца<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 39.</ref>. Галоўнай задачай таварыства ставілася павелічэнне колькасці рускіх маянткоўцаў у [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] і падтрымка развіцця іх гаспадаркі, каб супольнымі сіламі падарваць эканамічнае і колькаснае дамінаванне карэнных землеўласнікаў-каталікоў, аслабленых разбуральнымі вынікамі паўстання, увядзеннем «выключнага заканадаўства» і кантрыбуцыямі. Першапачаткова яго ўзначаліў [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] (1877—1897) [[Васіль Іванавіч Паўлаў]], які быў [[рускія|рускім]]. І паводле статута членамі таварыства маглі быць толькі «асобы рускага паходжання»: імі сталі пераважна чыноўнікі губернскай канцылярыі. Аднак дыскрымінацыя мясцовых маянткоўцаў-каталікоў («палякаў») не спрыяла эфектыўнасці працы таварыства і праяўленню гаспадарчых альбо прадпрымальніцкіх ініцыятыў<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 39—40.</ref>. === Пашырэнне складу і новыя задачы таварыства сельскай гаспадаркі === [[File:Aliaksandr Aliaksandrawicz Skirmunt 1830-1909 z Pareczcza.jpg|left|180px|thumb|[[Аляксандр Аляксандравіч Скірмунт]] (1830—1909)]] У 1878 г. губернскі маршалак Паўлаў быў вымушаны прыцягнуць да працы таварыства і мясцовых дваран каталіцкага паходжання («палякаў»). Так, у 1878 г. аднымі з першых запрашэнні да членства ў арганізацыі атрымалі былы [[мінскі павятовы маршалак]] (1863—1872) [[Леў Апалінарыевіч Ваньковіч]] (1831—?) і землеўладальнікі [[Аляксандр Аляксандравіч Скірмунт]] (1830—1909), [[Аляксандр Ігнатавіч Горват]] (каля 1796—1888), [[Эдвард Фартунатавіч Здзяхоўскі]] (1836—1900), [[Мельхіёр Каралевіч Ваньковіч]] (1843—1892), [[Віктар Фларыянавіч Свіда]], Зыгмунт Свянціцкі, Стэфан Верашчака, Віктар Цюндзявіцкі, Ян Кукевіч і малады Эдвард Адамавіч Вайніловіч<ref>''Szpoper, D.'' Edward Woyniłłowicz… С. 40.</ref>. Хутка на пасяджэннях МТСГ пачалі пераважаць мясцовыя землеўласнікі<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 40; ''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 92.</ref>. З самага пачатку, як адзначыў Вайніловіч у мемуарах, ''«раз і назаўсёды было сказана, <…> што рэпутацыя сельскагаспадарчага таварыства павінна быць без дакору і заганы»'', на першае месца ставілася добрасумленнае выкананне кантрактаў<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 59, 66.</ref>. Узорам шляхціца, гаспадара і грамадзяніна Эдвард Вайніловіч для сябе прызнаваў [[Аляксандр Аляксандравіч Скірмунт|Аляксандра Скірмунта]] (1830—1909) з [[Вёска Парэчча, Пінскі раён|Парэчча]] (Пінскі павет), з якім пасябраваў і ў якога вучыўся вядзенню гаспадарчых спраў. Называў Скірмунта «светачам» сваёй краіны. Пазней сын Аляксандра [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]] (1868—1939) стане верным сябрам, паплечнікам і, паводле слоў графа [[Іпаліт Корвін-Мілеўскі|Іпаліта Корвін-Мілеўскага]], «любімым вучнем» Эдварда Вайніловіча па гаспадарчай працы ў МТСГ і палітычнай дзейнасці<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 47.</ref><ref>''Korwin-Milewski, H.'' Siedemdziesiąt… С. 241.</ref>. [[File:Edward Woynillowicz 1847-1928 - autograph - expert at horse exhibition in Cimkawiczy - 1881 AD.jpg|thumb|Выніковы пратакол выстаўкі сялянскіх коней у [[Вёска Цімкавічы|Цімкавічах]] ([[Слуцкі павет]]), 1 кастрычніка 1881 г. ''(Фрагмент)''. Аўтограф ''«эксперт Эдуард Адамович Войнилович»'']] Пасля [[Віцебскае таварыства сельскай гаспадаркі|Віцебскага]] і [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага]] таварыстваў пачалі ўзнікаць аналагічныя сельскагаспадарчыя таварыствы і ў іншых літоўска-беларускіх губернях ([[Магілёўскае таварыства сельскай гаспадаркі|Магілёўскае]] (1879), [[Віленскае таварыства сельскай гаспадаркі|Віленскае]] (1899), [[Ковенскае таварыства сельскай гаспадаркі|Ковенскае]] (1900) і [[Гродзенскае таварыства сельскай гаспадаркі|Гродзенскае таварыствы сельскай гаспадаркі]] (1901)). Цікавасць карэнных землеўласнікаў да таварыстваў трымалася не толькі з мэтай павелічэння прыбытковасці маёнткаў, але і на жаданні да аб’яднання і камунікацыі ў рамках адной арганізацыі. Яны сталі адзінымі легальнымі арганізацыямі ў краі, дзе ў іх складзе пачалі пераважаць мясцовыя дваране-каталікі. Хутка ў дзейнасці МТСГ пачала праяўляцца і публічная дзейнасць мясцовага грамадства [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]], якое было пазбаўлена [[земства]]ў, што меліся пасля земскай рэформы ў іншых губернях Расійскай імперыі. Так, напачатку 1880-х прадстаўнікі сельскагаспадарчых таварыстваў [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]] прынялі ўдзел у спробе палітычнага рэфармавання [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] пры правядзенні т.зв. «акруговых з’ездаў», скліканых па ініцыятыве расійскага міністра ўнутраных спраў [[Міхаіл Тарыэлавіч Ларыс-Мелікаў|Міхаіла Лорыс-Мелікава]] (1825—1888) для абмеркавання землеўласнікамі дзяржаўных праблем (галоўным чынам, развіцця [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]]). Ад рускіх губерняў дэлегаты выбіраліся [[земства]]мі, а ад [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх]] (з-за адсутнасці там земстваў) — сельскагаспадарчымі таварыствамі. Акруговыя з’езды павінны былі абраць дэпутатаў на Усерасійскі з’езд, які многія лічылі пачаткам расійскага [[парламент]]а. [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі]] накіравала ў [[Горад Смаленск|Смаленск]] на з’езд V акругі, у якую размеркавалі [[Мінская губерня|Мінскую]], [[Магілёўская губерня|Магілёўскую]], [[Смаленская губерня|Смаленскую]] і [[Калужская губерня|Калужскую губерні]], [[Віктара Фларыянавіч Свіда|Віктара Свіду]] і Эдварда Вайніловіча<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 41.</ref>. Са з’езду ў Смаленску, які не меў працягу, Эдвард Вайніловіч, тым не менш, прывёз узор статута пазыкова-ашчаднага таварыства і дазвол на яго адкрыццё ў 1881 г. у [[Горад Клецк|Клецку]] ([[Слуцкі павет]]). Таварыства займалася крэдытаваннем землеўладальнікаў і сялян і атрымала ў народзе неафіцыйную назву «Клецкі банк». У асобныя гады яго капітал дасягаў 800 тыс. рублёў, прычым дваране болей бралі крэдыты, а сяляне болей рабілі дэпазіты. Эдвард Вайніловіч стаў ганаровым старшынёй наглядальнай рады «банка»<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 45.</ref>. [[File:Kleck - Pazykova-ashchadnae tavarystva - 1901 AD.jpg|thumb|«Клецкі банк» — Клецкае пазыкова-ашчаднае таварыства, створанае Эдвардам Вайніловічам. Трэці справа Эдвард Вайніловіч (?). Фота раней 1901 г.]] Вялікім захапленнем Эдварда Вайніловіча былі [[конь|коні]] і [[конегадоўля]], што было тыповым для тагачасных маянткоўцаў: у эпоху слабага распаўсюджання паравых машын і [[аўтамабіль|аўтамабіляў]], коні былі ўсім — і цяглавай сілай, і транспартным сродкам, і прадметам эстэтыкі, і гонарам гаспадара. З самага пачатку сваёй гаспадарчай дзейнасці ён часта прымаў актыўны ўдзел у якасці эксперта ў розных выстаўках коней, як сялянскіх, так і дваранскіх. Так, 1 кастрычніка 1881 гг. ён быў экспертам камісіі на выстаўцы сялянскіх коней у [[Вёска Цімкавічы|Цімкавічах]] ([[Слуцкі павет]]), куды сяляне з суседніх вёсак прывялі сваю жывёлу, і быў адзіным прадстаўніком ад маянткоўцаў Слуцкага павета (у адрозненне ад іншых экспертаў, прызначаных мінскім губернатарам ці Галоўным упраўленнем дзяржаўнай конегадоўлі Расійскай імперыі). У 1883 г. [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]] арганізавала ў [[Мінск]]у сельскагаспадарчую выстаўку, якая мела поспех і паспрыяла росту колькасці членаў таварыства, набыўшага з таго часу выразныя рысы арганізацыі з карэнных каталіцкіх дваран [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]<ref name="ReferenceG">''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 94.</ref>. === Вайніловіч на чале Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі === [[Выява:Edward Woynillowicz 1847-1928 - in Sluck - 1910 AD.jpg|left|thumb|Эдвард Вайніловіч, каля 1910 г. Фатограф [[Самір Львовіч Юхнін]]]] У 1888 г. Эдвард Вайніловіч быў аднагалосна абраны віцэ-старшынёй [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] (МТСГ) і стаў яго фактычным кіраўніком, бо пасаду старшыні, якая мела выключна ганаровы характар, звычайна займаў [[губернатары Мінскай губерні|мінскі губернатар]] (у 1888 г. ім быў генерал-лейтэнант князь [[Мікалай Мікалаевіч Трубяцкі]])<ref name="ReferenceG"/>. З гэтага часу пачаўся сапраўдны ўзлёт дзейнасці сельскагаспадарчага таварыства ў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Справы заўсёды паспяхова вырашаліся дзякуючы таленту, актыўнасці і кемлівасці яго членаў, у першую чаргу — Эдварда Вайніловіча. Хутка склад таварыства станавіўся болей прадстаўнічым, бо далучаліся людзі справы, якія праяўлялі зацікаўлены клопат аб росквіце і дабрабыце гаспадаркі маёнткаў як спадчынных, так і набытых. Сфера гаспадарчай дзейнасці таварыства ў 1880—1890-я пастаянна пашыралася: у 1891 г. таварыства набыло бойню ў [[Мінск]]у; у 1893 г. створана [[Таварыства ўзаемнага крэдыту, Мінск|Таварыства ўзаемнага крэдыту]]; у 1896 г. быў заснаваны Гандлёвы аддзел таварыства, які прыносіў велізарныя прыбыткі; у 1901 г. пачало дзейнічаць Таварыства ўзаемнага сельскагаспадарчага страхавання (ад агню), якое мела свае філіялы ва ўсіх [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губернях]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 64;</ref>. Хутка вырасталі бюджэт і дывідэнды арганізацыі, былі створаны і значныя фонды грамадскага прызначэння, ствараліся філіялы МТСГ у многіх павятовых цэнтрах Мінскай губерні і новыя рабочыя месцы, што было актуальным ва ўмовах дыскрымінацыі католікаў на дзяржаўнай службе ў [[Заходні край|«заходніх губернях»]]. Прадукцыя мясцовых маёнткаў (каровы, свінні) выціскала з рынку прывозную (стэпавую рагатую жывёлу, авечкі) і сваёй канкурэнцыяй зніжала цэны для пакупнікоў<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 64, 67; ''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 94.</ref>. [[File:Miensk, Zacharaŭskaja-Felicyjanaŭskaja. Менск, Захараўская-Фэліцыянаўская (1915).jpg|thumb|Будынак [[Таварыства ўзаемнага крэдыту, Мінск|Таварыства ўзаемнага крэдыту]] ў [[Горад Мінск|Мінску]], фота да 1917 г. ''(Будынак не захаваўся)'']] Ва ўмовах дзеяння ў [[Заходні край|«заходніх губернях»]] абмежавальных, дыскрымінацыйных законаў у адносінах да «польскага» (польскамоўнага і каталіцкага) дваранства пасля паўстання 1863—1864 гадоў, МТСГ выступала абаронцам інтарэсаў мясцовых землеўласнікаў (у тым ліку праз дзейнасць сваіх юрыстаў) перад расійскай уладай, ''«заўсёды і ў кожнай акалічнасці лічыла сябе прадстаўніком класа землеўласнікаў у [[Заходні край|Заходнім краі]] і мела абавязкам не давесці да страты годнасці і гонару гэтага саслоўя»''<ref name="ReferenceH">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 74.</ref>. Аднак у члены Рады [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]] запрашаліся і [[рускія]] ўладальнікі маёнткаў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], каб запэўніць афіцыйныя ўлады, што таварыства не ствараецца выключна па нацыянальным прынцыпе і не займаецца змоўніцкай антыўрадавай дзейнасцю. Акрамя таго, Вайніловіч і іншыя кіраўнікі таварыства імкнуліся наладзіць і замацаваць добрыя адносіны з [[рускія|рускімі]] ўласнікамі ў губерні, супрацоўніцтва з якімі ў [[земства|земстве]] ўжо тады бралася пад увагу. У склад таварыства ўвайшло шмат высокапастаўленых асоб, бо ўрэшце стала гонарам быць членам МТСГ<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 75.</ref>. Эдвард Вайніловіч як старшыня МТСГ здолеў займець кантакт з усімі прадстаўнікамі афіцыйнай расійскай улады ў губерні і змог дабіцца іх павагі ў адносінах да сябе і сваёй арганізацыі. У [[Мінск]]у на адным з прыёмаў у мінскага губернатара князя [[Мікалай Мікалаевіч Трубяцкі|Трубяцкога]] ён выпадкова пазнаёміўся з яшчэ мала вядомым [[Пётр Аркадзевіч Сталыпін|Пятром Сталыпіным]] (1862—1911), які тады назваў Вайніловіча «мінскім [[Ота фон Бісмарк|Бісмаркам]]» за ўпартасць у адстойванні інтарэсаў таварыства<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 72.</ref>. Членамі МТСГ былі прадстаўнікі і іншых [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]], дзе спачатку не было сельскагаспадарчых таварыстваў. Калі мясцовыя ўмовы дазвалялі ім стварыць свае губернскія аграрныя таварыствы, яны выходзілі са складу МТСГ і лічылі МСТГ сваёй «калыскай»<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 77—78.</ref>. [[File:Henryk Weyssenhoff - Emblem of agricultural exhibition in Minsk at 1901 AD.JPG|left|thumb|Эмблема сельскагаспадарчай выстаўкі МТСГ у Мінску — эскіз дыплома прызёраў выстаўкі, 1901 г. Аўтар [[Генрык Вейсенгоф]]]] [[Юбілейная сельскагаспадарчая выстаўка ў Мінску, 1901|Юбілейная сельскагаспадарчая выстаўка (1901)]], што па даручэнні Вайніловіча была арганізавана членам МТСГ графам [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Чапскім]] (1861—1930) і праходзіла ў [[Горад Мінск|Мінску]] з 26 жніўня па 4 верасня 1901 г., была прымеркавана да 25-гадовага юбілея дзейнасці МТСГ, стала трыумфальнай дэманстрацыяй высокага развіцця [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]] Мінскай губерні і ўсяго [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускага краю]]. На юбілей з’ехалася шмат гасцей з літоўска-беларускіх, польскіх і ўкраінскіх губерняў (напрыклад, [[Ковенскае таварыства сельскай гаспадаркі]] прадстаўляў асабіста яго старшыня [[Пётр Аркадзевіч Сталыпін]]), са сталічнага [[Горад Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбурга]], былі зачытаны і прывітальныя тэлеграмы ад высокіх чыноўнікаў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. [[File:Minsk - Dom Janickaga - vulica Saveckaja nr 14.JPG|thumb|Былы дом Яніцкага ў Мінску (зараз вул. Савецкая, 14), дзе на другім паверсе знаходзілася кватэра [[Ядвіга Адамаўна Кастравіцкая|Ядвігі Кастравіцкай]]. Фота 2008 г.]] У гэты час членамі Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі былі 675 чалавек<ref name="ReferenceG"/> — галоўным чынам, прадстаўнікі карэннага каталіцкага дваранства ([[Род Абрампальскіх|Абрампальскія]], [[Род Аскеркаў|Аскеркі]], [[Род Багдашэўскіх|Багдашэўскія]], [[Род Ваньковічаў|Ваньковічы]], [[Род Вайніловічаў|Вайніловічы]], [[Род Валадковічаў|Валадковічы]], [[Род Горватаў|Горваты]], [[Род Друцкіх-Любецкіх|Друцкія-Любецкія]], [[Род Ельскіх|Ельскія]], [[Род Здзяхоўскіх|Здзяхоўскія]], [[Род Кастравіцкіх|Кастравіцкія]], [[Род Кеневічаў|Кеневічы]], [[Род Любанскіх|Любанскія]], [[Род Свідаў|Свіды]], [[Род Скірмунтаў|Скірмунты]], [[Род Чапскіх|Чапскія]], [[Род Яленскіх|Яленскія]] і інш.), якія менаваліся і як «літоўцы» (ці па-польску — [[літвіны|«літвіны»]]), і як «палякі» (у палітанімічным значэнні), лічачы сябе прамымі спадкаемцамі [[шляхта|шляхецкай]] эліты [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Мінская выстаўка (1901) паспрыяла актывізацыі дзейнасці іншых губернскіх сельскагаспадарчых таварыстваў, а наступная выстаўка, арганізаваная ў 1901 г. у [[Горад Даўгаўпілс|Дынабургу]] Віцебскім таварыствам сельскай гаспадаркі, па сутнасці ператварылася ў значны з’езд літоўска-беларускага дваранства<ref name="ReferenceY">''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 95.</ref>. Ад самага пачатку свайго існавання, акрамя гаспадарчай функцыі, МТСГ пачало займацца (з-за адсутнасці [[земства]]ў у «заходніх губернях») вырашэннем многіх мясцовых праблем, стаўшы самай уплывовай грамадскай арганізацыяй [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 78.</ref>. Эдвард Вайніловіч так падсумаваў вынікі дзейнасці сваёй арганізацыі: ''«Зерні дабра і праўды, кінутыя нашымі продкамі ў зямлю, узышлі і далі выдатны плён — усеагульны дабрабыт. Зараз здаецца гэта ўсё ясным і простым. Не, панове. Не з лёгкасцю стаў дасягнуты такі вынік»''<ref name="ReferenceH"/>. Матэрыяльны дабрабыт дваран Мінскай губерні стаў значным рэсурсам для іх будучай палітычнай актыўнасці. Значна дапамагала Эдварду яго сястра [[Ядвіга Адамаўна Кастравіцкая|Ядвіга Кастравіцкая]], салон якой у яе кватэры ў доме Яніцкага на вуліцы Захараўскай (№ 20) у [[Горад Мінск|Мінску]] быў важным цэнтрам грамадскага жыцця Літвы і Беларусі. У салоне Кастравіцкай часта арганізоўваліся т.зв. «палітычныя абеды» — неафіцыйныя сходы членаў МТСГ і іншых асоб, якія ў нефармальным парадку вузкім колам вырашалі гаспадарчыя і палітычныя пытанні, што пазней атрымоўвалі фармальнае зацвярджэнне на агульным сходзе МТСГ<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 83.</ref>. Эдвард Вайніловіч таксама быў выбраны ганаровым членам Віцебскага і Віленскага таварыства сельскай гаспадаркі<ref>Памятная книжка Виленской губернии на 1902 год. — Вильна, 1901. — С.190.</ref>. === Праект музея Адама Міцкевіча === [[File:Tuhanowiczy - dwor - fasad - before 1899 AD.jpg|left|thumb|Сядзіба ў Туганавічах. Фота да 1899 г. ''(Будынак не захаваўся)'']] Юзэфа Туганоўская, уладальніца маёнтка [[Вёска Карчова, Баранавіцкі раён|Туганавічы]] ([[Навагрудскі павет, Расійская імперыя|Навагрудскі павет]]), якая захоўвала ў сядзібе ўсё, што было звязана там з памяццю [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]], у 1901 г. пажадала, каб пасля яе смерці ў Туганавічах быў зроблены музей вялікага паэта. Пасля перамоў з Эдвардам Вайніловічам яна вырашыла перапісаць Туганавічы на карысць Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі, захаваўшы за сабой права пажыццёвага валодання. ''«Але тады былі часы, калі нават і добрае зрабіць не было лёгка»'', — адзначыў у сваіх мемуарах Вайніловіч, бо паводле карніцкага [[указ 10 снежня 1865 года|ўказу ад 10 снежня 1865 г.]] каталікам не дазвалялася купляць ці атрымліваць ад другіх землі ў «заходніх губернях». Той факт, што ў [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]] членамі былі не толькі землеўласнікі-каталікі, але і праваслаўныя, і добрыя адносіны з [[губернатары Мінскай губерні|мінскім губернатарам]] (і адначасова старшынёй МТСГ) князем [[Мікалай Мікалаевіч Трубяцкі|Трубяцкім]] дазволілі Вайніловічу атрымаць дазвол на набыццё Туганавічаў (праз фіктыўны акт куплі) на баланс МТСГ, якое ў Туганавічах стварыла сваю эксперыментальную станцыю. Аднак падзеі [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] зраўнялі сядзібу і парк з альтанкай у Туганавічах з зямлёй, а сама Туганоўская ледзь ацалела і стала жабрачкай<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 76—77.</ref>. === Асобная нарада аб патрэбах сельскагаспадарчай прамысловасці === У 1902—1903 гг. губернскія сельскагаспадарчыя таварыствы прынялі актыўны ўдзел у працы мясцовых камітэтаў Асобнай нарады аб патрэбах сельскагаспадарчай прамысловасці. Нарада была арганізавана расійскім міністрам фінансаў [[Сяргей Юльевіч Вітэ|Сяргеем Вітэ]] (1849—1915) для абмеркавання поглядаў на становішча сельскай гаспадаркі. Тым не менш у мінскім камітэце, куды быў выбраны і Эдвард Вайніловіч, была разгорнута дыскусія і пра палітычнае і культурнае становішча мясцовых дваран [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]]. Члены МТСГ падкрэслілі, што абавязковай умовай развіцця [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]] і [[прамысловасць|прамысловасці]] з’яўляецца свабода і роўнасць у палітычнай, эканамічнай і культурнай галінах жыцця, а таксама адхіленне ідэі нацыяналізацыі зямлі, бо нацыяналізацыя прывядзе толькі да эканамічнай адсталасці і беднасці<ref>''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 95; ''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 101.</ref>. === Лідарства МТСГ у краі === [[File:Minsk - vul Zaharevska - Dom Tavarystva selskaj gaspadarki - bf 1917 AD 4.jpg|thumb|[[Палац Чапскага, Мінск|Галоўная сядзіба Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі ў Мінску]]. Фотапаштоўка да 1917 г. ''(Будынак не захаваўся)'']] [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі]] (МТСГ) было найбуйнейшай і наймацнейшай арганізацыяй падобнага тыпу ў краі і [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], адной з перадавых у тэхналагічным плане, што ў многім было заслугай выдатнай асобы яе віцэ-старшыні (а пасля і старшыні) — Эдварда Вайніловіча. Сход таварыства ў адзін голас прызнаваў за Эдвардам кіраўніцтва арганізацыяй, меўшага вялікую павагу і папулярнасць як у [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], так і за яе межамі. Аб яго неверагодным аўтарытэце і вядомасці ў грамадстве сведчыў такі факт, што калі землеўласнікі дакладна не ведалі адрас Вайніловіча, то пісалі на канверце проста «Пан Эдвард. [[Мінск]]», і лісты даходзілі да адрасата ў 90-тысячным горадзе<ref>''Jurkowski, R.'' Polacy-mińszczanie… С. 100.</ref>. Камунікабельнасць, здольнасць адразу арыентавацца ў розных прафесійных і сацыяльных абставінах, вялікі жыццёвы вопыт, хрысціянская набожнасць, рэалізм, лаяльнасць у адносінах да апанентаў дазвалялі Вайніловічу ўмела кіраваць таварыствам, пазбягаць вострых момантаў, якія б маглі пашкодзіць людзям і арганізацыі<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. xii.</ref>. Ацэньваючы ўплыў Эдварда Вайніловіча на дваран Мінскай губерні, граф Іпаліт Корвін-Мілеўскі ў сваіх мемуарах паважліва напісаў, што Вайніловіч стварыў самым шляхетным кіраўніцтвам сваю «Мінскую дзяржаўку»<ref>''Korwin-Milewski, H.'' Siedemdziesiąt… С. 355.</ref>. Створаныя раней Віцебскае (1876) і пазней Магілёўскае (1879), Віленскае (1899), Ковенскае (1900) і Гродзенскае сельскагаспадарчыя таварыствы (1901) налічвалі меней членаў, чым Мінскае, — прыблізна 300—400 чалавек, галоўным чынам мясцовых дваран-каталікоў (да 90 %). На чале [[Гродзенскае таварыства сельскай гаспадаркі|Гродзенскага таварыства]] стаялі князь [[Станіслаў Канстанцінавіч Святаполк-Чацвярцінскі|Станіслаў Святаполк-Чацвярцінскі]] (1838—1916) і [[Канстанцін Скірмунт]] (1866—1949), [[Віленскае таварыства сельскай гаспадаркі|Віленскага]] — [[Іпаліт Канстанцінавіч Гечэвіч|Іпаліт Гечэвіч]] (1854—1935), [[Ковенскае таварыства сельскай гаспадаркі|Ковенскага]] — [[Аляксандр Мяйштовіч]] (1864—1943), [[Магілёўскае таварыства сельскай гаспадаркі|Магілёўскага]] — [[Станіслаў Ануфрыевіч Венцлавовіч|Станіслаў Венцлавовіч]], [[Віцебскае таварыства сельскай гаспадаркі|Віцебскага]] — [[Станіслаў Ігнатавіч Лапацінскі|Станіслаў Лапацінскі]] (1851—?)<ref name="ReferenceG"/>. Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі фактычна стала цэнтральным у [[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходнім краі]], на якое аглядаліся сельскагаспадарчыя таварыствы астатніх літоўска-беларускіх губерняў, а Эдвард Вайніловіч — неафіцыйным лідарам карэнных дваран Паўночна-Заходняга краю, згрупаваных у сельскагаспадарчыя таварыствы. === Захаванне своеасаблівасці краіны === Пасля падаўлення [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] ва ўмовах палітыкі працяглага і моцнага ідэалагічнага, асіміляцыйнага і эканамічнага націску з боку расійскага царызму на мясцовых дваран (галоўным чынам, польскамоўных і каталікоў, якія называлі сябе і «літоўцамі» («літвінамі»), і «палякамі») апошнія здолелі ўсё ж захаваць сваю этнічную самасць і значны працэнт у агульнай структуры землеўладання ў [[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходнім краі]]. Немалая роля ў гэтым належала дзейнасці мясцовых таварыстваў сельскай гаспадаркі, што дазваляла мясцовым дваранам каардынаваць працу па ўдасканаленні кіравання гаспадаркай сваіх маёнткаў (для павышэння эфектыўнасці) і займацца ўзаемнай фінансавай дапамогай, каб утрымліваць свой эканамічны ўплыў у губернях Паўночна-Заходняга краю. Дзейнасць [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]] і іншых падобных таварыстваў у апошняй трэці XIX — пачатку XX ст. была прамой рэалізацыяй прынцыпаў [[арганічная праца|«арганічнай працы»]] і не выходзіла за межы т.зв. «згодніцтва» (польск. «ugoda») — імкнення да канкрэтнага паразумення з расійскім урадам і атрымання пэўных магчымасцей захавання своеасаблівасці сваёй краіны ў моўнай, рэлігійнай і адміністрацыйнай сферах як умовы такога паразумення<ref name="ReferenceY"/>. == Смерць дзяцей і будаўніцтва Чырвонага касцёла ў Мінску == {{асноўны артыкул|Касцёл Святога Сымона і Святой Алены}} 10 чэрвеня 1897 г. у прыватным жыцці Эдварда Вайніловіча здарылася трагедыя — памёр яго дванаццацігадовы сын Сямён, які пасля зробленай аперацыі па выдаленню міндалін заразіўся [[скарлаціна]]й, эпідэміяй, што бушавала ў [[Еўропа|Еўропе]]. А 12 лютага г. 1903 г., не дажыўшы аднаго дня да свайго 19-годдзя, памерла іх дачка Гелена, верагодна, ад запалення лёгкіх<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 74, 85.</ref>. Гэтая смерць вельмі моцна ўдарыла па Эдвардзе Вайніловічу і яго жонцы Алімпіі; толькі вера была той сілай, якая дазволіла перажыць гора<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 23.</ref>. Жадаючы захаваць памяць аб сваіх дзецях, Эдвард Вайніловіч вырашыў пабудаваць касцёл у гонар Святога Сымона і Святой Алены, якія былі святымі заступнікамі яго дзяцей: {{Цытата|''«... і выбраў для гэтага [[горад Мінск|Мінск]] — горад, у якім я зрабіў найбольшую частку маёй грамадскай працы і ў якім будаўніцтва другой святыні было найбольш патрэбна. Пры тым хацеў, каб Мінск меў святыню, якая б мела пэўную своеасаблівасць»<ref name="ReferenceI">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 96.</ref>.}} Эдвард Вайніловіч абраў [[раманскі стыль]] для новага касцёла, бо, як сам адзначаў, у часы росквіту раманскага стылю ў Еўропе [[хрысціянства]] яшчэ не было падзелена на [[каталіцызм|каталіцтва]] і [[праваслаўе]]: {{Цытата|''«Я не жадаў спыняцца на гатычным стылі, па-першае, таму, што ён стаў вельмі распаўсюджаны на той час пры будаўніцтве каталіцкіх святынь у Расіі, па-другое, таму, што ён вельмі адрозніваўся ад стылю праваслаўных храмаў, якія існавалі ў нашым краі, і гэтым як бы падкрэсліваў падзел па веравызнанні класаў нашага грамадства, бо пераважная частка сялянства была праваслаўная, а землеўласнікі — каталікамі, і я спыніўся на раманскім стылі, росквіт якога прыпадае на час, калі [[праваслаўе|ўсходняя Царква]] існавала ў еднасці з [[Каталіцызм|Рымам]]»''<ref name="ReferenceI">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 96.</ref>.}} У гэтым яшчэ раз праявілася вялікая талерантнасць Вайніловіча да розных канфесій і імкненне да еднасці грамадства, а не падзелу яго на варагуючыя лагеры. Будаўніцтва [[касцёл Святога Сымона і Святой Алены|касцёла Святога Сымона і Святой Алены]] ў [[неараманскі стыль|неараманскім стылі]] пачалося ў маі 1905 г., восенню 1908 г. было скончана, а 21 лістапада 1910 г. адбылося яго ўрачыстае асвячэнне. Касцёл стаў самым вялікім у Мінску і атрымаў неафіцыйную назву [[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены|«Чырвоны касцёл»]] з-за колеру цэглы, з якой быў пабудаваны<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 97, 99.</ref>. <gallery perrow=5> File:Siemion Woynillowicz 1885-1897 - foto bf 1890 AD.JPG|Сямён Адамавіч Вайніловіч File:Alena Vajniłovič. Алена Вайніловіч.jpg|Гелена Адамаўна Вайніловіч File:Kosciol Sw Szymona i Sw Heleny in Minsk - before 1917 AD - versia 2.jpeg|[[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены|Касцёл Святога Сымона і Святой Алены (Чырвоны касцёл)]] у [[Мінск]]у, фота раней 1917 г. File:Kosciol Sw Szymona i Sw Heleny Minsk - 2013 AD a.JPG|[[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены|Касцёл Святога Сымона і Святой Алены (Чырвоны касцёл)]] у [[Мінск]]у, фота 2013 г. </gallery> == У пачатку рэвалюцыі 1905—1907 гадоў == === Стрымліванне хваляванняў === У 1905 г. Эдвард Вайніловіч як аўтарытэтны кіраўнік уплывовай арганізацыі, лаяльнай да ўлад, не раз запрашаўся на надзвычайныя сходы мясцовай расійскай адміністрацыі на чале з [[губернатары Мінскай губерні|мінскім губернатарам]] (1905—1906) [[Павел Рыгоравіч Курлоў|Паўлам Курловым]] (1860—1923) для абмеркавання дзеянняў па спыненні хваляванняў у [[Мінск]]у і [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] падчас [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|рэвалюцыі 1905—1907 гадоў у Расіі]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 105—106.</ref>. Новай праблемай для Эдварда Вайніловіча стала прыбыццё ў 1905 г. мноства [[палякі|палякаў]] (галоўным чынам інтэлігенцыі) з [[Варшаўскае генерал-губернатарства|Варшаўскага генерал-губернатарства]], якія былі выселены царскім урадам у Мінск за вольналюбівыя настроі і хваляванні і якія з невялікім жаданнем былі сустрэты ў горадзе мясцовым польскамоўным каталіцкім дваранствам: ''«Яны з уласцівай „караняжам“<ref>„караняжы“ — палякі з Каралеўства Польскага, уласна польскіх губерняў Расійскай імперыі.</ref> прэзумпцыяй лічылі сябе прызначанымі кіраваць жыццём нашай старонкі, нягледзячы на тое, што не ведалі яе ўмоў быту і не разумелі пэўных асаблівасцей грамадскага ладу, такога рознага ў [[Польшча|Каралеўстве]] і Міншчыне, дзе вёска звычайна была іншай мовы і іншай веры, чым панскі двор»''<ref name="ReferenceJ">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 105.</ref>. Акрамя таго, гэтыя высяленцы з Польшчы пачалі прапагандаваць [[сацыялізм|сацыялістычныя ідэі]] і ўступаць у шэрагі [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]], не заплаціўшы ўступныя ўзносы, але Вайніловічу ўдалося трымаць сітуацыю пад кантролем<ref name="ReferenceJ"/>. === Указ аб верацярпімасці (1905) === [[File:Cimkavičy, Słuckaja, Śviatoha Michała. Цімкавічы, Слуцкая, Сьвятога Міхала (J. Najman, 1917) (2).jpg|thumb|left|Касцёл Святога Міхала Арханёла ў [[Вёска Цімкавічы|Цімкавічах]]]] Самае вялікае ўражанне на Эдварда Вайніловіча і мясцовых дваран, акрамя іншых пераўтварэнняў падчас рэвалюцыі, зрабіла выданне царскага [[указ аб верацярпімасці 17 красавіка 1905, Расійская імперыя|ўказу аб верацярпімасці ад 17 красавіка 1905 г.]], бо ён ''«закранаў самыя патаемныя струны душы чалавека, а менавіта яго сумленне»''. Паведамленне Вайніловіча аб новым царскім указе ў касцёле ў [[Вёска Цімкавічы|Цімкавічах]] выклікала вялікую радасць парафіян і жаданне вярнуцца ў [[каталіцызм]] у многіх людзей [[Слуцкі павет|Слуцкага павета]], якія прымусова ў свой час былі пераведзены ў [[праваслаўе]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 108—109.</ref>. Указ аб верацярпімасці дазволіў аднавіць дзейнасць [[Мінская дыяцэзія (гістарычная)|Мінскай каталіцкай дыяцэзіі]] (епархіі), скасаванай расійскімі ўладамі ў 1869 г. з-за [[паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]]. У 1905 г. у [[Горад Мінск|Мінск]] прыехаў прызначаны [[Ватыкан|Рымам]] новы [[Магілёўская архідыяцэзія|магілёўскі архібіскуп]] і [[Мінская дыяцэзія (гістарычная)|мінскі біскуп]] граф [[Ежы Юзаф Шэмбек|Ежы-Юзаф Шэмбек]] (1851—1905), што стала знамянальнай падзеяй у жыцці горада і губерні. На [[Віленскі вакзал, Мінск|Віленскім вакзале]] горада новага архібіскупа Эдвард Вайніловіч на чале дэлегацыі сустрэў прывітальнай прамовай, а пасля ў сваім ландо павёз у [[Архікафедральны касцёл Імя Найсвяцейшай Дзевы Марыі, Мінск|Марыінскі кафедральны сабор]]. Пазней, летам 1905 г., Эдварду Вайніловічу таксама было даверана сустрэць прывітальнай прамовай Шэмбека ў [[Горад Нясвіж|Нясвіжы]], калі архібіскуп прыехаў на цырымонію перапахавання ў [[крыпта|крыпце]] [[Касцёл Божага Цела, Нясвіж|Фарнага касцёла Найсвяцейшага Божага Цела]] князя [[Антоні Вільгельм Радзівіл|Антонія Радзівіла]] (1833—1904), памерлага ў [[Горад Берлін|Берліне]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 109—111.</ref>. === Краёвасць і ідэя стварэння Краёвай партыі === {{асноўны артыкул|Краёвая партыя Літвы і Беларусі}} {{асноўны артыкул|Краёўцы}} [[File:Edward Woynillowicz - Kolo Polskie - Kuryer Litewski 1906 nr 80 s 2.jpg|thumb|Артыкул Эдварда Вайніловіча «Польскае кола» у газеце [[Kurier Litewski (1905)|«Kurier Litewski»]] (№ 80, 1906 г.)]] Пасля выдання царскага [[Маніфест 6 жніўня 1905 года, Расія|маніфеста ад 6 жніўня 1905 г.]] аб увядзенні законадарадчай Дзяржаўнай Думы, Эдвард Вайніловіч у лісце 16 жніўня 1905 г. да [[Марыян Здзяхоўскі|Марыяна Здзяхоўскага]] выказаўся, што дэпутаты, выбраныя з ліку карэнных дваран Заходняга края, павінны іграць адметную ролю ў Думе, бо [[Заходні край|Заходні край («Літва і Русь»)]] мае свае інтарэсы; і сцвярджаў, што яны могуць быць пасрэднікамі паміж групай дэпутатаў ад [[Варшаўскае генерал-губернатарства|польскіх губерняў]] («Польскае Кола») і іншымі дэпутатамі заходніх губерняў<ref>''Jurkowski, R.'' [https://www.bazhum.muzhp.pl/media/files/Echa_Przeszlosci/Echa_Przeszlosci-r2007-t8/Echa_Przeszlosci-r2007-t8-s209-220/Echa_Przeszlosci-r2007-t8-s209-220.pdf Listy Edwarda Woyniłłowicza do Mariana Zdziechowskiego…] С. 212.</ref>. Выступаючы за падтрымку старой «ягелонскай ідэі» (злучнасці зямель Польскага Каралеўства і Вялікага Княства Літоўскага) і салідарнасць з дваранамі польскіх губерняў, дваране [[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходняга края]] натуральна адчувалі, што ў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ў іх больш падобнага па юрыдычным статусе існавання (галоўным чынам, абмежавальнага і дыскрымінацыйнага па сваім характару) з польскімі дваранамі [[Паўднёва-Заходні край|Паўднёва-Заходняга края]] (Кіеўская, Валынская і Падольская губерні). Лідары МТСГ (Эдвард Вайніловіч, [[Аляксандр Аляксандравіч Скірмунт]], граф [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі]], князь [[Геранім Эдвінавіч Друцкі-Любецкі]], [[Раман Аляксандравіч Скірмунт]] і інш.), першымі сярод іншых сельскагаспадарчых таварыстваў сфармулявалі для выбараў ліберальна-кансерватыўную палітычную праграму, апублікаваную 7(20) кастрычніка 1905 г. на старонках газеты [[Kurier Litewski (1905)|«Kurier Litewski»]] (№ 31, 1905 г.)<ref>''Szpoper, D.'' Sukcesorzy Wielkiego Księstwa… С. 26—31; ''Szpoper, D.'' Gente Lithuana… С. 240—241.</ref>. Пасля выдання царом [[Маніфест 17 кастрычніка 1905 года|Маніфеста 17 (30) кастрычніка 1905 г.]], які надаваў аб’яўленай раней законадарадчай Дзяржаўнай Думе (у якую яшчэ не прайшлі выбары дэпутатаў) заканадаўчы характар і ўводзіў ліберальныя свабоды, лідарамі МТСГ было прапанавана стварыць [[Краёвая партыя Літвы і Беларусі|«краёвую» партыю ліберальна-кансерватыўнага кірунку]] для стварэння ў Думе дэпутацкага [[Краёвае кола Літвы і Русі|«Краёвага кола Літвы і Русі»]]. Па сутнасці гэта было прыхаваным першым кансалідацыйным крокам на шляху да паступовага аднаўлення былой [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]<ref>''Szpoper, D.'' Sukcesorzy Wielkiego Księstwa… С. 62—63; ''Szpoper, D.'' Gente Lithuana… С. 242.</ref>. У адрозненне ад украінскіх зямель, [[краёўцы|«краёвая ідэя»]] атрымала ў 1905—1906 гг. вялікі водгук і аказалася вельмі запатрабаванай у літоўска-беларускіх губернях, чаму паспрыяла фарміраванне побач з ліберальна-кансерватыўным ліберальна-дэмакратычнага кірунку [[краёўцы|«краёвасці»]], і стала патрыятычным памкненнем зламаць правінцыялізацыю [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]] у Расійскай імперыі<ref>''Szpoper, D.'' Sukcesorzy Wielkiego Księstwa… С. 63—64; ''Szpoper, D.'' Gente Lithuana… С. 242—243.</ref>. Тым не менш, ідэя стварэння «краёвай» партыі, якая б ахоплівала тэрыторыю ўсяго [[Заходні край|Заходняга краю]], не была адхілена цалкам: было вырашана паспрабаваць арганізаваць два сходы — у [[Горад Вільня|Вільні]] і [[Горад Кіеў|Кіеве]] для стварэння дзвюх асобных «краёвых» партый, а пасля дзейнічаць кансалідавана<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 175.</ref>. 11 красавіка 1906 г. Эдвард Вайніловіч у артыкуле «Польскае кола» ([[Kurier Litewski (1905)|«Kurier Litewski»]] № 80, 1906 г.) зноў выказваўся, што не варта «польскім» дэпутатам [[Заходні край|заходніх губерняў]] у Дзяржаўнай Думе і Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі ўваходзіць у фракцыю дэпутатаў ад [[Варшаўскае генерал-губернатарства|польскіх губерняў («Каралеўства Польскага»)]], а трэба стварыць самастойную фракцыю, падкрэсліўшы неабходнасць салідарнасці ўсіх дэпутатаў з зямель былой [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай («Польшчы»)]]. Задачай «краёвай партыі» Вайніловіч лічыў аб’яднанне ў яе шэрагах усіх іншых партый, якія ўзніклі на глебе «мясцовых патрэб», у т.л. [[Канстытуцыйна-каталіцкая партыя Літвы і Беларусі|Канстытуцыйна-Каталіцкай партыі Літвы і Беларусі]] і нават губернскіх сельскагаспадарчых таварыстваў, ''«бо ўсе яны хочуць працаваць для дабра [[Заходні край|Літвы і Русі]] і імкнуцца да роўнасці народаў, што спрадвеку насяляюць гэты Край»''<ref>''Смалянчук, А.'' Эдвард Вайніловіч… С. 15.</ref>. Гэта рабіла Вайніловіча адным з ідэолагаў і галоўным лідарам краёўцаў-кансерватараў. У той час [[Краёвая партыя Літвы і Беларусі|«краёвая партыя»]] не была створана, бо ў I і II Дзяржаўных Думах [[краёўцы|дэпутаты-краёўцы]] вырашылі абмежавацца ўваходам у шырокія парламенцкія кааліцыі («колы»). === Уплыў на выбары ў Дзяржаўную Думу === [[File:Lednitski A R.tif|130px|thumb|[[Аляксандр Робертавіч Лядніцкі]] (1866—1934), фота 1906 г.]] Меркаванні кіраўнікоў [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]], якое аб’ядноўвала амаль усіх заможных і сярэднезаможных землеўласнікаў, у 1906 г., натуральна, мелі вырашальны ўплыў на выбары дэпутатаў ад Мінскай губерні з ліку дваран у I [[Дзяржаўная Дума, Расійская імперыя|Дзяржаўную Думу]], бо выбары ішлі па курыях і адзін голас маянткоўца быў роўны 15 галасам сялян і 45 галасам рабочых. У салоне [[Ядвіга Адамаўна Кастравіцкая|Ядвігі Кастравіцкай]] на «палітычным абедзе» Эдвард Вайніловіч выказаўся, што патрэбна адно дэпутацкае месца прадставіць землеўласніку [[рускія|рускага паходжання]], бо неталерантна ігнараваць права значнай колькасці рускіх землеўласнікаў у губерні. Гэтую прапанову падтрымаў і член МТСГ [[Аляксандр Аляксандравіч Скірмунт]] (1830—1909), чый голас вызначыў вырашальную перавагу. Аднак у канечным выніку замест рускага маянткоўца была падтрымана кампрамісная фігура — дэпутатам быў абраны адвакат [[Аляксандр Робертавіч Лядніцкі]] (1866—1934), бо з аднаго боку Лядніцкі быў членам расійскай ліберальнай [[Канстытуцыйна-дэмакратычная партыя, Расія|Канстытуцыйна-дэмакратычнай партыі («кадэтаў»)]], якая ў той час мела самы вялікі ўплыў сярод агульнарасійскіх партый, а з другога — членам Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі, хоць і не маянткоўцам. Падтрымка аўтарытэтнага Эдварда Вайніловіча была вырашальнай для абрання Лядніцкага. Лядніцкі запэўніў Вайніловіча, што не будзе ніколі выступаць і галасаваць за прымусовае адабранне зямлі ў маянткоўцаў, што азначала б аслабленне пазіцый карэнных (каталіцкіх і польскамоўных) дваран, умовы існавання якіх у [[Заходні край|заходніх губернях]] і так былі дыскрымінацыйныя<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 111—114.</ref>. Між тым прадвыбарчы камітэт мінскіх дваран-маянткоўцаў палову пунктаў сваёй праграмы адвёў праблемам становішча сялян: прапарцыянальнае абкладанне падаткамі ўсіх саслоўяў, увядзенне ільгот для сялян пры набыцці зямлі праз Сялянскі банк, стварэнне крэдытных кас, скідкі пры куплі насення і інвентару і г.д.<ref>''Jurkowski, R.'' Sukcesy i porażki… С. 96.</ref> Дэпутатам ад [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] ў I Дзяржаўную Думу быў абраны і [[Раман Аляксандравіч Скірмунт]] (сын Аляксандра Скірмунта). == У складзе Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі (1906—1909) == === Абранне дэпутатам у Дзяржаўны Савет ад Мінскай губерні === [[File:Edward Woynillowicz biography - Kuryer Litewski 1906 nr 84 s 2.jpg|thumb|Біяграфічны артыкул журналіста W.D. (Уладзімеж Дваржачак) у газеце [[Kurier Litewski (1905)|«Kurier Litewski»]] (№ 84, 1906 г.) аб Эдвардзе Вайніловічу, выбраным у дэпутаты ад Мінскай губерні ў Дзяржаўны Савет Расійскай імперыі]] У 1906 г. Эдвард Вайніловіч быў вылучаны ў якасці кандыдата на пасаду дэпутата ў Дзяржаўны Савет Расійскай імперыі ад землеўладальніцкай курыі Мінскай губерні, бо дзейнасць на чале [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] даўно зрабіла асобу Эдварда Вайніловіча вядомай і аўтарытэтнай. Пазней у сваіх мемуарах, ён прызнаўся: ''«Аддаўна быў на гэтае становішча грамадскай думкай прадвызначаны, пра што не магу сказаць, што не бачыў; аднак, калі на апошнім перадвыбарчым сходзе вырашальнае слова было сказана, упала гэта на мяне як удар маланкі. Адчуваў, што, узначальваючы столькі год землеўладальнікаў, не меў права адмовіцца ад такога надта цяжкага абавязку, які на мяне ўскладалі, але адарвацца ад дому, ад сельскай гаспадаркі, ад сям’і, ад працы краёвай, так скажу, у прынцыпе было для мяне вельмі цяжка»''<ref name="ReferenceK">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 114.</ref>. У прамове пасля вылучэння ён амаль што паўтарыў галоўную ідэю свайго артыкула ў газеце [[Kurier Litewski (1905)|«Kurier Litewski»]] (№ 80, 1906 г.): ''«Буду аднолькава незалежны як ад уплываў з-над Нявы і Масквы, так і ад указанняў з-над Віслы. Ніякіх мандатаў „imperatif“<ref>загадных, указуючых (франц.)</ref> не прымаю. Буду, як і дагэтуль, ісці ў кірунку, які падкажа ўласнае сумленне і ўласнае разуменне патрэб таго краю, які мяне пасылае. Калі такога хочаце — то гатовы»''<ref name="ReferenceK"/>. [[12 красавіка]] [[1906]] г. Эдвард Вайніловіч быў абраны (ад землеўладальніцкай курыі) дэпутатам Мінскай губерні на трохгоддзе (1906—1909) у [[Дзяржаўны савет, Расійская імперыя|Дзяржаўны Савет]] Расійскай імперыі, атрымаўшы значную перавагу: «за» прагаласавала 196 выбаршчыкаў, «супраць» — толькі 5<ref>У сваіх мемуарах Вайніловіч памылкова ўказвае, што яму аддалі 100 галасоў супраць 2. Гл.: ''Jurkowski, R.'' Sukcesy… С. 339.</ref>. Яго кандыдатуру падтрымалі таксама землеўладальнікі рускага паходжання ў губерні. Гэтая падзея знайшла сваё адлюстраванне на старонках успамінаў і князёўны [[Марыя Малгажата Радзівіл|Марыі-Малгажаты Радзівіл]] (1875—1962), жонкі графа [[Францішак Салезы Патоцкі|Францішка Патоцкага]] (1877—1949): ''«„Кола Літвы і Русі“ несумненна пойдзе пад старшынствам пана Вайніловіча, які зараз ужо мае аўтарытэт і ўплыў непараўнальны. Разумны і мужны гэта чалавек. Гэта ён рэалізаваў нашы мары, пераўзыходзячыя вынікі выбараў на Міншчыне, дзе на восем месцаў забяспечылі сем палякаў<ref>Маюцца на ўвазе выбары дэпутатаў ад Мінскай губерні ў Дзяржаўную Думу Расійскай імперыі ў 1906 г.</ref>. Выступае ён за адасобленасць прадстаўніцтва [[Заходні край|забранага краю]]: „Не будзем слухаць лозунгаў ні з Масквы, ні з Варшавы“, — азнаёміў публічна. Рад бы стварыць не другое „Польскае кола“, а „Кола інтарэсаў Літвы і Русі“, толькі не збіраецца»''<ref>''Potocka z Radziwiłłów, M.M.'' Z moich wspomnień. С. 275.</ref>. Для Вайніловіча адкрыліся магчымасці для практычнай рэалізацыі ўласнай палітычнай пазіцыі. Ужо 25 красавіка 1906 г. Эдвард Вайніловіч сеў у цягнік у [[Горад Баранавічы|Баранавічах]], які ішоў у Санкт-Пецярбург. ''«Замкнуўся ў сваім купэ і праз вокны развітваўся з айчыннымі краявідамі. <…> І так лёс вызначыў, што на працягу трох з лішнім год мераць мусіў тую прастору, паміж станцыяй Ляхавічы і Петраградам<ref>Калі Вайніловіч пачаў пісаць свае ўспаміны, Санкт-Пецярбруг ужо з 1914 г. называўся Петраградам.</ref>, аддаючы шмат свайго здароўя і сіл, тузаючы свае нервы і роспачна змагаючыся з процілегласцямі ў надзеі стварэння над Нявой лепшых умоў быту для краёў над Нёманам і Прыпяццю паложаных»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 115.</ref>. Выбранне Вайніловіча дэпутатам менавіта Дзяржаўнага Савета (а не Дзяржаўнай Думы) не было выпадковасцю, бо Дума была ніжняй, а Савет — больш прэстыжнай (з-за маёмаснага і адукацыйнага цэнзу для дэпутатаў) — верхняй палатай парламента Расійскай імперыі. Лідары губернскіх сельскагаспадарчых таварыстваў у [[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходнім]] і [[Паўднёва-Заходні край|Паўднёва-Заходнім краях]] былі неафіцыйнымі лідарамі карэнных дваран гэтых губерняў — элітай мясцовага грамадства, таму натуральна, што толькі яны балаціраваліся менавіта ў верхнюю палату і былі выбраны (Эдвард Вайніловіч, граф [[Іпаліт Корвін-Мілеўскі]], [[Дзмітрый Рышардавіч Карыбут-Дашкевіч|Дзмітрый Карыбут-Дашкевіч]], граф [[Аляксандр Юзафавіч Тышкевіч|Аляксандр Тышкевіч]], [[Густаў Вінцэнтавіч Выкоўскі|Густаў Выкоўскі]], [[Станіслаў Ігнатавіч Лапацінскі|Станіслаў Лапацінскі]] і граф Ян Алізар, Вацлаў Ялавіцкі, Станіслаў Сырачынскі). Калегі заўважалі за Вайніловічам асаблівасці, якія ім падаваліся дзіўнымі: па прычыне ранняга аблысення Вайніловіч часта насіў [[парык]]і (кудзелі накладнога валосся); валодаючы мільённым багаццем, часам ездзіў у [[вагон]]е трэцяга класа; па землях свайго маёнтка ездзіў на звычайным возе і, паводле слоў [[Аляксандр Робертавіч Лядніцкі|Аляксандра Лядніцкага]], «часта затрымліваўся пры кожным селяніне, якога напаткаў і доўгія праводзіў размовы, быў ім блізкі, знаў іх патрэбы, і добра адзін аднаго разумелі»<ref>''Jurkowski, R.'' Polacy-mińszczanie… С. 102—103.</ref>. === Фарміраванне «Саюза Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі» ў Дзяржаўным Савеце === Сярод 196 абраных у 1906 г. членаў [[Дзяржаўны савет, Расійская імперыя|Дзяржаўнага Савета]] Расійскай імперыі колькасць польскіх дэпутатаў і тых, якія вызначалі сябе як «палякі», налічвала 18 чалавек: 9 прадстаўлялі дзевяць [[Заходні край|«заходніх губерняў»]] ([[Паўночна-Заходні край]] і [[Паўднёва-Заходні край]]), 7 — [[Варшаўскае генерал-губернатарства]], а 2 былі абраны ад расійскай прамысловасці (з Санкт-Пецярбургу і [[Урал]]а). Яшчэ да афіцыйнага адкрыцця парламента было створана неафіцыйнае аб’яднанне дэпутатаў — т.зв. [[Саюз Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі|«Саюз Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі» у Дзяржаўным Савеце]]<ref>http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Echa_Przeszlosci/Echa_Przeszlosci-r2012-t13/Echa_Przeszlosci-r2012-t13-s377-402/Echa_Przeszlosci-r2012-t13-s377-402.pdf С. 382.</ref>, якое было створана з дзвюх салідарных частак: 9 прадстаўнікоў ад [[Заходні край|«заходніх губерняў»]] склалі [[Кола Літвы і Русі ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі|«Кола Літвы і Русі»]]; а ўсе астатнія — [[Кола Каралеўства Польскага ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі|«Кола Каралеўства Польскага»]]. Старшынёй «Кола Каралеўства Польскага» быў абраны граф Юзаф Астроўскі, а «Кола Літвы і Русі» — Эдвард Вайніловіч. Вайніловіч жа стаў старшынёй (як тады казалі па-польску, «прэзесам») усяго [[Саюз Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі|«Саюза Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі» у Дзяржаўным Савеце]], а Астроўскі — яго намеснікам. Абранне прадстаўніка ад «заходніх губерняў» на чале ўсяго аб’яднання не было выпадковым. У адрозненне ад дэпутатаў [[Варшаўскае генерал-губернатарства|польскіх губерняў]] каталіцкія землеўласнiкi [[Заходні край|«заходніх губерняў»]] лепей ведалі [[руская мова|рускую мову]], на якой трэба было выступаць у Дзяржаўным Савеце толькі без паперкі. У залежнасці ад сітуацыі яны маглі мовіць па-руску як з дэманстрацыйна «польскім», так і пецярбургскім акцэнтам. Аднак часцей за ўсё дэпутаты ад [[Заходні край|«заходніх губерняў»]] (Эдвард Вайніловіч і [[Іпаліт Корвін-Мілеўскі]], а пазней — [[Аляксандр Эдвардавіч Мяйштовіч|Аляксандр Мяйштовіч]], [[Канстанцін Скірмунт]] і інш.) спецыяльна рабілі прамовы ў Савеце на чыстай літаратурнай [[руская мова|рускай мове]] без акцэнту (чаго не маглі зрабіць, напрыклад, дэпутаты-[[немцы]] з прыбалтыйскіх губерняў), як бы жадаючы паказаць, якімі лаяльнымі і ўзорнымі грамадзянамі імперыі былі карэнныя каталіцкія дваране «заходніх губерняў»<ref>''Jurkowski, R.'' Sukcesy… С. 499.</ref>. Абранне Вайніловіча, не самага заможнага сярод дэпутатаў «заходніх губерняў», лідарам «Саюза Колаў» было сведчаннем яго высокага аўтарытэту і шырокай вядомасці, заробленых дзякуючы дзейнасці ў [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]], ацэнкі яго інтэлектуальных здольнасцей і маральнай пазіцыі. Канцэпцыя дзейнасці «Саюза Колаў», адным з галоўных аўтараў якой быў Вайніловіч, заключалася ў дэманстрацыі выразнай лаяльнасці па агульнапалітычных пытаннях і спадзяваннях, што за лаяльнасць большасць Дзяржаўнага Савета падтрымае «Саюз Колаў» пры абмеркаванні пытанняў — скасавання абмежавальных і дыскрымінацыйных законаў у адносінах да «асоб польскага паходжання» і ўвядзення аўтаноміі [[Заходні край|«заходніх губерняў»]]. Дэпутаты «Саюза Колаў» у Дзяржаўным Савеце разлічвалі на кампраміс з расійскай манархічнай уладай і не бачылі ніякіх перспектыў падобнага кампрамісу з [[сацыялізм|сацыялістамі]], якія хацелі перагляду «зямельнага пытання» на карысць [[сяляне|сялян]]<ref name="ReferenceL">''Смалянчук, А.'' Эдвард Вайніловіч… С. 16.</ref>. Вялікую ролю ў палітычнай дзейнасці «Саюза Колаў» адыгрываў інтэлектуальны ўзровень. У прыватнасці, дэпутат ад [[Віленская губерня|Віленскай губерні]] граф [[Іпаліт Корвін-Мілеўскі]], які быў адным з найбольш яркіх прамоўцаў, ствараў выразную канкурэнцыю Вайніловічу, прэтэндаваў на ролю лідара «Саюза Колаў Каралеўства Польскага і Краёў Літвы і Русі» і лічыўся нават (паводле меркавання князя Л. Львова) сапраўдным яго лідарам<ref name="ReferenceL"/>. Хоць сам Мілеўскі, як ён напісаў у сваіх мемуарах, адмаўляў сабе ў наяўнасці таленту лідарства, бо не ўмеў дараваць людзям іх недахопы, а Вайніловіча лічыў надзеленым арганізацыйнымі здольнасцямі ў поўнай меры<ref>''Korwin-Milewski, H.'' Siedemdziesiąt… С. 289.</ref>. === Далучэнне [[Саюз Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі|«Саюза Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі» ў Дзяржаўным Савеце]] да групоўкі «цэнтра» === [[File:Opening of Duma.jpg|thumb|Урачыстае адкрыццё царом Мікалаем II дзейнасці Дзяржаўнай Думы і Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі, [[Санкт-Пецярбург]], [[Зімні палац]], 27 красавіка 1906 г.]] 27 красавіка 1906 г. у [[Санкт-Пецярбург]]у ў [[Зімні палац|Зімнім палацы]] расійскі імператар [[Мікалай II, імператар расійскі|Мікалай II]] урачыста адкрыў дзейнасць [[Дзяржаўная Дума, Расійская імперыя|Дзяржаўнай Думы]] і рэфармаванага [[Дзяржаўны савет, Расійская імперыя|Дзяржаўнага Савета]] імперыі. Па цырымоніі [[Пётр Аркадзевіч Сталыпін|Пётр Сталыпін]] (1862—1911) намякнуў Вайніловічу аб будучым супрацоўніцтве<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 115—120.</ref>. На першым сходзе Савета Вайніловіч выступіў пры абмеркаванні пытання аб амністыі, прапануючы амністыю «толькі для тых, хто парушыў публічныя правы, а не правы асобы». Гэта прыцягнула ўвагу, бо пасля сходу з ім пажадалі пазнаёміцца ўплывовыя асобы імперыі — [[Сяргей Юльевіч Вітэ|Сяргей Вітэ]] (1849—1915), былы старшыня Савета міністраў, што стала пачаткам іх добрых адносін, прадстаўнікі «правых» у Савеце, міністр імператарскага двара барон [[Уладзімір Барысавіч Фрыдэрыкс|Уладзімір Фрыдэрыкс]] (1838—1927), міністр унутраных спраў [[Пётр Мікалаевіч Дурнаво|Пётр Дурнаво]] (1845—1915), адмірал [[Фёдар Васілевіч Дубасаў|Фёдар Дубасаў]] (1845—1912)<ref name="ReferenceM">''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 139.</ref>. [[File:Gossovet-27-04-1906.jpg|thumb|Першае ўрачыстае пасяджэнне рэфармаванага Дзяржаўнага Савета, [[Санкт-Пецярбург]], 27 красавіка 1906 г.]] У Дзяржаўным Савеце дэпутаты [[Саюз Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі|«Саюза Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі» у Дзяржаўным Савеце]] далучыліся да агульнарасійскай групоўкі дэпутатаў т.зв. «цэнтра» (прыблізна 80—100 дэпутатаў) з губернскіх маршалкаў (прадвадзіцеляў дваранства), земцаў і чыноўнікаў-лібералаў; прытрымліваліся сваёй стратэгіі; падтрымлівалі рэформы ўрада і хутка атрымалі аўтарытэт<ref>''Смалянчук, А.'' Эдвард Вайніловіч… С. 17.</ref>. Вайніловіч так ахарактарызаваў стаўленне рускіх калег па Савеце да дэпутатаў [[Саюз Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі|«Саюза Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі» у Дзяржаўным Савеце]]: ''«Увогуле, трэба прызнаць, што іх адносіны да нас, шчырыя ці няшчырыя, былі заўсёды амаль карэктнымі, і мы, калі не сваім лікам, то салідарнасцю, а таксама культурнасцю поглядаў выклікалі да сябе павагу»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 127.</ref>. Сам Вайніловіч у Дзяржаўным Савеце стаў членам аграрнай камісіі, а таксама фінансавай, дзе належаў да групы, якая займалася бюджэтам дзяржавы, што было вельмі адказным. === «Саюз аўтанамістаў» у I Дзяржаўнай Думе === У I Дзяржаўнай Думе дэпутаты з ліку мясцовых (каталіцкіх і польскамоўных) дваран (т.зв. «палякаў») [[Заходні край|Заходняга краю]] стварылі групоўку (20 чалавек — у тым ліку [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]]) пад назвай [[Краёвае кола Літвы і Русі|«Краёвае кола Літвы і Русі»]] (ці «Дэпутацкае кола Літвы і Русі»), якая аб’ядналася з дэпутатамі ад [[Варшаўскае генерал-губернатарства|польскіх губерняў]] (т.зв. «Польскім колам з Каралеўства Польскага») і склалі ядро парламенцкай групы [[Саюз аўтанамістаў|«Саюза аўтанамістаў»]], у якую яшчэ ўвайшлі ўсе нацыянальныя групы дэпутатаў (63 дэпутата — [[татары]], [[грузіны]] і інш.)<ref>''Jurkowski, R.'' Sukcesy i porażki… С. 466.</ref>. Цалкам гэтая вялікая парламенцкая кааліцыя («Саюз аўтанамістаў») налічвала ў I Дзяржаўнай Думе да 120 чалавек і была моцным аб’яднаннем сіл для дасягнення дэцэнтралізацыі кіравання нацыянальнымі рэгіёнамі Расійскай імперыі і нацыянальнага раўнапраўя. [[Саюз аўтанамістаў|«Саюз аўтанамістаў»]] узначаліў дэпутат [[Аляксандр Робертавіч Лядніцкі|Аляксандр Лядніцкі]] (1866—1934), выбраны ад [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], як вядома, па пратэкцыі Эдварда Вайніловіча. Само існаванне і дзейнасць Саюза аўтанамістаў поўнасцю адпавядала інтарэсам [[краёўцы|краёўцаў-кансерватараў]], на чале якіх стаяў старшыня «[[Саюз Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі|Саюза Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі ў Дзяржаўным Савеце]]» Расійскай імперыі Эдвард Вайніловіч<ref>''Szpoper, D.'' Sukcesorzy Wielkiego Księstwa… С. 62—76; История России. XX век. — Т. I. — С. 191—192.</ref>. === Прапанова пасады намесніка міністра земляробства (1906) === [[File:Pyotr Stolypin LOC 07327.jpg|left|thumb|[[Пётр Аркадзевіч Сталыпін]]]] Новапрызначаны [[Прэм'ер-міністры Расіі|Старшыня Савета міністраў]] Расійскай імперыі (1906—1911) [[Пётр Аркадзевіч Сталыпін|Пётр Сталыпін]] пачаў прыхільна выказвацца адносна фарміравання т.зв. «парламенцкага ўрада», з прадстаўнікоў ліберальных партый. Цвёрдыя пазіцыі супраць [[сацыялізм]]а і радыкальных аграрных рэформ, на якіх стаялі дэпутаты [[Саюз Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі|«Саюза Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі» у Дзяржаўным Савеце]], хутка ацаніла імператарская ўлада. [[Іпаліт Корвін-Мілеўскі]], апісваючы ў мемуарах перыяд паміж дзеяннямі I і II Дзяржаўнай Думы, адзначыў: ''«Гэта быў момант, калі наш Саюз Польскіх Кол у Дзяржаўным Савеце карыстаўся найвялікшым уплывам; паважана нас (і не без прычыны) у хвіліну, калі ў большасці нашых калег-рускіх галовы круціліся на шыі як сцягі на даху, распазнаючы, адкуль „вецер дзьме“, як свайго роду кансерваторыя палітычнай раўнавагі»''<ref name="ReferenceN">''Korwin-Milewski, H.'' Siedemdziesiąt… С. 251.</ref>. Летам 1906 г. Сталыпін прапанаваў Вайніловічу пасаду «таварыша» (г.зн. намесніка) кіраўніка «Галоўнага ўпраўлення землеўладкавання і земляробства» (як у 1905—1915 г. афіцыйна называлася [[міністэрства дзяржаўных маёмасцей Расійскай імперыі|міністэрства земляробства]]), бо Вайніловіч меў належны вопыт для рашэння аграрнага пытання ў імперыі. Сталыпін папрасіў прабачэння, што не можа адразу прапанаваць партфель міністра земляробства (які адводзіць князю Барысу Васільчыкаву), хоць плануе гэта ў будучым; і паведаміў Вайніловічу, што яго кандыдатура была абмеркавана з імператарам і атрымала самую высокую ўхвалу<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 131—132.</ref>. Дэпутаты [[Саюз Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі|«Саюз Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі» у Дзяржаўным Савеце]] станоўча аднесліся да прапановы Сталыпіна даць Вайніловічу пасаду ва ўрадзе, бо лічылі, што добра мець там свайго чалавека, але паставілі Сталыпіну шмат абмежавальных умоў: урад павінен складацца толькі з дэпутатаў «цэнтра» Дзяржаўнага Савета і «правых» дэпутатаў Дзяржаўнай Думы, а ў якасці праграмы павінна быць прынята праграма лібералаў «Асноўныя прапановы». Вайніловіч палічыў заўчасным увайсці ў склад урада пры такіх супярэчнасцях і абмежаваннях у свабодзе ўласнай дзейнасці<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 133.</ref>. Хутка і сама ідэя ліберальнага ўрада стала міфічнай. [[Іпаліт Корвін-Мілеўскі]] пазней так запісаў у сваіх мемуарах: ''«Пан Эдвард адмовіўся і меў рацыю, бо быў у ім матэрыял на шэфа, а не „таварыша“ элегантнага князя»''<ref name="ReferenceN"/>. Эдвард Вайніловіч адзначыў, што вырас у вачах калег па Дзяржаўным Савеце, бо многія б згадзіліся і нямногія б змаглі адмовіцца ад міністэрскага партфеля, абяцаўшага шматлікія прывілеі і ўзнагароды цара. Тым не менш, добрыя адносіны паміж Сталыпіным і Вайніловічам захаваліся<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 134—135.</ref>. === Аўдыенцыя ў цара Мікалая II (1907) === У 1907 г. Вайніловіч з групай асобных членаў Дзяржаўнага Савета быў запрошаны на аўдыенцыю з расійскім імператарам [[Мікалай II, імператар расійскі|Мікалаем II]], якому адважна сказаў, выходзячы за рамкі пратакола сустрэчы, што мясцовыя дваране лаяльныя цару, а для спынення сялянскіх аграрных хваляванняў у [[Заходні край|Заходнім краі]] трэба ўстанавіць мяжу з карэннымі рускімі губернямі, бо ўся сацыялістычная «зараза» прыходзіць адтуль<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 162.</ref>. Ён алегарычна намякаў цару на ўвядзенне аўтаноміі кіравання краем. === Стварэнне Краёвай партыі Літвы і Беларусі === {{асноўны артыкул|Краёвая партыя Літвы і Беларусі}} [[File:Edward Woynillowicz - prezes MTR - Kuryer Litewski 1907 nr 60 s 2 c.jpg|thumb|Паведамленне («Лісты з Беларусі») аб абранні Эдварда Вайніловіча на пасаду старшыні МТСГ у газеце [[Kurier Litewski (1905)|«Kurier Litewski»]] (№ 60, 1907 г.)]] Выбары ў II Дзяржаўную Думу з-за актыўнага ўмяшальніцтва расійскага ўрада зменшылі колькасць «польскіх» дэпутатаў-дваран з Заходняга края да 11 асоб, якія далучыліся ў Думе да «Польскага кола» (групоўкі дэпутатаў ад польскіх губерняў) на чале з [[Раман Дмоўскі|Раманам Дмоўскім]], кіраўніком [[Польская нацыянальна-дэмакратычная партыя|Польскай нацыянальна-дэмакратычнай партыі]] (т.зв. «эндэкаў», «усепалякаў»). Лідары [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]] вырашылі заснаваць у 1907 г. даўно аб’яўленую ў прэсе «краёвую партыю», якая б процістаяла «эндэкам» (у першую чаргу — у Дзяржаўнай Думе)<ref>''Jankowski, Cz.'' W ciągu dwóch lat… С. 137; ''Szpoper, D.'' Sukcesorzy… С. 30.</ref>. На сходзе МТСГ было заснавана і [[Польскае таварыства «Асвета» у Мінску]]. Партыя змагла правесці ў [[III Дзяржаўная Дума Расійскай імперыі|III Дзяржаўную Думу]] толькі аднаго дэпутата ([[Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч (1860)|Станіслава Ваньковіча]]). Партыя праіснавала нядоўга (да 1908 г.). === III і IV сесіі Дзяржаўнага Савета === [[File:Edward Woynillowicz w fatelu.jpg|left|thumb|Эдвард Вайніловіч]] У 1908 г., калі напал [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|агульнарасійскай рэвалюцыі 1905—1907 гадоў]] ужо спаў, у [[Саюз Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі|«Саюзе Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі» у Дзяржаўным Савеце]] пачала ўзнікаць альтэрнатыўная лаялізму Вайніловіча канцэпцыя дзейнасці. Дэпутат ад [[Віленская губерня|Віленскай губерні]] граф [[Іпаліт Корвін-Мілеўскі]] пачаў заяўляць, што ў сітуацыі дэманстрацыі лаяльнасці царскім урадам прымаюцца ўсё новыя і новыя меры па «нацыянальным знішчэнні» «асоб польскага паходжання»<ref>''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 226.</ref>. Эдвард Вайніловіч, не бачачы для сябе магчымасці змянення курсу лаялізму да ўрада, пакінуў пасаду старшыні «Саюза Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі». На ролю лідара вылучыўся Мілеўскі, які неафіцыйна прапанаваў ураду Пятра Сталыпіна падтрымку «Саюзам Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі» новага закона аб аграрнай рэформе, калі ўрад не будзе прапаноўваць законапраекты, якія пагаршаюць становішча «дваран польскага паходжання». Аднак тут ужо дэпутаты «Кола Літвы і Русі» не пажадалі, непакоячыся пра маёнткі — галоўны падмурак свайго ўплыву ў [[Заходні край|«заходніх губернях»]], ісці на падобны кампраміс. Гэта вымусіла Мілеўскага 11 мая 1909 г. скласці свае паўнамоцтвы дэпутата Савета<ref name="ReferenceO">''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 227.</ref>. Далейшая жа дзейнасць Вайніловіча адзначылася тым, што ён упершыню выступіў з крытыкай рашэння ўрада адносна ўхвалы дыскрымінацыйнага думскага законапраекта ад 31 мая 1909 г. пра скарачэнне да аднаго года тэрміну дзейнасці ў Дзяржаўным Савеце дэпутатаў «заходніх губерняў». Ад імя «Саюза Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі» Вайніловіч выступіў з пратэстам і нават абмяркоўваў ідэю калектыўнай адстаўкі ўсіх дэпутатаў «кола». Малая колькасць дэпутатаў «Саюза Колаў Каралеўства Польскага і краёў Літвы і Русі» ў Савеце не дазваляла разлічваць на вялікі ўплыў як пры выкарыстанні лаялісцкай (Вайніловіча), так i актыўнай і канфліктнай (Мілеўскага) стратэгіі, таму закон быў прыняты. Аднак Сталыпін паабяцаў Вайніловічу, што ў 1909 г. ён прадставіць урадавы праект закона аб увядзенні [[земства]]ў у дзевяці [[Заходні край|«заходніх губернях»]]. Пасля завяршэння ў верасні 1909 г. працы IV сесіі Дзяржаўнага Савета скончыўся тэрмін паўнамоцтваў дэпутатаў<ref name="ReferenceO"/>. === Адмова Вайніловіча ад новай кадэнцыі ў Дзяржаўным Савеце === У чэрвені 1909 г. дэпутаты «Кола Літвы і Русі» ў Дзяржаўным Савеце на сваім сходзе прынялі прынцыповае рашэнне аб прадастаўленні аднаго з дэпутацкіх мандатаў прадстаўніку [[лібералізм|ліберальнай]] часткі [[рускія|рускіх]] дваран у [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губернях]]. Эдвард Вайніловіч разлічваў, што гэты ўчынак дэманстрацыі лаяльнасці зменшыць нападкі фракцыі «правых» у Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі, вырашыў ахвяраваць сабой і 28 жніўня 1909 г. на чарговым сходзе зняў сваю кандыдатуру ад Мінскай губерні на карысць адстаўнога гвардыі палкоўніка, рускага двараніна, маянткоўца [[Слуцкі павет|Слуцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], члена земскай управы Міхаіла Кір’якова<ref>Міхаіл Кір’якоў быў (разам з Эдвардам Вайніловічам) адным з галоўных фундатараў камерцыйнага вучылішча ў Слуцку (т.зв. «гандлёвай школы»).</ref>, які быў сябрам Вайніловіча і з сімпатыяй адносіўся да мясцовых карэнных (польскамоўных і каталіцкіх) дваран у [[Паўночна-Заходні край|краі]]<ref name="ReferenceP">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 169.</ref>. Аднак Кір’якоў не быў абраны, бо большая частка карэнных дваран Мінскай губерні не пагадзіліся з меркаваннем Вайніловіча (і Рамана Скірмунта) і прагаласавала на выбарах 10 верасня 1909 г. за былога дэпутата I Дзяржаўнай Думы князя [[Геранім Эдвінавіч Друцкі-Любецкі|Гераніма Друцкага-Любецкага]] (1861—1919), якога расійскія ўлады недалюблівалі<ref>У першай сваёй прамове ў I Дзяржаўнай Думе князь Геранім Друцкі-Любецкі сказаў: «Я выхаваўся сярод простага народа. Наш просты беларускі народ таксама мае свае ідэалы. Яго ідэал гэта зямля Божая, але і просты народ ёсць Божым, па гэтай прычыне наш просты беларускі народ шчыра лічыць, што Божая зямля павінна належаць да Божага простага народа», — і тлумачыў, што прынцып прыватнай уласнасці ёсць адным з ідэалаў беларускага сялянства. Гл.: ''Jurkowski, R.'' Polacy-mińszczanie… С. 94.</ref>. Вайніловіч толькі са шкадаваннем сказаў мінскаму дваранству, што такім нелаяльным крокам (неабраннем рускага прадстаўніка) будзе згублена ўся праца па ўвядзенні [[земства]]ў, што ў хуткім часе і пацвердзілася, бо расійская ўлада ўвяла абмежаваныя па характару земствы ў «заходніх губернях»<ref name="ReferenceP"/>. === Вынік дзейнасці ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі === Спыненне ў 1909 г. палітычнай дзейнасці Эдварда Вайніловіча ў [[Дзяржаўны савет Расійскай імперыі|Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі]] не было трагедыяй, бо завяршэнне [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|рэвалюцыі 1905—1907 гадоў у Расійскай імперыі]] прывяло да росту ў органах кіравання і прэсе рускага вялікадзяржаўнага шавінізму як рэакцыі на актывізацыю этнакультурных і этнапалітычных рухаў самых розных народаў, а таксама да адкату многіх саступак царызму, звужэння некаторых ліберальных праў, у тым ліку — прыняцця законаў, якія змяншалі палітычную ролю як Дзяржаўнай Думы, так і Дзяржаўнага Савета<ref>История России. XX век. — Т. I. — С. 202—213; ''Szpoper, D.'' Sukcesorzy Wielkiego Księstwa… С. 134—139.</ref>. Між тым за час сваёй дзейнасці ў Дзяржаўным Савеце Расійскай імперыі Эдварду Вайніловічу ўдалося наладзіць добрыя адносіны з прэм’ер-міністрам Сталыпіным і гарантаваць увядзенне [[земства]]ў у [[Мінская губерня|Мінскай]], [[Магілёўская губерня|Магілёўскай]], [[Віцебская губерня|Віцебскай]], [[Кіеўская губерня|Кіеўскай]], [[Валынская губерня|Валынскай]] і [[Падольская губерня|Падольскай губернях]], што было зроблена расійскімі ўладамі ў 1911 г. Гэта было вялікім дасягненнем персанальна Вайніловіча<ref>Польскі гісторык Раман Юркоўскі лічыць, што мінскія дваране-каталікі, якія абралі князя Гераніма Друцкага-Любецкага замест прапанаванага Вайніловічам Кір’якова, мелі лепшае палітычнае пачуццё, чым Вайніловіч, бо лаялісцкая пазіцыя Вайніловіча да расійскіх улад памяншала колькасць дэпутатаў ад заходніх губерняў, нічога не давала ўзамен і магла прывесці да змены не ў лепшы бок законаў адносна выбару дэпутатаў ад «заходніх губерняў» у Дзяржаўны Савет Расійскай імперыі. Гл.: ''Jurkowski, R.'' Polacy-mińszczanie… С. 98. Беларускі ж гісторык Аляксандр Смалянчук лічыць увядзенне ў 1911 г. земстваў у шасці губернях Заходняга краю, калі сам Эдвард Вайніловіч ужо нават не быў дэпутатам Дзяржаўнага Савета, было «зорным часам» краёўцаў-кансерватараў — яны здолелі дабіцца максімуму ў скасаванні дыскрымінацыйных ўмоў існавання мясцовага каталіцкага дваранства і губерняў у цэлым, а значэнне Дзяржаўнага Савета і так спадала пасля заканчэння рэвалюцыі. Гл.: ''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 325. Верагодна, што менавіта канфліктная стратэгія паводзін Іпаліта Корвін-Мілеўскага ў многім паўплывала на тое, што земствы не былі ўведзены ў Ковенскай, Віленскай і Гродзенскай губернях.</ref>, а таксама частковай рэалізацыяй ідэй [[краёўцы|краёўцаў-кансерватараў]] аб пэўнай аўтаноміі кіравання свайго краю: земствы, хоць і з непрапарцыянальнай каталіцкай («польскай») і праваслаўнай («рускай») курыямі, паспрыялі эканамічнаму і культурнаму развіццю гэтых губерняў, а таксама сталі пляцоўкай для адшукання паразумення паміж землеўласнікамі, інтэлігенцыяй і сялянамі, чаго ўжо не магла даць III Дзяржаўная Дума, палітычнае значэнне якой было мізэрным. Калі ў 1909 і 1910 г. дэпутатамі ў Дзяржаўны Савет ад дзевяці губерняў [[Заходні край|Заходняга краю]] было абрана 8 чалавек, то ў 1913 г. — толькі 3 асобы (ад няземскіх [[Ковенская губерня|Ковенскай]], [[Віленская губерня|Віленскай]] і [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерняў]])<ref>''Jurkowski, R.'' Sukcesy i porażki… С. 482; ''Szpoper, D.'' Sukcesorzy Wielkiego Księstwa… С. 102—107, 134—139.</ref>. У той жа час нават у абмежаваных па характару земствах наяўнасць дзвюх курый (каталіцкай і праваслаўнай) аўтаматычна гарантавала каталікам абранне сваіх прадстаўнікоў ад «польскай» курыі, што дазваляла хоць неяк уплываць на вырашэнне мясцовых задач. == Вяртанне да працы ў краі і дзейнасць у земстве == [[File:Badge presented to Edward Woynillowicz by Minsk agricultural society in 1913 AD.jpg|thumb|Юбілейны значок<ref>На значку знаходзяцца блізкія Эдварду Вайніловічу сімвалы: у левым верхнім куце знаходзіцца выява Чырвонага касцёла ў Мінску, у левым ніжнім куце — сядзіба Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі, у правым ніжнім куце — палац у Савічах, у правым верхнім куце — селяніна-аратага. Уверсе па цэнтру знаходзіцца партрэт Эдварда Вайніловіча.</ref>, з удзячлівасцю і шанаваннем падораны Эдварду Вайніловічу членамі Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі ў 25-ю гадавіну яго працы ў таварыстве. Дызайнер значка [[Генрык Вейсенгоф]], 1913 г.]] Пасля адмаўлення ў 1909 г. ад новай кадэнцыі ў Дзяржаўным Савеце Эдвард Вайніловіч стаў праводзіць шмат часу ў Мінску і Савічах, дзе на свята Новага года і сямейныя ўрачыстасці збіраліся ўсе сваякі. Ён прымаў у Савічах і шмат сяброў, сярод якіх — [[Марыян Здзяхоўскі|Марыяна Здзяхоўскага]], арцыбіскупа [[Ян Цепляк|Яна Цепляка]], [[Аляксандр Робертавіч Лядніцкі|Аляксандра Лядніцкага]]<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 127—128.</ref>. У 1909 г. Эдвард Вайніловіч (як блізкі сваяк Ваньковічаў) і Раман Скірмунт (як блізкі сябар [[Род Вайніловічаў|Вайніловічаў]] і [[Род Ваньковічаў|Ваньковічаў]]) прысутнічалі ў якасці ганаровых гасцей на [[Вёска Рудакоў, Стралічаўскі сельсавет|гучным у краі «срэбраным вяселлі» Станіслава Аляксандравіча Ваньковіча (1860—1937) і Гелены Генрыхаўны Ваньковіч з роду Аскеркаў (1866—1947) у маёнтку Рудакоў]] ([[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкі павет]]), на якое з’ехаліся многія вядомыя дваранскія сем’і — [[Род Горватаў|Горваты]], [[Род Аскеркаў|Аскеркі]], [[Род Кеневічаў|Кеневічы]], [[Род Гечэвічаў|Гечэвічы]], [[Род Мінейкаў|Мінейкі]], [[Род Раствароўскіх|Раствароўскія]] і інш.<ref>Ваньковичи… С. 144.</ref> Бацька маладога [[Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч (1860)|Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч]] (1860—1937) быў віцэ-старшынёй [[Віленскае таварыства сельскай гаспадаркі|Віленскага таварыства сельскай гаспадаркі]], а таксама членам-заснавальнікам [[Краёвая партыя Літвы і Беларусі|Краёвай партыі Літвы і Беларусі]]. [[File:Sliapianka Minsk - Wiaselle Jalaweckaga i Wankowicz - 30 june 1910 AD.jpg|thumb|left|Вяселле [[Мечыслаў Баляслававіч Ялавецкі|Мечыслава Баляслававіча Ялавецкага]] (1876—1962) і Юліі Зыгмунтаўны Ваньковіч (1883—1939) [[Сядзіба Ваньковічаў, Мінск|у сядзібе Ваньковічаў у Вялікай Сляпянцы]], 30 чэрвеня 1910 г.<ref>На балконе восьмы злева [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]], трынаццаты — Эдвард Вайніловіч, чатырнаццаты — Пётр Зыгмунтавіч Ваньковіч, пятнаццаты — [[Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч (1860)|Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч]] (1860—1937).</ref>]] 30 чэрвеня 1910 г. [[Сядзіба Ваньковічаў, Мінск|у сядзібе Ваньковічаў у Вялікай Сляпянцы]] адбылося вяселле [[Мечыслаў Баляслававіч Ялавецкі|Мечыслава Баляслававіча Ялавецкага]] (1876—1962) і Юліі Зыгмунтаўны Ваньковіч (1883—1939). Эдвард Вайніловіч і Раман Скірмунт таксама прысутнічалі. Маладая Юлія Ваньковіч была блізкай сваячкай Эдварда Вайніловіча, а Мечыслаў Ялавецкі быў сынам [[Баляслаў Антонавіч Ялавецкі|Баляслава Ялавецкага]], віднага ідэолага [[краёўцы|«краёвасці»]], які яшчэ ў 1907 г. крытыкаваў стварэнне [[Краёвая партыя Літвы і Беларусі|Краёвай партыі Літвы і Беларусі]] на выключна [[кансерватызм|кансерватыўных прынцыпах]]. Верагодна, за [[шлюб]]ам маладых быў і пэўны крок збліжэння двух палітыкаў, бо на вяселлі гучалі не толькі маралізатарскія тосты, але і сур’ёзныя праграмна-палітычныя, патрыятычныя, а таксама традыцыйныя заклікі да захавання сямейнай зямлі<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 124; Ваньковичи… С. 139—140</ref>. 2 кастрычніка 1910 г. на чарговых выбарах дэпутата ад Мінскай губерні ў [[Дзяржаўны савет Расійскай імперыі|Дзяржаўны Савет Расійскай імперыі]] Вайніловіч не балаціраваўся, а толькі ўвайшоў у камісію для падліку галасоў і вылучыў кандыдатуру [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Рамана Скірмунта]], тагачаснага віцэ-старшыні [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]], які і быў абраны. Аднак у 1911 г. дэпутацкі мандат Скірмунта быў скасаваны<ref>''Jurkowski, R.'' Sukcesy… С. 411—412.</ref>. Пасля ўвядзення ў 1911 г. земскага самакіравання ([[земства]]) у [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] Эдвард Вайнiловiч быў выбраны дэпутатам ад «польскай» (каталіцкай) курыі [[Слуцкі павет|Слуцкага павета]] ў мінскую губернскую земскую ўправу (мінскае земства), пераабіраўся ў Слуцкім павеце і быў слуцкім дэпутатам у мінскім земстве да 24 чэрвеня 1917 г. У мінскае земства дэпутатамі былі абраны і блізкія сябры [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]] (ад Пінскага павета) і [[Міхал Уладзіміравіч Ястржэмбскі|Міхал Ястржэмбскі]] (ад Рэчыцкага павета). Дзейнасць у мінскім земстве была накіравана на ўвядзенне больш збалансаваных падаткаў, каб даць мажлівасць развівацца паветам, і задавальненне мясцовых патрэб. Між тым на справы ў земстве аказваў вялікі ўплыў [[губернатары Мінскай губерні|мінскі губернатар]], таму каталіцкія дваране дабіваліся плёну толькі цяжкай працай, добрым веданнем справы і агромнай непрадузятасцю і справядлівасцю поглядаў<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. xv, 87—89, 176.</ref>. У мінскім земстве Вайніловіч меў стасункі і з [[Аркадзь Антонавіч Смоліч|Аркадзем Смолічам]]. У 1913 г. у Мінску адбылося ўрачыстае святкаванне 25-годдзя працы Эдварда Вайніловіча ў [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]]. Удзячныя калегі для Вайніловіча замовілі ў [[Юзаф Вейсенгоф|Юзафа Вейсенгофа]] спецыяльны юбілейны значок<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 127.</ref>. == У пачатку Першай сусветнай вайны == [[File:Edward Woynillowicz 1847-1928 - in Nesviz - bf 1917 AD.jpg|thumb|Госці Радзівілаў і Эдвард Вайніловіч ''(злева на заднім плане)'' у [[Нясвіжскі палацава-паркавы комплекс|нясвіжскім палацы]] ў час вайны. Фота раней 1917 г.]] З пачаткам [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] Эдвард Вайніловіч быў прызначаны расійскімі ўладамі 18 ліпеня 1914 г. на пасаду старшыні мабілізацыйнай камісіі Слуцкага павета (на 10 дзён), а пасля па загаду ўлад займаўся перасяленнем з [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] ў цэнтральныя расійскія губерні патэнцыяльна «варожых» элементаў — [[немцы|немцаў]] і [[аўстрыйцы|аўстрыйцаў]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 177—178.</ref>. 30 ліпеня 1914 г. (па прычыне распачатай вайны і адпаведнага занепакоення расійскіх улад) падпісаў разам з іншымі дваранамі Мінскай губерні адрас расійскаму цару [[Мікалай II, імператар расійскі|Мікалаю II]], дзе гаварылася аб вернасці манарху і [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 179.</ref>. У той жа час Эдвард Вайніловіч ад імя МТСГ паехаў у [[Горад Варшава|Варшаву]], дзе імкнуўся высветліць пазіцыі польскіх палітыкаў адносна вайны і адчуў незацікаўленасць узніклага варшаўскага шматпартыйнага Нацыянальнага камітэта ў «ягелонскай ідэі» — шматнацыянальнай і федэрацыйнай Рэчы Паспалітай. Вайніловіч сустрэўся ў варшаўскай гасцініцы «Еўропа» з [[Раман Дмоўскі|Раманам Дмоўскім]], лідарам [[Польская нацыянальна-дэмакратычная партыя|Польскай нацыянальна-дэмакратычнай партыі («эндэкаў»)]], і ў чарговы раз пачуў ад апошняга, што Польшча павінна ўключыць у свой склад толькі некаторыя беларускія паветы, дзе перавагу маюць каталікі — часткі [[Віленская губерня|Віленскай]] і [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерняў]], а астатняе павінна адысці да паглынання Расіяй<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 180—181.</ref>. «Эндэкі» у пачатку вайны занялі прарасійскія пазіцыі, бо спадзяваліся, што перамога Расіі над Германіяй і Аўстрыяй прывядзе да аб’яднання ўсіх польскіх зямель, а прыхільнікам незалежнасці заставаўся [[Юзаф Пілсудскі]], які ў жніўні 1914 г. фактычна выйшаў з ППС і займаўся толькі стварэннем польскіх легіёнаў для барацьбы супраць Расійскай імперыі і адраджэння [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] у межах 1772 года. У 1914—1915 гг. у Мінску і Мінскай губерні рэзка ўзрастала (прыблізна на 100 тысяч чалавек<ref name="ReferenceQ">''Jurkowski, R.'' Rada Polska … С. 72.</ref>) доля [[палякі|польскага насельніцтва]]. Спачатку ў 1914 г. частка [[палякі|палякаў]] (па прычыне іх апазіцыйных настрояў) была прымусова выселена расійскімі ўладамі з Варшавы і польскіх губерняў, а пасля прыйшла хваля польскіх бежанцаў, якія ратаваліся ад наступлення нямецкіх войск на [[Польшча|Польшчу]] і [[Гродзенская губерня|Гродзенскую губерню]]. Польскія ссыльныя і бежанцы (актывісты польскіх партый, навукоўцы, дзеячы культуры, журналісты, звычайныя гараджане, сяляне і інш.) у сваёй большасці мелі альбо [[сацыялізм|сацыялістычныя]], альбо [[Польская нацыянальна-дэмакратычная партыя|«эндэцкія»]] погляды. Яны разгарнулі ў Мінску выданне сваіх газет, стварэнне розных таварыстваў, аддзелаў партый і інш., аднак у горадзе ўсё ж галоўная роля была ў ваенных улад і ўплывовых мясцовых маянткоўцаў. Большасць маянткоўцаў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] вырашылі не эвакуіравацца ў цэнтр Расіі, а застацца, бо [[Першая сусветная вайна|вайна]] магла цалкам зруйнаваць пакінутыя маёнткі, якія з перспектывай разглядаліся як падмурак эканомікі края. У Нясвіж да князёў Радзівілаў і адначасова ў суседнія Савічы да Эдварда Вайніловіча ў той час заязджала шмат гасцей з [[Варшаўскае генерал-губернатарства|польскіх губерняў]] — [[арыстакратыя|арыстакраты]], кіраўнікі польскіх таварыстваў сельскай гаспадаркі, члены польскіх партый, а таксама члены ваеннага кіраўніцтва расійскіх войск<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 187—188.</ref>. МТСГ актыўна займалася дапамогай бежанцам і ахвярам вайны, захоўвала эвакуіраваную пародзістую жывёлу, здолела наладзіць паразуменне з расійскімі генераламі і арганізаваць плённы догляд за прыватнымі гаспадаркамі Мінскай губерні, імкнучыся ўзяць у свае рукі пастаўкі лесу, коней і хлеба з маёнткаў для арміі, чым аддаваць гэтыя функцыі неахайным ваенным прадстаўнікам (бо па правілах ваеннага часу расійскія ваенныя ўлады без дазволу ўласнікаў маглі праводзіць рэквізіцыі). Гэта дапамагло пазбегнуць мільённых страт для гаспадаркі губерні<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 187—189.</ref>. У 1915 г. Вайніловіч ездзіў як дэлегат [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] ў [[Горад Масква|Маскву]], дзе на чале з [[Аляксандр Робертавіч Лядніцкі|Аляксандрам Лядніцкім]] (1866—1934) узнік [[Польскі камітэт дапамогі ахвярам вайны]] і паспрабаваў стаць своеасаблівым «урадам», які кіруе ўсімі польскімі арганізацыямі ў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Вайніловіч як кіраўнік МТСГ адмовіўся далучыцца і заявіў, што гэты камітэт павінен кантраляваць толькі арганізацыі бежанцаў, а не распаўсюджваць сваю ўладу на губерні [[Заходні край|Заходняга краю]], дзе мясцовыя маянткоўцы не з’яўляюцца бежанцамі і лепш спраўляюцца з мясцовымі праблемамі<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 192—195.</ref>. == У часы кіравання Часовага ўрада Расіі (1917) == === Арыентацыя на палітычную суб’ектнасць Беларусі === [[File:Raman Skirmunt 1868-1939 - foto before 1920 AD.jpg|thumb|[[Раман Аляксандравіч Скірмунт]] (1868—1939)]] Пасля звяржэння расійскага самаўладдзя ў ходзе [[Лютаўская рэвалюцыя, Расія|Лютаўскай рэвалюцыі (1917)]] і ўстанаўлення Часовага ўрада ў [[Петраград]]зе новая расійская ўлада дазволіла грамадству былой Расійскай імперыі неабмежаваную грамадска-палітычную дзейнасць. Лідары [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] як самай уплывовай арганізацыі мясцовых дваран пачалі актыўна абмяркоўваць палітычную будучыню сваіх зямель і стаўленне да новай улады ў Петраградзе. Пасля няўдачы рэалізаваць ідэі [[краёўцы|«краёвасці»]] і забяспечыць адзінства ўсіх [[Паўночна-Заходні край|шасці літоўска-беларускіх губерняў]] з-за адмовы лідараў літоўскага (балтамоўнага) руха, у Радзе [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]], дзе галоўны ўплыў мелі кансерватыўна настроеныя мясцовыя сярэднія і буйныя землеўласнікі на чале з Эдвардам Вайніловічам, цвёрда пераважаючай стала ідэя «рэгіяналізму» (палітычнай суб’ектнасці) [[Беларусь|Беларусі]], хоць лідары МТСГ не пастулявалі выразна акрэсленую форму палітычнай суб’ектнасці Беларусі — гэта залежала ад зменлівых знешніх абставін<ref name="ReferenceQ"/>. Апісваючы ў мемуарах гэты перыяд, Эдвард Вайніловіч так патлумачыў той палітычны паварот: ''«Значную частку польскіх землеўласнікаў у Беларусі, ахопліваючай частку Віленскай, большасць Гродзенскай і цэласць Мінскай, Магілёўскай і Віцебскай губерняў, складалі аўтахтоны, шляхта мясцовага паходжання, калісь спавядаючая [[праваслаўе|ўсходні абрад]], але наогул у ХVII ст. ужо каталіцкая і спольшчаная. Адчувала яна супольнасць крыві з мясцовым сялянствам і прытым ведала яго мову, звычаі і не жадала яго [[паланізацыя|спальшчэння]], а зараз спачувала ўзніклым яшчэ ў 2-й палове XIX ст., хоць вельмі слабым, але істотным нацыянальным зрухам, якіх першымі піянерамі былі польскія землеўласнікі, такія як [[Ян Чачот|Чачот]], [[Тамаш Зан, паэт|Зан]], [[Уладзіслаў Сыракомля|Сыракомля]], [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|Дунін-Марцінкевіч]] і мноства іншых»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 210.</ref>. «Правая рука» Эдварда Вайніловіча [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]], які працаваў у мінскім губернскім земстве, мінскім губернскім харчовым камітэце і [[Мінскі аддзел Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны|мінскім аддзеле Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны]], актыўна наладжваў сувязі з памяркоўнымі і кансерватыўнымі прадстаўнікамі беларускай інтэлігенцыі ў розных беларускіх арганізацыях і палітычных партыях. З сакавіка па лістапад 1917 г. у Беларусі дзейнічала каля 26 малалікіх партый самых розных кірункаў, большасць з якіх прытрымліваліся [[сацыялізм|сацыялістычных праграм]], ад імя Беларусі выступалі за «адзіную і непадзельную Расію», адхілялі ідэю аўтаноміі Беларусі і часта складаліся з прадстаўнікоў не карэннага насельніцтва, а бежанцаў ці прыбышаў. Раман Скірмунт уступіў у склад [[Беларуская народная партыя сацыялістаў|Беларускай народнай партыі сацыялістаў (БПНС)]], якая выступала за аўтаномію ў складзе федэратыўнай Расіі, і спрабаваў замацаваць у партыі памяркоўную праграму аграрных рэформ у Беларусі<ref>''Ладысеў, У. Ф.'' На пераломе эпох… С. 7—8.</ref>. 25-27 сакавіка 1917 г. па ініцыятыве [[Мінскі аддзел Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны|мінскага аддзела Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны]], [[Беларуская народная партыя сацыялістаў|БПНС]] і [[БСГ]] адбыўся [[З'езд беларускіх нацыянальных арганізацый, 1917|З’езд беларускіх нацыянальных арганізацый]], на якім быў створаны [[Беларускі нацыянальны камітэт, Мінск|Беларускі нацыянальны камітэт (БНК)]] на чале з Раманам Скірмунтам. Спрабуючы рэалізаваць ідэю беларускай аўтаноміі, БНК у сярэдзіне красавіка 1917 г. адправіў у [[Горад Санкт-Пецярбург|Петраград]] да Часовага ўрада Расіі дэлегацыю на чале са Скірмунтам, якая паведаміла аб жаданні аўтаноміі [[Беларусь|Беларусі]], увядзення ў школах беларускай мовы, гісторыі Беларусі, правядзення дэмакратычных выбараў у мясцовыя органы ўлады, кампенсацыю насельніцтву страт, прычыненых вайной, і інш. Часовы ўрад згадзіўся наладзіць з БНК кантакт, але прытрымліваўся ідэі «адзінай і недзялімай Расіі», хоць заявіў, што пастаўленыя беларускай дэлегацыяй пытанні можа вырашыць толькі [[Усерасійскі ўстаноўчы сход]], які запланаваны на восень 1917 г.<ref>''Ладысеў, У. Ф.'' На пераломе эпох… С. 10—12.</ref> 13-15 мая 1917 г. у [[Горад Мінск|Мінску]] на пасяджэнні [[Беларускі нацыянальны камітэт, Мінск|Беларускага нацыянальнага камітэта]] Раман Скірмунт, прыцягнуўшы на падставе права кааптацыі да ўдзелу ў пасяджэнні буйных маянткоўцаў (Эдварда Вайніловіча, князя [[Станіслаў Вільгельм Радзівіл|Станіслава Радзівіла]], князя [[Геранім Эдвінавіч Друцкі-Любецкі|Гераніма Друцкага-Любецкага]] і інш.), блакіраваў прапановы прадстаўнікоў [[БСГ]] аб радыкальных аграрных пераўтварэннях у Беларусі, а таксама пацвердзіў сваё імкненне да аўтаноміі Беларусі ў складзе Расіі, злучэння ўсіх беларускіх зямель пад адной уладай і адмежаваўся ад польскай арыентацыі. Вырашэнне аграрнага пытання было аднесена да кампетэнцыі Усерасійскага ўстаноўчага схода і Беларускай краёвай рады. Рознагалоссі паміж кансерватыўнай групай на чале з [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раманам Скірмунтам]] і левай плынню [[БСГ]] на чале са [[Зміцер Жылуновіч|Зміцерам Жылуновічам]], за якім стаялі [[бальшавікі]] на чале з [[Міхаіл Фрунзэ|Міхаілам Фрунзэ]], прывялі да скасавання [[Беларускі нацыянальны камітэт, Мінск|Беларускага нацыянальнага камітэта]] 10 ліпеня 1917 г. у ходзе [[З'езд беларускіх арганізацый і партый, 1917|другога З’езда беларускіх арганізацый і партый]]<ref>''Ладысеў, У. Ф.'' На пераломе эпох… С. 13.</ref>. Гэта часова адсунула Рамана Скірмунта ад пазіцыі лідара беларускіх нацыянальна-дэмакратычных арганізацый і партый. Увесь той час і пазней Скірмунт меў прамы кантакт з Эдвардам Вайніловічам і [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]]<ref>''Brzoza, Cz.'' Skirmunt Roman… С. 185.</ref>. === Уплыў МТСГ на «польскія рады» === У той жа час сярод гараджан, [[інтэлігенцыя|інтэлігенцыі]], каталіцкага святарства Мінска і Мінскай губерні, напоўненых польскімі бежанцамі з польскіх губерняў, было шмат прыхільнікаў [[Польская нацыянальна-дэмакратычная партыя|«эндэкаў»]] і [[сацыялізм|сацыялістаў]]. 25 сакавіка 1917 г. у [[Горад Мінск|Мінску]] прадстаўнікамі бежанцаў і мясцовымі актывістамі быў створаны Часовы арганізацыйны камітэт для склікання «польскага сходу» з усёй [[Мінская губерня|Мінскай]] і неакупаванай немцамі [[Віленская губерня|Віленскай губерні]]. Галоўным арганізатарам гэтага сходу быў «эндэк» Вацлаў (Уладзімір) Крынскі (1879—1924). «Польскі сход» адбыўся ў Мінску 21-23 мая (3-5 чэрвеня) 1917 г. у вялікай зале Дваранскага клуба і на ім прысутнічала 74 асобы, як мясцовыя маянткоўцы і інтэлігенцыя, так і палякі-бежанцы<ref>''Jurkowski, R.'' Rada Polska … С. 66; ''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia …С. 336—337; ''Czapska, M.'' Florian Czarnyszewicz … С. 167.</ref>. [[File:Minsk - Dvaranski klub - before 1914 AD.jpeg|thumb|Дваранскі клуб у Мінску на вуліцы Падгорнай, фота раней 1914 г. ''(Будынак не захаваўся)'']] Сход імкнуўся стварыць адзіную арганізацыю, якая б аб’ядноўвала ўсе мясцовыя польскія арганізацыі з мэтай прадстаўніцтва і абароны інтарэсаў «польскага насельніцтва» у органах улады Расійскай рэспублікі. На сходзе адносна адраджэння «Польшчы» было ўзнята на галасаванне пытанне, ці [[Беларусь]] павінна быць інкарпаравана ў склад [[Польшча|Польшчы]] альбо быць злучана з Польшчай уніяй. Эдвард Вайніловіч выказаўся, што Беларусь павінна быць злучана з Польшчай дзяржаўнай уніяй, падкрэсліўшы рознасць Беларусі ад этнаграфічнай Польшчы<ref>''Czapska, M.'' Florian Czarnyszewicz … С. 167.</ref>. За ім выступіў [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]], які, як заўжды, падтрымаў Вайніловіча. Аднак пераважная большасць прысутных прагаласавала за інкарпарацыю Беларусі ў склад Польшчы, што дэкларавалі [[Польская нацыянальна-дэмакратычная партыя|«эндэкі»]]. У гэтай сітуацыі ў знак пратэсту Эдвард Вайніловіч выступіў супраць членства ў новай арганізацыі, а таксама выказаўся катэгарычна супраць падтрымкі сацыялістычных лозунгаў. Вайніловіча зноў падтрымаў Раман Скірмунт і таксама не ўвайшоў у склад новай арганізацыі. Акцыя мела ўздзеянне. Каб не адхіліць ад членства і іншых, «эндэк» Вацлаў Крынскі вымушаны быў указаць: ''«Зараз не самы лепшы час казаць, што тут польскае, а што беларускае»'', — а прамоўцы пачалі звяртаць увагу не толькі на прывязанасць да Польшчы, але і роднага краю — Беларусі<ref>''Tarasiuk, D.'' Między nadzieją a niepokojem … С. 119.</ref>. Сход прыняў рашэнне стварыць новую арганізацыю, якая атрымала назву [[Польская рада Мінскай зямлі|«Польская рада Мінскай зямлі»]] і якую ўзначаліў [[Геранім Казімір Кеневіч|Геранім Кеневіч]] (1867—1925), заможны маянтковец Мазырскага павета і ўплывовы член [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]]<ref>''Jurkowski, R.'' Rada Polska … С. 66—67; ''Tarasiuk, D.'' Między nadzieją a niepokojem… С. 120.</ref>. Адмова такога ўплывовага палітыка як Эдвард Вайніловіч стаць членам Польскай рады Мінскай зямлі знізіла палітычную вагу гэтай арганізацыі і яна стала мець другаснае значэнне ў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] ў параўнанні з [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскім таварыствам сельскай гаспадаркі]]. У Польскай радзе Мінскай зямлі і яе філіяльных структурах, якія фарміраваліся з розных сацыяльных слаёў (як бежанцаў, так і мясцовых жыхароў), адразу сталі мець вызначальны ўплыў мясцовыя буйныя маянткоўцы — члены МТСГ. Акрамя таго, Польская рада Мінскай зямлі не стала [[Польская нацыянальна-дэмакратычная партыя|«эндэцкай»]], а адразу набыла беспартыйны характар<ref>''Jurkowski, R.'' Rada Polska … С. 69, 72; ''Tarasiuk, D.'' Między nadzieją a niepokojem… С. 119—120.</ref>. Сацыялістычныя і «эндэцкія» лозунгі, найбольш папулярныя сярод ссыльных і бежанцаў з польскіх губерняў, былі цалкам з яе выціснуты. Калі спачатку арганізацыя дзейнічала на прынцыпах выбарнасці і самаападаткавання, то вельмі хутка на месца незалежных дэлегатаў прыходзілі прадстаўнікі, выбраныя заможнымі маянткоўцамі<ref>''Jurkowski, R.'' Rada Polska … С. 68; ''Tarasiuk, D.'' Między nadzieją a niepokojem… С. 120.</ref>. Дамінуючай стала культурна-асветніцкая дзейнасць Польскай рады Мінскай зямлі (стварэнне і павелічэнне колькасці [[польская мова|польскамоўных]] школ, куды [[беларуская мова|беларускамоўнае]] насельніцтва дапускалася толькі на ўмовах дабравольнасці), а палітычная яе функцыя заключалася толькі ў інструктажы польскага і польскамоўнага насельніцтва, як дзейнічаць на будучых выбарах у мясцовыя земствы<ref>''Jurkowski, R.'' Rada Polska … С. 71.</ref>. Аналагічныя працэсы праходзілі і ў іншых «польскіх радах». У ліпені 1917 г. з прадстаўнікоў [[Польская рада Мінскай зямлі|Польскай рады Мінскай зямлі]], [[Польская рада Віцебскай зямлі|Польскай рады Віцебскай зямлі]] і [[Польская рада Магілёўскай зямлі|Польскай рады Магілёўскай зямлі]] была створана супольная [[Польская рада Беларускіх зямель]]<ref>''Jurkowski, R.'' Rada Polska … С. 73.</ref>. Самай уплывовай стала [[Польская рада Мінскай зямлі]]. У перыяд кіравання Часовага ўрада Расіі [[Лютаўская рэвалюцыя, Расія|з сакавіка 1917 г.]] да [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкага перавароту]] «польскія рады» афіцыйна займалі пазіцыі аўтаноміі Беларусі ў складзе дэмакратычнай Расіі, хоць на самой справе ёй была больш блізкай пазіцыя дзяржаўнай самастойнасці Беларусі (дзе б галоўныя пазіцыі мела праслойка карэнных (польскамоўных і каталіцкіх) землеўласнікаў), а не сувязі з Расіяй. «Польскія рады» таксама выразна выказваліся супраць «эндэцкай» канцэпцыі інкарпарацыі беларускіх зямель у склад польскай дзяржавы, а толькі за раўнапраўную ўнію Беларусі з Польшчай<ref>''Jurkowski, R.'' Rada Polska … С. 67—68, 72; ''Tarasiuk, D.'' Między nadzieją… С. 184.</ref>. Лідарам МТСГ на чале з Вайніловічам удалося нейтралізаваць «эндэкаў» і трымаць пад кантролем польскіх ссыльных і бежанцаў, замацаваўшы ў «польскіх радах» свае палітычныя погляды. Газеты «польскіх рад» у [[Беларусь|Беларусі]] прапагандавалі свае погляды, стала мовілі аб «Польшчы», даўніх і традыцыйных з ёй сувязях, але не акрэслівалі канкрэтных да яе сваіх адносін і адмяжоўваліся ад палітычных праектаў польскіх «эмігранцкіх» арганізацый. Напрыклад, газета «Dzennik Miński», якая была галоўным выданнем [[Польская рада Мінскай зямлі|Польскай рады Мінскай зямлі]], пісала 7 кастрычніка 1917 г., адлюстроўваючы незалежніцкія памкненні рады: ''«Па ўсёй верагоднасці Польшча і Беларусь будуць толькі суседзямі, а не адзінай сям’ёй. А мы павінны быць польскімі грамадзянамі Беларусі»''<ref>''Jurkowski, R.'' Rada Polska … С. 74.</ref>. === Стварэнне Саюза маянткоўцаў Мінскай губерні === У канцы мая 1917 г. у Мінску Эдвард Вайніловіч як дэпутат дваранства [[Слуцкі павет|Слуцкага павета]] ўдзельнічаў на сходзе павятовых маршалкаў і дэпутатаў дваранства Мінскай губерні. Сход стварыў часовы камітэт з 12 асоб (граф [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Чапскі]] (1861—1930), Эдвард Вайніловіч, [[Леў Львовіч Ваньковіч|Леў Ваньковіч]] (1874—1949), [[Геранім Казімір Кеневіч|Геранім Кеневіч]] (1867—1925), [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]] (1868—1939), [[Эдвард Артуравіч Горват|Эдвард Горват]] (1866—1935) і інш.), вылучаных прысутнымі для часовага вядзення ўсіх дваранскіх спраў і апекі над рухомай і нерухомай маёмасцю дваран [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Пратакол пасяджэння быў накіраваны мінскаму губернскаму камісару Часовага ўрада Расіі для распараджэння аб законнай перадачы маёмасці і спраў часоваму дваранскаму камітэту Мінскай губерні. Адразу пасля гэтага на агульным сходзе [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]] была створана арганізацыя «Саюз маянткоўцаў Мінскай губерні», кіраўніком якой быў выбраны граф [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Чапскі]] (бо сам Вайніловіч не захацеў узначаліць саюз), а яго намеснікам — Людвік Уняхоўскі, і быў зацверджаны яе статут<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 189; ''Tarasiuk, D.'' Między nadzieją a niepokojem … С. 124.</ref>. Мэтай саюза была абарона інтарэсаў сярэдніх і буйных маянткоўцаў пры правядзенні аграрных рэформ у заканадаўчых установах і абарона прынцыпу прыватнай уласнасці на зямлю, бо Часовы ўрад Расіі на чале з [[Аляксандр Фёдаравіч Керанскі|Аляксандрам Керанскім]] і радыкальна настроеныя члены земстваў абкладалі празмернымі падаткамі і земскімі павіннасцямі прыватныя маёнткі для ваенных і ўласных патрэб. Радыкальныя настроі апанавалі і валасныя органы самакіравання, якія складаліся выключна з сялян, якія жадалі падзяліць зямлю маянткоўцаў<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 196—197.</ref>. У кастрычніку 1917 г. Вайнiловiч увайшоў у склад створанага на чале з графам [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Чапскім]] (1861—1930) «Саюза асоб, запісаных у радаводныя кнігі Мінскай губерні», які быў пераемнікам «Саюза маянткоўцаў Мінскай губерні» і быў створаны па прычыне аб’яўлення міністэрствам унутраных спраў Расіі ад 5 верасня 1917 г. аб хуткім скасаванні [[дваране|дваранскага саслоўя]] і ліквідацыі дваранскіх карпарацыйных устаноў. 16 кастрычніка 1917 г. у Мінску Эдвард Вайніловіч як дэпутат дваранства Слуцкага павета ўдзельнічаў на сходзе павятовых маршалкаў і павятовых дэпутатаў дваранства Мінскай губерні (з дазволу Часовага ўрада Расіі), які перадаў «Саюзу асоб, запісаных у радаводныя кнігі Мінскай губерні» усю маёмасць, капіталы, архіў і радаводныя кнігі, а таксама будынак Мінскага губернскага дваранскага сходу і будынак Дваранскага клуба. Прыбыткі ад маёмасці і капіталаў павінны былі ісці на культурна-асветніцкую і дабрачынную дзейнасць для асоб, запісаных у радаводныя кнігі Мінскай губерні<ref>''Грыцкевіч, А.'' Беларуская шляхта… С. 15.</ref>. == Пасля Кастрычніцкага перавароту (1917) == Пасля [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкага перавароту]] і ўсталявання ў [[Горад Санкт-Пецярбург|Петраградзе]] ўлады [[бальшавікі|бальшавікоў]], [[Дэкрэт аб зямлі, Расія|дэкрэтам аб зямлі]] ад 26 кастрычніка 1917 г. скасоўвалася прыватная ўласнасць на зямлю: прыватныя маёнткі, землі імператарскай сям’і і заможных сялян пераходзілі пад кантроль мясцовых саветаў, якія складаліся са служыцеляў маёнткаў і дэлегатаў ад суседніх вёсак, а ўласнікі маёнткаў былі адсунуты ад кіравання сваёй рухомай і нерухомай маёмасцю. Гэта прывяло да росту варожасці паміж былымі маёнткоўцамі і сялянамі. Дэкрэтам бальшавікоў ад 11 (24) лістапада 1917 г. скасавалі [[дваране|дваранскае саслоўе]] і дваранскія карпарацыйныя арганізацыі (дваранскія суполкі), а разам з імі і, натуральна, пасады губернскіх маршалкаў (прадвадзіцеляў дваранства) па ўсёй Расіі. Кіраўнікі [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] і «польскіх рад» пачалі шукаць сілу, якая б магла вярнуць былым уласнікам маёнткі, і звярнулі ўвагу на [[I Польскі корпус]] генерала [[Юзэф Доўбар-Мусніцкі|Юзафа Доўбар-Мусніцкага]], які хутка аказаўся пад уплывам мінскіх землеўласнікаў. У снежні 1917 г. на тэрыторыях, занятых корпусам, працэс захопу сялянамі зямлі былых прыватных маёнткаў быў хутка спынены, а маёнткі вярталіся да былых уласнікаў. Лідары [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]] планавалі праз вярбоўку павялічыць лік корпуса да 130 тысяч жаўнераў і заняць войскам усю тэрыторыю [[Мінская губерня|Мінскай]], [[Магілёўская губерня|Магілёўскай]] і [[Віцебская губерня|Віцебскай губерняў]], для чаго аб’явілі па паветах грашовую складку сярод маянткоўцаў — грошы павінны былі ісці ў [[Горад Мінск|Мінск]] у рукі адваката [[Ігнат Ігнатавіч Віткевіч|Ігната Віткевіча]], скарбніка МТСГ. Акрамя грошай маянткоўцы прадстаўлялі корпусу генерала Доўбар-Мусніцкага сваіх коней і пашу<ref>''Jurkowski, R.'' Rada Polska … С. 76.</ref>. Разумеючы часовасць поспехаў Доўбар-Мусніцкага над бальшавікамі, лідары МТСГ і «польскіх рад» пачалі шукаць збліжэнне з паўнезалежнай пранямецкай польскай [[Рэгенцкая Рада, Польшча|Рэгенцкай Радай]] [[Каралеўства Польскае, 1916—1918|Каралеўства Польскага (1916—1918)]] у [[Горад Варшава|Варшаве]] (у склад якой уваходзіў і даўні сябар графа [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Чапскага]] ксёндз [[Зыгмунт Хелміцкі]]) і немцамі, кіруючыся прынцыпам ''«толькі, каб не Расія»''<ref>''Jurkowski, R.'' Rada Polska … С. 78.</ref>. 7 лютага 1918 г. дэлегацыя прадстаўнікоў [[Польская рада Мінскай зямлі|Польскай рады Мінскай зямлі]] перасекла фронт і сустрэлася ў [[Горад Брэст|Брэсце]] з нямецкім генералам [[Макс Гофман|Максам Гофманам]] (1869—1927), дзе прапанавала немцам займаць тэрыторыі да [[Рака Дняпро|Дняпра]], абяцаючы дапамогу ў гэтым праз стварэнне ўласных вайсковых адзінак. Галоўным жаданнем было, паводле слоў удзельніка дэлегацыі [[Ежы Асмалоўскі|Ежы Асмалоўскага]] (1872—1952), каб [[Беларусь]] ''«была б толькі адарвана ад Расіі, была б толькі пад уплывамі Захада»''<ref name="ReferenceR">''Jurkowski, R.'' Rada Polska … С. 79.</ref>. Пасля Брэста дэлегацыя Польскай рады Мінскай зямлі накіравалася ў [[Горад Варшава|Варшаву]] да польскай Рэгенцкай Рады і паведаміла аб жаданні выхаду Беларусі з-пад уплываў бальшавіцкай Расіі, але ''«без намеру непасрэднага ўключэння Беларусі ў склад Польшчы»''<ref name="ReferenceR"/>. Адначасова лідары [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]] імкнуліся паўплываць на генерала [[Юзэф Доўбар-Мусніцкі|Доўбар-Мусніцкага]], каб не перашкаджаў руху нямецкіх войскаў да Дняпра. З гэтай місіяй у другой дэкадзе лютага 1918 г. у [[Горад Бабруйск|Бабруйск]], галоўную стаўку I Польскага корпуса, паехала дэлегацыя ад [[Польская рада Мінскай зямлі|Польскай рады Мінскай зямлі]] ([[Геранім Казімір Кеневіч|Геранім Кеневіч]] (1867—1925), [[Караль Канстанцінавіч Незабытоўскі|Караль Незабытоўскі]] (1865—1952)<ref>Уплывовы член Рады Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі, адзін з заснавальнікаў [[Краёвая партыя Літвы і Беларусі|Краёвай партыі Літвы і Беларусі]] (1907—1908), дэпутат (1911—1912) Дзяржаўнага савета Расійскай імперыі ад Мінскай губерні (выбраны замест выбылага [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Рамана Скірмунта]]).</ref>, Чэслаў Крупскі), [[Польская рада Віленскай зямлі|Польскай рады Віленскай зямлі]] (Вітальд Копец), [[Польская рада Магілёўскай зямлі|Польскай рады Магілёўскай зямлі]] ([[Канстанцін Гардзялкоўскі]]) і інш., да якой хутка далучыліся [[Ежы Асмалоўскі]] і Козел-Паклеўскі, якія неўзабаве вярнуліся з місіі ў Варшаву да Рэгенцкай Рады<ref name="ReferenceR"/>. Дэлегацыя паставіла на мэту пераканаць Доўбар-Мусніцкага ў непазбежнасці ліквідацыі [[Начпол]]а (Naczelny Polski Komitet Wojskowy, Naczpol) і схіліць генерала да супрацоўніцтва з немцамі. Кіраўніцтва Польскай рады Мінскай зямлі пайшло яшчэ далей і паслала з Мінска ў Бабруйск да сваёй дэлегацыі тэлеграму, дзе гаварылася, што, калі Доўбар-Мусніцкі не згодзіцца з прапановамі дэлегацыі «польскіх рад», то трэба прызначыць на месца начальніка I Польскага корпуса іншага афіцэра. Тэлеграма была перахоплена, дастаўлена генералу Доўбар-Мусніцкаму і выклікала заканамернае абурэнне, але ў канечным выніку Доўбар-Мусніцкі згадзіўся выканаць прапановы дэлегацыі не перашкаджаць немцам<ref name="ReferenceR"/>. 6-7 (19-21) лютага 1918 г. дэзерціры пры ўдзеле мясцовых жыхароў разграмілі палац Эдварда Вайніловіча ў маёнтку [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічы]] ў Слуцкім павеце: былі спалены, зламаны, парэзаны альбо расцягнуты многія каштоўнасці [[род Вайніловічаў|роду Вайніловічаў]], самыя старажытныя з якіх былі створаны яшчэ ў канцы XVI ст.: карціны, сямейныя партрэты і фатаграфіі, прадметы мастацтва, грошы, бібліятэка (звыш 5000 тамоў) і г.д., — ''«загінула культурная спадчына адзінаццаці пакаленняў»''. Самым балючым для Вайніловіча была амаль поўная страта агромнага архіва Вайніловічаў, які пачаў сістэматызавацца яшчэ дзедам [[Антон Адамавіч Вайніловіч|Антонам Вайніловічам]] (1771—1855), — прывілеі, дакументы, прыватныя лісты і інш. Ледзь выратаваўся ад смерці сам Эдвард Вайніловіч. Тым не менш, пазней ён абараніў рабаўнікоў (сярод якіх былі і работнікі маёнтка Савічы) ад нямецкіх улад, якія хацелі павесіць найбольш актыўных завадатараў: па хадайніцтву Вайніловіча іх выслалі разам з сем’ямі ў навакольныя вёскі. 19 лютага 1918 г. немцы пачалі паспяховае наступленне ў Беларусі, бальшавікі эвакуіраваліся з Мінска, а [[Падзеі ў Мінску 19 — 21 лютага 1918 года|21 лютага I Польскі корпус заняў Мінск]], у які пасля без бою ўвайшлі немцы. У прывітальнай прамове на [[Віленскі вакзал, Мінск|Віленскім вакзале]] мінскія маянткоўцы ([[Ігнат Ігнатавіч Віткевіч|Ігнат Віткевіч]], [[Эдмунд Леанардавіч Івашкевіч|Эдмунд Івашкевіч]] і іншыя члены [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]] і Польскай рады Мінскай зямлі), сярод якіх прысутнічалі [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]] і [[Павел Аляксюк]], выказалі ўдзячнасць нямецкаму генералу Гофману ''«за вяртанне грамадскага парадку, дапамогу ў аддзяленні ад [[бальшавікі|бальшавіі]]<ref>Пад „бальшавіяй“ маюцца на ўвазе „бальшавікі“.</ref> і супольнае жыццё з народамі Захада з апорай на нямецкую дзяржаву»''<ref>''Jurkowski, R.'' Rada Polska … С. 81; Прывітальны адрас і мемарыял да нямецкага камандавання быў падпісаны і Вайніловічам. Гл.: ''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 208.</ref>. Нямецкая ваенная ўлада адхіліла прэтэнзіі [[Народны Сакратарыят Беларусі|Народнага сакратарыята Беларусі]] (на чале з [[Язэп Якаўлевіч Варонка|Язэпам Варонкам]]) на ўладу і негатыўна аднеслася да яго сацыялістычнага складу і заяўленняў «абараняць заваёвы рэвалюцыі», а ўхваліла стварэнне ў Мінску 25 лютага 1918 г. [[Менскае беларускае прадстаўніцтва|Менскага беларускага прадстаўніцтва (Беларускага народнага прадстаўніцтва)]] на чале з Раманам Скірмунтам<ref>''Ладысеў, У. Ф.'' На пераломе эпох… С. 34—35.</ref>. 26 лютага 1918 г. у Мінску генерал [[Юзэф Доўбар-Мусніцкі|Юзаф Доўбар-Мусніцкі]] падпісаў з немцамі дамову, паводле якой польскія войскі павінны былі пакінуць Мінск 27 лютага і размясціцца ў [[Слуцкі павет|Слуцкім]], [[Бабруйскі павет|Бабруйскім]] і [[Рагачоўскі павет|Рагачоўскім паветах]]<ref>''Jurkowski, R.'' Rada Polska … С. 80.</ref>. Пасля [[Брэсцкі мір|Брэсцкага міра]] (3 сакавіка 1918 г.) [[I Польскі корпус]] быў расфарміраваны, а яго жаўнеры паехалі ў Варшаву. == Вакол справы Беларускай Народнай Рэспублікі (1918) == Хоць рэальнай улады [[Народны Сакратарыят Беларусі]] не атрымаў, ён фармальна працягваў сваё існаванне і пачаў рабіць радыкальныя і максімалісцкія захады. 25 сакавіка 1918 г. у Мінску была прынята [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяя Устаўная грамата БНР]], якая аб’яўляла аб незалежнасці [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі (БНР)]], што пачала стварацца як [[сацыялізм|сацыялістычная]] дзяржава<ref>''Шыбека, З.'' Нарыс гісторыі Беларусі… С. 197.</ref>: яшчэ 9 сакавіка 1918 г. была прынята [[Другая Устаўная грамата|Другая Устаўная грамата БНР]], сёмы пункт якой аб’яўляў скасаванне прыватнай уласнасці на зямлю — зямля перадавалася без выкупу тым, хто сам на ёй працаваў. Лідарамі [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]] (на чале з Эдвардам Вайніловічам) гэта было ўспрынята негатыўна. Германскае ваеннае камандаванне ў [[Горад Мінск|Мінску]] таксама палічыла Раду і ўрад БНР сацыялістычнымі органамі і захацела кансерватыўнай улады, таму падтрымала [[Менскае беларускае прадстаўніцтва|Менскае беларускае прадстаўніцтва (Беларускае народнае прадстаўніцтва)]] на чале з Раманам Скірмунтам, якое выступала за саюз БНР з [[Германская імперыя|Германіяй]]<ref name="ReferenceS">Гісторыя Беларусі. — Т. 5. … С. 99—101.</ref>. Левае крыло [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларускай сацыялістычнай грамады (БСГ)]], якое крытыкавала Раду БНР за яе рэвалюцыйнае паходжанне і сацыялістычны склад [[Народны Сакратарыят Беларусі|Народнага сакратарыята БНР]], вырашыла шукаць паразуменне з [[Менскае беларускае прадстаўніцтва|Менскім беларускім прадстаўніцтвам]] і прыняла 12 красавіка 1918 г. у склад Рады БНР яго прадстаўнікоў — Рамана Скірмунта, Паўла Аляксюка і інш. У маі 1918 г. Скірмунт як дэлегат [[БНР]] выехаў у [[Горад Берлін|Берлін]], дзе безвынікова хадайнічаў аб аўдыенцыі ў германскага імператара<ref name="ReferenceS"/>. 16 чэрвеня 1918 г. у Мінску т.зв. «група Вайніловіча» звярнулася з Дэкларацыяй да камандзіра 10-й нямецкай арміі нямецкага генерала [[Эрых фон Фалькенгайн|Эрыха фон Фалькенгайна]], у якой прасіла паспрыяць прызнанню незалежнасці Беларускай дзяржавы: ''«Агульны сход [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]], які складаецца з верных сыноў і грамадзян гэтай краіны, выказвае гарачае пажаданне, што багатая гістарычнымі, дзяржаўнымі традыцыямі і этнаграфічнай адметнасцю Беларусь, краіна з уласнай культурай з дапамогай магутнага Германскага Рэйха будзе прызнана незалежнай дзяржавай па прыкладу Літвы і Украіны і расквітнее ў саюзе з Цэнтральна-еўрапейскімі дзяржавамі»''. Гэтая Дэкларацыя была падпісана прадстаўнікамі МТСГ (Эдвард Вайніловіч, [[Мечыслаў Пароўскі]], Вітальд Лопат, Зыгмунт Рэвенскі, [[Ігнат Віткевіч]]), Саюза землеўласнікаў Мінскай губерні (граф [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Гутэн-Чапскі]], [[Аляксандр Янавіч Любанскі|Аляксандр Любанскі]], [[Леў Львовіч Ваньковіч]], Міхал Валовіч) і Саюза Мінскага дваранства (Людвік Уняхоўскі, [[Геранім Кеневіч]], Юзаф Свянціцкі)<ref>''Смалянчук, А.Ф.'' Раман Скірмунт (1868—1939): Жыццяпіс грамадзяніна Краю / А.Ф. Смалянчук. — Мн.: Выдавец Зміцер Колас, 2018. — С.451—452.</ref>. У ліпені 1918 г. кіраўнік Прадстаўніцтва Рэгенцыйнай Рады [[Каралеўства Польскае (1916—1918)|Каралеўства Польскага]] у Берліне граф [[Адам Ронікер]] атрымаў распараджэнне з дапамогай друку пазнаёміць грамадства Германскай Імперыі і Аўстра-Венгерскай імперыі з гэтым дакументам. У суправаджальным лісце да распаражэння ўказвалася, што мінскія землеўласнікі падтрымліваюць незалежнасць Беларусі, абвешчаную [[Рада БНР|Радай БНР]], і іх пазіцыя не звязана з польскім нацыянальным рухам<ref>''Смалянчук, А.Ф.'' Раман Скірмунт (1868—1939): Жыццяпіс грамадзяніна Краю / А.Ф. Смалянчук. — Мн.: Выдавец Зміцер Колас, 2018. — С.452.</ref>. Па рэкамендацыі германскага ваеннага камандавання фарміраванне новага склада кабінета міністраў БНР з 9 ліпеня 1918 г. было даручана Раману Скірмунту, адразу паставіў на перагляд сёмы пункт [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматы БНР]], які тычыўся аграрнага пытання (скасавання прыватнай уласнасці на зямлю) і імкнуўся, каб БНР фармавалася як [[капіталізм|капіталістычная]] дзяржава. Скірмунт выступіў за захаванне прыватнай уласнасці на зямлю і (з ухвалы кансерватыўных дваран-маянткоўцаў) прапаноўваў беларускім сацыялістычным партыям кампраміс па зямельным пытанні: калі раней Рада [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]] выступала за поўнае захаванне за маянткоўцамі іх зямлі, то цяпер неадменна выказвалася за захаванне прынцыпа прыватнай уласнасці на зямлю, але згаджалася на продаж часткі зямлі маянткоўцаў сялянам невялікімі надзеламі па цане, якая адпавядала іх рэальнай вартасці. Такая палітыка новага [[Урад Беларускай Народнай Рэспублікі|кабінета міністраў БНР]], нягледзячы на моцную падтрымку «Саюза асоб, запісаных у радаводныя кнігі Мінскай губерні», [[Польская рада Мінскай зямлі|Польскай рады Мінскай зямлі]] і [[Польская рада Магілёўскай зямлі|Польскай рады Магілёўскай зямлі]], сустрэла рашучае процідзеянне сацыялістаў-рэвалюцыянераў, членаў ранейшага складу [[Рада БНР|Рады БНР]]. 20 ліпеня 1918 г. кабінет Рамана Скірмунта быў вымушаны афіцыйна падаць у адстаўку<ref>''Ладысеў, У. Ф.'' На пераломе эпох… С. 42.</ref>. У канцы кастрычніка 1918 г. Эдвард Вайніловіч як дэлегаваны ад МТСГ увайшоў у якасці члена ў склад [[Рада БНР|Рады БНР]]<ref>''Смалянчук, А.Ф.'' Раман Скірмунт (1868—1939): Жыццяпіс грамадзяніна Краю / А.Ф. Смалянчук. — Мн.: Выдавец Зміцер Колас, 2018. — С.482.</ref>. Эдвард Вайніловіч наведваў пасяджэнні Рады БНР, бачыў карту БНР і скептычна аднёсся да таго, што Смаленшчына і Браншчына з’яўляюцца [[этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнымі беларускімі землямі]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 214.</ref>. == Удзел у выбарах маршалка дваранства Мінскай губерні (1918) == {{асноўны артыкул|Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні}} [[File:Edward Woynillowicz - election list - Sluck district deputy of nobility - 1918 AD.JPG|thumb|Пратакол абрання Вайніловіча слуцкім дваранскім дэпутатам<ref>Запоўнена рукой Вайніловіча і яго ж першы аўтограф, другі — князя [[Альбрэхт Антоні Вільгельм Радзівіл|Альбрэхта Радзівіла]].</ref>, 29 верасня 1918 г.]] [[File:Miensk, Padhornaja-Daminikanskaja. Менск, Падгорная-Дамініканская (1907).jpg|left|thumb|Будынак Мінскага дваранскага схода, фота да 1917 г. ''(Будынак не захаваўся)'']] З прыходам у [[Мінская губерня|Мінскую губерню]] войскаў [[Германская імперыя|Германскай імперыі]], мясцовыя маянткоўцы аднавілі 16 красавіка 1918 г. у [[Горад Мінск|Мінску]] дзейнасць дваранскіх устаноў Мінскай губерні на сходзе павятовых маршалкаў і павятовых дэпутатаў дваранства на чале з [[Міхаіл Мікалаевіч Бурнашаў|Міхаілам Бурнашавым]] (1882—1929), дзе ўдзельнічаў і Эдвард Вайніловіч. Гэта было неабходна для вядзення спраў дваранскіх апек, дзе знаходзіліся справы і капіталы малалетніх дваран-землеўласнiкаў, і разбору існуючых маёмасных прэтэнзій да маёнткаў ці капіталаў. 14 ліпеня 1918 г. генерал ад інфантэрыі [[Эрых фон Фалькенгайн]] (1861—1922), камандзір 10-й нямецкай арміі ў Беларусі з сакавіка 1918 г., дазволіў правядзенне сходаў дваранскай карпарацыі і выбары адказных асоб, але толькі ў справах, непасрэдна датычных дваранства. Ніякай палітычнай дзейнасці сходу дваран не было дазволена<ref name="ReferenceT">''Грыцкевіч, А.'' Беларуская шляхта… С. 16.</ref>. 29 верасня 1918 г. у Мінску ў будынку Мінскага дваранскага схода ва ўмовах грамадзянскай вайны на тэрыторыі былой [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] і нямецкай ваеннай акупацыі Беларусі ў ходзе [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] адбыліся надзвычайныя дваранскія выбары па [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], у якіх ўдзельнічалі дваране, што змаглі прыехаць, у тым ліку Эдвард Вайніловіч, [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]], [[Геранім Казімір Кеневіч|Геранім Кеневіч]] і інш. Па выніках галасавання [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскім губернскім маршалкам]] быў выбраны граф [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі]] (1861—1930), член Рады [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]], якому ў ходзе балаціроўкі канкурэнцыю складалі іншыя кандыдаты — Эдвард Адамавіч Вайніловіч (1847—1928) і [[Леў Львовіч Ваньковіч]] (1872—1948)<ref name="ReferenceT"/>. Кандыдатура Эдварда Вайніловіча на пасаду мінскага губернскага маршалка была вылучана сябрамі, але сам ён не хацеў быць абраным, бо яго маёнтак Савічы пасля пагрому быў не ў лепшым стане і не было часу знаходзіцца ў Мінску, таму і быў выбраны граф Чапскі<ref name="ReferenceU">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 208—209.</ref>. Эдвард Вайніловіч, выконваўшы на сходзе абавязкі слуцкага павятовага маршалка, быў абраны толькі на пасаду дваранскага дэпутата Слуцкага павета, на якой знаходзіўся ўжо шмат год<ref name="ReferenceT"/>. == Спроба стварэння Вялікага Княства Літоўска-Беларускага (1918) == [[File:Jerzy Hutten-Czapski 7 - 1861-1930.jpg|left|thumb|граф [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі]] (1861—1930)]] Пасля таго, як у пачатку лістапада 1918 г. нямецкія войскі пакідалі тэрыторыю [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]] паводле рашэнняў [[Брэсцкі мір|Брэсцкага міру]] з бальшавікамі ад 3 сакавіка 1918 г., лідары карэннага дваранства Мінскай губерні (галоўным чынам, члены [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]]) выказаліся супраць падзелу Беларусі на часткі, выступілі з ініцыятывай стварэння пад нямецкім куратарствам [[Вялікае Княства Літоўска-Беларускае|Вялікага Княства Літоўска-Беларускага]] (з [[Паўночна-Заходні край|паўночна-заходніх губерняў]]). Яны таксама планавалі, што новая дзяржава са сталіцай у [[Горад Вільнюс|Вільні]] будзе мець канстытуцыйна-манархічны лад<ref>На сходах Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі даўно выказваліся ідэі аб неабходнасці манархічнага ладу дзяржавы. [[Караль Канстанцінавіч Незабытоўскі|Караль Незабытоўскі]] (1865—1952), адзін з членаў таварыства, афарыстычна заявіў там аднойчы, што рэспубліка прывядзе да «рэж публіку». Гл.: ''Szpoper, D.'' Sukcesorzy… С. 141.</ref>. Першапачаткова ўзначаліць дэлегацыю мінскіх дваран да нямецкага генерала [[Эрых фон Фалькенгайн|Эрыха фон Фалькенгайна]] (1861—1922), камандзіра 10-й нямецкай арміі, было прапанавана Эдварду Вайніловічу як самаму паважанаму і ўплывоваму лідару мінскіх дваран (пра што ведалі і нямецкія ўлады), але той адмовіўся, бо меў антынямецкія палітычныя погляды і не лічыў годным ствараць дзяржаву пад нямецкім куратарствам. Аднак у канечным выніку Вайніловіч падпісаў зварот (без гэтага дакумент не меў бы вялікай вагі), хоць і не паставіў свой подпіс на першым месцы ў дакуменце, і прысутнічаў у складзе дэлегацыі (дзе былі і асобныя рускія маянткоўцы края) да генерала фон Фалькенгайна. Дэлегаты папрасілі паведаміць аб сваім памкненні германскаму імператару [[Вільгельм II Гогенцолерн|Вільгельму II]]. Па сутнасці гэта была апошняя спроба [[краёўцы|краёўцаў-кансерватараў]] да адміністрацыйна-тэрытарыяльнага яднання літоўска-беларускіх зямель, прычым не ў якасці аўтаноміі ў рамках Расіі ці Польшчы, а як самастойнай дзяржавы. Генерал фон Фалькенгайн адказаў дэлегацыі мінскіх дваран, якіх узначаліў новавыбраны [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] граф [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Чапскі]], што павінен строга выконваць рашэнні [[Брэсцкі мір|Брэсцкага міра]], але перадасць прапанову ў Галоўную імператарскую стаўку<ref name="ReferenceU"/>. У [[Горад Берлін|Берлін]] з місіяй ад мінскіх краёўцаў-кансерватараў (наконт падтрымкі стварэння пад нямецкім куратарствам Вялікага Княства Літоўска-Беларускага) на чале дэлегацыі мясцовых дваран паехаў [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]], але атрымаць аудыенцыю ў германскага імператара Вільгельма II яму не ўдалося<ref>Гл.: ''Smaliańczuk, A.'' [http://www.pogon.lt/powiadomienia-z-bialorusi/318-aleksander-smalianczuk-bialorusini-w-gronie-krajowcow.html Białorusini w gronie krajowców].</ref>. У Берліне пачалася [[Лістападаўская рэвалюцыя]] (1918), якая ліківідавала нямецкую манархію і ўстанавіла рэспубліку. Немцы ў лютым 1919 г. хутка пакінулі ўсю тэрыторыю Беларусі, а на змену ім прыходзілі войскі бальшавікоў — [[Рабоча-Сялянская Чырвоная Армія|Чырвоная армія]]. == Паміж Мінскам і Варшавай (1918—1921) == [[File:Odznaka Dywizji Litewsko-Białoruskiej.jpg|left|thumb|Значок [[Літоўска-беларускія дывізіі|Літоўска-беларускіх дывізій]], 1919 г. Дызайнер [[Тадэвуш Раствароўскі]] (1860—1928)]] Перад прыходам на Случчыну атрадаў [[Рабоча-Сялянская Чырвоная Армія|Чырвонай Арміі]] [[2 снежня]] [[1918]] г. Эдвард Вайніловіч з жонкай Алімпіяй выехаў з Савіч у [[Горад Варшава|Варшаву]], дзе згрупаваўся з такімі ж маянткоўцамі-эмігрантамі з Мінскай губерні, якія 6 снежня 1918 г. заснавалі сваю арганізацыю [[Саюз палякаў беларускіх ускраін|«Саюз палякаў беларускіх ускраін»]] (каля 200 чалавек). На паседжаннях Саюза звычайна старшынстваваў Эдвард Вайніловіч<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 217—220.</ref>. Маянткоўцы вырашылі далучыцца да [[Камітэт абароны крэсаў|Камітэта абароны крэсаў]] (Komitet Obrony Kresów), які ўзначальваў князь [[Яўстах Каятан Сапега (1881)|Яўстах Сапега]] (1881—1963) і імкнуўся арганізаваць самаабарону маянткоўцаў літоўска-беларускіх зямель ад бальшавікоў. Саюз палякаў беларускіх ускраін разгарнуў агітацыю ахвотнікаў у [[Літоўска-беларускія дывізіі]], выдаткаваў грошы, падтрымаў ідэю ўваходжання літоўска-беларускіх зямель у склад аднаўляемай [[Юзаф Пілсудскі|Юзафам Пілсудскім]] шматнацыянальнай федэратыўнай Рэчы Паспалітай і ўстанавіць усходнюю мяжу новай дзяржавы як мага далей на ўсход (да ўсходніх меж былой [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] — да часу [[Падзелы Рэчы Паспалітай|першага падзелу ў 1772 годзе]])<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 220—221.</ref>. 29 студзеня 1919 г. у Варшаве аднавіліся на чале з Вайніловічам і пасяджэнні членаў [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]], у тым ліку Рамана Скірмунта<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 235—236.</ref>. [[File:Ofensywa na Kijow.png|thumb|Тэатр ваенных дзеянняў [[Польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайны 1919—1920 гадоў]]]] У лютым 1919 г. пачалася [[польска-савецкая вайна]] (1919—1920). У гэты час у Варшаве Эдвард Вайніловіч са Скірмунтам актыўна арганізоўваў сустрэчы і вёў перамовы з уплывовымі польскімі палітыкамі (асабліва з ліку арыстакратаў) адносна лёсу літоўска-беларускіх зямель і захавання зямлі за яе ранейшымі ўласнікамі. 23 сакавіка 1919 г. [[Польская рада беларускіх зямель]] склала дэкларацыю польскаму ўраду аб жаданні цеснага саюза Беларусі і Польшчы, але не ўключэння Беларусі ў склад Польшчы<ref>''Gierowska-Kałłaur, J.'' Zarząd cywilny… С. 46.</ref>. 9-10 красавіка 1919 г. у [[Горад Варшава|Варшаве]] на кватэры, дзе пражываў Эдвард Вайніловіч, адбылася сустрэча з прадстаўнікамі кансерватыўнай па характару [[Партыі канстытуцыйнай працы]] (якая аб’ядноўвала землеўласнікаў-кансерватараў з карэнных польскіх зямель). Трыццаць чалавек Саюза палякаў беларускіх ускраін вырашылі ўступіць у Партыю канстытуцыйнай працы і дэлегаваць у раду партыі Эдварда Вайніловіча і [[Аляксандр Эдвардавіч Мяйштовіч|Аляксандра Мяйштовіча]]. Аднак толькі Мяйштовіч згадзіўся ўвайсці ў галоўнае праўленне Партыі канстытуцыйнай працы<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 244.</ref>. 22 красавіка 1919 г., калі польскія войскі ўзялі [[Горад Вільнюс|Вільню]], Юзаф Пілсудскі выдаў «Адозву да жыхароў былога Вялікага Княства Літоўскага», якая аб’яўляла аб жаданні стварыць літоўска-беларускую дзяржаву, што была б звязана ўніяй з Польшчай. Для рэалізацыі гэтага намеру была створана новая адміністрацыйная адзінка — [[Грамадзянская ўправа ўсходніх зямель]], якую ўзначаліў [[Ежы Асмалоўскі]] (1872—1952)<ref>Ежы Асмалоўскі (1872—1952) нарадзіўся ў Пінскім павеце Мінскай губерні, быў «польскім» дваранінам-каталіком, адным з блізкіх сябраў Рамана Скірмунта і князя Гераніма Друцкага-Любецкага; як і Раман Скірмунт, фінансава падтрымліваў [[Наша ніва (1906)|«Нашу Ніву»]] — галоўную газету беларускага нацыянальна-дэмакратычнага руху; а пра свае адносіны да Беларусі напісаў у мемуарах: «Увесь мой род беларускага паходжання з Магілёўскай губерні. Магчыма толькі ў прадзеда роднай мовай была польская. Што ж з’яўляецца маёй Айчынай — Польшча ці Беларусь? І хто я — паляк ці беларус? Я паляк па культуры і па мове. Я каталік. Але не жыву ў Польшчы. Маю пэўныя абавязкі ў адносінах да краю, дзе нарадзіўся, і людзі, сярод якіх я жыву, мне больш блізкія». Гл.: ''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 127, 208.</ref>, член [[Польская рада Мінскай зямлі|Польскай рады Мінскай зямлі]]. Літоўска-беларускія землі, якія займаліся польскімі войскамі не інкарпараваліся ў склад Польшчы, а падпарадкоўваліся ў грамадзянскіх адносінах Грамадзянскай управе ўсходніх зямель (правобразу будучай дзяржавы) на чале з генеральным камісарам, падпарадкаваным непасрэдна Начальніку польскай дзяржавы [[Юзаф Пілсудскі|Юзафу Пілсудскаму]]. Тым не менш, у палітычных колах Польшчы шмат месяцаў ішла барацьба: ствараць федэрацыю ці далучыць занятыя войскамі землі<ref>''Gierowska-Kałłaur, J.'' Zarząd cywilny … С. 35, 67-68.</ref>. 27 красавіка 1919 г. Саюз палякаў беларускіх ускраін увайшоў як фракцыя ў «Саюз маянткоўцаў Літвы і Беларусі ў Варшаве», дзе аб’ядналіся маянткоўцы літоўска-беларускіх зямель, галоўным чынам, з [[Віленская губерня|Віленскай]], [[Ковенская губерня|Ковенскай]], [[Гродзенская губерня|Гродзенскай]] і [[Мінская губерня|Мінскай губерняў]]. Узначаліць новы Саюз было прапанавана Эдварду Вайніловічу як самаму аўтарытэтнаму маянткоўцу Міншчыны ці [[Аляксандр Эдвардавіч Мяйштовіч|Аляксандру Мяйштовічу]] як самаму аўтарытэтнаму маянткоўцу Ковеншчыны, але яны адмовіліся на карысць [[Дамінік Даўгяла|Дамініка Даўгялы]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 246.</ref>. [[File:Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich.png|left|thumb|[[Грамадзянская ўправа ўсходніх зямель]] (Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich) — польская грамадзянская адміністрацыя на літоўска-беларускіх землях, не інкарпараваных у склад Польшчы, а занятых у 1919—1920 гадах польскім войскам]] [[31 мая]] [[1919]] г. па ініцыятыве [[Лявон Дубейкаўскі|Лявона Дубейкаўскага]] і Эдварда Вайніловіча ў Варшаве была створана малалікая арганізацыя [[Польска-беларускае таварыства|«Польска-беларускае таварыства для палітычнага і культурнага супрацоўніцтва на Беларусі»]] для палітычнай падтрымкі ідэі федэрацыйнага саюза Беларусі і Польшчы. Членамі якога сталі як беларускія маянткоўцы-кансерватары, так і дзеячы нацыянальна-дэмакратычнага руху: [[Мельхіёр Мельхіёравіч Ваньковіч|Мельхіёр Ваньковіч]], княгіня [[Магдалена Радзівіл]], [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]], [[Аркадзь Антонавіч Смоліч|Аркадзь Смоліч]], [[Аляксандр Робертавіч Лядніцкі|Аляксандр Лядніцкі]], [[Чэслаў Янкоўскі]], [[Браніслаў Тарашкевіч]] і інш. Таварыству ўдалося вызваліць у Варшаве з лагераў ваеннапалонных шмат [[беларусы|беларусаў]], якія не па ўласнай волі ваявалі ў шэрагах [[бальшавікі|бальшавікоў]] супраць польскіх войск<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 248.</ref>. 9 ліпеня 1919 г. Вайніловіч адправіў Рамана Скірмунта на размову з Юзафам Пілсудскім у Белведэр адносна аграрнай рэформы ў Беларусі<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 254.</ref>. 26 жніўня 1919 г., пасля заняцця польскімі войскамі Міншчыны, Эдвард і Алімпія Вайніловічы выехалі з Варшавы ў [[Беларусь]]: Эдвард паехаў у Мінск для аднаўлення (ужо 29 жніўня 1919 г.) пасяджэнняў Рады [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]], а Алімпія — у маёнтак Савічы. 3 верасня 1919 г. з бальшавіцкага палону за выкуп у 25 тысяч рублёў вярнулася ў Мінск сястра Эдварда Вайніловіча Ядвіга Кастравіцкая, а 4 верасня 1919 г., пасля ўзяцця польскімі войскамі [[Горад Бабруйск|Бабруйска]], з бабруйскай турмы ў Мінск вярнулася і яго сястра Міхаліна Горват<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 260—261.</ref>. У Міншчыне была ўсталявана польская ўлада. 17 верасня 1919 г. у разрабаваным маёнтку Савічы сельскімі рабочымі Эдварда Вайніловіча было засеяна жыта, а ў сваім дзённіку Эдвард Вайніловіч запісаў: ''«Першы дзень сяўбы жыта. У ранейшыя гады сяўба ў гэтую пару была б скончана 2-3 тыдні таму. Глеба дрэнная, сухая як попел, не вылежалая, не хапае рабочага інвентару, як тут можна спадзявацца на ўраджай? Але на ўсё воля Бога. <…> Не бачу вакол сябе таго, на што глядзеў 72 гады. Голыя сцены, абутак на мне дзіравы, архіў і бібліятэка разрабаваныя, пара талерак і некалькі сталовых прыбораў да кашы і бульбы, вечары без святла, суседзі разбрыліся — і наперадзе не май ці чэрвень, а цёмныя і слотныя кастрычніцкія і лістападаўскія дні, а галоўнае — такія ж панурыя палітычныя і грамадскія гараскопы»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 262.</ref>. [[File:Pilsudskiwithsoldiers.jpg|thumb|[[Юзаф Пілсудскі]] перад польскімі жаўнерамі ў [[Горад Мінск|Мінску]], 19 верасня 1919 г.]] Пасля заняцця польскімі войскамі Мінска, 19 верасня 1919 г. [[Юзаф Пілсудскі]] выступіў перад прадстаўніцтвам мінчан з прамовай [[беларуская мова|па-беларуску]], недвухсэнсоўна дэкларуючы неабходнасць дзяржаўнасці для [[беларусы|беларусаў]]<ref>''Шыбека, З.'' Нарыс гісторыі Беларусі… С. 223.</ref>. Эдвард Вайніловіч стаў займацца працай па пытанням арганізацыі самакіравання Міншчыны ў складзе [[Грамадзянская ўправа ўсходніх зямель|Грамадзянскай управы ўсходніх зямель]] і зямельных адносін (у прыватнасці, праектам закона аб дробных арандатарах), кіраваў [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскім таварыствам сельскай гаспадаркі]] і ўдзельнічаў у сходах адноўленай [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскай дваранскай суполкі]] на чале з маршалкам графам [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Чапскім]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 263—277.</ref>. 15 сакавіка 1920 г. у [[Горад Вільня|Вільні]], якая была рэзідэнцыяй генеральнага камісара [[Грамадзянская ўправа ўсходніх зямель|Грамадзянскай управы ўсходніх зямель]], адбыўся сход маянткоўцаў літоўска-беларускіх зямель (з былых шасці паўночна-заходніх губерняў Расійскай імперыі), на якім было вырашана замест «Саюза маянткоўцаў Літвы і Беларусі ў Варшаве» стварыць арганізацыю землеўласнікаў «Саюз саюзаў» з сядзібай у Вільні, каб аператыўна і ўзгоднена супрацоўнічаць з грамадзянскімі ўладамі і ўплываць на прыняцце імі рашэнняў, асабліва адносна зямельных пытанняў. Сход прапанаваў узначаліць гэтую арганізацыю Эдварду Вайніловічу, які згадзіўся<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 273.</ref>. 8 мая 1920 г. Эдвард Вайніловіч спецыяльна прыехаў у [[Горад Варшава|Варшаву]] ініцыяваць падачу асобнымі беларускімі нацыянал-дэмакратамі (з кола [[Польска-беларускае таварыства|Польска-беларускага таварыства для палітычнага і культурнага супрацоўніцтва на Беларусі]]) у польскі ўрад дэкларацыі аб саюзе Беларусі і Польшчы, каб гэта было дадатковым аргументам для прыхільнікаў ідэі раўнапраўнай польска-беларускай федэрацыі, а не ўключэння толькі часткі беларускіх зямель у склад Польшчы ў статусе звычайных польскіх ваяводстваў, як таго шмат месяцаў дабіваліся польскія «эндэкі». Ён патлумачыў, што сітуацыя складаная, бо перамагае ідэя падзела Беларусі паміж Польшчай і бальшавікамі, а пра незалежнасць Беларусі не можа ісці і гаворкі. Такая дэкларацыя была апублікавана ў польскіх газетах<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 277—279.</ref>. 24 чэрвеня 1920 г. сустрэўся з [[Юзэф Пілсудскі|Юзафам Пілсудскім]] у Бельведэры (Варшава), каб прадухіліць радыкальныя пункты аграрнай рэформы ў Беларусі і запэўніць, што мясцовае дваранства літоўска-беларускіх зямель аддана змагаецца супраць бальшавікоў за унію Беларусі і Літвы з Польшчай. Вайніловіч казаў, што ён не праціўнік аграрнай рэформы (пераходу часткі зямлі беззямельным), але хоча, каб працэс праходзіў паступова, як у Заходняй Еўропе, а не па бальшавіцкаму ўзору поўнай [[экспрапрыяцыя|экспрапрыяцыі]] зямлі ў буйных уласнікаў<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 286—287.</ref>. Аднак у канцы мая 1920 г. [[Рабоча-Сялянская Чырвоная Армія|Чырвоная армія]] пачала паспяховае наступленне пад [[Горад Барысаў|Барысавам]], адцясняючы польскія войскі на захад, і ў ліпені 1920 г. заняла ўсю тэрыторыю Беларусі. 7 ліпеня 1920 г. Эдвард Вайніловіч, яго жонка Алімпія і сястра Міхаліна Горват выехалі са свайго маёнтка Савічы, схадзіўшы перад тым на фамільны курган<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 289.</ref>. == Вакол падпісання Рыжскага мірнага дагавора (1921) == [[File:Edward Woynillowicz 1847-1928 - bf 1917 AD a.jpg|left|thumb|Эдвард Вайніловіч]] У той час прыхільнікамі анексіі ў склад Польшчы былі землеўласнікі на [[Віленская губерня|Віленшчыне]] і ў прымежных з Польшчай паветах былой [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]], а ўніі Беларусі з Польшчай — землеўласнікі з астатніх беларускіх зямель<ref name="ReferenceV">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 300.</ref><ref>Прычынай таго, што [[Начальная польская рада Гродзенскай зямлі]] выступала за інкарпарацыю Гродзеншчыны і Віленшчыны ў склад Польшчы, былі прэтэнзіі Літвы на Вільню, віленскі край, Гродна і гродзенскі край. Маянткоўцы Віленшчыны і Гродзеншчыны лічылі, што за памкненнямі Літвы стаяць немцы ці бальшавікі, і не хацелі ўваходжання сваіх зямель у склад Літвы. Гл.: ''Gierowska-Kałłaur, J.'' Zarząd cywilny … С. 46—48.</ref>. 22 кастрычніка 1920 г. атрымаў у Бзоўцы телеграму ад [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Рамана Скірмунта]] — неадкладна прыехаць у Варшаву на сход «Саюз палякаў беларускіх ускраін»<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 297.</ref>. 24 кастрычніка 1920 г. на сходзе, дзе прысутнічала 500—600 асоб, Эдвард Вайніловіч выступіў з асуджэннем нядаўняй ухвалы польскага сейма адносна дагавора з бальшавікамі ў Рызе, паводле якога Беларусь падзялася на дзве часткі, і выказаўся, што ўзровень польскага сейма і ўрада не адпавядае паўсталым задачам. У цэлым ахарактарызаваў дагавор як чацвёрты падзел «Польшчы» (г.зн. [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]) і адмову ад «ягелонскай ідэі» — аднаўлення шматнацыянальнай і талерантнай для народаў і рэлігій федэрацыйнай дзяржавы, за якую змагаліся ў паўстаннях і цярпелі столькі нягод у [[XIX ст.]]<ref name="ReferenceW">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 299.</ref> [[Міраслаў Яўхімавіч Абязерскі|Міраслаў Абязерскі]], які быў адпраўлены ў Рыгу ад імя арганізацый землеўласнікаў беларускіх зямель і з’яўляўся адначасова старшынём [[Польска-беларускае таварыства|«Польска-беларускага таварыства для палітычнага і культурнага супрацоўніцтва на Беларусі»]], расказаў, што пазіцыя «эндэка» [[Станіслаў Грабскі|Станіслава Грабскага]] (1871—1949) вызначыла адмову польскага бока ад тэрыторый былых Віцебскай, Магілёўскай і паловы Мінскай губерняў, хоць савецкі прадстаўнік [[Адольф Абрамавіч Іофе|Адольф Іофе]] ахвотна саступаў Польшчы беларускія землі да [[Рака Дняпро|Дняпра]] і [[Рака Заходняя Дзвіна|Заходняй Дзвіны]]<ref name="ReferenceW"/>. Эдвард Вайніловіч з колам найбліжэйшым калег вырашыў, што трэба патрабаваць ад польскага ўрада прытрымлівацца канцэпцыі меж [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] 1772 года (хіба толькі з малымі саступкамі) і ў рамках яе прадставіць усім землям былога [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] шырокую [[аўтаномія|аўтаномію]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 301.</ref>. У кастрычніку 1920 г. па [[Горад Варшава|Варшаве]] таксама хадзілі чуткі, якія не спрыялі рэалізацыі федэрацыйнай канцэпцыі Юзафа Пілсудскага, палітычныя пазіцыі якога не былі да [[Майскі пераварот, Польшча|Майскага перавароту (1926)]] моцнымі: генерал [[Станіслаў Нікадзімавіч Булак-Балаховіч|Булак-Балаховіч]] заняў Мінск і збіраецца аб’явіць аб незалежнасці Беларусі, у часовы ўрад якой уключаны Эдвард Вайніловіч, [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]], граф [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Чапскі]] і Альгерд Свіда<ref name="ReferenceV"/>. У [[Горад Слуцк|Слуцку]] ў доме, які належаў Эдварду Вайніловічу, 14—15 лістапада 1920 г. праходзіў [[Беларускі з'езд Случчыны]] (чым парушалася права Эдварда Вайніловіча на недатыкальнасць жылля), які ўзняў [[Слуцкае паўстанне]] у нейтральнай паміж польскім і савецкімі бакамі зоне. Савічы (у адрозненне ад Пузава — маёнтка Міхаліны Горват) па мірнаму дагавору адыходзілі на савецкі бок, але пакуль яшчэ былі заняты польскімі войскамі. 18 лістапада 1920 г. Эдвард Вайніловіч ''«у сувязі з пацвярджэннем сумных звестак аб стратах у Савічах і Пузаве і паведамленнямі газет аб адходзе польскіх войск да лініі перамір’я, вырашыў паехаць на месца, каб паспрабаваць выратаваць што-небудзь у доме, каб прадаць і атрымаць сродкі для жыцця»''; а ўжо 27 лістапада 1920 г. на тры гадзіны заехаў у Савічы, адкуль ужо сыходзілі польскія войскі, і знайшоў палац цалкам спустошаным<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 304.</ref>. [[File:Rzeczpospolita 1923.png|thumb|[[Усходняя Еўропа]] пасля [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскага мірнага дагавора ў 1921 г.]]]] У студзені 1921 г. Эдвард Вайніловіч рабіў усё магчымае, каб паўплываць на канчатковыя рашэнні мірнага дагавора і працэс размежавання тэрыторый падзела. Ён «налягаў» на князя [[Караль Мікалай Радзівіл|Караля Радзівіла]] (1886—1968), каб той ратаваў нясвіжскі маярат, бо з-за легкадумнасці князя значная частка маярату магла застацца на савецкім баку<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 309.</ref>. Ва ўмовах апатыі многіх членаў [[Саюз палякаў беларускіх ускраін|«Саюза палякаў беларускіх ускраін»]] Эдвард Вайніловіч ўсё ж імкнуўся паўплываць на тое, каб прадухіліць падзел Беларусі: ''«Мяне ж больш за ўсё абурала тое, што [[Ліга Нацый]] прызнае невядома каго — [[грузіны|грузін]], [[калмыкі|калмыкаў]], [[зулусы|зулусаў]] — да нацыянальнага самавызначэння і дзяржаўнасці, а [[Беларусь]] абыходзяць бокам і самавольна раздзяляюць у Рызе. <…> Энергіі мне надала сустрэча ў Варшаве з Раманам Скірмунтам, якога я лічыў найбольш прыдатным для гэтай місіі і які, нягледзячы на тое, што прыехаў у Варшаву па вельмі важных справах, са звычайнай сваёй гатоўнасцю ахвяраваць, пад маім уплывам згадзіўся на паездку»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 310—311.</ref>. Віцэ-старшыня «Саюза палякаў беларускіх ускраін» [[Геранім Казімір Кеневіч|Геранім Кеневіч]] (1867—1925) пераканаў Вайніловіча, што пасылаць [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Рамана Скірмунта]] ў Рыгу, дзе ў польскай дэлегацыі ўплыў маюць «эндэкі», немэтазгодна, бо Скірмунт мала ўдзельнічаў у сходах арганізацый землеўласнікаў («польскіх радах», «Саюзе палякаў беларускіх ускраін» і «Саюзе саюзаў») і гэта можа пашкодзіць запланаванай місіі. Вайніловіч вызваліў Рамана Скірмунта ад выканання сваёй просьбы. У канечным выніку і сам Скірмунт адмовіўся ад паездкі, а выехаў толькі Ігнат Парэмбскі, ''«прычым з малай надзеяй на вынік з-за прадузятага стаўлення польскай дэлегацыі да „беларускага пытання“»''<ref>Раман Скірмунт да таго быў прэм’ер-міністрам БНР і членам дэлегацыі ў Берлін наконт прызнання Вялікага Княства Літоўска-Беларускага, таму ў Рызе быў бы прыняты большасцю польскай дэлегацыі (прыхільнікамі ўнітарнай дзяржавы) холадна. Гл.: ''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 313, 316.</ref>. Паводле слоў Вайніловіча, у [[Горад Рыга|Рызе]] бальшавікі згаджаліся саступіць як мага больш зямель за [[золата]]; польская дэлегацыя лічыла, што няпольскіх тэрыторый трымае і так зашмат, а золата мае мала<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 313.</ref>. [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскі мірны дагавор]] быў падпісаны [[18 сакавіка]] [[1921]] г., а [[Заходняя Беларусь|заходнебеларускія землі]] ўключаны ў склад [[Другая Рэч Паспалітая|Польшчы]] у статусе звычайных польскіх ваяводстваў. Акрамя таго, не толькі Савічы, але і Пузава аказаліся на савецкім баку<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 313, 319.</ref>. На польскім боку апынулася толькі частка маёнтка Пузава (у былым [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]]) — фальварак Пераходы. Аднак Эдвард Вайніловіч (з жонкай і сёстрамі) не паехаў туды на сталае жыхарства, у першую чаргу па псіхалагічных прычынах: Рыжскі дагавор не проста адабраў большую частку яго родавай зямлі, а балюча перакрэсліў усю яго працу па адраджэнню былой [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 188—189.</ref>. == Жыццё ў міжваеннай Польшчы (1921—1926) == === Закрыццё Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі (1921) === 28 красавіка 1921 г. Эдвард Вайніловіч прыехаў у [[Горад Варшава|Варшаву]], каб атрымаць пашпарт грамадзяніна Польшчы для сябе і блізкіх. Вайніловічам удалося вывезці частку сямейных рэчаў і дакументаў, якія з чэрвеня 1920 г. часова захоўваліся ў радзівілаўскім [[Горад Нясвіж|Нясвіжы]], у Бзовец (Люблінская губерня) да пляменніцы Эдварда Лізы Магільніцкай (1877—1937). У красавіку імі было вырашана, каб адчуваць сябе самастойнымі, паступова пераязджаць ад сваякоў на сталае жыхарства ў [[Горад Быдгашч|Быдгашч]] (на [[Балтыйскае Памор'е|Памор’і]]), дзе было тады найтанней жыхарстваваць у [[Другая Рэч Паспалітая|Польшчы]]<ref>Да 1920 г. Быдгашч быў горадам Германіі, а пасля ўвайшоў у склад Польшчы, таму з горада масава выязджалі немцы, прадаючы ці пакідаючы пустымі шмат дамоў, што рабіла іх таннымі для набыцця.</ref>. 29 красавіка 1921 г. у Варшаве адбылося пасяджэнне Рады [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]], на якім быў напісаны праект пратакола, які дэклараваў самаскасаванне таварыства і па зместу быў своеасаблівым «тастаментам». Па сутнасці гэта быў абвінаваўчы акт супраць падпісантаў [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскага дагавора]]. Радай было вырашана прадставіць пратакол аб самаскасаванні арганізацыі на разгляд усіх членаў таварыства і прапанаваць стварыць падобнае ж таварыства сельскай гаспадаркі з сядзібай у [[Горад Баранавічы|Баранавічах]] ці [[Горад Навагрудак|Навагрудку]], куды перадаць уцалелыя грашовыя фонды Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі. 1 мая 1921 г. на агульным сходзе членаў МТСГ у Варшаве ў зале Цэнтральнага таварыства сельскай гаспадаркі (у доме № 30 на вуліцы Каперніка) зачытаны Вайніловічам пратакол быў ухвалены. Палітычная частка пратакола была апублікавана ў газетах<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 326—327.</ref>. У чэрвені 1921 г. у [[Горад Баранавічы|Баранавічах]] было створана [[Навагрудскае таварыства сельскай гаспадаркі]], якое атрымала грашовыя фонды былога Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі і аб’яднала сярэдніх і буйных маянткоўцаў [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі (паўночна-усходніх ваяводстваў Польшчы)]]. На ўстаноўчы сход быў запрошаны і Эдвард Вайніловіч, але ён не паехаў па прычыне перавозу ў Быдгашч маёмасці і абмежаванасці ў сродках. 28-29 мая 1927 г. на сходзе ў Баранавічах Эдварда Вайніловіча завочна выбралі ганаровым членам Навагрудскага таварыства сельскай гаспадаркі. Вайніловіч згадзіўся і выслаў з Быдгашча ліст з падзякай да старшыні таварыства [[Канстанцін Яўгенавіч Рдултоўскі|Канстанціна Рдултоўскага]] (1880—1953), былога члена [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]]<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 196—197, 274—275.</ref>. Знаёмыя, ведаючы пра матэрыяльныя страты Вайніловіча, прапанавалі яму паўдзельнічаць у розных фінансавых таварыствах у Варшаве. Ён адгукнуўся на запрашэнні [[Аляксандр Робертавіч Лядніцкі|Аляксандра Лядніцкага]] (1866—1934) і [[Станіслаў Аляксандравіч Горват|Станіслава Горвата]] (1866—1930) і стаў у 1921 г. старшынём суполкі, якая фінансавала выраб [[лён|ільну]] ў [[Горад Гродна|Гродне]]; членам праўлення фабрыкі ў [[Горад Чэнстахова|Чэнстахове]] па вырабу [[жалеза]] і членам нагляднай рады акцыянернага таварыства «Lloyd»<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 190, 200.</ref>. У Эдварда Вайніловіча таксама захаваліся дзейнымі акцыі і дэпазіты ў польскіх банках, у тым ліку — у банку Саюза маянткоўцаў у Варшаве. У снежні 1921 г. атрымаў частку срэбра, якое сам Вайніловіч у ліхую пару схаваў у маёнтку Савічы: былы сельскі работнік Эдварда Вайніловіча Юзаф Стралец, чый бацька і дзед таксама працавалі ў Савічах, адшукаў і правёз праз мяжу ў люты мароз да сваякоў Вайніловічаў на польскі бок тое багацце. За годны ўчынак Эдвард Вайніловіч перадаў герою 50 тысяч марак<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 201.</ref>. У [[Горад Варшава|Варшаве]] паспеў яшчэ зрабіць некалькі сустрэч з сябрамі і знаёмымі (у тым ліку з [[Канстанцін Скірмунт|Канстанцінам Скірмунтам]] і [[род Замойскіх|Замойскімі]]), [[5 верасня]] [[1921]] г. удзельнічаў у каталіцкім сходзе, а пасля прысутнічаў на пасяджэнні польскай кансерватыўнай [[Партыя рэальнай народнай працы|Партыі рэальнай народнай працы]]. === Асяданне і жыццё ў Быдгашчы === [[File:Bydgoszcz - Internat - Towarzystwo Pomocy dzieciom i mlodziezy polskiej z kresow - near 1922 AD.jpg|thumb|«Крэсавы інтэрнат» (Internat Kresowy) у Быдгашчы]] [[12 снежня]] [[1921]] г. Эдвард Вайніловіч разам з жонкай Алімпіяй і сястрой Ядвігай Кастравіцкай з Бзоўца поўнасцю пераехалі ў польскі [[Горад Быдгашч|Быдгашч]] (на Памор’і), дзе асела шмат выхадцаў з літоўска-беларускіх губерняў ([[род Тышкевічаў|Тышкевічы]], [[род Пуслоўскіх|Пуслоўскія]], [[род Святаполк-Чацвярцінскіх|Святаполк-Чацвярцінскія]], [[род Красіцкіх|Красіцкія]], [[Род Валадковічаў|Валадковічы]], [[Род Яблонскіх|Яблонскія]], Гельмерсены, [[род Наркевічаў-Ёдак|Наркевічы-Ёдкі]], [[Род Нітаслаўскіх|Нітаслаўскія]] і інш.), і пасяліліся ў каменным доме на вуліцы Замойскага 4/7 (зараз — № 23)<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 193.</ref>. У 1919 г. у Варшаве было створана «Таварыства апекі над дзецьмі і моладдзю з крэсаў» (1919—1937), якое заснавала ў 1920 г. у Быдгашчы і ўтрымлівала за свой кошт т.зв. «Крэсавы інтэрнат» (Internat Kresowy), дзе атрымалі прытулак і магчымасць выхавання дзеці былых землеўласнікаў [[Мінская губерня|Мінскай]], [[Магілёўская губерня|Магілёўскай]] і [[Віцебская губерня|Віцебскай губерняў]], чые маёнткі пасля Рыжскага мірнага дагавора (1921) апынуліся на тэрыторыі СССР і былі нацыяналізаваны. Эдвард Вайніловіч і яго жонка Алімпія з прыездам у Быдгашч у 1921 г. пачалі прымаць самы актыўны ўдзел у фінансаванні інтэрната, а таксама клапаціліся аб падтрымцы рэстарана «Ускраінная кухня» (Kuchnia Kresowa), які дзейнічаў у Быдгашчы на вуліцы Цяшкоўскага (дом № 9) і быў сталоўкай, дзе давалі бясплатныя абеды для бедных дарослых эмігрантаў<ref name="Chmielewska, G. Cierń… С. 222">''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 222.</ref>. [[13 красавіка]] [[1922]] г. Эдвард Вайніловіч вырашыў для сябе, што больш у Савічы і навакольныя беларускія мясціны ніколі не паедзе, бо гэта б яшчэ раз балюча ўскалыхнула душу. Тым не менш, туга па радзімых месцах у яго захавалася да самай смерці, бо заўсёды цікавіўся навінамі адтуль і шмат чытаў газет<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 218.</ref>. У 1922 г. сябры прапанавалі яму абірацца ў сенатары Польшчы ад кансерватыўнай польскай [[Партыя рэальнай народнай працы|Партыі рэальнай народнай працы]], аднак сам Вайніловіч скептычна аднёсся да гэтай ініцыятывы, бо ў парламенце Польшчы дамінавалі [[Польская нацыянальна-дэмакратычная партыя|польскія «эндэкі»]] і іх саюзнікі, якія добра ведалі палітычныя погляды і дзеянні Эдварда Вайніловіча. Вайніловіч толькі дазволіў сябрам вылучыць яго кандыдатуру і сказаў, што сам ніякіх актыўных крокаў для абрання рабіць не будзе. У выніку Вайніловіча не вылучылі кандыдатам у сенатары. У ліпені 1922 г. таксама атрымаў прапанову стаць лідарам беларускага нацыянальна-дэмакратычнага руху ў Польшчы, які арганізоўваўся [[Браніслаў Тарашкевіч|Браніславам Тарашкевічам]] у [[Горад Нясвіж|Нясвіжы]]. Вайніловіча ўсцешыў такі давер, але ён адмовіўся, бо не ўяўляў, як можна выконваць гэтую функцыю ў Быдгашчы, а вяртанне ў Нясвіж было б балючым для душы. Сваю думку адносна пазіцыі лідара беларускага руху прадставіў у артыкуле, які быў апублікаваны ў нясвіжскай газеце<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 212.</ref>. [[21 студзеня]] [[1923]] г. Эдвард Вайніловіч быў выбраны на пасаду старшыні (1923—1928) «Саюза палякаў усходніх ускраін» (Związek Polaków z Kresów Wschodnich), які лакалізаваўся ў Быдгашчы і займаўся падтрымкай эмігрантаў з Літвы, Беларусі і Украіны<ref name="Chmielewska, G. Cierń… С. 222"/>. Пасля ўласных ваганняў 22 снежня 1923 г. атрымаў з рук прэзідэнта Быдгашча Бернарда Слівінскага ордэн «Polonia Restituta»<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 223.</ref>. У апошнія гады жыцця Вайніловіч найбольш перапісваўся з прафесарам літаратуры і рэктарам [[Віленскі ўніверсітэт|віленскага ўніверсітэта]] [[Марыян Здзяхоўскі|Марыянам Здзяхоўскім]], якому [[6 студзеня]] [[1924]] г. наконт сваіх літаратурных пераваг і ўражанняў ад кнігі Здзяхоўскага «Паэзія Людвіка Кандратовіча (Уладзіслава Сыракомлі)» (1924) напісаў: ''«…Гэта ж сын нашага слуцкага Палесся<ref>Уладзіслаў Сыракомля, хоць і нарадзіўся ў Бабруйскім павеце Мінскай губерні, але ў спісе дваран Мінскай губерні звычайна быў адзначаны як дваранін Слуцкага павета, дзе арандаваў маёнтак.</ref>, якога ў маладых гадах мы разумелі і адчувалі нават несвядома, бо бачна, што ён любіў усё тое, на што мы з дзяцінства глядзелі, не разумеючы нават, што тое ўсё столькі мае вартасці. Памятаю, як у гады дзіцячай навукі казалі мне захапляцца такім шэдэўрам як „[[Пан Тадэвуш]]“, але паэзію [[Уладзіслаў Сыракомля|Сыракомлі]] чытаў і разумеў без загаду — і цяпер яшчэ, калі з багатай бібліятэкі, якую меў, уцалеў у мяне выпадкова трэці том яго твораў, чытаю не ведаю які раз „Уласа“, „Янку-Магільшчыка“, „Старыя вароты“ і інш. і любуюся яго краявідамі, якія тлумачаць шэры настрой душы беларуса. З асаблівай прыемнасцю падкрэсліў на старонцы 22 той уступ, у якім шаноўны пан адзначае, што разуменне паэзіі Сыракомлі складае амаль мяжу паміж [[Польскае каралеўства|Каронай]] і былым Вялікім Княствам Літоўскім, што толькі такім, а не іншым „літоўцам“ быў сам Сыракомля. Слушна шаноўны пан падкрэслівае, што нацыяналізм — гэта, можа, бяссэнсавая спадчына пасля кіравання дзяржаў-захопнікаў<ref>Пад дзяржавамі-захопнікамі маюцца на ўвазе Расія, Прусія і Аўстрыя, якія ў ходзе трох падзелаў (1772, 1793, 1795) захапілі землі Рэчы Паспалітай, тым ліквідаваўшы апошнюю.</ref>…»''<ref>''Zdziechowski, M.'' Edward Woyniłłowicz… С. 67; ''Jurkowski, R.'' [http://dlibra.bg.uwm.edu.pl/Content/54/EchaPrzeszlosciVIII.pdf Listy Edwarda Woyniłłowicza do Mariana Zdziechowskiego z lat 1905—1928, Cz. I.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160304110928/http://dlibra.bg.uwm.edu.pl/Content/54/EchaPrzeszlosciVIII.pdf |date=4 сакавіка 2016 }} … С. 217.</ref>. [[25 кастрычніка]] [[1926]] г. у [[Горад Нясвіж|Нясвіжы]] ў [[Нясвіжскі палацава-паркавы комплекс|палацы Радзівілаў]] адбылася [[Нясвіжскі з'езд кансерватараў (1926)|сустрэча лідараў «віленскіх кансерватараў» з маршалам Юзафам Пілсудскім]], які хацеў атрымаць падтрымку з боку буйных маянткоўцаў пасля [[Майскі пераварот, Польшча|«майскага перавароту»]]. І Вайніловіч быў запрошаны сваімі добрымі сябрамі нясвіжскімі [[Род Радзівілаў|Радзівіламі]] на сустрэчу з [[Юзаф Пілсудскі|Пілсудскім]], але не паехаў, бо адышоў ад палітычнай дзейнасці, не ўступаў у палітычныя партыі, быў абмежаваны ў грошах, а таксама крытычна глядзеў на рэжым [[Санацыя, Польшча|«санацыі»]] і не ўтрымаўся б ад малапрыемнай прамовы<ref>''Szpoper, D.'']] Sukcesorzy… С. 281—282; ''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 269.</ref>. У апошні перыяд свайго жыцця часта ездзіў у Варшаву і розныя гарады Польшчы, дзе наведваў сваякоў і сяброў (у тым ліку — варшаўскіх палітыкаў); цікавіўся развіццём эканомікі Польшчы; у дзённіку занатоўваў свае думкі пра палітычныя падзеі і развіццё [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]]; а таксама прысутнічаў на ўжо частых пахаваннях сваякоў, сяброў і калег. У жніўні 1927 г. выступіў з урачыстай прамовай на спуску з суднаверфі Быдгашча баркі, што была пабудавана на грошы акцыянернага таварыства «Lloyd»<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 278.</ref>. [[13 кастрычніка]] [[1927]] г. атрымаў 6 афіцыйных дэпеш і каля 50 віншавальных лістоў (ад [[род Радзівілаў|Радзівілаў]], [[род Скірмунтаў|Скірмунтаў]], Петразолінаў, [[род Горватаў|Горватаў]] і інш.) у дзень свайго 80-гадовага юбілею і толькі 30 кастрычніка скончыў напісанне адказаў на іх<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 280.</ref>. У апошнія два гады свайго жыцця хварэў на [[атэрасклероз]] ног, як і яго бацька, дзед і прадзед у свае часы. === «Апошні беларускі баярын» === [[File:Slowo - 1927, nr 96 Edward Woynillowicz article - p 3.jpg|left|thumb|Артыкул Вайніловіча «Граніцы Польшчы ў 1771-м і 1920-м годзе» у газеце [[Słowo (1922)|«Słowo»]] (№ 96, 1927 г.)]] Пасля разгрому ў студзені 1927 г. [[Беларуская сялянска-работніцкая грамада|Беларускай сялянска-работніцкай грамады]] і чарговых нападак віленскіх «эндэкаў» на саюз мясцовых маянткоўцаў на чале з графам [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Чапскім]], якія асуджалі Рыжскі мірны дагавор, Эдвард Вайніловіч спецыяльна напісаў артыкул «Граніцы Польшчы ў 1771-м і 1920-м годзе» ([[Słowo (1922)|«Słowo»]] № 96 і № 97, 1927 г.). Ён нагадаў, што ў адрозненне ад украінскіх зямель Польскага каралеўства, куды шляхта перасялілася з карэннай Польшчы, у Беларусі мясцовая шляхта Вялікага Княства Літоўскага была пераважна мясцовага паходжання і з той прычыны блізкая па крыві мясцоваму сялянству і дробнай шляхце, якая ў паўсядзённым жыцці карысталася беларускай мовай. Вайніловіч адзначыў, што паланізацыя шляхты мела павярхоўны характар — [[беларуская мова]] не забывалася, а існавала побач з польскай, якая дапамагала засвойваць набыткі заходнееўрапейскай культуры. Указаў, што піянерамі беларускамоўнай літаратуры ў XIX ст. былі менавіта мясцовыя шляхціцы, а не сяляне, і выказаўся катэгарычна супраць паланізацыі беларускамоўнага насельніцтва [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]]. Выказаўся за змяншэнне падаткаў у Заходняй Беларусі, што давала б, на яго думку, магчымасць гаспадаркам мясцовых сялян і бедных дваран (засцянкоўцаў) праз куплю пустуючых абшараў зямлі павялічваць свае зямельныя ўладанні, а не выстаўляць на вымушаны продаж з-за разарэння. Прапанаваў таксама, што [[асаднікі|ваенныя асаднікі-перасяленцы]] павінны набываць зямлю толькі за грошы, а не бясплатна. На думку Вайніловіча, менавіта адмова польскіх «эндэкаў» стварыць унію і ўключэнне толькі часткі Беларусі ў склад Польшчы прывялі да таго, што беларускае сялянства ўступае ў пракамуністычныя арганізацыі. Ён адзначыў, што саюз дзвюх дзяржаў (Польшчы і Беларусі) быў бы аптымальным і ўзаемакарысным, даваў бы Беларусі выхад да мора. І дадаў, што тая павярхоўная паланізаванасць не азначала, што нельга вярнуць ранейшую сітуацыю (status quo ante), калі шляхта Беларусі вярнулася б да пастаяннага выкарыстання беларускай мовы. Вайніловіч прывёў у прыклад [[Чэхія|Чэхію]], дзе дэнацыяналізацыя арыстакратычных радоў («wynarodawianie się rodów możnowładczych») не была непаваротнай стратай і дзе са стварэннем самастойнай чэшскай дзяржавы адбываецца працэс дэгерманізацыі панямечанага дваранства, і лічыў, што тое самае магло б адбыцца ў беларускай дзяржаве — дэпаланізацыя і беларусізацыя мясцовага дваранства і інтэлігенцыі (т.зв. «палякаў»)<ref>''Раюк, А.Р.'' [http://imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_26.pdf Чэшскі вопыт адраджэння ў асэнсаванні каталіцкіх дваран-кансерватараў Беларусі ў канцы ХІХ – пачатку ХХ ст.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220313193951/https://www.imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_26.pdf |date=13 сакавіка 2022 }} — С. 307—312.</ref>. За такую пазіцыю рэдактар газеты [[віленскія кансерватары|«віленскіх кансерватараў»]] [[Słowo (1922)|«Słowo»]] [[Станіслаў Мацкевіч]] здзекліва назваў Вайніловіча «апошнім беларускім баярынам»<ref>Выраз «апошні беларускі баярын» створаны і ўжыты Мацкевічам па аналогіі з выразам «апошні грамадзянін Вялікага Княства Літоўскага», які меў ужытак пасля Рыжскага мірнага дагавора (1921) і абазначаў выміраючую і адыходзіўшую ў гісторыю катэгорыю людзей, звязаных з традыцыяй і гісторыяй Вялікага Княства Літоўскага.</ref><ref name="Cat 1927">''Cat (Stanisław Mackiewicz).'' Ostatni bojar białoruski / Cat // Słowo. — 1927. — № 96. — S. 1.</ref>. === Напісанне ўласных мемуараў === [[File:Edward Woynillowicz memoirs - book title page 1931 AD.jpg|thumb|Польскі [[Герб Польшчы|«Арол»]] і літоўская [[герб Пагоня|«Пагоня»]] на вокладцы першага тома мемуараў Эдварда Вайніловіча, 1931 г.]] Эдвард вырас у [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічах]], дзе меўся вялікі [[архіў]] з мноствам старажытных дакументаў, і з дзяцінства вучыўся шанаваць спадчыну і традыцыі. Гэтая паўплывала на тое, што сам Эдвард вырашыў пакінуць сляды сваёй працы і эпохі. Ён пачаў у свой час весці дзённік, збіраць дакументы, выразаць артыкулы з газет, захоўваць лісты ў сваім архіве<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 303.</ref>. На іх падставе Вайніловіч пачаў пісаць [[польская мова|па-польску]] з 1917 г. свае мемуары, якія былі спалены падчас пагрому палаца ў Савічах у 1918 г. З 13 кастрычніка 1920 г. у маёнтку Бзовец ([[Люблінская губерня]]) пачаў аднаўляць рукапіс мемуараў, не маючы назапашанага дакументальнага матэрыялу, таму ў мемуарах сустракаюцца недакладнасці і супярэчнасці. Ва ўспамінах адносна мала расказвае аб сямейных справах (нават аб зносінах з жонкай Алімпіяй), а больш аб гаспадарчых і палітычных, аб маральных перакананнях і набожнасці; зусім не падзяліўся інфармацыяй, каму дапамагаў і якімі грашовымі сумамі, хоць фінансавую дапамогу дваранам Вайніловіч аказваў значную. Вельмі сціпла і прыхавана апісаў самыя цікавыя і драматычныя падзеі ў 1917—1918 гг., калі рабіў спробы стварэння беларускай дзяржавы. У сваім тастаменце Эдвард Вайніловіч педантычна прапісаў не толькі аб маёмасці, парадку свайго пахавання, але і сваю волю наконт мемуараў. Успаміны на 700 старонках павінны былі трапіць у рукі [[Генрык Скірмунт|Генрыха Скірмунта]] (1868—1939), Цітуса Паніквіцкага, [[Мечыслаў Пароўскі|Мечыслава Пароўскага]] (1878—1965) і [[Казімір Эдмундавіч Здзяхоўскі|Казіміра Здзяхоўскага]] (1875—1942)<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. v.</ref>. Менавіта гэтыя людзі (да якіх далучыўся і Раман Скірмунт) паклапаціліся аб выданні ў 1931 г. у [[Горад Вільнюс|Вільні]] першай часткі ўспамінаў «пана Эдварда» (аб падзеях да 21 мая 1921 г.), якую парэдагавалі віленскія карэктары, рэдактары і гісторык-спецыяліст<ref>Komitet uczczenia pamięci Edwarda Woyniłłowicza // Słowo. — 1929. — № 119. — S. 3; ''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. xxiv; ''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 308—311.</ref>. Другая частка мемуараў (пра падзеі жыцця з мая 1921 г.) заставалася і захоўвалася ў рукапісным варыянце (як і першая частка) у Нацыянальнай бібліятэцы ў [[Горад Варшава|Варшаве]]: не была выдадзена тады па рашэнні сяброў, бо закранала часы Пілсудскага. Упершыню другая частка мемуараў была надрукавана на польскай мове ў 2016 г. у Польшчы. У другой частцы мемуараў, калі Вайніловіч не быў актыўным дзеячам грамадскага жыцця, напісана не толькі аб [[Юзэф Пілсудскі|Юзафе Пілсудскім]] і [[Майскі пераварот, Польшча|Майскім перавароце (1926)]], але шмат укладзена артыкулаў з [[газета|газет]], цытат з лістоў, некалькі анекдотаў і нават звестак аб сваёй хваробе на [[іспанскі грып]]. === Тастамент === Першы свой тастамент Эдвард Вайніловіч склаў перад 1897 г., калі яшчэ жыла яго маці і сын Сямён. Не было ў гэтым нічога дзіўнага, што мужчына ў росквіце сіл вырашыў падрыхтаваць дакумент, які тычыўся яго апошняй волі. Рабіў так кожны шляхціц, што было традыцыяй і адначасова часткай упарадкавання спраў гаспадара. У першым тастаменце галоўным спадчыннікам Эдвард называў свайго сына Сямёна, а пасля ішлі запісы, якія датычыліся дачкі Гелены, маці, сясцёр і верных слуг свайго маёнтка. [[File:Woynillowicz family hill in Sawiczy - foto bf 1901 AD.jpg|thumb|left|Курган з катакомбамі — пахавальня сям’і Вайніловічаў у [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічах]]. Наверсе скульптура Дзевы Марыі, аналаг якой быў пастаўлены каля [[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены|Чырвонага касцёла]] ў [[Мінск]]у]] Жыццё хутка прымушала перарабляць гэты дакумент пасля смерці сына Сямёна, а пасля і дачкі Гелены. У тастаменце [[3 студзеня]] [[1902]] г., яшчэ перад смерцю Гелены, Эдвард Вайніловіч запісаў, што пасля сваёй смерці хоча ляжаць на сямейных могілках, што знаходзіліся на курганне ў [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічах]]: ''«Жадаю быць пахаваным на кургане, у адной з трох катакомб. Калі будзе час прачытаць гэтыя словы перад пахаваннем, то хацеў бы ляжаць у звычайнай драўлянай труне. У Савічах я загадаў такую зрабіць і паставіць у свірне<ref>Будынак, дзе захоўвалася ссыпное збожжа ў маёнтках.</ref>, з простага матэрыялу, у якой сялян звычайна хаваюць. Не хачу, каб мяне неслі, хай вязуць канём на простым возе, як і ў жыцці найчасцей ездзіў адным канём. Прашу ніякіх вянкоў, ніякай помпы, а толькі болей малітваў, просты помнік, як і ў майго бацькі. Развітваюся і бласлаўляю ўсіх маіх: жонку, дачку, сясцёр, развітваюся з суседзямі, сябрамі і дамоўнікамі. Хай выбачаць мне правіны, бо былі, бадай, міжвольныя, зло ўчыніць нікому не хацеў. Душу маю збалелую даручаю міласэрнасці Божай і літасці Маткі Найсвяцейшай, даручаю малітвам тых усіх, хто пажадае пра мяне памятаць»''<ref name="Chmielewska, G. Cierń… С. 296">''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 296.</ref>. Пасля смерці дачкі сям’я пераканала Эдварда, што [[род Вайніловічаў]] будзе працягвацца праз сясцёр, і ён вырашыў запісаць у тастаменце, каб пасля яго смерці спадчынніка маёнткаў Савічы і Пузаў у Слуцкім павеце выбралі сёстры Ядвіга Кастравіцкая і Міхаліна Горват тайным галасаваннем: ''«Ведаю, што, пастанаўляючы спадчынніка ў Савічах і Пузаве, ускладаю на яго вялікія цяжары і абавязкі — хай дарастае да становішча, каб калісь мог спачыць з чыстым сумленнем на кургане, побач даўных спадчыннікаў той зямлі, бо валоданне зямлёй — гэта не карыстанне, а святарская місія. Ён знойдзе дарогу, пратаптаную мной»''<ref name="Chmielewska, G. Cierń… С. 296"/>. Але і гэты тастамент стаў неактуальным пасля бурлівых палітычных змен у краіне. [[23 лістапада]] [[1918]] г. у сваім маёнтку Савічы (Слуцкі павет) Эдвард Вайніловіч дадаў да тастамента новыя запісы: сястры [[Ядвіга Адамаўна Кастравіцкая|Ядвізе]] адводзілася роля паклапаціцца пра выкананне апошняй яго волі і распараджэнне маёнткам яшчэ пры жыцці Эдварда. Добра ведаў, што жонка Алімпія пагодзіцца з яго меркаваннем, а сястра выканае як найлепей<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 288.</ref>. У тых дадатках упершыню з’явілася боязь, што Савічы і Пузаў перастануць быць уласнасцю яго сваякоў з-за падзей у краіне: ''«Хацеў бы быць пахаваным на кургане, калі Савічы застануцца нашай уласнасцю, і ў такім разе малюнак надгробка і надпіс указваю. У адваротным выпадку труну маю можна паставіць часова ў склепе пад [[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены|касцёлам]] у Мінску, а пасля таемна там пахаваць. А калі і тое будзе немажлівым, то дзе-небудзь на могілках, у зямлі, і яшчэ раз аб найсціплейшым пахаванні прашу. Застаўшымся пры жыцці — да пабачэння, маліцеся за грэшніка»''<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 299.</ref>. І сапраўды, паводле [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскага дагавора]] Савічы і Пузава перайшлі на [[СССР|савецкі бок]], дзе маёнткі адбіралі ў гаспадароў і рабілі іх дзяржаўнай ці калектыўнай уласнасцю, што не дало мажлівасці Эдварду Вайніловічу быць пахаваным побач з дзецьмі на кургане ў Савічах альбо ў крыпце [[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены|касцёла Святога Сымона і Святой Алены]] ў [[Горад Мінск|Мінску]]. Вельмі доўга Вайніловіч цешыў сябе надзеяй, што атрымаецца быць пахаваным у родным краі. Бачачы, што, верагодна, памрэ ў [[Горад Быдгашч|Быдгашчы]], [[1 лютага]] [[1928]] г. Эдвард Вайніловіч дадаў да запісаў свайго тастаменту аб пахаванні, складзеных [[25 лістапада]] [[1903]] г., наступнае пажаданне: ''«Калі памру і буду пахаваны ў Быдгашчы, на простай пліце прашу зрабіць надпіс „Edward Woyniłłowicz. Prezes Towarzystwa Rolniczego Mińskiego. Prezes koła Polskiego w Radzie Państwa. Traktatem ryskim z swej ziemi wygnany, deptać musiałem obce łany“»''. Менавіта такая эпітафія на польскай мове «Эдвард Вайніловіч / Старшыня Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі / Старшыня „Польскага кола“ ў Дзяржаўным Савеце / Выгнаны Рыжскай дамовай са сваёй зямлі, я мусіў таптаць чужыя палі» і была зроблена ў 1929 г. на магільнай пліце Вайніловіча. Эдвард Вайніловіч запісаў [[Ядвіга Адамаўна Кастравіцкая|Ядвізе Кастравіцкай]] свой маёнтак Пераходы ў Нясвіжскім павеце ([[Другая Рэч Паспалітая|Польшча]]); капіталы і акцыі, долі (паі) у акцыянерных таварыствах і грошы, якія трымаў у розных банках; хатнія прадметы, дакументы і каштоўнасці: старажытную шкатулку італьянскай работы; падкаморскую пячатку свайго прадзеда Адама Вайніловіча (1739—1803); кнігу «Vade mecum», напісаную палкоўнікам Вялікага Княства Літоўскага часоў «Патопу» Габрыэлем Вайніловічам; келіх з гербам Вайніловічаў «Сыракомля», разнастайныя дакументы на права ўласнасці маёнткамі Савічы і Пузаў, дамоў у Мінску і г.д. Ядвіга павінна была выплочваць штогадова сумы для Алімпіі Вайніловіч і Міхаліны Горват (да смерці апошніх). Зноў тут успомніў аб неабходнасці сямейнай рады, якая павінна была вырашыць пытанне спадчыны, а таксама распісаў каму з пляменнікаў і пляменніц адыходзяць мэбля, срэбны посуд і інш.<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 300.</ref> === Смерць і пахаванне === [[File:Edward Woynollowicz - last words in memoirs - 8 June 1928 AD.JPG|thumb|Апошнія напісаныя Эдвардам Вайніловічам словы — у канцы рукапісу сваіх мемуараў: ''«Відавочна, з гэтай хваробы не выйду: на ўсё воля Божая. 8 чэрвеня 1928 г.»''.]] Эдвард Вайніловіч памёр у суботу [[16 чэрвеня]] [[1926]] г. у [[Горад Быдгашч|Быдгашчы]] (Польшча) а пятай гадзіне раніцы, найбольш верагодна — ад прагрэсіруючага [[атэрасклероз]]у<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 287.</ref>. Пахаванне Вайніловіча адбылося ў панядзелак [[18 чэрвеня]] [[1926]] г., у пахмурны і халодны дзень. Сціплую труну з яго целам пад аркестр везлі на імшу ў касцёл Святой Тройцы не на пышным катафалку, а на простым возе, які цягнуў адзін конь. З-за вялікай колькасці народу складвалася ўражанне, што гэта не пахаванне, а маніфестацыя. У апошні шлях цела Вайніловіча суправаджалі сваякі, шматлікія сябры, калегі па МТСГ, выхаванцы «Крэсавага інтэрната», а таксама суседзі<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 289.</ref>. У прыватнасці, у Быдгашч з [[Вёска Парэчча, Пінскі раён|Парэчча]] (з [[Палескае ваяводства|Палескага ваяводства]] [[Другая Рэч Паспалітая|Польшчы]]) прыехаў сябра і паплечнік Вайніловіча [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]] (1868—1939). [[File:Raman Aliaksandravich Skirmunt 1868-1939 - foto 1930 AD cc.jpg|left|130px|thumb|[[Раман Аляксандравіч Скірмунт]] (1868—1939), фота 1930 г.]] Пасля імшы працэсія пайшла да Старафарных могілак горада. Над магілай першым мовіў слова пралат Пацэвіч, пасля Людвік Наркевіч-Ёдка, ксёндз канонік [[Люцыян Жаландкоўскі]] (прадстаўнік пінскага біскупа і былы пробашч (1911—1918) [[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены|касцёла Святога Сымона і Святой Алены]] ў Мінску, сябра і спавядальнік Эдварда Вайніловіча) і інш. Магіла была абсыпана кветкамі, на якія паклалі вянок з надпісам па-польску ''«Ад слуцкай зямлі»''. Сярод тых вязанак кветак не было вянкоў ад сваякоў, бо Эдвард яшчэ перад смерцю папрасіў, каб грошы, якія б пайшлі ад сваякоў на кветкі, перадалі на сталоўку для малазаможнай [[інтэлігенцыя|інтэлігенцыі]]. Падобную просьбу Вайніловіч у свой час накіраваў да членаў «Саюза палякаў усходніх ускраін». Гэта не было чымсьці выключным у Быдгашчы, бо ў многіх сем’ях, у выпадку пахавання блізкіх, сваякі замест куплі кветак перадавалі грошы на якія-небудзь высакародныя мэты<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 290.</ref>. [[File:Jadwiga Kostrowicka i plita Woynillowicza.jpg|thumb|[[Ядвіга Адамаўна Кастравіцкая|Ядвіга Кастравіцкая]] (1864—1935) каля магілы свайго брата Эдварда ў [[Горад Быдгашч|Быдгашчы]]]] [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]] на пахаванні сказаў аб Эдвардзе: ''«…ахоўваў перададзеную нам спадчыну — веру, культуру, маёмасць»''<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 291.</ref>. Ён дазволіў сабе разважанні наконт сутнасці дзейнасці Эдварда Вайніловіча. Вылучыўшы дылему (ці [[валенрадызм]] або «склізкае згодніцтва» былі сутнасцю грамадска-палітычнай працы нябожчыка ў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]), Скірмунт сказаў, што мэтай Эдварда Вайніловіча было ўмацаванне гаспадарчых пазіцый эліты мясцовага грамадства — карэннага дваранства [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]], і ён (Вайніловіч) адважна ішоў да гэтай мэты, з’яўляючыся прыхільнікам кансерватыўнага кірунку [[Краёўцы|краёвасці]]: ''«Лозунг [[краёўцы|краёвасці]], лозунг рэгіяналізму <…>, знайшоў у асобе Эдварда Вайніловіча прыроджанага выразніка і перакананага абаронцу»''<ref name="ReferenceM"/>. Пасля жалобных урачыстасцей на старонках перыядычнага друку яшчэ доўга з’яўляліся некралогі і ўспаміны, прысвечаныя Эдварду Вайніловічу. 18 верасня 1928 г. «старажытная італьянская шафка», як Эдвард Вайніловіч называў каштоўны кабінет [[XVIII ст.]], за якім працаваў яшчэ яго дзед [[Антон Адамавіч Вайніловіч]] (1771—1855) у [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічах]], патрапіў у музей Быдгашча, бо быў перададзены Ядвігай Кастравіцкай і Міхалінай Горват з умовай, што Ядвіга Кастравіцкая мае права распараджацца ім. Каштоўны экспанат перажыў [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]]<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 301—302.</ref>. Нават пасля смерці Эдварда Вайніловіча яго жонка Алімпія Вайніловіч працягвала падтрымліваць «Крэсавы інтэрнат» і «Саюз палякаў усходніх ускраін» (Związek Polaków z Kresów Wschodnich). Праз год пасля пахавання на магіле Эдварда Вайніловіча была пакладзена простая гранітная плітай з тым самым надпісам на [[польская мова|польскай мове]], занатаваным у тастамеце, як хацеў Эдвард Вайніловіч. == Беларуская мова ў жыцці Эдварда Вайніловіча == Эдвард Вайніловіч з вялікай зацікаўленасцю аднёсся да невялікай групы дваран [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], якія папулярызавалі мову мясцовых сялян, атрымаўшай у часы расійскага панавання назву [[беларуская мова|«беларускай мовы»]], і публікавалі беларускамоўныя літаратурныя творы. Яшчэ ў сваім лісце ад 12 мая 1896 г. Эдвард Вайніловіч дзякаваў [[Аляксандр Каралевіч Ельскі|Аляксандру Ельскаму]] за прысылку беларускамоўных кніг і паабяцаў распаўсюдзіць іх на пасяджэнні [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]], прызнаючыся ў любові да той мовы: ''«Кожнаму гэтая мова мілая, кожны з нас засынаў у калысцы пад народныя песні нашых нянек, кожны на гэтай мове размаўляе з мясцовым сялянствам, а ўсе старажытныя родавыя дакументы<ref>Маюцца на ўвазе старажытныя дакументы роду Вайніловічаў, якія зберагаліся ў родавым архіве Вайніловічаў у Савічах.</ref> звычайна напісаныя [[беларуская мова|па-беларуску]]<ref>Вайніловіч выкарыстоўвае сучасны тэрмін, бо ў XVI ст. старабеларуская мова называлася „рускай мовай“.</ref>»''<ref>''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 105, 127.</ref>. Калі [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расійскай імперыі]] ўвяла свабоду друкаваць кнігі на любой роднай мове, ён напачатку фінансаваў друкаванне беларускамоўнай літаратуры: ''«Валодаючы беларускай мовай гэтак жа добра, як польскай, і ўжываючы яе стала ў зносінах з сельскімі работнікамі ў сваёй гаспадарцы, на працягу дзясяткаў гадоў быў у сталым кантакце з усімі праявамі беларускага руху спачатку ў Мінску, дзе сустракаўся з [[Іван Іванавіч Луцкевіч|Луцкевічам]] і [[Карусь Каганец|Кастравіцкім (знявечаным)]]<ref>Кастравіцкія (у тым ліку — [[Карусь Каганец]]) былі не вельмі далёкімі сваякамі Эдварда Вайніловіча.</ref>, а пасля ў Вільні і Петраградзе<ref>У часы апісаных Вайніловічам кантактаў Петраград называўся Санкт-Пецярбургам.</ref> з [[Вацлаў Іваноўскі|Іваноўскім]] і [[Браніслаў Ігнатавіч Эпімах-Шыпіла|Шыпілам]] і г.д. Ад беларускіх таварыстваў заўсёды, бяручы ў іх сякі-такі матэрыяльны ўдзел, у канцы ўсуваўся, бо пачатая ў іх праца пачаткова ў кірунку самаспазнання і нацыянальнага адраджэння ([[Лучынка (1914)|„Лучынка“]], [[Саха (1912)|„Саха“]], [[Загляне сонца і ў наша аконца|„Загляне сонца і ў наша ваконца“]] і г.д.) звычайна ў канцы набывала сацыялістычныя лозунгі і кірунак, які, з-за сваіх перакананняў, падтрымліваць не мог»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 210—211. Вядома таксама, што менавіта праз Эдварда Вайніловіча княгіня [[Магдалена Радзівіл]] аднойчы перадала братам Івану і Антону Луцкевічам і Аляксандру Уласаву 20 тысяч рублёў для выдання беларускамоўнай літаратуры ў Санкт-Пецярбургу. Гл.: ''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 287.</ref>. У той жа час лічыў, што ў касцёле павінна захавацца традыцыйная [[польская мова]] набажэнстваў<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 273.</ref>. Ёсць звесткі, што для сябе асабіста Вайніловіч выпісваў адразу 10 асобнікаў газеты [[Наша ніва (1906)|«Наша Ніва»]]<ref>[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/07/29lip-6.indd_.pdf Зерні дабра і праўды. Як сёння працягваюцца традыцыі Эдварда Вайніловіча?]</ref>. == Этнічная прыналежнасць і самавызначэнне == Адна частка гісторыкаў сцвярджае, што каталіцкае дваранства Беларусі было этнічна [[палякі|польскім]] (на падставе мовы, рэлігіі і культуры) і толькі з «патэрналізмам» і «апекай» адносілася да мясцовага маласвядомага («беларускага») сялянства, а словы Вайніловіча пра «супольнасць крыві» інтэрпрэтуе толькі як «старадаўнюю і сільную талерантнасць» «польскага дваранства» адносна «беларускага сялянства»<ref>Напрыклад, гл.: ''Jurkowski, R.'' Ziemia ojczysta… С. 37—39.</ref>. Аднак сам Эдвард Вайніловіч падкрэсліваў менавіта [[ген]]етычнае адзінства паходжання дваран і сялян Беларусі<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. viii; ''Woyniłłowicz, E.'' Granice Polski w 1771-m i w 1920-m roku / Edward Woyniłłowicz // Słowo. — 1927. — № 96. — С. 3.</ref>. Іншая частка гісторыкаў лічыць, што самавызначэнне «палякі» было палітонімам, які азначаў прыналежнасць да «грамадзян Рэчы Паспалітай», а карэннае дваранства Беларусі не зусім адмовілася ад самавызначэння «літоўцы» (ці па-польску «літвіны»)<ref>Напрыклад, Марыян Здзяхоўскі называў і сябе, і Вайніловіча «літоўцам»; князь Геранім Друцкі-Любецкі (1861—1919) быў пісьменнікам, сярод вершаваных твораў якога ёсць патрыятычная гістарычная аповесць «Так паміралі літоўцы»; граф Іпаліт Корвін-Мілеўскі лічыў сябе літоўскім шляхціцам і грамадзянінам Вялікага Княства Літоўскага; блізкі сябр Вайніловіча Раман Скірмунт нават у 1930-ыя гады называў сябе і «літоўцам», і «палякам». Гл.: ''Zdziechowski, M.'' Edward Woyniłłowicz… С. 62, 64; ''Korwin-Milewski, H.'' Siedemdziesiąt… С. 186, 323; ''Skirmuntt, R.'' Panie z Muru / R. Skirmuntt // Słowo. — 1934. — № 127. — S. 3; і інш.</ref>. Яны звяртаюць увагу на рух [[краёўцы|«краёўцаў»]], што быў у многім працягам т.зв. «літоўскага сепаратызму» ў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], калі шляхта Вялікага Княства Літоўскага супраціўлялася ўсялякім захадам скасаваць унію Вялікага Княства Літоўскага і Польскага каралеўства<ref>Напрыклад, гл.: ''Szpoper, D.'' Sukcesorzy… С. 49—50, 54.</ref>. Самавызначэнне «беларусы» было непапулярным сярод многіх карэнных дваран (у тым ліку ў Вайніловіча), што азначала б факт [[русіфікацыя|абрусення]], бо ў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] «беларусы» (галоўным чынам, сялянскае праваслаўнае насельніцтва края) паводле афіцыйнай расійскай ідэалогіі і навукі лічыліся за складовую частку [[трыадзіны рускі народ|«рускага народа», адзінага ў трох галінах («вялікарусах», «беларусах» і «маларусах»)]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 211; ''Czapska, M.'' Florian Czarnyszewicz … С. 166—167.</ref>. Сам Эдвард Вайніловіч лічыў, што толькі пасля «адарвання» Беларусі ад Расіі і стварэння беларускай дзяржавы магчыма адмова ад тагачаснай павярхоўнай паланізаванасці дваранства і інтэлігенцыі<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 212; ''Woyniłłowicz, E.'' Granice Polski w 1771-m i w 1920-m roku / Edward Woyniłłowicz // Słowo. — 1927. — № 96. — С. 3.</ref><ref>''Раюк, А.Р.'' [http://imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_26.pdf Чэшскі вопыт адраджэння ў асэнсаванні каталіцкіх дваран-кансерватараў Беларусі ў канцы ХІХ – пачатку ХХ ст.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220313193951/https://www.imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_26.pdf |date=13 сакавіка 2022 }} – Мінск, 2019. — С. 307—312.</ref>. == Ацэнкі ад апанентаў і супернікаў == Патрабаванні [[краёўцы|краёўцамі]] аўтаноміі кіравання свайго краю ў рускіх манархістаў выклікалі, хутчэй, не крытыку, а раўнадушша («Нам ваша культура непатрэбна»)<ref>''Jurkowski, R.'' Polacy-mińszczanie… С. 95.</ref>. [[Польская нацыянальна-дэмакратычная партыя|Польскія «эндэкі»]] папракалі «краёўцаў», што не ставяць польскія інтарэсы вышэй за інтарэсы іншых народаў, а Вайніловічу заяўлялі, што ён з’яўляецца не палякам, а беларусам, імкнецца да аўтаноміі Беларусі і абуджэння пачуцця асобнасці беларусаў<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 211, 226; ''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 236—237.</ref>. Эдвард Вайніловіч, як і ўсе краёўцы-кансерватары, быў прыхільнікам класічнага [[лібералізм]]у XIX ст. і лічыў, што трэба абмяжоўваць выбарчыя правы тых грамадзян, хто не плаціць падаткі<ref name="ReferenceX">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 197.</ref>: толькі той, хто плаціць падаткі, мае права ўдзельнічаць у іх мэтавым размеркаванні (праз бюджэтныя рашэнні парламента). Лічыў, што ўвядзенне ўсеагульнага і роўнага выбарчага права прывядзе (ва ўмовах распаўсюджання сацыялістычных ідэй) толькі да скасавання права прыватнай уласнасці, якое з’яўляецца падмуркам парадку і цывілізаванага побыту грамадства<ref name="ReferenceX"/><ref>Гэты прагноз Вайніловіча спраўдзіўся: [[Усерасійскі Ўстаноўчы сход]], які быў выбраны ў малазаможнай краіне на аснове ўсеагульнага, роўнага, прамога і тайнага гасавання, 4 (18) студзеня 1918 г. прыняў закон нацыяналізацыі ўсёй зямлі ў Расіі, бо на сходзе абсалютна пераважалі дэпутаты-сацыялісты.</ref>. Аднак выступаў за ўзважаную аграрную рэформу і развіццё сістэмы адукацыі, якая б дазваляла сялянам станавіцца заможнымі. За гэта краёўцы-дэмакраты папракалі ў адсутнасці дэмакратызму, а таксама ў «каставасці» Рады [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]], як і іншых сельскагаспадарчых таварыстваў, бо яе члены (з абмежаванага кола знаёмых) працягла займалі пасады<ref>''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 236—237.</ref>. У 1920-я гг. для маладога пакалення [[віленскія кансерватары|«віленскіх кансерватараў»]] тагачасныя погляды Вайніловіча (''«літоўскага краёўца»'', ''«[[нестар]]а краёўцаў беларускай арыентацыі»'') на аграрнае і «беларускае» пытанне здаваліся састарэлымі, абмежаванымі і неэфектыўнымі, бо, на іх погляд, не маглі стрымаць распаўсюджанне [[камунізм|камуністычных ідэй]] сярод сялян [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] і прадухіліць захопніцкія планы з боку [[СССР]]<ref name="Cat 1927"/>. == Характарыстыка ад сяброў == * [[Мечыслаў Пароўскі]] (1878—1965): «Вылучаўся сярод землеўласнікаў-прамоўцаў на агульных сходах [МТСГ] — першаразрадны земляроб і жывёлавод, заўсёды дзейны, поўны ініцыятывы і тэмпераменту, ажыўляў паседжанні і павышаў іх узровень»<ref>''Jurkowski, R.'' Polacy-mińszczanie… С. 84.</ref>. * [[Аляксандр Робертавіч Лядніцкі|Аляксандр Лядніцкі]] (1866—1934): «Высокага росту, высакародны, арлінага позірку, пры першым сутыкненні рабіў уражанне моцнай індывідуальнасці. Любіў мовіць і мовіў добра, ужываючы часта словы „прабачце“ і „штосьці“, але гэта толькі надавала чароўнасці і яснасці яго разважанням»<ref>''Lednicki, A.'' Ostatni… С. 7.</ref>. * [[Ян Булгак]]: «Таварыства сельскай гаспадаркі ў Мінску іграла тады значную ролю ў грамадска-нацыянальным жыцці нашага рэгіёна і складала ў ім неафіцыйную кіруючую ўладу. На яе чале стаў пан Эдвард Вайніловіч, адна з найразумнейшых галоў і адзін з найцвярдзейшых характараў Міншчыны»<ref>''Bułhak, J.'' Kraj lat dziecinnych… С. 196.</ref>. * Камітэт ушанавання памяці Эдварда Вайніловіча (Р. Скірмунт, М. Пароўскі, Ц. Паніквіцкі, К. Здзяхоўскі, [[Януш Леанардавіч Івашкевіч|Я. Івашкевіч]]): «Будаваў і змагаўся за [[Рэч Паспалітая|Польшчу Ягелонаў]] <…> Для Міншчыны, і нават больш — для [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]], быў тым, чым былі ў свой час для [[Царства Польскае|Кангрэсоўкі]] {{нп3|Анжэй Артур Замойскі|Анжэй Замойскі|pl|Andrzej Artur Zamoyski}}, для [[Каралеўства Галіцыі і Ладамерыі|Галіцыі]] князь [[Леан Людвік Сапега|Леан Сапега]], для [[Вялікае Княства Пазнаньскае|Пазнаньскага княства]] генерал {{нп3|Дэзідэрый Хлапоўскі|Хлапоўскі|pl|Dezydery Chłapowski}}, [[Анжэй Негалеўскі|Негалеўскі]] і доктар {{нп3|Караль Марцінкоўскі|Марцінкоўскі|pl|Karol Marcinkowski}}, для [[Паўднёва-Заходні край|паўднёвых ускраін]] князь [[Раман Даміян Сангушка|Раман Сангушка]] — постаці з адной пароды, увасабленне грамадзянскай службы айчыне. Было ў ім шмат з той шляхетнай руды, з якой адліты былі душы блізкіх яму па паходжанні [[Тадэвуш Рэйтан|Рэйтана]] і [[Тадэвуш Касцюшка|Касцюшкі]]»<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. v, xxi.</ref>. * [[Вацлаў Аляксандравіч Лядніцкі|Вацлаў Лядніцкі]] (1891—1967): «Вайніловіч, мудры чалавек, па прыродзе сумленны і адважны характар, меў правінцыйны патрыятызм. Ніколі не мовячы, не думаючы іначай, як толькі па-польску, лічыў сябе, як і [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Скірмунт]], за беларуса і не зносіў [[Польская нацыянальна-дэмакратычная партыя|„усепалякаў“]]<ref>Тэрмінам „усепалякі“ называлі „эндэкаў“ — прыхільнікаў Польскай нацыянальна-дэмакратычнай партыі. Тэрмін „усепалякі“ утварыўся ад назвы галоўнага выдання „эндэкаў“ газеты „Усяпольскі агляд“ („Przegląd Wszechpolski“).</ref>, якія рабілі шкоду польскай ідэі<ref>Пад „польскай ідэяй“ маецца на ўвазе „ягелонская ідэя“ — стварэнне шматнацыянальнай і талерантнай для народаў і рэлігій федэрацыйнай Рэчы Паспалітай.</ref> і Беларусі, распальваючы нацыянальнае пытанне. Гэты гуманіст жадаў, як і я, міжнацыянальнага міру»<ref>''Lednicki, W.'' Pamiętniki/ W. Lednicki. — Londyn : B. Swiderski, 1963. — T. 1. — С. 542.</ref>. * [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]] (1868—1939): «Намаляваць яго духоўны партрэт, здаецца, няцяжка. Ад нараджэння ён меў цэльны характар, светлы розум, але не складаны. Ён быў чалавекам учынку, схільнасць да тэарэтызавання не была ў яго асабліва развітай. Умовы для працы краёвага грамадскага дзеяча ў дапатопавы час<ref>Перад Першай сусветнай вайной.</ref> былі вельмі складаныя. Адносіны да Варшавы<ref>карэннай Польшчы.</ref>, да Расіі, да мясцовага сялянства ці да беларускай справы ўяўлялі сабой бязмерна заблытаныя праблемы. Трэба было цвёрда ступаць па полi, напоўненым га{{націск}}дамі, часам усміхацца нядобраму і абмінаць з абыякавым ці непрыемным тварам тое, што па сэрцы. Падобная задача была асабліва цяжкай для чалавека, які па сваёй натуры не прымаў такой „дыпламатыі“. Як ён ставіўся да другой з пералічаных праблем<ref>да Расіі.</ref>, якія меў погляды на беларускую справу пасля адраджэння польскай дзяржаўнасці, гэтага я не ведаю. Наколькі лёгка зрабіць агульны накід яго свядомасці, настолькі ж цяжка (па тых або іншых прычынах) намаляваць яго закончаны партрэт. Адкрытасць, вялікае сэрца, адвага рабілі з яго чалавека незвычайнага, які ў спрыяльных абставінах мог бы здабыць плён, значна большы за той, які быў народжаны яго працай. На мой погляд, і пасля Патопа<ref>Першая сусветная вайна, рэвалюцыя і грамадзянская вайна ў Расіі, што скончылася Рыжскім дагаворам (1921), які падзяліў Беларусь на дзве часткі.</ref>, нягледзячы на паражэнне, ён не быў яшчэ чалавекам мінуўшчыны. Можна толькі шкадаваць, што яго асоба апынулася недзе на ўзбоччы, калі польскі карабель, нарэшце, знайшоў сваю прыстань<ref>Рэалізацыя ідэі адраджэння Рэчы Паспалітай у выглядзе створанай Другой Рэчы Паспалітай.</ref>»<ref>Цытата з ліста Рамана Скірмунта ад 15 жніўня 1928 г. да Марыяна Здзяхоўскага. Гл.: ''Смалянчук, А.'' Эдвард Вайніловіч… С. 21.</ref>. * [[Марыян Здзяхоўскі]] (1861—1938): «Эдвард Вайніловіч быў жывым увасабленнем любові да маці-зямлі, якая яго нарадзіла і выхавала, быў звязаны з ёй усёй сваёй душой. Калі ён казаў, я меў дзіўнае ўражанне, што яго вуснамі прамаўляе [[Беларусь|маці-зямля беларуская]], што ў словах адбіваюцца думкі і пачуцці тых доўгіх-доўгіх шэрагаў пакаленняў, якія на гэтай зямлі і з гэтай зямлі жылі, на ёй і для яе працавалі і трывалі»<ref>''Zdziechowski, M.'' Edward Woyniłłowicz… С. 63.</ref>. == Цікавыя звесткі == * Сярод дваран-маянткоўцаў [[Беларусь|Беларусі]] распаўсюджанай традыцыяй было шанаванне [[лес]]а: у маёнтках існавалі асобныя лясныя масівы, якія не краналіся, аберагаліся і разглядаліся як месца эстэтычнай асалоды, адпачынку і экалагічнага рэзерву, што ператварала іх у пэўным сэнсе ў сакральныя прасторы<ref>''Раюк, А.Р.'' [http://imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_30.pdf «Народ лесу»: абагульнены этнастэрэатып аб беларусах і Беларусі канца XVIII — пачатку XX ст.] — С. 299.</ref>. Быў такі лясны масіў і ў маёнтку Эдварда Вайніловіча [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічы]], дзе на працягу пакаленняў [[род Вайніловічаў|Вайніловічы]] не пілавалі [[дрэва|дрэў]] для гаспадарчых і камерцыйных патрэб<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 187.</ref>. * У другой палове XIX — пачатку XX ст. сярэднезаможныя і заможныя маянткоўцы беларускіх губерняў Расійскай імперыі неафіцыйна і вобразна называлі самі сябе мянушкай [[зубр|«зубры»]], што, канешне, адносілася і да Эдварда Вайніловіча. Калі 24 чэрвеня 1920 г. Эдвард Вайніловіч размаўляў з [[Юзаф Пілсудскі|Юзафам Пілсудскім]] у Бельведэры (Варшава) адносна аспектаў аграрнай рэформы ў Беларусі, жадаючы прадухіліць радыкальнасць перадзелу зямлі, ён алегарычна запэўніваў Пілсудскага, што [[зубр|«зубрам»]] не з’яўляецца і адмоўна ставіцца да пазбаўлення дробных арандатараў зямельных надзелаў<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia …С. 287.</ref>. А ў 1927 г. малады журналіст [[Станіслаў Мацкевіч]] (1896—1966), хоць і палемізаваў з Эдвардам Вайніловічам, з павагай назваў аўтарытэтнага 79-гадовага ветэрана гаспадарчай і палітычнай дзейнасці [[зубр|«зубрам»]]<ref>Cat (Stanisław Mackiewicz). Ostatni bojar białoruski / Cat // Słowo. — 1927. — № 96. — S. 1.</ref>. Акрамя таго, мянушка [[зубр|«зубры»]] у [[Другая Рэч Паспалітая|Другой Рэчы Паспалітай (Польшчы)]] замацавалася за т.зв. [[Віленскія кансерватары|«віленскімі кансерватарамі»]], якія ў пэўнай ступені сталі пераемнікамі ліберальна-кансерватыўнай плыні [[краёўцы|краёўцаў]] (што былі прадстаўлены, галоўным чынам, сярэднезаможнымі і заможнымі маянткоўцамі). == Перанясенне праху ў Мінск (2006) == {{асноўны артыкул|Касцёл Святога Сымона і Святой Алены}} [[File:Kosciol Sw Szymona i Sw Heleny Minsk - burial place of Edward Woynillowicz - 2013 AD.JPG|thumb|Месца пахавання Эдварда Вайніловіча каля Чырвонага касцёла ў Мінску<ref>Злева знаходзіцца надмагільны камень з разбуранага надмагільнага помніка Сымону Вайніловічу ў вёсцы Савічы (Капыльскі раён).</ref>. Фота 2013 г.]] Пробашч парафіі Святога Сымона і Святой Алены, ксёндз [[Уладзіслаў Завальнюк]], выступіў з ініцыятывай перанесці прах Эдварда Вайніловіча з [[Горад Быдгашч|Быдгашча]] (Польшча) у Мінск і размясціць яго ў [[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены|касцёле Святога Сымона і Святой Алены]], фундатарам якога быў Эдвард Вайніловіч. Пасля ўзгаднення пытанняў, дазволу касцельных улад, міністэрстваў замежных спраў [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]] і [[Польшча|Рэспублікі Польшчы]] прах Эдварда Вайніловіча быў перавезены ў 2006 г. з Быдгашчы ў [[Мінск]] і [[11 чэрвеня]] [[2006]] г. адбылося яго ўрачыстае перапахаванне пад кіраўніцтвам ксяндза [[Уладзіслаў Завальнюк|Завальнюка]] каля [[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены|касцёла Святога Сымона і Святой Алены]]. У цырымоніі перазахавання ўдзельнічала група прадстаўнікоў польскага горада [[Горад Быдгашч|Быдгашча]] і патомкі [[род Вайніловічаў|Вайніловічаў]]. == Ушанаванне памяці аб Эдвардзе Вайніловічу == Адным з першых месцаў ушанавання памяці памерлага Эдварда Вайніловіча стаў [[Горад Нясвіж|Нясвіж]], які да 1939 г., у адрозненне ад маёнтка [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічы]], знаходзіўся ў складзе міжваеннай [[Другая Рэч Паспалітая|Польшчы]] і дзе ўласнікі палаца князі [[Род Радзівілаў|Радзівілы]] ўстанавілі [[14 кастрычніка]] [[1929]] г. мемарыяльную пліту ў гонар Эдварда Вайніловіча ў [[Касцёл Божага Цела, Нясвіж|фарным касцёле Божага Цела]] горада з надпісам: ''«Эдвард Вайніловіч, старшыня Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі, старшыня „Польскага кола“ Дзяржаўнага Савета ў Санкт-Пецярбургу, камандор ордэна „Pоlonia Restituta“, фундатар касцёла Св. Сымона і Св. Алены ў Мінску, уладальнік маёнткаў Савічы і Пузаў Слуцкага павета Мінскай зямлі, нарадзіўся ў Савічах 13. X. 1847 г., памёр у Быдгашчы 16. VI. 1928 г. Чалавеку вялікага сэрца і заслуг, узорнаму грамадзяніну, патрыёту, прыяцелю і апекуну людзей, вернаму сыну Святога Касцёла як выраз пашаны і ўдзячнасці і дзеля памяці нашчадкаў надпіс гэты зроблены. Вечнае спачыванне дай яму, Госпадзе, і святло вечнае няхай яму свеціць. Амэн»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 349.</ref>. У чэрвені 2008 г. у [[Мінск]]у была ўмуравана мемарыяльная шыльда на месцы пахавання Эдварда Вайніловіча каля [[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены|Касцёла Святога Сымона і Святой Алены]]. [[File:Roman Jurkowski Minsk konference 2009.ogv|thumb|left|Выступленне (па-польску) [[Раман Юркоўскі|Рамана Юркоўскага]] на канферэнцыі ў [[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены|Чырвоным касцёле]], 2009 г.]] 14 лютага 2009 г. у [[Мінск]]у ў тэатральнай зале ў дольнай частцы [[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены|Касцёла Святога Сымона і Святой Алены]] (Чырвонага касцёла) адбылася беларуска-польская навуковая канферэнцыя «Эдвард Вайніловіч — шляхціц, грамадзянін, каталік», арганізаваная мінскай каталіцкай парафіяй Святога Сымона і Святой Алены, Польскім інстытутам у Мінску, гісторыка-культурнай установай «Палоніка-Літуаніка». На канферэнцыі з дакладамі выступілі ксёндз Уладзіслаў Завальнюк, пасол Польшчы ў Беларусі Генрык Літвін, Аляксандр Стральцоў-Карвацкі (Беларусь), Зміцер Яцкевіч (Беларусь), [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|Аляксандр Смалянчук]] (Беларусь), [[Раман Юркоўскі]] (Польшча), [[Дарыуш Шпопер]] (Польшча), [[Алег Юр'евіч Латышонак|Алег Латышонак]] (Польшча) і [[Уладзімір Мікалаевіч Дзянісаў|Уладзімір Дзянісаў]] (Беларусь). Даслалі свае артыкулы Аляксандр Ільін (Беларусь) і [[Анатоль Пятровіч Грыцкевіч|Анатоль Грыцкевіч]] (Беларусь). Прысутнічаў і [[Адам Мальдзіс]]. У 2009 г. па беларускім тэлеканале «ОНТ» у рамках дакументальна-пазнавальнага цыкла «Обратный отсчет» была паказана перадача «Адваротны адлік. Гісторыя замахаў на Чырвоны касцёл» (рэжысёр Уладзімір Арлоў). У 2011 г. на беларускім тэлеканале [[Беларусь 2|«ЛАД»]] у рамках цыкла пазнавальных перадач «Новыя падарожжы дылетанта» (вядучы перадачы [[Юрый Уладзіміравіч Жыгамонт]]), што распавядае пра гісторыю населеных пунктаў Беларусі і насельнікаў, была паказана серыя пра [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|вёску Савічы]] ([[Капыльскі раён]]), род Вайніловічаў і Эдварда Вайніловіча. У 2011 г. на беларускім тэлеканале [[Беларусь 2|«ЛАД»]] у рамках цыкла пазнавальных перадач «Лабірынты» (вядучы перадачы Аляксандр Матафонаў) быў паказаны пазнавальна-дакументальны фільм «Лабірынты: Эдвард Вайніловіч». У фільме прымалі ўдзел беларускія гісторыкі Мікола Нікалаеў і [[Уладзімір Мікалаевіч Дзянісаў|Уладзімір Дзянісаў]]. [[2 лістапада]] [[2010]] г. рашэннем Капыльскага раённага савета дэпутатаў адна з новых вуліц у [[горад Капыль|горадзе Капылі]] была названа вуліцай Вайніловіча ў гонар Эдварда Вайніловіча<ref>[http://kurjer.info/2010/11/16/v-kopyle-poyavilis-ulicy-vojnilovicha-i-adama-rusaka/ В Копыле появились улицы Войниловича и Адама Русака]</ref>. [[File:Gizela Chmielewska - Minsk - Dom Wankowiczau - 17 may 2013.ogv|thumb|Выступленне (па-польску) Гізэлі Хмялеўскай аб Эдвардзе Вайніловічу на прэзентацыі кнігі «Ваньковічы» у [[Дом Ваньковічаў|Доме Ваньковічаў]] у Мінску. 17 мая 2013 г.]] [[Гізэля Хмялеўская]], жыхарка [[Горад Быдгашч|Быдгашча]] і журналістка выдання «Gazeta Pomorska», зрабіла вялікую працу па вывучэнні біяграфіі Эдварда Вайніловіча. Вынікам яе даследаванняў сталі публікацыі артыкулаў у польскай прэсе, а пасля напісанне кнігі аб Вайніловічу [http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20110120/ALBUMY01/859417732]. [[18 чэрвеня]] [[2008]] г. у Быдгашчы ў 80-ую гадавіну смерці Эдварда Вайніловіча Гізэля Хмялеўская і яе муж Багдан Хмялеўскі арганізавалі выстаўку «Cierń Kresowy» («Ускраінны цярноўнік») у «Аўтарскай галерэі» Яна Каі і Яцэка Салінскага. Было выкарыстана шмат прадметаў з «кабінета Вайніловічаў» («старажытная італьянская шафка»), які быў вывезены Вайніловічамі з [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічаў]] у Быдгашч і які зараз захоўваецца ў акруговым музеі ў Быдгашчы. [[22 студзеня]] [[2011]] г. у [[Горад Быдгашч|Быдгашчы]] ў акруговым музеі адбылася прэзентацыя кнігі пра Эдварда Вайніловіча «Ускраінны цярноўнік. Аповесць пра Эдварда Вайніловіча і яго сям’ю» («Cierń Kresowy. Opowieść o Edwardzie Woyniłłowiczu i jego rodzinie», 2011), першага грунтоўнага і ўсеахопнага апісання біяграфіі Эдварда Вайніловіча і яго сям’і, якую напісала па-польску Гізэля Хмялеўская [http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/tngallery?Site=PO&Date=20110122&Category=GALERIA&Artno=165614444&Ref=PH]. 18—19 мая 2011 г. у [[Горад Мінск|Мінску]] [[Гізэля Хмялеўская]] прэзентавала сваю кнігу «Ускраінны цярноўнік. Аповесць пра Эдварда Вайніловіча і яго сям’ю» (2011). У арганізацыі прэзентацыі прымалі ўдзел [[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены]], [[Дом Ваньковічаў|філіял Нацыянальнага мастацкага музея «Дом Ваньковічаў. Культура і мастацтва першай паловы XIX века»]], Польскі інстытут у Мінску [http://www.artmuseum.by/ru/news/2011/den-muzeev-v-dome-vankovichej] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110830152348/http://www.artmuseum.by/ru/news/2011/den-muzeev-v-dome-vankovichej |date=30 жніўня 2011 }}. [[16 чэрвеня]] [[2012]] г. у [[Горад Быдгашч|Быдгашчы]] пры ўдзеле Гізелі Хмялеўскай быў урачыста адкрыты сквер імя Эдварда Вайніловіча, які знаходзіцца на збегу вуліц Хадкевіча і Сулкоўскага каля дома былога т.зв. «Ускраіннага інтэрната». Аб постаці і драматычным лёсе Эдварда Вайніловіча распавяла [[Гізэля Хмялеўская]][http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20120528/BYDGOSZCZ01/120529148]. 9 снежня 2015 г. у Мінску ў Доме Ваньковічаў [[Гізэля Хмялеўская]] прэзентавала пераклад на беларускую мову сваёй кнігі «Церні крэсаў. Аповесць пра Эдварда Вайніловіча і яго сям’ю» (2015). У арганізацыі прэзентацыі прымалі ўдзел [[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены]], [[Дом Ваньковічаў|філіял Нацыянальнага мастацкага музея «Дом Ваньковічаў. Культура і мастацтва першай паловы XIX века»]], Польскі інстытут у Мінску [http://www.artmuseum.by/ru/news/2011/den-muzeev-v-dome-vankovichej] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110830152348/http://www.artmuseum.by/ru/news/2011/den-muzeev-v-dome-vankovichej |date=30 жніўня 2011 }}<ref>''Шчэрбачэвіч, Н.'' [http://zviazda.by/be/news/20151215/1450132072-na-belaruskuyu-movu-perakladzena-kniga-pra-edvarda-vaynilovicha На беларускую мову перакладзена кніга пра Эдварда Вайніловіча]; [http://www.instpol.by/news/Minioneprojekty/714.html Прэзентацыя кнігі Гізэлі Хмялеўскай «Церні крэсаў»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160113063143/http://instpol.by/news/Minioneprojekty/714.html |date=13 студзеня 2016 }}</ref>. У чэрвені 2017 г. Мінгарвыканкам падтрымаў ініцыятыву аб прысваенні скверу за Чырвоным касцёлам імя Эдварда Вайніловіча<ref>[https://www.sb.by/articles/edinoglasno.html sb.by]</ref>. == Творы == * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Edward_Woynillowicz_-_Kolo_Polskie_-_Kuryer_Litewski_1906_nr_80_s_2.jpg Koło Polskie] // [[Kurier Litewski (1905)|Kurjer Litewski]]. — 1906. — № 80. * Głos ziemianina // [[Słowo (1922)|Słowo]]. — 1922. — № 27, 32. * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Slowo_-_1927,_nr_96_Edward_Woynillowicz_article_-_p_3.jpg Granice Polski w 1771-m i w 1920-m roku (I)] // [[Słowo (1922)|Słowo]]. — 1927. — № 96. (не вельмі якасны пераклад на беларускую мову: [http://palityka.org/wp-content/uploads/2015/03/210_Vainilovich.pdf «Межы Польшчы ў 1771 і 1920 гадах»]) * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Slowo_-_1927,_nr_97_Edward_Woynillowicz_article_-_p_3.jpg Granice Polski w 1771-m i w 1920-m roku (II)] // [[Słowo (1922)|Słowo]]. — 1927. — № 97. * Wspomnienia. 1847—1928. — cz. 1. — Wilno, 1931. {{ref-pl}} (альбо [http://pawet.net/files/woynillowicz.pdf Воспоминания: Пер. с польск. / Общ. ред. В. Завальнюка], Минск 2007 {{ref-ru}}) == Зноскі == {{reflist|3}} == Літаратура == :* ''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia. 1847—1928 / E. Woyniłłowicz. — Wilno : Józef Zawadzki, 1931. — Cz. 1. — 368 s. :* ''Войнилович, Э.'' [http://pawet.net/files/woynillowicz.pdf Воспоминания / Э. Войниллович; пер. с польск., общ. ред. В. Завальнюка.] — Мн.: Издание Минской римо-католической парафии св. Симона и Елены, 2007. — 380 с. — 250 экз. :* ''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia. 1847—1928 / E. Woyniłłowicz. — Szczęsne ; Warszawa : KIinika Języka, Lucyna Aninowska-Maciejewska, 2016. — Cz. 1. — Wyd. 2. — 404 s. :* ''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia. 1847—1928 / E. Woyniłłowicz. — Szczęsne ; Warszawa : KIinika Języka, Lucyna Aninowska-Maciejewska, 2016. — Cz. 2. — 341 s. * Адрес-календарь сельскохозяйственных обществ (По данным 1902 года) / Департ. земледелия Мин. земледелия и гос. имуществ. — СПб : Тип. М. Меркушева, 1902. — 238 с. * Ваньковичи / Департамент по архивам и делопроизводству Министерства юстиции Республики Беларусь [и др.]; сост.: Н. А. Голубева, Н. М. Усова, Л. В. Языкович; под научной редакцией В. И. Прокопцова. — Минск : БелЭн, 2012. — 442 с. * Гісторыя Беларусі : у 6 т. / А. Вабішчэвіч [і інш.]; рэдкал. М. Касцюк (гал. рэд.) і інш. — Мінск : Экаперспектыва, 2007. — Т. 5. Беларусь у 1917—1945 гг. — 613 с. * [[Анатоль Пятровіч Грыцкевіч|''Грыцкевіч, А.'']] Беларуская шляхта / А. Грыцкевіч // Спадчына. — 1993. № 1. — С. 11—16. * [https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/07/29lip-6.indd_.pdf Зерні дабра і праўды. Як сёння працягваюцца традыцыі Эдварда Вайніловіча?] // Звязда. — 2015. — 29 ліпеня. — С. 4. * История России. XX век: в 2-х т. / отв.ред. А. Б. Зубов. — Москва : АСТ, 2009. — Т. I. 1894—1939 гг. — 1024 с. * ''Ладысеў, У. Ф.'' На пераломе эпох: станаўленне беларускай дзяржаўнасці (1917—1920 гг.) / У. Ф. Ладысеў, П. І. Брыгадзін. — Мінск : БДУ, 1999. — 128 с. * [[Памятная кніжка|Памятныя кніжкі]] Мінскай губерні за 1887—1917 гады. * ''Раюк, А.Р.'' [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/251512/1/Раюк_НТ_%202020_%20Истор_Ч.2-178-184.pdf Беларускі палітычны кансерватызм канца XIX – пачатку XX ст.] / А.Р. Раюк // Научные труды Респ. ин-та высш. школы. Истор. и псих.-пед. науки : сб. науч. ст.: в 3 ч. / РИВШ ; редкол. : В.А. Гайсёнок [и др.]. — Минск : РИВШ, 2020. — Вып. 20. — Ч. 2. — С. 178—184. * ''Раюк, А.Р.'' [http://imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_30.pdf «Народ лесу»: абагульнены этнастэрэатып аб беларусах і Беларусі канца XVIII — пачатку XX ст.] / А. Р. Раюк // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; навук. рэд. А. І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2021. — Вып. 30. — С. 295—301. * ''Раюк, А.Р.'' [http://imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_27.pdf Статус Беларусі ў свядомасці мясцовых каталіцкіх дваран-кансерватараў канца XIX — пачатку XX ст.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220313194032/https://www.imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_27.pdf |date=13 сакавіка 2022 }} / А.Р. Раюк // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; навук. рэд. А. І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2020. — Вып. 27. — С. 337—342. * ''Раюк, А.Р.'' [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/272358/1/Раюк_НТ_21_Ч.2_V-201-209.pdf Узнікненне і заняпад Краёвай партыі Літвы і Беларусі (1907–1908)] / А.Р. Раюк // Научные труды Респ. ин-та высш. школы. Истор. и псих.-пед. науки : сб. науч. ст.: в 4 ч. / РИВШ ; редкол. : В.А. Гайсёнок [и др.]. — Минск : РИВШ, 2021. — Вып. 21. — Ч. 2. — С. 201—209. * ''Раюк, А.Р.'' [http://imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_26.pdf Чэшскі вопыт адраджэння ў асэнсаванні каталіцкіх дваран-кансерватараў Беларусі ў канцы ХІХ – пачатку ХХ ст.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220313193951/https://www.imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_26.pdf |date=13 сакавіка 2022 }} / А.Р. Раюк // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі ; навук. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск : Права і эканоміка, 2019. — Вып. 26. — С. 307—312. * [[Сяргей Аляксандравіч Рыбчонак|''Рыбчонак, С.'']] Вайніловічы гербу «Сыракомля» / С. Рыбчонак // Гербоўнік беларускай шляхты / Д. Мацвейчык [і інш.]. — Мінск : Беларусь, 2014. — Т. 3. — С. 28—30. * [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|''Смалянчук, А. Ф.'']] Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 — люты 1917 г. / А. Ф. Смалянчук. — СПб. : Неўскі прасцяг, 2004. — 406 с. * [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|''Смалянчук, А. Ф.'']] Раман Скірмунт (1868—1939): Жыццяпіс грамадзяніна Краю / А.Ф. Смалянчук. — Мн.: Выдавец Зміцер Колас, 2018. — 700 с. * [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|''Смалянчук, А.'']] Эдвард Вайніловіч у Дзяржаўнай Радзе (1906—1909): дзейнасць дзеля краю / А. Смалянчук // Эдвард Вайніловіч — зямянін, грамадзянін, каталік : матэрыялы беларуска-польскай навук. канф., Мінск, 14 лют. 2009 г. / Гісторыка-культурная ўстанова «Палоніка-Літуаніка»; Польскі інстытут у Мінску. — Мінск, 2009. — С. 13—23. * Списки лиц, владеющих в Минской губернии имуществом и имеющих право участвовать в земских избирательных собраниях для выбора гласных на трехлетие с 1911 г. — Минск: Минская губ. типография, 1911. * Список землевладельцев Минской губернии за 1876 год / Изд. Минск. губернск. статист. комитета. — Минск: Тип. губ. правления, 1877. — 187 с. * ''Хмялеўская, Г.'' Церні Крэсаў = Cierń Kresowy : аповесць пра Эдварда Вайніловіча і яго сям’ю : пераклад з польскай мовы / Гізэля Хмялеўская. — Мінск : [[Віктар Уладзіміравіч Хурсік|Віктар Хурсік]], 2015. — 372 с. * [[Захар Шыбека|''Шыбека, З.'']] Нарыс гісторыі Беларусі (1795—2002) / З. Шыбека. — Мінск : Энцыклапедыкс, 2003. — 490 с. * ''Яцкевіч, З.'' Радавод Эдварда Вайніловіча / З. Яцкевіч // Эдвард Вайніловіч — зямянін, грамадзянін, каталік : матэрыялы беларуска-польскай навук. канф., Мінск, 14 лют. 2009 г. — Мінск: Гісторыка-культурная ўстанова «Палоніка-Літуаніка»; Польскі інстытут у Мінску, 2009. — С. 8—12. * ''Brzoza, Cz.'' Skirmunt Roman / Cz. Brzoza, K. Stepan // Polski Słownik Biograficzny. — Warszawa etc.: Ossolineum, 1998. — T. XXXVIII/2. — Zesz. 157: Skimbrowicz Hipolit — Skowroński Ignacy. — S. 184—187. * [[Ян Булгак|''Bułhak, J.'']] Kraj lat dziecinnych / J. Bułhak. — Gdynia : ASP Rymsza, 2003. — 287 s. * [[Станіслаў Мацкевіч|''Cat (Stanisław Mackiewicz).'']] Ostatni bojar białoruski / Cat // Słowo. — 1927. — № 96. — S. 1. * ''Chmielewska, G.'' Cierń Kresowy. Opowieść o Edwardzie Woyniłłowiczu i jego rodzinie / G. Chmielewska. — Łomianki : LTW, 2011. — 369 s. * [[Марыя Чапская|''Czapska, M.'']] Florian Czarnyszewicz // Ostatnie odwiedziny i inne szkice / M. Czapska. — Warszawa : Więź, 2006. — S. 164—171. * ''Gierowska-Kałłaur, J.'' Zarząd cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 — 9 września 1920) / J. Gierowska-Kałłaur. — Warszawa : Neriton, 2003. — 455 s. * [[Чэслаў Янкоўскі|''Jankowski, Cz.'']] [http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=32038 W ciągu dwóch lat… : Przyczynek do dziejów prasy polskiej na Litwie]{{Недаступная спасылка}} / Cz. Jankowski. — Warszawa-Kraków : Druk. W.L. Anczyca, 1908. — 201 s. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R''.]] [https://www.bazhum.muzhp.pl/media/files/Echa_Przeszlosci/Echa_Przeszlosci-r2007-t8/Echa_Przeszlosci-r2007-t8-s209-220/Echa_Przeszlosci-r2007-t8-s209-220.pdf Listy Edwarda Woyniłłowicza do Mariana Zdziechowskiego z lat 1905—1928, Cz. I.] / R. Jurkowski // Echa Przeszłości. — Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2007. — nr VIII. — S. 209—220. — ISSN 1509-9873. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Polacy-mińszczanie z kręgu Mińskiego Towarzystwa Rolniczego / R. Jurkowski // Знакамітыя мінчане : Матэрыялы VI Беларуска-польскай навук. канф., Мінск, 9 лістап. 2005 г. / Бел. дзярж. пед. ун-т імя М. Танка; рэдкал. А. Вялікі [і інш.]; навук. рэд. А. Вялікі і З. Вінніцкі. — Мінск: БДПУ, 2005. — С. 80—108. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Rada Polska Ziemi Mińskiej wobec I Korpusu polskiego gen. J. Dowbór-Muśnickiego / R. Jurkowski // Знакамітыя мінчане: Матэрыялы Беларуска-польскай навук. канф., Мінск, 9 ліст. 2006 г. / Польскі Ін-т у Мінску; рэдкал. А. Вялікі [і інш.]; навук. рэд. А. Вялікі і З. Вінніцкі. — Мінск: Польскі Ін-т у Мінску, 2007. — С. 65—81. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Sukcesy i porażki. Ziemiaństwo polskie Ziem Zabranych w wyborach do Dumy Państwowej i Rady Państwa 1906—1913 / R. Jurkowski. — Olsztyn: WUWM Olsztyn, 2009. — 550 s. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Ziemia ojczysta, Mińszczyna i lud białoruski we «Wspomnieniach» Edwarda Woyniłłowicza / R. Jurkowski // Знакамітыя мінчане. Мінск і Міншчына ў літаратурных творах на рубяжы XIX—XX стст.: Матэрыялы VI Беларуска-польскай навук. канф., Мінск, 27 крас. 2010 г. / Польскі Ін-т у Мінску; рэдкал. А. Вялікі [і інш.]; навук. рэд. А. Вялікі і З. Вінніцкі. — Мінск: В. Хурсік, 2011. — С. 31—52. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Ziemiaństwo polskie Kresów Północno-Wschodnich 1864—1904. Działalność społeczno-gospodarcza / R. Jurkowski. — Warszawa : Przegląd Wschodni, 2001. — 606 s. * Komitet uczczenia pamięci Edwarda Woyniłłowicza // Słowo. — 1929. — № 119. — S. 3. * [[Іпаліт Корвін-Мілеўскі|''Korwin-Milewski, H.'']] Siedemdziesiąt lat wspomnień (1855—1925) / H. Korwin-Milewski. — Poznań : 1930, Jan Jachowski. — 600 s. * [[Аляксандр Робертавіч Лядніцкі|''Lednicki, A.'']] Ostatni z rodu. Śp. Edward Woyniłłowicz / A. Lednicki // Świat. — 1928. — № 26. — S. 7. * [[Вацлаў Лядніцкі|''Lednicki, W.'']] Pamiętniki : w 2 t. / W. Lednicki. — Londyn : B. Swiderski, 1963. — T. 1. — 656 s. * [[Марыя Малгажата Радзівіл|''Potocka z Radziwiłłów, M.M.'']] Z moich wspomnień / M.M. Potocka z Radziwiłłów. — Łomianki : LTW, 2010. — 316 s. * ''Rodkiewicz, W.'' Russian Nationality Policy in the Western Provinces of the Empire (1863—1905) / W. Rodkiewicz. — Lublin: Scientific Society of Lublin, 1998. — 257 s. * [[Дарыуш Шпопер|''Szpoper, D.'']] Edward Woyniłłowicz i Mińskie Towarzystwo Rolnicze — przyczynek do dziejów polskiej myśli politycznej w Cesarstwie Rosyjskim do 1914 roku] / D. Szpoper // Эдвард Вайніловіч — зямянін, грамадзянін, каталік : матэрыялы беларуска-польскай навук. канф., Мінск, 14 лют. 2009 г. / Гісторыка-культурная ўстанова «Палоніка-Літуаніка»; Польскі інстытут у Мінску. — Мінск, 2009. — С. 28—42. (альбо тое самае: ''Szpoper, D.'' [http://www.law.umk.pl/upload/Studia%20Iuridica%20Toruniensia/SIT_5_02_Dariusz%20Szpoper.pdf Edward Woyniłłowicz i Mińskie Towarzystwo Rolnicze — przyczynek do dziejów polskiej myśli politycznej w Cesarstwie Rosyjskim do 1914 roku] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305143450/http://www.law.umk.pl/upload/Studia%20Iuridica%20Toruniensia/SIT_5_02_Dariusz%20Szpoper.pdf |date=5 сакавіка 2016 }} / D. Szpoper // STUDIA IURIDICA TORUNIENSIA. — Т.V. [Электронны рэсурс]) * [[Дарыуш Шпопер|''Szpoper, D.'']] Gente Lithuana, Natione Lithuana. Myśl polityczna i działalność Konstancji Skirmuntt (1851—1934) / D. Szpoper. — Gdańsk : Arche, 2009. — 487 s. * [[Дарыуш Шпопер|''Szpoper, D.'']] Sukcesorzy Wielkiego Księstwa. Myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1904—1939 / D. Szpoper. — Gdańsk : Arche, 1999. — 357 s. * ''Tarasiuk, D.'' Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905—1918 / D. Tarasiuk. — Lublin : Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007. — 211 s. * [[Марыян Здзяхоўскі|''Zdziechowski, M.'']] Edward Woyniłłowicz w ostatnich latach swego życia. Tragedja kresów / M. Zdziechowski // Widmo przyszłości : szkice historyczno-publicystyczne / M. Zdziechowski. — Wilno : Grafika, 1939. — S. 57—85. * ''Ż.A.'' [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Edward_Woynillowicz_-_prezes_MTR_-_Kuryer_Litewski_1907_nr_60_s_2_c.jpg#.7B.7Bint:filedesc.7D.7D Listy z Białejrusi. Mińsk, 12 marca (I)] / A.Ż. // [[Kurier Litewski (1905)|Kuryer Litewski]]. — 1907. — № 60. — С. 2. == Знешнія спасылкі == {{Commonscat|Edward Woyniłłowicz}} * [http://budzma.org/news/ehdvard-vaynilovich-zyamyanin-hramadzyanin-katalik.html Эдвард Вайніловіч] на ''Будзьма.org'' * ''Арлоў, У.'' [http://www.svaboda.org/content/transcript/755175.html Эдвард Вайніловіч.] ''Радыё Свабода'' — Праграма «Імёны Свабоды». * [http://kurjer.info/2010/11/16/v-kopyle-poyavilis-ulicy-vojnilovicha-i-adama-rusaka/ В Копыле появились улицы Войниловича и Адама Русака] // kurjer.info * ''Завальнюк, У.'' [http://www.zbsb.org/n2/783.shtml Шукаем нашчадкаў роду Вайніловічаў.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20081008033953/http://www.zbsb.org/n2/783.shtml |date=8 кастрычніка 2008 }} Згуртаванне Беларусаў Свету Бацькаўшчына. * [http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20110120/ALBUMY01/859417732 Cierń Kresowy czyli Edward Woyniłłowicz jakiego nie znamy] // Gazeta Pomorska [Электронны рэсурс]. — 20 студзеня 2011 г. * [http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/tngallery?Site=PO&Date=20110122&Category=GALERIA&Artno=165614444&Ref=PH Promocja książki Gizeli Chmielewskiej] // Gazeta Pomorska [Электронны рэсурс]. — 21 студзеня 2011 г. * [http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20120528/BYDGOSZCZ01/120529148 16 czerwca zostanie uroczyście odsłoniony skwer im. Edwarda Woyniłłowicza] // Gazeta Pomorska [Электронны рэсурс]. — 28 мая 2012 г. * ''Шчэрбачэвіч, Н.'' [http://zviazda.by/be/news/20150729/1438117937-yak-syonnya-pracyagvayucca-tradycyi-edvarda-vaynilovicha Як сёння працягваюцца традыцыі Эдварда Вайніловіча?] // zviazda.by * ''Шчэрбачэвіч, Н.'' [http://zviazda.by/be/news/20151215/1450132072-na-belaruskuyu-movu-perakladzena-kniga-pra-edvarda-vaynilovicha На беларускую мову перакладзена кніга пра Эдварда Вайніловіча] // zviazda.by * ''Jurkowski, R.'' [http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Echa_Przeszlosci/Echa_Przeszlosci-r2012-t13/Echa_Przeszlosci-r2012-t13-s377-402/Echa_Przeszlosci-r2012-t13-s377-402.pdf O pożytkach i szkodach płynących z pisania i czytania "opowieści biograficznych" lub "opowieści dokumentarnych" : garść refleksji przy lekturze książki Gizeli Chmielewskiej "Cierń kresowy" : opowieść o Edwardzie Woyniłłowiczu i jego rodzinie", Łomianki 2010 : recenzja] {{Выдатны артыкул|Асоба}} {{Артыкул года|2013}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Вайніловіч Эдвард Адамавіч}} [[Катэгорыя:Вайніловічы|Эдвард Адамавіч]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Слуцкай гімназіі]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Санкт-Пецярбургскага тэхналагічнага інстытута]] [[Катэгорыя:Краёўцы]] [[Катэгорыя:Палітыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Члены Дзяржаўнага савета Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Прадпрымальнікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Прадпрымальнікі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Члены Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] [[Катэгорыя:Члены Віцебскага таварыства сельскай гаспадаркі]] [[Катэгорыя:Члены Віленскага таварыства сельскай гаспадаркі]] [[Катэгорыя:Члены Рады Беларускай Народнай Рэспублікі]] [[Катэгорыя:Мецэнаты Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Мецэнаты Беларусі]] [[Катэгорыя:Калежскія саветнікі]] lle9mf8upqu8ns50c7hy8owiqqjfk84 Аканіца 0 42999 4194412 2072421 2022-08-26T02:48:28Z DobryBrat 5701 выкарыстанне wikitext text/x-wiki [[Выява:Nowoberezowo - House 04.jpg|thumb|Хата з аканіцамі]] '''Аканіца''' — прыстасаванне для зачынення аконнага праёму. Узнікла пры ўдасканаленні засаўкі для затрымання цяпла ў дамах з незашклёнымі вокнамі. Пазней, калі пачалі рабіць вялікія вокны, аздобленыя ліштвамі, з’явіліся аканіцы на «[[бягун|бегунах]]» або «пятках» (спецыяльных шынах у ніжнім і верхнім краях аканіц, на якіх яна паварочвалася), з [[16 ст.]] пашырыліся аканіцы на металічных завесах. Аканіцы аздабляліся<ref>Напр. на беларускім Палессі найбольш з разьбой (лісце, вінаградныя гронкі, кветкі, міфа-казачныя знакі).</ref>. Аканіцы зачынялі ўзімку ў маразы, улетку ў спякоту, а таксама калі з’яжджалі надоўга. Цяпер аканіцы ў асноўным маюць дэкаратыўны характар, хаця фактычна могуць выконваць сваю першасную функцыю, бо цеплааддча зашклёнага акна закрытага аканіцай значна памяншаецца. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/МКЭ-ГанцКМ|Аканіца}} [[Катэгорыя:Архітэктурныя элементы]] [[Катэгорыя:Будаўнічыя элементы і канструкцыі]] loak3pf1c1vao9xkqjjpqxut9o5xrw8 4194477 4194412 2022-08-26T06:23:36Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Выява:Nowoberezowo - House 04.jpg|thumb|Хата з аканіцамі]] '''Аканіца''' — прыстасаванне для зачынення аконнага праёму. Узнікла пры ўдасканаленні засаўкі для затрымання цяпла ў дамах з незашклёнымі вокнамі. Пазней, калі пачалі рабіць вялікія вокны, аздобленыя ліштвамі, з’явіліся аканіцы на «[[бягун|бегунах]]» або «пятках» (спецыяльных шынах у ніжнім і верхнім краях аканіц, на якіх яна паварочвалася), з [[16 ст.]] пашырыліся аканіцы на металічных завесах. Аканіцы аздабляліся<ref>Напр. на беларускім Палессі найбольш з разьбой (лісце, вінаградныя гронкі, кветкі, міфа-казачныя знакі).</ref>. Аканіцы зачынялі ўзімку ў маразы, улетку ў спякоту, а таксама калі з’яжджалі надоўга. Цяпер аканіцы ў асноўным маюць дэкаратыўны характар, хаця фактычна могуць выконваць сваю першасную функцыю, бо цеплааддача зашклёнага акна, закрытага аканіцай, значна памяншаецца. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/МКЭ-ГанцКМ|Аканіца}} [[Катэгорыя:Архітэктурныя элементы]] [[Катэгорыя:Будаўнічыя элементы і канструкцыі]] 6nro2xee68wmi19erbgq4vn3bdayz4x Ненцы 0 43404 4194398 4137119 2022-08-25T21:17:54Z Frantishak 22737 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Этнічная група| group = Ненцы <br /> (''ненэй ненэче'') | image = [[Выява:Nenets people near Dudinka (Ru200008050079).jpg|300px]] | caption = <div style="background-color:#fee8ab"><small> | poptime = 44 640 ([[2010]] г.) | popplace = [[Расія]] | langs = [[ненецкая мова|ненецкая]] | rels = [[Праваслаўе]], [[Анімізм|анімістычныя культы]], [[шаманізм]] | related = [[нганасаны]], [[селькупы]], [[энцы]] }} '''Не́нцы''' (саманазва: ''ненэй ненэче'', літаральна «сапраўдныя людзі») — [[самадыйскія народы|самадыйскі народ]], які насяляе [[Еўразія|еўразійскае]] ўзбярэжжа [[Паўночны Ледавіты акіян|Паўночнага Ледавітага акіяна]] ад [[Кольскі паўвостраў|Кольскага паўвострава]] да [[Паўвостраў Таймыр|Таймыра]] ([[Расія]]). Падзяляюцца на дзве буйныя [[этнаграфія|этнаграфічныя]] групы [[тундра]]вых ненцаў, якія складаюць большасць, і [[лес|лясных]] ненцаў, што насяляюць [[Рака Об|обска]]-[[Рака Енісей|енісейскі]] водападзел. Часам вылучаюць групу колвінскіх ненцаў на поўначы [[Еўропа|Еўрапейскай]] Расіі, прадстаўнікі якой змяшаліся з іншаэтнічным насельніцтвам і размаўляюць на [[Комі-зыранская мова|комі-зыранскай мове]]<ref>[http://vorkutainfo.com/nency.php Происхождение ненцев] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150509213113/http://vorkutainfo.com/nency.php |date=9 мая 2015 }}</ref>. Агульная колькасць у Расіі ([[2010]] г.) — 44 640 чал. == Паходжанне == Даследчыкі звязваюць паходжанне ненцаў і іншых [[самадыйскія народы|самадыйцаў]] з [[Кулайская археалагічная культура|Кулайская археалагічнай культурай]], што ў сярэдзіне 1 тысячагоддзя да н. э. — сярэдзіне 1 тысячагоддзя н. э. займала паўднёвую частку [[тайга|таёжнай]] зоны Заходняй [[Сібір]]ы<ref>[http://history.novosibdom.ru/node/44 Кулайская культура (эпоха раннего железного века)]</ref>. Адтуль у [[3 стагоддзе да н.э.|III]] — [[2 стагоддзе да н.э.|II]] стст. да н. э. самадыйцы перасяліліся на поўнач па [[рака Об|рацэ Об]], на захад — сярэднюю плынь [[Рака Іртыш|ракі Іртыш]] і на поўдзень — да [[Саяны|Саянскіх гор]]. У першыя стагоддзі да н. э. пад ціскам [[гуны|гунаў]] частка самадыйцаў сярэдняй плыні Іртыша адступіла у лясную паласу [[Еўропа|еўрапейскай]] поўначы, даўшы пачатак еўрапейскім ненцам<ref>Васильев В. И. Ненцы // Народы России:Энциклопедия. — М.: Научное издательство Большая Российская Энциклопедия, 1994. С. 250</ref>. [[Генетыка|Генетычныя]] даследаванні паказалі спадчынную блізкасць ненцаў да [[нганасаны|нганасанаў]], [[селькупы|селькупаў]], а таксама [[мансі]] і [[далганы|далганаў]]<ref>[http://www.ebc.ee/EVOLUTSIOON/publications/Tambets2004.pdf The Western and Eastern Roots of the Saami—the Story of Genetic «Outliers» Told by Mitochondrial DNA and Y Chromosomes] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20110720123109/http://www.ebc.ee/EVOLUTSIOON/publications/Tambets2004.pdf |date=20 ліпеня 2011 }}</ref>. == Гісторыя == [[File:Samoyèdes (Description de l'Univers, t. 1, pl. 104).jpg|thumb|left|«Самаеды», кніжная гравюра ў [[Парыж]]скім выданні [[1683]] г.]] Ненцы пад назвай ''самоядь'' упершыню ўзгадваюцца ў «[[Аповесць мінулых часоў|Аповесці мінулых часоў]]» пад [[1096]] г. у сувязі з вандроўкай [[Горад Вялікі Ноўгарад|наўгародцаў]] да [[мансі|вуграў]]<ref>[http://www.abc-people.com/typework/literature/rus/povest-txt.htm ПОВЕСТЬ ВРЕМЕННЫХ ЛЕТ]</ref>. У [[13 стагоддзе|XIII]] ст. звесткі пра самаедаў з'явіліся ў «[[гісторыя|Гісторыі]] [[манголы|манголаў]]» [[Джавані дэ Плана Карпіні|Плана Карпіні]]. Яны называліся сярод народаў, падпарадкаваных манголамі. ''«А гэтыя людзі, — паведамляў аўтар, — як кажуць, жывуць толькі паляваннем, намёты і вопратка іх таксама зроблены са скур звяроў»''<ref>Цыт.: [http://www.hist.msu.ru/ER/Etext/carpini.htm ДЖИОВАННИ ДЕЛЬ ПЛАНО КАРПИНИ. ИСТОРИЯ МОНГАЛОВ]</ref>. Ужо ў канцы [[12 стагоддзе|XII]] ст. наўгародцы кантралявалі землі [[Еўропа|еўрапейскіх]] ненцаў, а таксама нізоўі [[Рака Об|Обі]]. У [[1499]] г. [[Вялікае Княства Маскоўскае|Маскоўская дзяржава]] заснавала ў нізоўях [[Рака Пячора|Пячоры]] [[крэпасць]] Пустазёрск, дзе гандлявалі і выплочвалі [[ясак]] каля 2 тысяч ненцаў. Да сярэдзіны [[17 стагоддзе|XVII]] ст. [[Расія]] падначаліла ўсе ненецкія тэрыторыі, а іх насельнікі былі абкладзены данінай. [[Рускія]] [[сяляне]] перасяляліся з [[Рака Паўночная Дзвіна|Паўночнай Дзвіны]] да Пячоры і Обі. У адказ на гэта ўзімку [[1662]]—[[1663]] гг. ненцы паднялі паўстанне і спалілі Пустазёрск<ref>[http://sergeytsvetkov.livejournal.com/233347.html Забытые истории: Ненцы]</ref>. Адначасова пачаўся іх рух на ўсход, дзе яны сутыкнуліся з [[энцы|энцамі]] і [[нганасаны|нганасанамі]]. Канчаткова мяжа паміж гэтымі паўночнымі народамі ўсталявалася толькі ў [[1850]] г. У апошняй трэці [[19 стагоддзе|XIX]] ст. для спынення зямельных дамаганняў з боку [[Нарвегія|Нарвегіі]] расійскі ўрад заахвочваў перасяленне ненцаў на [[Новая Зямля|Новую Зямлю]] і іншыя [[востраў|астравы]] [[Паўночны Ледавіты акіян|Паўночнага Ледавітага акіяна]]. Пасля ўсталявання [[СССР|савецкай]] улады былі прадпрыняты захады для рэфармавання традыцыйнага ненецкага ладу жыцця. У [[1926]] г. арганізаваны родавыя саветы як тэрытарыяльныя органы, адказныя за правядзенне дзяржаўнай палітыкі. У [[1929]]—[[1930]] гг. створаны [[Ненецкая аўтаномная акруга]] і [[Ямала-Ненецкая аўтаномная акруга]]. У [[1930]] г. замест пагардлівай рускай назвы «самоеды» і назваў розных родаў была ўведзена агульная назва «ненцы». Пачалося сталае [[навука|навуковае]] вывучэнне нянецкага [[фальклор]]а і гісторыі. Найбольш важнымі рэформамі сталі [[калектывізацыя]], якая працягвалася з [[1929]] г. да [[1950]] г.<ref>[http://lib7.com/narody-sibiri/1678-nentsy-posle-oktjabrskoj-revoljutsii.html Ненцы после Октябрьской революции] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160313131334/http://lib7.com/narody-sibiri/1678-nentsy-posle-oktjabrskoj-revoljutsii.html |date=13 сакавіка 2016 }}</ref> і суправаджалася стварэннем аселай базы для аленяводаў-качэўнікаў, а таксама стварэнне школ-інтэрнатаў, дзе маглі навучацца дзеці жыхароў [[тундра|тундры]]. Рэфармаванне мела як станоўчыя, так і рэзка негатыўныя наступствы, паколькі разам з паляпшэннем умоў жыцця тубыльцаў і фарміраваннем нацыянальнай інтэлігенцыі прывяло да рэпрэсій і гвалтоўнага вынішчэння іх [[культура|культурных]] здабыткаў. Адмоўны ўплыў таксама прасочваўся ў пазнейшы перыяд, калі для здабычы [[Карысныя выкапні|карысных выкапняў]] ненцаў пазбаўлялі ўзгоддзяў для выпасу [[паўночны алень|аленяў]]. У нацыянальных акругах значна падвысілася колькасць іншаэтнічнага насельніцтва. Пачаўся працэс [[Русіфікацыя|русіфікацыі]]. Ненцы беспаспяхова аказвалі супраціўленне. Апошнія антысавецкія выступленні адбыліся ў Заходняй [[Сібір]]ы ў 1960-ых гг.<ref>[http://www.e-reading.biz/chapter.php/1524/3/Alekseev_-_Iz_zapisok_geologa.html Тюменская буза]</ref> З другой паловы 1980-ых гг. сярод ненцаў назіраецца цікавасць да адраджэння сваёй [[ненецкая мова|мовы]], культуры, вяртання [[права|правоў]] на зямлю. У наш час ненцы з'яўляюцца найбуйнейшым карэнным народам расійскай поўначы. Каля 78 %<ref>[http://finno-ugry.ru/finnougricworld/samod/samogedi finno-ugry.ru]</ref> лічаць ненецкую мову роднай. == Колькасць і рассяленне == ''Дынаміка колькасці ненцаў у Расіі'': <timeline> ImageSize = width:420 height:300 PlotArea = left:40 right:40 top:20 bottom:20 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify Colors = id:gray1 value:gray(0.9) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:45000 ScaleMajor = unit:year increment:5000 start:0 gridcolor:gray1 PlotData = bar:1926 color:gray1 width:1 from:0 till:15456 width:15 text:15456 textcolor:red fontsize:8px bar:1939 color:gray1 width:1 from:0 till:24716 width:15 text:24716 textcolor:red fontsize:8px bar:1959 color:gray1 width:1 from:0 till:22845 width:15 text:22845 textcolor:red fontsize:8px bar:1970 color:gray1 width:1 from:0 till:28487 width:15 text:28487 textcolor:red fontsize:8px bar:1979 color:gray1 width:1 from:0 till:29487 width:15 text:29487 textcolor:red fontsize:8px bar:1989 color:gray1 width:1 from:0 till:34190 width:15 text:34190 textcolor:red fontsize:8px bar:2002 color:gray1 width:1 from:0 till:41302 width:15 text:41302 textcolor:red fontsize:8px bar:2010 color:gray1 width:1 from:0 till:44640 width:15 text:44640 textcolor:red fontsize:8px </timeline> З агульнай колькасці ненцаў Расіі (44640 чал., 2010 г.) у [[Ямала-Ненецкая аўтаномная акруга|Ямала-Ненецкай аўтаномнай акрузе]] пражывала 29772 чал, у [[Ненецкая аўтаномная акруга|Ненецкай аўтаномнай акрузе]] — 7504 чал. Гарадскіх жыхароў было 9543 чал., сельскіх — 35097 чал.<ref>[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-19.pdf gks.ru] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20161019220159/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-19.pdf |date=19 кастрычніка 2016 }}</ref> У [[2009]] г. у [[Беларусь|Беларусі]] жыло 49 чалавек, якія вызначалі сваю [[этнас|этнічную]] тоеснасць як ненцы<ref>[https://web.archive.org/web/20100918165045/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf belstat.gov.by]</ref>. 2 з іх лічылі сваёй роднай мовай [[ненецкая мова|ненецкую]], 6 — [[беларуская мова|беларускую]]. == Культура == [[File:SIIDA Inari, Suomi Finland 2013-03-10 Nenets - A People of the Tundra 01.jpg|thumb|Ненецкая традыцыйная вопратка]] Галоўнымі заняткамі ненцаў здаўна былі аленегадоўля, [[паляванне]] і [[рыбалоўства]]. [[Тундра]]выя ненцы трымалі дастаткова вялікія статкі [[паўночны алень|аленяў]], пасвілі іх з дапамогай пастухоў і [[сабака свойскі|сабак]] на працягу ўсяго года, для чаго рабілі доўгія перакачоўкі. Узімку аленей пасвілі ў [[лес|лясістых]] месцах, дзе [[снег]] дастаткова мяккі. Увесну пачынаўся рух са статкамі на поўнач. Там прахалодны вецер адпужваў ад аленяў [[Маскіты|гнюс]] і дазваляў ім вольна асвойваць тундравыя пашы. На поўначы таксама знаходзіліся багатыя рыбалоўныя і паляўнічыя тэрыторыі. Для поўнага забеспячэння ненецкай [[сям'я |сям'і]] [[мяса]]м і [[тлушчы|тлушчам]] для ежы і [[скура]]мі для [[вопратка|вопраткі]] і [[жыллё|жытла]] патрабаваўся статак у 70 — 100 аленяў. Уладальнікі малых статкаў і лясныя ненцы перадавалі сваю жывёлу тым, хто качаваў на поўнач, а самі займаліся здабычай [[рыбы]] на [[возера|азёрах]] або [[рака|рэках]]. Рыбу лавілі сеткамі, будавалі загарадзі, білі астрогамі, стралялі з [[лук]]аў. Развіццю палявання на футравых звяроў ([[пясец|пясцоў]], [[Заяц-бяляк|зайцоў]], [[Гарнастай|гарнастаяў]], [[Вавёркі|вавёрак]] і інш.) садзейнічала неабходнасць выплочваць [[ясак]] і сталы попыт з боку [[рускія|рускіх]] [[гандаль|гандляроў]]. Аднак галоўнай здабычай паляўнічых лічыўся дзікі алень. [[ненецкая мова|Ненецкае слова]] ''илебць'' адначасова азначала «забоства дзікага аленя» і «сродак існавання». Заходнія ненцы таксама здабывалі [[ластаногія|ластаногіх]]. Асноўным транспартным сродкам былі алені. Ненцы не ездзілі, седзячы на іх, а рабілі запрэжкі, што рухалі нарты ''хан''. Вылучаліся мужчынскія і жаночыя нарты. Прычым, жаночыя былі звычайна больш доўгімі, бо павінны былі акрамя жанчыны ўмяшчаць дзяцей. Яздок садзіўся на іх з левага боку і кіраваў аленямі з дапамогай доўгай тычкі. На [[Арктыка|арктычных]] астравах у нарты часцей запрагалі сабак. Для перасоўвання па [[вада|вадзе]] карысталіся [[лодка]]мі, кадаўбамі і зробленымі з дошак. Асноўным тыпам старога ненецкага жытла з'яўляецца [[чум]] ''мя''. Яго майстравалі з 50 — 60 [[драўніна|драўляных]] жэрдак, абабітых мяккімі покрыўкамі з аленіх скур. Унутраныя покрыўкі клалі поўсцю ўнутр чума, верхнія — поўсцю звонку. У цёплыя месяцы карысталіся покрыўкамі з [[бяроза]]вай [[Кара, біялогія|кары]]. У цэнтры чума ладзілі агмень. Уздоўж сцен чума на вышыні 1,5 м падвешвалі дзве жэрдкі, на іх укладваліся кароткія папярочкі, да якіх на круках падвешваліся катлы і чайнікі. На зямлі раскладвалі цыноўкі з [[трава|травы]] або [[вярба|вярбы]], а на іх — аленія скуры. Месцы злева і справа ад агменя лічыліся спальнымі. Месца насупраць уваходу — святым. У ім захоўвалі [[рэлігія|рэлігійныя]] каштоўнасці, посуд і найбольш важныя прадукты. Пры змене качэўя чум цалкам разбіраўся і перавозіўся на новае месца. Лясныя ненцы, якія не мелі праблем са здабычай драўніны, пакідалі жардзіны на старым месцы, здымалі толькі скураныя накрыўкі і цыноўкі. На шляхах качэўяў будавалі таксама паўзямлянкавыя [[свіран]]ы ''ним'', дзе захоўвалі харч, футры, вопратку і г. д. Мужчынскай верхняй адзежай была ''малица'' — глухая куртка з прышытым [[каптур]]ом. Яе рабілі са скур маладых аленяў футрам унутр. Да рукавоў чапляліся футравыя пальчаткі. Па-над курткай апраналі скураны ці тканевы мяшок для аховы маліцы ад [[дождж|дажджу]] і [[снег]]у. У [[19 стагоддзе|XIX]] ст. шырока распаўсюдзіліся [[штаны]]. Абутак ''піва'' або ''пімы'' шылі са скуры з ног аленя. Галоўная жаночая народная вопратка — ''ягушка'', футра з двух пластоў аленевых шкур. Нізкі каўнер для ягушкі шылі з пясцовага або аленевага футра. Улетку жанчыны часцяком апраналі лёгкую вопратку к набытых у гандляроў тканін. Жанчыны ўпрыгожваліся [[метал]]ічнымі бляхамі і каралямі, скуранымі аплікацыямі і г. д. Асноўнай ежай было варанае аленевае мяса і дзічына. Улетку елі шмат рыбы, але ў адрозненні ад іншых палярных народаў яе не ўмелі добра захоўваць. Рыбны або аленевы тлушч змешвалі з ікрой, ягадамі, ядомымі травамі. Узімку мяса і рыбу замарожвалі або вэндзілі. У сучаснай ненецкай [[кулінарыя|кулінарыі]] важную ролю адыгрываюць [[хлеб]], [[малако]] і [[гародніна]]. Вярхоўнай сацыяльнай адзінкай у мінулым быў бацькоўскі род ''еркар''. Ён валодаў тэрыторыямі для вандровак і палявання, агульныя могілкі і святыя мясціны. Улетку арганізоўваліся сумесныя паляванні, лоў рыбы, адгон аленяў. Роды аб'ядноўваліся ў [[фратрыя|фратрыі]]. Правапарушэнні ўнутры рода здараліся рэдка, аднак гэта не распаўсюджвалася на іншыя, нават аб'яднаныя адзіным паходжаннем роды. Паміж імі ўспыхвалі канфлікты за парушэнняў межаў, забойстваў, крадзяжу і г. д. Сваякі-мужчыны былі абавязаны помсціць за забітых членаў. Роды падзяляліся на нуклеарныя сем'і. Главой сям'і заўсёды быў толькі мужчына. [[Шлюб]]ы заключаліся толькі з жанчынамі, якія не належылі да яго рода і фратрыі. За нявесту выплочвалі выкуп або адпрацоўвалі ў гаспадарцы яе бацькі. У рэдкіх выпадках практыкавалася выкраданне. Ужо ў канцы XIX ст. меней за 18 % багатых сем'яў валодалі статкамі аленяў да некалькіх тысячаў галоў. Багатыя ненцы аддавалі перавагу [[палігінія|шматжонству]], якое дазваляла мець болей дзяцей і, галоўнае, забяспечвала сям'ю дадатковымі рабочымі рукамі. Колькасць дзяцей у адной сям'і магла быць рознай, часам дасягала 10 — 15. Спадчыннікамі лічыліся толькі хлопцы. Калі пасля смерці главы сям'і заставалася толькі жонка і дочкі, іх маёмасць размсяркоўвалася паміж братамі памерлага. Мужчына мог у любы момант разарваць шлюб. Жанчына — толькі ў некаторых выпадках. Сваяцкія адносіны ў ненецкім традыцыйным грамадстве мелі надзвычай складаны характар. Бацьку і маці заўсёды звалі толькі ў множным ліку, старэйшых блізкіх сваякоў ''няками'' вылучалі як старэйшых братоў і г. д. Ненецкі [[фальклор]] даволі разнастайны, прадстаўлены [[казка]]мі, [[легенда]]мі, [[эпас|эпічнымі]] паданнямі. [[Музыка]], [[песня]] і [[танец]] у мінулым мелі [[рэлігія|рэлігійнае]] сакральнае значэнне. == Мова == [[Ненецкая мова]] адносіцца да [[самадыйскія мовы|самадыйскай групы моў]]. [[Пісьмо]]васць з [[1932]] г. на аснове [[лацінскі алфавіт|лацінскай]] графікі. З [[1937]] г. — на аснове [[кірыліца|кірыліцы]]. == Рэлігія == Традыцыйная [[рэлігія]] ненцаў была заснавана на [[анімізм|анімістычных]] уяўленнях, у веры ў шматлікіх духаў, што насялялі [[прырода|прыроду]], прадстаўлялі яе стыхіі і рэчы. Лічылася, што навакольны свет і ўсё жывое стварыла добрае [[бог|бажаство]] ''Нум'', але яго атожылак ''Нга'' стварыў зло і хваробы. Нум дапамагаў толькі ў выпадку спецыяльных зваротаў праз асобых духаў, дыялог з якімі маглі весці толькі [[шаманізм|шаманы]]. Апошнія не складалі асаблівую прафесійную групу, аднак падзяляліся на некалькі катэгорый у залежнасці ад таго, якія функцыі выконвалі. Яны кармілі выявы духаў, прыносілі ахвяры, лячылі хваробы, аказвалі дапамогу ў здабычы, прадказвалі будучыню і г. д. Лічылася, што шаманам можа стаць кожны, каго выбралі самі духі. Аднак у выпадку адсутнасці такога чалавека, яго замянялі старыя члены роду. За сваю працу шаманы патрабавалі аплату. Важным атрыбутам шамана з'яўляўся бубен з выбівачкай. Яго называлі [[паўночны алень|аленем]], які пераносіць шамана ў свет духаў. Ненцы мелі асаблівыя ўяўленні пра жывёлін<ref>[http://www.nsu.ru/ip/nens.php nsu.ru] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20120629051042/http://www.nsu.ru/ip/nens.php |date=29 чэрвеня 2012 }}</ref>. Некаторыя з іх лічыліся свяшчэннымі. Так, алені сімвалізавалі чысціню і дабрабыт. У кожнай сям'і меліся свяшчэнныя алені з асаблівымі прыкметамі. Іх не запрагалі ў нарты і не забівалі на [[мяса]]. Вельмі шанаваўся [[Буры мядзведзь|мядзведзь]]. Яго [[мяса]] трэба было жаваць па асобных правілах. [[Воўк]], наадварот, ўяўляўся увасабленнем злога духа ''нгылек''. Сапраўдную назву воўка ''сармик'' забаранялі казаць услых. [[Сабака свойскі|Сабака]] як сваяк ''сармик'' таксама быў спараджэннем ''Нга'', але яму прыпісвалася моц ахоўваць чалавека ад іншых злых духаў, папярэджваць пра іх набліжэнне брэхам. У [[1824]] г. у [[Архангельск]]ай губерніі была арганізавана спецыяльная [[Руская праваслаўная царква|праваслаўная]] місія з мэтай хрышчэння ненцаў. Пры дапамозе паліцыі місіянеры знішчылі [[рытуал]]ьныя месцы і хрысцілі тубыльцаў цэлымі [[сям'я|сем'ямі]]. Ахрышчаныя звычайна не адмаўляліся ад веры продкаў, аднак у [[пантэон]] традыцыйных духаў увайшлі некаторыя хрысціянскія [[святы]]я, ненцы сталі карыстацца [[крыж]]ыкамі і [[ікона]]мі. У нашы дні Праваслаўная царква прыкладае намаганні для вядзення больш пільнай місіянерскай дзейнасці сярод ненцаў<ref>[http://www.pravoslavie.ru/jurnal/society/nencypravoslav.htm КАК НЕНЦЫ СТАЛИ ПРАВОСЛАВНЫМИ]</ref><ref>[http://www.pravoslavie.ru/news/59868.htm АРХАНГЕЛЬСКИЙ СВЯЩЕННИК ОТПРАВИЛСЯ С ПРАВОСЛАВНОЙ МИССИЕЙ К НЕНЦАМ-ОЛЕНЕВОДАМ]</ref>. == Зноскі == {{reflist|2}} {{Commonscat|Nenets people}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Народы Азіі]] [[Катэгорыя:Народы Еўропы]] [[Катэгорыя:Народы Расіі]] [[Катэгорыя:Народы Сібіры]] [[Катэгорыя:Самадыйскія народы]] 99dugdon9hp9my20ls7v6x03422ffl3 Давід Давідавіч Бурлюк 0 45806 4194594 4049009 2022-08-26T10:27:55Z Dart molt1 88147 wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} {{Цёзкі2|Бурлюк}} '''Давід Давідавіч Бурлюк''' ({{ДН|21|7|1882|9}}, сядзіба Сяміротаўшчына [[Харкаўская губерня|Харкаўскай губерні]] — {{ДС|15|1|1967}}, Хэмптан-Бейз, востраў [[Лонг-Айленд]], штат Нью-Ёрк, ЗША) — рускі паэт, мастак, адзін з заснавальнікаў расійскага футурызму. == Біяграфія == Нарадзіўся ў сям’і агранома, вучыўся ў Казанскім і Адэскім мастацкіх вучылічшах. У другу дэбютаваў у [[1899]]. У [[1907]]—[[1908]] Бурлюк сыйшоўся з левымі мастакамі і ўдзельнічаў у мастацкіх выставах. У 1911—1914 займаўся разам з У. У. Маякоўскім у Маскоўскім вучылішчы жывапісу, разьбярства і архітэктуры. Удзельнік футурыстычных зборнікаў «Садок суддзяў», «Аплявуха грамадскаму густу» і інш. У Першую сусветную вайну Бурлюк не падлягаў прызыву, бо ў яго не было левага вока. Жыл у Маскве, выдаваў вершы, супрацоўнічаў у газетах, пісаў карціны. У 1918—1920 гастраляваў разам з В. Каменскиім і [[Уладзімір Маякоўскі|У. Маякоўскім]] па [[Урал]]е, [[Сібір]]ы, Далёкаму Усходу. У 1920 эміграваў у Японію, дзе пражыў два года, вывучаючы культуру Усходу і займаючыся жывапісам. У 1922 пасяліўся ў ЗША. У [[Нью-Ёрк]]у Бурлюк развіў актыўнасць у прасавецкуі арыентаваных групах і, напісаўшы паэму да 10-годдзя Кастрычніцкай рэвалюцыі, імкнуўся, у прыватнасці, набыць прызнанне ў якасці «бацькі рускага футурызму». Свае зборнікі, брашуры, часопісы Бурлюк выдаваў разам з жонкай Марыяй Нічыпараўнай Бурлюк і праз сяброў распаўсюджваў гэтыя выданні пераважна ў межах СССР. З 1930 на працягу дзесяцігоддзяў Бурлюк сам выдаваў часопіс «Color and Rhyme» («Колер і рыфма»), часткай на [[англійская мова|англійскай]], часткай на рускай мовах, аб’ёмам ад 4 да 100 старонак, са сваімі маляўнічымі працамі, вершамі, рэцэнзіямі, рэпрадукцыямі футурысцкіх твораў і т. п. У 1956 і ў 1965 гадах наведаў СССР. Нягледзячы на шматразовыя прапановы да выдання ў СССР сваіх твораў, яму не атрымалася надрукаваць ні радка. Памёр 15 студзеня 1967 года ў г. Хэмптан-Бейз, [[штат Нью-Ёрк]]. Яго цела было крэміранава паводле завяшчання і прах развеяны сваякамі над водамі Атлантыкі з борта парома. Першую манаграфію пра Бурлюка напісаў [[Майкл Голд]]. == Галерэя == ;<big>Фатаграфіі</big> <gallery> File:David Burliuk Futurist 1910s.jpg|Бурлюк, 1910-я File:Poshechina obshestvennomu vkusu.jpg|Бурлюк (2-гі справа) </gallery> ;<big>Творы</big> <gallery> File:Benedict Livshits by David Burlyuk engraving 1911.jpg|Давід Бурлюк, ''Бенедыкт Ліўшыц'' (1911) File:D d burliuk prikhod vesny i leta 1914.jpg|Давід Бурлюк, ''Вясна'' (1914) File:David Burliuk Dokhlaya Luna 1914.jpg|Давід Бурлюк, ''Дохлая поўня'' (1914) File:V. Kamenskiy by D. Burluk (1917).jpg|Давід Бурлюк, ''Партрэт Васіля Каменскага'' (1917) |Давід Бурлюк, ''Маякоўскі'' (1920) </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.stihi-rus.ru/1/2-26.htm Бурлюк Давід вершы] ў [http://www.stihi-rus.ru/page3.htm Анталогіі рускай паэзіі] * [http://razumny.ru/burluk.htm Успаміны сучасніка В. А. Разумнага пра Д. Д. Бурлюка] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090204000243/http://razumny.ru/burluk.htm |date=4 лютага 2009 }} * [http://www.ipmce.su/~tsvet/WIN/silverage/burlukd/index.html Давід Бурлюк на сайце «Свет Марыны Цвятаевай»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070814125331/http://www.ipmce.su/%7Etsvet/WIN/silverage/burlukd/index.html |date=14 жніўня 2007 }} * [http://gileia.org/?page_id=519 «Амерыканскія» вершы] на сайце [http://ru.wikipedia.org/wiki/Выдавецтва «Гилея»]{{Недаступная спасылка}} * [http://ka2.ru/hadisy/burljuk.html Успаміны Давіда Бурлюка пра Веліміра Хлебнікава] {{DEFAULTSORT:Бурлюк Давід Давідавіч}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Перасоўнікі}} [[Катэгорыя:Паэты Расіі]] [[Катэгорыя:Мастакі Расіі]] 7welgmf6mc237g6mi5yff54jz4lvr8q 4194664 4194594 2022-08-26T11:42:10Z Maksim L. 13 тады ужо расійскі, бо пра самасвядомасць у артыкуле няма нічога, як і пра мову твораў wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} {{Цёзкі2|Бурлюк}} '''Давід Давідавіч Бурлюк''' ({{ДН|21|7|1882|9}}, сядзіба Сяміротаўшчына [[Харкаўская губерня|Харкаўскай губерні]] — {{ДС|15|1|1967}}, Хэмптан-Бейз, востраў [[Лонг-Айленд]], штат Нью-Ёрк, ЗША) — расійскі паэт, мастак, адзін з заснавальнікаў расійскага футурызму. == Біяграфія == Нарадзіўся ў сям’і агранома, вучыўся ў Казанскім і Адэскім мастацкіх вучылічшах. У другу дэбютаваў у [[1899]]. У [[1907]]—[[1908]] Бурлюк сыйшоўся з левымі мастакамі і ўдзельнічаў у мастацкіх выставах. У 1911—1914 займаўся разам з У. У. Маякоўскім у Маскоўскім вучылішчы жывапісу, разьбярства і архітэктуры. Удзельнік футурыстычных зборнікаў «Садок суддзяў», «Аплявуха грамадскаму густу» і інш. У Першую сусветную вайну Бурлюк не падлягаў прызыву, бо ў яго не было левага вока. Жыл у Маскве, выдаваў вершы, супрацоўнічаў у газетах, пісаў карціны. У 1918—1920 гастраляваў разам з В. Каменскиім і [[Уладзімір Маякоўскі|У. Маякоўскім]] па [[Урал]]е, [[Сібір]]ы, Далёкаму Усходу. У 1920 эміграваў у Японію, дзе пражыў два года, вывучаючы культуру Усходу і займаючыся жывапісам. У 1922 пасяліўся ў ЗША. У [[Нью-Ёрк]]у Бурлюк развіў актыўнасць у прасавецкі арыентаваных групах і, напісаўшы паэму да 10-годдзя Кастрычніцкай рэвалюцыі, імкнуўся, у прыватнасці, набыць прызнанне ў якасці «бацькі рускага футурызму». Свае зборнікі, брашуры, часопісы Бурлюк выдаваў разам з жонкай Марыяй Нічыпараўнай Бурлюк і праз сяброў распаўсюджваў гэтыя выданні пераважна ў межах СССР. З 1930 на працягу дзесяцігоддзяў Бурлюк сам выдаваў часопіс «Color and Rhyme» («Колер і рыфма»), часткай на [[англійская мова|англійскай]], часткай на рускай мовах, аб’ёмам ад 4 да 100 старонак, са сваімі маляўнічымі працамі, вершамі, рэцэнзіямі, рэпрадукцыямі футурысцкіх твораў і т. п. У 1956 і ў 1965 гадах наведаў СССР. Нягледзячы на шматразовыя прапановы да выдання ў СССР сваіх твораў, яму не атрымалася надрукаваць ні радка. Памёр 15 студзеня 1967 года ў г. Хэмптан-Бейз, [[штат Нью-Ёрк]]. Яго цела было крэміранава паводле завяшчання і прах развеяны сваякамі над водамі Атлантыкі з борта парома. Першую манаграфію пра Бурлюка напісаў [[Майкл Голд]]. == Галерэя == ;<big>Фатаграфіі</big> <gallery> File:David Burliuk Futurist 1910s.jpg|Бурлюк, 1910-я File:Poshechina obshestvennomu vkusu.jpg|Бурлюк (2-гі справа) </gallery> ;<big>Творы</big> <gallery> File:Benedict Livshits by David Burlyuk engraving 1911.jpg|Давід Бурлюк, ''Бенедыкт Ліўшыц'' (1911) File:D d burliuk prikhod vesny i leta 1914.jpg|Давід Бурлюк, ''Вясна'' (1914) File:David Burliuk Dokhlaya Luna 1914.jpg|Давід Бурлюк, ''Дохлая поўня'' (1914) File:V. Kamenskiy by D. Burluk (1917).jpg|Давід Бурлюк, ''Партрэт Васіля Каменскага'' (1917) |Давід Бурлюк, ''Маякоўскі'' (1920) </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.stihi-rus.ru/1/2-26.htm Бурлюк Давід вершы] ў [http://www.stihi-rus.ru/page3.htm Анталогіі рускай паэзіі] * [http://razumny.ru/burluk.htm Успаміны сучасніка В. А. Разумнага пра Д. Д. Бурлюка] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090204000243/http://razumny.ru/burluk.htm |date=4 лютага 2009 }} * [http://www.ipmce.su/~tsvet/WIN/silverage/burlukd/index.html Давід Бурлюк на сайце «Свет Марыны Цвятаевай»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070814125331/http://www.ipmce.su/%7Etsvet/WIN/silverage/burlukd/index.html |date=14 жніўня 2007 }} * [http://gileia.org/?page_id=519 «Амерыканскія» вершы] на сайце [http://ru.wikipedia.org/wiki/Выдавецтва «Гилея»]{{Недаступная спасылка}} * [http://ka2.ru/hadisy/burljuk.html Успаміны Давіда Бурлюка пра Веліміра Хлебнікава] {{DEFAULTSORT:Бурлюк Давід Давідавіч}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Перасоўнікі}} [[Катэгорыя:Паэты Расіі]] [[Катэгорыя:Мастакі Расіі]] nbcvf5dr6rbewq44cfo0m9qjbwnj2ma Скірмунты 0 47732 4194226 4177198 2022-08-25T16:32:51Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Шляхецкі род | Прозвішча = Скірмунты | Герб = POL COA Dąb.svg | Подпіс гербу = Герб «Дуб» | Дэвіз = | Краіна паходжання = [[Вялікае Княства Літоўскае]] | Тытул = | Прызнаныя ў = [[Вялікае Княства Літоўскае]], [[Рэч Паспалітая]], [[Расійская імперыя]] | Першы з роду = Богуш Скірмунт | Апошні з роду = | Адгалінаванне роду = | Адгалінаванні ад роду = }} '''Скі́рмунты''' — [[Шляхта|шляхецкі]] род уласнага герба (у блакітным полі 2 чырвоныя сэрцы, паміж імі 2 сярэбраныя стралы ўгару). З [[18 стагоддзе|XVIII ст]]. ужывалі [[герб «Дуб»]] з княжыцкай мітрай, выводзілі сябе ад легендарнага летапіснага літоўскага князя Скірманта. == Паходжанне == Верагодна Скірмунты паходзілі з [[Упіцкі павет|Упіцкага павета]]. Тамашняя лінія роду карысталася крыху іншым прозвішчам — Скірмант. Яны жылі таксама ў [[Ашмянскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Ашмянскім павеце]] і на Магілёўшчыне. Пачынальнік [[Горад Пінск|пінскай]] лініі Богуш Скірмунт быў у 1543 г. падстарастам [[Горад Давыд-Гарадок|Давыд-Гарадоцкім]], у [[1552]] ад каралевы [[Бона Сфорца|Боны]] атрымаў маёнтак [[Аграгарадок Плотніца|Плотніца]] ў [[Пінскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Пінскім павеце]]. Яго нашчадкі шляхам куплі і шлюбаў набылі значныя зямельныя ўладанні. == Радавод == # Богуш (пам. 1563), пачынальнік пінскай лініі Скірмунтаў, падстараста пінскі; ж. — Анастасія Сыруцін.<ref name="Smalanczuk">{{крыніцы/Раман Скірмунт (1868–1939): жыццяпіс грамадзяніна Краю}}</ref> ## Мікалай. ### Леў. ### Пётр. #### Павел. #### Юрый. #### Самуіл. ### Фёдар. ## Крыштаф (пам. 1612), уладальнік маёнтка ў [[Аграгарадок Плотніца|Плотніцы]], стараста плотніцкі і пінскі суддзя<ref name="Smalanczuk" />. ### Ян, у 1569 г. падпісаў [[Люблінская унія|Люблінскую унію]] за [[Смаленшчына|смаленскія землі]], уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы. #### Казімір. #### Адам, уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы. ##### Матвей (Матэвуш), уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы. ###### Ян. ####### Іазефат. ######## Людвіг. ###### Фларыян. ###### Юзаф. ###### Адам. ####### Франц. ######## Якаў (Якуб). ######### Франц (нар. каля 1795), уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы<ref name="Smalanczuk" />. ######### Ян (Іван), уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы. ###### Васілій. ###### Феліцыан. ###### Антоній. ####### Пётр. ######## Антоній (нар. каля 1796), жыў з сям’ёй ва ўласным доме ў Пінску, [[Падкаморы|падкаморны]] Пінскага павета<ref name="Smalanczuk" />. ######### Аляксандр (нар. 1830). ######### Пётр (нар. 1831). ######### Канстанцін. ######## Сцяпан. #### Леў. #### Ярош. #### Бенедыкт. #### Юрый, уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы. ##### Казімір, уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы. ##### Ян. ##### Андрэй. ### Матэвуш, уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы. #### Самуіл. #### Сямён. #### Казімір. #### Ігнат. #### Гаўрыіл. #### Ян, [[Горад Жытомір|жытамірскі]] войскі, уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы. ##### Геронім. ##### [[Аляксандр Янавіч Скірмунт|Аляксандр]], [[гараднічы]] пінскі, [[абозны]] пінскі (1704), [[староста]] вячыкоўскі (1710—1740), уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы і маёнткаў у Пінскім, [[Вількамірскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Вількамірскім]], Ашмянскім, [[Менскі павет|Менскім]] і [[Кіеўскі павет|Кіеўскіх]] паветах; ж. — Карнэлія Орда. ###### Франц, уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы. ###### Станіслаў. ####### Ануфрый. ######## Ян. ######## Ігнацій (нар. каля 1790), шамбелян, уладальнік маёнтка [[Туляцін]]<ref name="Smalanczuk" />. ###### Ігнацій. ####### [[Сымон Ігнаціевіч Скірмунт|Сымон]] (Шыман, Сямён) ([[1747]]—[[1817]] ці 1835), дзяржаўны дзеяч, купіў маёнткі [[Аграгарадок Моладава|Моладава]], [[Вёска Парэчча, Пінскі раён|Парэчча]] і [[Альбрэхтова]], заснавальнік [[Сядзібна-паркавы комплекс Скірмунтаў, Моладава|сядзібна-паркавага комплексу ў Моладава]]; ж. — Эльжбета Ажэшка (нар. 1770). ######## [[Аляксандр Сымонавіч Скірмунт|Аляксандр Ізідор]] ([[1798]]—[[1870]]), буйны палескі прадпрымальнік, [[пінскі павятовы маршалак]] (1829—1835), заснавальнік цукровага завода ў Парэччы і фабрыкі сукна ў Моладава<ref>{{cite web|url= http://m.nv-online.info/by/mobile/society/54737|title= Человек, который обеспечил Беларуси сладкую жизнь|publisher= Народная Воля|accessdate= 05.11.2016|lang= ru|archiveurl= https://web.archive.org/web/20161129221957/http://m.nv-online.info/by/mobile/society/54737|archivedate= 29 лістапада 2016|deadurl= yes}}</ref><ref>{{cite web |url= http://rntbcat.org.by/belnames/F_HTM/Skirmunt.HTML|title= Скирмунт (Скирмунтт) Александр Изидор|publisher= Республиканская научно-техническая библиотека|accessdate=05.11.2016 |lang=ru}}</ref>; ж. — Канстанцыя Сулістроўская (1806—1845), дачка [[Казімір Сулістроўскі|Казіміра Сулістроўскага]]. ######### [[Казімір Аляксандравіч Скірмунт|Казімір Маўрыкій Сямён]] (1824—1877 ці 1893), удзельнік [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863—1864 гадоў]]; ж. — [[Гелена Скірмунт|Гелена]] ([[1827]]—[[1875]]), мастачка. ########## Станіслаў (1857—1921), падарожнік, дырэктар упраўлення лясамі ў [[Судан]]е, уладальнік сядзібы ў [[Хартум]]е. ########## Ірэна (1851—1905), жыла ў [[Горад Варшава|Варшаве]]; м. — Т. Альшэўскі. ########## [[Канстанцыя Скірмунт|Канстанцыя]] ([[1852]]—[[1934]]), публіцыстка, гісторык, апошняя ўладальніца [[Палац Бутрымовічаў, Пінск|Палаца Бутрымовічаў]]. ########## Казіміра Браніслава (1865—1938); м. — Казімір Ігнат Ромер (1848—1921), уладальнік маёнтка ў Ямполі. ######### Караліна (1824—1916), уладальніца маёнтка ў [[Вёска Каранёва, Пінскі раён|Каранёва]], выхоўвала {{нп3|Марыя Радзевіч|Марыю Радзевіч|pl|Maria Rodziewiczówna}}; м. — Баляслаў Адамавіч Скірмунт (1817—1857). ######### Антаніна (1825 ці 1827—1921). ######### Канстанцін (1828—1880), удзельнік [[Паўстанне 1863—1864 гадоў|паўстання 1863—1864 гадоў]], уладальнік [[Вёска Шэметава, Мядзельскі раён|Шэметава]], [[Вёска Воўчына|Воўчына]] і [[Вёска Астраўляны, Мядзельскі раён|Астраўлян]]; ж. — Габрыэла Казіміраўна Умястоўская (1839—1922). ########## Марыя (1858—1907), аўтар прац па [[Батаніка|батаніцы]], даследчыца флоры Беларусі, складальнік [[Гербарый|гербарных]] збораў рэдкіх відаў раслін беларускага [[Палессе|Палесся]]<ref>{{bis.nlb.by|152330|Твардоўская (Скірмунт-Твардоўская; дзявочае Скірмунт) Марыя}}</ref>; м. — Пётр Твардоўскі, уладальнік маёнтка ў [[Вёска Велясніца|Велясніцы]] і/ці Юзаф Твардоўскі<ref>{{cite web |url= https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/show-content/publication/edition/118800?id=118800|title= Ś. p. Marya z Skirmuntów Twardowska: notatka biograficzna|publisher= Wielkopolska Digital Library|accessdate=07.09.2021 |lang=pl}}</ref>. ########## [[Казімір Канстанцінавіч Скірмунт|Казімір]] (1861—1931), доктар тэалогіі<ref>{{cite web |url= https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/kazimierz-skirmunt|title=Kazimierz Skirmunt|publisher= Internetowy Polski Słownik Biograficzny|accessdate=24.07.2021 |lang=pl}}</ref>. ########## Юзэфа (1863—1899); м. — Зыгмунт Хамінскі (1860—1937), уладальнік маёнтка ў [[Вёска Дабраўляны, Смаргонскі раён|Дабраўлянах]], сын {{нп3|Станіслаў Фадзеевіч Хамінскі|Станіслава Хамінскага|ru|Хоминский, Станислав Фаддеевич}}. ########## Баляслаў (1868/9 — 1941/2), апошні ўладальнік маёнтка ў Шэметава; ж. — Габрыэла Хлапоўская (1873—1942), забіта партызанамі [[Фёдар Рыгоравіч Маркаў|Ф. Маркава]]<ref>{{cite web |url= http://www.svaboda.org/a/25036488.html|title= «Спаленыя жыўцом». Двор Шэметава|publisher= Радыё Свабода|accessdate=21.10.2016 |lang=by}}</ref>. ########### Канстанцін (1896—1920). ########### Марыя (1898—1952); м. — Заслаў Юзаф Назарэвіч (1893—1962). ########### Юзэфа (1899—1995); м. — Генрык Кулікоўскі (1889—1966). ########### Сафія (1900—1969), маці {{нп5|Ежы Млакасевіч|Ежы Млакасевіча|pl|Jerzy Młokosiewicz}}; м. — Казімір Млакасевіч (1893—1945). ########### Тэрэза (1901—1962); м. — {{нп5|Казімір Вішнеўскі|Казімір Вішнеўскі|pl|Kazimierz Wiśniewski (oficer)}} (1895—1953), капітан адміністрацыі Войска Польскай Рэспублікі. ########### Ева (1903—1964); м. — Яўген дэ Вірыён (1898—1952). ########### Лідзія Габрыэла (1904—1942), забіта партызанамі Ф. Маркава; м. — Леон Карыбут-Дашкевіч (1898—1978). ########### Эдвард (1906—1965); ж. — 1. Ванда Загорская-Фастовіч (1913—1945), дачка {{нп5|Яўгеній Загорскі|Яўгенія Загорскага|pl|Eugeniusz Zahorski}}; 2. Вольга Шэрэр (1924—1988). Ад 2: ############ Крысціна (нар. 1950); м. — Міхаіл Форд (нар. 1952). ########### Ян (1909—1944). ######### Аляксандр Юльян ([[1830]]—[[1909]]), палітычны дзеяч, уладальнік маёнтка ў [[Вёска Парэчча, Пінскі раён|Парэччы]]; ж. — Тэафіла Зянонаўна Любанская (1836/7 — 1928). ########## Тэафіла Гартэнзія Марыя (1857—1935), хросніца [[Напалеон Орда|Н. Орды]]; м. — Эдвард Корсак-Залескі (нар. 1850). ########## Аляксандр Сымон (Сямён) (1858—1940). ########## Браніслава Валерыя Матыльда (1860—1916). ########## Ванда Фартуната (1864—1954). ########## Вацлаў (1866—1872). ########## [[Раман Скірмунт|Раман Мар’ян]] (1868—1939), палітычны дзеяч. ########## Феліцыя Марыя Магдалена (1870—1950), маці {{нп5|Альфрэд Сташэвіч|Альфрэда Сташэвіча|pl|Alfred Staszewicz}}; м. — Пётр Сташэвіч (1862—1929). ########## Алена (Хелена) Марыя (1872—1942), апошняя ўладальніца Парэчча; м. — Баляслаў Скірмунт (1860—1939). ########## Зянон (Сымон) Багдан (1874—1912), уладальнік маёнтка ў [[Тэклінопаль|Тэклінопалі]]; ж. — Марыя Лясоцкая (1884—1973), дачка {{нп5|Чэслаў Лясоцкі|Чэслава Лясоцкага|pl|Czesław Lasocki}}. ########### Аляксандр (1906—1927). ######### Канстанцыя (нар. 1830); м. — Эдмунд Аніхімоўскі (нар. 1830). ######### Гартэнзія (нар. 1830), памерла ў маладосці. ######### Эмілія (1833—1905); м. — Калікст Пётр Ажэшка (1822—1891), гродзенскі павятовы маршалак, уладальнік [[Сядзібна-паркавы комплекс Ажэшкаў, Закозель|сядзібна-паркавага комплексу ў Закозель]]. ######### Генрых Сямён (1834 ці 1836—1918), уладальнік маёнтка ў [[Аграгарадок Моладава|Моладава]], заснавальнік [[Капліца-пахавальня Скірмунтаў, Моладава|капліцы-пахавальні Скірмунтаў]]; ж. — 1. Марыя Стэфанія Мержыеўская (нар. 1839); 2. Марыя Казіміраўна Твардоўская (нар. 1840). Ад 2: ########## [[Канстанцін Скірмунт|Канстанцін]] ([[1866]]—[[1949]]), дыпламат. ########## [[Генрык Скірмунт|Генрык]] ([[1868]]—[[1939]]), паэт, кампазітар. ########## Марыя (1872—1939). ########## Ядвіга (1874—1968), аўтар кнігі «Пані на Грушовай» пра {{нп3|Марыя Радзевіч|Марыю Радзевіч|pl|Maria Rodziewiczówna}}. ######### Сямён (Сымон) Людвіг (1835 ці 1837—1902), уладальнік [[Вёска Клятная|Клятной]], мастак; ж. — Касыльда Грабоўская (нар. 1840). ######### Зыгмунт (1839—1863), доктар філасофіі [[Гайдэльбергскі ўніверсітэт|Гайдэльбергскага ўніверсітэта]]; ж. — Яўгенія Савіцкая, пасля выйшла замуж за Леона Сулістроўскага. ########## [[Зыгмунт Зыгмунтавіч Скірмунт|Зыгмунт]] (1863—1926), уладальнік {{нп3|Сядзібна-паркавы комплекс Скірмунтаў, Альбрэхтова|маёнтка ў Альбрэхтова|pl|Dwór w Albrechtowie (Pińsk)}}, да якога ў 1905 годзе [[Якуб Колас]] склаў петыцыю [[Вёска Пінкавічы|пінкавіцкіх]] сялян; ж. — Марыя Уладзіславаўна Жалтоўская (1870—1939), сястра [[Іван Уладзіслававіч Жалтоўскі|І. У. Жалтоўскага]]. ########### Марыя (Марта) (нар. 1895). ########### Ірэна (1896—1981), маці {{нп5|Юльюш Навіна-Сакальніцкі|Юльюша Сакальніцкага|pl|Juliusz Nowina-Sokolnicki}}; м. — Антон Францішак Эміль Сакальніцкі (1900—1946). ########### Багдан (1898—1940), апошні ўладальнік маёнтка ў Альбрэхтова; ж. — Леакардзія Ковальч (пам. 1987). ########### Рэгіна (нар. 1900); м. — Леон Грэноўскі (нар. 1890). ###### Ян. ###### Баніфацый. ####### Міхаіл. ####### Аляксандр (пам. да 1801), пінскі каморнік гранічны, мастаўнічы і харунжы пінскі<ref name="Smalanczuk" />. ######## Каспер (нар. 1775), пінскага падсудак і падкаморы, уладальнік маёнтка [[Кашавічы]]<ref name="Smalanczuk" />. ######### Агафон. ######### Вінцэнт. ######## Амброзій (Амброжы) (1776 — да 1840), лаўнік пінскага павятовага земскага суда, прэзідэнт межавага пінскага суда, уладальнік маёнтка [[Бакінічы]]<ref name="Smalanczuk" />. ######### Фелікс (нар. 1819). ######### Францішак (нар. 1820). ######### Станіслаў (нар. 1823). ######### Эдмунд (нар. 1825). ######### Маўрыкій (нар. 1828). ######## Антон (нар. каля 1779), суддзя гранічны павета, уладальнік маёнтка [[Пласкінь|Плоскінь]]<ref name="Smalanczuk" />. ####### Франц. ######## Канстанцін. ###### Міхаіл, стараста васількаўскі. ####### [[Тамаш Скірмунт|Тамаш]], пінскі [[харунжы]], уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы. ######## [[Адам Тамашавіч Скірмунт|Адам]], пінскі павятовы маршалак, кандыдат філасофіі [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]], уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы, уладальнік маёнтка ў [[Вёска Вяляцічы|Вяляцічах]], заснавальнік [[Свята-Раства-Багародзіцкая царква, Вяляцічы|Свята-Раства-Багародзіцкай царквы]] ў Вяляцічах; ж. — Ганна Орда, сястра [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]], пасля выйшла замуж за Юзафа Кужанецкага. ######### Баляслаў (1817—1857), пінскі павятовы маршалак, уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы і Вяляцічах; ж. — Караліна Аляксандраўна Скірмунт (1824—1916). ######### Генрых (1819—1893), уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы і Вяляцічах; ж. — Ванда са Стравінскіх (каля 1830—1904), дачка [[Адам Стравінскі|Адама Стравінскага]], суддзі Слонімскага павета<ref>[https://strawinski-family.blogspot.com/2012/?m=0 O rodzinie Strawińskich, Niewierasów i Gejnów wg Małgorzaty]</ref>. ########## Аляксандр, уладальнік часткі маёнтка ў Вяляцічах. ########## Віктар, уладальнік часткі маёнтка ў Вяляцічах. ########## Аляксандра, уладальніца часткі маёнтка ў Вяляцічах. ######## [[Аляксандр Тамашавіч Скірмунт|Аляксандр]] (1794—1845<ref>{{cite web |url= http://horodno.blogspot.com.by/2014/07/haradnaja-1592-1863-kronika-litouskaha.html|title= Гарадная 1592-1863. Кроніка літоўскага мястэчка|publisher= |accessdate=26.11.2016 |lang=ru}}</ref>), пінскі павятовы маршалак<ref>{{cite web |url= http://horodno.blogspot.com.by/2013/12/1835-haradnaja-vyjhrala-sud-u-skirmunta.html|title= 1835. Гарадная выйграла суд у Скірмунта|publisher= |accessdate=26.11.2016 |lang=ru}}</ref>, уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы, маёнткаў [[Вёска Рухча 1|Рухч]] і [[Вёска Калоднае|Калодкае]], заснавальнік [[Свята-Раства-Багародзіцкая царква, Радчыцк|Свята-Раства-Багародзіцкай царквы]] ў [[Вёска Радчыцк|Радчыцку]] і палаца ў Калодным; ж. — Гартэнзія Міхайлаўна Орда (1808—1894), сястра [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]]. ######### [[Гелена Скірмунт|Гелена]] ([[1827]]—[[1874]]), мастачка; м. — [[Казімір Аляксандравіч Скірмунт|Казімір Маўрыкій Сямён Скірмунт]] (1824—1877). ####### [[Адам Міхайлавіч Скірмунт|Адам]], пінскі [[падкаморы]], кавалер [[Ордэн Святога Станіслава|ордэна св. Станіслава]], [[Земскі суд|суддзя земскі]] пінскі<ref>{{cite web |url= http://www.arhisan.com/knigi/350-vosstanie-i-vojna-1794-goda-izd-2000-g|title= Восстание и война 1794 года в литовской провинции (по документам российских архивов)|publisher= |accessdate=14.10.2017 |lang=ru}}</ref>, канцлер [[Таргавіцкая канфедэрацыя|Таргавіцкай канфедэрацыі]], [[канфедэрацкі суд]]дзя, уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы. ###### Карл, стараста інтурскі<ref name="Smalanczuk" />. ####### Норберт. ######## Антоній (нар. каля 1785), стараста павета<ref name="Smalanczuk" />. ######### Юліан (нар. 1819). ######### Ксаверый (нар. 1823). ###### Вікторыя (нар. 1710); м. — Юзаф Друцкі-Любецкі (1690—1762), князь, уладальнік маёнтка ў [[Пагост Загародскі|Пагосце Загародскім]]<ref>https://orda.of.by/.lib/nesterchuk/zppb/263?m=12,21</ref>. ##### Уладзіслаў. ##### Крыштаф. ##### Станіслаў. ##### Мікалай, уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы. ###### Сцяпан. ####### Ян. ######## Якаў. ######## Антон. ######## Аляксандр. ######## Феліцыан. ######## Юзаф. ### Грыгорый, уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы. ### Дзмітрый. #### Данііл. ##### Пётр. ##### Дамінік. #### Крыштаф. ### Аляксандр, уладальнік часткі маёнтка ў Плотніцы, пасяліўся ў [[Ашмянскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Ашмянскім павеце]]. {{зноскі}} == Літаратура == * Ильин А. Л., Игнатюк Е. А. [http://rep.polessu.by/bitstream/112/5255/1/%D0%98%D0%BB%D1%8C%D0%B8%D0%BD%20%D0%90.%D0%9B.,%20%D0%98%D0%B3%D0%BD%D0%B0%D1%82%D1%8E%D0%BA%20%D0%95.%D0%90.%20%D0%9E%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B8%20%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8%20%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8B%20%D0%9F%D0%B8%D0%BD%D1%89%D0%B8%D0%BD%D1%8B%20(IX%20-%20%D0%BD%D0%B0%D1%87.%20XX)%20%D0%B2%D0%B2..pdf Очерки истории культуры Пинщины (IX — нач. ХХ вв.): монография] / А. Л. Ильин, Е. А. Игнатюк. — Пинск: ПолесГУ, 2013. — 220 с.: ISBN 978-985-516-269-9. * Несцярчук Л. М. [http://orda.of.by/.lib/nesterchuk/zppb/0 Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х-ХХ стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы)] / Л. М. Несцярчук. — Мінск: БЕЛТА, 2002. — 334 с.: іл. ISBN 985-6302-37-4. * ''Раюк, А.Р.'' [http://imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_21.pdf Нефармальныя сувязі паміж дваранствам Гродзенскай губерні ў 1801—1863 гг.] / А.Р. Раюк // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі ; навук. рэд. А.І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2016. — Вып. 21. — С. 240—246. * [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|''Смалянчук, А.Ф.'']] Раман Скірмунт (1868—1939): Жыццяпіс грамадзяніна Краю / А.Ф. Смалянчук. — Мн.: Выдавец Зміцер Колас, 2018. — 700 с. * [[Анатоль Тарасавіч Федарук|''Федорук, А.Т.'']] Старинные усадьбы Берестейщины / А.Т. Федорук. — Минск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2004. — 576 с. ISBN 985-11-0305-5. == Спасылкі == {{навігацыя}} * [http://genealogia.grocholski.pl/gd/rodzina.php?id=18497 Род Скірмунтаў] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160304194642/http://genealogia.grocholski.pl/gd/rodzina.php?id=18497 |date=4 сакавіка 2016 }} {{ref-pl}} * [http://kamunikat.org/7919.html Парэчча Скірмунтаў: лёс сядзібы і ўладальнікаў] * [http://www.sejm-wielki.pl/n/Skirmunt Skirmunt] {{ref-pl}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Скірмунты| ]] dxu6cr8goqqdeemz5g96szp4k23ksch Канстанцін Радзівіл 0 48211 4194173 4176741 2022-08-25T15:52:58Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | беларускае імя = князь Канстанцін Радзівіл | поўнае імя = Канстанцін Мікалай Радзівіл | арыгінальнае імя = | партрэт = Kanstantyn Radzivił. Канстантын Радзівіл.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Radziwiłł Książę Ia.svg | шырыня герба = | подпіс герба= [[Герб «Трубы»]] <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Навагрудскія павятовыя маршалкі|Навагрудскі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак = [[1832]] | перыядканец =[[1834]] | перыяд праўлення = | папярэднік = (?) [[Юзаф Антонавіч Верашчака]] | пераемнік = [[Мікалай Антонавіч Вольскі]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род =[[Род Радзівілаў|Радзівілы]] | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Канстанцін Радзівіл''', '''Канстанцін Мікалай Радзівіл''', '''Канстанцін Мацеевіч Радзівіл''' ({{ДН|5|4|1793}}, [[Рым]], [[Папская вобласць]] — {{ДС|6|4|1869}}, [[Паланечка]], [[Навагрудскі павет, Расійская імперыя|Навагрудскі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская Імперыя]]) — [[навагрудскі павятовы маршалак]] (1832—1834). Быў мецэнатам, апекуном народнай асветы, адным з першых беларускіх фалькларыстаў. == Паходжанне і сям’я == Належаў да [[Вялікае княства Літоўскае|вялікалітоўскага]] княскага каталіцкага роду [[род Радзівілаў|Радзівілаў]]. Нарадзіўся 4 красавіка 1793 года ў [[горад Рым|Рыме]] ў сям’і [[Мацей Радзівіл|Мацея Радзівіла]] (1749—1800) і яго жонкі графіні [[Альжбета Хадкевіч|Альжбеты]] [[род Хадкевічаў|Хадкевіч]] — дачкі графа [[Ян Мікалай Хадкевіч|Яна Мікалая Хадкевіча]] (1738—1781). 2 верасня 1800 года атрымаў па спадчыне ад бацькі да свайго княскага тытула і тытул [[графы на Шыдлоўцу|«граф на Шыдлоўцу»]], хоць маёнткам [[горад Шыдловец|Шыдловец]] (у аўстрыйскай [[Новая Галіцыя|Новай Галіцыі]], а пазней у [[Радамская губерня|Радамскай губерні]] Расійскай Імперыі) не валодаў — Шыдлоўцам з 1800 годзе валодала княгіня [[Ганна Ядвіга Сапега|Ганна Сапега]] (1772—1859) з [[род Замойскіх|роду Замойскіх]]. Быў тройчы жанаты: 1) графіня Марыя [[род Грабоўскіх|Грабоўская]]. Шлюб у 1815 г.; 2) [[Цэліна Радзівіл|Цэлестына-Цэліна]] [[род Сулістроўскіх|Сулістроўская]] (1805—1836); 3) Адэлія Мікалаеўна [[род Карніцкіх|Карніцкая]] (1811—1883). Шлюб у сакавіку 1840 г. Меў дзяцей толькі ад Марыі Грабоўскай і Адэліі Карніцкай: ''(ад Сулістроўскай)'': * 1) Ядвіга Радзівіл (1830—1863) ''(ад Карніцкай)'': * 2) Мікалай Антоній Радзівіл (1841—1900) * 3) [[Мацей Юзаф Радзівіл]] (1842—1907), спадчыннік [[вёска Паланечка|Паланечкі]] * 4) Целестына Радзівіл * 5) Антаніна Радзівіл * 6) Міхаліна Радзівіл * 7) [[Караль Вільгельм Радзівіл]] (1848—1904) * 8) Канстанцін Вінцэнт Радзівіл * 9) Дамінік Марыян Радзівіл == Маёнтак == Атрымаў у спадчыну маёнтак Паланэчка (вёскі [[вёска Паланечка|Паланэчка]], [[Аграгарадок Крошын|Крошын]] і Гусакі) у [[Навагрудскі павет, Расійская імперыя|Навагрудскім павеце]] [[Гродзенская губерня|Літоўска-Гродзенскай губерні]]<ref>У 1843 г. Навагрудскі павет будзе перададзены ў склад Мінскай губерні.</ref> (Расійская Імперыя), які дзякуючы Канстанціну Радзівілу стаў адным з культурных асяродкаў у краі. Паводле памеру маёнтка князь Канстанцін Радзівіл не адносіўся да латыфундыстаў, а толькі да вельмі заможных маянткоўцаў. У маёнтку пабудаваў [[Палац Радзівілаў, Паланечка|Паланэчкаўскі палац]], побач з якім быў разбіты парк у французскім стылі. == Дзяржаўная служба і палітычная дзейнасць == У 1820 г. стаў членам Віленскай адукацыйнай камісіі. У 1820 г. у [[горад Вільнюс|Вільні]] таксама ўступіў у тайнае палітычнае таварыства «Нацыянальнае масонства», а ў 1821 г. далучыўся да яго пераемніка — Патрыятычнага таварыства (член Камітэта Літоўскай правінцыі). Пасля задушэння [[Дзекабрысты|паўстання дзекабрыстаў (1825)]] быў арыштаваны расійскай уладай, але пасля адпушчаны. У 1832 г. атрымаў чын камергера расійскага імператарскага двара. У 1832—1834 гг. займаў выбарную пасаду [[навагрудскі павятовы маршалак|навагрудскага павятовага маршалка]]. == Культурная і навуковая дзейнасць == [[File:Napoleon Orda-Palace of Radzivil Family, Palanechka.jpg|thumb|[[Палац Радзівілаў, Паланечка|Палац Радзівілаў у маёнтку Паланечка]], малюнак [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]], 1876 г.]] Не імкнуўся зрабіць службовую кар'еру ў сталіцы імперыі ([[горад Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбургу]]) ці сталіцы [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускага края]] ([[горад Вільнюс|Вільні]]), а прысвяціў сябе мецэнацкай, культурнай і асветніцкай дзейнасці ў родным краі. Быў куратарам і апякуном (у тым ліку фінансава) народнай асветы ў Мінскай і Гродзенскай губернях. Сабраў у Паланечцы значную бібліятэку (4 тыс. тамоў), архіў, калекцыю твораў мастацтва, у якой былі партрэты прадстаўнікоў [[род Радзівілаў|роду Радзівілаў]], карціны [[Юзаф Пешка|Юзафа Пешкі]], [[Ян Рустэм|Яна Рустэма]], гравюры, габелены, медалі. У палацы Канстанціна Радзівіла ў Паланечцы бывалі многія знакамітыя ў мясцовым краі дзеячы культуры, у тым ліку паэт [[Уладзіслаў Сыракомля]]. У 1845 г. пад апякунствам Канстанціна Радзівіла ў Паланечцы знаходзілася рэдакцыя мясцовага польскамоўнага часопісу «Народ і час». У 1850-х гг. даслаў у [[Рускае геаграфічнае таварыства]] «Статыстычны нарыс Навагрудскага павета» і «Этнаграфічныя звесткі пра жыхароў Навагрудскага павета» (зберагаюцца ў архіве таварыства). Ахарактарызаваў [[Беларуская мова|беларускую мову («кривицкое наречие»)]], склаў слоўнічак мясцовых слоў, апісаў адзенне сялян Навагрудскага павета, мясцовыя сялянскія абрады на [[Купалле]], [[Дзяды]], куццю, вяселле навагрудскіх сялян; запісаў 84 прыказкі, калядную, 2 купальскія і 27 вясельных песень. У снежні 1863 г. Канстанцін Радзівіл прасіў у [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага генерал-губернатара]] (1863—1865) [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|Міхаіла Мураўёва]] аб замене смяротнага прысуду [[Зыгмунт Чаховіч|Зыгмунту Чаховічу]], з якім ён быў пароднены праз [[Сулістроўскія|Сулістроўскіх]], аднаму з лідараў [[Студзеньскае паўстанне|Студзенскага паўстання (1863—1864)]], што Мураўёў і змяніў на ссылку Чаховіча ў [[Сібір]]. Пазней бібліятэкай Чаховіча, вернутага з сібірскай ссылкі ў [[Віленская губерня|Віленскую губерню]], будзе карыстацца малады [[Янка Купала]]. == Смерць і пахаванне == Памёр 6 красавіка 1869 г. у родавым маёнтку Паланечка ([[Навагрудскі павет, Расійская імперыя|Навагрудскі павет]], [[Мінская губерня]]). {{зноскі}} == Літаратура == * ''Воронков, И. А.'' Польские тайные общества в Литве и Белоруссии в конце XVIII и первом тридцатилетии XIX в. / И. А. Воронков // Исторические записки. — 1957. — Т. 60. * ''Зеленин, Д. К.'' Описание рукописей ученого архива императорского Русского географического общества / Д. К. Зеленин. — Прага, 1915. — Вып. 2. * [http://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-ii?id=19746 Радзівіл Канстанцін] // ''Маракоў, Л. У.'' Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991: Энц. даведнік: у 10 т. / Л. У. Маракоў. — Мінск, 2003. — Т. 2. ISBN 985-6374-04-9. * ''Цішчанка, І. К.'' Да народных вытокаў: Збіранне і вывучэнне беларускага фальклору ў 50—60-я гады ХІХ ст. / І. К. Цішчанка. — Мінск, 1986. * [[Захар Шыбека|''Шыбека, З.'']] Нарыс гісторыі Беларусі (1795—2002) / З. Шыбека. — Мінск : Энцыклапедыкс, 2003. — 490 с. * ''Шышыгіна-Патоцкая, К. Я.'' Нясвіж і Радзівілы / К. Я. Шышыгіна-Патоцкая. — Мінск : Беларусь, 2007. — 240 с. ІSBN 978-985-01-0740-4 * [[Раман Афтаназы|''Aftanazy, R.'']] Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław — Warszawa — Kraków : Zaklad im. Ossolinskich Wyd-wo, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — 474 s. * [[Габрыэля Пузына|''Puzynina, G.'']] W Wilnie i w dworkach litewskich. Pamiętnik z lat 1815—1843 / G. Puzynina. — Fotooffsetowe wyd. — Kraków : Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990. — 400 s. * Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 5. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0216-4 (Т. 13), С. 210. {{Wikidata/Ancestors}} {{DEFAULTSORT:Радзівіл, Канстанцін}} [[Катэгорыя:Радзівілы|Канстанцін]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Рыме]] [[Катэгорыя:Фалькларысты Беларусі]] [[Катэгорыя:Філолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Этнографы Беларусі]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі навагрудскія]] q2tspkbn7fbau1s0qc2zho73gj2kguj 4194310 4194173 2022-08-25T17:49:13Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | беларускае імя = Канстанцін Радзівіл | поўнае імя = Канстанцін Мікалай Радзівіл | арыгінальнае імя = | партрэт = Kanstantyn Radzivił. Канстантын Радзівіл.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Radziwiłł Książę Ia.svg | шырыня герба = | подпіс герба= [[Герб «Трубы»]] <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Навагрудскія павятовыя маршалкі|Навагрудскі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак = [[1832]] | перыядканец =[[1834]] | перыяд праўлення = | папярэднік = (?) [[Юзаф Антонавіч Верашчака]] | пераемнік = [[Мікалай Антонавіч Вольскі]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род =[[Род Радзівілаў|Радзівілы]] | бацька = | маці = | муж = | жонка = | дзеці = | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Канстанцін Радзівіл''', '''Канстанцін Мікалай Радзівіл''', '''Канстанцін Мацеевіч Радзівіл''' ({{ДН|5|4|1793}}, [[Рым]], [[Папская вобласць]] — {{ДС|6|4|1869}}, [[Паланечка]], [[Навагрудскі павет, Расійская імперыя|Навагрудскі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская Імперыя]]) — [[навагрудскі павятовы маршалак]] (1832—1834). Быў мецэнатам, апекуном народнай асветы, адным з першых беларускіх фалькларыстаў. == Паходжанне і сям’я == Належаў да [[Вялікае княства Літоўскае|вялікалітоўскага]] княскага каталіцкага роду [[род Радзівілаў|Радзівілаў]]. Нарадзіўся 4 красавіка 1793 года ў [[горад Рым|Рыме]] ў сям’і [[Мацей Радзівіл|Мацея Радзівіла]] (1749—1800) і яго жонкі графіні [[Альжбета Хадкевіч|Альжбеты]] [[род Хадкевічаў|Хадкевіч]] — дачкі графа [[Ян Мікалай Хадкевіч|Яна Мікалая Хадкевіча]] (1738—1781). 2 верасня 1800 года атрымаў па спадчыне ад бацькі да свайго княскага тытула і тытул [[графы на Шыдлоўцу|«граф на Шыдлоўцу»]], хоць маёнткам [[горад Шыдловец|Шыдловец]] (у аўстрыйскай [[Новая Галіцыя|Новай Галіцыі]], а пазней у [[Радамская губерня|Радамскай губерні]] Расійскай Імперыі) не валодаў — Шыдлоўцам з 1800 годзе валодала княгіня [[Ганна Ядвіга Сапега|Ганна Сапега]] (1772—1859) з [[род Замойскіх|роду Замойскіх]]. Быў тройчы жанаты: 1) графіня Марыя [[род Грабоўскіх|Грабоўская]]. Шлюб у 1815 г.; 2) [[Цэліна Радзівіл|Цэлестына-Цэліна]] [[род Сулістроўскіх|Сулістроўская]] (1805—1836); 3) Адэлія Мікалаеўна [[род Карніцкіх|Карніцкая]] (1811—1883). Шлюб у сакавіку 1840 г. Меў дзяцей толькі ад Марыі Грабоўскай і Адэліі Карніцкай: ''(ад Сулістроўскай)'': * 1) Ядвіга Радзівіл (1830—1863) ''(ад Карніцкай)'': * 2) Мікалай Антоній Радзівіл (1841—1900) * 3) [[Мацей Юзаф Радзівіл]] (1842—1907), спадчыннік [[вёска Паланечка|Паланечкі]] * 4) Целестына Радзівіл * 5) Антаніна Радзівіл * 6) Міхаліна Радзівіл * 7) [[Караль Вільгельм Радзівіл]] (1848—1904) * 8) Канстанцін Вінцэнт Радзівіл * 9) Дамінік Марыян Радзівіл == Маёнтак == Атрымаў у спадчыну маёнтак Паланэчка (вёскі [[вёска Паланечка|Паланэчка]], [[Аграгарадок Крошын|Крошын]] і Гусакі) у [[Навагрудскі павет, Расійская імперыя|Навагрудскім павеце]] [[Гродзенская губерня|Літоўска-Гродзенскай губерні]]<ref>У 1843 г. Навагрудскі павет будзе перададзены ў склад Мінскай губерні.</ref> (Расійская Імперыя), які дзякуючы Канстанціну Радзівілу стаў адным з культурных асяродкаў у краі. Паводле памеру маёнтка князь Канстанцін Радзівіл не адносіўся да латыфундыстаў, а толькі да вельмі заможных маянткоўцаў. У маёнтку пабудаваў [[Палац Радзівілаў, Паланечка|Паланэчкаўскі палац]], побач з якім быў разбіты парк у французскім стылі. == Дзяржаўная служба і палітычная дзейнасць == У 1820 г. стаў членам Віленскай адукацыйнай камісіі. У 1820 г. у [[горад Вільнюс|Вільні]] таксама ўступіў у тайнае палітычнае таварыства «Нацыянальнае масонства», а ў 1821 г. далучыўся да яго пераемніка — Патрыятычнага таварыства (член Камітэта Літоўскай правінцыі). Пасля задушэння [[Дзекабрысты|паўстання дзекабрыстаў (1825)]] быў арыштаваны расійскай уладай, але пасля адпушчаны. У 1832 г. атрымаў чын камергера расійскага імператарскага двара. У 1832—1834 гг. займаў выбарную пасаду [[навагрудскі павятовы маршалак|навагрудскага павятовага маршалка]]. == Культурная і навуковая дзейнасць == [[File:Napoleon Orda-Palace of Radzivil Family, Palanechka.jpg|thumb|[[Палац Радзівілаў, Паланечка|Палац Радзівілаў у маёнтку Паланечка]], малюнак [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]], 1876 г.]] Не імкнуўся зрабіць службовую кар'еру ў сталіцы імперыі ([[горад Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбургу]]) ці сталіцы [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускага края]] ([[горад Вільнюс|Вільні]]), а прысвяціў сябе мецэнацкай, культурнай і асветніцкай дзейнасці ў родным краі. Быў куратарам і апякуном (у тым ліку фінансава) народнай асветы ў Мінскай і Гродзенскай губернях. Сабраў у Паланечцы значную бібліятэку (4 тыс. тамоў), архіў, калекцыю твораў мастацтва, у якой былі партрэты прадстаўнікоў [[род Радзівілаў|роду Радзівілаў]], карціны [[Юзаф Пешка|Юзафа Пешкі]], [[Ян Рустэм|Яна Рустэма]], гравюры, габелены, медалі. У палацы Канстанціна Радзівіла ў Паланечцы бывалі многія знакамітыя ў мясцовым краі дзеячы культуры, у тым ліку паэт [[Уладзіслаў Сыракомля]]. У 1845 г. пад апякунствам Канстанціна Радзівіла ў Паланечцы знаходзілася рэдакцыя мясцовага польскамоўнага часопісу «Народ і час». У 1850-х гг. даслаў у [[Рускае геаграфічнае таварыства]] «Статыстычны нарыс Навагрудскага павета» і «Этнаграфічныя звесткі пра жыхароў Навагрудскага павета» (зберагаюцца ў архіве таварыства). Ахарактарызаваў [[Беларуская мова|беларускую мову («кривицкое наречие»)]], склаў слоўнічак мясцовых слоў, апісаў адзенне сялян Навагрудскага павета, мясцовыя сялянскія абрады на [[Купалле]], [[Дзяды]], куццю, вяселле навагрудскіх сялян; запісаў 84 прыказкі, калядную, 2 купальскія і 27 вясельных песень. У снежні 1863 г. Канстанцін Радзівіл прасіў у [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага генерал-губернатара]] (1863—1865) [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|Міхаіла Мураўёва]] аб замене смяротнага прысуду [[Зыгмунт Чаховіч|Зыгмунту Чаховічу]], з якім ён быў пароднены праз [[Сулістроўскія|Сулістроўскіх]], аднаму з лідараў [[Студзеньскае паўстанне|Студзенскага паўстання (1863—1864)]], што Мураўёў і змяніў на ссылку Чаховіча ў [[Сібір]]. Пазней бібліятэкай Чаховіча, вернутага з сібірскай ссылкі ў [[Віленская губерня|Віленскую губерню]], будзе карыстацца малады [[Янка Купала]]. == Смерць і пахаванне == Памёр 6 красавіка 1869 г. у родавым маёнтку Паланечка ([[Навагрудскі павет, Расійская імперыя|Навагрудскі павет]], [[Мінская губерня]]). {{зноскі}} == Літаратура == * ''Воронков, И. А.'' Польские тайные общества в Литве и Белоруссии в конце XVIII и первом тридцатилетии XIX в. / И. А. Воронков // Исторические записки. — 1957. — Т. 60. * ''Зеленин, Д. К.'' Описание рукописей ученого архива императорского Русского географического общества / Д. К. Зеленин. — Прага, 1915. — Вып. 2. * [http://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-ii?id=19746 Радзівіл Канстанцін] // ''Маракоў, Л. У.'' Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991: Энц. даведнік: у 10 т. / Л. У. Маракоў. — Мінск, 2003. — Т. 2. ISBN 985-6374-04-9. * ''Цішчанка, І. К.'' Да народных вытокаў: Збіранне і вывучэнне беларускага фальклору ў 50—60-я гады ХІХ ст. / І. К. Цішчанка. — Мінск, 1986. * [[Захар Шыбека|''Шыбека, З.'']] Нарыс гісторыі Беларусі (1795—2002) / З. Шыбека. — Мінск : Энцыклапедыкс, 2003. — 490 с. * ''Шышыгіна-Патоцкая, К. Я.'' Нясвіж і Радзівілы / К. Я. Шышыгіна-Патоцкая. — Мінск : Беларусь, 2007. — 240 с. ІSBN 978-985-01-0740-4 * [[Раман Афтаназы|''Aftanazy, R.'']] Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław — Warszawa — Kraków : Zaklad im. Ossolinskich Wyd-wo, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — 474 s. * [[Габрыэля Пузына|''Puzynina, G.'']] W Wilnie i w dworkach litewskich. Pamiętnik z lat 1815—1843 / G. Puzynina. — Fotooffsetowe wyd. — Kraków : Krajowa Agencja Wydawnicza, 1990. — 400 s. * Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 5. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0216-4 (Т. 13), С. 210. {{Wikidata/Ancestors}} {{DEFAULTSORT:Радзівіл, Канстанцін}} [[Катэгорыя:Радзівілы|Канстанцін]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Рыме]] [[Катэгорыя:Фалькларысты Беларусі]] [[Катэгорыя:Філолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Этнографы Беларусі]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі навагрудскія]] 3pu3hapn6ke7x6dgd6lhdhj21rjfdpm ФК Нафтан 0 48656 4194093 4190882 2022-08-25T14:04:54Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ + Ісаеў https://football.by/news/167085.html wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Нафтан Наваполацк |Лагатып = ФК Нафтан.gif |ШырыняЛагатыпа = 180px |ПоўнаяНазва = Грамадскае аб’яднанне «Футбольны клуб „Нафтан“» |Мянушкі = ''Севяране'' |Горад = [[Наваполацк]], [[Беларусь]] |Заснаваны = [[1963]] |Стадыён = [[Атлант (стадыён, Наваполацк)|«Атлант»]] |Умяшчальнасць = 4500 |Кіраўнік = Дзмітрый Бандарчук |ПасадаКіраўніка = Старшыня клуба |Трэнер = [[Вячаслаў Герашчанка]] |Чэмпіянат = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першая ліга]] |Сезон = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] |Месца = 8 месца |Сайт = http://fcnaftan.com | pattern_la1 = _naftan19h | pattern_b1 = _naftan19h | pattern_ra1 = _naftan19h | pattern_sh1 = _naftan19h | pattern_so1 = | leftarm1 = FFDD00 | body1 = FFDD00 | rightarm1 = FFDD00 | shorts1 = FFDD00 | socks1 = FFFF00 | pattern_la2 = _naftan20t | pattern_b2 = _naftan20t | pattern_ra2 = _naftan20t | pattern_sh2 = _naftan20t | pattern_so2 = _naftan20t | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = 0000CC | socks2 = FFFFFF | pattern_la3 = _naftan19a | pattern_b3 = _naftan19a | pattern_ra3 = _naftan19a | pattern_sh3 = _naftan19a | pattern_so3 = | leftarm3 = 0036EE | body3 = 0036EE | rightarm3 = 0036EE | shorts3 = 0036EE | socks3 = 0000FF }} '''«Нафтан»''' — [[Беларусь|беларускі]] футбольны клуб з горада [[Наваполацк]], заснаваны ў [[1963]] годзе. У 1996—2017 гадах (акрамя 2002 года) каманда ўдзельнічала ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. У цяперашні час выступае ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]]. == Папярэднія назвы == * 1963—1974: «Нафтавік» * 1979—1980: «Наваполацк» * 1981—1988: «Дзвіна» * 1989: «Камунальнік» * 1990—1991: «Дзвіна» * 1992—1994: «Нафтан» * 1995—2000: «Нафтан-Дэвон» * з 2001: «Нафтан» == Дасягненні == * Пераможца [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Трэцяй лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|1994/95]] * Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другой лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|1995]] * Уладальнік [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]] (2): [[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|2009]], [[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|2012]] == Цяперашні склад == ''Станам на жнівень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[http://fcnaftan.com/taxonomy/term/12 Основной состав]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Ігар Даўгяла]]||1985}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Дзмітрый Сай]]||1996}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Максім Макараў]]||2001}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" <!--{{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ільяз Сафі]]||1999}}--> {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Артур Кац]]||1994}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ігнацій Сідар]]||1998}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Плясуноў]]||1991}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Арцём Драбатовіч]]||2003}} {{Ігрок|24|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Цярэнцій Луцэвіч]]||1991}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзімір Башун]]||2005}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Мікалаевіч Ігнаценка|Дзмітрый Ігнаценка]]||1988}} {{Ігрок|7|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ігнат Прановіч]]||2003}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Масрур Кіёмідзінаў]]||2002}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Юрый Сяргеевіч Казлоў|Юрый Казлоў]]||1991}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Сібілёў]]||2000}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Нігерыя}}|ПА|[[Абдулазіз Лавал]]||1992}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Аляксандр Кучараў]]||1995}} {{Ігрок|27|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Маліноўскі]]||2003}} {{Ігрок|29|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Юлій Кузняцоў]]||2003}} {{Ігрок|55|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Некрашэвіч]]||2001}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Дзмітрый Ігаравіч Галуза|Дзмітрый Галуза]]||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Расія}}|Нап|[[Рамазан Ісаеў]]||1998}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Вячаслаў Герашчанка]] (нар. 1972) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Кузьмініч]] (нар. 1977) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Валерый Стрыпейкіс]] (нар. 1974) — трэнер == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=60|Сезон !width=120|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі !width=90|[[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !width=200|Заўвагі |- | [[Сезон 1992 ФК Нафтан|1992]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|Трэцяя (Д3)]] || '''10''' || 15 || 5 || 5 || 5 || 24–20 || '''15''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992|1/32 фіналу]]|| |- | [[Сезон 1992/1993 ФК Нафтан|1992/1993]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|Трэцяя (Д3)]] ||style="background:silver"| '''2''' || 30 || 19 || 8 || 3 || 71–20 || '''46''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 1993/1994 ФК Нафтан|1993/1994]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Трэцяя (Д3)]] ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 34 || 22 || 5 || 7 || 88–31 || '''49''' || || |- | [[Сезон 1994/1995 ФК Нафтан|1994/1995]] ||style="background:#A3E9FF"| [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Трэцяя (Д3)]] ||style="background:gold"| '''1''' || 22 || 20 || 1 || 1 || 65–15 || '''41''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1994/1995|1/8 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу]] |- | [[Сезон 1995 ФК Нафтан|1995]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Другая (Д2)]] ||style="background:gold"| '''1''' || 14 || 10 || 2 || 2 || 29–14 || '''32''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1995/1996|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 1996 ФК Нафтан|1996]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Першая (Д1)]] || '''7''' || 30 || 13 || 4 || 13 || 43–52 || '''43''' || [[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 1997 ФК Нафтан|1997]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Першая (Д1)]] || '''9''' || 30 || 10 || 9 || 11 || 40–33 || '''39''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 1998 ФК Нафтан|1998]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Вышэйшая (Д1)]] || '''13''' || 28 || 7 || 4 || 17 || 30–40 || '''29''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|1/8 фіналу]] || Змена назваў ліг |- | [[Сезон 1999 ФК Нафтан|1999]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Вышэйшая (Д1)]] || '''12''' || 30 || 8 || 4 || 18 || 39–63 || '''28''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1999/2000|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2000 ФК Нафтан|2000]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Вышэйшая (Д1)]] || '''13''' || 30 || 5 || 7 || 18 || 25–69 || '''22''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2001 ФК Нафтан|2001]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Вышэйшая (Д1)]] || '''13''' || 26 || 4 || 2 || 20 || 18–51 || '''14''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|1/8 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2002 ФК Нафтан|2002]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Першая (Д2)]] || style="background:silver"| '''2''' || 30 || 21 || 5 || 4 || 56–23 || '''68''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2002/2003|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2003 ФК Нафтан|2003]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Вышэйшая (Д1)]] || '''8''' || 30 || 10 || 5 || 15 || 39–49 || '''35''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2004 ФК Нафтан|2004]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Вышэйшая (Д1)]] || '''10''' || 30 || 10 || 5 || 15 || 45–50 || '''35''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|1/8 фіналу]]|| |- | [[Сезон 2005 ФК Нафтан|2005]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Вышэйшая (Д1)]] || '''9''' || 26 || 10 || 3 || 13 || 43–44 || '''33''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2006 ФК Нафтан|2009]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Вышэйшая (Д1)]] || '''7''' || 26 || 11 || 4 || 11 || 45–42 || '''37''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2007 ФК Нафтан|2007]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Вышэйшая (Д1)]] || '''7''' || 26 || 9 || 9 || 8 || 28–30 || '''36''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2008 ФК Нафтан|2008]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Вышэйшая (Д1)]] || '''7''' || 30 || 13 || 7 || 10 || 41–35 || '''46''' ||style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|Пераможца]] || |- | [[Сезон 2009 ФК Нафтан|2009]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Вышэйшая (Д1)]] || '''4''' || 26 || 12 || 2 || 12 || 29–39 || '''38''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2010 ФК Нафтан|2010]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Вышэйшая (Д1)]] || '''7''' || 33 || 11 || 11 || 11 || 41–34 || '''44''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2011 ФК Нафтан|2011]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Вышэйшая (Д1)]] || '''7''' || 33 || 10 || 7 || 16 || 35–45 || '''37''' ||style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|Пераможца]] || |- | [[Сезон 2012 ФК Нафтан|2012]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Вышэйшая (Д1)]] || '''9''' || 30 || 7 || 8 || 15 || 23–40 || '''29''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2013 ФК Нафтан|2013]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Вышэйшая (Д1)]] || '''10''' || 32 || 9 || 10 || 13 || 29–41 || '''37''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2014 ФК Нафтан|2014]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Вышэйшая (Д1)]] || '''5''' || 32 || 11 || 10 || 11 || 40–43 || '''43''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2015 ФК Нафтан|2015]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Вышэйшая (Д1)]] || '''9''' || 26 || 8 || 6 || 12 || 34–35 || '''30''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2016 ФК Нафтан|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая (Д1)]] || '''13''' || 30 || 7 || 8 || 15 || 25–46 || '''29''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2017 ФК Нафтан|2017]] ||[[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Вышэйшая (Д1)]] || '''16''' || 30 || 4 || 6 || 20 || 18–57 || '''13'''<sup>1</sup> || [[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|1/8 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2018 ФК Нафтан|2018]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Першая (Д2)]] || '''5''' || 28 || 10 || 11 || 7 || 28–24 || '''41''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Нафтан|2019]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Першая (Д2)]] || '''5''' || 28 || 13 || 8 || 7 || 58–43 || '''47''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2020 ФК Нафтан|2020]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Першая (Д2)]] || '''12''' || 26 || 10 || 6 || 10 || 36–43 || '''21'''<sup>2</sup> || [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2021 ФК Нафтан|2021]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Першая (Д2)]] || '''8''' || 33 || 11 || 11 || 11 || 44–46 || '''44'''|| [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2022 ФК Нафтан|2022]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2022|Першая (Д2)]] || || || || || || || || [[Кубак Беларусі па футболе 2022/2023|1/16 фіналу]] || |- |} * <sup>'''1'''</sup> З каманды зняты 5 ачкоў за сістэматычнае невыкананне рашэнняў Камітэта па статусу і пераходам ігракоў АБФФ. * <sup>'''2'''</sup> З каманды зняты 15 ачкоў за ўдзел ігракоў клуба ў дагаварных матчах у сезонах 2017—2018. === Еўракубкі === {| class="wikitable" ! Сезон ! Кубак ! Раўнд ! colspan=2| Клуб ! Першыя матчы ! Адказныя матчы ! colspan=2|Вынік |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2009/2010|2009—2010]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |2 к/р |{{Сцяг|Бельгія}} |[[ФК Гент|Гент]] |align="center"|2:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''2:2''' ({{Comment|в.г.|па выяздным галам}} 0:1) ||[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Ліга Еўропы УЕФА 2012/2013|2012—2013]] |[[Ліга Еўропы УЕФА|Ліга Еўропы]] |2 к/р |{{Сцяг|Сербія}} |[[ФК Црвена Звезда Бялград|Црвена Звезда (Бялград)]] |align="center"|3:4 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|3:3 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''6:7'''||[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |} == Галоўныя трэнеры == {{div col|2}} * [[Аляксандр Трайдук]] (1992 — ліпень 2001) * [[Андрэй Вікенцьевіч Зыгмантовіч|Андрэй Зыгмантовіч]] (ліпень — снежань 2001) * [[Васіль Зайцаў (трэнер)|Васіль Зайцаў]] (2002 — май 2004) * [[Вячаслаў Акшаеў]] (май 2004 — май 2007) * [[Ігар Кавалевіч]] ({{в. а.}} у красавіку — ліпені 2007, ліпень 2007 — снежань 2012) * [[Павел Кучараў]] (снежань 2012 — чэрвень 2013) * [[Валерый Стрыпейкіс]] ({{в. а.}} у чэрвені — снежні 2013, снежань 2013 — жнівень 2016) * [[Алег Сідарэнкаў]] ({{в. а.}} у жніўні — лістападзе 2016, лістапад 2016 — лістапад 2017) * [[Аляксандр Трайдук]] (студзень — чэрвень 2018) * [[Юрый Леанідавіч Поклад|Юрый Поклад]] (чэрвень — снежань 2018) * [[Тарас Чопік]] (студзень 2019 — май 2021) * [[Валерый Стрыпейкіс]] ({{в. а.}} у маі — ліпені 2021, ліпень — снежань 2021) * [[Вячаслаў Герашчанка]] (са студзеня 2021) {{div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://fcnaftan.com Афіцыйны сайт] {{ref-ru}} * {{globalsportsarchive|fk-naftan-navapolatsk/18860}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Нафтан}} {{Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Нафтан]] [[Катэгорыя:ФК Нафтан| ]] l0fb9a6bhcq9x2mcnu5tfinyqrl1w76 ФК Белшына 0 49222 4194094 4175338 2022-08-25T14:05:21Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ - Ісаеў https://football.by/news/167085.html wikitext text/x-wiki {{Картка ФК | Назва = Белшына | Лагатып = ФК Белшына (2021).png | ШырыняЛагатыпа = 180px | ПоўнаяНазва = КСУП «Бабруйскі футбольны клуб „Белшына“» | Мянушкі = | Горад = [[Бабруйск]], [[Беларусь]] | Заснаваны = [[1976]] | Стадыён = [[Спартак (стадыён, Бабруйск)|«Спартак»]] | Умяшчальнасць = 3 709 | Кіраўнік = [[Віталь Былінін]] | ПасадаКіраўніка = Ген. дырэктар | Трэнер = [[Альберт Рыбак]] | Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] | Сезон = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] | Месца = {{Рост}} 2 месца ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]] | Сайт = http://www.fcbelshina.by/ | pattern_la1 =_jomatiger2rb |pattern_b1 = _jomatiger2rb |pattern_ra1 =_jomatiger2rb |pattern_sh1 = |pattern_so1 = | leftarm1 = FF0000 |body1 = FF0000 |rightarm1 = FF0000 |shorts1 = 000000 |socks1 = 000000 | pattern_la2 =_jomacampus3w |pattern_b2 = _jomacampus3w |pattern_ra2 =_jomacampus3w |pattern_sh2 = |pattern_so2 = | leftarm2 = FFFFFF |body2 = FFFFFF |rightarm2 = FFFFFF |shorts2 = FFFFFF |socks2 = FFFFFF }} '''«Белшына»''' — [[Беларусь|беларускі]] [[футбольны клуб]] з горада [[Бабруйск]], заснаваны ў [[1976]] годзе. У цяперашні час выступае ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. Гуляе ў найвышэйшым дывізіёне з 1993 года (акрамя 2005, 2007—2009, 2017—2019 і 2021 гадоў). Хатнія матчы праводзіць на стадыёне [[Спартак (стадыён, Бабруйск)|«Спартак»]]. == Гісторыя == === БССР === Першыя афіцынйыя спаборніцтвы па футболе ў Бабруйску былі праведзены ў 1920 годзе. У 1920—1930-я гады рэгулярна праводзіліся першынствы горада, а таксама таварыскія матчы з камандамі іншых гарадоў. Бабруйскія футбалісты трывала траплялі ў створаную ў 1928 годзе [[Зборная Беларускай ССР па футболе|зборную БССР]]. З 1920-х гадоў зборная Бабруйска пачынае ўдзельнічаць у чэмпіянаце БССР. Футбольнае жыццё было перарвана [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайной]], пасля яе заканчэння Бабруйск быў прадстаўлены на рэспубліканскай арэне камандай «Спартак», якая ў 1958 годзе стала чэмпіёнам БССР. Пазней Бабруйск быў прадстаўлены камандамі ДА (1960), «Старт» (1962), «Дзяржынец» (1963—1964), «Бярэзіна» (1965, 1976), «Мэблевік» (1966, 1967), якія не мелі значных поспехаў. Чарговы ўздым бабруйскага футбола звязаны з камандай «Будаўнік», якая ў 1972 і 1973 гадах станавілася чэмпіёнам БССР. У «Будаўніку» пачынаў сваю кар’еру [[Аляксандр Пракапенка]]. У 1976 годзе [[Беларускі шынны камбінат]] стаў заснавальнікам каманды «Шыннік», якая неўзабаве стала выступаць у чэмпіянаце БССР, мела поспехі: у 1978 і 1987 гадах стала чэмпіёнам рэспублікі, у 1979 годзе — уладальнікам Кубка БССР. У [[Першая ліга чэмпіянату БССР па футболе 1989|1989]] годзе адбыўся скандал — матч апошняга тура супраць мінскага [[ФК СКІФ Мінск|СКІФа]] насамрэч не быў згуляны, а арганізатары паведамілі пра нібыта пра праведзеную сустрэчу з выніковым лікам 1:1. За гэты падлог «Шыннік» быў адхілены ад удзелу ў чэмпіянаце БССР. Сезон 1990 каманда правяла ў чэмпіянаце Магілёўскай вобласці. === 1992—2006 === У 1992 годзе, пасля заснавання [[Чэмпіянат Беларусі па футболе|чэмпіянату незалежнай Беларусі]], «Шыннік» трапіў у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу]] (Д2), а праз два гады выйшаў у элітны дывізіён. У гэты час у Бабруйску існавала іншая каманда [[ФК Фандак|«Фандак»]], якая ў 1995 годзе змяніла назву на «Бабруйск», а па заканчэнні сезона спыніла існаванне. Пасля гэтага «Шыннік» застаўся адзінай бабруйскай камандай і змяніў назву на «Белшына». У другой палове 1990-х гадоў «Белшына» была адным з лідараў беларускага футбола. Тройчы (у 1997, 1999 і 2001 гадах) каманда заваёўвала Кубак Беларусі, станавілася сярэбраным і бронзавым прызёрам, а ў 2001 годзе стала чэмпіёнам Беларусі. Сярод лідараў каманды тых часоў былі браты [[Эдуард Градабоеў|Эдуард]] і [[Ігар Градабоеў|Ігар]] Градабоевы, [[Андрэй Хлебасолаў]], [[Уладзімір Путраш]], [[Дзмітрый Балашоў]], [[Ігар Шусцікаў]], [[Андрэй Хрыпач]], [[Аляксандр Сяднёў]], [[Валерый Шанталосаў]]. З 2003 года вынікі клуба сталі пагаршацца. Па выніках сезона 2004 «Белшына» заняла апошняе месца і выбыла ў Першую лігу. На наступны год яна перамагла ў другім дывізіёне і вярнулася ў Вышэйшую лігу, але толькі на адзін год. === 2007—2015 === У 2007—2009 гадах «Белшына» зноў гуляла ў Першай лізе. Вярнуцца ў элітны дывізіён атрымалася толькі з трэцяй спробы, калі ў 2009 годзе каманду ўзначаліў малады спецыяліст [[Аляксандр Сяднёў]]. У Вышэйшай лізе каманда здолела замацавацца ў сярэдзіне табліцы, рабіла стаўку пераважна на маладых ігракоў, які не прабіліся ў іншых клубах, а таксама на ўкраінскіх футбалістаў. Так, у сезоне 2011 сярод найлепшых бамбардзіраў былі ігракі «Белшыны» [[Ягор Зубовіч]], [[Дзмітрый Коўб]] і [[Максім Лісавы]], якія пазней перайшлі ў больш статусныя клубы. У канцы 2011 года Аляксандр Сяднёў прыняў прапанову ўзначаліць мінскае [[ФК Дынама Мінск|«Дынама»]], замест яго галоўным трэнерам стаў [[Сяргей Яромка]]. У ліпені 2011 года Сяднёў быў звольнены з «Дынама» і неўзабаве зноў узначаліў «Белшыну». У сезоне 2013 бабруйская каманда ішла ў сярэдзіне табліцы, аднак на момант падзелу каманд на дзве шасцёркі апынулася ў ніжняй палове і страціла шанцы на высокія месцы, у сваёй шасцёрцы атрымлівала перамогу за перамогай і ўпэўнена заняла 7-е месца, на што не паўплывала нават зняцце 6 ачкоў за невыкананне рашэнняў АБФФ. Сезон 2014 каманда правяла няўдала, хутка апынулася ў ніжняй палове і скончыла сезон на 10-м месцы з 12. У 2015 годзе «Белшына» таксама лічылася аўтсайдарам, але ў выніку паспяхова ішла па дыстанцыі і нават прэтэндавала на прызавыя месцы, у выніку скончыла сезон на чацвёртым радку, што пры пэўных раскладах давала права на ўдзел у [[Ліга Еўропы УЕФА|Лізе Еўропы]]. Па заканчэнні сезона галоўны трэнер Аляксандр Сяднёў абвясціў аб тым, што пакідае клуб. === З 2016 года === У студзені 2016 года новым галоўным трэнерам быў прызначаны памочнік Сяднёва [[Віталь Паўлаў]], які заявіў пра тое што каманда захавае большасць складу. Аднак літаральна праз тыдзень стала вядома аб тым, што да клуба праяўляюць цікавасць расійскія інвестары з кампаніі «СТМ-Спортменеджмент», якія паставілі задачу скласці канкурэнцыю лідарам беларускага футбола. Замест Паўлава трэнерам стаў расіянін [[Уладзімір Яжураў]], амаль цалкам быў абноўлены склад, былі запрошаны вопытныя беларускія ігракі, а таксама маладыя расійскія, шэраг аргенцінскіх і іншых замежных футбалістаў. Аднак вынікі ў каманды пайшлі не найлепшым чынам. У чвэрцьфінале Кубка Беларусі «Белшына» саступіла наваполацкаму [[ФК Нафтан|«Нафтану»]], а ў чэмпіянаце ішла ў сярэдзіне табліцы. У маі па выніках фіналу Кубка Беларусі апошняе месца ў Лізе Еўропы атрымала жодзінскае [[ФК Тарпеда-БелАЗ|«Тарпеда-БелАЗ»]], пакінуўшы бабруйскі клуб па-за еўракубкамі. Яшчэ ў красавіку каманду па сямейных абставінах пакінуў Яжураў, кіраваць трэніровачным працэсам застаўся яго памочнік [[Вячаслаў Герашчанка]], а ў чэрвені футбалісты пачалі пакідаць клуб. У ліпені 2016 года супрацоўніцтва з расійскімі інвестарамі, якія так і не здолелі дасягнуць паразумення з мясцовымі кіраўнікамі, было спынена, амаль усе прывезеныя футбалісты пакінулі Бабруйск (многія з іх далучыліся да новага інвестарскага праекта — брэсцкага [[ФК Дынама Брэст|«Дынама»]]). Галоўным трэнерам зноў стаў Віталь Паўлаў, які хутка збіраў каманду з ігракоў Першай лігі і тых, хто не меў практыкі і іншых клубах. З новым складам «Белшына» стала выступаць яшчэ горш і апусцілася ўніз табліцы, па выніках сезона заняла перадапошняе месца і выбыла ў Першую лігу. У канцы 2016 года Паўлаў перайшоў на працу ў [[ФК Слуцк|«Слуцк»]], а «Белшыну» ўзначаліў [[Уладзімір Гольмак]]. Аднак ён ужо ў чэрвені 2017 года пакінуў каманду, выконваць абавязкі галоўнага трэнера да канца сезона застаўся яго памочнік [[Эдуард Градабоеў]]. Каманда праваліла сезон у Першай лізе, заняўшы толькі пятае месца. У 2018 годзе галоўным трэнерам стаў [[Георгій Кандрацьеў]]. «Белшына» доўгі час змагалася за выхад у Вышэйшую лігу з мазырскай [[ФК Славія Мазыр|«Славіяй»]] і мінскім [[ФК Энергетык-БДУ|«Энергетыкам-БДУ»]], аднак у выніку саступіла ім. У кастрычніку Кандрацьеў быў адпраўлены ў адстаўку, каманду зноў узначаліў Градабоеў, аднак ён выправіць сітуацыю не здолеў і «Белшына» фінішавала трэцяй. У студзені 2019 года галоўным трэнерам стаў [[Юрый Пунтус]], які здолеў сабраць баяздольны склад. «Белшына» хутка апынулася сярод лідараў і змагалася за першы радок са [[ФК Смалявічы|«Смалявічамі»]]. У верасні 2019 года Пунтус прыняў прапанову ўзначаліць жодзінскае [[ФК Тарпеда-БелАЗ|«Тарпеда-БелАЗ»]], пасля чаго на чале «Белшыны» зноў стаў Эдуард Градабоеў, які завяршыў справу і вывеў бабруйчан у Вышэйшую лігу. У 2020 годзе «Белшына» пераважна захавала першалігавы склад, істотна не ўзмацніўшыся, у выніку хутка апынулася сярод аўтсайдараў. У маі 2020 года Эдуард Градабоеў быў адпраўлены на адпачынак, каманду замест яго ўзначаліў памочнік [[Дзмітрый Мігас]]. Пазней Градабоеў вярнуўся да кіраўніцтва, але ў чэрвені канчаткова быў адпраўлены ў адстаўку. Дзмітрый Мігас зноў стаў на чале каманды, але не выратаваў яе ад 15-га месца з 16 і вылету ў Першую лігу. У пачатку 2021 года амаль цалкам абнавіўся склад каманды. У лютым 2021 года новым галоўным трэнерам стаў [[Віталь Паўлаў]], але з-за хваробы на працягу большай часткі сезона 2021 ён не працаваў з камандай, якой кіраваў яго памочнік [[Альберт Рыбак]]. Нягледзячы на дрэнны старт, хутка бабруйская каманда далучылася да лідараў. У маі 2021 года [[ФІФА]] прыняла рашэнне накласці трансферны бан на клуб, бо «Белшына» дагэтуль не пагасіла запазычанасць перад сваім былым легіянерам часоў расійскіх інвестараў<ref>{{cite web|url = https://football.by/news/152190.html|title = ФИФА наложила трансферный бан на "Белшину" из-за непогшенной задолженности перед своим бывшим игроком|author = |date = 2021-06-03|work = Football.by|language = ru|accessdate =2021-05-06}}</ref>. Забарона на трансферы была знята ў канцы ліпеня<ref>{{cite web|url = https://bobruisk.ru/news/2021/08/02/futbolnaya-belshina-obygrala-krumkachej-rasskazyvaem-kak-proshel-match|title = Футбольная «Белшина» обыграла ««Крумкачей». Рассказываем, как прошел матч|author = |date = 2021-08-02|work = bobruisk.ru|language = ru|accessdate =2021-11-28}}</ref>. У другой палове сезона бабруйская каманда змагалася за першае месца, але ў выніку скончыла сезон другой і выйшла ў Вышэйшую лігу. === Эмблемы === <center><gallery widths=150 heights=150 caption="Гісторыя эмблем «Белшыны»"> Выява:ФК Белшына.gif|да 2020 года Выява:ФК Белшына (2021).png|з 2021 года </gallery></center> == Дасягненні == * Чэмпіён [[БССР]] (3): [[1978]], [[1982]] * [[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Чэмпіён Беларусі]]: [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|2001]] * [[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Сярэбраны прызёр чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|1997]] * [[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Бронзавы прызёр чэмпіянату Беларусі]] (2): [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|1996]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|1998]] * Уладальнік [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]] (3): [[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|1997]], [[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|1999]], [[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|2001]] == Цяперашні склад == ''Станам на жнівень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[http://fcbelshina.by/komanda/ Основной состав]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Мікіта Пацэнка]]||2002}} {{Ігрок|24|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Арцём Дзенісенка]]||1999}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Іван Санько]]||1999}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Аляксей Харытановіч]]||1995}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Дзмітрый Зіновіч]]||1995}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Салановіч]]||1999}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Сакалоўскі]]||2002}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Артур Слабашэвіч]]||1989}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ягор Траякоў]]||1995}} {{Ігрок|34|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Кірыл Радзівонаў]]||2000}} {{Ігрок|69|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Міркарым Ях’ёеў]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Іван Бакланаў]]||1995}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|5|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ілья Кухарчык]]||1997}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|6|{{Сцяг|Нігерыя}}|ПА|[[Муса Іса]]||2002}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Велісевіч]]||1995}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікіта Салановіч]]||2005}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Казахстан}}|ПА|[[Іслам Часнакоў]]||1999}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Ілья Васільеў]] {{капітан}}||1997}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Паўлавіч Дзенісенка|Дзмітрый Дзенісенка]]||2004}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Міхаіл Калядка]]||1988}} {{Ігрок||{{Сцяг|Нігерыя}}|ПА|[[Сагір Абдулмаджыд]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Юрый Валовік]]||1993}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Узбекістан}}|Нап|[[Уладзіслаў Нурыеў]]||1996}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Дзмітрый Вашкевіч]]||2000}} {{Ігрок|27|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Дзмітрый Гомза]]||1987}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Расія}}|Нап|[[Ілья Белавус]]||1995}} {{Канец складу}} === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Яўген Юрчанка||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|2|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Матлах]]||2000}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Кірыл Архіпенка||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Аляксандр Пашкрабнёў||2000}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Ягор Пінчук||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Руслан Прахарэвіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Браніслаў Хартановіч||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Марат Лук’янаў]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Балотнікаў]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Аляксей Ганчароў||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Аляксандр Грынь||2003}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Іаан Гузаў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Данііл Жук||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Казлоў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Андрэй Кантаеў||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Аляксандр Мацвееў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Міраеўскі||2000}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Андрэй Навумчык||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Аляксей Пінчук||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Гвінея}}|ПА|[[Ібрахіма Сары Фафана]]||2000}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Яўген Лаўрыновіч||2004}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Альберт Рыбак]] (нар. 1973) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Віталь Паўлаў]] (нар. 1965) — старшы трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Мігас]] (нар. 1980) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Хрыпач]] (нар. 1972) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Турлін]] (нар. 1985) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Свіркоў]] (нар. 1972) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Міклуха]] (нар. 1991) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Сакалоўскі]] (нар. 1966) — трэнер == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=70|Сезон !width=150|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі ![[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !Заўвагі |- | [[Сезон 1992 ФК Белшына|1992]] || style="background:#D0F0C0"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|Другая]] (Д2) || style="background:silver"|'''2''' || 16<sup>1</sup> || 11 || 2 || 3 || 24–9 || '''24''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 1992/1993 ФК Белшына|1992/1993]] || style="background:#D0F0C0"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|Другая]] (Д2) || style="background:gold"|'''1''' || 30 || 21 || 8 || 1 || 69–19 || '''50''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 1993/1994 ФК Белшына|1993/1994]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Першая]] (Д1) || '''7''' || 30 || 15 || 1 || 14 || 41–41 || '''31''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1994/1995 ФК Белшына|1994/1995]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Першая]] (Д1) || '''13''' || 30 || 7 || 9 || 14 || 31–50 || '''23''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1994/1995|Паўфінал]] || |- |rowspan="2"| [[Сезон 1995 ФК Белшына|1995]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Першая]] (Д1) || '''15''' || 15 || 4 || 3 || 8 || 17–29 || '''15''' ||rowspan="2"|[[Кубак Беларусі па футболе 1995/1996|1/16 фіналу]] || |- | Пераходныя матчы<sup>2<sup> || || 2 || 1 || 0 || 1 || 3–2 || || |- | [[Сезон 1996 ФК Белшына|1996]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Першая]] (Д1) ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 30 || 20 || 3 || 7 || 67–32 || '''63''' ||style="background:gold"| [[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|Пераможца]] || |- | [[Сезон 1997 ФК Белшына|1997]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Першая]] (Д1) || style="background:silver"|'''2''' || 30 || 21 || 3 || 6 || 67–30 || '''66''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 1998 ФК Белшына|1998]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Вышэйшая]] (Д1) || style="background:#cc9966"|'''3''' || 28 || 17 || 6 || 5 || 47–17 || '''57''' ||style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|Пераможца]] || Змена назваў ліг |- | [[Сезон 1999 ФК Белшына|1999]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Вышэйшая]] (Д1) || '''8''' || 30 || 13 || 6 || 11 || 52–42 || '''45''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1999/2000|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2000 ФК Белшына|2000]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Вышэйшая]] (Д1) || '''9''' || 30 || 11 || 5 || 14 || 42–38 || '''38''' ||style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|Пераможца]] || |- | [[Сезон 2001 ФК Белшына|2001]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Вышэйшая]] (Д1) || style="background:gold"|'''1''' || 26 || 17 || 4 || 5 || 43–20 || '''55''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2002 ФК Белшына|2002]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Вышэйшая]] (Д1) || '''8''' || 26 || 12 || 4 || 10 || 44–38 || '''37'''<sup>3</sup> ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2002/2003|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2003 ФК Белшына|2003]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Вышэйшая]] (Д1) || '''10''' || 30 || 8 || 8 || 14 ||44–50 || '''32''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2004 ФК Белшына|2004]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Вышэйшая]] (Д1) || '''16''' || 30 || 2 || 6 || 22 || 21–62 || '''12''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|Чвэрцьфінал]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2005 ФК Белшына|2005]] || style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Першая]] (Д2) || style="background:gold"|'''1''' || 30 || 23 || 4 || 3 || 61–19 || '''73''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|1/32 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2006 ФК Белшына|2006]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Вышэйшая]] (Д1) || '''14''' || 26 || 1 || 6 || 19 || 16–46 || '''9''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|1/16 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2007 ФК Белшына|2007]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Першая]] (Д2) || '''4''' || 26 || 15 || 7 || 4 || 46–26 || '''49'''<sup>4</sup> ||[[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2008 ФК Белшына|2008]] || style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Першая]] (Д2) || style="background:#cc9966"|'''3''' || 26 || 15 || 4 || 7 || 34–21 || '''49''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2009 ФК Белшына|2009]] || style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Першая]] (Д2) || style="background:gold"|'''1''' || 26 || 20 || 4 || 2 || 55–15 || '''64''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|1/8 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2010 ФК Белшына|2010]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Вышэйшая]] (Д1) || '''6''' || 33 || 12 || 9 || 12 || 31–42 || '''45''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2011 ФК Белшына|2011]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Вышэйшая]] (Д1) || '''5''' || 33 || 12 || 12 || 9 || 41–35 || '''48''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2012 ФК Белшына|2012]] ||[[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Вышэйшая]] (Д1) || '''7''' || 30 || 7 || 9 || 14 || 26–40 || '''30''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2013 ФК Белшына|2013]] ||[[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Вышэйшая]] (Д1) || '''7''' || 32 || 15 || 8 || 9 || 42–38 || '''47'''<sup>5</sup> || [[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2014 ФК Белшына|2014]] ||[[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Вышэйшая]] (Д1) || '''10''' || 32 || 8 || 8 || 16 || 42–56 || '''32''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2015 ФК Белшына|2015]] ||[[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Вышэйшая]] (Д1) || '''4''' || 26 || 12 || 7 || 7 || 39–19 || '''43''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2016 ФК Белшына|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая]] (Д1) || '''15''' || 30 || 5 || 10 || 15 || 34–45 ||'''25''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|1/16 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2017 ФК Белшына|2017]] || style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Першая]] (Д2)|| '''5''' || 30 || 14 || 7 || 9 || 56–30 ||'''47'''<sup>6</sup> ||[[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2018 ФК Белшына|2018]] || style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Першая]] (Д2)|| style="background:#cc9966"|'''3''' || 28 || 18 || 5 || 5 || 59–23 ||'''59''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Белшына|2019]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Першая]] (Д2) ||style="background:gold"|'''1''' || 28 || 21 || 5 || 2 || 74–22 || '''68''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2020 ФК Белшына|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Вышэйшая]] (Д1) || '''15''' || 30 || 5 || 6 || 19 || 34–71 || '''21''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|1/16 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2021 ФК Белшына|2021]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Першая]] (Д2) ||style="background:silver"|'''2''' || 33 || 19 || 6 || 8 || 69–42 || '''63''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- |} * <sup>'''1'''</sup> Улічваючы дадатковы матч за першае месца супраць [[ФК Дынама-93 Мінск|«Дынама-2»]] (паражэнне 0:3). * <sup>'''2'''</sup> Пераходныя матчы за месца ў вышэйшай лізе супраць пінскага [[ФК Камунальнік Пінск|«Камунальніка»]], другой каманды [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Другой лігі 1995]]. * <sup>'''3'''</sup>, <sup>'''4'''</sup> З каманды зняты 3 ачкі за парушэнне рэгламенту. * <sup>'''5'''</sup> З каманды зняты 6 ачкоў за парушэнне рэгламенту. * <sup>'''6'''</sup> З каманды зняты 2 ачкі за за сістэматычнае невыкананне рашэнняў Камітэта па статусу і пераходам ігракоў АБФФ. === Міжнародныя кубкі === {| class="wikitable" ! Сезон ! Кубак ! Раўнд ! colspan=2|Клуб ! Першыя матчы ! Адказныя матчы ! colspan=2|Вынік |- |rowspan="2"|[[Кубак уладальнікаў Кубкаў УЕФА 1997/1998|1997/1998]] |rowspan="2"|[[Кубак уладальнікаў Кубкаў УЕФА|Кубак Кубкаў]] |align="center"|Кв. раўнд |{{Сцяг|Эстонія}} |[[ФК Садам Талін|Садам (Талін)]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|4:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''5:2''' |[[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|1 раўнд |{{Сцяг|Расія}} |[[ФК Лакаматыў Масква|Лакаматыў (Масква)]] |align="center"|1:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:3 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''1:5''' |[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Кубак УЕФА 1998/1999|1998/1999]] |[[Кубак УЕФА]] |align="center"|1 к/р |{{Сцяг|Балгарыя}} |[[ФК ЦСКА Сафія|ЦСКА (Сафія)]] |align="center"|0:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|1:3 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''1:3''' |[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Кубак УЕФА 1999/2000|1999/2000]] |[[Кубак УЕФА]] |align="center"|Кв. раўнд |{{Сцяг|Кіпр}} |[[ФК Амонія Нікасія|Амонія (Нікасія)]] |align="center"|1:5 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:3 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''1:8''' |[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Кубак УЕФА 2001/2002|2001/2002]] |[[Кубак УЕФА]] |align="center"|Кв. раўнд |{{Сцяг|Славакія}} |[[ФК Ружамберак|Ружамберак]] |align="center"|1:3 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|0:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''1:3''' |[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |rowspan="2"|[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2002/2003|2002/2003]] |rowspan="2"|[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Ліга чэмпіёнаў]] |align="center"|1 к/р |{{Сцяг|Паўночная Ірландыя}} |[[ФК Портадаўн|Портадаўн]] |align="center"|0:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|3:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''3:2''' |[[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 к/р |{{Сцяг|Ізраіль}} |[[ФК Макабі Хайфа|Макабі (Хайфа)]] |align="center"|0:4 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|0:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''0:5''' |[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |} === Неафіцыйныя турніры === {| class="wikitable" ! Сезон ! Кубак ! Раўнд ! colspan=2|Клуб ! colspan=2|Вынік |- |rowspan="3"|[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 2002|2002]] |rowspan="3"|[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці]] |align="center"|Група D |{{Сцяг|Эстонія}} |[[ФК Флора Талін|Флора (Талін)]] | align="center"|'''1:3''' |rowspan="3"|[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|Група D |{{Сцяг|Туркменістан}} |[[ФК Ніса|Ніса]] | align="center"|'''1:2''' |- |align="center"|Група D |{{Сцяг|Кыргызстан}} |[[ФК Алга Бішкек|СКА-ПВО]] | align="center"|'''1:1''' |- |} == Галоўныя трэнеры == {{Div col|3}} * [[Генадзь Штэйнбук]] (1976 — 1988 — ?) * [[Алег Антонавіч Волах|Алег Волах]] (1991 — 1993 — 1995) * [[Яўген Шабуня]] (1996) * [[Алег Антонавіч Волах|Алег Волах]] (1997) * [[Ігар Бялоў]] (1998) * [[Алег Антонавіч Волах|Алег Волах]] (1998) * [[Людас Румбуціс]] (1998 — май 1999) * [[Іван Савосцікаў]] (1999) * [[Алег Антонавіч Волах|Алег Волах]] (1999 — 2000) * [[Андрэй Хлебасолаў]] (в.а., ? — чэрвень 2000) * [[Валерый Чацверык]] (чэрвень — жнівень 2000) * [[Вячаслаў Акшаеў]] (жнівень 2000 — жнівень 2002) * [[Андрэй Хлебасолаў]] (жнівень 2002 — студзень 2003) * [[Уладзімір Геваркян]] (студзень — чэрвень 2003) * [[Людас Румбуціс]] (чэрвень — снежань 2003) * [[Уладзімір Геваркян]] (студзень — май 2004) * [[Алег Антонавіч Волах|Алег Волах]] (в.а., май 2004) * [[Ігар Гасюта]] (май — верасень 2004) * [[Сяргей Бароўскі]] (верасень — снежань 2004) * [[Алег Антонавіч Волах|Алег Волах]] (2005 — май 2006) * [[Міхаіл Міхайлавіч Мархель|Міхаіл Мархель]] (май 2006 — студзень 2007) * [[Уладзімір Бяляўскі]] (студзень — верасень 2007) * [[Алег Антонавіч Волах|Алег Волах]] (в.а., 2007) * [[Эдуард Градабоеў]] (2008 — студзень 2009) * [[Аляксандр Сяднёў]] (студзень 2009 — снежань 2011) * [[Сяргей Яромка]] (студзень — ліпень 2012) * [[Аляксандр Сяднёў]] (ліпень 2012 — снежань 2015) * [[Віталь Паўлаў]] (студзень 2016) * [[Уладзімір Яжураў]] (студзень — красавік 2016) * [[Вячаслаў Герашчанка]] (в.а. у красавіку — ліпені 2016) * [[Віталь Паўлаў]] (ліпень — снежань 2016) * [[Уладзімір Гольмак]] (студзень — чэрвень 2017) * [[Эдуард Градабоеў]] (в.а. у чэрвені — снежні 2017) * [[Георгій Кандрацьеў]] (студзень — кастрычнік 2018) * [[Эдуард Градабоеў]] (в.а. у кастрычніку 2018 — студзені 2019) * [[Юрый Пунтус]] (студзень — верасень 2019) * [[Эдуард Градабоеў]] (верасень 2019 — чэрвень 2020) * [[Дзмітрый Мігас]] (в.а. у ліпені 2020 — лютым 2021) * [[Віталь Паўлаў]] (люты 2021 — люты 2022) * [[Альберт Рыбак]] (з лютага 2022) {{Div col end}} {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.fcbelshina.by/ Афіцыйны сайт клуба] {{ref-ru}} * {{globalsportsarchive|fk-belsyna-babrujsk/18867}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Белшына}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Белшына]] [[Катэгорыя:ФК Белшына| ]] [[Катэгорыя:1976 год у Бабруйску]] gki3f4qhf39l5b4ser6pcenw1p2npb6 4194604 4194094 2022-08-26T10:42:31Z Artsiom91 31770 /* Цяперашні склад */ + Александровіч https://football.by/news/167104.html wikitext text/x-wiki {{Картка ФК | Назва = Белшына | Лагатып = ФК Белшына (2021).png | ШырыняЛагатыпа = 180px | ПоўнаяНазва = КСУП «Бабруйскі футбольны клуб „Белшына“» | Мянушкі = | Горад = [[Бабруйск]], [[Беларусь]] | Заснаваны = [[1976]] | Стадыён = [[Спартак (стадыён, Бабруйск)|«Спартак»]] | Умяшчальнасць = 3 709 | Кіраўнік = [[Віталь Былінін]] | ПасадаКіраўніка = Ген. дырэктар | Трэнер = [[Альберт Рыбак]] | Чэмпіянат = [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшая ліга]] | Сезон = [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|2021]] | Месца = {{Рост}} 2 месца ў [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лізе]] | Сайт = http://www.fcbelshina.by/ | pattern_la1 =_jomatiger2rb |pattern_b1 = _jomatiger2rb |pattern_ra1 =_jomatiger2rb |pattern_sh1 = |pattern_so1 = | leftarm1 = FF0000 |body1 = FF0000 |rightarm1 = FF0000 |shorts1 = 000000 |socks1 = 000000 | pattern_la2 =_jomacampus3w |pattern_b2 = _jomacampus3w |pattern_ra2 =_jomacampus3w |pattern_sh2 = |pattern_so2 = | leftarm2 = FFFFFF |body2 = FFFFFF |rightarm2 = FFFFFF |shorts2 = FFFFFF |socks2 = FFFFFF }} '''«Белшына»''' — [[Беларусь|беларускі]] [[футбольны клуб]] з горада [[Бабруйск]], заснаваны ў [[1976]] годзе. У цяперашні час выступае ў [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшай лізе чэмпіянату Беларусі]]. Гуляе ў найвышэйшым дывізіёне з 1993 года (акрамя 2005, 2007—2009, 2017—2019 і 2021 гадоў). Хатнія матчы праводзіць на стадыёне [[Спартак (стадыён, Бабруйск)|«Спартак»]]. == Гісторыя == === БССР === Першыя афіцынйыя спаборніцтвы па футболе ў Бабруйску былі праведзены ў 1920 годзе. У 1920—1930-я гады рэгулярна праводзіліся першынствы горада, а таксама таварыскія матчы з камандамі іншых гарадоў. Бабруйскія футбалісты трывала траплялі ў створаную ў 1928 годзе [[Зборная Беларускай ССР па футболе|зборную БССР]]. З 1920-х гадоў зборная Бабруйска пачынае ўдзельнічаць у чэмпіянаце БССР. Футбольнае жыццё было перарвана [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайной]], пасля яе заканчэння Бабруйск быў прадстаўлены на рэспубліканскай арэне камандай «Спартак», якая ў 1958 годзе стала чэмпіёнам БССР. Пазней Бабруйск быў прадстаўлены камандамі ДА (1960), «Старт» (1962), «Дзяржынец» (1963—1964), «Бярэзіна» (1965, 1976), «Мэблевік» (1966, 1967), якія не мелі значных поспехаў. Чарговы ўздым бабруйскага футбола звязаны з камандай «Будаўнік», якая ў 1972 і 1973 гадах станавілася чэмпіёнам БССР. У «Будаўніку» пачынаў сваю кар’еру [[Аляксандр Пракапенка]]. У 1976 годзе [[Беларускі шынны камбінат]] стаў заснавальнікам каманды «Шыннік», якая неўзабаве стала выступаць у чэмпіянаце БССР, мела поспехі: у 1978 і 1987 гадах стала чэмпіёнам рэспублікі, у 1979 годзе — уладальнікам Кубка БССР. У [[Першая ліга чэмпіянату БССР па футболе 1989|1989]] годзе адбыўся скандал — матч апошняга тура супраць мінскага [[ФК СКІФ Мінск|СКІФа]] насамрэч не быў згуляны, а арганізатары паведамілі пра нібыта пра праведзеную сустрэчу з выніковым лікам 1:1. За гэты падлог «Шыннік» быў адхілены ад удзелу ў чэмпіянаце БССР. Сезон 1990 каманда правяла ў чэмпіянаце Магілёўскай вобласці. === 1992—2006 === У 1992 годзе, пасля заснавання [[Чэмпіянат Беларусі па футболе|чэмпіянату незалежнай Беларусі]], «Шыннік» трапіў у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Другую лігу]] (Д2), а праз два гады выйшаў у элітны дывізіён. У гэты час у Бабруйску існавала іншая каманда [[ФК Фандак|«Фандак»]], якая ў 1995 годзе змяніла назву на «Бабруйск», а па заканчэнні сезона спыніла існаванне. Пасля гэтага «Шыннік» застаўся адзінай бабруйскай камандай і змяніў назву на «Белшына». У другой палове 1990-х гадоў «Белшына» была адным з лідараў беларускага футбола. Тройчы (у 1997, 1999 і 2001 гадах) каманда заваёўвала Кубак Беларусі, станавілася сярэбраным і бронзавым прызёрам, а ў 2001 годзе стала чэмпіёнам Беларусі. Сярод лідараў каманды тых часоў былі браты [[Эдуард Градабоеў|Эдуард]] і [[Ігар Градабоеў|Ігар]] Градабоевы, [[Андрэй Хлебасолаў]], [[Уладзімір Путраш]], [[Дзмітрый Балашоў]], [[Ігар Шусцікаў]], [[Андрэй Хрыпач]], [[Аляксандр Сяднёў]], [[Валерый Шанталосаў]]. З 2003 года вынікі клуба сталі пагаршацца. Па выніках сезона 2004 «Белшына» заняла апошняе месца і выбыла ў Першую лігу. На наступны год яна перамагла ў другім дывізіёне і вярнулася ў Вышэйшую лігу, але толькі на адзін год. === 2007—2015 === У 2007—2009 гадах «Белшына» зноў гуляла ў Першай лізе. Вярнуцца ў элітны дывізіён атрымалася толькі з трэцяй спробы, калі ў 2009 годзе каманду ўзначаліў малады спецыяліст [[Аляксандр Сяднёў]]. У Вышэйшай лізе каманда здолела замацавацца ў сярэдзіне табліцы, рабіла стаўку пераважна на маладых ігракоў, які не прабіліся ў іншых клубах, а таксама на ўкраінскіх футбалістаў. Так, у сезоне 2011 сярод найлепшых бамбардзіраў былі ігракі «Белшыны» [[Ягор Зубовіч]], [[Дзмітрый Коўб]] і [[Максім Лісавы]], якія пазней перайшлі ў больш статусныя клубы. У канцы 2011 года Аляксандр Сяднёў прыняў прапанову ўзначаліць мінскае [[ФК Дынама Мінск|«Дынама»]], замест яго галоўным трэнерам стаў [[Сяргей Яромка]]. У ліпені 2011 года Сяднёў быў звольнены з «Дынама» і неўзабаве зноў узначаліў «Белшыну». У сезоне 2013 бабруйская каманда ішла ў сярэдзіне табліцы, аднак на момант падзелу каманд на дзве шасцёркі апынулася ў ніжняй палове і страціла шанцы на высокія месцы, у сваёй шасцёрцы атрымлівала перамогу за перамогай і ўпэўнена заняла 7-е месца, на што не паўплывала нават зняцце 6 ачкоў за невыкананне рашэнняў АБФФ. Сезон 2014 каманда правяла няўдала, хутка апынулася ў ніжняй палове і скончыла сезон на 10-м месцы з 12. У 2015 годзе «Белшына» таксама лічылася аўтсайдарам, але ў выніку паспяхова ішла па дыстанцыі і нават прэтэндавала на прызавыя месцы, у выніку скончыла сезон на чацвёртым радку, што пры пэўных раскладах давала права на ўдзел у [[Ліга Еўропы УЕФА|Лізе Еўропы]]. Па заканчэнні сезона галоўны трэнер Аляксандр Сяднёў абвясціў аб тым, што пакідае клуб. === З 2016 года === У студзені 2016 года новым галоўным трэнерам быў прызначаны памочнік Сяднёва [[Віталь Паўлаў]], які заявіў пра тое што каманда захавае большасць складу. Аднак літаральна праз тыдзень стала вядома аб тым, што да клуба праяўляюць цікавасць расійскія інвестары з кампаніі «СТМ-Спортменеджмент», якія паставілі задачу скласці канкурэнцыю лідарам беларускага футбола. Замест Паўлава трэнерам стаў расіянін [[Уладзімір Яжураў]], амаль цалкам быў абноўлены склад, былі запрошаны вопытныя беларускія ігракі, а таксама маладыя расійскія, шэраг аргенцінскіх і іншых замежных футбалістаў. Аднак вынікі ў каманды пайшлі не найлепшым чынам. У чвэрцьфінале Кубка Беларусі «Белшына» саступіла наваполацкаму [[ФК Нафтан|«Нафтану»]], а ў чэмпіянаце ішла ў сярэдзіне табліцы. У маі па выніках фіналу Кубка Беларусі апошняе месца ў Лізе Еўропы атрымала жодзінскае [[ФК Тарпеда-БелАЗ|«Тарпеда-БелАЗ»]], пакінуўшы бабруйскі клуб па-за еўракубкамі. Яшчэ ў красавіку каманду па сямейных абставінах пакінуў Яжураў, кіраваць трэніровачным працэсам застаўся яго памочнік [[Вячаслаў Герашчанка]], а ў чэрвені футбалісты пачалі пакідаць клуб. У ліпені 2016 года супрацоўніцтва з расійскімі інвестарамі, якія так і не здолелі дасягнуць паразумення з мясцовымі кіраўнікамі, было спынена, амаль усе прывезеныя футбалісты пакінулі Бабруйск (многія з іх далучыліся да новага інвестарскага праекта — брэсцкага [[ФК Дынама Брэст|«Дынама»]]). Галоўным трэнерам зноў стаў Віталь Паўлаў, які хутка збіраў каманду з ігракоў Першай лігі і тых, хто не меў практыкі і іншых клубах. З новым складам «Белшына» стала выступаць яшчэ горш і апусцілася ўніз табліцы, па выніках сезона заняла перадапошняе месца і выбыла ў Першую лігу. У канцы 2016 года Паўлаў перайшоў на працу ў [[ФК Слуцк|«Слуцк»]], а «Белшыну» ўзначаліў [[Уладзімір Гольмак]]. Аднак ён ужо ў чэрвені 2017 года пакінуў каманду, выконваць абавязкі галоўнага трэнера да канца сезона застаўся яго памочнік [[Эдуард Градабоеў]]. Каманда праваліла сезон у Першай лізе, заняўшы толькі пятае месца. У 2018 годзе галоўным трэнерам стаў [[Георгій Кандрацьеў]]. «Белшына» доўгі час змагалася за выхад у Вышэйшую лігу з мазырскай [[ФК Славія Мазыр|«Славіяй»]] і мінскім [[ФК Энергетык-БДУ|«Энергетыкам-БДУ»]], аднак у выніку саступіла ім. У кастрычніку Кандрацьеў быў адпраўлены ў адстаўку, каманду зноў узначаліў Градабоеў, аднак ён выправіць сітуацыю не здолеў і «Белшына» фінішавала трэцяй. У студзені 2019 года галоўным трэнерам стаў [[Юрый Пунтус]], які здолеў сабраць баяздольны склад. «Белшына» хутка апынулася сярод лідараў і змагалася за першы радок са [[ФК Смалявічы|«Смалявічамі»]]. У верасні 2019 года Пунтус прыняў прапанову ўзначаліць жодзінскае [[ФК Тарпеда-БелАЗ|«Тарпеда-БелАЗ»]], пасля чаго на чале «Белшыны» зноў стаў Эдуард Градабоеў, які завяршыў справу і вывеў бабруйчан у Вышэйшую лігу. У 2020 годзе «Белшына» пераважна захавала першалігавы склад, істотна не ўзмацніўшыся, у выніку хутка апынулася сярод аўтсайдараў. У маі 2020 года Эдуард Градабоеў быў адпраўлены на адпачынак, каманду замест яго ўзначаліў памочнік [[Дзмітрый Мігас]]. Пазней Градабоеў вярнуўся да кіраўніцтва, але ў чэрвені канчаткова быў адпраўлены ў адстаўку. Дзмітрый Мігас зноў стаў на чале каманды, але не выратаваў яе ад 15-га месца з 16 і вылету ў Першую лігу. У пачатку 2021 года амаль цалкам абнавіўся склад каманды. У лютым 2021 года новым галоўным трэнерам стаў [[Віталь Паўлаў]], але з-за хваробы на працягу большай часткі сезона 2021 ён не працаваў з камандай, якой кіраваў яго памочнік [[Альберт Рыбак]]. Нягледзячы на дрэнны старт, хутка бабруйская каманда далучылася да лідараў. У маі 2021 года [[ФІФА]] прыняла рашэнне накласці трансферны бан на клуб, бо «Белшына» дагэтуль не пагасіла запазычанасць перад сваім былым легіянерам часоў расійскіх інвестараў<ref>{{cite web|url = https://football.by/news/152190.html|title = ФИФА наложила трансферный бан на "Белшину" из-за непогшенной задолженности перед своим бывшим игроком|author = |date = 2021-06-03|work = Football.by|language = ru|accessdate =2021-05-06}}</ref>. Забарона на трансферы была знята ў канцы ліпеня<ref>{{cite web|url = https://bobruisk.ru/news/2021/08/02/futbolnaya-belshina-obygrala-krumkachej-rasskazyvaem-kak-proshel-match|title = Футбольная «Белшина» обыграла ««Крумкачей». Рассказываем, как прошел матч|author = |date = 2021-08-02|work = bobruisk.ru|language = ru|accessdate =2021-11-28}}</ref>. У другой палове сезона бабруйская каманда змагалася за першае месца, але ў выніку скончыла сезон другой і выйшла ў Вышэйшую лігу. === Эмблемы === <center><gallery widths=150 heights=150 caption="Гісторыя эмблем «Белшыны»"> Выява:ФК Белшына.gif|да 2020 года Выява:ФК Белшына (2021).png|з 2021 года </gallery></center> == Дасягненні == * Чэмпіён [[БССР]] (3): [[1978]], [[1982]] * [[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Чэмпіён Беларусі]]: [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|2001]] * [[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Сярэбраны прызёр чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|1997]] * [[Чэмпіянат Беларусі па футболе|Бронзавы прызёр чэмпіянату Беларусі]] (2): [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|1996]], [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|1998]] * Уладальнік [[Кубак Беларусі па футболе|Кубка Беларусі]] (3): [[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|1997]], [[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|1999]], [[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|2001]] == Цяперашні склад == ''Станам на жнівень 2022 года, згодна з афіцыйным сайтам клуба''<ref>[http://fcbelshina.by/komanda/ Основной состав]</ref>. {{Склад}} {{Ігрок|13|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Мікіта Пацэнка]]||2002}} {{Ігрок|24|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Арцём Дзенісенка]]||1999}} {{Ігрок|35|{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Іван Санько]]||1999}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|[[Аляксей Харытановіч]]||1995}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|3|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Дзмітрый Зіновіч]]||1995}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Уладзіслаў Салановіч]]||1999}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Мікіта Сакалоўскі]]||2002}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Артур Слабашэвіч]]||1989}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Ягор Траякоў]]||1995}} {{Ігрок|34|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Кірыл Радзівонаў]]||2000}} {{Ігрок|69|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Міркарым Ях’ёеў]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Расія}}|Аб|[[Іван Бакланаў]]||1995}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|5|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Ілья Кухарчык]]||1997}} {{Ігрок|6|{{Сцяг|Нігерыя}}|ПА|[[Муса Іса]]||2002}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Велісевіч]]||1995}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Мікіта Салановіч]]||2005}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Казахстан}}|ПА|[[Іслам Часнакоў]]||1999}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Расія}}|ПА|[[Ілья Васільеў]] {{капітан}}||1997}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Дзмітрый Паўлавіч Дзенісенка|Дзмітрый Дзенісенка]]||2004}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Міхаіл Калядка]]||1988}} {{Ігрок||{{Сцяг|Нігерыя}}|ПА|[[Сагір Абдулмаджыд]]||2002}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Аляксандр Александровіч]]||1997}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Юрый Валовік]]||1993}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|7|{{Сцяг|Узбекістан}}|Нап|[[Уладзіслаў Нурыеў]]||1996}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Дзмітрый Вашкевіч]]||2000}} {{Ігрок|27|{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|[[Дзмітрый Гомза]]||1987}} {{Ігрок|88|{{Сцяг|Расія}}|Нап|[[Ілья Белавус]]||1995}} {{Канец складу}} === Рэзервовы склад === {{Склад}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Бр|Яўген Юрчанка||2002}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|2|{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|[[Аляксей Матлах]]||2000}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Кірыл Архіпенка||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Аляксандр Пашкрабнёў||2000}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Ягор Пінчук||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Руслан Прахарэвіч||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Аб|Браніслаў Хартановіч||2003}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок|18|{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Марат Лук’янаў]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|[[Уладзіслаў Балотнікаў]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Аляксей Ганчароў||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Аляксандр Грынь||2003}} {{Падзел складу}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Іаан Гузаў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Данііл Жук||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Казлоў||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Андрэй Кантаеў||2005}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Аляксандр Мацвееў||2003}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Мікіта Міраеўскі||2000}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Андрэй Навумчык||2001}} {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|ПА|Аляксей Пінчук||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Гвінея}}|ПА|[[Ібрахіма Сары Фафана]]||2000}} |----- ! colspan="9" bgcolor="#B0D3FB" align="left" | |----- bgcolor="#DFEDFD" {{Ігрок||{{Сцяг|Беларусь}}|Нап|Яўген Лаўрыновіч||2004}} {{Канец складу}} === Трэнерскі штаб === * {{Сцяг|Беларусь}} [[Альберт Рыбак]] (нар. 1973) — галоўны трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Віталь Паўлаў]] (нар. 1965) — старшы трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Мігас]] (нар. 1980) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Хрыпач]] (нар. 1972) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Дзмітрый Турлін]] (нар. 1985) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Андрэй Свіркоў]] (нар. 1972) — галоўны трэнер дубля * {{Сцяг|Беларусь}} [[Сяргей Міклуха]] (нар. 1991) — трэнер * {{Сцяг|Беларусь}} [[Аляксандр Сакалоўскі]] (нар. 1966) — трэнер == Статыстыка выступленняў == === Чэмпіянат і Кубак Беларусі === {|class="wikitable" style="text-align: center;" !width=70|Сезон !width=150|Ліга !width=30|{{Comment|М|Месца}} !width=30|{{Comment|Г|Гульняў}} !width=30|{{Comment|В|Перамогі}} !width=30|{{Comment|Н|Нічыі}} !width=30|{{Comment|П|Паражэнні}} !width=60|Галы !width=45|Ачкі ![[Кубак Беларусі па футболе|Кубак]] !Заўвагі |- | [[Сезон 1992 ФК Белшына|1992]] || style="background:#D0F0C0"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992|Другая]] (Д2) || style="background:silver"|'''2''' || 16<sup>1</sup> || 11 || 2 || 3 || 24–9 || '''24''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 1992/1993 ФК Белшына|1992/1993]] || style="background:#D0F0C0"| [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1992/1993|Другая]] (Д2) || style="background:gold"|'''1''' || 30 || 21 || 8 || 1 || 69–19 || '''50''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1992/1993|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 1993/1994 ФК Белшына|1993/1994]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1993/1994|Першая]] (Д1) || '''7''' || 30 || 15 || 1 || 14 || 41–41 || '''31''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1993/1994|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 1994/1995 ФК Белшына|1994/1995]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1994/1995|Першая]] (Д1) || '''13''' || 30 || 7 || 9 || 14 || 31–50 || '''23''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1994/1995|Паўфінал]] || |- |rowspan="2"| [[Сезон 1995 ФК Белшына|1995]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Першая]] (Д1) || '''15''' || 15 || 4 || 3 || 8 || 17–29 || '''15''' ||rowspan="2"|[[Кубак Беларусі па футболе 1995/1996|1/16 фіналу]] || |- | Пераходныя матчы<sup>2<sup> || || 2 || 1 || 0 || 1 || 3–2 || || |- | [[Сезон 1996 ФК Белшына|1996]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1996|Першая]] (Д1) ||style="background:#cc9966"| '''3''' || 30 || 20 || 3 || 7 || 67–32 || '''63''' ||style="background:gold"| [[Кубак Беларусі па футболе 1996/1997|Пераможца]] || |- | [[Сезон 1997 ФК Белшына|1997]] || [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|Першая]] (Д1) || style="background:silver"|'''2''' || 30 || 21 || 3 || 6 || 67–30 || '''66''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 1997/1998|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 1998 ФК Белшына|1998]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|Вышэйшая]] (Д1) || style="background:#cc9966"|'''3''' || 28 || 17 || 6 || 5 || 47–17 || '''57''' ||style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 1998/1999|Пераможца]] || Змена назваў ліг |- | [[Сезон 1999 ФК Белшына|1999]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|Вышэйшая]] (Д1) || '''8''' || 30 || 13 || 6 || 11 || 52–42 || '''45''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 1999/2000|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2000 ФК Белшына|2000]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2000|Вышэйшая]] (Д1) || '''9''' || 30 || 11 || 5 || 14 || 42–38 || '''38''' ||style="background:gold"|[[Кубак Беларусі па футболе 2000/2001|Пераможца]] || |- | [[Сезон 2001 ФК Белшына|2001]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|Вышэйшая]] (Д1) || style="background:gold"|'''1''' || 26 || 17 || 4 || 5 || 43–20 || '''55''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2001/2002|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2002 ФК Белшына|2002]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|Вышэйшая]] (Д1) || '''8''' || 26 || 12 || 4 || 10 || 44–38 || '''37'''<sup>3</sup> ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2002/2003|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2003 ФК Белшына|2003]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|Вышэйшая]] (Д1) || '''10''' || 30 || 8 || 8 || 14 ||44–50 || '''32''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2003/2004|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2004 ФК Белшына|2004]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|Вышэйшая]] (Д1) || '''16''' || 30 || 2 || 6 || 22 || 21–62 || '''12''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2004/2005|Чвэрцьфінал]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2005 ФК Белшына|2005]] || style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|Першая]] (Д2) || style="background:gold"|'''1''' || 30 || 23 || 4 || 3 || 61–19 || '''73''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2005/2006|1/32 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2006 ФК Белшына|2006]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|Вышэйшая]] (Д1) || '''14''' || 26 || 1 || 6 || 19 || 16–46 || '''9''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2006/2007|1/16 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2007 ФК Белшына|2007]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|Першая]] (Д2) || '''4''' || 26 || 15 || 7 || 4 || 46–26 || '''49'''<sup>4</sup> ||[[Кубак Беларусі па футболе 2007/2008|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2008 ФК Белшына|2008]] || style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|Першая]] (Д2) || style="background:#cc9966"|'''3''' || 26 || 15 || 4 || 7 || 34–21 || '''49''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2008/2009|1/8 фіналу]] || |- | [[Сезон 2009 ФК Белшына|2009]] || style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|Першая]] (Д2) || style="background:gold"|'''1''' || 26 || 20 || 4 || 2 || 55–15 || '''64''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2009/2010|1/8 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2010 ФК Белшына|2010]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|Вышэйшая]] (Д1) || '''6''' || 33 || 12 || 9 || 12 || 31–42 || '''45''' ||style="background:#cc9966"|[[Кубак Беларусі па футболе 2010/2011|Паўфінал]] || |- | [[Сезон 2011 ФК Белшына|2011]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|Вышэйшая]] (Д1) || '''5''' || 33 || 12 || 12 || 9 || 41–35 || '''48''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2011/2012|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2012 ФК Белшына|2012]] ||[[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|Вышэйшая]] (Д1) || '''7''' || 30 || 7 || 9 || 14 || 26–40 || '''30''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2012/2013|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2013 ФК Белшына|2013]] ||[[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|Вышэйшая]] (Д1) || '''7''' || 32 || 15 || 8 || 9 || 42–38 || '''47'''<sup>5</sup> || [[Кубак Беларусі па футболе 2013/2014|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2014 ФК Белшына|2014]] ||[[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|Вышэйшая]] (Д1) || '''10''' || 32 || 8 || 8 || 16 || 42–56 || '''32''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2014/2015|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2015 ФК Белшына|2015]] ||[[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|Вышэйшая]] (Д1) || '''4''' || 26 || 12 || 7 || 7 || 39–19 || '''43''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2015/2016|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2016 ФК Белшына|2016]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|Вышэйшая]] (Д1) || '''15''' || 30 || 5 || 10 || 15 || 34–45 ||'''25''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2016/2017|1/16 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2017 ФК Белшына|2017]] || style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|Першая]] (Д2)|| '''5''' || 30 || 14 || 7 || 9 || 56–30 ||'''47'''<sup>6</sup> ||[[Кубак Беларусі па футболе 2017/2018|1/16 фіналу]] || |- | [[Сезон 2018 ФК Белшына|2018]] || style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|Першая]] (Д2)|| style="background:#cc9966"|'''3''' || 28 || 18 || 5 || 5 || 59–23 ||'''59''' ||[[Кубак Беларусі па футболе 2018/2019|Чвэрцьфінал]] || |- | [[Сезон 2019 ФК Белшына|2019]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|Першая]] (Д2) ||style="background:gold"|'''1''' || 28 || 21 || 5 || 2 || 74–22 || '''68''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2019/2020|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- | [[Сезон 2020 ФК Белшына|2020]] || [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|Вышэйшая]] (Д1) || '''15''' || 30 || 5 || 6 || 19 || 34–71 || '''21''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2020/2021|1/16 фіналу]] || [[Выява:Descento.svg|15px]] Вылет у [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першую лігу]] |- | [[Сезон 2021 ФК Белшына|2021]] ||style="background:#D0F0C0"| [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2021|Першая]] (Д2) ||style="background:silver"|'''2''' || 33 || 19 || 6 || 8 || 69–42 || '''63''' || [[Кубак Беларусі па футболе 2021/2022|1/16 фіналу]] || [[Выява:Flecha verde.png|15px]] Выхад у [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Вышэйшую лігу]] |- |} * <sup>'''1'''</sup> Улічваючы дадатковы матч за першае месца супраць [[ФК Дынама-93 Мінск|«Дынама-2»]] (паражэнне 0:3). * <sup>'''2'''</sup> Пераходныя матчы за месца ў вышэйшай лізе супраць пінскага [[ФК Камунальнік Пінск|«Камунальніка»]], другой каманды [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1995|Другой лігі 1995]]. * <sup>'''3'''</sup>, <sup>'''4'''</sup> З каманды зняты 3 ачкі за парушэнне рэгламенту. * <sup>'''5'''</sup> З каманды зняты 6 ачкоў за парушэнне рэгламенту. * <sup>'''6'''</sup> З каманды зняты 2 ачкі за за сістэматычнае невыкананне рашэнняў Камітэта па статусу і пераходам ігракоў АБФФ. === Міжнародныя кубкі === {| class="wikitable" ! Сезон ! Кубак ! Раўнд ! colspan=2|Клуб ! Першыя матчы ! Адказныя матчы ! colspan=2|Вынік |- |rowspan="2"|[[Кубак уладальнікаў Кубкаў УЕФА 1997/1998|1997/1998]] |rowspan="2"|[[Кубак уладальнікаў Кубкаў УЕФА|Кубак Кубкаў]] |align="center"|Кв. раўнд |{{Сцяг|Эстонія}} |[[ФК Садам Талін|Садам (Талін)]] |align="center"|1:1 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|4:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''5:2''' |[[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|1 раўнд |{{Сцяг|Расія}} |[[ФК Лакаматыў Масква|Лакаматыў (Масква)]] |align="center"|1:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:3 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''1:5''' |[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Кубак УЕФА 1998/1999|1998/1999]] |[[Кубак УЕФА]] |align="center"|1 к/р |{{Сцяг|Балгарыя}} |[[ФК ЦСКА Сафія|ЦСКА (Сафія)]] |align="center"|0:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|1:3 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''1:3''' |[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Кубак УЕФА 1999/2000|1999/2000]] |[[Кубак УЕФА]] |align="center"|Кв. раўнд |{{Сцяг|Кіпр}} |[[ФК Амонія Нікасія|Амонія (Нікасія)]] |align="center"|1:5 ({{Comment|Х|Хатні}}) |align="center"|0:3 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) | align="center"|'''1:8''' |[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |[[Кубак УЕФА 2001/2002|2001/2002]] |[[Кубак УЕФА]] |align="center"|Кв. раўнд |{{Сцяг|Славакія}} |[[ФК Ружамберак|Ружамберак]] |align="center"|1:3 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|0:0 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''1:3''' |[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |rowspan="2"|[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА 2002/2003|2002/2003]] |rowspan="2"|[[Ліга чэмпіёнаў УЕФА|Ліга чэмпіёнаў]] |align="center"|1 к/р |{{Сцяг|Паўночная Ірландыя}} |[[ФК Портадаўн|Портадаўн]] |align="center"|0:0 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|3:2 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''3:2''' |[[Выява:Symbol confirmed.svg|17px]] |- |align="center"|2 к/р |{{Сцяг|Ізраіль}} |[[ФК Макабі Хайфа|Макабі (Хайфа)]] |align="center"|0:4 ({{Comment|Г|Гасцявы}}) |align="center"|0:1 ({{Comment|Х|Хатні}}) | align="center"|'''0:5''' |[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |} === Неафіцыйныя турніры === {| class="wikitable" ! Сезон ! Кубак ! Раўнд ! colspan=2|Клуб ! colspan=2|Вынік |- |rowspan="3"|[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці 2002|2002]] |rowspan="3"|[[Кубак чэмпіёнаў Садружнасці]] |align="center"|Група D |{{Сцяг|Эстонія}} |[[ФК Флора Талін|Флора (Талін)]] | align="center"|'''1:3''' |rowspan="3"|[[Выява:Symbol delete vote.svg|17px]] |- |align="center"|Група D |{{Сцяг|Туркменістан}} |[[ФК Ніса|Ніса]] | align="center"|'''1:2''' |- |align="center"|Група D |{{Сцяг|Кыргызстан}} |[[ФК Алга Бішкек|СКА-ПВО]] | align="center"|'''1:1''' |- |} == Галоўныя трэнеры == {{Div col|3}} * [[Генадзь Штэйнбук]] (1976 — 1988 — ?) * [[Алег Антонавіч Волах|Алег Волах]] (1991 — 1993 — 1995) * [[Яўген Шабуня]] (1996) * [[Алег Антонавіч Волах|Алег Волах]] (1997) * [[Ігар Бялоў]] (1998) * [[Алег Антонавіч Волах|Алег Волах]] (1998) * [[Людас Румбуціс]] (1998 — май 1999) * [[Іван Савосцікаў]] (1999) * [[Алег Антонавіч Волах|Алег Волах]] (1999 — 2000) * [[Андрэй Хлебасолаў]] (в.а., ? — чэрвень 2000) * [[Валерый Чацверык]] (чэрвень — жнівень 2000) * [[Вячаслаў Акшаеў]] (жнівень 2000 — жнівень 2002) * [[Андрэй Хлебасолаў]] (жнівень 2002 — студзень 2003) * [[Уладзімір Геваркян]] (студзень — чэрвень 2003) * [[Людас Румбуціс]] (чэрвень — снежань 2003) * [[Уладзімір Геваркян]] (студзень — май 2004) * [[Алег Антонавіч Волах|Алег Волах]] (в.а., май 2004) * [[Ігар Гасюта]] (май — верасень 2004) * [[Сяргей Бароўскі]] (верасень — снежань 2004) * [[Алег Антонавіч Волах|Алег Волах]] (2005 — май 2006) * [[Міхаіл Міхайлавіч Мархель|Міхаіл Мархель]] (май 2006 — студзень 2007) * [[Уладзімір Бяляўскі]] (студзень — верасень 2007) * [[Алег Антонавіч Волах|Алег Волах]] (в.а., 2007) * [[Эдуард Градабоеў]] (2008 — студзень 2009) * [[Аляксандр Сяднёў]] (студзень 2009 — снежань 2011) * [[Сяргей Яромка]] (студзень — ліпень 2012) * [[Аляксандр Сяднёў]] (ліпень 2012 — снежань 2015) * [[Віталь Паўлаў]] (студзень 2016) * [[Уладзімір Яжураў]] (студзень — красавік 2016) * [[Вячаслаў Герашчанка]] (в.а. у красавіку — ліпені 2016) * [[Віталь Паўлаў]] (ліпень — снежань 2016) * [[Уладзімір Гольмак]] (студзень — чэрвень 2017) * [[Эдуард Градабоеў]] (в.а. у чэрвені — снежні 2017) * [[Георгій Кандрацьеў]] (студзень — кастрычнік 2018) * [[Эдуард Градабоеў]] (в.а. у кастрычніку 2018 — студзені 2019) * [[Юрый Пунтус]] (студзень — верасень 2019) * [[Эдуард Градабоеў]] (верасень 2019 — чэрвень 2020) * [[Дзмітрый Мігас]] (в.а. у ліпені 2020 — лютым 2021) * [[Віталь Паўлаў]] (люты 2021 — люты 2022) * [[Альберт Рыбак]] (з лютага 2022) {{Div col end}} {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.fcbelshina.by/ Афіцыйны сайт клуба] {{ref-ru}} * {{globalsportsarchive|fk-belsyna-babrujsk/18867}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Белшына}} {{Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Беларусі|Белшына]] [[Катэгорыя:ФК Белшына| ]] [[Катэгорыя:1976 год у Бабруйску]] 2pj9ayg6pqxw4rhtpkg59msaq96elkc Канстанцін Піевіч Тышкевіч 0 49982 4194225 4177498 2022-08-25T16:32:39Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | беларускае імя = Канстанцін Піевіч Тышкевіч | поўнае імя = граф Канстанцін-Бенедыкт-Станіслаў Піевіч Тышкевіч | арыгінальнае імя = | партрэт = Kanstantyn Tyškievič. Канстантын Тышкевіч (A. Regulski, 1868).jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Leliwa.svg | шырыня герба = | подпіс герба= Герб «[[Герб «Ляліва»|Ляліва]]» | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род =[[Тышкевічы]] | бацька = граф [[Пій Феліцыянавіч Тышкевіч]] (1756—1858), [[Барысаўскі павятовы маршалак]] (1814—1820) | маці = графіня Аўгуста Аўгустаўна-Гіяцынтаўна [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834) | муж = | жонка = Паўліна Станіславаўна [[Род Цеханавецкіх|Цеханавецкая]] | дзеці = Оскар (Оскар-Станіслаў-Пій), Марыя | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = | Commons =Kanstancin Tyškievič | Rodovid= }} {{Цёзкі2|Тышкевіч}} '''Канстанцін-Бенедыкт-Станіслаў Піевіч Тышкевіч''' ({{ДН|17|2|1806|5}}, {{МН|Лагойск||}} — {{ДС|13|7|1868|1}}, [[Мінск]]) — беларускі [[гісторык]], [[археолаг]], [[краязнавец]], адзін з заснавальнікаў беларускай археалогіі. == Паходжанне і сям'я == Належаў да каталіцкага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Род Тышкевічаў|Тышкевічаў]] гербу «[[Герб «Ляліва»|Ляліва]]», прадстаўнікі якога ў XVI—XVIII стст. адносіліся да праслойкі [[магнат]]аў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Нарадзіўся ў родавым маёнтку [[Лагойск]] у сям'і буйнога землеўласніка [[Барысаўскі павет|Барысаўскага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] графа [[Пій Феліцыянавіч Тышкевіч|Пія Феліцыянавіча Тышкевіча]] (1756—1858), [[Барысаўскі павятовы маршалак|барысаўскага павятовага маршалка]] (1814—1820), і графіні Аўгусты-Марыі Аўгустаўны-Гіяцынтаўны [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834). Хрышчаны імёнамі Канстанцін Бенядыкт Станіслаў 6 лютага 1808 г. у Лагойскім касцёле<ref>1. НГАБ. Ф. 937. Воп. 4. Спр. 47. Арк. 17 адв. - 18.</ref>. Бацька Пій быў сынам генерал-маёра войск [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] графа Феліцыяна Міхалавіча-Янавіча Тышкевіча (1719—1792) ад яго першай жонкі шляхцянкі Масецкай, валодаў буйным маёнткам [[Лагойск]] (Лагойск, Антанопаль, Косін, Камень і інш.) у [[Барысаўскі павет|Барысаўскім павеце]], дзе ў [[1805]] налічвалася 1 390 [[рэвізская душа|рэвізскіх душ]], у [[1814]] — 1 455, у [[1836]] — 1 320. Пасля выдзялення значнай часткі маёнтка сваім дарослым сынам — Канстанціну і Яўстаху, — Пій Феліцыянавіч Тышкевіч у [[1841]] меў за сабой паводле рэвізіі 120 душ у маёнтку Слабодка ў Барысаўскім павеце, а ў [[1853]] — 392 душы. Маці Канстанціна графіня Аўгуста-Марыя Аўгустаўна-Гіяцынтаўна [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834) нарадзілася ў сям'і прадстаўніка рэгіянальнай эліты [[Інфлянцкае ваяводства|Інфлянцкага ваяводства]] графа Аўгуста-Гіяцынта Канстанцінавіча-Людвікавіча Плятэра (1745—1803), [[павятовыя маршалкі Віцебскай губерні|дынабургскага павятовага маршалка]] (1779—1780), браслаўскага маршалка [[Таргавіцкая канфедэрацыя|Таргавіцкай канфедэрацыі]], і Ганны Станіславаўны Ржавускай (1761—1800), якая была дачкой [[Станіслаў Фердынанд Ржавускі|Станіслава-Фердынанда Вацлававіча Ржавускага]] (1737—1786) і яго жонкі князёўны Кацярыны-Караліны [[Род Радзівілаў|Радзівіл]] (1740—1789), сястры вядомага нясвіжскага ардыната князя [[Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку»|Караля-Станіслава Радзівіла «Пане Каханку»]]. Гэта парадніла ўжо адносна бяднеючую магнацкую галіну лагойскіх Тышкевічаў з самымі ўплывовымі сем'ямі [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] другой паловы XVIII ст. — князямі [[Род Радзівілаў|Радзівіламі]], князямі [[Род Агінскіх|Агінскімі]], графамі [[Род Плятэраў|Плятэрамі]]. Родным братам Канстанціна быў [[Яўстах Тышкевіч|Яўстах Піевіч Тышкевіча]] (1814—1873), [[барысаўскі павятовы маршалак]] (1844—1847), які падзяляў з ім яго густы і быў таксама вядомым замілаваным этнографам, археолагам, асветнікам, культурным дзеячам і гаспадарлівым маянткоўцам. Жонкай Канстанціна Тышкевіча стала Паўліна Станіславаўна [[Род Цеханавецкіх|Цеханавецкая]], дачка [[Станіслаў Юзафавіч Цеханавецкі|Станіслава Юзафавіча Цеханавецкага]] (каля 1788—1848), [[павятовыя маршалкі Магілёўскай губерні|чавускага павятовага маршалка]] (1811—1813, 1815—1821), і яго жонкі Вікторыі Цыпрыянаўны [[Род Здзяхоўскіх|Здзяхоўскай]] (каля 1810—1859). Ад іх шлюбу нарадзіліся сын Оскар (Оскар-Станіслаў-Пій), які нарадзіўся 12 сакавіка 1837 і ажаніўся з Ганаратай Навамейскай; і дачка Марыя, якая пабралася шлюбам з графам Анастазіем Тышкевічам. Оскар Канстанцінавіч Тышкевіч выхоўваўся ў Віленскім дваранскім інстытуце (створаным у [[1832]] на базе зачыненага [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]]), а 24 жніўня 1859 быў прыняты (і заступіў пасля выканання прысягі 9 лістапада 1859) на вакансію пісца ў канцылярыю барысаўскага павятовага маршалка [[Франц Касперавіч Макрыцкі|Франца Касперавіча Макрыцкага]]. == Біяграфія == Падчас [[Вайна 1812 года|вайны 1812 года]] Тышкевіч прызначаны шэфам [[17 уланскі полк Польскага войска|17-га ўланскага палка]] арміі Генеральнай канфедэрацыі. Вучыўся ў [[Забельскі дамініканскі калегіум|Забельскім дамініканскім калегіуме]], [[Полацкая езуіцкая акадэмія|Полацкай езуіцкай акадэміі]]. Скончыў [[Віленскі ўніверсітэт]] і 27 чэрвеня 1826 года атрымаў ступень студэнта. У 1828 граф Канстанцін Тышкевіч па знаёмстве быў прызначаны канцылярскім службоўцам у канцылярыю міністра фінансаў (1821—1830) [[Царства Польскае|Царства Польскага]] князя [[Франц-Ксаверый Друцкі-Любецкі|Франца-Ксаверыя Францавіча Друцкага-Любецкага]] (1779—1846), дзе і працаваў па пачатак [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|лістападаўскага паўстання]]: блізкі сваяк Канстанціна Тышкевіча граф [[Людовік Казіміравіч Плятэр]] (1775—1846), генеральны дырэктар скарбавых лясоў і сенатар [[Царства Польскае|Царства Польскага]], быў сябрам і «правай рукой» міністра князя Фраца-Ксаверыя Друцкага-Любецкага. З [[1831]] жыў у [[Лагойск]]у, дзе заснаваў ашчадны банк для мяшчан і сялян, цукровыя заводы, Лагойскую палатняную мануфактуру і інш. 10 кастрычніка 1832 у [[Мінск]]у на дваранскіх выбарах Канстанцін Тышкевіч быў выбраны дваранамі губерні на пасаду межавога суддзі ў мінскі губернскі межавы суд на кадэнцыю 1832—1835. 24 мая 1835 указам Сената [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] яго навуковая ступень студэнта была перайменавана на грамадзянскі чын [[губернскі сакратар|губернскага сакратара]] са старшынствам для ўступлення ў службу. 27 кастрычніка 1835 быў скончаны яго тэрмін кадэнцыі ў мінскім губернскім межавым судзе. 3 чэрвеня 1836 быў прызначаны ў лік канцылярскіх службітаў (канцылярыстаў) Мінскага даваранскага дэпутацкага сходу. У чэрвені 1839 Канстанцін Тышкевіч прасіў у [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] (1823—1847) [[Леў Францавіч Оштарп|Льва Францавіча Оштарпа]] (1785—1851) аб звальненні ад службы ў Мінскім дваранскім дэпутацкім сходзе і 20 чэрвеня 1839 афіцыйна быў звольнены. 7 кастрычніка 1841 у [[Мінск]]у на дваранскіх выбарах быў выбраны барысаўскім павятовым дваранствам на пасаду дэпутата [[Барысаўскі павет|Барысаўскага павета]] па раскладцы земскіх павіннасцей (1841—1844). [[File:Konstanty Tyszkiewicz born 1806-1868 i familia - Drezden 1869 AD.JPG|left|thumb|Канстанцін Тышкевіч з жонкай і сынам Оскарам у [[Дрэздэн]]е, 1860-я гг. Малюнак, зроблены па фатаграфіі]] У [[Горад Мінск|Мінску]] 11 снежня 1850 [[мінскі павятовы маршалак]] [[Ігнат Стэфанавіч Багдашэўскі]], які ў той дзень выконваў абавязкі [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] замест адсутнага [[Атон Ігнатавіч Горват|Атона Ігнатавіча Горвата]], у сваім звароце да [[Губернатары Мінскай губерні|мінскага губернатара]] (1850—1857) [[Фядот Мікалаевіч Шкларэвіч|Фядота Мікалаевіча Шкларэвіча]] паведаміў: «Дваранства Мінскай губерні пры сённяшнім звычайным для выбараў сходзе 11 снежня 1850 года вызначыла наступнае: Дваранства Мінскай губерні, знаходзячыся ў пакорнай адднасці прастолу і выконваючы з усёй святасцю па ўсім часткам волю ўрада, адчуваючы, што заслужыла большы ў параўнанні з цяперашнім давер урада, найадданей просіць Найміласцівейшага гаспадара: 1) аддаць вечнаму забыццю існуючы над некаторымі асобамі надзор і, драваўшы ім іх віну, дазволіць ім удзельнічаць у балаціроўцы і быць выбранымі на пасады на дваранскіх выбарах; 2) дазволіць дваранству выбіраць сярод сябе чыноўнікаў як па міністэрству юстыцыі, так і міністэрству ўнутраных спраў, скараціўшчы дзесяцігадовы тэрмін службы, устаноўлены для губерні; 3) дваране, маючы патрэбнасць у прыватных зносінах з суседнімі губернямі па розным камерцыйным і эканамічным, а роўна і па сваяцкім сувязям, паводле распараджэння ўрада, не могуць адлучацца ў іншыя губерні без пашпарту начальніка губерні, для атрымання якога з-за значных адлегласцей некаторых мясцін ад губернскага горада патрабуецца шмат часу. Няхай дазволена будзе дваранам за білетамі павятовых маршалкаў дваранства ці земскіх судоў адлучацца ў суседнія губерні, тыя, прынамсі, якія знаходзяцца пад кіраўніцтвам спадара [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага ваеннага генерал-губернатара]]. Новыя міласці гэтыя Вялікадушнага манарха дадуць дваранству мажлівасць і сродкі даказаць шчырыя свае да гаспадара-імператара пачуцці адданасці і заслужыць спаўна Яго імператарскай вялікасці давер. Паведамляючы аб гэтым на вырашэнне Вашага правасхадзіцельства з суправаджэннем копіі, маю гонар найпакорней прасіць аб прыняцці з боку Вашага начальства хадайніцтва, спадзяючыся, што цяперашні ўрад не пакіне звярнуць увагу на выказаную просьбу дваран». Пастанова гэтая прынята на губернскім сходзе дваранамі аднагалосна і падпісана губернскім і павятовымі маршалкамі. Просьба дваран [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] была задаволена толькі часткова. 18 студзеня 1851 мінскі губернатар Фядот Шклярэвіч сваім пісьмовым зваротам да [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] (1847—1853) [[Атон Ігнатавіч Горват|Атона Ігнатавіча Горвата]] (1809—1894) паведаміў: ''«Гаспадар-імператар Найвысачэй зволіў падараваць міласці асобам у дазваленні ўдзельнічаць у дваранскіх выбарах. Атрымаўшы аб гэтым прапанову спадара [[Літоўскае генерал-губернатарства|Віленскага ваеннага і генерал-губернатара Гродзенскага, Мінскага і Ковенскага]], я доўгам сваім лічу перадаць Вашаму правасхадзіцельству спіс памянутых маянткоўцаў, якім дазволена ўдзельнічаць у дваранскіх выбарах. Грамадзянскі губернатар Ф. Шларэвіч»''. У тым спісе значыліся наступныя маянткоўцы, на якіх распаўсюджвалася імператарскае дараванне: * Эміль Паўлавіч Аскерка ([[Мазырскі павет, Расійская імперыя|Мазырскі павет]]), * граф Канстанцін Піевіч Тышкевіч ([[Барысаўскі павет]]), * Даніэль Валіцкі ([[Барысаўскі павет]]), * Сяптым Стэфанавіч Свіда ([[Барысаўскі павет]]), * [[Караль Міхалавіч Кастравіцкі]] ([[Мінскі павет]]), * Антон Вяржбоўскі ([[Навагрудскі павет, Расійская імперыя|Навагрудскі павет]]). Такім чынам з Канстанціна было знята абмежаванне, калі ён не мог быць выбраным на выбарную дваранскую пасаду па міністэрству юстыцыі (павятовага суддзі, старшыні судовай палаты) ці па міністэрству ўнутраных спраў (павятовага маршалка, губернскага маршалка). У верасні [[1853]] у [[Мінск]]у на дваранскіх выбарах Канстанцін Тышкевіч быў выбраны павятовым дваранствам на пасаду [[Барысаўскі павятовы маршалак|барысаўскага павятовага маршалка]] (прадвадзіцеля дваранства), але мінскі губернатар яго не зацвердзіў з-за невыслугі Тышкевічам належных 10 год абавязковай кароннай службы, а толькі 7 гадоў і 9 месяцаў. У выніку была прызначана новая балаціроўка, калі быў выбраны [[Барысаўскі павятовы маршалак|барысаўскім павятовым маршалкам]] (1853—1856) Аляксей Міхалавіч Чудоўскі, адстаўны маёр. Увайшоў членам (роўна як і [[Віктар Фларыянавіч Свіда]], Ігнат Бялінскі і Дамінік Лапа) ад [[Барысаўскі павет|Барысаўскага павета]] ў склад створанага 30 жніўня 1858 Мінскага [[Губернскі камітэт па сялянскай справе|губернскага камітэта па сялянскай справе]] (1858—1861) — камітэта па падрыхтоўцы дваранамі праекту сялянскай рэформы. == Культурная і навуковая дзейнасць == [[Выява:Łahojsk, Tyškievič. Лагойск, Тышкевіч (N. Orda, 1864-76).jpg|left|thumb|Палац Тышкевічаў у Лагойску. Малюнак [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]], 1870-я гг.]] [[Выява:Замалёўка тыпаў сялян Канстанцінам Тышкевічам падчас экспедыцыі па Віліі.jpg|250px|thumb|Замалёўка тыпаў сялян падчас экспедыцыі па Віліі]] На аснове ўласных калекцый разам з бацькам і братам стварыў [[Лагойскі музей старажытнасцей]]. Шмат вандраваў па Расійскай імперыі і замежжы, член навуковых таварыстваў Вільні, Кракава, Масквы, Прагі, Парыжа, Лондана. Адзін з заснавальнікаў [[Віленскі музей старажытнасцей|Віленскага музея старажытнасцей]], член [[Віленская археалагічная камісія|Віленскай археалагічнай камісіі]]. Займаўся археалагічнымі раскопкамі — даследаваў каля 200 курганоў, гарадзішчаў і замчышчаў у Мінскай губерні, стварыў першыя тапаграфічныя планы гарадзішчаў. Лічыў курганы старадаўнімі пахаваннямі, а гарадзішчы месцамі, дзе выконваліся розныя абрады. Першы класіфікаваў знаходкі па тэхніцы і матэрыялах выканання і звёў іх у табліцы. У [[1856]] арганізаваў экспедыцыю па рацэ [[Вілія|Віліі]], у выніку якой сабраў багаты этнаграфічны матэрыял і напісаў краязнаўчую манаграфію «Вілія і яе берагі» («Wilja i jej brzegi», Дрэздэн, [[1871]]; на польскай мове). Адзін з раздзелаў кнігі «Пра курганы ў Літве і Заходняй Русі» («O kurhanach na Litwie i Rusi Zachodniej», [[1868]]; на польскай мове) прысвяціў знаходкам старажытнай пісьменнасці [[ятвягі|ятвягаў]]. Паклаў пачатак вывучэнню старажытных гарадоў [[Лагойск]]а, [[Заслаўе|Заслаўя]], [[Астрашыцкі Гарадок|Астрашыцкага Гарадка]] і інш. Супрацоўнічаў разам з братам [[Яўстах Тышкевіч|Яўстахам Тышкевічам]] з газетай [[Kurier Wileński (1840)|«Kurier Wileński» («Виленский вестник»)]], якую рэдагаваў [[Адам Ганоры Кіркор|Адам-Ганорый Кіркор]]. Багатыя зборы Канстанціна Тышкевіча ў значнай ступені разышліся за межы сучаснай Беларусі ([[Горад Вільнюс|Вільнюс]], [[Варшава]], [[Масква]], [[Паланга]] і інш.). == Маёнткі == У 1850 годзе за графам Канстанцінам Тышкевічам лічылася ў [[Барысаўскі павет|Барысаўскім павеце]] 442 [[рэвізская душа|рэвізскія душы]], а ў [[1862]] — 462 [[рэвізская душа|рэвізскія душы]] былых прыгонных. == Ушанаванне памяці == [[Файл:Лагойск. Надмагілле Тышкевічаў.jpg|thumb|Надмагілле Канстанціна Тышкевіча ў Лагойску]] Штогод, пачынаючы ад 2007 года, з [[Вілейскі раён|Вілейскага раёна]] бярэ старт водная экспедыцыя «Шляхам Тышкевіча». Першая экспедыцыя «Шляхам Тышкевіча» прайшла ў 2007 годзе. Яе прымеркавалі да 150-годдзя вядомага падарожжа па Віліі краязнаўцы Канстанціна Тышкевіча. Вандроўнікі прайшлі па слядах экспедыцыі Тышкевіча ад вытокаў [[Вілія|Віліі]] да зліцця з [[Нёман]]ам.<ref name="Турызм_02">[http://rh.by/by/282/70/8993/ У ліпені ізноў праплывуць «Шляхам Тышкевіча». Экспедыцыя стартуе з Вілейкі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150711063829/http://www.rh.by/by/282/70/8993/ |date=11 ліпеня 2015 }} // [[Рэгіянальная газета]]</ref> Арганізатарамі і ўдзельнікамі першай воднай экспедыцыі сталі літоўскія і беларускія навукоўцы, краязнаўцы і турысты. Сёння яна набывае больш папулярызатарскі і турыстычны характар і заканчваецца на тэрыторыі Беларусі.<ref name="Турызм_03">[http://www.rh.by/by/340/60/12066/ У сплаве «Шляхам Тышкевіча» бярэ ўдзел 77-гадовы турыст] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150711074937/http://www.rh.by/by/340/60/12066/ |date=11 ліпеня 2015 }} // [[Рэгіянальная газета]]</ref> {{Зноскі}} == Літаратура == * Акуліч С. Музеі братоў Тышкевічаў // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1971. № 2; * Каратынскі В. Канстанцін Тышкевіч // Творы. Мн., 1981; * Карев Д. В. Белорусская историография конца XVIII — начала XX вв. // Наш радавод. Гродна, 1993. Кн. 5, ч. 2; * Каханоўскі Г. Адзін з ранніх даследчыкаў беларуска-літоўскага пагранічча // Быт і культура беларусаў. Мн., 1984; * Каханоўскі Г. Археалогія і гістарычнае краязнаўства Беларусі ў XVI—XIX ст. Мн., 1984. С. 52—56. == Спасылкі == {{Commonscat|}} * [http://adradjency.narod.ru/zmagary/tyshkevich_k.html ТЫШКЕВІЧ Канстанцін Піевіч] {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Тышкевіч Канстанцін Піевіч}} [[Катэгорыя:Гісторыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Археолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Тышкевічы|Канстанцін]] [[Катэгорыя:Краязнаўцы Беларусі]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Віленскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Забельскага дамініканскага калегіума]] isn96ap3wezcwt7zto0mfoxoq5htccb 4194237 4194225 2022-08-25T16:40:30Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | беларускае імя = Канстанцін Піевіч Тышкевіч | поўнае імя = граф Канстанцін-Бенедыкт-Станіслаў Піевіч Тышкевіч | арыгінальнае імя = | партрэт = Kanstantyn Tyškievič. Канстантын Тышкевіч (A. Regulski, 1868).jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Leliwa.svg | шырыня герба = | подпіс герба= Герб «[[Герб «Ляліва»|Ляліва]]» | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род =[[Тышкевічы]] | бацька = граф [[Пій Феліцыянавіч Тышкевіч]] (1756—1858), [[Барысаўскі павятовы маршалак]] (1814—1820) | маці = графіня Аўгуста Аўгустаўна-Гіяцынтаўна [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834) | муж = | жонка = Паўліна Станіславаўна [[Род Цеханавецкіх|Цеханавецкая]] | дзеці = Оскар (Оскар-Станіслаў-Пій), Марыя | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = | Commons =Kanstancin Tyškievič | Rodovid= }} {{Цёзкі2|Тышкевіч}} '''Канстанцін-Бенедыкт-Станіслаў Піевіч Тышкевіч''' ({{ДН|17|2|1806|5}}, {{МН|Лагойск||}} — {{ДС|13|7|1868|1}}, [[Мінск]]) — беларускі [[гісторык]], [[археолаг]], [[краязнавец]], адзін з заснавальнікаў беларускай археалогіі. == Паходжанне і сям'я == Належаў да каталіцкага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Род Тышкевічаў|Тышкевічаў]] гербу «[[Герб «Ляліва»|Ляліва]]», прадстаўнікі якога ў XVI—XVIII стст. адносіліся да праслойкі [[магнат]]аў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Нарадзіўся ў родавым маёнтку [[Лагойск]] у сям'і буйнога землеўласніка [[Барысаўскі павет|Барысаўскага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] графа [[Пій Феліцыянавіч Тышкевіч|Пія Феліцыянавіча Тышкевіча]] (1756—1858), [[Барысаўскі павятовы маршалак|барысаўскага павятовага маршалка]] (1814—1820), і графіні Аўгусты-Марыі Аўгустаўны-Гіяцынтаўны [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834). Хрышчаны імёнамі Канстанцін Бенядыкт Станіслаў 6 лютага 1808 г. у Лагойскім касцёле<ref>1. НГАБ. Ф. 937. Воп. 4. Спр. 47. Арк. 17 адв. - 18.</ref>. Бацька Пій быў сынам генерал-маёра войск [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] графа Феліцыяна Міхалавіча-Янавіча Тышкевіча (1719—1792) ад яго першай жонкі шляхцянкі Масецкай, валодаў буйным маёнткам [[Лагойск]] (Лагойск, Антанопаль, Косін, Камень і інш.) у [[Барысаўскі павет|Барысаўскім павеце]], дзе ў [[1805]] налічвалася 1 390 [[рэвізская душа|рэвізскіх душ]], у [[1814]] — 1 455, у [[1836]] — 1 320. Пасля выдзялення значнай часткі маёнтка сваім дарослым сынам — Канстанціну і Яўстаху, — Пій Феліцыянавіч Тышкевіч у [[1841]] меў за сабой паводле рэвізіі 120 душ у маёнтку Слабодка ў Барысаўскім павеце, а ў [[1853]] — 392 душы. Маці Канстанціна графіня Аўгуста-Марыя Аўгустаўна-Гіяцынтаўна [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834) нарадзілася ў сям'і прадстаўніка рэгіянальнай эліты [[Інфлянцкае ваяводства|Інфлянцкага ваяводства]] графа Аўгуста-Гіяцынта Канстанцінавіча-Людвікавіча Плятэра (1745—1803), [[дынабургскі павятовы маршалак|дынабургскага павятовага маршалка]] (1779—1780), браслаўскага маршалка [[Таргавіцкая канфедэрацыя|Таргавіцкай канфедэрацыі]], і Ганны Станіславаўны Ржавускай (1761—1800), якая была дачкой [[Станіслаў Фердынанд Ржавускі|Станіслава-Фердынанда Вацлававіча Ржавускага]] (1737—1786) і яго жонкі князёўны Кацярыны-Караліны [[Род Радзівілаў|Радзівіл]] (1740—1789), сястры вядомага нясвіжскага ардыната князя [[Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку»|Караля-Станіслава Радзівіла «Пане Каханку»]]. Гэта парадніла ўжо адносна бяднеючую магнацкую галіну лагойскіх Тышкевічаў з самымі ўплывовымі сем'ямі [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] другой паловы XVIII ст. — князямі [[Род Радзівілаў|Радзівіламі]], князямі [[Род Агінскіх|Агінскімі]], графамі [[Род Плятэраў|Плятэрамі]]. Родным братам Канстанціна быў [[Яўстах Тышкевіч|Яўстах Піевіч Тышкевіча]] (1814—1873), [[барысаўскі павятовы маршалак]] (1844—1847), які падзяляў з ім яго густы і быў таксама вядомым замілаваным этнографам, археолагам, асветнікам, культурным дзеячам і гаспадарлівым маянткоўцам. Жонкай Канстанціна Тышкевіча стала Паўліна Станіславаўна [[Род Цеханавецкіх|Цеханавецкая]], дачка [[Станіслаў Юзафавіч Цеханавецкі|Станіслава Юзафавіча Цеханавецкага]] (каля 1788—1848), [[павятовыя маршалкі Магілёўскай губерні|чавускага павятовага маршалка]] (1811—1813, 1815—1821), і яго жонкі Вікторыі Цыпрыянаўны [[Род Здзяхоўскіх|Здзяхоўскай]] (каля 1810—1859). Ад іх шлюбу нарадзіліся сын Оскар (Оскар-Станіслаў-Пій), які нарадзіўся 12 сакавіка 1837 і ажаніўся з Ганаратай Навамейскай; і дачка Марыя, якая пабралася шлюбам з графам Анастазіем Тышкевічам. Оскар Канстанцінавіч Тышкевіч выхоўваўся ў Віленскім дваранскім інстытуце (створаным у [[1832]] на базе зачыненага [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]]), а 24 жніўня 1859 быў прыняты (і заступіў пасля выканання прысягі 9 лістапада 1859) на вакансію пісца ў канцылярыю барысаўскага павятовага маршалка [[Франц Касперавіч Макрыцкі|Франца Касперавіча Макрыцкага]]. == Біяграфія == Падчас [[Вайна 1812 года|вайны 1812 года]] Тышкевіч прызначаны шэфам [[17 уланскі полк Польскага войска|17-га ўланскага палка]] арміі Генеральнай канфедэрацыі. Вучыўся ў [[Забельскі дамініканскі калегіум|Забельскім дамініканскім калегіуме]], [[Полацкая езуіцкая акадэмія|Полацкай езуіцкай акадэміі]]. Скончыў [[Віленскі ўніверсітэт]] і 27 чэрвеня 1826 года атрымаў ступень студэнта. У 1828 граф Канстанцін Тышкевіч па знаёмстве быў прызначаны канцылярскім службоўцам у канцылярыю міністра фінансаў (1821—1830) [[Царства Польскае|Царства Польскага]] князя [[Франц-Ксаверый Друцкі-Любецкі|Франца-Ксаверыя Францавіча Друцкага-Любецкага]] (1779—1846), дзе і працаваў па пачатак [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|лістападаўскага паўстання]]: блізкі сваяк Канстанціна Тышкевіча граф [[Людовік Казіміравіч Плятэр]] (1775—1846), генеральны дырэктар скарбавых лясоў і сенатар [[Царства Польскае|Царства Польскага]], быў сябрам і «правай рукой» міністра князя Фраца-Ксаверыя Друцкага-Любецкага. З [[1831]] жыў у [[Лагойск]]у, дзе заснаваў ашчадны банк для мяшчан і сялян, цукровыя заводы, Лагойскую палатняную мануфактуру і інш. 10 кастрычніка 1832 у [[Мінск]]у на дваранскіх выбарах Канстанцін Тышкевіч быў выбраны дваранамі губерні на пасаду межавога суддзі ў мінскі губернскі межавы суд на кадэнцыю 1832—1835. 24 мая 1835 указам Сената [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] яго навуковая ступень студэнта была перайменавана на грамадзянскі чын [[губернскі сакратар|губернскага сакратара]] са старшынствам для ўступлення ў службу. 27 кастрычніка 1835 быў скончаны яго тэрмін кадэнцыі ў мінскім губернскім межавым судзе. 3 чэрвеня 1836 быў прызначаны ў лік канцылярскіх службітаў (канцылярыстаў) Мінскага даваранскага дэпутацкага сходу. У чэрвені 1839 Канстанцін Тышкевіч прасіў у [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] (1823—1847) [[Леў Францавіч Оштарп|Льва Францавіча Оштарпа]] (1785—1851) аб звальненні ад службы ў Мінскім дваранскім дэпутацкім сходзе і 20 чэрвеня 1839 афіцыйна быў звольнены. 7 кастрычніка 1841 у [[Мінск]]у на дваранскіх выбарах быў выбраны барысаўскім павятовым дваранствам на пасаду дэпутата [[Барысаўскі павет|Барысаўскага павета]] па раскладцы земскіх павіннасцей (1841—1844). [[File:Konstanty Tyszkiewicz born 1806-1868 i familia - Drezden 1869 AD.JPG|left|thumb|Канстанцін Тышкевіч з жонкай і сынам Оскарам у [[Дрэздэн]]е, 1860-я гг. Малюнак, зроблены па фатаграфіі]] У [[Горад Мінск|Мінску]] 11 снежня 1850 [[мінскі павятовы маршалак]] [[Ігнат Стэфанавіч Багдашэўскі]], які ў той дзень выконваў абавязкі [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] замест адсутнага [[Атон Ігнатавіч Горват|Атона Ігнатавіча Горвата]], у сваім звароце да [[Губернатары Мінскай губерні|мінскага губернатара]] (1850—1857) [[Фядот Мікалаевіч Шкларэвіч|Фядота Мікалаевіча Шкларэвіча]] паведаміў: «Дваранства Мінскай губерні пры сённяшнім звычайным для выбараў сходзе 11 снежня 1850 года вызначыла наступнае: Дваранства Мінскай губерні, знаходзячыся ў пакорнай адднасці прастолу і выконваючы з усёй святасцю па ўсім часткам волю ўрада, адчуваючы, што заслужыла большы ў параўнанні з цяперашнім давер урада, найадданей просіць Найміласцівейшага гаспадара: 1) аддаць вечнаму забыццю існуючы над некаторымі асобамі надзор і, драваўшы ім іх віну, дазволіць ім удзельнічаць у балаціроўцы і быць выбранымі на пасады на дваранскіх выбарах; 2) дазволіць дваранству выбіраць сярод сябе чыноўнікаў як па міністэрству юстыцыі, так і міністэрству ўнутраных спраў, скараціўшчы дзесяцігадовы тэрмін службы, устаноўлены для губерні; 3) дваране, маючы патрэбнасць у прыватных зносінах з суседнімі губернямі па розным камерцыйным і эканамічным, а роўна і па сваяцкім сувязям, паводле распараджэння ўрада, не могуць адлучацца ў іншыя губерні без пашпарту начальніка губерні, для атрымання якога з-за значных адлегласцей некаторых мясцін ад губернскага горада патрабуецца шмат часу. Няхай дазволена будзе дваранам за білетамі павятовых маршалкаў дваранства ці земскіх судоў адлучацца ў суседнія губерні, тыя, прынамсі, якія знаходзяцца пад кіраўніцтвам спадара [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага ваеннага генерал-губернатара]]. Новыя міласці гэтыя Вялікадушнага манарха дадуць дваранству мажлівасць і сродкі даказаць шчырыя свае да гаспадара-імператара пачуцці адданасці і заслужыць спаўна Яго імператарскай вялікасці давер. Паведамляючы аб гэтым на вырашэнне Вашага правасхадзіцельства з суправаджэннем копіі, маю гонар найпакорней прасіць аб прыняцці з боку Вашага начальства хадайніцтва, спадзяючыся, што цяперашні ўрад не пакіне звярнуць увагу на выказаную просьбу дваран». Пастанова гэтая прынята на губернскім сходзе дваранамі аднагалосна і падпісана губернскім і павятовымі маршалкамі. Просьба дваран [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] была задаволена толькі часткова. 18 студзеня 1851 мінскі губернатар Фядот Шклярэвіч сваім пісьмовым зваротам да [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] (1847—1853) [[Атон Ігнатавіч Горват|Атона Ігнатавіча Горвата]] (1809—1894) паведаміў: ''«Гаспадар-імператар Найвысачэй зволіў падараваць міласці асобам у дазваленні ўдзельнічаць у дваранскіх выбарах. Атрымаўшы аб гэтым прапанову спадара [[Літоўскае генерал-губернатарства|Віленскага ваеннага і генерал-губернатара Гродзенскага, Мінскага і Ковенскага]], я доўгам сваім лічу перадаць Вашаму правасхадзіцельству спіс памянутых маянткоўцаў, якім дазволена ўдзельнічаць у дваранскіх выбарах. Грамадзянскі губернатар Ф. Шларэвіч»''. У тым спісе значыліся наступныя маянткоўцы, на якіх распаўсюджвалася імператарскае дараванне: * Эміль Паўлавіч Аскерка ([[Мазырскі павет, Расійская імперыя|Мазырскі павет]]), * граф Канстанцін Піевіч Тышкевіч ([[Барысаўскі павет]]), * Даніэль Валіцкі ([[Барысаўскі павет]]), * Сяптым Стэфанавіч Свіда ([[Барысаўскі павет]]), * [[Караль Міхалавіч Кастравіцкі]] ([[Мінскі павет]]), * Антон Вяржбоўскі ([[Навагрудскі павет, Расійская імперыя|Навагрудскі павет]]). Такім чынам з Канстанціна было знята абмежаванне, калі ён не мог быць выбраным на выбарную дваранскую пасаду па міністэрству юстыцыі (павятовага суддзі, старшыні судовай палаты) ці па міністэрству ўнутраных спраў (павятовага маршалка, губернскага маршалка). У верасні [[1853]] у [[Мінск]]у на дваранскіх выбарах Канстанцін Тышкевіч быў выбраны павятовым дваранствам на пасаду [[Барысаўскі павятовы маршалак|барысаўскага павятовага маршалка]] (прадвадзіцеля дваранства), але мінскі губернатар яго не зацвердзіў з-за невыслугі Тышкевічам належных 10 год абавязковай кароннай службы, а толькі 7 гадоў і 9 месяцаў. У выніку была прызначана новая балаціроўка, калі быў выбраны [[Барысаўскі павятовы маршалак|барысаўскім павятовым маршалкам]] (1853—1856) Аляксей Міхалавіч Чудоўскі, адстаўны маёр. Увайшоў членам (роўна як і [[Віктар Фларыянавіч Свіда]], Ігнат Бялінскі і Дамінік Лапа) ад [[Барысаўскі павет|Барысаўскага павета]] ў склад створанага 30 жніўня 1858 Мінскага [[Губернскі камітэт па сялянскай справе|губернскага камітэта па сялянскай справе]] (1858—1861) — камітэта па падрыхтоўцы дваранамі праекту сялянскай рэформы. == Культурная і навуковая дзейнасць == [[Выява:Łahojsk, Tyškievič. Лагойск, Тышкевіч (N. Orda, 1864-76).jpg|left|thumb|Палац Тышкевічаў у Лагойску. Малюнак [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]], 1870-я гг.]] [[Выява:Замалёўка тыпаў сялян Канстанцінам Тышкевічам падчас экспедыцыі па Віліі.jpg|250px|thumb|Замалёўка тыпаў сялян падчас экспедыцыі па Віліі]] На аснове ўласных калекцый разам з бацькам і братам стварыў [[Лагойскі музей старажытнасцей]]. Шмат вандраваў па Расійскай імперыі і замежжы, член навуковых таварыстваў Вільні, Кракава, Масквы, Прагі, Парыжа, Лондана. Адзін з заснавальнікаў [[Віленскі музей старажытнасцей|Віленскага музея старажытнасцей]], член [[Віленская археалагічная камісія|Віленскай археалагічнай камісіі]]. Займаўся археалагічнымі раскопкамі — даследаваў каля 200 курганоў, гарадзішчаў і замчышчаў у Мінскай губерні, стварыў першыя тапаграфічныя планы гарадзішчаў. Лічыў курганы старадаўнімі пахаваннямі, а гарадзішчы месцамі, дзе выконваліся розныя абрады. Першы класіфікаваў знаходкі па тэхніцы і матэрыялах выканання і звёў іх у табліцы. У [[1856]] арганізаваў экспедыцыю па рацэ [[Вілія|Віліі]], у выніку якой сабраў багаты этнаграфічны матэрыял і напісаў краязнаўчую манаграфію «Вілія і яе берагі» («Wilja i jej brzegi», Дрэздэн, [[1871]]; на польскай мове). Адзін з раздзелаў кнігі «Пра курганы ў Літве і Заходняй Русі» («O kurhanach na Litwie i Rusi Zachodniej», [[1868]]; на польскай мове) прысвяціў знаходкам старажытнай пісьменнасці [[ятвягі|ятвягаў]]. Паклаў пачатак вывучэнню старажытных гарадоў [[Лагойск]]а, [[Заслаўе|Заслаўя]], [[Астрашыцкі Гарадок|Астрашыцкага Гарадка]] і інш. Супрацоўнічаў разам з братам [[Яўстах Тышкевіч|Яўстахам Тышкевічам]] з газетай [[Kurier Wileński (1840)|«Kurier Wileński» («Виленский вестник»)]], якую рэдагаваў [[Адам Ганоры Кіркор|Адам-Ганорый Кіркор]]. Багатыя зборы Канстанціна Тышкевіча ў значнай ступені разышліся за межы сучаснай Беларусі ([[Горад Вільнюс|Вільнюс]], [[Варшава]], [[Масква]], [[Паланга]] і інш.). == Маёнткі == У 1850 годзе за графам Канстанцінам Тышкевічам лічылася ў [[Барысаўскі павет|Барысаўскім павеце]] 442 [[рэвізская душа|рэвізскія душы]], а ў [[1862]] — 462 [[рэвізская душа|рэвізскія душы]] былых прыгонных. == Ушанаванне памяці == [[Файл:Лагойск. Надмагілле Тышкевічаў.jpg|thumb|Надмагілле Канстанціна Тышкевіча ў Лагойску]] Штогод, пачынаючы ад 2007 года, з [[Вілейскі раён|Вілейскага раёна]] бярэ старт водная экспедыцыя «Шляхам Тышкевіча». Першая экспедыцыя «Шляхам Тышкевіча» прайшла ў 2007 годзе. Яе прымеркавалі да 150-годдзя вядомага падарожжа па Віліі краязнаўцы Канстанціна Тышкевіча. Вандроўнікі прайшлі па слядах экспедыцыі Тышкевіча ад вытокаў [[Вілія|Віліі]] да зліцця з [[Нёман]]ам.<ref name="Турызм_02">[http://rh.by/by/282/70/8993/ У ліпені ізноў праплывуць «Шляхам Тышкевіча». Экспедыцыя стартуе з Вілейкі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150711063829/http://www.rh.by/by/282/70/8993/ |date=11 ліпеня 2015 }} // [[Рэгіянальная газета]]</ref> Арганізатарамі і ўдзельнікамі першай воднай экспедыцыі сталі літоўскія і беларускія навукоўцы, краязнаўцы і турысты. Сёння яна набывае больш папулярызатарскі і турыстычны характар і заканчваецца на тэрыторыі Беларусі.<ref name="Турызм_03">[http://www.rh.by/by/340/60/12066/ У сплаве «Шляхам Тышкевіча» бярэ ўдзел 77-гадовы турыст] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150711074937/http://www.rh.by/by/340/60/12066/ |date=11 ліпеня 2015 }} // [[Рэгіянальная газета]]</ref> {{Зноскі}} == Літаратура == * Акуліч С. Музеі братоў Тышкевічаў // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1971. № 2; * Каратынскі В. Канстанцін Тышкевіч // Творы. Мн., 1981; * Карев Д. В. Белорусская историография конца XVIII — начала XX вв. // Наш радавод. Гродна, 1993. Кн. 5, ч. 2; * Каханоўскі Г. Адзін з ранніх даследчыкаў беларуска-літоўскага пагранічча // Быт і культура беларусаў. Мн., 1984; * Каханоўскі Г. Археалогія і гістарычнае краязнаўства Беларусі ў XVI—XIX ст. Мн., 1984. С. 52—56. == Спасылкі == {{Commonscat|}} * [http://adradjency.narod.ru/zmagary/tyshkevich_k.html ТЫШКЕВІЧ Канстанцін Піевіч] {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Тышкевіч Канстанцін Піевіч}} [[Катэгорыя:Гісторыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Археолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Тышкевічы|Канстанцін]] [[Катэгорыя:Краязнаўцы Беларусі]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Віленскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Забельскага дамініканскага калегіума]] 4cgopomlwfb0ug4r04oobqy6dfymugh Адана 0 50404 4194028 3814181 2022-08-25T12:23:02Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{значэнні2|2=Адана}} {{НП |статус = Горад |беларуская назва = Адана |арыгінальная назва = {{lang-tr|Adana}} |падначаленне = |краіна = Турцыя |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = <!-- выявы --> |lat_dir = |lat_deg = 37|lat_min = 00|lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = 35|lon_min = 19|lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |рэгіён = Чарнаморскі рэгіён |карта краіны = <!-- альтэрнатыўная --> |карта рэгіёна = <!-- альтэрнатыўная --> |карта раёна = <!-- альтэрнатыўная --> |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = 1 945 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 23 |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = +2 |DST = +3 |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Adana |сайт = http://www.adana.bel.tr/?dil=en |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Адана''' ({{lang-tr|Adana}}) — горад у [[Турцыя|Турцыі]], у [[Чарнаморскі рэгіён|Чарнаморскім рэгіёне]], адміністрацыйны цэнтр правінцыі [[Правінцыя Адана|Адана]]. Буйны сельскагаспадарчы і гандлёвы цэнтр краіны. 1,5 млн жыхароў ([[Гарады Турцыі|5-ы па колькасці насельніцтва горад Турцыі]]). Назва горада мае, верагодна, [[хеты|хецкае]] паходжанне. Паселішчы на гэтым месцы існавалі яшчэ ў перыяд палеаліту. Падчас неаліту на месцы Аданы існаваў горад з каменнымі ўмацаваннямі, найстарэйшы горад Кілікіі. Месца пад іменем ''Адана'' ўзгадваецца ў [[шумеры|шумерскім]] эпасе аб Гільгамешы (але дакладна невядома, ці гэта тое самае месца, што і сучасная Адана). Залатым часам горада сталі XV—XVI стагоддзі, калі дынастыя Рамазанаглу выбрала яго сваёй сталіцай. Мноства архітэктурных помнікаў з’явіліся ў горадзе ў гэты перыяд і захаваліся да нашага часу. [[Выява:Taşköprü'nün Panoramik Fotoğrafı.jpg|thumb|center|380px|Рымскі каменны мост праз раку Сейхан у Адане]] {{зноскі}} == Спасылкі == * {{ВРЭ|Адана|id=1799949|1|209|аўтар= А. И. Воропаев}} {{Гарады Турцыі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Турцыі]] [[Катэгорыя:Адана| ]] qqu1fx6veel57nkzsdgvn4dxo86yp93 Івана-Франкоўская вобласць 0 51705 4194429 4091168 2022-08-26T04:05:13Z Ханас Володимир 104531 /* Адміністрацыйны падзел */ Зноска wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Івана-Франкоўская вобласць |Арыгінальная назва = Івано-Франківська область |Герб = Coat of Arms of Ivano-Frankivsk Oblast.png |Сцяг = Flag of Ivano-Frankivsk Oblast.svg |Краіна = |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Івана-Франкоўск]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 1,388 млн. |Год перапісу = 2006 |Месца па насельніцтве = 12 |Шчыльнасць = 99,72 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 13,928 тыс. |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 2061 |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Iwano-Frankiwsk.png |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = AT |Сайт = http://www.if.gov.ua |Заўвагі = }} '''Іва́на-Франко́ўская во́бласць''' ({{lang-uk|Іва́но-Франкі́вська о́бласть}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на [[Украіна|Украіне]]. Плошча вобласці складае 13,928 тыс. км². Насельніцтва — 1 406,1 тыс. чалавек ([[2006]]). Адміністрацыйны цэнтр — [[Івана-Франкоўск]] (колішні [[Станіславаў]] — да [[1962]] года. == Геаграфічныя звесткі == === Месцазнаходжанне === Размешчаная на паўночным захадзе [[Украіна|Украіны]]. На паўночным захадзе мяжуе з [[Львоўская вобласць|Львоўскай]], на паўднёвым захадзе — з [[Закарпацкая вобласць|Закарпацкай]], на паўночным усходзе — з [[Чарнавіцкая вобласць|Чарнавіцкай]], на поўдні — з [[Цярнопальская вобласць|Цярнопальскай]] абласцямі Украіны. На поўдні вобласці праходзіць дзяржаўная мяжа з [[Румынія]]й. === Клімат === Клімат умерана кантынентальны. У Паднястроўі і Прыкарпацці зіма даволі мяккая (сярэдняя тэмпература студзеня −5,5 — −4 °C), лета цёплае (ліпень +18 — +19 С). Ападкаў 500—800 мм у рок. Працягласць вегетацыйнага перыяду да 210—215 дзён. У [[Карпаты|Карпатах]] клімат больш суровы і вільготны і моцна змяняецца з вышынёй; сярэдняя тэмпература студзеня −9 — -6 °C, ліпеня +6 — +17 °C; колькасць ападкаў ад 800 да 1400 мм і больш. [[Вегетацыйны перыяд]] — 90 дзён. === Рэльеф === Вобласць размешчаная на сутоках [[Усходне-Еўрапейская раўніна|Усходне-Еўрапейскай раўніны]] і [[Карпаты|Карпатаў]]. Паводле характару рэльефу тэрыторыя вобласці падзяляецца на 3 часткі: раўнінную, лесастэпавую — Паднястроўе; сярэднюю прадгорную — Прыкарпацце; паўднёва-заходнюю горную — Карпаты, якая займае амаль палову тэрыторыі вобласці. На паўночна-ўсходняй яе ўскраіне ляжаць раўніны Аполья і Пакуцця. У Чарнагорскім храбты Карпатаў знаходзіцца найвышэйшая гара Украіны — [[Гаверла]] (2061 м). Глебавы покрыў змяняецца з вышынёй. На раўнінах пераважаюць шэрыя лясныя ападзоленыя глебы і [[чарназём]]ы ападзоленыя, у прадгор'ях — [[дзярнова-падзолістыя глебы]], у горах — бурыя горна-лясныя разнастайнай ступені ападзоленасці дзярнова-буразёмныя і горна-лугавыя дзярновыя і тарфяныя. == Адміністрацыйны падзел == Вобласць налічвае 6 адміністрацыйных раёнаў, 62 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльныя грамады]], <ref>Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей: https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html</ref> 15 гарадоў, з якіх 5 — абласнога значэння, 24 гарадскія пасёлкі, 745 вёсак. === Гарады === ==== Абласнога значэння ==== * [[Балэхіў]] * [[Івана-Франкоўск]] * [[Калуш]] * [[Каламыя]] * [[Ярэмчэ]] ==== Раённага значэння ==== * [[Бурштын]] * [[Галіч (Івана-Франкоўская вобласць)|Галыч]] * [[Гарадэнка]] * [[Даліна]] * [[Косіў]] * [[Надвірна]] * [[Рагатын]] * [[Снятын]] * [[Тлумач]] * [[Тысменіца]] == Вядомыя асобы == * [[Сцяпан Бандэра]] * [[Францішак Карпінскі]] * [[Васіль Гуменюк]] == Гл. таксама == * [[Ліпіцкая культура]] {{зноскі}} {{Івана-Франкоўская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Івана-Франкоўская вобласць| ]] jeatj5meb7bia6jezl4l6icx45fsz2m 4194660 4194429 2022-08-26T11:36:08Z Maksim L. 13 /* Адміністрацыйны падзел */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Івана-Франкоўская вобласць |Арыгінальная назва = Івано-Франківська область |Герб = Coat of Arms of Ivano-Frankivsk Oblast.png |Сцяг = Flag of Ivano-Frankivsk Oblast.svg |Краіна = |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Івана-Франкоўск]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 1,388 млн. |Год перапісу = 2006 |Месца па насельніцтве = 12 |Шчыльнасць = 99,72 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 13,928 тыс. |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 2061 |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Iwano-Frankiwsk.png |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = AT |Сайт = http://www.if.gov.ua |Заўвагі = }} '''Іва́на-Франко́ўская во́бласць''' ({{lang-uk|Іва́но-Франкі́вська о́бласть}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на [[Украіна|Украіне]]. Плошча вобласці складае 13,928 тыс. км². Насельніцтва — 1 406,1 тыс. чалавек ([[2006]]). Адміністрацыйны цэнтр — [[Івана-Франкоўск]] (колішні [[Станіславаў]] — да [[1962]] года. == Геаграфічныя звесткі == === Месцазнаходжанне === Размешчаная на паўночным захадзе [[Украіна|Украіны]]. На паўночным захадзе мяжуе з [[Львоўская вобласць|Львоўскай]], на паўднёвым захадзе — з [[Закарпацкая вобласць|Закарпацкай]], на паўночным усходзе — з [[Чарнавіцкая вобласць|Чарнавіцкай]], на поўдні — з [[Цярнопальская вобласць|Цярнопальскай]] абласцямі Украіны. На поўдні вобласці праходзіць дзяржаўная мяжа з [[Румынія]]й. === Клімат === Клімат умерана кантынентальны. У Паднястроўі і Прыкарпацці зіма даволі мяккая (сярэдняя тэмпература студзеня −5,5 — −4 °C), лета цёплае (ліпень +18 — +19 С). Ападкаў 500—800 мм у рок. Працягласць вегетацыйнага перыяду да 210—215 дзён. У [[Карпаты|Карпатах]] клімат больш суровы і вільготны і моцна змяняецца з вышынёй; сярэдняя тэмпература студзеня −9 — -6 °C, ліпеня +6 — +17 °C; колькасць ападкаў ад 800 да 1400 мм і больш. [[Вегетацыйны перыяд]] — 90 дзён. === Рэльеф === Вобласць размешчаная на сутоках [[Усходне-Еўрапейская раўніна|Усходне-Еўрапейскай раўніны]] і [[Карпаты|Карпатаў]]. Паводле характару рэльефу тэрыторыя вобласці падзяляецца на 3 часткі: раўнінную, лесастэпавую — Паднястроўе; сярэднюю прадгорную — Прыкарпацце; паўднёва-заходнюю горную — Карпаты, якая займае амаль палову тэрыторыі вобласці. На паўночна-ўсходняй яе ўскраіне ляжаць раўніны Аполья і Пакуцця. У Чарнагорскім храбты Карпатаў знаходзіцца найвышэйшая гара Украіны — [[Гаверла]] (2061 м). Глебавы покрыў змяняецца з вышынёй. На раўнінах пераважаюць шэрыя лясныя ападзоленыя глебы і [[чарназём]]ы ападзоленыя, у прадгор'ях — [[дзярнова-падзолістыя глебы]], у горах — бурыя горна-лясныя разнастайнай ступені ападзоленасці дзярнова-буразёмныя і горна-лугавыя дзярновыя і тарфяныя. == Адміністрацыйны падзел == Вобласць налічвае 6 адміністрацыйных раёнаў, 62 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльныя грамады]]<ref>[https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей]</ref>, 15 гарадоў, з якіх 5 — абласнога значэння, 24 гарадскія пасёлкі, 745 вёсак. === Гарады === ==== Абласнога значэння ==== * [[Балэхіў]] * [[Івана-Франкоўск]] * [[Калуш]] * [[Каламыя]] * [[Ярэмчэ]] ==== Раённага значэння ==== * [[Бурштын]] * [[Галіч (Івана-Франкоўская вобласць)|Галыч]] * [[Гарадэнка]] * [[Даліна]] * [[Косіў]] * [[Надвірна]] * [[Рагатын]] * [[Снятын]] * [[Тлумач]] * [[Тысменіца]] == Вядомыя асобы == * [[Сцяпан Бандэра]] * [[Францішак Карпінскі]] * [[Васіль Гуменюк]] == Гл. таксама == * [[Ліпіцкая культура]] {{зноскі}} {{Івана-Франкоўская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Івана-Франкоўская вобласць| ]] 0gu8pjlj96a6pl8yrp87hc4ij7fxob0 Жарэс Іванавіч Алфёраў 0 54083 4194364 4124180 2022-08-25T19:42:34Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Вучоны | Подпіс = 2012 | Навуковая сфера = [[фізіка паўправаднікоў]] | Навуковая ступень = {{Навуковая ступень|доктар|фізіка-матэматычных навук}}&nbsp;([[1970]]) | Навуковае званне = [[прафесар]] ([[1972]]), {{Навуковае званне|АН СССР|0}}&nbsp;([[1979]]), {{Навуковае званне|РАН|0}}&nbsp;([[1991]]) | Месца працы = | Альма-матэр = | Узнагароды і прэміі = {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Нобелеўскі медаль|2000}} [[Нобелеўская прэмія па фізіцы]]&nbsp;([[2000]]) {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Ордэн «За заслугі перад Айчынай» I ступені}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Ордэн За заслугі перад Айчынай 2 ступені}}{{!}}{{!}}{{Ордэн За заслугі перад Айчынай 3 ступені}}{{!}}{{!}}{{Ордэн За заслугі перад Айчынай 4 ступені}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Ордэн Леніна|1986}}{{!}}{{!}}{{Ордэн Кастрычніцкай Рэвалюцыі|1980}}{{!}}{{!}}{{Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга|1975}}{{!}}{{!}}{{Ордэн Знак Пашаны|1959}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Ордэн Францыска Скарыны}}{{!}}{{!}}{{Ордэн Князя Яраслава Мудрага V ступені}} {{!}}} {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Ленінская прэмія|1972}}{{!}}{{!}}{{Дзяржаўная прэмія СССР|1984}}{{!}}{{!}}{{Дзяржаўная прэмія Расіі|2001}} {{!}}} }} '''Жарэ́с Іва́навіч Алфёраў''' ({{ДН|15|3|1930}}, {{МН|Віцебск||}} — {{ДС|1|3|2019}}<ref>[https://www.rbc.ru/rbcfreenews/5c7a41f29a79476438b1ce5c «Смерть наступила вчера, 1 марта, в 23:40 мск»]</ref><ref>{{cite web|url=https://nn.by/?c=ar&i=226276|title=Памёр нобелеўскі лаўрэат, ураджэнец Віцебска, Жарэс Алфёраў|date=2019-03-02|website=[[Наша Ніва (1991)|Наша Ніва]]|accessdate=2019-03-02}}</ref>) — [[СССР|савецкі]] і [[Расія|расійскі]] [[фізіка|фізік]], лаўрэат [[Нобелеўская прэмія па фізіцы|Нобелеўскай прэміі па фізіцы]] ў [[2000]] годзе за распрацоўку паўправадніковых гетэраструктур і стварэнне хуткіх опта- і мікраэлектронных кампанентаў. Яго даследаванні адыгралі вялікую ролю ў [[інфарматыка|інфарматыцы]]. Быў дэпутатам Дзяржаўнай Думы Расійскай Федэрацыі. Ініцыяваў заснаванне прэміі «Глабальная энергія» ў [[2002]] годзе. Да [[2006]] года ўзначальваў Міжнародны камітэт па прысуджэнні гэтай прэміі. [[Замежны член НАН Беларусі]]. == Біяграфічныя звесткі == Нарадзіўся ў [[Віцебск]]у ў сям’і Івана і Ганны Алфёравых. Названы ў гонар [[Жан Жарэс|Жана Жарэса]]. Скончыў з залатым медалём сярэднюю школу № 42 ў [[Мінск]]у. Быў залічаны на 1 курс Энергетычнага факультэта Беларускага політэхнічнага інстытута (цяпер [[БНТУ|Беларускі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт]]). Далей, паводле парады свайго настаўніка фізікі Я. Б. Мельцэрзона паехаў паступаць у [[Санкт-Пецярбург|Ленінград]]. У [[1952]] годзе Скончыў [[Ленінградскі электратэхнічны інстытут]] імя У. І. Ульянава (ЛЭТІ). З [[1953]] года працуе ў Фізіка-тэхнічным інстытуце імя А. Ф. Іофэ (з [[1987]] да мая [[2003]] года быў дырэктарам, з мая [[2003]] года да ліпеня 2006 года — навуковы кіраўнік). Кандыдат фізіка-матэматычных навук (1961), [[доктар фізіка-матэматычных навук]] (1970). Прафесар ЛЭТІ (1972). У 1990—1991 гадах — віцэ-прэзідэнт АН СССР, старшыня Прэзідыуму Ленінградcкага навуковага цэнтра. З [[2003]] года — старшыня Навукова-адукацыйнага комплекса «Санкт-Пецярбургскі фізіка-тэхнічны навукова-адукацыйны цэнтр» РАН. Акадэмік АН СССР (1979), потым РАН. Віцэ-прэзідэнт РАН, старшыня прэзідыуму Санкт-Пецярбургскага навуковага цэнтра РАН. Галоўны рэдактар «Лістоў у Часопіс тэхнічнай фізікі», член рэдактарскай рады часопісу «Навука і жыццё». Аўтар больш як 500 навуковых прац, трох манаграфій і каля пяцідзесяці вынаходніцтваў. == У культуры == На кінастудыі [[Беларусьфільм]] зняты дакументальны фільм «Лазар Алфёрава» (рэжысёр [[Уладзімір Вікенцьевіч Мароз|Уладзімір Мароз]], 2008). == Узнагароды == '''Узнагароды Расіі і СССР''' * Поўны кавалер ордэна «За заслугі перад Айчынай»: * Ордэн «За заслугі перад Айчынай» I ступені (14 сакавіка 2005) — за выдатныя заслугі ў развіцці айчыннай навукі і актыўны ўдзел у заканатворчай дзейнасці * Ордэн «За заслугі перад Айчынай» II ступені (2000) * Ордэн «За заслугі перад Айчынай» III ступені (4 чэрвеня 1999) — за вялікі ўклад у развіццё айчыннай навукі, падрыхтоўку высокакваліфікаваных кадраў і ў сувязі з 275-годдзем Расійскай акадэміі навук * Ордэн «За заслугі перад Айчынай» IV ступені (15 сакавіка 2010) — за заслугі перад дзяржавай, вялікі ўклад у развіццё айчыннай навукі і шматгадовую плённую дзейнасць * Ордэн Леніна (1986) * Ордэн Кастрычніцкай Рэвалюцыі (1980) * Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга (1975) * Ордэн «Знак Пашаны» (1959) * '''Медалі''' * Дзяржаўная прэмія Расійскай Федэрацыі 2001 года ў галіне навукі і тэхнікі (5 жніўня 2002) за цыкл прац «Фундаментальныя даследаванні працэсаў фарміравання і ўласцівасцей гетэраструктур з квантавымі кропкамі і стварэнне лазераў на іх аснове» * Ленінская прэмія (1972) — за фундаментальныя даследаванні гетеропереходов у паўправадніках і стварэнне новых прыбораў на іх аснове * Дзяржаўная прэмія СССР (1984) — за распрацоўку ізаперыядычных гетэраструктур на аснове чацвярня цвёрдых раствораў паўправадніковых злучэнняў A3B5 * '''Замежныя ўзнагароды''' * Ордэн Францыска Скарыны (Беларусь, 17 мая 2001) — за вялікі асабісты ўклад у развіццё фізічнай навукі, арганізацыю беларуска-расійскага навукова-тэхнічнага супрацоўніцтва, умацаванне дружбы народаў Беларусі і Расіі * Ордэн князя Яраслава Мудрага (Украіна, 15 мая 2003) — за важкі асабісты ўклад у развіццё супрацоўніцтва паміж Украінай і Расійскай Федэрацыяй у сацыяльна-эканамічнай і гуманітарнай сферах * Ордэн Дружбы народаў (Беларусь) '''Іншыя ўзнагароды''' * Нобелеўская прэмія (Швецыя, 2000) — за развіццё паўправадніковых гетэраструктур для высакаскорасны оптаэлектронікі * Прэмія Ніка Холоньяка (Аптычнае таварыства ЗША, 2000) * Хьюллет-Паккардовская прэмія (Еўрапейскае фізічнае таварыства, 1978) — за новыя працы ў галіне гетэрапереходаў * Прэмія А. П. Карпінскага (ФРГ, 1989) — за ўклад у развіццё фізікі і тэхнікі гетэраструктур * Прэмія імя А. Ф. Іофе (РАН, 1996) — за цыкл работ «Фотаэлектрычныя пераўтваральнікі сонечнага выпраменьвання на аснове гетэраструктур» * Дзямідаўскі прэмія (Навуковы Дзямідаўскі фонд, Расія, 1999) * Прэмія Кіёта (Инамори фонд, Японія, 2001) — за поспехі ў стварэнні паўправадніковых лазераў, якія працуюць у бесперапынным рэжыме пры пакаёвых тэмпературах — піянерскі крок у оптаэлектронікі * Прэмія У. І. Вярнадскага (НАН Украіны, 2001) * Прэмія «Расійскі Нацыянальны Алімп». Тытул «Чалавек-легенда» (РФ, 2001) * Міжнародная энергетычная прэмія «Глабальная энергія» (Расія, 2005) * Залаты медаль Х. Велькера (1987) — за піянерскія працы па тэорыі і тэхналогіі прыбораў на аснове злучэнняў III—V груп * Медаль Балантайна (Інстытут Франкліна, ЗША, 1971) — за тэарэтычныя і эксперыментальныя даследаванні падвойных лазерных гетэраструктур, дзякуючы якім былі створаны крыніцы лазернага выпраменьвання малых памераў, якія працуюць у бесперапынным рэжыме пры пакаёвай тэмпературы * Залаты медаль імя А. С. Папова (РАН, 1999) * Залаты медаль (SPIE, 2002) * Узнагарода сімпозіума па GaAs (1987) — за піянерскія працы ў галіне паўправадніковых гетэраструктур на аснове злучэнняў III—V груп і распрацоўку інжэкцыённых лазераў і фотадыёдаў * Узнагарода «Залатая талерка» (Акадэмія дасягненняў, ЗША, 2002) * XLIX Мендзялееўская чытальнік — 19 лютага 1993 года * Званне і медаль Ганаровага прафесара МФТІ (2008) * Узнагарода «Ганаровы ордэн Рау». Ганараваны звання «Ганаровы доктар [[Расійска-армянскі (славянскі) ўніверсітэт|Расійска-Армянскага (Славянскага) універсітэта]]». (ГОУ ВПО Расійска-Армянскі (Славянскі) універсітэт, Арменія, 2011) {{зноскі}} == Спасылкі == {{навігацыя}} * [https://csl.bas-net.by/personalii/81768/alferov-jores-ivanovich/ Жарэс Іванавіч Алфёраў] у базе даных «История белорусской науки в лицах» [[Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Якуба Коласа НАН Беларусі|Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі]] {{ref-ru}} {{Нобелеўская прэмія па фізіцы 1976—2000}} {{Поўныя кавалеры ордэна «За заслугі перад Айчынай»}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Алфёраў Жарэс}} [[Катэгорыя:Фізікі Расіі]] [[Катэгорыя:Фізікі СССР]] [[Катэгорыя:Віцэ-прэзідэнты РАН]] [[Катэгорыя:Члены і члены-карэспандэнты Нацыянальнай акадэміі навук ЗША]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Віцебска]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Мінска]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі па фізіцы]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі з Расіі]] [[Катэгорыя:Поўныя кавалеры ордэна «За заслугі перад Айчынай»]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Дзямідаўскай прэміі]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты прэміі Кіёта]] [[Катэгорыя:Народныя дэпутаты СССР ад навуковых таварыстваў]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Дзяржаўнай думы Расійскай Федэрацыі II склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Дзяржаўнай думы Расійскай Федэрацыі III склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Дзяржаўнай думы Расійскай Федэрацыі IV склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Дзяржаўнай думы Расійскай Федэрацыі V склікання]] [[Катэгорыя:Члены КПСС]] [[Катэгорыя:Члены НДР]] [[Катэгорыя:Члены КПРФ]] [[Катэгорыя:Дактары фізіка-матэматычных навук]] [[Катэгорыя:Замежныя члены НАНБ]] [[Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі з Беларусі]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Дружбы народаў (Беларусь)]] [[Катэгорыя:Асобы на марках]] bjmy9sc0xhx0ruewglyygfa3si9dpjk Закарпацкая вобласць 0 54339 4194426 4115750 2022-08-26T03:42:46Z Ханас Володимир 104531 /* Адміністрацыйны падзел */ Зноска wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Закарпацкая вобласць |Арыгінальная назва = Закарпатська область |Герб = Coat of arms of Zakarpattia Oblast.svg |Сцяг = Flag of Zakarpattia Oblast.svg |Краіна = |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Ужгарад]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = украiнская, венгерская |Насельніцтва = 1,244 млн. |Год перапісу = 2006 |Месца па насельніцтве = 16 |Шчыльнасць = 97,48 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = праваслаўе, грэка- каталіцызм, рыма- каталіцызм, кальвінізм |Плошча = 12,777 тыс. |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 2061 |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Transkarpatien.png |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = ЗА, РЕ, АО |Сайт = http://www.carpathia.gov.ua |Заўвагі = }} '''Закарпацкая во́бласць''' ({{lang-uk|Закарпатська о́бласть}}) — вобласць на захадзе [[Украіна|Украіны]]. На ўсходзе мяжуе з [[Івана-Франкоўская вобласць|Івана-Франкоўскай вобласцю]], на поўдні — з [[Румынія]]й, на захадзе — з [[Венгрыя]]й, [[Славакія]]й і [[Польшча]]й. На поўначы мяжуе з [[Львоўская вобласць|Львоўскай вобласцю]]. Цэнтр — горад [[Ужгарад]]. Насельніцтва вобласці 1 254 614 чалавек. Буйныя гарады — Ужгарад, [[Мукачэва]], [[Хуст]], [[Рахіў]], [[Бэрэгавэ (горад)|Бэрэгавэ]], [[Вынаградзіў]]. Каля горада [[Чоп]] знаходзіцца крайні заходні пункт Украіны. == Адміністрацыйны падзел == Вобласць падзяляецца на 6 раёнаў і 5 гарадоў абласнога значэння, раёны, у сваю чаргу, падраздзяляюцца на 69 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]]. <ref>Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей: https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html</ref> == Насельніцтва == [[Файл:Etnos0.gif|міні|справа|250пкс|Карта вобласці, на якой паказанае рассяленне асноўных этнічных групаў Закарпацця. Ружовы колер — украінцы, зялёны — венгры, жоўты — румыны, сіні — украінска-рускае насельніцтва]] Доля насельніцтва Закарпацкай вобласці ва ўсім насельніцтве Украіны — 2,65 % (16-е месца). У Закарпацкай вобласці доля сельскага насельніцтва большая, чым гарадскога (што не тыпова для Украіны ўвогуле). Закарпацце — адзіная вобласць Украіны, у якой ёсць рост колькасці насельніцтва. Закарпацкая вобласць мае вельмі шматнацыянальны склад насельніцтва. Найбольшую долю ў нацыянальным складзе вобласці складаюць [[украінцы]] — 79,7 %, на другім месцы — венгры (12,1 %), на трэцім — румыны (2,6 %). Таксама ёсць рускiя (2,5 %), цыганы (1,1 %), русіны (0,8 %), славакі (0,5 %), немцы (0,3 %). Венгры и румыны засяроджаныя ў асноўным у тэрыторыях, што мяжуюць з адпаведнымі дзяржавамі (Венгрыя, Румынія). У шэрагу мясцовасцей на мяжы з Венгрыя венгерская мова мае рэгіянальны статус, які дазваляе мове прымяняцца ў рэгіянальнай заканадаўчай дзейнасці побач з дзяржаўнай украінскай. == Гл. таксама == * [[Возера Брэбенескуль]] {{Зноскі}} {{Закарпацкая вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Закарпацкая вобласць| ]] ndef8ilx2ymzmixg3g6p755igwwfkid 4194659 4194426 2022-08-26T11:32:18Z Maksim L. 13 /* Адміністрацыйны падзел */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Закарпацкая вобласць |Арыгінальная назва = Закарпатська область |Герб = Coat of arms of Zakarpattia Oblast.svg |Сцяг = Flag of Zakarpattia Oblast.svg |Краіна = |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Ужгарад]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = украiнская, венгерская |Насельніцтва = 1,244 млн. |Год перапісу = 2006 |Месца па насельніцтве = 16 |Шчыльнасць = 97,48 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = праваслаўе, грэка- каталіцызм, рыма- каталіцызм, кальвінізм |Плошча = 12,777 тыс. |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 2061 |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Transkarpatien.png |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = ЗА, РЕ, АО |Сайт = http://www.carpathia.gov.ua |Заўвагі = }} '''Закарпацкая во́бласць''' ({{lang-uk|Закарпатська о́бласть}}) — вобласць на захадзе [[Украіна|Украіны]]. На ўсходзе мяжуе з [[Івана-Франкоўская вобласць|Івана-Франкоўскай вобласцю]], на поўдні — з [[Румынія]]й, на захадзе — з [[Венгрыя]]й, [[Славакія]]й і [[Польшча]]й. На поўначы мяжуе з [[Львоўская вобласць|Львоўскай вобласцю]]. Цэнтр — горад [[Ужгарад]]. Насельніцтва вобласці 1 254 614 чалавек. Буйныя гарады — Ужгарад, [[Мукачэва]], [[Хуст]], [[Рахіў]], [[Бэрэгавэ (горад)|Бэрэгавэ]], [[Вынаградзіў]]. Каля горада [[Чоп]] знаходзіцца крайні заходні пункт Украіны. == Адміністрацыйны падзел == Вобласць падзяляецца на 6 раёнаў і 5 гарадоў абласнога значэння, раёны, у сваю чаргу, падзелены на 69 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]].<ref>[https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей]</ref> == Насельніцтва == [[Файл:Etnos0.gif|міні|справа|250пкс|Карта вобласці, на якой паказанае рассяленне асноўных этнічных групаў Закарпацця. Ружовы колер — украінцы, зялёны — венгры, жоўты — румыны, сіні — украінска-рускае насельніцтва]] Доля насельніцтва Закарпацкай вобласці ва ўсім насельніцтве Украіны — 2,65 % (16-е месца). У Закарпацкай вобласці доля сельскага насельніцтва большая, чым гарадскога (што не тыпова для Украіны ўвогуле). Закарпацце — адзіная вобласць Украіны, у якой ёсць рост колькасці насельніцтва. Закарпацкая вобласць мае вельмі шматнацыянальны склад насельніцтва. Найбольшую долю ў нацыянальным складзе вобласці складаюць [[украінцы]] — 79,7 %, на другім месцы — венгры (12,1 %), на трэцім — румыны (2,6 %). Таксама ёсць рускiя (2,5 %), цыганы (1,1 %), русіны (0,8 %), славакі (0,5 %), немцы (0,3 %). Венгры и румыны засяроджаныя ў асноўным у тэрыторыях, што мяжуюць з адпаведнымі дзяржавамі (Венгрыя, Румынія). У шэрагу мясцовасцей на мяжы з Венгрыя венгерская мова мае рэгіянальны статус, які дазваляе мове прымяняцца ў рэгіянальнай заканадаўчай дзейнасці побач з дзяржаўнай украінскай. == Гл. таксама == * [[Возера Брэбенескуль]] {{Зноскі}} {{Закарпацкая вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Закарпацкая вобласць| ]] 612z39o41mtf1arfmee5xpbdpt4l5i3 Запарожская вобласць 0 54341 4194427 4050396 2022-08-26T03:54:26Z Ханас Володимир 104531 Зноска wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Запарожская вобласць |Арыгінальная назва = Запорізька область |Герб = Coat of arms of Zaporizhia Oblast.svg |Сцяг = Flag of Zaporizhia Oblast.svg |Краіна = |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = {{s|1,806 млн человек}} <br /><ref name="Naselenie-2010">{{cite web |datepublished = 18 жніўня 2010 |url = http://www.zp.ukrstat.gov.ua/images/stories/chisl%20_dem_06_10.pdf |title = Чисельність населення на 1 липня 2010 року та середня за січень-червень 2010 року |publisher = Головне управління статистики у Запорізькій області |lang = uk }}{{Недаступная спасылка}}</ref> |Год перапісу = 2010 |Месца па насельніцтве = 8 |Шчыльнасць = 68,47 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 27,18 тыс. |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 324 |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Saporischja.png |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = '''AP''' (до 2004 - 08 НА, НЕ, НО, НР, НС)<ref>[http://www.zabor.zp.ua/spravka/sng-nomera.htm ZаБор: Коды номеров автомобилей в Украине и Европе. Расшифровка обозначений номерных знаков]</ref> |Сайт = http://www*zoda.gov.ua |Заўвагі = }} '''Запаро́жская во́бласць''' ({{lang-uk|Запорі́зька о́бласть}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ва [[Украіна|Украіне]]. Плошча вобласці складае 27,18 тыс. км². Насельніцтва — 1 877,2 тыс. чалавек ([[2005]]). Адміністрацыйны цэнтр — [[горад]] [[Горад Запарожжа|Запарожжа]]. На поўначы і паўночным захадзе мяжуе з Днепрапятроўскай вобласцю, на захадзе з Херсонскай, на ўсходзе з Данецкай вобласцю, а на поўдні яе ўзбярэжжа абмываецца Азоўскім морам, берагавая лінія якога ў обласці перавышае 300 км. Працягласць з поўначы на ​​поўдзень 208 км, з захаду на ўсход 235 км. Вобласць падзяляецца на 5 раёнаў. У сваю чаргу, падраздзяляюцца на 69 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]]. <ref>Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей: https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html</ref> {{зноскі}} {{Запарожская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Запарожская вобласць| ]] l8xpeq16o9awdtn5bus786bwrptfh9r 4194480 4194427 2022-08-26T06:27:53Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Запарожская вобласць |Арыгінальная назва = Запорізька область |Герб = Coat of arms of Zaporizhia Oblast.svg |Сцяг = Flag of Zaporizhia Oblast.svg |Краіна = |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = {{s|1,806 млн человек}} <br /><ref name="Naselenie-2010">{{cite web |datepublished = 18 жніўня 2010 |url = http://www.zp.ukrstat.gov.ua/images/stories/chisl%20_dem_06_10.pdf |title = Чисельність населення на 1 липня 2010 року та середня за січень-червень 2010 року |publisher = Головне управління статистики у Запорізькій області |lang = uk }}{{Недаступная спасылка}}</ref> |Год перапісу = 2010 |Месца па насельніцтве = 8 |Шчыльнасць = 68,47 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 27,18 тыс. |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 324 |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Saporischja.png |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = '''AP''' (до 2004 - 08 НА, НЕ, НО, НР, НС)<ref>[http://www.zabor.zp.ua/spravka/sng-nomera.htm ZаБор: Коды номеров автомобилей в Украине и Европе. Расшифровка обозначений номерных знаков]</ref> |Сайт = http://www*zoda.gov.ua |Заўвагі = }} '''Запаро́жская во́бласць''' ({{lang-uk|Запорі́зька о́бласть}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ва [[Украіна|Украіне]]. Плошча вобласці складае 27,18 тыс. км². Насельніцтва — 1 877,2 тыс. чалавек ([[2005]]). Адміністрацыйны цэнтр — [[горад]] [[Горад Запарожжа|Запарожжа]]. На поўначы і паўночным захадзе мяжуе з Днепрапятроўскай вобласцю, на захадзе з Херсонскай, на ўсходзе з Данецкай вобласцю, а на поўдні яе ўзбярэжжа абмываецца Азоўскім морам, берагавая лінія якога ў вобласці перавышае 300 км. Працягласць з поўначы на ​​поўдзень 208 км, з захаду на ўсход 235 км. Вобласць падзяляецца на 5 раёнаў. У сваю чаргу, яны падраздзяляюцца на 69 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]]<ref>[https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей]</ref>. {{зноскі}} {{Запарожская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Запарожская вобласць| ]] fyndo4ld8ktcqit0kgus4mbwjx09mw3 Кіеўская вобласць 0 54342 4194430 3700009 2022-08-26T04:07:57Z Ханас Володимир 104531 /* Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел */ Зноска wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Кіеўская вобласць |Арыгінальная назва = Київська область |Герб = Coat of Arms of Kyiv Oblast.png |Сцяг = Flag of Kyiv Oblast.png |Краіна = |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 1,751 млн. |Год перапісу = 2006 |Месца па насельніцтве = 9 |Шчыльнасць = 62,7 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 28,131 тыс. |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 273 |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Kiew.png |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 10, AI (старые КХ, МІ) |Сайт = http://www.kyiv-obl.gov.ua |Заўвагі = }} '''Кі́еўская во́бласць''' ({{lang-uk|Ки́ївська о́бласть}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на поўначы [[Украіна|Украіны]]. Плошча 28,131 тыс. км². Насельніцтва 1763 тыс. чалавек ([[2006]]). Адміністрацыйны цэнтр у вобласці фармальна адсутнічае, але фактычна ім з’яўляецца [[горад]] [[Кіеў]]. == Геаграфічныя звесткі == === Месцазнаходжанне === На ўсходзе мяжуе з [[Чарнігаўская вобласць|Чарнігаўскай]] і [[Палтаўская вобласць|Палтаўскай]], на паўднёвым усходзе з [[Чаркаская вобласць|Чаркаскай]], на паўднёвым захадзе з [[Вінніцкая вобласць|Вінніцкай]], на захадзе з [[Жытомірская вобласць|Жытомірскай]] абласцямі Украіны, на поўначы з [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласцю]] [[Беларусь|Беларусі]]. У паўночнай частцы вобласці знаходзіцца анклаў з тэрыторыі горада Кіеў, які не ўваходзіць у склад вобласці. === Клімат === Клімат умерана-кантынентальны, мяккі з дастатковым увільгатненнем. Сярэдняя тэмпэратура студзеня −6&nbsp;°C, ліпеня +19,5&nbsp;°C. Ападкі бываюць пераважна ўлетку, іх [[год|сярэднегадавая]] колькасць 500—600 мм. Працягласць вегетацыйнага перыяду 198—204 дні. === Рэльеф === Паверхня вобласці — узгорыстая раўніна з агульным нахілам да даліны Дняпра. Паводле характару рэльефу падзяляецца на тры часткі. Паўночная частка занятая [[Палеская нізіна|Палескай нізінай]] (вышыня да 198 м). Левабярэжжа займае [[Прыдняпроўская нізіна]]. Паўднёва-заходняя частка занятая [[Прыдняпроўскае ўзвышша|Прыдняпроўскім узвышшам]] з абсалютнымі вышынямі да 273 м. На поўначы пашыраныя [[дзярнова-падзолістыя глебы|дзярнова-падзолістыя]], у далінах рэчак — дзярнова-глеявыя, лугавыя і балотныя глебы. У цэнтральнай частцы ў лясах — ападзоленыя чарназёмы, цёмна-шэрыя і светла-шэрыя лясныя грунты; у паўднёвых раёнах — глыбокія малагумусныя чарназёмы. === Карысныя выкапні === Выяўленыя і распрацоўваюцца пераважна мінеральныя будаўнічыя матэрыялы: граніты, гнейсы, каалін, гліны, кварцавыя пяскі. Ёсць невялікія радовішчы торфу. Эксплуатуюцца крыніцы мінеральных радонавых вод. === Водныя аб’екты === Вобласць мае шчыльную рачную сетку (177 рэчак даўжынёй звыш 10 км). Найважнейшая водная артэрыя — [[Дняпро]], яго галоўныя прытокі — [[Прыпяць]], [[Цецераў]], [[Ірпень (рака)|Ірпень]], [[Рось (прыток Дняпра)|Рось]] (правыя); [[Дзясна]] і [[Трубеж]] (левыя). На тэрыторыі вобласці — [[Кіеўскае вадасховішча]] і частка Канеўскага вадасховішча (створаныя на Дняпры). Усяго ў вобласці — 13 вадасховішчаў і звыш 2000 азёраў. == Гісторыя == Кіеўская вобласць была ўтвораная 27 лютага 1932 года ў межах УССР, у ліку пяці першых абласцей рэспублікі. 15 кастрычніка 1932 года з ліку ўсходніх раёнаў вобласці была ўтвораная [[Чарнігаўская вобласць]]. 22 лютага 1937 года з ліку заходніх раёнаў вобласці была ўтвораная [[Жытомірская вобласць]]. 7 студзеня 1954 года з ліку паўднёвых раёнаў вобласці была ўтвораная [[Чаркаская вобласць]], а Кіеўская вобласць атрымала сучасныя межы. 19 ліпеня 2020 у рамках рэформ з 25 раёнаў шляхам узбуйнення засталося 7. == Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел == У складзе вобласці 25 адміністрацыйна-тэрытарыяльных раёнаў, 26 гарадоў, з якіх 12 — абласнога значэння, 30 пасёлкаў гарадскога тыпу, 69 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]]<ref>Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей: https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html</ref> , 1121 сяло. === Гарады === ==== Абласнога значэння ==== * [[Барыспаль]] * [[Белая Царква]] * [[Бравары]] * [[Буча]] * [[Беразань (горад)|Беразань]] * [[Васількоў (горад)|Васількоў]] * [[Пераяслаў]] * [[Прыпяць (горад)|Прыпяць]] * [[Ржышчаў (горад)|Ржышчаў]] * [[Славуціч]] * [[Фастаў]] ==== Раённага значэння ==== * [[Абухіў|Абухаў]] * [[Багуслаў]] * [[Боярка]] * [[Вышнэвэ|Вішнёвае]] * [[Вышгарад]] * [[Кагарлык]] * [[Мыроніўка|Міронаўка]] * [[Сквыра|Сквіра]] * [[Тарашча]] * [[Таціеў]] * [[Узын|Узін]] * [[Украінка (горад)|Украінка]] * [[Чарнобыль]] * [[Ягатын|Ягацін]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Кіеўская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Кіеўская вобласць| ]] lvrrfgd81un2ma4h22gv0dj0idzhw87 4194661 4194430 2022-08-26T11:38:25Z Maksim L. 13 /* Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Кіеўская вобласць |Арыгінальная назва = Київська область |Герб = Coat of Arms of Kyiv Oblast.png |Сцяг = Flag of Kyiv Oblast.png |Краіна = |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 1,751 млн. |Год перапісу = 2006 |Месца па насельніцтве = 9 |Шчыльнасць = 62,7 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 28,131 тыс. |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 273 |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Kiew.png |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = 10, AI (старые КХ, МІ) |Сайт = http://www.kyiv-obl.gov.ua |Заўвагі = }} '''Кі́еўская во́бласць''' ({{lang-uk|Ки́ївська о́бласть}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на поўначы [[Украіна|Украіны]]. Плошча 28,131 тыс. км². Насельніцтва 1763 тыс. чалавек ([[2006]]). Адміністрацыйны цэнтр у вобласці фармальна адсутнічае, але фактычна ім з’яўляецца [[горад]] [[Кіеў]]. == Геаграфічныя звесткі == === Месцазнаходжанне === На ўсходзе мяжуе з [[Чарнігаўская вобласць|Чарнігаўскай]] і [[Палтаўская вобласць|Палтаўскай]], на паўднёвым усходзе з [[Чаркаская вобласць|Чаркаскай]], на паўднёвым захадзе з [[Вінніцкая вобласць|Вінніцкай]], на захадзе з [[Жытомірская вобласць|Жытомірскай]] абласцямі Украіны, на поўначы з [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласцю]] [[Беларусь|Беларусі]]. У паўночнай частцы вобласці знаходзіцца анклаў з тэрыторыі горада Кіеў, які не ўваходзіць у склад вобласці. === Клімат === Клімат умерана-кантынентальны, мяккі з дастатковым увільгатненнем. Сярэдняя тэмпэратура студзеня −6&nbsp;°C, ліпеня +19,5&nbsp;°C. Ападкі бываюць пераважна ўлетку, іх [[год|сярэднегадавая]] колькасць 500—600 мм. Працягласць вегетацыйнага перыяду 198—204 дні. === Рэльеф === Паверхня вобласці — узгорыстая раўніна з агульным нахілам да даліны Дняпра. Паводле характару рэльефу падзяляецца на тры часткі. Паўночная частка занятая [[Палеская нізіна|Палескай нізінай]] (вышыня да 198 м). Левабярэжжа займае [[Прыдняпроўская нізіна]]. Паўднёва-заходняя частка занятая [[Прыдняпроўскае ўзвышша|Прыдняпроўскім узвышшам]] з абсалютнымі вышынямі да 273 м. На поўначы пашыраныя [[дзярнова-падзолістыя глебы|дзярнова-падзолістыя]], у далінах рэчак — дзярнова-глеявыя, лугавыя і балотныя глебы. У цэнтральнай частцы ў лясах — ападзоленыя чарназёмы, цёмна-шэрыя і светла-шэрыя лясныя грунты; у паўднёвых раёнах — глыбокія малагумусныя чарназёмы. === Карысныя выкапні === Выяўленыя і распрацоўваюцца пераважна мінеральныя будаўнічыя матэрыялы: граніты, гнейсы, каалін, гліны, кварцавыя пяскі. Ёсць невялікія радовішчы торфу. Эксплуатуюцца крыніцы мінеральных радонавых вод. === Водныя аб’екты === Вобласць мае шчыльную рачную сетку (177 рэчак даўжынёй звыш 10 км). Найважнейшая водная артэрыя — [[Дняпро]], яго галоўныя прытокі — [[Прыпяць]], [[Цецераў]], [[Ірпень (рака)|Ірпень]], [[Рось (прыток Дняпра)|Рось]] (правыя); [[Дзясна]] і [[Трубеж]] (левыя). На тэрыторыі вобласці — [[Кіеўскае вадасховішча]] і частка Канеўскага вадасховішча (створаныя на Дняпры). Усяго ў вобласці — 13 вадасховішчаў і звыш 2000 азёраў. == Гісторыя == Кіеўская вобласць была ўтвораная 27 лютага 1932 года ў межах УССР, у ліку пяці першых абласцей рэспублікі. 15 кастрычніка 1932 года з ліку ўсходніх раёнаў вобласці была ўтвораная [[Чарнігаўская вобласць]]. 22 лютага 1937 года з ліку заходніх раёнаў вобласці была ўтвораная [[Жытомірская вобласць]]. 7 студзеня 1954 года з ліку паўднёвых раёнаў вобласці была ўтвораная [[Чаркаская вобласць]], а Кіеўская вобласць атрымала сучасныя межы. 19 ліпеня 2020 у рамках рэформ з 25 раёнаў шляхам узбуйнення засталося 7. == Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел == У складзе вобласці 25 адміністрацыйна-тэрытарыяльных раёнаў, 26 гарадоў, з якіх 12 — абласнога значэння, 30 пасёлкаў гарадскога тыпу, 69 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]]<ref>[https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей]</ref>, 1121 сяло. === Гарады === ==== Абласнога значэння ==== * [[Барыспаль]] * [[Белая Царква]] * [[Бравары]] * [[Буча]] * [[Беразань (горад)|Беразань]] * [[Васількоў (горад)|Васількоў]] * [[Пераяслаў]] * [[Прыпяць (горад)|Прыпяць]] * [[Ржышчаў (горад)|Ржышчаў]] * [[Славуціч]] * [[Фастаў]] ==== Раённага значэння ==== * [[Абухіў|Абухаў]] * [[Багуслаў]] * [[Боярка]] * [[Вышнэвэ|Вішнёвае]] * [[Вышгарад]] * [[Кагарлык]] * [[Мыроніўка|Міронаўка]] * [[Сквыра|Сквіра]] * [[Тарашча]] * [[Таціеў]] * [[Узын|Узін]] * [[Украінка (горад)|Украінка]] * [[Чарнобыль]] * [[Ягатын|Ягацін]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Кіеўская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Кіеўская вобласць| ]] 539s7cy6b10edbtcpzpaswm1zdfa1cz Кіраваградская вобласць 0 54343 4194431 3550082 2022-08-26T04:24:43Z Ханас Володимир 104531 Зноска wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Кіраваградская вобласць |Арыгінальная назва = Кіровоградська область |Герб = Coat of Arms of Kirovohrad Oblast.png |Сцяг = Flag of Kirovohrad Oblast.svg |Краіна = |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Горад Крапыўныцкы|Крапыўныцкы]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 1,053 млн. |Год перапісу = 2010 |Месца па насельніцтве = 23 |Шчыльнасць = 41,4 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 24588 |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 269 |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Kirowohrad.png |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = BA |Сайт = http://www.kr-admin.gov.ua |Заўвагі = }} '''Кіравагра́дская во́бласць''' ({{lang-uk |Кіровогра́дська о́бласть}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ва [[Украіна|Украіне]]. Плошча вобласці складае 24,588 тыс. км². Насельніцтва — 1,067 млн чалавек ([[2006]]). Адміністрацыйны цэнтр — [[горад]] [[Горад Крапыўныцкы|Крапыўныцкы]]. Знаходзіцца на зліцці рэк [[Дняпро]] і [[Паўднёвы Буг]] на поўдні Прыдняпроўскага ўзвышша. Амаль уся тэрыторыя вобласці (за выключэннем вёскі Уласаўка) размешчана на правым беразе Дняпра. Мяжуе з [[Чаркаская вобласць|Чаркаскай]] на поўначы, [[Палтаўская вобласць|Палтаўскай]] на паўночным усходзе, [[Днепрапятроўская вобласць|Днепрапятроўскай]] на ўсходзе і паўднёвым усходзе, [[Мікалаеўская вобласць|Мікалаеўскай]] і [[Адэская вобласць|Адэскай]] на поўдні, [[Вінніцкая вобласць|Вінніцкай]] на захадзе. Па адной з версій знаходзіцца геаграфічны цэнтр Украіны. У складзе вобласці 4 адміністрацыйных раёнаў, 49 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]]. <ref>Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей: https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html</ref> == Вядомыя асобы == * [[Віктар Лазінскі]] * [[Тамара Міянсарава]] * [[Мікалай Харлампіевіч Балан]] * [[Васіль Аляксандравіч Сухамлінскі|В. А. Сухамлінскі]] (1918, с. [[Сяло Васільеўка|Васільеўка]] — 1970) — украінскі савецкі педагог == Гл. таксама == * [[Чорны лес]] * [[Светлаводск]] {{Кіраваградская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Кіраваградская вобласць| ]] jf3s6dc6rtg4leod4gaolgd8ftio696 4194487 4194431 2022-08-26T06:33:52Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Кіраваградская вобласць |Арыгінальная назва = Кіровоградська область |Герб = Coat of Arms of Kirovohrad Oblast.png |Сцяг = Flag of Kirovohrad Oblast.svg |Краіна = |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Крапыўныцкы]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 1,053 млн. |Год перапісу = 2010 |Месца па насельніцтве = 23 |Шчыльнасць = 41,4 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 24588 |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 269 |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Kirowohrad.png |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = BA |Сайт = http://www.kr-admin.gov.ua |Заўвагі = }} '''Кіравагра́дская во́бласць''' ({{lang-uk |Кіровогра́дська о́бласть}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ва [[Украіна|Украіне]]. Плошча вобласці складае 24,588 тыс. км². Насельніцтва — 1,067 млн чалавек ([[2006]]). Адміністрацыйны цэнтр — [[горад]] [[Крапыўныцкы]]. Знаходзіцца на зліцці рэк [[Дняпро]] і [[Паўднёвы Буг]] на поўдні Прыдняпроўскага ўзвышша. Амаль уся тэрыторыя вобласці (за выключэннем вёскі Уласаўка) размешчана на правым беразе Дняпра. Мяжуе з [[Чаркаская вобласць|Чаркаскай]] на поўначы, [[Палтаўская вобласць|Палтаўскай]] на паўночным усходзе, [[Днепрапятроўская вобласць|Днепрапятроўскай]] на ўсходзе і паўднёвым усходзе, [[Мікалаеўская вобласць|Мікалаеўскай]] і [[Адэская вобласць|Адэскай]] на поўдні, [[Вінніцкая вобласць|Вінніцкай]] на захадзе. Па адной з версій знаходзіцца геаграфічны цэнтр Украіны. У складзе вобласці 4 адміністрацыйныя раёны, 49 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]]<ref>[https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей]</ref>. == Вядомыя асобы == * [[Віктар Лазінскі]] * [[Тамара Міянсарава]] * [[Мікалай Харлампіевіч Балан]] * [[Васіль Аляксандравіч Сухамлінскі|В. А. Сухамлінскі]] (1918, с. [[Сяло Васільеўка|Васільеўка]] — 1970) — украінскі савецкі педагог {{Зноскі}} == Гл. таксама == * [[Чорны лес]] {{Кіраваградская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Кіраваградская вобласць| ]] os2q3nbqnziujqjvvwx1kohgbhox7gb 4194488 4194487 2022-08-26T06:34:43Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Кіраваградская вобласць |Арыгінальная назва = Кіровоградська область |Герб = Coat of Arms of Kirovohrad Oblast.png |Сцяг = Flag of Kirovohrad Oblast.svg |Краіна = |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Крапыўныцкы]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = украінская |Мовы = |Насельніцтва = 1,053 млн. |Год перапісу = 2010 |Месца па насельніцтве = 23 |Шчыльнасць = 41,4 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 24588 |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 269 |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Kirowohrad.png |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = BA |Сайт = http://www.kr-admin.gov.ua |Заўвагі = }} '''Кіравагра́дская во́бласць''' ({{lang-uk |Кіровогра́дська о́бласть}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ва [[Украіна|Украіне]]. Плошча вобласці складае 24,588 тыс. км². Насельніцтва — 1,067 млн чалавек ([[2006]]). Адміністрацыйны цэнтр — [[горад]] [[Крапыўныцкы]]. Знаходзіцца на зліцці рэк [[Дняпро]] і [[Паўднёвы Буг]] на поўдні Прыдняпроўскага ўзвышша. Амаль уся тэрыторыя вобласці (за выключэннем вёскі Уласаўка) размешчана на правым беразе Дняпра. Мяжуе з абласцямі: [[Чаркаская вобласць|Чаркаскай]] на поўначы, [[Палтаўская вобласць|Палтаўскай]] на паўночным усходзе, [[Днепрапятроўская вобласць|Днепрапятроўскай]] на ўсходзе і паўднёвым усходзе, [[Мікалаеўская вобласць|Мікалаеўскай]] і [[Адэская вобласць|Адэскай]] на поўдні, [[Вінніцкая вобласць|Вінніцкай]] на захадзе. Па адной з версій на тэрыторыі Кіраваградскай вобласці знаходзіцца геаграфічны цэнтр Украіны. У складзе вобласці 4 адміністрацыйныя раёны, 49 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]]<ref>[https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей]</ref>. == Вядомыя асобы == * [[Віктар Лазінскі]] * [[Тамара Міянсарава]] * [[Мікалай Харлампіевіч Балан]] * [[Васіль Аляксандравіч Сухамлінскі|В. А. Сухамлінскі]] (1918, с. [[Сяло Васільеўка|Васільеўка]] — 1970) — украінскі савецкі педагог {{Зноскі}} == Гл. таксама == * [[Чорны лес]] {{Кіраваградская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Кіраваградская вобласць| ]] qf488l39wziklfz9phzg7432svixowo Луганская вобласць 0 54356 4194432 3604969 2022-08-26T04:43:38Z Ханас Володимир 104531 Зноска wikitext text/x-wiki {{пра|адміністрацыйную адзінку Украіны|самаабвешчаную дзяржаву|Луганская Народная Рэспубліка}} {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Луганская вобласць |Арыгінальная назва = {{lang-uk|Луганська область}} |Герб = Coat of Arms Luпansk Oblast Cover.jpg |Сцяг = Luhansk-Oblast-flag.gif |Краіна = |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Севераданэцк]] (да верасня 2014 [[Луганск]]) |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = [[украінская мова|украінская]], [[руская мова|руская]]<ref>[http://oblrada.lg.ua/node/2690 Рішення № 2/13 від 25 квітня 2006 року «Про заходи із забезпечення реалізації положень Указу Президента України від 07.04.2006 № 295/2006 щодо російської мови на території Луганської області»]{{ref-uk}}</ref> |Мовы = |Насельніцтва = 2,5806 млн |Год перапісу = 2007 |Месца па насельніцтве = 5 |Шчыльнасць = 90,34 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 26,517 тыс. |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 364 м |Сярэдняя вышыня = 201 м |Мінімальная вышыня = 38 м |Шырата = от 47°49' до 50°05' с. ш. |Даўгата = от 37°52' до 40°13' в. д. |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Luhansk.png |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = BB/13 |Сайт = http://loga.gov.ua |Заўвагі = }} '''Луга́нская во́бласць''' ({{lang-uk|Луга́нська о́бласть}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка размешчаны на ўсходзе [[Украіна|Украіны]], пераважна ў басейне сярэдняга цячэння [[Северскі Данец|Северскага Данца]]. Плошча вобласці складае 26,684 тыс. км². Насельніцтва — 2 540,1 тыс. чалавек ([[2005]]). Адміністрацыйны цэнтр з верасня 2014 — [[горад]] [[Севераданэцк]]. Займае 6-е месца па колькасці насельніцтва і 10-е па плошчы сярод адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак краіны. На паўднёвым захадзе і захадзе мяжуе з [[Данецкая вобласць|Данецкай]] вобласцю, на паўночным захадзе — з [[Харкаўская вобласць|Харкаўскай]]. На поўначы мяжуе з [[Белгародская вобласць|Белгарадскай]], на паўночным усходзе - з [[Варонежская вобласць|Варонежскай]], на ўсходзе і поўдні - з [[Растоўская вобласць|Растоўскай]] абласцямі Расійскай Федэрацыі. У выніку расейскага ўварваньня ва [[Украіна|Украіну]] тэрыторыя Луганскай вобласьці акупаваная ўзброенымі сіламі [[Расія|Расійскай Фэдэрацыі.]] У складзе вобласці 8 адміністрацыйных раёнаў, 14 [[Горад|гарадоў]] абласнога значэння, 37 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]], <ref>Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей: https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html</ref> == Гарады == * [[Севераданэцк]] * [[Луганск]] == Вядомыя асобы == * [[Аляксандр Якаўлевіч Пархоменка]], герой [[Грамадзянская вайна|грамадзянскай вайны]]. * [[Сяргей Віктаравіч Жадан]]. {{зноскі}} {{Луганская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] 2txpiefohxs5evvl8med4m7i25e0ij5 4194495 4194432 2022-08-26T06:40:41Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{пра|адміністрацыйную адзінку Украіны|самаабвешчаную дзяржаву|Луганская Народная Рэспубліка}} {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Луганская вобласць |Арыгінальная назва = {{lang-uk|Луганська область}} |Герб = Coat of Arms Luпansk Oblast Cover.jpg |Сцяг = Luhansk-Oblast-flag.gif |Краіна = |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Севераданэцк]] (да верасня 2014 [[Луганск]]) |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = [[украінская мова|украінская]], [[руская мова|руская]]<ref>[http://oblrada.lg.ua/node/2690 Рішення № 2/13 від 25 квітня 2006 року «Про заходи із забезпечення реалізації положень Указу Президента України від 07.04.2006 № 295/2006 щодо російської мови на території Луганської області»]{{ref-uk}}</ref> |Мовы = |Насельніцтва = 2,5806 млн |Год перапісу = 2007 |Месца па насельніцтве = 5 |Шчыльнасць = 90,34 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 26,517 тыс. |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 364 м |Сярэдняя вышыня = 201 м |Мінімальная вышыня = 38 м |Шырата = от 47°49' до 50°05' с. ш. |Даўгата = от 37°52' до 40°13' в. д. |Карта = Map of Ukraine political simple Oblast Luhansk.png |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = BB/13 |Сайт = http://loga.gov.ua |Заўвагі = }} '''Луга́нская во́бласць''' ({{lang-uk|Луга́нська о́бласть}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка, размешчаная на ўсходзе [[Украіна|Украіны]], пераважна ў басейне сярэдняга цячэння [[Северскі Данец|Северскага Данца]]. Плошча вобласці складае 26,684 тыс. км². Насельніцтва — 2 540,1 тыс. чалавек ([[2005]]). Адміністрацыйны цэнтр з верасня 2014 года — [[горад]] [[Севераданэцк]]. Займае 6-е месца па колькасці насельніцтва і 10-е па плошчы сярод адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак краіны. На паўднёвым захадзе і захадзе мяжуе з [[Данецкая вобласць|Данецкай]] вобласцю, на паўночным захадзе — з [[Харкаўская вобласць|Харкаўскай]]. На поўначы мяжуе з [[Белгародская вобласць|Белгарадскай]], на паўночным усходзе — з [[Варонежская вобласць|Варонежскай]], на ўсходзе і поўдні — з [[Растоўская вобласць|Растоўскай]] абласцямі Расійскай Федэрацыі. У выніку [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|расійскага ўварвання ва Украіну]] тэрыторыя Луганскай вобласці акупаваная ўзброенымі сіламі [[Расія|Расійскай Фэдэрацыі]]. У складзе вобласці 8 адміністрацыйных раёнаў, 14 [[Горад|гарадоў]] абласнога значэння, 37 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльных грамад]]<ref>[https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей]</ref>. == Вядомыя асобы == * [[Аляксандр Якаўлевіч Пархоменка]], герой [[Грамадзянская вайна|грамадзянскай вайны]]. * [[Сяргей Віктаравіч Жадан]]. {{зноскі}} {{Луганская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] [[Катэгорыя:Луганская вобласць| ]] hlm02cfgmhozg79crpvp6f2puw55cm9 Львоўская вобласць 0 54358 4194444 3601827 2022-08-26T04:55:52Z Ханас Володимир 104531 Зноска wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = {{Колер|Украіна}} |Колер2 = |Беларуская назва = Львоўская вобласць |Арыгінальная назва = Львівська область |Герб = Герб Львовской области.png |Сцяг = Flag of Lviv Oblast.svg |Краіна = [[Украіна]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Львоў]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 2,568 млн. |Год перапісу = 2006 |Месца па насельніцтве = 4 |Шчыльнасць = 118,04 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 21,833 тыс. |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 1408 |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Lviv in Ukraine.svg |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = BC |Сайт = http://www.loda.gov.ua |Заўвагі = }} '''Льво́ўская во́бласць''' ({{lang-uk|Льві́вська о́бласть}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ва [[Украіна|Украіне]]. Плошча вобласці складае 21,833 тыс. км². Насельніцтва — 2 591, 58 тыс. чалавек ([[2004]]). Адміністрацыйны цэнтр — горад [[Львоў]]. Утворана [[4 снежня]] [[1939]] года. Львоўская вобласць уключае 7 раёнаў: [[Львоўскі раён|Львоўскі]], [[Драгобыцкі раён|Драгобыцкі,]] [[Чэрванаградскі раён|Чырванаградскі]], [[Стрыйскі раён|Стрыйскі]], [[Самбірскі раён|Самбірскі]], [[Золачыўскі раён (Львоўская вобласць)|Золочаўскі]] і [[Яварыўскі раён|Явораўскі]] раёны. Мяжуе з [[Валынская вобласць|Валынскай]], [[Ровенская вобласць|Ровенскай]], [[Цярнопальская вобласць|Цярнопальскай]], [[Івана-Франкоўская вобласць|Івана-Франкоўскай]] і [[Закарпацкая вобласць|Закарпацкай]] абласцямі і мае выхад да дзяржаўнай мяжы з [[Польшча|Рэспублікай Польшча]]. У складзе вобласці 73 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльныя грамады]],<ref>Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей: https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html</ref> == Геаграфія == Львоўская вобласць размешчана ў межах [[Валынскае ўзвышша|Валынскага]] і [[Падольскае ўзвышша|Падольскага ўзвышшаў]]. На поўдні — адгор’і [[Усходнія Карпаты|Усходніх Карпат]] (найвышэйшы пункт вобласці — гара [[Пікуй]]). [[Карысныя выкапні]]: [[нафта]], прыродны газ, буры і каменны вугаль, [[азакерыт]], [[сера]], калійная і кухонная солі, будаўнічыя матэрыялы. Крыніцы мінеральных вод (больш за 100) і тарфяная лекавая гразь. Клімат умерана кантынентальны. Сярэднія тэмпературы студзеня ад −4 °C да −6 °C, ліпеня 13-18 °C. [[ападкі|Ападкаў]] ад 650 мм да 1000 мм (у гарах) за год. Галоўныя рэкі: [[Днестр]], [[Заходні Буг]] (басейн р. Вісла), [[Стыр]] (басейн р. Прыпяць). Глебы пераважна шэрыя і цёмна-шэрыя ападзоленыя, [[дзярнова-падзолістыя глебы|дзярнова-падзолістыя]], перагнойна-карбанатныя, у далінах рэк алювіяльна-лугавыя. Каля 1/3 тэрыторыі займаюць лясы (дуб, граб, бук, хвоя), горныя лугі, балоты. Запаведнік Расточча. Сучасная тэрыторыя Львоўскай вобласці была канчаткова сфарміравана ў 1959 годзе, калі да тагачаснай Львоўскай воблаці [[УССР]] была далучана [[Драгобыцкая вобласць]]. {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|9}} {{Львоўская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Львоўская вобласць| ]] [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] ldy6kjcx6wbjgk9njbk7i9dqd53es8b 4194498 4194444 2022-08-26T06:45:06Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Беларуская назва = Львоўская вобласць |Арыгінальная назва = Львівська область |Герб = Герб Львовской области.png |Сцяг = Flag of Lviv Oblast.svg |Краіна = [[Украіна]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = [[Львоў]] |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = 2,568 млн. |Год перапісу = 2006 |Месца па насельніцтве = 4 |Шчыльнасць = 118,04 |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = 21,833 тыс. |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 1408 |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Карта = Lviv in Ukraine.svg |Часавыпояс = |Абрэвіятура = |ISO = |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = BC |Сайт = http://www.loda.gov.ua |Заўвагі = }} '''Льво́ўская во́бласць''' ({{lang-uk|Льві́вська о́бласть}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ва [[Украіна|Украіне]]. Плошча вобласці складае 21,833 тыс. км². Насельніцтва — 2 591, 58 тыс. чалавек ([[2004]]). Адміністрацыйны цэнтр — горад [[Львоў]]. Утворана [[4 снежня]] [[1939]] года. Львоўская вобласць уключае 7 раёнаў: [[Львоўскі раён|Львоўскі]], [[Драгобыцкі раён|Драгобыцкі]], [[Чэрванаградскі раён|Чэрванаградскі]], [[Стрыйскі раён|Стрыйскі]], [[Самбірскі раён|Самбірскі]], [[Золачыўскі раён (Львоўская вобласць)|Золачыўскі]] і [[Яварыўскі раён|Яварыўскі]]. Мяжуе з [[Валынская вобласць|Валынскай]], [[Ровенская вобласць|Ровенскай]], [[Цярнопальская вобласць|Цярнопальскай]], [[Івана-Франкоўская вобласць|Івана-Франкоўскай]] і [[Закарпацкая вобласць|Закарпацкай]] абласцямі і мае выхад да дзяржаўнай мяжы з [[Польшча|Рэспублікай Польшча]]. У складзе вобласці 73 [[Грамады Украіны|тэрытарыяльныя грамады]]<ref>[https://www.radiosvoboda.org/a/news-adminreforma-uriad-rayony-rishennia/30667714.html Уряд визначив адміністративні центри та затвердив території громад усіх областей]</ref>. == Геаграфія == Львоўская вобласць размешчана ў межах [[Валынскае ўзвышша|Валынскага]] і [[Падольскае ўзвышша|Падольскага ўзвышшаў]]. На поўдні — адгор’і [[Усходнія Карпаты|Усходніх Карпат]] (найвышэйшы пункт вобласці — гара [[Пікуй]]). [[Карысныя выкапні]]: [[нафта]], прыродны газ, буры і каменны вугаль, [[азакерыт]], [[сера]], калійная і кухонная солі, будаўнічыя матэрыялы. Крыніцы мінеральных вод (больш за 100) і тарфяная лекавая гразь. Клімат умерана кантынентальны. Сярэднія тэмпературы студзеня ад −4 °C да −6 °C, ліпеня 13-18 °C. [[ападкі|Ападкаў]] ад 650 мм да 1000 мм (у гарах) за год. Галоўныя рэкі: [[Днестр]], [[Заходні Буг]] (басейн р. Вісла), [[Стыр]] (басейн р. Прыпяць). Глебы пераважна шэрыя і цёмна-шэрыя ападзоленыя, [[дзярнова-падзолістыя глебы|дзярнова-падзолістыя]], перагнойна-карбанатныя, у далінах рэк алювіяльна-лугавыя. Каля 1/3 тэрыторыі займаюць лясы (дуб, граб, бук, хвоя), горныя лугі, балоты. Запаведнік Расточча. Сучасная тэрыторыя Львоўскай вобласці была канчаткова сфарміравана ў 1959 годзе, калі да тагачаснай Львоўскай воблаці [[УССР]] была далучана [[Драгобыцкая вобласць]]. {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|9}} {{Львоўская вобласць}} {{Адміністрацыйны падзел Украіны}} [[Катэгорыя:Львоўская вобласць| ]] [[Катэгорыя:Вобласці Украіны]] mom3vnoktrdw38lrq4oieodf0smyd5d Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт 0 59137 4194054 4192593 2022-08-25T12:54:13Z wikitext text/x-wiki {{Картка ўніверсітэта |назва = Беларускі дзяржаўны медыцынскы ўніверсітэт |арыгінал = |эмблема = Эмблема БДМУ.jpg |выява = Будынак Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта з праспекта.jpg |подпіс = [[Будынак Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта з праспекта]] |міжназва = |дэвіз = {{lang-la|Arte et humanitate, labore et scientia}} (Мастацтвам і чалавечнасцю, працай і веданнем) |заснаваны = [[1930]] |зачынены = |тып = [[Урад]]авы |прэзідэнт = |рэктар = [[Сяргей Пятровіч Рубніковіч]] |дэкан = |піб пасады = |найменне пасады = |студэнты = 6513 |магістратура = |аспірантура = 68 |размяшчэнне = [[Мінск]] |краіна = {{Беларусь}} |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |кампус = Гарадскі |ранейшыя = Беларускі медыцынскі інстытут (да сакавіка [[1947]] г.)<br/>Мінскі медыцынскы інстытут (да [[2001]] г.) |колеры = |талісман = |узнагароды = {{Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга|тып=арганізацыя}} |сайт = [http://www.bsmu.by www.bsmu.by] |лагатып = }} '''Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт''' ('''БДМУ''') — вядучая ВНУ [[Беларусь|Беларусі]] ў сферы медыцынскай адукацыі. Галоўным чынам размяшчаецца ў [[Комплекс будынкаў Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта|комплексе будынкаў]] па [[Праспект Дзяржынскага (Мінск)|праспекце Дзяржынскага]], 83 (1980, архітэктары [[Э. Гальдштэйн]], [[Ю. Бічан]]). == Гісторыя == Як самастойная навучальная ўстанова (пад назвай «''Беларускі медыцынскі інстытут''»), заснаваная ў [[Мінск]]у ў [[1930]] на базе вылучанага са складу [[БДУ]] медыцынскага факультэта (створаны пры падставе ўніверсітэта ў [[1921]]). Падчас Вялікай Айчыннай вайны інстытут часова (у [[1943]]—[[1944]]) працаваў у [[Яраслаўль|Яраслаўлі]], даўшы пачатак [[Яраслаўскі медыцынскі інстытут|Яраслаўскаму медыцынскаму інстытут]]у. У [[сакавік]]у [[1947]] года рашэннем [[Савет Міністраў СССР|Савета Міністраў СССР]] перайменаваны ў ''Мінскі медыцынскі інстытут''. У [[1971|1971 годзе]] інстытуту быў прысвоены ганаровы ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга. У [[2001|2001 годзе]] інстытут быў перайменаваны ў ''Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт''. === 2020–2021 === {{main|Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)}} Пад час [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|пратэстаў]] пасля [[Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі (2020)|прэзідэнцкіх выбараў 2020 года]] ў БДМУ адбыліся хваляванні. 26 кастрычніка на заклік [[Святлана Георгіеўна Ціханоўская|Святланы Ціханоўскай]] частка студэнтаў далучылася да агульнанацыянальнай забастоўкі. На наступны дзень [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка|Аляксандр Лукашэнка]] запатрабаваў адлічваць усіх студэнтаў і звальняць выкладчыкаў, якія прымаюць удзел у несанкцыянаваных акцыях<ref name="nashaniva-адлічваць">[https://nashaniva.by/?c=ar&i=261389 Лукашэнка запатрабаваў адлічваць і звальняць пратэстуючых студэнтаў, медыкаў, рабочых]</ref>. 28 кастрычніка 15 студэнтаў (10 з лячэбнага і 2 з педыятрычнага факультэтаў) былі адлічаны з фармулёўкай ''«за парушэнне грамадскага парадку»''<ref>{{cite web|url = https://novychas.by/hramadstva/pa-usjoj-kraine-zvalnjajuc-strajkoucau-i-adliczvaj|title = Па ўсёй краіне звальняюць страйкоўцаў і адлічваюць студэнтаў|author = |date = 2020-10-28|publisher = [[Новы Час (газета)|Новы час]]|language = be|accessdate = 2020-10-28}}</ref>. 21 чэрвеня 2021 года рэктар [[Сяргей Пятровіч Рубніковіч|Сяргей Рубніковіч]] быў унесены ў [[спіс беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд на тэрыторыю ЕС]]<ref>{{Cite web|last=МГ/АА|title=Евросоюз утвердил новый пакет санкций против представителей Беларуси. Кто в списке?|url=https://belsat.eu/ru/news/21-06-2021-evrosoyuz-utverdil-personalnye-sanktsii-protiv-predstavitelej-belarusi/|url-status=live|date=2021-06-21|archiveurl=https://archive.today/20210627064633/https://belsat.eu/ru/news/21-06-2021-evrosoyuz-utverdil-personalnye-sanktsii-protiv-predstavitelej-belarusi/|archivedate=27 чэрвеня 2021|accessdate=2021-06-27|website=|publisher=[[Белсат]]|language=ru|deadurl=no}}</ref>. Паводле рашэння [[Еўрапейскі Саюз|ЕС]] Рубніковіч ''«нясе адказнасць за рашэнне адміністрацыі ўніверсітэта адлічыць студэнтаў за ўдзел у мірных акцыях пратэсту»'', пастановы аб чым былі прыняты пасля закліку Лукашэнкі 27 кастрычніка 2020 года адлічаць студэнтаў універсітэтаў, якія ўдзельнічаюць у акцыях пратэсту і [[Страйк (2020)|страйках]], — рэпрэсіі супраць [[Грамадзянская супольнасць|грамадзянскай супольнасці]] і падтрымку [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]]<ref name="EU21062021">[https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32021R0997&from=EN COUNCIL IMPLEMENTING REGULATION (EU) 2021/997] — {{нп3|EUR-Lex|EUR-Lex|en|EUR-Lex}}, 21.06.2021</ref>. == Факультэты == [[Файл:Lieninhradskaja street (Minsk) p04 — BSU law school.jpg|міні|справа|Былы навучальны корпус Мінскага медыцынскага інстытута на [[Ленінградская вуліца (Мінск)|Ленінградскай вуліцы]] (цяпер [[юрыдычны факультэт БДУ]])]] У складзе ўніверсітэта ў цяперашні час існуе 9 факультэтаў: * [[Лячэбны факультэт БДМУ|Лячэбны]] * [[Медыка-прафілактычны факультэт БДМУ|Медыка-прафілактычны]] * [[Педыятрычны факультэт БДМУ|Педыятрычны]] * [[Стаматалагічны факультэт БДМУ|Стаматалагічны]] * [[Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ|Факультэт замежных навучэнцаў]] * [[Фармацэўтычны факультэт БДМУ|Фармацэўтычны]] * [[Факультэт прафарыентацыі і даўніверсітэцкай падрыхтоўкі БДМУ|Факультэт прафарыентацыі і даўніверсітэцкай падрыхтоўкі]] * [[Факультэт падвышэння кваліфікацыіі перападрыхтоўкі кадраў БДМУ|Факультэт падвышэння кваліфікацыіі перападрыхтоўкі кадраў]] * [[Ваенна-медыцынскі iнстытут БДМУ|Ваенна-медыцынскі iнстытут]] == Рэктары == {{Div col|2}} * 1930—1932 гады — [[Міхаіл Барысавіч Кроль]]. * 1933—1934 гады — [[Міхаіл Ануфрыевіч Багдановіч]]. * 1934—1937 гады — [[Кандрат Кандратавіч Манахаў]]. * 1937—1941 гады — [[Файфель Якаўлевіч Шульц]]. * 1943—1953 гады — [[Захар Кузьміч Магілеўчык]]. * 1953—1961 гады — [[Іван Майсеевіч Стальмашонак]]. * 1961—1986 гады — [[Аляксандр Аляксандравіч Ключароў]]. * 1986—1997 гады — [[Аляксей Іванавіч Кубарка]]. * 1997—2009 гады — [[Павел Іванавіч Беспальчук]]. * 2009—2020 гады — [[Анатоль Віктаравіч Сікорскі]]. * 2020- цяперашні час — [[Сяргей Пятровіч Рубніковіч]]. {{Div col end}} == Вядомыя выпускнікі і выкладчыкі == {{асноўная катэгорыя|Выкладчыкі БДМУ}} {{асноўная катэгорыя|Выпускнікі БДМУ}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [https://bel.bsmu.by Афіцыйны сайт] {{БДМУ}} {{Рэктары БДМУ}} {{ВНУ Беларусі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Універсітэты паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1930 годзе]] [[Катэгорыя:1930 год у Мінску]] ks49uhnxdnqs8mzjbwxcrml50q8h6na 4194084 4194054 2022-08-25T13:51:25Z wikitext text/x-wiki {{Картка ўніверсітэта |назва = Беларускі дзяржаўны медыцынскы ўніверсітэт |арыгінал = |эмблема = Эмблема БДМУ.jpg |выява = Будынак Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта з праспекта.jpg |подпіс = [[Будынак Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта з праспекта]] |міжназва = |дэвіз = {{lang-la|Arte et humanitate, labore et scientia}} (Мастацтвам і чалавечнасцю, працай і веданнем) |заснаваны = [[1930]] |зачынены = |тып = [[Урад]]авы |прэзідэнт = |рэктар = [[Сяргей Пятровіч Рубніковіч]] |дэкан = |піб пасады = |найменне пасады = |студэнты = 6513 |магістратура = |аспірантура = 68 |размяшчэнне = [[Мінск]] |краіна = {{Беларусь}} |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |кампус = Гарадскі |ранейшыя = Беларускі медыцынскі інстытут (да сакавіка [[1947]] г.)<br/>Мінскі медыцынскы інстытут (да [[2001]] г.) |колеры = |талісман = |узнагароды = {{Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга|тып=арганізацыя}} |сайт = [http://www.bsmu.by www.bsmu.by] |лагатып = }} '''Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт''' ('''БДМУ''') — вядучая ВНУ [[Беларусь|Беларусі]] ў сферы медыцынскай адукацыі. Галоўным чынам размяшчаецца ў [[Комплекс будынкаў Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта|комплексе будынкаў]] па [[Праспект Дзяржынскага (Мінск)|праспекце Дзяржынскага]], 83 (1980, архітэктары [[Э. Гальдштэйн]], [[Ю. Бічан]]). == Гісторыя == Як самастойная навучальная ўстанова (пад назвай «''Беларускі медыцынскі інстытут''»), заснаваная ў [[Мінск]]у ў [[1930]] на базе вылучанага са складу [[БДУ]] медыцынскага факультэта (створаны пры падставе ўніверсітэта ў [[1921]]). Падчас Вялікай Айчыннай вайны інстытут часова (у [[1943]]—[[1944]]) працаваў у [[Яраслаўль|Яраслаўлі]], даўшы пачатак [[Яраслаўскі медыцынскі інстытут|Яраслаўскаму медыцынскаму інстытут]]у. У [[сакавік]]у [[1947]] года рашэннем [[Савет Міністраў СССР|Савета Міністраў СССР]] перайменаваны ў ''Мінскі медыцынскі інстытут''. У [[1971|1971 годзе]] інстытуту быў прысвоены ганаровы ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга. У [[2001|2001 годзе]] інстытут быў перайменаваны ў ''Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт''. === 2020–2021 === {{main|Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)}} Пад час [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|пратэстаў]] пасля [[Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі (2020)|прэзідэнцкіх выбараў 2020 года]] ў БДМУ адбыліся хваляванні. 26 кастрычніка на заклік [[Святлана Георгіеўна Ціханоўская|Святланы Ціханоўскай]] частка студэнтаў далучылася да агульнанацыянальнай забастоўкі. На наступны дзень [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка|Аляксандр Лукашэнка]] запатрабаваў адлічваць усіх студэнтаў і звальняць выкладчыкаў, якія прымаюць удзел у несанкцыянаваных акцыях<ref name="nashaniva-адлічваць">[https://nashaniva.by/?c=ar&i=261389 Лукашэнка запатрабаваў адлічваць і звальняць пратэстуючых студэнтаў, медыкаў, рабочых]</ref>. 28 кастрычніка 15 студэнтаў (10 з лячэбнага і 2 з педыятрычнага факультэтаў) былі адлічаны з фармулёўкай ''«за парушэнне грамадскага парадку»''<ref>{{cite web|url = https://novychas.by/hramadstva/pa-usjoj-kraine-zvalnjajuc-strajkoucau-i-adliczvaj|title = Па ўсёй краіне звальняюць страйкоўцаў і адлічваюць студэнтаў|author = |date = 2020-10-28|publisher = [[Новы Час (газета)|Новы час]]|language = be|accessdate = 2020-10-28}}</ref>. 21 чэрвеня 2021 года рэктар [[Сяргей Пятровіч Рубніковіч|Сяргей Рубніковіч]] быў унесены ў [[спіс беларускіх чыноўнікаў, якім забаронены ўезд на тэрыторыю ЕС]]<ref>{{Cite web|last=МГ/АА|title=Евросоюз утвердил новый пакет санкций против представителей Беларуси. Кто в списке?|url=https://belsat.eu/ru/news/21-06-2021-evrosoyuz-utverdil-personalnye-sanktsii-protiv-predstavitelej-belarusi/|url-status=live|date=2021-06-21|archiveurl=https://archive.today/20210627064633/https://belsat.eu/ru/news/21-06-2021-evrosoyuz-utverdil-personalnye-sanktsii-protiv-predstavitelej-belarusi/|archivedate=27 чэрвеня 2021|accessdate=2021-06-27|website=|publisher=[[Белсат]]|language=ru|deadurl=no}}</ref>. Паводле рашэння [[Еўрапейскі Саюз|ЕС]] Рубніковіч ''«нясе адказнасць за рашэнне адміністрацыі ўніверсітэта адлічыць студэнтаў за ўдзел у мірных акцыях пратэсту»'', пастановы аб чым былі прыняты пасля закліку Лукашэнкі 27 кастрычніка 2020 года адлічаць студэнтаў універсітэтаў, якія ўдзельнічаюць у акцыях пратэсту і [[Страйк (2020)|страйках]], — рэпрэсіі супраць [[Грамадзянская супольнасць|грамадзянскай супольнасці]] і падтрымку [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]]<ref name="EU21062021">[https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32021R0997&from=EN COUNCIL IMPLEMENTING REGULATION (EU) 2021/997] — {{нп3|EUR-Lex|EUR-Lex|en|EUR-Lex}}, 21.06.2021</ref>. == Факультэты == [[Файл:Lieninhradskaja street (Minsk) p04 — BSU law school.jpg|міні|справа|Былы навучальны корпус Мінскага медыцынскага інстытута на [[Ленінградская вуліца (Мінск)|Ленінградскай вуліцы]] (цяпер [[юрыдычны факультэт БДУ]])]] У складзе ўніверсітэта ў цяперашні час існуе 9 факультэтаў: {{Div col|2}} * [[Лячэбны факультэт БДМУ|Лячэбны]] * [[Медыка-прафілактычны факультэт БДМУ|Медыка-прафілактычны]] * [[Педыятрычны факультэт БДМУ|Педыятрычны]] * [[Стаматалагічны факультэт БДМУ|Стаматалагічны]] * [[Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ|Факультэт замежных навучэнцаў]] * [[Фармацэўтычны факультэт БДМУ|Фармацэўтычны]] * [[Факультэт прафарыентацыі і даўніверсітэцкай падрыхтоўкі БДМУ|Факультэт прафарыентацыі і даўніверсітэцкай падрыхтоўкі]] * [[Факультэт падвышэння кваліфікацыіі перападрыхтоўкі кадраў БДМУ|Факультэт падвышэння кваліфікацыіі перападрыхтоўкі кадраў]] * [[Ваенна-медыцынскі інстытут БДМУ|Ваенна-медыцынскі інстытут]] {{Div col end}} == Рэктары == {{Div col|2}} * 1930—1932 гады — [[Міхаіл Барысавіч Кроль]]. * 1933—1934 гады — [[Міхаіл Ануфрыевіч Багдановіч]]. * 1934—1937 гады — [[Кандрат Кандратавіч Манахаў]]. * 1937—1941 гады — [[Файфель Якаўлевіч Шульц]]. * 1943—1953 гады — [[Захар Кузьміч Магілеўчык]]. * 1953—1961 гады — [[Іван Майсеевіч Стальмашонак]]. * 1961—1986 гады — [[Аляксандр Аляксандравіч Ключароў]]. * 1986—1997 гады — [[Аляксей Іванавіч Кубарка]]. * 1997—2009 гады — [[Павел Іванавіч Беспальчук]]. * 2009—2020 гады — [[Анатоль Віктаравіч Сікорскі]]. * 2020- цяперашні час — [[Сяргей Пятровіч Рубніковіч]]. {{Div col end}} == Вядомыя выпускнікі і выкладчыкі == {{асноўная катэгорыя|Выкладчыкі БДМУ}} {{асноўная катэгорыя|Выпускнікі БДМУ}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [https://bel.bsmu.by Афіцыйны сайт] {{БДМУ}} {{Рэктары БДМУ}} {{ВНУ Беларусі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Універсітэты паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1930 годзе]] [[Катэгорыя:1930 год у Мінску]] hopwcxmxf8t647awxnrlrwc7lsvdf4t Сіцылія 0 63862 4194134 4041185 2022-08-25T14:57:05Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} [[Image:Sicily topo.png|thumb|Фізічная карта]] '''Сіцы́лія''' ({{lang-it|Sicilia}}) — аўтаномны рэгіён [[Італія|Італіі]] (сталіца [[Палерма]]) і найбуйнейшы [[востраў]] у [[Міжземнае мора|Міжземным моры]]. [[Плошча]] — 25700 км², [[насельніцтва]] — 5,1 млн чалавек. Знаходзіцца на паўднёвым захадзе ад [[Апенінскі паўвостраў|Апенінскага паўвострава]] і аддзяляецца ад яе [[Месінскі праліў|Месінскага праліва]] (шырыня 3 км). Рэгіён Сіцылія падзелены на 9 правінцый: [[Палерма (правінцыя)|Палерма]], [[Катанія (правінцыя)|Катанія]], [[Месіна (правінцыя)|Месіна]], [[Сіракуза (правінцыя)|Сіракуза]], [[Трапані (правінцыя)|Трапані]], [[Рагуза (правінцыя)|Рагуза]], [[Кальтанісета (правінцыя)|Кальтанісета]], [[Эна (правінцыя)|Эна]], [[Агрыджэнта (правінцыя)|Агрыджэнта]]. == Гл. таксама == * [[Эгадскія астравы]] * [[Коза Ностра]] * [[Віла Палагонія]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{commonscat|Sicily}} * [http://www.go.camcom.it/allegati/pdf/statistica/valore-aggiunto.pdf Даныя па ВУП італьянскіх правінцый на 2007 год] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140901065718/http://www.go.camcom.it/allegati/pdf/statistica/valore-aggiunto.pdf |date=1 верасня 2014 }} {{ref-en}} {{Астравы Міжземнага мора}} {{Рэгіёны Італіі}} {{Геастратэгічныя пункты сусветнага акіяна}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Сіцылія| ]] 3des7wgyxsarl7fffgu2wgzycfvo13c 4194299 4194134 2022-08-25T17:41:00Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} [[Image:Sicily topo.png|thumb|Фізічная карта]] '''Сіцы́лія''' ({{lang-it|Sicilia}}) — аўтаномны рэгіён [[Італія|Італіі]] (сталіца [[Палерма]]) і найбуйнейшы [[востраў]] у [[Міжземнае мора|Міжземным моры]]. [[Плошча]] — 25700 км², [[насельніцтва]] — 5,1 млн чалавек. Знаходзіцца на паўднёвы захад ад [[Апенінскі паўвостраў|Апенінскага паўвострава]] і аддзяляецца ад яго [[Месінскі праліў|Месінскім пралівам]] (шырыня 3 км). Рэгіён Сіцылія падзелены на 9 правінцый: [[Палерма (правінцыя)|Палерма]], [[Катанія (правінцыя)|Катанія]], [[Месіна (правінцыя)|Месіна]], [[Сіракуза (правінцыя)|Сіракуза]], [[Трапані (правінцыя)|Трапані]], [[Рагуза (правінцыя)|Рагуза]], [[Кальтанісета (правінцыя)|Кальтанісета]], [[Эна (правінцыя)|Эна]], [[Агрыджэнта (правінцыя)|Агрыджэнта]]. == Гл. таксама == * [[Эгадскія астравы]] * [[Коза Ностра]] * [[Віла Палагонія]] {{зноскі}} == Спасылкі == {{commonscat|Sicily}} * [http://www.go.camcom.it/allegati/pdf/statistica/valore-aggiunto.pdf Даныя па ВУП італьянскіх правінцый на 2007 год] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140901065718/http://www.go.camcom.it/allegati/pdf/statistica/valore-aggiunto.pdf |date=1 верасня 2014 }} {{ref-en}} {{Астравы Міжземнага мора}} {{Рэгіёны Італіі}} {{Геастратэгічныя пункты сусветнага акіяна}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Сіцылія| ]] dg4b59r2pqtyik8077tfivjhpk7zemh Беларускі нацыянальны касцюм 0 67762 4194186 4160317 2022-08-25T16:08:50Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki [[File:Traditional summer woman clothing of Belarusian peasants - Kobryn District - XIXth cent - Museum of Belarusian Folk Art.jpg|thumb|250px|Традыцыйны і вельмі архаічны [[Кобрынскі строй|кобрынскі сялянскі святочны жаночы строй]] з в. [[вёска Хабовічы|Хабовічы]], канец XIX ст. [[Музей старажытнабеларускай культуры]]]] '''Белару́скі нацыяна́льны касцю́м''' — комплексы [[Адзенне|адзення]], [[Абутак|абутку]] і [[Аксесуары|аксесуараў]], якія склаліся на працягу стагоддзяў для выкарыстання [[Беларусы|беларусамі]] ў штодзённым і святочным ужытку. Нацыянальны касцюм мае надзвычай высокую [[Культура|культурную]] каштоўнасць і з'яўляецца адным з [[Этнас|этнічных]] атрыбутаў беларускага народа. Вылучаюць прынамсі 3 разнавіднасці беларускага нацыянальнага касцюма (у адпаведнасці з сацыяльнай прыналежнасцю): * [[Сяляне|сялянскі]]; * [[Мяшчане|мяшчанскі]]; * [[Шляхта|шляхецкі]]. Беларускі сялянскі касцюм мае глыбокія гістарычныя карані і захаваў шмат архаічных рыс. Спалучаючы ў сабе практычнасць і эстэтычнасць, ён з'яўляўся і з'яўляецца значна большай рэччу, чым проста адзеннем ці нават мастацкім творам. Сялянскі касцюм беларусаў адлюстроўваў мясцовыя традыцыі, патрэбы і сацыяльны статус прадстаўнікоў беларускага народа, светапогляд майстроў, якія яго выраблялі, а ў дэкаратыўным арнаменце часам чытаюцца цэлыя змястоўныя гісторыі. Звычайна менавіта сялянскі касцюм маюць на ўвазе, калі вядуць гаворку пра нацыянальны касцюм беларусаў увогуле. Мяшчанскі і шляхецкі нацыянальныя касцюмы ўпісваюцца ў агульнаеўрапейскія модныя тэндэнцыі, але пры гэтым маюць у сабе вялікую колькасць нацыянальных асаблівасцей, што дазваляе лічыць іх за разнавіднасці беларускага нацыянальнага касцюма. == Этымалогія == Тэрмін «''касцюм''» звычайна выкарыстоўваецца ў двух значэннях: * Класічны камплект, які складаецца: ** У мужчыны: з [[пінжак]]а і [[Порткі|порткаў]] (мужчынскі касцюм); ** У жанчыны: з [[жакет]]а і [[Спадніца|спадніцы]] ці порткаў (жаночы касцюм); * Адзенне, якое адрозніваецца характэрным стылістычным і вобразным адзінствам. Слова «''касцюм''» [[славяне|славянскія народы]] запазычалі з [[французская мова|французскай мовы]] ({{lang-fr|costume}}), якое перакладалі як «''звычай, традыцыя, манера''». Упершыню гэта слова сустракалася ў [[XVIII ст.]] Перад гэтым славяне звычайна выкарыстоўвалі словы «''сукенка, ризы, покров''». Касцюм — гэта пэўная сістэма прадметаў і элементаў адзення, абутку, аксесуараў, якая адлюстроўвае сацыяльную і нацыянальную прыналежнасць чалавека, яго пол, узрост, заняткі, прафесію. У тэрмін «''касцюм''» уваходзяць [[адзенне]], [[фрызура]], [[касметыка]], [[галаўны ўбор]], [[пальчаткі]], [[упрыгожванні]]<ref>''Орленко Л. В.'' Терминологический словарь одежды. М., 1996. С. 115.</ref>. У дачыненні да [[беларусы|беларусаў]], калі кажуць «''нацыянальны касцюм''», звычайна маюць на ўвазе традыцыйны [[сяляне|сялянскі]] касцюм. Варта, аднак, адзначыць, што культуролагі вылучаюць, як мінімум, тры катэгорыі беларускага нацыянальнага адзення: * [[Сяляне|Сялянскі]] нацыянальны касцюм; * [[Мяшчане|Мяшчанскі]] нацыянальны касцюм; * [[Шляхта|Шляхецкі]] нацыянальны касцюм. == Значэнне нацыянальнага касцюма == [[Нацыянальны касцюм]] — тая частка духоўнай і матэрыяльнай культуры, дзе найбольш ярка праяўляюцца [[Этнас|этнічныя]] асаблівасці. Кожны [[народ]] стварае яго паводле сваіх [[Эстэтыка|эстэтычных]] і [[Этыка|этычных]] уяўленняў. Касцюм з'яўляецца часткай рэальнасці, таму ўплывае на светаўспрыманне і ўздзейнічае на пачуцці чалавека. Гісторыя касцюма дазваляе атрымаць уяўленне і асэнсаваць мінулае народа і яго традыцыі, нормы ўзаемаадносін і лад жыцця. == Гісторыя вывучэння == Усебаковае вывучэнне [[сяляне|сялянскага]] касцюма [[беларусы|беларусаў]] пачалося ў [[XIX ст.]] і было звязанана з цікавасцю беларускіх і замежных навукоўцаў да духоўнай культуры і побыту гэтага славянскага народа. З прадметаў матэрыяльнага побыту беларусаў пачалі нават складаць асобныя і багатыя калекцыі<ref>Архіў РЭМ, калекцыі 2190, 2191, 2192, 4029, 4046, 4083</ref>. Яны прадстаўляюць сабой багаты матэрыял для параўнальнага вывучэння сялянскага касцюма розных рэгіёнаў. У іх склад уваходзіць [[жанчына|жаночае]] і [[мужчына|мужчынскае]] адзенне, набытае ў этнаграфічных [[экспедыцыя]]х супрацоўнікамі музеяў у [[Раёны Беларусі|раёнах Беларусі]]<ref>, а ў прыватнасці — у былых [[Гродзенская губерня|Гродзенскай]], [[Магілёўская губерня|Магілёўскай]], [[Мінская губерня|Мінскай]], [[Віцебская губерня|Віцебскай]] губернях</ref>. Некаторыя вынікі і ўзоры адзення былі апублікаваныя ў XIX — пачатку [[XX ст.]] Менавіта ў азначаны перыяд назапасілася даволі шмат звестак пра народныя традыцыі, побыт, антрапалагічныя асаблівасці прадстаўнікоў сялянства, іх адзенне і [[фальклор]]. У [[1920-я]] гг. распрацоўваліся новыя кірункі ў этналагічных даследаваннях, у тым ліку паводле новых даследчых методык: * Першы кірунак працягваў традыцыйнае [[этнаграфія|этнаграфічнае]] вывучэнне касцюма, але паводле новых падыходаў: [[картаграфаванне]] прадметаў адзення, фіксацыя [[геаграфія|геаграфічнага]] распаўсюджвання асобных тыпаў і формаў касцюма. У гэтай галіне працавалі такія вядомыя супрацоўнікі [[Інстытут беларускай культуры|Інстытута Беларускай культуры]], як [[Мікалай Іванавіч Каспяровіч|М. І. Каспяровіч]], [[Вацлаў Юстынавіч Ластоўскі|В. Ю. Ластоўскі]], [[Ісак Абрамавіч Сербаў|І. А. Сербаў]] і іншыя; * Другі кірунак фарміраваўся ў галіне [[мастацтвазнаўства]] метадам структурнага вывучэння касцюма ў [[дызайн]]е (з'яўвіўся ў другой палове [[XX ст.]]). Пісьмовыя звесткі пра беларускі касцюм даволі шматлікія: інфармацыя сустракаецца ў [[Гісторыя|агульнагістарычных]], [[Краязнаўства|краязнаўчых]] і спецыяльных выданнях. Дагэтуль, напрыклад, высока цэніцца праца {{нп3|Іаган Готліб Георгі|І. Георгі|ru|Георги, Иоганн Готлиб}} «Апісанне ўсіх народаў, якія селяцца ў Расійскай дзяржаве»<ref>''Георги И.'' Описание все обитающих в Российском государстве народов. СПб., 1799.{{ref-ru}}</ref>. Звесткі пра касцюм таксама можна знайсці ў матэрыялах, сабраных у [[XIX ст.]] [[афіцэр]]амі [[Генеральны штаб Расійскай Імперыі|Генеральнага штаба Расійскай Імперыі]] ў асобных тамах<ref>Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба: Минская губерния / Сост. ''И. Зеленский''. СПб., 1864. Ч. I—II.{{ref-ru}}; Материалы для географии и статистики, собранные офицерами Генерального штаба: Ковенская губерния / Сост. ''Д. Афанасьев''. СПб., 1861.{{ref-ru}}; Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба: Гродненская губерния / Сост. ''П. Бобровский''. СПб., 1863. Ч. I—II.{{ref-ru}}</ref>. [[Усевалад Фёдаравіч Мілер|У. Ф. Мілер]] у сваім творы аб'яднаў матэрыялы, якія былі сабраныя ў беларускіх губернях на [[Усерасійская этнаграфічная выстаўка 1867 года|Усерасійскую этнаграфічную выстаўку 1867 г.]] у [[горад Масква|Маскве]]<ref>''[[Усевалад Фёдаравіч Мілер|Миллер Вс. Ф.]]'' Систематическое описание коллекций Дашковского этнографического музея. М., 1887—1889. Вып. 1-4.{{ref-ru}}</ref>. Грунтоўнымі для даследчыкаў з'яўляюцца матэрыялы з архіваў [[Рускае геаграфічнае таварыства|Імператарскага Рускага Геаграфічнага таварыства]], частка з якіх была апублікавана ў этнаграфічных, гістарычных [[часопіс]]ах і асобнымі выданнямі<ref>''Анимелле Н.'' Быт белорусских крестьян // Этнографический сборник. СПб., 1854. Вып. 2.{{ref-ru}}; ''[[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|Довнар-Запольский М. В.]]'' Белорусы // Россия. Полное географическое описание нашего Отечества / Под ред. В. П. Семёнова. СПб., 1905. Т. 9{{ref-ru}}; ''[[Мітрафан Віктаравіч Доўнар-Запольскі|Довнар-Запольский М. В.]]'' Заметки по белорусской этнографии // Живая Старина. 1893. № 2. С. 283—296.{{ref-ru}}; ''Зеленин Д. К.'' Описание рукописей учёного архива Императорского Русского Географического общества. Пг., 1914—1916. Вып. 1-3.{{ref-ru}}; ''Киркор А.'' Литовское Полесье // Живописная Россия: Отечество наше в его земельном, историческом, племенном, экономическом и бытовом значении: Литовское и Белорусское Полесье. Мн., 1993.{{ref-ru}}; ''Киркор А.'' Этнографический взгляд на Виленскую губернию // Вестник ИРГО. XX, отд. 2, 1857.{{ref-ru}}; ''Крачковский Ю. Ф.'' Быт западнорусского селянина. М., 1874.{{ref-ru}}; Материалы для изучения быта и языка русского населения Северо-Западного края, собранные и приведённые в порядок ''П. В. Шейном''. СПб., 1902. Т. III.{{ref-ru}}; ''Маракуев В.'' Полесье и полешуки. М., 1886.{{ref-ru}}; Народы России. СПб., 1878. Т. 1.{{ref-ru}}; Очерки простонародного житья-бытья в Витебской Белоруссии. Описание предметов обиходности (этнографические данные) / Сост. ''Н. Я. Никифоровский''. Витебск, 1895.{{ref-ru}}; ''Романов Е. Р.'' Белорусский сборник. Вильна, 1912. Вып. 8.{{ref-ru}}; ''Сементовский А.'' Этнографический обзор Витебской губернии. СПб., 1872.{{ref-ru}}; ''[[Ісак Абрамавіч Сербаў|Сербов И. А.]]'' По Дреговичской области летом 1911 года // Записки Северо-Западного отделения ИРГО. Вильно, 1912. Кн. 3.{{ref-ru}}; ''Эремич И.'' Очерки Белорусского Полесья. Вильна, 1868.{{ref-ru}}; ''Юркевич И.'' Остринский приход Виленской губернии Лидского уезда // Этнографический сб. ИРГО. 1853. Вып. 1.{{ref-ru}}; ''Янчук Н. А.'' По Минской губернии // ИОЛЕАЭ. LXI. 1889.{{ref-ru}}</ref>. Культура [[Беларусы|беларусаў]], у тым ліку і народнае адзенне, была аб'ектам даследаванняў шэрагу [[Польшча|польскіх]] навукоўцаў<ref>''Gutkowska-Ruchlewska M.'' Historia ubiorów. Wrocław; Warszawa; Kraków, 1968.{{ref-pl}}; ''Golębiowski L.'' Ubióry w Polsce od najdawniejszych czasow aż do chwil obecznych, sposobem dykcyonarza ułożone i opisane. Kraków, 1861.{{ref-pl}}; ''Jeleńska E.'' Komarowicze w powiecie Mozyrskim // Wisła. 1891. T. 5. Ks. 1-2.{{ref-pl}}; ''Kolberg O.'' Dzieła wszystkie. T. 52. Białorus — Polska. Wrocław — Poznań, 1968.{{ref-pl}}; ''Kraszewski J. I.'' Wspomnienia Wołyna, Polesia i Litwy. Warszawa, 1985.{{ref-pl}}; ''Moszyński K.'' Kultura łudowa słowian. T. 1. Kultura materjalna. Warszawa, 1967.{{ref-pl}}; ''Moszyński K.'' Polesie Wschodnie. Materijały etnograficzne wschodniej części b. powiatu Mozyrskiego oraz z powiatu Rzezychiego. Warszawa, 1928.{{ref-pl}}; ''Tyszkewicz E.'' Opisanie powiatu Borysowskiego pod względem statystycznem, geognostycznym, gistarycznym, gospodarczym, przemysłowa-handlowem i lekarskim. Z dodaniem wiedomosci: o obyczajach, spiewach, przysłowiach i ubiórach Ludu, gustach, zababonach. Wilno, 1847.{{ref-pl}}</ref>. Значны ўклад у апісанні і асэнсаванні нацыянальных касцюмаў не толькі беларусаў, але і ўвогуле [[Усходнія славяне|ўсходніх славян]], зрабіла Г. С. Маслава<ref>''Маслова Г.'' Народная одежда русских, украинцев и белорусов в XIX—начале XX в. // Труды Института этнографии им. Н. Н. Миклухо-Маклая. Новая серия. Т. XXXI. Восточнославянский этнографический сборник. Очерки народной материальной культуры русских, украинцев и белорусов в XIX—начале XX в. М., 1956. С. 543—735.{{ref-ru}}; ''Маслова Г.'' Народная одежда в восточнославянских традиционных обычаях и обрядах XIX—начала XX в. М., 1984.{{ref-ru}}</ref>. [[File:Ramaniuk Mikhail-belarusian national dress.jpg|thumb|left|Вокладка альбома «Беларускія народныя строі» (2014) [[Міхаіл Фёдаравіч Раманюк|Міхаіла Раманюка]]: сяляне ў [[маларыцкі строй|маларыцкім строі]]]] У другой палове [[XX ст.]] даследаванні беларускага нацыянальнага касцюма былі засяроджаны на яго [[Этыялогія|этыялогіі]], прычым дамінавалі ў гэтай галіне менавіта [[Беларусь|беларускія]] [[Этнаграфія|этнографы]]: [[Лідзія Аляксандраўна Малчанава|Л. Малчанава]]<ref>''Молчанова Л. А.'' Материальная культура белорусов. Мн., 1968.{{ref-ru}}; ''Молчанова Л. А.'' Очерки материальной культуры белорусов XVI—XVIII вв. Мн., 1981.{{ref-ru}}</ref>, [[Ганна Мікалаеўна Курыловіч|Г. Курыловіч]], А. Дулеба, [[Віктар Сцяфанавіч Цітоў|В. Цітоў]]<ref>''[[Віктар Сцяфанавіч Цітоў|Цітоў В. С.]]'' Абутак // Народная культура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. Мн., 2002. С. 13-14; ''[[Віктар Сцяфанавіч Цітоў|Цітоў В. С.]]'' Адзенне // Народная культура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. Мн., 2002. С. 21-28; ''[[Віктар Сцяфанавіч Цітоў|Цітоў В. С.]]'' Андарак // Народная культура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. Мн., 2002. С. 31-32; ''[[Віктар Сцяфанавіч Цітоў|Цітоў В. С.]]'' Бурка // Народная культура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. Мн., 2002. С. 64-65; ''[[Віктар Сцяфанавіч Цітоў|Цітоў В. С.]]'' Галаўныя ўборы // Народная культура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. Мн., 2002. С. 100—103; ''[[Віктар Сцяфанавіч Цітоў|Цітоў В. С.]]'' Кажух // Народная культура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. Мн., 2002. С. 179—180; ''[[Віктар Сцяфанавіч Цітоў|Цітоў В. С.]]'' Кашуля // Народная культура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. Мн., 2002. С. 196—198; ''[[Віктар Сцяфанавіч Цітоў|Цітоў В. С.]]'' Нагавіцы // Народная культура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. Мн., 2002. С. 250; ''[[Віктар Сцяфанавіч Цітоў|Цітоў В. С.]]'' Панёва // Народная культура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. Мн., 2002. С. 287—288; ''[[Віктар Сцяфанавіч Цітоў|Цітоў В. С.]]'' Пояс // Народная культура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. Мн., 2002. С. 303—305; ''[[Віктар Сцяфанавіч Цітоў|Цітоў В. С.]]'' Світа // Народная культура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. Мн., 2002. С. 343—344.</ref>. Беларускія этнографы правялі этнаграфічнае вывучэнне ўсіх [[раёны Беларусі|раёнаў Беларусі]] і назбіралі матэрыялы, якія сведчылі пра багатую разнастайнасць касцюма беларусаў і дазволілі вызначыць мясцовыя асаблівасці яго рэгіянальных варыянтаў. Адным з найбольш вядомых аўтараў, які распрацоўваў [[мастацтвазнаўства|мастацтвазнаўчы]] кірунак у даследаванні беларускага сялянскага касцюма быў [[Міхаіл Фёдаравіч Раманюк|Міхаіл Раманюк]]. Ён стварыў альбом «Беларускае народнае адзенне» (1981) — збор [[Фатаграфія|фатаграфічных]] матэрыялаў, аналаг якога ў час яго выдання не мелі ні [[балтыйскія народы|прыбалты]], ні [[украінцы|ўкраінцы]], ні [[рускія]]<ref>''[[Міхаіл Фёдаравіч Раманюк|Раманюк М. Ф.]]'' Беларускае народнае адзенне (Альбом). Мн., 1981.</ref><ref name=RAMANIUKNN>[http://nn.by/?c=ar&i=138411 У Мінску перавыдалі альбом Раманюка «Беларускія народныя строі».]</ref>. Альбом ствараўся на падставе архіваў Рускага Геаграфічнага таварыства, беларускіх музеяў і ўнікальных этнаграфічных калекцый самога аўтара. Скарочаная версія альбома выдавалася ў [[2003]] г. і [[2014]] г.<ref name=RAMANIUKNN/> М. Ф. Раманюк вядомы таксама па шматлікіх навуковых артыкулах у беларускіх [[энцыклапедыя]]х<ref>''Вайткевіч В. С., [[Міхаіл Фёдаравіч Раманюк|Раманюк М. Ф.]]'' Адзенне // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі. Мн., 1984. Т. 1. С. 41—45; ''[[Міхаіл Фёдаравіч Раманюк|Раманюк М. Ф.]]'' Брыль // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі. Мн., 1984. Т. 1. С. 474; ''[[Міхаіл Фёдаравіч Раманюк|Раманюк М. Ф.]]'' Вілейскі строй // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі. Мн., 1984. Т. 1. С. 620; ''[[Міхаіл Фёдаравіч Раманюк|Раманюк М. Ф.]]'' Ляхавіцкі строй // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі. Мн., 1986. Т. 3. С. 331; ''[[Міхаіл Фёдаравіч Раманюк|Раманюк М. Ф.]]'' [[Капыльска-Клецкі строй]] // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі. Мн., 1984. Т. 2. С. 678—679.</ref>. Пасля [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] агульная для [[Еўропа|еўрапейскіх]] краін тэндэнцыя да абмежавання штодзённага выкарыстання народнага адзення не абмінула і [[Беларусь]], аднак тэма нацыянальнага касцюма ўсё яшчэ застаецца вельмі актуальнай для даследчыкаў. Асаблівую цікавасць для вучоных уяўляе адносна слаба вывучаны (у параўнанні з касцюмам [[19 стагоддзе|XIX]]—[[20 стагоддзе|XX]] стст.) касцюм беларусаў часоў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]: інфармацыю пра гэты перыяд можна знайсці ў актавых дакументах<ref>Акты, издаваемые Виленскою археографическою комиссией. СПб., 1841.{{ref-ru}}; Акты, относящиеся к истории Южной и Западной России, собранные и изданные Археографической комиссией. СПб., 1860—1889. Т. 1—14.{{ref-ru}}</ref>, лістах, інвенатарах маёнткаў і вопісу маёмасці, успамінах, нататках вандроўнікаў, [[летапіс]]ах<ref>Летописи белорусско-литовские // Полное собрание русских летописей. М., 1980. Т. 35.{{ref-ru}}</ref>, [[хроніка]]х<ref>Великая хроника о Польше, Руси и их соседях XI—XIII вв. М., 1987.{{ref-ru}}</ref> і г. д.<ref>Полоцкие грамоты XIII — начала XVI вв. М., 1980. Т. 1.{{ref-ru}}</ref> Вядучай навукова-даследчай установай у сферы вывучэння беларускага нацыянальнага касцюма з'яўляецца [[Інстытут мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы НАН Беларусі]]. У 2007 г. у дзвюх кнігах былі апублікаваны вынікі грунтоўных даследаванняў супрацоўніц інстытута [[Валянціна Мікалаеўна Бялявіна|Валянціны Бялявінай]] і [[Любоў Васілеўна Ракава|Любові Ракавай]], дзе ўпершыню цалкам быў ахарактарызаваны беларускі нацыянальны касцюм усіх саслоўяў і перыядаў<ref>''Бялявіна, В. М.'' Жаночы касцюм на Беларусі / В. М. Бялявіна, [[Любоў Васілеўна Ракава|Л. В. Ракава]]. — Мінск : Беларусь, 2007. — 350 с.; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі / В. М. Бялявіна, [[Любоў Васілеўна Ракава|Л. В. Ракава]]. — Мінск : Беларусь, 2007. — 303 с.</ref>. Рэканструкцыя традыцыйных тэхналогій вытворчасці нацыянальнага касцюма і адаптацыя іх да сучаснасці ажыццяўляецца ў навукова-вытворчым унітарным прадпрыемстве «Скарбніца» (г. Мінск, Беларусь). == Кароткая гісторыя касцюма == [[Файл:1 Білоруси.jpg|250px|міні|«''[[Сяляне]] з ваколіц [[Горад Гродна|Гродна]]''» ([[мастак]] — [[Ян Лявіцкі]])]] Умерана [[кантынентальны клімат]], працяглая [[зіма]] і негарачае [[лета]] вымушалі жыхароў тэрыторыі сучаснай [[Беларусь|Беларусі]] карыстацца закрытым і цёплым адзеннем<ref name="ЭБ">Этнаграфія Беларусі: Энцыклапедыя / Рэд.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1989.</ref>. Рэгіянальныя асаблівасці адзення тут пачалі назірацца ўжо ў I тыс. н.э.<ref>''Дучыц Л. У.'' Касцюм на тэрыторыі Беларусі ў I тыс. н. э. (паводле археалагічных даных) // Гістарычна-археалагічны зборнік. Мн., 1997. Вып. 11. С. 99—104.</ref> У пачатку II тыс. н.э. адбыўся пераход ад пахаванняў па абрадзе трупаспальвання да пахаванняў па абрадзе трупапалажэння (пры якім захоўваецца шмат прадметаў), што дазволіла вучоным лепей вывучыць гэты перыяд<ref>''Дучыц Л. У.'' Касцюм жыхароў Беларусі X—XIII стст. (паводле археалагічных звестак). Мн., 1995.</ref>. Самым важным этнавызначальным элементам касцюма таго часу былі галаўныя ўборы, у першую чаргу, жаночыя скроневыя кольцы, якія прымацоўваліся да галаўнога ўбору, упляталіся ў валасы або насіліся як завушніцы. Картаграфаванне такіх аздабленняў дазволіла акрэсліць межы пэўных абшараў, якія былі блізкія да асноўных этнаграфічных, хоць самыя простыя дротавыя пярсцёнкападобныя скроневыя кольцы былі распаўсюджаны амаль па ўсёй [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропе]]. Вялікую цікавасць для даследчыкаў прадстаўляе касцюм [[11 стагоддзе|XI]]—[[12 стагоддзе|XII]] стст., калі на тэрыторыі сучаснай Беларусі вельмі актыўна ішлі працэсы славянізацыі мясцовага [[Балты|балцкага насельніцтва]] і працэсы культурнага ўзаемадзеяння. Фарміраванне ўласна беларускага традыцыйнага касцюма і яго асаблівасцей пачалося ў часы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. [[Патрыярхат|Патрыярхальны]] лад жыцця ў беларускіх паселішчах і вядзенне [[Натуральная гаспадарка|натуральнай гаспадаркі]] спрыялі таму, што многія тыповыя рысы традыцыйнага касцюма (простыя формы адзення, прамалінейны крой, перавага белага, чорнага і чырвонага колераў у аздабленні і ромба-геаметрычнага арнаменту) захаваліся ад старажытных часоў да канца XIX — пачатку XX ст. == Лакальныя разнавіднасці сялянскага строя == {{Main|Строй}} На тэрыторыі Беларусі даследчыкі вылучаюць больш за 30 разнавіднасцяў традыцыйнага сялянскага касцюма, даволі строга прывязаных да пэўнай мясцовасці. <gallery perrow="5"> File:Davyd-Horodotsko-Turavsky Stroj stamp.jpg|[[Давыд-Гарадоцка-Тураўскі строй]] File:Drisnenski Stroj stamp.jpg|[[Дзісненскі строй]] File:Kobrynski Stroj stamp.jpg|[[Кобрынскі строй]] File:Kopylcko-Kletsky Stroj stamp.jpg|[[Капыльска-Клецкі строй]] File:Słucki Stroj stamp.jpg|[[Слуцкі строй]] File:Pukhvichy Stroj stamp.jpg|[[Пухавіцкі строй]] File:Motalski Stroj stamp.jpg|[[Мотальскі строй]] File:Navahrudski Stroj stamp.jpg|[[Навагрудскі строй]] File:Pinski Stroj stamp.jpg|[[Пінскі строй]] File:Volkovysk-Kamenets Stroj stamp.jpg|[[Ваўкавыска-Камянецкі строй]] </gallery> == Апісанне мужчынскага касцюма == [[File:Traditional summer clothing of Belarusian peasants - XIXth cent - Museum of Belarusian Folk Art.jpg|thumb|Традыцыйнае верхняе летняе адзенне беларускіх сялян, XIX ст. (''[[Музей старажытнабеларускай культуры]]'')]] Гісторыя змен мужчынскага касцюма на Беларусі дазваляе больш глыбока зразумець патрэбы, эстэтычныя густы, сімволіку духоўнай і матэрыяльнай культуры і быт беларусаў, якія адлюстроўваюць характар таго ці іншага перыяду гісторыі і ўмовы прыроднага асяроддзя. === Плечавое і паясное адзенне === Самай старажытнай часткай мужчынскага плечавога адзення беларусаў з’яўляецца кашуля («''сарочка''», «''рубаха''», «''лянка''», «''срачыца''»)<ref>''Рабаданова Л. И.'' Названия одежды, головных уборов и материалов для их изготовления в памятниках старобелорусской письменности. Мн., 1991. С. 17.{{ref-ru}}</ref>. Найболей тыповым узорам мужчынскай кашулі была [[туніка]]падобная [[лён|льняная]] кашуля без швоў на плячах, якая не мела [[каўнер|каўняра]], але мела разрэз пасярэдзіне грудзіны. На шыі кашуля зашпільвалася на гузік альбо завязвалася стужкай, тасёмкай. Тунікападобная кашуля была таксама найболей старажытным відам мужчынскай нацельнай вопраткі ў народаў [[Прыбалтыка|Прыбалтыкі]], [[Паволжа]] і [[Дагестан]]а<ref>''Слава М. К.'' Культурно-исторические связи прибалтийских народов по данным одежды. М., 1964…С. 3; ''Белицер В. Н.'' Народная одежда удмуртов. М., 1951… С. 40; ''Белицер В. Н.'' Народная одежда мордвы. М., 1973… С. 25; ''Гаджиева С. Ш.'' Одежда народов Дагестана XIX — начала XXв. М., 1981. С. 36; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 104.</ref>. Пачаткова ва [[Усходнія славяне|ўсходніх славян]] мужчынская кашуля была доўгай, часам нават да калена, і яе насілі разам са штанамі. Па [[Сцягно|сцёгнах]] яна была падпяразана [[пояс]]ам, якія са старажытных часоў былі ільняныя ці суконныя<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 104.</ref>. У розных рэгіёнах Беларусі ў канцы XIX — пачатку XX ст. мужчынскае паясное адзенне мела свае назвы: «''штаны''», «''нагавіцы''», «''ганавіцы''», «''парты''», «''учкуры''», «''майткі''»<ref>''Курыловіч Г. М.'' Мужчынскі касцюм // Беларускае народнае адзенне. Мн., 1975. С. 51; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 105.</ref>. Мужчынскія штаны ў раннім Сярэднявеччы былі нешырокімі і іх кроілі з прамых палотнішчаў, перагнутых па аснове. Паміж палотнішчамі ўшываліся ўстаўкі ці кліны. Пояс быў нешырокі і завязваўся вакол таліі<ref>''Дучыц Л. У.'' Касцюм жыхароў Беларусі X—XIII стст. С. 11; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 105.</ref>. У якасці ўпрыгожвання да адзення ў X—XIII стст дадавалі нашыўныя металічныя спіралькі, бляшкі ці пранізкі. Неабходным элементам мужчынскага касцюма быў [[скура]]ны, [[Ткацтва|тканы]], [[Пляценне|плецены]] ці [[Шоўк|шаўковы]] пояс, да якога прымацоўваліся [[Падвеска|падвескі]]-[[амулет]]ы<ref>''Дучыц Л. У.'' Касцюм на Магілёўшчыне ў X—XIII ст.ст. (па археалагічных дадзеных) // Прыдняпроўе (Паведамленні навуковай абласной краязнаўчай канферэнцыі. 28 кастрычніка 1992 г.). Магілёў. 1993. С. 30; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 105.</ref>. У ліку хатняга і вулічнага кароткага адзення [[Мяшчане|гараджан]] і [[Шляхта|шляхты]] ў часы [[ВКЛ]] выступалі ''жупіцы'', ''казыянкі'', ''кабаты'', ''сукенкі'', ''камізэлі''. [[Жупіца]] — кароткі лёгкі [[каптан]] з [[Рукаў|рукавамі]] ці без іх, а [[казыянка]] — разнавіднасць кароткага лёгкага каптана, якая шылася як з рукавамі ці без іх. [[Кабат]] — кароткі, да паловы сцёгнаў каптан з рукавамі і без рукавоў<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 116, 117.</ref>. [[File:Stanisłaŭ Antoni Ščuka. Станіслаў Антоні Шчука (XVIII).jpg|thumb|[[Станіслаў Антоні Шчука]] ў чырвоным [[кунтуш]]ы і з прычоскай «падголены лоб». Партрэт каля 1740 г.]] Вулічным і хатнім плечавым адзеннем мяшчан і шляхты [[ВКЛ]], якое апраналася паверх кашулі, быў [[Жупан, адзенне|жупан]] — даўгаполая вопратка з сукна ці шаўковых тканін, пашыраная ўніз ад лініі таліі, якая ад каўняра да таліі зашпільвалася на [[гузік]]і. Зімовыя цёплыя жупаны рабілі на падкладцы з ваўняных тканін, часам падбівалі [[вата]]й. Жупаны падпяразваліся суконнымі, скуранымі, а пазней і шаўковымі замежнымі ці мясцовага вырабу паясамі. Спінку жупана рабілі прыталенай, а полы суцэльнымі. З сярэдзіны [[XVII ст.]] жупан сталі насіць разам з [[кунтуш]]ом. Па гэтай прычыне пояс ужо завязваўся не на жупане, а на кунтушы. Змяніўся таксама і крой жупана, якога пачалі прызборваць ззаду. Шырокія рукавы жупаноў часта мелі каля запясця шчыльныя фігурныя манжэты даўжынёй амаль да пальцаў. Жупан звычайна шылі аднаго колеру, а кунтуш — іншым. Кунтушы таксама насілі і мяшчане ў часы [[ВКЛ]], але для іх гэта быў толькі святочны ўбор<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 117, 118.</ref>. [[File:Krzysztof Chodkiewicz.PNG|thumb|left|Граф [[Крыштаф Хадкевіч]] у [[Жупан, адзенне|жупане]] з шубай і прычоскай «падголены лоб». Партрэт сярэдзіны XVII ст.]] У 1764 г. сойм Рэчы Паспалітай упершыню зацвердзіў каляровую гаму шляхецкіх мундзіраў для кожнага рэгіёна дзяржавы (ваяводства і павета), што шляхта павінна была выконваць у час афіцыйных мерапрыемстваў. У Расійскай Імперыі да [[Лістападаўскае паўстанне|Лістападаўскага паўстання (1830—1831)]] шляхта ў час афіцыйных мерапрыемстваў карысталася традыцыйнымі шляхецкімі строямі, якія былі сфармаваны ў часы [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], а таксама мела права адкрыта насіць зброю, хоць магла насіць і агульнаеўрапейскія касцюмы. У 1831 г. адкрытае нашэнне традыцыйнай шляхецкай вопраткі (кунтушы, [[Дэлія (адзенне)|дэліі]], [[Жупан (адзенне)|жупаны]], канфедэраткі) было забаронена, бо лічыліся праявай апазіцыйнасці да расійскай улады. Таму сярод дваранства Беларусі распаўсюджанымі сталі агульнаеўрапейскія касцюмы, сярод якіх папулярным стаў дваранскі (гусарскі) касцюм венгерскага ўзору (''«венгерка»'') і стаў своеасаблівай заменай нацыянальнага з часоў Рэчы Паспалітай<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 165.</ref>. У часы [[Лістападаўскае паўстанне|Лістападаўскага паўстання (1830—1831)]] і [[Студзеньскае паўстанне|Студзеньскага паўстання (1863—1864)]] паўстанцы выкарыстоўвалі ў знак дэманстрацыі патрыятызму многія традыцыйныя віды і элементы шляхецкай вопраткі часоў Рэчы Паспалітай (жупаны, канфедэраткі і інш.). З 1864 г. сярод дваранства абсалютна стаў пераважаць свецкі касцюм агульназаходнееўрапейскага ўзоры альбо службовыя мундзіры чыноўнікаў і вайскоўцаў Расійскай Імперыі, а забароненыя расійскай уладай для публічнага нашэння традыцыйныя касцюмы часоў Рэчы Паспалітай ашчадна захоўваліся ў скрынях. [[File:Napoleon Jelenski i Hieronim Kieniewicz.jpg|140px|thumb|[[Напалеон Феліксавіч Яленскі]] (злева) і [[Геранім Феліксавіч Кеневіч]] (1834—1864), маянткоўцы [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскага павета]] ў венгерскіх гусарскіх касцюмах. Фота пачатку 1860-х гг.]] З другой паловы [[XIX ст.]] традыцыйная тунікападобная кашуля ў беларускіх сялян пачала замяняцца на кашулю з [[палік]]амі. Асаблівасць крою гэтай кашулі — наяўнасць прамых плечавых уставак. У такіх кашулях разрэз рабіўся пасярэдзіне грудзіны і меў даўжыню каля 30 см. Вакол вората кашулі тканіна збіралася ў дробныя зборачкі, да якіх прышывалі адкладны ці невысокі стаячы каўнер з прарэзкамі на канцах, дзе ворат кашулі завязваўся праз гэтыя прарэзкі каляровай стужкай альбо зашпільваўся металічнай запінкай. Пад пахамі для зручнасці рухаў у кашулю ўшывалі квадратныя палатняныя ўстаўкі. Рукавы рабіліся простыя ці з [[манжэта]]мі, а тканіна каля апошніх таксама прызборвалася ў дробныя зборачкі. [[Свята|Святочныя]] і [[Вяселле|вясельныя]] кашулі аздабляліся арнаментам ці малюнкам па каўняры і канцах рукавоў — пры дапамозе тканага ці вышытага крыжыкам узора з баваўняных ніткамі чырвонага колеру, а часта дадаткова і чорнага колеру<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 128, 129.</ref>. Кашулі з палікамі ў канцы XIX — пачатку XX ст. найбольш шырока былі распаўсюджаны на [[Палессе|Палессі]]<ref>''Курыловіч Г. М.'' Мужчынскі касцюм. С. 47.</ref> і выкарыстоўваліся ў Заходнім Палессі аж да пачатку Другой сусветнай вайны. Кашулі, якія сяляне насілі ў часы працы па будням, шылі з больш грубага палатна і ніяк не ўпрыгожваліся. Аднак абавязкова да сярэдзіны спіны падшывалі «''падаплеку''», каб кашуля меней зношвалася. Чыста белая (без упрыгожванняў і ўзораў) кашуля выкарыстоўвалася сялянамі для пахаванняў і звычайна рыхтавалася гаспадарамі загадзя<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 129—131.</ref>. Паясным адзеннем беларускага вясковага насельніцтва ў сярэдзіне XIX — пачатку XX ст. заставаліся штаны. Іх выгатаўлялі з больш грубага, чым кашуля, даматканага палатна летам, а зімой — з шэрага, чорнага, альбо карычневага даматканага сукна. На Палессі быў шырока распаўсюджаны тып штаноў, вядомы пад назвай «''штаны з шырокім крокам''», якія шыліся без бакавых швоў і кішэняў, з шырокай верхняй часткай і звужанымі да нізу калашынамі<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 134.</ref>. Звычайна штаны кроілі, склаўшы адрэзаны для кожнай калашыны кавалак тканіны ўдвая па даўжыні, а пасля ад ніжняй часткі калашын адразалі клінападобныя кавалкі, каб яны звужваліся да нізу. Сваёй даўжынёй штаны ў мэтах эканоміі тканіны не даводзілі да шчыкалаткі. Знізу ногі да паловы галёнкі абкручвалі анучамі ці суконкамі, на якія апраналі [[лапці]] ці [[боты]]. Штаны ўсіх тыпаў у канцы XIX — пачатку XX ст. у традыцыйным сялянскім касцюме шыліся на поясе, а спераду мелі разрэз. Пояс штаноў быў шырынёй 3—4 см і зашпільваўся на касцяныя, металічныя і самаробныя гузікі ці драўляную палачку<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 134—137.</ref>. <gallery perrow=6> File:Vasil Tyškievič. Васіль Тышкевіч (XVIII).jpg|Смаленскі ваявода [[Васіль Тышкевіч]] (1492—1571) у жоўтых скураных ботах і шляхецкім касцюме з жупаном і дэліяй. Партрэт XVIII ст. File:Michał Kleafas Aginski. Міхал Клеафас Агінскі (J. Alaškievič, XIX).jpg|Князь [[Міхал Клеафас Агінскі]] (1765—1833) у еўрапейскім сюртуку, пачатак XIX ст. File:Aleksandr Drucki-Lubecki 1827-1908 - foto 1861 AD.jpg|Князь [[Аляксандр Ксавер'евіч Друцкі-Любецкі]] (1827—1908), [[гродзенскі павятовы маршалак]] (1862—1863). Фота 1861 г. File:Edward Woynillowicz 1847-1928 - in Sluck - 1910 AD.jpg|[[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]], каля 1910 г. Фатограф [[Самір Львовіч Юхнін|Самір Юхнін]] File:Jimmy Carter with Andrei Gromyko of the U.S.S.R - NARA - 179599.tif|[[Андрэй Андрэевіч Грамыка|Андрэй Грамыка]] ''(злева)'' і [[Джымі Картэр]] ''(справа)''. Фота 27 мая 1978 г. </gallery> === Верхняе адзенне === [[File:Traditional winter clothing of Belarusian peasants - XIXth cent - Museum of Belarusian Folk Art.jpg|thumb|Традыцыйнае верхняе зімовае адзенне беларускіх сялян ([[вёска Гошча]] каля [[Горад Івацэвічы|Івацэвіч]]), XIX ст. (''[[Музей старажытнабеларускай культуры]]'')]] [[File:Ozenblowski Jozef - Sialiane z wakolic Barysava - bf 1847 AD.jpg|thumb|Гравюра «Сяляне з ваколіц [[горад Барысаў|Барысава]]», раней 1847 г. Мастак [[Юзаф Азямблоўскі]]]] Мужчынскае верхняе адзенне, як і касцюм у цэлым, адлюстроўвала прыналежнасць да пэўнага [[Саслоўе|саслоўя]] і пазіцыі на ўнутрысаслоўнай [[Іерархія|іерархіі]] лесвіцы, на вярху якой быў [[вялікі князь]] ([[кароль]]). Касцюм вялікіх князёў увасабляў і дэманстраваў моц і багацце дзяржавы. Важную ролю мела сістэма сімвалаў, якая абавязкова аблюстроўвалася ў касцюме князя — выключныя для статусу колер і малюнкі тканіны, наяўнасць спецыфічных галаўных убораў і дэталяў, каштоўных упрыгожванняў і рэдкага футра<ref name="ReferenceA">''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 142.</ref>. Колер меў [[Хрысціянства|хрысціянскую]] сімволіку. Залаты, белы і пурпуравы колеры лічыліся колерамі манархаў. Залаты колер у адзенні манарха і знаці быў сімвалам Боскай энергіі, чысціні, а таксама эмблемай багацця, сілы, адданасці; жоўты — колер сонца і яго сімвал; белы — колер Боскага святла; чырвоны — сімвал агня веры і Боскага полымя, пакуты і ўлады, прэстыжу, мужнасці; зялёны — сімвал юнацтва, жыцця і надзеі, флоры; сіні (блакітны) — рай і нябёсы; чорны колер — сціпласць, адукаванасць, а таксама смутак, гора, небыццё. Найбольш папулярнай каляровай гамай у адзенні знаці ў часы феадалізму былі спалучэнні чырвонага, сіняга, зялёнага<ref>''Миронова Л. Н.'' Учение о цвете. Минск, 1992. С… 125; История костюма, составленная ''Наталией Будур''. Москва, 2002… С. 5; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 142.</ref>. Вылучаюць два варыянты касцюма манарха — штодзённы і парадна-цырыманіяльны. Верхняй вопраткай у парадна-цырыманіяльным варыянце касцюма манарха была каштоўная пурпурная [[мантыя]], якая аздаблялася [[Гарнастай|гарнастаевай]] падшыўкай і злучалася зашпількай на [[аграф]]ы каля шыі або на правым плячы, каб правая рука была свабоднай і трымала [[меч]], які быў сімвалам ваеннай моцы і палітычнай улады<ref name="ReferenceA"/>. З [[XIII ст.]] у ВКЛ сярод знаці папулярнай верхняй вопраткай стаў [[атхабень]] з доўгімі рукавамі і зашпількай на фібулу ці завязкай: ён быў шырокай вопраткай, падобнай на аднарадку, толькі з адкідным каўняром, які дасягаў паловы спіны. Доўгія рукавы атхабеня закідваліся за плечы, а для рук меліся адпаведныя прарэзкі. Штодзённыя атхабені шыліся з сукна, воўны, а святочныя — з [[парча|парчы]], [[аксаміт]]у, лепшых гатункаў [[шоўк]]у<ref name="ReferenceA"/>. У канцы XIV — пачатку XV ст. вялікі князь і знаць ВКЛ насілі вопратку паводле агульных заходнееўрапейскіх тэндэнцый і мод. Адрозненні меліся толькі ў якасці матэрыялу і ўпрыгожванняў. У ліку верхняй вопраткі вялікага князя і яго прыдворных былі ''[[кабат]]'', ''[[плашч]]'', ''плашч-[[мантыя]]'', ''[[футра]]'', якія складаліся з дарагой тканінай, падбітай футрам, вялікага футравага каўняра і апухай па падоле, шматлікі каштоўных гузікаў. На грудной частцы адзення знаці ў [[XVI ст.|XVI]]—[[XVIII ст.|XVIII]] стст. часта вышываўся [[Геральдыка|геральдычны]] знак<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 143, 144.</ref>. У ліку зімовага адзення мужчын розных саслоўяў былі ''[[шуба]]'', ''[[кажух]]'', ''[[ваўчура]]'', ''[[тулуп]]'', ''[[футра]]'', ''[[чуга]]''. Верхняй зімовай вопраткай прывілеяванага саслоўя звычайна былі дарагія шубы, у якіх спод рабіўся з футра [[Гарнастай|гарнастаяў]], [[Рысь|рысей]], [[Куніца|куніц]], [[Лісіца|лісіц]], [[Бабёр|баброў]], [[выдра]]ў, [[Собаль|собаляў]] і [[Вавёрка|вавёрак]]<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 159—161.</ref>. У адрозненні ад жаночых шуб, якія былі прыталеныя, мужчынскія шубы былі доўгімі і прамога крою. Шубы знаці аздабляліся зверху [[Атлас, тканіна|атласам]], [[аксаміт]]ам, [[камка]]й, [[Тафта|тафтой]], [[сукно]]м, упрыгожваліся карункамі, залатымі і срэбранымі гузікамі, зрэдку шнурамі з кісцямі, і былі парадным адзеннем. У паўсядзённым жыцці верхнім зімовым адзеннем была ваўчура, якую шылі з [[Воўк|воўчых]] ці [[Мядзведзь|мядзвежых]] шкур і выкарыстоўвалася паверх кунтуша. Ваўчуру аздаблялі пунсовым атласам і завязвалася пад шыяй тоўстымі, срэбнымі ці залатымі шнурамі<ref>''[[Адам Іосіфавіч Мальдзіс|Мальдзіс А. І.]]'' Беларусь у люстэрку мемуарнай літаратуры. С. 226.</ref>. [[Кірэя]] была плашчападобным адзенне прамога крою з тоўстага сукна [[кір]]а, ад якога яна і атрымала сваю назву<ref>''Молчанова Л. А.'' Очерки материальной культуры белорусов XVI—XVIII в.в. С. 794; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 161—163.</ref>. Зімовыя кірэі часта падшываліся мядзведзямі<ref name="ReferenceB">''[[Адам Іосіфавіч Мальдзіс|Мальдзіс А. І.]]'' Беларусь у люстэрку мемуарнай літаратуры. С. 227.</ref>. У міжсезонні і зімой у ліку верхняй вопраткай гараджан і шляхты была таксама [[капота]], якая была двубортнай з адкладным каўняром і абшлагамі па рукавах, а ззаду і з бакоў — з вялікімі складкамі ці зборкамі. Яна зашпільвалася на плеценыя альбо шаўковыя гузікі. Зімовыя капоты падбіваліся футрам і абвязваліся літым поясам. Кажух звычайна быў быў зімовым адзеннем больш нізкіх сацыяльных праслоек — майстроў, службітаў шляхецкага двара, чаляднікаў, пляцовай варты<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 162—163.</ref>. Традыцыйная верхняя вопратка сялян шылася з тоўстага і грубага даматканага сукна і захоўвала свае асноўныя рысы: была зручнай для працы і жыцця, шылася з танных тканін і футра. Верхняя вопратка шылася з сярмяжнага сукна хатняй вытворчасці і была як натуральных колераў (белага, шэрага, чорнага), так і пафарбаваная ў карычневы, руды, жоўты колеры (пры дапамозе карэнняў, кары, траў). <gallery perrow="5"> File:Ryhor Chadkievič. Рыгор Хадкевіч (1890).jpg|[[Рыгор Аляксандравіч Хадкевіч]] (каля 1513—1572) з плашчом-мантыяй, падбітым гарнастаем. Гравюра XIX ст. File:Hieranim Chadkievič. Геранім Хадкевіч (XVII).jpg|Граф [[Геранім Юр'евіч Хадкевіч]] (1560—1617) з плашчом-мантыяй, падбітым рысіным футрам. Партрэт XVII ст. File:Hieranim Chadkievič. Геранім Хадкевіч.jpg|Граф [[Геранім Хрызастом Хадкевіч]] (каля 1598—1613), апрануты ў [[капеняк]]. Партрэт XVII ст. File:Hieranim Vałovič. Геранім Валовіч.jpg|[[Геранім Валовіч]] (?—1636) з шубай, падбітай рысіным футрам. Партрэт XVII ст. File:Jury Chraptovič. Юры Храптовіч (XVII).jpg|[[Юрый Храптовіч]] (1586—1650) у {{нп3|Феразея|феразеі|pl|Ferezja}}. Партрэт XVIII ст. File:Croix Grzegorz Antoni Ogiński.jpg|Урачысты партрэт [[Рыгор Антоні Агінскі|Рыгора Агінскага]] (1654—1709), 1702 г. File:Antoni Vańkovič. Антоні Ваньковіч (J. Rustem, 1805).jpg|[[Антон Тадэвушавіч Ваньковіч]] (1780—1812). Мастак [[Ян Рустэм]], каля 1805 г. File:Pijus Tyškievič. Піюс Тышкевіч (M. Kazakievič, 1847).jpg|Граф [[Пій Феліцыянавіч Тышкевіч|Пій Тышкевіч]] у зімовым верхнім адзенні, 1847 г. File:Jaŭstach Tyškievič. Яўстах Тышкевіч (A. Śviajkoŭski, 1865).jpg|Граф [[Яўстах Піевіч Тышкевіч|Яўстах Тышкевіч]] у [[паліто]] і з [[Цыліндр, галаўны ўбор|цыліндрам]], фота сярэдзіны XIX ст. File:Village headman from Moroczno village - Minsk region - bf 1915 AD.jpg|Сельскі стараста з вёскі Морачна ([[Пінскі павет, Расійская імперыя|Пінскі павет]]) у [[кажух]]у і аўчынавай шапцы. Фота 1912—1914 гг. </gallery> === Галаўныя ўборы === {{Main|Беларускія нацыянальныя галаўныя ўборы}} [[File:Head covering of the Belorussians - XIXth.jpg|thumb|Зімовыя галаўныя ўборы сялян і мяшчан, гравюра XIX ст.]] Галаўныя ўборы мелі выключна важнае месца ў мужчынскім комплексе адзення, бо заўсёды завяршалі строй і былі адзнакай сацыяльнага стану, прафесійнай, этнічнай, полаўзроставай прыналежнасці чалавека. Чалавек без галаўнога ўбора на вуліцы ўспрымаўся звычайна як бедны, хворы, пагарэлец<ref name="ReferenceC">''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 190.</ref>. [[File:Vytautas dydysis.jpg|thumb|left|[[Вітаўт Кейстутавіч|Князь Вітаўт]] у [[карона|кароне]] на карціне [[Грунвальдская бітва, карціна|«''Грунвальдская бітва''»]] ([[мастак]] — [[Ян Матэйка]])]] Паводле няпісаных правілаў, шапку трэба было здымаць перад больш знатнымі людзьмі, [[духавенства|духоўнымі асобамі]], а таксама ўваходзячы ў хату, храм і ў залу [[суд]]а. Збіване шапкі з галавы іншага чалавека лічылася маральным праступкам і асуджалася грамадствам<ref name="ReferenceC"/>. [[File:Mikałaj Sapieha. Мікалай Сапега (1709).jpg|thumb|[[Мікалай Паўлавіч Сапега]] (каля 1525—1599). Партрэт 1709 г.]] [[File:Український бриль.JPG|thumb|[[Брыль]]]] У якасці матэрыялу для галаўных убораў выкарыстоўваліся скуры дзікіх звяроў, якія меліся ў вялікай разнастайнасці і колькасці ў мясцовых лясах, — [[рысь|рысі]], [[воўк|ваўкі]], [[мядзведзь|мядзведзі]], [[куніца|куніцы]], [[собаль|сабалі]], [[вавёрка|вавёркі]], [[бабёр|бабры]], [[выдра|выдры]] і інш. Для заможных людзей выкарыстоўвалі дарагое футра — собаля, рысі, леапарда, бабра, гарнастая, выдры, а для сялян патанней — [[авечка|авечкі]], лісы, [[заяц|зайца]], [[Трусы, жывёлы|труса]]. Існавалі розныя па пакроі футравыя шапкі, якія шыліся са скуры, лямцу, воўны, сукна, футра і ўпрыгожваліся [[бронза]]вымі спіральнымі пранізкамі, фібуламі і бляшачкамі<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 190, 191.</ref>. У [[X ст.|X]]—[[XIII ст.|XIII]] стст. форма княжацкіх шапак была паўсферычнай ці конусападобнай. Верх іх шылі з дарагой тканіны яркага (чырвонага, жоўтага, сіняга) колеру ці двух колераў. Абшывалі шапкі па нізу футравай апухай<ref>''Дучыц Л. І.'' Касцюм жыхароў Беларусі. С. 16, 40; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 191.</ref>. Святочным і прадстаўнічым сімвалам улады вялікага князя (караля) з XIII ст. былі каштоўныя [[карона]] і карона-стафанас. Карона-стафанас мела нізкую туллю і ўпрыгожвалася ў цэнтры [[крыж]]ам і дзвюма прымацаванымі падвескамі-перпендуламі (ніцямі з каштоўнага металу ці [[жэмчуг]]у)<ref>''Барвенава Г. А.'' Гістарычны касцюм Беларусі X — пачатку XVI стагоддзяў. Мн., 2001. С. 10 — 11.</ref>. [[Баяры]] і [[мяшчане]] ВКЛ насілі шапку конусападобнай формы — «''шлык''», а таксама «''[[каўпак]]і''» і «''[[каптур]]ы''», якія была цалкам з футра ці сукона, падбітага футрам<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 192.</ref>. Сярод знаці была пашыранай ва ўжытку маленькая шапачка пад назвай «''[[ялмонка]]''», «''[[ермынка]]''», «''[[елмынка]]''», «''[[ялмынка]]''», якую насілі пад іншага роду шапкай<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 194.</ref>. Такая шапачкая была тыповай шапкай духавенства, мела невялікі памер і толькі прыкрывала макушку. Саламяныя [[капялюш|капелюшы]] ([[брыль|брылі]]) у XVII—XIX стст. былі летнім галаўным уборам сялян, гараджан і нават сярэднезаможнай шляхты на вёсцы<ref name="ReferenceB"/>. Яны выкарыстоўваліся побач з лёгкімі шапкамі з тканіны блакінага колеру. Саламяныя шапкі пляліся з [[жыта|жытняй]] ці [[пшаніца|пшанічнай]] [[салома|саломы]], радзей — з [[чарот]]у<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 199, 209.</ref>. Заможнае дваранства ў XIX ст. адмовілася ад саламянага капелюша. [[File:Aliaksandar Francishak Chadkiewich - 1822 AD.jpg|left|thumb|Граф [[Аляксандр Францішак Хадкевіч]] (1776—1838) у [[канфедэратка|канфедэратцы]]. Малюнак 1822 г.]] У XVIII — пачатку [[XIX ст.]] [[шляхта]] насіла [[канфедэратка|канфедэратку]], якія аздабляліся часта пер'ямі рэдкіх птушак. У XIX ст. сярод заможнага двараства ў моду ўвайшлі [[Цыліндр, галаўны ўбор|капелюшы цыліндрычнай формы (''«цыліндры»'')]]. Цыліндры былі з шырокімі закручанымі ці вузкімі плоскімі палямі, іх часта змяняліся<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 199.</ref>. Традыцыйным зімовым мужчынскім галаўным уборам селяніна была [[шапка-вушанка]] («''[[вушанка]]''», «''[[зімка]]''», «''[[аблавуха]]''», «''[[аблавушка]]''»), якую шылі з [[аўчына|аўчыны]] ці футра лісіцы, зайца, вавёркі, ваўка. Да паўсферычнай асновы шапкі-вушанкі прышывалі 4 крылы («''вухі''»). Пярэднія і заднія крылы паднімалі і завязвалі зверху на макушцы, а бакавыя — пад падбародкам. Аблавуха была вельмі цёплай і цяжкай (важыла чатырох [[Фунт, адзінка вымярэння|фунтаў]])<ref>''Шейн П. В.'' Материалы для изучения быта и языка. С. 43.</ref>. Зверху аблавуху пакрывалі сукном хатняй вытворчасці, а часам (для большай цеплыні) падбівалі [[пакля]]й ці [[лямец|лямцам]], — і тады яна нагадвала старажытную [[трохвуголка|трохвуголку]] з адрэзаным ці загнутым пярэднім вуглом. Для замацоўцы на галаве на вушы і шыю спускаліся адвароты, якія задзіралі ўверх, ці дадаткова шнуркамі<ref>''Шейн П. В.'' Материалы для изучения быта и языка. С… 43; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 205—207.</ref>. У канцы [[XIX ст.]] сярод традыцыйных галаўных убораў сялян сустракалася «''[[капуза]]''» — вельмі высокая і значных памераў шапка, якая шылася са скуры маладога ягняці. «''[[Вушы, галаўны ўбор|Вушы]]''» капузы ў сцюжу завязвалі пад падбародкам, а ў цёплае надвор'е — паднімалі і завязвалі зверху. Сяляне называлі капузу шапкай у «''паўтара барана''»<ref>Беларускае народнае адзенне… С. 55; ''Шейн П. В.'' Материалы для изучения быта и языка… С. 367; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 206.</ref>. [[Фуражка|Фуражкі]]-[[картуз]]ы хутка распаўсюдзіліся сярод сялян і сталі асноўным уборам мужчын у пачатку [[XX ст.]] Іх насілі і дарослыя, і дзеці. Картуз меў прыгожы каляровы аток, каляны казырок, што надавала гаспадару сур'ёзны і ўрачысты выгляд<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 208.</ref>. У другой палове XX ст. фуражка паступова страціла сваё былое бытавое значэнне і стала галаўным уборам для супрацоўнікаў «сілавых» міністэрстваў (ваенных, пагранічнікаў, мытнікаў і г.д.). У гэты жа час з'явіўся новы галаўны ўбор — «''[[кепка]]''», шытая з сукна ці палатна і папулярная да сённяшняга часу. З [[XIX ст.]] на вёсцы і ў горадзе былі таксама папулярнымі вязаныя галаўныя ўборы з ільняной ці ваўнянай пражы, часта ў форме [[каўпак]]а. Вязаць іх было зручна, як доўгую [[панчоха|панчоху]], краі якой адгіналіся некалькі разоў. У другой палове [[XX ст.]] яны значна распаўсюдзіліся<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 208—211.</ref>. Сёння галаўныя ўборы селяніна і гараджаніна амаль не адрозніваюцца. <center> <gallery perrow="5"> File:Vasil Tiapinskiy.png|[[Васіль Цяпінскі]] ў шапцы часоў [[Адраджэнне|Адраджэння]]. Партрэт пачатку XVI ст. File:Pavał Ivanavič Sapieha. Павал Іванавіч Сапега (1709).jpg|[[Павел Сапега, ваявода новагародскі|Павел Іванавіч Сапега]] (каля 1490—1579) у шапцы, падбітай рысіным футрам. Партрэт 1709 г. File:Jakub Kuncevič. Якуб Кунцэвіч.jpg|[[Якуб Тэадор Кунцэвіч]]. Партрэт 1660-х гг. File:Хлопчык у саламяным капелюшы.jpg|[[Брыль|Саламяны капялюш]], які насілі як сяляне, так і заможная шляхта на вёсцы. Мастак [[Іван Хруцкі]], 1830-ыя гг. File:Pinchuky 1841.jpg|Пінскія сяляне. Мастак Ян Лявіцкі, 1840-ыя гг. </gallery> </center> === Абутак === Абутак складае важную частку касцюма і абараняе ногі ад уздзеяння холаду, бруду, вільгаці і механічных пашкоджванняў вострымі камянямі, калючкамі, каранямі дрэў, якія выступаюць над паверхняй глебы<ref name="ReferenceD">''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 216.</ref>. Якасць і матэрыялы абутку залежалі ад яго канкрэтнага прызначэння, стану эканамічнага і культурнага развіцця грамадства, кліматычных умоў, тэхнічнага прыёму вырабу і мясцовых звычак<ref name="ReferenceD"/>. Самым старажытным відам абутку на тэрыторыі Беларусі былі плеценыя з [[лыка]], [[лаза|лазовай]] і [[вяз]]авай кары [[лапці]]. Скураны абутак сустракаўся ў тую пару надзвычай рэдка, што тлумачыцца тагачаснымі ўяўленнямі сялян: калі памерлага пахаваць у скураным абутку, то жывёла, са скуры якой зроблены абутак, на тым свеце будзе турбаваць нябожчыка, патрабуючы назад сваю скуру<ref name="ReferenceD"/>. [[File:Belorussian trader at market in Pinsk city - Poland - 1937 AD.jpg|thumb|Селянін-гандляр у [[брыль|саламяным капелюшы]], абуты ў [[лапці]], на [[кірмаш]]ы ў [[горад Пінск|Пінску]] ([[Заходняя Беларусь]]). Фота 1937 г.]] Лапці як від абутку вясковага насельніцтва сустракаюцца ў [[XVI ст.|XVI]]—[[XVII ст.|XVII]] стст.<ref name="ReferenceD"/> У адрозненне ад вясковага насельніцтва, у шырокім ужытку гараджан ВКЛ былі розныя віды скуранога абутку — са скуры мясцовай буйной і дробнай рагатай жывёлы: [[карова|кароў]], [[цяля]]т, авечак і [[каза|коз]]<ref name="ReferenceD"/>. На падэшвы часцей за ўсё ішла скура [[бык]]оў і спінная частка каровіных скур. Старажытны працэс вырабу скур быў такім: скуру макалі ў рацэ або чанах у растворы [[вапна|вапны]] ці [[попел]]у, а пасля пры дапамозе нажоў-тупікаў з вонкавай паверхні скуры выдалялі [[поўсць]], а з ніжняга боку здымалі [[мяздра|мяздру]]<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 217.</ref>. [[File:Пакланенне вешчуноў. Фрагмент. Дрысвяты.jpg|thumb|Вендэнскі падстолі Ян Аляксандр Сегень. Фрагмент іконы «Пакланенне вешчуноў» (каля 1514 г.) з [[Касцёл Святых Пятра і Паўла, Дрысвяты|Петрапаўлаўскага касцёла]] ў [[вёска Дрысвяты|вёсцы Дрысвяты]]]] Найбольш старажытным і простым тыпам скуранога абутку гараджан у X—ХІІІ стст. былі [[поршні]]<ref>''Вейс Г.'' Внешний быт народов с древнейших до наших времён. М., 1876. Т.2. С. 8; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 218.</ref>. Поршні вырабляліся з аднаго кавалка скуры, краі якога загіналіся вакол ступні, ствараючы галоўку, заднік і бакі. Для замацавання поршняў на нагах рабілі скразныя проразі па ўсім перыметры загатоўкі, праз якія працягваліся раменныя аборы. З мэтай мастацкага аздаблення на насках поршняў часам рабілі проразі, у якія ўпляталі скураныя раменьчыкі, і стваралі ажурныя ўзоры пры шнуркамі пры завязцы. У гутарковай мове гараджан поршні звычайна называліся «лапцямі»<ref name="ReferenceE">''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 218.</ref>. Самым распаўсюджаным абуткам сялян і мяшчан у [[XI ст.|XI]]—[[XIII ст.|XIII]] стст. былі [[чаравікі]], якія мелі борцікі (берцы), што закрывалі шчыкалатку. Паводле крою яны падзяляліся на два віды: з трохкутным выразам на задніку і з закругленым наском і пятой. Верх чаравікоў выкройвалі з аднаго кавалка скуры. Да яго прышывалі падэшвы з такога ж матэрыялу пры дапамозе ільняных наваскаваных нітак. Увесь абутак быў мяккі і вываратны. Праз проразі ніжэй шчыкалаткі чаравікі сцягвалі раменьчыкам, які завязваўся ззаду<ref name="ReferenceE"/>. У X-ХІІІ стст. [[туфлі]] нагадвалі сучасныя чаравікі, толькі з нізкімі борцікамі, і ўпрыгожваліся ажурным перапляценнем скураных раменьчыкаў. Кароткія чаравікі і паўчаравікі мелі вышыню халяў не больш за 20 см<ref>''Дучыц Л. У.'' Касцюм жыхароў Беларусі X-ХІІІ стст. С. 26; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 216.</ref>. [[Боты]] гарадскіх жыхароў [[XII ст.|ХІІ]]—[[XIII ст.|ХІІІ]] стст. былі мяккім абуткам з халявамі і без [[абцас]]аў. Яны вырабляліся мясцовымі [[рамеснік]]амі вываратным спосабам і былі двух тыпаў: выцяжныя без перадоў і з прышыўнымі перадамі. У першым выпадку боты сшывалі з дзвюх загатовак, адна з якіх у пад'ёме нагі плаўна пераходзіла ў галоўку бота і складала з ёю адзінае цэлае. Да халяў у такіх ботаў прышывалі перады і трапецападобныя заднікі. Падэшвы былі [[сіметрыя|сіметрычныя]], амаль авальныя і прымацоўваліся да верху абутку вываратным швом<ref>''Штыхов Г. В.'' Древний Полоцк. С. 79—80; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 218—219.</ref>. Толькі зрэдку [[падэшва]] злучалася з загатоўкай<ref>''Изюмова С. А.'' К истории кожевенного и сапожного ремесла Новгорода Великого// Материалы и исследования по археологии СССР. 1959. № 65. С. 199—200; ''Штыхаў Г. В.'' Шавецкае рамяство старажытнага Полацка// Весці АН БССР. Серыя грам. навук. 1962. № 3. С. 81—90; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 219.</ref>. Пасля выварочвання ў такіх ботах па перыметры падэшвы атрымоўваўся бардзюр наўзор [[рант]]а, які засцерагаў верх абутку ад сутыкнення з зямлёй<ref>''Штыхов Г. В.'' Древний Полоцк. С. 80.</ref>. Абцасаў у ботах не было, яны ўвайшлі ва ўжытак гараджан толькі з [[XIV ст.]]<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 219.</ref> Абцасы бот [[XIV ст.|XIV]]—[[XV ст.|XV]] стст. былі нізкія і займалі толькі адну трэцюю пяты і звычайна рабіліся наборнымі, з некалькіх слаёў скуры, і мацаваліся да падэшвы металічнымі падкоўкамі, у якіх былі шыпы і адтуліны для [[цвік]]оў. На працягу [[XVI ст.|XVI]]—[[XVII ст.|XVII]] стст. абцасы паступова сталі больш шырокімі, ахопліваючы спачатку палову, а потым усю пятку. У [[XVIII ст.]] яны набылі завужаную да нізу форму. Звычайным стаў і драўляны, абцягнуты скурай і завужаны ўніз абцас, вышынёй да 5 см. Да іх цвікамі прыбіваліся плоскія дугападобныя падкоўкі<ref>''Ляўко В. М.'' Абутак з культурнага слоя Віцебска ХІV-ХVІІІ стст. С. 171—173; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 220, 221.</ref>. У другой палове XVI — першай палове XVII ст. сярод багатай шляхты і вярхушкі гараджан становяцца папулярнымі скураныя [[паўботкі]], якія шылі з [[саф'ян]]у [[жоўты колер|жоўтага колеру]] з вылажэннем зверху на халяўцы<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 222, 223.</ref>. [[Лапці]] бытавалі ў розных рэгіёнах пад самымі рознымі назвамі такімі, як «''пасталы''», «''лыкі''», «''лычакі''», «''лазовікі''», «''вязнікі''», «''крыставікі''», «''бяспятнікі''», «''пяцеркі''», «''сямерыкі''». Выраб лапцей прамога пляцення займаў 2-3 гадзіны, і кожны селянін, пачынаючы з падлетка, мог іх сплесці і меў адначасова некалькі пар і відаў лапцей<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 224, 226.</ref>. У паўночнай і цэнтральнай Беларусі найбольшае пашырэнне мелі лапці з пярэдняй стракой для прадзявання абор — «''глухія''» лапці, «''слепакі''», «''кавярзні''», «''куратнікі''», «''пяцерыкі''»<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 225, 226.</ref>. На Палессі былі распаўсюджаны [[ліпа]]выя або лазовыя «''зрачыя''» лапці, якія былі нядоўгавечнымі (да года ці меней)<ref name="ReferenceF">''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 226.</ref>. Адметнай іх асаблівасцю быў кароткі, з адкрытым верхам насок, у якім адсутнічала цэнтральная, вялікая страка для прадзявання абор, што і стварала «''вока''» (дзірку) лапця. «''Зрачыя''» лапці звычайна набывалі пад назвай «''пасталы''»<ref>''Сербаў І. А.'' Вічынскія паляне. Менск, 1928. С. 29—30; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 223—225.</ref>. Найпрасцейшыя лапці прамога пляцення «''шчарбакі''» былі неглыбокімі і лёгкімі, не мелі галовак і запятак. У іх замест «''вушак''» спераду рабілі дзве лыкавыя пятлі, а па баках — сплеценыя касіцай з танюсенькіх палосак лыка «''заборнікі''» для прымацавання абор. Яны лічыліся летнімі і прызначаліся для палявых работ і нашэння ў хаце і на агародзе<ref name="ReferenceF"/>. Лепшымі лічыліся лапці з большай колькасцю пасак лык — «''сямерыкі''» (з 7 пасак)<ref name="ReferenceF"/>. Лапці касога пляцення — «''пахлапні''» — плялі з глыбокімі круглымі насамі, высокімі запяткамі і бакамі. На іх выраб ішлі вузкія (не шырэй 1 см) паскі лыка, з якога папярэдне знімалі кару; паскі лыкаў шчыльна падганяліся адна да другой, таму на пахлапні патрабавалася амаль у тры разы больш лыкаў, чым на лапці прамога пляцення. Іх плялі на драўлянай калодцы, зробленай па памеру нагі. Падэшву пахлапняў падпляталі вітушкамі пянькі ці тонкімі вяровачкамі той жа спіцай, што выкарыстоўвалася пры падплятанні лапцей прамога пляцення, п. Выраб пахлапняў патрабаваў спецыяльных ведаў і навыкаў, таму іх выраблялі звычайна сяляне-рамеснікі і прадавалі на [[кірмаш]]ах. Яны каштавалі даражэй за звычайныя лапці ў 5-10 разоў, таму сяляне набывалі іх толькі для святаў і ўрачыстых выпадкаў ([[хрысціны]], прыём гасцей, наведванне царквы, выезд на кірмаш) і часта насілі па некалькі гадоў<ref>''Никифоровский Н. Я.'' Очерки простонародного житья-бытья… С. 123; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 226.</ref>. Лапці апраналіся на анучы з тканіны. Летам матэрыялам ануч было старое белае палатно, а на зімнія анучы («''суконкі''») вырабляліся з кавалкаў старога [[андарак]]а. Часта зімой суконкі дадаткова абгортваліся паверху белымі палатнянымі анучамі. У вялікія маразы закручаную суконкай ступню нагі яшчэ абкладвалі [[Сена, корм|сенам]] або мяккай саломай, а пасля абгортвалі палатнянай анучай зверху<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 226, 227.</ref>. Да нагі лапці мацаваліся пры дапамозе пяньковых, лыкавых або раменных абор, якія працягвалі праз усе «''вушкі''» лапця. Затым аборы перакрыжоўвалі на пяце і працягвалі праз сярэднія «''вушкі''» з бакоў лапця, што ўтварала па абодвух баках пяты петлі. Абкручаную анучай ступню нагі зацягвалі гэтымі петлямі накрыж у пад'ёме. Пасля гэтага [[голень]] нагі спіральна абгортвалася анучай і замацоўвалася пяньковымі, лыкавымі, ваўнянымі ці раменнымі аборамі<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 227.</ref>. Сялянамі ў асобных рэгіёнах зрэдку выкарыстоўваўся і абутак, зроблены цалкам з дрэва, які меў назву «''хадакі''», «''чуні''», «''клумпы''», «''кандалы''», «''дзеравяшкі''», «''дзеравяннікі''»<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 231.</ref>. Для засцярогі ад бруду і вільгаці сяляне надзявалі паверх ботаў, чаравікаў і [[валёнкі|валёнак]] [[галошы]]. Да сярэдзіны [[ХІХ ст.]] галошы вырабляліся са скуры, а ў 1850-я гг. з'явіліся гумавыя [[галёшы]], якія атрымалі хуткае распаўсюджанне сярод гараджан, а ў пачатку [[ХХ ст.]] пачалі выкарыстоўвацца і вясковым насельніцтвам<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 232.</ref>. <gallery perrow="5"> File:Kryštap Viesiałoŭski. Крыштап Весялоўскі.jpg|[[Крыштаф Весялоўскі]] (?—1637) з дарагімі жоўтымі скуранымі ботамі. Партрэт пачатку XVII ст. File:Тишкевич Януш.jpg|Граф [[Януш Тышкевіч, ваявода кіеўскі|Януш Тышкевіч]] (1590—1649) з зімовай шапкай і дарагімі жоўтымі скуранымі ботамі. Партрэт XVII ст. File:Kanstantyn Ludvik Plater. Канстантын Людвік Плятэр (XVIII).jpg|Граф [[Канстанцін Людвік Плятэр]] з жазлом, поясам, ордэнам Белага Арла і прычоскай «падголены лоб». Партрэт сярэдзіны XVIII ст. File:Carmontelle - Count Michel Ogiński 1759.jpg|Гетман [[Міхал Казімір Агінскі]] (1730—1800), апрануты па французскай модзе з чорнымі чаравікамі і белымі панчохамі File:Michał Kazimierz Ogiński.jpg|Гетман [[Міхал Казімір Агінскі]] (1730—1800) з высокімі чорнымі ботамі </gallery> === Аксесуары === {{Also|Слуцкі пояс}} [[File:Polish noblemen scarf 18th century.jpg|thumb|left|[[Слуцкі пояс]] — папулярны аксесуар сярод [[шляхта|шляхты]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Фота 2009 г.]] Разнастайныя аксесуары ([[пальчаткі]], [[сумка|сумкі]], [[фурнітура]], паясы, ювелірныя вырабы) былі дадатковымі прадметамі і ўпрыгажэннямі касцюма і стваралі адзіны стылёвы комплекс з яго галоўнымі элементамі. Аксесуары надавалі касцюму лагічную і стылёвую завершанасць, выконвалі дадатковыя практычныя функцыі і выразна адлюстроўваюць розныя гістарычныя эпохі і перыяды матэрыяльнай і духоўнай культуры народа<ref name="ReferenceG">''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 239.</ref>. Самым важным дэкаратыўным элементам мужчынскага касцюма з даўніх часоў быў пояс, які лічыўся адным з галоўных абярэгаў чалавека і суправаджаў чалавека нязменна ва ўсіх жыццёвых праявах ад нараджэння да смерці<ref>''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 238.</ref>. Археолагі знаходзяць металічныя паясныя [[спражкі]] і разнастайнай формы [[бляшкі]] ад паясных набораў, якія датуюцца [[VI ст.|VI]]—[[IX ст.|IX]] стст.: круглыя, паразныя, упрыгожаныя арнаментам<ref>''Седов В. В.'' Одежда восточных славян VI—IX вв. н. э. // Древняя одежда народов Восточной Европы. Материалы к историко-этнографическому атласу. М., 1986. С. 35.{{ref-ru}}</ref>. Апаясанне нованароджанага чалавека сімвалізавала сабою факт далучэння яго да грамадства. Чырвоны колер пояса абяцаў новаму члену супольнасці найлепшыя пажаданні лёсу і долі, шчасця і здароўя. [[File:Belarusian traditional folk belts - 2016 AD.jpg|thumb|Арнаментацыя традыцыйных сялянскіх мужчынскіх плеценых паясоў. Фота 2016 г.]] У Беларусі скурананыя, плеценыя, тканыя, вязаныя і вітыя паясы вясковага насельніцтва мелі розныя назвы: «''[[пас]]''», «''[[крайка]]''», «''[[кушак]]''», «''[[учкур]]''», «''[[апаяска]]''» і інш. Скураныя паясы бытавалі пад назвамі «''[[рэмень]]''», «''[[дзяга]]''», «''[[папруга]]''». Для замацавання дэталяў адзення і прымацавання да яго розных прадметаў служылі [[булаўка|булаўкі]]-стрыжні з кольцападобнымі рухомымі галоўкамі. У Х—ХІІІ стст. мужчыны насілі кольцы і пярсцёнкі з [[медзь|медзі]], [[бронза|бронзы]], [[серабро|серабра]], [[волава]], [[золата]], якія звычайна рабіліся іх з круглага [[дрот]]у, часта ў два ці тры абароты вакол пальца. Часта ў тыя часы выкарыстоўваліся і пласцінкавыя кольцы з ціснёным арнаментам і шырокасярэдзінныя<ref>''Дучыц Л. У.'' Касцюм жыхароў Беларусі Х-ХІІІ стст. С. 24.</ref>. Для ўпрыгожвання касцюма выкарыстоўваліся таксама ланцужкі, плеценыя з тонкага бронзавага дроту ці тонкіх вузкіх палосак<ref>''Лысенко П. Ф.'' Берестье. С. 241; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 239—242.</ref>. [[File:Traditional man belts of Belarusian peasants in Slutsk district - XIXth cent - Museum of Slutsk Belts factory (Belarus).jpg|thumb|Мужчынскія сялянскія паясы [[слуцкі строй|слуцкага тыпу]], XIX ст.]] У якасці ювелірных упрыгажэнняў з XII ст. сталі шырока выкарыстоўвацца [[гузік]]і — кастыльковыя, пляскатавыпуклыя, шарападобныя, якія выгатаўляліся з дрэва, косці, плялі з нітак, абцягвалі каштоўнымі тканінамі, адлівалі з розных металаў і металічных сплаваў<ref name="ReferenceG"/>. Зімой насілі [[рукавіцы]] («''[[рукавіцы]]''», «''[[вязёнкі]]''», «''[[сподкі]]''», «''[[ісподкі]]''»), якія служылі для аховы рук ад холаду. «''Рукавіцамі''», «''сподкамі''», «''ісподкамі''» часцей за ўсё сяляне называлі рукавіцы, пашытыя з аўчыны. Вязаныя рукавіцы называлі звычайна «''вязёнкамі''», вельмі рэдка — «''скарпэткамі''»<ref>''Шейн П. В.'' Материалы для изучения быта и языка русского населения Северо-Западного края. Т. 3. СПб., 1902. С. 43.{{ref-ru}}</ref>. У сярэдзіне XIX ст. у святочныя дні сяляне насілі рукавіцы з афарбаванай у чырвоны колер скуры ці ваўняныя вязаныя пальчаткі з каляровым узорам<ref>Быт белорусских крестьян// Вестник ИРГО. 1853. Ч. ІХ. Кн. 5. С. 1; ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 245.</ref>. У ВКЛ гараджане і сяляне насілі на поясе [[каліта|каліту]] — скураную сумачку, дзе захоўвалі грошы і іншыя дробязі. [[File:Vytauto diržas (Litvos lobis).jpg|thumb|«[[Пояс Вітаўта]]» — унікальны паясны гарнітур, знойдзены ў [[Маладзечанскі раён|Маладзечанскім раёне]]. Фота 2013 г.]] Шляхта з XVII—XVIII стст. у касцюме выкарыстоўвала гальштукі, доўгія шаўковыя паясы і ордэны (некаторыя з якіх мацаваліся на стужках праз плячо). Важным аксэсуарам для свецкай шляхты ў ВКЛ была зброя: калі дома шляхціц заўсёды насіў пры сабе нож на поясе, то па-за межамі дома абавязковым прадметам прадстаўніка прывілеяванага саслоўя была шабля (пазней шпага). У XVIII ст. заможная шляхта, калі насіла заходнееўрапейскія касцюмы, выкарыстоўвацца парыкі, а пры нашэнні нацыянальнага шляхецкага касцюма галіла валасы на ілбе спераду, вакол вушэй і патыліцы. У XIX ст. парыкі выйшлі з моды, а нашэнне ордэнаў, медаляў і іншых знакаў адрознення працягвалася і было важным элементам дэманстрацыі статусу і заслуг на фоне аднатыпных агульнаеўрапейскіх касцюмаў<ref name="ReferenceH">''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі… С. 254—259.</ref>. Важным аксесуарам вясковага святочнага касцюма ў XIX — пачатку XX ст. служыў разрэзаны па дыяганалі кавалак крамнай тканіны, якая выкарыстоўвалася ў якасці шыйнай хусткі. Шыйную хустку звычайна насілі ў комплексе з [[сарочка]]й з адкладным каўняром у святы ці на кірмашы, гасцях, [[храм]]е<ref name="ReferenceH"/>. У XIX — пачатку XX ст. у якасці дапаўнення ў касцюме гараджан выкарыстоўвалі [[гадзіннік]]і ў кішэні жылеткі на залатым ці срэбраным ланцужку. <gallery perrow=5> File:Mikałaj Volski. Мікалай Вольскі.jpg|Віцебскі кашталян [[Мікалай Вольскі, кашталян віцебскі|Мікалай Вольскі]] (1583/4—1621) у [[дэлія (адзенне)|дэліі]] з каштоўнай засцежкай. Партрэт пачатку XVII ст. File:Maryja Eleanora, Mikałaj Kryštap Chaleckija. Марыя Элеанора, Мікалай Крыштап Халецкія.jpg|[[Мікалай Халецкі]] (каля 1589—1653) з жонкай Элеанорай. Партрэт каля 1646 г. File:Krzysztof Franciszek Sapieha.PNG|[[Крыштаф Францішак Сапега]] (1623—1665). Партрэт XVIII ст. File:Andrej Aginski. Андрэй Агінскі.jpg|Князь [[Андрэй Агінскі]] (1740—1787) з шоўкавым поясам і прычоскай «падголены лоб» File:Juzef Antoni Sałahub. Юзэф Антоні Салагуб (1753).jpg|Граф [[Юзаф Антоній Салагуб]] (1709—1781) з белым [[парык]]ом. Партрэт 1753 г. File:Kanstantyn Ludvik Jalenski. Канстантын Людвік Яленскі.jpg|Мазырскі падкаморы [[Канстанцін Людвік Яленскі]] са слуцкім поясам і белым гальштукам. Партрэт канца XVIII ст. File:Michał Kleafas Aginski. Міхал Клеафас Агінскі (F. Fabre, XIX).jpg|Князь [[Міхал Клеафас Агінскі]] з белым гальштукам і іншымі аксэсуарамі. Партрэт пачатку XIX ст. File:Vojciech Pusłoŭski. Войцех Пуслоўскі (V. Vańkovič, XIX).jpg|[[Партрэт Войцеха Пуслоўскага|Партрэт слонімскага павятовага маршалка (1797—1816) Войцеха Пуслоўскага (1762—1833)]], канец 1810-х гг. File:Bride and groom from Grodno city - Russian empire - around 1900 AD.jpg|[[Жаніх]] і [[нявеста]] з [[Заручальны пярсцёнак|заручальнымі пярсцёнкамі]] ([[горад Гродна|г. Гродна]]). Фота каля 1900 г. File:Yanka Kupala. 1908..jpg|Паэт [[Янка Купала]] ў кашулі з каўняром «альберт» і гальштукам. Фота 1908 г. </gallery> == Апісанне жаночага касцюма == [[File:Kobrynski stroj - vioska Lipava - 1.jpg|thumb|Жанчына з вёскі Ліпава ў традыцыйным і вельмі архаічным [[Кобрынскі строй|кобрынскім сялянскім строі]] (з [[белы колер|белага]] і [[чырвоны колер|чырвонага]] [[колер]]аў). Фота 1937 г.]] Жаночы касцюм прайшоў на працягу стагоддзяў значную эвалюцыю. Менавіта сялянскае насельніцтва Беларусі захавала найбольшую частку архаічных элементаў і прадметаў касцюма, а сялянскі жаночы касцюм працяглы час захоўваў традыцыі ў касцюме, якія надавалі яму асаблівую важнасць з боку этнічнай характарыстыкі нацыянальнай матэрыяльнай культуры. Да [[XIX ст.]] часу ўжо трывала склаліся характэрныя асаблівасці і структура беларускага сялянскага жаночага касцюма, якія цяпер лічацца традыцыйнымі. А жаночы касцюм знаці, наадварот, яшчэ больш чым мужчынскі касцюм знаці, век ад веку страчваў і не захаваў выразна нацыянальных рыс, а заўсёды імкнуўся быць сугучны агульназаходнееўрапейскім тэндэнцыям. Прадметы адзення сялянскага жаночага касцюма застаюцца дастаткова ўстойлівымі. У розных рэгіёнах Беларусі яны нязначна адрозніваюцца па кроі. У аснове крою — прамавугольныя кавалкі матэрыі розных памераў, якія сшываюцца ўручную. Толькі ў канцы XIX — пачатку XX ст. пачалі шырока выкарыстоўвацца [[швейная машына|швейныя машыны]], што прывяло да змянення ўпрыгожвання жаночага касцюма. Класіфікацыя адзення па этыялогіі: * Група плечавога адзення («''[[сарочка]]''»/«''[[кашуля]]''», «''кофта''»/«''каптан''» і «''горсет''»/«''гарсет''„/“''[[гарсэт]]''», «''[[кабат]]''»); * Група паяснога адзення («''[[панёва]]''», «''[[саян]]''», «''[[андарак]]''», «''[[спадніца]]''»); * Галаўныя ўборы; * Абутак; * Упрыгожванні; * Дапаўненні. === Плечавое адзенне === [[Сарочка]] з'яўляецца адным з асноўных кампанентаў комплекса і магла быць адзіным адзеннем. У мінулым гэтая частка жаночага адзення мела ўніверсальнае прызначэнне. Гледзячы на гістарычныя крыніцы, крой сарочкі ўяўляў сабой прамавугольны кавалак тканіны, складзены ўдвая па нітцы скрутка, а ў месцы перагіну рабіўся выраз для гарлавіны. [[File:Traditional summer woman clothing of Belarusian peasants - Staryya Darohi District - XIXth cent - Museum of Belarusian Folk Art.jpg|left|thumb|Традыцыйнае святочнае верхняе летняе адзенне беларускіх сялянак ([[аграгарадок Дражна|вёска Дражна]] каля [[горад Старыя Дарогі|Старых Дарог]]), канец XIX ст. ''([[Музей старажытнабеларускай культуры]])'']] Да [[XIII ст.]] для ўпрыгожвання жаночага адзення выкарыстоўвалі металічныя пласціны, дрот, спіралькі. Яны нашываліся на тканіну ці проста ўтыкаліся ў яе. Таксама выкарыстоўвалася ўпрыгожванне нашыўкай з выкарыстаннем металічнай ніткі<ref>''Татур Г. Х.'' Очерк археологических памятников на пространстве Минской губернии и её археологическое значение. Мн., 1892. С. 101.{{ref-ru}}</ref>. Пачынаючы з [[XIII ст.]] металічныя нашыўкі на адзенні былі паступова заменены на вышыўку з выкарыстаннем чырвоных і чорных нітак, якая стала самым папулярным і асноўным спосабам упрыгожвання тканага адзення. Вышыўка рабілася двума спосабамі — «''гладдзю''» і «''ў прыкрэп''». Пачаткова жанчыны насілі кароткае і доўгае адзенне, а з XIII ст. крой змяняўся ад простага да больш складанага. Самая простая форма сарочкі мела пазушны разрэз, які замацоўваўся завязкамі ці фібуламі. Каўнер быў самостойнай накладной дэталлю, якая рознымі спосабамі мацавалася да стану рукава<ref>''Татур Г. Х.'' Очерк археологических памятников на пространстве Минской губернии и её археологическое значение. Мн., 1892. С. 233—234.</ref>. У беларусаў існуе некалькі тэрмінаў для абазначэння нацельнага адзення: «''[[сарочка]]''», «''[[рубашка]]''», «''[[кашуля]]''», «''[[чэхлік]]''». Тэрмін «''срочька''» (сарочка) сустракаецца яшчэ ў летапісах часоў Кіеўскай Русі<ref>''Срезневский И. И.'' Материалы для словаря древнерусского языка по письменным памятникам. СПб., 1903. Т.3. С. 467.{{ref-ru}}</ref>. Тэрмін зафіксаваны і ў ранніх славянамоўных летапісах часоў ВКЛ, але яго змест не раскрыты. Некаторыя аўтары праводзяць паралелі са скандынаўскім словам «''sorka''» (па-фінску «''sarka''» — грубае сукно)<ref>''Moszynski K.'' / Kultura Ludowa slovian. T. 1. Kultura materjalna. Warszawa, 1967. S.459.{{ref-pl}}</ref>. Адносна паходжання слова «''рубашка''» існуе шмат меркаванняў. І. Сразнеўскі лічыў, што яно паходзіць ад дзеясловаў — «''рваць''», «''рубіць''»<ref>''Срезневский И. И.'' Материалы для словаря древнерусского языка по письменным памятникам. СПб., 1903. Т.3. С. 2, стб. 184.</ref>. А. В. Арціхоўскі лічыць, што гэтае слова выкарыстоўвалася ў значэнні «''беднае, грубае, старое адзенне''»<ref>''Арциховский А. В.'' Одежда // История культуры Древней Руси. Домонгольский период. Т. 1. Материальная культура. М.; Л., 1948. С. 234—235.{{ref-ru}}</ref>. У гэтым жа значэнні слова сустракаецца ў пісьмовых крыніцах [[XVI ст.]]<ref>''Цыганенко Г. П.'' Этимологический словарь русского языка. Киев, 1970.{{ref-ru}}</ref> У старажытнабеларускіх тэкстах ёсць адрозненні паміж «''срачыцай''» — доўгім адзеннем — і кароткім — «''кашуляй''»<ref>Летописец Переяславля Суздальского // Русские летописи. М., 1897. Т. I—III. С.7 — 17.{{ref-ru}}</ref>. «''Чэхлік''» зафіксавана ў помніках [[канфесія|канфесійнай]] літаратуры, што дазваляе лічыць слова не характэрным у мінулым для свецкага грамадства. Шылі гэтыя прадметы адзення з дарагой тканіны. У XIX—XX стст. існавалі адрозненні паміж тэрмінамі «''сарочка''» і «''кашуля''» ў розных рэгіёнах Беларусі. Болей за іншыя выкарыстоўваўся тэрмін «''сарочка''», але ў некаторых рэгіёнах існавалі назвы «''рубашка''» і «''кашуля''». Выкарыстоўваўся таксама тэрмін «''рубашачка''» для абазначэння кароткага, да таліі, жаночага адзення<ref>''Бялявіна, В. М.'' Жаночы касцюм на Беларусі… С. 145—147.</ref>. А вось «''чэхлікам''» называлі верхнюю частку сарочкі да пояса з тонкай, больш якаснай матэрыі. [[File:Пінск. Музей Беларускага Палесся. Зала этнаграфіі і побыту Палесся.jpg|thumb|Традыцыйныя палескія мужчынскія і жаночыя сялянскія строі канца XIX ст. ''([[Музей Беларускага Палесся|Музей Беларускага Палесся ў г. Пінску]])''. Фота 2015 г.]] [[File:Traditional summer woman clothing of Belarusian peasants - Staryya Darohi District - XIXth cent - Museum of Belarusian Folk Art - back.jpg|left|thumb|Традыцыйнае святочнае верхняе летняе адзенне беларускіх сялянак ([[аграгарадок Дражна|вёска Дражна]] каля [[горад Старыя Дарогі|Старых Дарог]]), канец XIX ст. ''([[Музей старажытнабеларускай культуры]])'']] Да найбольш распаўсюджаных сярод беларусаў адносяцца жаночыя сарочкі з плечавымі ўстаўкамі. Такую сарочку шылі з прамавугольных кавалкаў тканіны, якія злучаліся ў вобласці пляча дэталямі таксама прамавугольнай формы. Памеры гарлавіны рэгуляваліся за кошт зборкі: зрэзы, якія звернутыя да гарлавіны, збіраліся на нітку па памеры шыі. Палік злучаўся са станам, утвараючы лінію проймы. Рукаў прышывалі гладка ці з мяккімі зборкамі простым ці дэкаратыўным швом. Унізе проймы ўстаўлялі клін. Такія сарочкі былі прасторнымі, больш свабоднымі па лініі грудзей і сама лінія сілуэта зверху была больш пластычнай<ref>''Бялявіна, В. М.'' Жаночы касцюм на Беларусі… С. 160—165.</ref>. Безрукаўнае адзенне выкарыстоўвалася як дапаўненне да святочнага касцюма. Яно адрознівалася ад іншых прадметаў адзення больш складаным і разнастайным кроем. Выказваюць меркаванне, што безрукаўнае адзенне з'явілася ў вясковых жыхароў пад уплывам гарадской культуры і з'яўляецца запазычаным. Назвы прадметаў гэтага тыпу адзення самыя мелі самыя розныя назвы: «''кабат''», «''гарсет''», «''гарсетка''», «''кітлік''», «''[[камізэлька]]''» ([[Віцебшчына|Віцебскі край]]); «''кітлік''», «''шнуроўка''», «''[[станік]]''», «''лейбік''», «''[[нагруднік]]''», «''[[безрукаўка]]''», «''[[каптан]]''», «''танічак''» ([[Гродзеншчына|Гродзенскі край]]); «''шварка''» ([[Добрушскі раён]]); «''халадайка''», «''безрукаўка''», «''шніроўка''». Гэтыя назвы не звязаныя з асаблівасцямі крою, а вызначыліся мясцовымі традыцыямі. У XIX — пачатку XX ст. безрукаўнае адзенне апраналася на сарочку, мела адкрыты ліф з выкраенымі па канфігурацыі рукі проймамі, скосамі плечавога шва, бакамі ці падрэзамі, што прыводзіла да шчыльнага абляганне па таліі. Спераду полы сцягваліся шнуроўкай ці зашпільваліся на гузікі. Полачкі (пярэдняя частка [[пінжак]]а) упрыгожваліся нашыўкамі каляровых тканін, стужкамі, дэкаратыўнай тасьмой, якія ўкладваліся ў дэкаратыўную зубчастую стужку ці ў выглядзе кветкавых руж з палосак каляровых тканін. Край борта, проймы, выраз гарлавіны падкрэсліваліся кантрасным па колеры кантам. Упрыгожвалі таксама металічнымі і касцявымі гузікамі<ref>''Бялявіна, В. М.'' Жаночы касцюм на Беларусі… С. 168—173.</ref>. Гарсэты былі кароткімі (звычайна да таліі) і шыліся з фабрычных, пакупных тканін. Сустракаліся суконныя кабаты, аксамітныя, расшытыя ўзорам, з шаўковых тканін з багатым усходнім малюнкам, які выкладваўся металізаванымі ніткамі па простай аснове, якія стваралі эфект перелівання [[золата]] ці [[срэбра]] ў прамянях сонца тканіны<ref>''Миллер В. Ф.'' Систематическое описание коллекций Дашковского этнографического музея. СПб., 1887. Т. 1. С. 139.{{ref-ru}}</ref>. <center> <gallery perrow=6> File:Sofja Chadkievič (Radzivił). Соф’я Хадкевіч (Радзівіл) (XVII).jpg|Партрэт магнаткі Сафіі Хадкевіч (з [[род Радзівілаў|роду Радзівілаў]]), канец XVI ст. File:Gryzelda Sapieha (Vadynskaja). Грызэльда Сапега (Вадынская).jpg|[[Партрэт Грызельды Сапегі]], апранутай па іспанскай модзе, 1630-я гг. File:Aginskaja. Агінская (XVII).jpg|Партрэт магнаткі з [[род Агінскіх|роду Агінскіх]], апранутай па французскай модзе, XVII ст. File:Alaksandra Zaviša (Aginskaja). Аляксандра Завіша (Агінская).jpg|Графіня [[Аляксандра Завіша|Аляксандра Канстанцыя Завіша]] (з роду Агінскіх), апранутая па французскай модзе. Партрэт XVII ст. File:Marcybeła Zaviša (Aginskaja). Марцыбэла Завіша (Агінская) (L. Silvestre, 1724).jpg|Графіня Марцыбелія Завіша (з роду Агінскіх). Партрэт 1724 г. File:Aŭgusta Plater (Aginskaja). Аўгуста Плятэр (Агінская) (XVIII).jpg|Графіня Аўгуста Плятэр (з роду Агінскіх). Партрэт сярэдзіны XVIII ст. File:Lucyja Askierka. Люцыя Аскерка (XVIII).jpg|Партрэт мазырскай шляхцянкі Люцыі Яленскай з [[род Аскеркаў|роду Аскеркаў]], XVIII ст. File:Juzefa Tyškievič (Sałahub). Юзэфа Тышкевіч (Салагуб) (XVIII).jpg|Графіня Юзэфа Тышкевіч (з [[Род Салагубаў|роду Салагубаў]]) у сукенцы па французскай модзе. Партрэт канца XVIII ст. File:Maria Drucka-Lubecka 1833-1897 z rodu Szemetow - foto ca 1861 AD.jpg|Княгіня Марыя Феліцыя Друцкая-Любецкая (1833—1897) з [[род Шэметаў|роду Шэметаў]]. Фота каля 1861 г. File:Woman from Grodno city - Russian empire - around 1900 AD.jpg|Заможная гараджанка з [[горад Гродна|Гродна]]. Фота каля 1901 г. </gallery> </center> === Паясное адзенне === [[File:Beloruska zhenska nosija.jpg|thumb|left|Дзяўчына ў традыцыйным беларускім сялянскім жаночым касцюме ''([[калінкавіцкі строй]])''. Фота 2007 г.]] У [[XIX ст.|XIX]]—[[XX ст.|XX]] стст. у беларусаў у якасці паяснога адзення існавалі «''[[панёва]]''», «''[[саян]]''», «''[[андарак]]''», «''[[спадніца]]''» і інш.<ref>''Бялявіна, В. М.'' Жаночы касцюм на Беларусі… С. 179.</ref> Слова «''спадніца''» мела ўсеагульнае значэнне, ім ўвогуле называліся ўсе пералічаныя прадметы. Тэрмін «''[[панёва]]''» выкарыстоўваўся для абазначэння як тканіны, так і несшытага жаночага адзення. У [[XIX ст.]] так называлі несшытую жаночую спадніцу<ref>''Носович И. И.'' Словарь белорусского наречия. СПб., 1870.{{ref-ru}}</ref>. У [[XX ст.]] панёвай называлі ўжо і звычайная спадніца, але яна мела ўстаўку на пярэднім палотнішчы, якая выдзяляецца па колеры ці сшытая з тканіны з характэрным малюнкам і структурай у ткацтве<ref>''Супинский А. К.'' «Понева» и «вставка» в белорусской женской одежде // Советская этнография. 1932. No 2. С. 107.{{ref-ru}}</ref>. Андарак насілі жанчыны заможных саслоўяў для халаднага перыяду года. У XIX—XX стст. такая спадніца лічылася святочным адзеннем, магла ўваходзіць у склад вясельнага касцюма. У XIX—XX стст. андарак быў распаўсюджанным адзеннем разам з іншымі відамі жаночых спадніц. [[Андарак]] шылі ўкругавую з чыставаўнянай ці паўваўнянай тканіны. Са сподняга боку па нізе звычайна падшывалася палоска тканіны шырынёй 10-15 см, дзякуючы чаму, краю надавалася калянасць і захоўвалася колакалападобная форма вырабу. Унізе па краю прышывалася спецыяльная стужка — «''шчыпок''», ці «''чыпок''», якая не толькі ўпрыгожвала, але і засцерагала ніз спадніцы<ref>''Бялявіна, В. М.'' Жаночы касцюм на Беларусі… С. 178—193.</ref>. [[File:Падол строю з свастычным арнаментам.JPG|thumb|Сялянскі [[фартух]] [[Лунінецкі строй|лунінецкага строю]] са [[свастыка|свастычным]] арнаментам, пачатак XX ст. Фота 2012 г.]] Тэрмін «''[[саян]]''» выкарыстоўваюць для абазначэння жаночага адзення, якое ўяўляе сабой спадніцу з прышытым [[ліф]]ам. Для саяна характэрнае адзенне без рукавоў, падобнае на [[сарафан]]<ref name="ReferenceI">''Вольтер Э. А.'' К вопросу о «саянах». Из истории литовско-русского костюма // Известия Отделения русского языка и словестности. Пг.: РАН, 1917. Т. 22. Кн. 1. С. 118.</ref>. Жанчыны насілі неадрэзаную па таліі сукенку без рукавоў. Яе шылі з чорнай, вытканай у дамашніх умовах тканіны, упрыгожвалі [[галун]]ом і [[пазумент]]ам. Перад закрывалі [[пярэднік]]ам. Штодзённы касцюм насілі з пярэднікам з белай тканіны. Да святочнага касцюма іх рабілі асабліва прыгожымі — расшывалі швы, баваўнянымі і ваўнянымі ніткамі вышывалі рознакаляровы [[арнамент]]. Прымянялі і іншыя прыёмы ўпрыгожванняў. «''[[Запон]]''» закрываў спадніцу і ліф амаль да самай шыі і падвязваўся не на таліі, а вышэй, пад грудзямі<ref name="ReferenceI"/>. [[File:Hanna Vańkovič (Sołtan). Ганна Ваньковіч (Солтан) (J. Rustem, 1805).jpg|thumb|Шляхцянка Ганна Ваньковіч (з [[род Солтанаў|роду Солтанаў]]). Мастак [[Ян Рустэм]], каля 1805 г.]] У склад поўнага камплекту жаночага адзення ўваходзіў [[фартух]]. Яго насілі на Беларусі разам са святочным уборам і з паўсядзённым касцюмам як са спадніцай, так і з адзеннем наўзор саяна. Фартухі шылі з адбеленай ільняной тканіны за 2-3 ночы. Злучаныя разам простым швом ці дэкаратыўным ажурам, палатнішчы тканіны збіралі ў зборку па адным краі на нешырокі пояс. Завязваўся ён па таліі і прыкрываў адзенне спераду, пакідаючы палоску спадніцы ўнізе. Святочныя фартухі ўпрыгожваліся вельмі багата і з вялікай фантазіяй, а штодзённыя былі больш сціплыя. У канцы XIX ст. іх шылі з набіўных і клетчатых тканін. У XX ст. з'явіліся пярэднікі з каляровай гладкафарбаванай тканіны (чорнай, чырвонай), аформленыя ўнізе нашыўкамі каляровых стужак. У гэты час вышыўка ці ткацкі арнамент замяняюцца нашыўкамі з каляровых стужак, аплікацыямі з каляровых тканін, устаўкамі карунак. Мелі характэрную назву «''заказнікі''», так як звычайна іх заказвалі майстрыцам<ref>''Бялявіна, В. М.'' Жаночы касцюм на Беларусі… С. 197—201.</ref>. Важнай складовай часткай традыцыйнага сялянскага жаночага касцюма быў пояс, на якім таксама маглі падвешвацца ключы, невялікія нажы і амулеты. У XX ст. паясы выраблялі са скуры, тканін і нітак. Ткалі і плялі паясы асаблівым спосабам — «''на ніту''», «''на бердачцы''». Тканыя паясы былі даволі доўгімі — да 2-2,5 м, скончваліся «''махрамі''», «''кутасамі''». Пояс завязвалі па таліі, часцей у два абхваты, на просты вузел. Канцы пакідалі ў цэнтры ці змяшчалі ў адзін бок. Шырыня пояса вызначалася ў суадносінах з іншымі часткамі касцюма і хісталася ад вузкіх — «''у два-тры пальцы''» шырыні — да 25-26 см<ref>''Бялявіна, В. М.'' Жаночы касцюм на Беларусі… С. 346—348.</ref>. === Верхняе адзенне === Жаночае верхняе адзенне часцей і багацей, чым мужчынскае, ўпрыгожвалася [[вышыўка]]й і [[аплікацыя]]й, але па выглядзе і кроі не вельмі моцна адрознівалася ад мужчынскага. <gallery perrow=6> File:Hanna Astroskaja (Kostka). Ганна Астроская (Костка) (XVII).jpg|Графіня [[Ганна Алаіза Хадкевіч]] (1600—1654) з шубай і зімовай шапкай. Партрэт XVII ст. File:Rusiecki-Litwinka z wierzbami.jpg|Сялянка ў зімовай вопратцы са світкай. Мастак [[Канут Русецкі]], 1847 г. File:Belarusian peasant women in traditional winter clothing - Mogilev region - ca 1910 AD.jpg|Сялянкі з Магілёўскай губерні ў зімовым адзенні, фота каля 1910 г. File:Maria Drucka-Lubecka 1833-1897 z rodu Szemetow - foto ca 1875 AD.jpg|Княгіня Марыя Феліцыя Друцкая-Любецкая (1833—1897) з [[Род Шэметаў|роду Шэметаў]] — у зімовым адзенні. Фота каля 1875 г. File:Woman in witer clothing from Grodno city - Russian empire - near 1900 AD.jpg|Заможная гараджанка з [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]] ў зімовым адзенні з [[каркуль, мех|каракуля]]. Фота каля 1900 г. </gallery> === Галаўныя ўборы === {{Main|Беларускія нацыянальныя галаўныя ўборы}} [[File:Kaptur Benedykt Tyszkiewicz.jpg|thumb|Дзяўчына ў [[каптур]]ы, вёска Вялава (каля [[горад Валожын|Валожына]]). Фатограф граф [[Бенедыкт Генрык Тышкевіч|Бенедыкт Тышкевіч]], ліпень [[1897]] г.]] Жаночыя галаўныя ўборы мелі важнае сацыяльнае і абрадавае значэнне. Па іх выглядзе можна было вызначыць яе сямейнае становішча, узрост і матэрыяльнае становішча. Галаўныя ўборы выкарыстоўваліся ў абрадах і рытуалах. Напрыклад, на вяселлях дзяўчыне ўрачыста змянялі дзявочы ўбор на жаночы<ref>''Бялявіна, В. М.'' Жаночы касцюм на Беларусі… С. 257.</ref>. Карэнныя адрозненні існавалі паміж жаночымі і дзявоцкімі галаўнымі ўборамі. Паколькі жанчынам паводле няпісанных норм забаранялася знаходзіцца на людзях з непакрытай галавой, жаночыя галаўныя ўборы па сваёй будове былі больш складаныя і разнастайныя, каб схаваць валасы. Дзяўчаты ж не хавалі валасоў на галаве і насілі вянкі, вузкія рознакаляровыя стужкі («''скідачка''», «''шлячок''»). Сярод тыповых жаночых убораў былі [[каптур]]ы, [[намітка|наміткі]] і [[хустка|хусткі]]. Таксама вядомыя рагацістыя — [[галовачка]] ці каптуровыя — [[каптур]], [[чапец]], [[падвічка]] — галаўныя ўборы<ref name="ЭБ"/><ref>''Бялявіна, В. М.'' Жаночы касцюм на Беларусі… С. 281—283.</ref>. Існавала вялікая колькасць спосабаў завязвання намітак. Вясельная намітка часта захоўвалася жанчынай ўсё жыццё і апраналася на яе пры пахаванні. Заможныя жанчыны выраблялі свае наміткі з дарагога тонкага палатна і ўпрыгожвалі іх [[карункі|карункамі]], вышыўкай залатымі і сярэбранымі ніткамі, а жанчыны больш беднага матэрыяльнага становішча выкарыстоўвалі таннейшыя тканіны і прасцейшыя ўпрыгожванні, пры гэтым разнастайнасць арнаменту, як правіла, захоўвалася<ref>''Бялявіна, В. М.'' Жаночы касцюм на Беларусі… С. 272—279.</ref>. <gallery perrow="5"> File:Suzanna Kurč (Tyškievič). Сузанна Курч (Тышкевіч).jpg|Віцебская ваяводзіна Сузана Курч (з роду Тышкевічаў). Партрэт XVII ст. File:Hanna Sianiaŭskaja (Chadkievič). Ганна Сяняўская (Хадкевіч).jpg|Графіня Ганна Сяняўская (з роду Хадкевічаў) з футравым каўпаком. Партрэт канца XVII ст. File:Alžbieta Puzyna. Альжбета Пузына (1760).jpg|[[Партрэт Эльжбеты Агінскай Пузыны|Партрэт княгіні Эльжбеты Пузыны (каля 1700—1767) з роду Агінскіх]] File:Łucja Franciszka Tyszkiewicz - Füger.png|Графіня Люцыя Тышкевіч (1770—1811) з роду Любамірскіх. Партрэт 1788 г. File:Karolina Chreptowicz by Orlov.jpg|Графіня Караліна Храптовіч (1780—1846). Партрэт 1839 г. File:Витебская мещанка 1844.jpg|Віцебская мяшчанка. Малюнак 1844 г. File:Maryja Tyškievič. Марыя Тышкевіч (1857).jpg|Графіня Марыя Тышкевіч (1830—1902) з роду Радзівілаў. Партрэт 1857 г. File:Skirmunt Peasant women from Davyd-Haradok.jpg|Сялянкі з наміткай ([[Давыд-Гарадоцка-Тураўскі строй]]). Малюнак [[Гелена Скірмунт|Гелены Скірмунт]], 1855 г. File:Haradnaja, Pałažka Jaromič, Jaryna Jaromič. Гарадная, Палажка Яроміч, Ярына Яроміч (I. Sierbaŭ, 1912).jpg|Сялянкі з наміткамі (столінскі строй) у [[Гарадная (Столінскі раён)|вёсцы Гарадная]]. Фатограф [[Ісак Абрамавіч Сербаў|Ісак Сербаў]], 1912 г. File:Woman from Grodno city - Russian empire - 1908 AD.jpg|Заможная гараджанка з [[горад Гродна|Гродна]]. Фота 1908 г. </gallery> === Абутак === Жанчыны ў сялянскіх сем'ях часцей за ўсё насілі лапці, якія вырабляліся ў сваёй гаспадарцы. У халоднае надвор'е насілі пасталы. Жанчыны-сялянкі насілі боты і жаночыя чаравікі толькі па святах, а ў паўсядзённым ужытку былі тыповымі толькі для заможных сялянскіх сямей. Такі абутак часцей выраблялі адмысловыя рамеснікі на замову<ref name="Трад"/>. === Аксесуары === Для свайго ўпрыгожвання жанчыны-сялянкі выкарыстоўвалі пакупныя [[завушніцы]], [[каралі]] ([[шкло|шкляныя]], [[бурштын]]авыя, [[карал]]авыя). Толькі прадстаўніцы заможных сямей прывілеяванага саслоўя маглі набываць і атрымліваць у спадчыну ўпрыгожванні з золата, срэбра, [[жэмчуг|жамчугу]], [[рубін]]аў і іншых каштоўных матэрыялаў. Іншыя ўпрыгожванні — [[брошкі]], [[бранзалеты]], [[пярсцёнкі]] — таксама насіліся пераважна заможнымі катэгорыямі насельніцтва. <gallery perrow="5"> File:State museum of folk architecture and life Interior.JPG|Традыцыйны сялянскі жаночы касцюм, упрыгожаны каралямі ([[Слуцкі раён]]). Фота 2011 г. File:Alaksandra Tyškievič (Čartaryjskaja). Аляксандра Тышкевіч (Чартарыйская).jpg|Графіня Аляксандра Тышкевіч (з [[род Чартарыйскіх|роду Чартарыйскіх]]) з аксесуарамі і плаццем па іспанскай модзе. Партрэт XVII ст. File:Hanna Prušynskaja (Kamaroŭskaja). Ганна Прушынская (Камароўская).jpg|Графіня Ганна Прушынская (з [[род Камароўскіх|роду Камароўскіх]]) з прычоскай на шыньёне. Партрэт канца XVIII ст. File:Ludvika Chadkievič (Žavuskaja). Людвіка Хадкевіч (Жавуская) (XVIII).jpg|Графіня Людвіка Хадкевіч (з [[род Жавускіх|роду Жавускіх]]). Партрэт XVIII ст. File:Kaciaryna Ludvika Sapieha. Кацярына Людвіка Сапега (G. Knoefvel, 1762).jpg|Княгіня [[Кацярына Людвіка Сапега]]. Партрэт 1762 г. File:Marijona Chmara.jpg|Жонка [[Адам Хмара|Адама Хмары]] — Марыяна Хмара (з роду Аранскіх) у сукенцы з устаўкай спераду («баветам») і жамчугамі. Партрэт 1763 г. File:Noblewoman from Grodno province - Russian empire - 1864 AD.jpg|Дваранка-каталічка з [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]] з бранзалетам на руцэ ў выглядзе кайдан з гірай — знак таго, што муж (ці сваяк) прымаў удзел у [[Студзеньскае паўстанне|Студзеньскім паўстанні]], быў вязнены і сасланы ў Сібір на катаргу. Фота 1864 г. File:Woman from Grodno city - Russian empire - 1900 AD.jpg|Заможная гараджанка з [[горад Гродна|Гродна]]. Фота каля 1900 г. File:Larysa Aleksandroŭskaja, Biełaruś.jpg|[[Ларыса Пампееўна Александроўская|Ларыса Александроўская]] з узнагародамі. Фота каля 1937 г. </gallery> == Апісанне дзіцячага адзення == [[File:Білоруси з Бобруйського району.jpg|thumb|Жанчыны з дзецьмі з вёскі Дражын [[Бабруйскі павет|Бабруйскага павета]]. Фатограф [[Ісак Абрамавіч Сербаў|Ісак Сербаў]], каля 1912 г.]] [[File:Juzef Sapieha. Юзэф Сапега (A. Mirys, 1740).jpg|thumb|Князь [[Юзаф Сапега]] (1737—1792) у маленстве. Партрэт 1740-х гг.]] [[Лета]]м сялянскія [[дзеці]] насілі доўгую палатняную кашулю, большыя дзеці — з нагавіцамі, меньшыя — без іх. Абутак часта адсутнічаў<ref name="ТСВ">''Ракава, Л. В.'' Традыцыі сямейнага выхавання ў беларускай вёсцы / Л. В. Ракава . — Мінск: Ураджай, 2000. — 111 с.: іл.</ref>. У адзенні сялянскіх дзяцей да пачатку [[ХХ ст.]] таксама існавалі некаторыя адрозненні. Перш за ўсё, яны былі абумоўлены полаўзроставымі асаблівасцямі дзяцей, а таксама мясцовымі традыцыямі і сацыяльным статусам бацькоў. У першыя гады жыцця ў немаўляці адрозненняў гэтых не існавала<ref name="ТСВ"/>. [[Кашуля]] была першым адзеннем, што апраналі яшчэ ў перыяд ранняга дзяцінства [[хлопчык]]у і [[дзяўчынка|дзяўчынцы]] сялянскага саслоўя, якія ўжо добра трымаліся на ножках. Доўгая кашуля з тоўстага хатняга палатна служыла адзіным адзеннем хлопчыкаў і дзяўчынак да 5 гадоў, а часта і да 6-8 гадоў і нават болей. Яе падпярэзвалі даматканым [[пояс]]ам<ref name="ТСВ"/>. У цёплую пару года дзеці хадзілі ў такой кашулі босыя. І адрозніць хлопчыка ад дзяўчынкі можна было толькі па даўжыні валасоў (у хлопчыка — кароткія, пастрыжаныя паўкругам, у дзяўчынак — доўгія, заплеценыя ў коскі), а таксама па шнурку караляў, якія ўпрыгожвалі толькі шыю дзяўчынак. Летам сялянскія дзяўчынкі рабілі сабе каралі з чырвоных ягад [[рабіна|рабіны]], з [[гарлачык]]аў, якія ў час квецені ірвалі на рэчцы або сажалцы. Доўгую сцябліну гарлачыка раздвойвалі на дзве, надломваючы потым невялічкімі кавалачкамі. Атрымлівалася ўпрыгожанне наўзор ланцужка з [[медальён]]ам, якім служыла расцвіўшая [[кветка]] з белых [[лілея]]ў і жоўтых [[гарлачык]]аў. У 6-8 гадоў хлопчыкам апраналі [[Нагавіцы|штаны (порткі)]]. Рабіліся яны з даматканай тканіны і фарбаваліся ў хатніх умовах расліннымі фарбамі. Абновы дзецям шылі толькі да свята [[Вялікдзень|Вялікадня]], і гэта ўздымала настрой дзяцей — яны адно перад адным паказвалі новае адзенне<ref name="ТСВ"/>. У халады адзеннем сялянскіх дзяцей былі [[кажушкі]] або [[світкі]] з чужога пляча (старэйшых дзяцей або бацькоў), доўгія [[спадніца|спадніцы]] і порткі з даматканага палатна, суконная [[хустка]] і [[лапці]] з [[анучка]]мі, перавязаныя [[абор]]амі. Сабе на ногі дзеці апраналі зімой валёнкі або «''катанкі''»<ref name="ТСВ"/>. Абавязковай прыналежнасцю ўбору дзяўчыны былі ўпрыгожванні — [[каралі]], [[завушніцы]], стракатыя прыгожыя хусткі, абвязаныя вакол шыі са спушчаным канцом<ref name="ТСВ"/>. Хлопцы паважна хадзілі ў высокіх «''чабоцях''», у [[камзол]]ах чорнага ці сіняга колеру са стракатымі [[шкло|шклянымі]] ці [[метал]]ічнымі [[гузік]]амі. Паверх камзола — пояс, які некалькі разоў абвіваў талію, зверху — [[світка]] і белая валяная [[шапка]] на галаве. У канцы [[ХІХ ст.]] у вясковую моду з горада прыйшлі [[фуражка|фуражкі]] з казырком, якія сталі прыналежнасцю ўбору хлопцаў<ref name="ТСВ"/>. Касцюмы сялянскіх, мяшчанскіх і шляхецкіх дзяцей адпавядалі касцюмам іх бацькоў, што вынікала з прадстаўленняў, што дзеці — гэта такія ж дарослыя, толькі маленькія. Толькі ў пачатку ХІХ ст. дзеці дваран пачалі насіць своеадметныя ад бацькоў віды аддзеня, што было звязана з распаўсюджаннем у іх асяроддзі ідэй французскага філосафа [[Жан-Жак Русо|Жан-Жака Русо]], што дзеці маюць права на перыяд працяглага дзяцінства і на стаўленне як да дзяцей, а не дарослых. У ХХ ст. дзіцячы касцюм усіх праслоек грамадства ўжо выразна адрозніваўся ад касцюма дарослых, асабліва ў колерах. <gallery perrow="5"> File:Belorussian girl from Vialava near Volozhyn - foto by Benedykt Tyszkiewicz - 1898 AD.jpg|Дзяўчынка-сялянка з вёскі Вялава [[Ашмянскі павет, Расійская імперыя|Ашмянскага павета]]. Фатограф граф [[Бенедыкт Генрык Тышкевіч|Бенедыкт Тышкевіч]], 1898 г. File:Belarusian peasant girls in traditional clothing - Luchniki village - Minsk region - ca 1910 AD.jpg|Дзяўчынкі-сялянкі з [[Вёска Лучнікі|вёскі Лучнікі]] ([[Слуцкі павет]]) у шалях, завязаных «карунай». Фатограф [[Самір Львовіч Юхнін|Самір Юхнін]], 1908 г. File:Isaak Serbov 014.jpg|Дзяўчынкі-сялянкі з вёскі Васілевічы [[Рэчыцкі павет, Расійская імперыя|Рэчыцкага павета]]. Фатограф [[Ісак Абрамавіч Сербаў|Ісак Сербаў]], каля 1912 г. File:Isaak Serbov 012.jpg|Хлопчыкі-сяляне з вёскі Васілевічы Рэчыцкага павета. Фатограф Ісак Сербаў, каля 1912 г. File:Belarus - Kobryn.jpg|Дзяўчынкі-сялянкі [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] ў [[кобрынскі строй|кобрынскім строі]]. Фота 1930-ых гг. </gallery> == Арнамент у беларускім традыцыйным сялянскім касцюме == [[File:Icon - Birth of The Virgin - fragment - by Peter Euseevich - 1649 AD.jpg|thumb|left|Беларускі арнамент на тканых прадметах. Фрагмент беларускай іконы «Нараджэнне Багародзіцы», 1649 г. Мастак [[Пётр Яўсеевіч]]. ''([[Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь|Нацыянальны мастацкі музей Беларусі]])'']] [[Арнамент]]ыка беларускага традыцыйнага сялянскага касцюма надзвычай разнастайная і выразная. Яна складаецца пераважна з геаметрычных і геаметрычна-раслінных узораў. Асноўнымі элементамі беларускага арнамента з'яўляюцца [[ромб]] у разнастайных яго варыянтах: у выглядзе [[квадрат]]а, пастаўленага на вяршыню, з чатырма кропкамі, з адросткамі, а таксама [[крыж]]ы, разеткі-зоркі, прамыя і зігзагападобныя лініі. Прастара, якая перадаецца ў арнаменце, — не ілюзорнае адлюстраванне рэчаіснасці, а служыць упрыгажэнню аб'ектаў прадметна-прасторавага асяроддзя чалавека і без прадмета не існуе і не мае сэнсу. Нават самыя выяўленчыя матывы, напрыклад, [[ружы]], размешчаныя ўздоўж рукава сарочкі, існуюць не ў сваім прыродным асяроддзі, полі ці ў [[букет|букеце]], а менавіта на тканіне выраба. [[File:Traditional summer woman clothing of Belarusian peasants - Malaryta District - XIXth cent - Museum of Belarusian Folk Art.jpg|thumb|Традыцыйны [[маларыцкі строй|маларыцкі святочны сялянскі жаночы строй]] ([[вёска Збураж]]), канец XIX ст. ''([[Музей старажытнабеларускай культуры]])'']] [[File:Traditional summer woman clothing of Belarusian peasants - Malaryta District - XIXth cent - Museum of Belarusian Folk Art - back.jpg|thumb|Традыцыйны [[маларыцкі строй|маларыцкі святочны сялянскі жаночы строй]] ([[вёска Збураж]]), канец XIX ст. ''([[Музей старажытнабеларускай культуры]])'']] Разнастайнасць беларускага тканага і вышытага арнамента прадстаўлена варыянтамі злучэння асобных геаметрычных матываў у розныя па структуры і рытме кампазіцыі. Часцей за ўсё сустракаецца бардзюр — узорная паласа ці стужка, якая абмяжоўвае край, які дзеліць паверхню на часткі, паласу, у якой адзін ці два матывы паўтараюцца ў пэўным рытме. Злучэнне палос рознай шырыні дае бясконцыя варыянты арнаментальных кампазіцый. Вышытыя бардзюры акцэнтуюць у беларускіх жаночых сарочках месца злучэння верху рукава і плечавой устаўкі. У жаночых і мужчынскіх сарочках вузкія бардзюры ўпрыгожваюць абшыўкі рукавоў і каўняры-стойкі. Простымі палоскамі ці арнаментальным бардзюрам заўсёды завершаны ніз фартуха. [[Бардзюр]] у вертыкальным становішчы, напрыклад на [[манішка]]х святочных мужчынскіх сарочак, з'яўляецца цэнтрам дэкаратыўнай кампазіцыі касцюма, прыцягвае да сябе ўвагу ў першую чаргу. Вертыкальнымі бардзюрамі вышываліся рукавы жаночых сарочак, пры гэтым у кампазіцыі выдзяляўся цэнтральны, больш шырокі бардзюр. Шырыня бардзюраў, якія выкарыстоўваліся ў фартухах, заўсёды памяншалася знізу ўверх. Другім найбольш распаўсюджаным у беларускім арнаменце прынцыпам размяшчэння асобных геаметрычных матываў на перасячэнні прамых ці дыяганальных восяў з'яўляюцца прамая і касая сеткі. Сетчатыя арнаменты запаўняюць верх рукавоў у жаночых сарочках [[Магілёўскі строй|магілёўскага]], [[Калінкавіцкі строй|калінкавіцкага]], [[Брагінскі строй|брагінскага]], [[Неглюбскі строй|неглюбскага]] комплексаў традыцыйнага касцюма, усю шырыню манішак на мужчынскіх сарочках. Сетчатыя арнаменты часта злучаюцца з бардзюрамі ў адзіную арнаментальную кампазіцыю. Трэцім прынцыпам кампазіцыі вышытага арнаменту з'яўляецца [[разетка]]. Часцей за ўсё разеткі — гэта крыжы, васьміпялёсткавыя зорачкі, асобныя кветкі — ружы, [[ліст]]ы ці маленькія букеты. Нездарма такая вышыўка атрымала назву «''цвяцістае нашыванне''». Разеткі размяшчаюцца асобнымі элементамі, што дазваляе запоўніць дэкорам значную частку паверхні тканіны. У канцы [[XIX ст.]] ў беларускай вышыўцы распаўсюджваюцца новыя ўзоры і тэхнікі іх выканання. На змену геаметрычнаму арнаменту прыйшлі кветкава-раслінныя матывы, вышытыя ў тэхніцы «''крыж''». Традыцыйным лічылася кветкавае спалучэнне чырвоных і чорных нітак. У 1920—1950-я гг. на [[Беларусь|Беларусі]] шырока распаўсюдзілася паліхромная вышыўка свабоднай гладдзю. Гэты працэс адбываўся адначасова з адмовай сялян ад традыцыйных форм касцюма з даматканых тканін. Працэс разбурэння традыцый народнага касцюма, ткацтва і вышыўкі на тэрыторыі Беларусі адбываўся марудна і нераўнамерна. Пазней за іншых ён закрануў [[Палессе]]. Менавіта ў гэтым раёне захаваліся ўзоры традыцыйнага касцюма і архаічныя тэхналогіі яго стварэння і афармлення. Кампазіцыя арнаменту ствараецца на аснове сродкаў упарадкавання асноўных элементаў графікі на паверхні вырабу, пры гэтым улічваецца характар як элементаў, так і паверхні. Да традыцыйна вылучаемых асноўных атрыбутаў кампазіцыі адносяцца [[цэльнасць]], [[сіметрыя]], [[асіметрыя]], [[рытм]], [[пластыка]]. Гэтыя атрыбуты адносяцца як да самой рэчы з арнаментам, так і да самога арнаменту, нават яго матыву, яны ж прымяняюцца ў тэхнічным канструяванні: * [[Цэльнасць]] — адна з асноўных якасцей любой арнаментальнай кампазіцыі, звычайна яна разумеецца як неразрыўнасць, безупыннасць, адзінства. * [[Сіметрыя]] ўяўляе сабой строгае матэматычнае паняццце. Сіметрыя ў шырокім сэнсе слова — суразмернасць, яна арганізуе кампазіцыю, усталёўвае супарадкаванне ў сістэме і з'яўляецца важным фактарам у дасягненні цэльнасці твора, у прыватнасці арнаменту. * [[Асіметрыя]] — адхіленне ад сіметрыі або яе адсутнасць. * [[Рытм]] — універсальны структурны прынцып, які характарызуе паўторнасць, мернасць чаргавання элементаў, парадак спалучэння ліній, плоскасцей, аб'ёмаў. Найпрасцейшае праяўленне рытму — паўтарэнне ў кампазіцыі аднолькавых формаў пры роўных інтэрвалах. * [[Пластыка]]й у арнаментальных кампазіцыях прынята называць плаўныя пераходы адных элементаў узору з іншыя. Па відзе выяўленчага элемента або матыву, які выкарыстоўваецца ў арнаменце, яго падзяляюць на: * Геаметрычны (кропкі, лініі — ломаныя, прамыя і зігзагападобныя, кругі, ромбы, шматграннікі, зоркі, крыжы, сеткі); * Раслінны, які стылізуе [[лісце]], [[кветкі]], [[плады]], [[дрэвы]]; * Анімалістычны, які стылізуе фігуры ці часткі фігур рэальных ці фантастычных жывёл ([[леў]], [[алень]], [[конь]], [[птушка]], [[пеўнік]], [[рыба]], [[пчала]], [[матылёк]]); * Прыродны, які стылізуе з'явы прыроды ([[маланкі]], [[полымя]], [[сонца]], [[Месяц, спадарожнік Зямлі|месяц]], [[зоркі]]); * Сімвалічны (напрыклад, трохвугольнік сімвалізуе [[гара|горы]]; круг, спіраль — [[сонца]] ці [[Месяц, спадарожнік Зямлі|месяц]]); * Культавы, які стылізуе [[Хрысціянства|хрысціянскія]], [[Язычніцтва|язычніцкія]] або [[Варажба|варажбітныя]] знакі, сімвалы веры ([[крыж]]ы, [[абярэг]]і, [[Святое Дрэва]], [[Дзяды]], [[грамнічная свечка]], [[Радаўніца]], [[дамавік]]); * Геральдычны ([[герб]]ы і іх элементы, найбольш каштоўнымі якасцямі якіх з'яўляюцца прастата і лаканізм). <gallery perrow="5"> File:Свастычны арнамент.jpg|Свастычны арнамент беларускіх тканін File:Rubacha.jpg|Беларуская традыцыйная сялянская жаночая кашуля, упрыгожаная [[арнамент]]ам, з-пад [[Горад Смаленск|Смаленска]] File:Касцюм сялянкі этнаграфічны музей у Слуцку.JPG|Традыцыйны сялянскі жаночы касцюм ([[слуцкі строй]]), упрыгожаны арнаментам. Фота 2013 г. File:Woman in traditional clothing from Pinsk district - Western Belarus - before 1938.jpg|Жанчына ў хаце з вышыванымі і тканымі [[ручнік]]амі ([[Палессе]], [[Заходняя Беларусь]]). Фота каля 1936 г. File:OPEN AIR VILLAGE AT DUDUTKI - BELARUS.jpg|Арнамент на традыцыйных сялянскіх касцюмах і вырабах народных рамёстваў — у [[Дудуткі|прыватным музейным комплексе «Дудуткі»]]. Фота 2008 г. </gallery> == Тканіны, матэрыялы і афармленне == [[File:Зялёныя Сьвяткі, Магілёў 29.06.2913.jpg|thumb|250px|Традыцыйны сялянскі жаночы касцюм ([[Краснапольскі строй|краснапольска-чачэрскі строй]]), багата арнаментаваны вышыўкай. Фота 2013 г.]] У беларускім нацыянальным касцюме выкарыстоўваліся толькі натуральныя тканіны, якія [[Беларускае народнае ткацтва|вырабляліся ў хатніх умовах]], у асноўным гэта былі лён і воўна, таксама ўжывалася тканіна з валокнаў каноплі<ref name="Трад">[http://ytec.ru/Gorodok/Gorodok_etnograph_2.html Традыцыйнае адзенне] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111118012610/http://www.ytec.ru/Gorodok/Gorodok_etnograph_2.html |date=18 лістапада 2011 }}</ref>. Для афарбоўкі пражы выкарыстоўваліся натуральныя фарбавальнікі: настоі траў, кары, лісця дрэў, балотнай руды<ref name="ЭБ"/>. Чырвоныя ніткі для вышыўкі купляліся, але пасля ўжо ў хатніх умовах дафарбоўваліся ў карычневы і бардовы колеры. Часцей за ўсё адзенне было белага колеру, у якасці ўпрыгожвання яно афармлялася вышытым чырвоным арнаментальным узорам<ref name="ЭБ"/>, які аб'ядноўваў ўвесь камплект ў адзіную кампазіцыю. У арнаменце выкарыстоўваліся геаметрычныя ўзоры, пазней сталі прымяняцца таксама раслінныя ўзоры і іх спалучэнне з геаметрычнымі. У абавязковым парадку афармляліся арнаментам рукавы, каўнер, фартух і галаўныя ўборы. Таксама для афармлення магло выкарыстоўвацца ткацтва ніткамі розных колераў<ref name="ЭБ"/>. [[File:History Museum of Polack - exposition - Looms in Belarus - 2011AD.JPG|thumb|left|200px|Традыцыйныя беларускія кросны (''[[Полацкі краязнаўчы музей]]''), фота 2011 г.]] Пры вырабе касцюма выкарыстоўваліся вышыўка, бранае, выбарнае, перавыбарнае, закладное, рамізнае, пераборнае і ўзорнае ткацтва, карункі і аплікацыя, існаваў таксама спецыфічны промысел упрыгожання тканін — [[набіванка]]<ref name="ЭБ"/>. Для вырабу пояснага адзення шырока ўжываліся паліхромныя суконныя тканіны. На фартухі прышывалі пакупныя або самаробнае карункі<ref name="Трад"/>. Са з'яўленнем анілінавых фарбавальнікаў і крамных нітак спектр колераў дапоўніўся аранжавым, фіялетавым, блакітным, малінавым, ярка-зялёным, аднак сфера іх выкарыстання была абмежаванай<ref name="ЭБ"/>. Для вырабу верхняй вопраткі ўжываліся сукно і аўчына. == Асаблівасці крою == [[File:Зялёныя Сьвяткі Магілёў 29.06.2913.jpg|thumb|250px|Жанчыны ў традыцыйным сялянскім касцюме розных [[строй|строяў]] на народным свяце ([[горад Магілёў|г. Магілёў]]). Фота 2013 г.]] У беларускім касцюме выкарыстоўваліся тры тыпы кашуль: з прамымі плечавымі ўстаўкамі, тунікападобная, з какеткай. Кашулі ўсіх тыпаў мелі прамы разрэз (пазуху) па цэнтры, даўжыня якога дасягала 35-40 см<ref name="Трад"/>. У даўніну часцей за ўсё кашулі шылі без швоў на плячах, проста перагібаючы тканіну, але ў пачатку XIX ст. такі крой лічыўся састарэлым і выкарыстоўваўся толькі ў абрадавай вопратцы. Крой стаў полікавым, пры якім пярэдняе і задняе палотнішчы злучаліся з дапамогай прастакутных уставак з таго ж самага матэрыялу — полікаў<ref name="Трад"/>. Каўнер прысутнічаў толькі ў святочнай вопратцы сялян, яго вышыня была каля 2-3 см. Сярод дробнай шляхты быў распаўсюджаны адкладны каўнер. Стаялы каўнер зашпіляўся на пару гузікаў узбоч або спераду, адкладны — на запанкі (шпонку) або сцягваўся стужкай або палоскай каляровай тканіны<ref name="Трад"/>. Пры раскроі спадніцы з палатна рабілі два палатны, а пры шыцці спадніцы з сукна выкарыстоўвалі ад трох да шасці падоўжных полак, якія сшываць разам і збіраліся ў зморшчыны каля пояса<ref name="Трад"/>. == Вышыўка і нацыянальны касцюм у сялянскіх традыцыях == [[File:Kalinkovichskiy stroy Stamp 2011.jpg|thumb|left|Сяляне ў [[Калінкавіцкі строй|калінкавіцкіх строях]] ''(Беларуская паштовая марка)'']] [[File:Traditional summer woman clothing of Belarusian peasants - Kalinkavichy District - end XIXth cent - Museum of Belarusian Folk Art.jpg|thumb|Традыцыйнае сялянскае жаночае адзенне ([[калінкавіцкі строй]]), [[арнамент]]аванае [[вышыўка]]й, пачатак XX ст. ''([[Музей старажытнабеларускай культуры]])'']] У сялянскім асяроддзі ўменне жанчын вышываць перадавалася з пакалення ў пакаленне. На Палессі ў багатых сем'ях з часамі збіраліся значныя запасы адзення. Гэтае багацце складалі працы мацярок, дачок і ўнукаў, здаралася, што тры пакаленні вышывалі разам. Вышываць жанчын вучылі з дзяцінства. Больш за ўсё [[Вышыўка|вышываннем]] займаліся незамужнія дзяўчаты, якія пачыналі гатаваць сабе пасаг задоўга да вяселля — ужо з 13-14 гадоў. Для вышывання яны выкарыстоўвалі кожную вольную хвіліну: нават калі пасвілі жывёл, у перапынках падчас працы на панскім двары. Уменне ткаць і вышываць ацэньвалася як каштоўны навык, неабходны кожнай жанчыне<ref>Вяселле: Беларуская народная творчасць. Мн., 1980. Кн. 1 № 526</ref>. Калі дзяўчына валодала галоўнымі жаночымі рамёствамі — [[прадзенне]]м, [[ткацтва]]м і [[вышыўка]]й і ў час вяселля магла прадэманстраваць свой багаты [[пасаг]] і дары, то лічылася, што яна майстрыха і працаўніца<ref>Вяселле: Беларуская народная творчасць. Мн., 1980. Кн. 1 № 321</ref>. Высока ацэньвалася ўменне ствараць менавіта прыгожыя прадметы, упрыгожаныя ўзорамі, арнаменціраваныя<ref>Вяселле. Мн., 1988. Кн. 4. № 1116</ref>. У пасаг нявесты па традыцыі ўваходзілі шмат тканых і вышытых прадметаў. У яго падрыхтоўцы прымалі ўдзел усе жанчыны сям'і — матуля, бабуля, незамужнія сёстры. Перад вяселлем, пасля заручын, маладая для падрыхтоўкі частак пасагу, якіх не хапае, заклікала на дапамогу «''дружку''» ці наймала «''талаку''» — збірала сябровак і родзічаў, якія дапамагалі ёй ткаць, прасці і вышываць<ref>Вяселле. Кн. 1 № 178</ref>. [[Файл:Isaak Serbov 008.jpg|thumb|Дзяўчаты ў новых касцюмах з [[вышыўка]]й, [[Вёска Прудок, Мазырскі раён|вёска Прудок]] ([[Мазырскі павет, Расійская імперыя|Мазырскі павет]]). Фота [[Ісак Абрамавіч Сербаў|Ісака Сербава]], 1912 г.]] Пасаг у беларускіх сялян да пачатку [[ХХ ст.]] захоўваўся ў «''кубелі''» — вялікай драўлянай бочцы з накрыўкай. У 1920—1950-я гг. ў беларускай вёсцы на змену «''кублам''» прыйшлі «''[[куфар|куфры]]''», «''скрыні''». У пасаг уваходзілі палотны, сукно, ручнікі і адзенне — сарочкі, фартухі, наміткі. Важнай часткай вясельнага абраду быў перавоз пасагу ў дом жаніха і агляд усімі сваякамі рукадзелля нявесты. [[Кубел]] ці [[скрыня]] павінны былі быць запоўнены даверху пасагам<ref>Вяселле. Мн., 1988. Кн. 6. № 810.</ref>. У доме жаніха змесціва скрыні нявесты развешвалі напаказ. Па колькасці і якасці выстаўленых прадметаў меркавалі аб памерах пасагу, дастатку сям'і нявесты, аб яе мастацкіх здольнасцях, уменні ткаць і вышываць. [[File:Traditional ornament on a woman summer clothing of Belarusian peasants in Slutsk district - XIXth cent - Museum of Slutsk Belts factory.jpg|320px|thumb|[[вышыўка|Вышыты]] арнамент на жаночай сялянскай кашулі [[слуцкі строй|слуцкага строя]], XIX ст.]] Жанчыны верылі, што вясельная сарочка, у якой яны вянчаліся, мела асаблівыя здольнасці. «''Шлюбныя''» сарочкі беражліва захоўвалі. Бывала, што такая сарочка служыла не аднаму пакаленню жанчын сям'і. Часта нявесты апраналі пад вянец сарочку матулі ці бабулі. У вянчальнай сарочцы — самай прыбранай і прыгожай, было прынята хаваць жанчыну. Беларусы вераць, што «''на тым свеце''» памерлыя продкі — «''дзяды''» пазнаюць іх менавіта па адзенні. Для дзяўчыны завіванне [[намітка|наміткі]] — галаўнога ўбору замужняй жанчыны — сімвалізавала яе растанне з дзявоцтвам і ўступленне ў новы перыяд жыцця. Завітая ў белую намітку, якую ўпрыгожвалі жывымі кветкамі, нявеста паўставала перад гасцямі ў сваім новым вобразе і якасці. Абрад завівання маладой, які выконвалі старэйшыя і абавязкова шчаслівыя ў шлюбе жанчыны, суправаджаўся пажаданнямі нявесце шчасця і добрай долі ў шлюбе, дзяцей<ref>Вяселле. Кн. 6. № 1062.</ref><ref>Вяселле. Кн. 6. № 1073</ref>. З гэтага моманту жанчына ўсё сваё жыццё насіла завіты галаўны ўбор. Без яго жанчына не выходзіла за парог сваёй хаты. [[File:Traditional summer clothing of Belarusian peasants in Slutsk district - XIXth cent - Museum of Slutsk Belts factory.jpg|thumb|250px|Традыцыйнае верхняе летняе адзенне беларускіх сялян [[Слуцкі строй|слуцкага строю]], XIX ст.]] Падарункі жаніху абавязкова ўключалі вясельную кашулю, а таксама святочныя кашулі, колькасць якіх магла даходзіць да адзінаццаці, [[шыйная хустка|шыйную хустку]], [[шырынка|шырынку]], [[Капшук, кісет|капшук]]. Вянчальную сарочку жаніху вышывала па звычаі сама маладая. Яна вырабляла і ўпрыгожвала яе з любоўю і марай аб шчасці ў будучым сямейным жыцці<ref>Вяселле. Кн. 1. № 320</ref>. «''Маладзецкая''» сарочка, прызначаная для жаніха, была прадметам, з якім здзяйсняліся таксама спецыяльныя магічныя дзеянні, якія забяспечвалі дзяўчыне шчасце ў сямейным жыцці. Напрыклад, напярэдадні вяселля пасля лазні маладая выціралася [[сарочка]]й, якая прызначалася для жаніха, што павінна было забяспечыць ёй яго любоў і шчасце ў сямейным жыцці. У некаторых мясцінах Беларусі сарочку, якую падарыла нявеста жаніху, ён апранаў у той момант вяселля, калі маладой распляталі косы і павязвалі жаночы галаўны ўбор — намітку. Прынята было таксама пераапранаць маладых падчас раздачы [[каравай|каравая]]. Сарочку, якая была да гэтага на жаніху, аддавалі яго мацеры. Мужчынскія вясельныя сарочкі бераглі як памяць усё жыццё, апраналі іх толькі ў святочныя дні. Пасля вяселля маладая жанчына ўжо не мела магчымасці вышываць. У доме свякрухі маладую нявестку чакала шмат фізічнай працы і абавязкаў. Затым вынікала нараджэнне дзіцяці, за ім — шмат іншага, таму на вышыванне ў яе ўжо не заставалася часу<ref>Вяселле. Кн. 6. № 992</ref>. == Сучаснае выкарыстанне == [[File:Janka Kupala - before 1917 AD.jpg|thumb|[[Янка Купала]] з беларускім сялянскім [[гальштук|гальштукам-вышыванкай]]. Фота каля 1917 г.]] Беларускі нацыянальны касцюм амаль не выкарыстоўваецца ў штодзённым ужытку: [[індустрыялізацыя]], [[інфарматызацыя]] і [[глабалізацыя]] як агульныя для свету тэндэнцыі прывялі да таго, што мяжа паміж адзеннем розных сацыяльных слаёў, як і розных нацый, у індустрыяльных і постындустрыяльных краінах пачала сцірацца. Беларусь не стала выключэннем з гэтага правіла. [[File:Берагіня 2014, танец Каваль.jpg|thumb|left|Калектыў выконвае танец «Каваль» у традыцыйным сялянскім адзенні. Фота 2014 г.]] Сялянскі беларускі нацыянальны касцюм шырока выкарыстоўваецца падчас правядзення ўрачыстых мерапрыемстваў: дзяўчыны ў народным адзенні сустракаюць з хлебам-соллю доўгачаканых гасцей<ref>[http://charter97.org/be/news/2009/7/16/20125/ Княгіню Раманаву ў Гомелі сустрэлі ўсім выканкамам і хлебам-соллю] ([[Хартыя'97]]).</ref><ref>[http://by.belapan.by/archive/2010/09/04/by_media_football_ph/ Зборную Беларусі па футболе сустрэлі ў аэрапорце Мінск-2 хлебам-соллю] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305123009/http://by.belapan.by/archive/2010/09/04/by_media_football_ph/ |date=5 сакавіка 2016 }} ([[БелаПАН]]).</ref>. [[File:Josef Janoushkevich by Eugeny Kolchev.jpg|thumb|[[Язэп Язэпавіч Янушкевіч|Язэп Янушкевіч]] з беларускім сялянскім [[гальштук|гальштукам-вышыванкай]], пасаваным да сучаснага касцюма. Фота 2014 г.]] Нацыянальны касцюм беларусаў — неад'емны ўдзельнік [[тэатр]]альных і [[кіно|кінематаграфічных]] пастановак на нацыянальную тэматыку. Беларускае народнае адзенне выкарыстоўваецца ўдзельнікамі [[Беларускія народныя танцы|танцавальных]], пеўчых і інструментальных гуртоў і ансамбляў<ref>[http://www.khoroshki.com «Харошкі» — белорусский государственный заслуженный хореографический ансамбль.]{{ref-ru}}</ref>, прычым робіцца гэта не толькі ў кантэксце «''рэканструкцыі''» народных традыцый, але і проста ў мэтах надання ўдзельнікам групы пэўнага [[імідж]]у, які можа ўвогуле не спалучацца з іх творчасцю. Беларускі нацыянальны касцюм і варыяцыі на яго тэму шырока выкарыстоўваюцца прадстаўнікамі беларускай [[палітыка|палітычнай]] [[эліта|эліты]], творчай і навуковай [[інтэлігенцыя|інтэлігенцыі]], моладзі. Так, у Беларусі з [[2013]] г. некалькі гадоў запар праходзіць «''Дзень Вышыванкі''» — неафіцыйнае свята, якое прысвечана найперш распаўсюджванню традыцыі нашэння народнага адзення ў сучасным сацыяльна-культурным кантэксце і пашырэнню сферы ўжывання беларускіх мовы і культуры ў беларускім грамадстве<ref>[http://artsiadziba.by/news/2014/12/16/dzv2014-smi/ Як прайшоў «Дзень вышыванкі»: агляд СМІ] ([[Арт Сядзіба]]).</ref><ref>[https://www.facebook.com/events/306233692902318/ Дзень Вышыванкі] ([[Facebook]]).</ref>. Варта адзначыць, што беларускі нацыянальны касцюм адносна часта з'яўляецца крыніцай натхнення для [[дызайн]]ераў і [[мадэльер]]аў: вядомы [[ЗША|амерыканскі]] [[рэп]]ер [[Снуп Дог]] выпусціў серыю адзення, якая была натхнёна беларускім нацыянальным касцюмам<ref>[http://www.theguardian.com/world/2014/nov/07/snoop-dogg-belarus-clothing-line-instagram From Snoop Dogg with love: rapper dedicates clothing line to Belarus] // The Guardian {{Ref-en}}</ref>; варыяцыі на тэму народнага адзення беларусаў можна прасачыць у моднага дома «''Valentino''»<ref>[http://www.velvet.by/hobby/moda-i-stil/yuliya-petrunenko/po-stopam-snup-doga-ili-belorusskaya-vyshivanka-v-kollektsii-val ПО СТОПАМ СНУП ДОГА ИЛИ БЕЛОРУССКАЯ ВЫШИВАНКА В КОЛЛЕКЦИИ VALENTINO]. {{ref-ru}}</ref> і многіх беларускіх мадыстаў і рамеснікаў<ref>[http://www.kimpress.by/index.phtml?page=2&id=10894&mode=print Вышыванка — хто танней?]</ref>. У сярэдзіне 2010-х гадоў у маладзёжнай модзе [[Беларусь|Беларусі]] з'явіліся «''вышымайкі''»<ref>[http://symbal.by/novyja-vysymaiki/ Вышымайкі на сайце крамы «symbal.by».] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160326041830/http://symbal.by/novyja-vysymaiki/ |date=26 сакавіка 2016 }}</ref> — звычайныя майкі з прынтам, як на нацыянальнай сялянскай кашулі, — і «''вышыбайкі''»<ref>[http://budzma.by/news/kitaycy-pachali-vypuskac-byelaruskiya-bayki-vyshyvanki.html Кітайцы пачалі выпускаць беларускія байкі-вышыванкі]</ref> — аналагічныя па сутнасці байкі. Абодва [[неалагізм]]ы з'яўляюцца вытворнымі ад слова «''[[вышыванка]]''», якім ва ўсходніх славян называюць расшытую сялянскую кашулю. == У філатэліі == <center><gallery> Файл:1920 Belarusian Peoples Republic Bulak-Balachowicz Brigade PERF 5k.jpg File:Naraŭlanski Stroj stamp.jpg|[[Нараўлянскі строй]] File:Bychaŭski Stroj stamp.jpg|[[Быхаўскі строй]] File:Drisnenski Stroj stamp.jpg|[[Дзісенскі строй]] File:1999. Stamp of Belarus 0341.jpg File:1999. Stamp of Belarus 0345.jpg File:2000. Stamp of Belarus 0383.jpg File:Słucki Stroj stamp.jpg|[[Слуцкі строй]] File:2002. Stamp of Belarus 0455.jpg File:2002. Stamp of Belarus 0458.jpg File:2002. Stamp of Belarus 0460.jpg File:Costumes of Mogilev region.jpg|Строі [[Магілёўская вобласць|Магілёўшчыны]] File:Costumes of the West Polesie.jpg|Строі [[Заходняе Палессе|Заходняга Палесся]] File:Dance Ljavoniha.jpg File:2005. Stamp of Belarus 0621.jpg|[[Мастоўскі строй]] File:2005. Stamp of Belarus 0622.jpg|[[Лепельскі строй]] File:2010. Stamp of Belarus 06-2010-16-03-03.jpg File:Lira Kolesna.jpg File:Malorytskiy stroy Stamp 2011.jpg|[[Маларыцкі строй]] File:Old man in belarussian national costume.jpg File:Old woman in belarussian national costume.jpg|[[Маларыцкі строй]] File:2012. Stamp of Belarus 06-2012-m-917-918.jpg File:2012. Stamp of Belarus 10-2012-03-28-m1.jpg|[[Турава-Мазырскі строй]] File:2012. Stamp of Belarus 10-2012-03-28-m2.jpg|[[Ляхавіцкі строй]] File:Stamps of Belarus, 2015-34.jpg|Сцэна п'есы "Прымакі" File:Stamps of Azerbaijan, 2013-1090.jpg|Маладыя танцуюць [[крыжачок]]. ''(Азербайджанская паштовая марка)'' File:Starye igrushki.jpg File:27-2013-07-04-m.jpg File:26-2014-05-06-m.jpg File:Niescier Sakalouski.jpg </gallery></center> == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * Беларускі народны касцюм / Л. І. Маленка; [маст. Э. Э. Жакевіч]. — Мінск : Ураджай, 2001. * [[Валянціна Мікалаеўна Бялявіна|''Бялявіна, В. М.'']] Жаночы касцюм на Беларусі / В. М. Бялявіна, [[Любоў Васілеўна Ракава|Л. В. Ракава]]. — Мінск : Беларусь, 2007. — 350 с. * ''Бялявіна, В. М.'' Мужчынскі касцюм на Беларусі / В. М. Бялявіна, [[Любоў Васілеўна Ракава|Л. В. Ракава]]. — Мінск : Беларусь, 2007. — 303 с. * ''Кацар, М. С.'' Беларускі арнамент: Ткацтва. Вышыўка. — Мінск, 1996. * ''Маленко, Л. И.'' Белорусский костюм XIX—XX вв. / Л. И. Маленко. — Минск : Белорусская наука, 2005. * ''Маслова, Г. С.'' Народная одежда русских, украинцев, белорусов в XIX — нач. XX вв. / Г. С. Маслова // Восточно-славянский этнографический сборник. — М., 1956. * ''[[Міхаіл Фёдаравіч Раманюк|Раманюк, М. Ф.]]'' Нагавіцы / М. Ф. Раманюк // Этнаграфія Беларусі: Энцыклапедыя / Рэдкалегія: [[Іван Пятровіч Шамякін|І. П. Шамякін]] (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, 1989. — 575 с.: іл. ISBN 5-85700-014-9. * ''[[Міхаіл Фёдаравіч Раманюк|Романюк, М. Ф.]]'' Белорусская народная одежда / М. Ф. Романюк. — Мінск : Беларусь, 1981. — 473 с. * [[Вольга Яўгенаўна Фадзеева|''Фадзеева, В.'']] Беларуская народная вышыўка / В. Фадзеева. — Мінск, 1991. == Спасылкі == {{Commonscat|National costumes of Belarus}} * [http://www.perunica.ru/stfoto/3846-foto-iz-knigi-belorusskaya-narodnaya-odezhda.html Фото из книги «Белорусская народная одежда»] * [http://slonko.com.pl/bielaruskija-narodnyja-stroi.html Беларускія народныя строі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121027233754/http://slonko.com.pl/bielaruskija-narodnyja-stroi.html |date=27 кастрычніка 2012 }} * [http://jivebelarus.net/our-heritage/Byelorussian-national-dress.html?page=3 Беларускае народнае адзенне] * [http://nnm.ru/blogs/jumalanpojka793/tradicionnye_narodnye_kostyumy_belorusov/ Традыцыйныя народныя касцюмы беларусаў. Выявы] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100125150407/http://nnm.ru/blogs/jumalanpojka793/tradicionnye_narodnye_kostyumy_belorusov/ |date=25 студзеня 2010 }} * [http://euroradio.fm/report/u-gomeli-adkrylasya-vystava-awtentychnykh-natsyyanalnykh-stroyaw-51868 У Гомелі адкрылася выстава аўтэнтычных нацыянальных строяў (фота)] * [http://jivebelarus.net/culture/gothic-suit-in-vkl.html Гатычны касцюм Вялікага Княства Літоўскага канца ХІІІ — пачатку ХVI ст.] * [http://www.ethnomuseum.ru/gallery1847/1412/4442_2311.htm Касцюм жаночы святочны. Беларусы. Мінская губерня. Канец XIX стагоддзя Набыты ў экспедыцыі карэспандэнтам музея В. К. Костка ў 1905 годзе]{{Недаступная спасылка}} * [http://www.ethnomuseum.ru/gallery1847/1412/225_2311.htm Касцюм хлопчыка. Беларусы. Магілёўская губерня, Чавускі павет. Канец XIX ст. Фонды РЭМ]{{Недаступная спасылка}} * [http://pics.livejournal.com/ocherkistka/pic/00055ew4/s640x480 Магілёўскія народныя строі] * [http://spadczyna.com/art/b_d_clothes_1.htm Адзенне Заходняга Палесся] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121130003539/http://spadczyna.com/art/b_d_clothes_1.htm |date=30 лістапада 2012 }} * [http://news.tut.by/culture/253865.html Женские костюмы восточных районов Могилевщины представлены в Музее этнографии] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20111224030509/http://news.tut.by/culture/253865.html |date=24 снежня 2011 }} {{ref-ru}} * [http://vasanta.by/Articles/stroi.aspx Строі, ці Cвяточнае традыцыйнае адзенне беларусаў]{{Недаступная спасылка}} * [[Міхаіл Уладзіміравіч Анемпадыстаў|''Міхал Анемпадыстаў'']]. [http://budzma.by/news/styl-yak-faktar-identychnasci-chastka-4.html Стыль як фактар ідэнтычнасці. Беларускі нацыянальны стыль] // budzma.by * [[Міхаіл Уладзіміравіч Анемпадыстаў|''Міхал Анемпадыстаў'']]. [http://budzma.by/news/styl-yak-faktar-identychnasci-chastka-5-zaklyuchnaya.html Стыль як фактар ідэнтычнасці. Арнамент] // budzma.by * [http://news.tut.by/culture/466853.html Шедевры народного творчества в музее белорусского народного искусства в «Раубичах»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200716013653/http://news.tut.by/culture/466853.html |date=16 ліпеня 2020 }} // tut.by {{Выдатны артыкул|Культура і грамадства}} {{Беларусы}} [[Катэгорыя:Гісторыя касцюма]] [[Катэгорыя:Беларускі касцюм| ]] hkqe5fajkya4leono2b68czsl6z7adi Сід Вішэс 0 71686 4194403 3914576 2022-08-25T23:52:18Z 5.90.228.101 Фільмаграфія абноўлена wikitext text/x-wiki {{Музыкант}} '''Сід Вішэс''' ({{lang-en|Sid Vicious}}, [[10 мая]] [[1957]], [[Лондан]] — [[2 лютага]] [[1979]], [[Нью-Ёрк]]) — брытанскі музыка, бас-гітарыст [[панк-рок]]-гурта ''[[Sex Pistols]]''. == Дыскаграфія == === Сід Вішэс === * ''My Way/Something Else/C’mon Everybody'' (1979, 12", Barclay, Barclay 740 509) * ''Sid Sings'' (1979, LP, Virgin, V2144) * ''Live'' (1980, LP, Creative Industry Inc., JSR 21) * ''Vicious Burger'' (1980, LP, UD-6535, VD 6336) * ''Love Kills N.Y.C.'' (1985, LP, Konexion, KOMA 788020) * ''The Sid Vicious Experience — Jack Boots and Dirty Looks'' (1986, LP, Antler 37) * ''The Idols With Sid Vicious'' (1993, CD, Last Call Records, LC22289) * ''Never Mind the Reunion Here’s Sid Vicious'' (1997, CD) * ''Sid Dead Live'' (1997, CD, Anagram, PUNK 86) * ''Sid Vicious Sings'' (1997, CD) * ''Vicious & Friends'' (1998, CD, Dressed To Kill Records, Dress 602) * ''Better (to provoke a reaction than to react to a provocation)'' (1999, CD, Almafame, YEAAH6) * ''Probably His Last Ever Interview'' (2000, CD, OZIT, OZITCD62) * ''Better'' (2001, CD) * ''Vive Le Rock'' (2003, 2CD) * ''Too Fast To Live…'' (2004, CD) * ''Naked & Ashamed'' (7", Wonderful Records, WO-73) * ''Sid Live At Max’s Kansas City'' (LP, JSR 21) * ''Sid Vicious'' (LP, Innocent Records, JSR 21) * ''Sid Vicious McDonald Bros. Box'' (3CD, Sound Solutions, 003) === Sid and Nancy === * ''Love Kills'' (1986, LP, MCA, MCG 6011) === Sid Vicious & Friends === * ''(Don’t You Gimme) No Lip/(I’m Not Your) Steppin’ Stone'' (1989, 7", SCRATCH 7) * ''Sid Vicious & Friends'' (1998, CD, Cleopatra, #251, ASIN: B0000061AS) === Сід Вішэс/[[Eddie Cochran]] === * ''Sid Vicious v’s Eddie Cochran — The Battle Of The Rockers'' (LP, Jock, LP 6) === Сід Вішэс/[[Elvis Presley]] === * ''Cult Heroes'' (1993, CD) === [[Vicious White Kids]] === * ''The Vicious White Kids'' (1987, LP, Ritchie 1) * ''Vicious White Kids'' (2001, CD, Sanctuary, CMRCD372) === [[Sex Pistols]] === == Фільмаграфія == * ''Sex Pistols Number One'' (1976, ohj. Derek Jarman) * ''Jubilee'' (1978, ohj. Derek Jarman) * ''Will Your Son Turn into Sid Vicious?'' (1978) * ''The Great Rock‘n’Roll Swindle'' (1979, ohj. Julien Temple, VHS, Virgin Films) * ''The Punk Rock Movie'' (1979, ohj. Don Letts) * ''The Great Rock'n'Roll Swindle'' (1980, ohj. Julian Temple, VHS/DVD) * ''Dead On Arrival'' (1981, ohj. Lech Kowalski) * ''Buried Alive'' (1991, Sex Pistols) * ''Decade'' (1991, Sex Pistols) * ''Bollocks to Every'' (1995, Sex Pistols) * ''Filth to Fury'' (1995, Sex Pistols) * ''Classic Chaotic'' (1996, Sex Pistols) * ''Kill the Hippies'' (1996, Sex Pistols, VHS) * ''The Filth And The Fury'' (2000, ohj. Julien Temple, VHS/NTSC) * ''Live at the Longhorn'' (2001, Sex Pistols) * ''Live at Winterland'' (2001, Sex Pistols, DVD) * ''Never Mind the Bollocks Here's the Sex Pistols'' (2002, Sex Pistols, VHS/DVD) * ''Punk Rockers'' (2003, Sex Pistols, DVD) * ''Blood on the Turntable: The Sex Pistols'' (2004, ohj. Steve Crabtree) * ''Music Box Biographical Collection'' (2005, Sex Pistols, DVD) * ''Punk Icons'' (2006, Sex Pistols, DVD) * ''Chaos! Ex Pistols Secret History: The Dave Goodman Story'' (2007, Sex Pistols, DVD) * ''Pirates of Destiny'' (2007, ohj. Tõnu Trubetsky, DVD) * ''Rock Case Studies'' (2007, Sex Pistols, DVD) * ''In Search of Sid'' (2009, BBC Radio 4, Jah Wobble)<ref>[https://the-shortlisted.co.uk/jah-wobble-invaders-heart-interview/ Interview with post-punk legend Jah Wobble about music, Sid Vicious, star signs, Brexit and everything else you can think of] - The Shortlisted Magazine</ref> == Бібліяграфія == * Anne Beverley, ''The Sid Vicious Family album'' (1980, Virgin Books) * Gerald Cole, ''Sid And Nancy'' (1986, Methuen) * Alex Cox & Abbe Wool, ''Sid And Nancy'' (1986, Faber and Faber) * Keith Bateson and Alan Parker, ''Sid’s Way'' (1991, Omnibus Press) * Tom Stockdale, ''Sid Vicious. They Died Too Young'' (1995, Parragon) * Malcolm Butt, ''Sid Vicious. Rock‘n’Roll Star'' (1997, Plexus) * David Dalton, ''El Sid'' (1998, St. Martin’s Griffin) * Sid Vicious, ''Too Fast To Live…Too Young to Die'' (1999, Retro Publishing) * Alan Parker, ''Vicious. Too Fast To Live…'' (2004, Creation Books) {{Зноскі}} == Спасылкі == {{commonscat|Sid Vicious}} * [http://www.philjens.plus.com/sid/index.html Афіцыйная старонка] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Артыстычныя псеўданімы]] [[Катэгорыя:Музыканты Вялікабрытаніі]] gtpav8xat7sgt1w20ta9nor23nkbc1h Вядомыя асобы Мінска 0 74490 4194041 4160174 2022-08-25T12:35:57Z Паўлюк Шапецька 37440 /* С */ wikitext text/x-wiki {{дапісаць}} {{пералік}} Вядомыя ўраджэнцы [[Мінск]]а: {{АБВ}} __NOTOC__ == А == * [[Надзея Яўгеньеўна Аблова]] (нар. 1956) — беларускі гісторык. * [[Анжаліка Анатольеўна Агурбаш]] (нар. 1970) — беларуская [[Спявак|спявачка]], [[Акцёр|актрыса]] і [[Вядучы|тэлевядучая]]. * [[Антон Яўстаф’евіч Адамовіч]] (1909—1998) — беларускі літаратуразнавец, гісторык, публіцыст, празаік, доктар філалогіі. Сябра [[Рада БНР|Рады БНР]] і [[Беларуская незалежніцкая партыя|БНП]]. * Юлія Андрусышына (1932—2017) — дзеячка беларускай эміграцыі<ref>У Нью-Ёрку памерла Юлія Андрусішына, маці спевака Данчыка https://nashaniva.com/?c=ar&i=197542</ref> * [[Міхал Анемпадыстаў|Міхаіл Анемпадыстаў]] (1964—2018) — беларускі [[мастак]], [[дызайнер]], [[паэт]], [[культуролаг]], [[мастацтвазнавец]]. * [[Алесь Асташонак]] (1954—2004) — беларускі [[празаік]], [[кінасцэнарыст]], [[перакладчык]]. == Б == * [[Віктар Дзмітрыевіч Бабарыка]] (нар. 1963) — беларускі [[Банк|банкір]], [[філантроп]], [[палітык]], [[Палітычныя зняволеныя|палітычны зняволены]]. * [[Эдуард Віктаравіч Бабарыка]] (нар. 1990) — беларускі менеджар, [[Палітычныя зняволеныя|палітычны зняволены]]. * [[Максім Багдановіч]] (1891—1917) — [[Беларуская мова|беларускі]] [[паэт]], [[Публіцыстыка|публіцыст]], [[літаратурны крытык]], [[перакладчык]], [[літаратуразнавец]]; класік [[Беларуская літаратура|беларускай літаратуры]], адзін са стваральнікаў беларускай літаратуры і сучаснай [[Літаратурная мова|літаратурнай]] [[Беларуская мова|беларускай мовы]]. * [[Раман Ігаравіч Бандарэнка]] (1989—2020) — беларускі мастак, загінулы ў час [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|пратэстаў у Беларусі 2020—2021 гадоў]]. * [[Аляксандр Аркадзевіч Барковіч]] (нар. 1968) — беларускі мовазнавец. * [[Міхаіл Аркадзевіч Бергер]] (1909—1981) — беларускі піяніст і педагог. * [[Юрый Сямёнавіч Бушлякоў|Юрась Бушлякоў]] (1973—2013) — беларускі мовазнавец, журналіст і перакладчык. == В == * [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч]] (1847—1928) — палітычны дзеяч і меценат, фундатар [[Касцёл Святога Сымона і Святой Алены|Чырвонага касцёла]]. * [[Наталля Васкабовіч]] (нар. 1993) — беларуская футбалістка. * [[Лявон Вольскі]] (нар. 1965) — беларускі [[Музыкант|музыка]]. * [[Ірына Паладзеўна Ползік|Арына Вячорка]] (1961—2012) — беларускі [[грамадскі дзеяч]], навуковец, [[Педагогіка|педагог]]. == Г == * [[Леанард Эдуардавіч Гадлеўскі]] (1935—1982) — беларускі мастак. * [[Алесь Гарун]] (1887—1920) — беларускі паэт, празаік, публіцыст. * [[Генадзь Уладзіміравіч Грушавы]] (1950—2014) — заснавальнік дабрачыннага фонду «Дзецям Чарнобыля», адзін з арганізатараў [[Беларускі народны фронт «Адраджэньне»|Беларускага народнага фронту «Адраджэньне»]], уладальнік [[Нарвегія|нарвежскай]] праваабарончай узнагароды памяці прафесара Торалфа Рафто. * [[Анатоль Пятровіч Грыцкевіч]] (1929—2015) — беларускі [[гісторык]]. * [[Аляксандр Аляксандравіч Гужалоўскі]] (нар. 1960) — беларускі гісторык, музеолаг. == Д == * [[Іосіф Львовіч Дорскі]] (1911—1964) — беларускі тэатральны дзеяч, драматург. * [[Людміла Уладзіміраўна Дучыц]] (нар. 1950) — беларускі археолаг, гісторык. == Е == * [[Андрэй Рыгоравіч Ермаловіч]] (нар. 1971) — беларускі дыпламат. == З == *[[Віктар Адамавіч Зелязей|Віктар Зелязей]] ([[1881]] — каля [[1951]]) — удзельнік беларускага нацыянальнага руху пачатку ХХ ст. * [[Ігар Яўгенавіч Зуйкоў]] (нар. 1952) — беларускі фізік. == І == * [[Віктар Антонавіч Івашкевіч]] (1959—2013) — беларускі грамадска-палітычны дзеяч. * [[Барыс Уладзіміравіч Івонцьеў]] (1926—1985) — беларускі скульптар. * [[Алена Георгіеўна Ільіна]] (нар. 1948) — беларускі вучоны ў галіне медыцынскай генетыкі. == К == * [[Жанна Анатолеўна Капуснікава]] (нар. 1965) — беларуская мастачка, спецыяліст па мастацкім мадэляванні адзення. * [[Юрый Аляксандравіч Карачун]] (1931—1997) — беларускі мастак-[[Графіка, мастацтва|графік]], [[мастацтвазнаўца]]. * [[Генадзь Дзмітрыевіч Карпенка]] (1949—1999) — беларускі палітычны і грамадскі дзеяч. * [[Ларыса Піліпаўна Касцюкавец]] (1939—2014) — беларускі музыказнавец, фалькларыст, медыявіст. * [[Вольга Іванаўна Касцюкова]] (нар. 1954) — беларускі матэматык. * [[Уладзімір Леанідавіч Каткоўскі]] (1976—2007) — заснавальнік [[Беларуская Вікіпедыя|беларускай Вікіпедыі]]. * [[Яніна Каханоўская]] (1905—2005) — беларуская грамадская дзяячка. * [[Арлен Міхайлавіч Кашкурэвіч]] (1929—2013) — беларускі мастак-графік. * [[Вітаўт Кіпель]] (нар.[[1927]]) — беларускі грамадскі дзеяч, гісторык. * [[Зора Кіпель]] (1927—2003) — беларуская грамадская дзеячка, [[літаратуразнавец]], публіцыстка. * [[Яўген Сяргеевіч Кулік]] (1937—2002) — беларускі мастак, аўтар эталона герба «[[Герб Пагоня|Пагоня]]» як [[Герб Беларусі|дзяржаўнага герба Рэспублікі Беларусь]] у 1991—1995 гадах. * [[Ігар Мікалаевіч Кулікоў]] (нар. 1988) — беларускі паэт і перакладчык. * [[Віктар Давыдавіч Купрэйчык]] (1949—2017) — [[Беларусь|беларускі]] [[Шахматы|шахматыст]], [[Гросмайстар, шахматы|гросмайстар]]. * [[Максім Кутузаў]] (нар. 1995) — беларускі пісьменнік, драматург і навуковец. == Л == * [[Павел Латушка]] (нар. 1973) — беларускі палітык. * [[Янка Лучына]] (1851—1897) — беларускі [[паэт]]-[[Дэмакратыя|дэмакрат]], мысляр. == М == * [[Валерый Дзмітрыевіч Маракоў]] (1909, мяст. [[Козырава]], цяпер у межах Мінска — 1937) — беларускі [[паэт]], [[перакладчык]], ахвяра савецкіх рэпрэсій. * [[Леанід Уладзіміравіч Маракоў]] (1958—2016) — беларускі [[журналіст]], [[пісьменнік]], [[гісторык]], [[энцыклапедыст]], член [[Саюз беларускіх пісьменнікаў|Саюза беларускіх пісьменнікаў]], правадзейны член міжнароднага ПЭН-клуба. Даследчык рэпрэсій савецкіх уладаў на Беларусі. * [[Вітаўт Міхайлавіч Мартыненка]] (1959—2016) — беларускі журналіст, музычны крытык, пісьменнік, паэт і аўтар тэкстаў * [[Пётр Паўлавіч Марцаў]] (1962—2014) — беларускі журналіст, выдавец. * [[Каміла Марцінкевіч]] (каля 1837—1900) — музыка, кампазітарка, пэдагог, удзельніца рэвалюцыйнага ру­ху на Беларусі ў 1860-я гады. Дачка [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|В. Дунін-Марцінкевіча]]. * [[Настасся Ігараўна Масквіна]] (нар. 1972) — беларуская оперная спявачка. * [[Антон Уладзіміравіч Матусевіч]] (нар. 1954) — беларускі юрыст. * [[Ян Матусевіч]] (1948—1998) — беларускі рэлігійны і [[грамадскі дзеяч]], святар. * [[Юрый Мікалаевіч Мікульскі]] (нар. 1988) — беларускі гісторык. * [[Фларыян Станіслаў Міладоўскі]] (1819—1889) — беларускі кампазітар, піяніст, педагог. * [[Ларыса Фёдараўна Мурашка]] (нар. 1951) — беларускі кампазітар. == Н == * [[Ізідар Герасімавіч Нісневіч]] (1914—1977) — беларускі музыказнавец, музычны крытык. == П == * [[Сяргей Яўгенавіч Пукст]] (нар. 1972) — беларускі кампазітар, аранжыроўшчык, піяніст, гітарыст, музычны журналіст. * [[Іван Пуліхаў]] (1879—1906) — эсэр-рэвалюцыянер. * [[Яўгенія Эргардаўна Пфляўмбаўм]] (1908—1996) — беларуская [[паэтэса]]. == Р == * [[Валерый Мікалаевіч Раеўскі]] (1939—2011) — беларускі тэатральны рэжысёр, народны артыст Беларусі. * [[Алена Якаўлеўна Ракава]] (нар. 1926) — беларускі музыказнавец. * [[Таццяна Анатолеўна Ратабыльская]] (нар. 1959) — беларускі тэатразнавец. * [[Алесь Розна]] (1913—1942) — беларускі паэт, перакладчык. * [[Ларыса Ільінічна Рулёва]] (нар. 1952) — беларускі тэатральны мастак. * [[Сяргей Аляксандравіч Рыбчонак]] (нар. 1966) — беларускі архівіст, гісторык. == С == * [[Зміцер Саўка]] (1965—2016) — беларускі мовазнавец. * [[Барыс Аляксандравіч Семілетаў]] (нар. 1956) — беларускі мастак. * [[Валянціна Мікалаеўна Сідарэнка]] (нар. 1954) - беларускі ўрач-акушэр-гінеколаг. Доктар медыцынскіх навук (2008), прафесар (2010). * [[Зміцер Сідаровіч]] (1965—2014) — беларускі музыкант, бард. * [[Віталь Вячаслававіч Сіліцкі]] (1972—2011) — беларускі палітолаг і аналітык. * [[Аляксей Скобля]] («Тур»; 1990—2022) — баец-добраахвотнік [[Батальён імя Кастуся Каліноўскага|батальёна імя Кастуся Каліноўскага]], які загінуў пры абароне Кіева. Герой Украіны. * [[Стэфанія Міхайлаўна Станюта]] (1905—2000) — беларуская актрыса. * [[Дзіяна Уладзіміраўна Стэльмах]] (нар. 1939) — беларускі тэатразнавец. * [[Святлана Георгіеўна Суджаева]] (нар. 1951) — выбітны беларускі вучоны ў галіне кардыялогіі, рэабіліталогіі, патафізіялогіі кровазвароту, псіхафізіялогіі. * [[Дзмітрый Аляксандравіч Сямёнаў]] (1926—1982) — беларускі грамадскі дзеяч. == Т == * [[Аляксандр Валер’евіч Тарайкоўскі]] (1986—2020) — беларускі прадпрымальнік, загінулы ўдзельнік [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|пратэстаў]] пасля [[Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі (2020)|прэзідэнцкіх выбараў 2020 года]]. * [[Валянцін Яфімавіч Тарас]] (1930—2009) — беларускі [[паэт]], [[крытык]] і [[перакладчык]]. * [[Віталь Валянцінавіч Тарас]] (1956—2011) — беларускі [[журналіст]], [[публіцыст]]. * [[Кастусь Тарасаў]] (1940—2010) — беларускі пісьменнік, гісторык, дзеяч нацыянальна-дэмакратычнага руху Беларусі. == У == * [[Ганна Аляксандраўна Урбан]] (нар. 1962) — беларускі архітэктар. * [[Сяргей Міронавіч Ушарэнка]] (нар. 1949) — беларускі вучоны ў галіне матэрыялазнаўства. == Х == * [[Юрый Хадыка]] (1938—2016) — беларускі [[навуковец]], грамадскі і культурны дзеяч. * [[Аляксей Пятровіч Харак]] (1978—2019) — беларускі мастацтвазнавец, экспазіцыянер. * Дзяніс Хвастоўскі (1976—2001) — паэт, удзельнік нацыянальна-дэмакратычнага руху 1990-х — пач. ХХІ ст<ref>Імены Свабоды стар 478 96247f72-a7e0-4382-ad1c-ec68459cf6b7.pdf (rferl.org)</ref>. * Ілля Хрэнаў («Літвін»; 1994—2022) — баец-добраахвотнік, які загінуў [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|пры абароне Украіны]]<ref>«Працаваў праграмістам, нармальна зарабляў». Хто такі беларус Ільля «Літвін», які загінуў за Ўкраіну (svaboda.org)</ref>. == Ч == * [[Вераніка Анатолеўна Чаркасава]] (1959—2004) — беларуская журналістка. == Ш == * Міхаіл Шарамет (1982—2013) — заснавальнік вайскова-патрыятычнай арганізацыі «Ваяр»<ref>Памёр Міхал Шарамет — адзін зь легендарных Міронаў https://www.svaboda.org/a/24966275.html</ref>. * Станіслаў Станіслававіч Шушкевіч (1934—2022) — беларускі фізік, дзяржаўны дзеяч, першы кіраўнік незалежнай Рэспублікі Беларусь == Ю == * [[Язэп Аляксандравіч Юхо|Язэп Юхо]] (1921—2004) — заснавальнік першай навуковай школы дзяржавы і права Беларусі, сябар Вялікай Рады міжнароднага грамадскага аб’яднання [[Згуртаванне беларусаў свету «Бацькаўшчына»|ЗБС «Бацькаўшчына»]]. == Я == * [[Анры Барысавіч Янпольскі]] (нар. 1935) — беларускі скрыпач, музычны педагог. {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Постаці Мінска| ]] 2y4zeb7kj4n0u7a1axuokc0l0jvlg09 Валасы 0 74766 4194340 4193266 2022-08-25T18:31:41Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki [[File:Anderson Sophie Young Girl Fixing Her Hair.jpg|thumb|]] '''Валасы''' — складовая частка ахоўнага покрыва, галоўным чынам, у [[сысуны|млекакормячых]], філагенетычна з’яўляюцца вытворнымі эпідэрмісу скурных пакроваў. У жывёл густы валасяны полаг называецца мехам або поўсцю. Так званыя «валасінкі» (трыхомы) таксама сустракаюцца на розных органах [[расліны|раслін]]. == Рост чалавечых валасоў == Валасы растуць паўсюль на паверхні цела, апроч слізістых абалонак і скуры на далонях, падэшвах і вуснах. Рост валасоў трымаецца пэўнага цыклу з трыма асобнымі і адначасовымі фазамі — анагена, катагена і целагена; усе тры адбываюцца адначасова па ўсім целе. Кожная з фаз мае пэўныя характарыстыкі, якія вызначаюць даўжыню валасоў.<ref>{{Cite web|title=Textbook of Clinical Pediatrics|url=https://books.google.com/books?id=FEf4EMjYSrgC&pg=PA1489&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|accessdate=2022-08-23|work=books.google.com}}</ref> На целе ёсць розныя тыпы валасоў, у тым ліку пушковыя і андрагенныя валасы, кожны з якіх мае свой тып клеткавай пабудовы. Розная структура надае валасам унікальныя характарыстыкі, якія служаць пэўным мэтам, галоўным чынам, для захавання цяпла і абароны.<ref>{{Cite web|title=The Hair Follicle as a Dynamic Miniorgan|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0960982208016266|accessdate=2022-08-23|work=linkinghub.elsevier.com}}</ref> === Фактары ўплыву на рост валасоў === Валасы растуць вельмі хутка. З большай хуткасцю ў чалавечым арганізме дзеляцца толькі клеткі касцявога мозга. Хуткасць росту валасоў, а таксама іх структуру і схільнасць да выпадзення вызначае генетыка. Гэта нельга змяніць, але на гэта можна паўплываць, калі ўлічыць вонкавыя і ўнутраныя фактары. Вонкавае ўздзеянне маюць: * няслушны дамашні догляд — агрэсіўная касметыка, мыццё галавы жорсткай або гарачай вадой шкодзяць валасам; * розныя экзагенныя фактары — рэгулярнае перасушванне валасоў фенам і выпрамнікам, залішняя інсаляцыя, уздзеянне ветру і холаду; * ужыванне тугіх гумак — яны пашкоджваюць структуру воласа, прычыняецца заломам, парушае кровазварот скуры галавы;<ref>{{Cite web|title=Grow your hair faster|url=https://ororahair.com/blogs/haircare/grow-your-hair-faster|accessdate=2022-08-23|work=ororahair.com}}</ref> * сезоннасць — вясной і восенню рост валасоў актывізуецца. У мужчын рызыка празмернага выпадзення валасоў у 3 разы вышэй за жанчын. Гэта звязана з асаблівасцю працы гармонаў і тлушчавых залоз.<ref>{{Cite web|title=Hair loss|url=http://www.nhs.uk/conditions/Hair-loss/Pages/Introduction.aspx|accessdate=2022-08-23|work=web.archive.org|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130927020342/http://www.nhs.uk/conditions/Hair-loss/Pages/Introduction.aspx|archivedate=27 верасня 2013|deadurl=}}</ref> {{зноскі}} == Гл. таксама == * [[Парык]] * [[Каса (прычоска)]] * [[Галенне]] * [[Эпіляцыя]] [[Катэгорыя:Покрыўная сістэма]] [[Катэгорыя:Валасы|*]] 5ji7zdnc25jkrz1e58800g7jts7hupj Мінскія губернскія маршалкі 0 78534 4194224 4153042 2022-08-25T16:31:35Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki '''Губернскі прадвадзіцель дваранства (губернскі маршалак)''' — галава дваранскай суполкі губерні, галоўная пасада дваранскага схода губерні — органа дваранскага самакіравання губерні ў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ў [[1775]]—[[1917]] гадах. Пасада мінскага губернскага маршалка (мінскага губернскага прадвадзіцеля дваранства) існавала (з перапынкамі) з [[1793]] па [[1920]] гады як у часы існавання Расійскай імперыі, так і пасля яе знікнення. == Пасада мінскага губернскага маршалка ў Расійскай імперыі == === Стварэнне пасады мінскага губернскага маршалка (1793—1796) === [[Мінская губерня]], створаная расійскімі ўладамі 13 красавіка 1793 г., указам расійскай імператрыцы [[Кацярына II|Кацярыны ІІ]] ад 3 мая 1795 г. была пераўтворана ў [[Мінскае намесніцтва]] (1795—1796) і паводле таго ж указу былі створаны мінскі намесніцкі і павятовыя дваранскія сходы па агульнарасійскаму ўзору паводле «Устанаўлення кіравання губерняў Усерасійскай імперыі» ([[1775]]) і «Даравальнай граматы дваранству» («Грамата на правы, вольнасці і перавагі высакароднага расійскага дваранства», [[1785]]), а першыя дваранскія выбары ў Мінскім намесніцтве адбыліся 27 верасня 1795 г. Першым кіраўніком дваранства Мінскага намесніцтва быў выбраны [[Францішак Ксаверый Хамінскі|Францішак-Ксаверый Гілярыевіч Хамінскі]]. === Перыяд скасавання пасады губернскага маршалка (1796—1801) === Пры расійскім імператары [[Павел I, імператар расійскі|Паўле І]] (1796—1801) прынцыповыя пункты «Даравальнай граматы дваранству» (1785) былі адменены, а імператарскім указам ад 6 лютага 1796 г. у [[Маларасійская губерня|Маларасійскай губерні]] і «заходніх губернях» дваранству гэтых губерняў прадпісвалася выбраць у кожным павеце павятовага маршалка і харунжага. Указам ад 12 снежня 1796 г. Мінскае намесніцтва было пераўтворана ў Мінскую губерню. Паводле ўказу [[Урадаўнічы сенат|Сената]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ад 20 студзеня 1799 г. павятовы маршалак і харунжы выбіраліся на 3 гады. Пасады губернскага кіраўніка дваранства (маршалка/прадвадзіцеля) па гэтым указе не прадугледжвалася, а яго абавязкі падчас дваранскіх сходаў выконваў па выбару адзін з павятовых маршалкаў. Толькі ўказам ад 1 лістапада 1800 г. выбар губернскіх маршалкаў дазваляўся ў шэрагу заходніх губерняў, у тым ліку Мінскай губерні. === Перыяд аднаўлення выбарнасці губернскага маршалка (1801—1863) === Канчаткова выбарнасць кіраўнікоў дваранства аднавілася пасля смерці расійскага імператара [[Павел I, імператар расійскі|Паўла І]] (1796—1801) і аднаўлення дзенайсці «Даравальнай граматы дваранству» ([[1785]]) у поўным аб’ёме паводле маніфесту расійскага імператара [[Аляксандр I, імператар расійскі|Аляксандра І]] (1801—1825) ад 2 красавіка 1801 г. Выбарнасць губернскага і павятовых маршалкаў дваранствам [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] працягвалася да [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|Студзеньскага паўстання 1863—1864]]. Апошнім губернскім маршалкам, выбраным мясцовым дваранствам, быў [[Аляксандр Дамінікавіч Лапа]]. === Афіцыйнае найменаванне пасады ў розныя часы === [[Выява:List spraw marszalkow Minskiej guberni 1814.jpg|left|thumb|Старонка з журнала паседжанняў мінскага губернскага дваранскага схода на чале з графам [[Людвік Ракіцкі|Людвікам Ракіцкім]], 1814 г.]] У [[1796]]—[[1831]] гг. у [[Заходні край|«заходніх губернях»]] Расійскай імперыі (Віленскай, Гродзенскай, Мінскай, Віцебскай, Магілёўскай, Кіеўскай, Падольскай, Валынскай) такія адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі як «уезд», у адрозненні ад цэнтральных расійскіх губерняў, афіцыйна менаваліся як «павет» (па-руску «повет»). Пасада ж галавы дваранскай суполкі губерні афіцыйна значылася і пісалася ў дакументах як «губернскі маршалак» (па-руску «губернский маршал»), а кіраўнік дваранства павета менаваўся як «павятовы маршалак» (па-руску «поветовый маршалок»). Права і абавязкі губернскага і павятовых маршалкаў былі аналагічны тым, што мелі прадвадзіцелі дваранства ў цэнтральных расійскіх губернях (г.зн. адрозненні былі толькі ў афіцыйных назвах). Толькі пасля падаўлення [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|Лістападаўскага паўстання]] ў мэтах уніфікацыі ў заходніх губернях «паветы» расійскай уладай (паводле ўказу [[Урадаўнічы сенат|Сената]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ад 23 лютага 1831 г.) пачаліся афіцыйна менавацца «уездамі»; тытул губернскага маршалка быў афіцыйна паменаваны расійскай уладай на агульнарасійскі ўзор і пачаў пісацца як «губернскі прадвадзіцель дваранства» (па-руску «губернский предводитель дворянства»), а павятовы маршалак — як «уездны прадвадзіцель дваранства» (па-руску «уездный предводитель дворянства»). У прыватнасці, у Мінскай губерні (з прычыны ўказу [[Урадаўнічы сенат|Сената]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ад 23 лютага 1831 г.) пасля выдання ўказу мінскага губернскага праўлення ад 28 сакавіка 1831 г. сталі менаваць «прадвадзіцелямі дваранства ўсіх асоб, якія, знаходзячыся на гэтых пасадах, маюць у некаторых губернях розныя назвы» («предводителями дворянства всех лиц, которыя, состоя в этих должностях, имеют в некоторых губернях различные названия»). У беларускай гістарыяграфіі для перыяду [[1775]]—[[1917]] гг. традыцыйна ўжываецца адзіная назва «губернскі маршалак» для азначэння кіраўніка дваранскай суполкі губерні, а «павятовы маршалак» для кіраўніка дваранства павета («уезда»), незалежна ад часу і афіцыйнага менавання пасады расійскімі ўладамі. === Перыяд прызначаных губернскіх маршалкаў (1863—1917) === Напярэдадні і ў ходзе [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|Студзеньскага паўстання]] загадамі расійскіх улад дваранскія выбары ў «заходніх губернях» (Ковенскай, Віленскай, Гродзенскай, Мінскай, Віцебскай, Магілёўскай, Кіеўскай, Падольскай, Валынскай) на працягу [[1862]]—[[1864]] гг. былі адменены (афіцыйна «прыпынены» пастанаўленнем [[Заходні камітэт|Заходняга камітэта]] (1862—1865) расійскага ўрада ад 12 красавіка 1864 г.), што працягвалася да лютага [[1917]] г. На выбарныя дваранскія пасады ў «нядобранадзейных» і патэнцыйна мяцежных [[Заходні край|«заходніх губернях»]] пачалі прызначаць асоб паводле распраджэння міністэрства ўнутраных спраў ці цара. Былі зроблены загады, каб на гэтыя пасады прызначаліся асобы з іншых губерняў і некатолікі, хоць да канца 1870-х гг. на выбарныя дваранскія пасады (з-за недахопу кадраў) расійскай уладай часта прызначаліся мясцовыя каталіцкія дваране — тыя, якія даказалі сваю адданасць расійскаму ўраду і добранадзейнасць, валодалі рускай мовай. Так, першым прызначаным мінскім губернскім маршалкам стаў [[Яўстах Станіслававіч Прушынскі]] (1797—1877), ураджэнец Мінскай губерні і дваранін-каталік. Аднак з канца 1870-х гг. на выбарных дваранскіх пасадах сустракаюцца ў падаўляльнай большасці немясцовыя ўраджэнцы і некатолікі. Такім чынам, усё гэта было парушэннем праў, дадзеных усяму дваранству Расійскай імперыі «Даравальнай граматай дваранству» ([[1785]]): абмежаванасць у праве выбару сваіх чыноўнікаў самакіравання была не толькі дыскрымінацыяй у адносінах да дваран-католікаў, але і адмовай праў дваран іншых канфесій (праваслаўных, пратэстантаў, мусульман), якія былі запісаны ў радаводныя кнігі [[Заходні край|«заходніх губерняў»]] і стала там пражывалі. Апошнім прызначаным расійскай царскай уладай прадвадзіцелем дваранства Мінскай губерні быў [[Сцяпан Мікалаевіч Сорнеў]] (1864—1933). == Пасада мінскага губернскага маршалка ў паімперскі час == === Прыпыненне дзейнасці органаў кіравання дваранскай суполкай (1917) === Канец існавання дваранскіх суполак і пасад губернскіх маршалкаў у Расійскай імперыі (у тым ліку і Мінскай губерні) быў выкліканы наступствамі [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] і [[Лютаўская рэвалюцыя, Расія|Лютаўскай рэвалюцыі]] ў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У прыватнасці, на тых тэрыторыях літоўска-беларускіх губерняў, якія былі акупаваны ў верасні-кастрычніку [[1915]] г. войскамі [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] ў ходзе [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] (1914—1918), дзейнасць дваранскіх суполак была спынена. А ў [[1917]] г. [[Лютаўская рэвалюцыя, Расія|Лютаўская рэвалюцыя]] ў Расійскай імперыі пазбавіла дваранскія суполкі палітычнага ўплыву. === Саюз маянткоўцаў Мінскай губерні (1917) === У часы кіравання Часовага ўрада Расіі, у канцы мая [[1917]] г. у Мінску адбыўся сход павятовых маршалкаў і дэпутатаў дваранства Мінскай губерні. Сход стварыў часовы камітэт з 12 асоб (граф [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Чапскі]] (1861—1930), [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]] (1847—1928), [[Леў Львовіч Ваньковіч|Леў Ваньковіч]] (1872—1948), [[Геранім Казімір Кеневіч|Геранім Кеневіч]] (1867—1925), [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]] (1868—1939), [[Эдвард Артуравіч Горват|Эдвард Горват]] (1866—1935) і інш.), вылучаных прысутнымі для часовага вядзення ўсіх дваранскіх спраў і апекі над рухомай і нерухомай маёмасцю дваран [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Пратакол паседжання быў накіраваны мінскаму губернскаму камісару Часовага ўрада Расіі для распараджэння аб законнай перадачы маёмасці і спраў часоваму дваранскаму камітэту Мінскай губерні. Адразу пасля гэтага на агульным сходзе [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|МТСГ]] была створана арганізацыя «Саюз маянткоўцаў Мінскай губерні», кіраўніком якой быў выбраны граф Ежы Чапскі (бо сам Вайніловіч не захацеў узначаліць саюз), а яго намеснікам — Людвік Уняхоўскі, і быў зацверджаны яе статут<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 189; ''Tarasiuk, D.'' Między nadzieją a niepokojem … С. 124.</ref>. Мэтай саюза была абарона інтарэсаў сярэдніх і буйных маянткоўцаў пры правядзенні аграрных рэформ у заканадаўчых установах і абарона прынцыпа прыватнай уласнасці на зямлю, бо Часовы ўрад Расіі на чале з [[Аляксандр Фёдаравіч Керанскі|Аляксандрам Керанскім]] і радыкальна настроеныя члены земстваў абкладалі празмернымі падаткамі і земскімі павіннасцямі прыватныя маёнткі для ваенных і ўласных патрэб. Радыкальныя настроі апанавалі і валасныя органы самакіравання, якія складаліся выключна з сялян, якія жадалі падзяліць зямлю маянткоўцаў<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 196—197.</ref>. === Спроба ўзнаўлення дзейнасці органаў кіравання дваранскай суполкай (1917—1918) === 5 верасня 1917 г. Міністэрства ўнутраных спраў Часовага Ураду Расійскай дэмакратычнай рэспублікі выдала цыркуляр, у якім паведамляла пра хуткае скасаванне дваранскага саслоўя і ліквідаванне дваранскіх устаноў, хоць Часовы Урад не паспеў гэта зрабіць<ref name="ReferenceA">''Грыцкевіч, А.'' Беларуская шляхта... С. 15.</ref>. У кастрычніку 1917 г. у Мінскай губерні быў створаны «Саюз асоб, запісаных у радаводныя кнігі Мінскай губерні» на чале з графам [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Эмерыкавічам Чапскім]] (1861—1930). 16 кастрычніка 1917 г. сход павятовых маршалкаў і павятовых дэпутатаў дваранства Мінскай губерні перадаў «Саюзу асоб, запісаных у радаводныя кнігі Мінскай губерні» усю маёмасць, капіталы, архіў і радаводныя кнігі, а таксама будынак Мінскага губернскага дваранскага сходу і дваранскі клуб. Прыбыткі ад маёмасці і капіталаў павінны былі ісці на культурна-асветніцкую і дабрачынную дзейнасць для асоб, запісаных у радаводныя кнігі Мінскай губерні<ref name="ReferenceA"/>. Пасля [[Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкага перавароту]] і ўсталявання ў [[Горад Санкт-Пецярбург|Петраградзе]] ўлады бальшавікоў, ЦВК і Савет народных дэпутатаў Рабоча-Сялянскага ўраду сваім дэкрэтам ад 11 (24) лістапада 1917 г. скасавалі дваранскае саслоўе і дваранскія карпарацыйныя арганізацыі (дваранскія суполкі), а разам з імі і, натуральна, пасады губернскіх маршалкаў (прадвадзіцеляў дваранства) па ўсёй Расійскай імперыі. У Мінску за сто дзён (да пачатку нямецкай ваеннай акупацыі ў лютым 1918 г.) мясцовыя органы савецкай улады на чале з бальшавікамі спынілі дзейнасць дваранскай арганізацыі, але толькі фармальна, бо на большае ў іх не хапіла часу з-за прыходу нямецкіх войск: кіраўнічыя органы дваранскай карпарацыі Мінскай губерні не былі ліквідаваны, а дваранская маёмасць не была канфіскавана. Па гэтай прычыне ў перыяд знаходжання ў Мінскай губерні войск [[Германская імперыя|Германскай імперыі]] (люты — снежань 1918) і польскіх войск арміі [[Юзэф Пілсудскі|Юзафа Пілсудскага]] (чэрвень 1919 — чэрвень 1920) прадвадзіцелі дваранства Мінскай губерні зноў аднавілі сваю дзейнасць<ref name="ReferenceB">''Грыцкевіч, А.'' Беларуская шляхта... С. 16.</ref>. === Аднаўленне дзейнасці карпарацыйнай арганізацыі дваранства Мінскай губерні (1918—1920) === Так, [[16 красавіка]] [[1918]] г. у [[Горад Мінск|Мінску]] дзейнасць дваранскіх устаноў Мінскай губерні была ўзноўлена на сходзе павятовых маршалкаў і павятовых дэпутатаў дваранства на чале [[Міхаіл Мікалаевіч Бурнашаў|Міхаілам Мікалаевічам Бурнашавым]] (1882—1929), [[павятовыя маршалкі Мінскай губерні|барысаўскім павятовым маршалкам]] (1915—1918), які быў [[рускія|рускім]], літаратарам і тэатральным дзеячам, навукоўцам-археолагам і членам [[Віцебская губернская вучоная архіўная камісія|Віцебскай архіўнай камісіі]] ([[1909]]—[[1919]]), пазней святаром у [[Горад Рыга|Рызе]] (з [[1925]] г.) [http://www.nlr.ru/nlr_history/persons/info.php?id=1374]. Барысаўскі павятовы маршалак Бурнашаў у красавіку — верасні [[1918]] г. стаў выконваць абавязкі мінскага губернскага маршалка. Прагматычная прычына аднаўлення дзейнасці органаў дваранскага кіравання і правядзення выбараў адказных асоб была пісьмова ўказана Бурнашавым нямецкім акупацыйным уладам: спачатку [[14 ліпеня]] [[1918]] г. генералу ад інфантэрыі [[Эрых фон Фалькенхайн|Эрыху фон Фалькенгайну]] (1861—1922), камандзіру 10-й арміі. Дваране Мінскай губерні тлумачылі гэта неабходнасцю вядзення спраў дваранскіх апек, дзе знаходзіліся справы і капіталы малалетніх дваран-маянткоўцаў і іншых асоб: выбарныя асобы патрэбны «для кіравання і нагляду належачай дваранству нерухомай маёмасці і капітала, складаючаму вялізную каштоўнасць», разбору існуючых і могучых узнікнуць маёмасных прэтэнзій да маёнткаў ці капіталаў. І [[14 ліпеня]] [[1918]] г. генерал фон Фалькенгайн дазволіў узнавіць дзейнасць дваранскай карпарацыі Мінскай губерні і правядзення сходаў, але толькі ў справах, непасрэдна датычных дваранства. Ніякай палітычнай дзейнасці сходу дваран не было дазволена<ref name="ReferenceB"/>. І [[29 верасня]] [[1918]] г. у [[Горад Мінск|Мінску]] ва ўмовах грамадзянскай вайны на тэрыторыі былой [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] і нямецкай ваеннай акупацыі Беларусі ў ходзе [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] адбыліся надзвычайныя дваранскія выбары па [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], дзе ўдзельнічалі асобныя дваране з [[Мінскі павет|Мінскага]], [[Слуцкі павет|Слуцкага]], [[Барысаўскі павет|Барысаўскага]], [[Ігуменскі павет|Ігуменскага]], [[Бабруйскі павет|Бабруйскага]] і [[Навагрудскі павет, Расійская імперыя|Навагрудскага паветаў]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Агульнай колькасцю на сходзе прысутнічала 117 чалавек. Па прычыне ваенных дзеянняў у краіне прадстаўнікі [[Пінскі павет (Расійская імперыя)|Пінскага]], [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскага]] і [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага паветаў]] Мінскай губерні адсутнічалі на сходзе, але, тым не менш, удзельнічалі [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]] (маянтковец Пінскага павета) і [[Геранім Казімір Кеневіч|Геранім Кеневіч]] (маянтковец Мазырскага павета), бо знаходзіліся ў той час у Мінску і далучыліся да кола выбаршчыкаў Бабруйскага павета. Былі выбраны новыя кіраўнічыя асобы. Па выніках галасавання мінскім губернскім прадвадзіцелем дваранства быў выбраны граф [[Юры Чапскі|Ежы Эмерыкавіч Чапскі]] (1861—1930), якому ў ходзе балаціроўкі канкурэнцыю складалі іншыя кандыдаты — [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч]] (1847—1928) і [[Леў Львовіч Ваньковіч]] (1874—1949). Галасы сярод трох кандыдатур размеркаваліся наступным чынам: 1) граф [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі]] атрымаў 86 абіральных і 22 неабіральныя балы (быў выбраны маршалкам); 2) [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч]] атрымаў 54 абіральныя і 54 неабіральныя балы (выбраны першым кандыдатам на пасаду); 3) [[Леў Львовіч Ваньковіч]] атрымаў 22 абіральныя і 86 неабіральных балаў<ref name="ReferenceB"/>. Акрамя таго, пасля правядзення выбараў дваране звярнуліся да вярхоўнай улады (нямецкага ваеннага камандавання) з просьбай зацвердзіць выбраных асоб на пасады дваранскага кіравання, бо ў адваротным выпадку гэта было б незаконна. Дзейнасць дваранскай арганізацыі Мінскай губерні была зноў спынена ў снежні [[1918]] г., пасля адыходу нямецкіх войск і ўзнаўлення савецкай улады ў [[Горад Мінск|Мінску]]. Але пасля заняцця ў жніўні [[1919]] г. большай часткі тэрыторыі Мінскай губерні польскімі войскамі ў ходзе [[Польска-савецкая вайна|польска-савецкай вайны]] (1919—1920) дваранскія ўстановы Мінскай губерні на чале з графам Ежы Чапскім зноў пачалі дзейнічаць<ref name="ReferenceB"/>. === Канчатковая ліквідацыя пасады кіраўніка дваранства Мінскай губерні === Аднак ужо восенню [[1920]] г. у Польшчу пераехала частка кіраўнічых членаў былой Мінскай дваранскай суполкі з-за немагчымасці і немэтазгоднасці далейшай дзейнасці дваранскіх устаноў на тэрыторыі былой [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], падзеленай у ходзе [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскай дамовы]] паміж Польшчай і бальшавісцкай Расіяй. Ежы Чапскі летам 1920 г., перад наступленнем Чырвонай арміі і канчатковым ўсталяваннем савецкай улады ў Мінску, назаўжды пакінуў свой маёнтак [[Аграгарадок Прылукі|Прылукі]] і пераехаў у Польшчу<ref>''Грыцкевіч, А.'' Беларуская шляхта… С. 15.</ref>. Канчаткова пасады прадвадзіцеляў дваранства (губерні і павета) былі скасаваны ў ліпені [[1920]] г., а Мінскі губернскі дваранскі сход быў фармальна самараспушчаны пасля падпісання [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскай дамовы]] ў сакавіку 1921 г. паміж Польшчай і бальшавісцкай Расіяй. == Спіс губернскіх прадвадзiцеляў (маршалкаў) дваранства Мінскай губерні == {| class="wide" ! Iмя Прозвішча ! Тэрмін кіравання ! Пасады і Чыны ! Узнагароды |- | [[Францішак Ксаверый Хамінскі|Францішак-Ксаверый Гілярыевіч Хамінскі]] (пам.1809) | [[1795]]—[[1797]] | маршалак [[Літоўскі Трыбунал|Літоўскага Трыбунала]] (1786), пінскі судовы [[староста]] (1782—1792), брыгадзір пяцігорскай харугвы ВКЛ (1779—1785), [[Ваяводы мсціслаўскія|мсціслаўскі ваявода]] (1788—1795), генерал-маёр войск ВКЛ (1788—1795), [[тайны саветнік]] (1796) | [[ордэн Белага Арла]], [[ордэн Святога Станіслава]] (з 1782) |- | [[Францішак Сапега (1772—1829)|Францішак Аляксандравіч Сапега]] (1772—1829) | [[1797]] (прызначаны імператарам Паўлам І) | [[тайны саветнік]] (з 1797) | [[ордэн Белага Арла]] (з 1793), [[ордэн Святога Станіслава]] (з 1793) |- | [[Міхал Бярновіч|Міхал Ежавіч Бярновіч]] (1734—пасля 1810) | [[1797]]—[[1799]] (выконваў абавязкі) | [[павятовыя маршалкі Мінскай губерні|слуцкі павятовы маршалак]] (1795—1802), [[сапраўдны стацкі саветнік]] (з 1796) | [[ордэн Святога Станіслава]], [[ордэн Белага Арла]] |- | [[Юзаф Матэвушавіч Ваньковіч]] | [[1800]]—[[1802]] (выконваў абавязкі) | [[павятовыя маршалкі Мінскай губерні|мінскі павятовы маршалак]] (1795—1800, 1802—1808) | [[ордэн Святой Ганны]] 2 ступені, [[ордэн Святога Станіслава]] |- | [[Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч]] (пам.1812) | [[1802]]—[[1806]] | мінскі [[чашнік]] (1766—1774), харунжы пяцігорскай харугвы (1780—1784), мінскі гродскі рэгент (з 1786), сянажацкі [[староста]] (з 1788), цывільна-вайсковы камісар Мінскага ваяводства (1790—1795), [[павятовыя маршалкі Мінскай губерні|барысаўскі павятовы маршалак]] (1797—1802) | [[ордэн Святой Ганны]] 2 ступені |- | [[Юзаф Міхалавіч Валадковіч]] (1765—1822) | [[1806]]—[[1811]] | [[ротмістар]] Народнай кавалерыі ВКЛ (1788), [[павятовыя маршалкі Мінскай губерні|вілейскі павятовы маршалак]] (1802—1806) | [[ордэн Святога Станіслава]] (1790), [[ордэн Святой Ганны]] 2 ступені |- | [[Людвік Міхалавіч Ракіцкі]] (1775—1829-?) | [[1811]]—[[1814]] | [[рэчыцкі павятовы маршалак]] (1802—1811), [[стацкі саветнік]] (з 1812) | [[Ордэн Святога Іаана Іерусалімскага]], [[ордэн Святой Ганны]] 2 ступені |- | [[Міхал Антонавіч Зяновіч]] | [[1814]]—[[1823]] | [[павятовыя маршалкі Мінскай губерні|докшыцкі павятовы маршалак]] (1795—1797), барысаўскі павятовы [[падкаморы]] (1799—1802), [[павятовыя маршалкі Мінскай губерні|барысаўскі павятовы маршалак]] (1811—1814) | [[ордэн Святой Ганны]] 2 ступені (1816), [[ордэн Святога Уладзіміра]] 4 ступені (1816) |- | [[Леў Францавіч Оштарп]] (1785—1851) | [[1823]]—[[1847]] | [[павятовыя маршалкі Мінскай губерні|ігуменскі павятовы маршалак]] (1808—1817), [[стацкі саветнік]] (з 1829), [[сапраўдны стацкі саветнік]] (з 1832) | [[ордэн Святой Ганны]] 2 ступені (з 1825) і 1 ступені (з 1834), [[ордэн Святога Уладзіміра]] 4 ступені (1829), [[ордэн Святога Станіслава]] 1 ступені (1834), [[Ордэн Святога Іаана Іерусалімскага|камандор ордэна Святога Іаана Іерусалімскага]] (з 1807) |- | [[Атон Ігнатавіч Горват]] (1809—1894) | [[1847]]—[[1853]] | [[калежскі рэгістратар]] (з 1831), [[губернскі сакратар]] (з 1840), [[калежскі сакратар]] (з 1846) | [[ордэн Святой Ганны]] 2 ступені |- | [[Людвік Антонавіч Слатвінскі]] (каля 1800—1859-?) | [[1853]]—[[1859]] | [[камер-юнкер]] (з 1854), [[калежскі саветнік]] (з 1854), [[стацкі саветнік]] (з 1856), [[сапраўдны стацкі саветнік]] (з 1858), [[павятовыя маршалкі Мінскай губерні|ігуменскі павятовы маршалак]] (1826—1832, 1838—1850) | [[ордэн Святой Ганны]] 2 ступені, [[ордэн Святога Уладзіміра]] 4 ступені, бронзавы [[мядаль «У памяць вайны 1853—1856 гг.»]] |- | [[Аляксандр Дамінікавіч Лапа]] (1802—1869) | [[1859]]—[[1863]] | [[калежскі асэсар]], [[павятовыя маршалкі Мінскай губерні|бабруйскі павятовы маршалак]] (1844—1859) | [[ордэн Святога Станіслава]] 3 ступені, [[ордэн Святога Уладзіміра]] 4 ступені, бронзавы [[мядаль «У памяць вайны 1853—1856 гг.»]] |- | [[Яўстах Станіслававіч Прушынскі]] (Прашынскі) (1797—1877) | 14.09.[[1863]]—[[1877]] | [[калежскі асэсар]], [[стацкі саветнік]] (з 1866), [[сапраўдны стацкі саветнік]] (з 1868) | [[ордэн Святога Станіслава]] 2 ступені і 1 ступені (1870), [[ордэн Святой Ганны]] 2 ступені, [[ордэн Святога Уладзіміра]] 3 ступені, [[мядаль «У памяць вайны 1853—1856 гг.»]], [[мядаль «За засмірэнне польскага мяцяжу 1863—1864 гг.»]] (1867), знак адрознення, ўстаноўлены «За паспяховае ўвядзенне ў дзеянне Палажэння 19 лютага 1861 г.», знак адрознення, ўстаноўлены 24 лістапада 1866 г. «За пазямельнае ўладкаванне дзяржаўных сялян» |- | [[Васіль Іванавіч Паўлаў]] | 27.03.[[1877]]—[[1897]] | [[палкоўнік]], [[сапраўдны стацкі саветнік]] (з 1868) | [[ордэн Святога Станіслава]] 2 ступені, [[ордэн Святой Ганны]] 3 ступені, [[мядаль «У памяць вайны 1853—1856 гг.»]], [[мядаль «За засмірэнне польскага мяцяжу 1863—1864 гг.»]] (1867), знак [[Чырвоны крыж|Чырвонага крыжа]] |- | [[Аляксандр Генадзьевіч Рацькоў-Ражноў]] (1858—1930) | 13.01.[[1897]]—08.07.[[1904]] | [[стацкі саветнік]] (з 1894), [[сапраўдны стацкі саветнік]] (з 1899) | [[ордэн Святога Станіслава]] 2 ступені (1891), [[ордэн Святой Ганны]] 2 ступені (1894), срэбны мядаль на Аляксандраўскай стужцы ў памяць царавання імператара Аляксандра ІІІ (1896), [[ордэн Святога Уладзіміра]] 4 ступені (1896), срэбны мядаль для нашэння ў пятліцы Андрэеўскай стужкі ў памяць свячэннага каранавання расійскага імператара Мікалая ІІ (1896), цёмнабронзавы мядаль на стужцы з дзяржаўных кветак за працу па першым усеагульным перапісу народанасельніцтва Расійскай імперыі (1897), [[ордэн Святога Уладзіміра]] 3 ступені (1902), знак адрознення "24 лістапада 1866 года" за пазямельнае ўладкаванне былых дзяржаўных сялян (1903), [[ордэн Святога Станіслава]] 1 ступені (1911), уласна падараваны імператарскі партрэт Мікалая ІІ (1911), мядаль "У памяць 100-годдзя Айчынай вайны 1812 года" (1912), мядаль "У памяць 300-годдзя царавання дома Раманавых" (1913), [[ордэн Святой Ганны]] 1 ступені (1914), мядаль расійскага таварыства Чырвонага крыжа |- | [[Аляксандр Сяргеевіч Далгаво-Сабураў]] (1851—пасля 1917) | 09.10.[[1904]]—[[1917]] | [[камер-юнкер]] (з 1904), [[камяргер]], [[гафмейстар]] (з 1913), [[сапраўдны стацкі саветнік]] (з 1897) | цёмнабронзавы мядаль у памяць свячэннага каранавання расійскага імператара Аляксандра ІІІ (1885), [[ордэн Святога Станіслава]] 3 ступені (1890), [[ордэн Святой Ганны]] 3 ступені (1893), срэбны мядаль у памяць царавання імператара Аляксандра ІІІ (1897), цёмнабронзавы мядаль за працу па першым усеагульным перапісу народанасельніцтва Расійскай імперыі (1897), [[ордэн Бухарскай Залатой зоркі]] 1 ступені, знак адрознення "24 лістапада 1866 года" за пазямельнае ўладкаванне былых дзяржаўных сялян (1898), [[ордэн Святога Уладзіміра]] 4 ступені (1899), знак і мядаль Чырвонага крыжа Расійскага таварыства Чырвонага крыжа (1907), [[ордэн Святога Станіслава]] 1 ступені (1907), [[ордэн Святой Ганны]] 1 ступені (1910) |- | {{нп3|Сцяпан Мікалаевіч Сорнеў||ru|Сорнев, Степан Николаевич}} (1864—1933) | [[1917]]—[[1917]] | [[павятовыя маршалкі Мінскай губерні|мазырскі павятовы маршалак]] (1905—1907), [[павятовыя маршалкі Мінскай губерні|мінскі павятовы маршалак]] (1907—1912) | [[ордэн Святой Ганны]] 3 ступені, [[ордэн Святой Ганны]] 2 ступені, [[ордэн Святога Станіслава]] 3 ступені, [[ордэн Святога Станіслава]] 2 ступені, [[ордэн Святога Уладзіміра]] 4 ступені, [[ордэн Святога Уладзіміра]] 3 ступені, |- | [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі]] (1861—1930) | 18.09.[[1918]]—[[1920]] (па факту, з перапынкам) | | |} {{зноскі}} == Літаратура == * ''Грыцкевіч, А.'' Беларуская шляхта / А. Грыцкевіч // Спадчына. — 1993. № 1. — С. 11—16. * ''Жытко, А.П.'' Дваранства Беларусі перыяду капіталізму. 1861—1914 гг. / А.П. Жытко. — Мінск : БДПУ, 2003. — 233 с. * ''Корелин, А.П.'' Дворянство в пореформенной России 1861—1904 гг. Состав, численность, корпоративная организация / А.П. Корелин. — Москва : Наука, 1979. — 304 с. * Минская губерния: государственные, религиозные и общественные учреждения (1793—1917) / Сост. Т.Е. Леонтьева. — Мн : Бел НИИДАД, 2006. — 392 с. * ''Луговцова, С.Л.'' Политика российского самодержавия по отношению к дворянству Белоруссии в конце XVIII — первой половине XIX вв. / С.Л. Луговцова. — Минск : БГПУ, 1997. — 79 с. * Минские губернаторы, вице-губернаторы и губернские предводители дворянства, 1793—1917: биографический справочник / сост. Ю.Н. Снапковский; редкол.: В.И. Адамушко [и др.]. — Минск : Беларусь, 2016. — 396 с. * [[Памятная книжка Минской губернии]] на 1860, 1861, 1865—1865, 1867, 1870, 1872—1875, 1878, 1880—1881, 1883—1885, 1887—1899, 1905, 1907—1910, 1912—1915, 1917 год. * ''Раюк, А.Р.'' Вакантнасць пасады маршалка Мазырскага павета Мінскай губерні ў першай палове XIX ст. / А.Р. Раюк // Европа: актуальные проблемы этнокультуры : материалы IV Междунар. науч.-теорет. конф., Минск, 22 апр. 2013 г. / Бел. гос. пед. ун-т им. М. Танка ; редкол. [[Уладзімір Васільевіч Тугай|В.В. Тугай]] (отв. ред.) [и др.]. — Минск : БГПУ, 2013. — С. 194—196. * ''Раюк, А.Р.'' Нефармальныя сувязі паміж дваранствам Мінскай губерні ў 1795—1863 гг. / А.Р. Раюк // Гісторыя і грамадазнаўства. — 2020. — №1. — С. 58—63. * ''Раюк, А.Р.'' Нефармальныя сувязі паміж губернскім дваранствам у Беларусі ў 1795–1863 гг. / А.Р. Раюк // Пытанні мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фалькларыстыкі / Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя К. Крапівы Нац. акад. навук Беларусі ; навук. рэд. А.І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2008. — Вып. 4. — С. 406—412. * ''Раюк, А. Р.'' [https://files.msu.by/files/Журнал%20«Веснік%20МДУ%20імя%20А.А.Куляшова»/2021/2%20%2858%29%20Серыя%20A.%20ГУМАНІТЫРНЫЯ%20НАВУКІ%20%28гісторыя%2C%20філасофія%2C%20філалогія%29.pdf Атон Ігнатавіч Горват (1809—1894): адміністратар і гаспадар] / А. Р. Раюк // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя А. А. Куляшова. Сер. А. Гуманіт. навукі (гісторыя, філасофія, філалогія). — 2021. — Вып. 2. — С. 24—28. * ''Раюк, А.Р.'' Лёс і погляды мінскага губернскага прадвадзіцеля дваранства (1863–1877) Яўстаха Прушынскага на этнаканфесіянальную сітуацыю ў Беларусі / А.Р. Раюк // Беларуская этнаграфія, этналогія і антрапалогія : зб. навук. артыкулаў. — Мінск : Бел. навука, 2022. — Вып. 1. — С. 79—89. * ''Романович-Славатинский, А.В.'' Дворянство в России от начала XVIII века до отмены крепостного права / А.В. Романович-Славатинский. — CПб. : Типография Министерства внутренних дел, 1870. — 564 с. * ''Смалянчук, А.Ф.'' Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 — люты 1917 г. / А.Ф. Смалянчук. — СПб. : Неўскі прасцяг, 2004. — 406 с. * Списки Губернских Предводителей Дворянств Российской империи 1785—1895. Составлены и изданы Черниговским Губернским Предводителем дворянства графом Милорадовичем. — [[Чернигов]] : Типография Губернского земства, [[1895]]. * ''Уласавец, Я.В.'' Павятовыя прадвадзіцелі дваранства ў Беларусі ў 60—90-я гг. XIX стагоддзя / Я.В. Уласавец // Сборник работ 65-ой научной конференции студентов и аспирантов Белорусского государственного университета : В 3 ч. — ч.1 — Минск : БГУ, 2008. — С. 46—50. [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/14/1/%d0%a2%d0%be%d0%bc%201.pdf] * [[Дарыуш Тарасюк|''Tarasiuk, D.'']] Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905—1918 / D. Tarasiuk. — Lublin : Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007. — 211 s. * [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|''Woyniłłowicz, E.'']] Wspomnienia. 1847—1928 / E. Woyniłłowicz. — Wilno : Józef Zawadzki, 1931. — cz. 1. — 368 s. == Знешнія спасылкі == * [http://www.nobility.by/encyclopaedia/p/PradvadzicielDvaransta.shtml Вяроўкін-Шэлюта, У. Прадвадзiцель дваранства] * [http://www.nlr.ru/nlr_history/persons/info.php?id=1374 Бурнашев Михаил Николаевич] == Гл. таксама == * [[Мінская губерня]] * [[Губернатары Мінскай губерні]] * [[Віцэ-губернатары Мінскай губерні]] * [[Горад Мінск|Мінск]] [[Катэгорыя:Мінская губерня|Прадвадзiцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні]] [[Катэгорыя:Гісторыя Мінска]] [[Катэгорыя:Гісторыя Мінскай вобласці]] [[Катэгорыя:Губернскія маршалкі мінскія| ]] gd3jyo0ucgv8jyh8zf5qzulvvr1xrx6 Пелагскія астравы 0 79783 4194141 4077863 2022-08-25T15:01:03Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Архіпелаг |Назва = Пелагскія астравы |Карта = Pelagie Islands map be.png |Месца = Міжземнае мора |lat_dir = N|lat_deg = 35|lat_min = 40|lat_sec = 39 |lon_dir = E|lon_deg = 12|lon_min = 37|lon_sec = 00 |region = IT |CoordScale = |Плошча сушы = 25,5 |Плошча лагун = |Кол-ць астравоў = 3 |Найбуйнейшы востраў = |Вышыня = 186 |Краіна = Італія |Сцяг = {{Сцяг Італіі}} |Вобласць = [[правінцыя Агрыджэнта|Агрыджэнта]] |Насельніцтва = каля 6 тыс. |Год = 2004 |Выява = Lampedusa versante sud.jpg |Памер = |Подпіс = паўднёвы бераг Лампедузы }} [[Выява:Pelagie Islands map be.png|міні|злева|Карта]] '''Пелагскія астравы''' ({{lang-it|Isole Pelagie}}) — самы паўднёвы [[архіпелаг]] [[Італія|Італіі]], які знаходзіцца паміж [[Мальта]]й і [[Туніс]]ам. Архіпелаг складаецца з трох [[Вулкан, геалогія|вулканічных]] астравоў: [[Лампедуза]], [[Ліноза]] і незаселенага [[Лампіёнэ]]. Геаграфічна архіпелаг адносяць да [[Афрыка|Афрыкі]]. Вышэйшая кропка — 186 м [[Вышыня над узроўнем мора|над узроўнем мора]] (Монтэ-Вулкана). Плошча астравоў — 25,5 [[Квадратны кіламетр|км²]]. Насельніцтва астравоў — каля 6 тыс. чалавек ([[2004]]). Адміністрацыйна Пелагскія астравы з'яўляюцца камунай у складзе [[Сіцылія|сіцылійскай]] правінцыі [[правінцыя Агрыджэнта|Агрыджэнта]]. Спрыяльны [[клімат]] і ўнікальная марская [[фаўна]] (мальтыйска-пелагская) прыцягваюць [[Турызм|турыстаў]], аднак, з-за блізкасці да Афрыкі (да Туніса крыху больш за 100 км), астравы маюць праблемы з нелегальнымі эмігрантамі, які накіроўваецца ў [[Еўропа|Еўропу]]. == Спасылкі == * [https://ucina.net/en/isole-pelagie Isole Pelagie]{{Недаступная спасылка}} * [https://www.myguidesicily.com/regionalinfo/pelagie-islands Pelagie Islands — My Guide Sicily] {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Пелагскія астравы|*]] lbk3jf9hll34jv4ghvi1cwg1euby0ts Нуэва-Леон 0 79940 4194165 3484079 2022-08-25T15:49:25Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Колер1 = |Колер2 = |Беларуская назва = Штат Нуэва-Леон |Арыгінальная назва = Nuevo León |Герб = Coat of arms of Nuevo Leon.svg |Сцяг = Flag of Nuevo Leon.svg |Краіна = [[Мексіка]] |Статут = |Гімн = |Уваходзіць у = |Уключае = |Сталіца = |Буйныгорад = |Буйныягарады = |Раздзел = |Назва раздзела = |Глава2 = |Назва главы2 = |ВУП = |Год ВУП = |Месца па ВУП = |ВУП на душу насельніцтва = |Месца па ВУП на душу насельніцтва = |Мова = |Мовы = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Месца па насельніцтве = |Шчыльнасць = |Месца па шчыльнасці = |Нацыянальны склад = |Канфесійны склад = |Плошча = |Месца па плошчы = |Максімальная вышыня = 3710 |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = 27°49' - 23°11’ N |Даўгата = 98°26' - 101°14' E |Карта = Nuevo_Leon_in_Mexico_(location_map_scheme).svg |Часавыпояс = UTC-6 |Абрэвіятура = |ISO = MX-NLE |FIPS = |Код аўтамабільных нумароў = |Сайт = http://www.nl.gob.mx |Заўвагі = }} '''Нуэва-Леон''' ({{lang-es|Estado Libre y Soberano de Nuevo León}}) — адзін з трыццаці аднаго штатаў у цэнтральнай частцы [[Мексіка|Мексікі]]. Плошча — 64,220 км². Насельніцтва складае 4,653,458 чалавек ([[2010]] год). Адміністрацыйны цэнтр — [[горад Мантэрэй]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Nuevo León}} {{Адміністрацыйныя адзінкі Мексікі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Штаты Мексікі]] czlwdbl7alshh5kke5vcqbz5y92js05 Антон Паўлавіч Яленскі 0 82650 4194223 4178003 2022-08-25T16:31:21Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД | беларускае імя = Антон Паўлавіч Яленскі | поўнае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = Antoni_Jelenski 300.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Korczak.svg | шырыня герба = | подпіс герба= герб «[[Герб «Корчак»|Корчак]]» | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род = | бацька =[[Павел Янавіч Яленскі]] (1776—1842) | маці = Барбара [[род Лянкевічаў|Лянкевіч]] | муж = | жонка = Сабіна Леапольдаўна [[род Дыбоўскіх|Дыбоўская]] (1820—1912) | дзеці = Браніслаў, Вітальд, Павел, Марыян, Эдвард, Адам, Рамуальд, Эмілія, Казіміра | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = | Commons =Anton Jalienski | Rodovid= }} '''Антон Паўлавіч Яленскі''' ({{lang-pl|Antoni Jeleński}}, {{lang-ru|Антон Павлович Еленский}}), {{ДН|5|7|1818}}, в. {{МН|Капаткевічы||Гарадскі пасёлак Капаткевічы}}, [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская імперыя]], цяпер [[Петрыкаўскі раён]] [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]] — {{ДС|||1874}}, {{МС|Вільня|у Вільнюсе|}}, [[Віленская губерня]], [[Расійская імперыя]], — грамадскі дзеяч, адзін з кіраўнікоў [[Паўстанне, 1863-1864|паўстання 1863—1864 гадоў]]. == Паходжанне і сям'я == Належаў да каталіцкага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Род Яленскіх|Яленскіх]] гербу «[[Герб «Корчак»|Корчак]]», прадстаўнікі якога мелі значныя маёнткі ў [[Новагародскае ваяводства|Новагародскім ваяводстве]] і [[Мазырскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]], дзе і займалі высокія земскія пасады. Нарадзіўся ў сям'і буйнога землеўласніка [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] Паўла Янавіча Яленскага (1776—1842) і Барбары Лянкевіч, якая таксама як і Яленскія паходзіла з роду рэгіянальнай эліты Мазырскага павета ВКЛ. Бацька Павел валодаў у Мазырскім павеце маёнткамі [[Горад Жыткавічы|Жыткавічы]], [[Вёска Людзяневічы|Людзяневічы]] і [[Гарадскі пасёлак Капаткевічы|Капаткевічы]] (ленны маёнтак), у якіх у [[1814]] налічвалася 742 [[рэвізская душа|рэвізскія душы]], а ў [[1835]] — {{nobr|1 001}} [[рэвізская душа]], і служыў па выбары шляхты Мазырскага павета на пасадзе мазырскага павятовага харунжага (1811—1812), старшыні мазырскага павятовага гранічнага (межавага) суда (1814—1817), старшыні мазырскага павятовага суда (1817—1820) і старшыні мазырскага грамнічага апеляцыйнага суда. У [[1826]] упамінаецца, што Павел Яленскі валодаў і маёнткам [[Вёска Дудзічы, Чачэрскі раён|Дудзічы]] (285 душ, 97 двароў) у [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкім павеце]] — па пераўступленаму закладному праву ад маянткоўцаў [[Бабруйскі павет|Бабруйскага павета]] Алаіза і Людвіка Быкоўскіх, выданаму і прызнанаму 6 лютага 1823. Павел Яленскі таксама быў членам масонскіх лож, створаных у пачатку [[XIX стагоддзе|XIX ст.]] на беларускіх землях<ref>''Швед, В. В.'' Масоны і ложы… С.237.</ref>. Родным братам Антона быў Ян Паўлавіч Яленскі (1809—пасля 1848), які прымаў удзел у [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстанні 1830—1831 гадоў]]: паехаў служыць у апалчэнні паўсталай арміі [[Царства Польскае|Царства Польскага]], у бітве з расійскімі войскамі быў узяты ў палон, але, у канечным выніку, паводле манаршага распараджэння яму было дадзена дараванне. У [[1833]]—[[1838]] Ян Паўлавіч Яленскі, разам з [[Напалеон Феліксавіч Яленскі|Напалеонам Феліксавічам Яленскім]], быў членам таемнага таварыства дваран у Мазырскім павеце, якое было створана па ініцыятыве Д. Булеўскага, эмісара князя [[Адам Ежы Чартарыйскі|Адама-Ежы Чартарыйскага]], які ўзначальваў «арыстакратычную партыю» польска-ліцвінскай эміграцыі ў Парыжы. Пасля арышту і следства ў [[Горад Вільнюс|Вільні]] ў [[1838]] Ян Яленскі быў прылічаны да чацвёртай катэгорыі дзяржаўных злачынцаў і асуджаны на высылку па пастаяннае месца жыхарства «у аддаленыя губерні» пад паліцэйскі нагляд без пазбаўлення дваранскага статусу і з мажлівасцю карыстацца прыбыткамі належачых яму маёнткаў. Цікава, што ў 1839, падчас следства над Янам Яленскім у Вільні, бацька Павел Яленскі прасіў вызваліць сына ад адказнасці, бо Ян шмат год хварэе «меланхоліяй» і з такой хваробай не можа быць дзейным удзельнікам таемнага таварыства. Да зварота было дададзена пісьмовае сведчанне доктара медыцыны і хірургіі стацкага саветніка Спасовіча, які сцвярджаў, што ў 1828 лячыў Яна Яленскага, які доўга пакутаваў «вар'яцтвам розуму рознапрадметным (mania vagans)». Яшчэ адно сведчанне, дзе сцвярджалася, што Ян Яленскі «пакутваў вар'яцтвам розуму», даў доктар медыцыны і хірургіі Мяноўскі<ref>''Луговцова, С. Л.'' «Заговор Канарского»… С. 308.</ref>. Напэўна, гэта быў для бацькі спосаб пазбегнуць адказнасці для сына. Антон Яленскі ажаніўся з Сабінай Леапольдаўнай Дыбоўскай (1820—1912), дачкой сярэднезаможнага шляхціца [[Мінскі павет|Мінскага павета]] Леапольда Тадэвушавіча Дыбоўскага і Ганны Янаўны з Яленскіх, і меў дзевяць дзяцей (Браніслава, Вітальда, Паўла, Марыяна, Эдварда, Адама, Рамуальда, Эмілію і Казіміру). Быў стрыечным братам [[Напалеон Феліксавіч Яленскі|Напалеону Феліксавічу Яленскаму]] (1810—1883), маянткоўцу [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскага павета]], аднаму з кіраўнікоў [[Паўстанне, 1863-1864|паўстання 1863—1864 гадоў]]. <gallery perrow=5> File:Edward Antonowich Jelenski 1853-1920 - belarus - 1917 AD.jpg|Картка Усерасійскага сельскагаспадарчага перапісу 1917 года, дзе сын Антона Паўлавіча Яленскага і ўласнік маёнтка Ласкаўшчына ў Слуцкім павеце Эдвард Антонавіч Яленскі (1853—1920) уласна пазначыў сваю нацыянальнасць як "б." (г.зн. "[[Беларусы|беларус]]"). </gallery> == Службовая дзейнасць у Мазырскім павеце == Валодаў роднай [[Польская мова|польскай мовай]], а таксама рускай, [[Беларуская мова|беларускай]] і французскай. Маючы толькі хатнюю адукацыю, Яленскі сваю службу пачаў і працягваў у родным павеце: 23 сакавіка 1837 паступіў на службу канцылярыстам мазырскага павятовага суда, 26 лістапада 1840 па ўласным прашэнні перамешчаны ў тым жа званні канцылярыста ў штат канцылярыі мазырскага павятовага маршалка (якім быў у 1838—1841 яго сваяк Вінцэнт Ігнатавіч Лянкевіч), 29 снежня 1839 атрымаў чын [[калежскі рэгістратар|калежскага рэгістратара]] са старшынствам, а 8 мая 1843 па ўласным прашэнні звольнены са службы, што, у тым ліку, было выклікана смерцю бацькі. Быў у адпуску з 5 ліпеня 1842 на 2 месяцы (у [[Горад Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбургу]]). Пасля смерці бацькі Антон Яленскі быў уласнікам маёнтка [[Гарадскі пасёлак Капаткевічы|Капаткевічы]] і часткі маёнтка [[Вёска Людзяневічы|Людзяневічы]] ў [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскім павеце]], дзе ў 1844—1850 мелася паводле рэвізіі 856 рэвізскіх душ і каля 5 000 дзесяцін зямлі, маёнтка [[Вёска Дунайчыцы|Дунайчыцы]] ў [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]] (каля 1 500 дзесяцін), і маёнтка Акніста ў [[Вількамірскі павет (Расійская імперыя)|Вількамірскім павеце]] [[Ковенская губерня|Ковенскай губерні]] (каля 2 000 дзесяцін). Купіў прыватны дом у [[Горад Вільнюс|Вільні]], дзе выхоўваліся яго дзеці. Пасля перапынку ў службе і заняцця гаспадаркай ва ўласным маёнтку, 29 сакавіка 1844 быў выбраны шляхтай Мазырскага павета на пасаду дэпутата па наглядзе за правільным продажам гарачых напояў у Мазырскім павеце, а 23 верасня 1844 — пераабраны падчас дваранскіх выбараў у Мінску на тую ж пасаду і адначасова «кандыдатам» (намеснікам) на пасаду мазырскага павятовага маршалка, якім тады з'яўляўся ў [[1844]]—[[1847]] [[Юліян Францавіч Кеневіч]]. Быў у адпуску з 10 лютага 1845 на 28 дзён у Віленскай губерні, з 4 ліпеня 1846 на 8 дзён і 27 мая 1847 на 28 дзён — у Валынскай губерні. У верасні [[1847]] у [[Мінск]]у на дваранскіх выбарах губернскае дваранства (пасля прапановы Эміля Паўлавіча Аскеркі, Антона Паўлавіча Яленскага і Сабеслава Юзафавіча Бярновіча) выступіла з рэзалюцыяй пра жаданне скасавання прыгону, што сустрэла рэзкую адмоўную рэакцыю царскіх улад. На тых жа дваранскіх выбарах 23 верасня [[1847]] у [[Мінск]]у пасля Кеневіча мазырскім павятовым маршалкам быў выбраны [[Атон Ігнатавіч Горват]] на 3 гады і зацвержданы на гэтай пасадзе [[Губернатары Мінскай губерні|мінскім губернатарам]] (1844—1850) [[Аляксей Васільевіч Сямёнаў|Аляксеем Васільевічам Сямёнавым]] (1799—1864). Паводле балаціроўкі [[калежскі сакратар]] Атон Горват атрымаў усе 24 абіральныя балы (галасы), а яго канкурэнты [[калежскі рэгістратар]] Антон Паўлавіч Яленскі — 22 абіральныя балы і 2 неабіральныя, адстаўны паручнік [[Казімір Тадэвушавіч Замайскі]] — 19 абіральных і 5 неабіральных балаў (галасоў). Пасаду мазырскага павятовага маршалка Горват не займаў, бо быў выбраны дваранамі губерні на тых жа дваранскіх выбарах у [[1847]] на пасаду мінскага губернскага маршалка (губернскага прадвадзіцеля) і зацверджаны 30 верасня 1847 на гэтай пасадзе губернатарам. На вакансію [[мазырскі павятовы маршалак|мазырскага павятовага маршалка]] быў зацверджаны не наступны першы кандыдат Антон Яленскі (не меў адпаведнай 10-гадовай выслугі на кароннай службе), а другі кандыдат на гэту пасаду (паводле выбару дваранства ад 23 верасня 1847) [[Казімір Тадэвушавіч Замайскі]], які 24 красавіка 1848 (з-за разладжанага здароўя паводле ўласнага прашэння ад 3 студзеня 1848) быў звольнены з гэтай пасады. На экстраардынарных дваранскіх выбарах у [[Мазыр]]ы 29 мая 1848 павятовае дваранства выбрала калежскага рэгістратара Антона Паўлавіча Яленскага ўсімі 12 абіральнымі баламі на пасаду мазырскага павятовага маршалка. Аднак [[Губернатары Мінскай губерні|мінскі губернатар]] (1844—1850) [[Аляксей Васільевіч Сямёнаў]] (1799—1864) 13 верасня 1848 не зацвердзіў гэты выбар дваран, бо Яленскі не праслужыў належных поўных 10 год на кароннай службе для заняцця такой пасады як павятовы маршалак, а іншыя кандыдаты падчас выбараў — калежскі асэсар Юзаф Андрэевіч Снядэцкі (атрымаў 10 абіральных і 2 неабіральных балаў) і былы член мазырскага павятовага камітэта па наглядзе за правільным продажам гарачых напояў Ян Антонавіч Лянкевіч (7 абіральных і 3 неабіральных балы) — не могуць быць выбраны, бо Снядэцкі не прадставіў свой фармулярны спіс аб службе, а Лянкевіч знаходзіўся пад следствам. Сямёнаў прасіў [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] (1847—1853) [[Атон Ігнатавіч Горват|Атона Ігнатавіча Горвата]] (1809—1894) аб распараджэнні правесці новыя выбары ў Мазыры для выбрання кандыдатаў на гэту пасаду. На што Горват паведаміў губернатару, што прызначыў выбары мазырскага павятовага маршалка на 15 студзеня 1849, а пакуль выконваў у [[1847]]—[[1850]] абавязкі маршалка мазырскі павятовы суддзя Лаўрэнцій Яўхімавіч Богуш. Дарэчы, Атон Горват быў блізкім сваяком Яленскага, бо сястра апошняга Ганна Паўлаўна Яленская стала жонкай [[Станіслаў Ігнатавіч Горват|Станіслава Ігнатавіча Горвата]] (1804—пасля 1876), [[рэчыцкі павятовы маршалак|рэчыцкага павятовага маршалка]] (1863—1872), роднага брата Атона Горвата. Аднак пасада мазырскага павятовага маршалка заставалася вакантнай да студзеня 1852, а па сутнасці да 14 мая 1852. На чарговых дваранскіх выбарах у [[Мінск]]у 11 снежня 1850 на пасаду мазырскага павятовага маршалка на кадэнцыю 1850—1853 дваранамі павета зноў быў выбраны Антон Паўлавіч Яленскі. У ходзе галасавання, у якім удзельнічаў 21 дваранін (некаторыя дваране па пісьмовай даверанасці мелі права галасаваць за іншых), галасы сярод трох кандыдатур размеркаваліся наступным чынам: 1) калежскі рэгістратар Антон Паўлавіч Яленскі атрымаў 21 абіральны і 5 неабіральных балаў (быў выбраны маршалкам); 2) адстаўны паручнік кірасірскага палка [[Казімір Тадэвушавіч Замайскі]] атрымаў 19 абіральных і 7 неабіральных балаў (выбраны першым кандыдатам на пасаду мазырскага павятовага маршалка); 3) былы мазырскі павятовы харунжы Антон Юзафавіч Яблонскі атрымаў 17 абіральных і 9 неабіральных (выбраны другім кандыдатам на пасаду мазырскага павятовага маршалка). Яленскі выканаў прысягу для заступлення на пасаду. Аднак у сакавіку 1851 [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскі ваенны генерал-губернатар]] (1850—1855) [[Ілля Гаўрылавіч Бібікаў]], разглядзеўшы прадстаўленыя фармулярныя спіскі аб службе, не зацвердзіў канчаткова Яленскага на пасадзе маршалка як не праслужыўшага 10 год абавязковай кароннай службы, а зацвердзіў наступную кандыдатуру — [[Казімір Тадэвушавіч Замайскі|Казіміра Замайскага]], які такую выслугу меў. Гэтая акалічнасць стала прычынай шматмесячнай цяганіны па вызначэнні мазырскага павятовага маршалка. У маі 1851 у сваім лісце віленскаму ваеннаму генерал-губернатару Бібікаву Казімір Замайскі выказваўся, што не можа прыняць пасаду з-за хваробы (пра якую ён ужо паведамляў генерал-губернатару ў [[1847]]), недахопу сродкаў выхоўваць сваіх дзяцей і малазаможнасці, каб адпавядаць выгляду і званню павятовага маршалка. 14 чэрвеня 1851 мінскі губернскі маршалак [[Атон Ігнатавіч Горват|Атон Горват]] паведаміў [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскаму ваеннаму генерал-губернатару]], што ў Мазырскім павеце (акрамя Змайскага, які не жадае заступаць на пасаду павятовага маршалка) няма ў цяперашні час іншых дваран, якія б адпавядалі патрабаванням закона аб 10-гадовай кароннай службе, і прасіў, каб для [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскага павета]], які ўжо на працягу трох год з'яўляецца дрэнным у адміністрацыйных адносінах, была зроблена паблажка і каб быў зацверджаны на пасадзе маршалка Антон Паўлавіч Яленскі. Але генерал-губернатар 21 ліпеня 1851 адхіліў прапанову Горвата аб зацвярджэнні Яленскага і загадаў прапанаваць Замайскаму неадкладна заступіць на пасаду, хоць і даць мажлівасць апошняму падаць просьбу аб звальненні. У выніку, 13 лістапада 1851 Атон Горват прасіў выконваючага абавязкі мазырскага павятовага маршалка мазырскага павятовага суддзю правесці новыя выбары кандыдатаў на пасаду мазырскага павятовага маршалка. [[11 студзеня]] [[1852]] на з'ездзе дваран Мазырскага павета, якія прыбылі ў [[Горад Мазыр|Мазыр]] для выбару павятовага маршалка, мазырскім павятовым маршалкам быў выбраны ўсё той жа [[Казімір Тадэвушавіч Замайскі]], адстаўны паручнік і ўласнік маёнтка Пузічы (Пужычы) у [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскім павеце]]. У той жа дзень сабраныя дваране прынялі пастанову аб добраахвотнай складцы на неабходнае і прылічнае ўтрыманне выбранага на пасаду маршалка Казіміра Замайскага, прызначыўшы апошняму жалаванне з прыбыткаў маянткоўцаў (па 10 капеек срэбрам штогод з кожнай рэвізскай душы, якімі валодалі маянткоўцы [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскага павета]], тэрмінам з 1852 па 1854), і з унёскам гэтага збору ў мазырскае павятовае казначэйства. Пастанову падпісалі Юзаф Андрэевіч Снядэцкі (ад імя сваёй жонкі), [[Геранім Антонавіч Кеневіч]], Іпаліт Антонавіч Кеневіч, Антон Паўлавіч Яленскі (за сябе, сваю жонку і маці), Ігнат Тамашавіч Лянкевіч, Гунтэрман Герасімавіч Пясецкі, [[Даніэль Ігнатавіч Горват]], Ян Антонавіч Лянкевіч, Людвік Рафалавіч Яленскі (па даверанасці ад Петранэлы Пятроўскай), Ігнат Яленскі, Шыман Камарніцкі, [[Аляксандр Тадэвушавіч Замайскі]] (брат [[Казімір Тадэвушавіч Замайскі|Казіміра Тадэвушавіча Замайскага]]), Ян Васілеўскі, Станіслаў Францавіч Іпагорскі-Лянкевіч (па даверанасці ад пані М. Вішнеўскай), калежскі сакратар Дамінік Бярнардавіч Стоцкі, Мікалай Булгак, Лаўрэнцій Яўхімавіч Богуш. [[Выява:Sabina Jelenska z Dybowsklch.jpg|left|thumb|Сабіна Леапольдаўна Яленская (з роду Дыбоўскіх)]] 4 красавіка 1852 мінскі губернатар выказаў згоду на прапанову дваран Мазырскага павета пра добраахвотнае ахвяраванне. І 14 мая 1852 Казімір Замайскі прыбыў у Мазыр, выканаў прысягу і заступіў на пасаду мазырскага павятовага маршалка. Аднак Мінская казённая палата 19 ліпеня 1852 паведаміла [[Губернатары Мінскай губерні|мінскаму губернатару]] (1850—1855) [[Фядот Мікалаевіч Шкларэвіч|Фядоту Мікалаевічу Шкларэвічу]] (1799—?), што паводле правіл збору земскіх павіннасцей без асаблівага дазволу міністэрства фінансаў не могуць быць зроблены прылічэнні новых збораў да земскіх павіннасцей. Справу фінансавання Замайскага вырашыў [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскі ваенны генерал-губернатар]] [[Ілля Гаўрылавіч Бібікаў|Бібікаў]], які 11 лістапада 1852 паведаміў мінскаму губернатару, што паводле 243 артыкула Звода законаў Т.III Уставы аб выбарах дваранству дазваляецца прызначаць ад сябе асобам, служачым па выбару дваранства, у выглядзе добраахвотнай дапамогі сталовыя ці падарожныя грошы, якія і пачалі выдаваць у [[1852]]—[[1854]] толькі пажадаўшыя дваране Мазырскага павета як добраахвотныя ахвяраванні для канцылярыі мазырскага павятовага маршалка. Пакуль доўжылася замінка з прызначэннем на пасаду, абавязкі мазырскага павятовага маршалка ў [[1851]]—[[1852]] выконвалі мазырскі вывадовы дэпутат Юзаф Ігнатавіч Кучынскі і засядацель мазырскага павятовага суда Акуліч. Падчас чарговых дваранскіх выбараў у [[Мінск]]у 30 верасня 1853 мазырскім павятовым маршалкам на кадэнцыю [[1853]]—[[1856]] зноў быў абраны зноў [[Казімір Тадэвушавіч Замайскі]], а першым «кандыдатам» (намеснікам) — Антон Паўлавіч Яленскі. Аднак [[Губернатары Мінскай губерні|мінскі губернатар]] (1850—1857) [[Фядот Мікалаевіч Шкларэвіч]] не зацвердзіў Яленскага на гэтай пасадзе (зноў жа па прычыне адсутнасці 10-гадовай кароннай выслугі). Пазней, 28 жніўня 1855 [[Казімір Тадэвушавіч Замайскі]], з'яўляючыся мазырскім павятовым маршалкам, стане хросным бацькам сыну Антона Яленскага Адаму, а пры хросце немаўлятка ксёндзом Іязафатам Пратыцкім у касцёле ў Капаткевічах, акрамя іншых сведкаў ([[Напалеон Феліксавіч Яленскі|Напалеон Яленскі]], Дмітрый Еўдакімаў (Еўдакімовіч), Фабіяна Леапольдаўна Дыбоўская (сястра Сабіны з Дыбоўскіх Яленскай), Эмілія Лянкевіч, Сабін Лянкевіч), будзе прысутнічаць і жонка маршалка Мальвіна з Мархіа Замайская. == Грамадская дзейнасць у краіне == З [[1840]]-х быў прыхільнікам «арыстакратычнай» партыі польска-ліцвінскай эміграцыі ў Францыі, якую ўзначальваў князь [[Адам Ежы Чартарыйскі|Адам-Ежы Чартарыйскі]] (1770—1861). 20 лістапада 1857 былі падпісаны першыя рэскрыпты расійскага імператара [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандра II]] на імя [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага ваеннага генерал-губернатара]] (1855—1863) генерал-лейтэнанта [[Уладзімір Іванавіч Назімаў|Уладзіміра Іванавіча Назімава]] і санкт-пецярбургскага ваеннага генерал-губернатара (1854—1864) Паўла Мікалаевіча Ігнацьева (1797—1879), дзе была напісана праграма расійскага ўрада аб адкрыцці [[губернскі камітэт па сялянскай справе|губернскіх камітэтаў па сялянскай справе]] (камітэтаў па падрыхтоўцы дваранамі праектаў сялянскай рэформы), што дало пачатак працы па вызваленні сялян ад прыгону і паставіла дваранства [[Віленская губерня|Віленскай]], [[Ковенская губерня|Ковенскай]] і [[Гродзенская губерня|Гродзенскай]] губерняў у авангард гэтага працэса. Пасля гэтага губернскія камітэты па сялянскай справе пачалі арганізоўвацца і ў іншых губернях, і пачалася актыўная праца дваран за распрацоўку мер і форм вызвалення сялян. 30 жніўня 1858 быў створаны Мінскі губернскі камітэт па сялянскай справе, на чале якога стаў [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] (1853—1859) [[Людвік Антонавіч Слатвінскі]], а намеснікам — [[Атон Ігнатавіч Горват]], былы губернскі маршалак. У камітэт уваходзілі члены ад кожнага павета губерні. Антон Паўлавіч Яленскі ўвайшоў членам ад [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскага павета]] (разам з [[Напалеон Феліксавіч Яленскі|Напалеонам Феліксавічам Яленскім]], [[Артур Даніэлевіч Горват|Артурам Даніэлевічам Горватам]] і [[Геранім Геранімавіч Кеневіч|Геранімам Геранімавічам Кеневічам]]) у склад створанага 30 жніўня 1858 Мінскага губернскага камітэта па сялянскай справе. Як і многія маянткоўцы літоўска-беларускіх губерняў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], Яленскі выказваўся за скасаванне прыгону, але за вызваленне сялян без надання іх зямлёй. У канечным выніку гэтая прапанова дваран «заходніх губерняў» была адхілена царскім урадам — было вырашана вызваляць сялян з зямельным надзелам. У [[1859]] Антон Яленскі прымаў удзел у распрацоўцы маянткоўцамі літоўска-беларускіх губерняў праекта [[Літоўскае таварыства сельскай гаспадаркі|Літоўскага таварыства сельскай гаспадаркі]]. І 18 (30) мая 1860 падпісаў, у шэрагу іншых асоб, распрацаваны статут [[Літоўскае таварыства сельскай гаспадаркі|Літоўскага таварыства сельскай гаспадаркі]]. Дом Яленскага ў [[Горад Вільнюс|Вільні]], дзе Яленскі жыў з [[1861]], быў пунктам спатканняў і сходаў групоўкі «белых» у літоўска-беларускіх губернях. У чэрвені 1861 па загаду [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага ваеннага генерал-губернатара]] (1855—1863) [[Уладзімір Іванавіч Назімаў|Уладзіміра Іванавіча Назімава]] за ўдзел у [[Паўстанне, 1863-1864|перадпаўстанчым]] маніфестацыйным руху ў [[Віленская губерня|Віленскай губерні]] Яленскі быў высланы пад эскортам жандармерыі з Вільні ў [[Мінская губерня|Мінскую губерню]] ў распараджэнне мінскага губернатара з забаронай вяртання ў Вільню. У маі 1862 Яленскі таемна ўдзельнічаў у з'ездзе дваран літоўска-беларускіх губерняў у [[Горад Вільнюс|Вільні]] па стварэнні праектаванага [[Літоўскае земскае крэдытнае таварыства|Літоўскага земскага крэдытнага таварыства]] і ўвайшоў у склад яго часовага камітэта. У падрыхтоўчы перыяд перад [[Паўстанне, 1863-1864|паўстаннем]] на таемным з'ездзе, адбытым у верасні 1862 у Вільні з удзелам прадстаўнікоў «моладзі» (так групоўка «белых» празвала безмаёнткавых членаў) быў выбраны таемны віленскі камітэт з «дарослых» (так празвалі членаў-маянткоўцаў) кіраўнікоў групоўкі «белых», куды разам з Антонам Яленскім увайшлі [[Якуб Казімір Станіслаў Гейштар|Якуб Гейштар]] (1827—1897), [[Аляксандр Аскерка|Аляксандр Уладзіслававіч Аскерка]] (1830—1911), граф [[Віктар Вацлаў Старжынскі|Віктар Старжынскі]] (1826—1882), граф [[Станіслаў Міхалавіч Плятэр|Станіслаў Міхалавіч Зіберг-Плятэр]] (нар. 1823), [[Францішак Дамінікавіч Далеўскі]] (1825—1904). Ад імя камітэту Яленскі ездзіў у лютым [[1863]] у [[Варшава|Варшаву]] для ўзгаднення з варшаўскімі кіраўнікамі стасункаў адносна паўстання. Пасля далучэння «белых» да [[Паўстанне, 1863-1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] з лютага 1863 увайшоў членам у склад [[Аддзел кіраўніцтва правінцыямі Літвы|Аддзела кіраўніцтва правінцыямі Літвы]], дзе загадваў касай, непасрэдна кіраваў паўстанцкай арганізацыяй Мінскай губерні, арганізоўваў распаўсюджанне падпольных выданняў. Браты яго жонкі Сабіны — Павел Леапольдавіч Дыбоўскі (1826—1885), вядомы партызан-паўстанец (псеўданім «Зарэмба»), і Эміль Леапольдавіч Дыбоўскі — таксама прынялі актыўны ўдзел у баявых дзеяннях у ходзе [[Паўстанне, 1863-1864|паўстання]]. Адмовіўся падпісаць адрас вернападданства цару (вернападданы адрас да расійскага цара [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандра II]]), які падпісвала мясцовае дваранства ў [[1863]], і быў арыштаваны 1 чэрвеня 1863. Падчас следства на Яленскага далі паказанні некаторыя з яго падначаленых, таму Яленскі вырашыў прызнаць сваё членства ў [[Аддзел кіраўніцтва правінцыямі Літвы|Аддзеле кіраўніцтва правінцыямі Літвы]], каб сваёй хлуснёй на следстве прыкрыць іншых вязненых сваіх таварышаў. Сваім прыкладам пацягнуў за сабой да прызнання ва ўдзеле ў таемнай арганізацыі «белых» арыштаванага старшыню Аддзела кіраўніцтва правінцыямі Літвы [[Якуб Казімір Станіслаў Гейштар|Якуба Гейштара]]. == Высылка ў Сібір і вяртанне на радзіму == [[File:Antoni Jelenski 1818-1874 - Mozyr szlachcic.jpg|thumb|Антон Паўлавіч Яленскі (малюнак, зроблены ў [[Сібір]]ы)]] У [[1865]] быў асуджаны да 15 гадоў катаргі на цяжкія капальныя работы ў [[Сібір]] — ва Усоль, куды за хворым Антонам Яленскім паехала яго жонка Сабіна. Былі канфіскаваны ўсе яго маёнткі (маёнтак [[Гарадскі пасёлак Капаткевічы|Капаткевічы]] і частка маёнтка [[Вёска Людзяневічы|Людзяневічы]] ў [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскім павеце]], маёнтак [[Вёска Дунайчыцы|Дунайчыцы]] ў [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]], маёнтак Меляховічы ў [[Троцкі павет, Расійская імперыя|Троцкім павеце]] [[Віленская губерня|Віленскай губерні]] і маёнтак Акніста ў [[Вількамірскі павет (Расійская імперыя)|Вількамірскім павеце]] [[Ковенская губерня|Ковенскай губерні]]), якія пасля планавалася прадаць альбо ўзнагародзіць бясплатна расійскіх афіцэраў, што прымалі ўдзел у падаўленні паўстання. Продаж альбо перадача маёнткаў Антона Яленскага зацягнуліся да [[1869]], бо не былі зроблены папярэднія ацэнкі іх кошта. Жонка Антона Сабіна зрабіла ўсе намаганні, каб канфіскаваны ўладамі родавы маёнтак Дунайчыцы ў Слуцкім павеце набыў з таргоў іх найстаршы сын Павел Антонавіч Яленскі, якому ўлады дазволілі прымаць удзел у аукцыёне. Калі сабраныя на аукцыён дваране даведаліся, што будзе ўдзельнічаць і сын паўстанца, ухіліліся ад таргоў, каб даць мажлівасць Паўлу набыць канфіскаваны родавы маёнтак па найніжэйшым кошце. Ва Усолі Яленскі меў вострыя звады з [[Якуб Казімір Станіслаў Гейштар|Якубам Гейштарам]], якога вінаваціў у здрадзе таемнай арганізацыі ў ходзе [[Паўстанне, 1863-1864|паўстання]], а Сабіна Яленская дапамагала хворым катаржнікам, атрымаўшы ад іх найменне «анёла». Пасля вызвалення цяжка хворы Яленскі жыў у [[Кракаў|Кракаве]], памёр у [[Горад Вільнюс|Вільні]]. Жонка Сабіна памерла ў маёнтку Акніста ў [[Вількамірскі павет (Расійская імперыя)|Вількамірскім павеце]] [[Ковенская губерня|Ковенскай губерні]]. {{зноскі}} == Літаратура == * Деревни и люди Мозырщины. — Моз., 2001; * Памяць. Петрыкаўскі р-н. — Мн., 1995. * ''Gieysztor, J.'' Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. / J. Gieysztor; przedmowa i przypisy prof. T. Korzona. — Wilno : Nakładem Tow. Udz. «Kurjer Litewski», 1913. — T. 1. — 422 s. * ''Gieysztor, J.'' Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. / J. Gieysztor; przedmowa i przypisy prof. T. Korzona. — Wilno : Nakładem Tow. Udz. «Kurjer Litewski», 1913. — T. 2. — 384 s. * ''Ramotowska, F.'' Tajemnie państwo polskie w powstaniu styczniowym 1863—1864: struktura organizacyjna : w 2 cz. / F. Ramotowska. — Warzsawa : DiG, 1999—2000. — Cz. 1. — 1999. — 727 s. * ''Kieniewicz, S.'' Jeleński Antoni / S. Kieniewicz // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław etc.: Ossolineum, 1964. — T. XI/1. — Zesz. 48: Jarosław — Jelowicki Aleksander. — S. 139—140. * ''Швед, В. В.'' Масоны і ложы на землях Беларусі (канец XVIII — першая чвэрць XIX ст.) : біябібліягр. слоўн. / В. В. Швед. — Гродна : ГрДУ, 2007. — 275 с. * ''Луговцова, С. Л.'' [http://www.hist.bsu.by/images/stories/files/nauka/izdania/tif/5/Lugovtsova.pdf «Заговор Канарского»: Мозырское демократическое общество и его участники] / С. Л. Луговцова // Працы гістарычнага факультэта БДУ : навук. зб. Вып. 5 / рэдкал.: У. К. Коршук (адк. рэд.) [і інш.]. — Мінск : БДУ, 2010. — С. 297—315. * ''Раюк, А.Р.'' Вакантнасць пасады маршалка Мазырскага павета Мінскай губерні ў першай палове XIX ст. / А.Р. Раюк // Европа: актуальные проблемы этнокультуры : материалы IV Междунар. науч.-теорет. конф., Минск, 22 апр. 2013 г. / Бел. гос. пед. ун-т им. М. Танка ; редкол. [[Уладзімір Васільевіч Тугай|В.В. Тугай]] (отв. ред.) [и др.]. — Минск : БГПУ, 2013. — С. 194—196. {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Яленскі Антон Паўлавіч}} [[Катэгорыя:Удзельнікі паўстання 1863—1864 гадоў]] [[Катэгорыя:Яленскія|Антон Паўлавіч]] j2kj8ud7vnmmrjp9tfr3ofioitucxy7 Шаблон:Плошчы Кіева 10 88231 4194317 3632009 2022-08-25T18:00:11Z Artsiom91 31770 перавод на hlist пры дапамозе [[Шаблон:Navbox#bookmarklet|букмарклета]], абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{навігацыйная паласа | загаловак = Плошчы Кіева | titlestyle = | title = [[Плошчы Кіева]] | утрыманне = * [[Абалонская плошча (Кіеў)|Абалонская]] * [[Адэская плошча (Кіеў)|Адэская]] * [[Амурская плошча (Кіеў)|Амурская]] * [[Плошча Андрэя Першазванага|Андрэя&nbsp;Першазванага]] * [[Плошча Анкары|Анкары]] * [[Арсэнальна плошча|Арсэнальна]] * [[Батанічна плошча|Батанічна]] * [[Бэссарабска плошча (Кіеў)|Бэссарабска]] * [[Вакзальна плошча (Кіеў)|Вакзальна]] * [[Валгаградская плошча (Кіеў)|Валгаградская]] * [[Плошча Валэрыя Марчэнка|Валэрыя Марчэнка]] * [[Галасііўска плошча|Галасііўска]] * [[Гастомэльска плошча|Гастомэльска]] * [[Плошча Герояў Брэста|Герояў&nbsp;Брэста]] * [[Плошча Герояў Вялікай Айчыннай вайны (Кіеў)|Герояў&nbsp;Вялікай&nbsp;Айчыннай&nbsp;вайны]] * [[Плошча Герояў УПА (Кіеў)|Герояў УПА]] * [[Дарныцка плошча|Дарныцка]] * [[Дэмііўска плошча]] * [[Еўрапейская плошча (Кіеў)|Еўрапейская]] * [[Жытнёторзка плошча|Жытнёторзка]] * [[Плошча Мыхайла Загароднёга|Мыхайла&nbsp;Загароднёга]] * [[Плошча Канстытуцыі (Кіеў)|Канстытуцыі]] * [[Плошча Касманаўтаў (Кіеў)|Касманаўтаў]] * [[Кантрактовая плошча (Кіеў)|Кантрактавая]] * [[Керчанская плошча (Кіеў)|Керчанская]] * [[Плошча Панцеляймона Куліша|Панцеляймона Куліша]] * [[Плошча Пятра Крываноса|Пятра&nbsp;Крываноса]] * [[Плошча Лесі Украінкі (Кіеў)|Лесі&nbsp;Украінкі]] * [[Лук’яніўска плошча|Лук’яніўска]] * [[Лыбідска плошча|Лыбідска]] * [[Львоўская плошча|Львоўская]] * [[Мінская плошча (Кіеў)|Мінская]] * [[Плошча Мыхайла Співака|Мыхайла&nbsp;Співака]] * [[Мыхайліўска плошча (Кіеў)|Мыхайліўска]] * [[Плошча Незалежнасці (Кіеў)|Незалежнасці]] * [[Паштовая плошча (Кіеў)|Паштовая]] * [[Плошча Перамогі (Кіеў)|Перамогі]] * [[Прывакзальная плошча (Кіеў)|Прывакзальная]] * [[Пэтрапаўліўска плошча|Пэтрапаўліўска]] * [[Пэчэрска плошча]] * [[Салам’янска плошча|Салам’янска]] * [[Плошча Сант’яга-дэ-Чылі|Сант’яга-дэ-Чылі]] * [[Сафійска плошча (Кіеў)|Сафійска]] * [[Святошынска плошча|Святошынска]] * [[Севастопальская плошча|Севастопальская]] * [[Плошча Славы (Кіеў)|Славы]] * [[Спартыўная плошч (Кіеў)|Спартыўна]] * [[Тэатральна плошча (Кіеў)|Тэатральна]] * [[Плошча Леаніда Тэлятныкава|Леаніда Тэлятныкава]] * [[Плошча Льва Талстога (Кіеў)|Льва&nbsp;Талстога]] * [[Плошча Івана Франка (Кіеў)|Івана&nbsp;Франка]] * [[Харкаўская плошча|Харкаўская]] * [[Шчэкавыцка плошча|Шчэкавыцка]] * [[Чарнігаўская плошча|Чарнігаўская]] * [[Плошча Тараса Шаўчэнкі (Кіеў)|Тараса&nbsp;Шаўчэнкі]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Кіеў|Плошчы]] </noinclude> g8u3yl0y52d7bzy5kbe70rz81iu0vdr Валянцін Пятровіч Дрозд 0 91591 4194067 4183154 2022-08-25T13:40:32Z VladimirZhV 9113 дададзена [[Катэгорыя:Асобы на марках]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Дрозд}} {{Ваенны дзеяч |поўнае імя = Валянцін Пятровіч Дрозд |арыгінал імя = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |дата смерці = |месца смерці = |Перыяд жыцця = |выява = Валянцін Пятровіч Дрозд.jpg |подпіс = |мянушка = |псеўданім = |прыналежнасць = {{Сцягафікацыя|СССР}} |гады службы = |званне = {{ВМФ СССР, Віцэ-адмірал}} |род войскаў = [[Файл:Naval Ensign of the Soviet Union (1935–1950).svg|22пкс]] [[Ваенна-марскі флот СССР]] |камандаваў = [[Паўночны флот ВМФ Расіі|Паўночны флот ВМФ СССР]] |частка = |бітвы = [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі]], <br />[[Вялікая Айчынная вайна]] |узнагароды = {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Ордэн Леніна}} {{!!}} {{Ордэн Чырвонага Сцяга}} {{!!}} {{Ордэн Чырвонага Сцяга}} {{!}}} |Commons = |Rodovid = |сувязі = |у адстаўцы = |роспіс = }} '''Валянці́н Пятро́віч Дрозд''' ({{ДН|16|9|1906|3}}, мясцечка [[Горад Буда-Кашалёва|Буда-Кашалёва]] {{МН|Магілёўскай губерні|ў Буда-Кашалёве|Магілёўская губерня}} — {{ДС|29|1|1943}}, [[Фінскі заліў]], каля [[Кранштат]]а) — савецкі военачальнік беларускага паходжання, [[віцэ-адмірал]] (1940 год). == Біяграфія == [[Файл:Stamp of Belarus - 2018 - Colnect 796514 - VP Drozd.jpeg|250px|міні|злева|Паштовая марка Беларусі]] У [[Ваенна-марскі флот СССР|Ваенна-марскім флоце]] з 1925{{sfn|Беларусь|1995}} года. У 1928 годзе скончыў [[Ваенна-марское вучылішча імя М. В. Фрунзэ]]{{sfn|Беларусь|1995}} ў [[Ленінград]]зе. Удзельнік [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны ў Іспаніі]]. У [[1938]]—[[1940]] гадах камандаваў [[Паўночны флот ВМФ СССР|Паўночным флотам СССР]]. У пачатку [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] служыў на пасадзе камандзіра [[Эскадра|эскадры]] [[карабель|караблёў]] [[Балтыйскі флот ВМФ Расіі|Балтыйскага флоту]]. У [[1941]] годзе кіраваў баявымі дзеяннямі караблёў у [[Ірбенскі праліў|Ірбенскім праліве]], абароне [[Маанзундскі архіпелаг|Маазунда]]. У канцы жніўня 1941 года кіраваў аперацыяй па прарыву сіл Балтыйскага флоту з [[Талін]]а ў [[Кранштат]]. Да месца прызначэння прыбыла 112 баявых караблёў, 23 транспартных і дапаможных суднаў. Удзельнік абароны Ленінграда. У лістападзе — снежні 1941 года правёў эвакуацыю абаронцаў вострава [[Ханка (паўвостраў)|Ханка]]{{sfn|Беларусь|1995}}. 29 студзеня 1943 года віцэ-адмірал Дрозд загінуў падчас артылерыйскага абстрэлу на лядовай трасе пад Кранштатам. Пахаваны ў [[Аляксандра-Неўская лаўра|Аляксандра-Неўскай лаўры]] ў Ленінградзе. == Памяць == У 1964 годзе В. П. Дразду ў Буда-Кашалёве быў пастаўлены помнік (архітэктары [[Валянцін Паўлавіч Занковіч|В. Занковіч]], [[Леанід Мендэлевіч Левін|Л. Левін]], скульптар [[Сяргей Міхайлавіч Вакар|С. Вакар]])<ref name="БС">{{кніга |частка = |загаловак = Биографический справочник |месца = Мн. |выдавецтва = «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки |год = 1982 |том = 5 |старонкі = 99 |старонак = 737 }}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * ''[[Барыс Дзмітрыевіч Даўгатовіч|Долготович, Б. Д.]]'' Адмиралы земли белорусской. — Мн.: [[Беларусь (выдавецтва)|Беларусь]], 2009. — С. 19—20. * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|артыкул=Дрозд Валянцін Пятровіч|старонкі=283}} == Спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20111122110522/http://www.newsvm.com/news/15/63574/ На марской вахце // Газета «Вечерний Минск»]{{ref-ru}} * [https://pamyat-naroda.ru/heroes/podvig-nagrada_kartoteka1267580366/ Дрозд Валентин Петрович // Партал «Память Народа»]{{ref-ru}} * [http://www.person.goub.by/?p=803 Дрозд Валентин Петрович // Знаменитые люди Гомельщины]{{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дрозд Валянцін Пятровіч}} [[Катэгорыя:Савецкія ваенныя спецыялісты ў Іспаніі]] [[Катэгорыя:Военачальнікі Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Камандуючыя флотамі Расіі і СССР]] [[Катэгорыя:Віцэ-адміралы СССР]] [[Катэгорыя:Загінулі ў баях Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Асобы на марках]] hnn5lalrww12lj02uj7c9g4c4jlkddg По 0 98689 4194408 3713049 2022-08-26T02:36:35Z VladimirZhV 9113 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Горад |беларуская назва = По |арыгінальная назва = {{lang-fr|Pau}} |падпарадкаванне = |краіна = Францыя |герб = Blason ville fr Pau (64).svg |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |lat_dir = N|lat_deg = 43|lat_min = 18|lat_sec = 6 |lon_dir = W|lon_deg = -0|lon_min = 22|lon_sec = 7 |CoordAddon = |CoordScale = |Яндэкскарта = |від рэгіёна = |рэгіён = Новая Аквітанія |рэгіён у табліцы = |від раёна = Дэпартаменты Францыі{{!}}Дэпартамент |раён = Атлантычныя Пірэнеі |раён у табліцы = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = XI стагоддзе |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = 31,51 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 178 |клімат = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 78732 |год перапісу = 1999 |шчыльнасць = 2499 |агламерацыя = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |этнахаронім = |часавы пояс = +1 |DST = +2 |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Pau |сайт = |мова сайта = }} '''По''' ({{lang2|fr|oc|Pau}}, {{lang-eu|Paue}}) — галоўны [[горад]] гістарычнай вобласці [[Беарн]] і французскага дэпартамента [[Атлантычныя Пірэнеі]]. Горны [[курорт]] і цэнтр зімовых відаў спорту. Насельніцтва: 78732 жыхароў (на 1999 год). == Геаграфія == Па размешчаны на краю [[плато]], якое ўзвышаецца на 40 метраў над ручаем По, які спускаецца са схілаў [[пірэнеі|Пірэнеяў]]. З галоўнай вуліцы горада — бульвара Пірэнеяў даўжынёй 1600 метраў — адкрываецца від на заснежаныя горныя вяршыні. На эмблеме горада намалявана знакамітая вяршыня [[Пік дзю Мідзі д’Асо]]. == Гісторыя == Па быў заснаваны ў [[XI стагоддзе|XI стагоддзі]]. Назва азначае на мясцовым дыялекце «загарадзь». У XVI стагоддзі [[замак По]] стаў улюблёнай рэзідэнцыяй манархаў [[Каралеўства Навара|Навары]] з дому [[Альбрэ]]; тут нарадзіўся будучы кароль [[Генрых IV (кароль Францыі)|Генрых IV]] (як, зрэшты, і заснавальнік шведскай дынастыі [[Бернадоты|Бернадотаў]] — [[Карл XIV]]). У XX стагоддзі адбываецца [[індустрыялізацыя]] — узнікаюць прадпрыемствы аэракасмічнай і газаздабыўнай прамысловасці. C 1901 года ў По штогод праводзяцца [[аўтагонкі]]. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Новай Аквітаніі]] [[Катэгорыя:Камуны дэпартамента Атлантычныя Пірэнеі]] [[Катэгорыя:Беарн]] [[Катэгорыя:По| ]] h3blwt6tdp99f0k1nb2vtsj0iu6exxr Смоўж 0 103511 4194545 4179880 2022-08-26T08:07:14Z Aliaksandr y 31970 wikitext text/x-wiki {{Група таксонаў |name=Смоўж |regnum=Жывёлы |type = Парафілетычная група |image file=Sachsesnail.jpg |image title= |image descr=''[[Смоўж іспанскі]]'' |status=|pater rank=Клас |pater name=[[Бруханогія малюскі|Бруханогія]] (''Gastropoda'') |list=<center>Усе бруханогіх малюскі без ракавіны |commons=Slug |wikt=смоўж }} '''Смоўж''' — агульнаўжывальная назва [[Бруханогія малюскі|бруханогіх малюскаў]], якія на працягу эвалюцыйнага развіцця зведалі рэдукцыю ці поўную страту ракавіны<ref>Жывёльны свет: Тэматычны слоўнік. Менск: Беларуская навука, 1999. ISBN 985-08-0185-9</ref>. Смаўжы супрацьпастаўляюцца бруханогім з добра развітой [[Ракавіна малюскаў|ракавінай]] ([[Слімак|слімакам]]). Форма смаўжа незалежна ўзнікла ў некалькіх групах водных і наземных [[Бруханогія малюскі|бруханогіх малюскаў]], таму сукупнасць усіх відаў разглядаюць не як [[таксон]], а як ''экалагічную форму.'' Часам смаўжоў, якія захавалі рудыментарную ракавіну, называюць '''паўсмаўжамі''' ({{lang-en|semislug}}). Мяркуюць, што рэдукцыя і далейшая страта ракавіны мела экалагічныя прадпасылкі і адбывалася, напрыклад, пры пераходзе да пражывання ў густых зарасніках водных раслін ці лясным подсціле. Згодна з іншай гіпотэзай, прычынай стаў дэфіцыт неабходнага для пабудовы ракавіны [[Кальцый|кальцыю]] ў рэгіёнах, дзе фарміраваліся групы, у якіх узнікла форма смаўжа. Важным наступствам слабага развіцця ці адсутнасцi ракавіны аказваецца няздольнасць ізалявацца ад навакольнага асяроддзя пры нападзе драпежніка або наступленні неспрыяльных (напрыклад, [[Засуха|засушлівых]]) умоў. Некаторыя наземныя смаўжы — шкоднікі, здольныя зрабіць сур’ёзную псоту [[Сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]]. [[Файл:Mating_Great_Grey_Slug_4124.jpg|справа|міні|240x240пкс|Смаўжы ў працэсе спарвання]] [[Файл:Nembrotha_kubaryana_(Nudibranch).jpg|alt=Nembrotha kubaryana (Nudibranch)|міні|'''Nembrotha kubaryana (Nudibranch)''']] [[Файл:Slug_-_Lehmannia_nyctelia.jpg|міні|180x180пкс|Смоўж ''Lehmannia nyctelia'', які паядае[[шапкавы грыб]]]] {{зноскі}} == Літаратура == * Вялікі энцыклапедычны слоўнік «Біялогія» / пад рэд. М. З. Гілярова. М.: Вялікая Расійская энцыклапедыя, 1998. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Артыкулы са спасылкамі на Вікіслоўнік]] [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Артыкулы з пераазначэннем значэння з Вікідадзеных]] [[Катэгорыя:Бруханогія|Смоўж]] cjepwh4qbe9hbhsso38ucytrf1ek4us Анатоль Мікалаевіч Лызікаў 0 109803 4194576 3800316 2022-08-26T10:06:15Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{навуковец}} {{цёзкі2|Лызікаў}} '''Анатоль Мікалаевіч Лызікаў''' (нар. {{ДН|29|10|1952}}, [[Віцебск]]) — беларускі вучоны ў галіне [[хірургія|хірургіі]]. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1994), [[прафесар]] (1996). == Біяграфія == Скончыў [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскі медыцынскі інстытут]] (1974). 3 1982 года працаваў у [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскім дзяржаўным медыцынскім універсітэце]] (з 1998 года загадчык кафедры). У 2007—2020 гадах — рэктар [[Гомельскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Гомельскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Навуковая дзейнасць == Навуковыя працы па энтэральным зондавым харчаванні пры захворваннях органаў брушной поласці, дыягностыцы і лячэнні захворванняў з дапамогай малаінвазійнай хірургіі. == Узнагароды == Узнагароджаны нагрудным знакам «[[Выдатнік аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]]». == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|9|Лызікаў Анатоль Мікалаевіч|старонкі=382}} {{Шаблон:Рэктары ГДМУ}} {{DEFAULTSORT:Лызікаў Анатоль Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Дактары медыцынскіх навук]] [[Катэгорыя:Хірургі Беларусі]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Віцебску]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Рэктары Гомельскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] 2dd1ag5md0ajcw9l4p0kyy2qsjdw24e Эма Дмахоўская 0 112271 4194222 4178005 2022-08-25T16:30:55Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД | беларускае імя = Эма Яленская (Дмахоўская) | поўнае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = A Strauss - Emma Jeleńska (ca 1880).jpg | шырыня партрэта = 250px | подпіс = | герб= POL COA Korczak.svg | шырыня герба = | подпіс герба= герб «[[Герб «Корчак»|Корчак]]» | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род =[[Род Яленскіх|Яленскія]] | бацька =Жыгімонт-Гектар Казіміравіч Яленскі (1824—1871) | маці = Амелія (Анэля) Эмільеўна [[род Аскеркаў|Аскерка]] | муж =Казімір [[род Дмахоўскіх|Дмахоўскі]] (1856—1939). Шлюб у 1890 г. | жонка = | дзеці = няма | рэлігія = каталіцызм | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Эма Дмахоўская''' (у дзявоцтве '''Яле́нская'''; {{ДН|28|2|1864}}, вёска [[Вёска Камаровічы, Петрыкаўскі раён|Камаровічы]], [[Мазырскі павет, Расійская імперыя|Мазырскі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская імперыя]] — {{ДС|24|1|1919}}, [[Горад Вільнюс|Вільня]]) — польскамоўная [[пісьменніца]], беларуская [[фалькларыст]]ка і [[этнограф]]. == Паходжанне і сям’я == Належала да каталіцкага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Род Яленскіх|Яленскіх]] гербу «[[Герб «Корчак»|Корчак]]», прадстаўнікі якога мелі значныя маёнткі ў [[Новагародскае ваяводства|Новагародскім ваяводстве]] і [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскім павеце]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]], дзе і займалі высокія земскія пасады, адносячыся да рэгіянальнай эліты. У часы [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] Яленскія адносіліся да рэгіянальнай эліты [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] і мелі значныя маёнткі ў [[Слуцкі павет|Слуцкім]], Мазырскім і Рэчыцкім паветах Мінскай губерні. Нарадзілася [[28 лютага]] [[1864]] г. у вёсцы [[Вёска Камаровічы, Петрыкаўскі раён|Камаровічы]] ў сям’і сярэднезаможнага землеўласніка [[Мазырскі павет, Расійская імперыя|Мазырскага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] Жыгімонта-Гектара Казіміравіча Яленскага (1824—1871) і яго жонкі Амеліі (Анэлі) Эмільеўны [[род Аскеркаў|Аскеркі]], якая паходзіла з роду рэгіянальнай эліты Рэчыцкага павета [[ВКЛ]] і Рэчыцкага павета [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] (Расійская імперыя). Бацька Амеліі Аскеркі — Эміль Паўлавіч Аскерка — быў родным братам [[Баляслаў Паўлавіч Аскерка|Баляслава Паўлавіча Аскеркі]] (1822—1896), [[мазырскі павятовы маршалак|мазырскага павятовага маршалка]] (1862—1863) і [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстанца 1863 года]]. Бацька Эмы Жыгімонт-Гектар Яленскі валодаў значным маёнткам [[Вёска Камаровічы, Петрыкаўскі раён|Камаровічы]] ў Мазырскім павеце Мінскай губерні. Поўнае імя, якое дзяўчынка атрымала пры хросце [[7 сакавіка]] [[1864]] г. у касцёле ў [[Гарадскі пасёлак Капаткевічы|мястэчку Капаткевічы]] (якое належала іншым прадстаўнікам роду Яленскіх) Мазырскага павета, было «Эмілія-Казіміра Жыгімонтаўна-Гектараўна-Маркаўна Яленская». У [[1890]] г. выйшла замуж за двараніна Расійскай імперыі Казіміра Дмахоўскага (1856—1939), які быў урачом<ref name="ReferenceA">''Rostworowski, А.'' Ziemia, której już nie zobaczysz… С. 248.</ref><ref name="ReferenceB">''Kościałkowski, St.'' Dmochowska Emma z Jeleńskich… С. 202.</ref>. Сям’я дзяцей не мела. Пасля шлюбу Эма ўзяла прозвішча мужа і пераехала на жыхарства ў [[Горад Вільнюс|Вільню]] ([[Віленская губерня]])<ref name="ReferenceB"/>. == Выхаванне і адукацыя == Бацька памёр, калі Эма была яшчэ малой дзяўчынкай. Дзяцінства і маладосць Эма правяла ў маёнтку Глінцішкі Віленскага павета Віленскай губерні, які належаў брату яе бацькі — Мечыславу Казіміравічу Яленскаму, а таксама ў [[Горад Вільнюс|Вільні]] і Камаровічах<ref name="ReferenceC">''Kościałkowski, St.'' Dmochowska Emma z Jeleńskich… С. 201.</ref>. Атрымала хатняе выхаванне і адукацыю — пад наглядам маці і прыватных настаўнікаў<ref name="ReferenceC"/>. == Пачатак літаратурнай дзейнасці == Займацца літаратурнай творчасцю пачала рана і пісала толькі на [[польская мова|польскай мове]]. У творчасці Яленская падымала грамадскія і звычаёвыя праблемы свайго краю<ref name="ReferenceC"/>. У гэтым Яленская як пісьменніца працягвала традыцыі [[Баляслаў Прус|Баляслава Пруса]] і [[Эліза Ажэшка|Элізы Ажэшкі]]. Для ўсіх яе аповесцей характэрна займальная фабула, прыгожы аповяд і вобразнасць, звязанасць са шляхецкімі традыцыямі — і адсюль вырашэнне праблемы заўсёды ў духу пунктуальнай маральнасці і з [[альтруізм|альтруістычнага]] пункту гледжання (карысці і службы ўсяму грамадству)<ref name="ReferenceC"/>. Першая аповесць «Жоўтыя ружы» (закранала становішча [[яўрэі|яўрэяў]] у родным краі) была высока ацэнена [[Чэслаў Янкоўскі|Чэславам Янкоўскім]], але не была нідзе надрукавана<ref name="ReferenceC"/>. Першым друкаваным творам стала навела «З Літвы», у якой Эма распавядала пра гвалтоўны перавод каталікоў у [[Паўночна-Заходні край|«Літве» (г.зн. у Паўночна-Заходнім краі)]] у [[праваслаўе]] пасля задушэння [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гг.]] у краі, — яна была надрукавана ў 1889 г. [[горад Познань|пазнаньскай]] газеце «Wielkopolanin»<ref name="ReferenceC"/>. == Этнаграфічная работа == [[Ян Карловіч]] і [[Зыгмунт Вольскі]] прапанавалі Яленскай звярнуць увагу на беларускамоўнае сялянства і спрабавалі зацікавіць яе даследаваннем іх побыту і духоўнай культуры — і яна пачала займацца этнаграфіяй і збіраннем ''«сялянскіх рэчаў»''<ref name="ReferenceB"/>. Запісала 11 сшыткаў народных песень, склала два рукапісныя зборнікі — казак, сабраных у Мазырскім, Рэчыцкім і Навагрудскім паветах [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] (62 творы ў рукапісе, выдадзеныя ў [[1976]] г. пад назвай «Беларускі казачны эпас»), і «Песні, прыслоўі і загадкі з Камаровіч». Асаблівую ўвагу надала адлюстраванню гісторыі, геаграфіі і культуры сваёй роднай вёскі Камаровічы. У этнаграфічнай працы «Вёска Камаровічы ў Мазырскім павеце» (1891), выдадзенай спачатку ў часопісе «Wisła» і пасля асобнай кніжкай у Варшаве ў 1892 г., з замілаваннем апісала жыццёвы ўклад, традыцыі, працоўную дзейнасць і эстэтычныя погляды камаровіцкіх сялян<ref name="ReferenceB"/>. Даследванне скончвалася словамі: ''«Селянін наш увогуле не можа на сумнае жыццё наракаць. Пры большай працы і асвеце мог бы стаць яшчэ больш багатым, але тое нават, што зараз мае, хапае яму на дастатковае ўтрыманне і на задаволенне тых нешматлікіх яго патрэб. Жыццё ціхае, аднастайнае, без вялікіх уражанняў і моцных патрасенняў прыводзіць яго да весялосці і робіць надзвычай таварыскім. Не раз, калі глядзіш на тую прастадушную весялосць, на тую шчырую, сапраўды дзіцячую наіўнасць, бярэ нейкае пачуццё зайздрасці, што яны стокроць шчаслівейшыя за нас, асвечаных і цывілізаваных»''<ref>''Jeleńska, E.'' Komarowicze w powiecie Mozyrskim… С. 83.</ref>. У французскім часопісе «La tradition» («Традыцыя») у 1894—1895 гг. было надрукавана яе даследаванне «Палескі фальклор» і 8 беларускіх народных песень у перакладзе на [[французская мова|французскую мову]]. У тым жа часопісе «La tradition» (сакавік-красавік 1895 г.) Яленская надрукавала і сваё даследванне пра вёску Камаровічы «Un village en Polésie» («Вёска на Палессі») у перакладзе на [[французская мова|французскую мову]]<ref name="ReferenceB"/>. Аднак час этнаграфічнай работы Яленскай быў непрацяглы, бо пасля шлюбу ў 1890 г. яна звычайна стала жыла ў Вільні. == Таварыскае жыццё == У Вільні сям’я Дмахоўскіх падтрымлівала блізкія таварыскія кантакты з графамі [[Род Тышкевічаў|Тышкевічамі]], [[Род Лапацінскіх|Лапацінскімі]], князямі [[Род Агінскіх|Агінскімі]], [[Род Ромераў|Ромерамі]], [[Род Дашкевічаў|Карыбут-Дашкевічамі]] і іншымі ўплывовымі сем’ямі Віленскай губерні і Вільні<ref>''Rostworowski, А.'' Ziemia, której już nie zobaczysz… С. 241—242.</ref>. Эма была таксама знаёма з пісьменніцамі [[Эліза Ажэшка|Элізай Ажэшкай]] і [[Канстанцыя Скірмунт|Канстанцыяй Скірмунт]]<ref>''Szpoper, D.'' Gente Lithuana, Natione Lithuana… С. 280—284.</ref>. == Шырокая літаратурная дзейнасць == Шырокая літаратарская дзейнасць пачалася пасля 1897 г., калі на конкурсе газеты «Kurier Codzienny» Эма атрымала першы прыз (узнагароду) за аповесць «Паненка»<ref name="ReferenceC"/>. Пасля былі напісаны аповесць «Двор у Галінішках» (1899), надрукаваная ў газетах «Kurier Codzienny», «Nowa Reforma» і ў кніжным варыянце; аповесць «Віленская кальварыя» (1903), надрукаваная ў часопісе «Tygodnik Ilustrowany» і асобнай кніжкай у Вільні ў друкарні Завадскага ў 1903 г.; аповесць «Ад кахання» (1903) — у часопісе «Dobra Gospodyni», газеце «Kurier Lwowski» і асобнай кніжкай у 1909 г.; аповесць «Буслы» (1908) — у газеце «Słowo» і ў зборніку «Буслы», куды ўвайшло некалькі навел («Буслы», «Трыумфатар», «У день патрона», «Пры лампе», «Пантофелькі» і інш.); аповесць «Пярсцёнкі» (1907) і «Жанчына, пуху марны» (1909) — у газеце [[Kurier Litewski (1905)|«Kurier Litewski»]] і асобнымі кніжкамі. У кніжных варыянтах выйшлі яе аповесці «Юбілей» (1911), «Роза і муха», «Тры пакаленні» (1913), «Як адламаная галінка» (1914)<ref name="ReferenceC"/>. Аповесць «Маці» была апублікавана ў 1922 г. — ужо пасля смерці аўтаркі. Публікавала некаторыя свае артыкулы і аповесці ў газеце [[Kurier Litewski (1905)|«Kurier Litewski»]] — адным з самых папулярных польскамоўных перыядычных выданняў таго часу ў [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губернях]]. Яленская таксама пісала п’есы для тэатра. У 1903 г. на конкурсе драматургіі імя Генрыка Сянкевіча яе п’еса «Сын» была адзначана і пастаўлена ў тэатры Гавалевіча ў [[горад Лодзь|Лодзі]] ў 1904 г., а пасля ў Вільні. Яе п’еса «Крыўда» (1912) была пастаўлена ў Варшаве. Аднаактная п’еса «Хвіліна» мела патрыятычны характар<ref name="ReferenceB"/>. Некаторыя літаратурныя творы Яленскай яшчэ пры яе жыцці перакладаліся на [[руская мова|рускую]] («На гары Элеонскай», у газеце «Петербургские ведомости» № 82, 1913 г.), [[нямецкая мова|нямецкую]] («Пераможцу — смерць», у часопісе «Die Katolische Welt» сшытак 2, 1913 г.) і [[чэшская мова|чэшскую мовы]] («Пантофелькі»)<ref name="ReferenceC"/>. == Арганізацыя тайнай польскамоўнай адукацыі == Пасля шлюбу з Казімірам Дмахоўскім (1856—1939) Эма з 1890 г. звычайна стала жыла ў Вільні, дзе папала ў іншае асяроддзе і атмасферу, накіраваную на барацьбу супраць русіфікацыі і навязвання літоўскімі ксяндзамі [[літоўская мова|літоўскай мовы]] ў касцельным набажэнстве на [[Віленская губерня|Віленшчыне]] замест традыцыйнай [[польская мова|польскай мовы]] — супраць літуанізацыі (балтызацыі) духоўнага жыцця. Эма прыняла самы чынны ўдзел (у тым ліку і фінансавы) у арганізацыі тайных польскамоўных школ на [[Віленская губерня|Віленшчыне]] і распаўсюджанні [[польская мова|польскай мовы]] сярод сялян Віленшчыны<ref name="ReferenceB"/>. У гэтым ёй дапамагала і сястра Казіміра — Юстына Дмахоўская<ref name="ReferenceB"/>. У 1890 г. было створана [[Польскае таварыства «Асвета» у Вільні]], а Эма Дмахоўская разам з Н. Роўбам, А. Завадскім і Вітальдам Венслаўскім стала на яго чале<ref name="ReferenceD">''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй… С. 104.</ref>. Муж Эмы Казімір Дмахоўскі таксама быў членам кіраўніцтва [[Польскае таварыства «Асвета» у Вільні|Польскага таварыства «Асвета» у Вільні]]<ref name="ReferenceA"/>. Эма Дмахоўская заснавала за ўласны кошт дзве тайныя (нелегальныя) польскамоўныя школы і стварыла перасоўныя бібліятэкі<ref name="ReferenceA"/>. Акрамя таго яна непасрэдна занялася тайнай падрыхтоўкай настаўніц, якія пасля накіроўваліся ў тайныя школы для работы з сялянскімі дзецьмі, і арганізоўвала на працягу 28 год сетку з дзясяткаў нелегальных польскамоўных школ у [[горад Вільнюс|Вільні]] і [[Віленская губерня|Віленскай губерні]]<ref name="ReferenceB"/>. У справе пашырэння на вёсцы польскай мовы Эма Дмахоўская працавала з усёй шчырасцю, добраахвотлівасцю, стараннасцю, адданасцю і бескарыслівасцю, ідучы, у тым ліку, на самую вялікую рызыку<ref name="ReferenceB"/>. Нават у самых цяжкіх сітуацыях яна падтрымлівала самы цесны кантакт з настаўніцамі і школамі на вёсцы і ажыццяўляла апеку над імі<ref name="ReferenceB"/>. У адрозненне ад [[Польскае таварыства «Асвета» у Мінску|Польскага таварыства «Асвета» у Мінску]], якое дзейнічала на абшары [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], у тайных польскаймоўных школах [[Польскае таварыства «Асвета» у Вільні|Польскага таварыства «Асвета» у Вільні]] [[беларуская мова]] не выкладалася, а школы дзейнічалі на распаўсюджанне польскай нацыянальнай свядомасці (паланізацыі) сярод дзяцей сялян-каталікоў Віленшчыны і былі ідэальным месцам для сустрэчы нацыянальнай ідэалогіі з масавай свядомасцю<ref name="ReferenceD"/>. З 1908 г. Эма Дмахоўская рэдагавала віленскую польскамоўную газету «Zorza Wileńska», а пасля закрыцця гэтай газеты расійскімі ўладамі — рэдагавала з 1909 г. газету «Jutrzenka», якую паставіла на высокі журналісцкі ўзровень<ref name="ReferenceB"/>. Дмахоўская неаднаразова ўваходзіла ў спрэчкі з афіцыйнымі расійскімі ўладамі і цэнзурай, што аднойчы скончылася палітычным судовым працэсам і вязненнем (з 29 кастрычніка па 30 снежня 1911 г.) у віленскай [[Лукішская турма|турме ў Лукішках]]<ref name="ReferenceB"/>. Яшчэ больш актыўную дзейнасць у справе падтрымкі польскамоўнага навучання і ўмацоўвання пазіцый польскай мовы Дмахоўская разгарнула з пачаткам [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] і заняццем Вільні і Віленскай губерні нямецкімі войскамі, дзейнічала ў поўным паразуменні з польскім Адукацыйным камітэтам, які кіраваў справамі польскай асветы ў акупіраванай Віленшчыне. Дмахоўская таксама стала заснавальніцай і старшынёй Патрыятычнага саюза полек, які падтрымліваў ідэю ўключэння Вільні і Віленшчыны ў склад Польшчы, а не Літвы<ref name="ReferenceB"/>. За сваю дзейнасць у галіне пашырэння польскай мовы, такт, прыемнасць, высакародства і лагоднасць характару атрымала прызнанне і падзяку ў мясцовага польскамоўнага і польскага насельніцтва<ref name="ReferenceB"/>. == Смерць == [[Файл:Ema Dmachoŭskaja (Jalienskaja) (Emma Jeleńska), Rosa. Эма Дмахоўская (Яленская), Роса (2022) (1).jpg|міні|Магіла Эмы Дмахоўскай на могілках Роса, 2022 г.]] Эма Дмахоўская памерла ў Вільні 24 студзеня 1919 г. і была пахавана на мясцовых [[Могілкі Роса|могілках Роса]]<ref name="ReferenceB"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Васілевіч, У.'' «Паненка» з вёскі Камаровічы // Работніца і сялянка. 1982. № 2. * ''Васілевіч, У. А.'' Збіральнікі: Оскар Кольберг, Зыгмунт Глогер, Іван Берман, Аляксандр Троіцкі, Аляксандр Пшчолка, Эма Яленская-Дмахоўская, Бірута, Уладзіслаў Вярыга, Чэслаў Пяткевіч, Казімір Машынскі / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Навук. рэд. А. С. Фядосік — Мн.: Навука і тэхніка, 1991. ISBN 5-343-00674-4 * [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|''Смалянчук, А. Ф.'']] Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 — люты 1917 г. / А. Ф. Смалянчук. — Санкт-Пецярбург : Неўскі прасцяг, 2004. — 406 с. * ''Jeleńska, E.'' Komarowicze w powiecie Mozyrskim / E. Jeleńska. — Warszawa : Druk J. Jeżyńskiego, 1892. — 83 s. * ''Kościałkowski, St.'' Dmochowska Emma z Jeleńskich / St. Kościałkowski // Polski Słownik Biograficzny. — Kraków, 1939—1946. — T. V. Dąbrowski Henryk Jan — Dunin Piotr Stanisław. — S. 201—202. * [[Андрэй Тадэвушавіч Раствароўскі|''Rostworowski, А.'']] Ziemia, której już nie zobaczysz. Wspomnienia Kresowe / А. Rostworowski. — Warszawa : Czytelnik, 2001. — 504 s. * [[Дарыуш Шпопер|''Szpoper, D.'']] Gente Lithuana, Natione Lithuana. Myśl polityczna i działalność Konstancji Skirmuntt (1851—1934) / D. Szpoper. — Gdańsk : Arche, 2009. — 487 s. {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дмахоўская Э}} [[Катэгорыя:Фалькларысты Беларусі]] [[Катэгорыя:Пісьменніцы Беларусі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Польскамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Этнографы Беларусі]] [[Катэгорыя:Публіцысты Беларусі]] [[Катэгорыя:Яленскія]] r3yjfvmrwf8zt20jtog4sriypjfe8k8 Друйскі замак 0 112744 4194413 2859516 2022-08-26T02:52:41Z VladimirZhV 9113 /* Літаратура */ вікіфікацыя, дапаўненне wikitext text/x-wiki '''Друйскі замак''' — колішні [[замак]], які існаваў у [[XIV]]—XVIII стст. у пасёлку [[Друя]] [[Браслаўскі раён|Браслаўскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. == Апісанне == Размяшчаўся ў сутоках рэк [[Рака Друйка|Друйка]] і [[Заходняя Дзвіна]]. Па некаторых звестках спачатку замак князёў Масальскіх знаходзіўся на левым беразе Друйкі, на тэрыторыі т.зв. «Старога места», а пасля [[1515]] г. перанесены на правы бераг. 3 тактычнага пункту гледжання размяшчэнне замка было не вельмі ўдалым. Ен не мог заняць нізкі і малы выступ каля ўпадзення Друйкі ў Заходнюю Дзвіну, таму што апошні вясной пастаянна затапляўся. 3 усходу над выступам узвышалася гара, якая пры заняцці яе праціўнікам магла быць выкарыстана для ўстаноўкі артылерыі і абстрэлу замка. Пасля 1515 г. было вырашана збудаваць замак на гэтым узвышэнні, але і тут для ўмацавання не лепшае месца, бо амаль з усіх бакоў былі доўгія і пакатыя схілы, зручныя для атак непрыяцеля, а Заходняя Дзвіна і Друйка знаходзіліся на значнай адлегласці ад замка. Тым не менш «Полацкая рэвізія» [[1552]] г. зафіксавала Друйскі «замок спольный» князёў Масальскіх на левым беразе Заходняй Дзвіны. «Замок оборонный» абкружыла мястэчка. Пра структуру замкавых умацаванняў у дакуменце не паведамляецца. == Ваенная гісторыя == Роля Друйскага замка ў [[Лівонская вайна, 1558-1583|Лівонскай вайне 1558—1583]] не высветлена, хоць тут у [[1561]] г. і размяшчаўся конны атрад. Перамірны «ліст» за 1594 паміж ВКЛ і Маскоўскай дзяржавай называе Друйскі замак ужо сярод замкаў Падзвіння. У гістарычных крыніцах за 1594 сустракаецца ўпамінанне аб «опалом замку Друйском», што сведчыць пра стан умацаванняў таго часу. У ходзе ваенных падзей XVII—XVIII ст. замак зведаў шматлікія аблогі і штурмы, неаднаразова разбураўся і спальваўся. Пасля [[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|вайны Расіі з Рэччу Паспалітай 1654—67]] быў адноўлены на левым беразе Заходняй Дзвіны, але магутнасцю не вылучаўся. У [[XVIII ст.]] паступова прыйшоў у заняпад. == Сучаснасць == У наш час сляды сярэдневяковых умацаванняў замка схаваны пад шчыльнай гарадской забудовай. Археалагічныя даследаванні Друйскага замка праводзілі ў [[1972]] г. [[Міхаіл Аляксандравіч Ткачоў|М. Ткачоў]], у [[1986]]—[[1988]] гадах — [[В. Зайцава]]. == Літаратура == * ''[[Міхаіл Аляксандравіч Ткачоў|Ткачоў М. А.]]'' Замкі і людзі — Мн., 1991. * Друйскі замак // {{крыніцы/БелЭн|6|Друйскі замак}} * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|Дру́йскі за́мак|285}} * Страчаная спадчына / [[Тамара Віктараўна Габрусь|Т. В. Габрусь]], [[Анатоль Мікалаевіч Кулагін|А. М. Кулагін]], [[Юрый Уладзіміравіч Чантурыя|Ю. У. Чантурыя]] і інш. Уклад. Габрусь Т. В. — Мн.: Полымя, 1998. — 351 с.: іл. — ISBN 985-07-0036-Х — С. 37—39. [[Катэгорыя:Друя]] [[Катэгорыя:Замкі Вялікага Княства Літоўскага]] [[Катэгорыя:Замкі Беларусі]] tq2ew0wyma0lg68c851dpv9y1oebqhk 4194476 4194413 2022-08-26T06:22:58Z Artsiom91 31770 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki '''Друйскі замак''' — колішні [[замак]], які існаваў у [[XIV]]—XVIII стст. у пасёлку [[Друя]] [[Браслаўскі раён|Браслаўскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. == Апісанне == Размяшчаўся ў сутоках рэк [[Рака Друйка|Друйка]] і [[Заходняя Дзвіна]]. Па некаторых звестках спачатку замак князёў Масальскіх знаходзіўся на левым беразе Друйкі, на тэрыторыі т.зв. «Старога места», а пасля [[1515]] г. перанесены на правы бераг. 3 тактычнага пункту гледжання размяшчэнне замка было не вельмі ўдалым. Ен не мог заняць нізкі і малы выступ каля ўпадзення Друйкі ў Заходнюю Дзвіну, таму што апошні вясной пастаянна затапляўся. 3 усходу над выступам узвышалася гара, якая пры заняцці яе праціўнікам магла быць выкарыстана для ўстаноўкі артылерыі і абстрэлу замка. Пасля 1515 г. было вырашана збудаваць замак на гэтым узвышэнні, але і тут для ўмацавання не лепшае месца, бо амаль з усіх бакоў былі доўгія і пакатыя схілы, зручныя для атак непрыяцеля, а Заходняя Дзвіна і Друйка знаходзіліся на значнай адлегласці ад замка. Тым не менш «Полацкая рэвізія» [[1552]] г. зафіксавала Друйскі «замок спольный» князёў Масальскіх на левым беразе Заходняй Дзвіны. «Замок оборонный» абкружыла мястэчка. Пра структуру замкавых умацаванняў у дакуменце не паведамляецца. == Ваенная гісторыя == Роля Друйскага замка ў [[Лівонская вайна, 1558-1583|Лівонскай вайне 1558—1583]] не высветлена, хоць тут у [[1561]] г. і размяшчаўся конны атрад. Перамірны «ліст» за 1594 паміж ВКЛ і Маскоўскай дзяржавай называе Друйскі замак ужо сярод замкаў Падзвіння. У гістарычных крыніцах за 1594 сустракаецца ўпамінанне аб «опалом замку Друйском», што сведчыць пра стан умацаванняў таго часу. У ходзе ваенных падзей XVII—XVIII ст. замак зведаў шматлікія аблогі і штурмы, неаднаразова разбураўся і спальваўся. Пасля [[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|вайны Расіі з Рэччу Паспалітай 1654—67]] быў адноўлены на левым беразе Заходняй Дзвіны, але магутнасцю не вылучаўся. У [[XVIII ст.]] паступова прыйшоў у заняпад. == Сучаснасць == У наш час сляды сярэдневяковых умацаванняў замка схаваны пад шчыльнай гарадской забудовай. Археалагічныя даследаванні Друйскага замка праводзілі ў [[1972]] г. [[Міхаіл Аляксандравіч Ткачоў|М. Ткачоў]], у [[1986]]—[[1988]] гадах — [[В. Зайцава]]. == Літаратура == * ''[[Міхаіл Аляксандравіч Ткачоў|Ткачоў М. А.]]'' Замкі і людзі — Мн., 1991. * {{крыніцы/БелЭн|6|Друйскі замак}} * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|Дру́йскі за́мак|285}} * Страчаная спадчына / [[Тамара Віктараўна Габрусь|Т. В. Габрусь]], [[Анатоль Мікалаевіч Кулагін|А. М. Кулагін]], [[Юрый Уладзіміравіч Чантурыя|Ю. У. Чантурыя]] і інш. Уклад. Габрусь Т. В. — Мн.: Полымя, 1998. — 351 с.: іл. — ISBN 985-07-0036-Х — С. 37—39. [[Катэгорыя:Друя]] [[Катэгорыя:Замкі Вялікага Княства Літоўскага]] [[Катэгорыя:Замкі Беларусі]] sbfbnyjsdi8iwe56scvpelcvucuumqb Кефалінія 0 113251 4194435 3486816 2022-08-26T04:46:01Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Востраў |Назва = Кефалінія |Нацыянальная назва = el/Κεφαλονιά |Архіпелаг = |Акваторыя = |Краіна = Грэцыя |Рэгіён = |Раён = |lat_dir = N|lat_deg = 38|lat_min = 12|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 20|lon_min = 30|lon_sec = |CoordScale = |Плошча = |Найвышэйшы пункт = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Выява = Kefallonia IthakiWW.jpg |Подпіс выявы = |Катэгорыя на Вікісховішчы = Kefalonia }} '''Кефалінія''' або '''Кефалонія''' ({{lang-grc|Κεφαλληνία}}; {{lang-el|Κεφαλλονιά}} альбо Κεφαλονιά; {{lang-en|Kefalonia}} альбо — Cephallenia, Cephallania, Cephallonia, Kefallinia, Kefallonia) — найбольшы з [[Іанічныя астравы|Іанічных астравоў]]. Востраў атрымаў назву ад міфалагічнага героя Кефала (Цэфалуса) (Cephalus), па іншай версіі — назва азначае «востраў з галавой» і звязана з назвай скалы Кефалус. == Літаратура == * БЭ ў 18 тамах., Т.8. Мн., 1999, С.242 == Гл. таксама == * [[Іанічныя астравы]] * [[Спіс астравоў Грэцыі]] {{зноскі}} == Спасылкі == * {{commonscat-inline|Kefalonia|Кефалінія}} {{Іанічныя астравы}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Астравы Іанічнага мора]] [[Катэгорыя:Астравы Грэцыі]] [[Катэгорыя:Іанічныя астравы]] [[Катэгорыя:Дымы Грэцыі]] sj0k865ny1buu7e0kem5trz94cdwn08 4194436 4194435 2022-08-26T04:46:22Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Востраў |Назва = Кефалінія |Нацыянальная назва = el/Κεφαλονιά |Архіпелаг = |Акваторыя = |Краіна = Грэцыя |Рэгіён = |Раён = |lat_dir = N|lat_deg = 38|lat_min = 12|lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg = 20|lon_min = 30|lon_sec = |CoordScale = |Плошча = |Найвышэйшы пункт = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Выява = Kefallonia IthakiWW.jpg |Подпіс выявы = |Катэгорыя на Вікісховішчы = Kefalonia }} '''Кефалінія''' або '''Кефалонія''' ({{lang-grc|Κεφαλληνία}}; {{lang-el|Κεφαλλονιά}} альбо Κεφαλονιά; {{lang-en|Kefalonia}} альбо — Cephallenia, Cephallania, Cephallonia, Kefallinia, Kefallonia) — найбольшы з [[Іанічныя астравы|Іанічных астравоў]]. Востраў атрымаў назву ад міфалагічнага героя Кефала (Цэфалуса) (Cephalus), па іншай версіі — назва азначае «востраў з галавой» і звязана з назвай скалы Кефалус. == Гл. таксама == * [[Іанічныя астравы]] * [[Спіс астравоў Грэцыі]] {{зноскі}} == Літаратура == * БЭ ў 18 тамах., Т.8. Мн., 1999, С.242 == Спасылкі == * {{commonscat-inline|Kefalonia|Кефалінія}} {{Іанічныя астравы}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Астравы Іанічнага мора]] [[Катэгорыя:Астравы Грэцыі]] [[Катэгорыя:Іанічныя астравы]] [[Катэгорыя:Дымы Грэцыі]] b45fd0r1tmso7b3bu4di4geeszgfvxm Вядомыя асобы Віцебска 0 116116 4194064 4160152 2022-08-25T13:37:28Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Д */ wikitext text/x-wiki {{пералік}} [[Выява:Coat of Arms of Viciebsk, Belarus.svg|thumb|200px|[[Герб Віцебска]]]] Вядомыя ўраджэнцы [[Віцебск]]а: {{АБВ}} __NOTOC__ [[Выява:Agrest jewgenij 20081119 olympiade dresden.jpg|thumb|175px|[[Яўген Агрэст]]]] == А == * [[Яўген Сяргеевіч Абраменка]], беларускі біятланіст. * [[Яўген Агрэст]] (нар. 1966), шахматыст, шматразовы чэмпіён [[Швецыя|Швецыі]]. * [[Міхась Адзярыха]] (1904—1938), краязнавец, педагог, ахвяра рэпрэсій сталінізму. * [[Заір Азгур]] (1908—1994), беларускі скульптар. * [[Святлана Акружная]], народная артыстка Беларусі, актрыса. * [[Уладзімір Іванавіч Акулаў]], беларускі мастак, выпускнік [[Віцебскі дзяржаўны ўніверсітэт імя П.М.Машэрава|Віцебскага худграфа]]. * [[Альгерд]], [[Вялікія князі літоўскія|вялікі князь літоўскі]]. * [[Вольга Сяргееўна Алейнікава]] (нар. 1984) — беларускі педагог, спецыяліст у галіне тэорыі і методыкі навучання беларускай і англійскай мовам. * [[Таццяна Рыгораўна Алейнікава]] (нар. 1960) — беларускі матэматык. Кандыдат фізіка-матэматычных навук (1993), дацэнт (1995). * [[Лілія Львоўна Алізарчык]] (нар. 1962) — беларускі педагог, спецыяліст у галіне тэорыі і методыкі навучання матэматыцы. Кандыдат педагагічных навук (1990), дацэнт (2000). * [[Алена Віктараўна Алімпіева]] (нар. 1978) — беларускі мовазнавец, спецыяліст у галіне нямецкага і рускага мовазнаўства, перакладчык-рэферэнт англійскай мовы. * [[Сямён Альтшулер]], расійскі фізік. * [[Жарэс Алфёраў]], расійскі фізік, лаўрэат [[Нобелеўская прэмія|Нобелеўскай прэміі]] па [[Фізіка|фізіцы]] [[2000]] года. * [[Мікалай Аляксандравіч Аляксееў]] (нар. 1978) — [[Беларусь|беларускі]] [[баскетбаліст]], трэнер. * [[Марыя Васільеўна Анібраева]] — [[Герой Сацыялістычнай Працы]]. * [[Міхаіл Анцаў]] (1865—1945), кампазітар, харавы дырыжор і педагог; адзін з арганізатараў Народнай кансерваторыі ў Віцебску. * [[Арцём Арашонак]], пісьменнік, перакладчык, сябра [[Саюз беларускіх пісьменнікаў|Саюзу беларускіх пісьменнікаў]]. * [[Людміла Аляксандраўна Арцёменка]] (нар. 1953) — беларускі палітык. * [[Таццяна Пятроўна Аржаннікава]] (нар. 1964), майстар спорту міжнароднага класа (1978) па спартыўнай гімнастыцы. * [[Галіна Аляксандраўна Арлова]], беларуская актрыса. * [[Ганна Пятроўна Арлова]] (нар. 1955) — доктар педагагічных навук, прафесар. * [[Аляксандр Мікалаевіч Арлоў]], беларускі скульптар. * [[Іван Аляксеевіч Арлоў]], савецкі ваенны дзеяч. * [[Леанід Афрэмаў]], беларуска-ізраільскі мастак. == Б == * [[Маіна Максімаўна Бабарыка]] — пісьменніца. * [[Рыгор Абрамавіч Багарад]] — поўны кавалер Ордэна Славы. * [[Мікалай Мікалаевіч Багародскі|Мікалай Багародскі]] (1877—1937) — [[Гісторыя|гісторык]], краязнавец, публіцыст; ахвяра сталінскіх рэпрэсій. * [[Анатоль Багатыроў]] (1913—2003) — народны артыст Беларусі, кампазітар. * [[Руслан Леанідавіч Байдакоў]] (нар. 1974) — беларускі баскетбаліст, трэнер. * [[Феадосій Раманавіч Барадулін]] (1896—1956) — гісторык медыцыны. Доктар медыцынскіх навук, прафесар (1946). * [[Людміла Васільеўна Бараноўская]] (нар. 1948) — беларускі палітык. * [[Віталь Баркоўскі]] — беларускі тэатральны рэжысёр. * [[Ісаак Бароўскі]] — беларускі мастак. * [[Яўген Бартніцкі]] — паэт, каталіцкі святар. * [[Ісідар Самуілавіч Бас]] — беларускі літаратуразнавец. * [[Радзівон Міхайлавіч Бас]] — беларускі рэжысёр і прадзюсар. * [[Рыгор Міхайлавіч Баталаў]] — Герой Савецкага Саюза. * [[Міхаіл Бахцін]] (1895—1975) — расійскі філосаф, літаратуразнавец і тэарэтык мастацтва. * [[Юрый Анатольевіч Балабанаў]] (1963—2006) — беларускі спартсмен. Заслужаны майстар спорту па спартыўнай гімнастыцы. * [[Афанасій Белабародаў]] (1903—1990) — савецкі военачальнік, двойчы Герой Савецкага Саюза. * [[Андрэй Бембель]] (1905—1986) — беларускі скульптар. * [[Ізраіль Саламонавіч Бескін]] — [[Герой Савецкага Саюза]]. * [[Таццяна Сямёнаўна Бойка]] (нар. 1955) — суддзя Канстытуцыйнага Суда Рэспублікі Беларусь. * [[Анатоль Восіпавіч Бонч-Асмалоўскі|Анатоль Бонч-Асмалоўскі]] (1857—1930) — грамадска-палітычны дзеяч, публіцыст, мемуарыст. * [[Давыд Абрамавіч Брук]] (1924—1987) — савецкі тэатральны мастак. * [[Пётр Аляксандравіч Буланаў]] — беларускі імунолаг. * [[Георгій Кліменцьевіч Бухавец]] — савецкі ваенны дзеяч. * [[Васіль Быкаў]] (1924—2003), пісьменнік, грамадскі дзеяч. * [[Аляксандрас Бяляўскіс]] — латвійскі хакеіст. == В == * [[Восіп Мікалаевіч Вайніловіч|Восіп Вайніловіч]] (1860—1890), рэвалюцыянер-народнік, публіцыст. * [[Язэп Ігнатавіч Васілевіч|Язэп Васілевіч]] (1870—1934) беларускі грамадска-палітычны дзеяч, педагог, археолаг, публіцыст. * [[Віталій Міхайлавіч Васюкоў]] (нар. 1974) — беларускі палітык. * [[Уладзімір Ільіч Вітко]], беларускі мастак. * [[Барыс Ізраілевіч Волчак]], савецкі рэжысёр. * [[Ялегі Пранціш Вуль]] (1835—1880-я), беларускі паэт. * [[Арцём Вярыга-Дарэўскі]] (1816—1884), беларускі паэт, драматург, публіцыст і даследчык фальклору, адзін з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры * [[Святлана Барысаўна Вількіна]], беларуская спартсменка і трэнер (шатакан каратэ-до). * [[Эдуард Аляксандравіч Высоцкі]] (1943—2011) — беларускі геолаг. [[Доктар геолага-мінералагічных навук]] (1998), [[прафесар]] (2000). == Г == * [[Валерый Мікалаевіч Гурын]] (1938—2007) — беларускі вучоны, доктар медыцынскіх навук, прафесар. * [[Віталь Іосіфавіч Гальданскі]], вучоны ў галіне ядзернай фізікі. * [[Іван Іванавіч Гарбачэўскі|Іван Гарбачэўскі]] (1800—1869) — дзекабрыст, мемуарыст. * [[Пётр Аўгуставіч Гельвіх]], савецкі вучоны ў галіне балістыкі. * [[Карл Іванавіч Гібенталь]] (1786—1860), вынаходнік гіпсавай імабілізацыі ў медыцыне, вядомы практык-эпідэміёлаг. * [[Іосіф-Еўзель Гінцбург]] (1812—1878), расійскі філантроп, фінансіст, барон. * [[Рыгор Яфімавіч Глюкман]], амерыканскі жывапісец. * [[Галіна Гаўрыілаўна Голубева]], беларускі архітэктар. * [[Карл Грыгаровіч]] (1868—1921), беларускі скрыпач і педагог; інтэрпрэтатар скрыпічнай і квартэтнай класікі. == Д == * [[Ніна Васільеўна Давыдзенка]], беларуская паэтэса. * [[Ніна Сцяпанаўна Давыдзенка]], беларуская артыстка балета. * [[Уладзімір Антонавіч Дамарацкі]] (нар. 1958) — беларускі вучоны ў галіне сексалогіі. * [[Анатоль Максімавіч Дарафееў]], беларускі заолаг. * [[Уладзіслаў Пятровіч Даркевіч]], беларускі археолаг. * [[Эдуард Іванавіч Дземенкавец]] (нар. 1968) — беларускі [[футбол|футбаліст]] і футбольны трэнер. * [[Дзмітрый Іванавіч Даўгяла|Дзмітрый Даўгяла]] (1868—1942?), гісторык, класік беларускай археаграфіі. * [[Эдуард Анатольевіч Дацэнка]] (нар. 1963) — доктар медыцынскіх навук, прафесар. * [[Таццяна Дзягілева]], беларуская супермадэль. * [[Сцяпан Сямёнавіч Дудышкін]], рускі журналіст, літаратурны крытык. * [[Хацкель Майсеевіч Дунец|Хацкель Дунец]] (1897—1937), крытык, публіцыст, ахвяра рэпрэсій сталінізму. == Ж == * [[Сцяпан Жабінскі]] (1894—?), рэдактар [[Газета|газеты]] [[Звязда (1917)|«Звязда»]], грамадскі дзеяч, ахвяра рэпрэсій сталінізму. * [[Рыгор Самуілавіч Жалязняк]], беларускі паэт. * [[Эльвіра Анатольеўна Жвікова|Эльвіра Анатольеўна Жвікава]] (нар. 1962) — савецкі і беларускі дызайнер. * [[Віталь Мікалаевіч Жураў]] (1920—2010) — чыгуначнік, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, Герой Сацыялістычнай Працы. == З == * [[Міхаіл Васілевіч Зімянін]], савецкі дзяржаўны дзеяч, дыпламат. * [[Аляксандр Аляксандравіч Зянькоў]] (нар. 1977) — беларускі навуковец і палітык. [[Кандыдат медыцынскіх навук]]. == І == * [[Глеб Анатольевіч Іваноў]], беларускі палітык. * [[Мікалай Міронавіч Івашэнка]] (1917—1989) — [[Беларусь|беларускі]] гісторык. Кандыдат гістарычных навук (1955), дацэнт (1962). * [[Таццяна Міхайлаўна Івінская]], беларуская баскетбалістка. * [[Марына Аляксандраўна Ільіна]] (нар. 1970) — беларускі настаўнік, член [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь]] [[Члены Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь 7-га склікання|7-га]] склікання. * [[Аляксандр Канстанцінавіч Ільінскі]], беларускі акцёр. == К == * [[Барыс Яфімавіч Кабішчар]], беларускі дзеяч цыркавога мастацтва. * [[Андрэй Васільевіч Кавалёў]], беларускі шахматыст. * [[Андрэй Робертавіч Кавалёў]], беларускі хакеіст. * [[Мікалай Пятровіч Казак]] (нар. 1977) — беларускі спартсмен. Майстар спорту Рэспублікі Беларусь міжнароднага класа. * [[Вальдэмар Ільіч Калінін]], цыганска-беларускі паэт, перакладчык. * [[Канстанцін Бязрукі|Канстанцін «Бязрукі»]] (XIII стагоддзе) — [[Князі полацкія|князь полацкі]]. * [[Майсей Юдавіч Канэ]], беларускі вучоны ў галіне машынабудавання. * [[Сяргей Аляксандравіч Карніленка]], беларускі футбаліст. * [[Алег Кастагрыз]], беларускі мастак. * [[Якаў Львовіч Катал-Герман]] (1880—1940) — савецкі жывапісец. * [[Ціхан Васілевіч Кібардзін]], гарадскі архітэктар. * [[Навум Кіслік]] (1925—1998), беларускі пісьменнік і перакладчык. * [[Генадзь Кісялёў]] (1931—2008), беларускі літаратуразнавец, архівіст і пісьменнік. * [[Рыгор Піліпавіч Клікушын]], беларускі кніжны графік. * [[Францішак Дыянізы Князьнін]] (1750—1807), польскі паэт, адзін з першых збіральнікаў беларускага фальклору. * [[Анатоль Кірылавіч Колчын]], заслужаны трэнер Беларусі па боксе. * [[Дзяніс Юр'евіч Коўба]], беларускі футбаліст. * [[Уладзімір Краснянскі]], музеязнавец, архівіст. * [[Андрэй Аляксандравіч Кузняцоў]] (нар. 1970) — беларускі спецыяліст ў галіне радыёэлектронікі, матэрыялазнаўства вытворчасцей тэкстыльнай і лёгкай прамысловасці. Доктар тэхнічных наук (2008), дацэнт (2005). * [[Уладзімір Іванавіч Кузняцоў]], беларускі вучоны ў галіне фізіялогіі. * [[Іасафат Кунцэвіч]] (1580—1623), царкоўны і палітычны дзеяч [[Вялікае княства Літоўскае|ВКЛ]], прылічаны [[Каталіцкая царква|каталіцкай царквой]] да ліку святых. * [[Зінаіда Валянцінаўна Курдзянок]], беларуская актрыса. * [[Сяргей Васільевіч Кухто]] (1959—1999) — беларускі мастак. == Л == * [[Лазар Лагін]] (1903—1979), савецкі пісьменнік. * [[Тадэвуш Гіляравіч Лада-Заблоцкі|Тадэвуш Лада-Заблоцкі]] (1811—1847), беларускі паэт, перакладчык. * [[Тамара Васілеўна Лазаковіч]], беларуская гімнастка. * [[Міхаэль Сямёнавіч Лайтман]], заснавальнік Міжнароднай Акдэміі кабалы. * [[Ігар Алегавіч Лапшын]] (нар. 1963) — беларускі спартсмен, лёгкаатлет. Заслужаны майстар спорту СССР. * [[Галіна Міхайлаўна Лебедзева]] (нар. 1976) — беларуская спартсменка. Майстар спорту СССР, майстар спорту Рэспублікі Беларусь міжнароднага класа. Заслужаны майстар спорту Рэспублікі Беларусь. * [[Сяргей Малахіевіч Лебедзеў]], беларускі геадэзіст. * [[Тодар Лебяда]] (1914—1970), беларускі драматург, паэт, празаік, публіцыст. * [[Майсей Аронавіч Левін]], беларускі вучоны ў галіне тэарэтычнай механікі. * [[Іван Іванавіч Лісаў]], савецкі ваенны дзеяч. * [[Міхаіл Аркадзевіч Лісіцын]], беларускі музыкант, дырыжор. * [[Дзмітрый Іванавіч Лугаўской|Дзмітрый Лугаўской]] (1918—1989), лётчык Савецкіх ВПС, Герой Савецкага Саюза (1944). * [[Аляксандр Паўлавіч Лысенка]], беларускі вучоны ў галіне ветэрынарыі. * [[Ірына Міхайлаўна Лысенка]], беларускі вучоны ў галіне педыятрыі. * [[Анатоль Андрэевіч Люцко]], беларускі мастак. == М == * [[Валерый Магучы]] (нар. 1959) — беларускі скульптар. * [[Казімір Малевіч]] (1878—1935) — рускі мастак-авангардыст. * [[Яўгенія Мальчэўская]] — беларуская паэтэса. * [[Уладзімір Іванавіч Маркоўскі]] — ваенны дзеяч. * [[Ігар Феліксавіч Мартынаў]] (нар. 1965) — беларускі палітык. * [[Аркадзь Маўзон]] (1918—1977) — беларускі драматург. * [[Уладзімір Аркадзевіч Мацвееў]] (1956) — беларускі прафесар клінічнай медыцыны. * [[Пётр Машэраў]] (1918—1980) — савецкі партыйны дзеяч, Герой Савецкага Саюза. * [[Карл Антонавіч Меер]] — расійскі батанік нямецкага паходжання. * [[Аляксандр Віктаравіч Мінькоў]] (нар. 1981) — беларускі скульптар. * [[Ігнат Арцёмавіч Місурагін]] (нар. 1947) — беларускі палітык. * [[Дзяніс Уладзіслававіч Мацвееў]] (нар. 1977) — беларускі валейбаліст і трэнер * [[Аляксандр Аляксандравіч Міхалевіч]] — беларускі вучоны ў галіне цеплаабмену. * [[Аляксандр Антонавіч Міхеенка]] (1929—2008) — беларускі дзеяч самадзейнага мастацтва, акцёр, рэжысёр, артыст Ашмянскага народнага тэатра. == Н == * [[Вячаслаў Леанідавіч Насевіч]] — беларускі [[Гісторыя|гісторык]]. * [[Аляксандр Аляксандравіч Нікалаеў]], беларускі вучоны ў галіне паталагічнай анатоміі. * [[Мікалай Нікіфароўскі]] (1845—1910), беларускі этнограф і фалькларыст. == П == * [[Алена Валяр’янаўна Панцюхова]] (нар. 1972) — беларускі палітык. * [[Андрэй Сямёнавіч Пешчанка]], [[Герой Савецкага Саюза]]. * [[Уладзімір Цімафеевіч Плыткевіч]] (нар. 1965) — беларускі дзяржаўны дзеяч, член [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь]] [[Члены Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь 5-га склікання|5-га]] склікання. * [[Канстанцін Мікалаевіч Полазаў]], [[Герой Савецкага Саюза]]. * [[Васіль Васілевіч Піменаў]], [[Герой Савецкага Саюза]]. * [[Алесь Пушкін]], беларускі мастак. * [[Іегуда Пэн]] (1854—1937), беларускі мастак, педагог, адна з ключавых постацяў «яўрэйскага рэнесансу» у беларускім мастацтве першай трэці 20 ст. == Р == * [[Людміла Яўгенаўна Радзецкая]] — беларускі гінеколаг. * [[Анатоль Іванавіч Радкевіч]] — беларускі энтамолаг. * [[Усевалад Анатолевіч Радкевіч]] — беларускі заолаг. * [[Аляксандр Раманоўскі]] (1915—1955) — беларускі і аўстралійскі мастак. * [[Еўдакім Раманавіч Раманаў|Еўдакім Раманаў]] (1855—1922) — беларускі этнограф, фалькларыст і археолаг. * [[Сямён Зіноўевіч Рафальсон]] (нар. 1934) — савецкі матэматык. * [[Аркадзь Розенгольц]] (1889—1938) — савецкі дзяржаўны дзеяч; наркам знешняга гандлю [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] (1930—1937); ахвяра сталінскіх рэпрэсій. * [[Марк Саламонавіч Розін]] — савецкі вучоны ў галіне эканамічнай геаграфіі. * [[Юрый Васілевіч Рудэнка]] (нар. 1953) — беларускі мастак дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. * [[Вольга Іванаўна Русілка]] — беларуская паэтэса. * [[Ілля Рэпін]] (1844—1930) — рускі мастак. == С == * [[Аляксандр Іванавіч Садоўскі]] (1859—1923), расійскі вучоны-[[фізік]] і педагог. * [[Аляксандр Пятровіч Саладкоў]], беларускі вучоны ў галіне фізіялогіі. * [[Альберт Саланека]], беларускі мікрабіёлаг. * [[Алег Салтук]], беларускі паэт і перакладчык. * [[Іван Салярцінскі]] (1902—1944), расійскі савецкі музыказнавец, тэатральны і музычны крытык. * [[Аляксей Сапуноў]] (1851—1924), [[Гісторыя|гісторык]], археограф. * [[Аркадзь Маркавіч Саўчанка]], беларускі спявак. * [[Уладзімір Іванавіч Свідзінскі]], Герой Савецкага Саюза. * [[Роза Міронаўна Свярдлова]], беларуская і расійская кінаактрыса. * [[Казімір Семяновіч]] (~[[1600]] — ~[[1651), ваенны інжынер, артылерыст; адзін з пачынальнікаў ракетнай справы ў [[Еўропа|Еўропе]]; аўтар кнігі «Вялікае мастацтва артылерыі» (1650). * [[Аляксандр Максімавіч Семянтоўскі-Курыла|Аляксандр Семянтоўскі-Курыла]] (1821—1893), беларускі і ўкраінскі [[Гісторыя|гісторык]]. * [[Уладзіслаў Іванавіч Сіліч]], першы на Беларусі чэмпіён СССР па шахматах. * [[Давід Рыгоравіч Сімановіч]], беларускі паэт, перакладчык. * [[Аляксей Васільевіч Сінкевіч]] (нар. 1977) — беларускі спартсмен. Заслужаны майстар спорту Рэспублікі Беларусь. * [[Франц Сіўко]], пісьменнік (нар. 1953). * [[Аляксей Мікалаевіч Сычоў]] (нар. 1966) — беларускі бізнесовец. * [[Уладзімір Еўдакімавіч Снапкоўскі]], беларускі гісторык. * [[Зінаіда Стагурская]] (1971—2009), велагоншчыца. * [[Іван Міхайлавіч Сталяроў]], беларускі мастак. * [[Стэфанія Міхайлаўна Станюта|Стэфанія Станюта]] (1905—2000), актрыса. * [[Уладзімір Стукаліч]] (1856—1918), літаратуразнавец, [[Гісторыя|гісторык]], [[юрыст]]. * [[Юрый Сувораў]], беларускі рэкардсмен па плаванні. * [[Алена Пятроўна Сушко]], беларускі вучоны ў галіне педыятрыі. * [[Валерый Міхайлавіч Сямёнаў]], беларускі вучоны ў галіне інфекцыйных хвароб. == Т == * [[Леанід Мікалаевіч Тарабука]] (нар. 1955) — беларускі скульптар. * [[Анатоль Трус]], беларускі акцёр. * [[Барыс Іпалітавіч Трусевіч]], беларускі доктар медыцыны. * [[Уладзімір Іванавіч Тубеліс]] (1911—1955) — дзяржаўны і грамадскі дзеяч. * [[Маргарыта Мікалаеўна Турава]], беларуская лёгкаатлетка. * [[Уладзімір Аляксандравіч Тышэвіч]], Герой Савецкага Саюза. == У == * [[Ульяна Аляксандраўна]], жонка вялікага князя літоўскага [[Альгерд]]а. * [[Усяслаў Васількавіч]] (~1100 — пасля 1180), [[Князі полацкія|князь полацкі]] (1162—1167; 1167 — пасля 1180)/ == Ф == * [[Фёдар Вясна]], набліжаны [[баярын]] [[Вітаўт]]а, сакольнічы, стараста віцебскі (1394—1396). * Вацлаў Федаровіч (1848—1911), беларускі краязнавец, калекцыянер, [[юрыст]]. * [[Леанід Мікалаевіч Філіпенка]], Герой Савецкага Саюза. * [[Марк Фрадкін]] (1914—1990), савецкі кампазітар. == Х == * [[Вера Захараўна Харужая|Вера Харужая]] (1903—1942), дзеяч вызваленчага руху ў [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]], адна з арганізатараў антыфашысцкага падполля ў Віцебску, публіцыстка. * [[Фаіна Барысаўна Хейнман]], беларускі вучоны ў галіне марфалогіі нервовай сістэмы. == Ц == * [[Восіп Цадкін]], французскі скульптар. * [[Мікалай Пятровіч Цішачкін]], беларускі акцёр. * [[Веньямін Аронавіч Цукерман]], савецкі фізік-тэарэтык, доктар тэхнічных навук. * [[Міхаіл Леанідавіч Цыбульскі]], беларускі мастацтвазнавец. * [[Алег Цывінскі]], беларускі і амерыканскі эканаміст, прафесар Ельскага ўніверсітэта. == Ч == * [[Уладзімір Дзмітрыевіч Чарнігаў|Уладзімір Чарнігаў]] (1922—1985) — вучоны ў галіне ветэрынарыі. == Ш == * [[Марк Шагал]] (1887—1985), французскі мастак-авангардыст. * [[Фёдар Львовіч Шапіра]], савецкі фізік-ядзершчык. * [[Аляксандр Уладзіміравіч Шаппо]] (нар. 1971) — беларускі скульптар. * [[Леў Шапялевіч]] (1863—1909), гісторык літаратуры і археолаг. * [[Тамара Аляксандраўна Шафранава]], беларускі дырыжор, педагог. * [[Якаў Міхайлавіч Шафранскі]], беларускі матэматык. * [[Аляксандр Шлюбскі]] (1897—1941), беларускі літаратуразнаўца, этнограф, фалькларыст, бібліёграф. * [[Фёдар Шмакаў]], народны артыст СССР. * [[Міхаіл Маркавіч Шмерлінг]], беларускі фотамастак. * [[Мінай Шмыроў]] (1881—1964), арганізатар [[Савецкі партызанскі рух у Беларусі 1941-1944|партызанскага руху]] ў [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]], Гeрой Савецкага Саюза. * [[Леанід Дзмітрыевіч Шчамялёў]], беларускі мастак. * [[Павел Васілевіч Шэйн|Павел Шэйн]] (1826—1900), беларускі педагог, этнограф, фалькларыст. == Я == * [[Пётр Явіч]] (1918—2008), беларускі мастак, вучань І. Пэна. * [[Пётр Рыгоравіч Якаўлевіч]] (1911—1981), беларускі савецкі гаспадарчы, дзяржаўны і палітычны дзеяч. * [[Анатоль Уладзіміравіч Якубенка]] (нар. 1959) — беларускі баскетбаліст, трэнер. * [[Мікалай Мікалаевіч Яроменка (малодшы)]] (1949—2001), народны артыст [[Расія|Расіі]], акцёр. * [[Мікалай Мікалаевіч Яроменка (старэйшы)]] (1923—2000), народны артыст [[СССР]], акцёр. * [[Галіна Арцёмаўна Яшава]], беларускі вучоны-эканаміст. == Дапаўненне == * [[Андрэй Каладынскі]] * [[Ігар Уладзіміравіч Каныгін]] [[Катэгорыя:Постаці Віцебска]] hpbxp8dn65mbnlk5zk22aery4c3rho9 Люблінская губерня 0 116799 4194337 4194002 2022-08-25T18:22:57Z ElisavetaIvanova 69289 /* Адміністрацыйнае дзяленне */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Люблінская губерня |статус = Губерня |Герб = |карта = Люблинская губерния 1896.jpg |цэнтр = Люблін |утворана = [[1837]] |скасавана = |плошча = 16 900 кв. км |насельніцтва = 1 341 000 ([[1905]]) |да = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |пасля = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |катэгорыя ў Commons = }} '''Люблінская губерня''' — адна з губерняў Царства Польскага ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Памер 16,9 тыс. км². Насельніцтва — 1 341 тыс. чалавек. ([[1905]] г.). Вялікія гарады — [[Люблін]], [[Замасць]], [[Хэлм]] (да [[1912]] г.). Створана ў [[1837]] г. з Люблінскага ваяводства [[Царства Польскае|Царства Польскага]]. У [[1912]] г. з яе часткі створана [[Холмская губерня]]. == Адміністрацыйнае дзяленне == Падзялялася на паветы: * [[Білгарайскі павет]] * [[Замойскі павет]] * [[Краснастаўскі павет]] * [[Любартоўскі павет]] * [[Пулаўскі павет]] * [[Тамашоўскі павет (Люблінскае ваяводства)|Тамашоўскі павет]] * [[Хэлмскі павет|Холмскі павет]] * [[Грубяшоўскі павет]] * [[Яноўскі павет]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/433 Пра Люблінская губерню] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090716150411/http://www.dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/433 |date=16 ліпеня 2009 }} {{ref-pl}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі]] j0tfoglrakbs1wf2t16eqfu5y7c032l 4194347 4194337 2022-08-25T18:54:47Z Artsiom91 31770 /* Адміністрацыйнае дзяленне */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Люблінская губерня |статус = Губерня |Герб = |карта = Люблинская губерния 1896.jpg |цэнтр = Люблін |утворана = [[1837]] |скасавана = |плошча = 16 900 кв. км |насельніцтва = 1 341 000 ([[1905]]) |да = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |пасля = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |катэгорыя ў Commons = }} '''Люблінская губерня''' — адна з губерняў Царства Польскага ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Памер 16,9 тыс. км². Насельніцтва — 1 341 тыс. чалавек. ([[1905]] г.). Вялікія гарады — [[Люблін]], [[Замасць]], [[Хэлм]] (да [[1912]] г.). Створана ў [[1837]] г. з Люблінскага ваяводства [[Царства Польскае|Царства Польскага]]. У [[1912]] г. з яе часткі створана [[Холмская губерня]]. == Адміністрацыйы падзел == Падзялялася на паветы: * [[Білгарайскі павет]] * [[Замойскі павет]] * [[Краснастаўскі павет]] * [[Любартоўскі павет]] * [[Пулаўскі павет]] * [[Тамашоўскі павет (Люблінскае ваяводства)|Тамашоўскі павет]] * [[Хэлмскі павет|Холмскі павет]] * [[Грубяшоўскі павет]] * [[Яноўскі павет]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/433 Пра Люблінская губерню] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090716150411/http://www.dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/433 |date=16 ліпеня 2009 }} {{ref-pl}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі]] i5lkpa5lk1t76y7caulyd3bpnmlx9t4 4194348 4194347 2022-08-25T18:54:55Z Artsiom91 31770 /* Адміністрацыйы падзел */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Люблінская губерня |статус = Губерня |Герб = |карта = Люблинская губерния 1896.jpg |цэнтр = Люблін |утворана = [[1837]] |скасавана = |плошча = 16 900 кв. км |насельніцтва = 1 341 000 ([[1905]]) |да = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |пасля = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |катэгорыя ў Commons = }} '''Люблінская губерня''' — адна з губерняў Царства Польскага ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Памер 16,9 тыс. км². Насельніцтва — 1 341 тыс. чалавек. ([[1905]] г.). Вялікія гарады — [[Люблін]], [[Замасць]], [[Хэлм]] (да [[1912]] г.). Створана ў [[1837]] г. з Люблінскага ваяводства [[Царства Польскае|Царства Польскага]]. У [[1912]] г. з яе часткі створана [[Холмская губерня]]. == Адміністрацыйны падзел == Падзялялася на паветы: * [[Білгарайскі павет]] * [[Замойскі павет]] * [[Краснастаўскі павет]] * [[Любартоўскі павет]] * [[Пулаўскі павет]] * [[Тамашоўскі павет (Люблінскае ваяводства)|Тамашоўскі павет]] * [[Хэлмскі павет|Холмскі павет]] * [[Грубяшоўскі павет]] * [[Яноўскі павет]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://www.dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/433 Пра Люблінская губерню] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090716150411/http://www.dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/433 |date=16 ліпеня 2009 }} {{ref-pl}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі]] jrh5qt0ugre9wqwm4vl0klswuh3z7rl Баляслаў Паўлавіч Аскерка 0 117110 4194221 4172014 2022-08-25T16:30:40Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Аскерка}} {{ДД | беларускае імя = Баляслаў Аскерка | поўнае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт =Balasłaŭ Askierka. Баляслаў Аскерка (XIX).jpg | шырыня партрэта = | подпіс =Баляслаў Аскерка ў адзенні катаржаніна ў Сібіры | герб= POL COA Oskierka.svg | шырыня герба = | подпіс герба= [[Герб «Мурдэліа»]] <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Мазырскі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак =[[1862]] | перыядканец =[[1863]] | перыяд праўлення = | папярэднік = [[Геранім Геранімавіч Кеневіч]] (1831—1911) | пераемнік = [[Геранім Геранімавіч Кеневіч]] (1831—1911) | дата нараджэння =1822 | месца нараджэння = | дата смерці = 30.12.1896 | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род =[[Род Аскеркаў|Аскеркі]] | бацька =[[Ігнат-Павел Леапольдавіч Аскерка]] | маці = Францішка Янаўна [[Род Яленскіх|Яленская]] | муж = | жонка = | дзеці = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф =Baliaslau Askerka 1822-1896 - autograf 1864 AD.jpg | Commons = | Rodovid= }} '''Баляслаў Паўлавіч Аскерка''' (1822, вёска [[Вадовічы]], [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] — 30.12.1896, [[Варшава]]) — [[мазырскі павятовы маршалак]] (1862—1863), удзельнік [[Паўстанне, 1863-1864|Студзеньскага паўстання (1863—1864)]]. == Паходжанне і сям'я == Належаў да старажытнага каталіцкага шляхецкага роду [[Род Аскеркаў|Аскеркаў]] герба «[[Мурдэліа]]». Род яго бацькі некалькі пакаленняў адносіўся да рэгіянальнай эліты [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага]] і [[Рэчыцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Рэчыцкага паветаў]] Вялікага Княства Літоўскага, а род маці — [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] і [[Новагародскае ваяводства|Навагрудскага ваяводства]]. Нарадзіўся ў сям'і Ігната-Паўла Леапольдавіча Аскеркі (1777—каля 1815) і Францішкі Янаўны [[Род Яленскіх|Яленскай]] у родавым маёнтку Вадовічы Рэчыцкага павета Мінскай губерні. Яго бацька быў значным землеўласнікам і валодаў спадчыннымі родавымі маёнткамі Малыя Вадовічы і Вялікія Вадовічы ў Рэчыцкім павеце (каля мяжы з Мазырскім паветам), дзе ў [[1814]] г. налічвалася 652 [[Рэвізская душа|рэвізскія душы]]. Маючы такія зямельныя валоданні, шырокія сваяцкія сувязі сярод самых заможных і ўплывовых сямей Рэчыцкага павета, персанальны аўтарытэт сярод мясцовых дваран, Ігнат-Павел Аскерка выбіраўся павятовымі дваранамі на пасады старшыні рэчыцкага земскага суда, засядацеля II-га дэпартамента [[Галоўны суд Мінскай губерні|Галоўнага суда Мінскай губерні]] (упам. 1801 г. ), мазырскага гродскага суддзі (1802—1803), а перад смерцю яшчэ і паслужыў па выбару дваран [[Рэчыцкія павятовыя маршалкі|рэчыцкім павятовым маршалкам]] (1814—1815). Маці, Францішка Янаўна Яленская, была дачкой Яна Рафалавіча-Юзафавіча Яленскага (каля 1740—1810), мазырскага старосты (1786—1795) і [[павятовыя маршалкі Мазырскага павета|мазырскага павятовага маршалка]] (1795—1802). == Адукацыя == Быў студэнтам [[Тартускі ўніверсітэт|універсітэта]] ў [[Дэрпт|Дэрпце]] ([[Ліфляндская губерня]]), дзе ў 1836 г. стаў членам таемнага таварыства Карла Гільдэбрандта, за што, у выніку выкрыцця арганізацыі, быў пэўны час зняволены царскімі ўладамі. == Кіраванне гаспадаркай і дваранская служба ў павеце == Пазней жыў у маёнтку [[Ячонка]] Мінскага павета. Валодаў па спадчыне маёнткам Вадовічы ў Рэчыцкім павеце, дзе ў 1850 г. налічвалася 542 [[Рэвізская душа|рэвізскія душы]]. У [[1862]] г. быў выбраны ў Мінску на чарговых дваранскіх выбарах на пасаду [[мазырскі павятовы маршалак|мазырскага павятовага маршалка]] (1862—1863) на трохгоддзе, але да канца службы не даслужыў, бо прыняў удзел у паўстанні. == Удзел у Студзеньскім паўстанні (1863—1864) == Напярэдадні [[Паўстанне, 1863-1864|Студзеньскага паўстання (1863—1864)]] далучыўся да [[Белыя, паўстанне 1863—1864 гадоў|групоўкі «белых»]], быў прызначаны паўстанцкім начальнікам Мінскага павета. Пасля арышту царскімі ўладамі, знаходзіўся ў Мінску ў гарадской турме ([[Пішчалаўскі замак|«Пішчалаўскім замку»]]), за ўдзел у [[Паўстанне, 1863-1864|Студзеньскім паўстанні (1863—1864)]] быў асуджаны на катаргу і 30 жніўня 1865 г. высланы з вязніцы ў Мінску ў [[Іркуцкая губерня|Іркуцкую губерню]]. Паводле даравальнага царскага маніфесту ў 1875 г. вярнуўся на радзіму з Іркуцкай губерні. З [[1875]] г. жыў і памёр у [[Варшава|Варшаве]]. Пахаваны ў Варшаве на Павазкоўскіх могілках. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|1}} {{продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Аскерка}} [[Катэгорыя:Удзельнікі паўстання 1863—1864 гадоў]] [[Катэгорыя:Аскеркі|Баляслаў]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Рэчыцкім павеце (Расійская імперыя)]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Варшаве]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі мазырскія]] hsti1x3q8eewcxvabpr6p8rw3o3uzgx Аляксандр Дамінікавіч Лапа 0 117197 4194220 4153032 2022-08-25T16:30:08Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД | беларускае імя = Аляксандр Дамінікавіч Лапа | поўнае імя = Аляксандр-Дыянізій Дамінікавіч Лапа | арыгінальнае імя = | партрэт =Aliaksandr Daminikavicz Lappa 1802-1869.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Lubicz.svg | шырыня герба = | подпіс герба= [[Герб «Любіч»]] <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Бабруйскі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак = [[1844]] | перыядканец =[[1859]] | перыяд праўлення = | папярэднік =[[Юзаф Габрыэлевіч Булгак]] | пераемнік = [[Адам Тадэушавіч Ратынскі]] | тытул_2 =[[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|Мінскі губернскі маршалак]] | парадак_2 = | перыядпачатак_2 =[[1859]] | перыядканец_2 =[[1863]] | перыяд праўлення_2 = | папярэднік_2 = [[Людвік Антонавіч Слатвінскі]] | пераемнік_2 = [[Яўстах Станіслававіч Прушынскі]] | дата нараджэння =1802 | месца нараджэння = | дата смерці = 1869 | месца смерці = [[Расійская імперыя]] | пахаваны = | пахаваная = | род =[[Лапы]] | бацька = Дамінік (Даміян) Лапа, старадубскі земскі рэгент, паручнік расійскіх войск | маці = Шульц | муж = | жонка = Антаніна Комар | дзеці = Дамінік-Леў (нар.28.06.1831), Міхал (нар.14.12.1833), Антоній-Юзафат (нар.26.09.1841), Баляслаў-Гілярый (нар.23.10.1843), Вацлаў (нар.12.07.1846), Анэля (нар.25.04.1838), Аляксандра, Мальвіна (нар.23.04.1830), Марыя (Марыяна) | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф =Aliaksandr Daminikavicz Lappa 1802-1869 - autograf.jpg | Commons = | Rodovid= }} {{цёзкі2|Лапа}} '''Аляксандр Дамінікавіч Лапа''' ({{lang-pl|Aleksander Łappa}}, {{lang-ru|Александр Доминикович Лаппа}}), 1802—1869, — грамадскі дзеяч, буйны землеўласнік на Беларусі, [[бабруйскі павятовы маршалак]] (1844—1859), [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] (1859—1863), [[калежскі асэсар]]. == Паходжанне і сям'я == Належаў да сярэднезаможнага маянтковага каталіцкага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Лапы|Лапаў]] [[Герб «Любіч»|гербу «Любіч»]]. Аляксандр Дамінікавіч Лапа нарадзіўся ў спадчынным маёнтку [[Вёска Рудабелка|Рудабелка]] ў [[Бабруйскі павет|Бабруйскім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] ў каталіцкай [[шляхта|шляхецкай]] сям'і Дамініка (Даміяна) Лапы, старадубскага земскага рэгента (упам. у 1784 г.), і шляхцянкі Шульц. Яго поўнае каталіцкае імя, дадзенае пры хросце, было Аляксандр-Дыянізій Дамінікавіч Лапа. Бацька Дамінік у расійскія часы служыў у расійскім войску ў драгунскім палку, з чынам паручніка пайшоў у адстаўку і асеў у сваім маёнтку Рудабелка (вёскі Рудабелка і Карпілоўка), дзе ў [[1814]] г. налічвалася 447 [[рэвізская душа|рэвізскіх душ]], пачаў займацца добраўпарадкаваннем маёнтка і жыць размераным вясковым жыццём. Аляксандр Лапа ажаніўся з Антанінай Комар, ад якой меў дзевяць дзяцей: 1) Дамінік-Леў (нар.28.06.1831), 2) Міхал (нар.14.12.1833), 3) Антоній-Юзафат (нар.26.09.1841), 4) Баляслаў-Гілярый (нар.23.10.1843), 5) Вацлаў (нар.12.07.1846), 6) Анэля (нар.25.04.1838), 7) Аляксандра, 8) Мальвіна (нар.23.04.1830), 9) Марыя (Марыяна). Старшым братам Аляксандра быў [[Міхал Дамінікавіч Лапа|Міхал (Юзаф-Мацей-Міхал) Дамінікавіч Лапа]] (1798—1840), які служыў пры імператары ў [[Горад Пецяргоф|Пецяргофе]] (Санкт-Пецярбургская губерня) паручнікам лейб-гвардыі Ізмайлаўскага палку і стаў [[Дзекабрысты|дзекабрыстам]]. Міхал прысутнічаў на таемным сходзе ў Рылеева і Абаленскага напярэдадні паўстання на Сенацкай плошчы 14 снежня 1825 г. (ст.ст.). За ўдзел у таемным таварыстве і пратэсту супраць прыняцця прысягі расійскаму імператару [[Мікалай I, імператар расійскі|Мікалаю І]] Міхал быў асуджаны і высланы на [[Каўказ]]. Пасля даравання ад Мікалая І ў [[1835]] г. толькі ў [[1840]] г. вярнуўся дамоў і пасяліўся ў вёсцы Александрыя, якая ўваходзіла ў склад маёнтка Рудабелка яго брата Аляксандра, і неўзабаве памёр<ref>[http://www.respublika.info/3853/history/article11482/ Якушина, А. Меж двух крестов, или История жизни одного шляхтича]{{Недаступная спасылка}}</ref>. Сястра Гелена Дамінікаўна Лапа пайшла за маянткоўца Бабруйскага павета Адама Ігнатавіча Быкоўскага (нар. у 1805 г.), які ў [[1841]] г. быў выбраны павятовымі дваранамі на пасаду дэпутата па нагляду за правільным продажам гарачых напояў у [[Бабруйскі павет|Бабруйскім павеце]]. == Адукацыя == Аляксандр Лапа вучыўся ў [[Магілёўскі езуіцкі калегіум|езуіцкім калегіуме]] ў [[Магілёў|Магілёве]], а пасля ў нямецкім пансіянаце пастара Коленса ў Санкт-Пецярбуругу. Пазней быў студэнтам універсітэта ў [[Дэрпцкі універсітэт|Дэрпце]] ([[Ліфляндская губерня]]), дзе вывучаў прыродазнаўства. == Маёнтак і службовая дзейнасць == Чатыры разы бабруйскае дваранства выбірала Аляксандра Лапу [[бабруйскі павятовы маршалак|бабруйскім павятовым маршалкам]] (1844—1859), а пасля гэтага губернскае дваранства выбрала прыкметнага маршалка і гаспадарлівага маянткоўца і [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскім губернскім маршалкам]] (1859—1863), апошнім з выбару дваранства. (Пазней, з 1862—1863 гг., губернскія маршалкі ў «заходніх губернях» прызначаліся міністрам унутраных спраў Расійскай імперыі без выбару дваранамі губерні). У вачах дваранства Мінскай губерні Лапа лічыўся ўзорным маянткоўцам, прыбытковая гаспадарка якога вызначалася прагрэсіўным і гуманістычным ладам жыцця. У сваім маёнтку [[Вёска Рудабелка|Рудабелка]] Аляксандр Лапа сабраў добрую бібліятэку, якой мог карыстацца любы жадаючы, у тым ліку і селянін. Яго сяляне былі дастаткова забяспечаны зямлёй: дзесяціна пад дом і агароды плюс на кожнага работніка ў сям'і — 6 дзесяцін пашні і 3 — сенакосаў. Прыгонныя працавалі на пана 3 дні ў тыдзень летам і 2 дні зімой. Ім не забаранялася рыбачыць, паляваць і збіраць грыбы ў панскіх валоданнях, карыстацца лесам для будаўніцтва хат і іншага. Для пастарэлых сялян Аляксандр стварыў дамы дабрачыннасці. Шляхі і масты ў маёнтках Лапы былі ў выдатным стане. У панскім двары меліся 2 вінакурныя заводы, карчма, 5 малацільных машын, вадзяныя млыны, крупарушка і сукнавальня. Ва ўсіх адносінах гэта была заможная і квітнеючая гаспадарка. І не дарма [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]] (1808—1884) менавіта Аляксандру Дамінкавічу Лапе, выбранаму дваранствам з павагі на пасаду бабруйскага павятовага маршалка (1844—1859), з якім даўно сябраваў і ў якога любіў гасцяваць у маёнтках Рудабелка і Александрыя, прысвяціў сваю народную аповесць «Купала» (1855), напісаўшы ў прадмове такое: ''«Яснавяльможны пан! Кожнае божае стварэнне прывязваецца да роднага кута, у якім, выходзячы з мацярынскага лона, выдала першыя гукі, у якім, падтрыманае чулымі, клапатлівымі рукамі бацькоў, ставіла першыя крокі. Таму я, выхаванец Бабруйскага павета, ужо ў пазнейшыя часы, неаднаразова наведваючы зямлю бацькоў, з цікавасцю прыглядаўся да быту сялян, якія насялялі бабруйскія нівы. У тых вандроўках, праязджаючы праз вашы маёнткі, вока маё не раз з асалодай спачывала на дагледжаных гаспадарчых пабудовах руплівага народа. Радасцю поўнілася сэрдца, калі ўбачыў там усялякі дастатак, які сведчыў пра заможнасць жыхароў. У той час усхвалявана ўскрыкнуў: "Бог жыве з тымі людзьмі! Не панская тут, але бацькоўская кіруе рука!" Каму ж тады, уласна, магу прысвяціць гэту працу, як не апекуну слабых, як не бацьку сялян? І палічу за гонар, калі яго шаноўнае прозвішча ўпрыгожыць гэту працу»''. У [[1862]] г., пасля адмены прыгона, у Рудабелцы і Касарычах за Лапам лічылася 775 душ былых прыгонных, а ва ўсіх яго маёнтках разам 1 722 душы часова абавязаных сялян. == Справа з «мінскім пратаколам» (1862) == Напярэдадні [[паўстанне 1863-1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] у патрыятычных мэтах разгарнуў актыўную дзейнасць, жадаючы дабіцца ад расійскіх улад злучэння [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] (а разам з ёй і іншых «паўночна-заходніх губерняў») з польскімі губернямі ў рамках [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ў нейкую асобную аўтаномію (якая б ахоплівала тэрыторыі былой [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] да першага падзелу ў [[1772]] г.) і аднаўлення дзейнасці ўніверсітэта ў [[Вільня|Вільні]] (ці ў іншым месцы Беларусі). 17 лістапада 1862 г. у [[Мінск]]у губернскі дваранскі сход на чале з Лапам меў намер прадставіць на імя расійскага імператара [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандра II]] афіцыйны адрас (зварот), у якім мовілася б аб неабходнасці злучыць [[Мінская губерня|Мінскую губерню]] з польскімі губернямі. Планавалася прадставіць такія ж адрасы ад усіх губернскіх дваранскіх суполак краіны. [[Літоўскае генерал-губернатарства|Віленскі ваенны генерал-губернатар]] (1855—1863) [[Уладзімір Іванавіч Назімаў]] забараніў падачу адрасу, але мінскія дваране ўнеслі яго тэкст у пратакол пасяджэння губернскага дваранскага сходу, які падпісалі 255 чалавек — першым падпісаўся мінскі губернскі прадвадзіцель дваранства Аляксандр Лапа; а таксама падпісалі [[слуцкі павятовы маршалак]] [[Тадэвуш Антонавіч Вайніловіч]] (1804—1878), дзяцька вядомага [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]], віцэ-старшыні [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]], і інш. Генерал-губернатар вымушаны быў распусціць дваранскі сход. Усе дакументы, якія тычыліся тых падзей, былі [[21 студзеня]] [[1864]] г. выняты па загаду [[Мінскае часовае ваеннае губернатарства|мінскага часовага ваеннага губернатара]] (1863—1864) [[Васіль Іванавіч Забалоцкі|Васіля Забалоцкага]] з канцылярый мінскага губернскага маршалка і Мінскага дваранскага дэпутацкага сходу. == Сссылка і амністыя == У [[1863]] г. [[калежскі асэсар]] Аляксандр Лапа быў высланы па загаду новага [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага ваеннага генерал-губернатара]] (1863—1865) [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў, нар. 1796|Міхаіла Мікалаевіча Мураўёва]] (1796—1866) у [[Пермская губерня|Пермскую губерню]] за дапушчэнне падпісання «мінскага пратаколу». Маёнтак Рудабелка падпаў пад прымусовы продаж з-за асуджэння гаспадара на высылку, набыў яго ў [[1867]] барон А.Я. Урангель, які, у сваю чаргу, у [[1874]] г. прадаў Рудабелку генерал-маёру О.Ф. Ліліенфельду. З 1880-х гг. Рудабелка належала рускім памешчыкам Яхантавым, з [[1907]] г. — Іваненку (зяцю Каткова). У [[1868]] г., пасля ўрадавай аміністыі, Аляксандру Лапе было дазволена ўладамі пражываць у [[Крэменчуг]]у [[Палтаўская губерня|Палтаўскай губерні]], дзе ён намерыўся заняцца гандлем дрэвам. {{зноскі}} == Літаратура == * ''Смирнов, А.Ф.'' Восстание 1863 года в Литве и Белоруссии / А.Ф. Смирнов. — М. : АН СССР, 1963. — 392 с. * ''Лазутка, С.А.'' Революционная ситуация в Литве, 1859—1862 / С.А. Лазутка. — М. : Высшая школа, 1961. — 260 с. * ''Раюк, А.Р.'' Лёс і погляды мінскага губернскага прадвадзіцеля дваранства (1863–1877) Яўстаха Прушынскага на этнаканфесіянальную сітуацыю ў Беларусі / А.Р. Раюк // Беларуская этнаграфія, этналогія і антрапалогія : зб. навук. артыкулаў. — Мінск : Бел. навука, 2022. — Вып. 1. — С. 79—89. * ''Раюк, А. Р.'' Нефармальныя сувязі паміж дваранствам Мінскай губерні ў 1795—1863 гг. / А. Р. Раюк // Гісторыя і грамадазнаўства. — 2020. — № 1. — С. 58—63. * Революционный подъем в Литве и Белоруссии в 1861—1862 гг.: материалы и документы / гл. ред. : С. Кеневич. — М. : Наука, 1964. — 707 с. * Восстание в Литве и Белоруссии 1863—1864 гг.: материалы и документы / гл. ред. : С. Кеневич. — М. : Наука, 1965. — 586 с. * ''Дунін-Марцінкевіч, В.'' Купала // Выбраныя творы. — Мінск : Маст. літ., 2001. * [http://www.respublika.info/3853/history/article11482/ Якушина, А. Меж двух крестов, или История жизни одного шляхтича]{{Недаступная спасылка}} * [[Якуб Гейштар|''Gieysztor, J.'']] Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. / J. Gieysztor; przedmowa i przypisy prof. T. Korzona. — Wilno : Nakładem Tow. Udz. «Kurjer Litewski», 1913. — T. 1. — 422 s. * [[Якуб Гейштар|''Gieysztor, J.'']] Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. / J. Gieysztor; przedmowa i przypisy prof. T. Korzona. — Wilno : Nakładem Tow. Udz. «Kurjer Litewski», 1913. — T. 2. — 384 s. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Лапа Аляксандр Дамінікавіч}} [[Катэгорыя:Удзельнікі паўстання 1863—1864 гадоў]] [[Катэгорыя:Губернскія маршалкі мінскія]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі бабруйскія]] d317bcdf058vu0mdjfkaonteycoqcp1 Шаблон:Склад ФК Белшына 10 120928 4194096 4175335 2022-08-25T14:06:13Z Artsiom91 31770 - Ісаеў https://football.by/news/167085.html wikitext text/x-wiki {{Склад спартыўнай каманды | назва = Склад ФК Белшына | колер фону = black | колер тэксту = red | клуб_спасылка = ФК Белшына | клуб = Белшына | спіс = {{ССК-ігрок|2|[[Аляксей Матлах|Матлах]]}} {{ССК-ігрок|3|[[Дзмітрый Аляксандравіч Зіновіч|Зіновіч]]}} {{ССК-ігрок|4|[[Уладзіслаў Андрэевіч Салановіч|Салановіч]]}} {{ССК-ігрок|5|[[Ілья Сяргеевіч Кухарчык|Кухарчык]]}} {{ССК-ігрок|6|[[Муса Іса|Іса]]}} {{ССК-ігрок|7|[[Уладзіслаў Максімавіч Нурыеў|Нурыеў]]}} {{ССК-ігрок|8|[[Дзмітрый Андрэевіч Велісевіч|Велісевіч]]}} {{ССК-ігрок|9|[[Мікіта Салановіч|Салановіч]]}} {{ССК-ігрок|10|[[Іслам Часнакоў|Часнакоў]]}} {{ССК-ігрок|11|[[Ілья Уладзіміравіч Васільеў|Васільеў]]&nbsp;<small>[[Капітан (футбол)|(к)]]</small>}} {{ССК-ігрок|13|[[Мікіта Аляксандравіч Пацэнка|Пацэнка]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|17|[[Дзмітрый Андрэевіч Вашкевіч|Вашкевіч]]}} {{ССК-ігрок|18|[[Марат Лук’янаў|Лук’янаў]]}} {{ССК-ігрок|19|[[Мікіта Сакалоўскі|Сакалоўскі]]}} {{ССК-ігрок|21|[[Артур Васілевіч Слабашэвіч|Слабашэвіч]]}} {{ССК-ігрок|22|[[Дзмітрый Паўлавіч Дзенісенка|Дз. Дзенісенка]]}} {{ССК-ігрок|23|[[Міхаіл Уладзіміравіч Калядка|Калядка]]}} {{ССК-ігрок|24|[[Арцём Вячаслававіч Дзенісенка|А. Дзенісенка]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|27|[[Дзмітрый Уладзіміравіч Гомза|Гомза]]}} {{ССК-ігрок|30|[[Ягор Віктаравіч Траякоў|Траякоў]]}} {{ССК-ігрок|34|[[Кірыл Максімавіч Радзівонаў|Радзівонаў]]}} {{ССК-ігрок|35|[[Іван Санько|Санько]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|69|[[Міркарым Ях’ёеў|Ях’ёеў]]}} {{ССК-ігрок|88|[[Ілья Андрэевіч Белавус|Белавус]]}} {{ССК-ігрок||[[Сагір Абдулмаджыд|Абдулмаджыд]]}} {{ССК-ігрок||[[Іван Аляксандравіч Бакланаў|Бакланаў]]}} {{ССК-ігрок||[[Уладзіслаў Віталевіч Балотнікаў|Балотнікаў]]}} {{ССК-ігрок||[[Юрый Іванавіч Валовік|Валовік]]}} {{ССК-ігрок||[[Аляксей Аляксандравіч Харытановіч|Харытановіч]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} |трэнер = [[Альберт Уладзіміравіч Рыбак|Альберт Рыбак]]}}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Склады футбольных клубаў Беларусі|Белшына]] </noinclude> 0di0rtt3mzrrs2kj7f38j90i5h9y9p7 4194606 4194096 2022-08-26T10:43:02Z Artsiom91 31770 + Александровіч https://football.by/news/167104.html wikitext text/x-wiki {{Склад спартыўнай каманды | назва = Склад ФК Белшына | колер фону = black | колер тэксту = red | клуб_спасылка = ФК Белшына | клуб = Белшына | спіс = {{ССК-ігрок|2|[[Аляксей Матлах|Матлах]]}} {{ССК-ігрок|3|[[Дзмітрый Аляксандравіч Зіновіч|Зіновіч]]}} {{ССК-ігрок|4|[[Уладзіслаў Андрэевіч Салановіч|Салановіч]]}} {{ССК-ігрок|5|[[Ілья Сяргеевіч Кухарчык|Кухарчык]]}} {{ССК-ігрок|6|[[Муса Іса|Іса]]}} {{ССК-ігрок|7|[[Уладзіслаў Максімавіч Нурыеў|Нурыеў]]}} {{ССК-ігрок|8|[[Дзмітрый Андрэевіч Велісевіч|Велісевіч]]}} {{ССК-ігрок|9|[[Мікіта Салановіч|Салановіч]]}} {{ССК-ігрок|10|[[Іслам Часнакоў|Часнакоў]]}} {{ССК-ігрок|11|[[Ілья Уладзіміравіч Васільеў|Васільеў]]&nbsp;<small>[[Капітан (футбол)|(к)]]</small>}} {{ССК-ігрок|13|[[Мікіта Аляксандравіч Пацэнка|Пацэнка]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|17|[[Дзмітрый Андрэевіч Вашкевіч|Вашкевіч]]}} {{ССК-ігрок|18|[[Марат Лук’янаў|Лук’янаў]]}} {{ССК-ігрок|19|[[Мікіта Сакалоўскі|Сакалоўскі]]}} {{ССК-ігрок|21|[[Артур Васілевіч Слабашэвіч|Слабашэвіч]]}} {{ССК-ігрок|22|[[Дзмітрый Паўлавіч Дзенісенка|Дз. Дзенісенка]]}} {{ССК-ігрок|23|[[Міхаіл Уладзіміравіч Калядка|Калядка]]}} {{ССК-ігрок|24|[[Арцём Вячаслававіч Дзенісенка|А. Дзенісенка]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|27|[[Дзмітрый Уладзіміравіч Гомза|Гомза]]}} {{ССК-ігрок|30|[[Ягор Віктаравіч Траякоў|Траякоў]]}} {{ССК-ігрок|34|[[Кірыл Максімавіч Радзівонаў|Радзівонаў]]}} {{ССК-ігрок|35|[[Іван Санько|Санько]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|69|[[Міркарым Ях’ёеў|Ях’ёеў]]}} {{ССК-ігрок|88|[[Ілья Андрэевіч Белавус|Белавус]]}} {{ССК-ігрок||[[Сагір Абдулмаджыд|Абдулмаджыд]]}} {{ССК-ігрок||[[Аляксандр Юр’евіч Александровіч|Александровіч]]}} {{ССК-ігрок||[[Іван Аляксандравіч Бакланаў|Бакланаў]]}} {{ССК-ігрок||[[Уладзіслаў Віталевіч Балотнікаў|Балотнікаў]]}} {{ССК-ігрок||[[Юрый Іванавіч Валовік|Валовік]]}} {{ССК-ігрок||[[Аляксей Аляксандравіч Харытановіч|Харытановіч]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} |трэнер = [[Альберт Уладзіміравіч Рыбак|Альберт Рыбак]]}}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Склады футбольных клубаў Беларусі|Белшына]] </noinclude> akhkuyepej69ohry8f1hezeiq7e154m Дзяніс Уладзіміравіч Скепскі 0 121311 4194552 4192523 2022-08-26T08:21:54Z Djohnni 52849 Адкат праўкі 4192523 аўтарства [[Special:Contributions/Volodymyr D-k|Volodymyr D-k]] ([[User talk:Volodymyr D-k|размовы]])вандалізм і асабісты пераслед майго ўнёску ў InterWiki з боку спадара Volodymyr D-k wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Дзяніс Скепскі | поўнае імя = Дзяніс Уладзіміравіч Скепскі | выява = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{UKR}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг Грузіі}} [[ФК Шэвардэні-1906|Шэвардэні-1906]] | нумар = | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] | моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |2000—2002|{{Сцяг Украіны|20px}} Юнацтва (Чарнігаў)| |2002—2003|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]] | |2004|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]]}} | клубы = {{футбольная кар’ера |2003|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|2 (0) |2004|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама-3 Кіеў|Дынама-3 (Кіеў)]]|19 (2) |2004—2006|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама-2 Кіеў|Дынама-2 (Кіеў)]]|23 (1) |2006—2009| {{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Дынама Масква|Дынама (Масква)]]|5 (0) |2010—2011| {{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Валгар Астрахань|Валгар-Газпрам (Астрахань)]]|19 (3) |2011| {{Арэнда}} {{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Металург Запарожжа|Металург (Запарожжа)]]|4 (2) |2011|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|7 (3) |2012| {{Сцяг Беларусі|20px}} [[ФК Белшына Бабруйск|Белшына (Бабруйск)]]|16 (0) |2012|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Палтава|Палтава]]|14 (5) |2013|{{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Тарпеда Масква|Тарпеда (Масква)]]|12 (1) |2014|{{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Сахалін|Сахалін (Южна-Сахалінск)]]|7 (0) |2015|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|12 (3) |2015—2017|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Чаркаскі Дняпро|Чаркаскі Дняпро]]|38 (12) |2017|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|14 (0) |2018|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Мікалаеў|Мікалаеў]]|5 (0) |2018|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Палессе Жытомір|Палессе (Жытомір)]]|7 (1) |2019—|{{Сцяг Грузіі|20px}} [[ФК Шэвардэні-1906|Шэвардэні-1906 (Тбілісі)]]|6 (0)}} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2005|{{Сцяг Украіны|20px}} [[Юніёрская зборная Украіны па футболе|Украіна (да 19)]]|19 (2) |2006|{{Сцяг Украіны|20px}} [[Моладзевая зборная Украіны па футболе|Украіна (да 21)]]|3 (0)}} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 12 мая 2019 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = канец 2012 }} '''Дзяніс Скепскі''' (нар. {{ДН|5|7|1987}}, {{МН|Чарнігаў}}) — украінскі [[футбол|футбаліст]], [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] грузінскага клуба [[ФК Шэвардэні-1906|«Шэвардэні-1906»]]. == Кар’ера == [[File: Репер Семар та Денис Скепський.jpg|thumb|left|Дзяніс Скепскі (злева) і рэпер Семар. Чарнігаў, стадыён імя [[Юрый Гагарын|Юрыя Гагарына]]. 17 жніўня 2017 г.]] === Клубная === Пачаў кар’еру ва [[Украіна|Украіне]], гуляючы за розныя каманды кіеўскага [[ФК Дынама Кіеў|«Дынама»]]. Пасля перабраўся ў маскоўскае [[ФК Дынама Масква|«Дынама»]]. Не здолеўшы утрымацца ў складзе, вярнуўся на радзіму. У сакавіку 2012 года перайшоў у бабруйскую [[ФК Белшына|«Белшыну»]], але ўжо ў жніўні таго ж года пакінуў бабруйскі клуб і вярнуўся ва Украіну, падпісаўшы кантракт з клубам [[ФК Палтава|«Палтава»]]<ref>[http://www.football.by/news/36793.html Денис Скепский: «То, что происходило в Бобруйске, хочу побыстрее забыть как страшный сон»]</ref>. У студзені 2013 года перайшоў у маскоўскае [[ФК Тарпеда Масква|«Тарпеда»]], пазней гуляў за [[ФК Сахалін|«Сахалін»]]. З 2015 года зноў пачаў выступаць ва ўкраінскіх клубах. 20 верасня 2018 года перайшоў у [[ФК Палессе Жытомір|«Палессе» (Жытомір)]], падпісаўшы кантракт на адзін год<ref>{{cite web|date=2018-09-20|url=https://polissyafc.com/news/denis-skepskij-pidpisav-kontrakt-z-polissam|publisher=Афіцыйны сайт ФК «Палессе» (Жытомір)|title=Денис Скепський підписав контракт з «Поліссям»|accessdate=2018-09-20|lang=uk}}</ref>. У лютым 2019 года перабраўся ў грузінскі клуб [[ФК Шэвардэні-1906|«Шэвардэні-1906»]]. === Міжнародная === Гуляў за моладзевыя зборныя [[Украіна|Украіны]]. {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{спасылкі-футбаліст}} * {{teams.by|349}} * {{pressball.by|denis_skepski}} {{DEFAULTSORT:Скепскі Дзяніс Уладзіміравіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Украіны]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Шэвардэні-1906]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Палессе Жытомір]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Мікалаеў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дзясна Чарнігаў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Чаркаскі Дняпро]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Сахалін]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тарпеда Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Палтава]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Белшына]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Металург Запарожжа]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Валгар Астрахань]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама-2 Кіеў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама-3 Кіеў]] syiejvsv6l2c5390z1tsrmavlq46wz8 4194562 4194552 2022-08-26T09:40:12Z Artsiom91 31770 Праўкі аўтарства [[Special:Contributions/Djohnni|Djohnni]] ([[User talk:Djohnni|размовы]]) адкочаныя; вернута апошняя версія аўтарства [[User:Volodymyr D-k|Volodymyr D-k]] wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Дзяніс Скепскі | поўнае імя = Дзяніс Уладзіміравіч Скепскі | выява = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{UKR}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг Грузіі}} [[ФК Шэвардэні-1906|Шэвардэні-1906]] | нумар = | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] | моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |2000—2002|{{Сцяг Украіны|20px}} Юнацтва (Чарнігаў)| |2002—2003|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]] | |2004|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]]}} | клубы = {{футбольная кар’ера |2003|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|2 (0) |2004|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама-3 Кіеў|Дынама-3 (Кіеў)]]|19 (2) |2004—2006|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама-2 Кіеў|Дынама-2 (Кіеў)]]|23 (1) |2006—2009| {{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Дынама Масква|Дынама (Масква)]]|5 (0) |2010—2011| {{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Валгар Астрахань|Валгар-Газпрам (Астрахань)]]|19 (3) |2011| {{Арэнда}} {{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Металург Запарожжа|Металург (Запарожжа)]]|4 (2) |2011|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|7 (3) |2012| {{Сцяг Беларусі|20px}} [[ФК Белшына Бабруйск|Белшына (Бабруйск)]]|16 (0) |2012|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Палтава|Палтава]]|14 (5) |2013|{{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Тарпеда Масква|Тарпеда (Масква)]]|12 (1) |2014|{{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Сахалін|Сахалін (Южна-Сахалінск)]]|7 (0) |2015|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|12 (3) |2015—2017|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Чаркаскі Дняпро|Чаркаскі Дняпро]]|38 (12) |2017|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|14 (0) |2018|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Мікалаеў|Мікалаеў]]|5 (0) |2018|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Палессе Жытомір|Палессе (Жытомір)]]|7 (1) |2019—|{{Сцяг Грузіі|20px}} [[ФК Шэвардэні-1906|Шэвардэні-1906 (Тбілісі)]]|6 (0)}} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2005|{{Сцяг Украіны|20px}} [[Юніёрская зборная Украіны па футболе|Украіна (да 19)]]|19 (2) |2006|{{Сцяг Украіны|20px}} [[Моладзевая зборная Украіны па футболе|Украіна (да 21)]]|3 (0)}} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 12 мая 2019 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = канец 2012 }} '''Дзяніс Скепскі''' (нар. {{ДН|5|7|1987}}, {{МН|Чарнігаў}}) — украінскі [[футбол|футбаліст]], [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] грузінскага клуба [[ФК Шэвардэні-1906|«Шэвардэні-1906»]]. == Кар’ера == === Клубная === Пачаў кар’еру ва [[Украіна|Украіне]], гуляючы за розныя каманды кіеўскага [[ФК Дынама Кіеў|«Дынама»]]. Пасля перабраўся ў маскоўскае [[ФК Дынама Масква|«Дынама»]]. Не здолеўшы утрымацца ў складзе, вярнуўся на радзіму. У сакавіку 2012 года перайшоў у бабруйскую [[ФК Белшына|«Белшыну»]], але ўжо ў жніўні таго ж года пакінуў бабруйскі клуб і вярнуўся ва Украіну, падпісаўшы кантракт з клубам [[ФК Палтава|«Палтава»]]<ref>[http://www.football.by/news/36793.html Денис Скепский: «То, что происходило в Бобруйске, хочу побыстрее забыть как страшный сон»]</ref>. У студзені 2013 года перайшоў у маскоўскае [[ФК Тарпеда Масква|«Тарпеда»]], пазней гуляў за [[ФК Сахалін|«Сахалін»]]. З 2015 года зноў пачаў выступаць ва ўкраінскіх клубах. 20 верасня 2018 года перайшоў у [[ФК Палессе Жытомір|«Палессе» (Жытомір)]], падпісаўшы кантракт на адзін год<ref>{{cite web|date=2018-09-20|url=https://polissyafc.com/news/denis-skepskij-pidpisav-kontrakt-z-polissam|publisher=Афіцыйны сайт ФК «Палессе» (Жытомір)|title=Денис Скепський підписав контракт з «Поліссям»|accessdate=2018-09-20|lang=uk}}</ref>. У лютым 2019 года перабраўся ў грузінскі клуб [[ФК Шэвардэні-1906|«Шэвардэні-1906»]]. === Міжнародная === Гуляў за моладзевыя зборныя [[Украіна|Украіны]]. {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{спасылкі-футбаліст}} * {{teams.by|349}} * {{pressball.by|denis_skepski}} {{DEFAULTSORT:Скепскі Дзяніс Уладзіміравіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Украіны]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Шэвардэні-1906]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Палессе Жытомір]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Мікалаеў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дзясна Чарнігаў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Чаркаскі Дняпро]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Сахалін]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тарпеда Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Палтава]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Белшына]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Металург Запарожжа]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Валгар Астрахань]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама-2 Кіеў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама-3 Кіеў]] ivt58j7l291jy2b9gm08bg65grjt8ex 4194563 4194562 2022-08-26T09:40:24Z Artsiom91 31770 Абараніў «[[Дзяніс Уладзіміравіч Скепскі]]»: Празмерны ўзровень спаму ([Правіць=Толькі для адміністратараў] (скончыцца 09:40, 26 верасня 2022 (UTC)) [Перанесці=Толькі для адміністратараў] (скончыцца 09:40, 26 верасня 2022 (UTC))) wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Дзяніс Скепскі | поўнае імя = Дзяніс Уладзіміравіч Скепскі | выява = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{UKR}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг Грузіі}} [[ФК Шэвардэні-1906|Шэвардэні-1906]] | нумар = | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] | моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |2000—2002|{{Сцяг Украіны|20px}} Юнацтва (Чарнігаў)| |2002—2003|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]] | |2004|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама Кіеў|Дынама (Кіеў)]]}} | клубы = {{футбольная кар’ера |2003|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|2 (0) |2004|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама-3 Кіеў|Дынама-3 (Кіеў)]]|19 (2) |2004—2006|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дынама-2 Кіеў|Дынама-2 (Кіеў)]]|23 (1) |2006—2009| {{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Дынама Масква|Дынама (Масква)]]|5 (0) |2010—2011| {{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Валгар Астрахань|Валгар-Газпрам (Астрахань)]]|19 (3) |2011| {{Арэнда}} {{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Металург Запарожжа|Металург (Запарожжа)]]|4 (2) |2011|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|7 (3) |2012| {{Сцяг Беларусі|20px}} [[ФК Белшына Бабруйск|Белшына (Бабруйск)]]|16 (0) |2012|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Палтава|Палтава]]|14 (5) |2013|{{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Тарпеда Масква|Тарпеда (Масква)]]|12 (1) |2014|{{Сцяг Расіі|20px}} [[ФК Сахалін|Сахалін (Южна-Сахалінск)]]|7 (0) |2015|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|12 (3) |2015—2017|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Чаркаскі Дняпро|Чаркаскі Дняпро]]|38 (12) |2017|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Дзясна Чарнігаў|Дзясна (Чарнігаў)]]|14 (0) |2018|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Мікалаеў|Мікалаеў]]|5 (0) |2018|{{Сцяг Украіны|20px}} [[ФК Палессе Жытомір|Палессе (Жытомір)]]|7 (1) |2019—|{{Сцяг Грузіі|20px}} [[ФК Шэвардэні-1906|Шэвардэні-1906 (Тбілісі)]]|6 (0)}} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2005|{{Сцяг Украіны|20px}} [[Юніёрская зборная Украіны па футболе|Украіна (да 19)]]|19 (2) |2006|{{Сцяг Украіны|20px}} [[Моладзевая зборная Украіны па футболе|Украіна (да 21)]]|3 (0)}} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 12 мая 2019 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = канец 2012 }} '''Дзяніс Скепскі''' (нар. {{ДН|5|7|1987}}, {{МН|Чарнігаў}}) — украінскі [[футбол|футбаліст]], [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] грузінскага клуба [[ФК Шэвардэні-1906|«Шэвардэні-1906»]]. == Кар’ера == === Клубная === Пачаў кар’еру ва [[Украіна|Украіне]], гуляючы за розныя каманды кіеўскага [[ФК Дынама Кіеў|«Дынама»]]. Пасля перабраўся ў маскоўскае [[ФК Дынама Масква|«Дынама»]]. Не здолеўшы утрымацца ў складзе, вярнуўся на радзіму. У сакавіку 2012 года перайшоў у бабруйскую [[ФК Белшына|«Белшыну»]], але ўжо ў жніўні таго ж года пакінуў бабруйскі клуб і вярнуўся ва Украіну, падпісаўшы кантракт з клубам [[ФК Палтава|«Палтава»]]<ref>[http://www.football.by/news/36793.html Денис Скепский: «То, что происходило в Бобруйске, хочу побыстрее забыть как страшный сон»]</ref>. У студзені 2013 года перайшоў у маскоўскае [[ФК Тарпеда Масква|«Тарпеда»]], пазней гуляў за [[ФК Сахалін|«Сахалін»]]. З 2015 года зноў пачаў выступаць ва ўкраінскіх клубах. 20 верасня 2018 года перайшоў у [[ФК Палессе Жытомір|«Палессе» (Жытомір)]], падпісаўшы кантракт на адзін год<ref>{{cite web|date=2018-09-20|url=https://polissyafc.com/news/denis-skepskij-pidpisav-kontrakt-z-polissam|publisher=Афіцыйны сайт ФК «Палессе» (Жытомір)|title=Денис Скепський підписав контракт з «Поліссям»|accessdate=2018-09-20|lang=uk}}</ref>. У лютым 2019 года перабраўся ў грузінскі клуб [[ФК Шэвардэні-1906|«Шэвардэні-1906»]]. === Міжнародная === Гуляў за моладзевыя зборныя [[Украіна|Украіны]]. {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{спасылкі-футбаліст}} * {{teams.by|349}} * {{pressball.by|denis_skepski}} {{DEFAULTSORT:Скепскі Дзяніс Уладзіміравіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Украіны]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Шэвардэні-1906]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Палессе Жытомір]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Мікалаеў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дзясна Чарнігаў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Чаркаскі Дняпро]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Сахалін]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тарпеда Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Палтава]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Белшына]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Металург Запарожжа]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Валгар Астрахань]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Масква]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама-2 Кіеў]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама-3 Кіеў]] ivt58j7l291jy2b9gm08bg65grjt8ex Партал:Біяграфіі/Новыя артыкулы 100 121975 4194168 4193554 2022-08-25T15:50:31Z NirvanaBot 40832 +14 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Эмануэль Сведэнборг|2022-08-25T14:54:31Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Эдуард Анатольевіч Дацэнка|2022-08-25T13:44:21Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Валянціна Мікалаеўна Сідарэнка|2022-08-25T12:39:21Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Мікалай Сямёнавіч Місюк|2022-08-25T12:32:25Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Георгій Ігнатавіч Герасімовіч|2022-08-25T12:09:37Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Марыам Баўардзі|2022-08-25T09:03:48Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Міхаіл Іванавіч Рымжа|2022-08-25T07:51:28Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Ніна Цімафееўна Лебедзева|2022-08-25T07:15:57Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Леанід Аляксандравіч Аляшкевіч|2022-08-25T07:03:30Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Міхал Кароль Гарабурда|2022-08-24T20:19:10Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Сямён Багданавіч Гарабурда|2022-08-24T20:09:13Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Астафій Мацвеевіч Галоўчынскі|2022-08-24T19:07:56Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Мікалай Мікалаевіч Чур|2022-08-24T18:31:06Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Ігар Веніямінавіч Васілеўскі|2022-08-24T18:11:28Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Імператар Кокаку|2022-08-24T12:14:02Z|Culamar}} {{Новы артыкул|Андрэй Уладзіміравіч Шульмін|2022-08-24T09:51:54Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Віктар Іосіфавіч Гідрановіч|2022-08-24T09:43:11Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Уладзімір Лук’янавіч Шалюта|2022-08-24T08:42:08Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Наталля Сяргееўна Гурына|2022-08-24T06:40:33Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Нані Георгіеўна Брэгвадзэ|2022-08-24T05:59:28Z|Rymchonak}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 3mlmvmze1x3lvv3tjw6krwm8jp1lieo Аляксандр Сяргеевіч Далгаво-Сабураў 0 122893 4194219 3854045 2022-08-25T16:29:25Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | беларускае імя = Аляксандр Сяргеевіч Далгаво-Сабураў | поўнае імя = Аляксандр Сяргеевіч Далгаво-Сабураў | арыгінальнае імя = | партрэт =Alexander Serg. Dolgovo-Saburov.jpeg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= Dolgovo-saburovy 2-32.png | шырыня герба = | подпіс герба= <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Навагрудскі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак = [[1888]] | перыядканец =[[1894]] | перыяд праўлення = | папярэднік = Міхаіл Васільевіч Селіверстаў | пераемнік = Мікалай Іванавіч Дзямідаў | тытул_2 =[[Віцэ-губернатары Чарнігаўскай губерні|Чарнігаўскі віцэ-губернатар]] | парадак_2 = | перыядпачатак_2 =[[1894]] | перыядканец_2 =[[1902]] | перыяд праўлення_2 = | папярэднік_2 = [[Сяргей Аркадзьевіч дэ Кар'ер]] | пераемнік_2 = барон [[Мікалай Мікалаевіч Медэм]] | тытул_3 =[[Віцэ-губернатары Віленскай губерні|Віленскі віцэ-губернатар]] | парадак_3 = | перыядпачатак_3 =[[1902]] | перыядканец_3 =[[1904]] | перыяд праўлення_3 = | папярэднік_3 = [[Канстанцін Аляксандравіч Балясны]] | пераемнік_3 = [[Аляксандр Фёдаравіч Безабразаў]] | тытул_4 =[[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|Мінскі губернскі маршалак]] | парадак_4 = | перыядпачатак_4 =[[1904]] | перыядканец_4 =[[1917]] | перыяд праўлення_4 = | папярэднік_4 = [[Аляксандр Генадзьевіч Рацькоў-Ражноў]] | пераемнік_4 = [[Сцяпан Мікалаевіч Сорнеў]] (1864—1933) | дата нараджэння = | месца нараджэння = [[Расійская імперыя]] | дата смерці = пасля 1917 | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род = Далгаво-Сабуравы | бацька = Сяргей Пятровіч Далгаво-Сабураў | маці = | муж = | жонка = Аляксандра Іванаўна Каханава (1855—?) | дзеці = | рэлігія = праваслаўны | узнагароды = цёмнабронзавы мядаль у памяць свячэннага каранавання расійскага імператара Аляксандра III (1885), [[ордэн Святога Станіслава]] 3 ступені (1890), [[ордэн Святой Ганны]] 3 ступені (1893), срэбны мядаль у памяць царавання імператара Аляксандра III (1897), цёмнабронзавы мядаль за працу па першым усеагульным перапісу народанасельніцтва Расійскай імперыі (1897), [[ордэн Бухарскай Залатой зоркі]] 1 ступені, знак адрознення “24 лістапада 1866 года” за пазямельнае ўладкаванне былых дзяржаўных сялян (1898), [[ордэн Святога Уладзіміра]] 4 ступені (1899), знак і мядаль Чырвонага крыжа Расійскага таварыства Чырвонага крыжа (1907), [[ордэн Святога Станіслава]] 1 ступені (1907), [[ордэн Святой Ганны]] 1 ступені (1910), медаль «У памяць 300-годдзя царствавання дома Раманавых» (1913). | аўтограф =Dolgovo-Saburov Aleksander autograph 1911.JPG | Commons = | Rodovid= }} '''Аляксандр Сяргеевіч Далгаво-Сабураў''' ({{lang-ru|Александр Сергеевич Дологово-Сабуров}}; {{ДН|7|7|1851}}—пасля 1917) — дзяржаўны і палітычны дзеяч [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], [[навагрудскі павятовы маршалак]] (1888—1894), [[Віцэ-губернатары Чарнігаўскай губерні|чарнігаўскі віцэ-губернатар]] (1894—1902), [[Віцэ-губернатары Віленскай губерні|віленскі віцэ-губернатар]] (1902—1904), [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] (1904—1917). Гофмейстар расійскага імператарскага двара. == Біяграфія == === Паходжанне і сям'я === Паходзіў з рускіх [[Праваслаўе|праваслаўных]] спадчынных [[Дваране|дваран]] і належаў да дваранства [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Нарадзіўся 7 ліпеня 1851 г. у сям'і рускага праваслаўнага двараніна, адстаўнога паручніка Сяргея Пятровіча Далгаво-Сабурава, які меў маёнтак у [[Беліцкі павет|Беліцкім павеце]]<ref>Беліцкі павет перайменаваны ў 1852 г. у Гомельскі павет.</ref> Магілёўскай губерні, што ў [[1846]] г. налічваў 378 [[рэвізская душа|рэвізскіх душ]], і які карыстаўся пэўным даверам сярод мясцовых дваран. Аляксандр Сяргеевіч Далгаво-Сабураў ажаніўся з Аляксандрай Іванаўнай Каханавай, дачкой [[генерал-лейтэнант]]а [[Іван Сямёнавіч Каханаў|Івана Сямёнавіча Каханава]] (1825—1909), [[Губернатары Петракоўскай губерні|петракоўскага губернатара]] (1867—1884) і [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага генерал-губернатара]] (1884—1893), ад яго жонкі Сафіі Іванаўны Кабяковай. Жонка была рускай і праваслаўнай. === Службовая дзейнасць === Пасля сканчэння навучання ў імператарскім Аляксандраўскім ліцэі ў [[Горад Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбургу]], з чынам XIV класа (зацверджаным 22 мая 1871 г.), 7 чэрвеня 1871 г. паступіў на службу ў Міністэрства юстыцыі [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] з чынам [[калежскі рэгістратар|калежскага рэгістратара]] з прылічэннем да Дэпартамента гэтага міністэрства. Таго ж 22 мая 1871 г. распараджэннем кіраўніка Міністэрства юстыцыі камандзіраваны ў чарнігаўскую палату ўгалоўнага і грамадзянскага суда для заняткаў у дапамогу судоваму следчаму горада [[Горад Старадуб|Старадуба]]. Загадам па міністэрству юстыцыі ад 16 чэрвеня 1873 г. Аляксандр Далгаво-Сабураў быў прызначаны выконваць абавязкі часовага судовага следчага па [[Чарнігаўская губерня|Чарнігаўскай губерні]], а загадам ад 23 ліпеня 1873 г. пераведзены выконваць абавязкі судовага следчага 2-га ўчастка [[Суражскі павет|Суражскага павета]] [[Чарнігаўская губерня|Чарнігаўскай губерні]]. Загадам ад 10 чэрвеня 1874 г. па міністэрству юстыцыі быў прылічаны да Дэпартаменту Міністэрства юстыцыі з адкамандзіраваннем да выканання абавязкаў судовага следчага старадубскага акруговага суда 2-га ўчастка [[Суражскі павет|Суражскага павета]]. [[File:Ziemstwa na Litwie - Swiat 1912 nr 11 - str 12.jpg|thumb|Артыкул «Земствы на Літве» пра мінскае, віцебскае і магілёўскае губернскія земствы ў варшаўскай газеце «Świat» (№11, 1912 г.) — з фатаграфіямі [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] Аляксандра Далгаво-Сабурава, [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]], [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Рамана Скірмунта]], [[Юзаф Свянціцкі|Юзафа Свянціцкага]] і іншых членаў мінскага земства]] Загадам па міністэрству юстыцыі ад 27 мая 1876 г. Аляксандр Далгаво-Сабураў быў прызначаны на пасаду таварыша (намесніка) пракурора Петракоўскага акруговага суда ([[Петракоўская губерня]]). Загадам [[Урадаўнічы сенат|Сената]] Расійскай імперыі па Дэпартаменту герольдыі ад 16 лістапада 1877 г. за выслугу гадоў атрымаў чын губернскага сакратара са старшынствам (з адлікам з 22 мая 1874 г.), загадам [[Урадаўнічы сенат|Сената]] ад 16 лістапада 1878 г. за выслугу гадоў атрымаў чын [[калежскі сакратар|калежскага сакратара]] са старшынствам (з адлікам з 27 студзеня 1877 г.), а загадам ад 3 мая 1879 г. — чын [[тытулярны саветнік|тытулярнага саветніка]] са старшынствам (з адлікам з 27 студзеня 1879 г.). Выконваў абавязкі пракурора Петракоўскага акруговага суда з лютага па 29 мая 1881 г. Загадам Сената [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] па Дэпартаменту герольдыі ад 16 лістапада 1877 г. за выслугу гадоў атрымаў чын [[губернскі сакратар|губернскага сакратара]] са старшынствам (з адлікам з 22 мая 1874 г.) 4 чэрвеня 1881 г. прапановай генерал-ад'ютанта графа Татлебена Аляксандр Далгаво-Сабураў быў прызначаны на пасаду начальніка аддзялення канцылярыі [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага генерал-губернатара]]. Загадам [[Урадаўнічы сенат|Сената]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] па Дэпартаменту герольдыі ад 18 мая 1881 г. за выслугу гадоў атрымаў чын [[калежскі асэсар|калежскага асэсара]] са старшынствам (з адлікам з 27 студзеня 1881 г.). Імператарскім загадам ад 23 чэрвеня 1884 г. за старанную службу атрымаў чын [[надворны саветнік|надворнага саветніка]]. Загадам [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага генерал-губернатара]] (1884—1893) генерал-лейтэнанта [[Іван Сямёнавіч Каханаў|Івана Сямёнавіча Каханава]] (1825—1909) на падставе змененага штата канцылярыі [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага генерал-губернатара]] Аляксандр Далгаво-Сабураў быў перайменаваны ў старшага справаводцу канцылярыі з 5 студзеня 1885 г. [[4 верасня]] [[1885]] г. атрымаў цёмнабронзавы мядаль у памяць свячэннага каранавання расійскага імператара Аляксандра III па сведчанні кіраўніка Міністэрства ўнутраных спраў. Загадам віленскага генерал-губернатара (1884—1893) генерал-лейтэнанта Івана Сямёнавіча Каханава ад 7 студзеня 1887 г. Аляксандр Далгаво-Сабураў быў прызначаны ў лік асоб, якія знаходзяцца ў распараджэнні віленскага генерал-губернатара з [[7 студзеня]] [[1887]] г. Імператарскім загадам за старанную службу атрымаў чын [[калежскі саветнік|калежскага саветніка]] з 30 жніўня 1887 г. 9 лютага 1888 г. загадам Міністэрства ўнутраных спраў Аляксандр Далгаво-Сабураў быў прызначаны на пасаду [[навагрудскі павятовы маршалак|навагрудскага павятовага маршалка]] (прадвадзіцеля дваранства) і старшыні навагрудскай павятовай установы па сялянскім справам. 30 жніўня 1890 г. атрымаў [[ордэн Святога Станіслава]] 3 ступені. Загадам [[Урадаўнічы сенат|Сената]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] па Дэпартаменту герольдыі ад 13 красавіка 1892 г. за выслугу гадоў атрымаў чын [[стацкі саветнік|стацкага саветніка]] са старшынствам (з адлікам з 30 жніўня 1891 г.). 30 жніўня 1893 г. атрымаў [[ордэн Святой Ганны]] 3 ступені. 17 лютага 1894 г. Аляксандр Далгаво-Сабураў быў прызначаны на пасаду [[Віцэ-губернатары Чарнігаўскай губерні|чарнігаўскага віцэ-губернатара]]. 8 красавіка 1897 г. атрымаў мядаль у памяць царавання [[Аляксандр III, імператар расійскі|Аляксандра III]], 3 чэрвеня 1897 г. — цёмнабронзавы мядаль за працу па першым усеагульным перапісу народанасельніцтва [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. 6 снежня 1897 імператар [[Мікалай II, імператар расійскі|Мікалай II]] па дакладу міністра ўнутраных спраў надаў Аляксандру Далгаво-Сабураву за старанную службу чын [[сапраўдны стацкі саветнік|сапраўднага стацкага саветніка]], а 14 чэрвеня дазволіў яму прыняць і насіць, пажалаваны бухарскім эмірам [[ордэн Бухарскай Залатой зоркі]] 1 ступені. У 1898 г. атрымаў ад расійскага імператара [[Мікалай II, імператар расійскі|Мікалая II]] знак адрознення “24 лістапада 1866 года” за пазямельнае ўладкаванне былых дзяржаўных сялян. У 1899 г. атрымаў знак адрознення за працы службітаў па папячыцельстве дзіцячых прытулкаў устаноў імператрыцы Марыі. 6 снежня 1899 г. атрымаў [[ордэн Святога Уладзіміра]] 4 ступені. На працягу 1894—1902 гг. шматразова кожны год выконваў абавязкі чарнігаўскага губернатара. 7 кастрычніка 1902 г. імператарскім загадам па грамадзянскаму ведамству Аляксандр Далгаво-Сабураў быў прызначаны на пасаду [[Віцэ-губернатары Віленскай губерні|віленскага віцэ-губернатара]]. 6 мая 1904 г. імператарскім загадам па Міністэрству імператарскага двара атрымаў званне [[камер-юнкер]]а расійкага імператарскага двара. На працягу 1902—1904 гг. шматразова кожны год выконваў абавязкі віленскага губернатара. 9 кастрычніка 1904 г. імператарскім загадам паводле даклада міністра ўнутраных спраў Расійскай імперыі Аляксандр Далгаво-Сабураў быў прызначаны на пасаду [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] (прадвадзіцеля дваранства) з налічэннем яму жалавання са скарбу па 4 000 рублёў штогадова. 7 лютага 1907 г., паводле пастановы Галоўнага кіраўніцтва Расійскага таварыства Чырвонага крыжа ад 1906 г., узнагароджаны заснаваным 19 студзеня 1906 г. знакам і медалём Чырвонага крыжа ў памяць удзелу ў таварыстве падчас руска-японскай вайны 1904—1905 гг. Атрымаў 22 красавіка 1907 г. [[ордэн Святога Станіслава]] 1 ступені, а 18 красавіка 1910 г. — [[ордэн Святой Ганны]] 1 ступені. З увядзеннем у 1911 г. у Мінскай губерні [[земства|земства (земскага самакіравання)]], стаў (па прычыне заняцця пасады мінскага губернскага маршалка) аўтаматычна яго членам у 1911—1917 гг. У 1913 г. атрымаў прыдворны чын гофмайстара і медаль «У памяць 300-годдзя царствавання дома Раманавых». Аляксандр Сяргеевіч Далгаво-Сабураў займаў пасаду да [[1917]] г. і быў перадапошнім прызначаным расійскай царскай уладай [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|прадвадзіцелем дваранства Мінскай губерні]]. === Жалаванне і маёнтак === Калі займаў пасаду мінскага губернскага маршалка (прадвадзіцеля дваранства), атрымліваў жалаванне 4 000 рублёў штогод; за ім не налічвалася спадчыннага маёнтка, а толькі ўласны набыты маёнтак у [[Гомельскі павет|Гомельскім павеце]] [[Магілёўская губерня|Магілёўскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] (1 514 дзесяцін зямлі). {{зноскі}} == Літаратура == * Деятели России: 1906 г. / Ред.-изд. А. М. Шампаньер. — Санкт-Петербург, 1906. — C. 82. * [[Памятная книжка Минской губернии]] на 1887—1899, 1905, 1907—1910, 1912—1915, 1917 год. — Минск, 1887—1916. * Список гражданским чинам первых трех классов. Исправлен по 1 сентября 1914 года. — Пг., 1914. — С. 658. * Формулярный список о службе Минского губернского предводителя дворянства, камергера Двора Его Императорского Величества, действительного статского советника Александра Сергеевича Долгово-Сабурова за 1911 год. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Далгаво-Сабураў Аляксандр Сяргеевіч}} [[Катэгорыя:Навучэнцы Аляксандраўскага ліцэя]] [[Катэгорыя:Губернскія маршалкі мінскія]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі навагрудскія]] [[Катэгорыя:Віцэ-губернатары віленскія]] [[Катэгорыя:Віцэ-губернатары чарнігаўскія]] [[Катэгорыя:Калежскія саветнікі]] 2ejv7747uwzud6wcdcbb4fezs1lf5ax Аляксандр Генадзьевіч Рацькоў-Ражноў 0 122910 4194218 4044927 2022-08-25T16:28:48Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | беларускае імя = Аляксандр Генадзьевіч Рацькоў-Ражноў | поўнае імя = Аляксандр Генадзьевіч Рацькоў-Ражноў | арыгінальнае імя = | партрэт =Alexander G. Ratkov-Rozhnov.jpeg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= | шырыня герба = | подпіс герба= <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Слуцкі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак = [[1892]] | перыядканец =[[1897]] | перыяд праўлення = | папярэднік = Аляксей Уладзіміравіч Даненштэрн | пераемнік = Аляксандр Аляксандравіч Урусаў | тытул_2 =[[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|Мінскі губернскі маршалак]] | парадак_2 = | перыядпачатак_2 =[[1897]] | перыядканец_2 =[[1904]] | перыяд праўлення_2 = | папярэднік_2 = [[Васілій Іванавіч Паўлаў]] | пераемнік_2 = [[Аляксандр Сяргеевіч Далгаво-Сабураў]] (1851–пасля 1917) | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род =[[Род Рацьковых-Ражновых|Рацьковы-Ражновы]] | бацька = Генадзь Аляксандравіч Рацькоў-Ражноў (1826—1897) | маці = | муж = | жонка = Марыя Аляксандраўна Кожына (1866—?) | дзеці = Надзея (нар.25.02.1887), Сяргей (03.09.1888—1930), Наталля (10.09.1894), Генадзь (31.08.1901—1987) | рэлігія = праваслаўны | узнагароды = [[ордэн Святога Станіслава]] 2 ступені (1891), [[ордэн Святой Ганны]] 2 ступені (1894), срэбны медаль на Аляксандраўскай стужцы ў памяць царавання імператара Аляксандра III (1896), [[ордэн Святога Уладзіміра]] 4 ступені (1896), срэбны медаль для нашэння ў пятліцы Андрэеўскай стужкі ў памяць свячэннага каранавання расійскага імператара Мікалая II (1896), цёмнабронзавы медаль на стужцы з дзяржаўных кветак за працу па першым усеагульным перапісу народанасельніцтва Расійскай імперыі (1897), [[ордэн Святога Уладзіміра]] 3 ступені (1902), знак адрознення "24 лістапада 1866 года" за пазямельнае ўладкаванне былых дзяржаўных сялян (1903), [[ордэн Святога Станіслава]] 1 ступені (1911), уласна падараваны імператарскі партрэт Мікалая II (1911), медаль "У памяць 100-годдзя Айчынай вайны 1812 года" (1912), медаль "У памяць 300-годдзя царавання дома Раманавых" (1913), [[ордэн Святой Ганны]] 1 ступені (1914), медаль расійскага таварыства Чырвонага крыжа | аўтограф =Ratkov-Rozhnov Aleksander autograph 1900.JPG | Commons = | Rodovid= 407523 }} '''Аляксандр Генадзьевіч Рацькоў-Ражноў''' ({{lang-ru|Александр Геннадьевич Ратьков-Рожнов}}), {{ДН|17|06|1858}}, {{МН|Санкт-Пецярбург||}} — {{ДС|23|09|1930}}, [[Горад Сент-Жэнеўеў-дэ-Буа|Сент-Жэнеўеў-дэ-Буа]], [[Францыя]], — [[слуцкі павятовы маршалак]] (прадвадзіцель дваранства) (1892—1897), [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] (1897—1904), дэпутат IV Дзяржаўнай Думы (1912—1917) Расійскай імперыі. == Паходжанне і сям'я == Паходзіў з [[Кастрамская губерня|Кастрамской губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] і належаў да рускага [[Праваслаўе|праваслаўнага]] [[Дваранства|дваранскага]] роду [[Рацьковы-Ражновы|Рацьковых-Ражновых]]. Нарадзіўся 17 чэрвеня 1858 у сям'і рускага праваслаўнага двараніна Генадзя Аляксандравіча Рацькова-Ражнова (1826—1897), які скончыў Марскі кадэцкі корпус, служыў марскім афіцэрам, пазней быў выканаўчым дырэктарам параходнага таварыства «Самолёт» на [[Рака Волга|Волзе]]. Аляксандр Генадзьевіч Рацькоў-Ражноў ажаніўся з дачкой адстаўнога гвардыі штабс-ротмістра Марыяй Аляксандраўнай Кожынай (1866—?), ад якой меў дзяцей: Надзея (нар.25.02.1887); Сяргей (03.09.1888—1930), конны грэнадзёр, штабс-ротмістар [[Экспедыцыйны корпус рускіх войск у Францыі|Экспедыцыйнага корпуса рускіх войск у Францыі]]; Наталля (нар.10.09.1894); Генадзь (31.08.1901—1987). Жонка і дзеці былі рускімі і [[Праваслаўе|праваслаўнымі]]. Быў [[пляменнік]]ам расійскага сенатара [[Уладзімір Аляксандравіч Рацькоў-Ражноў|Уладзіміра Аляксандравіча Рацькова-Ражнова]]. == Служба ў Дэпартаменце мытных збораў == Пасля сканчэння навучання ў імператарскім [[Аляксандраўскі імператарскі ліцэй|Аляксандраўскім ліцэі]] ў [[Горад Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбургу]], з чынам ІХ класа загадам па Міністэрству ўнутраных спраў ад 7 чэрвеня 1880 паступіў на службу ў Міністэрства ўнутраных спраў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] (з залічэннем да яго з 17 мая 1880). 17 верасня 1881 паводле ўласнага прашэння пераведзены ў Дэпартамент мытных збораў памочнікам экзекутара і казначэя. 7 мая 1882 прызначаны на пасаду малодшага памочніка начальніка Падліковага стала гэтага Дэпартамента. Па прычыне ўходу столаначальніка ў адпустку Аляксандр Рацькоў-Ражноў быў дапушчаны да выканання абавязкаў столаначальніка, якія і выконваў з 28 мая па 21 ліпеня 1883. Паводле загаду [[Урадаўнічы сенат|Сената]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ад 3 снежня 1883 за выслугу гадоў атрымаў чын [[калежскі асэсар|калежскага асэсара]] (з адлікам з 2 ліпеня 1883). Па прычыне камандзіроўкі столаначальніка ў [[Горад Масква|Маскву]] Рацькоў-Ражноў зноў выконваў абавязкі столаначальніка з 15 сакавіка 1884. 5 красавіка 1884 прызначаны на пасаду старшага памочніка столаначальніка Дэпартамента мытных збораў. == Служба ў Імператарскім Санкт-Пецярбургскім Выхавальным доме == 1 мая 1884 паводле ўласнага прашэння Аляксандр Рацькоў-Ражноў быў пераведзены на службу ў Імператарскі Санкт-Пецярбургскі Выхавальны дом з прызначэннем выканання абавязкаў памочніка загадчыка вучэбнай справы Выхавальнага дома, на 4-месячны пробны тэрмін з 1 мая 1884. Выконваў абавязкі загадчыка вучэбнай справы з 15 чэрвеня па 15 жніўня 1884. 20 верасня 1884 зацверджаны на пасадзе памочніка загадчыка вучэбнай справы Выхавальнага дома (з адлікам службы з дня дапушчэння на пробны тэрмін, г.зн. з 1 мая 1884). Выконваў абавязкі загадчыка вучэбнай справы з 15 ліпеня 1884 на працягу 15 дзён. З дазволу прынцэсы Яўгеніі Максіміліянаўны Ольдэнбургскай 21 красавіка 1884 прызначаны на пасаду дырэктара аддзялення дарослых Санкт-Пецярбургскага дома міласэрнасці (з захаваннем пасады і службы ў Выхавальным доме). Указам [[Урадаўнічы сенат|Сената]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ад 14 чэрвеня 1888 за выслугу гадоў атрымаў чын [[надворны саветнік|надворнага саветніка]] са старшынствам (з адлікам з 2 чэрвеня 1888). Загадам уласнай канцылярыі расійскага імператара [[Аляксандр III, імператар расійскі|Аляксандра III]] ад 24 снежня 1888 Аляксандру Рацькову-Ражнову аб'яўлена афіцыйна падзяка за асаблівыя заслугі, аказаныя Імператарскаму Санкт-Пецярбургскаму дому міласэрнасці на пасадзе дырэктара аддзялення дарослых гэтага дома. Выконваў абавязкі загадчыка вучэбнай справы Санкт-Пецярбургскага Выхавальнага дома з 5 ліпеня па 27 жніўня 1889 і з 1 лютага 1890 па 1 лютага 1891. Указам [[Урадаўнічы сенат|Сената]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ад 8 кастрычніка 1890 за выслугу гадоў атрымаў чын [[калежскі саветнік|калежскага саветніка]] са старшынствам (з адлікам з 2 чэрвеня 1890). З 1 лютага 1891 быў пакінуты на агульных падставах па-за штатам Імператарскага Санкт-Пецярбургскага Выхавальнага дома з-за скасавання (паводле імператарскага загаду ад 23 студзеня 1891) пасады памочніка загадчыка вучэбнай справы. == На службе ў канцылярыі імператрыцы == Загадам уласнай канцылярыі расійскага імператара [[Аляксандр III, імператар расійскі|Аляксандра III]] па ўстановах імператрыцы Марыі ад 27 сакавіка 1891 Аляксандр Рацькоў-Ражноў быў прылічаны да гэтай канцылярыі (з адлікам з 19 лютага 1891). За асаблівыя заслугі, аказаныя Імператарскаму Санкт-Пецярбургскаму дому, 20 жніўня 1890 атрымаў [[ордэн Святога Станіслава]] 2 ступені. Паводле ліста міністра ўнутраных спраў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] да Галоўнага кіраўніка ўласнай канцылярыі расійскага імператара Аляксандра III па ўстановах імператрыцы Марыі, Аляксандр Рацькоў-Ражноў з 20 снежня 1891 быў часова камандзіраваны ў канцылярыю міністра ўнутраных спраў (з захаваннем службы ў канцылярыі расійскага імператара [[Аляксандр III, імператар расійскі|Аляксандра III]] па ўстановах імператрыцы Марыі). У 1892 атрымліваў 1 800 рублёў жалавання, а таксама — 500 рублёў на канцылярскія і 200 рублёў на праяздныя патрэбы. == На пасадзе Слуцкага павятовага маршалка (1892—1897) == Пасля таго як слуцкі павятовы маршалак (1878—1892) і старшыня слуцкай павятовай установы па сялянскім справам (1878—1892) Аляксей Уладзіміравіч Даненштэрн падаў у адстаўку з-за разладжанага здароўя, 18 верасня 1892 Аляксандр Рацькоў-Ражноў паводле распараджэння кіраўніка Міністэрства ўнутраных спраў Расійскай імперыі быў прызначаны на пасаду [[слуцкі павятовы маршалак|слуцкага павятовага маршалка]] (прадвадзіцеля дваранства) і старшыні слуцкай павятовай установы па сялянскім справам, і 29 кастрычніка 1892 афіцыйна заступіў на пасаду. 5 сакавіка 1893 паводле імператарскага рэскрыпта на імя цэсарэвіча атрымаў імператарскую падзяку, у шэрагу іншых асоб, выконваўшых даручэнні Асаблівага камітэта. Пастановай Рады імператарскага чалавекалюбівага таварыства ад 10 мая 1893 Аляксандр Рацькоў-Ражноў быў зацверджаны на пасадзе старшыні Слуцкага папячыцельнага камітэта аб бедных (паводле выбрання на трохгоддзе з 7 лютага 1893). 30 жніўня 1894 атрымаў [[ордэн Святой Ганны]] 2 ступені. Указам Сената Расійскай імперыі ад 22 верасня 1894 за выслугу гадоў атрымаў чын [[стацкі саветнік|стацкага саветніка]] са старшынствам (з адлікам з 2 чэрвеня 1894). Імператарскім загадам па Міністэрству юстыцыі Расійскай імперыі ад 22 чэрвеня 1895 Аляксандр Рацькоў-Ражноў быў зацверджаны ў званні ганаровага міравога суддзі Слуцкай акругі. Па даручэнні Міністэрства народнай асветы [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ад 6 лютага 1896 Папячыцель [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]] аб'явіў Аляксандру Рацькову-Ражнову ўдзячнасць міністра народнай асветы «за спачувальныя адносіны да народнай адукацыі». 26 лютага атрымаў срэбны медаль на Аляксандраўскай стужцы ў памяць царавання імператара Аляксандра III. 14 мая 1896 атрымаў [[ордэн Святога Уладзіміра]] 4 ступені, 20 жніўня 1896 — срэбны медаль для нашэння ў пятліцы Андрэеўскай стужкі ў памяць свячэннага каранавання расійскага імператара Мікалая II, а ў 1897 — цёмнабронзавы медаль на стужцы з дзяржаўных кветак за працу па першым усеагульным перапісу народанасельніцтва [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Імператарскім загадам па грамадзянскаму ведамству ад 7 чэрвеня 1896 быў на пасаду ганаровага міравога суддзі Слуцкай акругі на трохгоддзе з 1 красавіка 1896. == На пасадзе Мінскага губернскага маршалка (1897—1904) == Імператарскім загадам па грамадзянскаму ведамству ад 13 студзеня 1897 Аляксандр Рацькоў-Ражноў быў прызначаны на пасаду [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] (губернскага прадвадзіцеля дваранства). Імператарскім загадам па грамадзянскаму ведамству ад 27 лютага 1898 быў прызначаны на пасаду ганаровага міравога суддзі Мінскай акругі на трохгоддзе з 1 красавіка 1898, а загадам ад 11 ліпеня 1899 — на пасаду ганаровага міравога суддзі Мінскай і Слуцкай акруг на трохгоддзе з 1 красавіка 1899. 6 снежня 1899 атрымаў чын [[сапраўдны стацкі саветнік|сапраўднага стацкага саветніка]], 1 студзеня 1902 — [[ордэн Святога Уладзіміра]] 3 ступені. Міністэрствам фінансаў 16 студзеня 1902 быў зацверджаны на пасаду члена ўлікова-пазыковага камітэта Мінскага аддзялення Дзяржаўнага банка Расійскай імперыі па сельска-гаспадарчым прадметам. Пастановай Рады імператарскага чалавекалюбівага таварыства ад 30 мая 1902 Аляксандр Рацькоў-Ражноў быў зацверджаны на пасадзе ганаровага папячыцеля Слуцкага папячыцельнага камітэта аб бедных (з вызваленнем ад пасады старшыні гэтага камітэта). У 1902 Аляксандр Рацькоў-Ражноў быў выбраны гласным Рыбінскай павятовай земскай управы ([[Яраслаўская губерня]]) на трохгоддзе 1901—1904. Імператарскім загадам па грамадзянскаму ведамству ад 23 жніўня 1902 быў прызначаны на пасаду ганаровага міравога суддзі Мінскай і Слуцкай акруг на трохгоддзе з 1 красавіка 1902. 11 жніўня 1903 атрымаў ад расійскага імператара [[Мікалай II, імператар расійскі|Мікалая II]] права нашэння заснаванага 3 лютага 1869 знака адрознення «24 лістапада 1866 года» за пазямельнае ўладкаванне былых дзяржаўных сялян. Указам Сената Расійскай імперыі зацверджаны на пасадзе ганаровага міравога суддзі Рыбінскай акругі на трохгоддзе 1903—1905. Імператарскім загадам па грамадзянскаму ведамству ад 8 ліпеня 1904 Аляксандр Рацькоў-Ражноў быў (паволе ўласнага прашэння) звольнены з пасады [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] (губернскага прадвадзіцеля дваранства), але за ім была пакінута пасада ганаровага міравога суддзі Мінскай і Слуцкай акруг. == У часы руска-японскай вайны (1904—1905) == У часы [[Руска-японская вайна|руска-японскай вайны]] быў упаўнаважаным пры санітарна-лячэбным атрадзе Яраслаўскага губернскага земства на [[Далёкі Усход|Далёкім Усходзе]]. == На службе яраслаўскага дваранства == З'яўляўся выбаршчыкам ад яраслаўскага дваранства на выбарах у [[Дзяржаўны савет, Расійская імперыя|Дзяржаўны савет]] імперыі. З [[1908]] быў прадстаўніком Яраслаўскага губернскага земства ў Савете па справах мясцовай гаспадаркі [[Міністэрства ўнутраных спраў Расійскай імперыі]]. З [[1909]] быў членам Савета міністра фінансаў і членам Маскоўскага аддзялення [[Дваранскі зямельны банк|Дзяржаўнага дваранскага зямельнага банка]] па выбары [[дваране|дваран]] [[Яраслаўскай губерні]]. Таксама ўвайшоў у склад рады [[Злучаны банк|Злучанага банка]] і, па запрашэнні міністра фінансаў, рады Дваранскага зямельнага банка (з [[1909]]). Быў членам Рады Санкт-Пецярбургскага Ольгінскага дзіцячага прытулка (з [[1909]]). == Дэпутатам у IV Дзяржаўнай Думе Расійскай імперыі (1912—1917) == У [[1912]] Аляксандр Рацькоў-Ражноў быў выбраны дэпутатам у IV [[Дзяржаўная Дума|Дзяржаўную Думу]] (1912—1917) Расійскай імперыі ад [[Яраслаўская губерня|Яраслаўскай губерні]] на з'ездзе землеўласнікаў. Уваходзіў у Фракцыю цэнтра, быў таварышам (г.зн. намеснікам) старшыні бюро фракцыі. У [[1915]] увайшоў у склад [[Прагрэсіўны блок|Прагрэсіўнага блока]] партыйных фракцый у Дзяржаўнай Думе Расійскай імперыі. Стаў членам многіх камісій і дакладчыкам камісій: па выкананні дзяржаўнага роспісу прыбыткаў і выдаткаў, бюджэтнай, фінасавай. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] быў выбраны ў Асобную раду па забеспячэнні палівам шляхоў зносін, дзяржаўных і грамадскіх устаноў і прадпрыемстваў, працуючых для мэт дзяржаўнай абароны. == У часы Лютаўскай рэвалюцыі (1917) == Пасля падзення царскай улады ў ходзе [[Лютаўская рэвалюцыя, Расія|Лютаўскай рэвалюцыі]] Аляксандр Рацькоў-Ражноў знаходзіўся ў [[Горад Санкт-Пецярбург|Петраградзе]] і 5 сакавіка 1917 увайшоў у склад [[Часовы камітэт Дзяржаўнай думы|Часовага камітэта Дзяржаўнай думы]] (ЧКДД). 8 сакавіка 1917 быў выбраны Фракцыяй цэнтра Дзяржаўнай думы ў члены Савета старэйшын, а з 24 сакавіка 1917 быў камісарам ЧКДД і [[Часовы ўрад Расіі|Часовага ўрада]] па Марыінскаму прытулку для ампутаваных і пакалечаных ваенных. Пасля ўзначальваў (з канца сакавіка 1917) камісію па забеспячэнні пакалечаных ваенных пратэзамі і (27 сакавіка — 11 лістапада 1917) камісію для разгляду хадайніцтваў аб выдзяленні грашовай дапамогі пацярпелым ад рэвалюцыі. == Жыццё ў эміграцыі ў Францыі == Пасля [[Кастрычніцкі пераварот, Расія|Кастрычніцкага перавароту]] (кастрычнік 1917) эміграваў у [[Францыя|Францыю]]. Асеў у [[Горад Парыж|Парыжы]], дзе ўвайшоў у склад Саюза рускіх дваран і страшынстваваў (1929) на яго сходах. Таксама ў Парыжы Аляксандр Генадзьевіч Рацькоў-Ражноў увайшоў у склад Аб'яднання былых выхаванцаў [[Аляксандраўскі імператарскі ліцэй|Аляксандраўскага імператарскага ліцэя]]. Апошнія гады свайго жыцця правёў у Рускім доме [[Горад Сент-Жэнеўеў-дэ-Буа, дэпартамент Эсон|Сент-Жэнеўеў-дэ-Буа]] (Францыя). Быў пахаваны ў [[Горад Сент-Мішэль-сюр-Орж|Сент-Мішэль-сюр-Орж]] (Францыя), а пасля перапахаваны на [[Могілкі Сент-Жэнеўеў-дэ-Буа, дэпартамент Эсон|могілках Сент-Жэнеўеў-дэ-Буа]]. == Маёнткі == Калі Аляксандр Генадзьевіч Рацькоў-Ражноў займаў пасаду мінскага губернскага маршалка (прадвадзіцеля дваранства), за ім лічыліся ўласныя набытыя маёнткі Чырвоны Рацькоў (974 дзесяціны зямлі), Старына Старобінская (989 дзесяцін), Гаўрыльчыцы (560,52 дзесяціны) у [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Меў таксама маёнтак у 245 дзесяцін зямлі ў [[Рыбінскі павет|Рыбінскім павеце]] [[Яраслаўская губерня|Яраслаўскай губерні]]. == Знешнія спасылкі == * {{Rodovid|407523}} * [http://www.rgfond.ru/rod/rod_tree.php?idp=122551 Ратьковы-Рожновы: древо рода] == Крыніцы == * Формулярный список о службе причисленного к Собственной Его Императорского Величества канцелярии по учреждениям императрицы Марии коллежского советника Александра Геннадьевича Ратькова-Рожнова за 1892 год. * Формулярный список о службе Минского губернского предводителя дворянства действительного статского советника Александра Геннадьевича Ратькова-Рожнова за 1903 год. * Список гражданским чинам IV класса на 1907 год. — СПб., 1907. — С. 812 * Список гражданским чинам четвёртого класса на 1915 год. — Петроград, 1915. — С. 181—182. * [http://www.tez-rus.net/ViewGood31353.html Государственная дума Российской империи: 1906—1917 / Б. Ю. Иванов, А. А. Комзолова, И. С. Ряховская. — Москва : РОССПЭН, 2008.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140225205027/http://www.tez-rus.net/ViewGood31353.html |date=25 лютага 2014 }} * [http://www.dommuseum.ru/index.php?m=dist&pid=11653 Российское зарубежье во Франции 1919—2000: в 3 т. / Л. Мнухин, М. Авриль, В. Лосская. — Москва : Наука; Дом-музей Марины Цветаевой, 2010. — Т.2. Л-Р. — 685 с. ] // Дом-музей Марины Цветаевой [Электронны рэсурс]. * Незабытые могилы. Российское зарубежье: некрологи 1917—1997 : в 6 томах. — {{М.}}: Пашков дом, 1999. — Том 6, Кн. 1. Пос. Скр. — C. 152—153. — ISBN 5-7510-0169-9. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Рацькоў-Ражноў Аляксандр Генадзевіч}} [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі слуцкія]] [[Катэгорыя:Губернскія маршалкі мінскія]] [[Катэгорыя:Дэпутаты IV Дзяржаўнай Думы Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Калежскія саветнікі]] fi66tmaj62w92yasvhfsmza4linli3q Шаблон:Склад ФК Нафтан 10 123300 4194097 4190883 2022-08-25T14:06:15Z Artsiom91 31770 + Ісаеў https://football.by/news/167085.html wikitext text/x-wiki {{Склад спартыўнай каманды | назва = Склад ФК Нафтан | колер фону = #0036EE | колер тэксту = yellow | колер рамкі = #FFFF00 | клуб_спасылка = ФК Нафтан | клуб = Нафтан | спіс = {{ССК-ігрок|1|[[Ігар Валер’евіч Даўгяла|Даўгяла]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|3|[[Дзмітрый Мікалаевіч Ігнаценка|Ігнаценка]]}} {{ССК-ігрок|7|[[Ігнат Аляксеевіч Прановіч|Прановіч]]}} {{ССК-ігрок|8|[[Масрур Машхуравіч Кіёмідзінаў|Кіёмідзінаў]]}} <!--{{ССК-ігрок|8|[[Ільяз Сафі|Сафі]]}}--> {{ССК-ігрок|9|[[Дзмітрый Ігаравіч Галуза|Галуза]]}} {{ССК-ігрок|10|[[Юрый Сяргеевіч Казлоў|Казлоў]]}} {{ССК-ігрок|11|[[Дзмітрый Яўгенавіч Сібілёў|Сібілёў]]}} {{ССК-ігрок|14|[[Дзмітрый Уладзіміравіч Сай|Сай]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|17|[[Артур Юр’евіч Кац|Кац]]}} {{ССК-ігрок|18|[[Максім Андрэевіч Макараў|Макараў]]&nbsp;<small>[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|19|[[Ігнацій Аляксандравіч Сідар|Сідар]]}} {{ССК-ігрок|20|[[Абдулазіз Лавал|Лавал]]}} {{ССК-ігрок|21|[[Аляксей Аляксандравіч Плясуноў|Плясуноў]]}} {{ССК-ігрок|22|[[Аляксандр Ігаравіч Кучараў|Кучараў]]}} {{ССК-ігрок|24|[[Цярэнцій Луцэвіч|Луцэвіч]]}} {{ССК-ігрок|26|[[Арцём Андрэевіч Драбатовіч|Драбатовіч]]}} {{ССК-ігрок|27|[[Дзмітрый Ігаравіч Маліноўскі|Маліноўскі]]}} {{ССК-ігрок|29|[[Юлій Андрэевіч Кузняцоў|Кузняцоў]]}} {{ССК-ігрок|55|[[Дзмітрый Віктаравіч Некрашэвіч|Некрашэвіч]]}} {{ССК-ігрок||[[Уладзімір Генадзевіч Башун|Башун]]}} {{ССК-ігрок||[[Рамазан Шамілавіч Ісаеў|Ісаеў]]}} |трэнер = [[Вячаслаў Леанідавіч Герашчанка|Вячаслаў&nbsp;Герашчанка]]}}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Склады футбольных клубаў Беларусі|Нафтан]] </noinclude> l6zs4qw633g937firwuvrrslff9jvx7 Лардырага 0 130161 4194414 4052942 2022-08-26T02:58:04Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{НП |статус = Камуна |беларуская назва = Лардзірага |арыгінальная назва = Lardirago |падпарадкаванне = |краіна = Італія |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |lat_dir = N|lat_deg = 45|lat_min = 14|lat_sec =0 |lon_dir = E|lon_deg = 9|lon_min = 14|lon_sec =0 |CoordAddon = |CoordScale = <!-- * (дадатковыя параметры каардынат)--> |ЯндэксКарта = <!-- (поўная спасылка, пачынаючы з http://)--> |памер карты краіны = 280 |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |від рэгіёна = Адміністрацыйны падзел Італіі{{!}}Рэгіён |рэгіён = Ламбардыя |рэгіён у табліцы = |від раёна = правінцыя |раён = правінцыя Павія{{!}}Павія |раён у табліцы = |від абшчыны = |абшчына = |абшчына ў табліцы = |карта краіны = <!-- альтэрнатыўная, але з такімі ж каардынатамі краёў --> |карта рэгіёна = <!-- альтэрнатыўная, але з такімі ж каардынатамі краёў --> |карта раёна = <!-- альтэрнатыўная, але з такімі ж каардынатамі краёў --> |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = 5 |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = 83 |клімат = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = 1248 |год перапісу = 2008 |шчыльнасць = 250 |агламерацыя = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |этнахаронім = |часавы пояс = +1 |DST = ёсць |тэлефонны код = 0382 |паштовы індэкс = 27016 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = Код ISTAT |лічбавы ідэнтыфікатар = 018080 |катэгорыя ў Commons = Lardirago |сайт = http://www.comune.lardirago.pv.it/ |мова сайта = it |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = Мэр камуны |add1 = Luigi Cella |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = }} '''Лардзірага''' ({{lang-it|Lardirago}}) — камуна ў [[Італія|Італіі]], размяшчаецца ў рэгіёне [[Ламбардыя]], падпарадкоўваецца адміністрацыйнаму цэнтру [[Павія (правінцыя)|Павія]]. Насельніцтва складае 1248 чалавек (2008 г.), шчыльнасць насельніцтва складае 250 чал./км². Займае плошчу 5 км². Паштовы індэкс — 27016. Тэлефонны код — 0382. Заступнікам населенага пункта лічыцца [[святы Себасцьян]]. == Дэмаграфія == == Адміністрацыя камуны == * Тэлефон: 0382 94003 — 0382 944559 * [[Электронная пошта]]: info@comune.lardirago.pv.it * Афіцыйны [[сайт]]: http://www.comune.lardirago.pv.it/ == Спасылкі == * [http://www.comune.lardirago.pv.it/ Афіцыйны сайт населенага пункта {{ref-it}}] * [http://www.istat.it/ Нацыянальны Інстытут Статыстыкі {{ref-it}}] * http://www.istat.it/english/ {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20091207102304/http://www.istat.it/english/ |date=7 снежня 2009 }} {{правінцыя Павія}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Заліўка камун Італіі}} [[Катэгорыя:Камуны правінцыі Павія]] dpv2puy6p4co3r0aazrm1vvkunf4pyo Тадэвуш Антонавіч Вайніловіч 0 130726 4194217 4172971 2022-08-25T16:28:22Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | беларускае імя = Тадэвуш Антонавіч Вайніловіч | поўнае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = Tadeusz Woynillowicz 1.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Wojnillowicz.svg | шырыня герба = | подпіс герба= [[Герб «Сыракомля»]] <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Слуцкія павятовыя маршалкі|Слуцкі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак = [[1845]] | перыядканец =[[1863]] | перыяд праўлення = | папярэднік = [[Ян Ігнатавіч Даманскі]] | пераемнік = [[Юзаф Ксаверавіч Вайніловіч]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род =[[Род Вайніловічаў|Вайніловічы]] | бацька = [[Антон Адамавіч Вайніловіч]] (1771—1855), [[Слуцкія павятовыя маршалкі|слуцкі павятовы маршалак]] (1811—1818) | маці = Тэафілія [[Род Адынцоў|Адынец]] | муж = | жонка = Казіміра [[Род Ёдкаў|Наркевіч-Ёдка]] | дзеці = 1) Сафія Тадэвушаўна Вайніловіч (24.03.1838—?); 2) Анэля Тадэвушаўна Вайніловіч (1843—раней 1850); 3) Эмілія Тадэвушаўна Вайніловіч (25.10.1848—?) | рэлігія = каталік | узнагароды = [[ордэн Святога Георгія]] | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} {{цёзкі2|Вайніловіч}} '''Тадэвуш Антонавіч Вайніловіч''' ({{lang-pl|Tadeusz Woyniłłowicz}}, {{lang-ru|Тадеуш Антонович Войнилович}}; [[1804]], [[Слуцкі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская імперыя]] — [[1878]], [[Слуцк]], [[Слуцкі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская імперыя]]) — [[Слуцкія павятовыя маршалкі|слуцкі павятовы маршалак]] (1845—1863). == Паходжанне і сям’я == Належаў да каталіцкага сярэднезаможнага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Род Вайніловічаў|Вайніловічаў]] гербу «Сыракомля», прадстаўнікі якога займалі розныя земскія пасады ў [[Новагародскае ваяводства|Новагародскім ваяводстве]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] і [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Нарадзіўся ў сям’і [[Антон Адамавіч Вайніловіч|Антона Адамавіча Вайніловіча]] (1771—1855), [[Слуцкія павятовыя маршалкі|слуцкага павятовага маршалка]] (1811—1818), і яго жонкі Тэафіліі [[Род Адынцоў|Адынец]]. Бацька Антон Адамавіч Вайніловіч быў сынам Адама Францішкавіча Вайніловіча (1739—1803), [[Новагародскае ваяводства|новагародскага]] [[Падкаморы|падкаморага]] (1783—1797), і яго жонкі Караліны Каралеўны Сулістроўскай, якія пабраліся шлюбам у [[1770]]. Тадэвуш Вайніловіч ажаніўся з Казімірай [[Род Ёдкаў|Наркевіч-Ёдкай]] (1817—1866), якая нарадзіла яму трох дачок: Сафія Тадэвушаўна Вайніловіч (24.03.1838—?); Анэля Тадэвушаўна Вайніловіч (1843—раней 1850); Эмілія Тадэвушаўна Вайніловіч (25.10.1848—?). Дачка Анэля памерла ў маленстве. Адна дачка Тадэвуша Сафія Тадэушаўна Вайніловіч выйшла за Леана Міхалавіча Даманскага (1830—1892), маянткоўца Слуцкага павета (за яго бацькам у [[1850]] налічвалася 364 [[Рэвізская душа|рэвізскія душы]]), які служыў дэпутатам па нагляду за правільным продажам гарачых напояў у Слуцкім павеце. А другая дачка Эмілія таксама пайшла за маянткоўца Слуцкага павета — пана Адама Даманскага (1831—1891). == Службовая дзейнасць == У маладосці служыў у расійскім войску — у Літоўскім кавалерыйскім корпусе вялікага князя Канстанціна Паўлавіча, брата расійскага імператара [[Мікалай I, імператар расійскі|Мікалая I]]. [[14 лютага]] [[1834]] паводле ўласнага прашэння быў звольнены ад вайсковай службы з чынам [[паручнік]]а і [[ордэн Святога Георгія|ордэнам Святога Георгія]], які, як вядома, даваўся толькі за персанальную мужнасць у баі. Стаў жыць у родавым маёнтку ў [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]] і займацца гаспадаркай. [[21 верасня]] [[1844]] у [[Мінск]]у на дваранскіх выбарах Ян Ігнатавіч Даманскі, былы дваранскі дэпутат (вывадовы дэпутат) Слуцкага павета, быў выбраны на пасаду [[Слуцкія павятовыя маршалкі|слуцкага павятовага маршалка]] (1844—1845), а першым «кандыдатам» (намеснікам) на пасаду слуцкага маршалка быў выбраны Тадэвуш Антонавіч Вайніловіч. Пасля незапланаванай адстаўкі Даманскага з пасады, [[7 мая]] [[1845]] Тадэвуш Антонавіч Вайніловіч быў зацверджаны расійскімі ўладамі на пасадзе слуцкага маршалка. Пасля гэтага Тадэвуш Вайніловіч шэсць разоў абіраўся ў Мінску на пасаду слуцкага павятовага маршалка на новыя трохгоддзі — у [[1847]], [[1850]], [[1853]], [[1856]], [[1859]], [[1862]]. У доме маршалка Тадэвуша Вайніловіча ў [[Горад Слуцк|Слуцку]] жыў у свой час яго пляменнік [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч]] (1847—1928), які тады вучыўся ў [[Слуцкая гімназія|слуцкай гімназіі]]. Тадэвуш Вайніловіч быў апошнім слуцкім павятовым маршалкам, выбраным павятовым дваранствам, бо пасля [[1863]] павятовыя маршалкі ў [[Заходні край|«заходніх губернях»]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] пачалі прызначацца расійскай уладай. Напэўна, Тадэвуш Вайніловіч быў бы і пасля ў [[1863]] прызначаны на пасаду слуцкага маршалка расійскай уладай, але гэта стала немагчыма з-за гучнага інцыдэнта з «мінскім пратаколам», які адбыўся ў [[1862]] у [[Мінск]]у. == Справа з «мінскім пратаколам» (1862) == Напярэдадні [[паўстанне 1863-1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] у патрыятычных мэтах [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] (1859—1863) [[Аляксандр Дамінікавіч Лапа]] разгарнуў актыўную дзейнасць, жадаючы дабіцца ад расійскіх улад злучэння [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] (а разам з ёй і іншых [[Паўночна-Заходні край|«паўночна-заходніх губерняў»]]) з польскімі губернямі ў рамках [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] ў нейкую асобную аўтаномію (якая б ахоплівала тэрыторыі былой [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] да першага падзелу ў [[1772]]) і аднаўлення дзейнасці ўніверсітэта ў [[Вільня|Вільні]] (ці ў іншым месцы Беларусі). [[17 лістапада]] [[1862]] у [[Мінск]]у губернскі дваранскі сход на чале з Лапам меў намер прадставіць на імя расійскага імператара [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандра II]] афіцыйны адрас (зварот), у якім мовілася б аб неабходнасці злучыць [[Мінская губерня|Мінскую губерню]] з польскімі губернямі. Планавалася прадставіць такія ж адрасы ад усіх губернскіх дваранскіх суполак краіны. [[Літоўскае генерал-губернатарства|Віленскі ваенны генерал-губернатар]] (1855—1863) [[Уладзімір Іванавіч Назімаў]] забараніў падачу адрасу, але мінскія дваране ўнеслі яго тэкст у пратакол пасяджэння губернскага дваранскага сходу, які падпісалі 255 чалавек — першым падпісаўся мінскі губернскі прадвадзіцель дваранства Аляксандр Лапа. Слуцкі павятовы маршалак Тадэвуш Антонавіч Вайніловіч з патрыятычных памкненняў таксама падпісаўся пад гэтым пратаколам. Генерал-губернатар вымушаны быў распусціць дваранскі сход. Усе дакументы, якія тычыліся тых падзей, былі 21 студзеня 1864 выняты па загаду Часовага ваеннага губернатара Мінскай губерні з канцылярый мінскага губернскага маршалка і Мінскага дваранскага дэпутацкага сходу. У [[1863]] Аляксандр Лапа быў высланы па загаду новага [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскага ваеннага генерал-губернатара]] [[Міхаіл Мікалаевіч Мураўёў-Віленскі|Міхаіла Мікалаевіча Мураўёва]] (1796—1866) у [[Пермская губерня|Пермскую губерню]] за дапушчэнне падпісання «мінскага пратаколу», а яго буйны маёнтак Рудабелка падпаў пад прымусовы продаж. У [[1862]], адразу пасля падпісання пратакола і прыезду ў свой маёнтак у Слуцкім павеце з купленым чамаданам і валонкамі, Тадэвуш Вайніловіч адмовіўся падпісаць вернападданы «адрас» да расійскага цара, якія ў той час падпісвалі многія дваране [[Заходні край|«заходніх губерняў»]], падаў у адстаўку і рыхтаваўся спакойна да высылкі ўладамі, хоць гэта магло пагражаць канфіскацыяй усяго маёнтка і трагедыяй для ўсёй сям’і. У [[1863]], у ходзе [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]], яго брату [[Адам Антонавіч Вайніловіч|Адаму Антонавічу Вайніловічу]] (1806—1874), пагражаў [[секвестр]] маёнтка [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічы]], бо пісар маёнтка стаў членам слуцкага паўстанцкага атрада, быў арыштаваны і даў сведчанні. Па даручэнні ваеннага начальніка Слуцкага павета некалькі дзён маёнтак знаходзіўся ў акружэнні і распараджэнні атрада казакоў, але [[слуцкі павятовы маршалак|слуцкаму павятоваму маршалку]] (1845—1863) Тадэвушу Вайніловічу (1804—1878) удалося дабіцца зняцця секвестра з маёнтка брата Адама да рашэння суда, якога ў далейшым не адбылося<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 19.</ref>. Так здарылася, што расійская ўлада ніякіх рэпрэсій на Тадэвуша Вайніловіча не распаўсюдзіла. Вайніловіч толькі не прызначаўся на пасаду слуцкага павятовага маршалка пасля [[1863]], па прычыне нядобранадзейнасці. Аднак у [[1863]] расійская ўлада на пасаду слуцкага маршалка прызначыла [[Юзаф Ксаверавіч Вайніловіч|Юзафа Ксаверавіча Вайніловіча]], далёкага сваяка Тадэвуша. == Апошнія гады жыцця == Жонка Тадэвуша памерла раней яго. Пазней, калі агонь спаліў усе яго дамы, як у Слуцку, так і Кларымонце, некалькі год Тадэвуш жыў у Савічах у свайго брата Адама, з якім у яго ўсё жыццё былі прыязныя сямейныя адносіны. Адам быў рады прыняць Тадэвуша, бо ў 1861—1865 сын Адама [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард]] пражываў у [[Слуцк]]у ў доме Тадэвуша, калі апошні быў слуцкім маршалкам, за што Адам быў рады адплаціць брату. Памёр у 1878 у [[Горад Слуцк|Слуцку]], дзе і быў пахаваны. Побач пахавана яго жонка i мацi. == Маёнткі == У [[1845]], калі Тадэвуш Вайніловіч займаў пасаду слуцкага павятовага маршалка, то за яго бацькам Антонам у [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] меўся спадчынны маёнтак Кларымонт (Кларымонт, Савічы, Пузаў), дзе налічвалася 190 [[Рэвізская душа|рэвізскіх душ]]; у набытым маёнтку Каралін (Слуцкі павет) — 116 душ, а ў набытым маёнтку Дучава (Душава) у Слуцкім павеце — 20 душ. У [[1845]] бацька Антон перадаў кіраванне гаспадаркай сваім сынам, падзяліўшы свае маёнткі паміж двума сынамі (Тадэвушу — Кларымонт, Каралін; [[Адам Антонавіч Вайніловіч|Адаму]] — Савічы, Пузаў і Браткова), і вырашыў, што будзе жыць у сына Адама ў палацы ў Савічах на прыбыткі з дробнага маёнтка Дучава (Душава). У [[1850]] у маёнтку Тадэвуша Вайніловіча Кларымонт мелася 86 душ, у Караліне — 116, а ў [[1856]] — супольна ў Кларымонце і Караліне налічвалася 183 душы. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭГБ|2}} * ''Войнилович, Э.'' [http://pawet.net/files/woynillowicz.pdf Воспоминания: Пер. с польск. / Общ. ред. В. Завальнюка.] — Мн.: Издание Минской римо-католической парафии св. Симона и Елены, 2007. — 380 с. — 250 экз. {{ref-ru}} * ''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia. 1847—1928 / E. Wojniłłowicz. — Wilno : Józef Zawadzki, 1931. — cz. 1. — 368 s. {{ref-pl}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Вайніловічы]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі слуцкія]] 1s95a0met8flhhm4yn0f6zwfk0ues70 Юзаф Матэвушавіч Ваньковіч 0 130950 4194216 4173028 2022-08-25T16:27:40Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Ваньковіч}} {{Шляхціч | беларускае імя = Юзаф Матэвушавіч Ваньковіч | поўнае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Lis.svg | шырыня герба = | подпіс герба= [[Герб «Ліс»]] <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Мінскія павятовыя маршалкі|Мінскі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак = 1795 | перыядканец =1800 | перыяд праўлення = | папярэднік = няма ''(пасада заснавана)'' | пераемнік = | тытул_2 =[[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|Мінскі губернскі маршалак]] (''в.а.'')<ref>''в.а.'' — выконваў абавязкі мінскага губернскага маршалка</ref> | парадак_2 = | перыядпачатак_2 =1800 | перыядканец_2 =1802 | перыяд праўлення_2 = | папярэднік_2 = [[Міхал Бярновіч|Міхал Ежавіч Бярновіч]] | пераемнік_2 = [[Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч]] | тытул_3 =[[Мінскія павятовыя маршалкі|Мінскі павятовы маршалак]] | парадак_3 = | перыядпачатак_3 =1802 | перыядканец_3 =1808 | перыяд праўлення_3 = | папярэднік_3 = | пераемнік_3 = | дата нараджэння = раней 1788 | месца нараджэння = [[Вялікае Княства Літоўскае]] | дата смерці = пасля 1818 | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род =[[Род Ваньковічаў|Ваньковічы]] | бацька = [[Матэвуш Янавіч Ваньковіч]] (1765—?), мінскі гродскі суддзя | маці = Кацярына Янішэўская | муж = | жонка = Марыяна Лускіна | дзеці = [[Станіслаў Юзафавіч Ваньковіч]] (1794—?), [[Казімір Юзафавіч Ваньковіч]] (1796—?) | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф =Jozef Wankowicz autograph 1814 a.jpg | Commons = | Rodovid= }} '''Юзаф Матэвушавіч Ваньковіч''' ({{lang-pl|Józef Wańkowicz}}, {{lang-ru|Юзеф Матеушевич Ванькович}}; раней 1788 — пасля 1818) — [[Мінскія павятовыя маршалкі|мінскі павятовы маршалак]] (1795—1800, 1802—1808), выконваў абавязкі [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] (1800—1802). == Паходжанне і сям'я == Належаў да каталіцкага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Род Ваньковічаў|Ваньковічаў]] [[Герб «Ліс»|гербу «Ліс»]], які паходзіў з [[Менскае ваяводства|Менскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]. Нарадзіўся ў сям'і шляхціца-каталіка Матэвуша Янавіча Ваньковіча, мінскага гродскага суддзі (упамін.1778) і яго жонкі Кацярыны [[Род Янішэўскіх|Янішэўскай]]. Бацька Матэвуш Ваньковіч адносіўся да сярэднезаможнай каталіцкай шляхты [[Менскае ваяводства|Менскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]], дзе і займаў мясцовыя земскія пасады. Маці таксама паходзіла з сярэднезаможнай шляхты Менскага ваяводства. Юзаф Ваньковіч ажаніўся са шляхцянкай-каталічкай Марыянай [[Род Лускінаў|Лускінай]], ад якой меў сыноў: Станіслаў Юзафавіч Ваньковіч (1794—?), паручнік (1831); Казімір Юзафавіч Ваньковіч (01.04.1796—?), ажэнены з Кацярынай [[Род Любашчынскіх|Любашчынскай]], служыў засядацелем II дэпартамента Галоўнага суда Мінскай губерні, у 1817 у [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскім універсітэце]] выдаткаваў 6 злотых 20 грошаў на помнік [[Тадэвуш Касцюшка|Тадэвушу Касцюшку]], быў членам [[Масонства|масонскай]] ложы. == Службовая дзейнасць == У [[1788]] упамінаецца, што Юзаф Ваньковіч займаў пасаду мінскага гродскага пісара. Быў выбраны паслом на [[Чатырохгадовы сейм]] 1788—1792 гадоў ад Менскага ваяводства. Пасля падзелаў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] і ўваходжання зямель [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] у склад [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], Ваньковіч быў выбраны на пасаду мінскага павятовага маршалка і быў першым мінскім павятовым маршалкам (1795—1800, 1802—1808). [[Выява:Jozef Wankowicz autograph 1814.jpg|left|thumb|Аўтограф Юзафа Ваньковіча з назвай чына і кавалерства (па-польску): «Józef Wańkowicz Stacki Sowietnik or Kaw» (г.зн. «Józef Wańkowicz Stacki Sowietnik oraz Kawaler» — «Юзаф Ваньковіч стацкі саветнік і кавалер (ордэну)»), 1814 г.]] У час, калі расійскі імператар [[Павел I, імператар расійскі|Павел І]] (1796—1801) адмяніў прынцыповыя пункты «Даравальнай граматы дваранству» (1785), у выніку якіх не прадугледжвалася пасада губернскага маршалка (прадвадзіцеля дваранства) у сістэме дваранскага самакіравання, абавязкі кіраўніка дваранскай суполкі губерні падчас дваранскіх сходаў выконваў па выбару дваран губерні адзін з павятовых маршалкаў. У [[1797]]—[[1799]] абавязкі губернскага маршалка выконваў [[Міхал Бярновіч|Міхал Ежавіч Бярновіч]], [[слуцкі павятовы маршалак]] (1795—1802). Пасля яго Юзаф Матэушавіч Ваньковіч быў выбраны выконваць абавязкі [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] (1800—1802), пакінуўшы пасаду мінскага павятовага маршалка. З аднаўленнем дзейнайсці «Даравальнай граматы дваранству» ([[1785]]) у поўным аб'ёме паводле маніфесту расійскага імператара [[Аляксандр I, імператар расійскі|Аляксандра І]] (1801—1825) ад 2 красавіка 1801, на пасаду мінскага губернскага маршалка на чарговых дваранскіх выбарах быў выбраны [[Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч]], а Юзаф Ваньковіч быў выбраны мінскім павятовым маршалкам і займаў гэту пасаду да 1808. Атрымаў расійскі чын [[стацкі саветнік|стацкага саветніка]], [[ордэн Святой Ганны]] 2 ступені і [[ордэн Святога Станіслава]]. == Маёнткі == Валодаў маёнткамі ў [[Мінскі павет, Расійская імперыя|Мінскім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭГБ|2}} * ''Раюк, А.Р.'' Лёс і погляды мінскага губернскага прадвадзіцеля дваранства (1863–1877) Яўстаха Прушынскага на этнаканфесіянальную сітуацыю ў Беларусі / А.Р. Раюк // Беларуская этнаграфія, этналогія і антрапалогія : зб. навук. артыкулаў. — Мінск : Бел. навука, 2022. — Вып. 1. — С. 79—89. * ''Раюк, А. Р.'' Нефармальныя сувязі паміж дваранствам Мінскай губерні ў 1795—1863 гг. / А. Р. Раюк // Гісторыя і грамадазнаўства. — 2020. — № 1. — С. 58—63. * ''Раюк, А. Р.'' Нефармальныя сувязі паміж губернскім дваранствам у Беларусі ў 1795—1863 гг. / А. Р. Раюк // Пытанні мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фалькларыстыкі / Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя К. Крапівы Нац. акад. навук Беларусі; навук. рэд. А. І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2008. — Вып. 4. — С. 406—412. * ''Швед, В. В.'' Масоны і ложы на землях Беларусі (канец XVIII — першая чвэрць XIX ст.) : біябібліягр. слоўн. / В. В. Швед. — Гродна : ГрДУ, 2007. — 275 с. * ''Konarski, S.'' Wańkowiczowie herbu Lis odmienny / S. Konarski. — Paryż, 1960. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ваньковіч Юзаф Матэвушавіч}} [[Катэгорыя:Ваньковічы|Юзаф Матэвушавіч]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі мінскія]] [[Катэгорыя:Губернскія маршалкі мінскія]] [[Катэгорыя:Суддзі земскія менскія]] [[Катэгорыя:Пісары гродскія менскія]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Вялікага Сойма 1788—1792]] osnjls9obtkbmitrb4zw87noakcuajz Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі 0 137901 4194215 4122454 2022-08-25T16:27:08Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Грамадская арганізацыя |назва = Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі |абрэвіятура = |назва на мове арыгінала = {{lang-ru|Минское общество сельского хозяйства}} |лагатып = |выява =Miensk, Zacharaŭskaja, Čapski. Менск, Захараўская, Чапскі (1909) (3).jpg |арыгінал = |дата заснавання = 20.08.1876 |дата роспуску = 01.05.1921 |колькасць удзельнікаў = некалькі соцен ''(рознілася ў розныя часы)'' |тып = таварыства |назва пасады кіраўніка =старшыня |кіраўнік = |назва цэнтра = |цэнтр = |узнагароды = |афіцыйны сайт = |місія = |сфера дзейнасці = гаспадарчая і навукова-адукацыйная дзейнасць: вытворчасць і гандаль сельскагаспадарчай прадукцыяй; крэдытаванне і страхаванне сельскагаспадарчай дзейнасці; навуковыя даследаванні і папулярызацыя ведаў у галіне сельскай гаспадаркі |месца знаходжання =''па факту'': [[горад Мінск|г. Мінск]] (1876—1920); [[горад Варшава|г. Варшава]] (1920—1921) }} '''Мі́нскае тавары́ства се́льскай гаспада́ркі''' — грамадская арганізацыя гаспадарчага (а пазней і палітычнага) характару, якая існавала з [[20 жніўня]] [[1876]] г. па [[1 мая]] [[1921]] г. і мела ў сваім складзе галоўным чынам сярэднезаможных і заможных землеўласнікаў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Сядзіба таварыства знаходзілася большую частку часу свайго існавання ў [[Горад Мінск|Мінску]] — спачатку ў дваранскім доме, пасля на [[Праспект Незалежнасці, Мінск|Захараўскай вуліцы]] ў доме Паўлоўскага (да [[1898]] г.), а затым (з 1898 г.) — у [[Палац Чапскага, Мінск|доме № 47 на Захар'еўскай вуліцы]], набытым у графа [[Караль Эмерыкавіч Чапскі|Караля Эмерыкавіча Чапскага]] (1860—1904). Таварыства атрымала сваю вядомасць і ўплыў у Мінскай губерні (і шырэй) дзякуючы намаганням галоўных кіраўнікоў арганізацыі — доўгачасовага і аўтарытэтнага віцэ-старшыні (1888—1907), старшыні (1907—1921) [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Адамавіча Вайніловіча]]; графа [[Караль Эмерыкавіч Чапскі|Караля Эмерыкавіча Чапскага]] (1860—1904); графа [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Эмерыкавіча Чапскага]] (1861—1930); віцэ-старшыні (1907—1917, 1918—?) [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Рамана Аляксандравіча Скірмунта]] (1868—1939) і інш. Таварыства выйшла ў шэрагі самых эфектыўных і прагрэсіўных гаспадарчых арганізацый [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]]. Дзякуючы свайму лідару Эдварду Вайніловічу Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі стала ўзорным і цэнтральным у [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускім краі]], на якое ў сваёй дзейнасці аглядаліся сельскагаспадарчыя таварыствы астатніх літоўска-беларускіх губерняў, што дазваляла паслабляць негатыўнае ўздзеянне дыскрымінацыйных законаў, уведзеных расійскімі ўладамі пасля [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] у адносінах да мясцовых каталіцкіх дваран. Па сутнасці, у канцы XIX — пачатку XX ст. Эдвард Вайніловіч стаў неафіцыйным лідарам карэнных (каталіцкіх і польскамоўных) дваран [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]]. Менавіта лідары і члены Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі вылучыліся на ролю лідараў у распрацоўцы і рэалізацыі ідэй [[краёўцы|«краёвасці»]] ў 1905—1918 гг., сталі галоўнымі заснавальнікамі [[Краёвая партыя Літвы і Беларусі|Краёвай партыі Літвы і Беларусі (1907)]]. Пасля падзення расійскага самаўладдзя ў ходзе [[Лютаўская рэвалюцыя, Расія|Лютаўскай рэвалюцыі (1917)]] лідары таварыства станоўча ўспрынялі працэс палітычнага самавызначэння [[беларусы|беларусаў]] і сталі актыўнымі прыхільнікамі палітычнай суб'ектнасці [[Беларусь|Беларусі]] (аж да стварэння беларускай дзяржаўнасці), робячы для таго канкрэтныя крокі. У 1918 г. выступілі з праектам стварэння [[Вялікае Княства Літоўска-Беларускае|Вялікага Княства Літоўска-Беларускага]], а ў 1919—1921 гг. былі прыхільнікамі стварэння польска-беларускай федэрацыі. == Стварэнне Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі (1876) == Першым нефіліяльным сельскагаспадарчым таварыствам у шасці губернях [[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходняга краю]] было [[Віцебскае таварыства сельскай гаспадаркі]], статут якога быў зацверджаны 28 ліпеня (8 жніўня) 1876 г. Міністэрствам дзяржаўных маёмасцей Расійскай імперыі<ref>[[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Polacy-mińszczanie… С. 81.</ref>. Неўзабаве 20 жніўня (1 верасня) 1876 г., калі быў зацверджаны статут, было створана Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі (1876—1921) па ініцыятыве будучага міністра ўнутраных спраў (1879—1880) Расійскай імперыі [[Леў Савіч Макаў|Льва Савіча Макава]] (1830—1883), які атрымаў ва ўласнасць маёнтак [[Аграгарадок Блонь|Блонь]] ([[Горад Мар'іна Горка|Мар'іна Горка]]) і Навасёлкі ў [[Ігуменскі павет|Ігуменскім павеце]], канфіскаваныя расійскай уладай пасля [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|Студзеньскага паўстання (1863—1864)]] у мясцовай каталіцкай шляхты<ref name="ReferenceA">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 39.</ref>. Галоўнай задачай таварыства ставілася падтрымка рускага землеўладання ў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], а таксама падтрымка развіцця сельскай гаспадаркі рускіх уладальнiкаў маёнткаў, каб супольнымі сіламі падарваць эканамічнае і колькаснае дамінаванне карэнных землеўласнікаў, аслабленых разбуральнымі вынікамі паўстання, увядзеннем «выключнага заканадаўства» і кантрыбуцыямі, выштурхнуць іх з маёнткаў<ref name="ReferenceA"/>. Першапачаткова яго ўзначаліў [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] (1877—1897) [[Васіль Іванавіч Паўлаў]], які быў рускім па паходжанні, а членамі сельскагаспадарчага таварыства сталі пераважна чыноўнікі губернскай канцылярыі. Адно з палажэнняў Статута сцвярджала, што сябрамі таварыства могуць быць толькі «асобы рускага паходжання». Аднак дыскрымінацыя мясцовых землеўладальнікаў каталіцкага веравызнання («палякаў») не спрыяла эфектыўнасці працы таварыства, праяўленні гаспадарчых альбо прадпрымальніцкіх ініцыятыў былі рэдкасцю на яго пасяджэннях<ref name="ReferenceB">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 40.</ref>. == Пашырэнне складу і новыя задачы таварыства сельскай гаспадаркі (1878) == [[File:Aliaksandr Aliaksandrawicz Skirmunt 1830-1909 z Pareczcza.jpg|left|thumb|[[Аляксандр Аляксандравіч Скірмунт]] (1830—1909)]] У [[1878]] г. губернскі маршалак Паўлаў быў вымушаны прыцягнуць да працы таварыства і мясцовых дваран каталіцкага паходжання («палякаў»). Так у 1878 г. аднымі з першых запрашэнні да членства ў арганізацыі атрымалі былы [[мінскі павятовы маршалак]] (1863—1872) [[Леў Апалінарыевіч Ваньковіч]] (1831—?) і землеўладальнікі [[Аляксандр Аляксандравіч Скірмунт]] (1830—1909), [[Аляксандр Ігнатавіч Горват]] (каля 1796—1888), [[Эдвард Фартунатавіч Здзяхоўскі]] (1836—1900), [[Мельхіёр Каралевіч Ваньковіч]] (1843—1892), [[Віктар Фларыянавіч Свіда]], Зыгмунт Свянціцкі, Стэфан Верашчака, Віктар Цюндзявіцкі, Ян Кукевіч і малады [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч]] (1847—1928)<ref>[[Дарыуш Шпопер|''Szpoper, D.'']] Edward Woyniłłowicz… С. 40.</ref>. Але гэта быў толькі пачатак. Як пісаў ва ўспамінах Эдвард Вайніловіч, «мундзiры» на пасяджэннях Таварыства саступілі месца «сапраўдным гаспадарам»<ref name="ReferenceB"/>. У канцы 1878 колькасць членаў таварыства дасягнула 64 чалавек. Большасць з іх належала да мясцовай шляхты каталіцкага веравызнання<ref>''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 92.</ref>. З самага пачатку, як адзначыў Вайніловіч у мемуарах, ''«раз і назаўсёды было сказана, <…> што рэпутацыя сельскагаспадарчага таварыства павінна быць без дакору і заганы»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 66.</ref>. На першае месца ставілася добрасумленнае выкананне сваіх кантрактаў па арэндзе і гандлi, клопат аб прыбытковасці спраў таварыства ніколі не павінен быў ставіць пад сумненне ўзятыя перад кліентамі абавязкі<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 59, 66.</ref>. Пасля [[Віцебскае таварыства сельскай гаспадаркі|Віцебскага]] і Мінскага таварыстваў пачалі ўзнікаць аналагічныя сельскагаспадарчыя таварыствы і ў іншых літоўска-беларускіх губернях ([[Магілёўскае таварыства сельскай гаспадаркі|Магілёўскае]] (1879), [[Віленскае таварыства сельскай гаспадаркі|Віленскае]] (1899), [[Ковенскае таварыства сельскай гаспадаркі|Ковенскае]] (1900) і [[Гродзенскае таварыства сельскай гаспадаркі|Гродзенскае таварыствы сельскай гаспадаркі]] (1901)), дзе таксама ў іх складзе пачалі пераважаць дваране-каталікі. Гэта спрыяла значнай актывізацыі дзейнасці таварыства. Цікавасць землеўладальнікаў краю да таварыстваў трымалася не толькі з мэтай паляпшэння прыбытковасці маёнткаў, але і на жаданні да аб'яднання і камунікацыі ў рамках адной арганізацыі. Прычым гэта датычыла не толькі гаспадарчых спраў. Хутка ў дзейнасці сельскагаспадарчага таварыства пачала праяўляцца і публічная дзейнасць мясцовага грамадства [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]], якое было пазбаўлена [[земства]]ў, што меліся пасля земскай рэформы ў іншых губернях [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Так, напачатку 1880-х гг. прадстаўнікі сельскагаспадарчых таварыстваў літоўска-беларускіх губерняў прынялі ўдзел у спробе палітычнага рэфармавання [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] пры правядзеннi г.зв. «акруговых з'ездаў», ідэя арганізацыі якіх належала расійскаму міністру ўнутраных спраў [[Міхаіл Тарыэлавіч Ларыс-Мелікаў|Міхаілу Лорыс-Мелікаву]] (1825—1888). Міністр паспрабаваў прыцягнуць да абмеркавання дзяржаўных праблем (галоўным чынам, праблем развіцця сельскай гаспадаркі ў дзяржаве) землеўладальнікаў імперыі. Ад рускіх губерняў, якія мелі земствы, прадстаўнікі-землеўладальнікі выбіраліся земствамі, а ад беларуска-літоўскіх земляў (з-за адсутнасці там земстваў) абраць прадстаўнікоў было даручана сельскагаспадарчым таварыствам. Акруговыя з'езды павінны былі абраць дэпутатаў на Усерасійскі з'езд, які многія лічылі пачаткам расійскага парламента. Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі (МТСГ) паводле сваіх выбараў накіравала ў [[Горад Смаленск|Смаленск]] на з'езд V акругі, у якую размеркавалі [[Мінская губерня|Мінскую]], [[Магілёўская губерня|Магілёўскую]], [[Смаленская губерня|Смаленскую]] і [[Калужская губерня|Калужскую губерні]], Эдварда Вайніловіча і [[Віктара Фларыянавіч Свіда|Віктара Свіду]]. Выбраныя ў Магілёўскім таварыстве сельскай гаспадаркі таксама мясцовыя дваране-каталікі (І. Мянжынскі, [[Аляксандр Платонавіч Сянажэцкі|А. Сянажэцкі]]) прадстаўлялі [[Магілёўская губерня|Магілёўскую губерню]]<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 41.</ref>. [[File:Kleck - Pazykova-ashchadnae tavarystva - 1901 AD.jpg|thumb|«Клецкі банк» — Клецкае пазыкова-ашчаднае таварыства, створанае Эдвардам Вайніловічам. Трэці справа Эдвард Вайніловіч (?). Фота раней 1901 г.]] Дэпутаты ад беларускіх земляў вельмі актыўна ўдзельнічалі ў дыскусіях на Смаленскім з'ездзе, прычым у першую чаргу з гаспадарчымі ініцыятывамі (крэдытаванне, падаткі), у той час як расійскія земцы выступалі выключна з ліберальнымі палітычнымі ініцыятывамі, што вельмі ўразіла і здзівіла Эдварда Вайніловіча. У выніку І. Мянжынскі стаў адным з двух дэпутатаў, абраных для ўдзелу ва Усерасійскім сходзе. Эдвард Вайніловіч трапіў у лік запасных<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 41—44.</ref>. Аднак «парламент» так і не быў створаны. Бомба [[Ігнат Грынявіцкі|Ігната Грынявіцкага]] 1 сакавіка 1881 г. абарвала жыццё расійскага імператара [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандра II]] і перакрэсліла праекты ліберальных рэформ у Расійскай імперыі. Палітычныя перамены, з якімі члены таварыства звязвалі надзеі на адмену «мураўёўскага» заканадаўства і [[указ 10 снежня 1865 года|ўказу ад 10 снежня 1865 г.]], так і не адбыліся. Але таварыства спрабавала гаспадарчай актыўнасцю кампенсаваць адсутнасць палітычных правоў. Са з'езда ў Смаленску Эдвард Вайніловіч прывёз узор статута пазыкова-ашчаднага таварыства і дазвол на яго адкрыццё ў [[Горад Клецк|Клецку]]. Таварыства займалася крэдытаваннем землеўладальнікаў і сялян і атрымала ў народзе неафіцыйную назву «Клецкі банк». У асобныя гады яго капітал дасягаў 800 тыс. рублёў, прычым дваране болей бралі крэдыты, а сяляне болей рабілі дэпазіты. Эдвард Вайніловіч стаў ганаровым старшынёй наглядальнай рады «банка»<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 45.</ref>. У [[1883]] г. Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі арганізавала ў [[Мінск]]у сельскагаспадарчую выстаўку. Выстаўка мела поспех, які стаў прычынай значнага росту колькасці сяброў таварыства. Менавіта з гэтага часу яно набыло выразныя рысы арганізацыі з карэнных дваран [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. «Асобы рускага паходжання» былі канчаткова адсунутыя ў таварыстве на другі план, а сама паспяховая дзейнасць таварыства сельскай гаспадаркі значна паляпшала эканамічнае становішча мясцовых дваран-каталікоў, у чым была немалая роля Эдварда Вайніловіча<ref name="ReferenceC">''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 94.</ref>. == Пачатак росквіту (1888) == [[File:Edward Woynillowicz 1847-1928 - in Sluck - 1910 AD.jpg|left|thumb|[[Эдвард Адамавіч Вайніловіч]] (1847—1928), каля 1910 г. Фатограф [[Самір Львовіч Юхнін]]]] У [[1888]] г. [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]] (1847—1928) быў аднагалосна абраны віцэ-старшынём Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі (МТСГ) і стаў яго фактычным кіраўніком, бо пасаду старшыні, якая мела выключна ганаровы характар, звычайна займаў [[губернатары Мінскай губерні|мінскі губернатар]] (у 1888 г. ім быў генерал-лейтэнант князь [[Мікалай Мікалаевіч Трубяцкі]])<ref name="ReferenceC"/>. З гэтага часу пачаўся сапраўдны ўзлёт дзейнасці сельскагаспадарчага таварыства ў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Справы заўсёды паспяхова вырашаліся дзякуючы таленту, актыўнасці і кемлівасці яго членаў, у першую чаргу — Эдварда Вайніловіча. Хутка склад таварыства станавіўся болей прадстаўнічым, бо далучаліся людзі справы, якія праяўлялі зацікаўлены клопат аб росквіце і дабрабыце гаспадаркі маёнткаў як спадчынных, так і набытых. Сфера гаспадарчай дзейнасці таварыства ў 1880—1890-я гг. пастаянна пашыралася: у [[1891]] г. таварыства набыло бойню ў [[Мінск]]у; у [[1893]] г. створана [[Таварыства ўзаемнага крэдыту, Мінск|Таварыства ўзаемнага крэдыту]]; у [[1896]] г. быў заснаваны Гандлёвы аддзел таварыства, які прыносіў велізарныя прыбыткі; у [[1901]] г. пачало дзейнічаць Таварыства ўзаемнага страхавання (ад агню), якое мела свае філіялы ва ўсіх [[Паўночна-Заходні край|шасці беларуска-літоўскіх губернях]]. Таварыства займалася нарыхтоўкамі і пастаўкамі збожжа ваеннаму міністэрству Расійскай імперыі і продажам ячменю піваварным заводам [[Санкт-Пецярбург]]а і [[Масква|Масквы]]. Таварыства пастаўляла лясныя матэрыялы [[Горад Данецк|данецкім]] каменнавугальным шахтам, экспартавала лес, наладзіла гандлёвыя зносіны з [[Варшава]]й па збыце масла і малочных прадуктаў, займалася ўпарадкаваннем мінскіх конскіх кірмашоў, стварэннем узорнага кірмашу на [[Залатая Горка|Залатой Горцы]] па продажы коней і іншай жывёлы. Мінскім таварыствам сельскай гаспадаркі былі таксама створаны суполка вінакурных заводчыкаў, акцыянернае таварыства крухмалапатачнага завода «Сокал» і лясная біржа. Пры таварыстве, па меры развіцця арганізацыі, ствараліся секцыі, якія займаліся асобнымі пытаннямі развіцця мясцовай гаспадаркі (аграномія, жывёлагадоўля, вінакурэнне, лесагадоўля і г.д.), і філіялы МТСГ у многіх павятовых цэнтрах Мінскай губерні<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 64; ''Смалянчук, А.Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 94.</ref>. Хутка вырасталі бюджэт і дывідэнды арганізацыі, былі створаны і значныя фонды грамадскага прызначэння. Таварыства стварала рабочыя месцы, чым дазвалала зарабіць тым людзям, якія адносіліся да «асоб польскага паходжання» і па расійскіх законах, прынятых пасля падаўлення [[паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]], не маглі працаваць на дзяржаўнай службе ў «заходніх губернях». Дзейнасць таварыства прыводзіла да таго, што прадукцыя мясцовых маёнткаў (каровы, свінні) выціскала з рынку прывозную (стэпавую рагатую жывёлу, авечкі) і сваёй канкурэнцыяй зніжала цэны для пакупнікоў<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 67.</ref>. [[File:Miensk, Zacharaŭskaja-Felicyjanaŭskaja. Менск, Захараўская-Фэліцыянаўская (1915).jpg|thumb|Будынак [[Таварыства ўзаемнага крэдыту, Мінск|Таварыства ўзаемнага крэдыту]] ў [[Горад Мінск|Мінску]], фота раней 1917 г. ''(Будынак не захаваўся)'']] Ва ўмовах дзеяння ў [[Заходні край|«заходніх губернях»]] абмежавальных, дыскрымінацыйных законаў у адносінах да «польскага» (польскамоўнага і каталіцкага) дваранства, МТСГ выступала абаронцам інтарэсаў мясцовых землеўласнікаў (у тым ліку праз дзейнасць сваіх юрыстаў) перад расійскай уладай, ''«заўсёды і ў кожнай акалічнасці лічыла сябе прадстаўніком класа землеўласнікаў у [[Заходні край|Заходнім краі]] і мела абавязкам не давесці да страты годнасці і гонару гэтага саслоўя»''<ref name="ReferenceD">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 74.</ref>. У канцы 1890-х гг. у шэрагі Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі (МТСГ) у якасці членаў уступілі браты граф Караль Чапскі (1860—1904) і граф Ежы Чапскі (1861—1930) і хутка занялі ў таварыстве адно з вядучых месцаў — па прычыне сваёй кампетэнтнасці, гаспадарчага таленту, асабістых якасцей. Яны хутка знайшлі агульную мову і паразуменне з Вайніловічам. Мінскі гарадскі галава (1890—1901) граф [[Караль Эмерыкавіч Чапскі|Караль Чапскі]] (1860—1904) на кожным пасяджэнні МТСГ праяўляў прыметную актыўнасць і быў абраны членам Рады МТСГ. Пасля смерці брата Караля ўжо граф [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Чапскі]] (1861—1930) быў абраны ў Раду таварыства. Аднак у члены Рады МТСГ запрашаліся і [[рускія|рускiя]] ўладальнiкi маёнткаў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], каб заўпэўніць афіцыйныя ўлады, што таварыства не ствараецца выключна па нацыянальным прынцыпе і не займаецца змоўніцкай антыўрадавай дзейнасцю. Акрамя таго, Вайніловіч і іншыя кіраўнікі таварыства імкнуліся наладзіць і замацаваць добрыя адносіны з [[рускія|рускімі]] ўласнікамі ў губерні, супрацоўніцтва з якімі ў [[земства|земстве]] ўжо тады бралася пад увагу. У склад таварыства ўвайшло шмат высокапастаўленых асоб, бо ўрэшце стала гонарам быць членам МТСГ<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 75.</ref>. Эдвард Вайніловіч як страшыня МТСГ здолеў займець кантакт з усімі прадстаўнікамі афіцыйнай расійскай улады ў губерні і змог дабіцца іх павагі ў адносінах да сябе і сваёй арганізацыі<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 72.</ref>. Членамі МТСГ былі прадстаўнікі і іншых [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]], дзе пачаткова не мелася сельскагаспадарчых таварыстваў. Калі мясцовыя ўмовы дазвалялі ім стварыць свае губернскія аграрныя таварыствы, яны выходзілі са складу МТСГ. У Мінск таксама прыязджалі павучыцца і набыць вопыт усе, хто планаваў стварыць у сябе падобныя ж арганізацыі, — на агульных сходах МТСГ часта прысутнічалі госці з польскіх губерняў (з [[Горад Варшава|Варшавы]], [[Горад Люблін|Любліна]], Седлеца, [[Горад Сувалкі|Сувалкаў]] і інш.). Пазней усе яны сталі лічыць МСТГ сваёй «калыскай»<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 77—78.</ref>. == Эксперыментальнае поле ў Туганавічах (1901) == [[File:Tuhanowiczy - dwor - fasad - before 1899 AD.jpg|left|thumb|Сядзіба ў Туганавічах. Фота раней 1899 г. ''(Будынак не захаваўся)'']] Юзэфа Туганоўская, уладальніца маёнтка [[Вёска Карчова, Баранавіцкі раён|Туганавічы]] ([[Навагрудскі павет, Расійская імперыя|Навагрудскі павет]]), якая захоўвала ў сядзібе ўсё, што было звязана там з памяццю [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]], у [[1901]] г. пажадала, каб пасля яе смерці ў Туганавічах быў зроблены музей вялікага паэта. Пасля перамоў з Эдвардам Вайніловічам яна вырашыла перапісаць Туганавічы на карысць Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі, захаваўшы за сабой права пажыццёвага валодання. ''«Але тады былі часы, калі нават і добрае зрабіць не было лёгка»'', — адзначыў у сваіх мемуарах Вайніловіч, бо паводле карніцкага [[указ 10 снежня 1865 года|ўказу ад 10 снежня 1865 г.]] каталікам не дазвалялася купляць ці атрымліваць ад другіх землі ў «заходніх губернях». Той факт, што ў МТСГ членамі былі не толькі землеўласнікі-каталікі, але і праваслаўныя, і добрыя адносіны з [[губернатары Мінскай губерні|мінскім губернатарам]] (і адначасова старшынёй МТСГ) князем [[Мікалай Мікалаевіч Трубяцкі|Мікалаем Трубяцкім]] дазволілі Вайніловічу атрымаць дазвол на набыццё Туганавічаў (праз фіктыўны акт куплі) на баланс МТСГ, якое ў Туганавічах стварыла сваю эксперыментальную станцыю. Для даследаванняў выкарыстоўваліся гаспадаркі членаў таварыства, у маёнтках вывучаліся перадавыя сельскагаспадарчыя дасягненні. Вынікі практычнай работы абагульняліся ў навуковых дакладах. Аднак падзеі [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] зраўнялі сядзібу і парк з альтанкай у Туганавічах з зямлёй, а сама Туганоўская ледзь ацалела і стала жабрачкай<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 76—77.</ref>. == Юбілейная сельскагаспадарчая выстаўка ў Мінску (1901) == [[File:Henryk Weyssenhoff - Emblem of agricultural exhibition in Minsk at 1901 AD.JPG|thumb|Эмблема [[Юбілейная сельскагаспадарчая выстаўка ў Мінску, 1901|Юбілейнай сельскагаспадарчай выстаўкі (1901)]] МТСГ у Мінску — эскіз дыплома прызёраў выстаўкі, 1901 г. Аўтар [[Генрык Вейсенгоф]]]] Таварыства арганізоўвала ў розных гарадах Мінскай губерні выстаўкі. У [[Горад Мінск|Мінску]] з [[26 жніўня]] па [[4 верасня]] [[1901]] г. праходзіла самая вялікая — [[Юбілейная сельскагаспадарчая выстаўка ў Мінску, 1901|Юбілейная выстаўка сельскагаспадарчай і саматужнай прамысловасці]], якая была прымеркавана да 25-гадовага юбілея дзейнасці Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі і прыцягнула да сябе ўвагу землеўладальнікаў не толькі Беларусі і Літвы, але і польскіх губерняў Расійскай імперыі. Выстаўка стала ажыццёўленай ідэяй і дэмантрацыяй сапраўднага трыумфа высокага развіцця [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]] Мінскай губерні і ўсяго краю пад кіраўніцтвам таварыства на чале з Эдвардам Вайніловічам. У 1912 г. МТСГ таксама арганізавала прыкметныя выстаўкі-кірмашы жывёлагадоўлі. == Грамадская функцыя МТСГ == Ад самага пачатку свайго існавання, акрамя гаспадарчай функцыі, МТСГ пачало займацца (з-за адсутнасці [[земства]]ў у «заходніх губернях») вырашэннем многіх мясцовых праблем, стаўшы адзінай уплывовай грамадскай арганізацыяй, дзе сканцэнтравалася грамадская дзейнасць заможных і сярэднезаможных уласнiкаў маёнткаў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. У лепшы час членамі Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі былі 675 чалавек<ref name="ReferenceC"/> — галоўным чынам, прадстаўнікі карэннага каталіцкага дваранства ([[Род Абрампальскіх|Абрампальскія]], [[Род Аскеркаў|Аскеркі]], [[Род Багдашэўскіх|Багдашэўскія]], [[Род Ваньковічаў|Ваньковічы]], [[Род Вайніловічаў|Вайніловічы]], [[Род Валадковічаў|Валадковічы]], [[Род Горватаў|Горваты]], [[Род Друцкіх-Любецкіх|Друцкія-Любецкія]], [[Род Ельскіх|Ельскія]], [[Род Здзяхоўскіх|Здзяхоўскія]], [[Род Кастравіцкіх|Кастравіцкія]], [[Род Кеневічаў|Кеневічы]], [[Род Любанскіх|Любанскія]], [[Род Свідаў|Свіды]], [[Род Скірмунтаў|Скірмунты]], [[Род Чапскіх|Чапскія]], [[Род Яленскіх|Яленскія]] і інш.), якія менаваліся і як «літоўцы» (ці па-польску —[[літвіны|«літвіны»]]), і як «палякі» (у палітанімічным значэнні), лічачы сябе прамымі спадкаемцамі [[шляхта|шляхецкай]] эліты [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Мінская выстаўка (1901) паспрыяла актывізацыі дзейнасці іншых губернскіх селькагаспадарчых таварыстваў<ref name="ReferenceE">''Смалянчук, А. Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 95.</ref>. На базе таварыства пачалі стварацца іншыя грамадскія арганізацыі, якія, набраўшы арганізацыйную сілу і досвед, станавіліся самастойнымі<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 78.</ref>. Эдвард Вайніловіч так падсумаваў вынікі дзейнасці сваёй арганізацыі: ''«Таварыства, канцэнтруючы ў сабе ўсе жыццяздольныя краёвыя сілы, ва ўсіх падзеях жывога пульса жыцця правінцыі брала ўдзел, не раз ім кіравала і заўсёды рашуча ў тым ці іншым кірунку выказвалася»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 86.</ref>. Ён пабачыў, што высілкі таварыства ў канечным выніку прывялі да прагрэсу сельскай гаспадаркі гэтага рэгіёна Расійскай імперыі: ''«Зерні дабра і праўды, кінутыя нашымі продкамі ў зямлю, узышлі і далі выдатны плён — усеагульны дабрабыт. Зараз здаецца гэта ўсё ясным і простым. Не, панове. Не з лёгкасцю стаў дасягнуты такі вынік»''<ref name="ReferenceD"/>. <gallery perrow=5> File:Słucak. Слуцак (1908).jpg|Сельскагаспадарчая выстаўка ў 1908 г. у [[горад Слуцк|Слуцку]], арганізаваная Мінскім таварыствам сельскай гаспадаркі ''(галоўны ўваход)'' File:Słucak. Слуцак (1908) (2).jpg|Сельскагаспадарчая выстаўка ў 1908 г. у [[горад Слуцк|Слуцку]], арганізаваная Мінскім таварыствам сельскай гаспадаркі ''(галоўны ўваход)'' File:Słucak, Vystava. Слуцак, Выстава (1908) (3).jpg|Сельскагаспадарчая выстаўка ў 1908 г. у Слуцку, арганізаваная Мінскім таварыствам сельскай гаспадаркі Słucak, Vystava. Слуцак, Выстава (1908) (4).jpg|Сельскагаспадарчая выстаўка ў 1908 г. у Слуцку, арганізаваная МТСГ ''(дэманстрацыя ўзорных пажарных каманд, якія прызначаны для тушэння пажараў на палях са збожжам)'' </gallery> == Лідарства МТСГ у краі == [[File:Minsk - vul Zaharevska - Dom Tavarystva selskaj gaspadarki - bf 1917 AD 1.jpeg|thumb|[[Палац Чапскага, Мінск|Галоўная сядзіба Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі ў Мінску]]. Фотапаштоўка раней 1917 г. ''(Будынак не захаваўся)'']] Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі (МТСГ) было найбуйнейшай і наймацнейшай арганізацыяй падобнага тыпу ў краі і [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], адной з перадавых у тэхналагічным плане, што ў многім было заслугай выдатнай асобы яе віцэ-старшыні (а пасля і старшыні) — [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]]. Сход таварыства аднастайна прызнаваў за Эдвардам кіраўніцтва арганізацыяй, меўшага вялікую павагу і папулярнасць як у [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], так і шырэй. Аб яго неверагодным аўтарытэце і вядомасці ў грамадстве сведчыў такі факт, што калі землеўласнікі дакладна не ведалі адрас Вайніловіча, то пісалі на канверце проста «Пан Эдвард. [[Мінск]]», і лісты даходзілі да адрасата ў 90-тысячным горадзе<ref>[[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Polacy-mińszczanie… С. 100.</ref>. Камунікабельнасць, здольнасць адразу арыентавацца ў розных прафесійных і сацыяльных абставінах, вялікі жыццёвы досвед, хрысціянская набожнасць, рэалізм, лаяльнасць у адносінах да апанентаў дазвалялі Вайніловічу ўмела кіраваць таварыствам, пазбягаць вострых момантаў, якія б маглі пашкодзіць людзям і арганізацыі<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. xii.</ref>. Ацэньваючы ўплыў Эдварда Вайніловіча на дваран Мінскай губерні, граф Іпаліт Корвін-Мілеўскі ў сваіх мемуарах паважліва напісаў, што Вайніловіч стварыў самым шляхетным кіраўніцтвам сваю «Мінскую дзяржаўку»<ref>[[Іпаліт Корвін-Мілеўскі|''Korwin-Milewski, H.'']] Siedemdziesiąt… С. 355.</ref>. Створаныя раней Віцебскае (1876) і пазней Магілёўскае (1879), Віленскае (1899), Ковенскае (1900) і Гродзенскае сельскагаспадарчыя таварыствы (1901) налічвалі меней членаў, чым Мінскае, — прыблізна 300—400 чалавек, галоўным чынам мясцовах дваран-каталікоў (да 90%). На чале [[Гродзенскае таварыства сельскай гаспадаркі|Гродзенскага таварыства]] стаялі князь [[Станіслаў Канстанцінавіч Святаполк-Чацвярцінскі|Станіслаў Святаполк-Чацвярцінскі]] (1838—1916) і [[Канстанцін Скірмунт]] (1866—1949), [[Віленскае таварыства сельскай гаспадаркі|Віленскага]] — [[Іпаліт Канстанцінавіч Гечэвіч|Іпаліт Гечэвіч]] (1854—1935), [[Ковенскае таварыства сельскай гаспадаркі|Ковенскага]] — [[Аляксандр Мяйштовіч]] (1864—1943), [[Магілёўскае таварыства сельскай гаспадаркі|Магілёўскага]] — [[Станіслаў Ануфрыевіч Венцлавовіч|Станіслаў Венцлавовіч]], [[Віцебскае таварыства сельскай гаспадаркі|Віцебскага]] — [[Станіслаў Ігнатавіч Лапацінскі|Станіслаў Лапацінскі]] (1851—?)<ref>''Смалянчук, А.Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 94.</ref>. Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі фактычна стала цэнтральным у [[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходнім краі]], на якое аглядаліся сельскагаспадарчыя таварыствы астатніх літоўска-беларускіх губерняў, а Эдвард Вайніловіч — неафіцыйным лідарам карэнных дваран Паўночна-Заходняга краю, згрупаваных у сельскагаспадарчыя таварыствы. == Неафіцыйныя сходы МТСГ у Мінску == [[File:Minsk - Dom Janickaga - vulica Saveckaja nr 14.JPG|thumb|Былы [[дом Яніцкага]]<ref>Дом Оскара Яніцкага быў адным з самых прывілеяваных у горадзе і меў высокую ступень камфортнасці (вадаправод, каналізацыя, ванныя пакоі, туалеты). Зараз у гэтым доме знаходзіцца Інстытут перападрыхтоўкі і павышэння кваліфікацыі суддзяў, работнікаў пракуратуры, судоў і ўстаноў юстыцыі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (Мінск, вул. Савецкая, 14).</ref> ў Мінску, дзе на другім паверсе знаходзілася васьміпакаёвая кватэра Ядвігі Кастравіцкай. Фота 2008 г.]] У Мінску ў кватэры Ядвігі Кастравіцкай, сястры Эдварда Вайніловіча, у доме на вуліцы Захараўскай (№ 20) часта адбываліся нефармальныя сходы членаў МТСГ, што рабіла кватэру Кастравіцкай важным цэнтрам грамадска-палітычнага жыцця [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]]. [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]] (1847—1928) адзначыў у сваіх мемуарах пра сваю сястру: ''«Надзвычай інтэлігентная, пастаянна занятая грамадскім жыццём, гасцінная, яна давала ў Мінску падчас агульных сходаў Таварыства "палітычныя абеды", на якія прыбыўшых на пасяджэнне тых альбо іншых дэлегатаў, а таксама выдатных членаў Таварыства я ад яе імя запрашаў. Цяжка пералічыць тых усіх, якія пабывалі ў яе салонах; няма справы, якая б падчас тых абедаў не была закранута, каб пазней на агульным сходзе атрымаць фармальнае зацвярджэнне. Ішлі ажыўленыя дэбаты, ніводным поглядам і выказванню перакананняў не ставіліся замінкі. [[Старка]], [[віно]] i прыродны [[гумар]] гаспадыні ажыўлялі бяседы, быць запрошаным на якія лічылася за вялікую пашану, а мне, як старшыні, дапамагала выбiраць належную арыентацыю ў кірунку сумеснай працы, не раз выраўноўваць разыходжаннi ў поглядах і г.д.»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 83.</ref>. == Мова == Афіцыйнай мовай справаводства, публічных выступленняў, дакладаў і дыскусій у МТСГ была [[руская мова]], бо гэта было прадпісана статутам таварыства і законамі Расійскай Імперыі. [[Польская мова]] выкарыстоўвалася толькі ў кулуарах і неафіцыйных сходах МТСГ, бо паводле законаў [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]], карыстацца польскай мовай у публічных месцах і грамадскіх арганізацыях было забаронена — да выдання Маніфеста 17 кастрычніка 1905 г., які ўвёў свабоду выкарыстання любых моў у імперыі. У 1906 г. упершыню ў МТСГ на афіцыйным сходзе была афіцыйна ўжыта [[беларуская мова]]: маянтковец-каталік Ежы Булгак зачытаў на беларускай мове свой рэферат «Аб паляпшэнні пароды быдла і коней у сялянскай гаспадарцы»<ref name="ReferenceF">''Tarasiuk, D.'' Między nadzieją... С. 182.</ref>. Вядома, што ў слуцкім аддзеле МТСГ выкарыстоўвалася беларуская мова пры кантактах з сялянамі<ref name="ReferenceF"/>. [[12 сакавіка]] [[1907]] г. на сходзе МТСГ Эдвард Вайніловіч з пасады віцэ-старшыні МТСГ быў аднагалосна абраны на пасаду старшыні, а віцэ-старшынёй МТСГ быў абраны [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]], «правая рука» Вайніловіча. У той жа дзень на сходзе МТСГ было заснавана і [[Польскае таварыства «Асвета» ў Мінску]], у школах якога выкладаліся як асобныя прадметы польская, руская і беларуская мовы. Яшчэ ў сваім лісце ад 12 мая 1896 г. Эдвард Вайніловіч дзякаваў [[Аляксандр Каралевіч Ельскі|Аляксандру Ельскаму]] за прысылку беларускамоўных кніг і паабяцаў распаўсюдзіць іх сярод маянткоўцаў на пасяджэнні МТСГ, прызнаючыся ў любові да той мовы: ''«Кожнаму гэтая мова мілая, кожны з нас засынаў у калысцы пад народныя песні нашых нянек, кожны на гэтай мове размаўляе з мясцовым сялянствам, а ўсе старажытныя родавыя дакументы<ref>Маюцца на ўвазе старажытныя дакументы роду Вайніловічаў, якія зберагаліся ў родавым архіве Вайніловічаў у Савічах.</ref> звычайна напісаныя [[беларуская мова|па-беларуску]]<ref>Вайніловіч выкарыстоўвае сучасны тэрмін, бо ў XVI ст. старабеларуская мова называлася «рускай мовай».</ref>»''<ref>''Смалянчук, А.Ф.'' Паміж краёвасцю... С. 105, 127.</ref>. З 1916 г. адкрыта і неафіцыйна, а пасля распаду Расійскай Імперыі ў 1917 г. афіцыйна ў таварыстве выкарыстоўвалася і [[польская мова]], на якой у [[горад Варшава|Варшаве]] быў напісаны пратакол аб ліквідацыі МТСГ у 1921 г. == Захаванне своеасаблівасці краіны == Пасля падаўлення [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|Студзеньскага паўстання (1863—1864)]] ва ўмовах палітыкі працяглага і моцнага ідэалагічнага, асіміляцыйнага і эканамічнага націску з боку расійскага царызма на мясцовых дваран (галоўным чынам, польскамоўных і каталікоў, менаваўшых сябе і як «літоўцы» («літвіны»), і як «палякі») апошнія здолелі ўсё ж захаваць сваю этнічную самасць і значны працэнт у агульнай структуры землеўладання ў [[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходнім краі]]<ref>Паводле першага ўсеагульнага перапісу насельніцтва (1897) Расійскай імперыі ў [[Паўднёва-Заходні край|Паўднёва-Заходнім краі]] землеўласнікі-палякі з-за актыўнай урадавай антыпольскай зямельнай палітыкі складалі ўжо толькі 18% ад агульнай колькасці маянткоўцаў у параўнанні з ранейшымі 90% у пачатку 1860-х гг.; а «рускія» землеўласнікі ў [[1897]] г. там складалі 70% маянткоўцаў. У [[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходнім краі]] колькасць землеўласнікаў, якія менавалі сябе «палякамі», скарацілася з 94% ад агульнай колькасці маянткоўцаў у 1860-ыя гг. толькі да 51% у 1897 г. і прадстаўлялі сабой адносную большасць; а «рускія» землеўладальнікі ў 1897 г. складалі 45%. Гл.: ''Rodkiewicz, W.'' Russian Nationality Policy in the Western Provinces of the Empire … S. 79, 127—128; ''Смалянчук, А.Ф.'' Паміж краёвасцю... С. 46.</ref>. Немалая роля ў гэтым належала дзейнасці мясцовых таварыстваў сельскай гаспадаркі, што дазваляла мясцовым дваранам каардынаваць працу па ўдасканаленні кіравання гаспадаркай сваіх маёнткаў (для павышэння эфектыўнасці) і займацца ўзаемнай фінансавай дапамогай, каб утрымліваць свой эканамічны ўплыў у губернях Паўночна-Заходняга краю. Дзейнасць МТСГ і іншых падобных таварыстваў у апошняй трэці XIX — пачатку XX ст. было прамой рэалізацыяй прынцыпаў [[арганічная праца|«арганічнай працы»]] і не выходзіла за межы г.зв. «згодніцтва» (польск. «ugoda») — імкнення да канкрэтнага паразумення з расійскім урадам і атрымання пэўных магчымасцей захавання своеасаблівасці сваёй краіны ў моўнай, рэлігійнай і адміністрацыйнай сферах як умовы такога паразумення<ref>''Смалянчук, А.Ф.'' Паміж краёвасцю… С. 95.</ref>. == Асобная нарада аб патрэбах сельскагаспадарчай прамысловасці (1902—1903) == У [[1902]]—[[1903]] гг. губернскія сельскагаспадарчыя таварыствы прынялі актыўны ўдзел у працы мясцовых камітэтаў Асобнай нарады аб патрэбах сельскагаспадарчай прамысловасці. Ініцыятарам Нарады быў расійскі міністр фінансаў [[Сяргей Юльевіч Вітэ|Сяргей Вітэ]] (1849—1915). Пазначаючы межы кампетэнцыі камітэтаў, ён заявіў пра поўную свабоду ў выказванні ўласных поглядаў на становішча сельскай гаспадаркі і выказаў надзею, што ўдзельнікі Нарады не будуць пераследаваць мэты, якія не маюць дачынення да [[прамысловасць|прамысловасці]]<ref name="ReferenceG">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 101.</ref>. Як віцэ-старшыня МТСГ [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]] (1847—1928) быў запрошаны ў склад губернскага камітэта, але працаваў паралельна над прапановамі і з членамі селькагаспадарчага таварыства. Ён выказаўся ў сваіх мемуарах: ''«Гэтыя працы былі надрукаваны і прадстаўлялі сабой даволі вялікую брашуру, якая з усіх бакоў сведчыла аб здольнасці да падобных распрацовак нашага Таварыства. Справа рухалася вельмі актыўна — людзі яшчэ верылі, што гэтая праца можа даць штосьці карыснага для краю, таму горача ўзяліся за яе. Гэта была, можа, хвіліна найбольш інтэнсіўнай працы ў складзе Таварыства»''<ref name="ReferenceG"/>. У запісках прадстаўнікоў МТСГ у мінскім камітэце (у прыватнасці — Эдварда Вайніловіча) указвалася, што гаротны стан [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]] ў [[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходнім краі]] звязаны з пратэкцыяй расійскага ўрада толькі прамысловасці, няправільнай фінансавай палітыкай у Расійскай імперыі, неадукаванасцю сялян, характарам землекарыстання, наяўнасцю сервітутаў і г.д.<ref>''Бусько, В.Н.'' Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в... С. 101.</ref> У якасці неабходных мер прадстаўнікі МТСГ прапаноўвалі ўдасканаленне тарыфа за правоз сельскагаспадарчых прадуктаў, улік у дагаворах інтарэсаў сельскай гаспадаркі шляхам бяспошліннага ўвоза ў Расійскую Імперыю сельскагаспадарчых машын, упарадкаванне экспарта хлеба, памяншэнне ролі гандлёвых пасрэднікаў і г.д.<ref name="ReferenceH">''Бусько, В.Н.'' Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в... С. 102.</ref> Гэтыя меры яскрава адлюстроўвалі інтарэсы дваран [[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходняга края]], якія імкнуліся весці гаспадарку ў сваіх маёнтках [[капіталізм|капіталістычным спосабам]]<ref name="ReferenceH"/>. Акрамя таго, разгляд праблем сельскагаспадарчай прамысловасці непазбежна рабіў аб'ектам дыскусіі палітычнае і культурнае становішча мясцовых дваран [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]]. І трэба аддаць належнае членам сельскагаспадарчых таварыстваў, якія неаднаразова падкрэслівалі, што абавязковай умовай развіцця [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]] і [[прамысловасць|прамысловасці]] з'яўляецца свабода і роўнасць у палітычнай, сацыяльна-эканамічнай і культурнай галінах жыцця, а таксама адхіленне ідэі нацыяналізацыі зямлі<ref name="ReferenceE"/>. Абараняючы права прыватнай уласнасці на зямлю і неабходнасць захавання дваранскіх маёнткаў буйных і сярэдніх памераў, дзеячы МТСГ спасылаліся на асаблівую ролю [[дваранства]] ў гісторыі края і Расійскай Імперыі. [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]] у сваёй запісцы пісаў: ''«Пры лідарскім значэнні [[дваранства|дваранскага саслоўя]] склалася ўсё культурнае прошлае дзяржавы, на сіле і ініцыятыве гэтага саслоўя заснавана цяперашняе развіццё вытворчых сіл правінцыі»''<ref>Цытуецца паводле: ''Бусько, В.Н.'' Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в... С. 101—102.</ref>. Аднак пачатак [[руска-японская вайна 1904—1905 гадоў|руска-японскай вайны (1904—1905)]] на пэўны час спыніў многія рэфарматарскія захады царскага ўрада, у тым ліку ў аграрнай сферы. == Погляды на аграрнае пытанне == [[File:Commercial advertising of Minsk agricultural society in magazine Kalendarz Minski - 1907 AD.jpg|thumb|Камерцыйная аб'ява гадлёвага аддзела (т.зв. «Мінскага сельскагаспадарчага сіндыката») Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі аб продажы сельскагаспадарчых прылад і машын — у польскамоўным часопісе-календары «Kalendarz Minski na rok przestępny 1908», надрукаваным у [[горад Мінск|Мінску]] Мінскім таварыствам дабрачыннасці ў 1907 г.]] Найболей рэльефна пачатковыя пазіцыі лідараў МТСГ (у часы [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|Рэвалюцыя 1905—1907 гг. у Расіі]]) былі адлюстраваны ў дакладзе члена МТСГ [[Генрых Іпалітавіч Свянціцкі|Генрыха Свянціцкага]] «Аграрнае пытанне» ад 5 сакавіка 1906 г. Мінскаму таварыству сельскай гаспадаркі<ref name="ReferenceH"/>. Свянціцкі ўказаў, што ідэя нацыяналізацыі зямлі як спосаб вырашэння не толькі аграрнага пытання, але і іншых эканамічных і палітычных праблем не з'яўляецца новай, бо выказвалася яшчэ [[Жан-Жак Русо|Жан-Жакам Русо]] і [[Генры Джордж]]ам, і не прыжылася ва ўсіх цывілізаваных краінах<ref>''Бусько, В.Н.'' Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в... С. 102—103.</ref>. [[Абсурд]]насць прапаноў [[сацыялізм|сацыялістаў]] аб падзеле багацця паміж усімі грамадзянамі Свянціцкі бачыў у тым, што ліквідацыя [[прыватная ўласнасць|прыватнай уласнасці]] непазбежна прывядзе [[грамадства]] да застою, эканамічнай адсталасці і беднасці, а не росквіту, бо пазбавіць імпульса да працоўнай актыўнасці і стымулаў да павышэння прадукцыйнасці працы<ref>''Бусько, В.Н.'' Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в... С. 102—104.</ref>. Свянціцкі ў дакладзе крытыкаваў тых рускіх землеўласнікаў у Паўночна-Заходнім краі, якія не выступалі супраць адчужэння сваіх зямель у краі, толькі б ім за такое адчужэнне зямлі заплацілі. Ён казаў, што для мясцовых каталіцкіх дваран-маянткоўцаў [[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходняга края]] гэта асабліва непрымальна, бо яны жывуць у краі і любяць уласна кіраваць маёнткамі, а значная частка рускіх землеўласнікаў у краі не жыве і кіруе сваімі маёнткамі праз аканомаў альбо здае ў арэнду<ref>''Бусько, В.Н.'' Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в... С. 103.</ref>. Адкінуўшы ідэю нацыяналізацыі зямлі і прынцып адчужэння часткі прыватнаўласніцкіх зямель, Свянціцкі адносна вырашэння аграрнага пытання выступіў за стварэнне спрыяльных умоў гаспадарання для сялян на тых землях, якімі яны валодаюць. Ён указваў на шкоднасць для сялян цяперашняй [[падатак|падаткавай сістэмы]], якая мае [[саслоўе|саслоўны характар]], калі на адну дзесяціну сялянскай зямлі падатак складае 1 рубель 49 капеек, а на адну дзесяціну дваранскай зямлі — 20 капеек. У якасці неабходных мер па вырашэнні аграрнага пытання ў Расійскай Імперыі [[Генрых Іпалітавіч Свянціцкі|Генрых Свянціцкі]] бачыў: удасканаленне падаткавай палітыкі ў кірунку раўнамернасці падаткаабкладання для ўсіх слаёў насельніцтва; ліквідацыі сялянскай абшчыны і стварэння прыватных сялянскіх гаспадарак; ліквідацыі зямельнай церазпалосіцы і сервітутаў; прадастаўлення сялянам ільготных і доўгатэрміновых крэдытаў для набыцця зямлі; стварэння Дзяржаўнага банка замест існуючых Дваранскага банка і Сялянскага банка; павелічэння выдаткаў на народную асвету; паляпшэнне агранамічнай адукаванасці сялян у справе вядзення сваіх гаспадарак; і інш.<ref>''Бусько, В.Н.'' Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в... С. 103—104.</ref><ref>У Расійскай Імперыі крызісныя моманты ў аграрнай сферы ў канцы XIX — XX пачатку ст. праяўляліся ў першую чаргу ў перыядычных маштабных голадах сялянства (якія суправаджаліся эпідэміямі і бунтамі) па прычыне неўраджаяў. Радыкальныя палітыкі, эканамісты і прадстаўнікі інтэлігенцыі прычынай гэтага лічылі сялянскае малазямелле («зямельны голад») і бачылі выхад у неабходнасці прымусовага пераходу зямлі дваран да сялян. Радыкальныя агітатары нават заклікалі сялян браць чужую зямлю сілай і зрабіць перадзел зямлі, таму радыкальныя настроі віталі сярод сялян і праяўляліся ў пагромах дваранскіх маёнткаў. Сучасныя гістарычныя даследаванні паказваюць, што ў сапраўднасці «зямельнага голаду» ў Расійскай Імперыі не было. Памер зямлі сялянскага двара нават у самых бедных губернях Расійскай Імперыі быў вышэйшым за памер зямлі сялян у Заходняй Еўропе. У пачатку XX ст. у цэнтральных губернях Расійскай Імперыі памер прыдатнай для земляробства зямлі на душу насельніцтва складаў 2,8 га; у Францыі — 2 га; у Германіі — 1,8 га; у Італіі — 1,1 га. Пры гэтым у Расійскай Імперыі сялянам належала 62% усіх прыдатных для земляробства зямель, у Францыі — 55%, у Прусіі — 12%, а ў Англіі (самай эканамічна развітай краіне Еўропы) амаль усе сяляне былі не ўласнікамі, а арандатарамі зямлі маянткоўцаў. Сучасныя гістарычныя даследаванні паказваюць, што галоўнай прычынай аграрнага крызісу ў Расійскай Імперыі былі як аб'ектыўныя фактары (ураўняльная роля сялянскай абшчыны, высокі арэндны кошт зямлі, нізкія сусветныя цэны на хлеб і г.д.), так і суб'ектыўныя — адсталая культура земляробства рускага селяніна (прымітыўныя тэхнічныя прыёмы апрацоўкі зямлі (нават урадлівай), адсутнасць новай сельскагаспадарчай тэхнікі і няўменне ёй карыстацца з-за нізкага ўзроўню адукаванасці сялян, адсутнасць добрага насення, малое і нерацыянальнае ўгнаенне глебы, адсутнасць правільных эканамічных стымулаў да працы і інш.), што прыводзіла да нізкай ураджайнасці, калі за сорак гадоў (1860—1900) ураджайнасць жыта з 30 пудоў з дзесяціны паднялася толькі да 39 пудоў і была ў 4-5 разоў ніжэй, чым у заходнееўрапейскіх краінах. Гл.: История России. XX век: в 2-х т. / отв.ред. А.Б. Зубов. — Москва : АСТ, 2009. — Т. I. — С. 71—73.</ref> Падобныя погляды былі дамінуючымі ў [[краёўцы|краёўцаў-кансерватараў]] і выказваліся дэпутатамі-краёўцамі ў Дзяржаўнай Думе і [[Дзяржаўны Савет Расійскай Імперыі|Дзяржаўным Савеце Расійскай Імперыі]], хоць у некаторых праектах ([[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]], [[Геранім Эдвінавіч Друцкі-Любецкі|Гераніма Друцкага-Любецкага]], ксяндза [[Антоній Мікалаевіч Сангайла|Антонія Сангайлы]] і інш.) гучалі мажлівасці саступак (адчужэння часткі прыватнаўласнікіх зямель на карысць сялян) за адпаведную грашовую кампенсацыю маянткоўцам<ref>''Бусько, В.Н.'' Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в... С. 104—105.</ref>. == Лідары «краёўцаў» == {{main|Краёўцы}} Менавіта лідары і члены Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі ([[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]], [[Аляксандр Аляксандравіч Скірмунт|Аляксандр Скірмунт]], граф [[Ежы Эмерыкавіч Чапскі|Ежы Чапскі]], князь [[Геранім Эдвінавіч Друцкі-Любецкі|Геранім Друцкі-Любецкі]], [[Раман Аляксандравіч Скірмунт|Раман Скірмунт]] і інш.) вылучыліся на ролю лідараў у распрацоўцы і рэалізацыі ідэй [[краёўцы|«краёвасці»]] ў 1905—1918 гг. — у яе ліберальна-кансерватыўнай плыні. Члены Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі прынялі актыўны ўдзел у балатаванні на пасады дэпутатаў Дзяржаўнай Думы і Дзяржаўнага Савета Расійскай Імперыі, дзе выступалі з ідэямі [[краёўцы|«краёвасці»]] — і ў першую чаргу з ідэяй стварэння адміністрацыйна-тэрытарыяльнай аўтаноміі з [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]] у складзе [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]], а таксама сталі галоўнымі заснавальнікамі [[Краёвая партыя Літвы і Беларусі|Краёвай партыі Літвы і Беларусі (1907)]]. == Структура МТСГ напярэдадні Першай сусветнай вайны == У [[1914]] г., напярэдадні [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]], колькасць членаў таварыства была 508 асоб, якія штогод плацілі па 10 рублёў членскага ўзносу. Уступны ўзнос для новых членаў быў 2 рублі. Пры таварыстве меліся наступныя секцыі: 1) лясная секцыя; 2) секцыя саматужнай вытворчасці і хатняй гаспадаркі; 3) агранамічная секцыя; 4) садаводчая секцыя; 5) жывёлагадоўчая і конегадоўчая секцыя; 6) камерцыйны аддзел (т.зв. гандлёвы сіндыкат); 7) сервітутная камісія; 8) камітэт туганавіцкага доследнага поля; 9) мінскі аддзел Імператарскага расійскага таварыства садаводства; 10) мінскі аддзел Расійскага таварыства вінакурных заводчыкаў. Пастаяннымі ўстановамі МТСГ у той час былі: бібліятэка; доследнае поле; садаводчая, жывёлаводчая і насенная выстаўка; узорная ткацкая майстэрня ў Койданаве; 8 злучных пунктаў (для коней); інспекцыя (кантроль) жывёльных двароў; метэаралагічная станцыя II разрада; батанічная лабараторыя<ref name="ReferenceI">Справочные сведения о сельскохозяйственных обществах по данным на 1915 г. ... С. 231—235 (II)</ref>. Акрамя таго МТСГ мела свае філіяльныя аддзелы ў паветах — Ігуменскі (заснаваны ў [[1908]] г.), Мазырска-Рэчыцкі (з цэнтрам у [[Горад Мазыр|Мазыры]] — заснаваны ў 1908 г.), Навагрудскі (заснаваны ў [[1906]] г.), Палескі (з цэнтрам у [[Горад Пінск|Пінску]] — заснаваны ў [[1901]] г.) і Слуцкі (заснаваны ў [[1905]] г.) аддзелы. У сферу кантроля МТСГ уваходзілі таксама Давід-Гададоцкае сельскагаспадарчае таварыства (заснавана ў [[1912]] г.), Баранавіцкі земляробчы гурток (занаваны ў 1908 г.), Осаўскі і Столінскі земляробчыя гурткі ў Пінскім павеце (заснаваныя ў 1908 г.), Клецкі земляробчы гурток у Слуцкім павеце (заснаваны ў 1908 г.)<ref name="ReferenceI"/>. == У пачатку Першай сусветнай вайны == Большасць мясцовых маянткоўцаў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] вырашылі не эвакуявацца ў цэнтральныя губерні Расійскай імперыі, а застацца, бо [[Першая сусветная вайна|вайна]] магла цалкам зруйнаваць пакінутыя маёнткі, якія з перспектывай разглядаліся як падмурак эканомікі края. Самая ўплывовая арганізацыя ў Мінскай губерні — МТСГ на чале з Эдвардам Вайніловічам — як у час расійскай ваеннай улады, так і нямецкай, імкнулася максімальна залагодзіць розныя [[канфлікт]]ы, праявы свавольства і страт, непазбежных ва вайны. МТСГ актыўна займалася дапамогай бежанцам і ахвярам вайны, захоўвала эвакуяваную пародзістую жывёлу, здолела наладзіць паразуменне з расійскімі генераламі і арганізаваць плённы дагляд за прыватнымі гаспадаркамі Мінскай губерні, імкнучыся ўзяць у свае рукі пастаўкі [[лес]]а, коней і [[хлеб]]а з маёнткаў для [[армія|арміі]], чым аддаваць гэтыя функцыі неахайным ваенным прадстаўнікам (бо па правілам ваеннага часу расійскія ваенныя ўлады без дазволу ўласнікаў маглі праводзіць рэквізіцыі). Гэта дапамагло пазбегчы мільённых страт для гаспадаркі губерні<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 187—189.</ref>. У мемуарах Эдвард Вайніловіч напісаў: ''«Сельскагаспадарчае таварыства як калектыўная арганізацыя ніколі не ўступала з іншымі арганізацыямі ў палеміку і не складала ім канкурэнцыі (і гэта пахвальна), а толькі давала прытулак у сваіх сценах, заходзячы ў сваёй гасціннасці так далёка, што госці не раз забывалі нават аб абавязках госця перад гаспадаром»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 82.</ref>. == Закрыццё МТСГ (1921) == [[29 красавіка]] [[1921]] г. у Варшаве адбылося паседжанне Рады Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі (МТСГ), дзе прысутнічаў і член Рады граф Ежы Чапскі<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 328—332.</ref>. Быў напісаны праект пратакола, які дэклараваў самаскасаванне таварыства і па зместу быў своеасаблівым «тастаментам»: скарочана расказваў пра гісторыю стварэння і дзейнасць таварыства, яго ролю ў грамадскім жыцці края, падводзіў вынікі працы і ўказваў прычыны закрыцця арганізацыі. Па сутнасці гэта быў абвінаваўчы акт супраць падпісантаў [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскага дагавора]], дзе не было ніводнага прадстаўніка ад жыхароў Беларусі, і польскага сейма, які ратыфікаваў ганебны дагавор. Канчатковы праект пратакола ўласна рэдагаваў [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]] (1847—1928). Радай было вырашана прадставіць 1 мая 1921 г. пратакол аб самаскасаванні Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі на разгляд усіх членаў таварыства і прапанаваць стварыць падобнае ж таварыства сельскай гаспадаркі з сядзібай у [[Горад Баранавічы|Баранавічах]] ці [[Горад Навагрудак|Навагрудку]], куды перадаць ацалелыя грашовыя фонды Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі. [[1 мая]] [[1921]] г. на агульным сходзе членаў МТСГ у Варшаве ў зале Цэнтральнага таварыства сельскай гаспадаркі (у доме № 30 на вуліцы Каперніка) Эдвард Вайніловіч зачытаў пратакол, які быў ухвалены пад апладысменты прысутнымі. Палітычная частка пратакола была апублікавана ў газетах<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia … С. 326—327.</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * [http://eknigi.org/istorija/111766-adres-kalendar-selskoxozyajstvennyx-obshhestv.html Адрес-календарь сельскохозяйственных обществ (По данным 1902 года)] / Департ. земледелия Мин. земледелия и гос. имуществ. — СПб : Тип. М. Меркушева, 1902. — 238 с. * [[Віталь Мікалаевіч Бусько|''Бусько, В.Н.'']] Экономическая мысль Белоруссии середины XIX — начала XX в. : Очерки / В.Н. Бусько ; науч. ред. М.В. Научитель ; [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|АН БССР]], Ин-т экономики. — Минск : Навука і тэхніка, 1990. — 144 с. * История России. XX век: в 2-х т. / отв.ред. А.Б. Зубов. — Москва : АСТ, 2009. — Т. I. 1894—1939 гг. — 1024 с. * ''Раюк, А.Р.'' [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/251512/1/Раюк_НТ_%202020_%20Истор_Ч.2-178-184.pdf Беларускі палітычны кансерватызм канца XIX – пачатку XX ст.] / А.Р. Раюк // Научные труды Респ. ин-та высш. школы. Истор. и псих.-пед. науки : сб. науч. ст.: в 3 ч. / РИВШ ; редкол. : В.А. Гайсёнок [и др.]. — Минск : РИВШ, 2020. — Вып. 20. — Ч. 2. — С. 178—184. * ''Раюк, А.Р.'' [http://imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_27.pdf Статус Беларусі ў свядомасці мясцовых каталіцкіх дваран-кансерватараў канца XIX — пачатку XX ст.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220313194032/https://www.imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_27.pdf |date=13 сакавіка 2022 }} / А.Р. Раюк // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі; навук. рэд. А. І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2020. — Вып. 27. — С. 337—342. * [[Аляксандр Фёдаравіч Смалянчук|''Смалянчук, А.Ф.'']] Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 — люты 1917 г. / А.Ф. Смалянчук. — СПб. : Неўскі прасцяг, 2004. — 406 с. * Справочные сведения о сельскохозяйственных обществах по данным на 1915 г. / под ред. В.В. Морачевского. — Петроград : Тип. В.Ф. Киршбаума, 1916. — 91 с. + 885 с. + 230 с. * [[Вячаслаў Аляксеевіч Шаршуноў|''Шаршунов, В.А.'']] [http://vesti.belal.by/vesti/pdf/20030418.pdf Деятельность научных обществ и губернских комитетов по развитию сельского хозяйства. в дореволюционной Беларуси] / В.А. Шаршунов // Весцi Нацыянальнай акадэмii навук Беларусi. Сер. аграрных навук. — 2003. — N 4. — С. 72—77. * [[Захар Васільевіч Шыбека|''Шыбека, З.'']] Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі // БЭ: у 18 т. — Т. 10. — Мн., 2000. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Polacy-mińszczanie z kręgu Mińskiego Towarzystwa Rolniczego / R. Jurkowski // Знакамітыя мінчане : Матэрыялы VI Беларуска-польскай навук. канф., Мінск, 9 лістап. 2005 г. / Бел. дзярж. пед. ун-т імя М. Танка; рэдкал. А. Вялікі [і інш.]; навук. рэд. А. Вялікі і З. Вінніцкі. — Мінск: БДПУ, 2005. — С. 80—108. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Ziemiaństwo polskie Kresów Północno-Wschodnich 1864–1904. Działalność społeczno-gospodarcza / R. Jurkowski. — Warszawa : Przegląd Wschodni, 2001. — 606 s. * [[Чэслаў Янкоўскі|''Sław.'']] [http://cyfrowa.chbp.chelm.pl/Content/5057/zip/ 25-letnia działalność Mińskiego Tow. Rolniczego] / Sław. // Kraj. — 1901. — № 32. — S. 3—6. * [[Чэслаў Янкоўскі|''C.J.'']] [http://cyfrowa.chbp.chelm.pl/Content/5060/zip/ Jubileusz Miński. Uroczyste posiedzenie Tow. Rolniczego] / C.J. // Kraj. — 1901. — № 35. — S. 5—7. * [[Дарыуш Шпопер|''Szpoper, D.'']] Edward Woyniłłowicz i Mińskie Towarzystwo Rolnicze — przyczynek do dziejów polskiej myśli politycznej w Cesarstwie Rosyjskim do 1914 roku] / D. Szpoper // Эдвард Вайніловіч — зямянін, грамадзянін, каталік : матэрыялы беларуска-польскай навук. канф., Мінск, 14 лют. 2009 г. / Гісторыка-культурная ўстанова «Палоніка-Літуаніка»; Польскі інстытут у Мінску. — Мінск, 2009. — С. 28—42. (альбо тое самае: ''Szpoper, D.'' [http://www.law.umk.pl/upload/Studia%20Iuridica%20Toruniensia/SIT_5_02_Dariusz%20Szpoper.pdf Edward Woyniłłowicz i Mińskie Towarzystwo Rolnicze — przyczynek do dziejów polskiej myśli politycznej w Cesarstwie Rosyjskim do 1914 roku] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305143450/http://www.law.umk.pl/upload/Studia%20Iuridica%20Toruniensia/SIT_5_02_Dariusz%20Szpoper.pdf |date=5 сакавіка 2016 }} / D. Szpoper // STUDIA IURIDICA TORUNIENSIA. — Т.V. [Электронны рэсурс]) * ''Tarasiuk, D.'' Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905—1918 / D. Tarasiuk. — Lublin : Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007. — 211 s. * [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|''Woyniłłowicz, E.'']] Wspomnienia. 1847—1928 / E. Woyniłłowicz. — Wilno : Józef Zawadzki, 1931. — cz. 1. — 368 s. == Спасылкі == * ''Мельнікаў, І.'' [http://www.istpravda.ru/bel/research/766/ Польская гістарыяграфія дзейнасці Мінскага сельскагаспадарчага таварыства] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160328123724/http://www.istpravda.ru/bel/research/766/ |date=28 сакавіка 2016 }} // Историческая правда [Электронны рэсурс]. * ''Мельнікаў, І.'' [http://pawet.net/library/history/bel_history/_articles/mielnikau_d/%D0%9C%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%9E_%D0%86%D0%B3%D0%B0%D1%80._%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B4%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%B4%D1%83_%D0%BA%D0%B0%D0%BF%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC%D1%83_1861-1914_%D0%B3%D0%B3..html Гісторыя дваранства Беларусі перыяду капіталізму 1861—1914 гг. у сучаснай польскай гістарыяграфіі] // Pawet [Электронны рэсурс]. [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1795—1918)]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1876 годзе]] [[Катэгорыя:1876 год у Мінску]] [[Катэгорыя:Гісторыя Мінска]] [[Катэгорыя:Грамадскія арганізацыі Беларусі]] [[Катэгорыя:Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі]] [[Катэгорыя:Арганізацыі краёўцаў]] q3ewivttqip84kql5bx06s2qbreeor8 Удзельнік:Чаховіч Уладзіслаў/Лондан 2 139557 4194242 4192892 2022-08-25T16:54:02Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Люсí Дэлярý-Мардрýс''' ([[Француская мова|франц.]] ''Lucie Delarue-Mardrus''; [[3 лістапада]] [[1874]], [[Анфлёр]], [[Нармандыя|Нарманды]]<nowiki/>я, [[Францыя]] ― [[26 красавіка]] [[1945]], [[Шато-Гант'е]], [[Маен (дэпартамэнт)|Маен]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[паэтка]], [[пісьменьніца]], [[журналістка]], [[скульптарка]], [[Гісторыя|гістарыца]] і [[ілюстратарка]].{{Пісьменьнік|Імя=Люсі Дэляру-Мардрус|Арыгінал імя=Lucie Delarue-Mardrus|Імя пры нараджэньні=Люсі Дэляру / Lucie Delarue|Псэўданімы=Princesse Amande|Дата нараджэньня=3 лістапада 1874|Месца нараджэньня=Анфлёр, Нармандыя, Францыя|Месца пахаваньня=Анфлёр, могілкі сьв. Кацярыны|Дата сьмерці=26 красавіка 1945|Месца сьмерці=Шато-Гант'е, Маен, Францыя|Род дзейнасьці=Паэтка, пісьменьніца, журналістка, скульптарка, гістарыцы і ілюстратарка|Гады актыўнасьці=1901-1945|Мова=Француская|Дэбют=1901|Значныя творы=Occident (1901), L’Ex-voto (1922), L’Ange et les Pervers (1930), Nos secrètes amours (1951)}} == Жыцьцяпіс == Дачка [[Адвакат|адваката]] Жоржа Дэлау і Марыі Люізы Жазэ, Люсі - апошняя [[дачка]] ў сям'і з шасьцю дзецьмі, выхоўвалася, як і ейныя пяць сясьцёр, у адпаведнасьці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэньнем музыкі і ангельскай мовы. Ейная сям'я пераехала ў [[Парыж]] у [[1880]] годзе і часта наведвала мастацкае асяродзьдзе сталіцы<ref><small>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</small></ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за [[Усходазнаўца|ўсходазнаўца]] Жазэфа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна зьдзейсьніла зь ім шмат вандровак па [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], [[Эгіпет|Эгіпту]], [[Сырыя|Сырыі]], [[Турэччына|Турэччыне]], [[Італія|Італіі]], рабіла [[Фотарэпартаж|фотарэпартажы]] і пісала гісторыі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Была [[Палюбоўніца|палюбоўніцай]] [[Наталі Барні]], Рамэн Брукс і Жэрмэн дэ Кастра<ref><small>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», 2011, p. 121-132.</small></ref>. Падчас [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] Люсі Дэларю-Мардрус была [[Мэдсястра|мэдсястрой]] у Анфлёры ў шпіталі № 13<ref><small>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</small></ref>. Яна разьвялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты пэрыяд яна апублікавала мноства працаў і шмат выступала з лекцыямі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчынаў у Парыжы ў 1927 годзе<ref><small>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</small></ref>. Яна таксама жыла ў Анфлёры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер [[гатэль]]) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Гант'е, куды выйшла на [[Пэнсія|пэнсію]] ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 году і была пахавана на [[Могілкі|могілках]] сьв. Кацярыны ў Анфлёры<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. == Творчасьць == Творчасьць гэтай плённай аўтаркі, якая пакінула больш за семдзесят [[Раман|раманаў]], зборнікаў [[Верш|вершаў]], [[Апавяданьне|апавяданьняў]], [[Жыцьцяпіс|жыцьцяпісаў]], [[П’еса|п'есаў]], раскрывае ейныя шматбаковы талент і інтымнае жыцьцё<ref><small>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</small></ref>. Ейныя творы раскрываюць жаданьне ўцячы і любоў да роднай [[Нармандыя|Нармандыі]]. Ейны раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чульлівае апісанне навакольнага асяродку і жыцьця рыбакоў Анфлёру пачатку 20-га стагодзьдзя<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. Яна таксама зьяўляецца аўтаркай штотыднёвых калёнак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref><small>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012.</small> </ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра [[каханьне]] да амэрыканскай пісьменьніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасьмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханьні)<ref><small>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</small></ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыцьцё, да якога яна прывяла мяне»<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. У апошнія гады праявіла сябе як [[скульптарка]]. Выстаўляла [[Скульптура|скульптуры]] ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва ([[статуэтка]] «Аголеныя танцоры» або «Дзьве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. == Творы == ===== Паэзія ===== • Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. • Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. • Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. • La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. • À Maman, Paris: E. Fasquelle, 1920. • Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. • Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. • Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. • Nos secrètes amours, 1951. ===== Навэлі ===== • «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. • Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. • Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== • Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. • Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. • L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. • Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. • L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. • La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. • Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. • Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. • Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. • Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. • L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. • Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. • Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. • Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. • L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. • L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. • Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. • La Cigale, Paris: Fayard 1924. • La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. • À côté de l’amour, 1925. • «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. • Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. • La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. • Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. • Amanit , Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. • Le Beau Baiser, 1929. • Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. • L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. • François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U • L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. • Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. • L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. • Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. • Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. • Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. • L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. • La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. • L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. • Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. • Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. • Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. • La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыцьцяпісы ===== • Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. • Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. • Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. • Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. • La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== • Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. • Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. • Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. • L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. • Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. • Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. • El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1874 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Нармандыі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Асобы Парыжу]] [[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]] [[Катэгорыя:Францускія літаратары і літаратаркі]] [[Катэгорыя:Францускія паэткі]] [[Катэгорыя:Францускія драматургі]] [[Катэгорыя:Францускія эсэісты]] [[Катэгорыя:Францускія публіцысты]] [[Катэгорыя:Францускія казачніцы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] [[Катэгорыя:Памерлі 26 красавіка]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1945 годзе]] p3rsiycan2nd5qjcuyj0pc33rc6woll 4194243 4194242 2022-08-25T16:54:35Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Люсí Дэлярý-Мардрýс''' ([[Француская мова|франц.]] ''Lucie Delarue-Mardrus''; [[3 лістапада]] [[1874]], [[Анфлёр]], [[Нармандыя|Нарманды]]<nowiki/>я, [[Францыя]] ― [[26 красавіка]] [[1945]], [[Шато-Гант'е]], [[Маен (дэпартамэнт)|Маен]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[паэтка]], [[пісьменьніца]], [[журналістка]], [[скульптарка]], [[Гісторыя|гістарыца]] і [[ілюстратарка]].{{Пісьменьнік|Імя=Люсі Дэляру-Мардрус|Арыгінал імя=Lucie Delarue-Mardrus|Імя пры нараджэньні=Люсі Дэляру / Lucie Delarue|Псэўданімы=Princesse Amande|Дата нараджэньня=3 лістапада 1874|Месца нараджэньня=Анфлёр, Нармандыя, Францыя|Месца пахаваньня=Анфлёр, могілкі сьв. Кацярыны|Дата сьмерці=26 красавіка 1945|Месца сьмерці=Шато-Гант'е, Маен, Францыя|Род дзейнасьці=Паэтка, пісьменьніца, журналістка, скульптарка, гістарыцы і ілюстратарка|Гады актыўнасьці=1901-1945|Мова=Француская|Дэбют=1901|Значныя творы=Occident (1901), L’Ex-voto (1922), L’Ange et les Pervers (1930), Nos secrètes amours (1951)}} == Жыцьцяпіс == Дачка [[Адвакат|адваката]] Жоржа Дэлау і Марыі Люізы Жазэ, Люсі - апошняя [[дачка]] ў сям'і з шасьцю дзецьмі, выхоўвалася, як і ейныя пяць сясьцёр, у адпаведнасьці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэньнем музыкі і ангельскай мовы. Ейная сям'я пераехала ў [[Парыж]] у [[1880]] годзе і часта наведвала мастацкае асяродзьдзе сталіцы<ref><small>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</small></ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за [[Усходазнаўца|ўсходазнаўца]] Жазэфа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна зьдзейсьніла зь ім шмат вандровак па [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], [[Эгіпет|Эгіпту]], [[Сырыя|Сырыі]], [[Турэччына|Турэччыне]], [[Італія|Італіі]], рабіла [[Фотарэпартаж|фотарэпартажы]] і пісала гісторыі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Была [[Палюбоўніца|палюбоўніцай]] [[Наталі Барні]], Рамэн Брукс і Жэрмэн дэ Кастра<ref><small>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», 2011, p. 121-132.</small></ref>. Падчас [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] Люсі Дэларю-Мардрус была [[Мэдсястра|мэдсястрой]] у Анфлёры ў шпіталі № 13<ref><small>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</small></ref>. Яна разьвялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты пэрыяд яна апублікавала мноства працаў і шмат выступала з лекцыямі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчынаў у Парыжы ў 1927 годзе<ref><small>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</small></ref>. Яна таксама жыла ў Анфлёры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер [[гатэль]]) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Гант'е, куды выйшла на [[Пэнсія|пэнсію]] ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 году і была пахавана на [[Могілкі|могілках]] сьв. Кацярыны ў Анфлёры<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. == Творчасьць == Творчасьць гэтай плённай аўтаркі, якая пакінула больш за семдзесят [[Раман|раманаў]], зборнікаў [[Верш|вершаў]], [[Апавяданьне|апавяданьняў]], [[Жыцьцяпіс|жыцьцяпісаў]], [[П’еса|п'есаў]], раскрывае ейныя шматбаковы талент і інтымнае жыцьцё<ref><small>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</small></ref>. Ейныя творы раскрываюць жаданьне ўцячы і любоў да роднай [[Нармандыя|Нармандыі]]. Ейны раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чульлівае апісанне навакольнага асяродку і жыцьця рыбакоў Анфлёру пачатку 20-га стагодзьдзя<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. Яна таксама зьяўляецца аўтаркай штотыднёвых калёнак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref><small>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012.</small> </ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра [[каханьне]] да амэрыканскай пісьменьніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасьмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханьні)<ref><small>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</small></ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыцьцё, да якога яна прывяла мяне»<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. У апошнія гады праявіла сябе як [[скульптарка]]. Выстаўляла [[Скульптура|скульптуры]] ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва ([[статуэтка]] «Аголеныя танцоры» або «Дзьве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. == Творы == ===== Паэзія ===== • Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. • Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. • Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. • La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. • À Maman, Paris: E. Fasquelle, 1920. • Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. • Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. • Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. • Nos secrètes amours, 1951. ===== Навэлі ===== • «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. • Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. • Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== • Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. • Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. • L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. • Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. • L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. • La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. • Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. • Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. • Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. • Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. • L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. • Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. • Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. • Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. • L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. • L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. • Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. • La Cigale, Paris: Fayard 1924. • La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. • À côté de l’amour, 1925. • «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. • Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. • La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. • Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. • Amanit , Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. • Le Beau Baiser, 1929. • Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. • L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. • François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U • L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. • Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. • L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. • Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. • Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. • Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. • L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. • La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. • L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. • Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. • Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. • Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. • La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыцьцяпісы ===== • Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. • Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. • Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. • Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. • La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== • Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. • Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. • Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. • L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. • Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. • Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. • El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1874 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Нармандыі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Асобы Парыжу]] [[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]] [[Катэгорыя:Францускія літаратары і літаратаркі]] [[Катэгорыя:Францускія паэткі]] [[Катэгорыя:Францускія драматургі]] [[Катэгорыя:Францускія эсэісты]] [[Катэгорыя:Францускія публіцысты]] [[Катэгорыя:Францускія казачніцы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] [[Катэгорыя:Памерлі 26 красавіка]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1945 годзе]] ge1l35gakerjos295abzkcusnq3gcr9 4194244 4194243 2022-08-25T16:56:28Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Люсí Дэларý-Мардрýс''' ([[Французская мова|франц.]] ''Lucie Delarue-Mardrus''; {{ДН|3|11|1874}}, {{МН|Анфлор||}}, [[Нармандыя|Нарманды]]<nowiki/>я, [[Францыя]] ― [[26 красавіка]] [[1945]], [[Шато-Гант'е]], [[Маен (дэпартамент)|Маен]], [[Францыя]]) ― [[Французы|французская]] [[паэтэса]], [[пісьменніца]], [[журналістка]], [[скульптарка]], [[Гісторыя|гістарыца]] і [[ілюстратарка]].{{Пісьменнік|Імя=Люсі Дэляру-Мардрус|Арыгінал імя=Lucie Delarue-Mardrus|Імя пры нараджэнні=Люсі Дэляру / Lucie Delarue|Псеўданімы=Princesse Amande|Дата нараджэння=3 лістапада 1874|Месца нараджэння=Анфлор, Нармандыя, Францыя|Месца пахавання=Анфлор, могілкі Св. Кацярыны|Дата смерці=26 красавіка 1945|Месца смерці=Шато-Гант'е, Маен, Францыя|Род дзейнасці=Паэтка, пісьменніца, журналістка, скульптарка, гістарыцы і ілюстратарка|Гады актыўнасці=1901-1945|Мова твораў=Французская|Дэбют=1901|Значныя творы=Occident ([[1901]]), L’Ex-voto ([[1922]]), L’Ange et les Pervers ([[1930]]), Nos secrètes amours (1951)}} == Біяграфія == Дачка [[Адвакат|адваката]] Жоржа Дэлару і Марыі Луізы Жазэ, Люсі - апошняя [[дачка]] ў сям'і з шасцю дзецьмі, выхоўвалася, як і яе пяць сясцёр, у адпаведнасці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэннем музыкі і англійскай мовы. Яе сям'я пераехала ў [[Парыж]] у [[1880]] годзе і часта наведвала мастацкае асяроддзе сталіцы<ref><small>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</small></ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за [[Усходазнаўца|ўсходазнаўца]] Жазефа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна здзейсніла з ім шмат вандровак па [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], [[Егіпет|Егіпту]], [[Сірыя|Сірыі]], [[Турцыя|Турцыі]], [[Італія|Італіі]], рабіла [[Фотарэпартаж|фотарэпартажы]] і пісала гісторыі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Была [[Палюбоўніца|палюбоўніцай]] [[Наталі Барні]], Рамен Брукс і Жэрмен дэ Кастра<ref><small>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», [[2011]], p. 121-132.</small></ref>. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] Люсі Дэларю-Мардрус была [[Медсястра|медсястрой]] у Анфлоры ў шпіталі № 13<ref><small>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</small></ref>. Яна развялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты перыяд яна апублікавала мноства прац і шмат выступала з лекцыямі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчын у Парыжы ў 1927 годзе<ref><small>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</small></ref>. Яна таксама жыла ў Анфлоры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер [[атэль]]) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Гант'е, куды выйшла на [[Пенсія|пенсію]] ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 года і была пахавана на [[Могілкі|могілках]] Св. Кацярыны ў Анфлоры<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. == Творчасць == Творчасць гэтай плённай аўтара, якая пакінула больш за семдзесят [[Раман|раманаў]], зборнікаў [[Верш|вершаў]], [[Апавяданне|апавяданняў]], [[Жыццяпіс|жыццяпісаў]], [[П’еса|п’есаў]], раскрывае яе шматбаковы талент і інтымнае жыццё<ref><small>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</small></ref>. Яе творы раскрываюць жаданне ўцячы і любоў да роднай [[Нармандыя|Нармандыі]]. Яе раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чуллівае апісанне навакольнага асяродку і жыцця рыбакоў Анфлору пачатку 20-га стагоддзя<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. Яна таксама з'яўляецца аўтарй штотыднёвых калонак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref><small>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012.</small> </ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра [[каханне]] да амерыканскай пісьменніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханні)<ref><small>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</small></ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыццё, да якога яна прывяла мяне»<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. У апошнія гады праявіла сябе як [[скульптарка]]. Выстаўляла [[Скульптура|скульптуры]] ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва ([[статуэтка]] «Аголеныя танцоры» або «Дзве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. == Творы == ===== Паэзія ===== • Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. • Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. • Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. • La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. • À Maman, Paris: E. Fasquelle, 1920. • Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. • Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. • Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. • Nos secrètes amours, 1951. ===== Навелы ===== • «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. • Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. • Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== • Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. • Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. • L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. • Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. • L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. • La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. • Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. • Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. • Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. • Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. • L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. • Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. • Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. • Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. • L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. • L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. • Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. • La Cigale, Paris: Fayard 1924. • La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. • À côté de l’amour, 1925. • «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. • Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. • La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. • Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. • Amanit, Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. • Le Beau Baiser, 1929. • Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. • L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. • François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U • L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. • Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. • L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. • Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. • Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. • Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. • L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. • La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. • L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. • Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. • Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. • Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. • La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыццяпісы ===== • Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. • Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. • Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. • Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. • La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== • Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. • Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. • Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. • L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. • Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. • Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. • El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1874 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Нармандыі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Постаці Парыжу]] [[Катэгорыя:Французскія пісьменніцы]] [[Катэгорыя:Французскамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:драматургі Францыі]] [[Катэгорыя:Французскія эсэісты]] [[Катэгорыя:Французскія публіцысты]] [[Катэгорыя:Французскія казачніцы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] [[Катэгорыя:Памерлі 26 красавіка]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1945 годзе]] pe3as24e3crbjsx4v57ui7imyc4snt2 4194257 4194244 2022-08-25T17:06:21Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Мары́́ дэ Гурнэ́''' ([[Француская мова|франц.]] ''Marie de Gournay''; [[6 кастрычніка]] [[1565]], [[Парыж]], [[Каралеўства Францыя]] — [[13 ліпеня]] [[1645]], [[Парыж]], [[Каралеўства Францыя]]) — [[Французы|француская]] [[пісьменьніца]], [[перакладніца]] і [[філёзафка]]. Яна выступала за доступ жанчынаў да [[Адукацыя|адукацыі]]. Сярод ейных твораў — «Роўнасьць мужчынаў і жанчынаў» (1622) і «Жаночае гора» (Les femmes et Grief des dames, 1626). Яна таксама адрэдагавала і выдала зборнік [[эсэ]] [[Мішэль дэ Мантэнь|Мішэля дэ Мантэня]] пасьля ягонай [[Сьмерць|сьмерці]]. {{Пісьменьнік|Імя=Мары дэ Гурнэ|Арыгінал імя=Marie de Gournay|Імя пры нараджэньні=Мары Лё Жарс / Marie Le Jars|Псэўданімы=Damoiselle de G., Fille d'alliance de Monsieur de Montaigne|Дата нараджэньня=6 кастрычніка 1565|Месца нараджэньня=Парыж. Каралеўства Францыя|Месца пахаваньня=Бажніца Сэн-Эсташ, Парыж|Дата сьмерці=13 ліпеня 1645|Месца сьмерці=Парыж|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, філёзафка, перакладніца|Гады актыўнасьці=1588-1645|Жанр=Эсэ, ода, санэт, артыкул|Мова=Француская|Дэбют=1588|Значныя творы=Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne (1594), Égalité des Hommes et des Femmes (1622)}} == Жыцьцяпіс == Мары нарадзілася ў Парыжы ў 1565 годзе ў сям'і Гіёма Лё Жарса, [[Фэадал|фэадала]] і [[Скарбнік|скарбніка]] [[Кароль|караля]] [[Генрых III Валуа|Генрыха III]]. Пасьля сьмерці [[Бацька|бацькі]] ў 1577 годзе сям'я Мары пераехала ў [[Гурнэ-сюр-Аронд]]<ref><small>Dezon-Jones Elyane, Marie de Gournay. Fragments d’un discours féminin, Paris, José Corti, 1988.</small></ref>. Мары была [[Самавучка|самавучкай]]. Самастойна вывучала гуманітарныя навукі і [[Лацінская мова|лаціну]]. Падчас вучобы Мары адкрыла для сябе Мішэля дэ Мантэня. У 1588 годзе Мары пазнаёмілася зь ім асабіста: яны выпадкова сустрэліся ў Парыжы, пасьля чаго Мантэнь назваў Мары «[[Прыёмная дачка|прыёмнай дачкой]]»<ref><small>Fogel Michèle, Marie de Gournay, itinéraires d’une femme savante, Paris, Fayard, 2004.</small></ref>. У 1591 годзе, пасьля сьмерці маці, Мары пераехала ў [[Парыж]], пакінуўшы радавы [[маёнтак]] сваім братам. У 1592 годзе, пасьля сьмерці Мантэня, ягоная [[жонка]] перадала Мары копіі эсэ мужа. У 1595 годзе Мары дэ Гурнэ апублікавала першае выданьне ягонага эсэ<ref><small>Schiff Mario, La Fille d'alliance de Montaigne, Marie de Gournay, Paris, Honoré Champion, 1910, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1105z</small></ref>. Яна пасялілася ў Парыжы, зьбіраючыся зарабляць на жыцьцё пісьменьніцкай працай<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205.</small> </ref>. У Парыжы М. дэ Гурнэ пазнаёмілася з Юстам Ліпсіем, які адкрыў яе [[Эўропа|Эўропе]] як [[Пісьменьніца|пісьменьніцу]]. Мары пісала для [[Каралева Марго|каралевы Марго]], [[Генрых IV|Генрыха IV]], [[Марыя Мэдычы|Марыі Мэдычы]] і [[Люі XIII]] і, такім чынам, знайшла сабе моцных заступнікаў. Мары дэ Гурнэ быў запрошаная ў салён каралевы Марго і атрымлівала рэгулярную фінансавую падтрымку<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205.</small> </ref>. Мары памерла ў 1645 годзе ва ўзросьце 79 гадоў і была пахаваная ў [[Бажніца|бажніцы]] [[Сэн-Эсташ]] у Парыжы<ref><small>Louise Amazan, Marie de Gournay, la voie de la sagesse, Libération, 8 octobre 2021, https://www.liberation.fr/culture/livres/marie-de-gournay-la-voie-de-la-sagesse-20211008_FR527ARSLVDANPXRP6XWNVDBUQ/?</small></ref>. Мары дэ Гурнэ стала першай жанчынай у Францыі, якая зрабіла ўклад у [[Літаратурная крытыка|літаратурную крытыку]]<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205.</small> </ref>. == Творчасьць == Мары дэ Гурнэ апублікавала сваю першую кнігу ў 1594 годзе, і яна называлася «Шпацыр спадара дэ Мантэня» (Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne). Першы паэтычны твор зьявіўся ў 1588 годзе<ref><small>Venesoen Constant, "Mademoiselle de Gournay" in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. Мары пераклала на [[Француская мова|францускую мову]] Гая Салюстыя, [[Авідыюс|Авідыюса]], [[Вэргіліюс|Вэргіліюса]] і [[Тацыт|Тацыта]]. Яна таксама напісала некалькі вершаў і адаптавала [[П’ер дэ Рансар|П'ера дэ Рансара]]. У 1616 годзе яна выдала зборнік перакладаў вершаў, у прадмове да якога абвергла выказваньне [[Малерб|Малерба]] аб неабходнасьці ачышчэньня францускай мовы. Мары абвінавачвалі ў састарэлых поглядах, а саму яе абражалі "[[Старая дзева|старой дзевай]]". У адказ на крытыку Мары апублікавала «Роўнасьць мужчынаў і жанчынаў», якую прысьвяціла [[Ганна Аўстрыйская|Ганне Аўстрыйскай]]<ref><small>Venesoen Constant, "Mademoiselle de Gournay" in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. У сваёй кнізе Le Promenoir de M. de Montaigne qui traite de l'amour dans l'œuvre de Plutarque, апублікаванай у 1626 годзе, яна дасьледуе праблему небясьпекі, зь якой сутыкаюцца жанчыны, калі становяцца залежнымі ад мужчынаў. Дзякуючы невялікай пэнсіі, якую плаціў ёй [[кардынал Рышэльё]], яна змагла апублікаваць апошнюю рэдакцыю эсэ [[Мішэль дэ Мантэнь|Мантэня]] ў 1635 годзе<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. "Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay", Neophilologus, volume 82, number 3 (1998), 357-367.</small></ref>. У [[эсэ]] «Гора дамаў» Мары скардзілася, што жанчыны ня могуць валодаць уласнасьцю, быць свабоднымі або мець доступ да дзяржаўных пасадаў. Яна сьцьвярджала, што адукаваныя жанчыны маюць такое ж права быць пачутымі, як і адукаваныя мужчыны. Як і [[Рэнэ Дэкарт|Рэнэ Дэкарт,]] Мары адзьдзяляла розум ад цела і сьцьвярджала, што розум жанчыны такі ж моцны, як і розум мужчыны<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. "Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay", Neophilologus, volume 82, number 3 (1998), 357-367.</small></ref>. == Творы == • [[1588]]: un sonnet et une ode dans les «Regrets funèbres sur la mort d'Aymée» у Œuvres de Pierre de Brach (Le Tombeau d'Aymée) • [[1594]]: Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne • [[1595]]: Préface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne • [[1595]]: hommage en prose en Jean de Sponde, dans Response du Feu Sieur de Sponde… • [[1598]]: Preface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne • [[1608]]: Bienvenue de Monseigneur le duc d'Anjou • [[1610]]: Adieu de l'Ame du Roy de France et de Navarre Henry le Grand, avec la Défense des Peres Jesuites • [[1619]]: Versions de quelques pièces de Virgile, Tacite, Salluste, avec l'Institution de Monseigneur, frere unique du Roy (comprend également un «traicté sur la Poësie») • [[1620]]: Eschantillons de Virgile • [[1620]]: deux poèmes dans Les Muses en deuil • [[1621]]: Traductions. Partie du Quatriesme de l'Eneide, avec une oraison de Tacite, et une de Saluste • [[1622]]: Égalité des Hommes et des Femmes • [[1624]]: Remerciement, au Roy • [[1626]]: L'ombre de la Damoiselle de Gournay – œuvre composée de mélanges – L'homme est l'ombre d'un songe & son œuvre est son ombre qui comprend • [[1628]]: trois poèmes, in Recueil de plusieurs inscriptions proposées pour remplir les Tables d'attente estans sous les statues du Roy Charles VII et de la Pucelle d'Orléans. . . • [[1634]]: Les Advis, ou les Presens de la Demoiselle de Gournay (ajoute à L'Ombre: Discours sur ce livre à Sophrosine, Oraison du Roy à S. Louys durante le siège de Rhé, Première delivrance de Casal, De la temerité et la traduction du VIe livre de l'Énéide) • [[1635]]: un poème, in Le Sacrifice des Muses • [[1635]]: un poème, in Le Parnasse royal • [[1641]]: réédition des Advis • [[1642]]: deux épigrammes, in le Jardin des Muses • [[1644]]: une épigramme, у l'Approbation du Parnasse qui précède Les Chevilles de Me Adam Menuisier de Nevers. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Нарадзіліся 6 кастрычніка]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1565 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]] [[Катэгорыя:Асобы Парыжу]] [[Катэгорыя:Францускія літаратары і літаратаркі]] [[Катэгорыя:Францускія паэткі]] [[Катэгорыя:Францускія эсэісты]] [[Катэгорыя:Францускія філёзафы]] [[Катэгорыя:Фэміністкі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Парыжы]] [[Катэгорыя:Памерлі 13 ліпеня]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1645 годзе]] 68pslhxlafcuzoeq6mukec54h1mw8gc 4194258 4194257 2022-08-25T17:06:43Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Мары́́ дэ Гурнэ́''' ([[Француская мова|франц.]] ''Marie de Gournay''; [[6 кастрычніка]] [[1565]], [[Парыж]], [[Каралеўства Францыя]] — [[13 ліпеня]] [[1645]], [[Парыж]], [[Каралеўства Францыя]]) — [[Французы|француская]] [[пісьменьніца]], [[перакладніца]] і [[філёзафка]]. Яна выступала за доступ жанчынаў да [[Адукацыя|адукацыі]]. Сярод ейных твораў — «Роўнасьць мужчынаў і жанчынаў» (1622) і «Жаночае гора» (Les femmes et Grief des dames, 1626). Яна таксама адрэдагавала і выдала зборнік [[эсэ]] [[Мішэль дэ Мантэнь|Мішэля дэ Мантэня]] пасьля ягонай [[Сьмерць|сьмерці]]. {{Пісьменьнік|Імя=Мары дэ Гурнэ|Арыгінал імя=Marie de Gournay|Імя пры нараджэньні=Мары Лё Жарс / Marie Le Jars|Псэўданімы=Damoiselle de G., Fille d'alliance de Monsieur de Montaigne|Дата нараджэньня=6 кастрычніка 1565|Месца нараджэньня=Парыж. Каралеўства Францыя|Месца пахаваньня=Бажніца Сэн-Эсташ, Парыж|Дата сьмерці=13 ліпеня 1645|Месца сьмерці=Парыж|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, філёзафка, перакладніца|Гады актыўнасьці=1588-1645|Жанр=Эсэ, ода, санэт, артыкул|Мова=Француская|Дэбют=1588|Значныя творы=Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne (1594), Égalité des Hommes et des Femmes (1622)}} == Жыцьцяпіс == Мары нарадзілася ў Парыжы ў 1565 годзе ў сям'і Гіёма Лё Жарса, [[Фэадал|фэадала]] і [[Скарбнік|скарбніка]] [[Кароль|караля]] [[Генрых III Валуа|Генрыха III]]. Пасьля сьмерці [[Бацька|бацькі]] ў 1577 годзе сям'я Мары пераехала ў [[Гурнэ-сюр-Аронд]]<ref><small>Dezon-Jones Elyane, Marie de Gournay. Fragments d’un discours féminin, Paris, José Corti, 1988.</small></ref>. Мары была [[Самавучка|самавучкай]]. Самастойна вывучала гуманітарныя навукі і [[Лацінская мова|лаціну]]. Падчас вучобы Мары адкрыла для сябе Мішэля дэ Мантэня. У 1588 годзе Мары пазнаёмілася зь ім асабіста: яны выпадкова сустрэліся ў Парыжы, пасьля чаго Мантэнь назваў Мары «[[Прыёмная дачка|прыёмнай дачкой]]»<ref><small>Fogel Michèle, Marie de Gournay, itinéraires d’une femme savante, Paris, Fayard, 2004.</small></ref>. У 1591 годзе, пасьля сьмерці маці, Мары пераехала ў [[Парыж]], пакінуўшы радавы [[маёнтак]] сваім братам. У 1592 годзе, пасьля сьмерці Мантэня, ягоная [[жонка]] перадала Мары копіі эсэ мужа. У 1595 годзе Мары дэ Гурнэ апублікавала першае выданьне ягонага эсэ<ref><small>Schiff Mario, La Fille d'alliance de Montaigne, Marie de Gournay, Paris, Honoré Champion, 1910, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1105z</small></ref>. Яна пасялілася ў Парыжы, зьбіраючыся зарабляць на жыцьцё пісьменьніцкай працай<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205.</small> </ref>. У Парыжы М. дэ Гурнэ пазнаёмілася з Юстам Ліпсіем, які адкрыў яе [[Эўропа|Эўропе]] як [[Пісьменьніца|пісьменьніцу]]. Мары пісала для [[Каралева Марго|каралевы Марго]], [[Генрых IV|Генрыха IV]], [[Марыя Мэдычы|Марыі Мэдычы]] і [[Люі XIII]] і, такім чынам, знайшла сабе моцных заступнікаў. Мары дэ Гурнэ быў запрошаная ў салён каралевы Марго і атрымлівала рэгулярную фінансавую падтрымку<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205.</small> </ref>. Мары памерла ў 1645 годзе ва ўзросьце 79 гадоў і была пахаваная ў [[Бажніца|бажніцы]] [[Сэн-Эсташ]] у Парыжы<ref><small>Louise Amazan, Marie de Gournay, la voie de la sagesse, Libération, 8 octobre 2021, https://www.liberation.fr/culture/livres/marie-de-gournay-la-voie-de-la-sagesse-20211008_FR527ARSLVDANPXRP6XWNVDBUQ/?</small></ref>. Мары дэ Гурнэ стала першай жанчынай у Францыі, якая зрабіла ўклад у [[Літаратурная крытыка|літаратурную крытыку]]<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205.</small> </ref>. == Творчасьць == Мары дэ Гурнэ апублікавала сваю першую кнігу ў 1594 годзе, і яна называлася «Шпацыр спадара дэ Мантэня» (Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne). Першы паэтычны твор зьявіўся ў 1588 годзе<ref><small>Venesoen Constant, "Mademoiselle de Gournay" in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. Мары пераклала на [[Француская мова|францускую мову]] Гая Салюстыя, [[Авідыюс|Авідыюса]], [[Вэргіліюс|Вэргіліюса]] і [[Тацыт|Тацыта]]. Яна таксама напісала некалькі вершаў і адаптавала [[П’ер дэ Рансар|П'ера дэ Рансара]]. У 1616 годзе яна выдала зборнік перакладаў вершаў, у прадмове да якога абвергла выказваньне [[Малерб|Малерба]] аб неабходнасьці ачышчэньня францускай мовы. Мары абвінавачвалі ў састарэлых поглядах, а саму яе абражалі "[[Старая дзева|старой дзевай]]". У адказ на крытыку Мары апублікавала «Роўнасьць мужчынаў і жанчынаў», якую прысьвяціла [[Ганна Аўстрыйская|Ганне Аўстрыйскай]]<ref><small>Venesoen Constant, "Mademoiselle de Gournay" in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. У сваёй кнізе Le Promenoir de M. de Montaigne qui traite de l'amour dans l'œuvre de Plutarque, апублікаванай у 1626 годзе, яна дасьледуе праблему небясьпекі, зь якой сутыкаюцца жанчыны, калі становяцца залежнымі ад мужчынаў. Дзякуючы невялікай пэнсіі, якую плаціў ёй [[кардынал Рышэльё]], яна змагла апублікаваць апошнюю рэдакцыю эсэ [[Мішэль дэ Мантэнь|Мантэня]] ў 1635 годзе<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. "Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay", Neophilologus, volume 82, number 3 (1998), 357-367.</small></ref>. У [[эсэ]] «Гора дамаў» Мары скардзілася, што жанчыны ня могуць валодаць уласнасьцю, быць свабоднымі або мець доступ да дзяржаўных пасадаў. Яна сьцьвярджала, што адукаваныя жанчыны маюць такое ж права быць пачутымі, як і адукаваныя мужчыны. Як і [[Рэнэ Дэкарт|Рэнэ Дэкарт,]] Мары адзьдзяляла розум ад цела і сьцьвярджала, што розум жанчыны такі ж моцны, як і розум мужчыны<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. "Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay", Neophilologus, volume 82, number 3 (1998), 357-367.</small></ref>. == Творы == • [[1588]]: un sonnet et une ode dans les «Regrets funèbres sur la mort d'Aymée» у Œuvres de Pierre de Brach (Le Tombeau d'Aymée) • [[1594]]: Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne • [[1595]]: Préface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne • [[1595]]: hommage en prose en Jean de Sponde, dans Response du Feu Sieur de Sponde… • [[1598]]: Preface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne • [[1608]]: Bienvenue de Monseigneur le duc d'Anjou • [[1610]]: Adieu de l'Ame du Roy de France et de Navarre Henry le Grand, avec la Défense des Peres Jesuites • [[1619]]: Versions de quelques pièces de Virgile, Tacite, Salluste, avec l'Institution de Monseigneur, frere unique du Roy (comprend également un «traicté sur la Poësie») • [[1620]]: Eschantillons de Virgile • [[1620]]: deux poèmes dans Les Muses en deuil • [[1621]]: Traductions. Partie du Quatriesme de l'Eneide, avec une oraison de Tacite, et une de Saluste • [[1622]]: Égalité des Hommes et des Femmes • [[1624]]: Remerciement, au Roy • [[1626]]: L'ombre de la Damoiselle de Gournay – œuvre composée de mélanges – L'homme est l'ombre d'un songe & son œuvre est son ombre qui comprend • [[1628]]: trois poèmes, in Recueil de plusieurs inscriptions proposées pour remplir les Tables d'attente estans sous les statues du Roy Charles VII et de la Pucelle d'Orléans. . . • [[1634]]: Les Advis, ou les Presens de la Demoiselle de Gournay (ajoute à L'Ombre: Discours sur ce livre à Sophrosine, Oraison du Roy à S. Louys durante le siège de Rhé, Première delivrance de Casal, De la temerité et la traduction du VIe livre de l'Énéide) • [[1635]]: un poème, in Le Sacrifice des Muses • [[1635]]: un poème, in Le Parnasse royal • [[1641]]: réédition des Advis • [[1642]]: deux épigrammes, in le Jardin des Muses • [[1644]]: une épigramme, у l'Approbation du Parnasse qui précède Les Chevilles de Me Adam Menuisier de Nevers. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Нарадзіліся 6 кастрычніка]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1565 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]] [[Катэгорыя:Асобы Парыжу]] [[Катэгорыя:Францускія літаратары і літаратаркі]] [[Катэгорыя:Францускія паэткі]] [[Катэгорыя:Францускія эсэісты]] [[Катэгорыя:Францускія філёзафы]] [[Катэгорыя:Фэміністкі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Парыжы]] [[Катэгорыя:Памерлі 13 ліпеня]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1645 годзе]] khmw5jvys3irr9er9c656wm71079tr8 4194260 4194258 2022-08-25T17:07:58Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki '''Мары́́ дэ Гурне́''' ([[Французская мова|франц.]] ''Marie de Gournay''; {{ДН|6|10|1565}}, {{МН|Парыж||}}, [[Каралеўства Францыя]] — {{ДС|13|7|1645}}, {{МС|Парыж||}}, [[Каралеўства Францыя]]) — [[Французы|французская]] [[пісьменніца]], [[перакладніца]] і [[філосаф]]. Яна выступала за доступ жанчын да [[Адукацыя|адукацыі]]. Сярод яе твораў — «Роўнасць мужчын і жанчын» (1622) і «Жаночае гора» (Les femmes et Grief des dames, 1626). Яна таксама адрэдагавала і выдала зборнік [[эсэ]] [[Мішэль дэ Мантэнь|Мішэля дэ Мантэня]] пасля яго [[Смерць|смерці]]. {{Пісьменнік|Імя=Мары дэ Гурнэ|Арыгінал імя=Marie de Gournay|Імя пры нараджэнні=Мары Лё Жарс / Marie Le Jars|Псеўданімы=Damoiselle de G., Fille d'alliance de Monsieur de Montaigne|Дата нараджэння=6 кастрычніка 1565|Месца нараджэння=Парыж. Каралеўства Францыя|Месца пахавання=Бажніца Сен-Эсташ, Парыж|Дата смерці=13 ліпеня 1645|Месца смерці=Парыж|Род дзейнасці=Пісьменніца, філосаф, перакладніца|Гады актыўнасці=1588-1645|Жанр=Эсэ, ода, санет, артыкул|Мова твораў=Французская|Дэбют=1588|Значныя творы=Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne ([[1594]]), Égalité des Hommes et des Femmes (1622)}} == Біяграфія == Мары нарадзілася ў Парыжы ў 1565 годзе ў сям'і Гіёма Лё Жарса, [[Феадал|феадала]] і [[Скарбнік|скарбніка]] [[Кароль|караля]] [[Генрых III Валуа|Генрыха III]]. Пасля смерці [[Бацька|бацькі]] ў 1577 годзе сям'я Мары пераехала ў [[Гурнэ-сюр-Аронд]]<ref><small>Dezon-Jones Elyane, Marie de Gournay. Fragments d’un discours féminin, Paris, José Corti, 1988.</small></ref>. Мары была [[Самавучка|самавучкай]]. Самастойна вывучала гуманітарныя навукі і [[Лацінская мова|лаціну]]. Падчас вучобы Мары адкрыла для сябе Мішэля дэ Мантэня. У 1588 годзе Мары пазнаёмілася з ім асабіста: яны выпадкова сустрэліся ў Парыжы, пасля чаго Мантэнь назваў Мары «[[Прыёмная дачка|прыёмнай дачкой]]»<ref><small>Fogel Michèle, Marie de Gournay, itinéraires d’une femme savante, Paris, Fayard, 2004.</small></ref>. У 1591 годзе, пасля смерці маці, Мары пераехала ў [[Парыж]], пакінуўшы радавы [[маёнтак]] сваім братам. У 1592 годзе, пасля смерці Мантэня, яго [[жонка]] перадала Мары копіі эсэ мужа. У 1595 годзе Мары дэ Гурнэ апублікавала першае выданне яго эсэ<ref><small>Schiff Mario, La Fille d'alliance de Montaigne, Marie de Gournay, Paris, Honoré Champion, 1910, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1105z</small></ref>. Яна пасялілася ў Парыжы, збіраючыся зарабляць на жыццё пісьменніцкай працай<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205.</small> </ref>. У Парыжы М. дэ Гурнэ пазнаёмілася з Юстам Ліпсіем, які адкрыў яе [[Еўропа|Еўропе]] як [[Пісьменніца|пісьменніцу]]. Мары пісала для [[Каралева Марго|каралевы Марго]], [[Генрых IV|Генрыха IV]], [[Марыя Медычы|Марыі Медычы]] і [[Луі XIII]] і, такім чынам, знайшла сабе моцных заступнікаў. Мары дэ Гурнэ быў запрошаная ў салён каралевы Марго і атрымлівала рэгулярную фінансавую падтрымку<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205.</small> </ref>. Мары памерла ў 1645 годзе ва ўзросце 79 гадоў і была пахавана ў храме [[Сен-Эсташ]] у Парыжы<ref><small>Louise Amazan, Marie de Gournay, la voie de la sagesse, Libération, 8 octobre 2021, https://www.liberation.fr/culture/livres/marie-de-gournay-la-voie-de-la-sagesse-20211008_FR527ARSLVDANPXRP6XWNVDBUQ/?</small></ref>. Мары дэ Гурнэ стала першай жанчынай у Францыі, якая зрабіла ўклад у [[Літаратурная крытыка|літаратурную крытыку]]<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205.</small> </ref>. == Творчасць == Мары дэ Гурнэ апублікавала сваю першую кнігу ў 1594 годзе, і яна называлася «Шпацыр спадара дэ Мантэня» (Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne). Першы паэтычны твор з'явіўся ў 1588 годзе<ref><small>Venesoen Constant, "Mademoiselle de Gournay" in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. Мары пераклала на [[Французская мова|французскую мову]] Гая Салюстыя, [[Авідзій|Авідзія]], [[Вергілій|Вергілія]] і [[Тацыт|Тацыта]]. Яна таксама напісала некалькі вершаў і адаптавала [[П'ер дэ Рансар|П'ера дэ Рансара]]. У 1616 годзе яна выдала зборнік перакладаў вершаў, у прадмове да якога абвергла выказванне [[Малерб|Малерба]] аб неабходнасці ачышчэння французскай мовы. Мары абвінавачвалі ў састарэлых поглядах, а саму яе абражалі "[[Старая дзева|старой дзевай]]". У адказ на крытыку Мары апублікавала «Роўнасць мужчын і жанчын», якую прысвяціла [[Ганна Аўстрыйская|Ганне Аўстрыйскай]]<ref><small>Venesoen Constant, "Mademoiselle de Gournay" in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. У сваёй кнізе Le Promenoir de M. de Montaigne qui traite de l'amour dans l'œuvre de Plutarque, апублікаванай у 1626 годзе, яна даследуе праблему небяспекі, з якой сутыкаюцца жанчыны, калі становяцца залежнымі ад мужчын. Дзякуючы невялікай пенсіі, якую плаціў ёй [[кардынал Рышэльё]], яна змагла апублікаваць апошнюю рэдакцыю эсэ [[Мішэль дэ Мантэнь|Мантэня]] ў 1635 годзе<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. "Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay", Neophilologus, volume 82, number 3 ([[1998]]), 357-367.</small></ref>. У [[эсэ]] «Гора дамаў» Мары скардзілася, што жанчыны не могуць валодаць уласнасцю, быць свабоднымі або мець доступ да дзяржаўных пасадаў. Яна сцвярджала, што адукаваныя жанчыны маюць такое ж права быць пачутымі, як і адукаваныя мужчыны. Як і [[Рэнэ Дэкарт|Рэнэ Дэкарт,]] Мары аддзяляла розум ад цела і сцвярджала, што розум жанчыны такі ж моцны, як і розум мужчыны<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. "Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay", Neophilologus, volume 82, number 3 ([[1998]]), 357-367.</small></ref>. == Творы == • [[1588]]: un sonnet et une ode dans les «Regrets funèbres sur la mort d'Aymée» у Œuvres de Pierre de Brach (Le Tombeau d'Aymée) • [[1594]]: Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne • [[1595]]: Préface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne • [[1595]]: hommage en prose en Jean de Sponde, dans Response du Feu Sieur de Sponde… • [[1598]]: Preface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne • [[1608]]: Bienvenue de Monseigneur le duc d'Anjou • [[1610]]: Adieu de l'Ame du Roy de France et de Navarre Henry le Grand, avec la Défense des Peres Jesuites • [[1619]]: Versions de quelques pièces de Virgile, Tacite, Salluste, avec l'Institution de Monseigneur, frere unique du Roy (comprend également un «traicté sur la Poësie») • [[1620]]: Eschantillons de Virgile • [[1620]]: deux poèmes dans Les Muses en deuil • [[1621]]: Traductions. Partie du Quatriesme de l'Eneide, avec une oraison de Tacite, et une de Saluste • [[1622]]: Égalité des Hommes et des Femmes • [[1624]]: Remerciement, au Roy • [[1626]]: L'ombre de la Damoiselle de Gournay — œuvre composée de mélanges — L'homme est l'ombre d'un songe & son œuvre est son ombre qui comprend • [[1628]]: trois poèmes, in Recueil de plusieurs inscriptions proposées pour remplir les Tables d'attente estans sous les statues du Roy Charles VII et de la Pucelle d'Orléans... • [[1634]]: Les Advis, ou les Presens de la Demoiselle de Gournay (ajoute à L'Ombre: Discours sur ce livre à Sophrosine, Oraison du Roy à S. Louys durante le siège de Rhé, Première delivrance de Casal, De la temerité et la traduction du VIe livre de l'Énéide) • [[1635]]: un poème, in Le Sacrifice des Muses • [[1635]]: un poème, in Le Parnasse royal • [[1641]]: réédition des Advis • [[1642]]: deux épigrammes, in le Jardin des Muses • [[1644]]: une épigramme, у l'Approbation du Parnasse qui précède Les Chevilles de Me Adam Menuisier de Nevers. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Французскамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:эсэісты Францыі]] [[Катэгорыя:філосафы Францыі]] [[Катэгорыя:Феміністкі]] 1fleskm4m19xrzwiuwk54k8ovwea34v 4194275 4194260 2022-08-25T17:14:41Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменьнік |Імя=Мадам Лявэрнь |Арыгінал імя=Madame de Lauvergne |Імя пры нараджэньні=дамуазэль Ле Ру |Псэўданімы=Ленадарыда / Lénodaride |Дата нараджэньня=1620 |Дата сьмерці=167? |Род дзейнасьці=Паэтка, пісьменьніца |Кірунак=Прэцыёзная літаратура |Мова=Француская |Значныя творы=Recueil de poésies, 1680}} '''Мадáм дэ Лявэрнь''' ([[Француская мова|франц.]] ''Madame de Lauvergne''; вядомая як ''Ленадарыда''; 1620 ― 167?) ― [[Французы|француская]] [[паэтка]], прадстаўніца [[Прэцыёзная літаратура|прэцыёзнай літаратуры]]. == Жыцьцяпіс == Дзявочае [[прозьвішча]] ― Ле Ру. Існуе зусім мала інфармацыі пра паэтку Ле Ру, якая выдала дыхтоўны зборнік [[Паэзія|паэзіі]] пад імем Мадам дэ Лявэрнь. «Слоўнік прэцыёзьніцаў» ({{мова-fr|Le dictionnaire des Précieuses|скарочана}}), апублікаваны ў 1660 г., распавядае пра яе: «Ленадарыда (пісьменьніцы-прэцыёзьніцы пераназывалі сябе імёнамі, запазычанымі з [[Антычнасьць|Антычнасьці]]) — удава-прэцыёзьніца, ва ўзросьце сарака гадоў»; такім чынам, яна павінна была нарадзіцца ў 1620 годзе<ref>Dictionnaire des précieuses, de Somaize et Livet; Hildesheim, 1856.</ref>. [[Лесьбійка]], мадам дэ Лявэрнь прызналася ў адным з сваіх [[Санэт|санэтаў]] у [[Каханьне|каханьні]] да мадмуазэль Гадфруа ― «Санэт да мадмуазэль Гадфруа»<ref>Recueil de poésies; C. Barbin, 1680, p. 156.</ref>. == Творчасьць == Адзіны зборнік твораў пісьменьніцы (выдадзены пасьля сьмерці ў 1680 годзе), які дайшоў да нашага часу, складаецца з [[Элегія|элегіяў]], [[Паэма|паэмы]], [[Мадрыгал|мадрыгалаў]], празаічных партрэтаў, свайго роду кампазыцыяў, вельмі модных у той час. Тагачасныя крытыкі адзначаюць «сэнс, правільнасьць і густ» аўтаркі<ref>Viollet-le-Duc, Bibliothèque poétique, p. 574.</ref>. == Творы == • Recueil de poésies; C. Barbin, 1680<ref>Старонка Gallica, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k74569q/f1.item</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1620 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Францускія паэткі]] [[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]] [[Катэгорыя:Прэцыёзная літаратура]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Гомасэксуальнасьць]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] pbuu3j4yq5dfu8arhlvar6um0dej9y8 4194276 4194275 2022-08-25T17:15:30Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік |Імя=Мадам Лявернь |Арыгінал імя=Madame de Lauvergne |Імя пры нараджэнні=дамуазэль Ле Ру |Псеўданімы=Ленадарыда / Lénodaride |Дата нараджэння=1620 |Дата смерці=167? |Род дзейнасці=Паэтка, пісьменніца |Кірунак=Прэцыёзная літаратура |Мова твораў=Французская |Значныя творы=Recueil de poésies, 1680}} '''Мадáм дэ Лявернь''' ([[Французская мова|франц.]] ''Madame de Lauvergne''; вядомая як ''Ленадарыда''; 1620 ― 167?) ― [[Французы|французская]] [[паэтэса]], прадстаўніца [[Прэцыёзная літаратура|прэцыёзнай літаратуры]]. == Біяграфія == Дзявочае [[прозвішча]] ― Ле Ру. Існуе зусім мала інфармацыі пра паэтку Ле Ру, якая выдала дыхтоўны зборнік [[Паэзія|паэзіі]] пад імем Мадам дэ Лявернь. «Слоўнік прэцыёзніцаў» ({{lang-fr|Le dictionnaire des Précieuses}}), апублікаваны ў 1660 г., распавядае пра яе: «Ленадарыда (пісьменніцы-прэцыёзніцы пераназывалі сябе імёнамі, запазычанымі з [[Антычнасць|Антычнасці]]) — удава-прэцыёзніца, ва ўзросце сарака гадоў»; такім чынам, яна павінна была нарадзіцца ў 1620 годзе<ref>Dictionnaire des précieuses, de Somaize et Livet; Hildesheim, 1856.</ref>. [[лесбійка]], мадам дэ Лявернь прызналася ў адным з сваіх [[Санет|санетаў]] у [[Каханне|каханні]] да мадмуазэль Гадфруа ― «Санет да мадмуазэль Гадфруа»<ref>Recueil de poésies; C. Barbin, 1680, p. 156.</ref>. == Творчасць == Адзіны зборнік твораў пісьменніцы (выдадзены пасля смерці ў 1680 годзе), які дайшоў да нашага часу, складаецца з [[Элегія|элегій]], [[Паэма|паэмы]], [[Мадрыгал|мадрыгалаў]], празаічных партрэтаў, свайго роду кампазіцый, вельмі модных у той час. Тагачасныя крытыкі адзначаюць «сэнс, правільнасць і густ» аўтара<ref>Viollet-le-Duc, Bibliothèque poétique, p. 574.</ref>. == Творы == • Recueil de poésies; C. Barbin, 1680<ref>Старонка Gallica, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k74569q/f1.item</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1620 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:Французскія пісьменніцы]] [[Катэгорыя:Прэцыёзная літаратура]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Гомасексуальнасць]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] 2qmh6nbaf1q3xpzsvt0yf4s3qqblazp 4194281 4194276 2022-08-25T17:20:10Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Палітык |імя = Маргарыта дэ Навара |арыгінал_імя = {{Мова-fr|Marguerite de Navarre|скарочана}} |жанчына = любое |выява = Marguerite d'Angoulême by Jean Clouet.jpg |памер = 250пкс |подпіс_пад_выявай = Партрэт работы [[Жан Клюэ|Жана Клюэ]] ({{Каля}} 1530) |пасада = [[Сьпіс кіраўнікоў Навары|каралева Наварская]] |пачатак_тэрміну = 24 студзеня 1527 |канец_тэрміну = 21 сьнежня 1549 |прэзыдэнт = |прэм’ер-міністар = |папярэднік = |наступнік = |пасада2 = [[Бэры (герцагства)|герцагіня Бэрыйская]] |пачатак_тэрміну2 = 11 кастрычніка 1517 |канец_тэрміну2 = 21 сьнежня 1549 |папярэднік2 = |наступнік2 = |прэм’ер-міністар2 = |прэзыдэнт2 = |пасада3 = |пачатак_тэрміну3 = |канец_тэрміну3 = |папярэднік3 = |наступнік3 = |прэм’ер-міністар3 = |прэзыдэнт3 = |пасада4 = |пачатак_тэрміну4 = |канец_тэрміну4 = |папярэднік4 = |наступнік4 = |прэм’ер-міністар4 = |прэзыдэнт4 = |пасада5 = |пачатак_тэрміну5 = |канец_тэрміну5 = |папярэднік5 = |наступнік5 = |прэм’ер-міністар5 = |прэзыдэнт5 = |пасада6 = |пачатак_тэрміну6 = |канец_тэрміну6 = |папярэднік6 = |наступнік6 = |прэм’ер-міністар6 = |прэзыдэнт6 = |дата_нараджэньня = {{Нарадзілася|11|4|1492}} |месца_нараджэньня = [[Ангулем]] |дата_сьмерці = {{Памерла|21|12|1549|гадоў = 57}} |месца_сьмерці = [[Адос]] |назва_палітычнай_арганізацыі = <!-- Рух, Аб’яднаньне, і пад. Неабавязковы. Па змоўчаньні — «Партыя» --> |партыя = |муж = {{Просты сьпіс| * [[Карл IV (герцаг Алянсону)|Карл IV Алянсонскі]] * [[Генрых II (кароль Навары)|Генрых II Наварскі]] }} |дзеці = [[Жанна д’Альбрэ]] |бацька = [[Карл Ангулемскі]] |маці = [[Люіза Савойская]] |род = Ангулемская галіна [[Валюа (дынастыя)|Валюа]] |адукацыя = |подпіс = |узнагароды = |Commons = |камэнтар = }} '''Маргарыта Нава́рская''' ({{Мова-fr|Marguerite de Navarre}}), таксама вядомая як '''Маргарыта дэ Валюа''' ({{Мова-fr|Marguerite de Valois|скарочана}}), '''Маргарыта Ангулемская''' ({{Мова-fr|Marguerite d’Angoulême|скарочана}}) і '''Маргарыта Француская''' ({{Мова-fr|Marguerite de France|скарочана}}; 11 красавіка 1492, [[Ангулем]] — 21 сьнежня 1549, [[Адос]] ля [[Тарб]]у) — француская прынцэса, сястра караля [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыска I]], адна зь першых жанчын-пісьменьніц Францыі. == Жыцьцяпіс == Паходзіла з Ангулемскай галіны дынастыі [[Валюа (дынастыя)|Валюа]]. Сястра францускага караля [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыска I Валюа]]. У 1509 стала жонкай прынца крыві герцага [[Карл IV (герцаг Алянсону)|Карла IV Алянсонскага]], памерлага неўзабаве пасьля [[Бытва пад Павіяй|бітвы пад Павіяй]], а ў 1527 року выйшла паўторна за [[Генрых II (кароль Навары)|Генрыха д’Альбрэ]], [[Навара (каралеўства)|караля Наварскага]]. Зь ім мела дачку [[Жанна д’Альбрэ|Жанну]]. Маргарыта Наварская ўсё жыцьцё вылучалася вялікай адданасьцю свайму брату, езьдзіла ў [[Мадрыд]] клапаціцца пра ягонае вызваленьне пасьля паразы пад Павіяй. Значны ўплыў на ейны сьветапогляд аказалі пратэстанты [[Жак Ляфеўр д’Этапль|Ляфеўр д’Этапль]] і біскуп [[Мо (Францыя)|Мо]] [[Гіём Брысанэ]], зь якім Маргарыта падтрымлівала ліставаньне. Двор Маргарыты быў істотным цэнтрам францускага [[Рэнэсансны гуманізм|гуманізму]]. Маргарыта Наварская апекавалася [[Гіём Бюдэ|Гіёмам Бюдэ]], [[Клеман Маро|Клеманам Маро]], [[Банавэнцюр Дэпэр’ё]] й іншымі літаратарамі. Сама яна ведала [[Лаціна|лаціну]] (магчыма, і [[Грэцкая мова|грэцкую мову]]) і аказвала вялікі ўплыў на многіх выбітных асобаў таго чаму. == Творчасьць == [[Файл:Clouet Marguerite d'Orleans.jpg|значак|Маргарыта Наварская (малюнак Дзюмант’ё паводле карціны Клюэ)]] Двор Маргарыты ў месьце [[Нэрак]]у быў адным з цэнтраў літаратуры, навукі і мастацтва Заходняй Эўропы. Выдатна адукаваная, адораная паэтычнымі здольнасьцямі, каралева прыцягвала да сябе паэтаў розных школаў, гуманістаў і вальнадумцаў, перасьледваных Царквою. Ейным заступніцтвам і гасьціннасьцю карысталіся сьветачы эўрапейскага Адраджэньня — [[Клеман Маро]], [[Банавэнцюр Дэпэр’ё]], [[Эразм Ратэрдамскі]]. Пры двары Маргарыты быў зьдзейсьнены пераклад з лаціны кнігі «[[Дзеі данаў]]» [[Саксон Граматык|Саксона Граматыка]], у якой знаходзіцца [[Легенда пра Гамлета|аповед пра Гамлета, прынца дацкага]], якім скарыстаўся [[Ўільям Шэксьпір]] для стварэньня сваёй [[Гамлет|п’есы]]. Творы Маргарыты Наварскай адлюстроўваюць характэрны для яе напружаны рэлігійна-этычны пошук і спалучаюць мэдытацыйнасьць, а часам і [[містыцызм]] з пэўнай сухасьцю стылю. Рэзкае адмаўленьне з боку [[Сарбона|Сарбоны]] выклікала паэма «Люстэрка грэшнай душы» (''Le Miroir de l’ame pecheresse'', 1531), у якой знайшоў адбітак [[Лютэранства|лютэранскі]] тэзіс пра [[апраўданьне верай]]; [[версыфікацыя]] паэмы нагадвае пра традыцыі [[Пэтрарка|Пэтраркі]]. Адгалоскі дыскусіяй між [[Эразм Ратэрдамскі|Эразмам]] і [[Лютэр]]ам пра [[Свабода волі|свабоду волі]] чутныя ў «Дыялёгу ў форме начнога відзежу» (''Dialogue en forme de vision nocturne'', 1524, апубл. 1533). Скону Францыска I прысьвечаная насычаная рэмінісцэнцыямі з [[Апостал Павал|апостала Паўла]] і [[Плятон]]а паэма «Карабель» (''Le Navire'', 1547). Сярод іншых сачыненьняў: «Камэдыя, зыграная ў Мон-дэ-Марсане» (''La Comédie de Mont-de-Marsan'', 1548); ліставаньне з братам і іншымі асобамі (апублікаваная ў 1841). Нават [[фарс]] «Хворы» (''Le Malade'', 1535—1536) сканчаецца ў духу просталінейнага рэлігійнага настаўленьня. Бо́льшая частка вершаў Маргарыты ўвайшла ў склад зборніку «Маргарыткі прынцэсы Маргарыты» (''Marguerites de la Marguerite des princesses'', 1547). == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * Lefranc A. Les idees réligieuses de Marguerite de Navarre d’apres son oeuvre poétique. — P.: 1898. * Jourda P. Margueite d’Angoulême, duchesse d’Alencon, reine de Navarre. — P.: 1930. * [http://classiques.uqac.ca/classiques/febvre_lucien/autour_heptameron/autour_heptameron.html Febvre L. Amour sacré, amour profane. Autour de l’Heptameron. — P.: 1944]. * Cazauran N. L’Heptameron de Marguerite de Navarre. — P.: 1991. * Nicole Toussaint du Wast, Marguerite de Navarre, perle des Valois, Paris, Max Fourny, 1976. * Mary Duclaux, Mary James Darmesteter. La Reine de Navarre, Marguerite d’Angoulême, trad. de l’anglais par Pierre Mercieux, Paris, Calmann-Lévy, 1900 * Jean-Luc Déjean, Marguerite de Navarre, Paris, Fayard, 1987 * Verdun-Louis Saulnier, "Marguerite de Navarre : Art médiéval et pensée nouvelle", Revue Universitaire, LXIII, 1954 == Вонкавыя спасылкі == * [http://fmg.ac/Projects/MedLands/CAPET.htm#MargueriteOrleansAngoulemedied1549 Foundation for Medieval: Маргарыта Ангулемская] {{ref-en}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Ангулеме]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Верхніх Пірэнэях]] [[Катэгорыя:Валюа]] [[Катэгорыя:Прынцэсы крыві]] [[Катэгорыя:Каралевы Наварскія]] [[Катэгорыя:Францускія літаратаркі]] [[Катэгорыя:Францускія паэткі]] [[Катэгорыя:Жанчыны эпохі Адраджэньня]] [[Катэгорыя:Рэнэсансныя гуманісты]] [[Катэгорыя:Графіні Фуа]] [[Катэгорыя:Герцагіні Аленсону]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Лескарскай катэдры]] nirbq3421p58l449hiyfmug2u9qqk0f 4194282 4194281 2022-08-25T17:21:42Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Палітык |імя = Маргарыта дэ Навара |арыгінал_імя = {{lang-fr|Marguerite de Navarre}} |жанчына = любое |выява = Marguerite d'Angoulême by Jean Clouet.jpg |памер = 250пкс |подпіс_пад_выявай = Партрэт работы [[Жан Клюэ|Жана Клюэ]] ({{Каля}} 1530) |пасада = [[Спіс кіраўнікоў Навары|каралева Наварская]] |перыядпачатак = 24 студзеня 1527 |перыядканец = 21 снежня 1549 |прэзідэнт = |прэм’ер-міністр = |папярэднік = |пераемнік = |пасада2 = [[Беры (герцагства)|герцагіня Берыйская]] |перыядпачатак_2 = 11 кастрычніка 1517 |перыядканец_2 = 21 снежня 1549 |папярэднік2 = |пераемнік2 = |прэм’ер-міністр2 = |прэзідэнт2 = |пасада3 = |перыядпачатак_3 = |перыядканец_3 = |папярэднік3 = |пераемнік3 = |прэм’ер-міністр3 = |прэзідэнт3 = |пасада4 = |перыядпачатак_4 = |перыядканец_4 = |папярэднік4 = |пераемнік4 = |прэм’ер-міністр4 = |прэзідэнт4 = |пасада5 = |перыядпачатак_5 = |перыядканец_5 = |папярэднік5 = |пераемнік5 = |прэм’ер-міністр5 = |прэзідэнт5 = |пасада6 = |перыядпачатак_6 = |перыядканец_6 = |папярэднік6 = |пераемнік6 = |прэм’ер-міністр6 = |прэзідэнт6 = |дата_нараджэння = {{ДН|11|4|1492}} |месца_нараджэння = [[Ангулем]] |дата_смерці = {{Памерла|21|12|1549|гадоў = 57}} |месца_смерці = [[Адос]] |назва_палітычнай_арганізацыі = <!-- Рух, Аб’яднанне, і пад. Неабавязковы. Па змоўчанні — «Партыя» --> |партыя = |муж = {{Просты спіс|, [[Карл IV (герцаг Алянсону)|Карл IV Алянсонскі]], [[Генрых II (кароль Навары)|Генрых II Наварскі]] }} |дзеці = [[Жанна д’Альбрэ]] |бацька = [[Карл Ангулемскі]] |маці = [[Луіза Савойская]] |род = Ангулемская галіна [[Валуа (дынастыя)|Валуа]] |адукацыя = |подпіс = |узнагароды = |Commons = |каментар = }} '''Маргарыта Нава́рская''' ({{lang-fr|Marguerite de Navarre}}), таксама вядомая як '''Маргарыта дэ Валуа''' ({{lang-fr|Marguerite de Valois}}), '''Маргарыта Ангулемская''' ({{lang-fr|Marguerite d’Angoulême}}) і '''Маргарыта Французская''' ({{lang-fr|Marguerite de France}}; 11 красавіка 1492, [[Ангулем]] — 21 снежня 1549, [[Адос]] ля [[Тарб]]у) — французская прынцэса, сястра караля [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыска I]], адна з першых жанчын-пісьменніц Францыі. == Біяграфія == Паходзіла з Ангулемскай галіны дынастыі [[Валуа (дынастыя)|Валуа]]. Сястра французскага караля [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыска I Валуа]]. У 1509 стала жонкай прынца крыві герцага [[Карл IV (герцаг Алянсону)|Карла IV Алянсонскага]], памерлага неўзабаве пасля [[Бытва пад Павіяй|бітвы пад Павіяй]], а ў 1527 годзе выйшла паўторна за [[Генрых II (кароль Навары)|Генрыха д’Альбрэ]], [[Навара (каралеўства)|караля Наварскага]]. З ім мела дачку [[Жанна д’Альбрэ|Жанну]]. Маргарыта Наварская ўсё жыццё вылучалася вялікай адданасцю свайму брату, ездзіла ў [[Мадрыд]] клапаціцца пра яго вызваленне пасля паражэння пад Павіяй. Значны ўплыў на яе светапогляд аказалі пратэстанты [[Жак Ляфеўр д’Этапль|Ляфеўр д’Этапль]] і біскуп [[Мо (Францыя)|Мо]] [[Гіём Брысанэ]], з якім Маргарыта падтрымлівала ліставанне. Двор Маргарыты быў істотным цэнтрам французскага [[Рэнесансны гуманізм|гуманізму]]. Маргарыта Наварская апекавалася [[Гіём Бюдэ|Гіёмам Бюдэ]], [[Клеман Маро|Клеманам Маро]], [[Банавенцюр Дэпер’ё]] і іншымі літаратарамі. Сама яна ведала [[Лаціна|лаціну]] (магчыма, і [[Грэчаская мова|грэчаскую мову]]) і аказвала вялікі ўплыў на многіх выбітных асоб таго чаму. == Творчасць == [[Файл:Clouet Marguerite d'Orleans.jpg|thumb|Маргарыта Наварская (малюнак Дзюмант’ё паводле карціны Клюэ)]] Двор Маргарыты ў горадзе [[Нерак]]у быў адным з цэнтраў літаратуры, навукі і мастацтва Заходняй Еўропы. Выдатна адукаваная, адораная паэтычнымі здольнасцямі, каралева прыцягвала да сябе паэтаў розных школаў, гуманістаў і вальнадумцаў, пераследваных Царквою. Яе заступніцтвам і гасціннасцю карысталіся светачы еўрапейскага Адраджэння — [[Клеман Маро]], [[Банавенцюр Дэпер’ё]], [[Эразм Ратэрдамскі]]. Пры двары Маргарыты быў здзейснены пераклад з лаціны кнігі «[[Дзеянні данаў]]» [[Саксон Граматык|Саксона Граматыка]], у якой знаходзіцца [[Легенда пра Гамлета|апавяданне пра Гамлета, прынца дацкага]], якім скарыстаўся [[Уільям Шэкспір]] для стварэння сваёй [[Гамлет|п’есы]]. Творы Маргарыты Наварскай адлюстроўваюць характэрны для яе напружаны рэлігійна-этычны пошук і спалучаюць медытацыйнасць, а часам і [[містыцызм]] з пэўнай сухасцю стылю. Рэзкае адмаўленне з боку [[Сарбона|Сарбоны]] выклікала паэма «Люстэрка грэшнай душы» (''Le Miroir de l’ame pecheresse'', 1531), у якой знайшоў адбітак [[Лютэранства|лютэранскі]] тэзіс пра [[апраўданне верай]]; [[версіфікацыя]] паэмы нагадвае пра традыцыі [[Петрарка|Петраркі]]. Адгалоскі дыскусіяй між [[Эразм Ратэрдамскі|Эразмам]] і [[Лютэр]]ам пра [[Свабода волі|свабоду волі]] чутныя ў «Дыялогу ў форме начнога відзежу» (''Dialogue en forme de vision nocturne'', 1524, апубл. 1533). Скону Францыска I прысвечаная насычаная рэмінісцэнцыямі з [[Апостал Павел|апостала Паўла]] і [[Платон]]а паэма «Карабель» (''Le Navire'', 1547). Сярод іншых сачыненняў: «Камедыя, сыграная ў Мон-дэ-Марсане» (''La Comédie de Mont-de-Marsan'', 1548); ліставанне з братам і іншымі асобамі (апублікаваная ў 1841). Нават [[фарс]] «Хворы» (''Le Malade'', 1535—1536) сканчаецца ў духу просталінейнага рэлігійнага настаўлення. Бо́льшая частка вершаў Маргарыты ўвайшла ў склад зборніку «Маргарыткі прынцэсы Маргарыты» (''Marguerites de la Marguerite des princesses'', 1547). {{Зноскі}} == Літаратура == * Lefranc A. Les idees réligieuses de Marguerite de Navarre d’apres son oeuvre poétique. — P.: 1898. * Jourda P. Margueite d’Angoulême, duchesse d’Alencon, reine de Navarre. — P.: 1930. * [http://classiques.uqac.ca/classiques/febvre_lucien/autour_heptameron/autour_heptameron.html Febvre L. Amour sacré, amour profane. Autour de l’Heptameron. — P.: 1944]. * Cazauran N. L’Heptameron de Marguerite de Navarre. — P.: 1991. * Nicole Toussaint du Wast, Marguerite de Navarre, perle des Valois, Paris, Max Fourny, 1976. * Mary Duclaux, Mary James Darmesteter. La Reine de Navarre, Marguerite d’Angoulême, trad. de l’anglais par Pierre Mercieux, Paris, Calmann-Lévy, 1900 * Jean-Luc Déjean, Marguerite de Navarre, Paris, Fayard, 1987 * Verdun-Louis Saulnier, "Marguerite de Navarre : Art médiéval et pensée nouvelle", Revue Universitaire, LXIII, 1954 == Спасылкі == * [http://fmg.ac/Projects/MedLands/CAPET.htm#MargueriteOrleansAngoulemedied1549 Foundation for Medieval: Маргарыта Ангулемская] {{ref-en}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Ангулеме]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Верхніх Пірэнеях]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Прынцэсы крыві]] [[Катэгорыя:Каралевы Наварскія]] [[Катэгорыя:Пісьменніцы Францыі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:Жанчыны эпохі Адраджэння]] [[Катэгорыя:Рэнесансныя гуманісты]] [[Катэгорыя:Графіні Фуа]] [[Катэгорыя:Герцагіні Аленсону]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Лескарскай кафедры]] 62qy6yxzrga1yr08jwt6adldg4c9sie 4194289 4194282 2022-08-25T17:33:41Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Файл:VioletteLeduc.jpg|alt=Віялет Ледзюк|значак|Віялет Ледзюк]] '''Віялéт Ледзюк''' ([[Француская мова|франц.]] ''Violette Leduc'', 7 красавіка 1907, Арас, [[Па-дэ-Кале]], [[Францыя]] ― 28 траўня 1972, Факон, [[Ваклюз]], [[Францыя]]) ― француская [[пісьменьніца]]. {{Пісьменьнік|Імя=Віялет Ледзюк|Арыгінал імя=Violette Leduc|Імя пры нараджэньні=Violette Leduc|Дата нараджэньня=7 красавіка 1907|Месца нараджэньня=Арас, Па-дэ-Кале, Францыя|Месца пахаваньня=Факон,Францыя|Дата сьмерці=28 траўня 1972|Месца сьмерці=Факон, Францыя|Род дзейнасьці=Пісьменьніца|Гады актыўнасьці=1946-1972|Жанр=Раман|Мова=Француская|Дэбют=1946|Значныя творы=Thérèse et Isabelle (1955), La Bâtarde (1964), Le Taxi, (1971)}} == Жыцьцяпіс == Віялет Ледзюк нарадзілася ў Арасе 7 красавіка 1907 году, пазашлюбная дачка Бэрты Ледзюк і Андрэ Дэбараля, сына сям’і з вышэйшай [[Буржуазія|буржуазіі]] [[Валянсьен|Валянсьена]], які адмоўвіўся прызнаць дзіця. Зь дзяцінства жыла ў сораме ад свайго нараджэньня<ref><small>Alex Hughes, Violette Leduc: Mothers, Lovers, and Language, Londres, WS Maney, 1994, 169 p.</small></ref>. Віялет навучалася ў калежы Валянсьена, затым у калежы [[Дуэ]], дзе яна сустрэлася з Ізабэль П., зь якой у яе завязаліся гарачыя любоўныя адносіны. У каледжы Віялет Ледзюк захапілася чытаньнем літаратуры: расейская клясыка, [[Жан Както|Ж. Както]], Ж. Д’юамэль, А. [[Андрэ Жыд|Жыд]], М. [[Марсэль Пруст|Пруст]] і [[Арцюр Рэмбо|А. Рэмбо]]<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1925 годзе Віялет зьблізілася з школьнай наглядніцай і выдатнай музыкай Дэніз Эртжэс, маладыя жанчыны сталі каханіцамі. Але пра іх адносіны даведаліся ў калежы, разгарэўся скандал, маладых жанчынаў выключылі з установы<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1926 годзе В. Ледзюк разам з маці і айчымам пераехала ў [[Парыж]] і паступіла ў ліцэй Расіна. У тым годзе яна не атрымала ступень бакаляўра і пачала працаваць прэс-сакратаркай у выдавецтве Plon. Пазьней яна стала асьвятляць навіны пра публікацыі [[выдавецтва]]. Яна працягвала жыць у прадмесьці Парыжу з каханкай Д. Эртжэс на працягу дзевяці гадоў. Маці старалася абароніць Віялету ад пазашлюбнай цяжарнасьці, а таму падтрымлівала ейныя гомасэксуальныя стасункі<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1938 годзе яна пазнаёмілася з [[Марыс Сакс|Марысам Саксам]] (будучым аўтарам рамана «Sabbat»). У 1942 годзе ён адвёз Віялету ў [[Нармандыя|Нармандыю]]. Там яна напісала [[рукапіс]] кнігі «L'Asphyxie (''Удушша''). Віялета ў той час гандлявала на чорным рынку, што дазваляла ёй зарабляць на жыцьцё<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1939 годзе яна выйшла замуж за Жака Мерсье, старога сябра, вясельнага фатографа і [[Мастак|мастака]], але пара рассталася праз год. Віялет Ледзюк зацяжарыла, але зрабіла [[спарон]] на пяці з паловай месяцах [[Цяжарнасьць|цяжарнасьці]], яе ледзьве выратавалі. Гэты драматычны досьвед падрабязна апісаны ў рамане «Ravages» (''Спусташэньні'')<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. У 1944 годзе Віялета Ледзюк пазнаёмілася з [[Сымона дэ Бавуар|Сымонай дэ Бавуар]] і ў 1945 годзе перадала ёй копію рукапісу кнігі «L'Asphyxie» (''Удушша''). Гэты раман атрымаў высокую ацэнку ад [[Сымона дэ Бавуар|Сымоны дэ Бавуар]], [[Жан-Поль Сартр|Жан-Поля Сартра]], [[Жан Както|Жана Както]] і [[Жан Жэнэ|Жана Жэне]]<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Сяброўства і каханьне Ледзюк да Марыса Сакса падрабязна апісаныя ў іншай кнізе ― «La Bâtarde» (''[[Байстручка]]''). Посьпех гэтай кнігі быў імгненны: яна разышлася шматасобнікавым [[Наклад|накладам]] (больш за 170 000 асобнікаў)<ref><small>Franziska Kutzick, «Pour une écriture de la douleur à l’ère du soupçon. L’Affamée de Violette Leduc», in: Daniel Bengsch, Silke Segler-Meßner, (éds.). Depuis les marges. Les années 1940-1960. Une époque charnière, Berlin, Erich Schmidt Verlag, 2016, p. 241-262.</small></ref>. Закаханая ў Сымону дэ Бавуар, яна пачала пісаць «L'Affamée» (''Прагная''), паэму у прозе, летуценны дзёньнік закаханай жанчыны, прысьвечаны С. дэ Бавуар<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Пры жыцьці многія раманы пісьменьніцы цэнзураваліся праз дэталёвасьць і сьмеласьць апісаньня лесьбійскага каханьня. У поўнай вэрсіі многія ейныя цэнзураваныя тэксты выйшлі толькі ў 2000 годзе<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Ледзюк захварэла на [[рак малочнай залозы]] і памерла пасля дзьвюх аперацыяў у Факоне ва ўзросьце 65 гадоў. Сымона дэ Бавуар была прызнаная спадчыньніцай ейнай літаратурных правоў і ў 1973 годзе апублікавала [[раман]] «La Chasse à l'amour» (''Паляваньне на каханьне'')<ref><small>Isabelle Courtivron, «Violette Leduc: L'enfermée pèlerine», Les Cahiers du GRIF «Recluses vagabondes», no 39, 1988, p. 49-53.</small></ref>. == Творчасьць == Яна зьяўляецца аўтаркай вельмі сьмелых, па сутнасьці, аўтабіяграфічных мастацкіх тэкстаў, якія парушаюць культурныя коды, каб вылучыць розныя тыпы сэксуальнай і эмацыйнай маргінальнасьці, настолькі, што ейныя творы часта шакавалі і абражалі публіку. Нягледзячы на тое, што па паходжаньні і навучаньні яна не належыла да літаратурных колаў, яна, тым не менш, была прызнаная як адна з лепшых аўтарак свайго часу, і карысталася моцнай падтрымкай [[Сымона дэ Бавуар|Сымоны дэ Бавуар]]<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. Ледзюк ― адна з пачынальніцаў аўтабіяграфічнага ці сацыялягічнага раману, зрабіла сваё жыцьцё асноўнай тэмай сваіх кнігаў. Відавочная прастата стылю, асаблівая музыкальнасьць твораў надаюць ім праўдзівы, асабісты і вельмі мілы тон<ref><small>Hervé Aubron, «Bouquet de Violette», Magazine littéraire, no 537, novembre 2013.</small></ref>. == Творы == • ''L'Asphyxie'', Gallimard, 1946, 196 p. • ''L'Affamée'', Gallimard, 1948, 196 p. • ''Ravages'', Gallimard, 1955, 477 p. • ''La Vieille Fille'' ''et le Mort'' suivi de ''Les Boutons dorés'', Gallimard, 1958, 227 p. • ''Trésors à prendre'', Gallimard, 1960, 320 p. • ''La Bâtarde'', avec une préface de Simone de Beauvoir, Gallimard, 1964, 462 p. • ''La Femme au petit renard'', Gallimard, 1965, 144 p. • ''Thérèse et Isabelle'', Gallimard 1955, 1966 • ''La Folie en tête'', Gallimard, 1970, 602 p. • ''Le Taxi'', Gallimard, 1971, 92 p. '''Пасьмяротныя''' • ''La Chasse à l'amour'', Gallimard 1973, 407 p. • ''Thérèse et Isabelle'', texte intégral de 1954, notes et postface de Carlo Jansiti, Gallimard, 2000, 138 p. • ''Je hais les dormeurs'', illustré par Béatrice Cussol, Éditions du Chemin de fer, 2006, 57 p. • ''Correspondance 1945-1972'', lettres choisies, établies, annotées et préfacées par Carlo Jansiti, Gallimard, 2007, 512 p. • ''La Main dans le sac'', édition établie par Catherine Viollet, Éditions du Chemin de fer, 2014, 73 p. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Ледзюк, Віялет}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Францускія літаратары і літаратаркі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] [[Катэгорыя:Памерлі ад раку малочнай залозы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] bdze3d2xfdtrun8ib2a80yve6w47g20 4194291 4194289 2022-08-25T17:34:55Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Файл:VioletteLeduc.jpg|alt=Віялет Ледзюк|thumb|Віялет Ледзюк]] '''Віялéт Ледзюк''' ([[Французская мова|франц.]] ''Violette Leduc'', 7 красавіка 1907, Арас, [[Па-дэ-Кале]], [[Францыя]] ― 28 мая 1972, Факон, [[Ваклюз]], [[Францыя]]) ― французская [[пісьменніца]]. {{Пісьменнік|Імя=Віялет Ледзюк|Арыгінал імя=Violette Leduc|Імя пры нараджэнні=Violette Leduc|Дата нараджэння=7 красавіка 1907|Месца нараджэння=Арас, Па-дэ-Кале, Францыя|Месца пахавання=Факон,Францыя|Дата смерці=28 мая 1972|Месца смерці=Факон, Францыя|Род дзейнасці=Пісьменніца|Гады актыўнасці=1946-1972|Жанр=Раман|Мова твораў=Французская|Дэбют=1946|Значныя творы=Thérèse et Isabelle ([[1955]]), La Bâtarde ([[1964]]), Le Taxi, (1971)}} == Біяграфія == Віялет Ледзюк нарадзілася ў Арасе 7 красавіка 1907 года, пазашлюбная дачка Берты Ледзюк і Андрэ Дэбараля, сына сям’і з вышэйшай [[Буржуазія|буржуазіі]] [[Валенсьен|Валенсьена]], які адмоўвіўся прызнаць дзіця. З дзяцінства жыла ў сораме ад свайго нараджэння<ref><small>Alex Hughes, Violette Leduc: Mothers, Lovers, and Language, Londres, WS Maney, 1994, 169 p.</small></ref>. Віялет навучалася ў калежы Валенсьена, затым у калежы [[Дуэ]], дзе яна сустрэлася з Ізабель П., з якой у яе завязаліся гарачыя любоўныя адносіны. У каледжы Віялет Ледзюк захапілася чытаннем літаратуры: расійская класіка, [[Жан Както|Ж. Както]], Ж. Д’юамель, А. [[Андрэ Жыд|Жыд]], М. [[Марсель Пруст|Пруст]] і [[Арцюр Рэмбо|А. Рэмбо]]<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1925 годзе Віялет зблізілася з школьнай наглядніцай і выдатнай музыкай Дэніз Эртжэс, маладыя жанчыны сталі палюбоўніцамі. Але пра іх адносіны даведаліся ў калежы, разгарэўся скандал, маладых жанчын выключылі з установы<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1926 годзе В. Ледзюк разам з маці і айчымам пераехала ў [[Парыж]] і паступіла ў ліцэй Расіна. У тым годзе яна не атрымала ступень бакалаўра і пачала працаваць прэс-сакратаркай у выдавецтве Plon. Пазней яна стала асвятляць навіны пра публікацыі [[выдавецтва]]. Яна працягвала жыць у прадмесці Парыжу з каханкай Д. Эртжэс на працягу дзевяці гадоў. Маці старалася абароніць Віялету ад пазашлюбнай цяжарнасці, а таму падтрымлівала яе гомасексуальныя стасункі<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1938 годзе яна пазнаёмілася з [[Марыс Сакс|Марысам Саксам]] (будучым аўтарам рамана «Sabbat»). У 1942 годзе ён адвёз Віялету ў [[Нармандыя|Нармандыю]]. Там яна напісала [[рукапіс]] кнігі «L'Asphyxie (''Удушша''). Віялета ў той час гандлявала на чорным рынку, што дазваляла ёй зарабляць на жыццё<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1939 годзе яна выйшла замуж за Жака Мерсье, старога сябра, вясельнага фатографа і [[Мастак|мастака]], але пара рассталася праз год. Віялет Ледзюк зацяжарыла, але зрабіла [[спарон]] на пяці з паловай месяцах [[Цяжарнасць|цяжарнасці]], яе ледзьве выратавалі. Гэты драматычны досвед падрабязна апісаны ў рамане «Ravages» (''Спусташэнні'')<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. У 1944 годзе Віялета Ледзюк пазнаёмілася з [[Сімона дэ Бавуар|Сімонай дэ Бавуар]] і ў 1945 годзе перадала ёй копію рукапісу кнігі «L'Asphyxie» (''Удушша''). Гэты раман атрымаў высокую ацэнку ад [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]], [[Жан-Поль Сартр|Жан-Поля Сартра]], [[Жан Както|Жана Както]] і [[Жан Жэнэ|Жана Жэне]]<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Сяброўства і каханне Ледзюк да Марыса Сакса падрабязна апісаныя ў іншай кнізе ― «La Bâtarde» (''[[Байстручка]]''). Поспех гэтай кнігі быў імгненны: яна разышлася шматасобнікавым [[Наклад|тыражом]] (больш за 170 000 асобнікаў)<ref><small>Franziska Kutzick, «Pour une écriture de la douleur à l’ère du soupçon. L’Affamée de Violette Leduc», in: Daniel Bengsch, Silke Segler-Meßner, (éds.). Depuis les marges. Les années 1940-1960. Une époque charnière, Berlin, Erich Schmidt Verlag, 2016, p. 241-262.</small></ref>. Закаханая ў Сімону дэ Бавуар, яна пачала пісаць «L'Affamée» (''Прагная''), паэму ў прозе, летуценны дзённік закаханай жанчыны, прысвечаны С. дэ Бавуар<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Пры жыцці многія раманы пісьменніцы цэнзураваліся праз дэталёвасць і смеласць апісання лесбійскага кахання. У поўнай версіі многія яе цэнзураваныя тэксты выйшлі толькі ў 2000 годзе<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Ледзюк захварэла на [[рак малочнай залозы]] і памерла пасля дзвюх аперацый у Факоне ва ўзросце 65 гадоў. Сімона дэ Бавуар была прызнана спадчынніцай яе літаратурных правоў і ў 1973 годзе апублікавала [[раман]] «La Chasse à l'amour» (''Паляванне на каханне'')<ref><small>Isabelle Courtivron, «Violette Leduc: L'enfermée pèlerine», Les Cahiers du GRIF «Recluses vagabondes», no 39, 1988, p. 49-53.</small></ref>. == Творчасць == Яна з'яўляецца аўтарй вельмі смелых, па сутнасці, аўтабіяграфічных мастацкіх тэкстаў, якія парушаюць культурныя коды, каб вылучыць розныя тыпы сексуальнай і эмацыйнай маргінальнасці, настолькі, што яе творы часта шакавалі і абражалі публіку. Нягледзячы на тое, што па паходжанні і навучанні яна не належыла да літаратурных колаў, яна, тым не менш, была прызнана як адна з лепшых аўтарак свайго часу, і карысталася моцнай падтрымкай [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]]<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. Ледзюк ― адна з пачынальніцаў аўтабіяграфічнага ці сацыялагічнага раману, зрабіла сваё жыццё асноўнай тэмай сваіх кніг. Відавочная прастата стылю, асаблівая музыкальнасць твораў надаюць ім праўдзівы, асабісты і вельмі мілы тон<ref><small>Hervé Aubron, «Bouquet de Violette», Magazine littéraire, no 537, novembre 2013.</small></ref>. == Творы == • ''L'Asphyxie'', Gallimard, 1946, 196 p. • ''L'Affamée'', Gallimard, 1948, 196 p. • ''Ravages'', Gallimard, 1955, 477 p. • ''La Vieille Fille'' ''et le Mort'' suivi de ''Les Boutons dorés'', Gallimard, 1958, 227 p. • ''Trésors à prendre'', Gallimard, 1960, 320 p. • ''La Bâtarde'', avec une préface de Simone de Beauvoir, Gallimard, 1964, 462 p. • ''La Femme au petit renard'', Gallimard, 1965, 144 p. • ''Thérèse et Isabelle'', Gallimard 1955, 1966 • ''La Folie en tête'', Gallimard, 1970, 602 p. • ''Le Taxi'', Gallimard, 1971, 92 p. '''Пасмяротныя''' • ''La Chasse à l'amour'', Gallimard 1973, 407 p. • ''Thérèse et Isabelle'', texte intégral de 1954, notes et postface de Carlo Jansiti, Gallimard, 2000, 138 p. • ''Je hais les dormeurs'', illustré par Béatrice Cussol, Éditions du Chemin de fer, 2006, 57 p. • ''Correspondance 1945-1972'', lettres choisies, établies, annotées et préfacées par Carlo Jansiti, Gallimard, 2007, 512 p. • ''La Main dans le sac'', édition établie par Catherine Viollet, Éditions du Chemin de fer, 2014, 73 p. {{Зноскі}} {{DEFAULTSORT:Ледзюк, Віялет}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Французскамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] [[Катэгорыя:Памерлі ад раку малочнай залозы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] l0b2bh9cdgzb5sza3vv95fj4f605rn3 4194303 4194291 2022-08-25T17:43:05Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменьніца|Імя=Нарцыза Жмыхоўская|Арыгінал імя=Narcyza Żmichowska|Імя пры нараджэньні=Narcyza Kazimiera Józefa Żmichowska[|Псэўданімы=Gabryella|Дата нараджэньня=4 сакавіка 1819|Месца нараджэньня=Варшава|Месца пахаваньня=Варшава, Паванзкоўскія могілкі|Дата сьмерці=25 сьнежня 1876|Месца сьмерці=Варшава|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, паэтка, пэдагогіца, грамадзкая дзяячка, фэміністка|Гады актыўнасьці=1846-1876|Жанр=Раман, паэзія, эсэ|Мова=Польская|Дэбют=1846|Значныя творы=Раман "Паганка" (1846)}} '''Нарцыза Жмыхоўская''' ({{мова-pl|Narcyza Żmichowska}}, поўнае імя: ''Narcyza Kazimiera Józefa Żmichowska''; 4 сакавіка 1819, [[Варшава]] — 25 сьнежня 1876, [[Варшава]]) ― [[Палякі|польская]] [[пісьменьніца]], [[паэтка]], грамадзкая дзяячка, адна зь піянэрак польскага [[фэмінізм]]у. [[Аўтар]]ка фэмінісцкага рамана «Паганка»<ref name="culture.pl">Natalia Mętrak, Narcyza Żmichowska - Życie i twórczość, Culture.pl, grudzień 2016, https://culture.pl/pl/tworca/narcyza-zmichowska</ref>. == Жыцьцяпіс == Нарадзілася ў [[Варшава|Варшаве]], куды прывезьлі нараджаць ейную [[маці]], якая памерла праз тры дні пасьля родаў. Нарадзілася ў беднай памешчыцкай сям’і, якая страціла маёмасьць з-за пазбаўленьня спадчыны ейнай бабулі. Бацька Ян Жмыхоўскі быў пісарам на саляной капальні ў Новым Мясьце над Піліцай. Выхоўвалася ў сваякоў на [[Падляшша|Падляшшы]]. Навучалася ў пансыянаце Зузаны Вільчынскай, а потым у Інстытуце гувэрнантак у Варшаве, дзе ейнай настаўніцай была Клеманціна Танска-Гофман. У 1838 годзе стала [[гувэрнантка]]й у сям’і графаў Замойскіх<ref>Anna Dziadzio, Była jedną z największych polskich feministek. Dlaczego nigdy o niej nie słyszałeś?, „opinie.wp.pl”, 26 października 2017, https://opinie.wp.pl/byla-jedna-z-najwiekszych-polskich-feministek-dlaczego-nigdy-o-niej-nie-slyszales-6179850923243137a</ref>. У [[Парыж]]ы, куды яна паехала зь сям’ёй Замойскіх, Жмыхоўская сустрэла свайго брата Эразма, эмігранта пасьля [[Лістападаўскае паўстаньне|Лістападаўскага паўстаньня]]. Значны ўплыў на Жмыхоўскую зрабілі ягоныя левыя погляды і знаходжаньне ў сям’і Замойскіх, у тым ліку крытычнае стаўленьне да [[Арыстакратыя|арыстакратыі]]<ref>T. Żeleński – Boy, Wstęp do: N. Żmichowska (Gabriella), Poganka, Wrocław 1950.</ref>. На заклік і пад кіраўніцтвам брата яна пачала грунтоўную вучобу ў Парыскай нацыянальнай бібліятэцы ў [[Францыя|Францыі]], вывучаючы творы [[Готфрыд Ляйбніц|Готфрыда Ляйбніца]], [[Фіхтэ|Ягана Фіхтэ]], Аўгуста Шлегеля, [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]], Фрыдрыха фон Шэлінга і [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]. Яна была адной зь першых жанчынаў, якая прысутнічала на пасяджэньнях [[Француская акадэмія|Францускай акадэміі]] <ref>Maria Woźniakiewicz-Dziadosz, Dzieje przyjaźni entuzjastek w świetle listów Narcyzy Żmichowskiej do Bibianny Moraczewskiej, https://web.archive.org/web/20050523132959/http://www.annales.umcs.lublin.pl/FF/2002_2003/31.pdf.</ref>. Важнае месца ў ейных інтарэсах займала барацьба за польскую незалежнасьць. Знаходжаньне ў Францыі цалкам зьмяніла яе: яна стала эксцэнтрычнай, сьмела выказвала свае погляды і паліла [[Цыгарэта|цыгары]] на публіцы. Выдатнае веданьне [[Француская мова|францускай мовы]] і ўсебаковая адукацыя дазволілі ёй лёгка знайсьці працу хатняй настаўніцай для чатырох дзяцей Станіслава Кісялецкага ў маёнтку пад [[Ломжа]]й. Яна часта езьдзіла ў Варшаву, дзе кантактавала зь мясцовай інтэлігенцыяй<ref>Maria Woźniakiewicz-Dziadosz, Dzieje przyjaźni entuzjastek w świetle listów Narcyzy Żmichowskiej do Bibianny Moraczewskiej, https://web.archive.org/web/20050523132959/http://www.annales.umcs.lublin.pl/FF/2002_2003/31.pdf</ref>. З 1842 па 1845 год Жмыхоўская жыла ў Жэчыцы, дзе вяла нелегальную вясковую школу і напісала свой самы вялікі твор «Паганка»<ref name="culture.pl"/>. Пасьля выяўленьня г.зв. «змовы рамесьнікаў» у 1849 годзе яна трапіла ў турму, а потым пад хатні арышт<ref name="culture.pl"/>. З 1844 па 1845 г. заставалася ў [[Вялікая Польшча|Вялікай Польшчы]], дзе прадавала нелегальны друк па загадзе Польскага дэмакратычнага таварыства. У 1846 г. пераехала назад у Варшаву і ўстанавіла стыпэндыі дзяўчатам<ref name="culture.pl"/>. Пасьля сьмерці брата Жмыхоўская стварыла групу энтузіястак, у якую ўвайшлі эмансыпаваныя жанчыны з Варшавы, якія таксама ўдзельнічалі ў падпольлі ў 1842–1849 гадах. На працягу многіх гадоў яна вяла інтымнае і асабістае ліставаньне з сваёй вучаніцай Вандай Жэленьскай, а таксама з паплечніцай Бібіянай Марачэўскай. Гэтыя лісты і дасьледаваньні ейных твораў вельмі яскрава паказваюць лесьбійскую арыентацыю аўтаркі<ref>Barbara Winklowa, Narcyza Żmichowska i Wanda Żeleńska. Kraków 2004, s.11,12.</ref>. Пасьля [[Студзеньскае паўстаньне|Студзеньскага паўстаньня]] Жмыхоўская зноў паехала ў [[Парыж]], дзе навучалася ў [[Сарбона|Сарбоне]]<ref name="culture.pl"/>. Яна памерла пасьля вяртаньня на радзіму з-за цяжкай хваробы. Пахаваная на Паванзоўскіх могілках у Варшаве<ref>Cmentarz Stare Powązki: NARCYZA ŻMICHOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne, http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/docmetadata?id=52586&from=publication</ref>. == Творчасьць == Нарцыза Жмыхоўская плянавала дэбютаваць у Парыжы ў прозе на францускай мове, але пачала літаратурную дзейнасьць у [[Каралеўства Польскае|Каралеўстве Польскім]] з паэзіі; і менавіта дзякуючы вершам набыла першапачатковую адносную папулярнасьць. Паэзіяй займалася таксама, праўда, радзей і пасьля выхаду рамана «Паганкі»<ref>"Poganka" Narcyzy Żmichowskiej.Geneza, źródła, artyzm i idea utworu; M. Mann, Warszawa, 1916, str.12-13.</ref>. У ейнай творчасьці ўсё ж пераважала [[проза]]. Галоўная тэма ейных самых раньніх твораў, датаваных першай паловай 1840-х гадоў, — пазыцыя творцы ў адносінах да мастацкіх і грамадзкіх абавязкаў, паміж мастацтвам і справай<ref name="culture.pl"/>. Раманы Н. Жмыхоўскай закраналі сацыяльныя праблемы і паказвалі герояў, якія настойліва дамагаюцца сваёй мэты. Пісьменьніца была прыхільніцай зьмены мэтаў нацыі: на зьмену рамантычным імкненьням да незалежнасьці, хутчэй асуджаным на правал, павінна было прыйсьці задавальненьне патрэбаў асобы як умовы грамадзкага дабрабыту<ref name="opinie.wp.pl">Anna Dziadzio, Była jedną z największych polskich feministek. Dlaczego nigdy o niej nie słyszałeś?, https://opinie.wp.pl/byla-jedna-z-najwiekszych-polskich-feministek-dlaczego-nigdy-o-niej-nie-slyszales-6179850923243137a</ref>. Адзіны завершаны раман Н. Жмыхоўскай — «Паганка» (у поўнай вэрсіі выйшаў у 1846 годзе). Напісаны складанай для сёньняшняга чытача мовай, ён, аднак, цалкам сучасны — ягоная структура амаль нагадвае постмадэрнісцкія экспэрымэнты ХХ стагодхьдзя. У пэўным сэнсе, гэта раман-шкатулка — чытаючы яго, вы адкрываеце для сябе новыя гісторыі і альтэрнатыўныя сэнсы<ref name="culture.pl"/>. == Піянэрка польскага фэмінізму == Жмыхоўская была [[настаўніца]]й і [[выхавацелька]]й; ейныя погляды сфармаваліся ў апазыцыі да поглядаў сваёй настаўніцы Клеманціны Танскай-Гофман, якую яна абвінаваціла ў «мужчынскім пункту гледжаньня», [[Кансэрватызм|кансэрватызьме]] і адсутнасьці [[патрыятызм]]у. Жмыхоўская распрацавала праграму для навучаньня дзяўчынак. Яна лічыла, што жанчынам патрэбныя веды ў першую чаргу для таго, каб яны маглі прымаць сьвядомыя рашэньньі ў жыцьці і выбіраць іншыя формы грамадзкай дзейнасьці, акрамя звычайных функцыяў [[Жонка|жонкі]] і [[маці]]<ref name="opinie.wp.pl"/>. Жмыхоўска заахвочвала жанчынаў ствараць паміж сабой «сястрынскія сувязі», бо іх падзяляе агульны [[лёс]] (яна нават увяла назву такой сувязі: «posiestrzenie» (''пасястэрства''))<ref name="opinie.wp.pl"/>. Дзейнасьць Жмыхоўскай зьвяртала ўвагу на ролю і значэньне [[Адукацыя|адукацыі]] жанчынаў у грамадзтве<ref name="opinie.wp.pl"/>. == Творы == * ''Poganka'' (рамантычны раман, 1846) * ''Książka pamiątek'' (раман на сутычцы рамантызму і пазытывізму, 1847-48 [часткі I-XII] i 1885 [часткі XIII-XIV], кніжнае выданьне 1861) * ''Dwoiste życie'' * ''Czy to powieść?'' * ''Ścieżki przez życie'' * ''Biała róża'' (раман) * ''Wolne chwile Gabryelli tom 1'' * ''Wykład nauk przeznaczonych do pomocy w domowym wychowaniu panien'' * ''Pewność'' (вершы) * ''O Pawle Edmundzie Strzeleckim''. == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся 4 сакавіка]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1819 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Варшаве]] [[Катэгорыя:Польскія пісьменьніцы]] [[Катэгорыя:Польскія літаратаркі]] [[Катэгорыя:Польскія паэткі]] [[Катэгорыя:Польскія фэміністкі]] [[Катэгорыя:Фэміністкі]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Варшаве]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Варшаве]] [[Катэгорыя:Памерлі 25 сьнежня]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1876 годзе]] 7gcxt65rri17cm9c5gpduhuzv5nstpn 4194304 4194303 2022-08-25T17:43:22Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменьніца|Імя=Нарцыза Жмыхоўская|Арыгінал імя=Narcyza Żmichowska|Імя пры нараджэньні=Narcyza Kazimiera Józefa Żmichowska[|Псэўданімы=Gabryella|Дата нараджэньня=4 сакавіка 1819|Месца нараджэньня=Варшава|Месца пахаваньня=Варшава, Паванзкоўскія могілкі|Дата сьмерці=25 сьнежня 1876|Месца сьмерці=Варшава|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, паэтка, пэдагогіца, грамадзкая дзяячка, фэміністка|Гады актыўнасьці=1846-1876|Жанр=Раман, паэзія, эсэ|Мова=Польская|Дэбют=1846|Значныя творы=Раман "Паганка" (1846)}} '''Нарцыза Жмыхоўская''' ({{мова-pl|Narcyza Żmichowska}}, поўнае імя: ''Narcyza Kazimiera Józefa Żmichowska''; 4 сакавіка 1819, [[Варшава]] — 25 сьнежня 1876, [[Варшава]]) ― [[Палякі|польская]] [[пісьменьніца]], [[паэтка]], грамадзкая дзяячка, адна зь піянэрак польскага [[фэмінізм]]у. [[Аўтар]]ка фэмінісцкага рамана «Паганка»<ref name="culture.pl">Natalia Mętrak, Narcyza Żmichowska - Życie i twórczość, Culture.pl, grudzień 2016, https://culture.pl/pl/tworca/narcyza-zmichowska</ref>. == Жыцьцяпіс == Нарадзілася ў [[Варшава|Варшаве]], куды прывезьлі нараджаць ейную [[маці]], якая памерла праз тры дні пасьля родаў. Нарадзілася ў беднай памешчыцкай сям’і, якая страціла маёмасьць з-за пазбаўленьня спадчыны ейнай бабулі. Бацька Ян Жмыхоўскі быў пісарам на саляной капальні ў Новым Мясьце над Піліцай. Выхоўвалася ў сваякоў на [[Падляшша|Падляшшы]]. Навучалася ў пансыянаце Зузаны Вільчынскай, а потым у Інстытуце гувэрнантак у Варшаве, дзе ейнай настаўніцай была Клеманціна Танска-Гофман. У 1838 годзе стала [[гувэрнантка]]й у сям’і графаў Замойскіх<ref>Anna Dziadzio, Była jedną z największych polskich feministek. Dlaczego nigdy o niej nie słyszałeś?, „opinie.wp.pl”, 26 października 2017, https://opinie.wp.pl/byla-jedna-z-najwiekszych-polskich-feministek-dlaczego-nigdy-o-niej-nie-slyszales-6179850923243137a</ref>. У [[Парыж]]ы, куды яна паехала зь сям’ёй Замойскіх, Жмыхоўская сустрэла свайго брата Эразма, эмігранта пасьля [[Лістападаўскае паўстаньне|Лістападаўскага паўстаньня]]. Значны ўплыў на Жмыхоўскую зрабілі ягоныя левыя погляды і знаходжаньне ў сям’і Замойскіх, у тым ліку крытычнае стаўленьне да [[Арыстакратыя|арыстакратыі]]<ref>T. Żeleński – Boy, Wstęp do: N. Żmichowska (Gabriella), Poganka, Wrocław 1950.</ref>. На заклік і пад кіраўніцтвам брата яна пачала грунтоўную вучобу ў Парыскай нацыянальнай бібліятэцы ў [[Францыя|Францыі]], вывучаючы творы [[Готфрыд Ляйбніц|Готфрыда Ляйбніца]], [[Фіхтэ|Ягана Фіхтэ]], Аўгуста Шлегеля, [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]], Фрыдрыха фон Шэлінга і [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]. Яна была адной зь першых жанчынаў, якая прысутнічала на пасяджэньнях [[Француская акадэмія|Францускай акадэміі]] <ref>Maria Woźniakiewicz-Dziadosz, Dzieje przyjaźni entuzjastek w świetle listów Narcyzy Żmichowskiej do Bibianny Moraczewskiej, https://web.archive.org/web/20050523132959/http://www.annales.umcs.lublin.pl/FF/2002_2003/31.pdf.</ref>. Важнае месца ў ейных інтарэсах займала барацьба за польскую незалежнасьць. Знаходжаньне ў Францыі цалкам зьмяніла яе: яна стала эксцэнтрычнай, сьмела выказвала свае погляды і паліла [[Цыгарэта|цыгары]] на публіцы. Выдатнае веданьне [[Француская мова|францускай мовы]] і ўсебаковая адукацыя дазволілі ёй лёгка знайсьці працу хатняй настаўніцай для чатырох дзяцей Станіслава Кісялецкага ў маёнтку пад [[Ломжа]]й. Яна часта езьдзіла ў Варшаву, дзе кантактавала зь мясцовай інтэлігенцыяй<ref>Maria Woźniakiewicz-Dziadosz, Dzieje przyjaźni entuzjastek w świetle listów Narcyzy Żmichowskiej do Bibianny Moraczewskiej, https://web.archive.org/web/20050523132959/http://www.annales.umcs.lublin.pl/FF/2002_2003/31.pdf</ref>. З 1842 па 1845 год Жмыхоўская жыла ў Жэчыцы, дзе вяла нелегальную вясковую школу і напісала свой самы вялікі твор «Паганка»<ref name="culture.pl"/>. Пасьля выяўленьня г.зв. «змовы рамесьнікаў» у 1849 годзе яна трапіла ў турму, а потым пад хатні арышт<ref name="culture.pl"/>. З 1844 па 1845 г. заставалася ў [[Вялікая Польшча|Вялікай Польшчы]], дзе прадавала нелегальны друк па загадзе Польскага дэмакратычнага таварыства. У 1846 г. пераехала назад у Варшаву і ўстанавіла стыпэндыі дзяўчатам<ref name="culture.pl"/>. Пасьля сьмерці брата Жмыхоўская стварыла групу энтузіястак, у якую ўвайшлі эмансыпаваныя жанчыны з Варшавы, якія таксама ўдзельнічалі ў падпольлі ў 1842–1849 гадах. На працягу многіх гадоў яна вяла інтымнае і асабістае ліставаньне з сваёй вучаніцай Вандай Жэленьскай, а таксама з паплечніцай Бібіянай Марачэўскай. Гэтыя лісты і дасьледаваньні ейных твораў вельмі яскрава паказваюць лесьбійскую арыентацыю аўтаркі<ref>Barbara Winklowa, Narcyza Żmichowska i Wanda Żeleńska. Kraków 2004, s.11,12.</ref>. Пасьля [[Студзеньскае паўстаньне|Студзеньскага паўстаньня]] Жмыхоўская зноў паехала ў [[Парыж]], дзе навучалася ў [[Сарбона|Сарбоне]]<ref name="culture.pl"/>. Яна памерла пасьля вяртаньня на радзіму з-за цяжкай хваробы. Пахаваная на Паванзоўскіх могілках у Варшаве<ref>Cmentarz Stare Powązki: NARCYZA ŻMICHOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne, http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/docmetadata?id=52586&from=publication</ref>. == Творчасьць == Нарцыза Жмыхоўская плянавала дэбютаваць у Парыжы ў прозе на францускай мове, але пачала літаратурную дзейнасьць у [[Каралеўства Польскае|Каралеўстве Польскім]] з паэзіі; і менавіта дзякуючы вершам набыла першапачатковую адносную папулярнасьць. Паэзіяй займалася таксама, праўда, радзей і пасьля выхаду рамана «Паганкі»<ref>"Poganka" Narcyzy Żmichowskiej.Geneza, źródła, artyzm i idea utworu; M. Mann, Warszawa, 1916, str.12-13.</ref>. У ейнай творчасьці ўсё ж пераважала [[проза]]. Галоўная тэма ейных самых раньніх твораў, датаваных першай паловай 1840-х гадоў, — пазыцыя творцы ў адносінах да мастацкіх і грамадзкіх абавязкаў, паміж мастацтвам і справай<ref name="culture.pl"/>. Раманы Н. Жмыхоўскай закраналі сацыяльныя праблемы і паказвалі герояў, якія настойліва дамагаюцца сваёй мэты. Пісьменьніца была прыхільніцай зьмены мэтаў нацыі: на зьмену рамантычным імкненьням да незалежнасьці, хутчэй асуджаным на правал, павінна было прыйсьці задавальненьне патрэбаў асобы як умовы грамадзкага дабрабыту<ref name="opinie.wp.pl">Anna Dziadzio, Była jedną z największych polskich feministek. Dlaczego nigdy o niej nie słyszałeś?, https://opinie.wp.pl/byla-jedna-z-najwiekszych-polskich-feministek-dlaczego-nigdy-o-niej-nie-slyszales-6179850923243137a</ref>. Адзіны завершаны раман Н. Жмыхоўскай — «Паганка» (у поўнай вэрсіі выйшаў у 1846 годзе). Напісаны складанай для сёньняшняга чытача мовай, ён, аднак, цалкам сучасны — ягоная структура амаль нагадвае постмадэрнісцкія экспэрымэнты ХХ стагодхьдзя. У пэўным сэнсе, гэта раман-шкатулка — чытаючы яго, вы адкрываеце для сябе новыя гісторыі і альтэрнатыўныя сэнсы<ref name="culture.pl"/>. == Піянэрка польскага фэмінізму == Жмыхоўская была [[настаўніца]]й і [[выхавацелька]]й; ейныя погляды сфармаваліся ў апазыцыі да поглядаў сваёй настаўніцы Клеманціны Танскай-Гофман, якую яна абвінаваціла ў «мужчынскім пункту гледжаньня», [[Кансэрватызм|кансэрватызьме]] і адсутнасьці [[патрыятызм]]у. Жмыхоўская распрацавала праграму для навучаньня дзяўчынак. Яна лічыла, што жанчынам патрэбныя веды ў першую чаргу для таго, каб яны маглі прымаць сьвядомыя рашэньньі ў жыцьці і выбіраць іншыя формы грамадзкай дзейнасьці, акрамя звычайных функцыяў [[Жонка|жонкі]] і [[маці]]<ref name="opinie.wp.pl"/>. Жмыхоўска заахвочвала жанчынаў ствараць паміж сабой «сястрынскія сувязі», бо іх падзяляе агульны [[лёс]] (яна нават увяла назву такой сувязі: «posiestrzenie» (''пасястэрства''))<ref name="opinie.wp.pl"/>. Дзейнасьць Жмыхоўскай зьвяртала ўвагу на ролю і значэньне [[Адукацыя|адукацыі]] жанчынаў у грамадзтве<ref name="opinie.wp.pl"/>. == Творы == * ''Poganka'' (рамантычны раман, 1846) * ''Książka pamiątek'' (раман на сутычцы рамантызму і пазытывізму, 1847-48 [часткі I-XII] i 1885 [часткі XIII-XIV], кніжнае выданьне 1861) * ''Dwoiste życie'' * ''Czy to powieść?'' * ''Ścieżki przez życie'' * ''Biała róża'' (раман) * ''Wolne chwile Gabryelli tom 1'' * ''Wykład nauk przeznaczonych do pomocy w domowym wychowaniu panien'' * ''Pewność'' (вершы) * ''O Pawle Edmundzie Strzeleckim''. == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся 4 сакавіка]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1819 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Варшаве]] [[Катэгорыя:Польскія пісьменьніцы]] [[Катэгорыя:Польскія літаратаркі]] [[Катэгорыя:Польскія паэткі]] [[Катэгорыя:Польскія фэміністкі]] [[Катэгорыя:Фэміністкі]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Варшаве]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Варшаве]] [[Катэгорыя:Памерлі 25 сьнежня]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1876 годзе]] s2hzhu3bmp3uy6xtuvkzgrn4xffv05d 4194305 4194304 2022-08-25T17:44:49Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменніца|Імя=Нарцыза Жмыхоўская|Арыгінал імя=Narcyza Żmichowska|Імя пры нараджэнні=Narcyza Kazimiera Józefa Żmichowska[|Псеўданімы=Gabryella|Дата нараджэння=4 сакавіка 1819|Месца нараджэння=Варшава|Месца пахавання=Варшава, Паванзкоўскія могілкі|Дата смерці=25 снежня 1876|Месца смерці=Варшава|Род дзейнасці=Пісьменніца, паэтэса, педагогіца, грамадская дзяячка, феміністка|Гады актыўнасці=1846-1876|Жанр=Раман, паэзія, эсэ|Мова=Польская|Дэбют=1846|Значныя творы=Раман "Паганка" (1846)}} '''Нарцыза Жмыхоўская''' ({{lang-pl|Narcyza Żmichowska}}, поўнае імя: ''Narcyza Kazimiera Józefa Żmichowska''; 4 сакавіка 1819, [[Варшава]] — 25 снежня 1876, [[Варшава]]) ― [[Палякі|польская]] [[пісьменніца]], [[паэтэса]], грамадская дзяячка, адна з піянерак польскага [[фемінізм]]у. [[Аўтар]]ка фемінісцкага рамана «Паганка»<ref name="culture.pl">Natalia Mętrak, Narcyza Żmichowska - Życie i twórczość, Culture.pl, grudzień 2016, https://culture.pl/pl/tworca/narcyza-zmichowska</ref>. == Біяграфія == Нарадзілася ў [[Варшава|Варшаве]], куды прывезлі нараджаць ейную [[маці]], якая памерла праз тры дні пасля родаў. Нарадзілася ў беднай памешчыцкай сям’і, якая страціла маёмасць з-за пазбаўлення спадчыны яе бабулі. Бацька Ян Жмыхоўскі быў пісарам на саляной капальні ў Новым Мясце над Піліцай. Выхоўвалася ў сваякоў на [[Падляшша|Падляшшы]]. Навучалася ў пансыянаце Зузаны Вільчынскай, а потым у Інстытуце гувернантак у Варшаве, дзе яе настаўніцай была Клеманціна Танска-Гофман. У 1838 годзе стала [[гувернантка]]й у сям’і графаў Замойскіх<ref>Anna Dziadzio, Była jedną z największych polskich feministek. Dlaczego nigdy o niej nie słyszałeś?, „opinie.wp.pl”, 26 października 2017, https://opinie.wp.pl/byla-jedna-z-najwiekszych-polskich-feministek-dlaczego-nigdy-o-niej-nie-slyszales-6179850923243137a</ref>. У [[Парыж]]ы, куды яна паехала з сям’ёй Замойскіх, Жмыхоўская сустрэла свайго брата Эразма, эмігранта пасля [[Лістападаўскае паўстанне|Лістападаўскага паўстання]]. Значны ўплыў на Жмыхоўскую зрабілі яго левыя погляды і знаходжанне ў сям’і Замойскіх, у тым ліку крытычнае стаўленне да [[Арыстакратыя|арыстакратыі]]<ref>T. Żeleński — Boy, Wstęp do: N. Żmichowska (Gabriella), Poganka, Wrocław 1950.</ref>. На заклік і пад кіраўніцтвам брата яна пачала грунтоўную вучобу ў Парыжскай нацыянальнай бібліятэцы ў [[Францыя|Францыі]], вывучаючы творы [[Готфрыд Лейбніц|Готфрыда Лейбніца]], [[Фіхтэ|Ягана Фіхтэ]], Аўгуста Шлегеля, [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]], Фрыдрыха фон Шэлінга і [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]. Яна была адной з першых жанчын, якая прысутнічала на пасяджэннях [[Французская акадэмія|Французскай акадэміі]] <ref>Maria Woźniakiewicz-Dziadosz, Dzieje przyjaźni entuzjastek w świetle listów Narcyzy Żmichowskiej do Bibianny Moraczewskiej, https://web.archive.org/web/20050523132959/http://www.annales.umcs.lublin.pl/FF/2002_2003/31.pdf.</ref>. Важнае месца ў яе інтарэсах займала барацьба за польскую незалежнасць. Знаходжанне ў Францыі цалкам змяніла яе: яна стала эксцэнтрычнай, смела выказвала свае погляды і паліла [[Цыгарэта|цыгары]] на публіцы. Выдатнае веданне [[Французская мова|французскай мовы]] і ўсебаковая адукацыя дазволілі ёй лёгка знайсці працу хатняй настаўніцай для чатырох дзяцей Станіслава Кісялецкага ў маёнтку пад [[Ломжа]]й. Яна часта ездзіла ў Варшаву, дзе кантактавала з мясцовай інтэлігенцыяй<ref>Maria Woźniakiewicz-Dziadosz, Dzieje przyjaźni entuzjastek w świetle listów Narcyzy Żmichowskiej do Bibianny Moraczewskiej, https://web.archive.org/web/20050523132959/http://www.annales.umcs.lublin.pl/FF/2002_2003/31.pdf</ref>. З 1842 па 1845 год Жмыхоўская жыла ў Жэчыцы, дзе вяла нелегальную вясковую школу і напісала свой самы вялікі твор «Паганка»<ref name="culture.pl"/>. Пасля выяўлення г.зв. «змовы рамеснікаў» у 1849 годзе яна трапіла ў турму, а потым пад хатні арышт<ref name="culture.pl"/>. З 1844 па 1845 г. заставалася ў [[Вялікая Польшча|Вялікай Польшчы]], дзе прадавала нелегальны друк па загадзе Польскага дэмакратычнага таварыства. У 1846 г. пераехала назад у Варшаву і ўстанавіла стыпендыі дзяўчатам<ref name="culture.pl"/>. Пасля смерці брата Жмыхоўская стварыла групу энтузіястак, у якую ўвайшлі эмансыпаваныя жанчыны з Варшавы, якія таксама ўдзельнічалі ў падполлі ў 1842–1849 гадах. На працягу многіх гадоў яна вяла інтымнае і асабістае ліставанне з сваёй вучаніцай Вандай Жэленьскай, а таксама з паплечніцай Бібіянай Марачэўскай. Гэтыя лісты і даследаванні яе твораў вельмі яскрава паказваюць лесбійскую арыентацыю аўтаркі<ref>Barbara Winklowa, Narcyza Żmichowska i Wanda Żeleńska. Kraków 2004, s.11,12.</ref>. Пасля [[Студзеньскае паўстанне|Студзеньскага паўстання]] Жмыхоўская зноў паехала ў [[Парыж]], дзе навучалася ў [[Сарбона|Сарбоне]]<ref name="culture.pl"/>. Яна памерла пасля вяртання на радзіму з-за цяжкай хваробы. Пахаваная на Паванзоўскіх могілках у Варшаве<ref>Cmentarz Stare Powązki: NARCYZA ŻMICHOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne, http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/docmetadata?id=52586&from=publication</ref>. == Творчасць == Нарцыза Жмыхоўская планавала дэбютаваць у Парыжы ў прозе на французскай мове, але пачала літаратурную дзейнасць у [[Каралеўства Польскае|Каралеўстве Польскім]] з паэзіі; і менавіта дзякуючы вершам набыла першапачатковую адносную папулярнасць. Паэзіяй займалася таксама, праўда, радзей і пасля выхаду рамана «Паганкі»<ref>"Poganka" Narcyzy Żmichowskiej.Geneza, źródła, artyzm i idea utworu; M. Mann, Warszawa, 1916, str.12-13.</ref>. У яе творчасці ўсё ж пераважала [[проза]]. Галоўная тэма яе самых ранніх твораў, датаваных першай паловай 1840-х гадоў, — пазіцыя творцы ў адносінах да мастацкіх і грамадскіх абавязкаў, паміж мастацтвам і справай<ref name="culture.pl"/>. Раманы Н. Жмыхоўскай закраналі сацыяльныя праблемы і паказвалі герояў, якія настойліва дамагаюцца сваёй мэты. Пісьменніца была прыхільніцай змены мэтаў нацыі: на змену рамантычным імкненням да незалежнасці, хутчэй асуджаным на правал, павінна было прыйсці задавальненне патрэбаў асобы як умовы грамадскага дабрабыту<ref name="opinie.wp.pl">Anna Dziadzio, Była jedną z największych polskich feministek. Dlaczego nigdy o niej nie słyszałeś?, https://opinie.wp.pl/byla-jedna-z-najwiekszych-polskich-feministek-dlaczego-nigdy-o-niej-nie-slyszales-6179850923243137a</ref>. Адзіны завершаны раман Н. Жмыхоўскай — «Паганка» (у поўнай версіі выйшаў у 1846 годзе). Напісаны складанай для сённяшняга чытача мовай, ён, аднак, цалкам сучасны — яго структура амаль нагадвае постмадэрнісцкія эксперыменты XX стагодхьдзя. У пэўным сэнсе, гэта раман-шкатулка — чытаючы яго, вы адкрываеце для сябе новыя гісторыі і альтэрнатыўныя сэнсы<ref name="culture.pl"/>. == Піянерка польскага фемінізму == Жмыхоўская была [[настаўніца]]й і [[выхавацелька]]й; яе погляды сфарміраваліся ў апазіцыі да поглядаў сваёй настаўніцы Клеманціны Танскай-Гофман, якую яна абвінаваціла ў «мужчынскім пункту гледжання», [[Кансерватызм|кансерватызме]] і адсутнасці [[патрыятызм]]у. Жмыхоўская распрацавала праграму для навучання дзяўчынак. Яна лічыла, што жанчынам патрэбныя веды ў першую чаргу для таго, каб яны маглі прымаць свядомыя рашэнньі ў жыцці і выбіраць іншыя формы грамадскай дзейнасці, акрамя звычайных функцый [[Жонка|жонкі]] і [[маці]]<ref name="opinie.wp.pl"/>. Жмыхоўска заахвочвала жанчын ствараць паміж сабой «сястрынскія сувязі», бо іх падзяляе агульны [[лёс]] (яна нават увяла назву такой сувязі: «posiestrzenie» (''пасястэрства''))<ref name="opinie.wp.pl"/>. Дзейнасць Жмыхоўскай звяртала ўвагу на ролю і значэнне [[Адукацыя|адукацыі]] жанчын у грамадстве<ref name="opinie.wp.pl"/>. == Творы == * ''Poganka'' (рамантычны раман, 1846) * ''Książka pamiątek'' (раман на сутычцы рамантызму і пазітывізму, 1847-48 [часткі I-XII] i 1885 [часткі XIII-XIV], кніжнае выданне 1861) * ''Dwoiste życie'' * ''Czy to powieść?'' * ''Ścieżki przez życie'' * ''Biała róża'' (раман) * ''Wolne chwile Gabryelli tom 1'' * ''Wykład nauk przeznaczonych do pomocy w domowym wychowaniu panien'' * ''Pewność'' (вершы) * ''O Pawle Edmundzie Strzeleckim''. {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся 4 сакавіка]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1819 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Варшаве]] [[Катэгорыя:Польскія пісьменніцы]] [[Катэгорыя:Пісьменніцы Польшчы]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Польшчы]] [[Катэгорыя:Польскія феміністкі]] [[Катэгорыя:Феміністкі]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Варшаве]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Варшаве]] [[Катэгорыя:Памерлі 25 снежня]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1876 годзе]] l1hcdjb0ffe7uwj5i3i3lfxa0sxcmi5 4194312 4194305 2022-08-25T17:55:10Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Файл:Polish Senate election results 2007.svg|значак|Мапа вынікаў [[Парлямэнцкія выбары ў Польшчы 2007 году|парлямэнцкіх выбараў 2007 году]], якая яскрава адлюстроўвае падзел Польшчы на два рэгіёны. Аранжавым колерам замаляваныя рэгіёны, дзе перамогу атрымала [[Грамадзянская плятформа]], а сінім — [[Права і справядлівасьць]].]] '''Польшча А і Б''' — падзел [[Польшча|Польшчы]] паводле гістарычнага, палітычнага і культурнага адрозьненьня паміж заходняй і ўсходняй часткамі краіны. Гэтак званая Польшча А месьціцца на захад ад [[Вісла|Віслы]]. Яна ёсьць значна больш разьвітай і мае хутчэйшы эканамічны рост у параўнаньні з Польшчай Б, якая месьціцца на ўсход ад Віслы. Тым ня менш, існуе меркаваньне аб існаваньні падзелу Польшчы на большую колькасьць рэгіёнаў. Гэтак на думку генэральнага сакратара [[Польская гандлёвая палата|Польскай гандлёвай палаты]] [[Марк Клочак|Марка Клочка]], існуе Польшча А, да якой належаць гарады-цэнтры ваяводзтваў, Польшча Б ёсьць астатняй часткай краіны, а таксама існуе Польшча В, да якой належаць рэгіёны на ўсход ад Віслы, якія патрабуюць іншага стаўленьня<ref>{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20110928224119/http://wiadomosci.polska.pl/specdlapolski/article,,id,331312.htm|загаловак=Polsce nierówna|выдавец=Polska|мова=pl|дата=29 ліпеня 2022}}</ref>. Тым ня менш, вяртаючыся да Польшчы А і Б, сучасная статыстыка беспрацоўя ў Польшчы ў цэлым не паказвае розьніцы ў багацьці паміж двума часткамі і нават мае супрацьлеглую тэндэнцыю ў апошнія гады. То бок, узровень беспрацоўя на паўночным захадзе краіны вышэйшы за гэты паказчык ва ўсходне-цэнтральнай Польшчы. Розьніца паміж Польшчай А і Б асабліва бачная ў выніках выбараў у гэтых двух рэгіёнах. У 1990-я гады Польшча А аддавала перавагу [[Зьвяз дэмакратычных левых сілаў|Зьвязу дэмакратычных левых сілаў]] (ЗДЛС), як сьвецкаму, сацыяльна-лібэральнаму фактычнаму пераемніку былой кіроўнай партыі [[Польская Народная Рэспубліка|ПНР]]. Зь іншага боку, Польшча Б галасавала альбо за [[Польская сялянская партыя|Польскую сялянскую партыю]] альбо за [[Салідарнасьць (рух)|Салідарнасьць]], абодзьве зь якіх прасоўвалі хрысьціянска-дэмакратычныя каштоўнасьці<ref>Kowalczyk, Krzysztof (15 сакавіка 2014 году). [https://core.ac.uk/download/pdf/154447005.pdf «Typologia polskich partii politycznych według kryterium programowego»]. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne (1): 73-99. — [[doi]]:[https://doi.org/10.14746%2Fssp.2014.1.6 10.14746/ssp.2014.1.6].</ref>. [[Парлямэнцкія выбары ў Польшчы 2001 году|Парлямэнцкія выбары 2001 году]] былі адзінымі, калі Польшча А і Б прагаласавала аднолькава, і ЗДЛС здолела здабыць перамогу як на ўсходзе, гэтак і на захадзе краіны. Прыкладна з 2005 году ў Польшчы адбылася перабудова палітычнай сыстэмы. Жыхары Польшчы А падтрымалі лібэральна-кансэрватыўную [[Грамадзянская плятформа|Грамадзянскую плятформу]], у той час як жыхары Польшчы Б за выключэньнем [[Варшава|Варшавы]], наадварот, схіліліся да падтрымкі нацыянальна-кансэрватыўнай партыі [[Права і справядлівасьць]]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Польская палітыка]] [[Катэгорыя:Геаграфія Польшчы]] n8mjfnrbvhh0fdfhjpmrpj8d83wpodo 4194313 4194312 2022-08-25T17:55:38Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Файл:Polish Senate election results 2007.svg|thumb|Карта вынікаў [[Парламенцкія выбары ў Польшчы 2007 года|парламенцкіх выбараў 2007 года]], якая яскрава адлюстроўвае падзел Польшчы на два рэгіёны. Аранжавым колерам замаляваныя рэгіёны, дзе перамогу атрымала [[Грамадзянская платформа]], а сінім — [[Права і справядлівасць]].]] '''Польшча А і Б''' — падзел [[Польшча|Польшчы]] паводле гістарычнага, палітычнага і культурнага адрознення паміж заходняй і ўсходняй часткамі краіны. Гэтак званая Польшча А размяшчаецца на захад ад [[Вісла|Віслы]]. Яна ёсць значна больш развітай і мае хутчэйшы эканамічны рост у параўнанні з Польшчай Б, якая размяшчаецца на ўсход ад Віслы. Тым не менш, існуе меркаванне аб існаванні падзелу Польшчы на большую колькасць рэгіёнаў. Гэтак на думку генеральнага сакратара [[Польская гандлёвая палата|Польскай гандлёвай палаты]] [[Марк Клочак|Марка Клочка]], існуе Польшча А, да якой належаць гарады-цэнтры ваяводстваў, Польшча Б ёсць астатняй часткай краіны, а таксама існуе Польшча В, да якой належаць рэгіёны на ўсход ад Віслы, якія патрабуюць іншага стаўлення<ref>{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20110928224119/http://wiadomosci.polska.pl/specdlapolski/article,,id,331312.htm|title=Polsce nierówna|publisher=Polska|language=pl|accessdate=29 ліпеня 2022}}</ref>. Тым не менш, вяртаючыся да Польшчы А і Б, сучасная статыстыка беспрацоўя ў Польшчы ў цэлым не паказвае розніцы ў багацці паміж двума часткамі і нават мае супрацьлеглую тэндэнцыю ў апошнія гады. То бок, узровень беспрацоўя на паўночным захадзе краіны вышэйшы за гэты паказчык ва ўсходне-цэнтральнай Польшчы. Розніца паміж Польшчай А і Б асабліва бачная ў выніках выбараў у гэтых двух рэгіёнах. У 1990-я гады Польшча А аддавала перавагу [[Саюз дэмакратычных левых сіл|Звязу дэмакратычных левых сіл]] (ЗДЛС), як свецкаму, сацыяльна-ліберальнаму фактычнаму пераемніку былой кіруемай партыі [[Польская Народная Рэспубліка|ПНР]]. З іншага боку, Польшча Б галасавала альбо за [[Польская сялянская партыя|Польскую сялянскую партыю]] альбо за [[Салідарнасць (рух)|Салідарнасць]], абодзве з якіх прасоўвалі хрысціянска-дэмакратычныя каштоўнасці<ref>Kowalczyk, Krzysztof (15 сакавіка 2014 года). [https://core.ac.uk/download/pdf/154447005.pdf «Typologia polskich partii politycznych według kryterium programowego»]. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne (1): 73-99. — [[doi]]:[https://doi.org/10.14746%2Fssp.2014.1.6 10.14746/ssp.2014.1.6].</ref>. [[Парламенцкія выбары ў Польшчы 2001 года|Парламенцкія выбары 2001 года]] былі адзінымі, калі Польшча А і Б прагаласавала аднолькава, і ЗДЛС здолела здабыць перамогу як на ўсходзе, гэтак і на захадзе краіны. Прыкладна з 2005 года ў Польшчы адбылася перабудова палітычнай сістэмы. Жыхары Польшчы А падтрымалі ліберальна-кансерватыўную [[Грамадзянская платформа|Грамадзянскую платформу]], у той час як жыхары Польшчы Б за выключэннем [[Варшава|Варшавы]], наадварот, схіліліся да падтрымкі нацыянальна-кансерватыўнай партыі [[Права і справядлівасць]]. {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Польская палітыка]] [[Катэгорыя:Геаграфія Польшчы]] bo07bua8k4w1yrzlypnm5xbd2xjhwfp Соф’я Юр’еўна Друкер 0 140668 4194420 3840067 2022-08-26T03:14:34Z VladimirZhV 9113 /* Сям’я */ дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Тэатральны дзеяч | Імя = Соф'я Юр'еўна Друкер | Арыгінал імя = | Выява = Druker.jpg | Шырыня = | Апісанне выявы = | Імя пры нараджэнні = | Дата нараджэння = | Месца нараджэння = | Дата смерці = | Месца смерці = | Прафесія = оперная спявачка | Грамадзянства = | Гады актыўнасці = | Псеўданімы = | Амплуа = | Тэатр = [[Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы і балета|Дзяржаўны тэатр оперы і балета БССР]] | Ролі = | Спектаклі = | Узнагароды = | Сайт = | imdb_id = }} {{Цёзкі2|Друкер}} '''Соф’я Юр’еўна (Соня Гіршаўна) Дру́кер''' ({{ДН|7|1|1907}}, {{МН|Копысь||Гарадскі пасёлак Копысь}}, [[Горацкі павет]], [[Магілёўская губерня]] — {{ДС|21|04|1984}}, {{МС|Мінск||Горад Мінск}}) — беларуская спявачка (драматычнае [[сапрана]]). [[Народная артыстка Беларусі]] (1955). == Біяграфія == Нарадзілася ў сям’і яўрэйскага скрыпача Гірша Друкера, была малодшай дачкой. У [[1930]] скончыла [[Беларускі музычны тэхнікум]]. У [[1930]]—[[1932]] вучылася ў [[Беларуская студыя оперы і балета|Беларускай студыі оперы і балета]], у 1932-36 — у [[Беларуская кансерваторыя|Беларускай кансерваторыі]] па класе вакалу ў [[П. І. Ціханаў|П. І. Ціханава]]. Удасканальвалася як артыстка [[опера|оперы]] ў Беларускай студыі оперы і балета пад кіраўніцтвам [[Антон Пятровіч Баначыч|А. П. Баначыч]] (1930-33). Раней займалася ў [[В. А. Цвяткоў|В. А. Цвяткова]]. У 1933-41 і 1944-77 — салістка [[Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы і балета|Дзяржаўнага тэатра оперы і балета БССР]]. У гады [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] спявала ў [[Саратаўскі тэатр оперы і балета|Саратаўскім тэатра оперы і балета]], удзельнічала ў працы франтавых канцэртных брыгад, выступала перад партызанамі Віцебшчыны. == Творчасць == Друкер — адна з першых беларускіх оперных спявачак. Першая выканаўца партый у беларускіх нацыянальных операх — Аўгіння («[[У пушчах Палесся]]» [[А. В. Багатыроў|А. В. Багатырова]]), Марыся («[[Міхась Падгорны]]» [[Я. К. Цікоцкі|Я. К. Цікоцкага]]), Рагнеда Янаўна («[[Калючая ружа]]» [[Ю. У. Семяняка|Ю. У. Семянякі]]). Лепшыя партыі опернай класікі: Яраслаўна («[[Князь Ігар, опера|Князь Ігар]]» [[А. П. Барадзін]]а), Наташа («[[Русалка, опера|Русалка]]» [[А. С. Даргамыжскі|А. С. Даргамыжскага]]), Марыя («[[Мазепа, опера|Мазепа]]» [[П. І. Чайкоўскі|П. І. Чайкоўскага]]), Аіда («[[Аіда, опера|Аіда]]» [[Джузэпэ Вердзі]]) і інш. == Сям’я == У шлюбе з [[Рыгор Паўлавіч Прагін| Рыгорам Прагіным]], ад якога мела двух дзяцей, якія загінулі ў першы ж дзень [[Бамбардзіроўка Мінска|бамбардзіроўкі Мінска]] нацыстамі<ref name="newswe">[http://www.newswe.com/index.php?go=Pages&in=print&id=6728 МЫ ЗДЕСЬ — Публикации]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|Дру́кер Соф’я Юр’еўна|286}} == Спасылкі == * {{bis.nlb.by|128172|Друкер Соф'я Юр'еўна}} {{DEFAULTSORT:Друкер Соф’я Юр’еўна}} [[Катэгорыя:Оперныя спевакі і спявачкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Сапрана]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі]] [[Катэгорыя:Народныя артысты Беларускай ССР]] [[Катэгорыя:Постаці Вялікага тэатра оперы і балета Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Пахаваныя на Паўночных могілках]] {{Бібліяінфармацыя}} gkv82bev9r788l44a1fsjb4pdazn4th Азербайджанскі тэатр оперы і балета 0 142458 4194012 3555369 2022-08-25T12:11:54Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{Coord|40|21|59|N|49|50|06|E|region:AZ_type:landmark|display=title}} [[Выява:Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı.jpg|thumb|Азербайджанскі тэатр оперы і балета]] '''Азербайджанскі тэатр оперы і балета''' імя М. P. Ахундава ({{lang-az|Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı}}) — оперны тэатр у сталіцы [[Азербайджан]]а горадзе [[Баку]]. == З гісторыі тэатра == Арганізаваны ў [[1920]] годзе як Азербайджанскі дзяржаўны тэатр, ставіў оперы, аперэты і драмы. У [[1924]] годзе оперная трупа вылучана ў самастойную структуру, у [[1930]] годзе прысвоена імя азербайджанскага драматурга [[Мірза Фаталі Ахундаў|М. P. Ахундава]], у [[1938]] дзе тэатр узнагароджаны [[Ордэн Леніна|ордэнам Леніна]]. [[Выява:Stamps of Azerbaijan, 2012-1024.jpg|left|thumb|На паштовай марцы Азербайджана ([[2012]])]] Будынак тэатра пабудаваны ў [[1910]]—[[1911]] гадах, рэканструяваны ў [[1938]]. Глядзельная зала разлічана на 1281 месца. Спектаклі ідуць на рускай і азербайджанскай мовах. У даваенныя гады сярод нацыянальных спектакляў тэатр паставіў «Лейла і Меджнун» У. Гаджыбекава, «Шах Ісмаіл» Магамаева, «Ашугаў-Гарыб» [[Узеір Гаджыбекаў|Узеір Гаджыбекава]]. На азербайджанскай мове былі пастаўлены таксама оперы «Ануш» Тыграняна ([[1941]]), «Севільскі цырульнік» Дж. Расіні ([[1943]]) і «Кармэн» [[Жорж Бізэ|Бізэ]] ([[1946]]). Сярод спектакляў 1960-70-х гадоў: оперы — «Вагіф» Мустафаева ([[1960]]), «Багадур і Сона» Алескераў ([[1961]]), «Мярцвякі» Адыгезалава ([[1963]]), «Заручыны ў манастыры» Пракоф’ева ([[1968]]); балеты — «Сцежка грому» ([[1961]], [[Ленінская прэмія]], [[1967]]), «Легенда пра каханне» Мелікава ([[1962]]), «Цені Кабустана» Ф. Караева ([[1969]]) і іншыя. У [[1941]] годзе тэатр быў на гастролях у Іране. У сезоне [[1969]]/[[1970]] балетная трупа тэатра была ўдзельніцай Сусветнага фестывалю танца ў Парыжы; гастралявала ў Францыі, Люксембургу і Манака. У тэатры працавалі народныя артысты СССР Шэўкет Мамедаў, Тыдала Касімаў. У [[1956]] годзе тэатр атрымаў статус акадэмічнага. === Трупа тэатра === У трупе тэатра на [[1960]] год былі спевакі — [[Народны артыст СССР|народныя артысты СССР]]: Бюльбюль, Рашыд Бейбутаў, Шэўкет Мамедаў; дырыжор Ніязаў Зульфугар аглы Тагізадэ-Гаджыбекаў. Галоўным рэжысёрам тэатра быў народны артыст Азербайджанскай ССР М. А. Мамедаў. == Літаратура == * Музычная энцыклапедыя. Гал. рэд. Ю. В. Келдыш. Т 1. А — Гонг. 1072 СТБ. з іл. М.: Савецкая энцыклапедыя, 1973 {{ref-ru}} * Тэатральная энцыклапедыя. Гал. рэд. С. С. Мокульский. Т. 1 — М.: Савецкая энцыклапедыя, А — «Глобус», 1961, 1214 СТБ. з іл., 12 л. іл. {{ref-ru}} * Вялікая Савецкая Энцыклапедыя. Гал. рэд. А. М. Прохараў, 3-е выд. Т. 1. А — Ангоб. 1969. 608 стар, іл., 47 л. іл. і карт, 1 отд. л. табл. {{ref-ru}} == Спасылкі == * {{Commonscat-inline|Baku opera and ballet theatre|Азербайджанскі тэатр оперы і балета}} * [http://www.tob.az Азербайджанскі тэатр оперы і балета] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200602160311/http://www.tob.az/ |date=2 чэрвеня 2020 }} {{ref-az}} * [http://www.belcanto.ru/azer.html Артыкул на сайце ''belcanto.ru''] {{ref-ru}} * Azer Rezayev — [http://www.azer.com/aiweb/categories/magazine/54_folder/54_articles/54_opera.html Opera in Azerbaijan] {{ref-en}} {{Баку ў тэмах}} {{Тэатры оперы і балета}} [[Катэгорыя:Тэатры паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Тэатры Баку]] [[Катэгорыя:Оперныя тэатры Азербайджана]] [[Катэгорыя:Акадэмічныя тэатры оперы і балета]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1920 годзе]] [[Катэгорыя:1920 год у Азіі]] [[Катэгорыя:Збудаванні ў стылі мадэрн]] thiptjppm87ztspmddiiqbyp106mnty Валерый Міхайлавіч Сямёнаў 0 142557 4194612 3624859 2022-08-26T10:56:21Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Навуковец |Імя = Валерый Міхайлавіч Сямёнаў |Арыгінал імя = |Фота = |Шырыня = |Подпіс = |Месца нараджэння = {{МН|Віцебск|ў Віцебску|Горад Віцебск}} |Месца смерці = |Грамадзянства = |Навуковая сфера = [[Інфекталогія]] |Месца працы = |Навуковая ступень = {{Навуковая ступень|доктар|медыцынскіх навук}} |Навуковае званне = {{Навуковае званне||0}} |Альма-матэр = [[Віцебскі медыцынскі інстытут]] |Навуковы кіраўнік = |Знакамітыя вучні = |Вядомы як = |Вядомая як = |Узнагароды і прэміі = {{Заслужаны дзеяч навукі Рэспублікі Беларусь}} |Роспіс = |Шырыня роспісу = |Сайт = |Вікікрыніцы = }} {{Цёзкі2|Сямёнаў}} '''Валерый Міхайлавіч Сямёнаў''' ({{ДН|30|10|1956}}, {{МН|Віцебск|ў Віцебску|Горад Віцебск}}) — беларускі [[вучоны]] ў галіне [[Інфекцыйныя захворванні|інфекцыйных хвароб]]. Доктар медыцынскіх навук, [[прафесар]]. Заслужаны дзеяч навукі Рэспублікі Беларусь. == Біяграфія == Скончыў [[Віцебскі медыцынскі інстытут]] у 1980 годзе. 3 1980 г. працуе на кафедры інфекцыйных захворванняў Віцебскага медыцынскага ўніверсітэта, прайшоў шлях ад клінічнага ардынатара да прафесара і загадчыка кафедры. Аўтар 123 прац вучэбна-метадычнага і навуковага характару, у тым ліку 2 манаграфій. Мае аўтарскае пасведчанне на вынаходніцтва. Зацверджаны тэхнічныя ўмовы на прамысловую вытворчасць 5 дыягнастычных апаратаў і 14 рацпрапаноў. Старшыня праўлення навуковага таварыства інфекцыяністаў Рэспублікі Беларусь. {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|загаловак=Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.15: Следавікі — Трыо|адказны=Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш|месца=Мн.|выдавецтва=БелЭн|год=2002|том=15|старонкі=345|старонак=552|isbn=985-11-0251-2 (Т. 15)|тыраж=10&nbsp;000}} {{DEFAULTSORT:Сямёнаў Валерый Міхайлавіч}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Медыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Інфекцыяністы Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта ВДМУ]] 13on6y0wj8vms9xdejng8hwe3odo1yf Прушынскія 0 144499 4194214 4176494 2022-08-25T16:26:57Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Шляхецкі род | Прозвішча = Прушынскія | Герб = POL COA Lubicz.svg | Подпіс гербу = Герб «[[Герб «Любіч»|Любіч]]» | Дэвіз = | Краіна паходжання = [[Вялікае Княства Літоўскае]] | Тытул = | Прызнаныя ў = | Першы з роду = | Апошні з роду = | Адгалінаванне роду = | Адгалінаванні ад роду = }} '''Прушынскія''' (альбо '''Прашынскія''') — сярэднезаможны каталіцкі [[шляхта|шляхецкі]] род [[ВКЛ]] і [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], які карыстаўся гербам «[[Герб «Любіч»|Любіч]]». Упершыню згадваюцца ў [[XVI стагоддзе|XVI ст.]], паходзілі з [[Падляшша]] ([[Вялікае Княства Літоўскае]]). Прыкладна ў сярэдзіне XVII ст. аселі ў [[Менскае ваяводства|Менскім ваяводстве]]. У XVIII—XIX стст. валодалі [[Лошыца]]й пад [[Мінск]]ам, дзе разбудавалі [[Лошыцкі сядзібна-паркавы комплекс]]. У наш час [[Вуліца графаў Прушынскіх (Мінск)|адна з вуліц]] [[Жылы раён Лошыца (Мінск)|Лошыцы]] носіць імя графаў Прушынскіх. == Радавод == #[[Ежы Геранімавіч Прушынскі|Юрый Антоній]] (?—?), першы ўладальнік [[Лошыца|Лошыцы]] (з [[1719]]<ref name=loshica>[[Юрый Уладзіміравіч Кур’яновіч|Юрый Кур'яновіч]]. Аповеды старасвецкай Лошыцы // «[[Полымя (часопіс)|Полымя]]» № 3, 2008. С. 190-191.</ref>) ## Юзаф (1709—1790), менскі падкаморы (1770—1780), маршалак [[Галоўны Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўнага трыбунала]], жонка: Альжбета Брыгіта [[Род Янішэўскіх|Янішэўская]] ### Антоній (?—?), менскі гродскі суддзя і маршалак [[Галоўны Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўнага трыбунала]], жонкі: 1) Багуміла Грабоўская, 2) Канстанцыя Карніцкая #### [[Станіслаў Ксаверый Антонавіч Прушынскі|Станіслаў Ксаверый]] (1768—1813), падкаморы менскі і рэгент [[Галоўны Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўнага трыбунала]], жонка: Ганна [[Род Сямашкаў|Сямашка]], дачка [[Андрэй Сямашка|Андрэя Сямашкі]] ##### [[Ірэній Станіслававіч Прушынскі|Ірэній]] (?—?) ##### [[Яўстах Прушынскі|Яўстах]] (1797—1877), [[прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] (1863—1877) ##### Станіслава Тэкля (?—?), муж: [[Ян Віктаравіч Любанскі]] ##### [[Фелікс Раймунд Прушынскі|Прот Фелікс]] (1799—1849), удзельнік [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|вызваленчага паўстання]] (1830—1831) ### [[Станіслаў Юзафавіч Прушынскі|Станіслаў]] (1753—1800), генерал-ад'ютант, [[ігуменскі павятовы маршалак]]<ref>Алег Французаў. [http://www.kimpress.by/index.phtml?page=2&id=779&mode=print Каралеўскі маёнтак — Каралішчавічы] // «[[Культура, газета|Культура]]» № 44 (810), 3 лістапада 2007.</ref>, кавалер [[ордэн Святой Ганны|ордэна Святой Ганны]]; прымаў у сваім маёнтку [[Каралішчавічы]] імператара [[Павел I|Паўла I]]<ref name=loshica />, жонка: Ганна Камароўская #### Міхал (1777—1835), падкаморы вялікі літоўскі, жонка: Тэкля [[Род Валянскіх|Валянская]] ##### Міхал (?—?), член [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] ### Казімір (?—?), менскі падкаморыц, шамбялян караля (1786) ## Геранім (?—?), ксёндз ## Міхал (?—?), ксёндз <center><gallery widths=220 heights=150 caption="Партрэты прадстаўнікоў роду Прушынскіх"> Выява:Stanisłaŭ Prušynski. Станіслаў Прушынскі (XVIII).jpg|Станіслаў Прушынскі Выява:Stanisłaŭ Prušynski. Станіслаў Прушынскі (XVIII) (2).jpg|Станіслаў Прушынскі Выява:Hanna Prušynskaja (Kamaroŭskaja). Ганна Прушынская (Камароўская).jpg|Ганна Прушынская (з роду Камароўскіх) </gallery></center> {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга|аўтар=Tadeusz Gajl.|загаловак=Polish Armorial Middle Ages to 20th Century|месца=Gdańsk |спасылка=http://gajl.wielcy.pl/herby_lista.php?query=9Pruszy%C5%84ski&startp=0&herbcnt=6&lang=en |год=2007|isbn=978-83-60597-10-1}} [[Катэгорыя:Прушынскія| ]] jdzz0lpo1yjrinsfwx4f6t4kzqrojyf Сувалкаўская губерня 0 145753 4194321 4170107 2022-08-25T18:03:30Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Сувалкаўская губерня |статус=Губерня |Герб= Coat of arms of Suwalki Governorate 1869.svg |карта =Сувалкская губерния 1896.jpg |цэнтр = Сувалкі |утворана = [[1867]] |плошча = 10&nbsp;824,3 [[вярста|вёрст]]² (12550,92 км<sup>2</sup>) |насельніцтва = 582&nbsp;913<ref name="Демоскоп Weekly">{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=59|title=Першы ўсеагульны перапіс насельніцтва Расійскай Імперыі 1897 г.|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131103132150/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=59|archivedate=3 лістапада 2013|accessdate=22 снежня 2012|deadurl=yes}}</ref> ([[1897]]) |да = Аўгустоўская губерня |пасля = Беластоцкае ваяводства (1919—1939) }} '''Сувалкаўская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia suwalska}}) (з [[1867]]) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]], самая паўночная частка [[Царства Польскае|Царства]], самая паўночная з [[Прывіслінскія губерні|Прывіслінскіх губерняў]]. Губернскі горад [[Сувалкі]]. Утворана ў [[1867]] годзе з часткі [[Аўгустоўская губерня|Аўгустоўскай губерні]]. У Сувалкаўскай губерні знаходзілася найважнейшая з сухапутных мытняў Расійскай імперыі, Вержбалова, на мяжы з [[Каралеўства Прусія|Прусіяй]]. Плошча 11028,6 квадратных вёрст (12550,92 км²). == Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел == Дзялілася на сем паветаў: * [[Аўгустоўскі павет, Расійская імперыя|Аўгустоўскі]] ([[Аўгустоў]]), * [[Вылкавішкаўскі павет|Вылкавішкаўскі]] ([[Вылковышкі]]), * [[Кальварыйскі павет|Кальварыйскі]] ([[горад Кальварыя|Кальварыя]]), * [[Марыямпальскі павет, Расійская імперыя|Марыямпальскі]] ([[Марыямпале|Марыямпаль]]), * [[Сейненскі павет, Расійская імперыя|Сейненскі]] ([[Сейны]]), * [[Сувалкаўскі павет, Расійская імперыя|Сувалкаўскі]] ([[Сувалкі]]), * [[Уладзіславаўскі павет|Уладзіславаўскі]] ([[Уладзіславаў]]). == Сучасныя межы == У цяперашні час тэрыторыя губерні падзеленая паміж [[Беларусь|Беларуссю]], [[Літва|Літвой]] і [[Польшча]]й. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Губерні Расійскай імперыі на беларускіх землях}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1795—1918)]] spkaek6x434gncr52nw91i2xgl3zydu 4194338 4194321 2022-08-25T18:25:24Z ElisavetaIvanova 69289 /* Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Сувалкаўская губерня |статус=Губерня |Герб= Coat of arms of Suwalki Governorate 1869.svg |карта =Сувалкская губерния 1896.jpg |цэнтр = Сувалкі |утворана = [[1867]] |плошча = 10&nbsp;824,3 [[вярста|вёрст]]² (12550,92 км<sup>2</sup>) |насельніцтва = 582&nbsp;913<ref name="Демоскоп Weekly">{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=59|title=Першы ўсеагульны перапіс насельніцтва Расійскай Імперыі 1897 г.|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131103132150/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=59|archivedate=3 лістапада 2013|accessdate=22 снежня 2012|deadurl=yes}}</ref> ([[1897]]) |да = Аўгустоўская губерня |пасля = Беластоцкае ваяводства (1919—1939) }} '''Сувалкаўская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia suwalska}}) (з [[1867]]) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]], самая паўночная частка [[Царства Польскае|Царства]], самая паўночная з [[Прывіслінскія губерні|Прывіслінскіх губерняў]]. Губернскі горад [[Сувалкі]]. Утворана ў [[1867]] годзе з часткі [[Аўгустоўская губерня|Аўгустоўскай губерні]]. У Сувалкаўскай губерні знаходзілася найважнейшая з сухапутных мытняў Расійскай імперыі, Вержбалова, на мяжы з [[Каралеўства Прусія|Прусіяй]]. Плошча 11028,6 квадратных вёрст (12550,92 км²). == Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел == Дзялілася на сем паветаў: * [[Аўгустоўскі павет]] * [[Вілкавішкіс|Вылкавішкаўскі павет]] * [[Кальварыя (горад)|Кальварыйскі павет]] * [[Марыямпальскі павет]] * [[Сэйнэнскі павет]] * [[Сувальскі павет]] * [[Кудзіркас Наўміесціс|Уладзіславаўскі павет]] == Сучасныя межы == У цяперашні час тэрыторыя губерні падзеленая паміж [[Беларусь|Беларуссю]], [[Літва|Літвой]] і [[Польшча]]й. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Губерні Расійскай імперыі на беларускіх землях}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1795—1918)]] tkxhf1yli1oc8nqohiuzan1kea5vk76 4194354 4194338 2022-08-25T18:59:41Z Artsiom91 31770 /* Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Сувалкаўская губерня |статус=Губерня |Герб= Coat of arms of Suwalki Governorate 1869.svg |карта =Сувалкская губерния 1896.jpg |цэнтр = Сувалкі |утворана = [[1867]] |плошча = 10&nbsp;824,3 [[вярста|вёрст]]² (12550,92 км<sup>2</sup>) |насельніцтва = 582&nbsp;913<ref name="Демоскоп Weekly">{{cite web|url=http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=59|title=Першы ўсеагульны перапіс насельніцтва Расійскай Імперыі 1897 г.|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131103132150/http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=59|archivedate=3 лістапада 2013|accessdate=22 снежня 2012|deadurl=yes}}</ref> ([[1897]]) |да = Аўгустоўская губерня |пасля = Беластоцкае ваяводства (1919—1939) }} '''Сувалкаўская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia suwalska}}) (з [[1867]]) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]], самая паўночная частка [[Царства Польскае|Царства]], самая паўночная з [[Прывіслінскія губерні|Прывіслінскіх губерняў]]. Губернскі горад [[Сувалкі]]. Утворана ў [[1867]] годзе з часткі [[Аўгустоўская губерня|Аўгустоўскай губерні]]. У Сувалкаўскай губерні знаходзілася найважнейшая з сухапутных мытняў Расійскай імперыі, Вержбалова, на мяжы з [[Каралеўства Прусія|Прусіяй]]. Плошча 11028,6 квадратных вёрст (12550,92 км²). == Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел == Падзялялася на сем паветаў: * [[Аўгустоўскі павет]] * [[Вілкавішкіс|Вылкавішкаўскі павет]] * [[Кальварыя (горад)|Кальварыйскі павет]] * [[Марыямпальскі павет]] * [[Сэйнэнскі павет]] * [[Сувальскі павет]] * [[Кудзіркас Наўміесціс|Уладзіславаўскі павет]] == Сучасныя межы == У цяперашні час тэрыторыя губерні падзеленая паміж [[Беларусь|Беларуссю]], [[Літва|Літвой]] і [[Польшча]]й. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Губерні Расійскай імперыі на беларускіх землях}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (1795—1918)]] lvk379kdfqgw7o2vao8ggvgc1fyqlh0 Катэгорыя:Скульптары ЗША 14 148138 4194371 1571598 2022-08-25T19:55:05Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Мастацтва ЗША]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Commonscat|Sculptors from the United States}} [[Катэгорыя:Скульптары паводле краін|ЗША]] [[Катэгорыя:Постаці ЗША]] [[Катэгорыя:Мастацтва ЗША]] 3kcim5kvaqzhv7iwhry8o9wvm6bk5j8 Пётр Рыгоравіч Піўчанка 0 154231 4194181 3804260 2022-08-25T16:02:31Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{навуковец}} '''Пётр Рыгоравіч Піўчанка''' (нар. {{ДН|2|1|1947}}, {{МН|Хоцімск||}}) — беларускі [[вучоны]] ў галіне анатоміі чалавека і [[педагог]]. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1993), [[прафесар]] (1994). == Біяграфія == Скончыў Хоцімскую сярэднюю школу з залатым медалём (1965). Служыў у [[Савецкая Армія|Савецкай Арміі]] (1966—1968). Курсант [[Ленінградская ваенна-медыцынская акадэмія|Ваенна-медыцынскай акадэміі]] ў [[Ленінград]]зе (1968—1970), перавёўся ў [[Мінскі медыцынскі інстытут]], дзе скончыў з адзнакай лячэбны факультэт (1974) і аспірантуру кафедры нармальнай анатоміі (1977). У 1974—1977 гг. кіраўнік зводных студэнцкіх будаўнічых атрадаў у [[Казахстан]]е. Асістэнт (1977—1982), [[дацэнт]] (1982—1994) кафедры нармалыюй анатоміі, адначасова (1979—1984) дэкан па працы з замежнымі навучэнцамі і прарэктар па міжнародных сувязях Мінскага медінстытута. 3 [[1995]] г. — дэкан медыцынскага факультэта замежных студэнтаў [[Мінскі медінстытут|Мінскага медінстытута]] (з чэрвеня [[2001]] — Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта). Адначасова навуковы кіраўнік студэнцкага навуковага таварыства Мінскага медінстытута (1993—1995), намеснік старшыні праўлення [[Беларускае навуковае таварыства анатамаў|Беларускага навуковага таварыства анатамаў, гістолагаў і эмбрыёлагаў]] (з 1991), член экспертнага савета па медыцыне [[Вышэйшы атэстацыйны камітэт па прысваенні вучоных ступеняў|Вышэйшага атэстацыйнага камітэта па прысваенні вучоных ступеняў]] (ВАК) пры Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь (з 1995). == Навуковая дзейнасць == Навуковыя працы па структурна-функцыянальнай арганізацыі шэрага рэчыва спіннога мозга, па ўплыве рэнтгенаўскага выпрамянення на перыферычную нервовую сістэму, па рэгснерацыі нервовых ствалоў, аднаўленні інервацыі ўнутраных органаў, эмбрыянальным развіцці і будове храмафіннай тканкі (парагангліяў), інфармацыйным аналізе. Аўтар больш як 160 навуковых прац, у тым ліку манаграфій і вучэбных дапаможнікаў, а таксама 1 вынаходніцтва і 8 рацыяналізатарскіх прапаноў. == Узнагароды і прэміі == * [[Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь]] у галіне навукі і тэхнікі (1994, у аўтарскім калектыве) — ''за навучальны дапаможнік для студэнтаў медыцынскіх інстытутаў «Вегетатыўная нервовая сістэма» (атлас) 1988 года выдання''. == Літаратура == * Памяць: Хоцімскі раён: гісторыка-дакум. хроніка/Гал. рэдактар Г. П. Пашкоў. —Мн.: БелЭн, 2003. —С. 516. {{DEFAULTSORT:Піўчанка}} [[Катэгорыя:Педагогі Беларусі]] [[Катэгорыя:Медыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Анатамы Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэканы факультэта замежных навучэнцаў БДМУ]] fn990yyt2ux1edby5w0m8m6oers1ri0 Лучыцы (Петрыкаўскі раён) 0 156385 4194213 4178007 2022-08-25T16:26:40Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Лучыцы}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Лучыцы |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = Łučycy, Mikolskaja. Лучыцы, Мікольская (D. Strukov, 1864).jpg |подпіс = Лучыцы на малюнку [[Дзмітрый Міхайлавіч Струкаў|Д. М. Струкава]] |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 26|lat_sec = 50 |lon_dir = |lon_deg = 28|lon_min = 47|lon_sec = 46 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Гомельская |раён = Петрыкаўскі |сельсавет = Лучыцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = Lučycy |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243025148 }} '''Лу́чыцы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Lučycy}}, {{lang-ru|Лучицы}}) — [[вёска]] ў [[Петрыкаўскі раён|Петрыкаўскім раёне]] [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. Цэнтр [[Лучыцкі сельсавет|Лучыцкага сельсавета]]. == Гісторыя == У часы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] вёска адносілася да [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]], а пасля [[падзелы Рэчы Паспалітай|падзелаў Рэчы Паспалітай]] стала ўваходзіць у склад [[Мазырскі павет, Расійская імперыя|Мазырскага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. З сярэдзіны XVIII ст. вёска вядома як уладанне старажытнага [[Шляхта|шляхецкага]] [[род Яленскіх|роду Яленскіх]] гербу «[[Корчак (герб)|Корчак]]». Маёнтак Лучыцы (разам з [[Вёска Дунайчыцы|Дунайчыцамі]], [[Гарадскі пасёлак Капаткевічы|Капаткевічамі]] і [[Вёска Людзяневічы|Людзяневічамі]]) стаў адной з галоўных і любімых сядзіб Яленскіх, якія мелі значныя маёнткі ў [[Новагародскае ваяводства|Новагародскім ваяводстве]] і [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскім павеце]], дзе займалі высокія земскія пасады і адносіліся да рэгіянальнай эліты. Маёнтак Лучыцы аб'ядноўваў у сабе фальварак Лучыцы, вёскі Лучыцы, Слабада, Хойна і Рудня, якія размяшчаліся паблізу адзін ад аднаго. [[Выява:Napoleon Jelenski i Hieronim Kieniewicz.jpg|left|thumb|[[Напалеон Феліксавіч Яленскі]] (злева) і [[Геранім Феліксавіч Кеневіч]] (1834—1864), маянткоўцы [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскага павета]]]] Першым дакладна вядомым уласнікам вёскі быў [[Рафал Юзаф Антонавіч Яленскі|Рафал-Юзаф Антонавіч Яленскі]] (каля 1710—1780), [[Кашталяны новагародскія|новагародскі кашталян]] (1773—1780). Пасля яго вёска пераходзіла яго прамым нашчадкам — сыну [[Ян Рафалавіч Яленскі|Яну Рафалавічу Яленскаму]] (каля 1756—1810), [[мазырскі павятовы маршалак|мазырскаму павятоваму маршалку]] (1795—1802); унуку — [[Фелікс Янавіч Яленскі|Феліксу Янавічу Яленскаму]] (1775—пасля 1817), [[мазырскі павятовы маршалак]] (1805—1808); праўнуку — [[Напалеон Феліксавіч Яленскі|Напалеону Феліксавічу Яленскаму]] (1810—1883). Пры Напалеоне Феліксавічу Яленскім родавы маёнтак Лучыцы (фальварак Лучыцы, вёскі Лучыцы, Слабада, Хойна і Рудня) у [[Мазырскі павет, Расійская імперыя|Мазырскім павеце]] у [[1839]] налічваў 238 мужчынскіх душ і 297 жаночых. У [[1839]] Напалеон Яленскі быў асуджаны за ўдзел у таемным таварыстве і антыўрадавай дзейнасці, аднесены да трэцяга разраду дзяржаўных злачынцаў, пазбаўлены дваранства і сасланы шараговым жаўнерам служыць у расійскае войска ў асобны Каўказскі корпус. Яго нерухомую маёмасць было дазволена пакінуць законным спадчыннікам. Па вяртанні з каўказскай ссылкі ў родны маёнтак Лучыцы ў [[1844]], Напалеон займаўся гаспадаркай і нідзе не служыў. Пасля многіх год, якія мінулі з часу дзейнасці ў таемным таварыстве дваран у Мазырскім павеце, Напалеон Яленскі змяніў свае нейтральнае стаўленне да сацыяльнай канцэпцыі «пасябраваць з сялянамі», якую ў свой час шырока прапагандаваў у [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губернях]] сярод дваран эмісар [[Шыман Канарскі]] (1808—1839), і арганізаваў у сваіх лучыцкіх маёнтках школу для сялянскіх дзяцей, якіх і сам там вучыў. Напалеон Яленскі быў адным з кіраўнікоў [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]], уваходзіўшы ў групоўку «белых». За ўдзел у паўстанні ён быў высланы ў [[Сібір]] і па моцы [[указ 10 снежня 1865 года, Расійская імперыя|ўказу ад 10 снежня 1865]] вымушаны прадаць усе свае маёнткі, у тым ліку і Лучыцы. Напалеон Яленскі вярнуўся ў [[1868]] са ссылкі і пасяліўся ў [[Горад Варшава|Варшаве]], а памёр 11 мая 1883 у Цепліцах ([[Чэхія]], [[Аўстра-Венгрыя]]). У сваім тастаменце ён запісаў 23 800 рэйнскіх залатых на асвету і стыпендыю для сялянскіх дзяцей свайго былога маёнтка ў [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскім павеце]]. == Вядомыя асобы == * [[Рафал Юзаф Антонавіч Яленскі|Рафал-Юзаф Антонавіч Яленскі]] (каля 1710—1780), [[Кашталяны новагародскія|новагародскі кашталян]] (1773—1780), уласнік Лучыц * [[Ян Рафалавіч Яленскі]] (каля 1756—1810), [[мазырскі павятовы маршалак]] (1795—1802), уласнік Лучыц * [[Фелікс Янавіч Яленскі]] (1775—пасля 1817), [[мазырскі павятовы маршалак]] (1805—1808), уласнік Лучыц == Вядомыя ўраджэнцы == * [[Напалеон Феліксавіч Яленскі]] (1810—1883), грамадскі дзеяч, удзельнік [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1830—1831 гадоў]], адзін з кіраўнікоў [[Паўстанне, 1863-1864|паўстання 1863—1864 гадоў]], уласнік Лучыц, маянтковец [[Мазырскі павет (Расійская імперыя)|Мазырскага павета]] * [[Іван Паўлавіч Азёмша]] (1851—1916) — беларускі казачнік. * [[Міхась Зізюк]] (нар. 1967) — беларускі пісьменнік. == Літаратура == * ''Луговцова, С. Л.'' [http://www.hist.bsu.by/images/stories/files/nauka/izdania/tif/5/Lugovtsova.pdf «Заговор Канарского»: Мозырское демократическое общество и его участники] / С. Л. Луговцова // Працы гістарычнага факультэта БДУ : навук. зб. Вып. 5 / рэдкал.: У. К. Коршук (адк. рэд.) [і інш.]. — Мінск : БДУ, 2010. — С. 297—315. * [[Раман Афтаназы|''Aftanazy, R.'']] Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław—Warszawa—Kraków : Zaklad im. Ossolinskich Wyd-wo, 1991. — Cz. 1. — T. 1. — 352 s. * [[Раман Афтаназы|''Aftanazy, R.'']] Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław — Warszawa — Kraków : Zaklad im. Ossolinskich Wyd-wo, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — 474 s. * ''Berghauzen, J.'' Jeleński Napoleon Jan / J. Berghauzen // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław etc. : Ossolineum, 1964. — T. XI/1. Zesz. 48 : Jarosław — Jelowicki Aleksander. — S. 144. * ''Gieysztor, J.'' Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. / J. Gieysztor; przedmowa i przypisy prof. T. Korzona. — Wilno : Nakładem Tow. Udz. «Kurjer Litewski», 1913. — T. 1. — 422 s. * ''Gieysztor, J.'' Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. / J. Gieysztor; przedmowa i przypisy prof. T. Korzona. — Wilno : Nakładem Tow. Udz. «Kurjer Litewski», 1913. — T. 2. — 384 s. * ''Ramotowska, F.'' Tajemnie państwo polskie w powstaniu styczniowym 1863—1864: struktura organizacyjna : w 2 cz. / F. Ramotowska. — Warzsawa : DiG, 1999—2000. — Cz. 1. — 1999. — 727 s. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Lučycy}} * [http://foto-planeta.com/np/56715/luchitsy.html Вёска Лучыцы] — геаграфічныя дадзеныя {{Лучыцкі сельсавет}} {{Петрыкаўскі раён}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Лучыцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Петрыкаўскага раёна]] [[Катэгорыя:Яленскія]] b9jhv8cdpyrhc4mbe1ke6q1t05hzm3e Лампедуза 0 158548 4194140 3489502 2022-08-25T15:00:12Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Востраў |Назва = Лампедуза |Нацыянальная назва = it/Lampedusa/scn/Lampidusa |Карта = |Подпіс карты = |Архіпелаг = Пелагскія астравы |Акваторыя = Міжземнае мора |Краіна = Італія |Рэгіён = Сіцылія |Раён = |lat_dir = N|lat_deg = 35|lat_min = 30|lat_sec =55 |lon_dir = E|lon_deg = 12|lon_min = 35|lon_sec =0.90 |CoordScale = |Плошча = 20,2 |Найвышэйшы пункт = 133 |Насельніцтва = |Год перапісу = |Выява = Lampedusa island.jpg |Подпіс выявы = паўднёвы бераг |Катэгорыя на Вікісховішчы = Lampedusa }} '''Лампедуза''' ({{lang-it|Lampedusa}}, {{lang-scn|Lampidusa}}) — невялікі [[Італія|італьянскі]] вулканічны [[востраў]] у [[Міжземнае мора|Міжземным моры]], у 205 км ад [[Сіцылія|Сіцыліі]] і ў 113 км ад [[Туніс]]а. Уваходзіць у склад [[Пелагскія астравы|Пелагскіх астравоў]]. [[Плошча]] — 20,2 км². Вышэйшая кропка над [[Узровень мора|узроўнем мора]] — 133 м. Лампедуза — бязводны востраў. Адзіная крыніца прэснай вады — [[Дождж|дажджы]]. Спрыяльны [[клімат]] і ўнікальная марская [[фаўна]] (мальтыйская-пелагская) вострава прывабліваюць [[Турызм|турыстаў]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Пелагскія астравы]] kjyd7sekl5nhdsine3n8wksh2oybszm 4194298 4194140 2022-08-25T17:39:41Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Востраў |Назва = Лампедуза |Нацыянальная назва = it/Lampedusa/scn/Lampidusa |Карта = |Подпіс карты = |Архіпелаг = Пелагскія астравы |Акваторыя = Міжземнае мора |Краіна = Італія |Рэгіён = Сіцылія |Раён = |lat_dir = N|lat_deg = 35|lat_min = 30|lat_sec =55 |lon_dir = E|lon_deg = 12|lon_min = 35|lon_sec =0.90 |CoordScale = |Плошча = 20,2 |Найвышэйшы пункт = 133 |Насельніцтва = |Год перапісу = |Выява = Lampedusa island.jpg |Подпіс выявы = паўднёвы бераг |Катэгорыя на Вікісховішчы = Lampedusa }} '''Лампедуза''' ({{lang-it|Lampedusa}}, {{lang-scn|Lampidusa}}) — невялікі [[Італія|італьянскі]] вулканічны [[востраў]] у [[Міжземнае мора|Міжземным моры]], за 205 км ад [[Сіцылія|Сіцыліі]] і за 113 км ад [[Туніс]]а. Уваходзіць у склад [[Пелагскія астравы|Пелагскіх астравоў]]. [[Плошча]] — 20,2 км². Вышэйшая кропка над [[Узровень мора|узроўнем мора]] — 133 м. Лампедуза — бязводны востраў. Адзіная крыніца прэснай вады — [[Дождж|дажджы]]. Спрыяльны [[клімат]] і ўнікальная марская [[фаўна]] (мальтыйская-пелагская) вострава прывабліваюць [[Турызм|турыстаў]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Пелагскія астравы]] 242n4evgnnvtahfqh78vtey8u7kqu1y Драўляне 0 163861 4194417 3762546 2022-08-26T03:09:51Z VladimirZhV 9113 /* Літаратура */ дапаўненне, вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Этнічная група| group = Драўляне {{вымер}} | image = [[Выява:Knyaz Igor in 945 by Lebedev.jpg|250px]] | caption = <div style="background-color:#fee8ab">Князь Ігар збірае даніну ў драўлян<small> | poptime = | popplace = правабярэжжа [[Рака Прыпяць|Прыпяці]] | langs = [[Старажытнаруская мова|Старажытнаруская]] | rels = [[політэізм]], [[хрысціянства]] | related = [[дулебы]], [[дрыгавічы]], [[валыняне]] }} '''Драўля́не''' {{вымер}} — [[сярэдневяковыя славянскія аб’яднанні|славянскае сярэдневяковае аб’яднанне]] на правабярэжжы [[Рака Прыпяць|Прыпяці]] ў [[8 стагоддзе|VIII]] — [[12 стагоддзе|XII]] стст. == Паходжанне == У «[[Аповесць мінулых часоў|Аповесці мінулых часоў]]» назва драўлян тлумачыцца тым, што яны жылі ў [[лес|лясістай]] мясцовасці, мелі адзінае паходжанне з [[Рака Дняпро|прыдняпроўскімі]] [[паляне (усходнеславянскае племя)|палянамі]]. Як вядома ў наш час, падобныя назвы сустракаліся і ў [[славяне|славян]] іншых рэгіёнаў [[Еўропа|Еўропы]] (гл. [[Дрэване]]), а таму могуць паказваць на даўнейшую племянную сувязь. [[Археалогія|Археолагі]] атаясамліваюць драўлян з носьбітамі [[Лука-Райкавецкая культура|Лука-Райкавецкай культуры]]. [[Валянцін Васілевіч Сядоў|В. В. Сядоў]] лічыў драўлян аўтахтонамі [[Украіна|ўкраінскага]] [[Палессе|Палесся]], прамымі нашчадкамі [[дулебы|дулебаў]] (у гэтую групу ён таксама ўключаў [[дрыгавічы|дрыгавічоў]], [[валыняне|валынян]] і палян). Аднак некаторыя [[гісторыя|гісторыкі]] сцвярджаюць, што драўляне перасяліліся на землі дулебаў толькі ў [[7 стагоддзе|VII]] ст. Гэта часткова падцвярджаецца [[летапіс]]нымі звесткамі, у якіх драўляне і дулебы пералічваюцца як сучаснікі. == Гісторыя == У [[8 стагоддзе|VIII]] — [[10 стагоддзе|X]] стст. драўляне насялялі тэрыторыю на поўдзень ад [[рака Прыпяць|Прыпяці]], вакол [[Рака Гарынь|Гарыні]]. На захадзе межавалі з [[валыняне|валынянамі]] і [[бужане|бужанамі]], на ўсходзе — з [[Рака Дняпро|прыдняпроўскімі]] [[паляне (усходнеславянскае племя)|палянамі]], на поўначы былі аддзелены [[балота]]мі шырынёй 50 — 60 км ад [[дрыгавічы|дрыгавічоў]]. Згодна [[летапіс]]ным звесткам, у драўлян з самага пачатку была свая [[Князь|княжая]] ўлада, яны нават прыціскалі палян. Галоўныя племянныя цэнтры — [[:uk:Коростень|Іскарасцень]], [[Горад Оўруч|Оўруч]]. У [[883]] г. [[Алег]] заваяваў іх і прымусіў плаціць даніну па адной [[Лясная куніца|куніцы]]. <blockquote>''Той бе Олег велик и страшен и грозен велми был, понеже многи земли приведе ко граду Киеву, и умре от коневы главы; из сухи кости выник змиа и ужали его в ногу. По немь нача княжити Игорь и воева '''Деревскую''' '''землю''', рекше Литву, иде пакы тамо в мале дружине, и убьен бысть от Древлян. И о/л. '''265 об'''./стася у него сын Святослав велми детеск. Княгини же его Олга с сыном своимь мьсти кровь мужа своего и князя уби, Мала именемь, и всю Литву высече'' — '''Кароткі Уладзімірскі Летапісец'''</blockquote>"[[Аповесць мінулых часоў]]" называе драўлян сярод плямён, якія быццам бы ўдзельнічалі ў [[907]] г. у паходзе на [[Візантыя|Візантыю]]. Пасля смерці Алега драўляне адмовіліся падпарадкоўвацца новаму [[кіеў]]скаму князю [[Ігар Рурыкавіч|Ігару]]. Таму ў [[914]] г. Ігар арганізаваў супраць іх ваенную кампанію і запатрабаваў нават большую даніну, чым папярэдняя. У [[945]] г. ён пад ціскам дружыннікаў зноў напаў на драўлян і ўзяў даніны звыш нормы. Але і гэтага Ігару падалося мала. Ён адпусціў частку дружыны з сабранай данінай у Кіеў, а сам вярнуўся за дадатковымі паборамі. Драўляне на чале свайго князя Мала вырашылі супраціўляцца, напалі на яго малы атрад каля свайго галоўнага цэнтра Іскарасценя і забілі. Драўляне адправілі пасольства з 20 лепшых мужоў на ладдзях да [[Вольга, княгіня Кіеўская|Вольгі]], удавы Ігара, з прапановай заключыць [[шлюб]] з Малам. Аднак кіеўская княгіня пакарала паслоў, засыпаўшы іх зямлёй. Другое пасольства драўлян было спалена. Пад выглядам, што збіраецца весці далейшыя перагаворы, Вольга разам з дружынай напала на драўлянскія землі і забіла яшчэ 5000 чалавек. [[Варагі]] абвясцілі новым князем яе малога сына [[Святаслаў Ігаравіч|Святаслава]], і такім чынам канчаткова спынілі спробы драўлян заключыць шлюб на сваю карысць. У [[946]] г. Вольга арганізавала аблогу Іскарасценя. Паколькі драўляне ўстойліва трымалі абарону, яна падманам падпаліла [[горад]] і атрымала перамогу. Канфлікт з драўлянамі з-за даніны вымусіў княгіню правесці рэформу і ўвесці адзіны збор падатку — [[палюддзе]]. Апошні раз драўляне ўпамінаюцца ў летапісе пад [[1136]] г., калі князь [[Яраполк Уладзіміравіч|Яраполк]] падараваў іх землі [[царква|царкве]]. == Культура == [[Кіеў]]скія [[летапіс]]цы даволі прадузята апісвалі [[культура|культуру]] драўлян — абвінавачвалі іх у тым, што «жылі звярыным звычаем», не мелі [[шлюб]]аў, елі нячыстае, забівалі адзін аднаго, лаяліся пры старэйшых сваяках. [[Археалогія|Археолагі]] выявілі, што драўляне жылі пераважна ў неўмацаваных паселішчах (хаця знойдзена каля 20 [[гарадзішча]]ў), будавалі паўзямлянкавыя заглыбленныя жытлы, займаліся [[земляробства]]м, [[жывёлагадоўля]]й, мелі [[рамяство|рамеснікаў]]. Хавалі нябожчыкаў у [[курган]]ах. Найстаражытнейшыя пахаванні ў форме спалення. З канца X ст. з’явіліся трупапалажэнні (часам у [[труна|труне]], галавой на захад). У магільнях знойдзены скроневыя пярсцёнкі, [[бронза]]выя гузікі, [[жалеза|жалезныя]] нажы і абручы (для [[драўніна|драўляных]] вёдзер). == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|3|Драўляне|[[Георгій Васілевіч Штыхаў|Штыхаў Г. В.]]|277}} * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|Драўляне|282—283}} == Спасылкі == * [http://lib.ru/HISTORY/RUSSIA/povest.txt Повесть Временных лет] * [http://www.kirsoft.com.ru/skb13/KSNews_241.htm ''И. П. Русанова, Б. А. Тимощук.'' Древнерусское Поднестровье] {{Кіеўская Русь}} {{Славянскія плямёны}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Славянскія плямёны]] [[Катэгорыя:Славянскія плямёны ў Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі (862—1236)]] dki03ighfzteiil2kzd4j7c1enm42cx Нацыянальны ўніверсітэт Кордавы 0 173544 4194416 3800906 2022-08-26T03:01:01Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{Картка ўніверсітэта |назва = Універсітэт Кордавы<br />Universidad Nacional de Córdoba |скарачэнне = UNC |эмблема = |выява = [[Выява:Patiocolonialcordoba.jpg|300px|]] |арыгінал = |міжназва = |ранейшае = |дэвіз = ''Ut portet nomen meum'' ([[лацінская мова|лац.]]) |заснаваны = [[1613]] |зачынены = |рэарганізаваны = |год рэарганізацыі = |тып = нацыянальны |найменне пасады =Рэктар |піб пасады = Караліна Скота |прэзідэнт = |навуковы кіраўнік = |студэнты = 115 000 человек<ref>[http://www.unc.edu.ar/institucional/perfil/estadisticas La UNC en cifras — Universidad Nacional de Córdoba<!-- Загаловак дададзены ботам -->]</ref> |замежныя студэнты = |спецыялітэт = |бакалаўрыят = |магістратура = |аспірантура = 5900 |дактарантура = |дактары = 1900 |прафесары = 8200 |выкладчыкі = |размяшчэнне = {{Аргенціна}} [[правінцыя Кордава, Аргенціна|Кордава]] |кампус = |адрас = |сайт = [http://www.unc.edu.ar/ www.unc.edu.ar] |узнагароды = |lat_dir =S |lat_deg =31 |lat_min =26 |lat_sec =18 |lon_dir =W |lon_deg =64 |lon_min =11 |lon_sec =20 |CoordScale = |edu_region = }} '''Нацыянальны ўніверсітэт Кордавы''' ({{lang-es|Universidad Nacional de Córdoba (UNC)}}) — адзін з найбуйнейшых [[універсітэт]]аў [[Аргенціна|Аргенціны]]. Знаходзіцца ў горадзе [[горад Кордава, Аргенціна|Кордава]] і з'яўляецца найстарэйшым універсітэтам у краіне і чацвёртым па ўзросту ў Амерыцы. На працягу двух стагоддзяў быў адзіным універсітэтам у Аргенціне, але ў XX ст. саступіў першынство [[універсітэт Буэнас-Айрэса|універсітэту Буэнас-Айрэса]]. Езуіцкі квартал, на тэрыторыі якога размешчаны гістарычныя будынкі універсітэта, - помнік [[Сусветная спадчына|Сусветнай спадчыны]] ЮНЕСКА. Як і астатнія нацыянальныя ўніверсітэты Аргенціны, фінансуецца дзяржавай, але з'яўляецца аўтаномным, аддзеленым ад царквы і дае бясплатнае навучанне. Мае сістэму самакіравання, у якую ўваходзяць прадстаўнікі прафесарскага складу, студэнтаў і аспірантаў. == Гісторыя == Гісторыя універсітэта пачынаецца з 1610 года, калі езуіты заснавалі ў Кордаве Вышэйшую Калегію ({{lang-la|Collegium Maximum}}), дзе выкладалася філасофія і тэалогія. На базе калегіі ў 1613 годзе быў утвораны ўніверсітэт і бібліятэка. 8 жніўня 1621 Папа [[Рыгор XV]] дазволіў універсітэту прысуджаць навуковыя ступені, а 2 лютага 1622 г. гэта рашэнне ратыфікаваў кароль [[Філіп IV, кароль Іспаніі|Філіп IV]]. Указам ад 2 красавіка 1767 года кароль Іспаніі [[Карл III, кароль Іспаніі|Карл III]] выгнаў езуітаў са сваіх уладанняў, пасля чаго ўніверсітэт перайшоў да ордэна [[францысканцы|францысканцаў]]. У 1791 годзе ва ўніверсітэце быў утвораны факультэт права. У 1800 годзе каралеўскім указам універсітэт атрымаў назву «Каралеўскі універсітэт Святога Карла і Маці Божай Мансерат», а таксама статус каралеўскага і папскага. Ва ўніверсітэце пачалі выкладаць матэматыку. У 1820 годзе губернатар [[правінцыя Кордава, Аргенціна|правінцыі Кордава]] Хуан Баўтыста Бустас даў універсітэту статус правінцыйнага, а ў 1856 годзе ён стаў нацыянальным і атрымаў сваю сучасную назву. У 1860-х гадах у Аргенціне былі праведзены адукацыйныя рэформы, у выніку якіх ва ўніверсітэце Кордавы спынілі выкладанне. 1918 з Універсітэта Кордавы пачалася ўніверсітэцкая рэформа ў Аргенціне, якая ў далейшым распаўсюдзілася на ўвесь кантынент. Галоўнымі прынцыпамі рэформы былі аўтаномія вышэйшых навучальных устаноў, самакіраванне, набліжэнне іх да грамадства, перыядычныя публічныя акрэдытацыі кафедраў і г. д. У ХХ ст. значна ўзрасла колькасць спецыяльнасцяў і студэнтаў ва ўніверсітэце, ён ператварыўся ў важны даследчы цэнтр краіны. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:Universidad Nacional de Córdoba}} * [http://www.unc.edu.ar Афіцыйны сайт] {{ref-es}} {{ref-en}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Універсітэты Аргенціны]] [[Катэгорыя:Кордава (правінцыя, Аргенціна)]] 9dkzp0mp583sx6csw36qebfhup4etgj Леў Апалінарыевіч Ваньковіч 0 176516 4194212 4184994 2022-08-25T16:25:55Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | беларускае імя = Леў Апалінарыевіч Ваньковіч | поўнае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Lis.svg | шырыня герба = | подпіс герба= [[Герб «Ліс»]] <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Мінскі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак = 1863 | перыядканец =1872 | перыяд праўлення = | папярэднік = [[Ігнат Стэфанавіч Багдашэўскі]] | пераемнік = [[Павел Міхайлавіч Хамянтоўскі]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Леў Апалінарыевіч Ваньковіч''' ({{ДН|||1831}}—пасля 1881) — [[мінскі павятовы маршалак]] (1863—1872), буйны землеўласнік [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. == Паходжанне == Належаў да сярэднезаможнага каталіцкага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Род Ваньковічаў|Ваньковічаў]] [[Герб «Ліс»|гербу «Ліс»]], прадстаўнікі якога займалі розныя пасады ў [[Менскае ваяводства|Менскім ваяводстве]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] і [[Магілёўская губерня|Магілёўскай]] і [[Мінская губерня|Мінскай губернях]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. == Службовая дзейнасць == Расійскімі ўладамі як лаяльны каталіцкі дваранін і буйны маёнтковец быў прызначаны на пасаду [[мінскі павятовы маршалак|мінскага павятовага маршалка]] (1863—1872). Атрымаў прыдворны чын [[камер-юнкер]]а Расійскага двара. == Маёнткі == Стаў адзіным спадчыннікам свайго бацькі, дзеда і прадзеда. Валодаў спадчыннымі маёнткамі [[Вёска Волма, Смалявіцкі раён|Волма]], Шыпяны, Алесіна; у [[1874]] г. у якасці пасагу атрымаў за жонкай Паўлінай Манюшкай маёнтак [[Гарадскі пасёлак Смілавічы|Смілавічы]], а пазней і маёнтак Поцічава — пасля смерці Чэслава Манюшкі. == Грамадская і гаспадарчая дзейнасць == У [[1878]] г. [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] (1877—1897) [[Васіль Іванавіч Паўлаў]], імкнучыся прыцягнуць да працы ў [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскім таварыстве сельскай гаспадаркі]] (1876—1921) і мясцовых дваран каталіцкага паходжання («палякаў»), накіраваў у ліку першых асоб запрашэнне да членства ў арганізацыі былому [[мінскі павятовы маршалак|мінскаму павятоваму маршалку]] (1863—1872) Льву Ваньковічу. <gallery perrow=5> File:Śmiłavičy, Maniuška. Сьмілавічы, Манюшка (1907).jpg|Палац у Смілавічах, фота раней 1917 г. File:Manor of Maniuszka Smilaviczy Bielarus04.jpg|Палац у Смілавічах, фота 2008 г. File:Manor of Maniuszka Smilaviczy Bielarus03.jpg|Вежа палаца ў Смілавічах, фота 2008 г. File:Manor of Maniuszka Smilaviczy Bielarus09.JPG|Палац у Смілавічах (від ззаду), фота 2008 г. </gallery> == Сям'я == Ажаніўся з дваранкай-каталічкай Паўлінай Аляксандраўнай [[Род Манюшкаў|Манюшкай]], суседкай па [[Ігуменскі павет|Ігуменскаму павету]]<ref name="СРВ">[https://archive.today/20130115115048/http://artmuseum.by/ru/research/podrazdel/%E2%80%9Csovet%E2%80%9D-roda-vankovichej «СОВЕТ» РОДА ВАНЬКОВИЧЕЙ]</ref>. Дзеці: * Аляксандра (нар. 1861 г.). * Павел (нар. 1862 г.), ажаніўся з графіняй Кларай-Сафіяй [[Род Патоцкіх|Патоцкай]], валодаў маёнткамі Шыпяны, Алесіна і Поцічава<ref name="СРВ"/>. * Андрэй (нар. 1863)<ref>[http://niab.by/vid_lich/vankovich/ Ваньковічы. Слаўны род зямлі беларускай]{{Недаступная спасылка}}</ref>. * [[Леў Львовіч Ваньковіч|Леў]] (1872—1948), ажаніўся з графіняй Стэфаніяй Густаваўнай [[род Плятэраў|Плятэр (Броэль-Плятэр)]], валодаў маёнткамі [[Вёска Волма, Смалявіцкі раён|Волма]] і [[Гарадскі пасёлак Смілавічы|Смілавічы]]<ref name="СРВ"/>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭГБ|2}} * Ваньковичи / Департамент по архивам и делопроизводству Министерства юстиции Республики Беларусь [и др.]; сост.: Н. А. Голубева, Н. М. Усова, Л. В. Языкович; под научной редакцией В. И. Прокопцова. — Минск : БелЭн, 2012. — 442 с. * ''Konarski, S.'' Wańkowiczowie herbu Lis odmienny / S. Konarski. — Paryż, 1960. {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ваньковіч Леў Апалінарыевіч}} [[Катэгорыя:Ваньковічы|Леў Апалінарыевіч]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі мінскія]] [[Катэгорыя:Члены Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] bgaif0ywhk17cnsl8aceuuy3iok5fwm Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч 0 176519 4194211 4173019 2022-08-25T16:25:22Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | беларускае імя = Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч | поўнае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Lis.svg | шырыня герба = | подпіс герба= [[Герб «Ліс»]] <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Барысаўскі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак = 1797 | перыядканец =1802 | перыяд праўлення = | папярэднік = [[Міхал Міхалавіч Слізень]] | пераемнік = [[Юзаф Міхалавіч Слізень]] | тытул_2 =[[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|Мінскі губернскі маршалак]] | парадак_2 = | перыядпачатак_2 = 1802 | перыядканец_2 =1808 | перыяд праўлення_2 = | папярэднік_2 = [[Юзаф Матэвушавіч Ваньковіч]] | пераемнік_2 = [[Юзаф Міхалавіч Валадковіч]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род =[[Род Ваньковічаў|Ваньковічы]] | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч''', '''Станіслаў-Нікадэм Аляксандравіч Ваньковіч''' ({{lang-pl|Stanisław Nikodem Wańkowicz}}, {{lang-ru|Станислав Александрович Ванькович}}) (? — {{ДС|||1812}}) — [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] (1802—1808), буйны землеўласнік [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. == Біяграфія == === Паходжанне === Належаў да каталіцкага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Род Ваньковічаў|Ваньковічаў]] [[Герб «Ліс»|гербу «Ліс»]], які паходзіў з [[Менскае ваяводства|Менскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]. Нарадзіўся ў сям’і шляхціца-каталіка Аляксандра Янавіча Ваньковіча і яго жонкі Сафіі Грэгаровіч. Меў поўнае імя «Станіслаў-Нікадэм», з якіх звычайна карыстаўся імем «Станіслаў». Бацька Аляксандр Ваньковіч адносіўся да сярэднезаможнай каталіцкай шляхты [[Менскае ваяводства|Менскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]], дзе займаў мясцовыя земскія пасады (мінскага чашніка і мінскага каптуровага суддзі (упамін. 1764)) і дзе меў маёнткі [[Вялікая Сляпянка]], [[Малая Сляпянка]], Семяньковічы і Слабодка. === Службовая дзейнасць === Мінскі чашнік (1766—1774), харунжы пяцігорскай харугвы (1780—1784), мінскі гродскі рэгент (з 1786), сянажацкі староста (з 1788), [[Камісіі парадкавыя цывільна-вайсковыя|цывільна-вайсковы камісар]] [[Менскае ваяводства|Менскага ваяводства]] (1790—1795), дэпутат дваранства [[Барысаўскі павет|Барысаўскага павета]] ў Мінскім дваранскім дэпутацкім сходзе (1795—1797), [[барысаўскі павятовы маршалак]] (1797—1802), [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскі губернскі маршалак]] (1802—1808). У [[1802]] атрымаў [[ордэн Святой Ганны]] 2 ступені. == Маёнткі == Атрымаў у спадчыну маёнткі ў [[Мінскі павет|Мінскім]], [[Ігуменскі павет|Ігуменскім]] і [[Барысаўскі павет|Барысаўскім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], у тым ліку — маёнтак Вялікая Сляпянка. == Сям’я == Станіслаў Ваньковіч быў двойчы жанаты. Першы раз з Ганнай (Мартай) Русецкай, а другі раз — з Юдытай [[Род Свентаржэцкіх|Свентаржэцкай]]. Ад другой жонкі меў аднаго сына [[Эдвард Станіслававіч Ваньковіч|Эдварда (Эдварда-Уладзіслава-Антонія-Лукаша)]], хрышчанага [[20 кастрычніка]] [[1793]] у [[Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі, Заслаўе|касцёле Найсвяцейшай Дзевы Марыі]] ў [[Горад Заслаўе|Заслаўі]]. Сын [[Эдвард Станіслававіч Ваньковіч]] (1793—1872) ажаніўся з Міхалінай Станіславаўнай [[Род Манюшкаў|Манюшкай]], цёткай вядомага кампазітара [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]] (1819—1872). Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч быў прадзедам [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Адамавіча Вайніловіча]] (1847—1928), вядомага гаспадарчага і палітычнага дзеяча [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] і [[Беларусь|Беларусі]]. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭГБ|2}} * Ваньковичи / Департамент по архивам и делопроизводству Министерства юстиции Республики Беларусь [и др.]; сост.: Н. А. Голубева, Н. М. Усова, Л. В. Языкович; под научной редакцией В. И. Прокопцова. — Минск : БелЭн, 2012. — 442 с. * ''Раюк, А.Р.'' Лёс і погляды мінскага губернскага прадвадзіцеля дваранства (1863–1877) Яўстаха Прушынскага на этнаканфесіянальную сітуацыю ў Беларусі / А.Р. Раюк // Беларуская этнаграфія, этналогія і антрапалогія : зб. навук. артыкулаў. — Мінск : Бел. навука, 2022. — Вып. 1. — С. 79—89. * ''Раюк, А. Р.'' Нефармальныя сувязі паміж дваранствам Мінскай губерні ў 1795—1863 гг. / А. Р. Раюк // Гісторыя і грамадазнаўства. — 2020. — № 1. — С. 58—63. * ''Раюк, А. Р.'' Нефармальныя сувязі паміж губернскім дваранствам у Беларусі ў 1795—1863 гг. / А. Р. Раюк // Пытанні мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фалькларыстыкі / Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя К. Крапівы Нац. акад. навук Беларусі; навук. рэд. А. І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2008. — Вып. 4. — С. 406—412. * ''Чарняўскі, В. Ф.'' Ураднікі (пасады, тытулы) Менскага ваяводства XVI—XVIII стагоддзяў (Біяграфічны даведнік) / В. Ф. Чарняўскі. — Мн.: Олдеран, 2007. — 224 с. * ''Konarski, S.'' Wańkowiczowie herbu Lis odmienny / S. Konarski. — Paryż, 1960. {{Wikidata/Ancestors}} {{DEFAULTSORT:Ваньковіч Станіслаў Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Ваньковічы|Станіслаў Аляксандравіч]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі барысаўскія]] [[Катэгорыя:Губернскія маршалкі мінскія]] kc1zvqubcwki9ybuo1x7lsowf4m9u5q Адам Антонавіч Вайніловіч 0 177722 4194210 4172958 2022-08-25T16:24:38Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Вайніловіч}} {{ДД | беларускае імя = Адам Антонавіч Вайніловіч | поўнае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = Adam Woyniłłowicz.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Wojnillowicz.svg | шырыня герба = | подпіс герба= | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род =[[Род Вайніловічаў|Вайніловічы]] | бацька = [[Антон Адамавіч Вайніловіч]] (1771—1855), [[Слуцкія павятовыя маршалкі|слуцкі павятовы маршалак]] (1811—1818) | маці = Тэафілія [[Род Адынцоў|Адынец]] | жонка = Ганна (Анэля) Эдвардаўна [[род Ваньковічаў|Ваньковіч]] (1826—31.12.1893) | дзеці = 1) [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч]] (13.10.1847—16.06.1928); 2) Міхаліна Адамаўна Вайніловіч (1848—1941); 3) Габрыэла Адамаўна Вайніловіч (1850—1879); 4) Марыя Адамаўна Вайніловіч (1849—1927); 5) [[Ядвіга Адамаўна Кастравіцкая|Ядвіга Адамаўна Вайніловіч (Кастравіцкая)]] (1864—1935) | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Адам Антонавіч Вайніловіч''' ({{lang-pl|Adam Woyniłłowicz}}, {{lang-ru|Адам Антонович Войнилович}}), [[1 лістапада]] [[1806]], [[Слуцкі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская імперыя]] — [[22 снежня]] [[1874]], [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|вёска Савічы]], [[Слуцкі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская імперыя]], — сярэднезаможны землеўласнік [[Слуцкі павет|Слуцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], папячыцель сельскіх запасных магазінаў Слуцкага павета (1835—1845). Быў бацькам віцэ-старшыні (1888—1907) і старшыні (1907—1921) [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] (1878—1921), дэпутата (1906—1909) Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі ад Мінскай губерні [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Адамавіча Вайніловіча]] (1847—1928). == Паходжанне роду == Належаў да каталіцкага сярэднезаможнага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Род Вайніловічаў|Вайніловічаў]] гербу «Сыракомля», прадстаўнікі якога займалі розныя земскія пасады ў [[Новагародскае ваяводства|Новагародскім ваяводстве]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] і [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Нарадзіўся [[1 лістапада]] [[1806]] г. у сям'і [[Антон Адамавіч Вайніловіч|Антона Адамавіча Вайніловіча]] (1771—1855), [[Слуцкія павятовыя маршалкі|слуцкага павятовага маршалка]] (1811—1818), і яго жонкі Тэафіліі [[Род Адынцоў|Адынец]] (1782-1845). Бацька Антон Адамавіч Вайніловіч быў сынам Адама Францішкавіча Вайніловіча (1739—1803), [[Новагародскае ваяводства|новагародскага]] [[Падкаморы|падкаморага]] (1783—1797), і яго жонкі Караліны Каралеўны [[род Сулістроўскіх|Сулістроўскай]], якія пабраліся шлюбам у [[1770]] г. Спачатку быў хрышчаны [[21 лістапада]] [[1806]] г. у родавым маёнтку Савічы ва [[уніяцтва|ўніяцкай]] царкве ў Савічах, а пасля [[23 лістапада]] хрышчаны ў [[каталіцызм|каталіцкім]] касцёле ў [[вёска Цімкавічы|Цімкавічах]] (Слуцкі павет). Бацька назваў яго «Адамам» у гонар князя [[Адам Ежы Чартарыйскі|Адама-Ежы Чартарыйскага]]. Поўнае ж імя атрымаў «Адам-Дамінік»<ref>''Рыбчонак, С.'' Вайніловічы гербу «Сыракомля»... С. 29.</ref>. == Адукацыя == У маладосці ён, каталік, вучыўся ў [[Горад Слуцк|Слуцку]] ў [[Слуцкая гімназія|кальвінісцкай школе]], а пасля вучыўся ў [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскім універсітэце]] ў лепшыя часы гэтай адукацыйнай установы, жывучы ў доме свайго стрыя [[Ян Адамавіч Вайніловіч|Яна Вайніловіча]] (1767—1844), члена [[Радзівілаўская камісія|«Радзівілаўскай камісіі»]], у [[Горад Вільнюс|Вільні]]. == Службовая дзейнасць == Пасля заканчэння ўніверсітэта Адам Вайніловіч быў накіраваны на стацкую службу — у канцылярыю [[Віленскі ўніверсітэт|Віленскага ўніверсітэта]] (з 1 кастрычніка 1827 г.), дзе 22 мая 1829 г. атрымаў чын [[губернскі сакратар|губернскага сакратара]]<ref name="Яцкевіч, З. Радавод… С. 11">''Яцкевіч, З.'' Радавод… С. 11.</ref>. З [[1829]] г. стаў жыць у маёнтку і займацца сельскай гаспадаркай. Універсітэцкія веды дапамагалі яму займацца гаспадаркай і быць пасрэднікам у многіх зямельных спрэчках, за што атрымаў вялікі аўтарытэт у мясцовым грамадстве. Але службовую кар'еру зрабіў не вельмі прыкметную: быў прызначаны на пасаду ўчастковага інспектара часовага паліцэйскага ўпраўлення [[Слуцкі павет|Слуцкага павета]] (з 20 жніўня 1832 па 9 чэрвеня 1842 г.), паралельна (па выніках дваранскіх выбараў у Мінску) быў выбраны 27 верасня 1832 г. дваранамі Слуцкага павета на пасаду гранічнага (межавага) суддзі [[Слуцкі павет|Слуцкага павета]] (1832—1835). На чарговых дваранскіх выбарах у Мінску 12 верасня 1835 г. быў выбраны на пасаду папячыцеля сельскіх запасных магазінаў Слуцкага павета (1835—1845): на гэту пасаду ён пераабіраўся дваранамі Слуцкага павета на выбарах у [[1838]] і [[1841]] гг. Апошнім разам Адам Вайніловіч быў пераабраны на пасаду папячыцеля сельскіх запасных магазінаў Слуцкага павета (і другім кандыдатам на пасаду слуцкага павятовага маршалка) на дваранскіх выбарах у Мінску 30 кастрычніка 1844 г. і праслужыў да 25 красавіка 1845 г., калі падаў у адстаўку, не даслужыўшы кадэнцыі да [[1847]] г.<ref name="Яцкевіч, З. Радавод… С. 11"/> Адзінай прыкметнай у межах [[Беларусь|Беларусі]] пасадай для Адама Вайніловіча была тая, што ў [[1857]] г. ён быў кампрамісарам у справе продажы вялізных Барысаўскіх маёнткаў ([[Горад Барысаў|Стары Барысаў]] і інш.) князя [[Леан Радзівіл|Леана Людвікавіча Радзівіла]] (1808—1885) (з прычыны дзяржаўнага кантракту [[Каралеўства Саксонія|Саксоніі]]) расійскаму вялікаму князю [[Мікалай Мікалаевіч Раманаў|Мікалаю Мікалаевічу]] (1831—1891)<ref name="ReferenceA">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 9.</ref>. Менавіта з-за свайго вялікага досведу ва ўрэгуляванні зямельных спраў, эрудыцыі, добрасумленнасці, высакародства душы Адам Вайніловіч быў выбраны на гэту ролю арбітра. Праца Адама Вайніловіча ў Фінансавай камісіі, якая рыхтавала барысаўскія маёнткі для продажу, была паспяховай: амаль усе пабудовы ў маёнтку былі ўзведзены па яго планах і пад яго кіраўніцтвам, лугі асушаны, даўгі маёнтка ў значнай ступені выплачаны<ref name="ReferenceA"/>. Гэтыя якасці душы і справавання бацькі ў поўнай меры праявяцца і ў дзейнасці яго сына [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]] (1847—1928). == Сям'я == [[Выява:Anna Woyniłłowicz.jpg|thumb|Ганна Эдвардаўна Вайніловіч (з [[род Ваньковічаў|роду Ваньковічаў]]) — жонка Адама Антонавіча Вайніловіча]] Адам ажаніўся, маючы больш за 40 год, бо дагэтуль яго вельмі займала грамадская дзейнасць па ўладкаванні зямельных спрэчак паміж дваранамі. Жонкай стала Ганна (Анэля) Эдвардаўна Ваньковіч (1826—1893) — дачка [[Эдвард Станіслававіч Ваньковіч|Эдварда Станіслававіча Ваньковіча]] (1793—1872), мінскага павятовага харунжага (1817—1820), уласніка маёнтка Вялікая Сляпянка, Камароўка каля Мінска (зараз у межах [[Горад Мінск|Мінска]] вядомыя аднайменныя раёны), Зарэчча над Свіслачу [[Мінскі павет|Мінскага павета]], і яго жонкі Міхаліны Станіславаўны Манюшкі, цёткі вядомага кампазітара [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]]. Яе [[род Ваньковічаў]] адносіўся да рэгіянальнай эліты [[Менскае ваяводства|Менскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]], а пазней [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], дзе і меў маёнткі (у [[Мінскі павет, Расійская імперыя|Мінскім]] і [[Ігуменскі павет|Ігуменскім]] паветах). У прыватнасці, дзед Ганны Эдвардаўны Ваньковіч пан [[Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч]] (?—1812) быў [[барысаўскі павятовы маршалак|барысаўскім павятовым маршалкам]] (1797—1802), а пасля [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскім губернскім маршалкам]] (1802—1806) і валодаў маёнткамі ў [[Мінскі павет|Мінскім]], [[Ігуменскі павет|Ігуменскім]] і [[Барысаўскі павет|Барысаўскім]] паветах [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. [[Выява:Jadwiga Woyniłłowicz.jpg|thumb|[[Ядвіга Адамаўна Кастравіцкая|Ядвіга Адамаўна Вайніловіч (Кастравіцкая)]] (1864—1935) — дачка Адама Антонавіча Вайніловіча]] У сям'і Вайніловічаў з пяццю дзецьмі (чатыры дачкі і сын Эдвард), меўшай не вельмі вялікі маёнтак, матэрыяльныя магчымасці былі вельмі абмежаваныя, бо маці Ганна з вялікай спадчыны сваіх бацькоў Ваньковічаў атрымала сабе толькі 10 000 рублёў срэбрам<ref name="ReferenceA"/>. Сын Адама [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]] (1847—1928) стаў буйным гаспадарчым і палітычным дзеячам [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] і [[Беларусь|Беларусі]] — быў віцэ-старшынёй (1888—1907) і старшынёй (1907—1921) [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] (1878—1921), дэпутатам (1906—1909) Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі ад Мінскай губерні, лідарам [[краёўцы|ліберальна-кансерватыўнага кірунку «краёвасці»]] і старшынёй [[Краёвая партыя Літвы і Беларусі|Краёвай партыі Літвы і Беларусі]] (1907—1908), актыўным прыхільнікам дзяржаўнасці Беларусі. Адна дачка Міхаліна Адамаўна Вайніловіч (1848—1941) маладой пайшла замуж за пажылога [[Атон Ігнатавіч Горват|Атона Ігнатавіча Горвата]] (1809—1894), былога [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] (1847—1853), для якога гэта быў другі шлюб. Першай жонкай Атона Горвата была Людвіка Львоўна Оштарп (8 чэрвеня 1807—?) — дачка [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскага губернскага маршалка]] (1823—1847) [[Леў Францавіч Оштарп|Льва Францавіча Оштарпа]] (1785—1851) ад яго жонкі Гелены Кунцэвіч. Міхаліна з Вайніловічаў Горват пабудавала парафіяльны касцёл у [[вёска Цімкавічы|Цімкавічах]] (Слуцкі павет), у чым ёй дапамагаў пробашч Тадэвуш Аскерка. Другая дачка Габрыэла Адамаўна Вайніловіч (1850—1879) узяла шлюб з Ежы Пятровічам Магільніцкім (1827—1915), уласнікам маёнтка Філі{{націск}}павічы ў [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]], удзельнікам [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] і арганізатарам паўстання ў Слуцкім павеце, арыштаваным і высланым расійскімі ўладамі ў [[Сібір]]. Маёнтак Філі{{націск}}павічы быў канфіскаваны расійскай уладай. Шлюб Ежы Магільніцкага і Габрыэлы адбыўся дзесьці пасля [[1869]] г. у [[Люблінская губерня|Люблінскай губерні]], калі Магільніцкі вярнуўся з высылкі з [[Сібір]]ы і набыў маёнтак Бзовец у Краснастаўскім павеце Люблінскай губерні, дзе маладыя і пасяліліся<ref name="ReferenceA"/>. Трэцяя дачка Марыя Адамаўна Вайніловіч (1849—1927) пайшла замуж за Ксаверыя Бельскага (1842—1919), уласніка маёнтка Ацечына ў [[Кобрынскі павет, Расійская імперыя|Кобрынскім павеце]]. Чацвёртая дачка [[Ядвіга Адамаўна Кастравіцкая|Ядвіга Адамаўна Вайніловіч]] (1864—1935) — пабралася шлюбам з [[Вацлаў Генрыкавіч Кастравіцкі|Вацлавам Генрыкавічам Кастравіцкім]], уласнікам маёнтка Грыцкоўшчына (каля [[Горад Дзяржынск|Койданава]]) у [[Мінскі павет|Мінскім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Ядвіга была сяброўкай вядомай польскамоўнай пісьменніцы [[Марыя Родзевіч|Марыі Родзевіч]] (1863—1944) з Ялаўца, а таксама «правай рукой» свайго брата Эдварда Вайніловіча. Пасля [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскага дагавора]] ў [[1921]] г. яна выехала разам з сямействам Вайніловічаў у [[Горад Быдгашч|Быдгашч]], дзе памерла і была пахавана побач з братам Эдвардам на Старафарных могілках горада. == Паўстанне 1863—1864 гадоў і пагроза секвестра маёнткаў == [[File:Edward Woynillowicz i jago maci Anna Vankovicz.JPG|left|thumb|[[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]] са сваёй маці Ганнай]] Брат Адама [[Тадэвуш Антонавіч Вайніловіч|Тадэвуш Вайніловіч]] (1804—1878), з'яўлячыся патрыётам, аўтарытэтным і доўгачасовым [[слуцкі павятовы маршалак|слуцкім павятовым маршалкам]] (1845—1863), прыняў удзел у падзеях, звязаных з падпісаннем г.зв. «мінскага пратакола», калі падчас дваранскіх выбараў у [[Мінск]]у ў [[1862]] г. дваране [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] ўнеслі ў пратакол дваранскага сходу тэкст адрасу да расійскага цара аб жаданні злучыць Мінскую губерню ў адміністрацыйных адносінах з польскімі губерніямі [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], мроячы аб адраджэнні былой [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Тадэвуш Вайніловіч падпісаўся пад пратаколам, падаў у адстаўку з пасады маршалка і нават са спакойнай душой у сваім маёнтку рыхтаваўся да высылкі расійскімі ўладамі за такі крок, але абышлося<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 16.</ref>. Эмацыйны патрыятычны запал ахапіў многія слаі грамадства [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]], асабліва бурна на любыя водгукі падзей у [[Горад Варшава|Варшаве]] і сваім краі рэагавалі моладзь і жанчыны. Гімназічная моладзь [[Горад Слуцк|Слуцка]], сярод якой было больш за 300 вучняў, часта пакідала свае прамыя абавязкі вучыцца, каб удзельнічаць у патрыятычных дэманстрацыях як у касцёле, так і за яго межамі, насіла «патрыятычную біжутэрыю» (заколкі з [[Герб Польшчы|«Арлом»]] ці [[Герб Пагоня|«Пагоняй»]], запінкі да кашуль з партрэтамі [[Тадэвуш Касцюшка|Тадэвуша Касцюшкі]], Анджэя Замойскага, Леапольда Кроненберга). Людзі сталага веку хадзілі на дэманстрацыі ў [[кунтуш]]ах і [[канфедэратка]]х з какардамі з нацыянальнымі гербамі, спявалі патрыятычныя і рэлігійныя гімны ў касцёлах і на вуліцы, захапляліся мясцовымі агітатарамі (якія сваёй дзейнасцю рабілі сабе папулярнасць у народзе), перадавалі адзін аднаму нелегальную літаратуру, прыхоўвалі зброю, а часам і саміх паўстанцаў. Тых цвяроза думаючых людзей, што глядзелі глыбей і бачылі, што паўстанне не падрыхтавана і ўвогуле не мае шанцаў на поспех, а яго наступствы будуць неспрыяльнымі для края, узбуджаныя натоўпы ганьбавалі<ref name="ReferenceB">''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 17—18.</ref>. Сын Адама Вайніловіча Эдвард, які ў [[1861]]—[[1865]] гг.вучыўся ў [[Слуцкая гімназія|Слуцкай кальвінісцкай гімназіі]], быў патрыётам, але занатаваў у сваіх успамінах, што мала тады рэагаваў на заклікі мясцовых агітатараў і паўстанцкіх эмісараў і не падзяляў сфарміраваную тады агітатарамі ў людскім асяроддзі грамадскую думку Слуцка, якая пасля здрадзіла сваім жа героям: ''«Адзінае, што лічыў тады дрэнным і зараз не магу дараваць, гэта тое, што шырокія колы грамадства былі такія нявопытныя альбо загіпнатызаваныя. <…> Магу прывесці прыклады: графу [[Эмерык Каралевіч Чапскі|Эмерыку Чапскаму]], фундатару музея Чапскіх у [[Горад Кракаў|Кракаве]], а пасля дырэктару ляснога дэпартамента, пабілі вокны. Швагер мой, Ежы Магільніцкі<ref>Ежы Пятровіч Магільніцкі (1827—1915) узначаліў паўстанне ў Слуцкім павеце, быў высланы на катаргу, а пасля вызвалення ажаніўся з Габрыэлай Адамаўнай Вайніловіч (1850—1879), сястрой Эдварда.</ref>, сасланы на катаргу, не меў міру ў стваральнікаў грамадскай думкі, якія пасля папівалі гарбатку з абаранкамі, калі яго маёнтак канфіскоўвалі. Памятаў усё гэта, і тая несправядлівасць паўплывала, напэўна, на тое, што занадта, можа, абыякава адносіўся да грамадскай думкі і не дабіваўся ніколі папулярнасці. Такім спосабам стваралася грамадская думка, якой пачалі паддавацца людзі насуперак сваім найглыбейшым перакананням, і неслі сваё жыццё і маёнтак у ахвяру, разумеючы нават усю бясплённасць сваёй самаахвярнасці. <…> Для ілюстрацыі настрою прывяду прыклад асабісты: меў шчасце мець матку, любоў якой да мяне была бязмежнай, і памятаю, як мяне, 15-гадовага юнака, яна падгаворвала, каб, калі прыйдзе хвіліна, стаў у шэрагі тагачасных мнімых абаронцаў айчыны. Хвіліна тая прыйшла — на маё шчасце, не быў дома, калі прыйшла да Савіч слуцкая партыя<ref>„Партыяй“ у часы паўстання называлі паўстанцкі атрад.</ref> пад кіраўніцтвам слаўнага палкоўніка Уладзіслава Машэўскага, некалькі асоб забралі маю стрэльбу, забралі 6 запрэжаных коней і пісара маёнтка, якога маці блаславіла і адправіла. Манеўравалі нядоўга, былі разбіты на мяжы Ігуменскага павета»<ref name="ReferenceB"/>. Пісар маёнтка быў арыштаваны і даў сведчанні, таму Адаму Вайніловічу пагражаў секвестр маёнткаў. У маёнтак Савічы прыехаў п'яны царскі ўраднік Вінаградаў з казакамі і вартай з сялян, якія абкружылі двор і пачалі вопіс маёмасці, здзіўляючыся, што не знаходзяць грошай у маёнтку. Яшчэ раней у прыватнай бяседзе з братам Адама [[Тадэвуш Антонавіч Вайніловіч|Тадэвушам Вайніловічам]] (1804—1878), слуцкім павятовым маршалкам (1845—1863), Вінаградаў (па даручэнні ваеннага начальніка Слуцкага павета казачага палкоўніка Астахава) папрасіў грашовы хабар, калі маршалак хацеў, каб на маёнтак брата Адама не наклалі секвестр. Некалькі дзён маёнтак знаходзіўся ў абкружэнні і распараджэнні казакоў, але Тадэвушу Вайніловічу ўдалося дабіцца зняцця секвестра з Савічаў да выроку суда, якога ў далейшым не адбылося<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 19.</ref>. == Маёнткі == [[File:Anna Woynillowicz z Wankowiczow 1826-1893 - nekrolog - Kraj - 1894 nr 01.jpg|thumb|Некралог на Ганну Эдвардаўну Вайніловіч (1826—1893), размешчаны сынам [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвардам Вайніловічам]] у часопісе «Kraj» (Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя) у №1 1894 г.]] У [[1846]] г. бацька [[Антон Адамавіч Вайніловіч]] (1771—1855), з'яўляючыся старым чалавекам і хворым на ногі, перадаў кіраванне гаспадаркай сваім сынам, падзяліўшы свае маёнткі паміж двума сынамі ([[Тадэвуш Антонавіч Вайніловіч|Тадэвушу]] — Кларымонт, Каралін; Адаму — Савічы, Пузаў і Браткова), вырашыў, што будзе жыць у сына Адама ў палацы ў Савічах на прыбыткі з дробнага маёнтка Дучава (Душава), якой Вайніловіч набыў у паноў Грыцкевічаў. Адышоўшы ад кіравання маёнткамі, стары Антон Вайніловіч заставаўся галоўнай асобай у доме, усім кіраваў і ўсё падпарадкоўвалася яго загадам<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia... С. 7.</ref>. Маёнткі Браткова, Пузава (разам 373 [[Дзесяціна, мера плошчы|дзесяціны зямлі]]) і [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічы]] (333 дзесяціны) у [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]] налічвалі 103 [[рэвізская душа|рэвізскія душы]] ў [[1856]] г. [[Люцыян Янавіч Вайніловіч]] (1817—1884) ад сваёй жонкі Гелены Янаўны Вейсенгоф (1815—1880), дачкі знакамітага генерала [[Ян Янавіч Вейсенгоф|Яна Вейсенгофа]] (1774—1848), які ў свой час быў нават [[ад'ютант]]ам [[Якуб Ясінскі|Якуба Ясінскага]] (1759—1794), не меў дзяцей. Шануючы родавыя сувязі і маючы вялікую замілаванасць да «радзіннага гнязда» (маёнтка Пузава ў Слуцкім павеце), Люцыян Вайніловіч вырашыў, што пасля сваёй смерці яго родавы маёнтак Пузаў (Пузава) і набыты маёнтак Пераходы ў [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]] павінны перайсці Вайніловічам па мужчынскай лініі, у прыватнасці сыну свайго стрыечнага брата — [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварду Адамавічу Вайніловічу]]. Люцыян падпісаў з Адамам Антонавічам Вайніловічам (1806—1874) у [[1865]] г. адпаведны дагавор. З таго часу Люцыян Вайніловіч і яго жонка абкружылі вялікай увагай маладога Эдварда, які пачаў часцей наведваць іх у [[Горад Варшава|Варшаве]], завязалі з ім перапіску і з 1870-х гг. пачалі шукаць для Эдварда нявесту<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 28—30.</ref>. Паводле тастамента Уладзіміра Вейсенгофа пасля смерці Люцыяна Вайніловіча маёнтак Самакленск разам з пэўнай сумай на вядзенне гаспадаркі павінен быў перайсці ў валоданне Юзафа Вейсенгофа. Выканаўцам тастамента Люцыяна Вайніловіча (1817—1884) быў Эдвард Адамавіч Вайніловіч, які згодна з апошняй воляй перадаў маёнтак у Люблінскай губерні Юзафу Вейсенгофу<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 29—30.</ref>. == Смерць == [[File:Adam syn Antona Vajnilovich 1806-1874 - nadmagilny pomnik 2.jpg|thumb|Надмагільны помнік Адама Вайніловіча на [[Савіцкі сядзібна-паркавы комплекс|пахавальным кургане сям'і Вайніловічаў у вёсцы Савічы]], зроблены [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвардам Вайніловічам]]. Надпіс на помніку па-польску: «S. P. Adam Syn Antoniego WOYNILOWICZ ur. 1806 r. 1 Listopa um. 1874 r. 22 Grud w Sawiczach». Фота 2014 г.]] У апошнія гады жыцця Адам Вайніловіч вельмі хварэў на [[атэрасклероз]] сасудаў ног, чым у свой час пакутавалі і яго бацька, і дзед. Хвароба не адступіла, хоць лячыўся і ў [[Горад Варшава|Варшаве]]. [[22 снежня]] [[1874]] г., калі сына Эдварда не было пэўны час дома, Адам Вайніловіч памёр у палацы ў Савічах<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 35.</ref>. Ад [[атэрасклероз]]у сасудаў ног пазней памрэ і яго сын [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард]]. Жонка Адама Ганна Эдвардаўна Вайніловіч (1826—1893) памёрла [[31 снежня]] [[1893]] г. у Савічах<ref>[http://www.kopyl.by/?p=44854 Вайніловіч і Капыльшчына]</ref>. [[1 студзеня]] [[1894]] г. яе цела было перавезена ў Мінск, для таго каб [[3 студзеня]] [[1894]] г. зрабіць набажэнства ў [[Архікафедральны касцёл Імя Найсвяцейшай Дзевы Марыі, Мінск|кафедральным Марыінскім касцёле]]. Пасля гэтага цела Ганны Вайніловіч перавезі ў Савічы (Слуцкі павет) і [[5 студзеня]] [[1894]] г. яно было там пахавана. У [[1894]] г. у часопісе «Kraj» (Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя) яе сын [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]] размеціў некралог на маці ў №1 (1894 г.). {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭГБ|2}} * ''Войнилович, Э.'' [http://pawet.net/files/woynillowicz.pdf Воспоминания: Пер. с польск. / Общ. ред. В. Завальнюка.] — Мн.: Издание Минской римо-католической парафии св. Симона и Елены, 2007. — 380 с. — 250 экз. {{ref-ru}} * ''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia. 1847—1928 / E. Wojniłłowicz. — Wilno : Józef Zawadzki, 1931. — cz. 1. — 368 s. {{ref-pl}} * Ваньковичи / Департамент по архивам и делопроизводству Министерства юстиции Республики Беларусь [и др.] ; сост.: Н.А. Голубева, Н.М. Усова, Л.В. Языкович ; под научной редакцией В.И. Прокопцова. — Минск : БелЭн, 2012. — 442 с. * [[Сяргей Аляксандравіч Рыбчонак|''Рыбчонак, С.'']] Вайніловічы гербу «Сыракомля» / С. Рыбчонак // Гербоўнік беларускай шляхты / Д. Мацвейчык [і інш.]. — Мінск : Беларусь, 2014. — Т. 3. — С. 28—30. * ''Яцкевіч, З.'' Радавод Эдварда Вайніловіча / З. Яцкевіч // Эдвард Вайніловіч — зямянін, грамадзянін, каталік : матэрыялы беларуска-польскай навук. канф., Мінск, 14 лют. 2009 г. — Мінск: Гісторыка-культурная ўстанова «Палоніка-Літуаніка»; Польскі інстытут у Мінску, 2009. — С. 8—12. * ''Chmielewska, G.'' Cierń Kresowy. Opowieść o Edwardzie Woyniłłowiczu i jego rodzinie / G. Chmielewska. — Łomianki : LTW, 2011. — 369 s. * [[Раман Юркоўскі|''Jurkowski, R.'']] Polacy-mińszczanie z kręgu Mińskiego Towarzystwa Rolniczego / R. Jurkowski // Знакамітыя мінчане : Матэрыялы VI Беларуска-польскай навук. канф., Мінск, 9 лістап. 2005 г. / Бел. дзярж. пед. ун-т імя М. Танка; рэдкал. А. Вялікі [і інш.]; навук. рэд. А. Вялікі і З. Вінніцкі. — Мінск: БДПУ, 2005. — С. 80—108. * [[Дарыуш Шпопер|''Szpoper, D.'']] Edward Woyniłłowicz i Mińskie Towarzystwo Rolnicze — przyczynek do dziejów polskiej myśli politycznej w Cesarstwie Rosyjskim do 1914 roku] / D. Szpoper // Эдвард Вайніловіч — зямянін, грамадзянін, каталік : матэрыялы беларуска-польскай навук. канф., Мінск, 14 лют. 2009 г. / Гісторыка-культурная ўстанова «Палоніка-Літуаніка»; Польскі інстытут у Мінску. — Мінск, 2009. — С. 28—42. (альбо тое самае: ''Szpoper, D.'' [http://www.law.umk.pl/upload/Studia%20Iuridica%20Toruniensia/SIT_5_02_Dariusz%20Szpoper.pdf Edward Woyniłłowicz i Mińskie Towarzystwo Rolnicze — przyczynek do dziejów polskiej myśli politycznej w Cesarstwie Rosyjskim do 1914 roku] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305143450/http://www.law.umk.pl/upload/Studia%20Iuridica%20Toruniensia/SIT_5_02_Dariusz%20Szpoper.pdf |date=5 сакавіка 2016 }} / D. Szpoper // STUDIA IURIDICA TORUNIENSIA. — Т.V. [Электронны рэсурс]) * [[Дарыуш Шпопер|''Szpoper, D.'']] Sukcesorzy Wielkiego Księstwa. Myśl polityczna i działalność konserwatystów polskich na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1904—1939 / D. Szpoper. — Gdańsk : Arche, 1999. — 357 s. {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Вайніловіч Адам Антонавіч}} [[Катэгорыя:Вайніловічы|Адам Антонавіч]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Капыльскім раёне]] g0zlqgw5x3rre7fkk9jzcq0c63gv9vf Ядвіга Адамаўна Кастравіцкая 0 178117 4194208 4174914 2022-08-25T16:23:41Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | беларускае імя = Ядвіга Адамаўна Вайніловіч (Кастравіцкая) | поўнае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = Jadwiga Woyniłłowicz.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Wojnillowicz.svg | шырыня герба = | подпіс герба= [[Герб «Сыракомля»]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род = | бацька = [[Адам Антонавіч Вайніловіч]] (1806—1874) | маці = Ганна (Анэля) Эдвардаўна [[род Ваньковічаў|Ваньковіч]] (1826—1893) | муж = Вацлаў Генрыкавіч Кастравіцкі | жонка = | дзеці = няма | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Ядвіга Адамаўна Вайніловіч''' (замужам '''Ядвіга Адамаўна Кастравіцкая''') ({{lang-pl|Jadwiga Woyniłłowicz}} ці ''Jadwiga Kostrowicka''; {{lang-ru|Ядвига Адамовна Войнилович}} ці ''Ядвига Адамовна Костровицкая''), [[1864]], [[Слуцкі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская імперыя]] — [[1935]], [[Горад Быдгашч|Быдгашч]], [[Другая Рэч Паспалітая|Польшча]], — прадрымальніца, грамадскі дзеяч Беларусі, сястра старшыні (1907—1921) [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Адамавіча Вайніловіча]] (1847—1928). == Паходжанне роду == Належала да сярэднезаможнага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Род Вайніловічаў|Вайніловічаў]] герба «Сыракомля», прадстаўнікі якога займалі розныя земскія пасады ў [[Новагародскае ваяводства|Новагародскім ваяводстве]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] і [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Нарадзілася ў [[1867]] у сям'і [[Адам Антонавіч Вайніловіч|Адама Антонавіча Вайніловіча]] (1806—1874) і яго жонкі Ганны Эдвардаўны [[род Ваньковічаў|Ваньковіч]] (1826—1893). Бацька [[Адам Антонавіч Вайніловіч|Адам Вайніловіч]] быў сынам [[Антон Адамавіч Вайніловіч|Антона Адамавіча Вайніловіча]] (1771—1855), [[слуцкі павятовы маршалак|слуцкага павятовага маршалка]] (1811—1818), скончыў [[Слуцкая гімназія|слуцкую кальвінісцкую школу]] і [[Віленскі ўніверсітэт]], служыў папячыцелем сельскіх запасных магазінаў Слуцкага павета (1835—1845), займаўся гаспадаркай і быў пасрэднікам у многіх зямельных спрэчках, таму атрымаў вялікі аўтарытэт і быў кампрамісарам у справе продажы вялізных Барысаўскіх маёнткаў ([[Горад Барысаў|Стары Барысаў]] і інш.) князя [[Леан Радзівіл|Леана Людвікавіча Радзівіла]] (1808—1885) расійскаму вялікаму князю [[Мікалай Мікалаевіч Раманаў|Мікалаю Мікалаевічу]] (1831—1891)<ref>''Яцкевіч, З.'' Радавод… С. 11; ''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 9.</ref>. Маці Ганна (Анэля) Эдвардаўна [[род Ваньковічаў|Ваньковіч]] (1826—1893) была дачкой [[Эдвард Станіслававіч Ваньковіч|Эдварда Станіслававіча Ваньковіча]] (1793—1872), мінскага павятовага харунжага (1817—1820), і яго жонкі Міхаліны Станіславаўны Манюшкі, цёткі вядомага кампазітара [[Станіслаў Манюшка|Станіслава Манюшкі]]. Яе [[род Ваньковічаў]] адносіўся да рэгіянальнай эліты [[Менскае ваяводства|Менскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]], а пазней [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. У прыватнасці, дзед Ганны Ваньковіч [[Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч]] (?—1812) быў [[барысаўскі павятовы маршалак|барысаўскім павятовым маршалкам]] (1797—1802), а пасля [[Прадвадзіцелі (маршалкі) дваранства Мінскай губерні|мінскім губернскім маршалкам]] (1802—1806). У сям'і Вайніловічаў з пяццю дзецьмі, меўшай не вельмі вялікі маёнтак, матэрыяльныя магчымасці былі вельмі абмежаваныя, а маці Ганна з вялікай спадчыны сваіх бацькоў Ваньковічаў атрымала сабе толькі 10 000 рублёў срэбрам<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 9.</ref>. Братам Ядвігі быў вядомы буйны гаспадарчы і палітычны дзеяч [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] і [[Беларусь|Беларусі]] [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвард Вайніловіч]] (1847—1928) — віцэ-старшыня (1888—1907) і старшыня (1907—1921) [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] (1878—1921), дэпутат (1906—1909) Дзяржаўнага Савета Расійскай імперыі ад Мінскай губерні, лідар [[краёўцы|ліберальна-кансерватыўнага кірунку «краёвасці»]] і старшыня [[Краёвая партыя Літвы і Беларусі|Краёвай партыі Літвы і Беларусі]] (1907—1908), актыўны прыхільнік дзяржаўнасці [[Беларусь|Беларусі]]. == Выхаванне і адукацыя == Атрымала хатняе выхаванне і адукацыю. Расла ў набожнай [[каталіцызм|каталіцкай]] сям'і, што нават у маладосці па прычыне гарачай веры хацела стаць манашкай, але сваякам удалося адгаварыць яе ад такога кроку. == Сям'я == Пабралася шлюбам з дваранінам-каталіком Вацлавам Генрыкавічам Кастравіцкім, уласнікам маёнтка Грыцкоўшчына ў [[Мінскі павет, Расійская імперыя|Мінскім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Вацлаў Кастравіцкі з'яўляўся не вельмі далёкім сваяком Вайніловічаў. Сястрой дзеда Ядвігі ([[Антон Адамавіч Вайніловіч|Антона Адамавіча Вайніловіча]]) была Фларэнціна Адамаўна Вайніловіч — жонка Міхала Касперавіча Кастравіцкага (1775—1863), што быў дзедам Вацлава. І Ядвіга, і Вацлаў Кастравіцкі былі таксама не вельмі далёкімі сваякамі сваім сучаснікам — беларускамоўнаму паэту [[Карусь Каганец|Карусю Каганцу (Казіміру Кастравіцкаму)]] і яго брату [[Амброзій Кастравіцкі|Амброзію Кастравіцкаму]], дзеячу беларускага нацыянальна-дэмакратычнага руху. Шлюб Ядвігі і Вацлава Кастравіцкіх не быў шчыры, а па маёмаснаму разліку, бо мясцовымі маянткоўцамі ў Літве і Беларусі (пасля падаўлення [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|паўстання 1863—1864 гадоў]] і ўвядзення дыскрымінацыйнага заканадаўства ў адносінах да каталіцкага двараства) на першае месца ставілася захаванне маёнткаў «асобамі польскага паходжання». Паводле сведчанняў Вайніловічаў, Ядвіга не мела ніякіх [[сэкс|інтымных кантактаў]] з мужам Вацлавам, таму ў Кастравіцкіх не было дзяцей. == Камерцыйная і грамадская дзейнасць == Кампенсацыяй няшчырага шлюбу для Ядвігі Кастравіцкай стала прадпрымальніцкая і грамадская дзейнасць, асабліва ў [[Горад Мінск|Мінску]]. Ядвіга валодала значнымі капіталамі і нерухомасцю, якія дзякуючы камерцыйнаму таленту павялічвала кожны год. У прыватнасці пабудавала [[Дом Кастравіцкай|вядомы даходны дом (дом Кастравіцкай)]] у Мінску, дзе размесціцца ўпраўленне Лібава-Роменскай чыгункі. З'яўлялася членам [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]]<ref>''C.J.'' [http://cyfrowa.chbp.chelm.pl/Content/5060/zip/ Jubileusz Miński. Uroczyste posiedzenie Tow. Rolniczego]… С. 5.</ref>. Пачатак [[Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|рэвалюцыі 1905—1907 гадоў у Расійскай імперыі]] прывёў да ўвядзення ў краіне многіх ліберальных свабод. [[Паўночна-Заходні край|Літоўска-беларускія губерні]] ахапіў мясцовы патрыятычны ўздым, які ў тым ліку праявіўся ў заснаванні мноства яўных і тайных польскамоўных школ як рэакцыі на паў-стагоддзя [[русіфікацыя|русіфікацыі]] ў краі. І Ядвіга Кастравіцкая, з'яўляючыся «польскай патрыёткай», прыняла чынны ўдзел у дзейнасці [[Польскае таварыства «Асвета» ў Мінску|таварыства «Асвета» ў Мінску]] для развіцця польскамоўнай адукацыі, адкрыла ў маёнтку [[Вёска Савічы, Капыльскі раён|Савічы]], які належаў Эдварду Вайніловічу, тайныя летнія школкі для дзяцей бедных сялян, дзе вычылі рэлігіі, польскай, рускай і беларускай мовам, хоць хутка школкі былі закрыты. З'яўлялася актыўным дзеячом Мінскага таварыства дабрачыннасці. Была вядомай асобай у Мінску і ахвотна арганізоўвала ў [[Горад Мінск|Мінску]] балі, «кірмашы» з фантавымі латарэямі і вечарыны для збору грошай на дабрачынныя патрэбы<ref>''Chmielewska, G.'' Cierń… С. 126—127.</ref>. Ядвіга Кастравіцкая была сяброўкай вядомай польскамоўнай пісьменніцы [[Марыя Родзевіч|Марыі Родзевіч]] (1863—1944) з Ялаўца, а таксама памочніцай брата Эдварда Вайніловіча ў яго гаспадарчай і палітычнай дзейнасці. == «Палітычныя абеды» ў Ядвігі Кастравіцкай == [[File:Minsk - Dom Janickaga - vulica Saveckaja nr 14.JPG|thumb|Былы [[Дом Яніцкага|дом Оскара Яніцкага]]<ref>Дом Оскара Яніцкага быў адным з самых прывілеяваных у горадзе і меў высокую ступень камфортнасці (вадаправод, каналізацыя, ванныя пакоі, туалеты). Зараз у гэтым доме знаходзіцца Інстытут перападрыхтоўкі і павышэння кваліфікацыі суддзяў, работнікаў пракуратуры, судоў і ўстаноў юстыцыі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта (Мінск, вул. Савецкая, 14).</ref> ў Мінску, дзе на другім паверсе знаходзілася васьміпакаёвая кватэра Ядвігі Кастравіцкай. Фота 2008 г.]] Ядвіга Кастравіцкая значна дапамагала свайму брату [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварду Вайніловічу]] (1847—1928), віцэ-старшыні (а пасля і старшыні) Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі. Салон Ядвігі Кастравіцкай у Мінску ў яе кватэры ў [[дом Яніцкага|доме Оскара Яніцкага]] на вуліцы Захараўскай № 20 (цяпер вуліца Савецкая, дом 14) у [[Горад Мінск|Мінску]] быў важным цэнтрам грамадскага жыцця Літвы і Беларусі. У салоне Кастравіцкай часта арганізоўваліся г.зв. «палітычныя абеды» — неафіцыйныя сходы членаў [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] і іншых асоб, якія ў нефармальным парадку вузкім колам вырашалі гаспадарчыя і палітычныя пытанні, што пазней атрымоўвалі фармальнае зацвярджэнне на агульным сходзе МТСГ. Так, Эдвард Вайніловіч у сваіх мемуарах паважліва напісаў пра сястру: ''«Надзвычай інтэлігентная, пастаянна занятая грамадскім жыццём, гасцінная, яна давала ў Мінску падчас агульных сходаў Таварыства „палітычныя абеды“, на якія прыбыўшых на пасяджэнне тых альбо іншых дэлегатаў, а таксама выдатных членаў [[Мінскае таварыства сельскай гаспадаркі|Таварыства]] я ад яе імя запрашаў. Цяжка пералічыць тых усіх, якія пабывалі ў яе салонах; няма справы, якая б падчас тых абедаў не была закранута, каб пазней на агульным сходзе атрымаць фармальнае зацвярджэнне. Ішлі ажыўленыя дэбаты, ніводным поглядам і выказванню перакананняў не ставіліся замінкі. [[Старка]], [[віно]] i прыродны [[гумар]] гаспадыні ажыўлялі бяседы, быць запрошаным на якія лічылася за вялікую пашану, а мне, як старшыні, дапамагала выбiраць належную арыентацыю ў кірунку сумеснай працы, не раз выраўноўваць разыходжаннi ў поглядах і г.д.»''<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia… С. 83.</ref>. == Асяданне ў Быдгашчы == [[File:Bydgoszcz - Internat - Towarzystwo Pomocy dzieciom i mlodziezy polskiej z kresow - near 1922 AD.jpg|left|thumb|«Крэсавы інтэрнат» (Internat Kresowy) у Быдгашчы]] Пасля [[Рыжскі мірны дагавор 1921|Рыжскага дагавора]] ў [[1921]] яна выехала разам з сямействам Вайніловічаў у [[Горад Быдгашч|Быдгашч]]. Там падтрымлівала грамадскую дзейнасць свайго брата [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]] і яго жонкі Алімпіі па ўтрыманні г.зв. «Крэсавага інтэрната» (Internat Kresowy), дзе атрымалі прытулак і магчымасць выхавання дзеці былых землеўласнікаў Мінскай, Магілёўскай і Віцебскай губерняў, чые маёнткі пасля Рыжскага мірнага дагавора (1921) апынуліся на тэрыторыі СССР і былі нацыяналізаваны. Менавіта Ядвізе Кастравіцкай, а не сваёй жонцы Алімпіі, Эдвард Вайніловіч адводзіў галоўную ролю паклапаціцца над выкананнем яго тастамента, публікацыі яго мемуараў і распараджэння маёнткам Пераходы ў Нясвіжскім павеце Навагрудскага ваяводства (Польшча), капіталамі, акцыямі, долямі (паямі) у акцыянерных таварыствах, якія Эдвард трымаў у розных банках. Ядвіга павінна пасля смерці брата Эдварда была выплочваць штогадова сумы для Алімпіі Вайніловіч і Міхаліны Горват (да смерці апошніх). Эдвард таксама прызначыў Ядвізе Кастравіцкай, акрамя асобных рэчаў, што заставаліся ў карыстанні Алімпіі, усе хатнія прадметы, дакументы і каштоўнасці: старажытную шкатулку італьянскай работы; падкаморскую пячатку свайго прадзеда Адама Вайніловіча (1739—1803); кнігу «Vade mecum», напісаную палкоўнікам ВКЛ часоў «Патопа» Габрыэлем Вайніловічам; келіх з гербам Вайніловічаў «Сыракомля», разнастайныя дакументы на права ўласнасці маёнткамі Савічы і Пузаў, дамоў у Мінску, і г.д. Мэблю з Пузава і Савічаў, якая захоўвалася ў маёнтку Ацечына, два камплекты срэбнага посуду Вайніловіч перадаваў свайму пляменніку Эдварду Бельскаму. Два іншыя срэбныя камплекты посуду наказаў сваім дзвюм хрэсніцам — Сафіі Магільніцкай і Марыі Бельскай. == Смерць == Памерла [[22 ліпеня]] [[1935]] у [[Горад Быдгашч|Быдгашчы]] (Польшча) і была пахаваная побач з братам [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдвардам Вайніловічам]] на Старафарных могілках горада. <gallery perrow="5"> File:Miensk, Magazynnaja-Łošyckaja. Менск, Магазынная-Лошыцкая (1910).jpg|[[Дом Кастравіцкай]] у Мінску, дзе размесцілася Упраўленне Лібава-Роменскай чыгункі, фота пачатка XX ст. File:Вул. Кірава, 11 - 1.JPG|[[Дом Кастравіцкай]] у Мінску, фота 2012 г. File:Jadwiga Kostrowicka i plita Woynillowicza.jpg|Ядвіга Кастравіцкая (1864—1935) каля магілы свайго брата [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]] (1847—1928) у [[Горад Быдгашч|Быдгашчы]], фота 1929 г. </gallery> {{зноскі}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = |частка = |загаловак = ''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia. 1847—1928 |арыгінал = |спасылка = |адказны = E. Woyniłłowicz |выданне = cz. 1 |месца = Wilno |выдавецтва = Józef Zawadzki |год = 1931 |том = |старонкі = |старонак = 368 |серыя = {{ref-pl}} |isbn = |тыраж = }} * ''Войнилович, Э.'' [http://pawet.net/files/woynillowicz.pdf Воспоминания / Э. Войниллович; пер. с польск., общ. ред. В. Завальнюка.] — Мн.: Издание Минской римо-католической парафии св. Симона и Елены, 2007. — 380 с. — 250 экз. {{ref-ru}} * ''Яцкевіч, З.'' Радавод Эдварда Вайніловіча / З. Яцкевіч // Эдвард Вайніловіч — зямянін, грамадзянін, каталік : матэрыялы беларуска-польскай навук. канф., Мінск, 14 лют. 2009 г. — Мінск: Гісторыка-культурная ўстанова «Палоніка-Літуаніка»; Польскі інстытут у Мінску, 2009. — С. 8—12. * [[Гізэля Хмялеўская|''Chmielewska, G.'']] Cierń Kresowy. Opowieść o Edwardzie Woyniłłowiczu i jego rodzinie / G. Chmielewska. — Łomianki : LTW, 2011. — 369 s. * [[Чэслаў Янкоўскі|''C.J.'']] [http://cyfrowa.chbp.chelm.pl/Content/5060/zip/ Jubileusz Miński. Uroczyste posiedzenie Tow. Rolniczego] / C.J. // Kraj. — 1901. — № 35. — S. 5—7. == Знешнія пасылкі == * [http://minsk-old-new.com/minsk-3178.htm Вуліца Савецкая] // Минск старый и новый [Электронны рэсурс] * [http://www.ctv.by/novosti-minska-i-minskoy-oblasti/dom-yadvigi-kostrovickoy-v-minske-v-20-veke-lish-eto-zdanie-bylo В центре Минска, рядом с нынешним Домом Правительства, когда-то стоял доходный дом Ядвиги Костровицкой] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180912230009/http://www.ctv.by/novosti-minska-i-minskoy-oblasti/dom-yadvigi-kostrovickoy-v-minske-v-20-veke-lish-eto-zdanie-bylo |date=12 верасня 2018 }} // СТВ [Электронны рэсурс] * [http://www.t-s.by/blog/2012/07/prikaz-starogo-podryvnika-ili-istorijka-s-misticheskim-koncom/ Приказ старого подрывника, или Историйка с мистическим концом] // Твоя столица [Электронны рэсурс] {{Wikidata/Ancestors}} {{DEFAULTSORT:Кастравіцкая Ядвіга Адамаўна}} [[Катэгорыя:Вайніловічы|Ядвіга Адамаўна]] [[Катэгорыя:Прадпрымальнікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Прадпрымальнікі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Члены Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі]] [[Катэгорыя:Мецэнаты Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Мецэнаты Беларусі]] [[Катэгорыя:Кастравіцкія|Ядвіга]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Быдгашчы]] kngd9mmaxf36dus7m2mfjga6s9nown9 Герасімовіч 0 188304 4194007 3871852 2022-08-25T12:05:01Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Вядомыя носьбіты */ wikitext text/x-wiki '''Герасімовіч''' — беларускае прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Георгій Ігнатавіч Герасімовіч]] (нар. 1930) — беларускі акушэр-гінеколаг, хірург. Доктар медыцынскіх навук (1975), прафесар (1978). * [[Дзмітрый Эдуардавіч Герасімовіч]] — беларускі дызайнер, мастак кнігі, графік. * [[Леанід Сцяпанавіч Герасімовіч]] — беларускі вучоны ў галіне электратэхналогіі * [[Маргарыта Сяргееўна Герасімовіч]] — расійская і беларуская спявачка, кампазітар і аўтар-выканаўца * [[Пётр Мікалаевіч Герасімовіч]] — беларускі мастак * [[Святлана Міхайлаўна Герасімовіч]] — беларускі палітык. * [[Уладзімір Мікалаевіч Герасімовіч]] — беларускі палітык, дыпламат * [[Эльвіра Пятроўна Герасімовіч]] — беларускі тэатразнавец {{неадназначнасць}} i6etqrdb8n3b0idc7sxefqb97g0awru Паўднёва-Заходні край 0 193264 4194020 4021943 2022-08-25T12:15:18Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki '''Паўднёва-Заходні край''' — з 1840-х гг. размоўная, публіцыстычная і афіцыйна-бюракратычная назва '''Кіеўскага ваеннага генерал-губернатарства''' (1832—1864), а пасля '''Кіеўскага генерал-губернатарства''' (1864—1916), — адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкі [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]], якая складалася з [[Валынская губерня|Валынскай]], [[Падольская губерня|Падольскай]], [[Холмская губерня|Холмскай]] і [[Кіеўская губерня|Кіеўскай губерняў]]. Гэтыя генерал-губернатарствы ў пэўнай ступені тэрытарыяльна і бюракратычна былі пераемнікамі '''Кіеўскага намесніцтва''' (1781—1796), '''Кіеўскага генерал-губернатарства''' (1796—1801) і '''Кіеўскага ваеннага губернатарства''' (1801—1832), бо ўключалі ў свой склад [[горад Кіеў]], які быў цэнтрам адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкі. == Кіеўскае намесніцтва (1781—1796) == У верасні [[1781]] г. было створана Кіеўскае намесніцтва, на чале якога стаяў генерал-губернатар. == Кіеўскае генерал-губернатарства (1796—1801) == У [[1796]] г. Кіеўскае намесніцтва было рэарганізавана ў Кіеўскае генерал-губернатарства. З [[1796]] да [[1798]] г. вярхоўная ўлада кіеўскага генерал-губернатара адначасова распаўсюджвалася і на [[Маларасійская губерня|Маларасійскую губерню]] — Левабярэжную Украіну (Палтаўшчыну і Чарнігаўшчыну). == Кіеўскае ваеннае губернатарства (1801—1832) == Расійскі імператар (1801—1825) [[Аляксандр I, імператар расійскі|Аляксандр I]] сваім указам ад 9 (21) верасня 1801 г. рэарганізаваў Кіеўскае генерал-губернатарства ў Кіеўскае ваеннае губернатарства (1801—1832) з цэнтрам у [[горад Кіеў|Кіеве]]: у склад ваеннага губернатарства ўвайшлі [[Кіеўская губерня|Кіеўская]] і [[Мінская губерня|Мінская губерні]]<ref>Поўны збор законаў Расійскай Імперыі. Збор першы. Т. 26, №20004.</ref>. У [[1808]] г. Мінская губерня была вылучана са складу Кіеўскага ваеннага губернатарства і перастала ўваходзіць у склад якога-небудзь генерал-губернатарства (ваеннага губернатарства)<ref>''Киселев, А.А.'' Система управления и чиновничество белорусских губерний... С. 50.</ref>. У складзе Кіеўскага ваеннага губернатарства засталася толькі Кіеўская губерня. == Кіеўскае ваеннае генерал-губернатарства (1832—1864) == Кіеўскае ваеннае губернатарства [[22 студзеня]] [[1832]] г. было рэарганізавана ў «Кіеўскае ваеннае генерал-губернатарства». У яго складзе знаходзіліся [[Кіеўская губерня|Кіеўская]], [[Падольская губерня|Падольская]] і [[Валынская губерня|Валынская губерні]]. З-за таго, што генерал-губернатар меў званне яшчэ і ваеннага губернатара адной з падначаленых губерняў (Кіеўскай губерні), адміністрацыйна-тэрытарыяльная структура мела поўную афіцыйную назву «Кіеўскае ваеннае губернатарства, Падольска і Валынскае генерал-губернатарства», адлюстроўваючы пералік адзінак, якія ўваходзілі ў яго склад, а кіраўнік — «кіеўскі ваенны губернатар, падольскі і валынскі генерал-губернатар» (г.зн. ваенны губернатар, які вярхоўна кіруе і грамадзянскай часткай у губернях). Найчасцей у законах і дакументах ужываліся больш скарочаная афіцыйная назва «Кіеўскае ваеннае, Падольскае і Валынкае генерал-губернатарства» і, адпаведна, тытул «кіеўскі ваенны, падольскі і валынскі генерал-губернатар». У справаводстве ў [[1832]]—[[1864]] гг. маглі таксама выкарыстоўвацца і іншыя скарачэнні: «кіеўскі ваенны і генерал-губернатар», «кіеўскі ваенны генерал-губернатар», «кіеўскі ваенны губернатар» ці «кіеўскі генерал-губернатар». Першым кіеўскім ваенным генерал-губернатарам быў прызначаны [[Мінскае, Ізяслаўскае і Брацлаўскае генерал-губернатарства|падольскі часовы ваенны губернатар]] (1831—1832) [[Васіль Васілевіч Левашоў]] . З пачатку 1840-х гг. пасля скасавання ў Расійскай імперыі [[уніяцтва|ўніяцтва]] (1839), што ўспрымалася афіцыйнымі расійскімі ўладамі як духоўнае і этнічнае «вяртанне» Расійскай імперыяй насельніцтва «спрадвечна рускія зямель»<ref>У тыя часы ў Расійскай Імперыі галоўнай этнавызначальнай прыкметай лічылася веравызнанне. Гл.: Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — С. 108—111.</ref>, [[Заходні край|заходнія губерні («Заходні край»)]] у афіцыйнай ідэалогіі былі аб'яўлены «Заходняй Руссю» («Заходняй Расіяй», «Заходне-рускім краем»), «вернутымі ад Польшчы старажытнымі вобласцямі», бо гэтай назвай хацелася падкрэсліць яшчэ і этнаканфесійна «рускі» характар гэтых зямель. Па гэтай прычыне [[Віленскае ваеннае генерал-губернатарства]] атрымала паралельную назву [[Паўночна-Заходні край]] (і ідэалагічнае значэнне «Паўночна-Заходняя Русь, «Паўночна-Заходняя Расія»), а Кіеўскае ваеннае генерал-губернатарства — Паўднёва-Заходні край (і ідэалагічнае значэнне «Паўднёва-Заходняя Русь», «Паўднёва-Заходняя Расіія»)<ref>Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — С. 103, 108.</ref>. [[Віцебскае генерал-губернатарства]] працягвала паралельна менавацца як «беларускія губерні», «Беларускі край» ці «Беларусія». == Кіеўскае генерал-губернатарства (1864—1915) == [[File:Polnoe sobranie zakonov Rossijskoj imperii - Sobranie 2 Т 39 otd 1 nr 40635 - p 173 - 1864 AD.jpg|thumb|Указ 25 лютага 1864 г. ''Аб перайменаванні генерал-губернатараў, носячых званне і ваеннага губернатара, і аб падпарадкаванні ваенных губернатараў мясцовым генерал-губернатарам.'' Поўны збор законаў Расійскай Імперыі. Збор 2, Т. 39, аддз. 1, №40635]] Па жаданні расійскага імператара (1855—1881) [[Аляксандр II, імператар расійскі|Аляксандра II]] указам Сената ад [[25 лютага]] [[1864]] г. «Кіеўскае ваеннае губернатарства, Падольскае і Валынскае генерал-губернатарства» было перайменавана ў «Кіеўскае, Падольскае і Валынскае генерал-губернатарства»<ref>Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі, Т. 39, аддз. 1, №40635. Тым жа ўказам былі перайменаваны і іншыя ваенныя генерал-губернатарствы і ваенныя губернатарствы Расійскай Імперыі.</ref> і афіцыйна складалася з Кіеўскай, Падольскай і Валынскай губерняў. З [[1881]] г. тэрыторыя [[дэ-факта]] была пашырана да пяці губерняў, калі [[генерал-губернатар]] [[Аляксандр Дрэнтэльн]] быў прызначаны часовым генерал-губернатарам [[Чарнігаўская губерня|Чарнігаўскай]] і [[Палтаўская губерня|Палтаўскай губерняў]]. У [[1889]] г. быў вернуты склад з трох губерняў. У такім выглядзе край праіснаваў да скасавання ў [[1915]] г. Апошнім генерал-губернатарам стаў [[Фёдар Трэпаў]]. У [[1903]] г. у краі ўведзена земства паводле асаблівых правілаў — з прызначэннем земскіх гласных ад ураду, а ў [[1911]] г. — выбарнае земства па правілах, што [[Дыскрымінацыя|дыскрымінавалі]] землеўладальнікаў польскага паходжання. Прыняцце {{нп3|Закон пра земствы ў заходніх губернях|гэтага закона|ru|Закон о земстве в западных губерниях}} справакавала востры палітычны крызіс. Кіеўскае генерал-губернатарства было скасавана ўказам расійскага імператара ад [[30 кастрычніка]] [[1914]] г. Ліквідацыйны перыяд працягваўся да [[1916]] г. == Спіс генерал-губернатараў, ваенных губернатараў, ваенных генерал-губернатараў == === Генерал-губернатар Кіеўскага намесніцтва (1781—1796) === * 1781—1796 — граф [[Пётр Аляксандравіч Румянцаў-Задунайскі]], генерал-фельдмаршал === Кіеўскія генерал-губернатары (1796—1801) === * 18.11.1796—29.11.1797 — граф [[Іван Пятровіч Салтыкоў]], генерал-фельдмаршал * 30.11.17976—12.03.1798 — [[Андрэй Рыгоравіч Розенберг]] (1739—1813), генерал ад інфантэрыі * 03.1798—06.1798 — [[Іван Васілевіч Гудовіч]] (1741—1820), генерал ад інфантэрыі * 13.06.1798—1799 — [[Аляксандр Андрэевіч Бекляшоў]] (1743—1808), генерал ад інфантэрыі === Кіеўскія ваенныя губернатары (1801—1832) === * 1801—1803 — [[Андрэй Міхайлавіч Феньш]], генерал-лейтэнант * 1803—1806 — [[Аляксандр Пятровіч Тармасаў]], генерал ад кавалерыі * 28.09.1806—03.07.1809 — [[Міхаіл Іларыёнавіч Кутузаў]] (1745—1813), генерал ад інфантэрыі * 1810—08.1818 — [[Міхаіл Андрэевіч Міларадавіч]] (1745—1813), генерал ад інфантэрыі * 08.1818—1827 — ''вакансія'' * 1827—1829 — Пётр [[Фёдаравіч Жалтухін]], генерал-лейтэнант * 1829—22.01.1832 — [[Барыс Якаўлевіч Княжнін]], генерал-лейтэнант === Кіеўскія ваенныя генерал-губернатары (1832—1864) === * 22.01.1832—09.06.1835 — граф [[Васіль Васілевіч Левашоў]] (1783—1848), генерал ад кавалерыі, генерал-ад'ютант * 09.06.1835—15.11.1837 — граф [[Аляксандр Дзмітрыевіч Гур'еў]] (1785—1865), генерал-лейтэнант * 19.01.1863—19.01.1865 — [[Мікалай Мікалаевіч Аненкаў]], генерал ад інфантэрыі, генерал-ад'ютант * 29.12.1837—30.08.1852 — [[Дзмітрый Гаўрылавіч Бібікаў]], генерал-ад'ютант, генерал-лейтэнант (генерал ад інфантэрыі) * 30.08.1852—12.11.1862 — князь [[Іларыён Іларыёнавіч Васільчыкаў]], генерал-ад'ютант, генерал-лейтэнант * 19.01.1863—19.01.1865 — [[Мікалай Мікалаевіч Аненкаў]], генерал ад інфантэрыі, генерал-ад'ютант === Кіеўскія генерал-губернатары (1864—1915) === * 19.01.1863—19.01.1865 — [[Мікалай Мікалаевіч Аненкаў]], генерал ад інфантэрыі, генерал-ад'ютант * 19.01.1865—16.01.1869 — [[Аляксандр Паўлавіч Безак]], генерал-ад'ютант, генерал ад артылерыі * 16.01.1869—16.04.1878 — князь [[Аляксандр Міхайлавіч Дандукоў-Корсакаў]], генерал-ад'ютант, генерал-лейтэнант * 16.04.1878—13.01.1881 — [[Міхаіл Іванавіч Чарткоў]], генерал-ад'ютант, генерал-лейтэнант * 13.01.1881—15.07.1888 — [[Аляксандр Раманавіч Дрэнтэльн]], генерал ад інфантэрыі, часовы генерал-губернатар чарнігаўскі і палтаўскі * 12.08.1889—07.12.1897 — граф [[Аляксей Паўлавіч Ігнацьеў]], генерал-лейтэнант * 01.01.1898—24.12.1903 — [[Міхаіл Іванавіч Драгаміраў]], генерал-ад'ютант, генерал ад інфантэрыі * 24.12.1903—19.10.1905 — [[Мікалай Васілевіч Клейгельс]], генерал-лейтэнант * 19.10.1905—18.12.1908 — [[Уладзімір Аляксандравіч Сухамлінаў]], генерал-лейтэнант * 18.12.1908—11.09.1914 — [[Фёдар Фёдаравіч Трэпаў, 1854|Фёдар Фёдаравіч Трэпаў]], генерал ад кавалерыі * 11.09.1914—30.10.1914 — ''вакансія'' * 30.10.1914—1916 — ''(працэс скасавання)'' {{зноскі}} == Літаратура == * ''Большакова, О.В.'' Российская империя: система управления. Современная зарубежная историография: аналитический обзор / О.В. Большакова ; Центр социал. науч.-информ. исслед. Отд. отеч. и зарубеж. истории; Отв. ред. В.М. Шевырин. — М., 2003. — 92 с. [http://www.inion.ru/files/File/2003_Bolshakova_ros_imper.pdf]{{Недаступная спасылка}} * Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — Москва: Новое литературное обозрение, 2006. — 608 с. * Западный край // Энциклопедический словарь; изд. Ф.А. Брокгауз, И.А. Эфрон. — СПб : Тип. И.А. Эфрона, 1894. — Т. XII. — С. 247. * Западный край // Большая энциклопедия: Словарь общедоступных сведений по всем отраслям знания; под ред. С.Н. Южакова. — СПб : Тип. Тов-ва «Просвещение», 1902. — Т. 9. — С. 507. * ''Каппелер, А.'' Россия — многонациональная империя: Возникновение. История. Распад / А. Каппелер; пер. с нем. С. Червонная. — М. : Традиция, 2000. — 344 с. — ISBN 5-89493-009-Х * [[Аляксандр Аляксандравіч Кісялёў|''Киселев, А.А.'']] Система управления и чиновничество белорусских губерний в конце XVIII — первой половине XIX в. / А.А. Киселев. — Минск : ВА РБ, 2007. — 172 с. * [[Міхаіл Восіпавіч Каяловіч|''Коялович, М.О.'']] Чтения по истории Западной России / М.О. Коялович. — СПб, 1884. — 341 с. * ''Липранди, А.П.'' [http://dlib.rsl.ru/01003548360?get=pdf «Отторженная возвратих»: Падение Польши и воссоединение Западно-Русского края] / А.П. Липранди (А. Волынец). — СПб : Калашниковск. тип. А.Л. Трунова, 1893. — 80 с. * ''Лысенко, Л.М.'' Губернаторы и генерал-губернаторы Российской империи (XVIII – начало XX века) / Л.М. Лысенко. — М. : МПГУ, 2001. — 2-е изд. — 358 с. * ''Реклю, Э.'' [http://dlib.rsl.ru/loader/view/01004461306?get=pdf Россия европейская и азиатская] : в 2 т. / Э. Реклю. — Т. 1. Европейская Россия. До Урала. — СПб. : А. Ильин, 1883. — 700 с. * ''Столпянский, Н.П.'' Девять губерний Западно-Русского края в топографическом, геогностическом, статистическом, экономическом, этнографическом и историческом отношениях : (С карт. девяти губерний края) / Н.П. Столпянский. — СПб : тип. Гогенфельдена и К°, 1866. — 200 с. * [[Мікалай Герасімавіч Устралаў|''Устрялов, Н.'']] Русская история: в 2 ч. / Н. Устрялов. — Изд. 5-е. — Санкт-Петербург : тип. Апполона Фридрихсона, 1855. — Ч. 2. Новая история. — 600 с. * ''Шандра, В.С.'' Генерал-губернаторства в Україні: XIX — початок XX ст. / В.С. Шандра. — К. : НАН України, Ін-т історії України, 2005. — 427 с. * ''Шандра, В.С.'' Київське генерал-губернаторство (1832—1914): історія створення та діяльності, архівний комплекс і його інформативний потенціал / В.С. Шандра. — К. : НАН України, Ін-т історії України, 1999. — 144 с. * ''Шандра, В.С.'' Київське генерал-губернаторство / В.С. Шандра // Енциклопедія історії України. — Т. 4. — К.: Наукова думка, 2007. — С. 246—247. * [[Родрыг Фёдаравіч Эркерт|''Эркерт, Р.Ф.'']] [http://dlib.rsl.ru/loader/view/01003543776?get=pdf Взгляд на историю и этнографию западных губерний России : (с атласом)] / [соч.] Полк. Р. Ф. Эркерта. — Санкт-Петербург : тип. Дома призрения малолет. бедных, 1864. — 72 с. * ''Rodkiewicz, W.'' Russian Nationality Policy in the Western Provinces of the Empire (1863—1905) / W. Rodkiewicz. — Lublin: Scientific Society of Lublin, 1998. — 257 s. == Знешнія спасылкі == * [http://www.runivers.ru/lib/book3130/ Полное собрание законов Российской Империи. Собрание Первое] // Руниверс * [http://www.runivers.ru/lib/book3136/ Полное собрание законов Российской Империи. Собрание Второе] // Руниверс * [http://www.runivers.ru/lib/book3139/ Полное собрание законов Российской Империи. Собрание Третье] // Руниверс {{Commons|Category:Southwestern Krai}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Краі Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Генерал-губернатарствы Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Заходнерусізм]] okvk0xp0xa3qh1hw8ih5mtgmdj0e3qa Партал:Біялогія/Новыя артыкулы 100 193297 4194169 4193555 2022-08-25T15:50:41Z NirvanaBot 40832 +20 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Allium hintoniorum|2022-08-25T15:47:13Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium hindukuschense|2022-08-25T15:43:28Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium hierosolymorum|2022-08-25T15:37:18Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium hexaceras|2022-08-25T15:30:12Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium heteronema|2022-08-25T15:19:47Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium hermoneum|2022-08-25T15:09:24Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium hemisphaericum|2022-08-25T15:01:41Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Эмануэль Сведэнборг|2022-08-25T14:54:31Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Allium helicophyllum|2022-08-25T14:45:45Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium heldreichii|2022-08-25T14:39:18Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium hedgei|2022-08-25T14:34:15Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium haussknechtii|2022-08-25T14:28:58Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium haneltii|2022-08-25T14:23:33Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium hamrinense|2022-08-25T14:19:29Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium haemanthoides|2022-08-25T14:09:47Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium gypsodictyum|2022-08-25T14:05:47Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium gypsaceum|2022-08-25T14:02:21Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium gusaricum|2022-08-25T13:47:39Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium gunibicum|2022-08-25T13:44:41Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Allium guatemalense|2022-08-25T13:41:07Z|Хомелка}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 996duf2fs79yxnliao98qshq9scrftk Партал:Архітэктура/Новыя артыкулы 100 193441 4194167 4193553 2022-08-25T15:50:21Z NirvanaBot 40832 +5 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Эмануэль Сведэнборг|2022-08-25T14:54:31Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Старагардская ратуша|2022-08-25T11:26:39Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Касцёл Святой Кацярыны (Старогард Гданьскі)|2022-08-25T10:41:59Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Касцёл Найсвяцейшага Сэрца Езуса і святой Марыі ад Езуса Укрыжаванага (Любча)|2022-08-25T08:13:06Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Гераклея Пантыйская|2022-08-24T21:27:06Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Лідскі дзяржаўны музычны каледж|2022-08-24T12:35:45Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Сядзіба Гутоўскіх (Малыя Зводы)|2022-08-24T12:30:38Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Сядзіба Віслоцкіх (Лышчыцы)|2022-08-24T11:38:40Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Кустынская сядзіба|2022-08-24T11:17:52Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Эрміёні|2022-08-24T10:02:06Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Дом па вуліцы Карла Маркса, 30 (Бабруйск)|2022-08-24T07:46:10Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Белдзіпразем|2022-08-23T18:49:46Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Касцёл Святога Мацвея Апостала (Старогард Гданьскі)|2022-08-23T15:26:36Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Allium chinense|2022-08-23T10:51:12Z|Хомелка}} {{Новы артыкул|Магілёўаблдарбуд|2022-08-22T21:19:19Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Храм Збавіцеля (Быдгашч)|2022-08-22T13:22:24Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Склады Лекерта|2022-08-22T12:50:47Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Будынак фельчарскай школы (Магілёў)|2022-08-22T12:29:23Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Касцёл Звеставання Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Лабішын)|2022-08-21T17:23:21Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Астраглядскі касцёл|2022-08-21T12:37:27Z|Паўлюк Шапецька}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 8fp5qowfzh73sfh2h6cw2dggrdl8nud Партал:Старажытная Грэцыя/Новыя артыкулы 100 193442 4194170 4193556 2022-08-25T15:50:58Z NirvanaBot 40832 +1 новых wikitext text/x-wiki {{Новы артыкул|Гераклея Пантыйская|2022-08-24T21:27:06Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Эрміёні|2022-08-24T10:02:06Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Ахеран|2022-08-22T13:04:13Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Пірэйскі ўніверсітэт|2022-04-13T15:22:19Z|ElisavetaIvanova}} {{Новы артыкул|Георгіяс Бусіяніс|2022-03-21T06:17:15Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Дэміс Русас|2022-02-08T09:01:52Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Бактрыйска-Маргіянскі археалагічны комплекс|2021-08-18T13:38:00Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Герайскія гульні|2021-07-09T08:46:48Z|Liashko}} {{Новы артыкул|Псеўда-Арыстоцель|2021-06-26T17:37:17Z|Liashko}} {{Новы артыкул|Ёргас Ланцімас|2021-04-22T10:01:57Z|Rymchonak}} {{Новы артыкул|Амалфея|2021-02-10T20:14:21Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Філапемен|2021-01-15T17:29:20Z|JerzyKundrat}} {{Новы артыкул|Вакх і Арыядна (карціна Тыцыяна)|2020-12-19T20:33:14Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Ігнацій Баганосец|2020-12-06T22:48:37Z|Паўлюк Шапецька}} {{Новы артыкул|Троя (перакладная аповесць)|2020-12-02T09:22:19Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Антоніс Самарас|2020-03-30T19:05:18Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Панаётыс Пікраменас|2020-03-30T18:01:05Z|Чаховіч Уладзіслаў}} {{Новы артыкул|Фратрыя|2020-01-24T23:39:24Z|Frantishak}} {{Новы артыкул|Канстанцінас Караманліс|2019-12-15T18:12:51Z|JerzyKundrat}} {{Новы артыкул|Канстанцінас Міцатакіс|2019-12-11T19:08:04Z|JerzyKundrat}} <noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпедыя:Спісы новых артыкулаў паводле тэм|{{PAGENAME}}]] </noinclude> cm76jlzh43gjsw5dodz2ee7zwl6anbm Валатоўскі 0 194026 4194202 1767795 2022-08-25T16:20:43Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Вядомыя носьбіты */ wikitext text/x-wiki '''Валатоўскі''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Аляксей Ігаравіч Валатоўскі]] (нар. 1966) — беларускі вучоныдоктар медыцынскіх навук, прафесар. * [[Ігар Дзмітрыевіч Валатоўскі]], беларускі вучоны-біяфізік * [[Міхаіл Міхайлавіч Валатоўскі]], беларускі краязнавец і этнограф {{неадназначнасць}} a7qdnzxn0y4lbqn7p5mv8gf4zec589q 4194322 4194202 2022-08-25T18:03:31Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki '''Валатоўскі''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Аляксей Ігаравіч Валатоўскі]] (нар. 1966) — беларускі вучоны, доктар медыцынскіх навук, прафесар. * [[Ігар Дзмітрыевіч Валатоўскі]] (нар. 1939) — беларускі вучоны-біяфізік. * [[Міхаіл Міхайлавіч Валатоўскі]] — беларускі краязнавец і этнограф 2-й паловы XIX стагоддзя. {{спіс цёзак2}} 9qjfzgrh0nij1cfholvmoev5fzgia5b Дзень незалежнасці Украіны 0 202331 4194345 3909055 2022-08-25T18:46:53Z Tomasz Molina 109406 wikitext text/x-wiki [[Файл:Independence Day of Ukraine 2022 in Warsaw - IndependenceInMyHeart.jpg|міні|Дзень незалежнасці Украіны, 2022.]] '''Дзень незалежнасці Украіны''' — галоўнае дзяржаўнае свята [[Украіна|Украіны]]. Адзначаецца штогод [[24 жніўня]] ў гонар прыняцця [[Вярхоўная Рада УССР|Вярхоўнай Радай УССР]] [[Акт абвяшчэння незалежнасці Украіны|Акта абвяшчэння незалежнасці Украіны]], што прынята лічыць датай утварэння дзяржавы Украіна ў яе сучасным выглядзе. == Гісторыя == [[20 лютага]] 1992 года [[Вярхоўная Рада Украіны]] прыняла пастанову «Аб Дні незалежнасці Украіны», згодна з якой указана лічыць дзень 24 жніўня Днём незалежнасці Украіны і штогод адзначаць яго як дзяржаўнае агульнанароднае свята Украіны. == Святкаванне == З 2005 года ўрачыстасці ў [[Кіеў|Кіеве]] з нагоды свята пачынаюцца малебнам у [[Сафійскі сабор, Кіеў|Сафійскім саборы]] з удзелам прадстаўнікоў розных рэлігійных канфесій і кіраўніцтва дзяржавы. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://nn.by/?c=ar&i=11038 Украіна святкуе Дзень незалежнасці] * {{YouTube|z_XC-Ctai3I|Право на владу. Покоління незалежних|logo=1}} [[Катэгорыя:Святы паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Святы Украіны]] [[Катэгорыя:Святы 24 жніўня]] [[Катэгорыя:Дні незалежнасці|Украіна]] oqwohl8cdxjymy9mmgbq97w381352au ФК Бешыкташ 0 205246 4194342 4159612 2022-08-25T18:35:25Z Artsiom91 31770 + К. Йылмаз, Тасун, Алі, Узунхан, Дэлібаш, Масуаку, Акгюн, Ювакуран, Кесгін, - Р. Йылмаз, Ільхан wikitext text/x-wiki {{Картка ФК | Назва = Бешыкташ | Лагатып = BesiktasJK-Logo.svg | ПоўнаяНазва = {{lang-tr|Beşiktaş Profesyonel Futbol Takımı}} | Мянушкі = {{lang-tr|Kara Kartallar}} (Чорныя Арлы) | Горад = [[Стамбул]], [[Турцыя]] | Заснаваны = [[1903]] | Стадыён = [[Вадафон Парк]] | Умяшчальнасць = 43 500 | Прэзідэнт = | Трэнер = | Чэмпіянат = [[Турэцкая Суперліга|Суперліга]] | Сезон = [[Турэцкая Суперліга 2021/2022|2021/22]] | Месца = 6 месца | Сайт = http://www.bjk.com.tr/tr/brans/1/futbol.html/ | pattern_la1 = _besiktas2223h | pattern_b1 = _besiktas2223h | pattern_ra1 = _besiktas2223h | pattern_sh1 = _adidaswhite | pattern_so1 = _besiktas2223h | leftarm1 = ffffff | body1 = ffffff | rightarm1 = ffffff | shorts1 = 000000 | socks1 = ffffff | pattern_la2 = | pattern_b2 = _besiktas2223a | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = _adidasblack | pattern_so2 = _3_stripes_white | leftarm2 = FFFFFF | body2 = 000000 | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = 000000 | pattern_la3 = _besiktas2223t | pattern_b3 = _besiktas2223t | pattern_ra3 = _besiktas2223t | pattern_sh3 = _besiktas2223t | pattern_so3 = _3_stripes_white | leftarm3 = 000000 | body3 = 000000 | rightarm3 = 000000 | shorts3 = FFFFFF | socks3 = 000000 }} '''«Бешыкташ»''' ({{lang-tr|Beşiktaş Profesyonel Futbol Takımı}}) — [[Турцыя|турэцкі]] [[футбольны клуб]], які ўваходзіць у аднайменнае спартовае аб’яднанне [[Бешыкташ (спартыўны клуб)|«Бешыкташ»]]. Ён грунтуецца ў [[Стамбул]]е ў гарадскім раёне [[Бешыкташ (раён)|Бешыкташ]] каля [[Басфор]]а, бліз палаца [[Долмабахчэ]]. Гэта адзіны турэцкі клуб, на эмблеме якога намаляваны [[Сцяг Турцыі|сцяг краіны]], бо «Бешыкташ» 16 мая 1952 года выступаў у статусе нацыянальнай каманды супраць [[Зборная Грэцыі па футболе|зборнай Грэцыі]]<ref>[http://www.worldtransfer.ru/publ/league_of_europe/kamnem_vniz/2-1-0-197 Камнем вниз] {{ref-ru}}</ref><ref>[http://www.123football.com/clubs/turkey/besiktas/ Besiktas JK] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20121027230656/http://www.123football.com/clubs/turkey/besiktas/ |date=27 кастрычніка 2012 }}</ref>. За гэта [[Турэцкая футбольная федэрацыя]] дазволіла «Бешыкташу» размясціць на эмблеме клуба выяву нацыянальнага сцяга. Колеры клуба: чорна-белыя. == Гісторыя == === Раннія гады === «Бешыкташ» быў створаны ў [[1903]] годзе ў позні перыяд існавання [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]]. Група з 22 маладых людзей сабраліся ў пэўны днень каб заняцца цялеснымі практыкаваннямі ў раёне Бешыкташ. Яны пачалі займаццца ўвосень 1902 года, у садзе маёнтка Асмана Пашы, які тады праходзіць службу ў медынскай гвардыі. Розныя спартыўныя мерапрыемствы, якімі займаліся маладыя людзі, уключалі ў сябе практыкаванні на турніку, паралельных брусах, барацьбу, [[цяжкая атлетыка|цяжкую атлетыку]] і [[гімнастыка|гімнастыку]]. Сярод удзельнікаў такі практыкаванняў былі сын Асман Пашы, Мехмет Шаміл і Хусейн Берэкет, і іншыя маладыя людзі. Султан [[Абдул-Хамід II]] меў тайных агентаў, якая хадзілі па горадзе, паведамляючы султану пра любыя мерапрыемствы і зборы, якія маглі несці палітычны характар. Гэтыя агенты даведаўшыся пра спартыўны гурт арыштавалі маладых людзей і павезлі ў паліцэйскі вучастак. Аднак напружаная сітуацыя хутка вырашылася, бо некаторыя з гэтых маладых людзей былі блізкія да палацавых афіцэраў. Групе дазволелі працягваць свае практыкаванні, бо яны не гулялі ў [[футбол]], які ў тыя дні быў забаронены ў Турцыі. На самай справе, Сехзадэ Абдулхалім, які меў дачыненне да султанскай адміністрацыі падтрымліваў заняткі юнакаў. Гімнастычны клуб Берэкету быў заснаваны спецыяльным дазволам у 1903 годзе. Іхнія спартыўныя мерапрыемствы атрымалі большыя свабоды пасля стварэння канстытуцыйнай манархіі ў 1908 годзе. Пасля палітычных падзей 31 сакавіка 1909 года, [[Фуат Балкан]] і Мазгар Казанчы, якія былі ў [[Эдзірнэ]], дайшлі ў Стамбул з рухам арміі. Пасля сцішэння палітычных падзей Фуат, які быў добрым трэнерам па [[фехтаванне|фехтаванні]], і Мазхар, які быў добрым штангістам і займаўся барацьбой, падтрымалі моладзь і атрымалі іхную згоду на ўдзел у спартыўных мерапрыемствах разам. Фуат Балкан зрабіў у сваім доме штаб-кватэру клуба, які тым часам атрымаў назву «Бешыкташ». === Першыя гады ў футболе === З ростам папулярнасці футбола ў Асманскай імперыі ў 1910 годзе, члены спартыўнага клуба «Бешыкташ» павольна пачалі больш увагі надаваць футболу. У жніўні 1911 года, Ахмет Шэрафецін Бей стварыў на базе клуба футбольную каманду. «Бешыкташ» не ўваходзіў у ніводную мясцовую лігу да 1918 года, калі яны атрымалі перамогу ў сваім першым чэмпіянаце адной з ліг Стамбула. У 1921 годзе яны атрымалі перамогу ў лізе яшчэ раз. У 1924 годзе «Бешыкташ» разам з [[ФК Галатасарай|«Галатасараем»]] і [[ФК Фенербахчэ|«Фенербахчэ»]] ўтварылі [[чэмпіянат Стамбула па футболе|чэмпіянат Стамбула]]. == Дасягненні == === Турцыя === * '''[[Чэмпіянат Турцыі па футболе|Чэмпіянат Турцыі]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] '''Чэмпіён (16)''': '''1956/57, 1957/58, 1959/60, 1965/66, 1966/67, 1981/82, 1985/86, 1989/90, 1990/91, 1991/92, 1994/95, 2002/03, 2008/09, 2015/16, 2016/17, 2020/21''' ** [[Выява:Silver medal icon.svg|15px]] Другое месца '''(14)''': 1962/63, 1963/64, 1964/65, 1967/68, 1973/74, 1984/85, 1986/87, 1987/88, 1988/89, 1992/93, 1996/97, 1998/99, 1999/00, 2006/07 * '''[[Кубак Турцыі па футболе|Кубак Турцыі]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] '''Пераможца (10)''': '''1975, 1989, 1990, 1994, 1998, 2006, 2007, 2009, 2011, 2021''' * '''[[Суперкубак Турцыі па футболе|Суперкубак Турцыі]]:''' ** [[Выява:Gold medal icon.svg|15px]] '''Пераможца (9)''': '''1967, 1974, 1986, 1989, 1992, 1994, 1998, 2006, 2021''' == Склад == ''Станам на жнівень 2022 года.'' {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Турцыя}}|Бр|[[Эрсін Дэстанаглу]]||2001}} {{Ігрок|2|{{Сцяг|Францыя}}|Аб|[[Валентэн Расье]]||1996}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Іспанія}}|Аб|[[Франсіска Мантэра]]||1999}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Бразілія}}|ПА|[[Жазеф ды Соза]]||1989}} {{Ігрок|6|{{Сцяг|Турцыя}}|ПА|[[Картал Йылмаз]]||2000}} {{Ігрок|7|{{Сцяг|Камерун}}|ПА|[[Жорж-Кевен Н’Куду]]||1995}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Турцыя}}|ПА|[[Саліх Учан]]||1994}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Турцыя}}|Нап|[[Джэнк Тасун]]||1991}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Нідэрланды}}|Нап|[[Ваўт Вегхорст]]||1992}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Дэле Алі]]||1996}} <!--{{Ігрок|12|{{Сцяг|Турцыя}}|Аб|[[Эрдаган Кая]]||2001}}--> {{Ігрок|13|{{Сцяг|Канада}}|ПА|[[Атыба Хатчынсан]] {{капітан}}||1983}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Турцыя}}|Аб|[[Эмрэджан Узунхан]]||2001}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Алжыр}}|Нап|[[Рашыд Гезаль]]||1992}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Боснія і Герцагавіна}}|ПА|[[Айдын Хасіч]]||2001}} {{Ігрок|20|{{Сцяг|Турцыя}}|ПА|[[Неджып Уйсал]]||1991}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Турцыя}}|ПА|[[Эмірхан Дэлібаш]]||2003}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Азербайджан}}|ПА|[[Беркай Вардар]]||2003}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Бразілія}}|Аб|[[Велінтан]]||1989}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|ДР Конга}}|Аб|[[Артур Масуаку]]||1993}} <!--{{Ігрок|25|{{Сцяг|Турцыя}}|Аб|[[Алпай Чэлебі]]||1999}}--> {{Ігрок|26|{{Сцяг|Марока}}|Аб|[[Рамен Саіс]]||1990}} <!--{{Ігрок|27|{{Сцяг|Турцыя}}|ПА|[[Атакан Юнер]]||1999}}--> {{Ігрок|28|{{Сцяг|Турцыя}}|Нап|[[Кенан Караман]]||1994}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|ЗША}}|Нап|[[Тайлер Бойд]]||1994}} {{Ігрок|33|{{Сцяг|Турцыя}}|ПА|[[Агузхан Акгюн]]||2001}} {{Ігрок|34|{{Сцяг|Турцыя}}|Бр|[[Мерт Гюнок]]||1989}} <!--{{Ігрок|34|{{Сцяг|Турцыя}}|Аб|[[Керэм Калафат]]||2001}}--> {{Ігрок|40|{{Сцяг|ДР Конга}}|Нап|[[Джэксан Мулека]]||1999}} {{Ігрок|46|{{Сцяг|Турцыя}}|Аб|[[Сердар Саатчы]]||2003}} {{Ігрок|77|{{Сцяг|Турцыя}}|Аб|[[Умут Мераш]]||1995}} {{Ігрок|83|{{Сцяг|Партугалія}}|ПА|[[Жэдсан Фернандыш]]||1999}} {{Ігрок|97|{{Сцяг|Турцыя}}|Бр|[[Утку Ювакуран]]||1997}} {{Ігрок|99|{{Сцяг|Турцыя}}|Бр|[[Эмрэ Білгін]]||2004}} {{Ігрок||{{Сцяг|Турцыя}}|ПА|[[Мухаер Актай]]||1999}} {{Ігрок||{{Сцяг|Турцыя}}|ПА|[[Керэм Атакан Кесгін]]||2000}} {{Канец складу}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.bjk.com.tr Афіцыйны сайт спартыўнага аб’яднання «Бешыкташ»] {{ref-tr}}{{ref-en}} * {{Facebook|Besiktas|«Бешыкташ»}} * {{youTube user|Besiktas|«Бешыкташа»}} * [http://www.bjkkoleji.k12.tr Сайт фанатаў] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170930012541/http://www.bjkkoleji.k12.tr/ |date=30 верасня 2017 }} {{ref-tr}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Супер Ліга Турцыі}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Турцыі|Бешыкташ]] [[Катэгорыя:ФК Бешыкташ| ]] {{Interwiki extra|qid=Q172567}} tupjjwtxsze3ydu2rbo412965uzrw5n Гарэлік 0 207065 4194481 3933708 2022-08-26T06:28:03Z DobryBrat 5701 дапаўненне wikitext text/x-wiki '''Гарэлік''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Абрам Захаравіч Лежнёў|Абрам Зелікавіч Гарэлік]] (псеўданімм — Абрам Лежнёў; 1893—1938) — саветскі крытык і літаратуравед. * [[Дзмітрый Мікалаевіч Гарэлік]] (нар. 1976) — беларускі дыпламат, Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у Манголіі (з 2021). * [[Залман Абрамавіч Гарэлік]] (1908—1987) — беларускі геолаг. * [[Зіновій Самуілавіч Гарэлік]] — Герой Савецкага Саюза. * [[Леў Давыдавіч Гарэлік]] (1929—1996) — беларускі скрыпач, Народны артыст Беларусі (1980). * [[Пётр Васілевіч Гарэлік]] (нар. 1949) — беларускі ўрач-хірург. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1992), [[прафесар]] (1994). * [[Саламон Аронавіч Гарэлік]] — Герой Савецкага Саюза. * Уладзімір Гарэлік — сапраўднае імя беларускага грамадскага і рэлігійнага дзеяча ў эміграцыі [[Мікола Латушкін|Міколы Латушкіна]]. {{неадназначнасць}} 2g7nj8czyshckqdwf5xlbt1mkfr8h2k ФК Эвертан 0 212235 4194343 4188033 2022-08-25T18:43:07Z Artsiom91 31770 /* Склад */ + Мак-Ніл, Анана, Вінагры, Коўдзі, - Алі, Сімс wikitext text/x-wiki {{Футбольны клуб |Назва = Эвертан |Лагатып = <!--Everton FC.png--> |ПоўнаяНазва = Everton Football Club |Горад = [[Ліверпул]], [[Англія]] |Мянушкі = ''Ірыскі'' |Заснаваны = [[1878]] |Стадыён = [[Гудысан Парк]] |Умяшчальнасць = 40 157 |Прэзідэнт = |Трэнер = |Чэмпіянат = [[Англійская Прэм’ер-ліга|Прэм’ер-ліга]] |Сезон = [[Англійская Прэм’ер-ліга 2021/2022|2021/22]] |Месца = 16 месца | pattern_la1 = _evertonfc2223h | pattern_b1 = _evertonfc2223h | pattern_ra1 = _evertonfc2223h | pattern_sh1 = _evertonfc2223h | pattern_so1 = _evertonfc2223h | leftarm1 = 0000DE | body1 = 0000DE | rightarm1 = 0000DE | shorts1 = FFFFFF | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = _evertonfc2223a | pattern_b2 = _evertonfc2223a | pattern_ra2 = _evertonfc2223a | pattern_sh2 = _evertonfc2223a | pattern_so2 = _evertonfc2223a | leftarm2 = fba6b9 | body2 = fba6b9 | rightarm2 = fba6b9 | shorts2 = 131743 | socks2 = fba6b9 | pattern_la3 = _evertonfc2223t | pattern_b3 = _evertonfc2223t | pattern_ra3 = _evertonfc2223t | pattern_sh3 = _evertonfc2223t | pattern_so3 = _evertonfc2223t | leftarm3 = FFF000 | body3 = FFF000 | rightarm3 = FFF000 | shorts3 = FFF000 | socks3 = FFF000 }} '''«Эвертан»''' ({{lang-en|Everton Football Club}}) — англійскі футбольны клуб з горада [[Ліверпул]]. Клуб выступае ў [[Англійская Прэм’ер-ліга|англійскай Прэм’ер-лізе]]. У вышэйшай лізе краіны правёў найбольшую колькасць сезонаў. 9-разовы чэмпіён Англіі. Эвертан гуляе ў вышэйшым дывізіёне з 1954 года і з’яўляецца адным з заснавальнікам Прэм’ер-лігі ў 1992 годзе. Клуб быў створаны ў [[1878]] годзе, стаўшы членам-заснавальнікам [[Футбольная ліга Англіі|Футбольнай лігі]] па футболе ў 1888 годзе. Сваёй першай перамоі клуб дасягнуў праз два сезоны. Пасля чатырох чэмпіёнскіх тытулаў і двух перамогаў у розыгрышу [[Кубак Англіі па футболе|Кубка Англіі]], «Эвертан» выпрабаваў некаторае зацішша ў гады пасля [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]], зведваючы два перыяды адраджэння ў 1960-х гадах, калі клуб дамогся дву перамогаў у чэмпіянаце і адной у кубку. У сярэдзіне 1980-х клуб спадкаў апошні перыяд поспеху, гэта значыць «Эвертан» двойчы перамог у чэмпіянаце, стаў уладальнікам Кубка Англіі і ўладальнікам у 1985 годзе свайго першага кантынентальнага трафея — [[Кубак уладальнікаў Кубкаў УЕФА|Кубка ўладальнікаў Кубкаў]]. Апошнім пераможаным трафеем клуба застаецца перамогу ў Кубку Англіі 1995 года. Прыхільнікаў клуба называюць «эвертаніянамі» ({{lang-en|Evertonians}}). «Эвертан» мае вялікую колькасць заўзятараў, рэгулярна прыцягваючы на стадыён у сярэднім па 36 тысяч чалавек за гульню, што складае 95% ад агульнай ёмістасці стадыёна<ref>[https://web.archive.org/web/20080209153538/http://www.toffeeweb.com/season/05-06/comparisons.asp "ToffeeWeb — Seasonal Comparisons, 2005–06"]. Toffeeweb.</ref>. «Эвертан» мае прыкметнае суперніцтва з суседзямі [[ФК Ліверпул|«Ліверпулам»]], матчы паміж абудзвюма клубамі называюць [[Мерсісайдскае дэрбі|Мерсісайдскім дэрбі]]. «Ліверпул» быў сфарміраваны ў 1892 годзе адрынутай групай, якая складалася з экс-прэзідэнта «Эвертана» і некалькіх ігракоў. Канфлікт паміж бакамі прывёў да сыходу «Эвертана» з [[Энфілд Роўд|«Энфілда»]], цяперашняга стадыёна «Ліверпула», які на той час з’яўляўся хатняй арэнай «Эвертана». == Гісторыя == === Заснаванне === «Эвертан» быў заснаваны ў [[1878]] годзе пры англіканскай царкве Святога Дамінга ў раёне [[Ліверпул]]а Эвертан<ref>[http://www.evertonfc.com/history/everton-the-begining.html The Everton Story. 1878 - 1930] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070927004513/http://www.evertonfc.com/history/everton-the-begining.html |date=27 верасня 2007 }}. Афіцыйны сайт ФК «Эвертан».</ref>. Пачынаючы з 1876 года, прыхаджане царквы летам гулялі ў [[крыкет]], але ў яго было немагчыма гуляць зімой, таму яны звярнулі свой ​​погляд на футбол. Першапачаткова клуб атрымаў назву «Сент-Дамінга» ({{lang-en|St. Domingo’s Football Club}}), але неўзабаве стаў прыцягваць цікавасць людзей якія жывуць не толькі каля царквы, з-за чаго ў лістападзе 1879 года на сходзе ў гатэлі «Queen’s Head» было прынята рашэнне аб перайменаванні клуба ў «Эвертан». Свае першыя матчы «Эвертан» гуляў на полі Стэнлі Парку, але калі колькасць гледачоў, якія хадзілі на матчы клуба, стала імкліва расці, клуб быў вымушаны пераехаць на новы стадыён, і ў 1882 годзе ім стаў [[Праеры Роўд|«Праеры Роўд»]]. Аднак праз нейкі час уладальнік поля, якому не падабалася, што ў дні матчаў заўзятары занадта шумяць, папрасіў каманду пакінуць яго, і прэзідэнт клуба [[Джон Хоўлдынг]] за невялікую суму арандаваў вучастак зямлі на [[Энфілд Роўд|«Энфілд Роўд»]] у свайго член Джона Орэла. Першы свой матч на «Энфілдзе» клуб правёў 28 верасня 1884 года супраць клуба «Эрлзтаўн» і атрымаў перамогу з лікам 5:0. === Футбольная ліга === [[Выява:Evertonteam1891b.jpg|thumb|200px|справа|«Эвертан» у 1891 годзе]] У 1888 годзе «Эвертан» увайшоў у лік заснавальнікаў [[Футбольная ліга Англіі|Футбольнай лігі]]. Першы сезон склаўся для каманды не вельмі ўдала і «Эвертан» заняў толькі восьмае месца, але ўжо ў наступным годзе «Эвертан» стаў другім, а яшчэ праз год, клуб упершыню ў сваёй гісторыі стаў [[Чэмпіянат Англіі па футболе|чэмпіёнам Англіі]]. Тым часам, Хоўлдынг, які да таго часу быў ужо ўладальнікам стадыёна, стаў спрабаваць усё больш і больш нажывацца на «Эвертане», падвысіўшы кошт арэнды клубам стадыёна<ref>[http://www.toffeeweb.com/history/concise/1878-1888.asp Everton History - Part I]. ToffeeWeb.</ref>. У выніку аднаго з сходаў футбольнага клуба было вырашана, што Хоўлдынг будзе звольнены, а «Эвертан» пакіне «Энфілд» і перабярэцца на [[Гудысан Парк|«Гудысан Парк»]]. Хоўлдынг і Орэл жа, застаўшыся са стадыёнам, але бяз клуба, вырашылі стварыць новы клуб — [[ФК Ліверпул|«Ліверпул»]]. Апошні свой матч на «Энфілдзе» «Эвертан» згуляў 18 красавіка 1892 года супраць [[ФК Болтан Уондэрэрс|«Болтана»]]. Пасля пераезду на «Гудысан Парк» «Эвертану» чатыры разы ўдалося дасягнуць фіналу [[Кубак Англіі па футболе|Кубка Англіі]] да [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] — у 1893, 1897, 1906 і 1907 гадах. Але скарыўся «Эвертану» трафей толькі аднойчы. 21 красавіка 1906 года «Эвертан» здолеў перамагчы [[ФК Ньюкасл Юнайтэд|«Ньюкасл Юнайтэд»]] з лікам 1:0. Астатнія тры фіналы былі прайграны [[ФК Вулверхэмптан Уондэрэрс|«Вулверхэмптану»]], [[ФК Астан Віла|«Астан Віле»]] і [[ФК Шэфілд Уэнсдэй|«Шэфілд Уэнсдэй»]] адпаведна. Другі тытул чэмпіёна краіны «Эвертану» атрымалася перамагчы ў [[Чэмпіянат Англіі па футболе 1914/1915|сезоне 1914/15]], які стаў апошнім перад Першай сусветнай вайной. == Стадыён == [[Выява:Goodisonview1.JPG|thumb|200px|справа|Гудысан Парк]] Першапачаткова «Эвертан» гуляў на полі Стэнлі Парку. Паступова колькасць гледачоў, якія прыходзілі на матчы клуба, расло. Да 1882 года іх лік перавышаў 2 тысяч чалавек, у выніку чаго «Эвертан» пераехаў на «Праеры Роўд», аднак ужо праз год новым стадыёнам клуба стаў [[Энфілд Роўд|«Энфілд»]]. На «Энфілдзе» «Эвертан» гуляў да 1892 года, пакуль прэзідэнт клуба і ўладальнік стадыёна [[Джон Хоўлдынг]] ва ўласных інтарэсах не вырашыў павысіць арэндавы кошт поля. Неўзабаве пасля гэтага «Эвертан» пераехаў на новы стадыён «Міер Грын», які потым быў перайменаваны ў [[Гудысан Парк|«Гудысан Парк»]]. Джон Хоўлдынг жа стаў ініцыятарам узнікнення новага клуба — [[ФК Ліверпул|«Ліверпул»]]. «Гудысан Парк» стаў першым стадыёнам у [[Англія|Англіі]], прызначаным толькі для футбола<ref>[http://www.toffeeweb.com/club/goodison/gp-history.asp History of Goodison Park]. ToffeeWeb.</ref>. У 1966 годзе стадыён прыняў пяць матчаў чэмпіянату свету. Ні адзін іншы стадыён, за выключэннем [[Уэмблі, стадыён|«Уэмблі»]], не прымаў гэтак шмат гульняў чэмпіянату. Умяшчальнасць «Гудысан Парку» складае 40 157 чалавек, а памеры поля — 112×78 [[метр]]аў. == Дасягненні == * '''[[Прэм’ер-ліга|Чэмпіён Англіі]]: 9''' ** 1891, 1915, 1928, 1932, 1939, 1963, 1970, 1985, 1987 * '''[[Кубак Англіі па футболе|Уладальнік Кубка Англіі]]: 5''' ** 1906, 1933, 1966, 1984, 1995 * '''[[Суперкубак Англіі па футболе]]: 9''' ** 1928, 1932, 1963, 1970, 1984, 1985, 1986 (разам з [[ФК Ліверпул|«Ліверпулам»]]), 1987, 1995 * '''[[Кубак уладальнікаў Кубкаў УЕФА|Уладальнік Кубка ўладальнікаў Кубкаў]]: 1''' ** 1985 * '''Першы дывізіён: 1''' ** 1931 * '''[[Малочны Кубак]]: 2''' ** 1995, 2002 == Склад == ''Станам на жнівень 2022 года.'' {{Склад}} {{Ігрок|1|{{Сцяг|Англія}}|Бр|[[Джордан Пікфард]]||1994}} {{Ігрок|2|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Джэймс Таркоўскі]]||1992}} {{Ігрок|3|{{Сцяг|Шатландыя}}|Аб|[[Нейтан Патэрсан]]||2001}} {{Ігрок|4|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Мейсан Холгейт]]||1996}} {{Ігрок|5|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Майкл Вінсент Кін|Майкл Кін]]||1993}} {{Ігрок|6|{{Сцяг|Бразілія}}|ПА|[[Алан Маркіс Лаўрэйру|Алан]]||1991}} {{Ігрок|7|{{Сцяг|Англія}}|Нап|[[Дуайт Мак-Ніл]]||1999}} {{Ігрок|8|{{Сцяг|Бельгія}}|ПА|[[Амаду Анана]]||2001}} {{Ігрок|9|{{Сцяг|Англія}}|Нап|[[Дамінік Кэлверт-Льюін]]||1997}} {{Ігрок|10|{{Сцяг|Англія}}|Нап|[[Энтані Гордан]]||2001}} {{Ігрок|11|{{Сцяг|Англія}}|Нап|[[Дэмарай Грэй]]||1996}} {{Ігрок|13|{{Сцяг|Калумбія}}|Аб|[[Еры Міна]]||1994}} {{Ігрок|14|{{Сцяг|Англія}}|Нап|[[Андрас Таўнсенд]]||1991}} {{Ігрок|15|{{Сцяг|Боснія і Герцагавіна}}|Бр|[[Асмір Бегавіч]]||1987}} {{Падзел складу}} {{Ігрок|16|{{Сцяг|Малі}}|ПА|[[Абдулай Дукурэ]]||1993}} {{Ігрок|17|{{Сцяг|Нігерыя}}|Нап|[[Алекс Івобі]]||1996}} {{Ігрок|18|{{Сцяг|Францыя}}|Аб|[[Нільс Нкунку]]||2000}} {{Ігрок|19|{{Сцяг|Украіна}}|Аб|[[Віталь Міколенка]]||1999}} {{Ігрок|21|{{Сцяг|Партугалія}}|ПА|[[Андрэ Гоміш]]||1993}} {{Ігрок|22|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Бен Годфры]]||1998}} {{Ігрок|23|{{Сцяг|Ірландыя}}|Аб|[[Шэймус Коўлман]] {{капітан}}||1988}} {{Ігрок|25|{{Сцяг|Кот-д’Івуар}}|ПА|[[Жан-Філіп Гбамен]]||1995}} {{Ігрок|26|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Том Дэвіс]]||1998}} <!--{{Ігрок|27|{{Сцяг|Італія}}|Нап|[[Мойзэ Кін]]||2000}}--> {{Ігрок|29|{{Сцяг|Партугалія}}|Аб|[[Рубен Вінагры]]||1999}} {{Ігрок|30|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Конар Коўдзі]]||1993}} {{Ігрок|31|{{Сцяг|Англія}}|Бр|[[Эндзі Лонерган]]||1983}} <!--{{Ігрок|31|{{Сцяг|Партугалія}}|Бр|[[Жуан Віржынія]]||1999}}--> <!--{{Ігрок|32|{{Сцяг|Англія}}|Аб|[[Джарэд Брантуэйт]]||2002}}--> {{Ігрок|33|{{Сцяг|Венесуэла}}|Нап|[[Саламон Рандон]]||1989}} <!--{{Ігрок|36|{{Сцяг|Англія}}|ПА|[[Дэле Алі]]||1996}}--> <!--{{Ігрок|50|{{Сцяг|Англія}}|Нап|[[Эліс Сімс]]||2001}}--> {{Канец складу}} == Вядомыя ігракі == {| |valign="top"| * {{Сцяг|Расія}} [[Андрэй Канчэльскіс]] * {{Сцяг|Харватыя}} [[Славен Біліч]] * {{Сцяг|Англія}} [[Уэйн Руні]] * {{Сцяг|Англія}} [[Гары Лінекер]] * {{Сцяг|Англія}} [[Пол Гаскойн]] * {{Сцяг|Англія}} [[Дзіксі Дзін]] * {{Сцяг|Італія}} [[Марка Матэрацы]] |width="33"| |valign="top"| * {{Сцяг|Францыя}} [[Давід Жыналя]] * {{Сцяг|Францыя}} [[Аліўе Дакур]] * {{Сцяг|Ірландыя}} [[Кевін Шыдзі]] * {{Сцяг|Шатландыя}} [[Данкан Фергюсан]] * {{Сцяг|Шатландыя}} [[Алекс Янг]] * {{Сцяг|Уэльс}} [[Невіл Саўтгол]] * {{Сцяг|Уэльс}} [[Кевін Рэткліф]] |} == Рэкардсмены == {| |valign="top"| '''Па колькасці гульняў за «Эвертан»''': * {{Сцяг|Уэльс}} [[Невіл Саўтгол]] — 750 гульняў ''(1981—1998)'' * {{Сцяг|Англія}} [[Браян Лабаўн]] — 534 гульні ''(1958—1971)'' * {{Сцяг|Англія}} [[Дэйв Уотсан]] — 528 гульняў ''(1986—2001)'' * {{Сцяг|Англія}} [[Тэд Сагар]] — 497 гульняў ''(1929—1953)'' * {{Сцяг|Уэльс}} [[Кевін Рэткліф]] — 423 гульні ''(1980—1992)'' |width="33"| |valign="top"| '''Па колькасці забітых мячоў за «Эвертан»''': * {{Сцяг|Англія}} [[Дзіксі Дзін]] — 383 мячы ''(1925—1937)'' * {{Сцяг|Шатландыя}} [[Грэм Шарп]] — 159 мячоў ''(1980—1991)'' * {{Сцяг|Англія}} [[Боб Лэтчфорд]] — 138 мячоў ''(1974—1981)'' * {{Сцяг|Англія}} [[Алекс Янг]] — 125 мячоў ''(1960—1968)'' * {{Сцяг|Англія}} [[Джо Ройл]] — 119 мячоў ''(1966—1974)'' |} {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Commons}} * [http://www.evertonfc.com Афіцыйны сайт клуба] * [http://nsno.co.uk Вельмі цікавы і аўтарытэтны сайт] {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Эвертан}} {{Англійская Прэм’ер-ліга}} {{Чэмпіёны Англіі па футболе}} {{Клубы-заснавальнікі Футбольнай лігі}} {{Клубы-заснавальнікі Англійскай Прэм’ер-лігі}} [[Катэгорыя:Футбольныя клубы Англіі|Эвертан]] [[Катэгорыя:Клубы англійскай Прэм’ер-лігі|Эвертан]] [[Катэгорыя:ФК Эвертан| ]] oqwusn1fcwfkt1l2icq8yludoex6xfs Клясціцы 0 212774 4194509 4041009 2022-08-26T06:55:03Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Памятныя мясціны */ wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Аграгарадок |беларуская назва = Клясціцы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 55|lat_min = 53|lat_sec = 16 |lon_dir = |lon_deg = 28|lon_min = 35|lon_sec = 59 |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 25000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Расонскі |сельсавет = Клясціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 2159 |паштовы індэкс = 211463 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243026442 }} '''Кля́сціцы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Kliascicy}}, {{lang-ru|Клястицы}}) — аграгарадок у [[Расонскі раён|Расонскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]], каля [[Клясціцкае вадасховішча|Клясціцкага вадасховішча]], на скрыжаванні аўтадарог г. Полацк — в. Юхавічы і г.п. Расоны — в. Каханавічы. Цэнтр [[Клясціцкі сельсавет|сельсавета]]. За 16 кіламетраў на захад ад г.п.[[Расоны]], 150 км ад [[Віцебск]]а, 37 км ад чыгуначнай станцыі Боркавічы. Па заходняй ускраіне аграгарадка працякае [[Рака Нішча|рака Нішча]]. == Насельніцтва == * 987 жыхароў, 400 двароў (1998) == Інфраструктура == * Аб'яднанне «Райсельгасхімія», [[Клясціцкая ГЭС]], дрэваапрацоўчы ўчастак, лясніцтва * Сярэдняя школа * Док культуры і бібліятэка * Амбулаторыя і аптэка * Камбінат бытавога абслугоўвання * Аддзяленне сувязі == Памятныя мясціны == * Брацкая магіла савецкіх воінаў і партызан * Помнік землякам, якія загінулі ў Вялікую Айчынную вайну * [[Помнік у памяць аб вайне 1812|Помнік у гонар перамогі расійскіх войск у Клясціцкіх баях 1812 года]] * [[Царква Святых апосталаў Пятра і Паўла (Клясціцы)|Царква Святых апосталаў Пятра і Паўла]] == Вядомыя асобы == * [[Віктар Іванавіч Замосцік]] (нар. 1970) — беларускі дзяржаўны дзеяч. == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|8}} {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Клясціцкі сельсавет}} {{Расонскі раён}} [[Катэгорыя:Клясціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Расонскага раёна]] kncpnhvsrex834uecm2sx12eej66cqc 4194627 4194509 2022-08-26T11:17:23Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = Аграгарадок |беларуская назва = Клясціцы |арыгінальная назва = |краіна = Беларусь |падначаленне = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 55|lat_min = 53|lat_sec = 16 |lon_dir = |lon_deg = 28|lon_min = 35|lon_sec = 59 |CoordAddon = type:city_region:BE |CoordScale = 25000 |памер карты краіны = |памер карты вобласці = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Расонскі |сельсавет = Клясціцкі |пасялковы савет = |карта краіны = |карта вобласці = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |дата заснавання = |першае згадванне = |ранейшыя назвы = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |двароў = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = +375 2159 |паштовы індэкс = 211463 |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243026442 }} '''Кля́сціцы'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Kliascicy}}, {{lang-ru|Клястицы}}) — аграгарадок у [[Расонскі раён|Расонскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]], каля [[Клясціцкае вадасховішча|Клясціцкага вадасховішча]], на скрыжаванні аўтадарог г. Полацк — в. Юхавічы і г.п. Расоны — в. Каханавічы. Цэнтр [[Клясціцкі сельсавет|сельсавета]]. За 16 кіламетраў на захад ад г.п.[[Расоны]], 150 км ад [[Віцебск]]а, 37 км ад чыгуначнай станцыі Боркавічы. Па заходняй ускраіне аграгарадка працякае [[Рака Нішча|рака Нішча]]. == Насельніцтва == * 987 жыхароў, 400 двароў (1998) == Інфраструктура == * Аб'яднанне «Райсельгасхімія», [[Клясціцкая ГЭС]], дрэваапрацоўчы ўчастак, лясніцтва * Сярэдняя школа * Док культуры і бібліятэка * Амбулаторыя і аптэка * Камбінат бытавога абслугоўвання * Аддзяленне сувязі == Памятныя мясціны == * Брацкая магіла савецкіх воінаў і партызан * Помнік землякам, якія загінулі ў Вялікую Айчынную вайну * [[Помнік у памяць аб вайне 1812|Помнік у гонар перамогі расійскіх войск у Клясціцкіх баях 1812 года]] (не захаваўся) * [[Царква Святых апосталаў Пятра і Паўла (Клясціцы)|Царква Святых апосталаў Пятра і Паўла]] == Вядомыя асобы == * [[Віктар Іванавіч Замосцік]] (нар. 1970) — беларускі дзяржаўны дзеяч. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|8}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Клясціцкі сельсавет}} {{Расонскі раён}} [[Катэгорыя:Клясціцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Расонскага раёна]] aehl3jmmrc0l9vreznu0mjbg6jw67c3 Ян Тадэвушавіч Завіша 0 224800 4194205 4174776 2022-08-25T16:22:36Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | беларускае імя = Ян Тадэвушавіч Завіша | поўнае імя = | арыгінальнае імя = граф Ян-Крыштаф-Самуэль-Казімір Янавіч-Тадэвушавіч Завіша-Кезгайла | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= Herb Łabędź 1.svg | шырыня герба = | подпіс герба= [[Герб «Лебедзь»]] | дата нараджэння =1822 | месца нараджэння = [[вёска Першамайск, Уздзенскі раён|вёска Кухцічы]], [[Ігуменскі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская імперыя]] | дата смерці = 1887 | месца смерці = (?) [[Варшаўскае генерал-губернатарства]], [[Расійская імперыя]] | пахаваны = | пахавана = | род =[[Род Завішаў|Завішы]] | бацька = граф [[Тадэвуш Янавіч Завіша]] (1790—пасля 1856) | маці =графіня Валерыя Казіміраўна-Аляксандраўна [[род Завішаў|Завіша]] | муж = | жонка = графіня Марыя Юзафаўна [[род Квілецкіх|Квілецкая]] (пам. у 1910 г.). Шлюб у 1852 годзе | дзеці = 1) [[Марыя Ева Радзівіл|Марыя Ева Завіша]] (1860—1930); 2) [[Магдалена Іванаўна Радзівіл|Марыя Магдалена Завіша]] (1861—1945) | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Ян Казімір Завіша''', '''Ян Тадэвушавіч Завіша''' (1822—1887) — арыстакрат і буйны землеўласнік [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], археолаг-аматар і этнограф-аматар. Правадзейны член [[Маскоўскае археалагічнае таварыства|Маскоўскага археалагічнага таварыства]] ([[Расійская імперыя]]), а таксама член-карэспандэнт Парыжскага антрапалагічнага таварыства ([[Францыя]]). З'яўляецца піянерам у даследаванні археалогіі [[каменны век|каменнага веку]] ў [[Беларусь|Беларусі]]. == Паходжанне і сям'я == Належаў да [[граф]]скага літоўскага каталіцкага [[род Завішаў|роду Завішаў]] [[Герб «Лебедзь»|гербу «Лебедзь»]], прадстаўнікі якога поўнасцю пісаліся як «Завіша-Кезгайла граф на Бакштах» і адносіліся ў XVII—XVIII стст. да магнатэрыі [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], займаючы высокія (у тым ліку [[Сенат Рэчы Паспалітай|сентарскія]]) пасады ў [[Менскае ваяводства|Менскім ваяводстве]] і іншых рэгіёнах, а таксама пры двары польскага караля і вялікага князя літоўскага. У XIX ст. графы Завішы не займалі высокіх пасад у [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], а жылі ў сваіх абшырных зямельных уладаннях у [[Ігуменскі павет|Ігуменскім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]], займаючы розныя дваранскія пасады ў Ігуменскім павеце і кіруючы [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркай]] у сваіх маёнтках. Нарадзіўся ў 1822 г. у маёнтку [[вёска Першамайск, Уздзенскі раён|Кухцічы]]<ref>''Каханоўскі, Г.'' Ян Казімір Завіша // Беларуская энцыклапедыя. — Мінск : БелЭн, 1998. — Т. 6. — С. 493.</ref> Ігуменскага павета Мінскай губерні ў сям'і графа [[Тадэвуш Янавіч Завіша|Тадэвуша Янавіча Завішы]], які пэўны час быў [[ігуменскі павятовы маршалак|ігуменскім павятовым маршалкам]]<ref name="Gieysztor, J. 1913">''Gieysztor, J.'' Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. — Wilno, 1913. — T. 1. — С. 342.</ref>, і яго жонкі графіні Валерыі Казіміраўны-Аляксандраўны [[род Завішаў|Завішы]]. Быў хрышчаны ў [[каталіцызм|каталіцтва]] і атрымаў імя «Ян-Крыштаф-Самуэль-Казімір». Менавіта Валерыя Завіша прынесла ў пасаг Тадэвушу Завішу вялізны маёнтак Кухцічы (Кухцічы, Узда, Падузда, Чурылава, Уса, Данілавічы і інш.) — у заходняй частцы Ігуменскага павета<ref name="Aftanazy, R. 1991">''Aftanazy, R.'' Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. — 1991. — Cz. 1. — T. 1. Województwo Mińskie, Mścisławskie, Połockie, Witebskie. — С. 90.</ref>. Сам Тадэвуш Завіша да шлюбу валодаў спадчынным маёнткам Халуй (Халуй, Градзянец, Пагарэлае, Жорнаўка, Амінавічы і інш.) — ва ўсходняй частцы Ігуменскага павета. У 1852 г. Ян Тадэвушавіч Завіша ажаніўся з [[палякі|польскай]] арыстакраткай — фрэйлінай расійскага імператарскага двара<ref name="Асіповічы">[http://www.library.mogilev.by/kray/Asipovichi/902.html Асіповічы]</ref> графіняй Марыяй [[род Квілецкіх|Квілецкай]] (пам. у 1910 г.), якая паходзіла з [[Царства Польскае|польскіх губерняў]] Расійскай імперыі і была дачкой графа [[Юзаф Ігнацы Валенты Квілецкі|Юзафа Ігнацыя Валентыя Квілецкага]] (1791—1860) ад яго жонкі Аляксандры Сабалеўскай (1798—1878). Ад жонкі Ян Тадэвушавіч Завіша меў дзвюх дачок, якія ўзялі шлюб з арыстакратамі-каталікамі: # [[Марыя Ева Радзівіл|Марыя Ева Завіша]] (1860—1930) — узяла шлюб у 1879 годзе з князем [[Міхал Пётр Радзівіл|Міхалам Пятром Радзівілам]] (1853—1903) — з небароўскай галіны [[род Радзівілаў|роду Радзівілаў]]. # [[Магдалена Іванаўна Радзівіл|Марыя Магдалена Завіша]] (1861—1945) — узяла шлюб двойчы: 1) граф [[Людвік Юзаф Красінскі]] (1833—1895), шлюб у 1882 годзе; 2) князь [[Мікалай Вільгельмавіч Радзівіл]] (1880—1914), шлюб у 1906 годзе. Маючы толькі дочак, граф Ян Тадэвушавіч Завіша быў апошнім мужчынскім патомкам роду Завіш-Кезгайлаў гербу «Лебедзь»<ref name="Gieysztor, J. 1913"/>. == Маёнткі і гаспадарка == [[File:Igumenski pavet - Jan Zavisha land possession in 1860 AD.jpg|thumb|Асноўныя зямельныя валоданні графа Яна Тадэвушавіча Завішы (1822—1887) у Ігуменскім павеце Мінскай губерні ў 1860 г.]] [[File:Kuchcičy, Zaviša. Кухцічы, Завіша (N. Orda, 13.08.1864-76) (2).jpg|thumb|[[Сядзібна-паркавы комплекс Завішаў, Кухцічы|Палац Завішаў у маёнтку Кухцічы]] [[Ігуменскі павет|Ігуменскага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] — на акварэлі [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]], 1880-ыя гг.]] [[File:Сядзіба Завішаў (Кухцічы) 001.Jpeg|thumb|Левы флігель былога [[Сядзібна-паркавы комплекс Завішаў, Кухцічы|палаца Завішаў у маёнтку Кухцічы]], фота 2012 г.]] [[File:Сядзіба Завішаў (Кухцічы) 004.Jpeg|thumb|Былая гаспадарчая пабудова ў [[Сядзібна-паркавы комплекс Завішаў, Кухцічы|маёнтку Кухцічы]], фота 2012 г.]] [[File:Першамайск (Кухцічы). Гаспадарчая пабудова сядзібы Завішаў.jpg|thumb|Былая гаспадарчая пабудова ў [[Сядзібна-паркавы комплекс Завішаў, Кухцічы|маёнтку Кухцічы]], фота 2012 г.]] Ян Завіша з'яўляўся латыфундыстам, бо валодаў у [[Ігуменскі павет|Ігуменскім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] значным родавым маёнткам [[вёска Ліпень, Асіповіцкі раён|Халуй]]<ref>Цяпер вёска Халуй называецца вёска Ліпень у [[Асіповіцкі раён|Асіповіцкім раёне]] [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]] Рэспублікі Беларусь.</ref>, які складаўся з 1 мястэчка ([[Горад Узда|мястэчка Узда]]) і 33 навакольных вёсак (фальваркі Вязы, Вязаўніцы, Навасёлкі, Жорнаўка, Янаў, [[вёска Першамайск, Уздзенскі раён|Кухцічы]], Падузда, Забалацце, Заямнае, Слабодка, Данілавічы, Валяр'янава, Каменка, Уса, Уздзянка, Барбароў, [[Аграгарадок Сяргеевічы|Сяргеевічы]], [[Вёска Пцічанская|Кабылічы]], Амінавічы, Ігнатоўка, Пагарэлае, Нізок, Чурылава, Боркі, Юркавічы, Градзянка (Градзянец), Верайцы і інш.)<ref>Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Уздзенскага раёна. — Мінск : БЕЛТА, 2003. — С. 50.</ref>. Завішы на працягу некалькіх стагоддзяў валодалі маёнткамі на Міншчыне і як маглі развівалі гэты край. Паводле інвентара ад 30 верасня 1844 г. маёнтак графа Завішы ў Ігуменскім павеце цалкам складаў 57 588 дзесяцін зямлі (з якіх няворыўная зямля складала каля 41 600 дзесяцін — лес, сенажаці і выпасы) і 726 двароў прыгонных сялян (3224 прыгонных мужчынскага полу і 3264 прыгонныя жаночага полу)<ref name="ReferenceA">Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Уздзенскага раёна. — Мінск : БЕЛТА, 2003. — С. 51.</ref>. Уся гэтая латыфундыя графа Завішы складала 7% усёй тэрыторыі [[Ігуменскі павет|Ігуменскага павета]]<ref name="ReferenceA"/>. Асноўным заняткам прыгонных сялян была [[сельская гаспадарка]], галоўным чынам — [[земляробства]]. Фальваркі былі невялікія — па 20-60 двароў<ref name="ReferenceB">Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Уздзенскага раёна. — Мінск : БЕЛТА, 2003. — С. 54.</ref>. Самай вялікай вёскай былі [[вёска Першамайск, Уздзенскі раён|Кухцічы]], дзе звычайна графы Завішы мелі рэзідэнцыю. Павіннасцямі прыгонных сялян графа Завішы былі: прыгон, згоны, талокі і гвалты; толькі прыгонныя сяляне-агароднікі плацілі [[чынш]]<ref>Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Уздзенскага раёна. — Мінск : БЕЛТА, 2003. — С. 51, 52.</ref>. Акрамя таго на землях графа Завішы жылі і вольныя людзі — [[яўрэі]], [[Беларускія татары|татары]]-рамеснікі, вольныя арандатары з хрысціян. Так, у [[Горад Узда|мястэчку Узда]] (паводле інвентара 1844 г.) акрамя 14 прыгонных сялян мужчынскага полу (з іх 3 агароднікі і 2 бабыля) мелася 102 двары яўрэйскіх сямей і 18 татарскіх двароў<ref name="ReferenceC">Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Уздзенскага раёна. — Мінск : БЕЛТА, 2003. — С. 52.</ref>. Яўрэі звычайна былі дробнымі гандлярамі і рамеснікамі, а [[Беларускія татары|татары]] — рамеснікамі (займаліся [[гарбарства]]м). Усе тыя местачкоўцы ва Уздзе плацілі графу грошы за арэнду пляцаў («пляцовае»)<ref name="ReferenceC"/>. Гаспадарка графа Завішы пастаўляла на продаж [[лес]], [[лён]], [[сала]], [[мёд]], скуры, [[воўна]], збожжа, [[гарэлка|гарэлку]], грыбы, ягады, буйнарагатую жывёлу і іншую прадукцыю. Звычайна большая частка тавару прадавалася на найбліжэйшых [[кірмаш]]ах — у [[Горад Дзяржынск|Койданаве]] і [[горад Нясвіж|Нясвіжы]]; панскі лес сплаўлялі па рэках ва [[Усходняя Прусія|Усходнюю Прусію]] і [[Украіна|Украіну]]<ref>Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Уздзенскага раёна. — Мінск : БЕЛТА, 2003. — С. 53, 54.</ref>. У кожнай вёсцы меўся шынок<ref name="ReferenceB"/>. Акрамя таго, паводле інвентара ад 1844 г. у маёнтку графа Завішы меўся паташны завод у фальварку Пагарэлае, а таксама суконная фабрыка (30 рабочых), дзе працавалі падлеткі з мнагадзетных прыгонных сямей — падлеткаў вучылі майстры і падлеткі працавалі без аплаты ''«пакуль прыстасуюцца атрымліваць забеспячэнне»''<ref>Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Уздзенскага раёна. — Мінск : БЕЛТА, 2003. — С. 50, 52.</ref>. Вырабленае [[сукно]] часткова ішло на ўласныя патрэбы гаспадаркі графа, а часткова — на продаж<ref name="ReferenceC"/>. Такі стан рэчаў у маёнтку графа Завішы захоўваўся да [[Сялянская рэформа ў Расійскай імперыі|адмены прыгоннага права ў 1861 г.]], калі прыгонныя сяляне атрымалі волю, а таксама невялікія надзелы панскай зямлі сабе ва ўласнасць: па выніках сялянскай рэформы, адзін сялянскі двор атрымаў ва ўласнасць прыблізна па 3 дзесяціны ворыўнай зямлі і 1,5 дзесяціны сенажацяў<ref>Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Уздзенскага раёна. — Мінск : БЕЛТА, 2003. — С. 59.</ref>. Акрамя таго, граф Ян Завіша меў і іншыя маёнткі ў Беларусі, а таксама ўласны [[палац]] у Варшаве ([[Расійская імперыя]])<ref name="Aftanazy, R. 1991"/>. Ян Завіша звычайна стала пражываў у сваёй [[Сядзібна-паркавы комплекс Завішаў, Кухцічы|сядзібе ў маёнтку Кухцічы]], якую адлюстраваў у 1880-х гг. на сваёй акварэлі мастак [[Напалеон Орда]]. У выніку шлюбу з Квілецкай бацька атрымаў маёнткі ў [[Велікапольшча|Велікапольшчы]] ([[Варшаўскае генерал-губернатарства]]). Пасля яго смерці ў 1887 г. маёнткі і іншая маёмасць былі падзелены паміж дзвюма яго дочкамі — [[Магдалена Іванаўна Радзівіл|Марыяй Магдаленай]] і [[Марыя Ева Радзівіл|Марыяй Евай]]. Магдалена атрымала маёнткі Жорнаўка і Кухцічы (і з'яўлялася апошняй ўладальніцай [[Сядзібна-паркавы комплекс Завішаў, Кухцічы|Кухціцкай сядзібы]]), што складала 41 000 дзесяцін<ref name="Асіповічы"/>, а таксама маёнткі ў Велікапольшчы (Варшаўскае генерал-губернатарства) і нерухомую маёмасць у [[горад Варшава|Варшаве]]<ref>''Łatyszonek, O.'' Radziwiłłowa z Zawiszow 1.v. Krasińska Maria Magdalena (1861—1945) // Polski Słownik Biograficzny. — 1987. — С. 398.</ref>. == Адукацыя == Скончыў гімназію<ref>Паводле інфармацыі з вывадовай справы роду Завішаў у Мінскім дваранскім дэпутацкім сходзе, граф Ян Тадэвушавіч Завіша скончыў гімназію ў [[Горад Елгава|Мітаве]] ([[Курляндская губерня]]).</ref>. == Напярэдадні і ў часы Студзеньскага паўстання (1863—1864) == Граф Ян Тадэвушавіч Завіша па свайму маёмаснаму становішчу і сваяцкім сувязям быў прадстаўніком мясцовай арыстакратычнай эліты як у [[горад Вільня|Вільні]], так і [[горад Варшава|Варшаве]]. Аднак ён не ўдзельнічаў у [[Паўстанне ў Польшчы, Літве і Беларусі, 1863—1864|Студзеньскім паўстанні (1863—1864)]], хоць быў блізкім сваяком [[Якуб Гейштар|Якубу Гейштару]], аднаму з ініцыятараў і лідараў паўстання ў [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губернях]]: бабка Якуба Гейштара (Тэкля Завіша) была роднай сястрой [[Тадэвуш Янавіч Завіша|Тадэвушу Янавічу Завішу]] (1790—пасля 1856), які быў бацькам графа Яна Тадэвушавіча Завішы<ref name="Gieysztor, J. 1913"/>. У сваіх мемуарах Якуб Гейштар адзначыў, што граф Ян Завіша «быў чулым крэўным» і вельмі шанаваў Якуба Гейштара<ref>''Gieysztor, J.'' Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. — Wilno, 1913. — T. 1. — С. 167.</ref>. У пачатку 1860-х гг. граф Ян Завіша прапаноўваў Якубу Гейштару ідэю балатавацца на значную пасаду — [[Ковенскія губернскія маршалкі|ковенскага губернскага маршалка]], абяцаючы дапамагчы сваімі грашыма для выканання Гейштарам абавязкаў ковенскага губернскага маршалка (бо гэтая дваранская пасада была неаплатная), але Якуб Гейштар адмовіўся ад такой прапановы, хоць яму прапаноўвалі і іншыя асобы і Гейштар мог лёгка стаць маршалкам, бо карыстаўся аўтарытэтам у [[Ковенская губерня|Ковенскай губерні]] сярод дваран<ref>''Gieysztor, J.'' Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. — Wilno, 1913. — T. 1. — С. 129.</ref>. У 1862 г. у [[горад Варшава|Варшаве]] граф Ян Завіша гасцінна прыняў на абедзе Якуба Гейштара, які тады прыехаў у горад і рабіў таемныя арганізацыйныя (у тым ліку вярбовачныя) мерапрыемствы для паўстання супраць расійскіх улад. У той час Ян Завіша як раз актыўна дапамагаў Юліяну Барташэвічу выдаць у Варшаве ў друку на [[польская мова|польскай мове]] мемуары свайго продка — мінскага ваяводы [[Крыштаф Станіслаў Завіша|Крыштафа Завішы]] «Pamiętniki Krzysztofa Zawiszy, wojewody mińskiego <1666—1721> wydane z oryginalnego rękopismu i opatrzone przypiskami...» (1862), які быў і продкам Якуба Гейштара<ref>''Gieysztor, J.'' Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. — Wilno, 1913. — T. 1. — С. 167, 200.</ref>. Сам граф Завіша ведаў пра таемныя арганізацыйныя мерапрыемствы, аднак не згадзіўся на прапановы ўдзельнічаць у таемных арганізацыях і паўстанні, а таксама адмовіўся выдаткаваць грошы на паўстанне, бо лічыў справу паўстання марнатраўнай<ref>''Gieysztor, J.'' Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. — Wilno, 1913. — T. 2. — С. 59, 246.</ref>. У той жа час, ведаючы многіх арганізатараў паўстання і захады таемных таварыстваў, граф Завіша ніколі не даносіў расійскім уладам пра гэта. Акрамя таго, менавіта граф Ян Завіша парэкамендаваў Якубу Гейштару кандыдатуру Карнэлія Пялікшы на пасаду паўстанцкага кіраўніка «Мінскага ваяводства» (пасля таго як яе вымушана пакінуў [[Антон Паўлавіч Яленскі|Антон Яленскі]]), што сам Якуб Гейштар ацаніў пазней у сваіх мемуарах як «трапную кандыдатуру» для такой ролі<ref>''Gieysztor, J.'' Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. — Wilno, 1913. — T. 1. — С. 252.</ref>. У [[красавік]]у [[1863]] г. у вёску Пагарэлае Ігуменскага павета, якая належала графу Яну Завішу, заходзіў невялікі паўстанцкі атрад на чале са Станіславам Ляскоўскім, які сваімі дзеяннямі падпарадкоўваўся [[Баляслаў Часлававіч Свентаржэцкі|Баляславу Свентаржэцкаму]]<ref>Восстание в Литве и Белоруссии 1863—1864 гг.: материалы и документы / гл. ред. : С. Кеневич. — М. : Наука, 1965. — С. 430.</ref>. У 1865 г. граф Ян Завіша таемна перадаў 300 рублёў «на дарогу» [[Якуб Гейштар|Якубу Гейштару]], якога па прыгавору суда расійскія ўлады высылалі ў [[Сібір]] на катаргу<ref>''Gieysztor, J.'' Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. — Wilno, 1913. — T. 2. — С. 223.</ref>. == Грамадская і навуковая дзейнасць == Граф Ян Завіша вызначаўся «мясцовым патрыятызмам»<ref name="Я — беларуска…">''Багадзяж, М.'' [http://knihi.com/Mikola_Bahadziaz/Ja_-_bielaruska_Maryja_Mahdalena_Radzivil.html Я — беларуска…]</ref>. Сярод заможных дваран [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] ([[Род Ваньковічаў|Ваньковічаў]], [[Род Вайніловічаў|Вайніловічаў]], [[Род Манюшкаў|Манюшкаў]], [[Род Тышкевічаў|Тышкевічаў]], [[Род Горватаў|Горватаў]] і іншых) у сярэдзіне XIX ст. стала вельмі папулярным цікавіцца гісторыяй роднага края і [[Беларускі фальклор|беларускамоўным сялянскім фальклорам]], што ў Яна Завішы праяўлялася ў прафесійных занятках мясцовай [[археалогія]]й і беларускай этнаграфіяй<ref name="Я — беларуска…"/>. У [[1868]]—[[1877]] гг. падарожнічаў па [[Беларусь|Беларусі]] з мэтай фіксацыі помнікаў археалогіі, наносячы іх на [[Геаграфічная карта|геаграфічную карту]], а таксама праводзіў уласныя археалагічныя раскопкі і замалёўваў знаходкі<ref name="ReferenceD">''Каханоўскі, Г.'' Ян Казімір Завіша // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — Мінск, 1996. — Т. 3. — С. 393; ''Каханоўскі, Г.'' Прадвесне навукі... С. 59.</ref>. Ён ставіў сабе задачу стварыць ''«тэорыю дагістарычнай Літвы»'' у межах [[Гродзенская губерня|Гродзенскай]] і [[Мінская губерня|Мінскай губерняў]] — пад «Літвой» мелася на ўвазе тэрыторыя былога [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref name="ReferenceE">''Каханоўскі, Г.'' Прадвесне навукі... С. 59.</ref>. У прыватнасці граф Ян Завіша рабіў раскопкі і даследаваў археалагічныя помнікі — спачатку на сваіх прыватных землях, а пасля і іншых: гарадзішча і курганы каля вёскі Чурылава (знойдзены каменныя прылады працы, гліняныя прасліцы, косці мядзведзяў і аленяў) і гарадзішчы каля вёскі Кухцічы ([[Ігуменскі павет]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]); гарадзішчы побач з [[Мерачоўшчына]]й каля [[горад Косава|Косава]] ([[Слонімскі павет, Расійская імперыя|Слонімскі павет]] [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]]); гарадзішчы і каменныя магілы каля [[Возера Свіцязь, Навагрудскі раён|возера Свіцязь]], стаянкі [[Каменны век|каменнага веку]] каля вёскі Валеўка ([[Навагрудскі павет, Расійская імперыя|Навагрудскі павет]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]); гарадзішчы каля вёскі Зборск [[Бабруйскі павет|Бабруйскага павета]] Мінскай губерні<ref>''Надсан, А.'' Княгіня Радзівіл і справа адраджэньня Уніі ў Беларусі... С. 6; ''Каханоўскі, Г.'' Ян Казімір Завіша // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — Мінск, 1996. — Т. 3. — С. 393; ''Каханоўскі, Г.'' Прадвесне навукі... С. 58, 59.</ref>. Стаянку каля вёскі Валеўка пазней паўторна даследавалі беларускія археолагі Н. Гурына і [[Міхась Чарняўскі]] і пацвердзілі, што яна адносіцца да [[каменны век|каменнага веку]]<ref>''Каханоўскі, Г.'' Прадвесне навукі... С. 58.</ref>. Яна Завішу цікавілі пытанні засялення старажытнымі людзьмі берагоў [[рака Вілія|Віліі]], [[рака Нёман|Нёмана]], [[рака Дняпро|Дняпра]]; шляхі міграцыі старажытных людзей уздоўж рэчак да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]], сувязі [[славянскія плямёны|славянскіх плямён]] са [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыяй]] і [[Старажытны Рым|Старажытным Рымам]]<ref name="ReferenceF">''Каханоўскі, Г.'' Ян Казімір Завіша // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — Мінск, 1996. — Т. 3. — С. 393.</ref>. Яго навуковым крэда было: ''«Усе сілы скіраваны на тое, каб вытлумачыць першабытнае жыццё людзей, якім чынам узнёсся чалавек да той асветы і цывілізацыі, якая ёсць яго спадчына»''<ref name="ReferenceE"/>. Меў у палацы ў Кухцічах багатую калекцыю старажытнасцяў, якую збіраў уласным стараннем і коштам<ref name="Aftanazy, R. 1991"/>. Яго [[Сядзібна-паркавы комплекс Завішаў, Кухцічы|сядзіба ў Кухцічах]] была значным культурным цэнтрам, вядомасць аб якой сягала далёка за межы Ігуменскага павета<ref name="Aftanazy, R. 1991"/>. Імкнуўся прывіць сваім дочкам Марыі Еве і Марыі Магдалене любоў да роднай зямлі і сам з'яўляўся для іх прыкладам у гэтай справе. Ён часта браў з сабой Марыю Магдалену і Марыю Еву падчас наведвання вёсак, што размяшчаліся на яго землях (вакол сядзібы ў Кухцічах). З жыхарамі гэтых вёсак (як, дарэчы, даволі часта і дома) бацька размаўляў на [[беларуская мова|беларускай мове]], а яго дочкі ведалі мову сялян, а не толькі [[польская мова|польскую мову]], якую таксама ведалі заможныя каталіцкія маянткоўцы і выкарыстоўвалі пры ліставаннях<ref name="Я — беларуска…"/><ref>''Надсан, А.'' Княгіня Радзівіл і справа адраджэньня Уніі ў Беларусі... С. 6.</ref>. Гэта ў многім вызначыла кірунак грамадскай дзейнасці яго дачкі [[Магдалена Іванаўна Радзівіл|Магдалены Завішы]]. Замежныя падарожжы таксама служылі выхаванню і адукацыі дачок. Так вядома, што восенню [[1871]] г. граф Ян Завіша і яго дочкі Марыя Ева і Марыя Магдалена былі ў [[горад Рым|Рыме]], дзе сустрэлі землякоў — маладога [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|Эдварда Вайніловіча]], які падарожнічаў па [[Італія|Італіі]] са сваім дзядзькам Люцыянам Вайніловічам і цёткай Геленай Вайніловіч<ref>''Woyniłłowicz, E.'' Wspomnienia... С. 31.</ref>. У 1873—1882 гг. Ян Завіша выдаваў штогадовік «Wiadomości archeologiczne», вакол якога групаваліся розныя навукоўцы — археолагі, антраполагі, нумізматы і географы<ref>''Каханоўскі, Г.'' Ян Казімір Завіша // Беларуская энцыклапедыя. — Мінск : БелЭн, 1998. — Т. 6. — С. 493; ''Каханоўскі, Г.'' Прадвесне навукі... С. 60.</ref>. Быў правадзейным членам [[Маскоўскае археалагічнае таварыства|Маскоўскага археалагічнага таварыства]], а таксама членам-карэспандэнтам Парыжскага антрапалагічнага таварыства ([[Францыя]])<ref>''Каханоўскі, Г.'' Ян Казімір Завіша // Беларуская энцыклапедыя. — Мінск : БелЭн, 1998. — Т. 6. — С. 493; ''Zawisza, J.'' [http://rcin.org.pl/Content/4883/zip/ Poszukiwania archeologiczne w Polsce :1877, 1878 i 1879]... С. 16.</ref>. Як археолаг граф Ян Завіша прымаў удзел у міжнародных археалагічных кангрэсах — у [[горад Венецыя|Венецыі]] (1871) i [[горад Будапешт|Будапешце]] (1876): у Венецыі толькі назіраў і вёў рэпартаж пра дэбаты паміж навукоўцамі па тэме матэрыялаў каменнага веку, а ў Будапешце ўжо сам выступаў з дакладамі па праблемах вывучэння [[Каменны век|каменнага веку]] і дэманстраваў матэрыялы ўласных раскопак у Беларусі<ref>''Надсан, А.'' Княгіня Радзівіл і справа адраджэньня Уніі ў Беларусі... С. 6; ''Каханоўскі, Г.'' Ян Казімір Завіша // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — Мінск, 1996. — Т. 3. — С. 393; ''Каханоўскі, Г.'' Прадвесне навукі... С. 60.</ref>. Менавіта граф Ян Завіша з'яўляецца піянерам у даследаванні археалогіі каменнага веку ў [[Беларусь|Беларусі]]<ref name="ReferenceF"/>. У 1877 г. пераехаў у Кракаў і ўжо 20 мая 1878 г. у [[горад Кракаў|Кракаве]] на паседжанні аддзела археалогіі і мастацтва Кракаўскага навуковага таварыства выступіў з прапановай пачаць выдаваць серыю навуковых прац пра старажытнасць на [[польская мова|польскай]] і [[французская мова|французскай мовах]]<ref name="ReferenceD"/>. Сярод прапаноў было і выданне археалагічнай карты тэрыторыі, якая да 1772 г. складала тэрыторыю [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Спачатку падрыхтоўкай такой карты займаўся Солтан, а пасля смерці Солтана — [[Адам Ганоры Кіркор]], аднак паспела выйсці з задуманага толькі адна археалагічная карта — «Каралеўская Прусія» (1879), прысвечаная тэрыторыі [[Каралеўская Прусія|Каралеўскай Прусіі]] — адной з частак былой Рэчы Паспалітай<ref name="ReferenceE"/>. У 1877—1879 гг. рабіў археалагічныя раскопкі помніка каменнага веку (у «пячоры [[мамант]]а») на тэрыторыі [[Варшаўскае генерал-губернатарства|Варшаўскага генерал-губернатарства]] Расійскай імперыі<ref>''Zawisza, J.'' [http://rcin.org.pl/Content/4883/zip/ Poszukiwania archeologiczne w Polsce :1877, 1878 i 1879] / J. Zawisza. — Warszawa : Druk. S. Orgelbranda synów, 1878. — 30 s.</ref>. == Творы == * ''Zawisza, J.'' [http://rcin.org.pl/Content/4883/zip/ Poszukiwania archeologiczne w Polsce :1877, 1878 i 1879] / J. Zawisza. — Warszawa : Druk. S. Orgelbranda synów, 1878. — 30 s. {{зноскі}} == Літаратура == * [[Мікола Канстанцінавіч Багадзяж|''Багадзяж, М.'']] Радзівіл Магдалена Іванаўна / М. Багадзяж // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — Мінск : БелЭн, 2001. — Т. 6., Кн. 1. — С. 57. * [[Мікола Канстанцінавіч Багадзяж|''Багадзяж, М.'']] [http://knihi.com/Mikola_Bahadziaz/Ja_-_bielaruska_Maryja_Mahdalena_Radzivil.html Я — беларуска…] / М. Багадзяж // Беларуская мінуўшчына. — 1996. — № 1. * Восстание в Литве и Белоруссии 1863—1864 гг.: материалы и документы / гл. ред. : [[Стэфан Кеневіч|С. Кеневич]]. — М. : Наука, 1965. — 586 с. * [[Генадзь Аляксандравіч Каханоўскі|''Каханоўскі, Г.'']] Прадвесне навукі / Г. Каханоўскі ; рэд. Д.Ц. Чаркасава. — Мінск, 1990. — 109 с. * [[Генадзь Аляксандравіч Каханоўскі|''Каханоўскі, Г.'']] Ян Казімір Завіша / Г. Каханоўскі // Беларуская энцыклапедыя. — Мінск : БелЭн, 1998. — Т. 6. — С. 493. * [[Генадзь Аляксандравіч Каханоўскі|''Каханоўскі, Г.'']] Ян Казімір Завіша / Г. Каханоўскі // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. — Мінск : БелЭн, 1996. — Т. 3. — С. 393. * [[Алег Латышонак|''Латышонак, А.'']] Радзівіл з Завішаў (Красінская) Марыя Магдалена (1861—1945) / А. Латышонак, А. Зенба // Нацыянальнасьць — беларус / А. Латышонак. — Вільня : Інстытут беларусістыкі. Беларускае гістарычнае таварыства, 2009. — С. 462—464. * [[Алег Юр'евіч Латышонак|''Łatyszonek, O.'']] Radziwiłłowa z Zawiszow 1.v. Krasińska Maria Magdalena (1861—1945) / O. Łatyszonek, A. Zięba // Polski Słownik Biograficzny. — Kraków, 1987. — T. XXX. — S. 398—399. * [[Алег Латышонак|''Латышонак, А.'']] Нацыянальнасьць — беларус / А. Латышонак. — Вільня : Інстытут беларусістыкі. Беларускае гістарычнае таварыства, 2009. — 558 с. * [[Аляксандр Антонавіч Надсан|''Надсан, А.'']] [http://files.knihi.com/00002/Nadsan.Kniahinia_Radzivil_i_sprava_adradzennia_Unii_u_Bielarusi.pdf Княгіня Радзівіл і справа адраджэньня Уніі ў Беларусі]{{Недаступная спасылка}} / А. Надсан. — Мн., 2009. — 2-е выд. — 112 с. / А. Надсан. — Мн., 2009. — 2-е выд. — 112 с. * Революционный подъем в Литве и Белоруссии в 1861—1862 гг.: материалы и документы / гл. ред. : [[Стэфан Кеневіч|С. Кеневич]]. — М. : Наука, 1964. — 707 с. * Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Уздзенскага раёна. — Мінск : БЕЛТА, 2003. — 656 с. * [[Раман Афтаназы|''Aftanazy, R.'']] Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław – Warszawa – Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 1. Województwa mińskie, mścisławskie, połockie, witebskie. — 352 s. * [[Якуб Гейштар|''Gieysztor, J.'']] Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. / J. Gieysztor; przedmowa i przypisy prof. T. Korzona. — Wilno : Nakładem Tow. Udz. «Kurjer Litewski», 1913. — T. 1. — 422 s. * [[Якуб Гейштар|''Gieysztor, J.'']] Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857—1865 : w 2 t. / J. Gieysztor; przedmowa i przypisy prof. T. Korzona. — Wilno : Nakładem Tow. Udz. «Kurjer Litewski», 1913. — T. 2. — 384 s. * [[Эдвард Адамавіч Вайніловіч|''Woyniłłowicz, E.'']] Wspomnienia. 1847—1928 / E. Woyniłłowicz. — Wilno : Józef Zawadzki, 1931. — cz. 1. — 368 s. == Спасылкі == * {{cite web | author = | authorlink = | datepublished = | url = http://csl.bas-net.by/mediaplayer/december2011/magdalena_k.swf | title = Асветніца і мецэнатка (да 150–годдзя з дня нараджэння Магдалены Радзівіл) | format = | work = | publisher = Віртуальная выстава на сайце Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Я.Коласа НАН Беларусі | accessdate = 2012-01-10 | lang = | description = }} * [http://www.kimpress.by/index.phtml?page=2&id=5917&mode=print Колькі кніг выйшла з «Лебедзем»?] * [http://adradjency.narod.ru/nashaniusky/radzivil.html РАДЗІВІЛ Магдалена Іванаўна] * [[Ірына Аляксандраўна Масляніцына|''Маслянiцына, І.'']] [http://www.jurnal.by/list/322/z_pakalennya_znesennyh_vetram.html З пакалення «знесеных ветрам»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305021953/http://www.jurnal.by/list/322/z_pakalennya_znesennyh_vetram.html |date=5 сакавіка 2016 }} * [http://www.library.mogilev.by/kray/Asipovichi/902.html Асіповічы] // Памяць. Асіповіцкі раён. — Мінск, 2002. — С.79—102. {{Wikidata/Ancestors}} {{DEFAULTSORT:Завіша Ян Тадэвушавіч}} [[Катэгорыя:Завішы|Ян Тадэвушавіч]] [[Катэгорыя:Этнографы Беларусі]] [[Катэгорыя:Археолагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Археолагі Польшчы]] [[Катэгорыя:Пцічанская]] [[Катэгорыя:Гісторыя Пухавіцкага раёна]] [[Катэгорыя:Постаці Пухавіцкага раёна]] 7ilk4tfocpjigar9r05f8asthlvluup Аляксандр Ксавер’евіч Друцкі-Любецкі 0 230455 4194185 4173459 2022-08-25T16:08:37Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Шляхціч | беларускае імя = князь Аляксандр Ксавер'евіч Друцкі-Любецкі | поўнае імя = | арыгінальнае імя = | партрэт = Aleksandr Drucki-Lubecki 1827-1908 - foto 1861 AD.jpg | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= 140px-Herb Druck.PNG | шырыня герба = | подпіс герба= [[герб «Друцк» зменены]] <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Гродзенскі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак = [[1862]] | перыядканец =[[1863]] | перыяд праўлення = | папярэднік = [[Раман Антонавіч Лахніцкі]] | пераемнік = вакансія; ''(з 1866 г.)'' [[Антоній Левандоўскі]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род =[[Род Друцкіх-Любецкіх|Друцкія-Любецкія]] | бацька = | маці = | муж = | жонка = Марыя Феліцыя [[Род Шэметаў|Шэмет]] (1833—1897). Шлюб у 1850 г. | дзеці = 1) князь [[Францішак Ксаверый Аляксандравіч Друцкі-Любецкі]] (1860—1918); 2) князь [[Аляксандр Аляксандравіч Друцкі-Любецкі]] (1861—1926); 3) князь [[Уладзіслаў Аляксандравіч Друцкі-Любецкі]] (1864—1913) | рэлігія = ''(да 1866 г.)'' каталік; ''(з 1866 г.)'' праваслаўны | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Браніслаў Медард Друцкі-Любецкі''', а пазней '''Аляксандр Ксавер'евіч Друцкі-Любецкі''' ({{lang-pl|Aleksander Medard Drucki-Lubecki}}, {{lang-ru|Александр Ксаверьевич Друцкий-Любецкий}}; [[1827]]—[[1898]]) — буйны землеўласнік [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]], [[гродзенскі павятовы маршалак]] (1862—1863). == Паходжанне і сям'я == Належаў да княскага роду [[род Друцкіх-Любецкіх|Друцкіх-Любецкіх]]. Нарадзіўся ў 1827 г. у сям'і князя [[Францішак Ксаверый Францішкавіч Друцкі-Любецкі|Фрацішка Ксаверыя Францішкавіча Друцкага-Любецкага]] (1778—1846) і яго жонкі Марыі [[Род Сцыпіёнаў дэль Кампа|Сцыпіён]] (1793—1874). Марыя Сцыпіён з'яўлялася свайму мужу Фрацішку Ксаверыю Друцкаму-Любецкаму роднай пляменніцай, а дазвол на такі блізкароднасны шлюб быў атрыманы ад [[Тытул Папы Рымскага|папы рымскага]]. Па нараджэнні быў хрышчаны ў [[каталіцызм]] і атрымаў імя «Браніслаў-Медард-Францішак-Ксаверый», з якіх звычайна карыстаўся імем «Браніслаў». У 1866 г. Браніслаў змяніў канфесію — ахрысціўся ў [[праваслаўе]] і прыняў імя «Аляксандр» («Аляксандр Ксавер'евіч Друцкі-Любецкі»). У 1850 г. ажаніўся з заможнай дваранкай-каталічкай Марыяй Феліцыяй [[Род Шэметаў|Шэмет]] (1833—1897), якая была дачкой Ежы Шэмета і Людвікі Мікульскай. У шлюбе меў трох дзяцей: * 1) князь [[Францішак Ксаверый Аляксандравіч Друцкі-Любецкі]] (1860—1918) — жонкай стане Марыя Ацілія Волер * 2) князь [[Аляксандр Аляксандравіч Друцкі-Любецкі]] (1861—1926) — жонкай стане Марыя Журоўская (1873—1927) * 3) князь [[Уладзіслаў Аляксандравіч Друцкі-Любецкі]] (1864—1913) — жонкай стане графіня Марыя Здзіславаўна Замойская (1868—1939) <gallery perrow="5"> File:Maria Drucka-Lubecka 1833-1897 z rodu Szemetow - foto ca 1861 AD.jpg|Княгіня Марыя Феліцыя Друцкая-Любецкая (1833—1897) з [[Род Шэметаў|роду Шэметаў]]. Фота каля 1861 г. File:Maria Drucka-Lubecka 1833-1897 z rodu Szemetow - foto ca 1875 AD.jpg|Княгіня Марыя Феліцыя Друцкая-Любецкая (1833—1897) з [[Род Шэметаў|роду Шэметаў]]. Фота каля 1875 г. File:Aliaksandr Drucki-Lubecki 1861-1926 - foto ca 1880 AD.jpg|Князь [[Аляксандр Аляксандравіч Друцкі-Любецкі]] (1861—1926). Фота каля 1880 г. </gallery> == Маёнткі == Адносіўся да латыфундыстаў. Атрымаў у спадчыну ад бацькі землі ў [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]] (маёнтак [[Вёска Чарлёна|Чарлёна]] (Чарлёна, [[Вёска Лунна|Лунна]], Станіславова і інш.) у [[Гродзенскі павет, Расійская Імперыя|Гродзенскім павеце]]; маёнтак [[горад Шчучын|Шчучын]] (Шчучын, Каралеўшчына і інш.) у [[Лідскі павет, Расійская Імперыя|Лідскім павеце]]), у [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] ([[Вёска Пагост-Загародскі|вёска Загароддзе]] ў [[Пінскі павет, Расійская Імперыя|Пінскім павеце]]) і [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] (маёнтак [[вёска Балтаў|Балтаў]] у [[Келецкая губерня|Келецкай губерні]]), дзе меліся прыгожыя палацы і невялікія прадпрыемствы<ref name="Aftanazy, R. 1993">''Aftanazy, R.'' Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. – Wrocław – Warszawa – Kraków, 1993. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 3. Województwo trockie, Księstwo Żmudzkie, Inflanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie. — С. 38, 131.</ref>. Маёнтак [[Вёска Пагост-Загародскі|Загароддзе (Пагост-Загародскі)]] у 1878 г. налічваў 10 832 дзесяціны зямлі і кіраваўся аканомам князя<ref>''Дрозд, Д. М.'' Землевладельцы Минской губернии, 1861—1900 : справочник... С. 193.</ref>. Пасля смерці маёнткі Чарлёна і Шчучын ([[Вёска Чарлёна|Чарлёна]], [[Вёска Лунна|Лунна]], [[Сядзіба Станіславова|Станіславова]], [[горад Шчучын|Шчучын]] і інш.) атрымаў у спадчыну яго сын — князь [[Уладзіслаў Аляксандравіч Друцкі-Любецкі]] (1864—1913)<ref name="Aftanazy, R. 1993"/>, а маёнтак Балтаў другі сын — князь [[Аляксандр Аляксандравіч Друцкі-Любецкі]] (1861—1926). <gallery perrow="5"> File:Czerlona - Palac kn Druckih-Lubeckih - before 1914 AD с.jpg|Палац князёў Друцкіх-Любецкіх у маёнтку Чарлёна. Фота каля 1913 г. File:Horadnia, Stanisłavova. Горадня, Станіславова (N. Orda, 28.07.1861-77).jpg|[[Сядзіба Станіславова|Палац князёў Друцкіх-Любецкіх у маёнтку Станіславова]]. Малюнак [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]], 1870-ыя гг. File:Baltow 20060916 1414.jpg|Палац князёў Друцкіх-Любецкіх у маёнтку [[вёска Балтаў|Балтаў]] ([[Келецкая губерня]], [[Расійская Імперыя]]). Фота 2006 г. File:Ščučyn, kaścioł (3.08.2010).jpg|[[Касцёл Святой Тэрэзы, Шчучын|Касцёл Святой Тэрэзы Авільскай]] ў Шчучыне. Фота 2010 г. File:Лунна, касьцёл сьв. Ганны.jpg|Касцёл Святой Ганны ў [[Вёска Лунна|вёсцы Лунна]]. Фота 2012 г. </gallery> == Службовая дзейнасць == У 1862 г. князь Браніслаў Друцкі-Любецкі быў абраны дваранамі Гродзенскага павета на пасаду [[гродзенскі павятовы маршалак|гродзенскага павятовага маршалка]] на трохгоддзе. Аднак усяго тэрміну не праслужыў. Напярэдадні [[Студзеньскае паўстанне|Студзеньскага паўстання (1863—1864)]] карэнныя каталіцкія дваране-землеўласнікі [[Паўночна-Заходні край|літоўска-беларускіх губерняў]] у 1861—1862 гг. спрабавалі мірным шляхам дабіцца ад расійскага ўрада пэўных саступак у палітыцы мясцовага кіравання (у тым ліку ўвядзення аўтаноміі і адкрыцця ў краі ўніверсітэта), адпраўляючы афіцыйныя звароты і дваранскія дэлегацыі ў Санкт-Пецярбург<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край, чужая вера... С. 176, 178—179.</ref>. Іх лідарамі былі мінскі губернскі маршалак [[Аляксандр Дамінікавіч Лапа|Аляксандр Лапа]] і граф [[Віктар Вацлаў Старжынскі|Віктар Старжынскі]], які тады выконваў абавязкі гродзенскага губернскага маршалка<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край, чужая вера... С. 176, 178.</ref>. Гэтыя захады былі безвыніковымі. Наадварот, у студзені 1863 г. гродзенскі губернатар (1862—1863) [[Іван Уладзіміравіч Галер|Іван Галер]] забараніў дваранам [[Гродзенская губерня|Гродзенскай губерні]] збірацца на свае прыватныя і афіцыйныя сходы і загадаў усім заставацца ў сваіх правінцыйных сядзібах<ref name="ReferenceA">''Комзолова, А.А.'' Политика самодержавия в Северо-Западном крае в эпоху Великих реформ... С 130.</ref>. Месцам такіх прыватных сходаў дваран Гродзенскай губерні да таго часу былі дамы ў [[горад Гродна|Гродне]], якія належалі графу Віктару Старжынскаму і князю Браніславу Друцкаму-Любецкаму<ref name="ReferenceA"/>. 1 сакавіка 1863 г. у знак пратэсту граф [[Віктар Вацлаў Старжынскі|Віктар Старжынскі]], які тады выконваў абавязкі гродзенскага губернскага маршалка, падаў у адстаўку з пасады маршалка і разаслаў цыркулярны ліст да ўсіх павятовых маршалкаў і міравых пасрэднікаў Гродзенскай губерні, у якім заклікаў іх падаць у адстаўку і абвінавачваў расійскі ўрад у мэтанакіраваным і сістэматычным замаруджанні ўнутранага развіцця «Літвы» (г.зн. [[Паўночна-Заходні край|зямель былога Вялікага Княства Літоўскага — літоўска-беларускіх губерняў Расійскай Імперыі]])<ref>''Комзолова, А.А.'' Политика самодержавия в Северо-Западном крае в эпоху Великих реформ... С 130—131.</ref>. Маршалкі і міравыя пасрэднікі ў сакавіку 1863 г. падалі калектыўна ў адстаўку. Нежадаючы пакуль прымаць маштабныя рэпрэсіўныя захады, расійскі ўрад замяніў Галера ў красавіку 1863 г. на пасадзе гродзенскага губернатара графам [[Уладзімір Аляксеевіч Бобрынскі|Уладзімірам Бобрынскім]]<ref>''Комзолова, А.А.'' Политика самодержавия в Северо-Западном крае в эпоху Великих реформ... С 133.</ref>, аднак з 1863—1864 гг. пасады павятовых і губернскіх маршалкаў у [[Заходні край|Заходнім краі]] перасталі быць выбарнымі ад дваранства — на іх пачалі прызначаць асоб па паспараджэнні расійскага ўрада. Князь Браніслаў Друцкі-Любецкі пазбег пакарання за падачу ў адстаўку ў сакавіку 1863 г. з пасады гродзенскага павятовага маршалка, а таксама не ўдзельнічаў у [[Студзеньскае паўстанне|Студзеньскім паўстанні (1863—1864)]], таму яго маёнтак пазбег канфіскацыі расійскім урадам. == Пераход у праваслаўе == Пасля падаўлення [[Студзеньскае паўстанне|Студзеньскага паўстання (1863—1864)]] у [[Заходні край|Заходнім краі]] расійская ўлада ўстанавіла рэжым выключных законаў, галоўным чынам, рэпрэсіўнага характару ў адносінах да мясцовага каталіцкага дваранства, і праводзіла [[русіфікацыя|русіфікатарскую палітыку]]: прымусовыя пераводы сялян з каталіцтва ў праваслаўе; увядзенне з 1870-х гг. [[руская мова|рускай мовы]] замест [[польская мова|польскай]] у дадатковае каталіцкае набажэнства ў касцёлах; мэтанакіраванае насаджэнне рускага («вялікарускага») землеўладання; службовыя перавагі і ільготы для набыцця маёнткаў з казённых і канфіскаваных зямель для асоб «рускага паходжання» і г.д. Адгукаючыся на палітыку расійскага ўрада і заклікі [[заходнерусізм|заходнерусістаў]], 28 жніўня (ст.ст.) 1866 г. у [[горад Вільнюс|Вільні]] ў [[Царква Святога Духа, Вільнюс|праваслаўным манастыры Святога Духа]] князь Браніслаў Друцкі-Любецкі ахрысціўся ў [[праваслаўе]] і прыняў новае імя «Аляксандр» («Аляксандр Ксавер'евіч Друцкі-Любецкі»), а пры абрадзе хросту прысутнічаў [[Літоўскае генерал-губернатарства|віленскі генерал-губернатар]] (1865—1866) [[Канстанцін Пятровіч Каўфман|Канстанцін Каўфман]], аднак не прысутнічалі знаёмыя-каталікі, бо лічылі пераход князя ў праваслаўе як русіфікацыю<ref>''Комзолова, А.А.'' Политика самодержавия в Северо-Западном крае в эпоху Великих реформ... С 189.</ref><ref>Паводле тагачасных уяўленняў расійскага ўрада і грамадства, пераход у праваслаўе азначаў уключэнне ў склад [[трыадзіны рускі народ|«рускага народа», адзінага ў трох галінах (вялікарусах, маларусах і беларусах)]], — г.зн. этнічную асіміляцыю («абрусенне»), бо ў тыя часы ў Расійскай Імперыі галоўнай этнавызначальнай прыкметай лічылася веравызнанне: каб лічыцца «рускім», трэба было спавядаць праваслаўе.</ref>. Напярэдадні хросту ў адкрытым лісце «Мой пераход у праваслаўе» (1866), спачатку разасланым для сваякоў і знаёмых, а пасля надрукаваным у розных газетах, князь патлумачыў свой крок як разрыў з паланізмам, вяртанне да сваіх каранёў і адмову ад паўстанчай практыкі: ''«Я думаю, што нам, рускім па паходжанні, продкі якіх былі праваслаўнымі<ref>У генеолагаў няма трывалай думкі, ці з'яўляюцца князі Друцкія-Любецкія нашчадкамі [[Рурык]]а (г.зн. належаць да [[Род Рурыкавічаў|Рурыкавічаў]]) альбо [[Гедзімін]]а (г.зн. належаць да [[Род Гедзімінавічаў|Гедзімінавічаў]]), але вядома, што ў ранніх сваіх пакаленнях князі былі праваслаўнымі, а толькі пазней — каталікамі.</ref>, пераход у праваслаўе — адзіны шлях, які можа прынесці карысць краю і паставіць нас саміх на натуральную глебу. <...> Даволі нашай крыві і грошай пайшло на зусім чужыя нам планы. Пара перастаць. <...> Углядаючыся ў палітычнае становішча, я бачу, з аднаго боку, магутную [[Расія|Расію]], з мільёнамі брацкага народу, з другога боку — Польшчу, чужую нам, [[Беларусы|«заходне-русам»]]. Што дала нам [[Польшча]]? Доўгія гады непарадкаў, збядненне, анархію, заняпад навук і забыццё нашай народнасці. Мова, вера, звычаі нашых продкаў — усё заменена паланізмам і каталіцтвам, якія не далі нам ні шчасця ў мінулым, ні надзеі на лепшую будучыню. Ці можна хістацца, у які бок прыстаць? У нас нічога няма і не павінна быць з Польшчай, і [[горад Варшава|Варшава]] для нас і нашых дзяцей — горад чужы»''<ref>Цытуецца паводле: ''Цьвікевіч, А.'' «Западно-руссизм»: Нарысы з гісторыі... С. 162.</ref><ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край, чужая вера... С. 376.</ref> («Виленский Вестник», 1866 г., №186). Даследчыкі знаходзяць у гэтых заявах Любецкага шмат падабенства да тых ідэалагічных штампаў, фраз і лямантацый, якія распаўсюджваліся ў 1860-х гг. у публікацыях [[заходнерусізм|заходнерусістаў]], у першую чаргу — [[Міхаіл Осіпавіч Каяловіч|Міхаіла Каяловіча]]<ref>''Цьвікевіч, А.'' «Западно-руссизм»: Нарысы з гісторыі... С. 162.</ref>. Гэты крок князя быў шырока распрапагандаваны расійскім урадам і адміністрацыяй віленскага генерал-губернатара, але не атрымаў ухвалы ў мясцовага каталіцкага дваранства<ref>''Долбилов, М.Д.'' Русский край, чужая вера... С. 376—377.</ref>. Мясцовая шляхта, нават тая, якая памятала, што яе продкі былі праваслаўнымі і называлі сябе два стагоддзі назад «рускімі» (па-польску — «русінамі»), упарта супраціўлялася спробам русіфікацыі і асіміляцыі і была гатова цярпець усялякія нягоды, але захоўваць каталіцызм. Сыны і жонка князя таксама засталіся каталікамі. {{зноскі}} == Літаратура == * [[Міхаіл Дзмітрыевіч Далбілаў|''Долбилов, М. Д.'']] Русский край, чужая вера: Этноконфессиональная политика империи в Литве и Белоруссии при Александре II / М. Д. Долбилов. — Москва : Новое литературное обозрение, 2010. — 1000 с. * ''[[Зміцер Дрозд|Дрозд, Д. М.]]'' Землевладельцы Минской губернии, 1861—1900 : справочник / Д. М. Дрозд. — Минск : Медисонт, 2010. — 672 с. * ''Комзолова, А. А.'' Политика самодержавия в Северо-Западном крае в эпоху Великих реформ / А.А. Комзолова. — Москва : Наука, 2005. — 383 с. * Памятная книжка Гродненской губернии на 1862 год. — Гродно, 1862. * Памятная книжка Гродненской губернии на 1863 год. — Гродно, 1863. * [[Аляксандр Іванавіч Цвікевіч|''Цьвікевіч, А.'']] «Западно-руссизм»: Нарысы з гісторыі грамадзкай мысьлі на Беларусі ў ХІХ і пачатку ХХ в. / А. Цьвікевіч. — 2-е выд. — Мінск : Навука і тэхніка, 1993. — 352 с. * [[Вячаслаў Швед|''Швед, В. В.'']] [http://kamunikat.org/download.php?item=10267-1.pdf&pubref=10267 Губернскі Гродна: Аповяды з гісторыі горада (канец XVIII — пачатак ХХ ст.)] / В. В. Швед. — Гродна, 2002. — 193 с. * [[Раман Афтаназы|''Aftanazy, R.'']] Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. – Wrocław – Warszawa – Kraków : Zaklad im. Ossolinskich Wyd-wo, 1993. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 3. Województwo trockie, Księstwo Żmudzkie, Inflanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie. — 413 s. == Спасылкі == * [http://www.sejm-wielki.pl/b/15.50.317 Радавод Аляксандра Ксаверавіча Друцкага-Любецкага] // sejm-wielki.pl {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Друцкі-Любецкі Аляксандр Ксаверыевіч Друцкі-Любецкі}} [[Катэгорыя:Друцкія-Любецкія|Аляксандр Ксаверыевіч]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі гродзенскія]] mzqa2qq1cmhrg8cornj6wbw6tioovtq Пій Тышкевіч 0 233242 4194203 4177514 2022-08-25T16:21:45Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД | беларускае імя = Пій Тышкевіч | арыгінальнае імя = | парадак-жан = | партрэт = Pijus Tyškievič. Піюс Тышкевіч (XIX).jpg | шырыня партрэта = | подпіс = Пій Тышкевіч | герб = POL COA Leliwa.svg | подпіс герба = Герб «[[Ляліва]]» | тытул =[[Барысаўскі павятовы маршалак]] | перыядпачатак =1814 | перыядканец = 1820 | папярэднік =[[Міхал Антонавіч Зяновіч]] | пераемнік =[[Юзаф Цюндзявіцкі]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = 6.6.1858 | месца смерці = | род = [[Тышкевічы]] | бацька = граф [[Феліцыян Тышкевіч]] (1719—1792) | маці = шляхцянка Масецкая | жонка = 1) графіня Людвіка [[род Серакоўскіх|Серакоўская]] (пам. у 1801 г.);<br>2) графіня Аўгуста Марыя [[род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834) | дзеці = ''ад Аўгусты Плятэр'': 1) [[Канстанцін Тышкевіч|Канстанцін]], 2) [[Фларыян Тышкевіч|Фларыян]], 3) [[Яўстах Тышкевіч|Яўстах]], 4) Цэліна | рэлігія = каталік | узнагароды = }} '''Пій Тышкевіч''' ([[1756]], [[горад Вільнюс|г. Вільня]], [[Віленскае ваяводства]], [[Вялікае Княства Літоўскае]], [[Рэч Паспалітая]] — [[6 чэрвеня]] [[1858]], [[Лагойск|мястэчка Лагойск]], [[Барысаўскі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская Імперыя]]) — буйны землеўласнік, [[барысаўскі павятовы маршалак]] ([[1814]]—[[1820]]), ганаровы член (1856) [[Віленская археалагічная камісія|Віленскай археалагічнай камісіі]]. == Паходжанне і сям'я == [[Файл:Pijus Tyškievič. Піюс Тышкевіч (M. Kazakievič, 1847).jpg|thumb|злева|190px|Граф Пій Тышкевіч. Мастак М. Казакевіч, [[1847]] г.]] Належаў да каталіцкага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Род Тышкевічаў|Тышкевічаў]] гербу «[[Герб «Ляліва»|Ляліва]]», прадстаўнікі якога ў XVI—XVIII стст. адносіліся да праслойкі [[магнат]]аў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Належаў да [[лагойск]]ай лініі роду [[Тышкевічы|Тышкевічаў]] і насіў тытул графа на [[Лагойск]]у і [[Бярдычаў|Бярдычаве]]. Пій Тышкевіч нарадзіўся ў сям'і генерал-маёра войск [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] графа [[Феліцыян Тышкевіч|Феліцыяна Міхалавіча Тышкевіча]] (1719—1792) ад яго першай жонкі шляхцянкі Масецкай. Пій меў брата [[Дамінік Тышкевіч|Дамініка Тышкевіча]] і тры сястры — Гелену, Ганну і Анэлю. Першая жонка Пія — графіня Людвіка Серакоўская — цяжка хварэла і памерла ў маладым веку ў [[1801]] г. Другі раз Пій пабраўся шлюбам з графіняй Аўгустай Марыяй [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834), ад якой меў трох сыноў: [[Канстанцін Тышкевіч|Канстанціна]], [[Фларыян Тышкевіч|Фларыяна]] (памер у 1831 г.) і [[Яўстах Тышкевіч|Яўстаха]], а таксама дачку Цэліну. Аўгуста Марыя [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834) нарадзілася ў сям'і прадстаўніка рэгіянальнай эліты [[Інфлянцкае ваяводства|Інфлянцкага ваяводства]] графа Аўгуста-Гіяцынта Канстанцінавіча-Людвікавіча Плятэра (1745—1803), [[павятовыя маршалкі Віцебскай губерні|дынабургскага павятовага маршалка]] (1779—1780), браслаўскага маршалка [[Таргавіцкая канфедэрацыя|Таргавіцкай канфедэрацыі]], і Ганны Станіславаўны Ржавускай (1761—1800), якая была дачкой [[Станіслаў Фердынанд Ржавускі|Станіслава-Фердынанда Вацлававіча Ржавускага]] (1737—1786) і яго жонкі князёўны Кацярыны-Караліны [[Род Радзівілаў|Радзівіл]] (1740—1789), сястры вядомага нясвіжскага ардыната князя [[Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку»|Караля-Станіслава Радзівіла «Пане Каханку»]]. Гэта парадніла ўжо адносна бяднеючую магнацкую галіну лагойскіх Тышкевічаў з самымі ўплывовымі сем'ямі [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] другой паловы [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] — князямі [[Род Радзівілаў|Радзівіламі]], князямі [[Род Агінскіх|Агінскімі]], графамі [[Род Плятэраў|Плятэрамі]]. == Адукацыя == Атрымаў добрае хатняе выхаванне, навучаўся ў [[Мінск]]у<ref>[[Генадзь Каханоўскі]], [[Аляксандр Каханоўскі]]. [http://knihi.com/Hienadz_Kachanouski/Rupliviec_nasaj_starasvietcyny_Jaustach_Tyskievic,_1814-1873.html Руплівец нашай старасветчыны]. — Мн.: Навука і тэхніка, 1991.</ref>. == Маёнтак == Пій валодаў па спадчыне буйным маёнткам [[Лагойск]] (Лагойск, Антанопаль, Косін, Камень і інш.) у [[Барысаўскі павет|Барысаўскім павеце]] Мінскай губерні, дзе ў [[1805]] г. налічвалася 1 390 [[рэвізская душа|рэвізскіх душ]], у [[1814]] г. — 1 455, у [[1836]] г. — 1 320. Пасля выдзялення значнай часткі маёнтка сваім дарослым сынам — Канстанціну і Яўстаху, — Пій Феліцыянавіч Тышкевіч у [[1841]] г. меў за сабой паводле рэвізіі 120 душ у маёнтку Слабодка ў Барысаўскім павеце, а ў [[1853]] — 392 душы. == Гаспадарчая дзейнасць і дваранская служба == [[File:Łahojsk, Tyškievič. Лагойск, Тышкевіч (N. Orda, 1864-76) (2).jpg|thumb|[[Палац Тышкевічаў, Лагойск|Новы палац у Лагойску]] ў стылі [[ампір]], пабудаваны графам Піем Тышкевічам. Малюнак [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]], 1870-ыя гг.]] Прысвяціў сябе гаспадарчай дзейнасці, умацаванню эканамічнай рэнтабельнасці [[Лагойскае графства|Лагойскага графства]]. У [[1815]] г. збудаваў [[Палац Тышкевічаў, Лагойск|у Лагойску новы палац]] у стылі [[ампір]]. У 1814 г. і 1817 г. выбіраўся дваранамі Барысаўскага павета Мінскай губерні на пасаду барысаўскага павятовага маршалка на трохгоддзе. == Культурная дзейнасць == Працягваў пісаць хроніку роду, вёў прыватны дзённік<ref name="Руплівец нашай старасветчыны">''Каханоўскі, Г. А.'' [http://knihi.com/Hienadz_Kachanouski/Rupliviec_nasaj_starasvietcyny_Jaustach_Tyskievic,_1814-1873.html Руплівец нашай старасветчыны] : Яўстах Тышкевіч... С. 9.</ref>. Спраўна вёў архіў графства<ref name="Руплівец нашай старасветчыны"/>. Шмат рабіў дзеля памнажэння культурнай спадчыны роду, збіраў як мясцовыя, так і замежныя старажытнасці: латы, шчыты, кальчугі, мячы, дзіды, манеты, медалі, рукапісы, карты і г.д. Папоўніў прыватны музей, у тым ліку, калекцыяй этрускіх ваз, рэдкіх знаходак са старажытнарымскіх гарадоў [[Пампеі]] і [[Геркуланум]]<ref>''Каханоўскі, Г. А.'' [http://knihi.com/Hienadz_Kachanouski/Rupliviec_nasaj_starasvietcyny_Jaustach_Tyskievic,_1814-1873.html Руплівец нашай старасветчыны] : Яўстах Тышкевіч... С. 10.</ref>. Істотна папоўніў мастацкую галерэю і бібліятэку Тышкевічаў. Быў адораны музычна, арганізоўваў камерныя канцэрты ў маёнтку. Іграў на скрыпцы і папулярнай у тыя часы нямецкай файцы. Умеў апрацоўваць разцом па-мастацку дрэва і рабіць творы мастацтва з яго: скульптуркі жывёл, рамы для карцін, інкрустацыя столікаў і г.д. Дапамагаў сваім сынам пры археалагічных раскопках<ref name="knihi.com">''Каханоўскі, Г. А.'' [http://knihi.com/Hienadz_Kachanouski/Rupliviec_nasaj_starasvietcyny_Jaustach_Tyskievic,_1814-1873.html Руплівец нашай старасветчыны] : Яўстах Тышкевіч... С. 11.</ref>. У 100-гадовым узросце быў у 1856 г. абраны ганаровым членам [[Віленская археалагічная камісія|Віленскай археалагічнай камісіі]]<ref name="knihi.com"/>. == Смерць == Памёр 6 чэрвеня 1858 г. у палацы ў Лагойску ў вельмі сталым узросце, маючы 102 гады. {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|6-1}} * ''Каханоўскі, Г. А.'' [http://knihi.com/Hienadz_Kachanouski/Rupliviec_nasaj_starasvietcyny_Jaustach_Tyskievic,_1814-1873.html Руплівец нашай старасветчыны] : Яўстах Тышкевіч / Г. А. Каханоўскі, А. Г. Каханоўскі // Серыя «Нашы славутыя землякі» — Мн. : Навука і тэхніка, 1991. — 63 с. ISBN 5-343-00670-1 == Спасылкі == {{Commons|Category:Pius Tyszkiewicz}} * {{cite web | author = | last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = | url = http://museum.logoysk.info/be/tyszkiewicz/52-dynasty/702-where-went-tyszkiewicz-genus.html| title = Адкуль пайшла Лагойская галіна роду Тышкевічаў| format = | work = | publisher = [http://museum.logoysk.info Віртуальны музей горада Лагойска!]| date = 14 снежня 2010 | language = | postscript = }} * {{cite web | author = | last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = 7 сакавіка 2011 | url = http://genealog.home.pl/gd/szablony/osoba.php?lang=pl&id=033490 | title = Pius Tyszkiewicz | format = | work = | publisher = [http://genealog.home.pl Genealogia dynastyczna] | language = pl | postscript = }}{{Недаступная спасылка}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Тышкевіч, Пій}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1756 годзе]] [[Катэгорыя:Тышкевічы|Пій]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі барысаўскія]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1858 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Лагойску]] l7louqpqqnkh7e15iefh6fy1tmtjhfj 4194236 4194203 2022-08-25T16:39:58Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД | беларускае імя = Пій Тышкевіч | арыгінальнае імя = | парадак-жан = | партрэт = Pijus Tyškievič. Піюс Тышкевіч (XIX).jpg | шырыня партрэта = | подпіс = Пій Тышкевіч | герб = POL COA Leliwa.svg | подпіс герба = Герб «[[Ляліва]]» | тытул =[[Барысаўскі павятовы маршалак]] | перыядпачатак =1814 | перыядканец = 1820 | папярэднік =[[Міхал Антонавіч Зяновіч]] | пераемнік =[[Юзаф Цюндзявіцкі]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = 6.6.1858 | месца смерці = | род = [[Тышкевічы]] | бацька = граф [[Феліцыян Тышкевіч]] (1719—1792) | маці = шляхцянка Масецкая | жонка = 1) графіня Людвіка [[род Серакоўскіх|Серакоўская]] (пам. у 1801 г.);<br>2) графіня Аўгуста Марыя [[род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834) | дзеці = ''ад Аўгусты Плятэр'': 1) [[Канстанцін Тышкевіч|Канстанцін]], 2) [[Фларыян Тышкевіч|Фларыян]], 3) [[Яўстах Тышкевіч|Яўстах]], 4) Цэліна | рэлігія = каталік | узнагароды = }} '''Пій Тышкевіч''' ([[1756]], [[горад Вільнюс|г. Вільня]], [[Віленскае ваяводства]], [[Вялікае Княства Літоўскае]], [[Рэч Паспалітая]] — [[6 чэрвеня]] [[1858]], [[Лагойск|мястэчка Лагойск]], [[Барысаўскі павет]], [[Мінская губерня]], [[Расійская Імперыя]]) — буйны землеўласнік, [[барысаўскі павятовы маршалак]] ([[1814]]—[[1820]]), ганаровы член (1856) [[Віленская археалагічная камісія|Віленскай археалагічнай камісіі]]. == Паходжанне і сям'я == [[Файл:Pijus Tyškievič. Піюс Тышкевіч (M. Kazakievič, 1847).jpg|thumb|злева|190px|Граф Пій Тышкевіч. Мастак М. Казакевіч, [[1847]] г.]] Належаў да каталіцкага [[Шляхта|шляхецкага]] роду [[Род Тышкевічаў|Тышкевічаў]] гербу «[[Герб «Ляліва»|Ляліва]]», прадстаўнікі якога ў XVI—XVIII стст. адносіліся да праслойкі [[магнат]]аў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Належаў да [[лагойск]]ай лініі роду [[Тышкевічы|Тышкевічаў]] і насіў тытул графа на [[Лагойск]]у і [[Бярдычаў|Бярдычаве]]. Пій Тышкевіч нарадзіўся ў сям'і генерал-маёра войск [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] графа [[Феліцыян Тышкевіч|Феліцыяна Міхалавіча Тышкевіча]] (1719—1792) ад яго першай жонкі шляхцянкі Масецкай. Пій меў брата [[Дамінік Тышкевіч|Дамініка Тышкевіча]] і тры сястры — Гелену, Ганну і Анэлю. Першая жонка Пія — графіня Людвіка Серакоўская — цяжка хварэла і памерла ў маладым веку ў [[1801]] г. Другі раз Пій пабраўся шлюбам з графіняй Аўгустай Марыяй [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834), ад якой меў трох сыноў: [[Канстанцін Тышкевіч|Канстанціна]], [[Фларыян Тышкевіч|Фларыяна]] (памер у 1831 г.) і [[Яўстах Тышкевіч|Яўстаха]], а таксама дачку Цэліну. Аўгуста Марыя [[Род Плятэраў|Плятэр]] (1782—1834) нарадзілася ў сям'і прадстаўніка рэгіянальнай эліты [[Інфлянцкае ваяводства|Інфлянцкага ваяводства]] графа Аўгуста-Гіяцынта Канстанцінавіча-Людвікавіча Плятэра (1745—1803), [[дынабургскі павятовы маршалак|дынабургскага павятовага маршалка]] (1779—1780), браслаўскага маршалка [[Таргавіцкая канфедэрацыя|Таргавіцкай канфедэрацыі]], і Ганны Станіславаўны Ржавускай (1761—1800), якая была дачкой [[Станіслаў Фердынанд Ржавускі|Станіслава-Фердынанда Вацлававіча Ржавускага]] (1737—1786) і яго жонкі князёўны Кацярыны-Караліны [[Род Радзівілаў|Радзівіл]] (1740—1789), сястры вядомага нясвіжскага ардыната князя [[Караль Станіслаў Радзівіл «Пане Каханку»|Караля-Станіслава Радзівіла «Пане Каханку»]]. Гэта парадніла ўжо адносна бяднеючую магнацкую галіну лагойскіх Тышкевічаў з самымі ўплывовымі сем'ямі [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] другой паловы [[XVIII стагоддзе|XVIII ст.]] — князямі [[Род Радзівілаў|Радзівіламі]], князямі [[Род Агінскіх|Агінскімі]], графамі [[Род Плятэраў|Плятэрамі]]. == Адукацыя == Атрымаў добрае хатняе выхаванне, навучаўся ў [[Мінск]]у<ref>[[Генадзь Каханоўскі]], [[Аляксандр Каханоўскі]]. [http://knihi.com/Hienadz_Kachanouski/Rupliviec_nasaj_starasvietcyny_Jaustach_Tyskievic,_1814-1873.html Руплівец нашай старасветчыны]. — Мн.: Навука і тэхніка, 1991.</ref>. == Маёнтак == Пій валодаў па спадчыне буйным маёнткам [[Лагойск]] (Лагойск, Антанопаль, Косін, Камень і інш.) у [[Барысаўскі павет|Барысаўскім павеце]] Мінскай губерні, дзе ў [[1805]] г. налічвалася 1 390 [[рэвізская душа|рэвізскіх душ]], у [[1814]] г. — 1 455, у [[1836]] г. — 1 320. Пасля выдзялення значнай часткі маёнтка сваім дарослым сынам — Канстанціну і Яўстаху, — Пій Феліцыянавіч Тышкевіч у [[1841]] г. меў за сабой паводле рэвізіі 120 душ у маёнтку Слабодка ў Барысаўскім павеце, а ў [[1853]] — 392 душы. == Гаспадарчая дзейнасць і дваранская служба == [[File:Łahojsk, Tyškievič. Лагойск, Тышкевіч (N. Orda, 1864-76) (2).jpg|thumb|[[Палац Тышкевічаў, Лагойск|Новы палац у Лагойску]] ў стылі [[ампір]], пабудаваны графам Піем Тышкевічам. Малюнак [[Напалеон Орда|Напалеона Орды]], 1870-ыя гг.]] Прысвяціў сябе гаспадарчай дзейнасці, умацаванню эканамічнай рэнтабельнасці [[Лагойскае графства|Лагойскага графства]]. У [[1815]] г. збудаваў [[Палац Тышкевічаў, Лагойск|у Лагойску новы палац]] у стылі [[ампір]]. У 1814 г. і 1817 г. выбіраўся дваранамі Барысаўскага павета Мінскай губерні на пасаду барысаўскага павятовага маршалка на трохгоддзе. == Культурная дзейнасць == Працягваў пісаць хроніку роду, вёў прыватны дзённік<ref name="Руплівец нашай старасветчыны">''Каханоўскі, Г. А.'' [http://knihi.com/Hienadz_Kachanouski/Rupliviec_nasaj_starasvietcyny_Jaustach_Tyskievic,_1814-1873.html Руплівец нашай старасветчыны] : Яўстах Тышкевіч... С. 9.</ref>. Спраўна вёў архіў графства<ref name="Руплівец нашай старасветчыны"/>. Шмат рабіў дзеля памнажэння культурнай спадчыны роду, збіраў як мясцовыя, так і замежныя старажытнасці: латы, шчыты, кальчугі, мячы, дзіды, манеты, медалі, рукапісы, карты і г.д. Папоўніў прыватны музей, у тым ліку, калекцыяй этрускіх ваз, рэдкіх знаходак са старажытнарымскіх гарадоў [[Пампеі]] і [[Геркуланум]]<ref>''Каханоўскі, Г. А.'' [http://knihi.com/Hienadz_Kachanouski/Rupliviec_nasaj_starasvietcyny_Jaustach_Tyskievic,_1814-1873.html Руплівец нашай старасветчыны] : Яўстах Тышкевіч... С. 10.</ref>. Істотна папоўніў мастацкую галерэю і бібліятэку Тышкевічаў. Быў адораны музычна, арганізоўваў камерныя канцэрты ў маёнтку. Іграў на скрыпцы і папулярнай у тыя часы нямецкай файцы. Умеў апрацоўваць разцом па-мастацку дрэва і рабіць творы мастацтва з яго: скульптуркі жывёл, рамы для карцін, інкрустацыя столікаў і г.д. Дапамагаў сваім сынам пры археалагічных раскопках<ref name="knihi.com">''Каханоўскі, Г. А.'' [http://knihi.com/Hienadz_Kachanouski/Rupliviec_nasaj_starasvietcyny_Jaustach_Tyskievic,_1814-1873.html Руплівец нашай старасветчыны] : Яўстах Тышкевіч... С. 11.</ref>. У 100-гадовым узросце быў у 1856 г. абраны ганаровым членам [[Віленская археалагічная камісія|Віленскай археалагічнай камісіі]]<ref name="knihi.com"/>. == Смерць == Памёр 6 чэрвеня 1858 г. у палацы ў Лагойску ў вельмі сталым узросце, маючы 102 гады. {{Зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|6-1}} * ''Каханоўскі, Г. А.'' [http://knihi.com/Hienadz_Kachanouski/Rupliviec_nasaj_starasvietcyny_Jaustach_Tyskievic,_1814-1873.html Руплівец нашай старасветчыны] : Яўстах Тышкевіч / Г. А. Каханоўскі, А. Г. Каханоўскі // Серыя «Нашы славутыя землякі» — Мн. : Навука і тэхніка, 1991. — 63 с. ISBN 5-343-00670-1 == Спасылкі == {{Commons|Category:Pius Tyszkiewicz}} * {{cite web | author = | last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = | url = http://museum.logoysk.info/be/tyszkiewicz/52-dynasty/702-where-went-tyszkiewicz-genus.html| title = Адкуль пайшла Лагойская галіна роду Тышкевічаў| format = | work = | publisher = [http://museum.logoysk.info Віртуальны музей горада Лагойска!]| date = 14 снежня 2010 | language = | postscript = }} * {{cite web | author = | last = | first = | authorlink = | coauthors = | date = 7 сакавіка 2011 | url = http://genealog.home.pl/gd/szablony/osoba.php?lang=pl&id=033490 | title = Pius Tyszkiewicz | format = | work = | publisher = [http://genealog.home.pl Genealogia dynastyczna] | language = pl | postscript = }}{{Недаступная спасылка}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Тышкевіч, Пій}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1756 годзе]] [[Катэгорыя:Тышкевічы|Пій]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі барысаўскія]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1858 годзе]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Лагойску]] hf7s4nxr2jvzj43dqpzaixs2k7l605w Галубчыкі 0 235957 4194375 2778042 2022-08-25T20:20:27Z Pierre L'iserois 100315 wikitext text/x-wiki {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Галубчыкі |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява = |подпіс = |lat_dir = |lat_deg = 55|lat_min = 14|lat_sec = 40 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 37|lon_sec = 34 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Віцебская |раён = Глыбоцкі |сельсавет = Узрэцкі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243013144 }} '''Галу́бчыкі'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Halubčyki}}, {{lang-ru|Голубчики}}) — [[вёска]] ў [[Глыбоцкі раён|Глыбоцкім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Узрэцкі сельсавет|Узрэцкага сельсавета]]. == Гісторыя == У 1921—1945 гадах вёска ў складзе [[Залессе (гміна, Віленскае ваяводства)|гміны Залессе]] [[Дзісенскі павет (1921—1940)|Дзісенскaга паветa]] [[Віленскае ваяводства (1926—1939)|Віленскага ваяводства]] [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.</ref><ref>https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf</ref><ref>https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665</ref><ref>Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', «Dzieje Najnowsze», Rocznik L — 2018 (2), 2018, s. 95-100.</ref>. == Насельніцтва == * 1921 год — 35 жыхароў, 6 двароў<ref name="skorowidz2">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 77.</ref>. * 1931 год — 41 жыхар, 6 двароў<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{SgKP|XV_cz.1|571|Hołubczyki, wieś, powiat dzisieński, gmina Zaleś}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Узрэцкі сельсавет}} {{Глыбоцкі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Узрэцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Глыбоцкага раёна]] 70tnnj3d358wx7fxkf2rw2tpm9bm7sc Эдвін Геранімавіч Друцкі-Любецкі 0 249768 4194197 4173489 2022-08-25T16:15:02Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД}} {{Цёзкі|Друцкі-Любецкі}} '''Э́двін Друцкі-Любецкі''', '''Э́двін Цэзарый Друцкі-Любецкі''', '''Э́двін Геранімавіч Друцкі-Любецкі''' ({{ДН|21|8|1828}}, {{МН|Лунін||}} — {{ДС|8|8|1901}}, {{МС|Лунін||}}) — буйны землеўласнік Расійскай Імперыі, [[Павятовыя маршалкі Мінскай губерні|пінскі павятовы маршалак]] (1859—1872). == Паходжанне і сям'я == Належаў да [[князь|княскага]] [[род Друцкіх-Любецкіх|роду Друцкіх-Любецкіх]], сын [[Геранім Друцкі-Любецкі (1779-1844)|Гераніма]] і Крысціны са [[род Шчытоў-Неміровічаў|Шчытоў-Неміровічаў]]. Каталік. Пабраўся шлюбам ([[28 красавіка]] [[1859]] г.) з Ядвігай [[Радзівілы|Радзівіл]]. Меў двух сыноў Фелікса (1860—1920) і [[Геранім Эдвінавіч Друцкі-Любецкі|Гераніма]] (1861—1919)<ref>«Родовод» — открытое многоязычное генеалогическое древо http://ru.rodovid.org/wk/Запись:355086</ref>. == Службовая дзейнасць == У 1859—1872 гг. быў [[Павятовыя маршалкі пінскія|пінскім павятовым маршалкам]]: у 1859—1863 гг. быў маршалкам паводле выбару дваранства [[Пінскі павет, Расійская імперыя|Пінскага павета]], а пасля 1863 г. (калі расійская ўлада адмяніла выбарнасць маршалкаў у [[Заходні край|Заходнім краі]]) шмат год служыў на пасадзе пінскага павятовага маршалка ўжо па прызначэнні расійскіх улад. == Маёнтак == Адносіўся да латыфундыстаў. Валодаў па спадчыне ад бацькі значнымі маёнткамі ў [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] ([[Расійская Імперыя]]): у Пінскім павеце — маёнтак [[Вёска Лунін|Лунін]] (11 906 дзесяцін), маёнтак Велута (8 127 дзесяцін), маёнтак Багданаўка (7 398 дзесяцін); у Мінскім павеце — маёнткі Стары Ракаў і Наваполле (цалкам 4 893 дзесяціны)<ref>''Дрозд, Д. М.'' Землевладельцы Минской губернии, 1861—1900 : справочник... С. 192.</ref>. Гэта разам складала 32 324 дзесяціны. {{Зноскі}} == Літаратура == * ''Дрозд, Д. М.'' Землевладельцы Минской губернии, 1861—1900 : справочник / Д. М. Дрозд. — Минск : Медисонт, 2010. — 672 с. * ''Жытко, А.П.'' Дваранства Беларусі перыяду капіталізму. 1861—1914 гг. / А.П. Жытко. — Мінск : БДПУ, 2003. — 233 с. {{Wikidata/Ancestors}} {{DEFAULTSORT:Друцкі-Любецкі, Эдвін}} [[Катэгорыя:Друцкія-Любецкія|Эдвін Геранімавіч]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі пінскія]] ox17xbj6l9fv5xf3s6x6jl4a6hjtykd Войцех Пуслоўскі 0 267951 4194188 4176415 2022-08-25T16:09:22Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД | беларускае імя = Войцех Пуслоўскі | арыгінальнае імя = | парадак-жан = | партрэт = Vojciech Pusłoŭski. Войцех Пуслоўскі (V. Vańkovič, 1820-40).jpg | шырыня партрэта = | подпіс = [[Партрэт Войцеха Пуслоўскага|Партрэт слонімскага павятовага маршалка (1797—1816) Войцеха Пуслоўскага (1762—1833)]], канец 1810-х гг. Мастак [[Валянцін Ваньковіч]] | герб = POL COA Szeliga.svg | подпіс герба = [[Герб «Шэліга»]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | род = | бацька = | маці = | жонка = князёўна Юзэфа Францаўна [[род Друцкі-Любецкіх|Друцкая-Любецкая]] (1780—1830) | дзеці = 1) Генавефа Войцехаўна Пуслоўская (1802—1827); 2) Тэрэза Войцехаўна Пуслоўская (памёрла ў маленстве); 3) [[Францішак Войцехавіч Пуслоўскі]] (1800—1859); 4) [[Уладзіслаў Войцехавіч Пуслоўскі]] (1801—1859); 5) [[Адам Цітус Пуслоўскі]] (1803—1854), 6) [[Францішак Ксаверый Пуслоўскі]] (1806—1874); 7) [[Вандалін Пуслоўскі|Вандалін Войцехавіч Пуслоўскі]] (1814—1884) | рэлігія = каталік | узнагароды = }} '''Войцех Пуслоўскі''', '''Войцех Францавіч Пуслоўскі''' ({{ДН|||1762}}, [[Сядзібна-паркавы комплекс Пуслоўскіх, Старыя Пескі|Пескі]], [[Слонімскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Слонімскі павет]], [[Вялікае Княства Літоўскае]], [[Рэч Паспалітая]] — {{ДС|3|3|1833}}, [[Вялікія Шылавічы|Шылавічы]], [[Слонімскі павет (Расійская імперыя)|Слонімскі павет]], [[Гродзенская губерня]], [[Расійская імперыя]]) — буйны землеўласнік і прадпрымальнік [[Расійская Імперыя|Расійскай Імперыі]], [[слонімскі павятовы маршалак]] (1797—1816). Піянер развіцця [[прамысловасць|прамысловасці]] ў [[Паўночна-Заходні край|беларуска-літоўскіх землях]]. З Войцеха Пуслоўскага пачалося ўзвышэнне [[род Пуслоўскіх|роду Пуслоўскіх]]. == Паходжанне і сям’я == Войцех Пуслоўскі нарадзіўся ў 1762 г. у сям’і рэчыцкага падстолія Францішка Пуслоўскага (?—1799) і яго другой жонкі Саламеі Грабоўскай у родавым маёнтку ў [[Сядзібна-паркавы комплекс Пуслоўскіх, Старыя Пескі|вёсцы Пескі]]. Быў хрышчаны ў [[каталіцтва]] 21 чэрвеня 1762 г. у родавым маёнтку Пескі ([[Слонімскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Слонімскі павет]]). Каля 1799 г. ажаніўся з князёўнай Юзэфай Францаўнай [[род Друцкі-Любецкіх|Друцкай-Любецкай]] (1780—1830), ад якой меў сем дзяцей: * 1) Генавефа Войцехаўна Пуслоўская (1802—1827); * 2) Тэрэза Войцехаўна Пуслоўская (памёрла ў маленстве); * 3) [[Францішак Войцехавіч Пуслоўскі]] (1800—1859); * 4) [[Уладзіслаў Войцехавіч Пуслоўскі]] (1801—1859); * 5) [[Адам Цітус Пуслоўскі]] (1803—1854), * 6) [[Францішак Ксаверый Пуслоўскі]] (1806—1874); * 7) [[Вандалін Пуслоўскі|Вандалін Войцехавіч Пуслоўскі]] (1814—1884) == Адукацыя == Скончыў павятовую школу ў [[Горад Слонім|Слоніме]], створаную [[Адукацыйная камісія|Адукацыйнай камісіяй]]. == Службовая дзейнасць == У часы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] быў дэпутатам [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Трыбунала ВКЛ]], паслом на [[Чатырохгадовы сойм]] (1788—1792). У часы Расійскай імперыі быў у [[1797]]—[[1816]] гг. [[Слонімскі павятовы маршалак|маршалкам шляхты Слонімскага павета]]. Артымаў у [[1810]] г. расійскі чын [[правадзейны стацкі саветнік|правадзейнага стацкага саветніка]]. == Прадпрымальніцкая дзейнасць == Вызначыўся як актыўны прадпрымальнік, будаваў дарогі, млыны, вінакурні, прадпрыемствы па вырабу паперы, жалеза, сукна, шкіпінару, смалы і інш. Упершыню ў [[Паўночна-Заходні край|беларуска-літоўскіх губернях]] выкарыстоўваў [[Парасілавая ўстаноўка|паравыя рухавікі]] ў працэсе вытворчасці. Зарабіў шмат [[грошы|грошай]] ад развіцця ўласных прадпрыемстваў і на пастаўках у расійскае войска. == Маёнткі == Скупкай маёнткаў (якія прадаваліся былымі ўласнікамі за даўгі ці па добрай волі) стварыў вялізную зямельную [[латыфундыя|латыфундыю]], галоўным чынам — у Слонімскім, Пінскім і Віленскім паветах. Так, пад канец свайго жыцця валодаў маёнткамі [[Сядзібна-паркавы комплекс Пуслоўскіх, Старыя Пескі|Пескі]] (родавы маёнтак), [[Вёска Альшэва, Бярозаўскі раён|Альшэва]], [[Вялікія Шылавічы|Шылавічы]], [[Сядзіба Альбярцін|Альбярцін]], [[Вёска Сынкавічы|Сынкавічы]], [[Вёска Шулякі, Сынкавіцкі сельсавет|Шулякі]], [[Косаўскі замак|Косава]], [[Вёска Міхалін, Брэсцкі раён|Міхалін]] ([[Слонімскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Слонімскі павет]]); [[Хомск]] ([[Кобрынскі павет, Расійская імперыя|Кобрынскі павет]]); [[Плянта]], [[Целяханы]], Кужлічын ([[Пінскі павет (Расійская імперыя)|Пінскі павет]]); [[Свіслач (горад)|Свіслач]] ([[Ваўкавыскі павет (Расійская імперыя)|Ваўкавыскі павет]]); [[Сянно]] ([[Магілёўская губерня]]); [[Кучкурышкі]] ([[Віленскі павет, Расійская імперыя|Віленскі павет]]); [[Жыежмарэй|Жыжморы]] ([[Троцкі павет (Расійская імперыя)|Троцкі павет]]); Сырвідзе (Браслаўскі павет); Віжуны (Вількамірскі павет); [[вёска Жыдыкай|Жыдыкі]], [[Таўрагней|Таўрагіны]] і Элеанорава (на [[Жамойць|Жамойці]]); і інш. Цалкам пад канец свайго жыцця меў звыш 20 тысяч рэвізскіх душ сялян. Набыў таксама двор у [[Слонім]]е, а ў Вільні — прадмесце [[Антокаль]] і палац. Пабудаваў новыя мураваныя палацы ў [[Сядзіба Альбярцін|Альбярціне]] і [[Сядзібна-паркавы комплекс Пуслоўскіх, Старыя Пескі|Песках]]. == Дабрачынная дзейнасць == Філантроп і мецэнат. З 1831 г. старшыня [[Віленскага таварыства дабрачыннасці]]. Пабудаваў касцёлы ў [[Вёска Альшэва, Бярозаўскі раён|Альшэве]], [[Гарадскі пасёлак Целяханы|Целяханах]] і інш. == Смерць == Памёр 3 сакавіка 1833 г. у сваёй вёсцы Шылавічы (каля [[Сядзіба Альбярцін|Альбярціна]]) і пахаваны ў сямейнай [[Касцёл Святога Войцеха, Альшэва|капліцы Св. Войцеха ў касцёле]] ў [[Вёска Альшэва, Бярозаўскі раён|вёсцы Альшэва]] (Слонімскі павет), якая належала Пуслоўскім. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/ЭГБ|6-1|Пуслоўскія||7}} * [[Эмануэль Раствароўскі|''Rostworowski, E.'']] Pusłowski Wojciech / E. Rostworowski // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław etc. : Ossolineum, 1986. — T. XXIX/3. Zesz. 122 : Pułaski Antoni — Rabski Janusz. — S. 423—427. * Данілевіч А. Пуслоўскі. Першы капіталіст Беларусі // Наша гісторыя, № 2, 2019, с. 44-47. ISBN 2617—2305 * ''Раюк, А.Р.'' [http://imef.basnet.by/Sborniki/pytanni_21.pdf Нефармальныя сувязі паміж дваранствам Гродзенскай губерні ў 1801—1863 гг.] / А.Р. Раюк // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі ; навук. рэд. А.І. Лакотка. — Мінск : Права і эканоміка, 2016. — Вып. 21. — С. 240—246. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Пуслоўскі Войцех}} [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі слонімскія]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Трыбунала Вялікага Княства Літоўскага]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Вялікага Сойма 1788—1792]] [[Катэгорыя:Пуслоўскія|Войцех]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Бярозаўскім раёне]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Слонімскім раёне]] kapgy9dmor4ocjdl2r0d664dotkbexk Ігнат Габрыэлевіч Булгак 0 279297 4194195 4172912 2022-08-25T16:14:01Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Ігнат Габрыэлевіч Булгак | арыгінальнае імя = | партрэт = Ігнат Булгак. Партрэт працы Яна Дамеля, 1838.jpg | шырыня партрэта = | апісанне выявы = Ігнат Булгак. Партрэт працы [[Ян Дамель|Яна Дамел]]я, 1838 | герб = POL COA Syrokomla.svg | подпіс герба = [[Герб «Сыракомля»]] | тытул = | парадак = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | дата нараджэння = 1798 | месца нараджэння = | дата смерці = 1848 | месца смерці = | пахаваны = | род = [[Род Булгакаў|Булгакі]] | бацька = [[Габрыэль Булгак]] | маці = Фартуната Булгак | жонка = 1) Ізабэла Юзафаўна [[Род Слізеняў|Слізень]]; 2) Тэрэза Юзафаўна [[Род Слізеняў|Слізень]] | у шлюбе = | дзеці = Гл. у тэксце | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = [[Вайна 1812 года]] | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | вучоная ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} {{Цёзкі2|Булгак}} '''Ігнат Габрыэлевіч Булгак''' (1798 — {{ДС|||1848}}<ref name="СОБ">[http://mogilev-region.gov.by/news/saga_o_bulgakah Сага о Булгаках] {{ref-ru}}</ref>) — буйны землеўласнік [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] ([[Расійская Імперыя]]), [[бабруйскі павятовы маршалак]]. Заснавальнік [[Палацава-паркавы комплекс Булгакаў, Жылічы|палацавага комплексу Булгакаў у Жылічах]]<ref name="УБД">[http://probelarus.by/belarus/sight/architecture/usadba_bulgakov_dobosna_v.html Усадьба Булгаков «Добосна» в деревне Жиличи] {{ref-ru}}</ref>. == Паходжанне == У 1785 г. Габрыэль Булгак, бацька Ігната, ажаніўся з Фартунатай Булгак, далёкай сваячаніцай з паралельнай галіны роду<ref name="СОБ"/>. Гэты шлюб аб’яднаў род Булгакаў, а сукупную зямельную ўласнасць і капіталы сям’і, у тым ліку матчын пасаг — сядзібу ў Жылічах — успадкаваў Ігнат Булгак. Умовай атрымання спадчыны было заканчэнне ім [[Тартускі ўніверсітэт|універсітэта]]<ref name="СОБ"/>. == Біяграфія == Скончыў [[Тартускі ўніверсітэт|Дэрпцкі ўніверсітэт]]. Пасля ўдзельнічаў у [[Вайна 1812 года|вайне 1812 года]] і разам з рускай арміяй дайшоў да Парыжа<ref name="УБД"/>. Актыўна займаўся палітыкай, займаў пасады лідскага ротмістра і бабруйскага павятовага маршалка<ref name="УБД"/>. === Будаўніцтва палаца Булгакаў === {{main|Палацава-паркавы комплекс Булгакаў, Жылічы}} Падчас знаходжання ў Парыжы ў Ігната Булгака была магчымасць палюбавацца шэдэўрамі французскай архітэктуры. Акрамя таго ён сабраў нядрэнную калекцыю карцін вядомых еўрапейскіх майстроў. Пасля вяртання дадому, Ігнат змог ужыць увесь атрыманы вопыт. Ён арганізаваў паспяховую і эканамічна граматную гаспадарку плошчай да 30 га, а таксама пачаў будаўніцтва прыгожага палаца<ref name="УБД"/>. === Сям’я === [[Файл:Izabeła Klara Bułhak (Ślizień). Ізабэла Кляра Булгак (Сьлізень) (XIX).jpg|міні|злева|Партрэт жонкі Тэрэзы са Слізняў. [[Ян Дамель]], 1838]] Ажаніўся з дачкой [[Павятовыя маршлакі Мінскай губерні|барысаўскага павятовага маршалка]] (1801—1803) [[Юзаф Мікалаевіч Слізень|Юзафа Мікалаевіча Слізеня]] Ізабэлай<ref name="СОБ"/>, а пасля яе хуткай смерці — з роднай сястрой першай жонкі Тэрэзай<ref name="Жил">[http://mercana.by/dostoprimechatelnosti/mogilevskaya-oblast/288-zhilichi Жиличи] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160311011344/http://mercana.by/dostoprimechatelnosti/mogilevskaya-oblast/288-zhilichi |date=11 сакавіка 2016 }} {{ref-ru}}</ref>. У выніку шлюбаў Ігнат Булгак не толькі стаў адзіным спадчыннікам усёй вялізнай маёмасці гэтага шляхецкага роду, але і здолеў заняць ганаровую пасаду свайго цесця<ref name="СОБ"/>. [[Файл:Juzef Vitold Bułhak. Юзэф Вітольд Булгак (XIX).jpg|thumb|Партрэт сына Юзафа Вітольда. [[Ян Дамель]], 1838]] Ігнат меў 5 сыноў і 4 дачкі, сярод іх малодшага сына [[Эдгар Ігнатавіч Булгак|Эдгара]], які стаў спадчыннікам родавай сядзібы<ref name="УБД"/>. У 1838 годзе [[Ян Дамель|Янам Кшыштафам Дамелем]] у Мінску быў створаны сямейны трыпціх для Ігнація і Тэрэзы Булгак са старэйшым спадчыннікам Іосіфам Вітольдам<ref>Елена Нарижная, Владислав Кулакевич. [http://www.viartanne.by/file/download/uuid/3552dd16-b7b0-4193-9ed0-e45be19c16ec.pdf Предметы магнатских коллекций и проблемы их совместного использования в Союзном государстве Беларуси и России]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * [[Раман Афтаназы|''Aftanazy, R.'']] Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław — Warszawa — Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 1. Województwa mińskie, mścisławskie, połockie, witebskie. — 352 s. {{DEFAULTSORT:Булгак Ігнат}} [[Катэгорыя:Булгакі герба «Сыракомля»]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Тартускага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі бабруйскія]] 1ld4p90ec7vdif9w2hqsakubjuo9gnk 4194196 4194195 2022-08-25T16:14:29Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Сям’я */ wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Ігнат Габрыэлевіч Булгак | арыгінальнае імя = | партрэт = Ігнат Булгак. Партрэт працы Яна Дамеля, 1838.jpg | шырыня партрэта = | апісанне выявы = Ігнат Булгак. Партрэт працы [[Ян Дамель|Яна Дамел]]я, 1838 | герб = POL COA Syrokomla.svg | подпіс герба = [[Герб «Сыракомля»]] | тытул = | парадак = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = | перыядканец = | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | дата нараджэння = 1798 | месца нараджэння = | дата смерці = 1848 | месца смерці = | пахаваны = | род = [[Род Булгакаў|Булгакі]] | бацька = [[Габрыэль Булгак]] | маці = Фартуната Булгак | жонка = 1) Ізабэла Юзафаўна [[Род Слізеняў|Слізень]]; 2) Тэрэза Юзафаўна [[Род Слізеняў|Слізень]] | у шлюбе = | дзеці = Гл. у тэксце | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = [[Вайна 1812 года]] | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | вучоная ступень = | манаграма = | рэлігія = | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} {{Цёзкі2|Булгак}} '''Ігнат Габрыэлевіч Булгак''' (1798 — {{ДС|||1848}}<ref name="СОБ">[http://mogilev-region.gov.by/news/saga_o_bulgakah Сага о Булгаках] {{ref-ru}}</ref>) — буйны землеўласнік [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] ([[Расійская Імперыя]]), [[бабруйскі павятовы маршалак]]. Заснавальнік [[Палацава-паркавы комплекс Булгакаў, Жылічы|палацавага комплексу Булгакаў у Жылічах]]<ref name="УБД">[http://probelarus.by/belarus/sight/architecture/usadba_bulgakov_dobosna_v.html Усадьба Булгаков «Добосна» в деревне Жиличи] {{ref-ru}}</ref>. == Паходжанне == У 1785 г. Габрыэль Булгак, бацька Ігната, ажаніўся з Фартунатай Булгак, далёкай сваячаніцай з паралельнай галіны роду<ref name="СОБ"/>. Гэты шлюб аб’яднаў род Булгакаў, а сукупную зямельную ўласнасць і капіталы сям’і, у тым ліку матчын пасаг — сядзібу ў Жылічах — успадкаваў Ігнат Булгак. Умовай атрымання спадчыны было заканчэнне ім [[Тартускі ўніверсітэт|універсітэта]]<ref name="СОБ"/>. == Біяграфія == Скончыў [[Тартускі ўніверсітэт|Дэрпцкі ўніверсітэт]]. Пасля ўдзельнічаў у [[Вайна 1812 года|вайне 1812 года]] і разам з рускай арміяй дайшоў да Парыжа<ref name="УБД"/>. Актыўна займаўся палітыкай, займаў пасады лідскага ротмістра і бабруйскага павятовага маршалка<ref name="УБД"/>. === Будаўніцтва палаца Булгакаў === {{main|Палацава-паркавы комплекс Булгакаў, Жылічы}} Падчас знаходжання ў Парыжы ў Ігната Булгака была магчымасць палюбавацца шэдэўрамі французскай архітэктуры. Акрамя таго ён сабраў нядрэнную калекцыю карцін вядомых еўрапейскіх майстроў. Пасля вяртання дадому, Ігнат змог ужыць увесь атрыманы вопыт. Ён арганізаваў паспяховую і эканамічна граматную гаспадарку плошчай да 30 га, а таксама пачаў будаўніцтва прыгожага палаца<ref name="УБД"/>. === Сям’я === [[Файл:Izabeła Klara Bułhak (Ślizień). Ізабэла Кляра Булгак (Сьлізень) (XIX).jpg|міні|злева|Партрэт жонкі Тэрэзы са Слізняў. [[Ян Дамель]], 1838]] Ажаніўся з дачкой [[барысаўскі павятовы маршалак|барысаўскага павятовага маршалка]] (1801—1803) [[Юзаф Мікалаевіч Слізень|Юзафа Мікалаевіча Слізеня]] Ізабэлай<ref name="СОБ"/>, а пасля яе хуткай смерці — з роднай сястрой першай жонкі Тэрэзай<ref name="Жил">[http://mercana.by/dostoprimechatelnosti/mogilevskaya-oblast/288-zhilichi Жиличи] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160311011344/http://mercana.by/dostoprimechatelnosti/mogilevskaya-oblast/288-zhilichi |date=11 сакавіка 2016 }} {{ref-ru}}</ref>. У выніку шлюбаў Ігнат Булгак не толькі стаў адзіным спадчыннікам усёй вялізнай маёмасці гэтага шляхецкага роду, але і здолеў заняць ганаровую пасаду свайго цесця<ref name="СОБ"/>. [[Файл:Juzef Vitold Bułhak. Юзэф Вітольд Булгак (XIX).jpg|thumb|Партрэт сына Юзафа Вітольда. [[Ян Дамель]], 1838]] Ігнат меў 5 сыноў і 4 дачкі, сярод іх малодшага сына [[Эдгар Ігнатавіч Булгак|Эдгара]], які стаў спадчыннікам родавай сядзібы<ref name="УБД"/>. У 1838 годзе [[Ян Дамель|Янам Кшыштафам Дамелем]] у Мінску быў створаны сямейны трыпціх для Ігнація і Тэрэзы Булгак са старэйшым спадчыннікам Іосіфам Вітольдам<ref>Елена Нарижная, Владислав Кулакевич. [http://www.viartanne.by/file/download/uuid/3552dd16-b7b0-4193-9ed0-e45be19c16ec.pdf Предметы магнатских коллекций и проблемы их совместного использования в Союзном государстве Беларуси и России]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * [[Раман Афтаназы|''Aftanazy, R.'']] Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław — Warszawa — Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 1. Województwa mińskie, mścisławskie, połockie, witebskie. — 352 s. {{DEFAULTSORT:Булгак Ігнат}} [[Катэгорыя:Булгакі герба «Сыракомля»]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Тартускага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі бабруйскія]] kefrtk25regvwzxuww7co8f90nby8cv Allium hollandicum 0 279354 4194178 4191474 2022-08-25T15:59:36Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = Allium hollandicum.jpg | image title = | image descr = Агульны выгляд квітнеючых раслін | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hollandicum | author = [[R.M.Fritsch]] | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hollandicum | commons = Category:Allium hollandicum | iucn = | ncbi = 543678 | eol = 1084572 | grin = | ipni = 973209-1 | tpl = kew-295720 }} '''Allium hollandicum''' — [[шматгадовыя расліны|шматгадовая]] [[трава|травяністая]] расліна, [[Біялагічны від|від]] [[род, біялогія|роду]] {{bt-bellat|цыбуля|Allium}} сямейства {{bt-bellat|амарылісавыя|Amaryllidaceae}}. ''Allium hollandicum'' — [[дэкаратыўная расліна]] з вузкім [[лісце]]м, лік лістоў можа дасягаць 15. == Батанічнае апісанне == Шарападобнае [[суквецце]] густа-фіялетавага або белага колеру дыяметрам да 25 см, якое складаецца з мноства зорчатых [[кветка|кветак]] на доўгіх ножках, узвышаецца на высокім [[кветканос]]е да 2-х метраў вышынёй.<ref>[http://www.galina-sad.com/index.php/page/look/plant-7 Лук голландский]</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hollandicum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Пашыраны ў паўночна-ўсходнім [[Ірак]]у, заходнім [[Іран]]е<ref name="Seisums">{{артыкул |аўтар=Seisums A. |загаловак=Notes on Allium L. subgen. Melanocrommyum (Webb & Berth.) Rouy in Iran |выданне= Iranian J. Bot.|год=2000|выпуск=8|нумар=2|старонкі=223–232|doi=|спасылка=https://journals.areeo.ac.ir/article_103409_9df2eb7349e7e830d58d858695617dd9.pdf}} {{ref-en}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:973209-1 |загаловак=Plants of the World Online — Kew Science |archive-date=29 серпня 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210829125919/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:973209-1 }} {{ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Клумбавыя расліны]] [[Катэгорыя:Расліны, апісаныя ў 1993 годзе]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] ilsp930ccgexoi2e73vnzf3v9ooalt9 Падбярэззе (Мядзельскі раён) 0 281674 4194396 3609378 2022-08-25T21:03:54Z Cingenkog 111250 wikitext text/x-wiki {{значэнні|Спасылка=Падбярэззе}} {{НП-Беларусь |статус = вёска |беларуская назва = Падбярэззе |арыгінальная назва = |падначаленне = |краіна = |герб = |сцяг = |шырыня герба = |шырыня сцяга = |выява =Padbyarezze.jpg |подпіс =Могілкавая капліца ў Падбярэззі |lat_dir = |lat_deg = 54|lat_min = 38|lat_sec = 50 |lon_dir = |lon_deg = 27|lon_min = 06|lon_sec = 11 |CoordAddon = |CoordScale = |памер карты краіны = |памер карты рэгіёна = |памер карты раёна = |вобласць = Мінская |раён = Мядзельскі |сельсавет = Княгінінскі |карта краіны = |карта рэгіёна = |карта раёна = |унутранае дзяленне = |від главы = |глава = |першае згадванне = |ранейшыя імёны = |статус з = |плошча = |від вышыні = |вышыня цэнтра НП = |афіцыйная мова = |афіцыйная мова-ref = |насельніцтва = |год перапісу = |шчыльнасць = |нацыянальны склад = |канфесійны склад = |часавы пояс = |DST = |тэлефонны код = |паштовы індэкс = |паштовыя індэксы = |аўтамабільны код = |від ідэнтыфікатара = |лічбавы ідэнтыфікатар = |катэгорыя ў Commons = |сайт = |мова сайта = |мова сайта 2 = |мова сайта 3 = |мова сайта 4 = |мова сайта 5 = |add1n = |add1 = |add2n = |add2 = |add3n = |add3 = |OpenStreetMap = 243008922 }} '''Падбярэ́ззе'''<ref>{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Мінская вобласць|}}</ref> ({{lang-be-trans|Padbiarezzie}}, {{lang-ru|Подберезье}}) — [[вёска]] ў [[Мядзельскі раён|Мядзельскім раёне]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. Уваходзіць у склад [[Княгінінскі сельсавет|Княгінінскага сельсавета]]. == Вядомыя асобы == * [[Генадзь Шупенька]] (1936—2010) — беларускі літаратар. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Княгінінскі сельсавет}} {{Мядзельскі раён}} {{Заліўка НП-Беларусь}} [[Катэгорыя:Княгінінскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Мядзельскага раёна]] ij53pg4ygh5n2mgmo2ui2bub6yv0ab3 Казімір Рдултоўскі 0 305065 4194194 4176619 2022-08-25T16:13:41Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Казімір Рдултоўскі | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = POL COA Drogosław.svg | подпіс герба = «{{нп3|Герб «Драгаслаў»|Драгаслаў|ru|Дрогослав (герб)}}» | тытул = [[Навагрудскі павятовы маршалак]] | парадак = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = 1811 | перыядканец = 1814 | перыяд праўлення = | папярэднік = | пераемнік = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | жонка = | дзеці = | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | вучоная ступень = {{Навуковая ступень|доктар|філасофіі}} | манаграма = | рэлігія = каталік | узнагароды = {{Ордэн Святога Іаана Іерусалімскага, Расія}} | аўтограф = | Commons = | сайт = }} {{Цёзкі2|Рдултоўскі}} '''Казімір Рдултоўскі''' ({{ДН|||1785}} — {{ДС|||1855}}<ref name="ВЧУ">[http://orda.of.by/.add/gallery.php?verhnee_ch/manor_main/art/sub Верхнее Чернихово, усадьба Рдултовских] {{ref-ru}}</ref>) — буйны землеўласнік [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] ([[Расійская імперыя]]), [[навагрудскі павятовы маршалак]] (1811—1814). Заснавальнік [[Палацава-паркавы комплекс Рдултоўскіх, Сноў|палацавага комплексу Рдултоўскіх у Снове]]<ref name="ДПА">[http://realt.by/news/article/14923/ Дворцово-парковый ансамбль Рдултовских в Снове ждет инвестора] {{ref-ru}}</ref>. == Паходжанне і сям'я == Належаў да каталіцкага шляхецкага [[род Рдултоўскіх|роду Рдултоўскіх]], які адносіўся ў XVIII ст. да рэгіянальнай эліты [[Новагародскае ваяводства|Новагародскага ваяводства]] [[ВКЛ]]. Казімір Рдултоўскі нарадзіўся ў 1785 г. у шляхецкай каталіцкай сям'і [[Ян Хрызастом Рдултоўскі|Яна Хрызастома Рдултоўскага]] (1735—1791) і графіні Францішкі [[Род Ржавускіх|Ржавускай]]. [[Ян Хрызастом Рдултоўскі]] (1735—1791) быў новагародскім падваяводам і пад канец жыцця валодаў вялізнай латыфундыяй (паводле слоў Паўла Рдултоўскага (нар. 1902 г.), каля 240 тыс. дзесяцін зямлі)<ref>''Aftanazy, R.'' Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław – Warszawa – Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — С. 352, 357.</ref>. Па маці Казімір Рдултоўскі прыходзіўся праўнукам князю [[Міхал Казімір Радзівіл Рыбанька|Міхалу Казіміру Радзівілу «Рыбаньку»]]<ref name="ВЧУ"/>. Бацька Казіміра — Ян Хрызастом Рдултоўскі — быў жанаты тройчы: з Брыгідай Статкевіч, з Канстанцыяй [[род Булгарынаў|Булгарын]] і графіняй Францішкай [[Род Ржавускіх|Ржавускай]]<ref name="Aftanazy, R. 1991">''Aftanazy, R.'' Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław – Warszawa – Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — С. 352.</ref>. Сам Казімір Рдултоўскі ажаніўся са сваёй зводнай сястрой — Тэрэзай Рдултоўскай, якая была дачкой [[Ян Хрызастом Рдултоўскі|Яна Хрызастома Рдултоўскага]] (1735—1791) і яго жонкі Канстанцыі Булгарын. Спецыяльны дазвол на такі блізкароднасны шлюб быў атрыманы ад [[папа рымскі|папы рымскага]], для чаго Казімір Рдултоўскі папярэдне выдаткаваў вялікія грошы ў Рым<ref name="Aftanazy, R. 1991"/>. Падобны шлюб выклікаў вялікі ажыятаж сярод дваран Мінскай губерні<ref name="Aftanazy, R. 1991"/>. Гэты саюз, нягледзячы на ​​плёткі, апынуўся шчаслівым. Сенсацыйны шлюб нават не адбіўся на службовай кар'еры Казіміра<ref name="ВЧУ"/>. Ад жонкі Казімір Рдултоўскі меў чатырох дзяцей<ref>''Aftanazy, R.'' Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław – Warszawa – Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — С. 357.</ref>: * 1) [[Канстанцін Тадэвуш Рдултоўскі]] (1804—1869); * 2) [[Яўстах Рдултоўскі]] (1824—1902); * 3) [[Анэля Рдултоўская]] — стане жонкай двараніна [[Адам Леў Солтан|Адама Льва Солтана]] (1825—1901), удзельніка [[Студзеньскае паўстанне|Студзеньскага паўстання (1863—1864)]]; * 4) Лаўра Рдултоўская — стане жонкай двараніна Тарчэўскага. Яго маці Францішка Ржавуская пасля смерці мужа (Яна Хрызастома Рдултоўскага) паўторна выйшла замуж за Францішка Абуховіча, мінскага кашталяна. == Адукацыя == З ранніх гадоў жыў і вучыўся ў [[Англія|Англіі]]. У [[Оксфардскі ўніверсітэт|Оксфардзе]] ён атрымаў званне доктара філасофіі<ref name="Aftanazy, R. 1991"/>. == Маёнтак == Пасля смерці бацькі Яна Хрызастома ў 1791 г. увядзенне Казіміра ў маёмасную спадчыну бацькі адбылося ў 1803 г. Адносіўся да латыфундыстаў, бо меў ва ўласнасці вялізныя маёнткі [[Аграгарадок Сноў|Сноў]], Чэрніхава (фальваркі [[Вёска Верхняе Чэрніхава|Верхні Чэрніхаў]], Ніжні Чэрніхаў, Трасцянец), [[Вёска Ястрамбель|Ястрамбель]] (Ястрамбель, Малахоўцы, Сіворчыцы і інш.), Адахоўшчына (Адахоўшчына, Карчы, Селявічы)<ref>''Федорук, А.Т.'' Старинные усадьбы Берестейщины... С. 514—515.</ref>. Маёнтак Ястрамбель (вёскі Ястрамбель, Малахоўцы, Сіворчыцы, вінакурня) і маёнтак Адахоўшчына (Адахоўшчына, Карчы, Селявічы) у [[1846]] г. супольна налічвалі 226 душ мужчынскага пола, 180 душ жаночага пола, 9374 дзесяціны (лес і 2388 дзесяціны пашні)<ref name="ReferenceA">''Федорук, А.Т.'' Старинные усадьбы Берестейщины... С. 515.</ref>. Маёнтак [[Сядзібна-паркавы комплекс Катлубаяў, Ястрамбель|Ястрамбель з палацам]] Казімір Рдултоўскі прадаў 3 мая 1851 г. двараніну-каталіку Міхалу Катлубаю<ref name="ReferenceA"/><ref name="ДЯК">[http://www.ctv.by/%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8/%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D1%8F-%D1%8F%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C-%E2%80%94-%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%B4%D0%B0-%D1%82%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%88%D0%BD%D1%8B%D0%B9-%D0%B4%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B5%D1%86-%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BB%D1%83%D0%B1%D0%B0%D0%B5%D0%B2-%D1%82%D0%B5%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8C-%D0%BF%D0%BE%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%83-%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8F Деревня Ястрембель — когда-то роскошный дворец Котлубаев теперь попросту разваливается] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305214622/http://www.ctv.by/%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8/%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D1%8F-%D1%8F%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C-%E2%80%94-%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%B4%D0%B0-%D1%82%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%88%D0%BD%D1%8B%D0%B9-%D0%B4%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B5%D1%86-%D0%BA%D0%BE%D1%82%D0%BB%D1%83%D0%B1%D0%B0%D0%B5%D0%B2-%D1%82%D0%B5%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8C-%D0%BF%D0%BE%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%83-%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8F |date=5 сакавіка 2016 }} {{ref-ru}}</ref>. == Служба і ўзнагароды == У 1803 г. Казімір Рдултоўскі быў прыняты ў склад братоў-воінаў Расійскага каталіцкага прыёрства<ref name="ВЧУ"/>. Мальтанскі кавалер крыжа святога Іаана Іерусалімскага (1804)<ref name="ВЧУ"/>. У 1811 і 1813 г. дваране Навагрудскага павета абіралі Казіміра Рдултоўскага на пасаду [[навагрудскі павятовы маршалак|навагрудскага павятовага маршалка]] (1811—1814). == Гаспадарчая і грамадская дзейнасць == [[Файл:Сноў. Палац Рдултоўскіх. Галоўны фасад.jpg|250px|міні|справа|[[Палацава-паркавы комплекс Рдултоўскіх, Сноў|Палацава-паркавы комплекс Рдултоўскіх у Снове]]]] [[Файл:Сноў. Царква Святых Казьмы і Дзям'яна.jpg|250px|міні|злева|[[Свята-Казьма-Дзям'янаўская царква, Сноў|Свята-Казьма-Дзям'янаўская праваслаўная царква]]. Фота 2009 г.]] У 1811 г. Казімір пасяліўся ў Снове, дзе заклаў сад і пачаў будаўніцтва [[Палацава-паркавы комплекс Рдултоўскіх, Сноў|раскошнага сноўскага палаца]] па праекту віленскага архітэктара [[Браніслаў Тычэцкі|Браніслава Тычэцкага]]<ref name="МБС">[http://www.kp.by/daily/23878.4/144233/ Минщина богата старинными дворцами и усадьбами] {{ref-ru}}</ref>. У палацы кіпела свецкае жыццё. Тут Казімір прымаў знакамітых персон. Вядома, што ў яго ў гасцях пабываў брат Напалеона Банапарта [[Жэром Банапарт|Еранім]]. Акрамя будаўніцтва гэтай рэзідэнцыі Казімір Рдултоўскі праславіўся таксама поспехамі ў сельскай гаспадарцы, агародніцтве, развіцці сноўской прамысловасці — пры ім у Снове была пабудавана вялікая суконная фабрыка, чым на той момант маглі пахваліцца нямногія багатыя сядзібы<ref name="Aftanazy, R. 1991"/><ref name="ППБ">[http://dmitrij-kr.livejournal.com/9817.html Путешествия по Беларуси — Местечко Снов] {{ref-ru}}</ref>. У 1836 г. па загадзе Казіміра Рдултоўскага ў Снове пабудавалі каменны храм, асвячоны ў гонар усё Першавярхоўных апосталаў, які пазней, у 1893 г., быў рэканструяваны і пераасвечаны ў праваслаўны храм Святых Касьмы і Даміяна<ref name="ППБ"/>. == У культуры == У п'есе «[[Крык рабіны]]» {{нп3|Вацлаў Кубацкі|Вацлава Кубацкага|pl|Wacław Kubacki}} (1949) Казімір Рдултоўскі з'яўляецца адным з герояў<ref name="ВКК">[http://www.encyklopediateatru.pl/przedstawienie/52727/krzyk-jarzebiny Wacław Kubacki. Krzyk jarzębiny] {{ref-pl}}</ref>. У прэм'ернай пастаноўцы рэжысёра {{нп3|Януш Варнецкі|Януша Варнецкага|ru|Варнецкий, Януш}} (1949, Варшава<ref>[http://www.encyklopediateatru.pl/przedstawienie/21352/krzyk-jarzebiny Krzyk jarzębiny premiera: 31 marca 1949]</ref>) яго ролю выконваў Чэслаў Каліноўскі, у пастаноўцы {{нп3|Вілям Хажыца|Віляма Хажыцы|pl|Wilam Horzyca}} (1949, Познань<ref>[http://www.encyklopediateatru.pl/przedstawienie/21350/krzyk-jarzebiny Krzyk jarzębiny premiera: 30 kwietnia 1949]</ref>) — [[Тадэвуш Хмялеўскі, акцёр|Тадэвуш Хмялеўскі]], у пастаноўцы Ежы Ронарда Буянскага (1949, Кракаў<ref>[http://www.encyklopediateatru.pl/przedstawienie/21351/krzyk-jarzebiny Krzyk jarzębiny premiera: 23 października 1949]</ref>) — {{нп3|Вацлаў Навакоўскі (акцёр)||pl|Wacław Nowakowski (aktor)}}, у пастаноўцы {{нп3|Войцех Маціеўскі|Войцеха Маціеўскага|ru|Wojciech Maciejewski (reżyser radiowy)}} (1969, Тэатр польскага радыё<ref name="ВКК"/>) — {{нп3|Уладзіслаў Ханьча||ru|Ханьча, Владислав}} і {{нп3|Ян Кёхер||pl|Jan Koecher}}. {{зноскі}} == Літаратура == * [[Анатоль Тарасавіч Федарук|''Федорук, А.Т.'']] Старинные усадьбы Берестейщины / А.Т. Федорук. — Минск : Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2004. — 576 с. ISBN 985-11-0305-5. * [[Раман Афтаназы|''Aftanazy, R.'']] Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław – Warszawa – Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — 474 s. == Спасылкі == * [http://www.sejm-wielki.pl/b/sw.109368 Kazimierz Rdułtowski h. Drogosław] {{ref-pl}} {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Рдултоўскі Казімір}} [[Катэгорыя:Рдултоўскія|Казімір]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі навагрудскія]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Оксфардскага ўніверсітэта]] 36ee200ithm5r4hddkcjffmuvytsiun Канстанцін Тадэвуш Рдултоўскі 0 305066 4194192 4176622 2022-08-25T16:13:10Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўны дзеяч | беларускае імя = Канстанцін Тадэвуш Рдултоўскі | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб = POL COA Drogosław.svg | подпіс герба = «{{нп3|Герб «Драгаслаў»|Драгаслаў|ru|Дрогослав (герб)}}» | тытул = [[Слуцкі павятовы маршалак]] | парадак = | пад імем = | сцяг = | перыядпачатак = 1835 | перыядканец = 1838 | перыяд праўлення = | папярэднік = [[Антоній Шыманавіч Каўнацкі]] | пераемнік = [[Станіслаў Міхалавіч Рэйтан]] | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | пахаваны = | род = | бацька = | маці = | жонка = Валерыя [[Род Незабытоўскіх|Незабытоўская]] | дзеці = 1) Анэля Зофія Канстанцыя Рдултоўская (1841-?); 2) [[Яўгеній Рдултоўскі]] (1839—1911). | гады службы = | прыналежнасць = | род войскаў = | званне = | камандаваў = | бітвы = | партыя = | дзейнасць = | прафесія = | адукацыя = | вучоная ступень = | манаграма = | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | сайт = }} {{Цёзкі2|Рдултоўскі}} '''Канстанцін Рдултоўскі''', '''Канстанцін Тадэвуш Рдултоўскі'''<ref name="ВЧУ">[http://orda.of.by/.add/gallery.php?verhnee_ch/manor_main/art/sub Верхнее Чернихово, усадьба Рдултовских] {{ref-ru}}</ref> ({{ДН|||1804}}—{{ДС|||1869}}) — буйны землеўласнік [[Мінская губерня|Мінскай губерні]] ([[Расійская імперыя]]), [[слуцкі павятовы маршалак]] (1835—1838), {{перакладчык|Польшчы|з грузінскай мовы|на польскую мову|Беларусі|з польскай мовы|Расійскай імперыі|на англійскую мову}}. == Паходжанне і сям'я == Належаў да каталіцкага шляхецкага [[род Рдултоўскіх|роду Рдултоўскіх]], які адносіўся ў XVIII ст. да рэгіянальнай эліты [[Новагародскае ваяводства|Новагародскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]. Яго дзед — [[Ян Хрызастом Рдултоўскі]] (1735—1791) быў новагародскім падваяводам і пад канец жыцця валодаў вялізнай латыфундыяй (каля 240 тыс. дзесяцін зямлі)<ref name="Aftanazy, R. 1991">''Aftanazy, R.'' Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław – Warszawa – Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — С. 352.</ref>. Канстанцін Тадэвуш нарадзіўся ў 1804 г. у сям'і [[Казімір Рдултоўскі|Казіміра Рдултоўскага]] (1785—1855) і Тэрэзы Рдултоўскай, якая была зводнай сястрой свайго мужа Казіміра Рдултоўскага — дачкой ад другой жонкі Яна Хрызастома Рдултоўскага. Спецыяльны дазвол на такі блізкароднасны шлюб быў атрыманы ад [[Тытул Папы Рымскага|Папы Рымскага]], для чаго Казімір Рдултоўскі папярэдне выдаткаваў вялікія грошы ў Рым<ref name="Aftanazy, R. 1991"/>. Канстанцін Тадэвуш Рдултоўскі меў таксама брата [[Яўстах Рдултоўскі|Яўстаха Рдултоўскага]] (1824—1902) і дзвюх сясцёр — [[Анэля Рдултоўская|Анэлю Рдултоўскую]] і Лаўру Рдултоўскую. Усе дзеці Казіміра і Тэрэзы Рдултоўскіх былі каталікамі. У [[1835]] г. Канстанцін Тадэвуш Рдултоўскі ажаніўся з Валерыяй Крыштофаўнай [[Род Незабытоўскіх|Незабытоўскай]], якая была кальвіністкай і прынесла ў пасаг маёнтак [[Вёска Савейкі, Ляхавіцкі раён|Савейкі]]<ref name="ВЧУ"/>. Незабытоўскія былі блізкімі суседзямі Рдултоўскіх па маёнтку. Ад жонкі Канстанцін Тадэвуш Рдултоўскі меў двух дзяцей, якія былі ахрышчаны ў [[кальвінізм]]: * 1) Анэля Зофія Канстанцыя Рдултоўская (1841-?) — яе мужам стаў Ян Адольфавіч Незабытоўскі<ref name="ReferenceA">''Aftanazy, R.'' Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław – Warszawa – Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — С. 357.</ref>. * 2) [[Яўгеній Рдултоўскі]] (1839—1911) — жонкай стане Людвіка Яўстахаўна Рдултоўская, яго кузіна — дачка [[Яўстах Рдултоўскі|Яўстаха Казіміравіча Рдултоўскага]] (1824—1902), роднага брата Канстанціна Тадэвуша Рдултоўскага<ref name="ReferenceA"/>. Сын Канстанціна Тадэвуша Рдултоўскага — [[Яўгеній Рдултоўскі]] (1839—1911) — стане ўдзельнікам [[Студзеньскае паўстанне|Студзеньскага паўстання (1863—1864)]] і будзе высланы ў [[Сібір]] на катаргу, адкуль вернецца дамоў па царскай амністыі<ref name="ReferenceA"/>. == Адукацыя == Скончыў [[Парыжскі ўніверсітэт|Сарбону]] (Францыя) і [[Віленскі ўніверсітэт]] ([[Расійская Імперыя]])<ref>''Aftanazy, R.'' Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław – Warszawa – Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — С. 353.</ref>. == Маёнтак == Канстанцін Рдултоўскі атрымаў у спадчыну ад бацькі маёнтак [[Вёска Верхняе Чэрніхава|Верхні Чарніхаў]] (Верхні Чарніхаў, Трасцянец і інш.) у [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. У 1835 г. ён атрымаў у пасаг за жонкай Валерыяй значны маёнтак [[Вёска Савейкі, Ляхавіцкі раён|Савейкі]]<ref name="ReferenceB">''Aftanazy, R.'' Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław – Warszawa – Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — С. 345.</ref>. У 1860 г. Канстанцін Тадэвуш Рдултоўскі маёнтак Савейкі прадаў свайму аканому-адміністратару Гектару Навіцкаму<ref name="ReferenceB"/>. == Служба == У маладым узросце паступіў на службу Міністэрства (Калегіі) замежных спраў Расійскай Імперыі, адкуль пазней звольніўся з чынам пратакаліста. У 1835 г. быў выбраны дваранствам [[Слуцкі павет|Слуцкага павета]] на пасаду [[слуцкі павятовы маршалак|слуцкага павятовага маршалка]] на трохгоддзе (1835—1838). Быў выбраны Сінодам евангеліка-рэфармацкай (кальвінісцкай) царквы ў ганаровыя папячыцелі кальвініцкай [[Слуцкая гімназія|Слуцкай гімназіі]] і зацверджаны царскай уладай на гэту пасаду. == Літаратурная дзейнасць == {| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 1em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; color:black; width:23em; max-width: 25%;" cellspacing="5" | style="text-align: left;" | ''Розным лёсам кінутыя на света паводкі,''<br /> ''Сустракаемся мы з табой, як дзве розныя лодкі!''<br /> ''Твая новая, фарбай і бранёй зіхацее,''<br /> ''Бісерам вятры хапае, цячэнне грудзямі разрывае…''<br /> |- | style="text-align: left;" | ''[[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіч]]. Урывак, прысвечаны К. Рдултоўскаму''. |} Канстанцін Тадэвуш быў сябрам паэта [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]<ref name="ДРН">''Aftanazy, R.'' Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław — Warszawa — Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — С. 353.</ref>. У 1828 г. Канстанцін Тадэвуш Рдултоўскі перакладаў на англійскую мову «Санеты» [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]. Да перакладу быў прыкладзены ўласны верш Рдултоўскага, прысвечаны Адаму Міцкевічу. Паміж паэтамі узнікаюць таварыскія адносіны. Міцкевіч, удзячны за пераклад «Санетаў», назваў Рдултоўскага «хвацкім» паэтам, адзначыўшы ў вершах надзвычай прыгожыя думкі і стылістычную свабоду перакладу<ref name="СЛР">[http://liblh.by/%D0%B1%D0%B5%D0%B7-%D1%80%D1%83%D0%B1%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B8/syadzibna-parkavy-ansambl-u-vyoscy-savejki-agulnyya-zvestki.html Савейкі // Ляхавіцкі раён. Сцежкамі роднага краю]</ref>. Канстанцін Рдултоўскі стаў першым аўтарам, які напісаў працу пра творчасць класіка {{нп3|Грузінская літаратура|грузінскай літаратуры|ru|Грузинская литература}} [[Шата Руставелі]] на адной з еўрапейскіх моў<ref name="ГЛП">[http://www.eduteka.pl/doc/gruzja-a-literatura-polska Gruzja a literatura polska] {{ref-pl}}</ref>. Яго важнае па сваім значэнні даследаванне з'явілася на [[Польская мова|польскай мове]] ў 1830 г.е<ref>[http://www.kartvfund.org.ge/upload/file/rusuli%20reziume.pdf Грузинская литература в восточноевропейской науке] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160310213942/http://www.kartvfund.org.ge/upload/file/rusuli%20reziume.pdf |date=10 сакавіка 2016 }} {{ref-ru}}</ref> Канстанцін Рдултоўскі таксама ўласнаручна зрабіў пераклад фрагменту<ref name="ГЛП"/> паэмы Руставелі «[[Віцязь у тыгравай шкуры]]» з [[Грузінская мова|грузінскай]] на [[Польская мова|польскую мову]], што стала першай спробай перакладу грузінскіх твораў на польскую з мовы арыгіналу<ref name="ТФД">[http://www.bookplatform.org/images/activities/359/georgiantopolishtranslationsstudy.pdf Translations from Georgian into Polish, 1991 to date] {{ref-en}}</ref>. Празаічны пераклад аўтарства Рдултоўскага быў апублікаваны ў [[Вільнюс|Вільні]] ў 1831 г.<ref name="ТФД"/> Праз гэтую працу ён завязаў сяброўскія зносіны з [[Усходазнаўства|арыенталістам]] і паэтам [[Людвік Шпіцнагель|Людвікам Шпіцнагелем]] (1807—1827)<ref name="ДРН"/>, які прысвяціў яму твор «Do Konstantego Rdułtowskiego, zamierzając z nim podróż na Wschód»<ref name="ЧДР">[http://cybra.lodz.pl/Content/3753/archiwum3-1.pdf CZĘŚĆ II.] {{ref-pl}}</ref><ref>«[[Dziennik Wileński]]» S. 2. T. 2: 1824</ref>. Восенню 1828 г. у [[горад Санкт-Пецярбург|Санкт-Пецярбургу]], y салоне сваёй траюраднай сястры, вядомай прыгажуні {{нп3|Караліна Сабаньская|Караліны Сабаньскай|ru|Собаньская, Каролина}}, Рдултоўскі разам з Міцкевічам сустракаўся з [[Аляксандр Сяргеевіч Пушкін|Аляксандрам Пушкіным]]<ref name="СЛР"/>. == У культуры == У п'есе «[[Крык рабіны]]» {{нп3|Вацлаў Кубацкі|Вацлава Кубацкага|pl|Wacław Kubacki}} (1949) Канстанцін Рдултоўскі з'яўляецца адным з галоўных герояў<ref name="ВКК">[http://www.encyklopediateatru.pl/przedstawienie/52727/krzyk-jarzebiny Wacław Kubacki. Krzyk jarzębiny] {{ref-pl}}</ref>. У прэм'ернай пастаноўцы рэжысёра {{нп3|Януш Варнецкі|Януша Варнецкага|ru|Варнецкий, Януш}} (1949, Варшава<ref>[http://www.encyklopediateatru.pl/przedstawienie/21352/krzyk-jarzebiny Krzyk jarzębiny premiera: 31 marca 1949]</ref>) яго ролю выконваў {{нп3|Вянчыслаў Глінскі||ru|Глинский, Венчислав}}, у пастаноўцы {{нп3|Вілям Хажыца|Віляма Хажыцы|pl|Wilam Horzyca}} (1949, Познань<ref>[http://www.encyklopediateatru.pl/przedstawienie/21350/krzyk-jarzebiny Krzyk jarzębiny premiera: 30 kwietnia 1949]</ref>) — Збігнеў Лабадзінскі, у пастаноўцы Ежы Ронарда Буянскага (1949, Кракаў<ref>[http://www.encyklopediateatru.pl/przedstawienie/21351/krzyk-jarzebiny Krzyk jarzębiny premiera: 23 października 1949]</ref>) — {{нп3|Казімеж Мерас||pl|Kazimierz Meres}}, у пастаноўцы {{нп3|Войцех Маціеўскі|Войцеха Маціеўскага|ru|Wojciech Maciejewski (reżyser radiowy)}} (1969, Тэатр польскага радыё<ref name="ВКК"/>) — {{нп3|Януш Букоўскі||pl|Janusz Bukowski}} і {{нп3|Казімеж Дзеюновіч||pl|Kazimierz Dejunowicz}}. {{зноскі}} == Літаратура == * [[Анатоль Тарасавіч Федарук|''Федорук, А.Т.'']] Старинные усадьбы Берестейщины / А.Т. Федорук. — Минск : Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2004. — 576 с. ISBN 985-11-0305-5. * [[Раман Афтаназы|''Aftanazy, R.'']] Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej : w 11 t. / R. Aftanazy. — Wrocław – Warszawa – Kraków : Zaklad im Ossolinskich, 1991. — Cz. 1. Wielkie księstwo Litewskie. Inflanty. Kurlandia. — T. 2. Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie. — 474 s. {{Wikidata/Ancestors}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Рдултоўскі Канстанцін Тадэвуш}} [[Катэгорыя:Рдултоўскія|Канстанцін Тадэвуш]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі слуцкія]] [[Катэгорыя:Усходазнаўцы Польшчы]] 5wy9gvpiwlh1f1wsu36i7a7q8rj7mlb Аляксандр Юр’евіч Александровіч 0 310837 4194607 4004817 2022-08-26T10:47:38Z Artsiom91 31770 перайшоў у «Белшыну» wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Александровіч}} {{футбаліст | імя = Аляксандр Александровіч | поўнае імя = Аляксандр Юр’евіч Александровіч | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Беларусь}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг|Беларусь}} [[ФК Белшына|Белшына]] | нумар = | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] | моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера | | {{Сцяг|Беларусь||20px}} ДЮСШ Камсамолец (Віцебск)| | | {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК ПМЦ Паставы|ПМЦ (Паставы)]]| }} | клубы = {{футбольная кар’ера |2015—2019| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Віцебск|Віцебск]]|13 (0) |2018—2019| {{арэнда}} {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Орша|Орша]]|33 (1) |2020| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Смалявічы|Смалявічы]]|19 (0) |2021—2022| {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Цвер|Цвер]]|25 (1) |2022—| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Белшына|Белшына (Бабруйск)]]| }} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2015|{{Сцяг|Беларусь||20px}} [[Юніёрская зборная Беларусі па футболе|Беларусь (да 19)]]|1 (0)}} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 26 жніўня 2022 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = 13 лютага 2016 }} '''Аляксандр Александровіч''' (нар. {{ДН|6|7|1997}}) — беларускі [[футбол|футбаліст]], [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] бабруйскай [[ФК Белшына|«Белшыны»]]. == Клубная кар’ера == Выхаванец віцебскай ДЮСШ «Камсамолец» і пастаўскай акадэміі [[ФК ПМЦ Паставы|ПМЦ]], з 2015 года пачаў выступаць за дубль [[ФК Віцебск|«Віцебска»]]. Пасля таго, як у ліпені 2015 года «Віцебск» узначаліў былы трэнер дубля [[Сяргей Ясінскі]], стаў прыцягвацца і да асноўнай каманды. [[8 жніўня]] 2015 года дэбютаваў у Вышэйшай лізе, выйшаўшы на замену на 65-й хвіліне матча супраць [[ФК Белшына|«Белшыны»]] (1:1). У далейшым працягваў з’яўляцца на полі ў асноўнай камандзе, агулам у сезоне 2015 правёў 8 матчаў у Вышэйшай лізе і 4 — у Кубку Беларусі. Пачатак сезона 2016 прапусціў з-за траўмы. Вярнуўся на поле ў чэрвені, аднак выступаў у асноўным за дубль, за асноўную каманду правёў 4 матчы (2 у чэмпіянаце і 2 у Кубку). Сезон 2017 поўнасцю прапусціў з-за траўмы. У 2018 годзе вярнуўся на поле, у асноўным выступаў за дубль. У жніўні 2018 года быў аддадзены ў арэнду ў [[ФК Орша|«Оршу»]]<ref>[http://www.football.by/news/116606.html "Витебск" отдал в аренду "Орше" двух игроков] {{ref-ru}}</ref>. Па заканчэнні сезона 2018 вярнуўся ў «Віцебск», аднак у красавіку 2019 года зноў быў арандаваны «Оршай»<ref>[http://www.fc.vitebsk.by/novosti/aleksandrovich-haritonov-i-kostomarov-otdany-v-arendu ТРОЕ ФУТБОЛИСТОВ ФК "ВИТЕБСК" ОТДАНЫ В АРЕНДУ] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190412133139/http://www.fc.vitebsk.by/novosti/aleksandrovich-haritonov-i-kostomarov-otdany-v-arendu |date=12 красавіка 2019 }} {{ref-ru}}</ref>. У сезоне 2019 быў трывалым іграком асновы. У снежні 2019 года вярнуўся з арэнды ў «Віцебск»<ref>[http://football.by/news/134301.html Директор "Витебска" Вайтюховский: "В некоторых моментах тренерский штаб переоценил свои возможности"] {{ref-ru}}</ref>. У пачатку 2020 года трэніраваўся з «Віцебскам», а пазней далучыўся да клуба [[ФК Смалявічы|«Смалявічы»]] і ў сакавіку падпісаў кантракт<ref>[http://football.by/news/137273.html Александрович стал игроком "Смолевичей"] {{ref-ru}}</ref>. У складзе смалявіцкай каманды пераважна выхадзіў на замену, таксама прыцягваўся да гульняў за дубль. У снежні 2020 года пакінуў «Смалявічы»<ref>[https://football.by/news/146626.html Футболисты покидают "Смолевичи"] {{ref-ru}}</ref>. У студзені 2021 года стаў іграком расійскага клуба [[ФК Цвер|«Цвер»]] з трэцяга дывізіёна<ref>[https://football.by/news/147493.html Александрович и Кривулькин трудоустроились в российский Д3] {{ref-ru}}</ref>. У жніўні 2022 года вярнуўся ў Беларусь, папоўніўшы склад бабруйскай [[ФК Белшына|«Белшыны»]]<ref>[https://football.by/news/167104.html Александр Александрович подписал контракт с "Белшиной"] {{ref-ru}}</ref>. == Міжнародная кар’ера == У 2015 годзе гуляў за [[Юніёрская зборная Беларусі па футболе|юніёрскую зборную Беларусі (да 19)]] у кваліфікацыйным раўндзе чэмпіянату Еўропы. == Статыстыка выступленняў == {| cellspacing="0" cellpadding="3" style="border:1px solid #AAAAAA;font-size:95%" |- bgcolor="#E4E4E4" !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=70 |Сезон !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=10 |Дывізіён !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=50 |Клуб !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Краіна !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Матчы !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Галы |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|2015]] || Д1 || [[ФК Віцебск|Віцебск]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 8 || 0 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|2016]] || Д1 || [[ФК Віцебск|Віцебск]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 2 || 0 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2017|2017]] || Д1 || [[ФК Віцебск|Віцебск]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 0 || 0 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|2018]] (1) || Д1 || [[ФК Віцебск|Віцебск]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 3 || 0 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|2018]] (2) || Д2 || [[ФК Орша|Орша]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 7 || 0 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2019|2019]] || Д2 || [[ФК Орша|Орша]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 26 || 1 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2020|2020]] || Д1 || [[ФК Смалявічы|Смалявічы]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 19 || 0 |- align="center" | [[Першынство ПФЛ 2020/2021|2020/21]] (2) || Д3 || [[ФК Цвер|Цвер]] || {{Сцяг|Расія}} || 7 || 1 |- align="center" | [[Другі дывізіён ФНЛ 2021/2022|2021/22]] || Д3 || [[ФК Цвер|Цвер]] || {{Сцяг|Расія}} || 18 || 0 |- align="center" |} {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Склад ФК Белшына}} {{DEFAULTSORT:Александровіч Аляксандр Юр’евіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Беларусі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Віцебск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Орша]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Смалявічы]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Цвер]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Белшына]] clly297tylh8cmdrwpyislwb6n0inmf Андрэй Уладзіміравіч Місюк 0 323094 4194027 4192471 2022-08-25T12:22:28Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Андрэй Місюк | поўнае імя = Андрэй Уладзіміравіч Місюк | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Беларусь}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг|Казахстан}} [[ФК Атырау|Атырау]] | нумар = | пасада = трэнер па фізпадрыхтоўцы | пазіцыя = [[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] | клубы = {{футбольная кар’ера |1997—1999| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Нёман-2 Гродна|Нёман-2 (Гродна)]]|52 (0) |2001—2004| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Камунальнік Слонім|Камунальнік (Слонім)]]|100 (22) |2005—2007| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дарыда|Дарыда (Ждановічы)]]|71 (8) |2008—2009| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Гомель|Гомель]]|54 (4) |2010| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Белшына|Белшына (Бабруйск)]]|20 (0) |2011| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Партызан Мінск|Партызан (Мінск)]]|27 (2) |2012—2013| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Гарадзея|Гарадзея]]|41 (4) |2014—2016| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]]|76 (17)}} | трэнерскія клубы = {{футбольная кар’ера |2017—2020| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Іслач|Іслач (Мінскі раён)]]|{{Comment|трэнер|асістэнт галоўнага трэнера}} |2021| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК БАТЭ|БАТЭ (Барысаў)]]|{{Comment|трэнер|асістэнт галоўнага трэнера}} |2022—| {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Атырау|Атырау]]|{{Comment|трэнер|трэнер па фіхпадрыхтоўцы}} }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 23 жніўня 2022 }} {{цёзкі2|Місюк}} '''Андрэй Місюк''' (нар. {{ДН|20|3|1981}}, {{МН|Гродна}}) — беларускі [[футбол|футбаліст]] ([[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]]) і трэнер. У цяперашні час працуе трэнерам па фізпадрыхтоўцы ў казахстанскім клубе [[ФК Атырау|«Атырау»]]. == Клубная кар’ера == Выхаванец гродзенскай СДЮШАР-6, выступаў за [[ФК Нёман-2 Гродна|«Нёман-2»]] у Другой лізе, а ў 2001 годзе далучыўся да слонімскага [[ФК Камунальнік Слонім|«Камунальніка»]]. У 2005—2010 гадах выступаў у Вышэйшай лізе за [[ФК Дарыда|«Дарыду»]], [[ФК Гомель|«Гомель»]] і [[ФК Белшына|«Белшыну»]]. У сезоне 2011 гуляў у Першай лізе за мінскі [[ФК Партызан Мінск|«Партызан»]] і дапамог яму вярнуцца ў Вышэйшую лігу, але клуб спыніў існаванне, а Місюк далучыўся да [[ФК Гарадзея|«Гарадзеі»]]. У сакавіку 2014 года перайшоў у [[ФК Іслач|«Іслач»]]<ref>[http://by.tribuna.com/football/158806131.html Тишкевич и еще пять футболистов перешли в «Ислочь»]</ref>. У наступным годзе дапамог «Іслачы» перамагчы ў Першай лізе. У лютым 2016 года падоўжыў кантракт з клубам<ref>[http://www.football.by/news/81054.html Кротов, Тишкевич, Папуш и Мисюк продлили контракты с "Ислочью"]</ref>. У першай палове сезона 2016 трывала выхадзіў у аснове на пазіцыі правага паўабаронцы, але потым страціў месца ў складзе. == Клубная кар’ера == У студзені 2017 года абвясціў аб завяршэнні кар’еры<ref>[http://www.football.by/news/95061.html Полузащитник «Ислочи» Мисюк завершил карьеру]</ref> і ўвайшоў у трэнерскі штаб «Іслачы»<ref>[https://by.tribuna.com/tribuna/blogs/isloch/1160184.html «Еще вчера играл с ребятами в чемпионате, а сейчас придется их тренировать». Знакомимся с новым тренером «Ислочи»]</ref>, дзе на працягу чатырох гадоў дапамагаў [[Віталь Жукоўскі|Віталю Жукоўскаму]]. У жніўні 2019 года атрымаў трэнерскую ліцэнзію катэгорыі B<ref>[http://football.by/news/129742.html Омельянчук, Сосновский, Панковец и Ботяновская получили тренерские лицензии УЕФА категории "В"]</ref>, у снежні 2021 года — трэнерскую ліцэнзію катэгорыі A<ref>[https://football.by/news/159564.html В Доме футбола завершились тренерские курсы категории "А"]</ref>. У студзені 2021 года ўслед за Жукоўскім далучыўся да трэнерскага штабу барысаўскага [[ФК БАТЭ|БАТЭ]]<ref>[https://www.pressball.by/news/football/376160 Футбол. Лисовский, Володько, Плют, Мисюк, Милютин, Дрозд и Кравченко вошли в штаб Виталия Жуковского в БАТЭ]</ref>. У снежні 2021 года разам з Жукоўскім пакінуў БАТЭ<ref>[https://football.by/news/159816.html Официально: Виталий Жуковский покинул БАТЭ]</ref>. У жніўні 2022 года вярнуўся ў [[ФК Іслач|«Іслач»]] трэнерам юнацкай каманды (2008 года нараджэння)<ref>[https://football.by/news/166657.html Андрей Мисюк снова тренер "Ислочи"]</ref>, аднак хутка ў якасці трэнера па фізпадрыхтоўцы ўвайшоў у штаб Віталя Жукоўскага, прызначанага галоўным трэнерам казахстанскага [[ФК Атырау|«Атырау»]]<ref>[https://www.pressball.by/news/football/420489 Футбол. Виталий Жуковский официально возглавил "Атырау"]</ref>. == Дасягненні == * {{Сцяг|Беларусь||20px}} Пераможца [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|Першай лігі чэмпіянату Беларусі]]: [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|2015]] == Статыстыка выступленняў == {| cellspacing="0" cellpadding="3" style="border:1px solid #AAAAAA;font-size:95%" |- bgcolor="#E4E4E4" !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=50 |Сезон !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=10 |Дывізіён !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=80 |Клуб !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Краіна !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Матчы !style="border-bottom:1px solid #AAAAAA" width=20 |Галы |- align="center" | [[Трэцяя ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1997|1997]] || Д3 || [[ФК Нёман-2 Гродна|Нёман-2]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 13 || 0 |- align="center" | [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1998|1998]] || Д3 || [[ФК Нёман-2 Гродна|Нёман-2]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 21 || 0 |- align="center" | [[Другая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 1999|1999]] || Д3 || [[ФК Нёман-2 Гродна|Нёман-2]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 18 || 0 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2001|2001]] || Д2 || [[ФК Камунальнік Слонім|Камунальнік]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 24 || 6 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2002|2002]] || Д2 || [[ФК Камунальнік Слонім|Камунальнік]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 24 || 4 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2003|2003]] || Д2 || [[ФК Камунальнік Слонім|Камунальнік]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 24 || 3 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2004|2004]] || Д2 || [[ФК Камунальнік Слонім|Камунальнік]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 28 || 9 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2005|2005]] || Д1 || [[ФК Дарыда|Дарыда]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 21 || 2 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2006|2006]] || Д1 || [[ФК Дарыда|Дарыда]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 24 || 1 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2007|2007]] || Д1 || [[ФК Дарыда|Дарыда]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 26 || 5 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2008|2008]] || Д1 || [[ФК Гомель|Гомель]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 29 || 3 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2009|2009]] || Д1 || [[ФК Гомель|Гомель]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 25 || 1 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2010|2010]] || Д1 || [[ФК Белшына|Белшына]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 20 || 0 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2011|2011]] || Д2 || [[ФК Партызан Мінск|Партызан]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 27 || 2 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2012|2012]] || Д2 || [[ФК Гарадзея|Гарадзея]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 23 || 2 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2013|2013]] || Д2 || [[ФК Гарадзея|Гарадзея]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 18 || 2 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2014|2014]] || Д2 || [[ФК Іслач|Іслач]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 30 || 8 |- align="center" | [[Першая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2015|2015]] || Д2 || [[ФК Іслач|Іслач]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 28 || 8 |- align="center" | [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2016|2016]] || Д1 || [[ФК Іслач|Іслач]] || {{Сцяг|Беларусь}} || 18 || 1 |- align="center" |} {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{kick-off.by|misyuk|Гарадзея}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Місюк Андрэй Уладзіміравіч}} [[Катэгорыя:Футбалісты Беларусі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Нёман-2 Гродна]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Камунальнік Слонім]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дарыда]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Гомель]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Белшына]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Партызан Мінск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Гарадзея]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Іслач]] [[Катэгорыя:Футбольныя трэнеры Беларусі]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Гродзенскага дзяржаўнага аграрнага ўніверсітэта]] cxwt0lvoxygu3emhzs3y9jdweacfcad Сідарэнка 0 323607 4194044 3986990 2022-08-25T12:39:26Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Вядомыя носьбіты */ wikitext text/x-wiki '''Сідарэнка''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Аляксандр Васілевіч Сідарэнка]] (1917—1982) — савецкі [[геолаг]], акадэмік АН СССР. * [[Валерый Аляксеевіч Сідарэнка]] (нар. 1939) — вучоны ў галіне машынабудавання. * [[Валянціна Мікалаеўна Сідарэнка]] (нар. 1954) - беларускі ўрач-акушэр-гінеколаг. Доктар медыцынскіх навук (2008), прафесар (2010). * [[Васіль Аляксеевіч Сідарэнка]] (1911—1978) — [[Герой Савецкага Саюза]]. * [[Георгій Іванавіч Сідарэнка]] (1925—2014) — беларускі кардыёлаг. * [[Дзяніс Уладзіміравіч Сідарэнка]] (нар. 1976) — беларускі дыпламат. * [[Кірыл Андрэевіч Сідарэнка]] (нар. 1995) — беларускі футбаліст. * [[Мікалай Мікалаевіч Сідарэнка]] (1905—1980) — паэт і перакладчык. * [[Раіса Станіславаўна Сідарэнка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч. == Гл. таксама == * [[Савелій Герасімавіч Сідарэнка-Салдаценка]] {{неадназначнасць}} d0um2kk0xnzzvww8ghm83pfspa9g9p9 Катэгорыя:Скульптары Чэхаславакіі 14 327264 4194370 2323301 2022-08-25T19:54:56Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Постаці чэхаславацкай культуры]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Скульптары паводле краін|Чэхаславакія]] [[Катэгорыя:Постаці Чэхаславакіі]] [[Катэгорыя:Мастацтва Чэхаславакіі]] 9c41mizr18d3xvn26puut5af1t5po16 Дэле Алі 0 334329 4194346 4049696 2022-08-25T18:51:22Z Artsiom91 31770 у арэндзе ў «Бешыкташы» wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = Дэле Алі |поўнае імя = Бамідэле Джэрмейн Алі |выява = |памер = |апісанне выявы = |мянушка = |дата нараджэння = |месца нараджэння = |грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Англія}} |рост = |вага = |пазіцыя = атакуючы [[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] |цяперашні клуб = {{Сцяг|Турцыя}} [[ФК Бешыкташ|Бешыкташ]] |нумар = |моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера ||{{Сцяг|Англія||20px}} Сіці Кольтс| |2007—2012|{{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Мілтан Кінс Донс|Мілтан Кінс Донс]]|}} |клубы = {{футбольная кар’ера |2012—2015|{{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Мілтан Кінс Донс|Мілтан Кінс Донс]]|62 (18) |2015—2022|{{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Тотэнхэм Хотспур|Тотэнхэм Хотспур]]|181 (51) |2015|{{арэнда}} {{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Мілтан Кінс Донс|Мілтан Кінс Донс]]|12 (4) |2022—|{{Сцяг|Англія||20px}} [[ФК Эвертан|Эвертан]]|13 (0) |2022—|{{арэнда}} {{Сцяг|Турцыя||20px}} [[ФК Бешыкташ|Бешыкташ]]| }} |нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2012—2013|{{Сцяг|Англія||20px}} [[Зборная Англіі па футболе U-17|Англія (да 17)]]|9 (0) |2014|{{Сцяг|Англія||20px}} Англія (да 18)|2 (0) |2014—2015|{{Сцяг|Англія||20px}} [[Зборная Англіі па футболе U-19|Англія (да 19)]]|4 (0) |2015|{{Сцяг|Англія||20px}} [[Моладзевая зборная Англіі па футболе|Англія (да 21)]]|2 (0) |2015—2019|{{Сцяг|Англія||20px}} [[Зборная Англіі па футболе|Англія]]|37 (3) }} |абнаўленне даных пра клуб = 25 жніўня 2022 |абнаўленне даных пра зборную = 6 лютага 2022 }} '''Бамідэле Джэрмейн (Дэле) Алі''' ({{lang-en|Bamidele Jermaine "Dele" Alli}}; нар. {{ДН|11|4|1996}}, [[Мілтан-Кінс]], [[Вялікабрытанія]]) — [[Англія|англійскі]] [[футбол|футбаліст]] [[Нігерыя|нігерыйскага]] паходжання, [[Паўабаронца (футбол)|паўабаронца]] турэцкага клуба [[ФК Бешыкташ|«Бешыкташ»]] (у арэндзе з [[ФК Эвертан|«Эвертана»]]) і былы ігрок [[Зборная Англіі па футболе|нацыянальнай зборнай Англіі]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{Навігацыйны блок2 |стыль_загалоўка = color: #CF081F; background-color: white; border: 1px #0B0B3F solid |state = collapsed |загаловак = Склады зборнай Англіі |Склад зборнай Англіі па футболе на чэмпіянаце Еўропы 2016 |Склад зборнай Англіі па футболе на чэмпіянаце свету 2018 }} {{DEFAULTSORT:Алі Дэле}} [[Катэгорыя:Футбалісты Англіі]] [[Катэгорыя:Ігракі зборнай Англіі па футболе]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Мілтан Кінс Донс]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Тотэнхэм Хотспур]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Эвертан]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Бешыкташ]] 1wj3sxz07iosvvo5e3ax9xg395gofyi Нікольскі 0 335309 4194600 3840027 2022-08-26T10:32:56Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Прозвішча */ wikitext text/x-wiki '''Нікольскі''' — прозвішча, тапонім. == Прозвішча == * [[Васіль Васілевіч Нікольскі]] (сяр. XV ст. — пасля 1508) — пісар гаспадарскі за часам вялікіх князёў Казіміра, Аляксандра і Жыгімонта Старога * [[Мікалай Міхайлавіч Нікольскі]] (1877—1959) — беларускі гісторык, усходазнавец, Акадэмік АН БССР * [[Міхаіл Аляксандравіч Нікольскі]] (нар. 1935) — урач-траўматолаг-артапед. Кандыдат медыцынскіх навук (1972), прафесар (1991). == Тапонім == * [[Нікольскі (Падпарожскі раён)]] {{неадназначнасць}} 2cf5l2df63nbt2luer3qvdad3bt9wft Станіслаў Уладзіміравіч Чапурны 0 337390 4194519 3833431 2022-08-26T07:09:02Z DobryBrat 5701 вікіфікацыя, афармленне, арфаграфія, дапаўненне wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Чапурны}} {{ДД}} '''Станіслаў Уладзіміравіч Чапурны''' ({{ДН|17|7|1972}}, [[Мінск]]) — беларускі дыпламат. Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у [[Манголія|Манголіі]]. == Біяграфія == Нарадзіўся 17 ліпеня 1972 года ў Мінску. У 1997 годзе скончыў [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт]] па спецыяльнасці «Правазнаўства». У 1994—1998 гг. — інспектар, старшы інспектар, галоўны інспектар Мінскай рэгіянальнай мытні; галоўны інспектар прававога ўпраўлення [[Дзяржаўны мытны камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага мытнага камітэта Рэспублікі Беларусь]]. У 1998—1999 гг. — галоўны спецыяліст дагаворна-прававога ўпраўлення апарату Міністра па справах СНД; галоўны саветнік упраўлення міждзяржаўнага супрацоўніцтва Апарату [[Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь|Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь]]. У 1999—2000 гг. — намеснік начальніка ўпраўлення па справах Саюза Беларусі і Расіі; начальнік упраўлення двухбаковага супрацоўніцтва з дзяржавамі — удзельнікамі СНД [[Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь]]. У 2000—2002 гг. — саветнік аддзялення [[Пасольства Рэспублікі Беларусь у Расійскай Федэрацыі]] ў г. [[Новасібірск]]у. 2002—2007 гг. — саветнік дэпартамента каардынацыі знешнеэканамічнай дзейнасці; саветнік упраўлення міжнароднай бяспекі і кантролю над узбраеннямі, намеснік начальніка ўпраўлення рэгіёнаў Расіі Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь. У 2007—2010 гг. — саветнік Пасольства Рэспублікі Беларусь у [[Ізраіль|Дзяржаве Ізраіль]]. У 2010—2014 гг. — начальнік упраўлення рэгіёнаў Расіі; намеснік начальніка галоўнага ўпраўлення Расіі — начальнік упраўлення рэгіёнаў Расіі галоўнага ўпраўлення Расіі Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь. З траўня 2014 г. па 2019 год — Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у Манголіі (даверчыя граматы Прэзідэнту Манголіі ўручыў 6 жніўня 2014 г.) Валодае англійскай мовай. Жанаты. Мае дачку<ref>https://mongolia.mfa.gov.by/ru/embassy/ambassador/</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Чапурны Станіслаў Уладзіміравіч}} [[Катэгорыя:Дыпламаты Беларусі]] 6a4dwx62om0ndd3jcn8ps7flaey7fq2 4194521 4194519 2022-08-26T07:11:03Z DobryBrat 5701 дапаўненне, удакладненне wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Чапурны}} {{ДД}} '''Станіслаў Уладзіміравіч Чапурны''' ({{ДН|17|7|1972}}, [[Мінск]]) — беларускі дыпламат. Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у [[Манголія|Манголіі]] (2014—2021). == Біяграфія == Нарадзіўся 17 ліпеня 1972 года ў Мінску. У 1997 годзе скончыў [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт]] па спецыяльнасці «Правазнаўства». У 1994—1998 гг. — інспектар, старшы інспектар, галоўны інспектар Мінскай рэгіянальнай мытні; галоўны інспектар прававога ўпраўлення [[Дзяржаўны мытны камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага мытнага камітэта Рэспублікі Беларусь]]. У 1998—1999 гг. — галоўны спецыяліст дагаворна-прававога ўпраўлення апарату Міністра па справах СНД; галоўны саветнік упраўлення міждзяржаўнага супрацоўніцтва Апарату [[Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь|Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь]]. У 1999—2000 гг. — намеснік начальніка ўпраўлення па справах Саюза Беларусі і Расіі; начальнік упраўлення двухбаковага супрацоўніцтва з дзяржавамі — удзельнікамі СНД [[Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь]]. У 2000—2002 гг. — саветнік аддзялення [[Пасольства Рэспублікі Беларусь у Расійскай Федэрацыі]] ў г. [[Новасібірск]]у. 2002—2007 гг. — саветнік дэпартамента каардынацыі знешнеэканамічнай дзейнасці; саветнік упраўлення міжнароднай бяспекі і кантролю над узбраеннямі, намеснік начальніка ўпраўлення рэгіёнаў Расіі Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь. У 2007—2010 гг. — саветнік Пасольства Рэспублікі Беларусь у [[Ізраіль|Дзяржаве Ізраіль]]. У 2010—2014 гг. — начальнік упраўлення рэгіёнаў Расіі; намеснік начальніка галоўнага ўпраўлення Расіі — начальнік упраўлення рэгіёнаў Расіі галоўнага ўпраўлення Расіі Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь. З траўня 2014 года па 2021 год<ref>[https://montsame.mn/ru/read/269579 Глава МИД приняла посла Республики Беларусь]</ref> — Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у Манголіі (даверчыя граматы Прэзідэнту Манголіі ўручыў 6 жніўня 2014 г.) Валодае англійскай мовай. Жанаты. Мае дачку<ref>https://mongolia.mfa.gov.by/ru/embassy/ambassador/</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Чапурны Станіслаў Уладзіміравіч}} [[Катэгорыя:Дыпламаты Беларусі]] hcsirdg40fmw06bhmvb6gs6me4wn5d1 4194622 4194521 2022-08-26T11:08:52Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Паслы Беларусі ў Манголіі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Чапурны}} {{ДД}} '''Станіслаў Уладзіміравіч Чапурны''' ({{ДН|17|7|1972}}, [[Мінск]]) — беларускі дыпламат. Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у [[Манголія|Манголіі]] (2014—2021). == Біяграфія == Нарадзіўся 17 ліпеня 1972 года ў Мінску. У 1997 годзе скончыў [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт]] па спецыяльнасці «Правазнаўства». У 1994—1998 гг. — інспектар, старшы інспектар, галоўны інспектар Мінскай рэгіянальнай мытні; галоўны інспектар прававога ўпраўлення [[Дзяржаўны мытны камітэт Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага мытнага камітэта Рэспублікі Беларусь]]. У 1998—1999 гг. — галоўны спецыяліст дагаворна-прававога ўпраўлення апарату Міністра па справах СНД; галоўны саветнік упраўлення міждзяржаўнага супрацоўніцтва Апарату [[Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь|Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь]]. У 1999—2000 гг. — намеснік начальніка ўпраўлення па справах Саюза Беларусі і Расіі; начальнік упраўлення двухбаковага супрацоўніцтва з дзяржавамі — удзельнікамі СНД [[Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь]]. У 2000—2002 гг. — саветнік аддзялення [[Пасольства Рэспублікі Беларусь у Расійскай Федэрацыі]] ў г. [[Новасібірск]]у. 2002—2007 гг. — саветнік дэпартамента каардынацыі знешнеэканамічнай дзейнасці; саветнік упраўлення міжнароднай бяспекі і кантролю над узбраеннямі, намеснік начальніка ўпраўлення рэгіёнаў Расіі Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь. У 2007—2010 гг. — саветнік Пасольства Рэспублікі Беларусь у [[Ізраіль|Дзяржаве Ізраіль]]. У 2010—2014 гг. — начальнік упраўлення рэгіёнаў Расіі; намеснік начальніка галоўнага ўпраўлення Расіі — начальнік упраўлення рэгіёнаў Расіі галоўнага ўпраўлення Расіі Міністэрства замежных спраў Рэспублікі Беларусь. З траўня 2014 года па 2021 год<ref>[https://montsame.mn/ru/read/269579 Глава МИД приняла посла Республики Беларусь]</ref> — Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у Манголіі (даверчыя граматы Прэзідэнту Манголіі ўручыў 6 жніўня 2014 г.) Валодае англійскай мовай. Жанаты. Мае дачку<ref>https://mongolia.mfa.gov.by/ru/embassy/ambassador/</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Чапурны Станіслаў Уладзіміравіч}} [[Катэгорыя:Дыпламаты Беларусі]] [[Катэгорыя:Паслы Беларусі ў Манголіі]] 1lqibotppr3bnz4n1hy3yuu5quu6kc0 Шаблон:Склад ФК Эвертан 10 345076 4194344 4162737 2022-08-25T18:45:57Z Artsiom91 31770 + Мак-Ніл, Анана, Вінагры, Коўдзі, - Алі, Сімс wikitext text/x-wiki {{Склад спартыўнай каманды | назва = Склад ФК Эвертан | колер фону = #000099 | колер тэксту = white | колер рамкі = silver | клуб_спасылка = ФК Эвертан | клуб = Эвертан | спіс = {{ССК-ігрок|1|[[Джордан Пікфард|Пікфард]]<small>&nbsp;[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|2|[[Джэймс Таркоўскі|Таркоўскі]]}} {{ССК-ігрок|3|[[Нейтан Патэрсан|Патэрсан]]}} {{ССК-ігрок|4|[[Мейсан Холгейт|Холгейт]]}} {{ССК-ігрок|5|[[Майкл Вінсент Кін|Кін]]}} {{ССК-ігрок|6|[[Алан Маркіс Лаўрэйру|Алан]]}} {{ССК-ігрок|7|[[Дуайт Мак-Ніл|Мак-Ніл]]}} {{ССК-ігрок|8|[[Амаду Анана|Анана]]}} {{ССК-ігрок|9|[[Дамінік Кэлверт-Льюін|Кэлверт-Льюін]]}} {{ССК-ігрок|10|[[Энтані Гордан|Гордан]]}} {{ССК-ігрок|11|[[Дэмарай Грэй|Грэй]]}} {{ССК-ігрок|13|[[Еры Міна|Міна]]}} {{ССК-ігрок|14|[[Андрас Таўнсенд|Таўнсенд]]}} {{ССК-ігрок|15|[[Асмір Бегавіч|Бегавіч]]<small>&nbsp;[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} {{ССК-ігрок|16|[[Абдулай Дукурэ|Дукурэ]]}} {{ССК-ігрок|17|[[Алекс Івобі|Івобі]]}} {{ССК-ігрок|18|[[Нільс Нкунку|Нкунку]]}} {{ССК-ігрок|19|[[Віталь Сяргеевіч Міколенка|Міколенка]]}} {{ССК-ігрок|21|[[Андрэ Гоміш|Гоміш]]}} {{ССК-ігрок|22|[[Бен Годфры|Годфры]]}} {{ССК-ігрок|23|[[Шэймус Коўлман|Коўлман]]<small>&nbsp;[[Капітан (футбол)|(к)]]</small>}} {{ССК-ігрок|25|[[Жан-Філіп Гбамен|Гбамен]]}} {{ССК-ігрок|26|[[Том Дэвіс|Дэвіс]]}} <!--{{ССК-ігрок|27|[[Мойзэ Кін|Кін]]}}--> {{ССК-ігрок|29|[[Рубен Вінагры|Вінагры]]}} {{ССК-ігрок|30|[[Конар Коўдзі|Коўдзі]]}} {{ССК-ігрок|31|[[Эндзі Лонерган|Лонерган]]<small>&nbsp;[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}} <!--{{ССК-ігрок|31|[[Жуан Віржынія|Віржынія]]<small>&nbsp;[[Брамнік (футбол)|(б)]]</small>}}--> <!--{{ССК-ігрок|32|[[Джарэд Брантуэйт|Брантуэйт]]}}--> {{ССК-ігрок|33|[[Саламон Рандон|Рандон]]}} <!--{{ССК-ігрок|36|[[Дэле Алі|Алі]]}}--> <!--{{ССК-ігрок|50|[[Эліс Сімс|Сімс]]}}--> |трэнер = [[Фрэнк Лэмпард]]}}<noinclude> Звесткі на жнівень 2022 года [[Катэгорыя:Шаблоны:Склады футбольных клубаў Англіі|Эвертан]] </noinclude> 8ta6m7l0ppoaado6xfbhc2piscjjbwu Друцкі замак 0 352022 4194411 4179323 2022-08-26T02:46:49Z VladimirZhV 9113 вікіфікацыя, дапаўненне wikitext text/x-wiki '''Дру́цкі за́мак''' — [[Фартыфікацыя|фартыфікацыйнае]] збудаванне XIV—XVII стагоддзях у сярэдневяковым [[Друцк]]у (цяпер побач аграгарадка [[Друцк]] [[Талачынскі раён|Талачынскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]]). == Апісанне == Узнік як этап развіцца дзядзінца і вакольнага горада Друцка X—XIII стагоддзяў. Быў абнесены высокім валам і абведзены ровам. Звесткі пра замак ёсць у дакументах за 1544, 1545 і 1549 гадоў, у «Хроніцы Еўрапейскай Сарматыі» (1578, 1581) [[А. Гваньіні|Аляксандра Гваньіні]]. Друцкі замак пазначаны на картах Еўропы 1562, 1589, 1595 і 1613 гадоў выдання. Заняпаў, імаверна, у сярэдзіне XVII стагоддзя. У дакументах перыяду [[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай, 1654—1667|вайны Расіі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў]] Друцкі замак не згадваецца. Вядомы інвентар Друцкага замка складзены ў 1560 годзе. == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|6|||223}} * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|Дру́цкі за́мак|286}} {{Замкі Беларусі}} [[Катэгорыя:Замкі Вялікага Княства Літоўскага]] [[Катэгорыя:Замкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Друцк]] 2ytu9pgb4hu4v40ozebarokaxxpqbqv Таццяна Пятроўна Барысюк 0 353275 4194160 4163205 2022-08-25T15:44:57Z Gruszecki 8918 /* Артыкулы */ wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Барысюк}} {{Пісьменнік | Імя = Таццяна Барысюк | Арыгінал імя = | Фота = БарысюкТаццяна.jpg | Шырыня = 200пкс | Подпіс = | Імя пры нараджэнні = | Псеўданімы = | Жонка = | Муж = | Дзеці = | Род дзейнасці = паэт, празаік, крытык, літаратуразнаўца, перакладчыца | Гады актыўнасці = з 1993 | Кірунак = | Жанр = | Дэбют = 1993 год, часопіс «[[Першацвет (1992)|Першацвет]]» | Мова твораў = | Прэміі = | Узнагароды = | Сайт = | Вікікрыніцы = }} '''Таццяна Барысюк''' ({{Датанараджэння|18|10|1971}}, [[Мінск]]) — беларуская паэтка, крытык, літаратуразнаўца, перакладчыца і празаік. Вядучая шэрагу паэтычна-музычных вечарын «Таццянін дзень» і вечарыны «Містыка лічбаў» у паэтычным тэатры [[Паэтычны тэатр «Арт.С»|Арт.С]]<ref>{{артыкул|аўтар=Інга Вінарская |загаловак=Прывітанне ад Таццян для «Беларускай хаткі» |спасылка=https://www.nslowa.by/2020/02/18/pryvitanne-ad-tatstsyan-dlya-belaruskaj-hatki/ |выданне= [[Наша слова (1990)|Наша слова ]]|тып=газ. |месца= |выдавецтва=[[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны|Таварыства беларускай мовы]] |год= 12 лютага 2020|выпуск= 1470|нумар= 7|старонкі= 3|archiveurl=http://web.archive.org/web/20200303102858/https://www.nslowa.by/2020/02/18/pryvitanne-ad-tatstsyan-dlya-belaruskaj-hatki/ |archivedate=3 сакавіка 2020}}</ref><ref>{{cite web |url=https://novychas.by/kultura/taccjanin-dzen-u-belaruskaj-hatcy |title=Таццянін дзень у «Беларускай хатцы» |author=[[Алег Леанідавіч Грушэцкі|Алег Грушэцкі]] |date=24 студзеня 2020 |publisher=[[Новы Час (газета)|Новы Час]] |accessdate=2 сакавіка 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200203033349/https://novychas.by/kultura/taccjanin-dzen-u-belaruskaj-hatcy |archivedate=3 лютага 2020 |deadurl=no }}</ref>. Навуковы супрацоўнік аддзела ўзаемасувязей літаратур у «[[Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры|Цэнтры даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі]]». == Біяграфія == Паходзіць з творчай сям’і, з’яўляецца дачкой беларускага рускамоўнага паэта Пятра Пятровіча Барысюка (1938–2001) Навучалася ў мінскіх школах № 138, 149. З 1986 па 1990 гг. вучылася ў мінскім педвучылішчы № 1. У 1995 г. скончыла [[Філалагічны факультэт БДУ|філфак БДУ]]. У 2001 г. скончыла аспірантуру Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы НАН Беларусі, дзе цяпер працуе малодшым навуковым супрацоўнікам у аддзеле ўзаемасувязей літаратур<ref name="kamunikat">{{cite web| author =| date =| url =http://kamunikat.org/Barysiuk_Tacciana.html | title =Таццяна Барысюк |publisher =[[Kamunikat.org]]| accessdate = 10 снежня 2016}}</ref>. З 2004 г. сябра [[Саюз беларускіх пісьменнікаў|Саюза беларускіх пісьменнікаў]]<ref name="kamunikat" />. Дэбютавала як паэт і крытык 1993 г. у часопісе «[[Першацвет (1992)|Першацвет]]». Публікавалася ў анталогіі «Агледзіны», альманахах «Панядзелак», «Літаратурны квартал», «Дзень паэзіі-2005», у часопісах «Першацвет», «[[Маладосць (1953)|Маладосць]]», «Крыніца», «[[Беларуская думка (1991)|Беларуская думка]]», «[[Полымя (1922)|Полымя]]», «[[Беларусь (1944)|Беларусь]]», газеце «[[Літаратура і мастацтва (1932)|Літаратура і мастацтва]]» і іншых выданнях<ref name="СБП">{{cite web| author =| date =| url =http://lit-bel.org/by/friends/b/166.html | title =Барысюк Таццяна Пятроўна |publisher =[[Саюз беларускіх пісьменнікаў|Саюз беларускіх пісьменнікаў]]| accessdate = 10 снежня 2016}}</ref>. Аўтар больш за 100 крытычных і літаратуразнаўчых публікацый, сярод якіх рэцэнзіі, артыкулы, творчыя партрэты і даклады на канферэнцыях па сучаснай беларускай паэзіі<ref name="СБП" />. Частка вершаў Таццяны Барысюк перакладзена на рускую мову («Моим читателям»; «Почему нашу Русь называют Белою?»; «Советы Лилит»; «Хмурым утром проснувшись» і інш.)<ref>Борисюк,Т. Моим читателям; Почему нашу Русь называют Белою?..; Советы Лилит; Хмурым утром проснувшись…: стихотворения / Т. Борисюк; пер. Елены Софрыгиной // Софрыгина, Е.С. Всё, что люблю: стихотворения и переводы / Е.С. Софрыгина. – Богданович: Литературный музей Степана Щипачёва, 2014. – 108 с. – С. 94–103.</ref><ref>{{артыкул|аўтар=Оксаны Ярошёнок |загаловак=Борисюк,Т. Истина в весне: поэзия / Т. Борисюк; пер. Оксаны Ярошёнок |спасылка= |мова=ru |выданне=[[Нёман (1945)|Нёман]] |тып=часопіс |год=2014 |нумар= 9|старонкі= 91–92}}</ref>. == Водгукі == Беларускі крытык і літаратуразнаўца акадэмік [[Уладзімір Васільевіч Гніламёдаў|Уладзімір Гніламёдаў]] назваў кнігу вершаў «Аўтапартрэт» Таццяны Барысюк сярод дзесяці лепшых кніг, выдадзеных у 2002-м годзе<ref>{{артыкул|аўтар= Гніламёдаў, У.В.|загаловак=“Кніг магло б быць болей…” / У.В. Гніламёдаў / Пришёл, увидел. Прочитал: Рейтинг итогов литературного [2002-го] года |спасылка=http://www.sb.by/articles/prishel-uvidel-prochital.html |выданне= [[Советская Белоруссия|Советская Белоруссия. Беларусь сегодня]]|тып= газета|месца=Мн. |выдавецтва= Адміністрацыя Прэзідэнта РБ|год= 16 студзеня 2013 |нумар= 8|старонкі= 5}}</ref>. == Узнагароды == * [[2011|2011 год]] — 1 месца ў літаратурным конкурсе «Песня натхнення» у [[Дзяржаўны літаратурна-мемарыяльны музей Якуба Коласа|Доме-музеі Якуба Коласа]] (за верш «Трайны санет пра вечнае каханне»)<ref>{{cite web |url= http://www.yakubkolas.by/ru/114/122/168/|title= Песня натхнення ў Доме Коласа 2011 |author= |date= 11 лютага 2011 | publisher= [[Дзяржаўны літаратурна-мемарыяльны музей Якуба Коласа|Дом-музей Я. Коласа]]|accessdate=11 снежня 2016 |lang= |archiveurl=http://archive-by.com/by/y/yakubkolas.by/2013-06-26_2358519_11/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_raquo_%D0%A4%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%8D%D1%8F_raquo_%D0%9C%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BF%D1%80%D1%8B%D0%B5%D0%BC%D1%81%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D1%9E_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D1%96_raquo_%D0%92%D0%B5%D1%87%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD%D0%B0_%D0%92%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%86%D1%96%D0%BD%D0%B0_2010/ |archivedate=26 ліпеня 2013 }}</ref>. * [[2021|2021 год]] — 1 месца ў творчым конкурсе «Песня сэрца» ў [[Дзяржаўны літаратурна-мемарыяльны музей Якуба Коласа|Доме-музеі Якуба Коласа]] (за нізку вершаў «Платанічнае каханне»)<ref>{{cite web |url=http://kolasmuseum.by/be/novyya-videa-na-nashym-kanale/uznagarodzhanne-peramozhcy |title=Узнагароджанне пераможцы |author= |date=17 лютага 2021 |publisher=[[Дзяржаўны літаратурна-мемарыяльны музей Якуба Коласа]] |accessdate=2021-04-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210429164527/http://kolasmuseum.by/be/novyya-videa-na-nashym-kanale/uznagarodzhanne-peramozhcy |archivedate=29 красавіка 2021 |deadurl=yes }}</ref>. * [[2021|2021 год]] — Ганаровая грамата ад «[[Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры|Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры Нацыянальная акадэміі навук Беларусі]]» за плённую навукова-асветніцкую дзейнасць, папулярызацыю дасягненняў беларускіх літаратуразнаўцаў у сродках масавай інфармацыі і ў сувязі з 90-годдзем з дня заснавання [[Інстытут літаратуры імя Янкі Купалы НАН Беларусі|Інстытута літаратуразнаўства імя Янкі Купалы]]. == Бібліяграфія == === Кнігі === * {{кніга|аўтар = Барысюк Т. |загаловак =Аўтапартрэт |спасылка =http://kamunikat.org/usie_knihi.html?pubid=13386 |месца = Мн.|выдавецтва = Тэхнапрынт|год = 2002|старонак =180 |isbn =985-464-240-2 |тыраж =500 }} === Проза === * Спружына жыцця [Абразок] // [[Чырвоная змена]], 1993, 21 верасня. С. 3. * Барысюк, Т. П. Каханне да двайніка, або Амаль галівудскія гісторыі (аповесць-інтэрв’ю) / Т. П. Барысюк // Літаратурны экватар: альманах. — Вып. 9 (11). — Мінск: Ковчег, 2020. — 335 с. — С. 41—53. * Барысюк, Т. «Мая прынцэса» (авантурна-прыгодніцкая аповесць), «Пяцьдзясят наложніц і адна роднасная душа» (смс-апавяданне), «Аблом» (апавяданне-дыялог аб адным расчараванні) // Літаратурны экватар. 2021. Выпуск № 10 (12). С. 23—42. === У зборніках === * {{кніга|аўтар = |частка =Дванаццаць подзвiгаў пацучыхi Дусi|загаловак = [[Нявеста для Базыля|Нявеста для Базыля: казкі]] |спасылка = |адказны =уклад. [[Аксана Спрынчан|А. Спрынчан]] |выданне = |месца = Мн.|выдавецтва =[[Мастацкая літаратура (выдавецтва)|Мастацкая літаратура]] |год = 2017 |старонкі =37—51 |старонак = 214|серыя =Беларуская аўтарская казка |isbn = 978-985-02-1803-2 |тыраж =1200 }} === Паэзія (абранае) === * Барысюк, Т. З цыкла «Мацярынства»; З цыкла «Начныя іерогліфы з-пад падушкі»: вершы / Т.Барысюк // [[Першацвет (часопіс)|Першацвет]]. — 1998. — № 9. — С. 57-59. * Барысюк, Т. У бездань сэрца правал небяспечны: Акраліст; Акрасанет / Т.Барысюк // Мінская праўда. — 1999. — 9 кастрычніка. — С. 4. * Барысюк, Т. Загадкі акравершаў: Акраэлегія; Акрапраклён / Т.Барысюк // Цэнтральная. — 1999. — 5 лістапада. — С. 3. * Барысюк, Т. Містыка існавання: вершы / Т.Барысюк // [[Літаратура і мастацтва (газета)|Літаратура і мастацтва]]. — 2001. — 9 лістапада (№ 45). — С. 8. * Барысюк, Т. Элегія кветак (вянок паўсанетаў); Віхрысты вятрыска…: вершы / Т.Барысюк // Літаратура і мастацтва. — 2003. — 11 красавіка. — С. 13. * Барысюк, Т. Трайны санет пра вечнае каханне / Т.Барысюк // Літаратура і мастацтва. — 2003. — 26 верасня. — С. 13. * Барысюк, Т. [Фігурныя хоку і танка] / Т.Барысюк // Літаратура і мастацтва. — 2004. — 30 красавіка. — С. 8. * Барысюк, Т. Модніца (санет); Стыхіі танцаў : вершы / Т.Барысюк // Літаратура і мастацтва. — 2005. — 30 верасня. — С. 8. * Барысюк, Т. Уратую чароўнасць натхнення: вершы / Т.Барысюк // [[Маладосць (часопіс)|Маладосць]]. — 2005. — № 10. — С. 3—5. * Барысюк, Т. Дзве пародыі [на радкі Сяргея Патаранскага] / Т. Барысюк // Літаратура і мастацтва. — 2005. — 28 кастрычніка. — С. 13. * Барысюк, Т. Фантомнае каханне; Гэтай ноччу поўня расцвіла…; Калыханка (брахікалан); Тэорыя адноснасці: вершы / Т. Барысюк // [[Голас Радзімы]]. — 2006. — 25 мая (№ 21-22). — С. 14. * Барысюк, Т. Усходнія вершы / Т.Барысюк // Маладосць. — 2007. — № 6. — С. 41-42. * Барысюк, Т. [Вершы] / Т.Барысюк // Літаратурны экватар: альманах. — Вып. 5. — Мінск: Ковчег, 2016. — 360 с. — С. 22-30. * Барысюк, Т. Платанічнае каханне (нізка вершаў) / Т.Барысюк // Літаратурны экватар: альманах. — Вып. 8 (10). — Мінск: Ковчег, 2019. — 352 с. — С. 14-34. * Барысюк, Т. Лісы ілюзій; Мне не трэба… : вершы / Т.Барысюк // Літаратура і мастацтва. — 2020. — 30 кастрычніка (№ 41). — С. 8. * Барысюк, Т. Квэст Бога; Я — архідэя… : вершы / Т.Барысюк // Літаратура і мастацтва. — 2021. — 26 сакавіка (№ 12). — С. 8. * Барысюк, Т. [https://novychas.by/pdf/litbiel_2021_05.pdf Яблычны Спас; Пошукі і знаходкі; Наша Італія; Ваўчыцца… : вершы] / Т.Барысюк // [[Новы Час (газета)#Змест|Літаратурная Беларусь]]. — 2021. — 28 мая (Выпуск № 5 (177)). — С. 14. * Барысюк, Т. Самае чыстае каханне — платанiчнае (нiзка вершаў) // [[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]]. — 2021. — № 3 (112). — С. 122—128. * Барысюк, Т. Яблычны Спас; Праверка пачуцця часам; Трансёрфінг маёй рэальнасці… : вершы / Т.Барысюк // Маладосць. — 2021. — № 10. — С. 70—71. * Барысюк, Т. Страсць; Жнівень; Раманс : вершы / Т.Барысюк // Літаратура і мастацтва. — 2021. — 10 снежня (№ 49). — С. 8. * Барысюк, Т. Рубаі; Першаму каханню; Хайку пра лёс; Танка : вершы / Т.Барысюк // Літаратура і мастацтва. — 2022. — 28 студзеня (№ 4). — С. 10. * Барысюк, Т. Хайку : вершы / Т.Барысюк // Літаратура і мастацтва. — 2022. — 28 ліпеня (№ 29). — С. 8. === Пераклады === * [http://old.belcollegium.org/pamizh/5_2006/article07.htm На мяжы сну і явы : З польскае паэзіі]{{Недаступная спасылка}} / прадмова і пераклад Т. Барысюк (“У гэтым сьне” В. Варашыльскі, “Сон” Е. Гарасымовіч, “Сон” Я. Івашкевіч, “п’еш усё мацнейшую каву...” Ю.А. Копэць, “віхура дабіралася да вокнаў...” Т. Ружэвіч, “Тэмпэратура” М. Скварніцкі, “Палявыя кветкі” Я. Тамашчык, “Бяссоньне” Т. Сьлівяк) // Паміж. – 2006. – № 5. – С. 106–110. – 0,3 д. а. * {{артыкул|аўтар= |загаловак=Барысюк, Пётр. (5 вершаў) / пер. з рускай мовы Таццяны Барысюк |спасылка= http://www.lim.by/limbyfiles/lim/lim42-2013.pdf|выданне=[[Літаратура і мастацтва (1932)|Літаратура і мастацтва]] |тып= газета|месца=Мн. |выдавецтва=[[Выдавецкі дом «Звязда»|РВУ «Звязда»]] |год= 25 кастрычніка 2013 |нумар= 42|старонкі=6}} * ''Шчарбакоў, В.І.'' Паэтычныя радкі пра сябе і сяброў / пер. з рускай Т.П.Барысюк / В.І. Шчарбакоў. – Нікапаль: VIS-press, 2018. – 38 c. – 0,45 д.а. * ''Барысюк, Т.'' Аўтабіяграфія; Пераклады з рускай (Глеб Пудаў), беларускай рускамоўнай (Пётр Барысюк, Аляксандр Паўлоўскі) і ўкраінскай рускамоўнай паэзіі (Віталь Шчарбакоў) / Т.Барысюк // Літаратурны экватар: Альманах. – Мінск: Ковчег, 2018. – 336 с. – С. 9–23. – 0,4 д.а. === Артыкулы === {{Урэзка | ##Шырыня = 90% | Змест = {{Схаваны |##Выраўноўванне = right |Фон_загалоўку= #B4CDCD |Загаловак = Артыкулы |Утрыманне = # ''Барысюк, Т.'' "Не наракай! Усё ад Бога..." [рэц. на кнігу В.Аксак "Цвінтар"] // [[Першацвет (часопіс)|Першацвет]]. – 1993. – № 12. – С. 80-83. # ''Барысюк, Т.'' "...І неба зорнае ўва мне" [рэц. на кнігу М.Лукшы "Замова"] // Першацвет. – 1994. – № 4. – С. 100-103. # ''Барысюк, Т.'' "Жыццё – не баль у чужым садзе..." [рэц. на кнігу В.Якавенкі "Чорная ружа: Казкі"] // Першацвет. – 1997. – № 4. – С. 83–86. # ''Барысюк, Т.'' Свет у кішэні лёнікавашкоўства, альбо Вар'яцкі дом для філосафаў [рэц. на кнігу Л.Вашко "Паэты-цары (трыццаць пяць беларускіх малюнкаў)"] // Першацвет. – 1998. – № 6. – С. 98–111. # ''Барысюк, Т.'' Скарбы рэфлексійных мініяцюр [рэц. на кн. Л.Галубовіча "Зацемкі з левай кішэні", 1998] // Першацвет. – 1999. – № 7–8. – С. 53. # ''Баркоўская Т. (Барысюк, Т.)'' Сучасны беларускі акраверш // Славянскія літаратуры ў кантэксце сусветнай : матэрыялы IV Міжнар. навук. канф. (Мінск, 12–14 кастрычніка 1999 г.): у 2 ч. – Ч. 1: Тэарэтычныя праблемы літаратуразнаўства, міфалагічныя матывы і фальклорныя традыцыі ў літаратуры, славянскія літаратуры ад сярэднявечча да Асветніцтва, беларуская літаратура ў яе ўзаемасувязях з іншымі літаратурамі свету. – Мінск : БДУ, 2000. – С. 17–19. # ''Барысюк, Т.'' Дзве душы [Штрыхі да паэтычнага партрэта Л. Рублеўскай] // Крыніца. – 2000. – № 11–12 (60). – С. 47–48. # ''Барысюк, Т.''. Храм для анёла [рэцэнзія на кн. “Радно” Э. Акуліна] // Літ. і мастацтва. – 2000. – 1 снежня. – С. 7. # ''Барысюк, Т.'' Вобраз і жанр у кнізе В. Шніпа “На рэштках Храма” // Мастацкі вобраз : генезіс, эвалюцыя, сучасны стан: матэрыялы міжнар. навук. канф. (Брэст, 28–30 верасня 2000 г.). – Брэст : Брэсцкі дзярж. універсітэт імя А.С.Пушкіна, 2001. – С. 14–18. # ''Баркоўская, Т.П. (Барысюк, Т.)'' Ідэйна-жанравыя пошукі ў кнізе Э. Акуліна “Крыло анёла” (1995) // Взаимодействие литератур в мировом литературном процессе. Проблемы теоретической и исторической поэтики : материалы междунар. науч. конф. (Гродно, ГрГУ, 3 окт. 2000 г.): в 2 ч. – Ч. 1. – Гродно: ГрГУ, 2001. – С. 350–355. # ''Баркоўская, Т. (Барысюк, Т.)''Ідэйна-жанравыя пошукі ў паэзіі Л.Рублеўскай // Зборнік дакладаў: матэрыялы дакладаў і паведамленняў Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі (1999 г.) // Літаратурны музей Максіма Багдановіча. – Мінск, 2001. – С. 286–294. # ''Барысюк, Т.'' Самотны містык вершасвету [Штрыхі да творчага партрэту А.Мінкіна] // Крыніца. – 2001. – № 5 (65). – С. 42–43. # ''Баркоўская, Т.П.'' Мова і стыль у сучаснай беларускай паэзіі (на матэрыяле творчасці Л.Дранько-Майсюка, В.Шніпа, Л.Рублеўскай і Э.Акуліна)” // Пісьменнік – мова – стыль: матэрыялы ІІ Міжнар. навук. канф., прысвечанай 75-годдзю з дня нараджэння праф. Л.М. Шакуна (Мінск, 15-16 лістапада 2001 г.): у 2 т. – Т. 1. – Мінск, 2002. – С. 23–30. # ''Баркоўская, Т.'' «На крыжах аконных – ціхія паэты» : [рэцэнзія на кн. “Балаган” Л. Рублеўскай] // Полымя. – 2001. – № 9. – С. 283–286. # ''Баркоўская, Т.П.'' Сучасная беларуская інтымная лірыка (на матэрыяле творчасці Л.Дранько-Майсюка, В.Шніпа, Л.Рублеўскай і Э.Акуліна) // Славянскія літаратуры ў кантэксце сусветнай: матэрыялы V Міжнар. навук. канф., прысвеч. 80-годдзю Беларускага дзяржаўнага універсітэта (Мінск, 16–18 кастр. 2001 г.): у 3 ч. – Ч. 1: Беларуская літаратура ў кантэксце сусветнай. – Мінск : БДУ, 2001. – 218 с. – С. 13–20. # ''Баркоўская, Т.'' Сучасныя інфармацыйныя тэхналогіі ў літаратуразнаўстве // Роднае слова. – 2001. – № 4. – С. 78–83. # ''Баркоўская, Т. (Барысюк).'' Творчы партрэт як адбітак стылю : Леанід Дранько-Майсюк // Крыніца. – 2001. – № 7 (67). – С. 27–29. # ''Барысюк, T.'' Літаратурныя традыцыі і наватарства ў сучаснай беларускай паэзіі / T. Barysiuk // Dziedzictwo przeszłości związków językowych, literackich i kulturowych polsko-bałto-wschodniosłowiańskich. – Tom VII. Z badań humanistycznych [матэр. ХІІ Міжнар. навук. канф., Беласток, 26–27 лістап. 2001 г.]. – Białystok, 2001. – S. 16–21. # ''Барысюк, Т.П.'' Янка Купала і Якуб Колас у сучаснай беларускай паэзіі (на матэрыяле творчасці Л.Дранько-Майсюка, В.Шніпа і Э.Акуліна) / Т.П.Барысюк // Янка Купала і Якуб Колас у кантэксце славянскіх літаратур : матэрыялы Міжнар. навук.-тэарэт. канф. (Мінск, 3–4 кастр. 2002 г.). – Мінск, 2002. – С. 165–167. # ''Барысюк, Т.П.'' Віды верша ў сучаснай беларускай паэзіі / Т.П.Барысюк // Весці НАН Беларусі. Сер. гуманіт. навук. – 2002. – № 2. – С. 98–107. # ''Барысюк, Т.П.'' Цвёрдыя формы верша ў сучаснай беларускай паэзіі // Весці НАН Беларусі. Сер. гуманіт. навук. – 2002. – № 3. – С. 87–94. # ''Барысюк, Т.П.'' Тыпалагічныя сыходжанні ў вершах Максіма Танка і ў сучаснай беларускай паэзіі (на матэрыяле творчасці Л. Дранько-Майсюка, В. Шніпа, Л. Рублеўскай і Э. Акуліна) / Т.П. Барысюк // Танкаўскія чытанні “Максім Танк і сучасны літаратурны працэс” : мат. Рэсп. навук.-практ. канф., 17–18 вер. 2002 г. – Мінск, 2003. – С. 34–35. # ''Барысюк, Т.П.'' «Ад “Чырвонага ліхтара” да “Інквізіцыі” Віктара Шніпа» [рэц. на кн. «Інквізіцыя» В. Шніпа] // Маладосць. – 2003. – № 6. – С. 163–168. # ''Барысюк, Т.'' Цнатлівасць пачуцця [рэц. на кн. «Ляўша на тэнісным корце: Аповесці і апавяданні» (2002) А.Бязлепкінай] // Літ. і мастацтва. – 2003. – 18 ліпеня. – С. 6–7. # ''Барысюк, Т.П.'' Барбара Радзівіл і Жыгімонт ІІ Аўгуст : Інтэрпрэтацыя гісторыі кахання ў беларускай і польскай літаратурах ХІХ – ХХ стст. // Роднае слова. – 2003. – № 7. – С. 22–24. # ''Барысюк, Т.П.'' Лірычны герой у сучаснай беларускай паэзіі (на матэрыяле творчасці Л. Дранько-Майсюка, В. Шніпа, Л. Рублеўскай і Э. Акуліна) / Т.П. Барысюк // Сборник трудов молодых учёных Национальной Академии наук Беларуси. – Том 1. Отделение гуманитарных наук и искусств. – Минск, 2003. – С. 158–160. # ''Барысюк, Т.П.'' Беларускія, грэчаскія і французскія матывы ў паэзіі Л.Дранько-Майсюка // Філалагічныя навукі : Маладыя вучоныя ў пошуку : матэрыялы навук. канф. 25 красавіка 2003 г. [БДУ]. – Мінск, 2004. – С. 204–206. # ''Барысюк, Т.П.'' Тэматычная разнастайнасць сноў у беларускай паэзіі 80–90–х гг. ХХ ст. (на матэрыяле творчасці Л. Дранько-Майсюка, В. Шніпа, Л. Рублеўскай і Э. Акуліна) / Т.П. Барысюк // Славянскія літаратуры ў сусветным кантэксце : праблемы развіцця беларускай і рускай літаратур : матэрыялы VI Міжнар. навук. канф. Мінск, БДУ, 8–10 кастрычніка 2003 г. : у 2 ч. – Ч. 1: Славянскія літаратуры ў кантэксце сусветнай / Пад агул. рэд. І.А. Чароты. – Мінск : РІВШ БДУ, 2003. – С. 11–14. # ''Барысюк, Т.'' «Не знайшоў я на вечным шляху ні грымотнае славы, ні волі» (Па старонках кнігі лірыкі Алеся Бадака "Маланкавы посах") // Маладосць. – 2004. – № 11. – С. 146–149. # ''Барысюк, Т.'' Зачараваньне Барадуліным [Арт. да 70-годдзя паэта] // Наша ніва. – 2005. – 25 лют. – С. 15. – 0,2 а. # Барысюк, Т. Паэзія, выпрабаваная вайной [Творчасць М.Аўрамчыка пра вайну] // Літ. і мастацтва. – 2005. – 29 крас. – С. 4. – 0,3 а. # ''Барысюк, Т.П.'' Экзістэнцыйнае вымярэнне паэзіі Міколы Аўрамчыка пра вайну (да 60-годдзя Перамогі і 85-годдзя М.Аўрамчыка) // Вялікая Айчынная вайна ў мастацкай літаратуры. – Мн.: БДУ, 2005. – С. 232-237. # ''Барысюк, Т.П.'' Ідэйна-тэматычныя пошукі ў сучасных беларускіх ліра-драматычных творах / Т.П.Барысюк // Весці НАН Беларусі. Сер. гуманіт. навук. – 2005. – № 5. – Ч. 2. – С. 95–97. # ''Барысюк Т.П.'' Сучасная беларуская пейзажная лірыка (на матэрыяле творчасці Л.Дранько-Майсюка, В.Шніпа, Э.Акуліна і Л.Рублеўскай) // Актуальныя праблемы сучаснага літаратурнага працэсу: матэрыялы Рэсп. навук. канф. (Мінск, 31 мая 2004 г.). – Мінск : Бел. навука, 2005. – 252 с. – С. 27–33. # ''Борисюк, Т.П.'' Теория поэтических жанров // Мова і культура. (Науковій щорічний журнал). - К: Видавничий Дім Дмитра Бураго, 2005. - Вип. 8. - Т. VI. Ч. 3. Художня література в контексті культури. - 252 с. С. 43-48. # ''Барысюк, Т.П.'' Рэцэпцыя А.Міцкевіча і Ц.К.Норвіда ў сучаснай беларускай паэзіі // Взаимодействие литератур в мировом литературном процессе. Проблемы теоретической и исторической поэтики: материалы Х Междунар. науч. конф. (Гродно, 19–21 сентября 2004 г.). – Гродно: ГрГУ, 2005. – 425 с. – С. 175–179. # ''Барысюк, Т.П.'' Рэцэпцыя творчасці Юліюша Славацкага на Беларусі / Т.П. Барысюк // Актуальныя праблемы паланістыкі 2005 / рэд. С. Важнік, А. Кожынава; Бел. дзярж. ун-т. – Мінск: Права і эканоміка, 2006. – 192 с. – С. 55–62. – 0,4 д. а. # На вяршыні і «на першым паверсе ад неба» [Пра прэзентацыю кнігі "Вершы ад А" Аксаны Спрынчан на Лысай гары] // Голас Радзімы. – 2006. – 14 верасня. – С. 14. # {{кніга|аўтар = Барысюк Т.|частка =Беларуская кніга паэзіі для дзяцей выдавецтва "Мастацкая літаратура" (2003-2005 гг.) |загаловак = Беларуская кніга ў кантэксце сусветнай кніжнай культуры : зборнік навуковых артыкулаў : [у 2 ч.] |спасылка частка= http://repository.buk.by:8080/jspui/bitstream/123456789/3972/1/BELARUSKAYA%20KNIGA%20PAE'ZII%20DLYA%20DZYACEY%20VYIDAVECTVA%20MASTACKAYA%20LITARATURA%20(2003-2005%20GG.).pdf |месца =Мн. |выдавецтва = Беларускі дзяржаўны універсітэт культуры i мастацтваў|год =2006 |том = 2|старонкі =135—139|старонак =139 |тыраж = }} # ''Барысюк, Т.П.'' Сон у беларускай і польскай паэзіі 80–90-х гадоў ХХ ст. / Т.П.Барысюк // Беларуская літаратура ў кантэксце славянскіх літаратур ХІХ ХХ стст. – Мн.: Бел. навука, 2006. – С. 336–374. # ''Барысюк, Т.П.'' Маё фантомнае каханне інтэрв’ю / Т.П. Барысюк ; запісаў Зміцер Арцюх // Літ. і мастацтва. – 2006. – 17 сакав. (0,2 д. а.). # ''Барысюк, Т.П.'' Pager-рамантык [рэц. на кн. : Лабадзенка Г. Pager-вершы. 2005] / Т.П. Барысюк // Літ. і мастацтва. – 2006. – 25 мая (0,1 д. а.). # ''Барысюк, Т.П.'' Ці ёсць чукоўскія, міхалковы і барто на Беларусі? : Кнігі паэзіі для дзяцей выдавецтва “Мастацкая літаратура” за 2003–2005 гг. / Т.П. Барысюк // Літ. і мастацтва. – 2006. – 7 снеж. (0,3 д. а.). # ''Барысюк, Т.П.'' Сучасная беларуская грамадзянская лірыка (на матэрыяле творчасці Л.Дранько-Майсюка, В.Шніпа, Э.Акуліна і Л.Рублеўскай) // Сучасны гісторыка-культурны працэс : самавызначэнне і самарэалізацыя суб’екта : матэр. Рэсп. навук. канф., г. Мінск, 16–17 мая 2006 г. / Бел. дзярж. пед. ун-т імя М.Танка ; рэдкал. С.В. Снапкоўская [і інш.] ; адк. рэд. А.У. Рагуля. – Мінск : БДПУ, 2006. – 239 с. – С. 183–186. # ''Барысюк, Т.П.'' Ідэйна-тэматычныя пошукі ў баладах В. Шніпа // Русская и белорусская литературы на рубеже ХХ – ХХІ веков : сборник научных статей: в 2 ч. – Ч. 2 / редкол.: С.Я. Гончарова-Грабовская (отв. ред.) [и др.]. – Минск : РИВШ, 2007. – 248 с. – C. 8–12. # ''Барысюк, Т.П.'' Парадоксы і антыноміі “метафізічнага” разбуральніка Парыжу [рэцэнзія на кн. “Разбурыць Парыж” (2004) В. Акудовіча] / Т.П. Барысюк // Новы час. – 2007. – № 22. – С. 21 (у дадатку да газ. “Літаратурная Беларусь” (№ 4–5. – С. 13). – 0,2 д. а. # ''Барысюк, Т.'' Паэзія абуджанага краю : інтэрв’ю з мастаком Алесем Цыркуновым да яго 60-годдзя / Т. Барысюк // Літ. і мастацтва. – 2008. –23 мая. – С. 10. – 0,3 д. а. # ''Барысюк, Т.П.'' Традыцыі англійскага і польскага рамантызму ў сучаснай беларускай паэзіі / Т.П.Барысюк // Еўрапейскі рамантызм і беларуская літаратура ХІХ – ХХ стст. / Ж.С.Шаладонава [і інш.] ; навук. рэд. У.І. Мархель ; НАН Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я.Коласа і Я.Купалы. – Мінск: Беларус. навука, 2008. – 363 с. – С. 254–324. # ''Барысюк, Т.П.'' Паэтычнае крэда Л.Дранько-Майсюка, В.Шніпа, Л.Рублеўскай і Э.Акуліна / Т.П.Барысюк // Выяўленча-мастацкія, арганізацыйныя і ідэалагічныя праблемы сучаснай беларускай літаратуры ў яе сувязях з грамадскімі практыкамі: матэр. рэсп. навук.-тэарэт. канф., Мінск, 19–20 мая 2009 г. / НАН Беларусі, Інст. мовы і літ. ім. Я. Коласа і Я. Купалы ; рэдкал. : М.А. Тычына (навук.рэд.) [і інш.]. – Мінск: Права і эканоміка, 2009. – С. 300–303. # ''Барысюк, Т.'' Поўная прыгод эпоха : [інтэрв’ю з Сержам Мінскевічам з нагоды выхаду кнігі “Я з Бум-Бам-Літу” (2008)] / Т. Барысюк // Літ. і мастацтва. – 2009. – 12 чэрв. – С. 14. – 0,4 д. а. # ''Барысюк, Т.П.'' Беларуская паэтычная жанралогія / Т.П. Барысюк // Літаратуразнаўства. Этналогія : матэрыялы ІV Міжнар. кангрэса беларусістаў “Беларуская культура ў кантэксце культур еўрапейскіх краін” (Мінск, 6–9 чэрвеня 2005 г.) / пад рэд. І. Багдановіч, Т. Валодзінай. – Мінск: Лімарыус, 2010. – (Беларусіка = Albaruthenica ; кн. 29). – С. 23–26. # ''Барысюк, Т.П.'' Тэорыя паэтычных ідэй ва ўсходнеславянскім літаратуразнаўстве / Т.П. Барысюк // Славянскія літаратуры ў кантэксце сусветнай : VІІ Міжнар. навук. канф., Мінск, 12–14 кастр. 2005 г. : зб. навук. арт. : у 3 т. – Т. 3 / БДУ, філфак. – Мінск : РІВШ, 2010. – С. 235–242. # {{кніга|аўтар = Барысюк Т.|частка =Уплывы на паэзію Пятра Барысюка расійскіх пісьменнікаў хіх-хх стст.|загаловак = Славянскія літаратуры ў кантэксце сусветнай: Матэрыялы ІХ Міжнар. навук. канф., прысвеч. 70-годдзю філалагічнага факультэта Беларускага дзяржаўнага універсітэта : [у 2 ч.] |спасылка частка= http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/55088/1/%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%8E%D0%BA%20%D0%A2.%D0%9F.%20%D0%A3%D0%BF%D0%BB%D1%8B%D0%B2%D1%8B%20%D0%BD%D0%B0%20%D0%BF%D0%B0%D1%8D%D0%B7%D1%96%D1%8E%20%D0%9F%D1%8F%D1%82%D1%80%D0%B0%20%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%8E%D0%BA%D0%B0%20%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85%20%D0%BF%D1%96%D1%81%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%9E%20%D0%A5%D0%86%D0%A5%20-%20%D0%A5%D0%A5%20%D1%81%D1%82%D1%81%D1%82..pdf |месца =Мн. |выдавецтва =БДУ|год =2010 |том =І|старонкі =128—130|старонак =|тыраж =|isbn =}} # ''Барысюк, Т.П.'' Паэзія літаратуразнаўцы [Да 70-годдзя У.І. Мархеля] / Т.П. Барысюк // Літ. і мастацтва. – 2010. – 23 красав. – С. 12. – 0,4 д. а. # ''Барысюк, Т.П.'' Пошукі бессмяротнасці ў паэзіі Алеся Разанава / Т.П. Барысюк // Творчасць Івана Навуменкі: славянскі, еўрапейскі, сусветны кантэкст: матэрыялы Рэсп. навук. канф. (да 85-годдзя з дня нараджэння народнага пісьменніка Беларусі акадэміка І.Я. Навуменкі) Мінск, 16 лют. 2010 года. / Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы НАН Беларусі. – Мінск: Права і эканоміка, 2010. – С. 104–109. – 0,4 д. а. # ''Барысюк, Т.П.'' Матыў помніка ў творчасці А.С. Пушкіна і ў сучаснай беларускай паэзіі / Т.П. Барысюк // Беларуская пісьмовая спадчына ў кантэксце еўрапейскага культурна-гістарычнага працэсу ХІ – ХІХ стагоддзяў : вытокі, традыцыі, уплывы: матэрыялы Рэспубліканскай навукова-практычнай канферэнцыі (Мінск, 24 мая 2010 г.) / Ін-т мовы і літ. імя Я. Коласа і Я. Купалы НАН Беларусі. – Мінск : Права і эканоміка, 2010. – С. 339–344. – 0,5 д. а. # ''Барысюк, Т.П.'' Канцэпцыя бессмяротнасці ў сучаснай рускай і рускамоўнай паэзіі Беларусі / Т.П. Барысюк // Русская и белорусская литературы на рубеже ХХ – ХХІ веков. К 70-летию кафедры русской литературы : сб. науч. ст. : в 2 ч. – Ч. 2 / под ред. проф. С.Я. Гончаровой-Грабовской. – Минск : РИВШ, 2010. – С. 93–96. – 0,25 д. а. # ''Барысюк, Т.П.'' Пошукі бессмяротнасці ў паэзіі І. Бродскага і У. Караткевіча / Т.П. Барысюк // Мова – Літаратура – Культура : матэрыялы VІ Міжнар. навук. канф., Мінск, 28–29 кастр. 2010 г. : у 2 ч. – Ч. 2 / Беларус. дзярж. ун-т. – Мінск : Выд. цэнтр БДУ, 2011. – 310 с. – С. 196–200. – 0,3 д. а. # ''Барысюк, Т.П.'' ...І працай наталіцца : [інтэрв’ю з мастаком Аляксандрам Падгорным] / Т.П. Барысюк // Переходный возраст. – 2011. – № 8, люты. – С. 16. – 0,1 д. а. # ''Барысюк, Т.П.'' Пошукі бессмяротнасці ў паэзіі Васіля Зуёнка / Т.П. Барысюк // Национальная философия в контексте современных глобальных процессов : материалы Междунар. научно-практич. конф., Минск, 16 – 17 декабря 2010 г. / науч. ред. совет : А.А. Лазаревич [и др.]; Нац. акад. наук Беларуси, Ин-т философии. – Минск : Право и экономика, 2011. – 725 с. – С. 696–698. – 0,25 д. а. # ''Барысюк Т.П.'' Пошукі бессмяротнасці ў паэзіі Бахыта Кенжэева / Т.П. Барысюк // Язык и социум : теоретич. и прикладные аспекты исследования : материалы ІХ Междунар. науч. конф., Минск, 3 – 4 дек. 2010 г. / под общ. ред. Л.Ф. Гербик. – Минск : РИВШ, 2011. – 266 с. – С. 22–25. – 0,2 д. а. # {{артыкул|аўтар= Барысюк Т. |загаловак= “Рунець, красаваць, налівацца” – вечна! Пошукі неўміручасці ў паэзіі Рыгора Барадуліна|спасылка=|выданне=Роднае слова |тып= часопіс|месца=Мн.|выдавецтва= Мінадукацыі РБ|год=2011 |выпуск= |нумар=9 |старонкі= 25—26 }} # ''Барысюк, Т.П.'' Нацыянальныя вобразы свету і чалавека ў творчасці Максіма Багдановіча і Андрэя Вазнясенскага / Т.П. Барысюк // Творчасць Максіма Багдановіча ў кантэксце сусветнай літаратуры : матэрыялы Міжнар. навук. канф. (да 120-годдзя з дня нараджэння Максіма Багдановіча), Мінск, 25 – 26 лістап. 2011 г. / Ін-т мовы і літ. імя Якуба Коласа і Янкі Купалы НАН Беларусі. – Мінск : Права і эканоміка, 2011. – 242 с. – С. 57–60. – 0,3 д. а. # ''Барысюк Т.П.'' Змест і форма ў філасофіі і літаратуры / Т.П. Барысюк // Междунар. науч. конф. “Философия в Беларуси и перспективы мировой интеллектуальной культуры. К 80-летию Института философии НАН Беларуси” (Минск, 14 – 15 апр. 2011 г.). – С. 571–573. – 0,2 д. а. # ''Барысюк, Т.П.'' Пошукі бессмяротнасці ў сучаснай беларускай і рускай паэзіі / Т.П. Барысюк // Літаратурная карта Еўропы: кантакты, тыпалогія, інтэртэкстуальнасць / А.В. Вальчук [і інш]; навук. рэд. М.У. Мікуліч; Нац. акад. навук Беларусі; Інстытут мовы і літаратуры імя Я. Коласа і Я. Купалы. – Мінск: Беларус. навука, 2012. – С. 387 – 446. – 3,55 д.а.; # ''Барысюк, Т.П.'' Што прыдасца літаратуразнаўцу ў інтэрнэце? / Т.П. Барысюк // Роднае слова. – 2012. – № 5. – С. 32 – 36. – 2,5 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Нацыянальныя вобразы свету і чалавека ў паэзіі Рыгора Барадуліна і Бахыта Кенжэева / Т.П. Барысюк // Беларуская і руская літаратуры : тыпалогія ўзаемасувязей і нацыянальнай ідэнтыфікацыі : матэрыялы Міжнар. навук. канф. (Мінск, 18 – 19 красавіка 2012 г. / Інстытут мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы НАН Беларусі. – Мінск : Права і эканоміка, 2012. – 420 с. – С. 28–35. – 0,6 д. а. # ''Барысюк, Т.П.'' Матыў помніка ў А.С. Пушкіна і ў сучаснай рускай паэзіі / Т.П. Барысюк // Пушкин и мировая литература : материалы IV Междунар. науч. конф., г. Минск, 17 – 18 апр. 2012 г. / Белорус. гос. пед. ун-т им. М. Танка ; редкол. : В.Д. Старичёнок [и др.]. – Минск : РИВШ, 2012. – 236 с. – С. 95–97. – 0,2 д. а. # {{артыкул|аўтар=Барысюк Т. |загаловак=Нацыянальныя вобразы свету і чалавека ў паэзіі Леаніда Дранько-Майсюка, Віктара Шніпа, Эдуарда Акуліна і Людмілы Рублеўскай |спасылка=http://csl.bas-net.by/press-nan/2012/11/08_nacuyanalnyja_vobrazy_svetu.pdf|выданне=[[Роднае слова (1988)|Роднае слова]] |тып=часопіс|месца=Мн. |выдавецтва= [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь|Мінадукацыі РБ]]|год=2012 |выпуск= |нумар=11 |старонкі=23—25}} # ''Барысюк, Т.П.'' Нацыянальныя вобразы свету і чалавека ў паэзіі Максіма Танка 80–90-х гг. ХХ ст. / Т.П. Барысюк // Максім Танк у дыялогу славянскіх літаратур: традыцыі, наватарства, адметнасць : матэрыялы Міжнароднай навук. канф. (да 100-годдзя з дня нараджэння Максіма Танка), Мінск, 17 – 18 верасня 2012 г. / Ін-т мовы і літаратуры імя Якуба Коласа і Янкі Купалы НАН Беларусі. – Мінск : Права і эканоміка, 2012. – 209 с. – С. 71–75. – 0,4 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Нацыянальныя вобразы свету і чалавека ў паэзіі Янкі Купалы / Т.П. Барысюк // Творчая спадчына Янкі Купалы і Якуба Коласа ў сістэме дзяржаўна-культурных і духоўна-эстэтычных прыярытэтаў ХХІ стагоддзя : матэрыялы Міжнар. навук. канф. (да 130-годдзя з дня нараджэння Янкі Купалы і Якуба Коласа), Мінск, 25–26 верас. 2012 г. / Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі Ін-т мовы і літ. імя Якуба Коласа і Янкі Купалы. – Мінск : Права і эканоміка, 2012. – 239 с. – С. 62–66. – 0,3 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' І шлях, і водгулле, і памяць...: [артыкул-некралог пра У.І. Мархеля] / Т.П. Барысюк // Літ. і мастацтва. – 2013. – 4 кастр. (№ 39). – С. 12. – 0,2 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Творчае крэда паэтаў Л.Дранько-Майсюка, В.Шніпа, Л.Рублеўскай і Э.Акуліна (паводле іх апошніх зборнікаў) / Т.П. Барысюк // Императивы творчества и гармонии в проектировании человекомерных систем: материалы Междунар. науч. конф., г. Минск, 15-16 нояб. 2012 г. / Ин-т философии НАН Беларуси, науч. ред. совет: А.А. Лазаревич [и др.]. – Минск: Право и экономика, 2013. – 497 с. – С. 432–433. – 0,2 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Газель і туюг у сучаснай беларускай паэзіі / Т.П. Барысюк // Турция и Беларусь в мировом литературном процессе : материалы Междунар. науч.-практ. конф., Минск, 18 окт. 2012 г. – Минск : РИВШ, 2013. – 140 с. – С. 96–104. – 0,5 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' На лініі лёсу: [арт. да 70-годдзя Казіміра Камейшы] / Т.П. Барысюк // ЛіМ. – 2013. – 6 снеж. – С. 7. – 0,2 д.а. # {{кніга|аўтар = Барысюк Т.|частка =Нацыянальныя вобразы свету і чалавека ў паэзіі Яўгенія Еўтушэнкі (1986–1995 гады) |загаловак =Славянскія літаратуры ў кантэксце сусветнай: да 900-годдзя Кірыла Тураўскага і 200-годдзя Тараса Шаўчэнкі : матэрыялы XI Міжнар. навук. канф. : [у 2 ч.] |спасылка = |месца =Мн. |выдавецтва = РІВШ БДУ|год =2013 |том =ІІ |старонкі =52—58|старонак = |тыраж =|isbn =978-985-500-707-5}} # ''Барысюк, Т.П.'' Нацыянальныя вобразы свету і чалавека ў паэзіі Я. Еўтушэнкі (1986-1995 гады) / Т.П. Барысюк // Славянскія літаратура ў кантэксце сусветнай: да 900-годдзя Кірыла Тураўскага і 200-годдзя Тараса Шаўчэнкі: матэрыялы ХІ Міжнар. навук. канф., Мінск, 24–26 кастр. 2013 г.: У 2 ч. Ч. 2 / пад рэд. Т.П. Казаковай. – Мінск : РІВШ, 2013. – 408 с. С. 52–58. – 0,5 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Мая Танкініяна / Т.П. Барысюк // Białorutenistyka Białostocka. – 2013. – T. 5. – S. 441–450. – 0,2 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' «Сны без лілеі абмялелі»: [рэц. на кн. Міколы Касцюкевіча “Колеры” (2013)] / Т.П. Барысюк // ЛіМ. – 2014. – 3 студз. – С. 7. – 0,2 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Ідэйна-жанравыя пошукі ў паэзіі Мікалая Віняцкага / Т.П. Барысюк // Творчасць Аркадзя Куляшова ў дыялогу славянскіх літаратур : традыцыі, наватарства, нацыянальная адметнасць : мат. Міжнар. навук. канф. (да 100-годдзя з дня нараджэння Аркадзя Куляшова), Мінск, 29 студз. 2014 г. / Цэнтр даследаванняў бел. культуры, мовы і літ. Нац. акадэміі навук Беларусі. – Мінск : Права і эканоміка, 2014. – 418 с. – С. 294–298. – 0,3 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' «Мне б да праўды жыццёвай дайсці»: [творчы партрэт Віктара Гардзея за апошнія 30 гадоў] / Т.П. Барысюк // ЛіМ. – 2014. – 25 красавіка. – С. 7. – 0,2 д.а. # {{кніга|аўтар = Барысюк Т.|частка = Запазычаныя з фальклору жанры (замова, праклѐн, калыханка, загадка) у сучаснай беларускай паэзіі |загаловак =Традыцыі і сучасны стан культуры і мастацтваў. Матэрыялы Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі : [у 2 ч.] |спасылка = http://www.academia.edu/9196567/%D0%A0%D0%B0%D1%85%D0%BD%D0%BE_%D0%9A.%D0%AE._%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B_%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%87%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D0%B8_%D0%B2_%D1%83%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B8_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%BC%D0%B8%D1%84%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B7%D0%B5 |месца =Мн. |выдавецтва =Права і эканоміка |год =2014 |том =ІІ|старонкі =223—232|старонак =463 |тыраж =60|isbn =978-985-552-324-7}} # {{кніга|аўтар = Барысюк Т.|частка =Нацыянальныя вобразы свету і чалавека ў паэзіі Віктара Бокава і Уладзіслава Арцёмава (пасля 1986 года) |загаловак = Русская и белорусская литература на рубеже ХХ-ХХІ веков: сб. науч. ст. |спасылка = |месца =Мн. |выдавецтва = РІВШ БДУ|год =2014 |том =|старонкі =234—244|старонак = |тыраж =|isbn =978-985-500-761-7}} # ''Барысюк, Т.П.'' Антымілітарысцкая лірыка (чэшская аб Першай сусветнай і сучасная беларуская аб Другой сусветнай войнах) / Т.П. Барысюк // Першая сусветная вайна ў народнай памяці і мастацкім адлюстраванні: мат. Міжнар. навук. канф., Мінск, 7–8 кастрычніка 2014 года / прадм. і ўклад. С.Л. Гараніна; навук. рэд. А.І. Лакотка; Цэнтр даследаванняў бел. культуры, мовы і літ. НАН Беларусі. – Мінск: Права і эканоміка, 2014. – 368 с. – С. 253–258. – 0,35 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Авіцэна, Аль-Газалі, Халіль Джэбран, Цік Нат Хан, Юсуф Хас Хаджыб – паэзія Пятра Барысюка: тыпалагічныя сыходжанні / Т.П. Барысюк // Авиценна: мыслитель, учёный, гуманист: Материалы Междунар. науч. конф., Минск, Ин-т философии НАНБ, 18 декабря 2013 г. / ред. коллегия : А.А. Лазаревич, Хамид Сафари [и др.]. – Минск: Ковчег, 2014. – 261 с. – С. 199–203. – 0,2 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Нацыянальная паэтычная філасофія ў творчасці сучасных беларускіх і рускіх аўтараў (Р.Барадулін, А.Разанаў, А.Кушнер, Г.Айгі) / Т.П. Барысюк // Вечны рух жыцця і заканамернасці творчых пошукаў літаратуры: Матэрыялы Рэсп. навук.-практыч. канф.: да 90-годдзя з дня нараджэння народнага пісьменніка Беларусі акадэміка І.Я. Навуменкі, Мінск, 26–27 лютага 2015 года / [рэдкал.: А.А. Манкевіч (уклад.) і інш.]. – Мінск: Права і эканоміка, 2015. – 503 с. – С. 445–460. – 0,4 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Святло вясковага калосся: [Рэцэнзія на кнігу “Дзівасіл” (2013) Уладзіміра Гайдука] / Т.П. Барысюк // Літаратура і мастацтва. – 2015. – 14 жн. (№ 32). – С. 11. – 0,1 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Паэтычныя ідэі і жанры як сістэмы (на прыкладах з сучаснай беларускай лірыкі) / Т.П. Барысюк // Девятые Карповские научные чтения, посвящённые 75-летию со дня рождения В.А. Карпова (Мінск, БДУ, 13–14 сакавіка 2015 г.). – 0,3 д.а. # {{кніга|аўтар = Барысюк Т.|частка =Нацыянальнае паэтычнае мастацтва ў сучаснай беларускай і рускай лірыцы |загаловак =Славянскія літаратуры ў кантэксце сусветнай: да 750-годдзя са дня нараджэння Дантэ Аліг’еры і 85-годдзя Уладзіміра Караткевіча : матэрыялы ХII Міжнар. навук. канф. : [у 2 ч.] |спасылка частка= http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/141540/1/%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%8E%D0%BA%20%D0%A2_%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B5%20%D0%BF%D0%B0%D1%8D%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D0%B5%20%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0%20%20%D1%9E%20%D1%81%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%D0%B9%20%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9%20%D1%96%20%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9%20%D0%BB%D1%96%D1%80%D1%8B%D1%86%D1%8B.pdf |месца =Мн. |выдавецтва = БДУ |год =2016 |том = І|старонкі =212—219|старонак = |тыраж = }} # ''Барысюк, Т.П.'' «Сваё» і «чужое» ў сучаснай беларускай паэзіі / Т.П. Барысюк // Беларуская літаратура ў культурнай прасторы сучаснага грамадства: матэрыялы Міжнар. навук. канф. да 120-годдзя з дня нараджэння Кандрата Крапівы, Мінск, 3–4 сакав. 2016 г.) / Цэнтр даследаванняў бел. культуры, мовы і літ. Нац. акадэміі навук Беларусі. – Мінск: Права і эканоміка, 2016. – 396 с. – С. 291–293. – 0,3 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Інавацыі ў сучасных беларускіх цвёрдых формах і відах верша / Т.П. Барысюк // Интеллектуальная культура Беларуси: управление знаниями в контексте задач социально-экономической модернизации: материалы Второй междунар. науч. конф., Минск, 12–13 нояб. 2015 г. / Ин-т философии НАН Беларуси. – Минск: Право и экономика, 2016. – 465 с. – С. 458–460. – 0,25 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Заходнія і ўсходнія жанры ў паэзіі Эдуарда Дубянецкага як праява міжкультурнага дыялога / Т.П. Барысюк // Диалог культур в эпоху глобальных рисков: материалы Междунар. науч. конф. и Х науч.-теорет. семинара “Инновац. стратегии в соврем. социал. философии”, Минск, 17–18 мая 2016 г.: В 2 ч. Ч. 2 / науч.-ред. совет: А.В. Данильченко [и др.]; редкол.: В.В. Анохина [и др.]. – Электрон. дан. (5,07 Мб). – Минск: Изд. центр БГУ, 2016. – 1 электрон. опт. диск (CD-ROM). – С. 24–26. – 0,15 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' «Сузор’і росныя планет…» [рэцэнзія на зб. выбраных вершаў Генадзя Пашкова “Парад планет” (2016)] / Т.П. Барысюк // Літ. і мастацтва. – 2016. – 16 верас. (№ 37). – С. 6. – 0,3 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Запазычаныя з рэлігіі жанры ў сучаснай беларускай паэзіі / Т.П. Барысюк // Традыцыі і сучасны стан культуры і мастацтваў: зборнік дакладаў і тэзісаў VI міжнар. навук.-практ. канф., Мінск, 19–20 лістап. 2015 г. / гал. рэд. А.І. Лакотка. – Мінск: Права і эканоміка, 2016. – 854 с. – С. 467–469. – 0,35 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' «…И рассыпаться каплями солнца»: [Слово о кн. стихотворений Г.Пашкова “Парад планет”] / Т.П. Борисюк // Белая вежа. – 2016. – № 10 (37). – С. 7–12. – 0,35 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' «Мая моц і слабасць у тым, што я не іду следам за іншымі»: гутарка з прафесарам Арнольдам МакМілінам / Т.П. Барысюк // Дзеяслоў. – 2016. – № 4 (83). – С. 249–253. – 0,3 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Сон у беларускай і польскай паэзіі 80–90-х гадоў ХХ стагоддзя / Т.П. Барысюк // Беларуска-польскія культурна-моўныя ўзаемадачыненні: ад гісторыі да сучаснасці: зб. навук. арт. / Нац. акад. навук Беларусі [і інш.]; навук. рэд. В.М. Курцова, Н.А. Снігірова, M. Jankowiak, M. Ostrówka. – Мінск: Беларуская навука, 2016. – 435 с. – С. 256–271. – 1 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Венецыянскі тэкст у сучаснай беларускай і рускай паэзіі / Т.П. Барысюк // Беларуска-італьянскае культурнае ўзаемадзеянне і праблема захавання нацыянальнай ідэнтычнасці: гістарычны вопыт і сучасныя праблемы: зб. навук. арт. / Нац. акад. навук Беларусі [і інш.]; навук. рэд.: С.Л. Гаранін, І.У. Ялынцава. – Мінск: Беларуская навука, 2016. – 342 с. – С. 195–198. – 0,2 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Сучасная англійская паэзія: Бары Тэб / Т.П. Барысюк // Сучасная беларуская тэксталогія: актуальныя праблемы і перспектывы развіцця: матэрыялы Рэсп. навук.-практ. канф., Мінск, 22–23 лістап. 2016 г. – Мінск: Права і эканоміка, 2016. – С. 299–302. – 0,2 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Залатое сячэнне: абгрунтаванне новай цвёрдай формы верша / Т.П. Барысюк // Пушкин и мировая культура: сб. науч. ст. [материалы Междунар. науч. конф. (Минск, 20–21 окт. 2016 г.)] / редкол.: Т.Е. Комаровская (отв. ред.), Т.В. Данилович, О.Р. Хомякова. – Минск: БГПУ, 2017. – 256 с. – С. 228–233. – 0,2 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Нацыянальныя вобразы свету і чалавека ў сучаснай беларускай і рускай паэзіі / Т.П. Барысюк // Паэтыка літаратурных сувязей / У.В. Гніламедаў [i інш.] ; навук. рэд.: У.В. Гніламедаў, М.У. Мікуліч. – Мінск: Беларус. навука, 2017. – 549 с. – С. 364–414. – 4,3 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Вобразы Вялікабрытаніі і брытанцаў у сучаснай беларускай паэзіі / Т.П. Барысюк // Карповские научные чтения: сб. науч. ст.: Выпуск 11: в 2 ч. Ч. 2. – Минск: ИВЦ Минфина, 2017. – 319 с. – С. 218–221. – 0,2 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Варажбітныя “іцзін-шасцірадковікі” Людмілы Паўлікавай-Хейдаравай як новая цвёрдая форма верша / Т.П. Барысюк // Роднае слова. – 2017. – № 9. – С. 24–25. – 0,2 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Нацыянальная паэтычная філасофія ў творчасці сучасных беларускіх і рускіх аўтараў (Р. Барадулін, А. Разанаў, А. Кушнер, Г. Айгі) / Т.П. Барысюк // Национальная философия в глобальном мире : тезисы Первого белорусского философского конгресса / НАН Беларуси, Ин-т философии; редкол.: В.Г. Гусаков (пред.) [и др.]. – Минск : Беларуская навука, 2017. – 766 с. – С. 34. – 0,1 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' «Кожны народ мае свой твар» (Я.Колас): «сваё» і «чужое» ў сучаснай брытанскай англамоўнай паэзіі / Т.П.Барысюк // Гісторыя беларускай літаратуры: стан і перспектывы даследавання (да 135-годдзя з дня нараджэння Янкі Купалы і Якуба Коласа): матэрыялы Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі (Мінск, 15–16 лістапада 2017 г.) / Цэнтр даследаванняў бел. культуры, мовы і літ. Нац. акадэміі навук Беларусі. – Мінск : Права і эканоміка, 2017. – 400 с. – С. 257–260. – 0,2 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Акраверш, актава, рандо, рандэль, тэрцыны ў М.Багдановіча і ў сучаснай беларускай паэзіі / Т.П. Барысюк // Максім Багдановіч: дыялог з часам (асоба пісьменніка і яго творчасць у сусветным дыскурсе ХХ–ХХІ стст.): матэрыялы Міжнар. навук.-практ. канф., Мінск, 21 снеж. 2016 г. / Літ. муз. Максіма Багдановіча; уклад. М.М.Запартыка. – Мінск: РІВШ, 2017. – 132 с. – С. 8–15. – 0,5 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Дранько-Майсюк Леанід Васілевіч / Т.П. Барысюк // Янка Купала: энцыклапедыя. Т. 1. А–З / рэдкал.: У.У. Андрыевіч (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2017. – 400 с. – С. 319. – 0,2 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Містычныя матывы ў старажытнай беларускай літаратуры / Т.П. Барысюк // Франциск Скорина и его время: 500-летие белорусского и восточнославянского книгопечатания: мат. Междунар. науч. конф., Минск, 30 нояб. – 2 дек. 2017 г. / сост. Е.И. Богдан; НАН Беларуси; Отделение гуманитарных наук и искусств НАН Беларуси; Центр исследований белорусской культуры, языка и литературы НАН Беларуси; Институт литературоведения имени Янки Купалы; Межгосударственный фонд гуманитарного сотрудничества государств – участников Содружества Независимых Государств. – Минск: Право и экономика, 2017. – 276 с. – С. 252–256. – 0,3 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Пад зоркай нацыянальнага космасу: Справы і мары Алеся Цыркунова: інтэрв’ю / Т.П. Барысюк // Літ. і мастацтва. – 2018. – 20 красав. (№ 15). – С. 12. – 0,25 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' З фантазіяй і намёкам: [матэрыялы выступленняў пісьменнікаў-казачнікаў на круглым стале форума казкі] / запісала Т.П. Барысюк // Літ. і мастацтва. – 2018. – 1 чэрв. (№ 21). – С. 4. – 0,3 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Канцэпт “творчасць” у паэзіі Максіма Танка (80-я гг. ХХ ст.) / Т.П. Барысюк // Адзінаццатыя Танкаўскія чытанні (да Года малой радзімы): зб. навук. арт. / Беларус. дзярж. пед. ун-т імя М. Танка; рэдкал.: В.Д. Старычонак [і інш.]; адк. рэд. В.Д. Старычонак. – Мінск: БДПУ, 2018. – 299 с. – С. 24–26. – 0,2 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Бачыць красу ў сваім: [інтэрв’ю з паэтэсай Аксанай Спрынчан да яе 45-годдзя] / Т.Барысюк // Літаратура і мастацтва. – 2018. – 21 снеж. – С. 10. – 0,25 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Концепт «творчество» в дневниках Максима Танка современного периода (1986–1994) / Т.П. Борисюк // Белорусская земля в воспоминаниях и документах ХIХ – ХХ вв. – Вып. 1. – Москва: ИМЛИ РАН, 2018. – 448 с. – С. 441–447. – 0,4 д.а. # ''Барысюк, Т.П.'' Вершы, натхнёныя малой радзімай: [рэцэнзія] / Т.П.Барысюк // Навука. – 2019. – 4 сакавіка (№ 10). – С. 8. – 0,25 д.а. # {{cite web| author =Барысюк, Т.П.| date =26 студзеня 2019 | url = https://novychas.by/kultura/taccjanin-dzen-jak-belaruskae-svjata| title =Таццянін дзень як беларускае свята |publisher =[[Новы Час (газета)|Новы Час]]| accessdate = }} # Барысюк, Т.П. Зямное і нябеснае ў паэзіі Мар’яна Дуксы / Т.П.Барысюк // Христианство как интегрирующий фактор мировой культуры. Сборник докладов XXIV международных Кирилло-Мефодиевских чтений / ГУО «Институт теологии имени святых Мефодия и Кирилла» Белорусского государственного университета: С. И. Шатравский, священник Святослав Рогальский. – Минск: Христианский образовательный центр имени святых Мефодия и Кирилла, 2019. – 484 с. – C. 186. # Барысюк, Т.П. Вершаваная казка ў творчасці В.Шніпа і Л.Рублеўскай // Казка ў еўрапейскай прасторы: гісторыя і сучаснасць: матэрыялы Міжнароднага форуму даследчыкаў беларускай казкі (Мінск, 17–18 мая 2018 г.) / НАН Беларусі, Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры; склад. Я.І. Грыневіч; рэдкал.: А.І. Лакотка (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: Беларуская навука, 2019. – 303 с. – С. 256–257. # Борисюк Т.П. Концепт “творчество” в письмах Максима Танка к русским корреспондентам (1946–1966) // Белорусская земля в воспоминаниях и документах ХIХ–ХХ вв. Вып. 2. – М.: ИМЛИ РАН, 2019. – 336 с. – С. 330–334. # Барысюк, Т.П. Малая радзіма, якая натхняе: [рэц. на зб. вершаў супрацоўнікаў НАН Беларусі “Зямлі, навекі блаславёнай” (2018)] / Т.П.Барысюк // Полымя. – 2019. – № 6. – С. 173–175. # Барысюк, Т.П. Вакол “Экватара” / Т.П.Барысюк // Літ. і мастацтва. – 2020. – 24 студз. (№3). – С. 3. # Барысюк, Т.П. Нам даражэйшая роднасць духоўная: Літаратурнаму клубу “Экватар” – 10 год / Т.П. Барысюк // Наша слова. – 2020. – 5 лют. (№ 6). – С. 4. # Барысюк, Т.П. Імагалагічныя канцэпты “сваё” і “чужое” ў сучаснай беларускай паэзіі / Т.П.Барысюк // Адлюстраванне сучаснай Беларусі ў мастацкай літаратуры: зб. навук. арт. / уклад. Н.В. Якавенка; навук. рэд. І.В. Саверчанка; рэдкал.: А.А. Каваленя [і інш.] – Мінск: Беларуская навука, 2020. – 158 с. – С. 121–132. # Барысюк, Т.П. Канцэпт “творчасць” у перакладах Максіма Танка з італьянскай і рускай паэзіі / Т.П. Барысюк // Беларуска-італьянскае культурнае ўзаемадзеянне і праблема захавання нацыянальнай ідэнтычнасці: гістарычны вопыт і сучасныя праблемы: зб. навук. арт. / Нац. акад. навук Беларусі [і інш.]; навук. рэд.: В.У. Міцкевіч, І.У. Ялынцава. – Мінск: Беларуская навука, 2020. – 192 с. – С. 20–22. # Барысюк, Т.П. Анталогія рускамоўнай паэзіі / Т.П. Барысюк // Навука. – 2020. – 16 сакавіка (№ 11). – С. 8. # Барысюк, Т.П. Шэдэўры рускамоўнай паэзіі / Т.П. Барысюк // Настаўніцкая газета. – 2020. – 4 красав. (№ 39). – С. 13. # Барысюк, Т. П. Ідэйна-жанравыя пошукі ў паэзіі Максіма Танка (1986–1995) / Т.П.Барысюк // Дванаццатыя Танкаўскія чытанні: зб. навук. арт. / Беларус. дзярж. пед. ун-т імя М.Танка; рэдкал.: В.Д. Старычонак [і інш.]; адк. рэд. В.Д. Старычонак. – Мінск: БДПУ, 2020. – 300 с. – С. 11–12. # Барысюк, Т.П. Нам даражэйшая роднасць духоўная: Літаратурнаму клубу “Экватар” – 10 год / Т.П. Барысюк // Літаратурны экватар: альманах. – 2020. – Вып. 9 (11). – 335 с. – С. 29–31. # Барысюк, Т.П. [http://gazeta-navuka.by/novosti/1842-yubilej-akademichnaga-litaraturazna-stva Юбiлей акадэмiчнага лiтаратуразнаўства] / Т.П. Барысюк // Навука. – 2021. – 13 красавiка (№15). – С. 3. # Барысюк, Т.П. Крэатыўны патэнцыял сучаснай беларускай паэзіі / Т.П.Барысюк // Літ. і мастацтва. – 2021. – 6 жніўня (№31). – С. 7. # Барысюк, Т.П. Трымацца бацькоўскай зямлі / Т.П.Барысюк // Літ. і мастацтва. – 2021. – 1 кастрычніка (№39). – С. 6. # Барысюк, Т.П. Мой Багдановiч / Т.П. Барысюк // Маладосць: часопіс. – 2021. – №11. – С. 108–109. # Barysiuk, Т. Канцэпты “сваё” і “чужое” ў сучаснай брытанскай англамоўнай паэзіі / Т. Barysiuk // Białorutenistyka Białostocka. – 2021. – Т. 13. – S. 379–392. # Барысюк, Т.П. Канцэпты “сваё” і “чужое” ў сучаснай беларускай і брытанскай англамоўнай паэзіі / Т.П. Барысюк // Беларуска-еўрапейскія літаратурныя ўзаемасувязі і імагалогія / Т.П. Барысюк [і інш.]; навук. рэд. У.В. Гніламёдаў, М.У. Мікуліч. – Мінск: Беларуская навука, 2022. – 492 с. – С. 270–322. – 4, 35 д.а. # Барысюк Т.П. Залатое сячэнне – новая цвёрдая форма верша // Традыцыі і сучасны стан культуры і мастацтваў : зб. навук. арт. Вып. 3 / гал. рэд. А. І. Лакотка; Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі. – Мінск : Права і эканоміка, 2022. – 770 с. – С. 300–302. – 0,2 д.а. [Матэрыялы ІІ Міжнароднага навуковага кангрэсу беларускай культуры (10–11 верасня 2020 г.)]. # ''Барысюк, Т.П.'' «Сучасная Вялікабрытанія: міфы і рэальнасць»: гутарка Арнольдам МакМілінам / Т.П. Барысюк // Дзеяслоў. – 2022. – № 2 (117). # {{кніга|аўтар =Барысюк, Т.П. |частка =Хоку і танка ў сучаснай беларускай паэзіі |загаловак =Беларуская літаратура і літаратуразнаўства: зборнік навуковых артыкулаў (да 90-годдзя Інстытута літаратуразнаўства імя Янкі Купалы) / Нац. акад. навук Беларусі [і інш.] |спасылка = |адказны =уклад. Н. В. Якавенка; навук. рэд. І. В. Саверчанка |выданне = |месца =Мн. |выдавецтва =Інстытут літаратуразнаўства НАН Беларусі, ВД «Беларуская навука» |год =2022 |старонкі =269—278 |старонак = 507 |isbn =978-985-08-2897-2 |тыраж = |ref = }} }}}} === Каментарыі да збору твораў === * Танк, Максім. Збор твораў: У 13 т. — Т. 8. Празаічныя творы. Артыкулы. Выступленні. Рэкамендацыі, некралогі / Максім Танк; рэд. тома М. А. Тычына; падрыхтоўка тэкстаў і каментар: Т. П. Барысюк, М. П. Барташэвіч; НАН Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я.Коласа і Я.Купалы. — Мінск: Беларус. навука, 2009. — 642 с. * Танк, Максім. Збор твораў: У 13 т. — Т. 11. Пераклады / Максім Танк; рэд.тома Л. Г. Кісялёва; падрыхтоўка тэкстаў і каментар: Т. П. Барысюк, А. А. Данільчык, В. Л. Хацяновіч; НАН Беларусі, Ін-т мовы і літ. імя Я.Коласа і Я.Купалы. — Мінск: Беларус. навука, 2010. — 1026 с. {{зноскі}} == Спасылкі == * Аўдыё — ([https://files.knihi.com/Knihi/radiokultura/dnk/Tacciana_Barysiuk.Dvanaccac_podzvihau_Pacucychi_Dusi.mp3.zi mp3.zip]{{Недаступная спасылка}}) «[https://knihi.com/Tacciana_Barysiuk/Dvanaccac_podzvihau_Pacucychi_Dusi_mp3.zip.html Дванаццаць подзьвігаў Пацучыхі Дусі]» * Кнігі — ([https://files.knihi.com/Knihi/scanned-n/Barysiuk_Tacciana.Autapartret.djvu djvu]) «[https://knihi.com/Tacciana_Barysiuk/Autapartret.html Аўтапартрэт]» == Літаратура == * Вам і не снілася, або Што бачаць у снах паэты: Інтэрв’ю з Таццянай Барысюк / запісаў Мікола Чэмер // [[Настаўніцкая газета (1945)|Настаўніцкая газета]]. — 2004. — 14 снеж. — С. 4. * Маё фантомнае каханне: Інтэрв’ю з Таццянай Барысюк / запісаў [[Зміцер Арцюх]] // Літ. і мастацтва. 2006. 17 сакав. С. 12. — 0,2 а. * Вабішчэвіч, Т. У шматгалоссі еўрапейскіх літаратур: [рэцэнзія на калектыўную манаграфію «Еўрапейскі рамантызм і беларуская літаратура ХІХ-ХХ стст.» (2008)] / Т.Вабішчэвіч // Літаратура і мастацтва. — 2009. — 13 лют. — С. 7. * Гніламёдаў, У. В. «Шчыруе над светам душа, як пчала…» (нататкі пра сучасную паэзію). Артыкул другі / У. В. Гніламёдаў // Полымя. — 2014. — № 1. — С. 124—136. * Еўчык Н. Антыноміі паэтычнага свету. Трафімчык А. Недачытаная кніга Таццяны [Кніга вершаў Таццяны Барысюк «Аўтапартрэт». Дзве думкі] // [[Маладосць (1953)|Маладосць]]. — 2003. — № 3. — С. 137—141. * Калядка, С. Шукайма сябе ў слове… / С.Калядка // Верасень. — 2012. — № 2 (7). — С. 155—167. * Кандакоў, Д. А. [Рэцэнзія на калектыўную манаграфію «Еўрапейскі рамантызм і беларуская літаратура ХІХ-ХХ стст.» (2008)] / Д. А. Кандакоў // Вестник Полоцкого гос. университета. Серия А. Гуманит. науки. — 2009. — № 7. — С. 199—201. * Капа Наталля. Паралель асацыяцый (Зборнік «Аўтапартрэт» Таццяны Барысюк) // Крыніца. Славянскі свет. — 2003. — № 7. — С. 78-80. * ЛеГал ([[Леанід Міхайлавіч Галубовіч|Леанід Галубовіч]]). Штрыхі да «Аўтапартрэта» // [[Літаратура і мастацтва (1932)|Літ. і мастацтва]]. — 2002. — 25 кастр. — С. 6-7. * Лысова, Н. Б. [Рэцэнзія на калектыўную манаграфію "Літаратурная карта Еўропы: кантакты, тыпалогія, інтэртэкстуальнасць (2012)] / Н. Б. Лысова // Вестник Полоцкого гос. университета. Серия А. Гуманит. науки. — 2013. — № 10. — С. 115—117. * МакМілін, Арнольд. Таццяна Барысюк / А. МакМілін // Пісьменства ў халодным клімаце: беларуская літаратура ад 70-х гг. ХХ ст. да нашых дзён / А. МакМілін. — Białystok: Wyd-wo Orthdruk, 2011. — 910 с. — С. 794—798. * {{артыкул|аўтар= [[Таццяна Будовіч|Яна Будовіч]]|загаловак= Які характар, такі і лёс|спасылка=https://zviazda.by/sites/default/files/29-2021_2.pdf |выданне=[[Літаратура і мастацтва (1932)|Літаратура і мастацтва]] |тып=газета |месца=Мн. |выдавецтва= |год= 23 ліпеня 2021|выпуск= |нумар=29 |старонкі=16}} * {{артыкул|аўтар=Цухло С., Слабадзянюк Д. |загаловак=Ці ёсць сэрца ў паэта? |спасылка=https://zviazda.by/be/news/20211102/1635849992-ci-yosc-serca-u-paeta |выданне=Літаратура і мастацтва |тып=газета |месца=Мн. |выдавецтва= |год=29 кастрычніка 2021|выпуск= |нумар= 43|старонкі=10}} == Спасылкі == {{Commonscat|Tatsiana Barysjuk}} * [http://art-s.by/udelniki-tatsiana-barysiuk.html Біяграфія Таццяны Барысюк] на сайце [[Паэтычны тэатр «Арт.С»|Паэтычнага тэатру «Арт.С»]] * [http://lit-bel.org/by/friends/b/166.html Біяграфія Таццяны Барысюк] на сайце [[Саюз беларускіх пісьменнікаў|СБП]] {{DEFAULTSORT:Барысюк Таццяна}} [[Катэгорыя:Беларускамоўныя паэты]] [[Катэгорыя:Паэты Беларусі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі Беларусі]] p7gg0r0ifdr1dagosozs6gb4ee1p7v1 Шаблон:Абалонь 10 357017 4194319 3749092 2022-08-25T18:00:48Z Artsiom91 31770 перавод на hlist пры дапамозе [[Шаблон:Navbox#bookmarklet|букмарклета]], абнаўленне звестак wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = Абалонь |navbar = |state = |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = Мясцовасць [[Абалонь (мясцовасць)|Абалонь]] у [[Кіеў|Кіеве]] |выява = [[Выява:COA of Kyiv Kurovskyi.svg|75px|Сцяг Кіева]] |стыль_цела = <!-- (або «стыль =» калі ніякія іншыя стылявыя атрыбуты не выкарыстоўваюцца) --> |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |клас_спісаў = hlist |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = Вуліцы |спіс1 = * [[Вуліца Аляксандра Архіпенкі|Аляксандра Архіпенкі]] * [[Багатырская вуліца (Кіеў)|Багатырская]] * [[Вярбовая вуліца (Кіеў)|Вярбовая]] * [[Вуліца Зоі Гайдай (Кіеў)|Зоі Гайдай]] * [[Вуліца Герояў Дняпра (Кіеў)|Герояў Дняпра]] * [[Вуліца Паўла Дыбенкі|Паўла Дыбенкі]] * [[Дабрынінская вуліца (Кіеў)|Дабрынінская]] * [[Вуліца Ермака (Кіеў)|Ермака]] * [[Іарданская вуліца (Кіеў)|Іарданская]] * [[Кабельная вуліца (Кіеў)|Кабельная]] * [[Кемераўская вуліца (Кіеў)|Кемераўская]] * [[Вуліца Сям’і Кульжэнкаў (Кіеў)|Сям’і Кульжэнкаў]] * [[Куранёўская вуліца (Кіеў)|Куранёўская]] * [[Лебядзінская вуліца (Кіеў)|Лебядзінская]] * [[Лугавая вуліца (Абалонскі раён)|Лугавая]] * [[Вуліца Маршала Маліноўскага (Кіеў)|Маршала Маліноўскага]] * [[Азёрная вуліца (Абалонскі раён)|Азёрная]] * [[Паўночная вуліца (Абалонскі раён)|Паўночная]] * [[Палярная вуліца (Кіеў)|Палярная]] * [[Прыазёрная вуліца (Кіеў)|Прыазёрная]] * [[Прырэчная вуліца (Кіеў)|Прырэчная]] * [[Вуліца Маршала Цімашэнкі (Кіеў)|Маршала Цімашэнкі]] |загаловак2 = Набярэжныя |спіс2 = [[Абалонская набярэжная (Кіеў)|Абалонская]] |загаловак3 = Праспекты |спіс3 = * [[Абалонскі праспект|Абалонскі]] * [[Праспект Сцяпана Бандэры (Кіеў)|Сцяпана Бандэры]] * [[Праспект Герояў Сталінграда (Кіеў)|Герояў Сталінграда]] |загаловак4 = Плошчы |спіс4 = * [[Абалонская плошча (Кіеў)|Абалонская]] * [[Плошча Герояў УПА (Кіеў)|Герояў УПА]] * [[Плошча Міхаіла Загараднага (Кіеў)|Міхаіла Загараднага]] * [[Мінская плошча (Кіеў)|Мінская]] * [[Плошча Сант’яга-дэ-Чылі]] |стыль_унізе = |унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Шаблоны:Кіеў|Абалонь]] </noinclude> nam7asr8hp557byv96i2hbfdjdh9m71 Гімназія №1 г. Віцебска імя Ж. І. Алфёрава 0 358216 4194528 4048894 2022-08-26T07:23:03Z Алексей Зацаренко 116431 Обновлена информация wikitext text/x-wiki {{Школа | Назва= Гімназія №1 г. Віцебска імя Ж.І.Алфёрава | Выява = | Дэвіз = | Заснавана= 1991 | Зачынена = | Дырэктар = [[Ляўковіч Ларыса Пятроўна]] (з 2019) | Тып = | Вучні = | Адрас= [[1-я вуліца Даватара (Віцебск)|1-я вуліца Даватара]], д.10/2 | Каардынаты = | Сайт=https://gymn1vitebsk.schools.by/ }} '''Дзяржаўная ўстанова адукацыі «Гімназія №1 г. Віцебска імя Ж. І. Алфёрава»''' — установа сярэдняй адукацыі, адкрыта ў [[1991]] годзе рашэннем Віцебскага гарадскога выканаўчага камітэта ад 15.08.1991 г. № 294 на базе сярэдняй школы № 15. Па рашэнню гарвыканкама імя [[Жарэс Алфёраў|Жарэса Алфёрава]] віцебская гімназія атрымала ў 2019 г. == Вучні і настаўнікі == У гімназіі навучаецца 1092 вучня. З іх 422 — у пачатковай школе, 670 — у 5-11-х класах. Адукацыйны працэс ажыццяўляе 93 педагога, для працы з адоранымі вучнямі прыцягнуты 12 выкладчыкаў вышэйшых навучальных устаноў г. [[Віцебск]]а. Дырэктару гімназіі [[Валянціна Трафімаўна Шырокава|В. Т. Шырокавай]] рашэннем Віцебскага гарадскога выканаўчага камітэта прысуджана званне «[[Ганаровы грамадзянін горада Віцебска]]». 67 педагогаў маюць ўзнагароды: дырэктар гімназіі В. Т. Шырокава і настаўнік хіміі С. Г. Сухадолава маюць званне «[[Заслужаны настаўнік Рэспублікі Беларусь]]», дырэктар гімназіі В. Т. Шырокава, намеснік дырэктара Л. В. Мацвеева і настаўнік біялогіі А. А. Мараліна ўзнагароджаны медалём «[[Медаль «За працоўныя заслугі», Беларусь|За працоўныя заслугі]]», 9 педагогаў узнагароджаны знакам «Выдатнік адукацыі Рэспублікі Беларусь», 20 — узнагароджаны Ганаровай граматай [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь]]; 35 — узнагароджаны Ганаровай граматай упраўлення адукацыі Віцебскага аблвыканкама, 13 педагогаў гімназіі заахвочаны прэміяй спецыяльнага фонду Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь за асабісты ўклад у развіццё здольнасцяў таленавітай моладзі, 2 педагога атрымалі стыпендыі гэтага фонду. У 2015/2016 навучальным годзе педагог Р. В. Шклейнік атрымаў падзяку кіраўніка адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, тры педагогі заахвочаны прэміяй спецыяльнага фонду Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь за асабісты ўклад у развіццё здольнасцяў адоранай моладзі. == Алімпіяды == У перыяд з 2011 па 2016 год 225 вучняў сталі пераможцамі трэцяга этапу, 63 вучні гімназіі сталі пераможцамі заключнага этапу рэспубліканскай алімпіяды па 11 вучэбных прадметах, 6 выпускнікоў гімназіі атрымалі перамогі на міжнародных алімпіядах па хіміі, біялогіі, астраноміі, інфарматыцы. У жніўні 2014 года навучэнка гімназіі атрымала бронзавы медаль на XXVI міжнароднай алімпіядзе па інфарматыцы (Тайвань), у 2015 годзе яна атрымала сярэбраны медаль на XXVII міжнароднай алімпіядзе па інфарматыцы. У 2015/2016 навучальным годзе 56 вучняў сталі пераможцамі заключнага і трэцяга этапаў рэспубліканскіх прадметных алімпіяд. == Дасягненні == З 2005 года гімназія занесена на раённую дошку Пашаны. У 2007, 2011, 2014 і 2015 гадах гімназія занесена на абласную дошку Пашаны, у 2009, 2012 і 2013 — на гарадскую дошку Пашаны. == Вядомыя настаўнікі і выпускнікі == * [[Уладзіслаў Алегавіч Ганчароў]], алімпійскі чэмпіён * [[Уладзімір Аляксандравіч Голубеў]], настаўнік астраноміі == Літаратура == http://gymn-1.oct-vit-roo.by/?page=about-gymn {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170126204105/http://gymn-1.oct-vit-roo.by/?page=about-gymn |date=26 студзеня 2017 }} [[Катэгорыя:Гімназія №1 (Віцебск)]] am8i3vsp22t0hrygt62i4nproda128w 4194553 4194528 2022-08-26T08:28:45Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Школа | Назва= Гімназія №1 г. Віцебска імя Ж.І.Алфёрава | Выява = | Дэвіз = | Заснавана= 1991 | Зачынена = | Дырэктар = [[Ларыса Пятроўна Ляўковіч]] (з 2019) | Тып = | Вучні = | Адрас= [[1-я вуліца Даватара (Віцебск)|1-я вуліца Даватара]], д.10/2 | Каардынаты = | Сайт=https://gymn1vitebsk.schools.by/ }} '''Дзяржаўная ўстанова адукацыі «Гімназія №1 г. Віцебска імя Ж. І. Алфёрава»''' — установа сярэдняй адукацыі, адкрыта ў [[1991]] годзе рашэннем Віцебскага гарадскога выканаўчага камітэта ад 15.08.1991 г. № 294 на базе сярэдняй школы № 15. Па рашэнню гарвыканкама імя [[Жарэс Алфёраў|Жарэса Алфёрава]] віцебская гімназія атрымала ў 2019 г. == Вучні і настаўнікі == У гімназіі навучаецца 1092 вучня. З іх 422 — у пачатковай школе, 670 — у 5-11-х класах. Адукацыйны працэс ажыццяўляе 93 педагога, для працы з адоранымі вучнямі прыцягнуты 12 выкладчыкаў вышэйшых навучальных устаноў г. [[Віцебск]]а. Дырэктару гімназіі [[Валянціна Трафімаўна Шырокава|В. Т. Шырокавай]] рашэннем Віцебскага гарадскога выканаўчага камітэта прысуджана званне «[[Ганаровы грамадзянін горада Віцебска]]». 67 педагогаў маюць ўзнагароды: дырэктар гімназіі В. Т. Шырокава і настаўнік хіміі С. Г. Сухадолава маюць званне «[[Заслужаны настаўнік Рэспублікі Беларусь]]», дырэктар гімназіі В. Т. Шырокава, намеснік дырэктара Л. В. Мацвеева і настаўнік біялогіі А. А. Мараліна ўзнагароджаны медалём «[[Медаль «За працоўныя заслугі», Беларусь|За працоўныя заслугі]]», 9 педагогаў узнагароджаны знакам «Выдатнік адукацыі Рэспублікі Беларусь», 20 — узнагароджаны Ганаровай граматай [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь]]; 35 — узнагароджаны Ганаровай граматай упраўлення адукацыі Віцебскага аблвыканкама, 13 педагогаў гімназіі заахвочаны прэміяй спецыяльнага фонду Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь за асабісты ўклад у развіццё здольнасцяў таленавітай моладзі, 2 педагога атрымалі стыпендыі гэтага фонду. У 2015/2016 навучальным годзе педагог Р. В. Шклейнік атрымаў падзяку кіраўніка адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, тры педагогі заахвочаны прэміяй спецыяльнага фонду Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь за асабісты ўклад у развіццё здольнасцяў адоранай моладзі. == Алімпіяды == У перыяд з 2011 па 2016 год 225 вучняў сталі пераможцамі трэцяга этапу, 63 вучні гімназіі сталі пераможцамі заключнага этапу рэспубліканскай алімпіяды па 11 вучэбных прадметах, 6 выпускнікоў гімназіі атрымалі перамогі на міжнародных алімпіядах па хіміі, біялогіі, астраноміі, інфарматыцы. У жніўні 2014 года навучэнка гімназіі атрымала бронзавы медаль на XXVI міжнароднай алімпіядзе па інфарматыцы (Тайвань), у 2015 годзе яна атрымала сярэбраны медаль на XXVII міжнароднай алімпіядзе па інфарматыцы. У 2015/2016 навучальным годзе 56 вучняў сталі пераможцамі заключнага і трэцяга этапаў рэспубліканскіх прадметных алімпіяд. == Дасягненні == З 2005 года гімназія занесена на раённую дошку Пашаны. У 2007, 2011, 2014 і 2015 гадах гімназія занесена на абласную дошку Пашаны, у 2009, 2012 і 2013 — на гарадскую дошку Пашаны. == Вядомыя настаўнікі і выпускнікі == * [[Уладзіслаў Алегавіч Ганчароў]], алімпійскі чэмпіён * [[Уладзімір Аляксандравіч Голубеў]], настаўнік астраноміі == Літаратура == http://gymn-1.oct-vit-roo.by/?page=about-gymn {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170126204105/http://gymn-1.oct-vit-roo.by/?page=about-gymn |date=26 студзеня 2017 }} [[Катэгорыя:Гімназія №1 (Віцебск)]] 9ss0s2475fuwwpug3bt2r1hamb1exnn Міхаіл Іванавіч Дзямчук 0 446196 4194059 4065678 2022-08-25T13:20:55Z VladimirZhV 9113 /* Спасылкі */ дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Навуковец |Фота = Міхаіл Іванавіч Дзямчук.jpg }} '''Міхаі́л Іва́навіч Дзямчу́к''' ({{ДН|28|5|1946}}, в. [[Вёска Дзявяткі, Тэвельскі сельсавет|Дзявяткі]], Кобрынскі раён, Брэсцкая вобласць, БССР — {{ДС|27|7|2016}}) — савецкі і беларускі вучоны і дзяржаўны дзеяч, [[член-карэспандэнт]] [[НАН Беларусі]], лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР у галіне навукі і тэхнікі. [[Міністэрства народнай адукацыі БССР|Міністр народнай адукацыі БССР]] (1989—1991). == Біяграфія == Нарадзіўся 28 мая 1946 года ў вёсцы Дзявяткі Кобрынскага раёна Брэсцкай вобласці. У 1968 годзе скончыў [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт]] (дыплом з адзнакай). Кар’ера: * 1970—1985 у БДУ: малодшы, затым старшы навуковы супрацоўнік, з 1976 па 1984 год — загадчык лабараторыі НДІ прыкладных фізічных праблем, у 1984—1985 загадчык кафедры аўтаматызацыі навуковых даследаванняў. * 1985—1988 — загадчык аддзела навукі і навучальных устаноў [[ЦК КПБ]]. * 1988—1991 — [[Міністэрства народнай адукацыі БССР|міністр народнай адукацыі БССР]]. * 1991—1994 — намеснік старшыні Савета Міністраў Беларусі. * 1994—2000 — рэктар [[Беларускі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт|Беларускай дзяржаўнай політэхнічнай акадэміі]]. * 2000—2001 — намеснік прэм’ер-міністра Беларусі. * 2001—2002 — дырэктар Цэнтра сістэмнага аналізу Беларускай дзяржаўнай політэхнічнай акадэміі. * 2002—2016 — рэктар Рэспубліканскага інстытута вышэйшай школы БДУ. [[Член-карэспандэнт]] [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]] (1986), [[доктар фізіка-матэматычных навук]] (1983), [[прафесар]] (1985). [[Заслужаны дзеяч навукі Рэспублікі Беларусь]] (1996). Дэпутат [[Вярхоўны Савет БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] (1986—1990), народны дэпутат СССР (1989—1991). [[Дзяржаўная прэмія БССР]] 1986 года за распрацоўку і ўкараненне ў практыку оптыка-фізічных даследаванняў статыстычных метадаў часовага аналізу хуткапераменных патокаў светлавога выпраменьвання. Аўтар больш за 300 навуковых прац, у тым ліку 3 манаграфій і 40 вынаходстваў. '''Асноўныя працы:''' * Статистический одноквантовый метод в оптико-физическом эксперименте. Мн.: Изд-во БГУ, 1981 (совм. с М. А. Ивановым). * Импульсная спектрометрия. Мн.: Университетское, 1986 (совм. с М. А. Ивановым). * Республика Беларусь: системные принципы устойчивого развития. Мн.: РИВШ БГУ, 2003 (совм с. А. Т. Юркевичем). * Высшая школа в стратегии инновационного развития Республики Беларусь. Мн.: РИВШ, 2006. * Системная методология инновационной деятельности: учеб. пособие. Минск: РИВШ, 2007 (совм с. А. Т. Юркевичем). == Літаратура == * {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|Дзямчук Міхаіл Іванавіч|269}} == Спасылкі == * [http://csl.bas-net.by/news/one-news.asp?id=87088 Міхаіл Іванавіч Дзямчук] у базе даных «История белорусской науки в лицах» [[Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Я. Коласа НАН Беларусі|Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі]] {{ref-ru}} * {{bis.nlb.by|133979|Дзямчук Міхаіл Іванавіч}} * [http://www.belta.by/society/view/ushel-iz-zhizni-zasluzhennyj-dejatel-nauki-belarusi-mihail-demchuk-203452-2016/ Пайшоў з жыцця заслужаны дзеяч навукі Беларусі Міхаіл Дзямчук.] БелТА. 27. ліпеня, 2016 * [http://nasb.gov.by/rus/members/correspondents/demchuk.php Член-карэспандэнт Дзямчук Міхаіл Іванавіч.] Нацыянальная акадэмія навук Беларусі. ''Памяці вучонага.'' * [http://nasb.gov.by/rus/publications/vestifm/vfm06_2c.php Михаил Иванович Демчук (К 60-летию со дня рождения)] // Изв. НАН Беларуси. Сер. физ.-матем. наук. — 2006. — № 2. {{Рэктары БНТУ}} {{DEFAULTSORT:Дзямчук Міхаіл Іванавіч}} [[Катэгорыя:Вучоныя паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Намеснікі прэм’ер-міністраў Беларусі]] [[Катэгорыя:Вынаходнікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савета БССР 11-га склікання]] [[Катэгорыя:Народныя дэпутаты СССР ад усесаюзных таварыстваў і фондаў]] [[Катэгорыя:Рэктары БНТУ]] [[Катэгорыя:Міністры асветы БССР]] [[Катэгорыя:Заслужаныя дзеячы навукі Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Члены-карэспандэнты АН БССР]] lk1ubi1wwsaqs1cu6rpoz55uwitz21k Паветрана-дэсантны спецыяльны батальён «Дальвіц» 0 464639 4194333 4133549 2022-08-25T18:18:26Z KastusK 48809 /* Адлюстраванне ў масавай культуры */ wikitext text/x-wiki {{Вайсковае фарміраванне |назва = Паветрана-дэсантны спецыяльны батальён «Дальвіц» |выява = [[Выява:Komierowo - pałac.JPG|300px]] |подпіс = Палацавы комплекс у [[Вёска Камерава, Польшча|в. Камерава (Вальбуш)]], які выкарыстоўваўся як батальённы лагер. |гады = [[1944]]—[[1945]] |краіна = {{Сцягафікацыя|Трэці Рэйх}} |падпарадкаванне = [[Абвер]] |у складзе = Абверкаманда-203 |тып = [[Спецпрызн|падраздзяленне спецыяльнага прызначэння]] |уключае_ў_сябе = 2 рот |роля = дыверсіі ў тылу праціўніка |памер = каля 200 чал. |камандная_структура = |размяшчэнне = [[Сяло Ліставое|Дальвіц]]<br/>[[Вёска Камерава, Польшча|Вальбуш]] |мянушка = |заступнік = |дэвіз = |колеры = |марш = |талісман = |рыштунак = |бітвы = |знакі_адрознення = |цяперашні_камандзір = |вядомыя_камандзіры = }} '''Паветрана-дэсантны спецыяльны батальён «Дальвіц»''' ({{lang-de|Luftlandebataillon zur besonderen Verfügung «Dallwitz»}}), вядомы таксама, як '''дыверсійна-выведвальная школа «Дальвіц»''' — воінскае фарміраванне спецыяльнага прызначэння ў падпарадкаванні [[Абвер]]а. У яго склад уваходзілі найбольш падрыхтаваныя салдаты і афіцэры [[Беларуская краёвая абарона|Беларускай краёвай абароны]] і беларускай паліцыі, пераважна сябры [[Беларуская незалежніцкая партыя|Беларускай незалежніцкай партыі]]. Батальён быў заснаваны ў ліпені [[1944]] г. == Другая сусветная вайна == Па задумах кіраўнікоў [[абвер]]а, асабісты склад батальёна павінен быў выкарыстоўвацца ў тыле савецкіх войскаў для правядзення разведвальных і дыверсійных аперацый. Курсанты вывучалі падрыўную і сапёрную справы, тапаграфію, тактыку вядзення партызанскага бою, тыпы зброі. Рыхтавалася група дзяўчат-радыстак. Начальнікам школы быў маёр рэзерву [[Георг Геруліс]], ягонымі намеснікамі: [[Барыс Рагуля]] і [[Усевалад Родзька]] (адказваў таксама за палітычную падрыхтоўку асабовага складу батальёна). Да восені [[1944]] г. асабовы склад батальёна налічваў больш за 200 чал., якія былі размеркаваны па дзвюх ротах: 1-я «Паўночная» (камандзір — лейтэнант Андрэй Рудак) і 2-я «Паўднёвая» (камандзір — лейтэнант [[Міхась Зуй]]). У выпадку непазбежных страт батальён павінен быў напаўняцца салдатамі і афіцэрамі 1-га кадравага батальёна БКА<ref>Чуев, С. Н. Спецслужбы Третьего Рейха: [В 2 кн.] / Сергей Геннадьевич Чуев. Кн. 1. — СПб.: Нева, 2003. — 381, [1] с., [8] л. ил., портр. — С. 197 — 198. — (Досье. Спецслужбы мира). — ISBN 5-7654-2826-6.</ref>. Жаўнеры батальёну насілі ў асноўным стандартныя шэра-зялёныя мундзіры вермахта са знакамі адрознення, якія былі прынятыя ў БКА ў [[1944]] г. з улікам загадаў шэфа Галоўнага кіраўніцтва вайсковых спраў [[Беларуская цэнтральная рада|БЦР]] № 6 ад [[25 кастрычніка]] [[1944]] г. і загада № 43 ад [[3 сакавіка]] [[1945]] г. Калі ў першым гаворка ішла пра «беларускае за мяжой», то ў другім змяшчалася дакладная інфармацыя наконт абавязковага ўжывання згаданых знакаў адрознення і абмундзіравання для дэсантнікаў «Дальвіц»<ref>Грыбоўскі, Ю. Абмундзіраванне беларускіх вайсковых фармаванняў на нямецкай службе падчас Другой сусветнай вайны / Юры Грыбоўскі; [Пер. з пол. А. Берасьнеў] // ARCHE Пачатак. – 2010. – № 5 (92). – Травень. – С. 475 – 508. — ISSN 1392-9682. ''Са спасылкай на:'' Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь. — Ф. 383. — Воп. 1. — Спр. 11а. — Арк. 233 — 234, 313.</ref> Увосень на тэрыторыю Беларускай ССР скінулі з самалётаў некалькі атрадаў і асобных дэсантнікаў. Частку адразу адлавілі і ліквідавалі савецкая контрразведка, іншыя арганізавалі партызанскую барацьбу. У пачатку лістапада 1944 г. школа і батальён перадыскалаваліся ў [[Вёска Камерава, Польшча|Вальбуш]]. Пазней пераехаў пад [[Берлін]], потым у Чэхію. У канцы сакавіка 1945 г. У. Родзька заключыў пагадненне з кіраўніком «Ягдфэрбанд—Ост СС» [[Ота Скарцэні]] аб павелічэнні складу батальёна да 700—800 чал. і яго перадыслакацыі з Чэхіі на тэрыторыю савецкай Беларусі. У маі [[1945]] г. чэшскія партызаны раззброілі батальён, а У. Родзька абвесціў пра роспуск. == Пасляваенная партызанская дзейнасць == Батальён быў падзелены на групы, якія прабіваліся на Захад або на тэрыторыю Беларусі. Атрад У. Родзькі перабраўся на Беласточчыну, дзе яго самога і арыштавалі. Рэшта ўдзельнікаў батальёна ўвязалася ў партызанскую барацьбу у [[Белавежская пушча|Белавежскай]] і [[Налібоцкая пушча|Налібоцкай пушчах]]. == Адлюстраванне ў масавай культуры == У верасні [[2013]] г. тэлеканал [[БелСат]] паказаў дакументальны фільм рэжысёра [[Антон Цялежнікаў|Антона Цялежнікава]] ''«Праклятыя і забытыя»'' (у 2 частках), пра беларускіх жаўнераў, якія прайшлі падрыхтоўку ў нямецкай дыверсійнай школе «Дальвіц»: * [https://www.youtube.com/watch?v=X_LTGimsPD0 «Праклятыя і забытыя», дак. фільм, ч. 1]  * [https://www.youtube.com/watch?v=v3PpuxRTFuk «Праклятыя і забытыя», дак. фільм, ч. 2] == Глядзіце таксама == * [[1-ы Беларускі штурмавы ўзвод]] {{зноскі}} == Літаратура == * Ёрш, С. Дэсант у няпэўнасць. Беларускі парашутны батальён «Дальвіц» 1944 — 1945 гг. — Мн.: [б. в.], 2012. — 311 с. {{Беларускія воінскія фарміраванні на баку нацысцкай Германіі}} [[Катэгорыя:Паветрана-дэсантны спецыяльны батальён «Дальвіц»]] [[Катэгорыя:Вайсковыя арганізацыі беларускай гісторыі]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1944 годзе]] [[Катэгорыя:Беларускія калабарацыянісцкія фарміраванні ў Другой сусветнай вайне]] jd1rnfbbdz95sbc3hxboqx6d7seiece Тур Абу-Дабі 0 539294 4194032 4193894 2022-08-25T12:24:28Z Aliaksandr y 31970 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Велагонка|назва=Тур Абу-Дабі|выява=|дата=люты|рэгіён={{Сцяг ААЭ}} [[ААЭ]]|мясцовыя_назвы=Abu Dhabi Tour|дысцыпліна=шашэйны веласпорт|спаборніцтва=свет|тып=шматдзённая|арганізатар=рчс|першая=2015|нумар=4|апошняя=2018}}'''Тур Абу-Дабі''' ([[Англійская мова|англ.]] ''<span lang="en">Abu Dhabi Tour</span>'') — штогадовая [[Шашэйны веласпорт|шашэйная]] [[Шашэйны веласпорт|шматдзённая]] велагонка, якая праходзіла ў канцы лютага па дарогам [[ААЭ]]. Уваходзіла у каляндар [[Сусветны Тур UCI|Сусветнага тура UCI]]. == Гісторыя == Упершыню гонка адбылася ў кастрычніку 2015 года ў рамках UCI Asia Tour (заняўшы аналагічнае месца ў календары Тура Пекіна, якi больш не праводзіцца) і маючы на той момант катэгорыю 2.1. Яе маршрут складаўся з чатырох этапаў. Першы і другі былі раўніннымі. Фініш трэцяга знаходзіў на вышыні 1025 метраў, на гары Джэбель Хафіт.<ref>{{Cite web|url=http://www.procyclingstats.com/race.php?c=2&id=152628|title=Abu Dhabi Tour 2015 — General Classification|lang=en|work=ProCyclingStats.com|accessdate=2017-11-02}}(англ.)&nbsp;<span id="cxmwZQ" tabindex="0">.</span>&#x20;''ProCyclingStats.com''<span id="cxmwZQ" tabindex="0">.</span>&#x20;<small id="cxmwZQ" tabindex="0">Праверана 2 лістапада 2017.</small></ref> Апошні этап праходзіў на аўтадроме Яс Марына, прычым у [[Змрок|змярканнях]] з выкарыстаннем штучнага асвятлення, як і Гран-пры Абу-Дабі. З сезона 2017 года гонка уключана ў [[Сусветны Тур UCI|Міравых тур UCI]] і стала праходзіць у канцы лютага.<ref name="2017CN">{{Cite web|url=http://www.cyclingnews.com/news/uci-expands-worldtour-to-37-events/|title=UCI expands WorldTour to 37 events|work=CyclingNews.com|accessdate=2016-10-02}}</ref><ref name="2017UCI">{{Cite web|url=http://www.uci.ch/pressreleases/the-uci-reveals-expanded-uci-worldtour-calendar-for-207|title=The UCI reveals expanded UCI WorldTour calendar for 2017|lang=en|work=UCI.ch|accessdate=2016-10-02}}(англ.)&nbsp;<span id="cxmwcw" tabindex="0">.</span>&#x20;''UCI.ch''<span id="cxmwcw" tabindex="0">.</span>&#x20;<small id="cxmwcw" tabindex="0">Праверана 2 кастрычніка 2016.</small></ref> Спаборніцтва арганізоўвала RCS Sport, якая праводзіць [[Джыра д’Італія]] і суседнія [[Тур Дубая]]. Заключная гонка была праведзена ў 2018, пасля якой Тур Абу-Дабі і Тур Дубая фб'ядналіся ў [[Тур ААЭ]] == Класіфікацыі == На гонцы разыгрываюцца 4 індывідуальныя класіфікацыі. Лідары кожнай з іх адзначаюцца адмысловымі майкамі пэўных колераў. * Генеральная класіфікацыя[[Файл:Jersey_red.svg|20x20пкс]] * Ачковая класіфікацыя[[Файл:Jersey_green.svg|20x20пкс]] * Маладзёжная класіфікацыя[[Файл:Jersey_white.svg|20x20пкс]] * Спрынтэрская класіфікацыя[[Файл:Jersey_black.svg|20x20пкс]] == Спіс пераможцаў агульнай класіфікацыі == {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 10px;" ! № ! Год ! Пераможца |- | 1 | 2015 |{{Сцяг Калумбіі}} Эстэбан Чавес |- | 2 | 2016 |{{Сцяг Эстоніі}} Танэл Кангерт |- | 3 | 2017 |{{Сцяг Партугаліі}} [[Руй Альберту Фарыа да Кошта|Руй Кошта]] |- | 4 | 2018 |{{Сцяг Іспаніі}} [[Алехандра Вальвердэ]] |} {{зноскі}} {{Шашэйныя велагонкі}} [[Катэгорыя:Спаборніцтвы па веласіпедным спорце]] [[Катэгорыя:Велагонкі ў ААЭ]] [[Катэгорыя:Тур Абу-Дабі|*]] l66d1ws7xu9sga8v6bf2sftya33ql8y 4194034 4194032 2022-08-25T12:24:40Z Aliaksandr y 31970 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Велагонка|назва=Тур Абу-Дабі|выява=|дата=люты|рэгіён={{Сцяг ААЭ}} [[ААЭ]]|мясцовыя_назвы=Abu Dhabi Tour|дысцыпліна=шашэйны веласпорт|спаборніцтва=свет|тып=шматдзённая|арганізатар=рчс|першая=2015|нумар=4|апошняя=2018}}'''Тур Абу-Дабі''' ([[Англійская мова|англ.]] ''<span lang="en">Abu Dhabi Tour</span>'') — штогадовая [[Шашэйны веласпорт|шашэйная]] [[Шашэйны веласпорт|шматдзённая]] велагонка, якая праходзіла ў канцы лютага па дарогам [[ААЭ]]. Уваходзіла у каляндар [[Сусветны Тур UCI|Сусветнага тура UCI]]. == Гісторыя == Упершыню гонка адбылася ў кастрычніку 2015 года ў рамках UCI Asia Tour (заняўшы аналагічнае месца ў календары Тура Пекіна, якi больш не праводзіцца) і маючы на той момант катэгорыю 2.1. Яе маршрут складаўся з чатырох этапаў. Першы і другі былі раўніннымі. Фініш трэцяга знаходзіў на вышыні 1025 метраў, на гары Джэбель Хафіт.<ref>{{Cite web|url=http://www.procyclingstats.com/race.php?c=2&id=152628|title=Abu Dhabi Tour 2015 — General Classification|lang=en|work=ProCyclingStats.com|accessdate=2017-11-02}}(англ.)&nbsp;<span id="cxmwZQ" tabindex="0">.</span>&#x20;''ProCyclingStats.com''<span id="cxmwZQ" tabindex="0">.</span>&#x20;<small id="cxmwZQ" tabindex="0">Праверана 2 лістапада 2017.</small></ref> Апошні этап праходзіў на аўтадроме Яс Марына, прычым у [[Змрок|змярканнях]] з выкарыстаннем штучнага асвятлення, як і Гран-пры Абу-Дабі. З сезона 2017 года гонка уключана ў [[Сусветны Тур UCI|Міравых тур UCI]] і стала праходзіць у канцы лютага.<ref name="2017CN">{{Cite web|url=http://www.cyclingnews.com/news/uci-expands-worldtour-to-37-events/|title=UCI expands WorldTour to 37 events|work=CyclingNews.com|accessdate=2016-10-02}}</ref><ref name="2017UCI">{{Cite web|url=http://www.uci.ch/pressreleases/the-uci-reveals-expanded-uci-worldtour-calendar-for-207|title=The UCI reveals expanded UCI WorldTour calendar for 2017|lang=en|work=UCI.ch|accessdate=2016-10-02}}(англ.)&nbsp;<span id="cxmwcw" tabindex="0">.</span>&#x20;''UCI.ch''<span id="cxmwcw" tabindex="0">.</span>&#x20;<small id="cxmwcw" tabindex="0">Праверана 2 кастрычніка 2016.</small></ref> Спаборніцтва арганізоўвала RCS Sport, якая праводзіць [[Джыра д’Італія]] і суседнія [[Тур Дубая]]. Заключная гонка была праведзена ў 2018, пасля якой Тур Абу-Дабі і Тур Дубая аб'ядналіся ў [[Тур ААЭ]] == Класіфікацыі == На гонцы разыгрываюцца 4 індывідуальныя класіфікацыі. Лідары кожнай з іх адзначаюцца адмысловымі майкамі пэўных колераў. * Генеральная класіфікацыя[[Файл:Jersey_red.svg|20x20пкс]] * Ачковая класіфікацыя[[Файл:Jersey_green.svg|20x20пкс]] * Маладзёжная класіфікацыя[[Файл:Jersey_white.svg|20x20пкс]] * Спрынтэрская класіфікацыя[[Файл:Jersey_black.svg|20x20пкс]] == Спіс пераможцаў агульнай класіфікацыі == {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 10px;" ! № ! Год ! Пераможца |- | 1 | 2015 |{{Сцяг Калумбіі}} Эстэбан Чавес |- | 2 | 2016 |{{Сцяг Эстоніі}} Танэл Кангерт |- | 3 | 2017 |{{Сцяг Партугаліі}} [[Руй Альберту Фарыа да Кошта|Руй Кошта]] |- | 4 | 2018 |{{Сцяг Іспаніі}} [[Алехандра Вальвердэ]] |} {{зноскі}} {{Шашэйныя велагонкі}} [[Катэгорыя:Спаборніцтвы па веласіпедным спорце]] [[Катэгорыя:Велагонкі ў ААЭ]] [[Катэгорыя:Тур Абу-Дабі|*]] gohyoy158ord3z9qk7qs5nuqr3oiumz Дацэнка 0 561232 4194065 4042459 2022-08-25T13:37:32Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Вядомыя носьбіты */ wikitext text/x-wiki '''Дацэнка''' — украінскае прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Дзмітрый Сцяпанавіч Дацэнка]] — [[Герой Савецкага Саюза]]. * [[Іосіф Трафімавіч Дацэнка]] (1916—1943) — [[Герой Савецкага Саюза]]. * [[Сяргей Аляксандравіч Дацэнка]] (нар. 1987) — украінскі футбаліст. * [[Эдуард Анатольевіч Дацэнка]] (нар. 1963) — доктар медыцынскіх навук, прафесар. {{неадназначнасць}} [[Катэгорыя:Украінскія прозвішчы]] nxcs0kkgvdkf6fga3on1zdsghxctgc3 Кіраўск (значэнні) 0 562358 4194484 3156285 2022-08-26T06:30:48Z DobryBrat 5701 пунктуацыя wikitext text/x-wiki Назву '''Кіраўск''' маюць: == Населеныя пункты == === Беларусь === * [[Кіраўск]] — горад у [[Магілёўская вобласць|Магілёўскай вобласці]]. === Расія === * [[Кіраўск (Ленінградская вобласць)|Кіраўск]] — горад у [[Ленінградская вобласць|Ленінградскай вобласці]]. * [[Кіраўск (Мурманская вобласць)|Кіраўск]] — горад у [[Мурманская вобласць|Мурманскай вобласці]]. {{неадназначнасць}} 5c29wv0knjjoj98yeur99t5jnx0dpme Нярча 0 565930 4194397 3999461 2022-08-25T21:17:22Z 176.65.113.198 https://ru.wikipedia.org/wiki/Нерль_(приток_Клязьмы) wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Нярча |Арыгінальная назва = ru/Нерча |Выява = Nercha.jpg |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 580 |Плошча басейна = 27500 |Басейн = Шылка (рака)/Амур/Ахоцкае мора |Басейн рэк = [[Ціхі акіян]] |Расход вады = 90 |Месца вымярэння = |Выток = Паўночная Нярча/Паўднёвая Нярча |Месцазнаходжанне вытоку= |Вышыня вытоку = больш за 1200<ref name="water">[http://water-rf.ru/Водные_объекты/1190/Нерча ''Чернов А. В.'' Нерча // Научно-популярная энциклопедия «Вода России»]{{ref-ru}}</ref> |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 54.5942|s_lat_min = |s_lat_sec = |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 117.8447|s_lon_min = |s_lon_sec = |Вусце = [[Шылка (рака)|Шылка]] |Месцазнаходжанне вусця = за 7 км ад горада [[Нерчынск]] |Вышыня вусця = |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 51.9169|m_lat_min = |m_lat_sec = |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 116.6411|m_lon_min = |m_lon_sec = |Ухіл ракі = |Краіна = Расія |Рэгіён = Забайкальскі край |Раён = |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Нярча́''' ({{lang-ru|Нерча́́}}) — [[рака]] ў [[Забайкальскі край|Забайкальскім краі]] [[Расія|Расіі]], левы [[прыток]] ракі [[Шылка (рака)|Шылка]] (прыток [[Амур]]а). Даўжыня ракі 580 км. Плошча [[вадазбор]]у 27 500 км². Сярэдні расход вады 90 м³/с. Сярэдні аб’ём сцёку 2,84 км³/год. Вытокам ракі лічыцца месца зліцця рэк Паўночная Нярча і Паўднёвая Нярча<ref name="water" /> на заходнім схіле гары Чарнышова<ref name="ezab">[http://encycl.chita.ru/encycl/concepts/?id=2503 Малая энциклопедия Забайкалья: Природное наследие / гл. ред. Р. Ф. Гениатулин. — Новосибирск: Наука, 2009. — 698 с. // Энциклопедия Забайкалья]{{ref-ru}}</ref> ў горным хрыбце [[Алёкмінскі Станавік (хрыбет)|Алёкмінскі Станавік]], на вышыні больш за 1200<ref name="water" /> м. У верхнім цячэнні рака мае паўгорны характар. У верхнім і сярэднім працякае па міжгорным катлавінамі паміж [[Горны хрыбет|хрыбтамі]] Алёкмінскі Станавік, [[Муройскі хрыбет|Муройскі]] і [[Хрыбет Чэрскага (Забайкалле)|Чэрскага]]<ref name="water" />. У ніжнім цячэнні рака становіцца раўніннай<ref name="water" />. Шырыня рэчышча павялічваецца да 70 м, потым да 170—200 м, [[Пойма|поймы]] — да 2,5 км<ref name="water" />. Рэчышча звілістае. На пойме маюцца старычныя азёры. Замярзае рака ў пачатку [[кастрычнік]]а, вызваляецца ад лёду ў канцы [[красавік]]а — пачатку [[Май|мая]], са [[Студзень|студзеня]] да красавіка перамярзае<ref name="water" />. Суднаходная на 12 км (вусце — горад [[Нерчынск]])<ref name="gvr">[http://textual.ru/gvr/index.php?card=288081 Река Нерча // Государственный водный реестр РФ]{{ref-ru}}</ref>. У аснове старажытны азёрна-рачной тэрмін «нэр-»<ref>https://ru.wikipedia.org/wiki/Нерль_(приток_Клязьмы)</ref> Прытокі: Кінгілан, Панчара, Уругун, Уркун, Сон, Алгачы, Чукакіт, Вялікі Талакан, Малы Талакан, Верхні Аян, Чучульту, Лаглы, Амутмія, Імандан-Макіт (Нерчынскі), Кільгенда, Душуні, Учумук, Бураўчача, Кулікашка, Акуя, Джэкдакашка, Мурой, Апкая, Нерчуган, Юктакан, Ніжні Байцэкан, Верхняя Джэкдакашка, Селінда, Акуні, Елікан, Елі, Акіма, Улурдур, Зюльзя, Крупянка, Шэлекан, Хіла і інш.<ref name="gvr" /> {{зноскі}} == Літаратура == * Нерча́ // {{кніга|загаловак=Географический энциклопедический словарь: Географические названия|адказны=Гл. ред А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев, А. Г. Воронов и др.|месца=М.|выдавецтва=Сов. энциклопедия|год=1983|старонкі=300|старонак=538|тыраж=100 000}}{{ref-ru}} * Малая энциклопедия Забайкалья: Природное наследие / гл. ред. Р. Ф. Гениатулин. — Новосибирск: Наука, 2009. — 698 с.{{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://textual.ru/gvr/index.php?card=288081 Река Нерча // Государственный водный реестр РФ]{{ref-ru}} * [http://encycl.chita.ru/encycl/concepts/?id=2503 Малая энциклопедия Забайкалья: Природное наследие / гл. ред. Р. Ф. Гениатулин. — Новосибирск: Наука, 2009. — 698 с. // Энциклопедия Забайкалья]{{ref-ru}} * [http://water-rf.ru/Водные_объекты/1190/Нерча ''Чернов А. В.'' Нерча // Научно-популярная энциклопедия «Вода России»]{{ref-ru}} [[Катэгорыя:Рэкі Забайкальскага края]] [[Катэгорыя:Басейн Амура]] lmfm70q6hpkcwdnjdtqpp9bvcbp61cg 4194478 4194397 2022-08-26T06:24:22Z Artsiom91 31770 Праўкі аўтарства [[Special:Contributions/176.65.113.198|176.65.113.198]] ([[User talk:176.65.113.198|размовы]]) адкочаныя; вернута апошняя версія аўтарства [[User:Artsiom91Bot|Artsiom91Bot]] wikitext text/x-wiki {{Рака |Назва = Нярча |Арыгінальная назва = ru/Нерча |Выява = Nercha.jpg |Подпіс = |Карта = |Подпіс карты = |Даўжыня = 580 |Плошча басейна = 27500 |Басейн = Шылка (рака)/Амур/Ахоцкае мора |Басейн рэк = [[Ціхі акіян]] |Расход вады = 90 |Месца вымярэння = |Выток = Паўночная Нярча/Паўднёвая Нярча |Месцазнаходжанне вытоку= |Вышыня вытоку = больш за 1200<ref name="water">[http://water-rf.ru/Водные_объекты/1190/Нерча ''Чернов А. В.'' Нерча // Научно-популярная энциклопедия «Вода России»]{{ref-ru}}</ref> |s_lat_dir = N|s_lat_deg = 54.5942|s_lat_min = |s_lat_sec = |s_lon_dir = E|s_lon_deg = 117.8447|s_lon_min = |s_lon_sec = |Вусце = [[Шылка (рака)|Шылка]] |Месцазнаходжанне вусця = за 7 км ад горада [[Нерчынск]] |Вышыня вусця = |m_lat_dir = N|m_lat_deg = 51.9169|m_lat_min = |m_lat_sec = |m_lon_dir = E|m_lon_deg = 116.6411|m_lon_min = |m_lon_sec = |Ухіл ракі = |Краіна = Расія |Рэгіён = Забайкальскі край |Раён = |Катэгорыя на Вікісховішчы = }} '''Нярча́''' ({{lang-ru|Нерча́́}}) — [[рака]] ў [[Забайкальскі край|Забайкальскім краі]] [[Расія|Расіі]], левы [[прыток]] ракі [[Шылка (рака)|Шылка]] (прыток [[Амур]]а). Даўжыня ракі 580 км. Плошча [[вадазбор]]у 27 500 км². Сярэдні расход вады 90 м³/с. Сярэдні аб’ём сцёку 2,84 км³/год. Вытокам ракі лічыцца месца зліцця рэк Паўночная Нярча і Паўднёвая Нярча<ref name="water" /> на заходнім схіле гары Чарнышова<ref name="ezab">[http://encycl.chita.ru/encycl/concepts/?id=2503 Малая энциклопедия Забайкалья: Природное наследие / гл. ред. Р. Ф. Гениатулин. — Новосибирск: Наука, 2009. — 698 с. // Энциклопедия Забайкалья]{{ref-ru}}</ref> ў горным хрыбце [[Алёкмінскі Станавік (хрыбет)|Алёкмінскі Станавік]], на вышыні больш за 1200<ref name="water" /> м. У верхнім цячэнні рака мае паўгорны характар. У верхнім і сярэднім працякае па міжгорным катлавінамі паміж [[Горны хрыбет|хрыбтамі]] Алёкмінскі Станавік, [[Муройскі хрыбет|Муройскі]] і [[Хрыбет Чэрскага (Забайкалле)|Чэрскага]]<ref name="water" />. У ніжнім цячэнні рака становіцца раўніннай<ref name="water" />. Шырыня рэчышча павялічваецца да 70 м, потым да 170—200 м, [[Пойма|поймы]] — да 2,5 км<ref name="water" />. Рэчышча звілістае. На пойме маюцца старычныя азёры. Замярзае рака ў пачатку [[кастрычнік]]а, вызваляецца ад лёду ў канцы [[красавік]]а — пачатку [[Май|мая]], са [[Студзень|студзеня]] да красавіка перамярзае<ref name="water" />. Суднаходная на 12 км (вусце — горад [[Нерчынск]])<ref name="gvr">[http://textual.ru/gvr/index.php?card=288081 Река Нерча // Государственный водный реестр РФ]{{ref-ru}}</ref>. Прытокі: Кінгілан, Панчара, Уругун, Уркун, Сон, Алгачы, Чукакіт, Вялікі Талакан, Малы Талакан, Верхні Аян, Чучульту, Лаглы, Амутмія, Імандан-Макіт (Нерчынскі), Кільгенда, Душуні, Учумук, Бураўчача, Кулікашка, Акуя, Джэкдакашка, Мурой, Апкая, Нерчуган, Юктакан, Ніжні Байцэкан, Верхняя Джэкдакашка, Селінда, Акуні, Елікан, Елі, Акіма, Улурдур, Зюльзя, Крупянка, Шэлекан, Хіла і інш.<ref name="gvr" /> {{зноскі}} == Літаратура == * Нерча́ // {{кніга|загаловак=Географический энциклопедический словарь: Географические названия|адказны=Гл. ред А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев, А. Г. Воронов и др.|месца=М.|выдавецтва=Сов. энциклопедия|год=1983|старонкі=300|старонак=538|тыраж=100 000}}{{ref-ru}} * Малая энциклопедия Забайкалья: Природное наследие / гл. ред. Р. Ф. Гениатулин. — Новосибирск: Наука, 2009. — 698 с.{{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://textual.ru/gvr/index.php?card=288081 Река Нерча // Государственный водный реестр РФ]{{ref-ru}} * [http://encycl.chita.ru/encycl/concepts/?id=2503 Малая энциклопедия Забайкалья: Природное наследие / гл. ред. Р. Ф. Гениатулин. — Новосибирск: Наука, 2009. — 698 с. // Энциклопедия Забайкалья]{{ref-ru}} * [http://water-rf.ru/Водные_объекты/1190/Нерча ''Чернов А. В.'' Нерча // Научно-популярная энциклопедия «Вода России»]{{ref-ru}} [[Катэгорыя:Рэкі Забайкальскага края]] [[Катэгорыя:Басейн Амура]] 53o7mds3klekio288xpb04eb9a67521 Плошча Герояў УПА (Кіеў) 0 567939 4194263 3388615 2022-08-25T17:09:19Z Dƶoxar 35389 Dƶoxar перанёс старонку [[Тульская плошча]] у [[Плошча Герояў УПА (Кіеў)]]: https://t.me/vitaliy_klitschko/1496 wikitext text/x-wiki {{Плошча |назва = Тульская плошча |арыгінальная назва = {{lang-uk|Тульська площа}} |населены пункт = Кіеў |від месцазнаходжання = Мясцовасць |месцазнаходжанне = [[Мікрараён Абалонь|Абалонь]] |від месцазнаходжання2 = Раён |месцазнаходжанне2 = [[Абалонскі раён, Кіеў|Абалонскі]] |sort = Тульская плошча |на карце = |памер на карце = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |фота = Kyiv Tulska Square.jpg |памер = |подпіс = |ранейшыя назвы = плошчу Герояў Брэста |від найбліжэйшых = |найбліжэйшыя = |карта = |на карце openstreetmap = |на карце яндэкс = |на карце гугл = |Commons = }} '''Тульская плошча''' ({{lang-uk|Тульська площа}}) — плошча ў [[Абалонскі раён, Кіеў|Абалонскім раёне]] горада [[Кіеў|Кіева]]. Плошча ўзнікла ў сярэдзіне 70-х гадоў ХХ стагоддзя падчас забудовы жылога масіва [[Абалонь (мясцовасць)|Абалонь]] і [[Праспект Сцяпана Бандэры (Кіеў)|аўтадарогі]] да [[Паўночны мост (Кіеў)|Паўночнага моста]]. У 1975 году атрымала назву плошчу Герояў Брэста. Сучасная назва - з 1977 года, у гонар горада-героя Тулы. У пачатку 2000-х гадоў была праведзена рэканструкцыя плошчы і зменена арганізацыя руху аўтатранспарту. == Зноскі == {{reflist}} {{Мясцовасць Абалонь ў Кіеве}} {{Плошчы Кіева}} [[Катэгорыя:Плошчы Кіева]] nxofy0d0rdswh1qmldyshuhhehusuhj 4194268 4194263 2022-08-25T17:10:46Z Dƶoxar 35389 wikitext text/x-wiki {{Плошча |назва = Плошча Герояў УПА |арыгінальная назва = {{lang-uk|Площа Героїв УПА}} |населены пункт = Кіеў |від месцазнаходжання = Мясцовасць |месцазнаходжанне = [[Мікрараён Абалонь|Абалонь]] |від месцазнаходжання2 = Раён |месцазнаходжанне2 = [[Абалонскі раён, Кіеў|Абалонскі]] |sort = Герояў УПА плошча |на карце = |памер на карце = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |фота = Kyiv Tulska Square.jpg |памер = |подпіс = |ранейшыя назвы = плошчу Герояў Брэста, Тульская плошча |від найбліжэйшых = |найбліжэйшыя = |карта = |на карце openstreetmap = |на карце яндэкс = |на карце гугл = |Commons = }} '''Плошча Герояў УПА''' ({{lang-uk|Площа Героїв УПА}}) — плошча ў [[Абалонскі раён, Кіеў|Абалонскім раёне]] горада [[Кіеў|Кіева]]. Плошча ўзнікла ў сярэдзіне 70-х гадоў ХХ стагоддзя падчас забудовы жылога масіва [[Абалонь (мясцовасць)|Абалонь]] і [[Праспект Сцяпана Бандэры (Кіеў)|аўтадарогі]] да [[Паўночны мост (Кіеў)|Паўночнага моста]]. У 1975 году атрымала назву плошчу Герояў Брэста, з 1977 па 2022 год называлася Тульска плошча. Сучасная назва - з 2022 года, у гонар ваяроў [[УПА]]. У пачатку 2000-х гадоў была праведзена рэканструкцыя плошчы і зменена арганізацыя руху аўтатранспарту. == Зноскі == {{reflist}} {{Мясцовасць Абалонь ў Кіеве}} {{Плошчы Кіева}} [[Катэгорыя:Плошчы Кіева]] 77k7kv8c10c3pml5o9ys2ym5rs0gf3w 4194316 4194268 2022-08-25T17:58:41Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Плошча |назва = Плошча Герояў УПА |арыгінальная назва = {{lang-uk|Площа Героїв УПА}} |населены пункт = Кіеў |від месцазнаходжання = Мясцовасць |месцазнаходжанне = [[Мікрараён Абалонь|Абалонь]] |від месцазнаходжання2 = Раён |месцазнаходжанне2 = [[Абалонскі раён, Кіеў|Абалонскі]] |sort = Герояў УПА плошча |на карце = |памер на карце = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |фота = Kyiv Tulska Square.jpg |памер = |подпіс = |ранейшыя назвы = плошча Герояў Брэста, Тульская плошча |від найбліжэйшых = |найбліжэйшыя = |карта = |на карце openstreetmap = |на карце яндэкс = |на карце гугл = |Commons = }} '''Плошча Герояў УПА''' ({{lang-uk|Площа Героїв УПА}}) — плошча ў [[Абалонскі раён, Кіеў|Абалонскім раёне]] горада [[Кіеў|Кіева]]. Плошча ўзнікла ў сярэдзіне 70-х гадоў ХХ стагоддзя падчас забудовы жылога масіва [[Абалонь (мясцовасць)|Абалонь]] і [[Праспект Сцяпана Бандэры (Кіеў)|аўтадарогі]] да [[Паўночны мост (Кіеў)|Паўночнага моста]]. У 1975 годзе атрымала назву плошча Герояў Брэста, з 1977 па 2022 гады называлася Тульскай плошчай. Сучасная назва — з 2022 года, у гонар ваяроў [[УПА]]. У пачатку 2000-х гадоў была праведзена рэканструкцыя плошчы і зменена арганізацыя руху аўтатранспарту. {{Зноскі}} {{Мясцовасць Абалонь ў Кіеве}} {{Плошчы Кіева}} [[Катэгорыя:Плошчы Кіева]] 2rgd1aipqmovbh2t5n1iogxelttm8ky Кехіндэ Фатаі 0 575676 4194511 4044270 2022-08-26T06:59:21Z Artsiom91 31770 перайшоў у «Туран» Туркестан wikitext text/x-wiki {{футбаліст | імя = Кехіндэ Фатаі | поўнае імя = Кехіндэ Феі Фатаі | фатаграфія = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | грамадзянства = {{Сцягафікацыя|Нігерыя}} | рост = | вага = | мянушка = | цяперашні клуб = {{Сцяг|Казахстан}} [[ФК Туран Туркестан|Туран]] | нумар = | пазіцыя = [[нападнік (футбол)|нападнік]] | моладзевыя клубы = {{футбольная кар’ера |{{0|4}}—2007| {{Сцяг|Нігерыя||20px}} [[ФК JUTH|JUTH (Джос)]]| |2007—2008| {{Сцяг|Румынія||20px}} [[ФК Фарул Канстанца|Фарул (Канстанца)]]| }} | клубы = {{футбольная кар’ера |2007—2008| {{Сцяг|Румынія||20px}} [[ФК Фарул II Канстанца|Фарул II (Канстанца)]]|20 (11) |2008—2010| {{Сцяг|Румынія||20px}} [[ФК Фарул Канстанца|Фарул (Канстанца)]]|46 (7) |2010—2015| {{Сцяг|Румынія||20px}} [[ФК Астра Джурджу|Астра (Джурджу)]]|114 (46) |2013—2014| {{Арэнда}} {{Сцяг|Бельгія||20px}} [[ФК Бругэ|Бругэ]]|8 (1) |2015—2016| {{Сцяг|Чэхія||20px}} [[ФК Спарта Прага|Спарта (Прага)]]|24 (8) |2016—2018| {{Сцяг|Расія||20px}} [[ФК Уфа|Уфа]]|41 (6) |2018—2019| {{Сцяг|Беларусь||20px}} [[ФК Дынама Мінск|Дынама (Мінск)]]|32 (8) |2020—2021| {{Сцяг|Румынія||20px}} [[ФК Астра Джурджу|Астра (Джурджу)]]|14 (2) |2021—2022| {{Сцяг|Румынія||20px}} [[ФК Арджэш Пітэшты|Арджэш (Пітэшты)]]|21 (2) |2022—| {{Сцяг|Казахстан||20px}} [[ФК Туран Туркестан|Туран (Туркестан)]]| }} | нацыянальная зборная = {{футбольная кар’ера |2009| {{Сцяг|Нігерыя||20px}} [[Моладзевая зборная Нігерыі па футболе|Нігерыя (да 21)]]|3 (1) }} | абнаўленне дадзеных аб клубе = 26 жніўня 2022 | абнаўленне дадзеных аб зборнай = 14 кастрычніка 2018 }} '''Кехіндэ Фатаі''' ({{lang-en|Kehinde Fatai}}; нар. {{ДН|19|2|1990}}, [[Абуджа]]) — нігерыйскі [[футбол|футбаліст]], [[нападнік (футбол)|нападнік]] казахстанскага клуба [[ФК Туран Туркестан|«Туран»]] з [[Туркестан (горад)|Туркестана]]. == Клубная кар’ера == На моладзевым узроўні гуляў на радзіме за клуб [[ФК JUTH|JUTH]], а ў ліпені 2007 года пераехаў у Еўропу, далучыўшыся да [[ФК Фарул Канстанца|«Фарула»]] з [[Канстанца|Канстанцы]]. У чэрвені 2010 года ў якасці свабоднага агента перабраўся ў іншы румынскі клуб — [[ФК Астра Джурджу|«Астру»]], дзе стаў адным з асноўных ігракоў. У верасні 2013 года на правах арэнды стаў іграком бельгійскага [[ФК Бругэ|«Бругэ»]], аднак не здолеў замацавацца ў складзе і праз год вярнуўся ў «Астру». У маі 2015 года падпісаў трохгадовы кантракт з пражскай [[ФК Спарта Прага|«Спартай»]]. У жніўні 2016 года перабраўся ў расійскі клуб [[ФК Уфа|«Уфа»]]. Спачатку быў трывалым іграком асновы, аднак у першай палове 2018 года стаў у асноўным заставацца на лаўцы запасных. У жніўні 2018 года па пагадненні бакоў разарваў кантракт з «Уфой». Неўзабаве пасля зыходу з «Уфы» падпісаў кантракт з беларускім клубам [[ФК Дынама Мінск|«Дынама»]] з [[Мінск]]а<ref>[http://football.by/news/117287.html Минское "Динамо" официально объявило о подписании нигерийского нападающего Фатаи]</ref>, дзе хутка замацаваўся ў аснове. 20 кастрычніка ў матчы з [[ФК Мінск|«Мінскам»]] адзначыўся хет-трыкам (выніковы лік 3:3). Сезон 2019 пачынаў у стартавым складзе дынамаўцаў, з лета стаў часцей выхадзіць на замену. У снежні 2019 года па заканчэнні кантракта пакінуў мінскі клуб<ref>[http://football.by/news/134684.html Минское "Динамо" официально объявило об уходе Фатаи]</ref>. У студзені 2020 года папоўніў склад румынскай [[ФК Астра Джурджу|«Астры»]]<ref>[http://football.by/news/135831.html Экс-форвард минского "Динамо" перебрался в Румынию]</ref>. Пакінуў клуб па заканчэнні сезона 2020/21. У верасні 2021 года далучыўся да [[ФК Арджэш Пітэшты|«Арджэша»]], а ў жніўні 2022 года перайшоў у казахстанскі [[ФК Туран Туркестан|«Туран»]]. == Міжнародная кар’ера == Выступаў за моладзевую зборную Нігерыі. == Дасягненні == * {{Сцяг|Бельгія||20px}} {{Ср}} Срэбраны прызёр [[Чэмпіянат Бельгіі па футболе|чэмпіянату Бельгіі]]: 2013/14 * {{Сцяг|Чэхія||20px}} {{Ср}} Срэбраны прызёр [[Чэмпіянат Чэхіі па футболе|чэмпіянату Чэхіі]]: 2015/16 * {{Сцяг|Румынія||20px}} Уладальнік [[Суперкубак Румыніі па футболе|Суперкубка Румыніі]]: 2014 * {{Сцяг|Беларусь||20px}} {{Бр}} Бронзавы прызёр [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе|чэмпіянату Беларусі]]: [[Вышэйшая ліга чэмпіянату Беларусі па футболе 2018|2018]] {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Фатаі Кехіндэ}} [[Катэгорыя:Футбалісты Нігерыі]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Фарул Канстанца]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Астра Джурджу]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Бругэ]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Спарта Прага]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Уфа]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Дынама Мінск]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Арджэш Пітэшці]] [[Катэгорыя:Ігракі ФК Туран Туркестан]] iq40ualhoe7txru7xw1i1oagwqrwi57 Пэрвамайск (Мікалаеўская вобласць) 0 583327 4194663 3293124 2022-08-26T11:40:55Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Пэрвамайск}} {{НП-Украіна}} '''Пэрвамайск'''<ref>{{ТКП-Украіна}}</ref>, або '''Первамайск'''<ref>{{Крыніцы/БелЭн|10}} — карта Мікалаеўскай вобласці</ref> ({{lang-uk|Первома́йськ}}) — горад у [[Мікалаеўская вобласць|Мікалаеўскай вобласці]] [[Украіна|Украіны]], адміністрацыйны цэнтр [[Пэрвамайскі раён (Мікалаеўская вобласць)|Пэрвамайскага раёна]] (не ўваходзіць у склад раёна); створаны шляхам аб’яднання трох населëнных пунктаў: горада Альвіёпаля, мястэчка Багаполя і сяла Голты. Знаходзіцца ў паўночна-заходняй частцы Мікалаеўскай вобласці, за 180 км ад [[Мікалаеў (Мікалаеўская вобласць)|Мікалаева]], пры зліцці рэк [[Паўднёвы Буг|Паўднёвага Буга]] і Сінюхі. == Вядомыя асобы == * [[Вадзім Іванавіч Мілько]] (нар. [[1986]]) — украінскі футбаліст. * [[Аляксей Пятровіч Тупчы]] (нар. [[1986]]) — украінскі футбаліст. * [[Эстэр Срулеўна Алексенцава]] (1906—1967) — урач-фізіёлаг. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1947), [[прафесар]] (1949). {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Мікалаеўская вобласць}} [[Катэгорыя:Гарады Мікалаеўскай вобласці]] l0xyhpxb8yr4oxyyfkvc4wbdcnol5zp Пётр Міхайлавіч Брэнч 0 607690 4194116 3430605 2022-08-25T14:31:27Z VladimirZhV 9113 /* Крыніцы */ wikitext text/x-wiki {{Цёзкі2|Брэнч}} {{ДД | імя = Пётр Міхайлавіч Брэнч | выява = | шырыня партрэта = | подпіс = | тытул = [[Міністэрства мясцовай прамысловасці БССР|Міністр мясцовай прамысловасці БССР]] | сцяг = Flag of the Byelorussian Soviet Socialist Republic (1951–1991).svg | сцяг2 = | перыядпачатак = [[1951]] | перыядканец = [[24 красавіка]] [[1953]] | прэзідэнт = | прэм'ер = [[Аляксей Яўхімавіч Кляшчоў|Аляксей Кляшчоў]] | папярэднік = [[Якаў Навумавіч Каган|Якаў Каган]] | пераемнік = ''пасада скасаваная'' | тытул_3 = Сакратар [[Сакратарыят Цэнтральнага камітэта КПБ|ЦК КПБ]] | сцяг_3 = Symbol-hammer-and-sickle.svg | сцяг2_3 = | перыядпачатак_3 = [[19 лютага]] [[1949]] | перыядканец_3 = [[3 чэрвеня]] [[1950]] | прэзідэнт_3 = | прэм'ер_3 = | папярэднік_3 = | пераемнік_3 = | дата нараджэння = | месца нараджэння = | дата смерці = | месца смерці = | адукацыя = | званне = | узнагароды = | Commons = }} '''Пётр Міха́йлавіч Брэнч''' ({{ДН|11|6|1908}}, {{МН|Віцебск||}}, [[Расійская імперыя]] — {{ДС|10|8|1990}}) — савецкі дзяржаўны і партыйны дзеяч, [[Міністэрства мясцовай прамысловасці БССР|міністр мясцовай прамысловасці БССР]] ([[1951]]—[[1953]]). == Біяграфія == У [[1927]] годзе скончыў Віцебскую прафесійна-тэхнічную школу металістаў імя Калініна, у 1927—[[1928]] слухач Аршанскага рабочага факультэта. Працоўную дзейнасць пачаў на авіяцыйных заводах [[Масква|Масквы]] і [[Самара|Куйбышава]]. З верасня [[1944]] па [[1947]] гады — інструктар Прамысловага аддзела [[Цэнтральны камітэт КПБ|ЦК КП(б) Беларусі]], з 1947 па люты [[1949]] сакратар [[Мінскі абласны камітэт КПБ|Мінскага абласнога камітэта КП(б)Б]], [[19 лютага]] 1949 года быў абраны [[Сакратарыят Цэнтральнага камітэта КПБ|сакратаром ЦК КП(б)Б]]. У [[1950]] — [[1951]] гадах намеснік, з 1951 і да скасавання Міністэрства ў [[1953]] годзе — міністр мясцовай прамысловасці БССР. Пасля працаваў на пасадзе 1-га намесніка [[Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчавання БССР|міністра сельскай гаспадаркі БССР]]. У [[1955]] годзе быў абраны сакратаром [[Брэсцкі абласны камітэт КПБ|Брэсцкага абласнога камітэта КП Беларусі]]. Са студзеня [[1963]] і да [[1965]] працаваў намеснікам начальніка ўпраўлення станкабудавання і агульнага машынабудавання Беларускага [[Саўнаргасы|СНГ]] і начальнікам Тэхнічнага ўпраўлення Беларускага СНГ. Член ЦК КПБ ([[1949]]—[[1960]]). == Спасылкі == * [http://www.knowbysight.info/BBB/01571.asp Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898—1991] {{ref-ru}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Брэнч, Пётр Міхайлавіч}} [[Катэгорыя:Сакратары ЦК КПБ]] [[Катэгорыя:Міністры мясцовай прамысловасці БССР]] [[Катэгорыя:Сакратары Брэсцкага абкама КПБ]] [[Катэгорыя:Сакратары Мінскага абкама КПБ]] [[Катэгорыя:Члены ЦК КПБ]] tjzlc87xlxsnojxtytknoc63f5rr4vl Уладзімеж Пузына 0 608359 4194066 4176406 2022-08-25T13:39:02Z Artsiom91 31770 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Навуковец |Імя = Уладзімеж Пузына |Арыгінал імя = {{lang-pl|Włodzimierz Puzyna}} |Фота = |Шырыня = |Подпіс = |Дата нараджэння = 9.7.1947 |Месца нараджэння = {{МН|Шчэцін||}}, [[Шчэцінскае ваяводства (1946—1975)|Шчэцінскае ваяводства]], [[Польская Народная Рэспубліка]] |Дата смерці = |Месца смерці = |Грамадзянства = {{POL}} |Навуковая сфера = [[фізіка]] |Месца працы = [[Вышэйшая школа дзяржаўнага кіравання ў Шчэціне]] (1995–2012) |Навуковая ступень = {{Навуковая ступень|доктар|прыродазнаўчых навук}} |Навуковае званне = {{Навуковае званне||}} |Альма-матэр = [[Варшаўскі ўніверсітэт]] |Навуковы кіраўнік = |Знакамітыя вучні = |Вядомы як = |Вядомая як = |Узнагароды і прэміі = {{{!}} style="background:transparent" {{!}} {{Кавалер ордэна Ганаровага легіёна}} {{!!}} {{Афіцэр ордэна Ганаровага легіёна}} {{!!}} {{Залаты Крыж Заслугі}} {{!}}} |Роспіс = |Шырыня роспісу = |Сайт = |Вікікрыніцы = }} '''Уладзімеж Пузына''' ({{lang-pl|Włodzimierz Puzyna}}; {{ДН|9|7|1947}}, {{МН|Шчэцін||}}, [[Шчэцінскае ваяводства (1946—1975)|Шчэцінскае ваяводства]], [[Польская Народная Рэспубліка]]) — польскі палітычны дзеяч і навуковец. == Біяграфія == Нарадзіўся ў сям'і прадстаўніка шляхецкага [[Род Пузынаў|роду Пузынаў]], капітана ВМФ Юзэфа і Марыі з [[Род Зарэмбаў|роду Зарэмбаў]]. === Навуковая дзейнасць === У [[1972]] г. скончыў аддзяленне фізікі [[Варшаўскі ўніверсітэт|Варшаўскага ўніверсітэта]]. У [[1979]] г. атрымаў доктара прыродазнаўчых навук у Інстытуце малекулярнай біялогіі [[Ягелонскі ўніверсітэт|Ягелонскага ўніверсітэта]]. У [[1974]]—[[1990]] гг. працаваў навуковым супрацоўнікам фізічнага факультэта [[Сельскагаспадарчая акадэмія ў Шчэціне|Сельскагаспадарчай акадэміі ў Шчэціне]]. У [[1990]]—[[1995]] гг. працаваў дырэктарам вучэбнага цэнтра Фонду развіцця мясцовай дэмакратыі ў Шчэціне. У [[1995]]—[[2012]] гг. — рэктар [[Вышэйшая школа дзяржаўнага кіравання ў Шчэціне|Вышэйшай школы дзяржаўнага кіравання ў Шчэціне]]. === Палітычная дзейнасць === У [[1980]] г. уступіў у [[Салідарнасць (прафсаюз)|НСПС «Салідарнасць»]]. У [[1989]]—[[1990]] гг. быў намеснікам старшыні Грамадзянскага камітэта зямлі Шчэцін. З [[1991]] па [[2001]] гг. дэпутат I, II (ад [[Дэмакратычная унія|Дэмакратычнай уніі]]) і III кадэнцый (ад [[Унія свабоды (Польшча)|Уніі свабоды]]) [[Сейм Рэспублікі Польшча|Сейма Рэспублікі Польшча]]. Працаваў у Камітэце мясцовага самакіравання і Камісіі па пытаннях адукацыі, навукова-тэхнічнага прагрэсу. У Сейме III кадэнцыі старшыня Падкамісіі па пытаннях пастаянных фінансаў мясцовага самакіравання. З [[2001]] г. больш не балатаваўся ў Сейм. У [[1992]]—[[2001]] гг. старшыня польска-шведскай групы [[Міжпарламенцкі саюз|Міжпарламенцкага саюза]], а ў [[1997]]—[[2001]] гг. быў членам польскай дэлегацыі ў Парламенцкай канферэнцыі краін Балтыйскага мора. У [[2002]] г. прымаў удзел у мясцовых выбарах на пасаду [[Прэзідэнт горада|прэзідэнта горада]] Шчэцін, але набраў толькі 3,90%. У [[2005]]—[[2006]] гг. старшыня заходнепаморскай Дэмакратычнай партыі. == Узнагароды == * Кавалер ([[2003]] г.) і афіцэр ([[2017]] г.) [[Ордэн Ганаровага легіёна|ордэна Ганаровага легіёна]] * Залаты [[Крыж Заслугі]] ([[2004]] г.) == Літаратура == * {{cite web|url = http://orka.sejm.gov.pl/ArchAll2.nsf/3RP/314|title = Posłowie III kadencji 1997—2001. Włodzimierz Puzyna|author = |date = |work = Archiwum danuch o Posłach|language = pl|accessdate = 2019-07-24}} * {{cite web|url = http://www.encysol.pl/wiki/W%C5%82odzimierz_Puzyna|title = Włodzimierz Puzyna|author = Tierling-Śledź, Ewa|date = 21-08-2013|work = Encyklopedia Solidarności|language = pl|accessdate = 2019-07-24}} {{DEFAULTSORT:Пузына Уладзімеж}} [[Катэгорыя:Пузыны|Уладзімеж]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Варшаўскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Ягелонскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Сейма Польшчы 1 склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Сейма Польшчы 2 склікання]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Сейма Польшчы 3 склікання]] [[Катэгорыя:Палітыкі Польшчы]] [[Катэгорыя:Фізікі Польшчы]] elnj26eafsopt16afsofng4neupr5b0 Механіка-тэхналагічны факультэт БНТУ 0 609815 4194056 4054496 2022-08-25T13:01:10Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | назва = Механіка-тэхналагічны факультэт БНТУ | арыгінал = | вну = [[Беларускі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт]] | эмблема = | памер эмблемы = | выява = | подпіс = | ранейшыя назвы = | міжназва = | дэвіз = | заснаваны = [[1958]] | закрыты = | дэкан = Ігар Аркадзевіч Іваноў | размяшчэнне = | адрас = [[Мінск]], [[Вуліца Якуба Коласа (Мінск)|Вуліца Якуба Коласа]], 24 | тэлефон = (017) 292-42-53 | каардынаты = | сайт = http://www.bntu.by/mtf | e-mail = mtf@bntu.by }} '''Механіка-тэхналагічны факультэт БНТУ (МТФ БНТУ)''' — адзін з факультэтаў [[Беларускі нацыянальны тэхнічны ўніверсітэт|Беларускага нацыянальнага тэхнічнага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == Факультэт быў створаны ў [[1958]] годзе. == Дэканы == {{Div col|2}} * [[Анатолій Міхайлавіч Дзмітровіч]] (1953–1964) * Пашчанка (1964—1976) * Бабушкін (1976—1985) * [[Валянцін Міхайлавіч Каралёў]] (1985—2003) * Іваніцкі (2003—2013) * Ігар Аркадзевіч Іваноў {{Div col end}} == Выпускнікі == * [[Леанід Васільевіч Анфімаў]] — дзяржаўны дзеяч Беларусі. * [[Валянцін Аркадзевіч Гурыновіч]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, дыпламат. * [[Уладзімір Архіпавіч Лабуноў]] — беларускі вучоны ў галіне мікраэлектронікі, дыпламат. * [[Аляксандр Аляксандравіч Міхалевіч]] — беларускі вучоны ў галіне цеплаабмену, агульнай і ядзернай энергетыкі. * [[Міхаіл Васілевіч Сіткевіч]] — вучоны ў галіне [[матэрыялазнаўства]], прафесар кафедры «Матэрыялазнаўства ў машынабудаванні»<ref name="С">[https://bntu.by/person/sitkevich-mihail Ситкевич Михаил Васильевич] {{ref-ru}} // Сайт [[БНТУ]]</ref>. == Склад факультэта == Сёння ў склад факультэта ўваходзіць 7 кафедраў, 6 філіялаў. {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.bntu.by/mtf/item/mtf.html Механіка-тэхналагічны факультэт БНТУ на сайце БНТУ] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190822021157/http://www.bntu.by/mtf/item/mtf.html |date=22 жніўня 2019 }} {{БНТУ}} [[Катэгорыя:1958 год у Мінску]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1958 годзе]] [[Катэгорыя:Механіка-тэхналагічны факультэт БНТУ| ]] 8hyfqvin7ocs05qqycjsrbo8do55i7y Бранеўскі павет 0 619259 4194421 3470918 2022-08-26T03:20:40Z Sangjinhwa 6810 wikitext text/x-wiki {{Павет Польшчы |Беларуская назва = Бранеўскі павет |Арыгінальная назва = Powiat braniewski |Герб = POL powiat braniewski COA.svg |Сцяг = POL powiat braniewski flag.svg |Ваяводства = Вармінска-Мазурскае |Цэнтр = Бранева |Насельніцтва = 42 000 |Год перапісу = 2018 |Плошча = 1204,54 |Карта = Braniewo County Warmia Masuria.png |Сайт = http://www.powiat-braniewo.pl/ }} '''Бранеўскі павет'''<ref>{{ТКП-Польшча}}</ref> ({{lang-pl|Powiat braniewski}}) — павет у [[Вармінска-Мазурскае ваяводства|Вармінска-Мазурскім ваяводстве]] на поўначы [[Польшча|Польшчы]] ля мяжы з [[Калінінградская вобласць|Калінінградскай вобл.]] [[Расія|Расіі]], адноўлены ў [[1999]] годзе. Адміністрацыйны цэнтр — горад [[Бранева]]. Станам на [[2018]] год у павеце налічвалася 42 тыс. жыхароў. Павет займае плошчу 1204,54 км². == Адміністрацыйны падзел == * гарады: [[Бранева]], [[Пяненжна]], [[Фромбарк]]; * вяскова-гарадскія гміны: [[Пяненжна (гміна)|Пяненжна]], [[Фромбарк (гміна)|Фромбарк]]; * вясковыя гміны: [[Бранева (гміна)|Бранева]], [[Вільчэнта (гміна)|Вільчэнта]], [[Лялькова (гміна)|Лялькова]], [[Пласкіня (гміна)|Пласкіня]]. {{зноскі}} {{Бранеўскі павет}} {{Вармінска-Мазурскае ваяводства}} sbjs72rpo01s3114xhzeztk8yse2u8g Модуль:NumberOf/today 828 634872 4194404 4193745 2022-08-26T00:00:44Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115017, admins = 1032, articles = 6544309, edits = 1101961158, files = 893838, pages = 56409438, users = 44063350, depth = 1134.177 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 175, admins = 6, articles = 6125816, edits = 34883218, files = 0, pages = 11232212, users = 93658, depth = 2.158005 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16846, admins = 190, articles = 2718645, edits = 224134201, files = 129078, pages = 7507307, users = 3981981, depth = 92.62908 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2552413, edits = 51018087, files = 0, pages = 6121726, users = 832695, depth = 16.29737 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16529, admins = 159, articles = 2449182, edits = 195957182, files = 68480, pages = 12161066, users = 4450819, depth = 253.3695 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3506, admins = 36, articles = 2099177, edits = 62508664, files = 20, pages = 4468681, users = 1225931, depth = 17.82287 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10635, admins = 76, articles = 1848248, edits = 124788101, files = 238049, pages = 7417214, users = 3235614, depth = 152.7429 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13360, admins = 63, articles = 1797455, edits = 145125272, files = 0, pages = 7715592, users = 6622711, depth = 203.905 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7432, admins = 122, articles = 1768983, edits = 128694615, files = 138813, pages = 7499487, users = 2286339, depth = 180.0807 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 199, admins = 7, articles = 1597083, edits = 7344060, files = 1476, pages = 2011577, users = 189288, depth = 0.2459128 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4095, admins = 101, articles = 1533615, edits = 67698574, files = 261, pages = 3560630, users = 1187927, depth = 33.21497 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 15016, admins = 41, articles = 1339252, edits = 90948055, files = 30156, pages = 3957840, users = 1971155, depth = 87.85064 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8616, admins = 66, articles = 1299186, edits = 73063090, files = 60796, pages = 7128650, users = 3255169, depth = 206.3504 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2179, admins = 20, articles = 1275523, edits = 68984837, files = 24562, pages = 19377742, users = 878050, depth = 717.0305 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 74, admins = 3, articles = 1265934, edits = 6287619, files = 42, pages = 2881778, users = 52979, depth = 3.554696 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3055, admins = 45, articles = 1189754, edits = 36864184, files = 110468, pages = 4129761, users = 640381, depth = 54.50822 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4794, admins = 26, articles = 1183874, edits = 58978178, files = 50028, pages = 7816128, users = 2293630, depth = 236.816 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8363, admins = 56, articles = 1094433, edits = 64098033, files = 58368, pages = 5405621, users = 2796290, depth = 183.9987 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5158, admins = 34, articles = 924607, edits = 35351360, files = 81897, pages = 5345427, users = 1144579, depth = 151.1872 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 978, admins = 30, articles = 709102, edits = 30532314, files = 15597, pages = 1767030, users = 426750, depth = 38.46012 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 704, admins = 19, articles = 661931, edits = 25143469, files = 36460, pages = 3986943, users = 311016, depth = 159.1279 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3251, admins = 44, articles = 627163, edits = 21547926, files = 47548, pages = 3297705, users = 1347892, depth = 118.4763 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1702, admins = 27, articles = 602399, edits = 33141970, files = 12716, pages = 2738428, users = 749984, depth = 152.1678 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1065, admins = 44, articles = 596638, edits = 22858639, files = 4, pages = 1700233, users = 559759, depth = 45.99807 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1648, admins = 31, articles = 537640, edits = 20693879, files = 70428, pages = 1411397, users = 521334, depth = 38.72495 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2887, admins = 23, articles = 513011, edits = 28341240, files = 37583, pages = 2387758, users = 1421644, depth = 158.5114 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1529, admins = 24, articles = 510785, edits = 25150519, files = 8445, pages = 1449911, users = 510990, depth = 58.63772 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2075, admins = 33, articles = 508961, edits = 21583708, files = 1, pages = 1405314, users = 587171, depth = 47.63672 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 52, admins = 3, articles = 481651, edits = 8688496, files = 315, pages = 908446, users = 30822, depth = 7.509642 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456895, edits = 41242787, files = 10242, pages = 4644347, users = 176552, depth = 745.9165 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 17, articles = 433020, edits = 15020038, files = 116494, pages = 2622727, users = 592371, depth = 146.4448 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 82, admins = 6, articles = 431672, edits = 3135181, files = 362, pages = 1063297, users = 54060, depth = 6.312754 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417584, edits = 3527578, files = 6109, pages = 565004, users = 43236, depth = 0.7781265 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397675, edits = 9005623, files = 0, pages = 826401, users = 138871, depth = 12.66561 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360067, edits = 5638336, files = 19611, pages = 1042252, users = 298983, depth = 19.41851 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 297, admins = 16, articles = 323403, edits = 7681454, files = 11265, pages = 719071, users = 199813, depth = 15.98989 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 321093, edits = 34484137, files = 74034, pages = 1342537, users = 998745, depth = 259.9325 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293152, edits = 8485833, files = 11357, pages = 989127, users = 124146, depth = 48.35529 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 790, admins = 25, articles = 283999, edits = 11203304, files = 0, pages = 908447, users = 436182, depth = 59.62186 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 722, admins = 25, articles = 283869, edits = 11477567, files = 549, pages = 632441, users = 311978, depth = 27.36395 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 106, admins = 5, articles = 242290, edits = 1524125, files = 246, pages = 571981, users = 38105, depth = 4.933807 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 528, admins = 10, articles = 241767, edits = 7405460, files = 0, pages = 549588, users = 222041, depth = 21.84325 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232103, edits = 3060609, files = 10544, pages = 588239, users = 121110, depth = 12.24967 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229853, edits = 6174960, files = 756, pages = 542759, users = 168594, depth = 21.08407 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225618, edits = 2444565, files = 177, pages = 385482, users = 16164, depth = 3.183841 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 221744, edits = 4185732, files = 3250, pages = 647726, users = 121094, depth = 23.84838 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 985, admins = 17, articles = 217567, edits = 8388485, files = 36, pages = 705387, users = 1226519, depth = 59.78458 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213204, edits = 6435452, files = 21001, pages = 446129, users = 278351, depth = 17.21711 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 212838, edits = 9619316, files = 18509, pages = 630999, users = 370011, depth = 58.84427 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203984, edits = 6659240, files = 23853, pages = 500417, users = 166765, depth = 28.10305 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188343, edits = 6157612, files = 350, pages = 472967, users = 128525, depth = 29.7321 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 642, admins = 17, articles = 186330, edits = 6580423, files = 23657, pages = 511862, users = 252338, depth = 39.23943 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 311, admins = 22, articles = 177494, edits = 5735009, files = 8317, pages = 440056, users = 213907, depth = 28.51823 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 175836, edits = 5122444, files = 12600, pages = 997359, users = 150039, depth = 112.1113 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 619, admins = 20, articles = 170218, edits = 2809237, files = 2095, pages = 694478, users = 77319, depth = 38.37182 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162672, edits = 3391062, files = 16, pages = 372473, users = 121983, depth = 15.14364 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162544, edits = 4399006, files = 14839, pages = 460221, users = 143351, depth = 32.05803 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152376, edits = 5612750, files = 3601, pages = 1191895, users = 711052, depth = 219.1641 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 981, admins = 15, articles = 149615, edits = 10243039, files = 27296, pages = 975269, users = 430472, depth = 319.8529 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 341, admins = 31, articles = 148300, edits = 3490598, files = 7723, pages = 466573, users = 208050, depth = 34.45859 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137039, edits = 3690637, files = 0, pages = 275757, users = 158428, depth = 13.71362 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 106, admins = 16, articles = 135117, edits = 11099414, files = 11273, pages = 275356, users = 73862, depth = 43.42332 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130094, edits = 4792956, files = 8681, pages = 524594, users = 103488, depth = 84.01553 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 108, admins = 11, articles = 129993, edits = 3707926, files = 0, pages = 228711, users = 107026, depth = 9.349681 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1147, admins = 13, articles = 126774, edits = 6052572, files = 15375, pages = 991206, users = 385893, depth = 283.9078 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 284, admins = 12, articles = 126558, edits = 1865797, files = 2629, pages = 285238, users = 244149, depth = 10.28305 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115318, edits = 3667960, files = 25568, pages = 468134, users = 108176, depth = 73.34267 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 58, admins = 6, articles = 107770, edits = 1309497, files = 485, pages = 262926, users = 36202, depth = 10.32315 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 192, admins = 16, articles = 104566, edits = 2516686, files = 9616, pages = 373154, users = 152584, depth = 44.49725 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103680, edits = 755776, files = 2977, pages = 217255, users = 103430, depth = 4.174446 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94879, edits = 1046588, files = 3, pages = 245164, users = 28889, depth = 10.71051 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 170, admins = 9, articles = 90380, edits = 3416301, files = 5463, pages = 367825, users = 144780, depth = 87.52338 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89851, edits = 2321727, files = 925, pages = 159417, users = 48503, depth = 8.730211 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 217, admins = 11, articles = 86129, edits = 2465720, files = 4732, pages = 263463, users = 144055, depth = 39.67431 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86061, edits = 2149240, files = 19140, pages = 285802, users = 146046, depth = 40.50805 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83918, edits = 990259, files = 0, pages = 162416, users = 49068, depth = 5.334908 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 4, articles = 81601, edits = 425161, files = 2688, pages = 111414, users = 33272, depth = 0.5093708 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79114, edits = 3710960, files = 6967, pages = 488988, users = 163527, depth = 203.6958 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 129, admins = 4, articles = 78916, edits = 2327273, files = 1892, pages = 226737, users = 76359, depth = 36.01365 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 184, admins = 13, articles = 78073, edits = 3617781, files = 12689, pages = 306355, users = 114739, depth = 100.9622 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 198, admins = 14, articles = 74604, edits = 1241119, files = 2270, pages = 150935, users = 55299, depth = 8.607978 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 89, admins = 6, articles = 72825, edits = 2004830, files = 5405, pages = 142432, users = 70302, depth = 12.85923 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848791, files = 0, pages = 196959, users = 25098, depth = 12.78229 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70688, edits = 1594363, files = 5430, pages = 178859, users = 54077, depth = 20.87405 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 36, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100889, files = 724, pages = 140388, users = 32138, depth = 8.398246 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67923, edits = 804064, files = 0, pages = 82093, users = 28581, depth = 0.4262756 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66377, edits = 855450, files = 2069, pages = 101502, users = 25350, depth = 2.36003 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65839, edits = 606536, files = 225, pages = 113865, users = 32548, depth = 2.834345 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61283, edits = 629427, files = 545, pages = 97417, users = 28438, depth = 2.246274 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61049, edits = 2392204, files = 2376, pages = 131546, users = 55256, depth = 24.24961 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 7, articles = 60426, edits = 1151582, files = 1457, pages = 170057, users = 35524, depth = 22.29048 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59948, edits = 98696, files = 0, pages = 63782, users = 2274, depth = 0.006329307 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57432, edits = 1087175, files = 1123, pages = 96322, users = 52670, depth = 5.175377 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 42, admins = 3, articles = 55867, edits = 347753, files = 0, pages = 69164, users = 21828, depth = 0.2848311 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54972, edits = 1126984, files = 4437, pages = 123955, users = 37831, depth = 14.31709 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54790, edits = 1761281, files = 3218, pages = 141713, users = 86918, depth = 31.28137 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53957, edits = 1094604, files = 565, pages = 109265, users = 51954, depth = 10.52583 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 44, admins = 2, articles = 49670, edits = 750147, files = 537, pages = 97891, users = 31279, depth = 7.222503 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49377, edits = 1087917, files = 7606, pages = 150592, users = 43564, depth = 30.35528 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43187, edits = 1959765, files = 1896, pages = 234284, users = 123716, depth = 163.7808 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 175, admins = 7, articles = 42676, edits = 973923, files = 1603, pages = 185684, users = 51573, depth = 58.89839 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 40, admins = 4, articles = 42556, edits = 294478, files = 135, pages = 55384, users = 78888, depth = 0.4831308 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 72, admins = 6, articles = 42210, edits = 1838456, files = 1499, pages = 128509, users = 68543, depth = 59.79991 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 29, admins = 2, articles = 40811, edits = 3270876, files = 0, pages = 171399, users = 32421, depth = 195.3925 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 90, admins = 4, articles = 40558, edits = 862534, files = 690, pages = 146775, users = 95743, depth = 40.30502 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 35, admins = 3, articles = 40163, edits = 487384, files = 209, pages = 60561, users = 25032, depth = 2.075874 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38517, edits = 610071, files = 1581, pages = 134575, users = 42445, depth = 28.19539 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33536, edits = 993764, files = 0, pages = 49399, users = 33721, depth = 4.501044 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32329, edits = 1069634, files = 1259, pages = 103732, users = 58830, depth = 50.30033 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 68, admins = 3, articles = 31634, edits = 553616, files = 168, pages = 56065, users = 24998, depth = 5.889672 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29977, edits = 826182, files = 0, pages = 117929, users = 69310, depth = 60.30734 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 70, admins = 9, articles = 29038, edits = 1014913, files = 571, pages = 69756, users = 92725, depth = 28.60795 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28541, edits = 1111854, files = 2600, pages = 130608, users = 76369, depth = 108.8705 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 47, admins = 3, articles = 27040, edits = 831023, files = 1320, pages = 109267, users = 63613, depth = 70.32983 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 37, admins = 5, articles = 26214, edits = 732881, files = 1407, pages = 55699, users = 41419, depth = 16.64645 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 17, admins = 3, articles = 25086, edits = 886486, files = 45, pages = 62807, users = 23545, depth = 31.91298 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 29, admins = 6, articles = 24145, edits = 114778, files = 0, pages = 29332, users = 3130, depth = 0.1805906 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23833, edits = 642183, files = 4, pages = 37799, users = 44845, depth = 5.833982 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650108, files = 0, pages = 55979, users = 27273, depth = 23.64213 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21404, edits = 708046, files = 1475, pages = 98097, users = 78174, depth = 92.66747 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 296018, files = 709, pages = 34667, users = 15196, depth = 4.072187 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 33, admins = 2, articles = 19938, edits = 177890, files = 0, pages = 39922, users = 17915, depth = 4.476524 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 22, admins = 3, articles = 19647, edits = 186632, files = 0, pages = 36540, users = 17137, depth = 3.776058 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 85, admins = 3, articles = 18049, edits = 511667, files = 3115, pages = 80266, users = 58525, depth = 75.74738 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 18005, edits = 168295, files = 0, pages = 31725, users = 18583, depth = 3.08029 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 22, admins = 5, articles = 17085, edits = 355518, files = 109, pages = 29094, users = 24209, depth = 6.037288 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16242, edits = 524883, files = 164, pages = 59929, users = 22653, depth = 63.36522 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16141, edits = 231767, files = 1325, pages = 41370, users = 18053, depth = 13.68691 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15922, edits = 462136, files = 125, pages = 71849, users = 31170, depth = 79.35913 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566989, files = 347, pages = 32211, users = 25669, depth = 18.48274 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15640, edits = 284348, files = 1733, pages = 54713, users = 27913, depth = 32.43692 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 21, admins = 4, articles = 15556, edits = 89829, files = 0, pages = 31369, users = 19020, depth = 2.959025 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 16, admins = 1, articles = 15411, edits = 200789, files = 0, pages = 19628, users = 12297, depth = 0.7659659 }, ['ban'] = { pos = 134, activeusers = 29, admins = 3, articles = 15398, edits = 122989, files = 113, pages = 30941, users = 5434, depth = 4.050168 }, ['yi'] = { pos = 135, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15393, edits = 579347, files = 1062, pages = 44225, users = 45567, depth = 45.95935 }, ['ilo'] = { pos = 136, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391879, files = 0, pages = 70157, users = 16220, depth = 71.06689 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 30, admins = 4, articles = 15251, edits = 240300, files = 145, pages = 56248, users = 15816, depth = 30.87125 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 54, admins = 2, articles = 15052, edits = 371752, files = 1766, pages = 45961, users = 39368, depth = 34.10714 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664703, files = 281, pages = 23715, users = 27784, depth = 10.42508 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14329, edits = 382092, files = 1765, pages = 47774, users = 22260, depth = 43.57195 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377440, files = 133, pages = 35390, users = 23111, depth = 25.91298 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13786, edits = 368833, files = 0, pages = 40271, users = 26981, depth = 33.80343 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213243, files = 462, pages = 30207, users = 14961, depth = 10.10721 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13750, edits = 454457, files = 623, pages = 65617, users = 26582, depth = 98.54925 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229628, files = 115, pages = 39338, users = 11817, depth = 20.33321 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165842, files = 263, pages = 30431, users = 30327, depth = 8.698392 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50784, files = 0, pages = 20830, users = 4069, depth = 0.7798676 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152436, files = 2742, pages = 35067, users = 23423, depth = 12.49169 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12548, edits = 137375, files = 0, pages = 26484, users = 24213, depth = 6.398106 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 34, admins = 3, articles = 12281, edits = 233661, files = 865, pages = 33021, users = 19776, depth = 20.18116 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 77, admins = 4, articles = 11778, edits = 469743, files = 445, pages = 70320, users = 35532, depth = 165.034 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11647, edits = 55154, files = 60, pages = 27160, users = 3305, depth = 3.602556 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11575, edits = 388943, files = 615, pages = 27287, users = 22319, depth = 26.26341 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 47, admins = 6, articles = 11471, edits = 380378, files = 0, pages = 97126, users = 94724, depth = 218.3649 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11370, edits = 151387, files = 0, pages = 15176, users = 16963, depth = 1.117758 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11022, edits = 231880, files = 7, pages = 26607, users = 14535, depth = 17.4245 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 95, admins = 5, articles = 10660, edits = 331225, files = 1705, pages = 73353, users = 34733, depth = 156.1813 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10583, edits = 96756, files = 0, pages = 23983, users = 17651, depth = 6.467946 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10440, edits = 185008, files = 0, pages = 27292, users = 13143, depth = 17.6627 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100535, files = 0, pages = 18678, users = 9978, depth = 3.371863 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272316, files = 192, pages = 42272, users = 29657, depth = 62.55093 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10258, edits = 195256, files = 0, pages = 21587, users = 7385, depth = 11.0324 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10103, edits = 48852, files = 0, pages = 16223, users = 2244, depth = 1.104977 }, ['ig'] = { pos = 164, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9789, edits = 95193, files = 0, pages = 15366, users = 13916, depth = 2.0108 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9540, edits = 282446, files = 1101, pages = 33454, users = 36412, depth = 53.05118 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122395, files = 0, pages = 18266, users = 30449, depth = 5.844562 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140180, files = 288, pages = 17647, users = 10841, depth = 6.381537 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8833, edits = 295785, files = 403, pages = 21410, users = 19438, depth = 28.00897 }, ['sn'] = { pos = 169, activeusers = 22, admins = 1, articles = 8542, edits = 97764, files = 0, pages = 16859, users = 15530, depth = 5.497452 }, ['nso'] = { pos = 170, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49817, files = 0, pages = 10773, users = 5870, depth = 0.3219089 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 58, admins = 1, articles = 8460, edits = 239944, files = 0, pages = 25780, users = 32319, depth = 39.01054 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8391, edits = 131308, files = 87, pages = 17657, users = 25455, depth = 9.068417 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723504, files = 53, pages = 69159, users = 29783, depth = 609.5134 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 26, admins = 6, articles = 7802, edits = 300700, files = 0, pages = 20855, users = 26353, depth = 40.35822 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139802, files = 0, pages = 26257, users = 11828, depth = 30.81108 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308864, files = 480, pages = 21225, users = 24685, depth = 46.00999 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320852, files = 571, pages = 20404, users = 25923, depth = 44.70768 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7430, edits = 153447, files = 0, pages = 13466, users = 16702, depth = 7.520394 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 48, admins = 3, articles = 7426, edits = 99593, files = 0, pages = 17347, users = 5496, depth = 10.24721 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 19, admins = 4, articles = 7333, edits = 177565, files = 150, pages = 16395, users = 21988, depth = 16.53982 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502494, files = 170, pages = 19503, users = 20755, depth = 73.88479 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151738, files = 0, pages = 31130, users = 14496, depth = 64.87961 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394922, files = 57, pages = 33494, users = 38679, depth = 204.132 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6442, edits = 105961, files = 0, pages = 15910, users = 12066, depth = 14.38636 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6438, edits = 62388, files = 807, pages = 13897, users = 14323, depth = 6.02614 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 41, admins = 2, articles = 6402, edits = 230716, files = 319, pages = 15820, users = 24856, depth = 31.56148 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6308, edits = 176979, files = 196, pages = 12169, users = 13234, depth = 12.55529 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19927, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 20, admins = 1, articles = 6012, edits = 139900, files = 0, pages = 17574, users = 26545, depth = 29.44253 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 16, admins = 2, articles = 5993, edits = 118471, files = 9, pages = 20397, users = 17798, depth = 33.55239 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5762, edits = 309415, files = 185, pages = 20885, users = 18103, depth = 102.0555 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5748, edits = 189670, files = 42, pages = 43728, users = 6431, depth = 189.3719 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 215377, files = 0, pages = 15502, users = 14758, depth = 43.17292 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199507, files = 6, pages = 11765, users = 13765, depth = 21.71947 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139810, files = 0, pages = 16728, users = 13270, depth = 35.21144 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186002, files = 0, pages = 8727, users = 15474, depth = 7.827027 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15855, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5396, edits = 154244, files = 254, pages = 15000, users = 19863, depth = 32.57448 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 18, admins = 4, articles = 5271, edits = 120972, files = 9, pages = 17274, users = 13833, depth = 36.31496 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 7, admins = 1, articles = 5270, edits = 26997, files = 0, pages = 5807, users = 1326, depth = 0.04827152 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5200, edits = 31871, files = 0, pages = 7335, users = 7199, depth = 0.7324612 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 17, admins = 3, articles = 5135, edits = 120850, files = 1, pages = 9789, users = 12091, depth = 10.14099 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5028, edits = 95604, files = 0, pages = 8631, users = 15374, depth = 5.687913 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4919, edits = 121251, files = 0, pages = 11374, users = 16514, depth = 18.35739 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219259, files = 0, pages = 10372, users = 12380, depth = 27.76669 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4827, edits = 278972, files = 1145, pages = 19236, users = 20236, depth = 129.2287 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4631, edits = 77225, files = 1, pages = 22499, users = 12832, depth = 51.09719 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4532, edits = 67586, files = 0, pages = 14319, users = 2329, depth = 22.0122 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86705, files = 10, pages = 13060, users = 9826, depth = 27.43886 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4177, edits = 38054, files = 0, pages = 6672, users = 9270, depth = 2.034963 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 15, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12560, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4035, edits = 94970, files = 0, pages = 12318, users = 15479, depth = 32.48886 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3899, edits = 32233, files = 0, pages = 10685, users = 6037, depth = 9.137921 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98695, files = 0, pages = 10212, users = 12235, depth = 25.71826 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170395, files = 318, pages = 8592, users = 13248, depth = 32.75222 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163069, files = 51, pages = 9598, users = 18594, depth = 41.13794 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 35, admins = 2, articles = 3695, edits = 205809, files = 299, pages = 16564, users = 117950, depth = 150.7162 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208887, files = 23, pages = 12943, users = 19684, depth = 108.453 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3552, edits = 206401, files = 0, pages = 9047, users = 8660, depth = 54.60051 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59768, files = 0, pages = 11019, users = 7910, depth = 26.28448 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3376, edits = 116060, files = 0, pages = 7565, users = 16077, depth = 23.62052 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3364, edits = 43480, files = 0, pages = 11231, users = 8110, depth = 21.17276 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3325, edits = 142785, files = 0, pages = 11200, users = 17260, depth = 71.51257 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 30, admins = 1, articles = 3316, edits = 86086, files = 0, pages = 9349, users = 11210, depth = 30.4793 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 15, admins = 3, articles = 3307, edits = 237461, files = 3, pages = 19224, users = 5530, depth = 286.1558 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121857, files = 32, pages = 8584, users = 11834, depth = 37.08443 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 18, admins = 2, articles = 3135, edits = 83277, files = 0, pages = 14749, users = 13370, depth = 77.49096 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110085, files = 0, pages = 8234, users = 13531, depth = 35.58751 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 130000, files = 932, pages = 11203, users = 23385, depth = 85.27349 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606850, files = 0, pages = 10543, users = 21390, depth = 1042.662 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67768, files = 0, pages = 6579, users = 12711, depth = 18.90357 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2772, edits = 69916, files = 9, pages = 11045, users = 13868, depth = 56.3833 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90010, files = 0, pages = 6916, users = 10786, depth = 30.23122 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 2, articles = 2712, edits = 90652, files = 0, pages = 6039, users = 13395, depth = 22.59116 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2561, edits = 73097, files = 0, pages = 8794, users = 7587, depth = 49.23661 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101647, files = 0, pages = 4637, users = 6653, depth = 14.7602 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96463, files = 0, pages = 5526, users = 15100, depth = 27.23537 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 8, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1925, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 18, admins = 0, articles = 2422, edits = 54187, files = 0, pages = 2832, users = 1116, depth = 0.5483038 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 40, admins = 2, articles = 2113, edits = 93641, files = 0, pages = 5080, users = 13930, depth = 36.34447 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2097, edits = 54988, files = 37, pages = 11796, users = 3317, depth = 99.72182 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106213, files = 0, pages = 14327, users = 9690, depth = 263.7807 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 45, admins = 4, articles = 2055, edits = 44316, files = 0, pages = 4483, users = 1835, depth = 13.79957 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2046, edits = 85067, files = 0, pages = 11871, users = 9281, depth = 165.2448 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2038, edits = 128478, files = 0, pages = 5360, users = 2331, depth = 63.6876 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2010, edits = 39348, files = 0, pages = 4143, users = 9763, depth = 10.69541 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1978, edits = 64773, files = 0, pages = 11842, users = 8546, depth = 136.0262 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1947, edits = 46232, files = 3, pages = 5144, users = 10274, depth = 24.23232 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105140, files = 0, pages = 5837, users = 30419, depth = 73.58786 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14725, files = 0, pages = 3020, users = 3705, depth = 1.63739 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1908, edits = 41592, files = 12, pages = 5333, users = 9249, depth = 25.13059 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1850, edits = 95331, files = 0, pages = 6425, users = 18819, depth = 90.7402 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1746, edits = 102980, files = 1, pages = 8998, users = 4944, depth = 197.4395 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3857, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7271, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89538, files = 4, pages = 4884, users = 11498, depth = 69.02606 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1651, edits = 104453, files = 0, pages = 5373, users = 13951, depth = 98.80129 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9153, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1521, edits = 17629, files = 0, pages = 3613, users = 1213, depth = 9.230488 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177713, files = 0, pages = 4408, users = 10838, depth = 146.7154 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1503, edits = 20656, files = 0, pages = 3074, users = 7979, depth = 7.341365 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66602, files = 0, pages = 3910, users = 8932, depth = 43.68625 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34366, files = 0, pages = 4721, users = 2684, depth = 39.10088 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26751, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.8089 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12167, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1351, edits = 86611, files = 0, pages = 5680, users = 12394, depth = 156.563 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1321, edits = 10065, files = 0, pages = 2646, users = 2887, depth = 3.826926 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111664, files = 0, pages = 5717, users = 15030, depth = 223.2518 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205287, files = 0, pages = 4295, users = 13018, depth = 257.6456 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35441, files = 0, pages = 3631, users = 8371, depth = 33.40873 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50267, files = 0, pages = 14684, users = 7813, depth = 385.8775 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9986, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 36, admins = 1, articles = 1240, edits = 33898, files = 0, pages = 3827, users = 11769, depth = 38.55362 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1217, edits = 53071, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76203 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1185, edits = 62780, files = 9, pages = 7854, users = 9392, depth = 253.1717 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1167, edits = 82634, files = 0, pages = 5566, users = 23097, depth = 210.9511 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1154, edits = 33392, files = 0, pages = 3843, users = 1490, depth = 47.17828 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7048, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 19, admins = 0, articles = 1110, edits = 85868, files = 0, pages = 2065, users = 1198, depth = 30.78025 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38042, files = 0, pages = 3740, users = 9484, depth = 59.50271 }, ['guw'] = { pos = 281, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1065, edits = 29999, files = 0, pages = 1789, users = 510, depth = 7.749511 }, ['sm'] = { pos = 282, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1065, edits = 42639, files = 0, pages = 3295, users = 9637, depth = 56.73643 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2197, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1660, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1020, edits = 46156, files = 0, pages = 3896, users = 21861, depth = 94.18606 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35320, files = 0, pages = 3223, users = 6700, depth = 51.85928 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38052, files = 0, pages = 4003, users = 9390, depth = 107.0507 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44153, files = 0, pages = 3324, users = 10496, depth = 99.04396 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46132, files = 0, pages = 3805, users = 17738, depth = 139.6404 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 15, admins = 0, articles = 861, edits = 8890, files = 0, pages = 1629, users = 1577, depth = 4.34207 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 843, edits = 28448, files = 0, pages = 4255, users = 9450, depth = 109.5255 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32262, files = 0, pages = 1659, users = 946, depth = 18.57585 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 21, admins = 1, articles = 824, edits = 16013, files = 0, pages = 3656, users = 238, depth = 51.73668 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 21, admins = 2, articles = 778, edits = 28237, files = 0, pages = 3714, users = 9262, depth = 108.2753 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 8, admins = 2, articles = 775, edits = 40189, files = 0, pages = 3145, users = 9879, depth = 119.5033 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 14, admins = 1, articles = 749, edits = 19284, files = 0, pages = 2236, users = 7210, depth = 33.99254 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50227, files = 0, pages = 2701, users = 16409, depth = 135.5627 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 13, admins = 2, articles = 720, edits = 36668, files = 0, pages = 3764, users = 8843, depth = 174.1253 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10622, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8974, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44501, files = 0, pages = 3182, users = 17024, depth = 266.578 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 1, articles = 589, edits = 28930, files = 0, pages = 2441, users = 12518, depth = 117.1742 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 576, edits = 38084, files = 0, pages = 2415, users = 7637, depth = 160.7474 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 12, admins = 1, articles = 543, edits = 22843, files = 0, pages = 2501, users = 14425, depth = 118.7586 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 541, edits = 25101, files = 0, pages = 2499, users = 7891, depth = 131.5696 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35125, files = 0, pages = 2039, users = 9481, depth = 180.7357 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 462, edits = 16453, files = 0, pages = 2301, users = 447, depth = 113.2943 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12088, files = 0, pages = 3107, users = 6007, depth = 134.9324 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37980, files = 0, pages = 2616, users = 7948, depth = 345.5547 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 17, admins = 3, articles = 439, edits = 50072, files = 0, pages = 3127, users = 13275, depth = 600.3391 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 311, edits = 20554, files = 0, pages = 1983, users = 5984, depth = 299.5887 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5693, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 15, admins = 0, articles = 279, edits = 11045, files = 0, pages = 434, users = 852, depth = 7.854725 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74486, files = 0, pages = 2262, users = 12307, depth = 2252.396 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 20, admins = 1, articles = 243, edits = 12414, files = 0, pages = 937, users = 192, depth = 108.0634 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23841, files = 0, pages = 2731, users = 8476, depth = 994.0499 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 14, admins = 1, articles = 227, edits = 29401, files = 0, pages = 2281, users = 9229, depth = 1055.324 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 21, admins = 2, articles = 158, edits = 37453, files = 0, pages = 2161, users = 16771, depth = 2785.349 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280877, admins = 3759, articles = 59300110, edits = 3209173634, files = 2759411, pages = 244885130, users = 103536572, depth = 128.3529, date = '@1661472036' }, } return info kkovbypdqpmdvjr6pwr5ce8yqo13o8f Модуль:NumberOf/data 828 637010 4194006 4193935 2022-08-25T12:00:45Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115017, admins = 1032, articles = 6544082, edits = 1101865362, files = 893858, pages = 56406003, users = 44060617, depth = 1134.08 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 175, admins = 6, articles = 6125827, edits = 34883157, files = 0, pages = 11232216, users = 93635, depth = 2.157986 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16846, admins = 190, articles = 2718503, edits = 224120328, files = 129038, pages = 7506883, users = 3981688, depth = 92.62733 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2552394, edits = 51016125, files = 0, pages = 6121616, users = 832622, depth = 16.29645 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16529, admins = 159, articles = 2448929, edits = 195936898, files = 68473, pages = 12160165, users = 4450417, depth = 253.3806 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3506, admins = 36, articles = 2099116, edits = 62505524, files = 20, pages = 4468557, users = 1225834, depth = 17.82256 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10635, admins = 76, articles = 1848071, edits = 124775182, files = 238031, pages = 7416499, users = 3235341, depth = 152.7415 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13360, admins = 63, articles = 1797316, edits = 145113969, files = 0, pages = 7715180, users = 6622246, depth = 203.9127 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7432, admins = 122, articles = 1768866, edits = 128685285, files = 138795, pages = 7498935, users = 2286150, depth = 180.0774 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 199, admins = 7, articles = 1596983, edits = 7343783, files = 1476, pages = 2011353, users = 189250, depth = 0.2458146 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4095, admins = 101, articles = 1533513, edits = 67694363, files = 261, pages = 3560375, users = 1187846, depth = 33.21469 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 15016, admins = 41, articles = 1339195, edits = 90941667, files = 30154, pages = 3957687, users = 1971008, depth = 87.8489 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8616, admins = 66, articles = 1299114, edits = 73057686, files = 60838, pages = 7128406, users = 3255038, depth = 206.3529 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2179, admins = 20, articles = 1275509, edits = 68983592, files = 24564, pages = 19377683, users = 878006, depth = 717.0317 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 74, admins = 3, articles = 1265934, edits = 6287618, files = 42, pages = 2881778, users = 52976, depth = 3.554695 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3055, admins = 45, articles = 1189586, edits = 36859559, files = 110547, pages = 4129258, users = 640292, depth = 54.51101 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4794, admins = 26, articles = 1183852, edits = 58975336, files = 50026, pages = 7815783, users = 2293455, depth = 236.8008 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8363, admins = 56, articles = 1094421, edits = 64094565, files = 58365, pages = 5405328, users = 2796015, depth = 183.9787 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5158, admins = 34, articles = 924478, edits = 35347326, files = 81885, pages = 5345068, users = 1144465, depth = 151.2066 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 978, admins = 30, articles = 709065, edits = 30530426, files = 15592, pages = 1766936, users = 426701, depth = 38.45966 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 704, admins = 19, articles = 661903, edits = 25142527, files = 36460, pages = 3986849, users = 310978, depth = 159.1328 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3251, admins = 44, articles = 627154, edits = 21546302, files = 47548, pages = 3297610, users = 1347809, depth = 118.4666 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1702, admins = 27, articles = 602318, edits = 33140100, files = 12714, pages = 2738278, users = 749948, depth = 152.1987 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1065, admins = 44, articles = 596615, edits = 22857534, files = 4, pages = 1700153, users = 559718, depth = 45.9968 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1648, admins = 31, articles = 537611, edits = 20692355, files = 70403, pages = 1411311, users = 521282, depth = 38.72359 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2887, admins = 23, articles = 512831, edits = 28338861, files = 37571, pages = 2387477, users = 1421539, depth = 158.6109 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1529, admins = 24, articles = 510709, edits = 25149090, files = 8439, pages = 1449809, users = 510941, depth = 58.65272 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2075, admins = 33, articles = 508937, edits = 21582428, files = 1, pages = 1405209, users = 587112, depth = 47.63334 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 52, admins = 3, articles = 481615, edits = 8688372, files = 315, pages = 908410, users = 30815, depth = 7.510954 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456893, edits = 41242673, files = 10241, pages = 4644338, users = 176532, depth = 745.9198 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 17, articles = 432986, edits = 15019382, files = 116493, pages = 2622570, users = 592316, depth = 146.4538 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 82, admins = 6, articles = 431665, edits = 3135112, files = 362, pages = 1063283, users = 54054, depth = 6.312763 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417582, edits = 3527519, files = 6108, pages = 564997, users = 43230, depth = 0.7780778 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397645, edits = 9005251, files = 0, pages = 826336, users = 138859, depth = 12.66592 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360066, edits = 5638066, files = 19611, pages = 1042246, users = 298964, depth = 19.41751 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 297, admins = 16, articles = 323378, edits = 7680809, files = 11249, pages = 718930, users = 199786, depth = 15.98478 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 321072, edits = 34480210, files = 74012, pages = 1342404, users = 998613, depth = 259.9056 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293150, edits = 8485507, files = 11357, pages = 989059, users = 124131, depth = 48.34824 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 790, admins = 25, articles = 283995, edits = 11203012, files = 0, pages = 908440, users = 436139, depth = 59.62186 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 722, admins = 25, articles = 283853, edits = 11476907, files = 549, pages = 632400, users = 311949, depth = 27.36332 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 106, admins = 5, articles = 242285, edits = 1524112, files = 246, pages = 571976, users = 38095, depth = 4.934012 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 528, admins = 10, articles = 241759, edits = 7405301, files = 0, pages = 549574, users = 222025, depth = 21.84393 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232097, edits = 3060379, files = 10544, pages = 588216, users = 121099, depth = 12.24869 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229847, edits = 6174681, files = 756, pages = 542743, users = 168578, depth = 21.0835 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225618, edits = 2444563, files = 177, pages = 385482, users = 16163, depth = 3.183838 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 221677, edits = 4185333, files = 3249, pages = 647639, users = 121081, depth = 23.86148 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 985, admins = 17, articles = 217540, edits = 8387651, files = 36, pages = 705287, users = 1226391, depth = 59.78407 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213191, edits = 6435064, files = 20998, pages = 446083, users = 278331, depth = 17.21506 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 212815, edits = 9618111, files = 18499, pages = 630921, users = 369961, depth = 58.84142 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203982, edits = 6659014, files = 23852, pages = 500408, users = 166745, depth = 28.10183 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188323, edits = 6157266, files = 350, pages = 472918, users = 128512, depth = 29.73376 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 642, admins = 17, articles = 186359, edits = 6579590, files = 23661, pages = 511855, users = 252313, depth = 39.21412 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 311, admins = 22, articles = 177487, edits = 5734796, files = 8317, pages = 440042, users = 213894, depth = 28.5188 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 175827, edits = 5122141, files = 12600, pages = 997338, users = 150022, depth = 112.1153 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 619, admins = 20, articles = 170143, edits = 2808656, files = 2093, pages = 694326, users = 77301, depth = 38.39484 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162672, edits = 3390993, files = 16, pages = 372470, users = 121974, depth = 15.14303 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162537, edits = 4398762, files = 14839, pages = 460209, users = 143333, depth = 32.05877 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152367, edits = 5612399, files = 3601, pages = 1191828, users = 710995, depth = 219.1641 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 981, admins = 15, articles = 149608, edits = 10242534, files = 27295, pages = 975194, users = 430434, depth = 319.839 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 341, admins = 31, articles = 148286, edits = 3490331, files = 7723, pages = 466539, users = 208038, depth = 34.46064 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137126, edits = 3690415, files = 0, pages = 275834, users = 158397, depth = 13.6896 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 106, admins = 16, articles = 135094, edits = 11099288, files = 11273, pages = 275325, users = 73857, depth = 43.43756 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130080, edits = 4792872, files = 8681, pages = 524577, users = 103474, depth = 84.0336 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 108, admins = 11, articles = 129993, edits = 3707830, files = 0, pages = 228700, users = 107018, depth = 9.347805 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1147, admins = 13, articles = 126708, edits = 6051365, files = 15371, pages = 991060, users = 385827, depth = 284.1362 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 284, admins = 12, articles = 126544, edits = 1865635, files = 2629, pages = 285223, users = 244133, depth = 10.28485 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115311, edits = 3667715, files = 25564, pages = 468089, users = 108159, depth = 73.33794 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 58, admins = 6, articles = 107768, edits = 1309448, files = 485, pages = 262913, users = 36198, depth = 10.3222 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 192, admins = 16, articles = 104560, edits = 2516605, files = 9616, pages = 373141, users = 152556, depth = 44.50016 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103680, edits = 755749, files = 2977, pages = 217237, users = 103414, depth = 4.17332 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94877, edits = 1046192, files = 3, pages = 245151, users = 28886, depth = 10.70591 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 170, admins = 9, articles = 90379, edits = 3416231, files = 5463, pages = 367819, users = 144765, depth = 87.52177 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89850, edits = 2321613, files = 925, pages = 159415, users = 48495, depth = 8.729836 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 217, admins = 11, articles = 86127, edits = 2465629, files = 4732, pages = 263457, users = 144051, depth = 39.67379 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86039, edits = 2146168, files = 19140, pages = 285745, users = 146029, depth = 40.46473 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83918, edits = 990241, files = 0, pages = 162410, users = 49063, depth = 5.334192 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 4, articles = 81601, edits = 425129, files = 2688, pages = 111414, users = 33270, depth = 0.5093324 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79110, edits = 3710851, files = 6967, pages = 488968, users = 163513, depth = 203.7029 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 129, admins = 4, articles = 78910, edits = 2327134, files = 1892, pages = 226725, users = 76352, depth = 36.01595 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 184, admins = 13, articles = 78059, edits = 3617184, files = 12686, pages = 306331, users = 114735, depth = 100.9808 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 198, admins = 14, articles = 74585, edits = 1241063, files = 2270, pages = 150896, users = 55292, depth = 8.609688 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 89, admins = 6, articles = 72765, edits = 2004704, files = 5405, pages = 142368, users = 70296, depth = 12.88394 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848789, files = 0, pages = 196959, users = 25094, depth = 12.78226 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70682, edits = 1594349, files = 5430, pages = 178853, users = 54072, depth = 20.87811 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 36, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100889, files = 724, pages = 140388, users = 32136, depth = 8.398246 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67916, edits = 803966, files = 0, pages = 82084, users = 28580, depth = 0.4262379 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66377, edits = 855436, files = 2069, pages = 101502, users = 25349, depth = 2.359991 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65836, edits = 606519, files = 225, pages = 113863, users = 32542, depth = 2.834692 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61283, edits = 629427, files = 545, pages = 97417, users = 28437, depth = 2.246274 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61042, edits = 2392090, files = 2376, pages = 131534, users = 55247, depth = 24.25278 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 7, articles = 60425, edits = 1151150, files = 1457, pages = 170054, users = 35518, depth = 22.28244 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59948, edits = 98691, files = 0, pages = 63781, users = 2270, depth = 0.006325785 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57428, edits = 1087097, files = 1123, pages = 96313, users = 52664, depth = 5.174879 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 42, admins = 3, articles = 55867, edits = 347745, files = 0, pages = 69164, users = 21826, depth = 0.2848246 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54972, edits = 1126977, files = 4437, pages = 123954, users = 37823, depth = 14.3167 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54787, edits = 1761200, files = 3218, pages = 141705, users = 86907, depth = 31.28152 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53957, edits = 1094551, files = 565, pages = 109260, users = 51950, depth = 10.5239 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 44, admins = 2, articles = 49669, edits = 750109, files = 537, pages = 97888, users = 31277, depth = 7.222049 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49371, edits = 1087892, files = 7606, pages = 150586, users = 43561, depth = 30.36317 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43171, edits = 1959694, files = 1896, pages = 234260, users = 123707, depth = 163.8994 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 175, admins = 7, articles = 42666, edits = 973721, files = 1603, pages = 185655, users = 51555, depth = 58.90732 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 40, admins = 4, articles = 42556, edits = 294477, files = 135, pages = 55384, users = 78883, depth = 0.4831292 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 72, admins = 6, articles = 42209, edits = 1838437, files = 1499, pages = 128506, users = 68529, depth = 59.80074 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 29, admins = 2, articles = 40795, edits = 3270848, files = 0, pages = 171382, users = 32416, depth = 195.5605 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 90, admins = 4, articles = 40559, edits = 862501, files = 690, pages = 146773, users = 95731, depth = 40.29976 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 35, admins = 3, articles = 40163, edits = 487382, files = 209, pages = 60561, users = 25023, depth = 2.075866 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38514, edits = 610059, files = 1581, pages = 134570, users = 42443, depth = 28.1991 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33522, edits = 993735, files = 0, pages = 49379, users = 33718, depth = 4.503088 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32329, edits = 1069603, files = 1259, pages = 103727, users = 58824, depth = 50.29425 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 68, admins = 3, articles = 31634, edits = 553602, files = 168, pages = 56065, users = 24994, depth = 5.889523 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29976, edits = 826145, files = 0, pages = 117923, users = 69306, depth = 60.30487 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 70, admins = 9, articles = 29038, edits = 1014899, files = 571, pages = 69755, users = 92721, depth = 28.60656 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28539, edits = 1111611, files = 2600, pages = 130604, users = 76365, depth = 108.8611 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 47, admins = 3, articles = 27040, edits = 831012, files = 1320, pages = 109266, users = 63607, depth = 70.32783 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 37, admins = 5, articles = 26214, edits = 732880, files = 1407, pages = 55699, users = 41417, depth = 16.64643 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 17, admins = 3, articles = 25086, edits = 886484, files = 45, pages = 62807, users = 23545, depth = 31.91291 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 29, admins = 6, articles = 24144, edits = 114772, files = 0, pages = 29331, users = 3129, depth = 0.1806023 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23833, edits = 642181, files = 4, pages = 37799, users = 44841, depth = 5.833964 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650108, files = 0, pages = 55979, users = 27272, depth = 23.64213 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21403, edits = 708012, files = 1475, pages = 98096, users = 78167, depth = 92.67262 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 296018, files = 709, pages = 34667, users = 15192, depth = 4.072187 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 33, admins = 2, articles = 19937, edits = 177851, files = 0, pages = 39911, users = 17914, depth = 4.472745 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 22, admins = 3, articles = 19646, edits = 186630, files = 0, pages = 36539, users = 17136, depth = 3.776505 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 85, admins = 3, articles = 18048, edits = 511603, files = 3115, pages = 80258, users = 58521, depth = 75.73681 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17986, edits = 168166, files = 0, pages = 31688, users = 18577, depth = 3.079939 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 22, admins = 5, articles = 17085, edits = 355517, files = 109, pages = 29094, users = 24208, depth = 6.037271 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16240, edits = 524860, files = 164, pages = 59924, users = 22649, depth = 63.37463 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16141, edits = 231756, files = 1325, pages = 41369, users = 18051, depth = 13.6855 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15922, edits = 462127, files = 125, pages = 71847, users = 31168, depth = 79.35412 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566985, files = 347, pages = 32211, users = 25665, depth = 18.48261 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15636, edits = 284335, files = 1733, pages = 54706, users = 27911, depth = 32.45121 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 21, admins = 4, articles = 15556, edits = 89821, files = 0, pages = 31369, users = 19019, depth = 2.958761 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 16, admins = 1, articles = 15411, edits = 200773, files = 0, pages = 19628, users = 12295, depth = 0.7659048 }, ['yi'] = { pos = 134, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15393, edits = 579346, files = 1062, pages = 44225, users = 45562, depth = 45.95927 }, ['ban'] = { pos = 135, activeusers = 29, admins = 3, articles = 15392, edits = 122961, files = 113, pages = 30934, users = 5431, depth = 4.052799 }, ['ilo'] = { pos = 136, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391878, files = 0, pages = 70157, users = 16220, depth = 71.06671 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 30, admins = 4, articles = 15251, edits = 240292, files = 145, pages = 56248, users = 15816, depth = 30.87022 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 54, admins = 2, articles = 15050, edits = 371747, files = 1766, pages = 45958, users = 39363, depth = 34.11578 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664703, files = 281, pages = 23715, users = 27782, depth = 10.42508 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14329, edits = 382071, files = 1765, pages = 47772, users = 22257, depth = 43.56617 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377440, files = 133, pages = 35390, users = 23108, depth = 25.91298 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368828, files = 0, pages = 40267, users = 26981, depth = 33.82595 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213243, files = 462, pages = 30207, users = 14961, depth = 10.10721 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13730, edits = 454431, files = 623, pages = 65596, users = 26582, depth = 98.85873 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229627, files = 115, pages = 39337, users = 11816, depth = 20.33205 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165841, files = 263, pages = 30431, users = 30324, depth = 8.698339 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50784, files = 0, pages = 20830, users = 4069, depth = 0.7798676 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152429, files = 2742, pages = 35067, users = 23419, depth = 12.49111 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12548, edits = 137367, files = 0, pages = 26483, users = 24212, depth = 6.397056 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 34, admins = 3, articles = 12281, edits = 233626, files = 865, pages = 33004, users = 19775, depth = 20.15545 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 77, admins = 4, articles = 11778, edits = 469731, files = 445, pages = 70312, users = 35524, depth = 165.0035 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11647, edits = 55146, files = 60, pages = 27160, users = 3305, depth = 3.602033 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11574, edits = 388921, files = 615, pages = 27284, users = 22317, depth = 26.26267 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 47, admins = 6, articles = 11465, edits = 380347, files = 0, pages = 97112, users = 94716, depth = 218.5664 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11370, edits = 151385, files = 0, pages = 15176, users = 16960, depth = 1.117744 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11022, edits = 231875, files = 7, pages = 26605, users = 14534, depth = 17.42096 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 95, admins = 5, articles = 10659, edits = 331191, files = 1705, pages = 73350, users = 34728, depth = 156.1909 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10583, edits = 96755, files = 0, pages = 23983, users = 17648, depth = 6.467879 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10440, edits = 185006, files = 0, pages = 27290, users = 13139, depth = 17.65961 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100533, files = 0, pages = 18676, users = 9976, depth = 3.370522 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272313, files = 192, pages = 42269, users = 29654, depth = 62.54295 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195254, files = 0, pages = 21585, users = 7384, depth = 11.03761 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10103, edits = 48852, files = 0, pages = 16223, users = 2240, depth = 1.104977 }, ['ig'] = { pos = 164, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9741, edits = 94869, files = 0, pages = 15361, users = 13911, depth = 2.05575 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9538, edits = 282421, files = 1101, pages = 33452, users = 36410, depth = 53.07191 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122395, files = 0, pages = 18266, users = 30448, depth = 5.844562 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140179, files = 288, pages = 17647, users = 10839, depth = 6.381492 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8833, edits = 295785, files = 403, pages = 21410, users = 19437, depth = 28.00897 }, ['sn'] = { pos = 169, activeusers = 22, admins = 1, articles = 8541, edits = 97749, files = 0, pages = 16856, users = 15528, depth = 5.49623 }, ['nso'] = { pos = 170, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49810, files = 0, pages = 10767, users = 5870, depth = 0.3203269 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 58, admins = 1, articles = 8460, edits = 239930, files = 0, pages = 25780, users = 32317, depth = 39.00827 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8389, edits = 131291, files = 87, pages = 17655, users = 25455, depth = 9.072594 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723498, files = 53, pages = 69154, users = 29778, depth = 609.4528 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 26, admins = 6, articles = 7802, edits = 300698, files = 0, pages = 20855, users = 26349, depth = 40.35795 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139746, files = 0, pages = 26211, users = 11824, depth = 30.69994 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308862, files = 480, pages = 21225, users = 24683, depth = 46.00969 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320845, files = 571, pages = 20404, users = 25922, depth = 44.7067 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7430, edits = 153446, files = 0, pages = 13466, users = 16701, depth = 7.520345 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 48, admins = 3, articles = 7425, edits = 99562, files = 0, pages = 17339, users = 5495, depth = 10.23704 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 19, admins = 4, articles = 7333, edits = 177562, files = 150, pages = 16395, users = 21984, depth = 16.53954 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502493, files = 170, pages = 19503, users = 20752, depth = 73.88464 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151729, files = 0, pages = 31127, users = 14496, depth = 64.86608 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394922, files = 57, pages = 33494, users = 38678, depth = 204.132 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6442, edits = 105960, files = 0, pages = 15910, users = 12064, depth = 14.38622 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6438, edits = 62387, files = 807, pages = 13897, users = 14323, depth = 6.026043 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 41, admins = 2, articles = 6401, edits = 230711, files = 319, pages = 15819, users = 24850, depth = 31.57265 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6306, edits = 176968, files = 196, pages = 12167, users = 13232, depth = 12.56454 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19923, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 20, admins = 1, articles = 6012, edits = 139892, files = 0, pages = 17566, users = 26545, depth = 29.41351 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 16, admins = 2, articles = 5992, edits = 118466, files = 9, pages = 20395, users = 17795, depth = 33.5608 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5758, edits = 309405, files = 185, pages = 20881, users = 18101, depth = 102.2136 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5747, edits = 189653, files = 42, pages = 43725, users = 6424, depth = 189.4138 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 215004, files = 0, pages = 15524, users = 14757, depth = 43.22874 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199506, files = 6, pages = 11765, users = 13764, depth = 21.71937 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139808, files = 0, pages = 16726, users = 13268, depth = 35.20262 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186000, files = 0, pages = 8727, users = 15473, depth = 7.826943 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15855, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5380, edits = 154103, files = 254, pages = 14967, users = 19858, depth = 32.69469 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 18, admins = 4, articles = 5271, edits = 120971, files = 9, pages = 17273, users = 13832, depth = 36.31071 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 7, admins = 1, articles = 5262, edits = 26966, files = 0, pages = 5799, users = 1326, depth = 0.04842953 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5200, edits = 31851, files = 0, pages = 7334, users = 7199, depth = 0.7314157 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 17, admins = 3, articles = 5135, edits = 120845, files = 1, pages = 9789, users = 12090, depth = 10.14057 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5028, edits = 95604, files = 0, pages = 8631, users = 15374, depth = 5.687913 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4917, edits = 121244, files = 0, pages = 11370, users = 16512, depth = 18.36634 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219257, files = 0, pages = 10372, users = 12380, depth = 27.76643 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4826, edits = 278942, files = 1145, pages = 19229, users = 20236, depth = 129.2077 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4631, edits = 77225, files = 1, pages = 22499, users = 12830, depth = 51.09719 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4531, edits = 67579, files = 0, pages = 14318, users = 2327, depth = 22.02118 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86705, files = 10, pages = 13060, users = 9824, depth = 27.43886 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4177, edits = 38047, files = 0, pages = 6672, users = 9268, depth = 2.034588 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 15, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12560, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4033, edits = 94964, files = 0, pages = 12316, users = 15477, depth = 32.52431 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3899, edits = 32229, files = 0, pages = 10683, users = 6033, depth = 9.133114 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98692, files = 0, pages = 10212, users = 12234, depth = 25.71748 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170394, files = 318, pages = 8592, users = 13246, depth = 32.75203 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163068, files = 51, pages = 9598, users = 18591, depth = 41.13769 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 35, admins = 2, articles = 3695, edits = 205808, files = 299, pages = 16564, users = 117947, depth = 150.7154 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208887, files = 23, pages = 12943, users = 19683, depth = 108.453 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3552, edits = 206401, files = 0, pages = 9047, users = 8659, depth = 54.60051 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59765, files = 0, pages = 11017, users = 7908, depth = 26.27406 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3376, edits = 116056, files = 0, pages = 7565, users = 16076, depth = 23.61971 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3364, edits = 43478, files = 0, pages = 11229, users = 8109, depth = 21.16479 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3325, edits = 142785, files = 0, pages = 11200, users = 17260, depth = 71.51257 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 30, admins = 1, articles = 3316, edits = 86073, files = 0, pages = 9349, users = 11210, depth = 30.4747 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 15, admins = 3, articles = 3307, edits = 237461, files = 3, pages = 19224, users = 5530, depth = 286.1558 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121855, files = 32, pages = 8584, users = 11833, depth = 37.08382 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 18, admins = 2, articles = 3134, edits = 83266, files = 0, pages = 14747, users = 13370, depth = 77.52734 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110085, files = 0, pages = 8234, users = 13531, depth = 35.58751 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23382, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606850, files = 0, pages = 10543, users = 21386, depth = 1042.662 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67768, files = 0, pages = 6579, users = 12710, depth = 18.90357 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2772, edits = 69916, files = 9, pages = 11045, users = 13865, depth = 56.3833 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90003, files = 0, pages = 6916, users = 10786, depth = 30.22886 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2711, edits = 90619, files = 0, pages = 6038, users = 13393, depth = 22.60334 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2562, edits = 73091, files = 0, pages = 8799, users = 7587, depth = 49.22932 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101646, files = 0, pages = 4637, users = 6653, depth = 14.76005 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96462, files = 0, pages = 5526, users = 15098, depth = 27.23509 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 8, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1925, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 18, admins = 0, articles = 2422, edits = 54187, files = 0, pages = 2832, users = 1115, depth = 0.5483038 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 40, admins = 2, articles = 2113, edits = 93640, files = 0, pages = 5080, users = 13930, depth = 36.34409 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2097, edits = 54968, files = 37, pages = 11795, users = 3315, depth = 99.67345 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106212, files = 0, pages = 14327, users = 9689, depth = 263.7782 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 45, admins = 4, articles = 2055, edits = 44301, files = 0, pages = 4483, users = 1834, depth = 13.7949 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2046, edits = 85066, files = 0, pages = 11870, users = 9281, depth = 165.2231 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2038, edits = 128478, files = 0, pages = 5360, users = 2331, depth = 63.6876 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9763, depth = 10.69514 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1975, edits = 64755, files = 0, pages = 11836, users = 8544, depth = 136.388 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1950, edits = 46156, files = 3, pages = 5138, users = 10273, depth = 24.01052 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105139, files = 0, pages = 5837, users = 30417, depth = 73.58716 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14725, files = 0, pages = 3020, users = 3704, depth = 1.63739 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1908, edits = 41592, files = 12, pages = 5333, users = 9248, depth = 25.13059 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1850, edits = 95330, files = 0, pages = 6425, users = 18818, depth = 90.73924 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1744, edits = 102958, files = 1, pages = 8995, users = 4944, depth = 197.8617 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3854, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7267, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89538, files = 4, pages = 4884, users = 11497, depth = 69.02606 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1651, edits = 104452, files = 0, pages = 5373, users = 13950, depth = 98.80035 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9153, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1521, edits = 17628, files = 0, pages = 3613, users = 1213, depth = 9.229964 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177712, files = 0, pages = 4408, users = 10836, depth = 146.7146 }, ['tet'] = { pos = 261, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66601, files = 0, pages = 3910, users = 8932, depth = 43.6856 }, ['ki'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1502, edits = 20653, files = 0, pages = 3073, users = 7978, depth = 7.352467 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34360, files = 0, pages = 4721, users = 2683, depth = 39.09405 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12166, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1351, edits = 86611, files = 0, pages = 5680, users = 12394, depth = 156.563 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1321, edits = 10063, files = 0, pages = 2646, users = 2887, depth = 3.826166 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111663, files = 0, pages = 5717, users = 15028, depth = 223.2498 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205286, files = 0, pages = 4295, users = 13017, depth = 257.6443 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35441, files = 0, pages = 3631, users = 8370, depth = 33.40873 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50265, files = 0, pages = 14682, users = 7812, depth = 385.7997 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43791, files = 0, pages = 2905, users = 9986, depth = 26.05668 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 36, admins = 1, articles = 1240, edits = 33897, files = 0, pages = 3827, users = 11766, depth = 38.55247 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1217, edits = 53071, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76203 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1185, edits = 62721, files = 9, pages = 7853, users = 9392, depth = 252.8901 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1167, edits = 82633, files = 0, pages = 5566, users = 23093, depth = 210.9485 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1154, edits = 33392, files = 0, pages = 3843, users = 1490, depth = 47.17828 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7048, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 19, admins = 0, articles = 1110, edits = 85868, files = 0, pages = 2065, users = 1198, depth = 30.78025 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9484, depth = 59.49802 }, ['guw'] = { pos = 281, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1065, edits = 29983, files = 0, pages = 1789, users = 509, depth = 7.745378 }, ['sm'] = { pos = 282, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1065, edits = 42639, files = 0, pages = 3295, users = 9637, depth = 56.73643 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2196, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1657, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1020, edits = 46155, files = 0, pages = 3895, users = 21858, depth = 94.14269 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38048, files = 0, pages = 4003, users = 9390, depth = 107.0395 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44152, files = 0, pages = 3324, users = 10496, depth = 99.04172 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46131, files = 0, pages = 3805, users = 17738, depth = 139.6373 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 15, admins = 0, articles = 861, edits = 8890, files = 0, pages = 1629, users = 1577, depth = 4.34207 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9450, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32244, files = 0, pages = 1658, users = 945, depth = 18.5314 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 21, admins = 1, articles = 823, edits = 15979, files = 0, pages = 3643, users = 237, depth = 51.49783 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 21, admins = 2, articles = 777, edits = 28232, files = 0, pages = 3713, users = 9259, depth = 108.5642 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 8, admins = 2, articles = 775, edits = 40189, files = 0, pages = 3145, users = 9879, depth = 119.5033 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 14, admins = 1, articles = 748, edits = 19282, files = 0, pages = 2235, users = 7206, depth = 34.0952 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16409, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 13, admins = 2, articles = 720, edits = 36667, files = 0, pages = 3764, users = 8842, depth = 174.1206 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10621, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8973, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44499, files = 0, pages = 3182, users = 17021, depth = 266.566 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 1, articles = 589, edits = 28918, files = 0, pages = 2444, users = 12517, depth = 117.3611 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 576, edits = 38083, files = 0, pages = 2415, users = 7637, depth = 160.7432 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 12, admins = 1, articles = 543, edits = 22842, files = 0, pages = 2501, users = 14423, depth = 118.7534 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 541, edits = 25101, files = 0, pages = 2499, users = 7890, depth = 131.5696 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9479, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 462, edits = 16453, files = 0, pages = 2301, users = 446, depth = 113.2943 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12087, files = 0, pages = 3106, users = 6004, depth = 134.8631 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37979, files = 0, pages = 2616, users = 7947, depth = 345.5456 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 17, admins = 3, articles = 438, edits = 50061, files = 0, pages = 3125, users = 13273, depth = 602.8879 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 311, edits = 20553, files = 0, pages = 1983, users = 5984, depth = 299.5741 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5693, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 15, admins = 0, articles = 279, edits = 11045, files = 0, pages = 434, users = 852, depth = 7.854725 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74485, files = 0, pages = 2262, users = 12306, depth = 2252.366 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 20, admins = 1, articles = 243, edits = 12194, files = 0, pages = 718, users = 185, depth = 64.89279 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8475, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 14, admins = 1, articles = 227, edits = 29400, files = 0, pages = 2281, users = 9226, depth = 1055.288 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 21, admins = 2, articles = 158, edits = 37452, files = 0, pages = 2161, users = 16769, depth = 2785.275 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280877, admins = 3762, articles = 59296918, edits = 3208932088, files = 2759336, pages = 244872213, users = 103528722, depth = 128.3503, date = '@1661428839' }, } return info 6u9sk5ly8nlbmy88uyeiz2wyrqsa1wp 4194087 4194006 2022-08-25T14:00:44Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115017, admins = 1032, articles = 6544107, edits = 1101878717, files = 893858, pages = 56406434, users = 44061097, depth = 1134.095 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 175, admins = 6, articles = 6125827, edits = 34883170, files = 0, pages = 11232217, users = 93640, depth = 2.157988 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16846, admins = 190, articles = 2718536, edits = 224123218, files = 129055, pages = 7506963, users = 3981750, depth = 92.62711 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2552399, edits = 51016473, files = 0, pages = 6121637, users = 832635, depth = 16.29659 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16529, admins = 159, articles = 2448958, edits = 195940504, files = 68473, pages = 12160323, users = 4450503, depth = 253.3827 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3506, admins = 36, articles = 2099135, edits = 62506301, files = 20, pages = 4468587, users = 1225850, depth = 17.8225 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10635, admins = 76, articles = 1848100, edits = 124777723, files = 238035, pages = 7416645, users = 3235399, depth = 152.7433 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13360, admins = 63, articles = 1797326, edits = 145115298, files = 0, pages = 7715223, users = 6622315, depth = 203.9134 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7432, admins = 122, articles = 1768895, edits = 128687286, files = 138795, pages = 7499026, users = 2286183, depth = 180.076 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 199, admins = 7, articles = 1596983, edits = 7343793, files = 1476, pages = 2011354, users = 189256, depth = 0.2458159 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4095, admins = 101, articles = 1533523, edits = 67695400, files = 261, pages = 3560431, users = 1187863, depth = 33.21575 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 15016, admins = 41, articles = 1339226, edits = 90943586, files = 30155, pages = 3957748, users = 1971056, depth = 87.84734 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8616, admins = 66, articles = 1299136, edits = 73059102, files = 60838, pages = 7128464, users = 3255070, depth = 206.3508 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2179, admins = 20, articles = 1275514, edits = 68983945, files = 24566, pages = 19377699, users = 878018, depth = 717.03 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 74, admins = 3, articles = 1265934, edits = 6287618, files = 42, pages = 2881778, users = 52977, depth = 3.554695 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3055, admins = 45, articles = 1189610, edits = 36860490, files = 110547, pages = 4129344, users = 640312, depth = 54.51134 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4794, admins = 26, articles = 1183858, edits = 58975823, files = 50027, pages = 7815842, users = 2293489, depth = 236.8023 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8363, admins = 56, articles = 1094431, edits = 64095104, files = 58365, pages = 5405373, users = 2796056, depth = 183.9784 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5158, admins = 34, articles = 924500, edits = 35348030, files = 81885, pages = 5345116, users = 1144477, depth = 151.2028 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 978, admins = 30, articles = 709071, edits = 30530594, files = 15593, pages = 1766947, users = 426708, depth = 38.45934 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 704, admins = 19, articles = 661909, edits = 25142690, files = 36460, pages = 3986867, users = 310983, depth = 159.1314 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3251, admins = 44, articles = 627162, edits = 21546949, files = 47547, pages = 3297646, users = 1347838, depth = 118.4683 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1702, admins = 27, articles = 602347, edits = 33140836, files = 12714, pages = 2738346, users = 749957, depth = 152.1892 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1065, admins = 44, articles = 596625, edits = 22857763, files = 4, pages = 1700176, users = 559729, depth = 45.99618 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1648, admins = 31, articles = 537617, edits = 20692664, files = 70407, pages = 1411333, users = 521292, depth = 38.72411 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2887, admins = 23, articles = 512832, edits = 28339260, files = 37572, pages = 2387498, users = 1421558, depth = 158.6146 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1529, admins = 24, articles = 510716, edits = 25149288, files = 8441, pages = 1449823, users = 510949, depth = 58.65188 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2075, admins = 33, articles = 508942, edits = 21582730, files = 1, pages = 1405259, users = 587126, depth = 47.63615 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 52, admins = 3, articles = 481615, edits = 8688378, files = 315, pages = 908410, users = 30816, depth = 7.51096 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456893, edits = 41242683, files = 10242, pages = 4644339, users = 176534, depth = 745.9203 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 17, articles = 432993, edits = 15019502, files = 116494, pages = 2622591, users = 592328, depth = 146.4509 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 82, admins = 6, articles = 431670, edits = 3135165, files = 362, pages = 1063295, users = 54055, depth = 6.312793 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417582, edits = 3527528, files = 6108, pages = 564997, users = 43231, depth = 0.7780798 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397652, edits = 9005322, files = 0, pages = 826348, users = 138861, depth = 12.66569 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360066, edits = 5638103, files = 19611, pages = 1042246, users = 298968, depth = 19.41764 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 297, admins = 16, articles = 323385, edits = 7680977, files = 11250, pages = 718948, users = 199790, depth = 15.98493 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 321075, edits = 34481001, files = 74012, pages = 1342422, users = 998643, depth = 259.9109 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293150, edits = 8485623, files = 11357, pages = 989061, users = 124137, depth = 48.34908 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 790, admins = 25, articles = 283996, edits = 11203077, files = 0, pages = 908440, users = 436151, depth = 59.6216 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 722, admins = 25, articles = 283862, edits = 11477052, files = 549, pages = 632413, users = 311954, depth = 27.36199 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 106, admins = 5, articles = 242287, edits = 1524117, files = 246, pages = 571978, users = 38096, depth = 4.933929 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 528, admins = 10, articles = 241759, edits = 7405345, files = 0, pages = 549575, users = 222029, depth = 21.84417 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232098, edits = 3060398, files = 10544, pages = 588224, users = 121102, depth = 12.24897 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229849, edits = 6174730, files = 756, pages = 542746, users = 168580, depth = 21.08331 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225618, edits = 2444564, files = 177, pages = 385482, users = 16163, depth = 3.183839 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 221698, edits = 4185414, files = 3249, pages = 647664, users = 121084, depth = 23.85695 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 985, admins = 17, articles = 217540, edits = 8387813, files = 36, pages = 705307, users = 1226423, depth = 59.78843 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213194, edits = 6435176, files = 21000, pages = 446105, users = 278334, depth = 17.21684 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 212817, edits = 9618279, files = 18505, pages = 630930, users = 369967, depth = 58.84247 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203983, edits = 6659068, files = 23853, pages = 500411, users = 166750, depth = 28.10199 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188324, edits = 6157306, files = 350, pages = 472923, users = 128515, depth = 29.73416 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 642, admins = 17, articles = 186350, edits = 6579781, files = 23662, pages = 511854, users = 252319, depth = 39.22105 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 311, admins = 22, articles = 177488, edits = 5734859, files = 8317, pages = 440048, users = 213896, depth = 28.51949 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 175827, edits = 5122153, files = 12600, pages = 997342, users = 150026, depth = 112.1162 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 619, admins = 20, articles = 170172, edits = 2808834, files = 2093, pages = 694373, users = 77307, depth = 38.38422 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162672, edits = 3390997, files = 16, pages = 372470, users = 121974, depth = 15.14305 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162538, edits = 4398791, files = 14839, pages = 460214, users = 143336, depth = 32.0591 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152368, edits = 5612455, files = 3601, pages = 1191846, users = 711008, depth = 219.1673 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 981, admins = 15, articles = 149610, edits = 10242657, files = 27295, pages = 975203, users = 430440, depth = 319.8368 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 341, admins = 31, articles = 148292, edits = 3490394, files = 7723, pages = 466549, users = 208043, depth = 34.45861 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137038, edits = 3690548, files = 0, pages = 275754, users = 158404, depth = 13.71324 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 106, admins = 16, articles = 135094, edits = 11099293, files = 11273, pages = 275327, users = 73858, depth = 43.4385 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130084, edits = 4792881, files = 8681, pages = 524581, users = 103477, depth = 84.02795 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 108, admins = 11, articles = 129993, edits = 3707859, files = 0, pages = 228710, users = 107018, depth = 9.349364 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1147, admins = 13, articles = 126723, edits = 6051516, files = 15371, pages = 991083, users = 385840, depth = 284.0747 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 284, admins = 12, articles = 126545, edits = 1865672, files = 2629, pages = 285224, users = 244135, depth = 10.28486 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115313, edits = 3667747, files = 25565, pages = 468097, users = 108164, depth = 73.33727 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 58, admins = 6, articles = 107769, edits = 1309451, files = 485, pages = 262914, users = 36199, depth = 10.32199 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 192, admins = 16, articles = 104562, edits = 2516622, files = 9616, pages = 373148, users = 152558, depth = 44.49957 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103680, edits = 755760, files = 2977, pages = 217242, users = 103417, depth = 4.173652 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94877, edits = 1046202, files = 3, pages = 245151, users = 28886, depth = 10.70601 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 170, admins = 9, articles = 90379, edits = 3416240, files = 5463, pages = 367819, users = 144766, depth = 87.52201 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89850, edits = 2321618, files = 925, pages = 159415, users = 48497, depth = 8.729855 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 217, admins = 11, articles = 86127, edits = 2465631, files = 4732, pages = 263457, users = 144051, depth = 39.67383 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86039, edits = 2146181, files = 19140, pages = 285745, users = 146032, depth = 40.46497 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83918, edits = 990251, files = 0, pages = 162410, users = 49063, depth = 5.334246 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 4, articles = 81601, edits = 425129, files = 2688, pages = 111414, users = 33270, depth = 0.5093324 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79111, edits = 3710866, files = 6967, pages = 488971, users = 163515, depth = 203.6993 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 129, admins = 4, articles = 78910, edits = 2327140, files = 1892, pages = 226725, users = 76354, depth = 36.01604 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 184, admins = 13, articles = 78064, edits = 3617300, files = 12686, pages = 306336, users = 114735, depth = 100.9695 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 198, admins = 14, articles = 74604, edits = 1241112, files = 2270, pages = 150934, users = 55294, depth = 8.607761 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 89, admins = 6, articles = 72776, edits = 2004737, files = 5405, pages = 142378, users = 70298, depth = 12.87898 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848789, files = 0, pages = 196959, users = 25094, depth = 12.78226 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70686, edits = 1594355, files = 5430, pages = 178857, users = 54073, depth = 20.87536 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 36, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100889, files = 724, pages = 140388, users = 32136, depth = 8.398246 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67916, edits = 803970, files = 0, pages = 82084, users = 28580, depth = 0.42624 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66377, edits = 855446, files = 2069, pages = 101502, users = 25349, depth = 2.360019 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65836, edits = 606519, files = 225, pages = 113863, users = 32542, depth = 2.834692 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61283, edits = 629427, files = 545, pages = 97417, users = 28437, depth = 2.246274 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61046, edits = 2392155, files = 2376, pages = 131541, users = 55248, depth = 24.25104 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 7, articles = 60426, edits = 1151178, files = 1457, pages = 170056, users = 35519, depth = 22.28238 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59948, edits = 98691, files = 0, pages = 63781, users = 2272, depth = 0.006325785 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57428, edits = 1087107, files = 1123, pages = 96314, users = 52665, depth = 5.17514 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 42, admins = 3, articles = 55867, edits = 347750, files = 0, pages = 69164, users = 21826, depth = 0.2848286 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54972, edits = 1126977, files = 4437, pages = 123954, users = 37826, depth = 14.3167 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54787, edits = 1761203, files = 3218, pages = 141705, users = 86908, depth = 31.28158 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53957, edits = 1094554, files = 565, pages = 109260, users = 51951, depth = 10.52393 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 44, admins = 2, articles = 49669, edits = 750115, files = 537, pages = 97888, users = 31279, depth = 7.222108 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49372, edits = 1087896, files = 7606, pages = 150587, users = 43564, depth = 30.36185 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43176, edits = 1959716, files = 1896, pages = 234268, users = 123710, depth = 163.8628 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 175, admins = 7, articles = 42666, edits = 973741, files = 1603, pages = 185658, users = 51557, depth = 58.91006 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 40, admins = 4, articles = 42556, edits = 294477, files = 135, pages = 55384, users = 78883, depth = 0.4831292 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 72, admins = 6, articles = 42209, edits = 1838439, files = 1499, pages = 128506, users = 68532, depth = 59.80082 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 29, admins = 2, articles = 40795, edits = 3270848, files = 0, pages = 171382, users = 32419, depth = 195.5605 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 90, admins = 4, articles = 40558, edits = 862504, files = 690, pages = 146772, users = 95734, depth = 40.30217 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 35, admins = 3, articles = 40163, edits = 487382, files = 209, pages = 60561, users = 25027, depth = 2.075866 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38514, edits = 610060, files = 1581, pages = 134571, users = 42444, depth = 28.19953 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33528, edits = 993743, files = 0, pages = 49385, users = 33719, depth = 4.500967 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32329, edits = 1069624, files = 1259, pages = 103730, users = 58824, depth = 50.29801 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 68, admins = 3, articles = 31634, edits = 553608, files = 168, pages = 56065, users = 24994, depth = 5.889586 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29976, edits = 826150, files = 0, pages = 117924, users = 69307, depth = 60.3061 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 70, admins = 9, articles = 29038, edits = 1014899, files = 571, pages = 69755, users = 92722, depth = 28.60656 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28539, edits = 1111639, files = 2600, pages = 130605, users = 76367, depth = 108.8651 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 47, admins = 3, articles = 27040, edits = 831014, files = 1320, pages = 109266, users = 63609, depth = 70.328 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 37, admins = 5, articles = 26214, edits = 732881, files = 1407, pages = 55699, users = 41418, depth = 16.64645 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 17, admins = 3, articles = 25086, edits = 886484, files = 45, pages = 62807, users = 23545, depth = 31.91291 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 29, admins = 6, articles = 24144, edits = 114772, files = 0, pages = 29331, users = 3130, depth = 0.1806023 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23833, edits = 642182, files = 4, pages = 37799, users = 44842, depth = 5.833973 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650108, files = 0, pages = 55979, users = 27273, depth = 23.64213 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21403, edits = 708014, files = 1475, pages = 98096, users = 78168, depth = 92.67288 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 296018, files = 709, pages = 34667, users = 15194, depth = 4.072187 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 33, admins = 2, articles = 19938, edits = 177879, files = 0, pages = 39920, users = 17914, depth = 4.475575 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 22, admins = 3, articles = 19646, edits = 186630, files = 0, pages = 36539, users = 17136, depth = 3.776505 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 85, admins = 3, articles = 18048, edits = 511603, files = 3115, pages = 80258, users = 58521, depth = 75.73681 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17987, edits = 168172, files = 0, pages = 31689, users = 18579, depth = 3.079609 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 22, admins = 5, articles = 17085, edits = 355517, files = 109, pages = 29094, users = 24208, depth = 6.037271 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16240, edits = 524860, files = 164, pages = 59924, users = 22651, depth = 63.37463 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16141, edits = 231756, files = 1325, pages = 41369, users = 18051, depth = 13.6855 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15922, edits = 462127, files = 125, pages = 71847, users = 31168, depth = 79.35412 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566985, files = 347, pages = 32211, users = 25666, depth = 18.48261 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15640, edits = 284343, files = 1733, pages = 54710, users = 27911, depth = 32.43316 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 21, admins = 4, articles = 15556, edits = 89821, files = 0, pages = 31369, users = 19019, depth = 2.958761 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 16, admins = 1, articles = 15411, edits = 200773, files = 0, pages = 19628, users = 12295, depth = 0.7659048 }, ['ban'] = { pos = 134, activeusers = 29, admins = 3, articles = 15393, edits = 122965, files = 113, pages = 30935, users = 5432, depth = 4.052272 }, ['yi'] = { pos = 135, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15393, edits = 579346, files = 1062, pages = 44225, users = 45564, depth = 45.95927 }, ['ilo'] = { pos = 136, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391878, files = 0, pages = 70157, users = 16220, depth = 71.06671 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 30, admins = 4, articles = 15251, edits = 240299, files = 145, pages = 56248, users = 15816, depth = 30.87112 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 54, admins = 2, articles = 15050, edits = 371747, files = 1766, pages = 45958, users = 39364, depth = 34.11578 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664703, files = 281, pages = 23715, users = 27782, depth = 10.42508 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14329, edits = 382071, files = 1765, pages = 47772, users = 22258, depth = 43.56617 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377440, files = 133, pages = 35390, users = 23108, depth = 25.91298 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368828, files = 0, pages = 40267, users = 26981, depth = 33.82595 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213243, files = 462, pages = 30207, users = 14961, depth = 10.10721 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13730, edits = 454433, files = 623, pages = 65596, users = 26582, depth = 98.85917 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229627, files = 115, pages = 39337, users = 11816, depth = 20.33205 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165841, files = 263, pages = 30431, users = 30324, depth = 8.698339 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50784, files = 0, pages = 20830, users = 4069, depth = 0.7798676 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152429, files = 2742, pages = 35067, users = 23421, depth = 12.49111 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12548, edits = 137375, files = 0, pages = 26484, users = 24212, depth = 6.398106 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 34, admins = 3, articles = 12281, edits = 233639, files = 865, pages = 33012, users = 19776, depth = 20.16724 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 77, admins = 4, articles = 11778, edits = 469734, files = 445, pages = 70315, users = 35527, depth = 165.0144 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11647, edits = 55154, files = 60, pages = 27160, users = 3305, depth = 3.602556 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11574, edits = 388929, files = 615, pages = 27284, users = 22317, depth = 26.2632 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 47, admins = 6, articles = 11465, edits = 380353, files = 0, pages = 97116, users = 94720, depth = 218.5812 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11370, edits = 151385, files = 0, pages = 15176, users = 16961, depth = 1.117744 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11022, edits = 231875, files = 7, pages = 26605, users = 14534, depth = 17.42096 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 95, admins = 5, articles = 10661, edits = 331211, files = 1705, pages = 73354, users = 34730, depth = 156.1432 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10583, edits = 96755, files = 0, pages = 23983, users = 17648, depth = 6.467879 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10440, edits = 185006, files = 0, pages = 27290, users = 13139, depth = 17.65961 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100533, files = 0, pages = 18676, users = 9976, depth = 3.370522 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272314, files = 192, pages = 42270, users = 29655, depth = 62.5456 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195254, files = 0, pages = 21585, users = 7384, depth = 11.03761 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10103, edits = 48852, files = 0, pages = 16223, users = 2240, depth = 1.104977 }, ['ig'] = { pos = 164, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9749, edits = 94921, files = 0, pages = 15364, users = 13911, depth = 2.04945 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9538, edits = 282423, files = 1101, pages = 33453, users = 36410, depth = 53.07513 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122395, files = 0, pages = 18266, users = 30448, depth = 5.844562 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140179, files = 288, pages = 17647, users = 10840, depth = 6.381492 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8833, edits = 295785, files = 403, pages = 21410, users = 19438, depth = 28.00897 }, ['sn'] = { pos = 169, activeusers = 22, admins = 1, articles = 8542, edits = 97763, files = 0, pages = 16859, users = 15528, depth = 5.497396 }, ['nso'] = { pos = 170, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49810, files = 0, pages = 10767, users = 5870, depth = 0.3203269 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 58, admins = 1, articles = 8460, edits = 239930, files = 0, pages = 25780, users = 32318, depth = 39.00827 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8390, edits = 131293, files = 87, pages = 17656, users = 25455, depth = 9.070056 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723500, files = 53, pages = 69156, users = 29780, depth = 609.4767 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 26, admins = 6, articles = 7802, edits = 300699, files = 0, pages = 20855, users = 26351, depth = 40.35809 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139747, files = 0, pages = 26211, users = 11824, depth = 30.70016 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308862, files = 480, pages = 21225, users = 24683, depth = 46.00969 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320848, files = 571, pages = 20404, users = 25922, depth = 44.70712 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7430, edits = 153447, files = 0, pages = 13466, users = 16702, depth = 7.520394 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 48, admins = 3, articles = 7425, edits = 99565, files = 0, pages = 17339, users = 5495, depth = 10.23735 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 19, admins = 4, articles = 7333, edits = 177563, files = 150, pages = 16395, users = 21984, depth = 16.53963 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502493, files = 170, pages = 19503, users = 20752, depth = 73.88464 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151729, files = 0, pages = 31127, users = 14496, depth = 64.86608 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394922, files = 57, pages = 33494, users = 38678, depth = 204.132 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6442, edits = 105960, files = 0, pages = 15910, users = 12064, depth = 14.38622 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6438, edits = 62387, files = 807, pages = 13897, users = 14323, depth = 6.026043 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 41, admins = 2, articles = 6401, edits = 230712, files = 319, pages = 15819, users = 24852, depth = 31.57278 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6306, edits = 176968, files = 196, pages = 12167, users = 13232, depth = 12.56454 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19923, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 20, admins = 1, articles = 6012, edits = 139892, files = 0, pages = 17566, users = 26545, depth = 29.41351 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 16, admins = 2, articles = 5993, edits = 118471, files = 9, pages = 20397, users = 17796, depth = 33.55239 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5758, edits = 309405, files = 185, pages = 20881, users = 18102, depth = 102.2136 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5747, edits = 189658, files = 42, pages = 43725, users = 6427, depth = 189.4188 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 215042, files = 0, pages = 15524, users = 14757, depth = 43.23638 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199506, files = 6, pages = 11765, users = 13765, depth = 21.71937 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139808, files = 0, pages = 16726, users = 13268, depth = 35.20262 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186002, files = 0, pages = 8727, users = 15473, depth = 7.827027 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15855, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5392, edits = 154176, files = 254, pages = 14988, users = 19858, depth = 32.5802 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 18, admins = 4, articles = 5271, edits = 120971, files = 9, pages = 17273, users = 13832, depth = 36.31071 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 7, admins = 1, articles = 5265, edits = 26980, files = 0, pages = 5802, users = 1326, depth = 0.04837445 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5200, edits = 31852, files = 0, pages = 7334, users = 7199, depth = 0.7314388 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 17, admins = 3, articles = 5135, edits = 120846, files = 1, pages = 9789, users = 12090, depth = 10.14065 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5028, edits = 95604, files = 0, pages = 8631, users = 15374, depth = 5.687913 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4917, edits = 121244, files = 0, pages = 11370, users = 16512, depth = 18.36634 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219257, files = 0, pages = 10372, users = 12380, depth = 27.76643 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4826, edits = 278945, files = 1145, pages = 19229, users = 20236, depth = 129.2091 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4631, edits = 77225, files = 1, pages = 22499, users = 12831, depth = 51.09719 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4531, edits = 67579, files = 0, pages = 14318, users = 2328, depth = 22.02118 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86705, files = 10, pages = 13060, users = 9824, depth = 27.43886 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4177, edits = 38047, files = 0, pages = 6672, users = 9269, depth = 2.034588 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 15, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12560, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4034, edits = 94965, files = 0, pages = 12317, users = 15478, depth = 32.5059 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3899, edits = 32230, files = 0, pages = 10683, users = 6033, depth = 9.133396 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98692, files = 0, pages = 10212, users = 12234, depth = 25.71748 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170394, files = 318, pages = 8592, users = 13246, depth = 32.75203 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163068, files = 51, pages = 9598, users = 18591, depth = 41.13769 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 35, admins = 2, articles = 3695, edits = 205808, files = 299, pages = 16564, users = 117948, depth = 150.7154 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208887, files = 23, pages = 12943, users = 19683, depth = 108.453 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3552, edits = 206401, files = 0, pages = 9047, users = 8659, depth = 54.60051 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59765, files = 0, pages = 11017, users = 7908, depth = 26.27406 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3376, edits = 116056, files = 0, pages = 7565, users = 16076, depth = 23.61971 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3364, edits = 43478, files = 0, pages = 11229, users = 8109, depth = 21.16479 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3325, edits = 142785, files = 0, pages = 11200, users = 17260, depth = 71.51257 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 30, admins = 1, articles = 3316, edits = 86073, files = 0, pages = 9349, users = 11210, depth = 30.4747 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 15, admins = 3, articles = 3307, edits = 237461, files = 3, pages = 19224, users = 5530, depth = 286.1558 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121856, files = 32, pages = 8584, users = 11833, depth = 37.08412 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 18, admins = 2, articles = 3134, edits = 83266, files = 0, pages = 14747, users = 13370, depth = 77.52734 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110085, files = 0, pages = 8234, users = 13531, depth = 35.58751 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23382, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606850, files = 0, pages = 10543, users = 21388, depth = 1042.662 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67768, files = 0, pages = 6579, users = 12711, depth = 18.90357 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2772, edits = 69916, files = 9, pages = 11045, users = 13866, depth = 56.3833 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90003, files = 0, pages = 6916, users = 10786, depth = 30.22886 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2711, edits = 90619, files = 0, pages = 6038, users = 13394, depth = 22.60334 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2561, edits = 73096, files = 0, pages = 8794, users = 7587, depth = 49.23595 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101646, files = 0, pages = 4637, users = 6653, depth = 14.76005 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96462, files = 0, pages = 5526, users = 15098, depth = 27.23509 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 8, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1925, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 18, admins = 0, articles = 2422, edits = 54187, files = 0, pages = 2832, users = 1115, depth = 0.5483038 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 40, admins = 2, articles = 2113, edits = 93640, files = 0, pages = 5080, users = 13930, depth = 36.34409 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2097, edits = 54968, files = 37, pages = 11795, users = 3316, depth = 99.67345 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106212, files = 0, pages = 14327, users = 9689, depth = 263.7782 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 45, admins = 4, articles = 2055, edits = 44301, files = 0, pages = 4483, users = 1834, depth = 13.7949 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2046, edits = 85066, files = 0, pages = 11870, users = 9281, depth = 165.2231 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2038, edits = 128478, files = 0, pages = 5360, users = 2331, depth = 63.6876 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9763, depth = 10.69514 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1976, edits = 64765, files = 0, pages = 11838, users = 8544, depth = 136.2756 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1950, edits = 46175, files = 3, pages = 5142, users = 10273, depth = 24.06198 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105139, files = 0, pages = 5837, users = 30417, depth = 73.58716 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14725, files = 0, pages = 3020, users = 3704, depth = 1.63739 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1908, edits = 41592, files = 12, pages = 5333, users = 9248, depth = 25.13059 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1850, edits = 95330, files = 0, pages = 6425, users = 18818, depth = 90.73924 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1744, edits = 102958, files = 1, pages = 8995, users = 4944, depth = 197.8617 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3854, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7268, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89538, files = 4, pages = 4884, users = 11497, depth = 69.02606 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1651, edits = 104453, files = 0, pages = 5373, users = 13950, depth = 98.80129 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9153, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1521, edits = 17628, files = 0, pages = 3613, users = 1213, depth = 9.229964 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177712, files = 0, pages = 4408, users = 10837, depth = 146.7146 }, ['tet'] = { pos = 261, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66601, files = 0, pages = 3910, users = 8932, depth = 43.6856 }, ['ki'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1502, edits = 20653, files = 0, pages = 3073, users = 7978, depth = 7.352467 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34360, files = 0, pages = 4721, users = 2683, depth = 39.09405 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12167, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1351, edits = 86611, files = 0, pages = 5680, users = 12394, depth = 156.563 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1321, edits = 10063, files = 0, pages = 2646, users = 2887, depth = 3.826166 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111663, files = 0, pages = 5717, users = 15030, depth = 223.2498 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205286, files = 0, pages = 4295, users = 13018, depth = 257.6443 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35441, files = 0, pages = 3631, users = 8370, depth = 33.40873 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50265, files = 0, pages = 14682, users = 7812, depth = 385.7997 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43791, files = 0, pages = 2905, users = 9986, depth = 26.05668 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 36, admins = 1, articles = 1240, edits = 33897, files = 0, pages = 3827, users = 11766, depth = 38.55247 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1217, edits = 53071, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76203 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1185, edits = 62722, files = 9, pages = 7853, users = 9392, depth = 252.8941 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1167, edits = 82633, files = 0, pages = 5566, users = 23093, depth = 210.9485 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1154, edits = 33392, files = 0, pages = 3843, users = 1490, depth = 47.17828 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7048, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 19, admins = 0, articles = 1110, edits = 85868, files = 0, pages = 2065, users = 1198, depth = 30.78025 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9484, depth = 59.49802 }, ['guw'] = { pos = 281, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1065, edits = 29983, files = 0, pages = 1789, users = 509, depth = 7.745378 }, ['sm'] = { pos = 282, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1065, edits = 42639, files = 0, pages = 3295, users = 9637, depth = 56.73643 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2196, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1658, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1020, edits = 46155, files = 0, pages = 3895, users = 21858, depth = 94.14269 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38048, files = 0, pages = 4003, users = 9390, depth = 107.0395 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44152, files = 0, pages = 3324, users = 10496, depth = 99.04172 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46131, files = 0, pages = 3805, users = 17738, depth = 139.6373 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 15, admins = 0, articles = 861, edits = 8890, files = 0, pages = 1629, users = 1577, depth = 4.34207 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9450, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32261, files = 0, pages = 1659, users = 945, depth = 18.57527 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 21, admins = 1, articles = 824, edits = 15991, files = 0, pages = 3654, users = 237, depth = 51.6209 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 21, admins = 2, articles = 777, edits = 28232, files = 0, pages = 3713, users = 9259, depth = 108.5642 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 8, admins = 2, articles = 775, edits = 40189, files = 0, pages = 3145, users = 9879, depth = 119.5033 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 14, admins = 1, articles = 748, edits = 19282, files = 0, pages = 2235, users = 7206, depth = 34.0952 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16409, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 13, admins = 2, articles = 720, edits = 36667, files = 0, pages = 3764, users = 8843, depth = 174.1206 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10621, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8973, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44500, files = 0, pages = 3182, users = 17021, depth = 266.572 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 1, articles = 589, edits = 28918, files = 0, pages = 2444, users = 12517, depth = 117.3611 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 576, edits = 38083, files = 0, pages = 2415, users = 7637, depth = 160.7432 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 12, admins = 1, articles = 543, edits = 22842, files = 0, pages = 2501, users = 14425, depth = 118.7534 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 541, edits = 25101, files = 0, pages = 2499, users = 7891, depth = 131.5696 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9480, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 462, edits = 16453, files = 0, pages = 2301, users = 446, depth = 113.2943 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12087, files = 0, pages = 3106, users = 6005, depth = 134.8631 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37979, files = 0, pages = 2616, users = 7947, depth = 345.5456 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 17, admins = 3, articles = 438, edits = 50061, files = 0, pages = 3125, users = 13273, depth = 602.8879 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 311, edits = 20553, files = 0, pages = 1983, users = 5984, depth = 299.5741 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5693, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 15, admins = 0, articles = 279, edits = 11045, files = 0, pages = 434, users = 852, depth = 7.854725 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74485, files = 0, pages = 2262, users = 12306, depth = 2252.366 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 20, admins = 1, articles = 243, edits = 12194, files = 0, pages = 718, users = 188, depth = 64.89279 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8476, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 14, admins = 1, articles = 227, edits = 29400, files = 0, pages = 2281, users = 9227, depth = 1055.288 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 21, admins = 2, articles = 158, edits = 37452, files = 0, pages = 2161, users = 16770, depth = 2785.275 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280877, admins = 3762, articles = 59297438, edits = 3208973917, files = 2759382, pages = 244874360, users = 103530236, depth = 128.3509, date = '@1661436038' }, } return info b36x9wgrvtqcmw4v68kp88hi5h3kw32 4194179 4194087 2022-08-25T16:00:44Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115017, admins = 1032, articles = 6544153, edits = 1101893861, files = 893874, pages = 56407235, users = 44061614, depth = 1134.113 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 175, admins = 6, articles = 6125817, edits = 34883194, files = 0, pages = 11232209, users = 93643, depth = 2.157999 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16846, admins = 190, articles = 2718569, edits = 224126117, files = 129073, pages = 7507083, users = 3981813, depth = 92.62794 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2552402, edits = 51016833, files = 0, pages = 6121650, users = 832646, depth = 16.29672 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16529, admins = 159, articles = 2448991, edits = 195944663, files = 68476, pages = 12160487, users = 4450586, depth = 253.3847 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3506, admins = 36, articles = 2099151, edits = 62506928, files = 20, pages = 4468616, users = 1225877, depth = 17.82249 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10635, admins = 76, articles = 1848131, edits = 124779941, files = 238040, pages = 7416772, users = 3235446, depth = 152.7435 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13360, admins = 63, articles = 1797349, edits = 145117045, files = 0, pages = 7715291, users = 6622414, depth = 203.912 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7432, admins = 122, articles = 1768925, edits = 128689101, files = 138795, pages = 7499150, users = 2286218, depth = 180.0753 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 199, admins = 7, articles = 1596983, edits = 7343810, files = 1476, pages = 2011355, users = 189268, depth = 0.2458176 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4095, admins = 101, articles = 1533532, edits = 67696149, files = 261, pages = 3560473, users = 1187878, depth = 33.21642 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 15016, admins = 41, articles = 1339232, edits = 90945225, files = 30155, pages = 3957788, users = 1971075, depth = 87.84954 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8616, admins = 66, articles = 1299159, edits = 73060622, files = 60838, pages = 7128528, users = 3255104, depth = 206.3488 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2179, admins = 20, articles = 1275516, edits = 68984378, files = 24567, pages = 19377719, users = 878031, depth = 717.033 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 74, admins = 3, articles = 1265934, edits = 6287618, files = 42, pages = 2881778, users = 52978, depth = 3.554695 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3055, admins = 45, articles = 1189643, edits = 36861494, files = 110548, pages = 4129595, users = 640337, depth = 54.51458 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4794, admins = 26, articles = 1183862, edits = 58976277, files = 50027, pages = 7815900, users = 2293510, depth = 236.8046 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8363, admins = 56, articles = 1094434, edits = 64095748, files = 58365, pages = 5405424, users = 2796095, depth = 183.9816 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5158, admins = 34, articles = 924522, edits = 35348681, files = 81885, pages = 5345161, users = 1144501, depth = 151.1987 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 978, admins = 30, articles = 709074, edits = 30530850, files = 15593, pages = 1766957, users = 426717, depth = 38.45963 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 704, admins = 19, articles = 661914, edits = 25142928, files = 36460, pages = 3986892, users = 310990, depth = 159.1314 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3251, admins = 44, articles = 627164, edits = 21547355, files = 47549, pages = 3297668, users = 1347854, depth = 118.4708 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1702, admins = 27, articles = 602352, edits = 33141163, files = 12715, pages = 2738365, users = 749965, depth = 152.1891 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1065, admins = 44, articles = 596627, edits = 22857929, files = 4, pages = 1700189, users = 559739, depth = 45.99677 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1648, admins = 31, articles = 537618, edits = 20692925, files = 70412, pages = 1411345, users = 521300, depth = 38.7251 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2887, admins = 23, articles = 512847, edits = 28339739, files = 37574, pages = 2387532, users = 1421577, depth = 158.6089 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1529, admins = 24, articles = 510725, edits = 25149530, files = 8441, pages = 1449837, users = 510955, depth = 58.65043 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2075, admins = 33, articles = 508946, edits = 21582917, files = 1, pages = 1405272, users = 587142, depth = 47.63633 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 52, admins = 3, articles = 481615, edits = 8688378, files = 315, pages = 908410, users = 30816, depth = 7.51096 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456895, edits = 41242693, files = 10242, pages = 4644341, users = 176535, depth = 745.9137 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 17, articles = 433005, edits = 15019628, files = 116494, pages = 2622628, users = 592336, depth = 146.4453 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 82, admins = 6, articles = 431670, edits = 3135175, files = 362, pages = 1063295, users = 54055, depth = 6.312812 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417583, edits = 3527531, files = 6108, pages = 564998, users = 43231, depth = 0.7780753 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397653, edits = 9005388, files = 0, pages = 826354, users = 138862, depth = 12.66592 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360067, edits = 5638177, files = 19611, pages = 1042248, users = 298971, depth = 19.41781 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 297, admins = 16, articles = 323387, edits = 7681071, files = 11253, pages = 718968, users = 199797, depth = 15.98593 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 321082, edits = 34481613, files = 74013, pages = 1342446, users = 998665, depth = 259.9081 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293150, edits = 8485641, files = 11357, pages = 989061, users = 124138, depth = 48.34919 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 790, admins = 25, articles = 283996, edits = 11203132, files = 0, pages = 908441, users = 436159, depth = 59.62202 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 722, admins = 25, articles = 283864, edits = 11477237, files = 549, pages = 632422, users = 311958, depth = 27.36276 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 106, admins = 5, articles = 242287, edits = 1524117, files = 246, pages = 571978, users = 38098, depth = 4.933929 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 528, admins = 10, articles = 241763, edits = 7405389, files = 0, pages = 549581, users = 222032, depth = 21.84361 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232100, edits = 3060448, files = 10544, pages = 588231, users = 121105, depth = 12.24916 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229849, edits = 6174767, files = 756, pages = 542747, users = 168585, depth = 21.08353 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225618, edits = 2444565, files = 177, pages = 385482, users = 16164, depth = 3.183841 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 221719, edits = 4185506, files = 3249, pages = 647687, users = 121086, depth = 23.85233 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 985, admins = 17, articles = 217541, edits = 8387971, files = 36, pages = 705327, users = 1226445, depth = 59.79197 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213197, edits = 6435246, files = 21001, pages = 446113, users = 278336, depth = 17.21697 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 212824, edits = 9618597, files = 18505, pages = 630968, users = 369984, depth = 58.84573 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203984, edits = 6659121, files = 23853, pages = 500415, users = 166753, depth = 28.10229 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188328, edits = 6157360, files = 350, pages = 472930, users = 128515, depth = 29.73335 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 642, admins = 17, articles = 186349, edits = 6579896, files = 23662, pages = 511870, users = 252322, depth = 39.22503 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 311, admins = 22, articles = 177490, edits = 5734909, files = 8317, pages = 440053, users = 213897, depth = 28.51943 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 175831, edits = 5122282, files = 12600, pages = 997348, users = 150028, depth = 112.1138 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 619, admins = 20, articles = 170182, edits = 2808904, files = 2093, pages = 694389, users = 77310, depth = 38.38066 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162672, edits = 3391007, files = 16, pages = 372471, users = 121979, depth = 15.14319 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162538, edits = 4398808, files = 14839, pages = 460214, users = 143338, depth = 32.05922 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152375, edits = 5612561, files = 3601, pages = 1191861, users = 711018, depth = 219.1519 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 981, admins = 15, articles = 149611, edits = 10242798, files = 27295, pages = 975222, users = 430448, depth = 319.8446 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 341, admins = 31, articles = 148295, edits = 3490516, files = 7723, pages = 466560, users = 208045, depth = 34.45933 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137038, edits = 3690574, files = 0, pages = 275754, users = 158409, depth = 13.71334 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 106, admins = 16, articles = 135094, edits = 11099331, files = 11273, pages = 275332, users = 73859, depth = 43.44096 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130087, edits = 4792890, files = 8681, pages = 524584, users = 103478, depth = 84.02374 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 108, admins = 11, articles = 129993, edits = 3707906, files = 0, pages = 228710, users = 107020, depth = 9.349482 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1147, admins = 13, articles = 126746, edits = 6051799, files = 15373, pages = 991129, users = 385864, depth = 283.9868 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 284, admins = 12, articles = 126549, edits = 1865728, files = 2629, pages = 285228, users = 244141, depth = 10.28437 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115315, edits = 3667762, files = 25565, pages = 468102, users = 108166, depth = 73.33549 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 58, admins = 6, articles = 107768, edits = 1309456, files = 485, pages = 262913, users = 36200, depth = 10.32226 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 192, admins = 16, articles = 104561, edits = 2516631, files = 9616, pages = 373146, users = 152562, depth = 44.50049 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103680, edits = 755763, files = 2977, pages = 217245, users = 103420, depth = 4.173831 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94877, edits = 1046287, files = 3, pages = 245162, users = 28888, depth = 10.70797 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 170, admins = 9, articles = 90379, edits = 3416255, files = 5463, pages = 367819, users = 144768, depth = 87.52239 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89850, edits = 2321643, files = 925, pages = 159415, users = 48498, depth = 8.729948 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 217, admins = 11, articles = 86127, edits = 2465649, files = 4732, pages = 263457, users = 144052, depth = 39.67411 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86062, edits = 2146268, files = 19140, pages = 285781, users = 146038, depth = 40.44516 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83918, edits = 990253, files = 0, pages = 162412, users = 49065, depth = 5.334464 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 4, articles = 81601, edits = 425130, files = 2688, pages = 111414, users = 33270, depth = 0.5093336 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79112, edits = 3710886, files = 6967, pages = 488978, users = 163520, depth = 203.6983 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 129, admins = 4, articles = 78910, edits = 2327166, files = 1892, pages = 226725, users = 76355, depth = 36.01645 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 184, admins = 13, articles = 78066, edits = 3617607, files = 12687, pages = 306342, users = 114736, depth = 100.9744 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 198, admins = 14, articles = 74604, edits = 1241114, files = 2270, pages = 150934, users = 55296, depth = 8.607775 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 89, admins = 6, articles = 72777, edits = 2004746, files = 5405, pages = 142379, users = 70300, depth = 12.8786 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848789, files = 0, pages = 196959, users = 25095, depth = 12.78226 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70686, edits = 1594355, files = 5430, pages = 178857, users = 54074, depth = 20.87536 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 36, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100889, files = 724, pages = 140388, users = 32136, depth = 8.398246 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67918, edits = 803988, files = 0, pages = 82088, users = 28580, depth = 0.4263241 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66377, edits = 855447, files = 2069, pages = 101502, users = 25349, depth = 2.360021 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65836, edits = 606520, files = 225, pages = 113862, users = 32543, depth = 2.834603 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61283, edits = 629427, files = 545, pages = 97417, users = 28438, depth = 2.246274 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61048, edits = 2392193, files = 2376, pages = 131545, users = 55251, depth = 24.25047 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 7, articles = 60426, edits = 1151300, files = 1457, pages = 170056, users = 35519, depth = 22.28475 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59948, edits = 98696, files = 0, pages = 63782, users = 2272, depth = 0.006329307 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57428, edits = 1087119, files = 1123, pages = 96314, users = 52667, depth = 5.175197 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 42, admins = 3, articles = 55867, edits = 347750, files = 0, pages = 69164, users = 21827, depth = 0.2848286 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54972, edits = 1126980, files = 4437, pages = 123954, users = 37827, depth = 14.31674 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54788, edits = 1761233, files = 3218, pages = 141706, users = 86911, depth = 31.28074 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53957, edits = 1094559, files = 565, pages = 109260, users = 51951, depth = 10.52397 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 44, admins = 2, articles = 49670, edits = 750126, files = 537, pages = 97889, users = 31279, depth = 7.221848 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49372, edits = 1087906, files = 7606, pages = 150587, users = 43564, depth = 30.36213 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43184, edits = 1959740, files = 1896, pages = 234278, users = 123711, depth = 163.8006 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 175, admins = 7, articles = 42668, edits = 973771, files = 1604, pages = 185663, users = 51559, depth = 58.90723 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 40, admins = 4, articles = 42556, edits = 294477, files = 135, pages = 55384, users = 78884, depth = 0.4831292 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 72, admins = 6, articles = 42210, edits = 1838447, files = 1499, pages = 128509, users = 68533, depth = 59.79962 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 29, admins = 2, articles = 40800, edits = 3270854, files = 0, pages = 171387, users = 32419, depth = 195.5072 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 90, admins = 4, articles = 40558, edits = 862510, files = 690, pages = 146772, users = 95735, depth = 40.30245 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 35, admins = 3, articles = 40163, edits = 487383, files = 209, pages = 60561, users = 25029, depth = 2.07587 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38515, edits = 610061, files = 1581, pages = 134572, users = 42444, depth = 28.1979 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33536, edits = 993761, files = 0, pages = 49399, users = 33720, depth = 4.50103 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32329, edits = 1069629, files = 1259, pages = 103730, users = 58826, depth = 50.29824 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 68, admins = 3, articles = 31634, edits = 553608, files = 168, pages = 56065, users = 24994, depth = 5.889586 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29976, edits = 826154, files = 0, pages = 117925, users = 69308, depth = 60.30725 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 70, admins = 9, articles = 29038, edits = 1014899, files = 571, pages = 69755, users = 92724, depth = 28.60656 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28539, edits = 1111680, files = 2600, pages = 130606, users = 76368, depth = 108.8704 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 47, admins = 3, articles = 27040, edits = 831019, files = 1320, pages = 109266, users = 63610, depth = 70.32842 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 37, admins = 5, articles = 26214, edits = 732881, files = 1407, pages = 55699, users = 41418, depth = 16.64645 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 17, admins = 3, articles = 25086, edits = 886484, files = 45, pages = 62807, users = 23545, depth = 31.91291 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 29, admins = 6, articles = 24145, edits = 114776, files = 0, pages = 29332, users = 3130, depth = 0.1805874 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23833, edits = 642182, files = 4, pages = 37799, users = 44843, depth = 5.833973 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650108, files = 0, pages = 55979, users = 27273, depth = 23.64213 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21403, edits = 708017, files = 1475, pages = 98096, users = 78168, depth = 92.67328 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 296018, files = 709, pages = 34667, users = 15195, depth = 4.072187 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 33, admins = 2, articles = 19938, edits = 177882, files = 0, pages = 39920, users = 17914, depth = 4.47565 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 22, admins = 3, articles = 19646, edits = 186630, files = 0, pages = 36539, users = 17137, depth = 3.776505 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 85, admins = 3, articles = 18048, edits = 511632, files = 3115, pages = 80259, users = 58524, depth = 75.74259 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17993, edits = 168232, files = 0, pages = 31696, users = 18579, depth = 3.078424 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 22, admins = 5, articles = 17085, edits = 355517, files = 109, pages = 29094, users = 24208, depth = 6.037271 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16240, edits = 524860, files = 164, pages = 59924, users = 22651, depth = 63.37463 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16141, edits = 231766, files = 1325, pages = 41370, users = 18052, depth = 13.68685 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15922, edits = 462131, files = 125, pages = 71848, users = 31168, depth = 79.35653 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566985, files = 347, pages = 32211, users = 25666, depth = 18.48261 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15640, edits = 284344, files = 1733, pages = 54711, users = 27912, depth = 32.43433 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 21, admins = 4, articles = 15556, edits = 89826, files = 0, pages = 31369, users = 19020, depth = 2.958926 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 16, admins = 1, articles = 15411, edits = 200773, files = 0, pages = 19628, users = 12295, depth = 0.7659048 }, ['ban'] = { pos = 134, activeusers = 29, admins = 3, articles = 15393, edits = 122966, files = 113, pages = 30935, users = 5433, depth = 4.052305 }, ['yi'] = { pos = 135, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15393, edits = 579346, files = 1062, pages = 44225, users = 45564, depth = 45.95927 }, ['ilo'] = { pos = 136, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391878, files = 0, pages = 70157, users = 16220, depth = 71.06671 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 30, admins = 4, articles = 15251, edits = 240300, files = 145, pages = 56248, users = 15816, depth = 30.87125 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 54, admins = 2, articles = 15050, edits = 371747, files = 1766, pages = 45958, users = 39364, depth = 34.11578 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664703, files = 281, pages = 23715, users = 27784, depth = 10.42508 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14329, edits = 382073, files = 1765, pages = 47772, users = 22258, depth = 43.56639 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377440, files = 133, pages = 35390, users = 23108, depth = 25.91298 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368828, files = 0, pages = 40267, users = 26981, depth = 33.82595 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213243, files = 462, pages = 30207, users = 14961, depth = 10.10721 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13730, edits = 454433, files = 623, pages = 65596, users = 26582, depth = 98.85917 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229627, files = 115, pages = 39337, users = 11816, depth = 20.33205 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165841, files = 263, pages = 30431, users = 30324, depth = 8.698339 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50784, files = 0, pages = 20830, users = 4069, depth = 0.7798676 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152429, files = 2742, pages = 35067, users = 23422, depth = 12.49111 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12548, edits = 137375, files = 0, pages = 26484, users = 24213, depth = 6.398106 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 34, admins = 3, articles = 12281, edits = 233661, files = 865, pages = 33021, users = 19776, depth = 20.18116 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 77, admins = 4, articles = 11778, edits = 469736, files = 445, pages = 70317, users = 35529, depth = 165.0217 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11647, edits = 55154, files = 60, pages = 27160, users = 3305, depth = 3.602556 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11575, edits = 388942, files = 615, pages = 27287, users = 22317, depth = 26.26334 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 47, admins = 6, articles = 11468, edits = 380359, files = 0, pages = 97120, users = 94721, depth = 218.4664 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11370, edits = 151385, files = 0, pages = 15176, users = 16962, depth = 1.117744 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11022, edits = 231875, files = 7, pages = 26605, users = 14534, depth = 17.42096 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 95, admins = 5, articles = 10661, edits = 331216, files = 1705, pages = 73354, users = 34730, depth = 156.1456 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10583, edits = 96755, files = 0, pages = 23983, users = 17650, depth = 6.467879 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10440, edits = 185006, files = 0, pages = 27290, users = 13140, depth = 17.65961 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100533, files = 0, pages = 18676, users = 9976, depth = 3.370522 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272314, files = 192, pages = 42270, users = 29655, depth = 62.5456 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195254, files = 0, pages = 21585, users = 7384, depth = 11.03761 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10103, edits = 48852, files = 0, pages = 16223, users = 2242, depth = 1.104977 }, ['ig'] = { pos = 164, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9749, edits = 94949, files = 0, pages = 15364, users = 13912, depth = 2.050055 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9540, edits = 282432, files = 1101, pages = 33454, users = 36410, depth = 53.04855 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122395, files = 0, pages = 18266, users = 30449, depth = 5.844562 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140179, files = 288, pages = 17647, users = 10840, depth = 6.381492 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8833, edits = 295785, files = 403, pages = 21410, users = 19438, depth = 28.00897 }, ['sn'] = { pos = 169, activeusers = 22, admins = 1, articles = 8542, edits = 97763, files = 0, pages = 16859, users = 15528, depth = 5.497396 }, ['nso'] = { pos = 170, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49810, files = 0, pages = 10767, users = 5870, depth = 0.3203269 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 58, admins = 1, articles = 8460, edits = 239930, files = 0, pages = 25780, users = 32318, depth = 39.00827 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8390, edits = 131302, files = 87, pages = 17656, users = 25455, depth = 9.070678 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723501, files = 53, pages = 69157, users = 29781, depth = 609.4886 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 26, admins = 6, articles = 7802, edits = 300699, files = 0, pages = 20855, users = 26351, depth = 40.35809 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139794, files = 0, pages = 26255, users = 11824, depth = 30.80502 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308862, files = 480, pages = 21225, users = 24684, depth = 46.00969 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320849, files = 571, pages = 20404, users = 25923, depth = 44.70726 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7430, edits = 153447, files = 0, pages = 13466, users = 16702, depth = 7.520394 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 48, admins = 3, articles = 7425, edits = 99574, files = 0, pages = 17340, users = 5496, depth = 10.23975 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 19, admins = 4, articles = 7333, edits = 177563, files = 150, pages = 16395, users = 21986, depth = 16.53963 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502494, files = 170, pages = 19503, users = 20752, depth = 73.88479 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151729, files = 0, pages = 31127, users = 14496, depth = 64.86608 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394922, files = 57, pages = 33494, users = 38679, depth = 204.132 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6442, edits = 105960, files = 0, pages = 15910, users = 12064, depth = 14.38622 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6438, edits = 62387, files = 807, pages = 13897, users = 14323, depth = 6.026043 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 41, admins = 2, articles = 6401, edits = 230712, files = 319, pages = 15819, users = 24853, depth = 31.57278 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6306, edits = 176968, files = 196, pages = 12167, users = 13233, depth = 12.56454 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19923, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 20, admins = 1, articles = 6012, edits = 139892, files = 0, pages = 17566, users = 26545, depth = 29.41351 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 16, admins = 2, articles = 5993, edits = 118471, files = 9, pages = 20397, users = 17796, depth = 33.55239 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5758, edits = 309405, files = 185, pages = 20881, users = 18102, depth = 102.2136 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5747, edits = 189658, files = 42, pages = 43725, users = 6428, depth = 189.4188 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 215087, files = 0, pages = 15524, users = 14758, depth = 43.24543 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199506, files = 6, pages = 11765, users = 13765, depth = 21.71937 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139808, files = 0, pages = 16726, users = 13268, depth = 35.20262 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186002, files = 0, pages = 8727, users = 15473, depth = 7.827027 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15855, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5395, edits = 154243, files = 254, pages = 14999, users = 19858, depth = 32.58852 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 18, admins = 4, articles = 5271, edits = 120971, files = 9, pages = 17273, users = 13832, depth = 36.31071 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 7, admins = 1, articles = 5270, edits = 26997, files = 0, pages = 5807, users = 1326, depth = 0.04827152 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5200, edits = 31857, files = 0, pages = 7335, users = 7199, depth = 0.7321394 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 17, admins = 3, articles = 5135, edits = 120849, files = 1, pages = 9789, users = 12090, depth = 10.1409 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5028, edits = 95604, files = 0, pages = 8631, users = 15374, depth = 5.687913 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4917, edits = 121244, files = 0, pages = 11370, users = 16512, depth = 18.36634 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219257, files = 0, pages = 10372, users = 12380, depth = 27.76643 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4826, edits = 278947, files = 1145, pages = 19229, users = 20236, depth = 129.2101 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4631, edits = 77225, files = 1, pages = 22499, users = 12831, depth = 51.09719 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4532, edits = 67582, files = 0, pages = 14319, users = 2328, depth = 22.0109 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86705, files = 10, pages = 13060, users = 9824, depth = 27.43886 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4177, edits = 38047, files = 0, pages = 6672, users = 9269, depth = 2.034588 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 15, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12560, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4035, edits = 94970, files = 0, pages = 12318, users = 15478, depth = 32.48886 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3899, edits = 32230, files = 0, pages = 10683, users = 6033, depth = 9.133396 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98692, files = 0, pages = 10212, users = 12234, depth = 25.71748 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170394, files = 318, pages = 8592, users = 13247, depth = 32.75203 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163068, files = 51, pages = 9598, users = 18593, depth = 41.13769 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 35, admins = 2, articles = 3695, edits = 205808, files = 299, pages = 16564, users = 117948, depth = 150.7154 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208887, files = 23, pages = 12943, users = 19683, depth = 108.453 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3552, edits = 206401, files = 0, pages = 9047, users = 8659, depth = 54.60051 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59765, files = 0, pages = 11017, users = 7909, depth = 26.27406 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3376, edits = 116056, files = 0, pages = 7565, users = 16076, depth = 23.61971 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3364, edits = 43478, files = 0, pages = 11229, users = 8110, depth = 21.16479 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3325, edits = 142785, files = 0, pages = 11200, users = 17260, depth = 71.51257 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 30, admins = 1, articles = 3316, edits = 86073, files = 0, pages = 9349, users = 11210, depth = 30.4747 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 15, admins = 3, articles = 3307, edits = 237461, files = 3, pages = 19224, users = 5530, depth = 286.1558 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121856, files = 32, pages = 8584, users = 11833, depth = 37.08412 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 18, admins = 2, articles = 3134, edits = 83266, files = 0, pages = 14747, users = 13370, depth = 77.52734 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110085, files = 0, pages = 8234, users = 13531, depth = 35.58751 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23383, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606850, files = 0, pages = 10543, users = 21388, depth = 1042.662 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67768, files = 0, pages = 6579, users = 12711, depth = 18.90357 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2772, edits = 69916, files = 9, pages = 11045, users = 13866, depth = 56.3833 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90003, files = 0, pages = 6916, users = 10786, depth = 30.22886 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 5, articles = 2711, edits = 90620, files = 0, pages = 6038, users = 13394, depth = 22.6036 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2561, edits = 73096, files = 0, pages = 8794, users = 7587, depth = 49.23595 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101646, files = 0, pages = 4637, users = 6653, depth = 14.76005 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96462, files = 0, pages = 5526, users = 15098, depth = 27.23509 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 8, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1925, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 18, admins = 0, articles = 2422, edits = 54187, files = 0, pages = 2832, users = 1115, depth = 0.5483038 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 40, admins = 2, articles = 2113, edits = 93640, files = 0, pages = 5080, users = 13930, depth = 36.34409 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2097, edits = 54968, files = 37, pages = 11795, users = 3317, depth = 99.67345 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106212, files = 0, pages = 14327, users = 9689, depth = 263.7782 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 45, admins = 4, articles = 2055, edits = 44301, files = 0, pages = 4483, users = 1834, depth = 13.7949 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2046, edits = 85066, files = 0, pages = 11870, users = 9281, depth = 165.2231 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2038, edits = 128478, files = 0, pages = 5360, users = 2331, depth = 63.6876 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9763, depth = 10.69514 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1977, edits = 64770, files = 0, pages = 11839, users = 8544, depth = 136.1368 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1946, edits = 46197, files = 3, pages = 5138, users = 10274, depth = 24.19133 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105139, files = 0, pages = 5837, users = 30417, depth = 73.58716 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14725, files = 0, pages = 3020, users = 3704, depth = 1.63739 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1908, edits = 41592, files = 12, pages = 5333, users = 9248, depth = 25.13059 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1850, edits = 95330, files = 0, pages = 6425, users = 18818, depth = 90.73924 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1746, edits = 102979, files = 1, pages = 8998, users = 4944, depth = 197.4376 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3855, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7269, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89538, files = 4, pages = 4884, users = 11497, depth = 69.02606 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1651, edits = 104453, files = 0, pages = 5373, users = 13950, depth = 98.80129 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9153, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1521, edits = 17629, files = 0, pages = 3613, users = 1213, depth = 9.230488 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177712, files = 0, pages = 4408, users = 10837, depth = 146.7146 }, ['tet'] = { pos = 261, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66601, files = 0, pages = 3910, users = 8932, depth = 43.6856 }, ['ki'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1502, edits = 20653, files = 0, pages = 3073, users = 7978, depth = 7.352467 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34366, files = 0, pages = 4721, users = 2683, depth = 39.10088 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12167, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1351, edits = 86611, files = 0, pages = 5680, users = 12394, depth = 156.563 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1321, edits = 10063, files = 0, pages = 2646, users = 2887, depth = 3.826166 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111663, files = 0, pages = 5717, users = 15030, depth = 223.2498 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205286, files = 0, pages = 4295, users = 13018, depth = 257.6443 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35441, files = 0, pages = 3631, users = 8370, depth = 33.40873 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50265, files = 0, pages = 14682, users = 7812, depth = 385.7997 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43791, files = 0, pages = 2905, users = 9986, depth = 26.05668 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 36, admins = 1, articles = 1240, edits = 33897, files = 0, pages = 3827, users = 11767, depth = 38.55247 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1217, edits = 53071, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76203 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1185, edits = 62737, files = 9, pages = 7853, users = 9392, depth = 252.9546 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1167, edits = 82633, files = 0, pages = 5566, users = 23094, depth = 210.9485 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1154, edits = 33392, files = 0, pages = 3843, users = 1490, depth = 47.17828 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7048, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 19, admins = 0, articles = 1110, edits = 85868, files = 0, pages = 2065, users = 1198, depth = 30.78025 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38039, files = 0, pages = 3740, users = 9484, depth = 59.49802 }, ['guw'] = { pos = 281, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1065, edits = 29983, files = 0, pages = 1789, users = 509, depth = 7.745378 }, ['sm'] = { pos = 282, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1065, edits = 42639, files = 0, pages = 3295, users = 9637, depth = 56.73643 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2196, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1658, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1020, edits = 46156, files = 0, pages = 3896, users = 21859, depth = 94.18606 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38048, files = 0, pages = 4003, users = 9390, depth = 107.0395 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44152, files = 0, pages = 3324, users = 10496, depth = 99.04172 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46131, files = 0, pages = 3805, users = 17738, depth = 139.6373 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 15, admins = 0, articles = 861, edits = 8890, files = 0, pages = 1629, users = 1577, depth = 4.34207 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9450, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32262, files = 0, pages = 1659, users = 945, depth = 18.57585 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 21, admins = 1, articles = 824, edits = 15991, files = 0, pages = 3654, users = 237, depth = 51.6209 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 21, admins = 2, articles = 777, edits = 28232, files = 0, pages = 3713, users = 9261, depth = 108.5642 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 8, admins = 2, articles = 775, edits = 40189, files = 0, pages = 3145, users = 9879, depth = 119.5033 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 14, admins = 1, articles = 748, edits = 19282, files = 0, pages = 2235, users = 7206, depth = 34.0952 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16409, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 13, admins = 2, articles = 720, edits = 36667, files = 0, pages = 3764, users = 8843, depth = 174.1206 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10621, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8974, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44500, files = 0, pages = 3182, users = 17023, depth = 266.572 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 1, articles = 589, edits = 28924, files = 0, pages = 2441, users = 12518, depth = 117.1499 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 576, edits = 38083, files = 0, pages = 2415, users = 7637, depth = 160.7432 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 12, admins = 1, articles = 543, edits = 22842, files = 0, pages = 2501, users = 14425, depth = 118.7534 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 541, edits = 25101, files = 0, pages = 2499, users = 7891, depth = 131.5696 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9480, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 462, edits = 16453, files = 0, pages = 2301, users = 446, depth = 113.2943 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12087, files = 0, pages = 3106, users = 6005, depth = 134.8631 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37979, files = 0, pages = 2616, users = 7947, depth = 345.5456 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 17, admins = 3, articles = 438, edits = 50061, files = 0, pages = 3125, users = 13274, depth = 602.8879 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 311, edits = 20553, files = 0, pages = 1983, users = 5984, depth = 299.5741 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5693, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 15, admins = 0, articles = 279, edits = 11045, files = 0, pages = 434, users = 852, depth = 7.854725 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74485, files = 0, pages = 2262, users = 12306, depth = 2252.366 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 20, admins = 1, articles = 243, edits = 12414, files = 0, pages = 937, users = 188, depth = 108.0634 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8476, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 14, admins = 1, articles = 227, edits = 29400, files = 0, pages = 2281, users = 9228, depth = 1055.288 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 21, admins = 2, articles = 158, edits = 37452, files = 0, pages = 2161, users = 16770, depth = 2785.275 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280877, admins = 3762, articles = 59297998, edits = 3209017688, files = 2759445, pages = 244877326, users = 103531735, depth = 128.352, date = '@1661443237' }, } return info gwghxugpwxe9136jq7hwk5lik9xlfij 4194318 4194179 2022-08-25T18:00:47Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115017, admins = 1032, articles = 6544167, edits = 1101909026, files = 893883, pages = 56407778, users = 44062118, depth = 1134.137 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 175, admins = 6, articles = 6125816, edits = 34883209, files = 0, pages = 11232210, users = 93650, depth = 2.158002 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16846, admins = 190, articles = 2718590, edits = 224128742, files = 129074, pages = 7507147, users = 3981864, depth = 92.62848 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2552397, edits = 51017199, files = 0, pages = 6121667, users = 832658, depth = 16.29706 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16529, admins = 159, articles = 2449020, edits = 195948424, files = 68477, pages = 12160599, users = 4450657, depth = 253.3856 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3506, admins = 36, articles = 2099157, edits = 62507480, files = 20, pages = 4468637, users = 1225892, depth = 17.82269 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10635, admins = 76, articles = 1848195, edits = 124782516, files = 238044, pages = 7416974, users = 3235491, depth = 152.7395 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13360, admins = 63, articles = 1797379, edits = 145119181, files = 0, pages = 7715355, users = 6622481, depth = 203.9088 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7432, admins = 122, articles = 1768941, edits = 128690710, files = 138805, pages = 7499270, users = 2286256, depth = 180.078 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 199, admins = 7, articles = 1596982, edits = 7343814, files = 1476, pages = 2011357, users = 189274, depth = 0.2458213 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4095, admins = 101, articles = 1533544, edits = 67696734, files = 261, pages = 3560493, users = 1187887, depth = 33.21626 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 15016, admins = 41, articles = 1339239, edits = 90946058, files = 30155, pages = 3957797, users = 1971102, depth = 87.84935 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8616, admins = 66, articles = 1299158, edits = 73061638, files = 60791, pages = 7128517, users = 3255127, depth = 206.3516 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2179, admins = 20, articles = 1275516, edits = 68984576, files = 24567, pages = 19377730, users = 878037, depth = 717.0355 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 74, admins = 3, articles = 1265934, edits = 6287618, files = 42, pages = 2881778, users = 52978, depth = 3.554695 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3055, admins = 45, articles = 1189665, edits = 36862448, files = 110532, pages = 4129702, users = 640351, depth = 54.51572 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4794, admins = 26, articles = 1183860, edits = 58976666, files = 50027, pages = 7815936, users = 2293539, depth = 236.8086 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8363, admins = 56, articles = 1094433, edits = 64096329, files = 58365, pages = 5405472, users = 2796142, depth = 183.9861 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5158, admins = 34, articles = 924526, edits = 35349360, files = 81885, pages = 5345197, users = 1144527, depth = 151.2015 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 978, admins = 30, articles = 709073, edits = 30531216, files = 15594, pages = 1766964, users = 426726, depth = 38.46062 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 704, admins = 19, articles = 661918, edits = 25143045, files = 36460, pages = 3986902, users = 310999, depth = 159.1304 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3251, admins = 44, articles = 627165, edits = 21547534, files = 47548, pages = 3297695, users = 1347867, depth = 118.4727 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1702, admins = 27, articles = 602353, edits = 33141361, files = 12716, pages = 2738371, users = 749971, depth = 152.1898 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1065, admins = 44, articles = 596631, edits = 22858143, files = 4, pages = 1700199, users = 559751, depth = 45.99682 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1648, admins = 31, articles = 537626, edits = 20693110, files = 70418, pages = 1411362, users = 521312, depth = 38.72463 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2887, admins = 23, articles = 512858, edits = 28340172, files = 37579, pages = 2387572, users = 1421590, depth = 158.6068 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1529, admins = 24, articles = 510746, edits = 25149804, files = 8445, pages = 1449863, users = 510965, depth = 58.64582 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2075, admins = 33, articles = 508951, edits = 21583155, files = 1, pages = 1405287, users = 587149, depth = 47.63648 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 52, admins = 3, articles = 481615, edits = 8688378, files = 315, pages = 908410, users = 30817, depth = 7.51096 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456895, edits = 41242707, files = 10242, pages = 4644345, users = 176540, depth = 745.9147 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 17, articles = 433010, edits = 15019772, files = 116494, pages = 2622671, users = 592342, depth = 146.446 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 82, admins = 6, articles = 431671, edits = 3135177, files = 362, pages = 1063296, users = 54057, depth = 6.312782 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417584, edits = 3527557, files = 6109, pages = 565001, users = 43233, depth = 0.7780944 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397664, edits = 9005487, files = 0, pages = 826377, users = 138864, depth = 12.66572 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360067, edits = 5638222, files = 19611, pages = 1042252, users = 298973, depth = 19.41812 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 297, admins = 16, articles = 323394, edits = 7681203, files = 11255, pages = 719001, users = 199804, depth = 15.98688 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 321088, edits = 34482461, files = 74014, pages = 1342471, users = 998691, depth = 259.9097 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293152, edits = 8485719, files = 11357, pages = 989101, users = 124140, depth = 48.3523 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 790, admins = 25, articles = 283997, edits = 11203186, files = 0, pages = 908443, users = 436161, depth = 59.62194 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 722, admins = 25, articles = 283864, edits = 11477340, files = 549, pages = 632424, users = 311966, depth = 27.36323 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 106, admins = 5, articles = 242287, edits = 1524117, files = 246, pages = 571978, users = 38099, depth = 4.933929 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 528, admins = 10, articles = 241764, edits = 7405398, files = 0, pages = 549582, users = 222035, depth = 21.84342 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232103, edits = 3060551, files = 10544, pages = 588233, users = 121105, depth = 12.24915 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229851, edits = 6174840, files = 756, pages = 542754, users = 168588, depth = 21.08382 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225618, edits = 2444565, files = 177, pages = 385482, users = 16164, depth = 3.183841 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 221738, edits = 4185646, files = 3249, pages = 647711, users = 121089, depth = 23.84872 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 985, admins = 17, articles = 217544, edits = 8388042, files = 36, pages = 705335, users = 1226467, depth = 59.79136 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213199, edits = 6435318, files = 21001, pages = 446117, users = 278340, depth = 17.21698 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 212832, edits = 9618832, files = 18509, pages = 630982, users = 369987, depth = 58.84312 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203985, edits = 6659159, files = 23853, pages = 500418, users = 166758, depth = 28.10238 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188335, edits = 6157413, files = 350, pages = 472946, users = 128516, depth = 29.73226 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 642, admins = 17, articles = 186320, edits = 6580087, files = 23663, pages = 511853, users = 252326, depth = 39.24257 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 311, admins = 22, articles = 177491, edits = 5734938, files = 8317, pages = 440054, users = 213899, depth = 28.51918 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 175836, edits = 5122316, files = 12600, pages = 997355, users = 150031, depth = 112.1079 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 619, admins = 20, articles = 170197, edits = 2808998, files = 2095, pages = 694421, users = 77312, depth = 38.3759 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162672, edits = 3391037, files = 16, pages = 372471, users = 121980, depth = 15.14333 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162538, edits = 4398864, files = 14839, pages = 460214, users = 143343, depth = 32.05963 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152375, edits = 5612657, files = 3601, pages = 1191880, users = 711037, depth = 219.1602 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 981, admins = 15, articles = 149613, edits = 10242906, files = 27296, pages = 975241, users = 430456, depth = 319.8463 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 341, admins = 31, articles = 148297, edits = 3490553, files = 7723, pages = 466565, users = 208047, depth = 34.45905 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137038, edits = 3690596, files = 0, pages = 275755, users = 158413, depth = 13.71357 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 106, admins = 16, articles = 135095, edits = 11099332, files = 11273, pages = 275333, users = 73860, depth = 43.44016 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130087, edits = 4792899, files = 8681, pages = 524587, users = 103479, depth = 84.0247 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 108, admins = 11, articles = 129993, edits = 3707912, files = 0, pages = 228710, users = 107022, depth = 9.349497 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1147, admins = 13, articles = 126769, edits = 6051982, files = 15373, pages = 991172, users = 385880, depth = 283.8932 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 284, admins = 12, articles = 126550, edits = 1865739, files = 2629, pages = 285229, users = 244145, depth = 10.28423 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115318, edits = 3667813, files = 25565, pages = 468110, users = 108168, depth = 73.33351 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 58, admins = 6, articles = 107769, edits = 1309468, files = 485, pages = 262918, users = 36201, depth = 10.3225 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 192, admins = 16, articles = 104563, edits = 2516643, files = 9616, pages = 373148, users = 152567, depth = 44.49876 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103680, edits = 755771, files = 2977, pages = 217250, users = 103424, depth = 4.174147 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94879, edits = 1046305, files = 3, pages = 245164, users = 28888, depth = 10.70761 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 170, admins = 9, articles = 90380, edits = 3416270, files = 5463, pages = 367821, users = 144770, depth = 87.521 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89850, edits = 2321648, files = 925, pages = 159415, users = 48500, depth = 8.729967 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 217, admins = 11, articles = 86127, edits = 2465656, files = 4732, pages = 263457, users = 144052, depth = 39.67423 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86063, edits = 2146305, files = 19140, pages = 285793, users = 146043, depth = 40.44767 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83918, edits = 990255, files = 0, pages = 162413, users = 49065, depth = 5.334578 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 4, articles = 81602, edits = 425153, files = 2688, pages = 111418, users = 33270, depth = 0.509433 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79112, edits = 3710916, files = 6967, pages = 488984, users = 163525, depth = 203.7034 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 129, admins = 4, articles = 78910, edits = 2327191, files = 1892, pages = 226725, users = 76356, depth = 36.01683 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 184, admins = 13, articles = 78073, edits = 3617695, files = 12689, pages = 306351, users = 114737, depth = 100.9576 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 198, admins = 14, articles = 74604, edits = 1241118, files = 2270, pages = 150935, users = 55296, depth = 8.607971 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 89, admins = 6, articles = 72780, edits = 2004765, files = 5405, pages = 142385, users = 70301, depth = 12.87822 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848789, files = 0, pages = 196959, users = 25097, depth = 12.78226 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70686, edits = 1594355, files = 5430, pages = 178857, users = 54074, depth = 20.87536 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 36, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100889, files = 724, pages = 140388, users = 32136, depth = 8.398246 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67918, edits = 804003, files = 0, pages = 82088, users = 28580, depth = 0.426332 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66377, edits = 855447, files = 2069, pages = 101502, users = 25349, depth = 2.360021 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65837, edits = 606526, files = 225, pages = 113863, users = 32544, depth = 2.83452 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61283, edits = 629427, files = 545, pages = 97417, users = 28438, depth = 2.246274 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61049, edits = 2392199, files = 2376, pages = 131546, users = 55251, depth = 24.24956 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 7, articles = 60426, edits = 1151437, files = 1457, pages = 170056, users = 35521, depth = 22.2874 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59948, edits = 98696, files = 0, pages = 63782, users = 2272, depth = 0.006329307 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57428, edits = 1087126, files = 1123, pages = 96315, users = 52669, depth = 5.175442 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 42, admins = 3, articles = 55867, edits = 347752, files = 0, pages = 69164, users = 21827, depth = 0.2848303 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54972, edits = 1126982, files = 4437, pages = 123955, users = 37827, depth = 14.31706 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54790, edits = 1761256, files = 3218, pages = 141708, users = 86914, depth = 31.27843 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53957, edits = 1094593, files = 565, pages = 109267, users = 51952, depth = 10.52629 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 44, admins = 2, articles = 49670, edits = 750142, files = 537, pages = 97889, users = 31279, depth = 7.222003 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49372, edits = 1087909, files = 7606, pages = 150587, users = 43564, depth = 30.36221 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43187, edits = 1959758, files = 1896, pages = 234284, users = 123712, depth = 163.7802 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 175, admins = 7, articles = 42672, edits = 973792, files = 1604, pages = 185669, users = 51562, depth = 58.8972 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 40, admins = 4, articles = 42556, edits = 294477, files = 135, pages = 55384, users = 78886, depth = 0.4831292 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 72, admins = 6, articles = 42210, edits = 1838452, files = 1499, pages = 128509, users = 68535, depth = 59.79979 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 29, admins = 2, articles = 40808, edits = 3270871, files = 0, pages = 171396, users = 32420, depth = 195.4243 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 90, admins = 4, articles = 40558, edits = 862511, files = 690, pages = 146772, users = 95739, depth = 40.30249 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 35, admins = 3, articles = 40163, edits = 487383, files = 209, pages = 60561, users = 25029, depth = 2.07587 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38516, edits = 610063, files = 1581, pages = 134573, users = 42444, depth = 28.19632 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33536, edits = 993762, files = 0, pages = 49399, users = 33720, depth = 4.501035 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32329, edits = 1069630, files = 1259, pages = 103731, users = 58828, depth = 50.29922 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 68, admins = 3, articles = 31634, edits = 553614, files = 168, pages = 56065, users = 24994, depth = 5.889651 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29976, edits = 826168, files = 0, pages = 117926, users = 69309, depth = 60.30914 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 70, admins = 9, articles = 29038, edits = 1014903, files = 571, pages = 69756, users = 92724, depth = 28.60767 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28539, edits = 1111788, files = 2600, pages = 130606, users = 76369, depth = 108.881 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 47, admins = 3, articles = 27040, edits = 831022, files = 1320, pages = 109267, users = 63610, depth = 70.32974 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 37, admins = 5, articles = 26214, edits = 732881, files = 1407, pages = 55699, users = 41418, depth = 16.64645 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 17, admins = 3, articles = 25086, edits = 886486, files = 45, pages = 62807, users = 23545, depth = 31.91298 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 29, admins = 6, articles = 24145, edits = 114776, files = 0, pages = 29332, users = 3130, depth = 0.1805874 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23833, edits = 642182, files = 4, pages = 37799, users = 44844, depth = 5.833973 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650108, files = 0, pages = 55979, users = 27273, depth = 23.64213 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21404, edits = 708033, files = 1475, pages = 98097, users = 78171, depth = 92.66577 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 296018, files = 709, pages = 34667, users = 15196, depth = 4.072187 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 33, admins = 2, articles = 19938, edits = 177886, files = 0, pages = 39920, users = 17914, depth = 4.475751 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 22, admins = 3, articles = 19646, edits = 186631, files = 0, pages = 36539, users = 17137, depth = 3.776525 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 85, admins = 3, articles = 18049, edits = 511649, files = 3115, pages = 80266, users = 58525, depth = 75.74472 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17996, edits = 168243, files = 0, pages = 31699, users = 18580, depth = 3.077307 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 22, admins = 5, articles = 17085, edits = 355517, files = 109, pages = 29094, users = 24209, depth = 6.037271 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16240, edits = 524860, files = 164, pages = 59924, users = 22651, depth = 63.37463 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16141, edits = 231766, files = 1325, pages = 41370, users = 18052, depth = 13.68685 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15922, edits = 462131, files = 125, pages = 71848, users = 31168, depth = 79.35653 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566985, files = 347, pages = 32211, users = 25666, depth = 18.48261 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15640, edits = 284346, files = 1733, pages = 54712, users = 27912, depth = 32.43563 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 21, admins = 4, articles = 15556, edits = 89828, files = 0, pages = 31369, users = 19020, depth = 2.958992 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 16, admins = 1, articles = 15411, edits = 200773, files = 0, pages = 19628, users = 12296, depth = 0.7659048 }, ['ban'] = { pos = 134, activeusers = 29, admins = 3, articles = 15393, edits = 122966, files = 113, pages = 30935, users = 5434, depth = 4.052305 }, ['yi'] = { pos = 135, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15393, edits = 579346, files = 1062, pages = 44225, users = 45566, depth = 45.95927 }, ['ilo'] = { pos = 136, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391879, files = 0, pages = 70157, users = 16220, depth = 71.06689 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 30, admins = 4, articles = 15251, edits = 240300, files = 145, pages = 56248, users = 15816, depth = 30.87125 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 54, admins = 2, articles = 15050, edits = 371747, files = 1766, pages = 45958, users = 39365, depth = 34.11578 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664703, files = 281, pages = 23715, users = 27784, depth = 10.42508 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14329, edits = 382076, files = 1765, pages = 47772, users = 22259, depth = 43.56674 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377440, files = 133, pages = 35390, users = 23109, depth = 25.91298 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13782, edits = 368828, files = 0, pages = 40267, users = 26981, depth = 33.82595 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213243, files = 462, pages = 30207, users = 14961, depth = 10.10721 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13730, edits = 454433, files = 623, pages = 65596, users = 26582, depth = 98.85917 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229627, files = 115, pages = 39337, users = 11816, depth = 20.33205 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165841, files = 263, pages = 30431, users = 30324, depth = 8.698339 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50784, files = 0, pages = 20830, users = 4069, depth = 0.7798676 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152429, files = 2742, pages = 35067, users = 23422, depth = 12.49111 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12548, edits = 137375, files = 0, pages = 26484, users = 24213, depth = 6.398106 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 34, admins = 3, articles = 12281, edits = 233661, files = 865, pages = 33021, users = 19776, depth = 20.18116 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 77, admins = 4, articles = 11778, edits = 469740, files = 445, pages = 70319, users = 35531, depth = 165.0297 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11647, edits = 55154, files = 60, pages = 27160, users = 3305, depth = 3.602556 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11575, edits = 388943, files = 615, pages = 27287, users = 22318, depth = 26.26341 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 47, admins = 6, articles = 11470, edits = 380369, files = 0, pages = 97123, users = 94722, depth = 218.3943 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11370, edits = 151386, files = 0, pages = 15176, users = 16963, depth = 1.117751 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11022, edits = 231875, files = 7, pages = 26605, users = 14534, depth = 17.42096 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 95, admins = 5, articles = 10661, edits = 331222, files = 1705, pages = 73354, users = 34732, depth = 156.1484 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10583, edits = 96755, files = 0, pages = 23983, users = 17650, depth = 6.467879 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10440, edits = 185006, files = 0, pages = 27290, users = 13140, depth = 17.65961 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100533, files = 0, pages = 18676, users = 9976, depth = 3.370522 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272314, files = 192, pages = 42270, users = 29655, depth = 62.5456 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195254, files = 0, pages = 21585, users = 7384, depth = 11.03761 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10103, edits = 48852, files = 0, pages = 16223, users = 2243, depth = 1.104977 }, ['ig'] = { pos = 164, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9749, edits = 94952, files = 0, pages = 15364, users = 13913, depth = 2.05012 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9540, edits = 282436, files = 1101, pages = 33454, users = 36411, depth = 53.04931 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122395, files = 0, pages = 18266, users = 30449, depth = 5.844562 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140179, files = 288, pages = 17647, users = 10840, depth = 6.381492 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8833, edits = 295785, files = 403, pages = 21410, users = 19438, depth = 28.00897 }, ['sn'] = { pos = 169, activeusers = 22, admins = 1, articles = 8542, edits = 97763, files = 0, pages = 16859, users = 15529, depth = 5.497396 }, ['nso'] = { pos = 170, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49810, files = 0, pages = 10767, users = 5870, depth = 0.3203269 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 58, admins = 1, articles = 8460, edits = 239930, files = 0, pages = 25780, users = 32318, depth = 39.00827 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8390, edits = 131303, files = 87, pages = 17656, users = 25455, depth = 9.070746 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723501, files = 53, pages = 69157, users = 29781, depth = 609.4886 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 26, admins = 6, articles = 7802, edits = 300699, files = 0, pages = 20855, users = 26351, depth = 40.35809 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139796, files = 0, pages = 26257, users = 11825, depth = 30.80975 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308862, files = 480, pages = 21225, users = 24684, depth = 46.00969 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320849, files = 571, pages = 20404, users = 25923, depth = 44.70726 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7430, edits = 153447, files = 0, pages = 13466, users = 16702, depth = 7.520394 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 48, admins = 3, articles = 7426, edits = 99593, files = 0, pages = 17347, users = 5496, depth = 10.24721 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 19, admins = 4, articles = 7333, edits = 177563, files = 150, pages = 16395, users = 21987, depth = 16.53963 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502494, files = 170, pages = 19503, users = 20754, depth = 73.88479 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151736, files = 0, pages = 31130, users = 14496, depth = 64.87875 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394922, files = 57, pages = 33494, users = 38679, depth = 204.132 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6442, edits = 105961, files = 0, pages = 15910, users = 12064, depth = 14.38636 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6438, edits = 62387, files = 807, pages = 13897, users = 14323, depth = 6.026043 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 41, admins = 2, articles = 6401, edits = 230712, files = 319, pages = 15819, users = 24854, depth = 31.57278 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6307, edits = 176975, files = 196, pages = 12168, users = 13233, depth = 12.56003 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19924, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 20, admins = 1, articles = 6012, edits = 139900, files = 0, pages = 17574, users = 26545, depth = 29.44253 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 16, admins = 2, articles = 5993, edits = 118471, files = 9, pages = 20397, users = 17796, depth = 33.55239 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5757, edits = 309406, files = 185, pages = 20880, users = 18103, depth = 102.2543 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5747, edits = 189661, files = 42, pages = 43725, users = 6428, depth = 189.4218 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 215087, files = 0, pages = 15524, users = 14758, depth = 43.24543 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199506, files = 6, pages = 11765, users = 13765, depth = 21.71937 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139808, files = 0, pages = 16726, users = 13268, depth = 35.20262 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186002, files = 0, pages = 8727, users = 15473, depth = 7.827027 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15855, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5395, edits = 154243, files = 254, pages = 14999, users = 19860, depth = 32.58852 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 18, admins = 4, articles = 5271, edits = 120971, files = 9, pages = 17273, users = 13833, depth = 36.31071 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 7, admins = 1, articles = 5270, edits = 26997, files = 0, pages = 5807, users = 1326, depth = 0.04827152 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5200, edits = 31857, files = 0, pages = 7335, users = 7199, depth = 0.7321394 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 17, admins = 3, articles = 5135, edits = 120849, files = 1, pages = 9789, users = 12090, depth = 10.1409 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5028, edits = 95604, files = 0, pages = 8631, users = 15374, depth = 5.687913 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4918, edits = 121246, files = 0, pages = 11372, users = 16513, depth = 18.36164 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219258, files = 0, pages = 10372, users = 12380, depth = 27.76656 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4827, edits = 278954, files = 1145, pages = 19231, users = 20236, depth = 129.1643 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4631, edits = 77225, files = 1, pages = 22499, users = 12831, depth = 51.09719 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4532, edits = 67586, files = 0, pages = 14319, users = 2328, depth = 22.0122 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86705, files = 10, pages = 13060, users = 9825, depth = 27.43886 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4177, edits = 38054, files = 0, pages = 6672, users = 9270, depth = 2.034963 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 15, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12560, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4035, edits = 94970, files = 0, pages = 12318, users = 15479, depth = 32.48886 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3899, edits = 32231, files = 0, pages = 10683, users = 6034, depth = 9.13368 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98695, files = 0, pages = 10212, users = 12234, depth = 25.71826 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170394, files = 318, pages = 8592, users = 13248, depth = 32.75203 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163068, files = 51, pages = 9598, users = 18594, depth = 41.13769 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 35, admins = 2, articles = 3695, edits = 205808, files = 299, pages = 16564, users = 117949, depth = 150.7154 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208887, files = 23, pages = 12943, users = 19684, depth = 108.453 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3552, edits = 206401, files = 0, pages = 9047, users = 8659, depth = 54.60051 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59766, files = 0, pages = 11017, users = 7909, depth = 26.27449 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3376, edits = 116056, files = 0, pages = 7565, users = 16077, depth = 23.61971 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3364, edits = 43478, files = 0, pages = 11229, users = 8110, depth = 21.16479 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3325, edits = 142785, files = 0, pages = 11200, users = 17260, depth = 71.51257 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 30, admins = 1, articles = 3316, edits = 86074, files = 0, pages = 9349, users = 11210, depth = 30.47505 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 15, admins = 3, articles = 3307, edits = 237461, files = 3, pages = 19224, users = 5530, depth = 286.1558 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121856, files = 32, pages = 8584, users = 11834, depth = 37.08412 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 18, admins = 2, articles = 3135, edits = 83273, files = 0, pages = 14748, users = 13370, depth = 77.47915 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110085, files = 0, pages = 8234, users = 13531, depth = 35.58751 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23384, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606850, files = 0, pages = 10543, users = 21388, depth = 1042.662 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67768, files = 0, pages = 6579, users = 12711, depth = 18.90357 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2772, edits = 69916, files = 9, pages = 11045, users = 13867, depth = 56.3833 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90007, files = 0, pages = 6916, users = 10786, depth = 30.23021 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 2, articles = 2711, edits = 90620, files = 0, pages = 6038, users = 13394, depth = 22.6036 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2561, edits = 73097, files = 0, pages = 8794, users = 7587, depth = 49.23661 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101646, files = 0, pages = 4637, users = 6653, depth = 14.76005 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96462, files = 0, pages = 5526, users = 15100, depth = 27.23509 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 8, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1925, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 18, admins = 0, articles = 2422, edits = 54187, files = 0, pages = 2832, users = 1115, depth = 0.5483038 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 40, admins = 2, articles = 2113, edits = 93640, files = 0, pages = 5080, users = 13930, depth = 36.34409 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2097, edits = 54968, files = 37, pages = 11795, users = 3317, depth = 99.67345 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106213, files = 0, pages = 14327, users = 9689, depth = 263.7807 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 45, admins = 4, articles = 2055, edits = 44301, files = 0, pages = 4483, users = 1834, depth = 13.7949 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2046, edits = 85066, files = 0, pages = 11870, users = 9281, depth = 165.2231 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2038, edits = 128478, files = 0, pages = 5360, users = 2331, depth = 63.6876 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9763, depth = 10.69514 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1977, edits = 64770, files = 0, pages = 11839, users = 8544, depth = 136.1368 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1945, edits = 46209, files = 3, pages = 5139, users = 10274, depth = 24.24815 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105139, files = 0, pages = 5837, users = 30417, depth = 73.58716 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14725, files = 0, pages = 3020, users = 3704, depth = 1.63739 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1908, edits = 41592, files = 12, pages = 5333, users = 9249, depth = 25.13059 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1850, edits = 95330, files = 0, pages = 6425, users = 18818, depth = 90.73924 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1746, edits = 102980, files = 1, pages = 8998, users = 4944, depth = 197.4395 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3855, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7269, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89538, files = 4, pages = 4884, users = 11497, depth = 69.02606 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1651, edits = 104453, files = 0, pages = 5373, users = 13950, depth = 98.80129 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9153, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1521, edits = 17629, files = 0, pages = 3613, users = 1213, depth = 9.230488 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177712, files = 0, pages = 4408, users = 10838, depth = 146.7146 }, ['tet'] = { pos = 261, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66601, files = 0, pages = 3910, users = 8932, depth = 43.6856 }, ['ki'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1502, edits = 20653, files = 0, pages = 3073, users = 7978, depth = 7.352467 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34366, files = 0, pages = 4721, users = 2684, depth = 39.10088 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12167, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1351, edits = 86611, files = 0, pages = 5680, users = 12394, depth = 156.563 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1321, edits = 10063, files = 0, pages = 2646, users = 2887, depth = 3.826166 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111663, files = 0, pages = 5717, users = 15030, depth = 223.2498 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205286, files = 0, pages = 4295, users = 13018, depth = 257.6443 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35441, files = 0, pages = 3631, users = 8370, depth = 33.40873 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50265, files = 0, pages = 14682, users = 7812, depth = 385.7997 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43791, files = 0, pages = 2905, users = 9986, depth = 26.05668 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 36, admins = 1, articles = 1240, edits = 33897, files = 0, pages = 3827, users = 11768, depth = 38.55247 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1217, edits = 53071, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76203 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1185, edits = 62769, files = 9, pages = 7854, users = 9392, depth = 253.1273 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1167, edits = 82633, files = 0, pages = 5566, users = 23094, depth = 210.9485 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1154, edits = 33392, files = 0, pages = 3843, users = 1490, depth = 47.17828 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7048, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 19, admins = 0, articles = 1110, edits = 85868, files = 0, pages = 2065, users = 1198, depth = 30.78025 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38041, files = 0, pages = 3740, users = 9484, depth = 59.50114 }, ['guw'] = { pos = 281, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1065, edits = 29984, files = 0, pages = 1789, users = 509, depth = 7.745636 }, ['sm'] = { pos = 282, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1065, edits = 42639, files = 0, pages = 3295, users = 9637, depth = 56.73643 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2196, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1658, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1020, edits = 46156, files = 0, pages = 3896, users = 21859, depth = 94.18606 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38050, files = 0, pages = 4003, users = 9390, depth = 107.0451 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44152, files = 0, pages = 3324, users = 10496, depth = 99.04172 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46131, files = 0, pages = 3805, users = 17738, depth = 139.6373 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 15, admins = 0, articles = 861, edits = 8890, files = 0, pages = 1629, users = 1577, depth = 4.34207 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9450, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32262, files = 0, pages = 1659, users = 945, depth = 18.57585 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 21, admins = 1, articles = 824, edits = 16012, files = 0, pages = 3655, users = 237, depth = 51.71107 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 21, admins = 2, articles = 777, edits = 28232, files = 0, pages = 3713, users = 9262, depth = 108.5642 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 8, admins = 2, articles = 775, edits = 40189, files = 0, pages = 3145, users = 9879, depth = 119.5033 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 14, admins = 1, articles = 749, edits = 19283, files = 0, pages = 2236, users = 7208, depth = 33.99078 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16409, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 13, admins = 2, articles = 720, edits = 36667, files = 0, pages = 3764, users = 8843, depth = 174.1206 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10621, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8974, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44500, files = 0, pages = 3182, users = 17023, depth = 266.572 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 1, articles = 589, edits = 28924, files = 0, pages = 2441, users = 12518, depth = 117.1499 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 576, edits = 38083, files = 0, pages = 2415, users = 7637, depth = 160.7432 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 12, admins = 1, articles = 543, edits = 22842, files = 0, pages = 2501, users = 14425, depth = 118.7534 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 541, edits = 25101, files = 0, pages = 2499, users = 7891, depth = 131.5696 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9480, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 462, edits = 16453, files = 0, pages = 2301, users = 446, depth = 113.2943 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12087, files = 0, pages = 3106, users = 6005, depth = 134.8631 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37979, files = 0, pages = 2616, users = 7947, depth = 345.5456 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 17, admins = 3, articles = 438, edits = 50061, files = 0, pages = 3125, users = 13274, depth = 602.8879 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 311, edits = 20553, files = 0, pages = 1983, users = 5984, depth = 299.5741 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5693, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 15, admins = 0, articles = 279, edits = 11045, files = 0, pages = 434, users = 852, depth = 7.854725 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74485, files = 0, pages = 2262, users = 12306, depth = 2252.366 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 20, admins = 1, articles = 243, edits = 12414, files = 0, pages = 937, users = 188, depth = 108.0634 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8476, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 14, admins = 1, articles = 227, edits = 29400, files = 0, pages = 2281, users = 9228, depth = 1055.288 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 21, admins = 2, articles = 158, edits = 37452, files = 0, pages = 2161, users = 16771, depth = 2785.275 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280877, admins = 3759, articles = 59298419, edits = 3209058238, files = 2759437, pages = 244879408, users = 103533123, depth = 128.353, date = '@1661450440' }, } return info 8j5d0gekdt1kqdrw6bsp00nr8jm99dz 4194373 4194318 2022-08-25T20:00:44Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115017, admins = 1032, articles = 6544208, edits = 1101927327, files = 893908, pages = 56408478, users = 44062646, depth = 1134.157 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 175, admins = 6, articles = 6125816, edits = 34883211, files = 0, pages = 11232211, users = 93654, depth = 2.158003 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16846, admins = 190, articles = 2718611, edits = 224131002, files = 129074, pages = 7507215, users = 3981914, depth = 92.62897 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2552403, edits = 51017514, files = 0, pages = 6121690, users = 832670, depth = 16.29718 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16529, admins = 159, articles = 2449126, edits = 195950922, files = 68478, pages = 12160794, users = 4450726, depth = 253.3674 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3506, admins = 36, articles = 2099167, edits = 62507933, files = 20, pages = 4468661, users = 1225905, depth = 17.82276 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10635, admins = 76, articles = 1848201, edits = 124785087, files = 238046, pages = 7417098, users = 3235547, depth = 152.7456 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13360, admins = 63, articles = 1797413, edits = 145121484, files = 0, pages = 7715463, users = 6622564, depth = 203.9066 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7432, admins = 122, articles = 1768957, edits = 128692112, files = 138811, pages = 7499361, users = 2286294, depth = 180.0792 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 199, admins = 7, articles = 1596983, edits = 7343820, files = 1476, pages = 2011359, users = 189279, depth = 0.2458222 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4095, admins = 101, articles = 1533560, edits = 67697368, files = 261, pages = 3560531, users = 1187901, depth = 33.21624 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 15016, admins = 41, articles = 1339244, edits = 90946717, files = 30155, pages = 3957810, users = 1971126, depth = 87.84959 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8616, admins = 66, articles = 1299172, edits = 73062256, files = 60792, pages = 7128574, users = 3255148, depth = 206.3503 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2179, admins = 20, articles = 1275521, edits = 68984694, files = 24568, pages = 19377746, users = 878044, depth = 717.0313 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 74, admins = 3, articles = 1265934, edits = 6287618, files = 42, pages = 2881778, users = 52978, depth = 3.554695 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3055, admins = 45, articles = 1189676, edits = 36863203, files = 110461, pages = 4129668, users = 640363, depth = 54.5146 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4794, admins = 26, articles = 1183860, edits = 58977143, files = 50028, pages = 7815973, users = 2293568, depth = 236.8121 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8363, admins = 56, articles = 1094435, edits = 64096942, files = 58366, pages = 5405537, users = 2796192, depth = 183.9904 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5158, admins = 34, articles = 924568, edits = 35350049, files = 81890, pages = 5345263, users = 1144546, depth = 151.1904 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 978, admins = 30, articles = 709085, edits = 30531471, files = 15595, pages = 1766985, users = 426734, depth = 38.45985 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 704, admins = 19, articles = 661923, edits = 25143217, files = 36460, pages = 3986917, users = 311004, depth = 159.1294 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3251, admins = 44, articles = 627162, edits = 21547686, files = 47548, pages = 3297698, users = 1347880, depth = 118.4751 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1702, admins = 27, articles = 602353, edits = 33141610, files = 12716, pages = 2738372, users = 749979, depth = 152.1911 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1065, admins = 44, articles = 596635, edits = 22858345, files = 4, pages = 1700219, users = 559753, depth = 45.9974 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1648, admins = 31, articles = 537632, edits = 20693384, files = 70423, pages = 1411378, users = 521321, depth = 38.72473 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2887, admins = 23, articles = 512991, edits = 28340683, files = 37583, pages = 2387719, users = 1421613, depth = 158.52 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1529, admins = 24, articles = 510750, edits = 25150063, files = 8445, pages = 1449869, users = 510977, depth = 58.64552 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2075, admins = 33, articles = 508957, edits = 21583410, files = 1, pages = 1405297, users = 587158, depth = 47.636 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 52, admins = 3, articles = 481635, edits = 8688430, files = 315, pages = 908430, users = 30820, depth = 7.510215 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456895, edits = 41242718, files = 10242, pages = 4644346, users = 176541, depth = 745.9151 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 17, articles = 433018, edits = 15019900, files = 116494, pages = 2622699, users = 592352, depth = 146.4429 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 82, admins = 6, articles = 431672, edits = 3135178, files = 362, pages = 1063297, users = 54059, depth = 6.312748 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417584, edits = 3527574, files = 6109, pages = 565001, users = 43236, depth = 0.778098 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397669, edits = 9005544, files = 0, pages = 826390, users = 138868, depth = 12.66575 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360067, edits = 5638253, files = 19611, pages = 1042252, users = 298977, depth = 19.41823 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 297, admins = 16, articles = 323397, edits = 7681340, files = 11259, pages = 719044, users = 199807, depth = 15.98915 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 321090, edits = 34483064, files = 74018, pages = 1342494, users = 998712, depth = 259.9172 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293153, edits = 8485811, files = 11357, pages = 989127, users = 124144, depth = 48.35469 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 790, admins = 25, articles = 283999, edits = 11203234, files = 0, pages = 908447, users = 436169, depth = 59.62148 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 722, admins = 25, articles = 283866, edits = 11477443, files = 549, pages = 632435, users = 311969, depth = 27.36403 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 106, admins = 5, articles = 242290, edits = 1524124, files = 246, pages = 571981, users = 38102, depth = 4.933804 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 528, admins = 10, articles = 241765, edits = 7405427, files = 0, pages = 549584, users = 222039, depth = 21.84339 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232103, edits = 3060573, files = 10544, pages = 588237, users = 121108, depth = 12.24943 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229851, edits = 6174911, files = 756, pages = 542756, users = 168593, depth = 21.08425 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225618, edits = 2444565, files = 177, pages = 385482, users = 16164, depth = 3.183841 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 221743, edits = 4185701, files = 3249, pages = 647722, users = 121092, depth = 23.84823 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 985, admins = 17, articles = 217547, edits = 8388140, files = 36, pages = 705343, users = 1226487, depth = 59.79097 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213202, edits = 6435373, files = 21001, pages = 446124, users = 278346, depth = 17.21697 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 212834, edits = 9619042, files = 18509, pages = 630991, users = 369997, depth = 58.84443 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203983, edits = 6659199, files = 23853, pages = 500416, users = 166761, depth = 28.10321 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188340, edits = 6157481, files = 350, pages = 472953, users = 128518, depth = 29.73099 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 642, admins = 17, articles = 186320, edits = 6580234, files = 23657, pages = 511847, users = 252332, depth = 39.24246 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 311, admins = 22, articles = 177493, edits = 5734973, files = 8317, pages = 440055, users = 213905, depth = 28.51843 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 175836, edits = 5122406, files = 12600, pages = 997355, users = 150035, depth = 112.1099 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 619, admins = 20, articles = 170212, edits = 2809098, files = 2095, pages = 694458, users = 77318, depth = 38.37168 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162672, edits = 3391040, files = 16, pages = 372471, users = 121981, depth = 15.14334 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162541, edits = 4398958, files = 14839, pages = 460217, users = 143346, depth = 32.05893 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152376, edits = 5612723, files = 3601, pages = 1191890, users = 711047, depth = 219.1619 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 981, admins = 15, articles = 149613, edits = 10242961, files = 27296, pages = 975249, users = 430458, depth = 319.8516 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 341, admins = 31, articles = 148300, edits = 3490584, files = 7723, pages = 466571, users = 208049, depth = 34.45817 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137038, edits = 3690612, files = 0, pages = 275755, users = 158416, depth = 13.71363 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 106, admins = 16, articles = 135106, edits = 11099363, files = 11273, pages = 275347, users = 73861, depth = 43.43286 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130092, edits = 4792940, files = 8681, pages = 524592, users = 103485, depth = 84.01816 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 108, admins = 11, articles = 129993, edits = 3707913, files = 0, pages = 228710, users = 107024, depth = 9.3495 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1147, admins = 13, articles = 126771, edits = 6052133, files = 15375, pages = 991203, users = 385886, depth = 283.9015 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 284, admins = 12, articles = 126555, edits = 1865763, files = 2629, pages = 285234, users = 244148, depth = 10.28337 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115318, edits = 3667864, files = 25568, pages = 468124, users = 108172, depth = 73.33817 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 58, admins = 6, articles = 107770, edits = 1309496, files = 485, pages = 262926, users = 36201, depth = 10.32314 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 192, admins = 16, articles = 104566, edits = 2516677, files = 9616, pages = 373152, users = 152576, depth = 44.49667 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103680, edits = 755772, files = 2977, pages = 217251, users = 103425, depth = 4.174206 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94879, edits = 1046457, files = 3, pages = 245164, users = 28889, depth = 10.70917 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 170, admins = 9, articles = 90380, edits = 3416295, files = 5463, pages = 367825, users = 144774, depth = 87.52322 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89851, edits = 2321668, files = 925, pages = 159417, users = 48501, depth = 8.729989 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 217, admins = 11, articles = 86128, edits = 2465695, files = 4732, pages = 263459, users = 144054, depth = 39.67409 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86061, edits = 2146498, files = 19140, pages = 285801, users = 146045, depth = 40.4561 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83918, edits = 990256, files = 0, pages = 162414, users = 49066, depth = 5.334685 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 4, articles = 81601, edits = 425161, files = 2688, pages = 111414, users = 33270, depth = 0.5093708 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79113, edits = 3710952, files = 6967, pages = 488987, users = 163527, depth = 203.7009 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 129, admins = 4, articles = 78910, edits = 2327215, files = 1892, pages = 226727, users = 76357, depth = 36.01786 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 184, admins = 13, articles = 78073, edits = 3617755, files = 12689, pages = 306353, users = 114739, depth = 100.9604 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 198, admins = 14, articles = 74604, edits = 1241118, files = 2270, pages = 150935, users = 55297, depth = 8.607971 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 89, admins = 6, articles = 72817, edits = 2004809, files = 5405, pages = 142422, users = 70301, depth = 12.86208 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848789, files = 0, pages = 196959, users = 25097, depth = 12.78226 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70688, edits = 1594362, files = 5430, pages = 178859, users = 54075, depth = 20.87404 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 36, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100889, files = 724, pages = 140388, users = 32136, depth = 8.398246 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67920, edits = 804022, files = 0, pages = 82090, users = 28581, depth = 0.4263065 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66377, edits = 855447, files = 2069, pages = 101502, users = 25350, depth = 2.360021 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65838, edits = 606533, files = 225, pages = 113865, users = 32544, depth = 2.834535 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61283, edits = 629427, files = 545, pages = 97417, users = 28438, depth = 2.246274 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61049, edits = 2392204, files = 2376, pages = 131546, users = 55252, depth = 24.24961 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 7, articles = 60426, edits = 1151578, files = 1457, pages = 170057, users = 35523, depth = 22.2904 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59948, edits = 98696, files = 0, pages = 63782, users = 2273, depth = 0.006329307 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57428, edits = 1087134, files = 1123, pages = 96316, users = 52669, depth = 5.175693 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 42, admins = 3, articles = 55867, edits = 347753, files = 0, pages = 69164, users = 21827, depth = 0.2848311 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54972, edits = 1126982, files = 4437, pages = 123955, users = 37828, depth = 14.31706 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54790, edits = 1761258, files = 3218, pages = 141708, users = 86917, depth = 31.27847 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53957, edits = 1094600, files = 565, pages = 109265, users = 51954, depth = 10.52579 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 44, admins = 2, articles = 49670, edits = 750143, files = 537, pages = 97889, users = 31279, depth = 7.222013 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49376, edits = 1087915, files = 7606, pages = 150591, users = 43564, depth = 30.35666 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43187, edits = 1959759, files = 1896, pages = 234284, users = 123712, depth = 163.7803 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 175, admins = 7, articles = 42674, edits = 973873, files = 1603, pages = 185677, users = 51567, depth = 58.89898 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 40, admins = 4, articles = 42556, edits = 294477, files = 135, pages = 55384, users = 78888, depth = 0.4831292 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 72, admins = 6, articles = 42210, edits = 1838455, files = 1499, pages = 128509, users = 68540, depth = 59.79988 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 29, admins = 2, articles = 40809, edits = 3270872, files = 0, pages = 171397, users = 32421, depth = 195.4137 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 90, admins = 4, articles = 40558, edits = 862511, files = 690, pages = 146772, users = 95739, depth = 40.30249 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 35, admins = 3, articles = 40163, edits = 487383, files = 209, pages = 60561, users = 25029, depth = 2.07587 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38517, edits = 610070, files = 1581, pages = 134574, users = 42444, depth = 28.19497 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33536, edits = 993763, files = 0, pages = 49399, users = 33721, depth = 4.50104 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32329, edits = 1069631, files = 1259, pages = 103731, users = 58829, depth = 50.29926 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 68, admins = 3, articles = 31634, edits = 553616, files = 168, pages = 56065, users = 24995, depth = 5.889672 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29977, edits = 826181, files = 0, pages = 117928, users = 69309, depth = 60.30642 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 70, admins = 9, articles = 29038, edits = 1014911, files = 571, pages = 69756, users = 92724, depth = 28.60789 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28539, edits = 1111799, files = 2600, pages = 130606, users = 76369, depth = 108.8821 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 47, admins = 3, articles = 27040, edits = 831023, files = 1320, pages = 109267, users = 63611, depth = 70.32983 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 37, admins = 5, articles = 26214, edits = 732881, files = 1407, pages = 55699, users = 41418, depth = 16.64645 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 17, admins = 3, articles = 25086, edits = 886486, files = 45, pages = 62807, users = 23545, depth = 31.91298 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 29, admins = 6, articles = 24145, edits = 114778, files = 0, pages = 29332, users = 3130, depth = 0.1805906 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23833, edits = 642182, files = 4, pages = 37799, users = 44844, depth = 5.833973 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650108, files = 0, pages = 55979, users = 27273, depth = 23.64213 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21404, edits = 708041, files = 1475, pages = 98097, users = 78171, depth = 92.66682 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 296018, files = 709, pages = 34667, users = 15196, depth = 4.072187 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 33, admins = 2, articles = 19938, edits = 177887, files = 0, pages = 39920, users = 17914, depth = 4.475776 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 22, admins = 3, articles = 19647, edits = 186632, files = 0, pages = 36540, users = 17137, depth = 3.776058 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 85, admins = 3, articles = 18049, edits = 511650, files = 3115, pages = 80266, users = 58525, depth = 75.74487 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 17997, edits = 168256, files = 0, pages = 31700, users = 18580, depth = 3.077106 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 22, admins = 5, articles = 17085, edits = 355517, files = 109, pages = 29094, users = 24209, depth = 6.037271 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16240, edits = 524860, files = 164, pages = 59924, users = 22652, depth = 63.37463 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16141, edits = 231767, files = 1325, pages = 41370, users = 18053, depth = 13.68691 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15922, edits = 462134, files = 125, pages = 71848, users = 31168, depth = 79.35705 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566986, files = 347, pages = 32211, users = 25668, depth = 18.48265 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15640, edits = 284346, files = 1733, pages = 54712, users = 27912, depth = 32.43563 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 21, admins = 4, articles = 15556, edits = 89829, files = 0, pages = 31369, users = 19020, depth = 2.959025 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 16, admins = 1, articles = 15411, edits = 200789, files = 0, pages = 19628, users = 12296, depth = 0.7659659 }, ['ban'] = { pos = 134, activeusers = 29, admins = 3, articles = 15393, edits = 122966, files = 113, pages = 30935, users = 5434, depth = 4.052305 }, ['yi'] = { pos = 135, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15393, edits = 579346, files = 1062, pages = 44225, users = 45566, depth = 45.95927 }, ['ilo'] = { pos = 136, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391879, files = 0, pages = 70157, users = 16220, depth = 71.06689 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 30, admins = 4, articles = 15251, edits = 240300, files = 145, pages = 56248, users = 15816, depth = 30.87125 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 54, admins = 2, articles = 15050, edits = 371748, files = 1766, pages = 45959, users = 39365, depth = 34.11732 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664703, files = 281, pages = 23715, users = 27784, depth = 10.42508 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14329, edits = 382083, files = 1765, pages = 47772, users = 22260, depth = 43.56753 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377440, files = 133, pages = 35390, users = 23110, depth = 25.91298 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13786, edits = 368832, files = 0, pages = 40271, users = 26981, depth = 33.80334 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213243, files = 462, pages = 30207, users = 14961, depth = 10.10721 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13730, edits = 454433, files = 623, pages = 65596, users = 26582, depth = 98.85917 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229628, files = 115, pages = 39338, users = 11817, depth = 20.33321 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165841, files = 263, pages = 30431, users = 30325, depth = 8.698339 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50784, files = 0, pages = 20830, users = 4069, depth = 0.7798676 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152429, files = 2742, pages = 35067, users = 23423, depth = 12.49111 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12548, edits = 137375, files = 0, pages = 26484, users = 24213, depth = 6.398106 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 34, admins = 3, articles = 12281, edits = 233661, files = 865, pages = 33021, users = 19776, depth = 20.18116 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 77, admins = 4, articles = 11778, edits = 469743, files = 445, pages = 70320, users = 35532, depth = 165.034 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11647, edits = 55154, files = 60, pages = 27160, users = 3305, depth = 3.602556 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11575, edits = 388943, files = 615, pages = 27287, users = 22318, depth = 26.26341 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 47, admins = 6, articles = 11470, edits = 380369, files = 0, pages = 97123, users = 94722, depth = 218.3943 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11370, edits = 151386, files = 0, pages = 15176, users = 16963, depth = 1.117751 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11022, edits = 231875, files = 7, pages = 26605, users = 14535, depth = 17.42096 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 95, admins = 5, articles = 10660, edits = 331225, files = 1705, pages = 73353, users = 34733, depth = 156.1813 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10583, edits = 96755, files = 0, pages = 23983, users = 17651, depth = 6.467879 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10440, edits = 185006, files = 0, pages = 27290, users = 13142, depth = 17.65961 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100533, files = 0, pages = 18676, users = 9976, depth = 3.370522 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272316, files = 192, pages = 42272, users = 29657, depth = 62.55093 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195254, files = 0, pages = 21585, users = 7384, depth = 11.03761 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10103, edits = 48852, files = 0, pages = 16223, users = 2243, depth = 1.104977 }, ['ig'] = { pos = 164, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9751, edits = 94959, files = 0, pages = 15366, users = 13915, depth = 2.049163 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9540, edits = 282446, files = 1101, pages = 33454, users = 36412, depth = 53.05118 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122395, files = 0, pages = 18266, users = 30449, depth = 5.844562 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140180, files = 288, pages = 17647, users = 10840, depth = 6.381537 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8833, edits = 295785, files = 403, pages = 21410, users = 19438, depth = 28.00897 }, ['sn'] = { pos = 169, activeusers = 22, admins = 1, articles = 8542, edits = 97763, files = 0, pages = 16859, users = 15530, depth = 5.497396 }, ['nso'] = { pos = 170, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49810, files = 0, pages = 10767, users = 5870, depth = 0.3203269 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 58, admins = 1, articles = 8460, edits = 239930, files = 0, pages = 25780, users = 32318, depth = 39.00827 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8391, edits = 131307, files = 87, pages = 17657, users = 25455, depth = 9.068347 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723502, files = 53, pages = 69157, users = 29781, depth = 609.4895 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 26, admins = 6, articles = 7802, edits = 300699, files = 0, pages = 20855, users = 26351, depth = 40.35809 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139802, files = 0, pages = 26257, users = 11826, depth = 30.81108 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308862, files = 480, pages = 21225, users = 24684, depth = 46.00969 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320849, files = 571, pages = 20404, users = 25923, depth = 44.70726 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7430, edits = 153447, files = 0, pages = 13466, users = 16702, depth = 7.520394 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 48, admins = 3, articles = 7426, edits = 99593, files = 0, pages = 17347, users = 5496, depth = 10.24721 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 19, admins = 4, articles = 7333, edits = 177563, files = 150, pages = 16395, users = 21988, depth = 16.53963 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502494, files = 170, pages = 19503, users = 20754, depth = 73.88479 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151738, files = 0, pages = 31130, users = 14496, depth = 64.87961 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394922, files = 57, pages = 33494, users = 38679, depth = 204.132 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6442, edits = 105961, files = 0, pages = 15910, users = 12064, depth = 14.38636 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6438, edits = 62387, files = 807, pages = 13897, users = 14323, depth = 6.026043 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 41, admins = 2, articles = 6401, edits = 230712, files = 319, pages = 15819, users = 24854, depth = 31.57278 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6308, edits = 176978, files = 196, pages = 12169, users = 13234, depth = 12.55522 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19924, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 20, admins = 1, articles = 6012, edits = 139900, files = 0, pages = 17574, users = 26545, depth = 29.44253 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 16, admins = 2, articles = 5993, edits = 118471, files = 9, pages = 20397, users = 17796, depth = 33.55239 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5759, edits = 309410, files = 185, pages = 20882, users = 18103, depth = 102.1749 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5748, edits = 189668, files = 42, pages = 43728, users = 6428, depth = 189.3699 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 215159, files = 0, pages = 15523, users = 14758, depth = 43.25396 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199506, files = 6, pages = 11765, users = 13765, depth = 21.71937 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139808, files = 0, pages = 16726, users = 13269, depth = 35.20262 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186002, files = 0, pages = 8727, users = 15473, depth = 7.827027 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15855, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5395, edits = 154243, files = 254, pages = 14999, users = 19860, depth = 32.58852 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 18, admins = 4, articles = 5271, edits = 120971, files = 9, pages = 17273, users = 13833, depth = 36.31071 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 7, admins = 1, articles = 5270, edits = 26997, files = 0, pages = 5807, users = 1326, depth = 0.04827152 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5200, edits = 31857, files = 0, pages = 7335, users = 7199, depth = 0.7321394 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 17, admins = 3, articles = 5135, edits = 120849, files = 1, pages = 9789, users = 12090, depth = 10.1409 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5028, edits = 95604, files = 0, pages = 8631, users = 15374, depth = 5.687913 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4919, edits = 121247, files = 0, pages = 11373, users = 16513, depth = 18.35271 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219259, files = 0, pages = 10372, users = 12380, depth = 27.76669 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4827, edits = 278971, files = 1145, pages = 19236, users = 20236, depth = 129.2282 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4631, edits = 77225, files = 1, pages = 22499, users = 12832, depth = 51.09719 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4532, edits = 67586, files = 0, pages = 14319, users = 2328, depth = 22.0122 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86705, files = 10, pages = 13060, users = 9825, depth = 27.43886 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4177, edits = 38054, files = 0, pages = 6672, users = 9270, depth = 2.034963 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 15, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12560, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4035, edits = 94970, files = 0, pages = 12318, users = 15479, depth = 32.48886 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3899, edits = 32231, files = 0, pages = 10683, users = 6034, depth = 9.13368 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98695, files = 0, pages = 10212, users = 12235, depth = 25.71826 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170395, files = 318, pages = 8592, users = 13248, depth = 32.75222 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163068, files = 51, pages = 9598, users = 18594, depth = 41.13769 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 35, admins = 2, articles = 3695, edits = 205808, files = 299, pages = 16564, users = 117949, depth = 150.7154 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208887, files = 23, pages = 12943, users = 19684, depth = 108.453 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3552, edits = 206401, files = 0, pages = 9047, users = 8660, depth = 54.60051 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59766, files = 0, pages = 11017, users = 7909, depth = 26.27449 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3376, edits = 116056, files = 0, pages = 7565, users = 16077, depth = 23.61971 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3364, edits = 43478, files = 0, pages = 11229, users = 8110, depth = 21.16479 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3325, edits = 142785, files = 0, pages = 11200, users = 17260, depth = 71.51257 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 30, admins = 1, articles = 3316, edits = 86077, files = 0, pages = 9349, users = 11210, depth = 30.47611 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 15, admins = 3, articles = 3307, edits = 237461, files = 3, pages = 19224, users = 5530, depth = 286.1558 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121856, files = 32, pages = 8584, users = 11834, depth = 37.08412 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 18, admins = 2, articles = 3135, edits = 83277, files = 0, pages = 14749, users = 13370, depth = 77.49096 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110085, files = 0, pages = 8234, users = 13531, depth = 35.58751 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23384, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606850, files = 0, pages = 10543, users = 21389, depth = 1042.662 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67768, files = 0, pages = 6579, users = 12711, depth = 18.90357 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2772, edits = 69916, files = 9, pages = 11045, users = 13867, depth = 56.3833 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90010, files = 0, pages = 6916, users = 10786, depth = 30.23122 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 2, articles = 2711, edits = 90637, files = 0, pages = 6038, users = 13395, depth = 22.60783 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2561, edits = 73097, files = 0, pages = 8794, users = 7587, depth = 49.23661 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101646, files = 0, pages = 4637, users = 6653, depth = 14.76005 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96462, files = 0, pages = 5526, users = 15100, depth = 27.23509 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 8, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1925, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 18, admins = 0, articles = 2422, edits = 54187, files = 0, pages = 2832, users = 1115, depth = 0.5483038 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 40, admins = 2, articles = 2113, edits = 93641, files = 0, pages = 5080, users = 13930, depth = 36.34447 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2097, edits = 54970, files = 37, pages = 11795, users = 3317, depth = 99.67708 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106213, files = 0, pages = 14327, users = 9689, depth = 263.7807 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 45, admins = 4, articles = 2055, edits = 44302, files = 0, pages = 4483, users = 1834, depth = 13.79521 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2046, edits = 85066, files = 0, pages = 11870, users = 9281, depth = 165.2231 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2038, edits = 128478, files = 0, pages = 5360, users = 2331, depth = 63.6876 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9763, depth = 10.69514 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1977, edits = 64770, files = 0, pages = 11839, users = 8545, depth = 136.1368 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1948, edits = 46222, files = 3, pages = 5145, users = 10274, depth = 24.19751 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105140, files = 0, pages = 5837, users = 30418, depth = 73.58786 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14725, files = 0, pages = 3020, users = 3704, depth = 1.63739 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1908, edits = 41592, files = 12, pages = 5333, users = 9249, depth = 25.13059 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1850, edits = 95330, files = 0, pages = 6425, users = 18818, depth = 90.73924 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1746, edits = 102980, files = 1, pages = 8998, users = 4944, depth = 197.4395 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3856, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7269, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89538, files = 4, pages = 4884, users = 11497, depth = 69.02606 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1651, edits = 104453, files = 0, pages = 5373, users = 13950, depth = 98.80129 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9153, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1521, edits = 17629, files = 0, pages = 3613, users = 1213, depth = 9.230488 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177712, files = 0, pages = 4408, users = 10838, depth = 146.7146 }, ['tet'] = { pos = 261, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66601, files = 0, pages = 3910, users = 8932, depth = 43.6856 }, ['ki'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1502, edits = 20653, files = 0, pages = 3073, users = 7978, depth = 7.352467 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34366, files = 0, pages = 4721, users = 2684, depth = 39.10088 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26749, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80653 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12167, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1351, edits = 86611, files = 0, pages = 5680, users = 12394, depth = 156.563 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1321, edits = 10064, files = 0, pages = 2646, users = 2887, depth = 3.826546 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111663, files = 0, pages = 5717, users = 15030, depth = 223.2498 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205286, files = 0, pages = 4295, users = 13018, depth = 257.6443 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35441, files = 0, pages = 3631, users = 8371, depth = 33.40873 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50265, files = 0, pages = 14682, users = 7812, depth = 385.7997 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43791, files = 0, pages = 2905, users = 9986, depth = 26.05668 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 36, admins = 1, articles = 1240, edits = 33897, files = 0, pages = 3827, users = 11769, depth = 38.55247 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1217, edits = 53071, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76203 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1185, edits = 62769, files = 9, pages = 7854, users = 9392, depth = 253.1273 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1167, edits = 82633, files = 0, pages = 5566, users = 23095, depth = 210.9485 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1154, edits = 33392, files = 0, pages = 3843, users = 1490, depth = 47.17828 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7048, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 19, admins = 0, articles = 1110, edits = 85868, files = 0, pages = 2065, users = 1198, depth = 30.78025 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38041, files = 0, pages = 3740, users = 9484, depth = 59.50114 }, ['guw'] = { pos = 281, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1065, edits = 29999, files = 0, pages = 1789, users = 509, depth = 7.749511 }, ['sm'] = { pos = 282, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1065, edits = 42639, files = 0, pages = 3295, users = 9637, depth = 56.73643 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2196, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1660, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1020, edits = 46156, files = 0, pages = 3896, users = 21859, depth = 94.18606 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38050, files = 0, pages = 4003, users = 9390, depth = 107.0451 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44152, files = 0, pages = 3324, users = 10496, depth = 99.04172 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46131, files = 0, pages = 3805, users = 17738, depth = 139.6373 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 15, admins = 0, articles = 861, edits = 8890, files = 0, pages = 1629, users = 1577, depth = 4.34207 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9450, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32262, files = 0, pages = 1659, users = 945, depth = 18.57585 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 21, admins = 1, articles = 824, edits = 16012, files = 0, pages = 3655, users = 237, depth = 51.71107 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 21, admins = 2, articles = 778, edits = 28236, files = 0, pages = 3714, users = 9262, depth = 108.2715 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 8, admins = 2, articles = 775, edits = 40189, files = 0, pages = 3145, users = 9879, depth = 119.5033 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 14, admins = 1, articles = 749, edits = 19283, files = 0, pages = 2236, users = 7208, depth = 33.99078 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16409, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 13, admins = 2, articles = 720, edits = 36667, files = 0, pages = 3764, users = 8843, depth = 174.1206 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10621, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8974, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44500, files = 0, pages = 3182, users = 17024, depth = 266.572 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 1, articles = 589, edits = 28924, files = 0, pages = 2441, users = 12518, depth = 117.1499 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 576, edits = 38083, files = 0, pages = 2415, users = 7637, depth = 160.7432 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 12, admins = 1, articles = 543, edits = 22842, files = 0, pages = 2501, users = 14425, depth = 118.7534 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 541, edits = 25101, files = 0, pages = 2499, users = 7891, depth = 131.5696 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9480, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 462, edits = 16453, files = 0, pages = 2301, users = 446, depth = 113.2943 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12087, files = 0, pages = 3106, users = 6005, depth = 134.8631 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37979, files = 0, pages = 2616, users = 7947, depth = 345.5456 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 17, admins = 3, articles = 438, edits = 50061, files = 0, pages = 3125, users = 13274, depth = 602.8879 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 311, edits = 20554, files = 0, pages = 1983, users = 5984, depth = 299.5887 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5693, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 15, admins = 0, articles = 279, edits = 11045, files = 0, pages = 434, users = 852, depth = 7.854725 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74485, files = 0, pages = 2262, users = 12306, depth = 2252.366 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 20, admins = 1, articles = 243, edits = 12414, files = 0, pages = 937, users = 188, depth = 108.0634 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8476, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 14, admins = 1, articles = 227, edits = 29400, files = 0, pages = 2281, users = 9228, depth = 1055.288 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 21, admins = 2, articles = 158, edits = 37452, files = 0, pages = 2161, users = 16771, depth = 2785.275 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280877, admins = 3759, articles = 59299105, edits = 3209099383, files = 2759425, pages = 244881714, users = 103534532, depth = 128.3527, date = '@1661457638' }, } return info 2vgves8ja8v0f5sex4b56eura3dfwp7 4194399 4194373 2022-08-25T22:00:43Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115017, admins = 1032, articles = 6544232, edits = 1101946162, files = 893924, pages = 56409069, users = 44063052, depth = 1134.182 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 175, admins = 6, articles = 6125816, edits = 34883218, files = 0, pages = 11232212, users = 93656, depth = 2.158005 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16846, admins = 190, articles = 2718640, edits = 224133274, files = 129076, pages = 7507274, users = 3981959, depth = 92.62836 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2552413, edits = 51017880, files = 0, pages = 6121716, users = 832687, depth = 16.29725 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16529, admins = 159, articles = 2449170, edits = 195954692, files = 68479, pages = 12160975, users = 4450773, depth = 253.3666 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3506, admins = 36, articles = 2099175, edits = 62508408, files = 20, pages = 4468676, users = 1225921, depth = 17.82281 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10635, admins = 76, articles = 1848233, edits = 124787097, files = 238048, pages = 7417172, users = 3235587, depth = 152.7435 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13360, admins = 63, articles = 1797429, edits = 145123608, files = 0, pages = 7715547, users = 6622639, depth = 203.9084 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7432, admins = 122, articles = 1768980, edits = 128693599, files = 138813, pages = 7499436, users = 2286317, depth = 180.0781 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 199, admins = 7, articles = 1597002, edits = 7343871, files = 1476, pages = 2011396, users = 189286, depth = 0.2458348 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4095, admins = 101, articles = 1533584, edits = 67698079, files = 261, pages = 3560586, users = 1187916, depth = 33.21606 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 15016, admins = 41, articles = 1339249, edits = 90947188, files = 30155, pages = 3957829, users = 1971139, depth = 87.8499 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8616, admins = 66, articles = 1299181, edits = 73062674, files = 60795, pages = 7128623, users = 3255164, depth = 206.35 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2179, admins = 20, articles = 1275521, edits = 68984771, files = 24562, pages = 19377740, users = 878046, depth = 717.032 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 74, admins = 3, articles = 1265934, edits = 6287618, files = 42, pages = 2881778, users = 52979, depth = 3.554695 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3055, admins = 45, articles = 1189706, edits = 36863778, files = 110466, pages = 4129728, users = 640371, depth = 54.51301 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4794, admins = 26, articles = 1183869, edits = 58977815, files = 50028, pages = 7816069, users = 2293597, depth = 236.8145 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8363, admins = 56, articles = 1094436, edits = 64097502, files = 58366, pages = 5405569, users = 2796238, depth = 183.9932 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5158, admins = 34, articles = 924587, edits = 35350802, files = 81892, pages = 5345349, users = 1144565, depth = 151.1896 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 978, admins = 30, articles = 709095, edits = 30531836, files = 15596, pages = 1767012, users = 426743, depth = 38.45986 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 704, admins = 19, articles = 661928, edits = 25143345, files = 36460, pages = 3986922, users = 311013, depth = 159.1276 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3251, admins = 44, articles = 627162, edits = 21547746, files = 47548, pages = 3297700, users = 1347886, depth = 118.4755 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1702, admins = 27, articles = 602376, edits = 33141744, files = 12716, pages = 2738397, users = 749980, depth = 152.179 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1065, admins = 44, articles = 596637, edits = 22858549, files = 4, pages = 1700224, users = 559758, depth = 45.99761 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1648, admins = 31, articles = 537636, edits = 20693687, files = 70428, pages = 1411392, users = 521325, depth = 38.72522 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2887, admins = 23, articles = 513001, edits = 28340984, files = 37583, pages = 2387730, users = 1421632, depth = 158.515 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1529, admins = 24, articles = 510779, edits = 25150410, files = 8445, pages = 1449902, users = 510984, depth = 58.63883 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2075, admins = 33, articles = 508961, edits = 21583648, files = 1, pages = 1405309, users = 587166, depth = 47.63622 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 52, admins = 3, articles = 481644, edits = 8688448, files = 315, pages = 908439, users = 30822, depth = 7.509876 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456894, edits = 41242744, files = 10242, pages = 4644344, users = 176549, depth = 745.9188 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 17, articles = 433019, edits = 15020001, files = 116494, pages = 2622716, users = 592361, depth = 146.4444 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 82, admins = 6, articles = 431672, edits = 3135179, files = 362, pages = 1063297, users = 54059, depth = 6.31275 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417584, edits = 3527578, files = 6109, pages = 565004, users = 43236, depth = 0.7781265 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397673, edits = 9005607, files = 0, pages = 826400, users = 138870, depth = 12.66578 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360067, edits = 5638317, files = 19611, pages = 1042252, users = 298980, depth = 19.41844 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 297, admins = 16, articles = 323400, edits = 7681441, files = 11262, pages = 719065, users = 199810, depth = 15.99005 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 321092, edits = 34483677, files = 74021, pages = 1342505, users = 998727, depth = 259.9211 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293153, edits = 8485825, files = 11357, pages = 989128, users = 124146, depth = 48.35487 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 790, admins = 25, articles = 283999, edits = 11203284, files = 0, pages = 908446, users = 436176, depth = 59.62162 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 722, admins = 25, articles = 283868, edits = 11477530, files = 549, pages = 632438, users = 311975, depth = 27.36387 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 106, admins = 5, articles = 242290, edits = 1524124, files = 246, pages = 571981, users = 38103, depth = 4.933804 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 528, admins = 10, articles = 241766, edits = 7405452, files = 0, pages = 549587, users = 222040, depth = 21.84344 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232103, edits = 3060604, files = 10544, pages = 588238, users = 121109, depth = 12.2496 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229851, edits = 6174937, files = 756, pages = 542757, users = 168594, depth = 21.08444 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225618, edits = 2444565, files = 177, pages = 385482, users = 16164, depth = 3.183841 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 221744, edits = 4185727, files = 3250, pages = 647726, users = 121093, depth = 23.84835 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 985, admins = 17, articles = 217566, edits = 8388242, files = 36, pages = 705373, users = 1226501, depth = 59.78141 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213204, edits = 6435423, files = 21001, pages = 446128, users = 278350, depth = 17.21692 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 212836, edits = 9619226, files = 18509, pages = 630995, users = 370004, depth = 58.84465 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203984, edits = 6659230, files = 23853, pages = 500417, users = 166765, depth = 28.10301 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188341, edits = 6157544, files = 350, pages = 472959, users = 128523, depth = 29.73165 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 642, admins = 17, articles = 186331, edits = 6580348, files = 23657, pages = 511861, users = 252334, depth = 39.23816 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 311, admins = 22, articles = 177493, edits = 5734998, files = 8317, pages = 440055, users = 213907, depth = 28.51856 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 175835, edits = 5122426, files = 12600, pages = 997355, users = 150037, depth = 112.1118 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 619, admins = 20, articles = 170218, edits = 2809230, files = 2095, pages = 694477, users = 77318, depth = 38.37163 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162672, edits = 3391059, files = 16, pages = 372472, users = 121983, depth = 15.14353 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162544, edits = 4398997, files = 14839, pages = 460221, users = 143349, depth = 32.05796 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152376, edits = 5612732, files = 3601, pages = 1191893, users = 711050, depth = 219.1629 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 981, admins = 15, articles = 149614, edits = 10243010, files = 27296, pages = 975261, users = 430464, depth = 319.8535 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 341, admins = 31, articles = 148301, edits = 3490587, files = 7723, pages = 466572, users = 208049, depth = 34.45766 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137038, edits = 3690631, files = 0, pages = 275756, users = 158426, depth = 13.71385 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 106, admins = 16, articles = 135115, edits = 11099384, files = 11273, pages = 275357, users = 73861, depth = 43.4262 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130094, edits = 4792948, files = 8681, pages = 524594, users = 103486, depth = 84.0154 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 108, admins = 11, articles = 129993, edits = 3707925, files = 0, pages = 228711, users = 107025, depth = 9.349679 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1147, admins = 13, articles = 126774, edits = 6052542, files = 15376, pages = 991207, users = 385892, depth = 283.9068 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 284, admins = 12, articles = 126557, edits = 1865772, files = 2629, pages = 285236, users = 244149, depth = 10.28302 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115318, edits = 3667946, files = 25568, pages = 468128, users = 108175, depth = 73.34084 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 58, admins = 6, articles = 107770, edits = 1309496, files = 485, pages = 262926, users = 36201, depth = 10.32314 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 192, admins = 16, articles = 104566, edits = 2516683, files = 9616, pages = 373153, users = 152582, depth = 44.49698 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103680, edits = 755772, files = 2977, pages = 217251, users = 103427, depth = 4.174206 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94879, edits = 1046539, files = 3, pages = 245164, users = 28889, depth = 10.71001 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 170, admins = 9, articles = 90380, edits = 3416300, files = 5463, pages = 367825, users = 144780, depth = 87.52335 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89851, edits = 2321697, files = 925, pages = 159417, users = 48503, depth = 8.730099 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 217, admins = 11, articles = 86128, edits = 2465710, files = 4732, pages = 263462, users = 144054, depth = 39.67522 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86061, edits = 2148041, files = 19140, pages = 285801, users = 146046, depth = 40.48519 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83918, edits = 990258, files = 0, pages = 162415, users = 49068, depth = 5.334799 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 4, articles = 81601, edits = 425161, files = 2688, pages = 111414, users = 33271, depth = 0.5093708 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79113, edits = 3710954, files = 6967, pages = 488987, users = 163527, depth = 203.701 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 129, admins = 4, articles = 78915, edits = 2327248, files = 1892, pages = 226732, users = 76359, depth = 36.01302 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 184, admins = 13, articles = 78073, edits = 3617755, files = 12689, pages = 306353, users = 114739, depth = 100.9604 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 198, admins = 14, articles = 74604, edits = 1241119, files = 2270, pages = 150935, users = 55299, depth = 8.607978 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 89, admins = 6, articles = 72824, edits = 2004827, files = 5405, pages = 142429, users = 70302, depth = 12.85909 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848790, files = 0, pages = 196959, users = 25098, depth = 12.78228 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70688, edits = 1594363, files = 5430, pages = 178859, users = 54077, depth = 20.87405 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 36, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100889, files = 724, pages = 140388, users = 32138, depth = 8.398246 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67920, edits = 804043, files = 0, pages = 82090, users = 28581, depth = 0.4263177 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66377, edits = 855449, files = 2069, pages = 101502, users = 25350, depth = 2.360027 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65839, edits = 606535, files = 225, pages = 113865, users = 32545, depth = 2.83434 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61283, edits = 629427, files = 545, pages = 97417, users = 28438, depth = 2.246274 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61049, edits = 2392204, files = 2376, pages = 131546, users = 55254, depth = 24.24961 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 7, articles = 60426, edits = 1151580, files = 1457, pages = 170057, users = 35524, depth = 22.29044 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59948, edits = 98696, files = 0, pages = 63782, users = 2273, depth = 0.006329307 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57428, edits = 1087156, files = 1123, pages = 96317, users = 52670, depth = 5.17601 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 42, admins = 3, articles = 55867, edits = 347753, files = 0, pages = 69164, users = 21828, depth = 0.2848311 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54972, edits = 1126984, files = 4437, pages = 123955, users = 37830, depth = 14.31709 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54790, edits = 1761271, files = 3218, pages = 141711, users = 86918, depth = 31.28019 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53957, edits = 1094603, files = 565, pages = 109265, users = 51954, depth = 10.52582 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 44, admins = 2, articles = 49670, edits = 750145, files = 537, pages = 97891, users = 31279, depth = 7.222483 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49377, edits = 1087916, files = 7606, pages = 150592, users = 43564, depth = 30.35525 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43187, edits = 1959762, files = 1896, pages = 234284, users = 123715, depth = 163.7806 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 175, admins = 7, articles = 42674, edits = 973896, files = 1603, pages = 185679, users = 51571, depth = 58.90139 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 40, admins = 4, articles = 42556, edits = 294477, files = 135, pages = 55384, users = 78888, depth = 0.4831292 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 72, admins = 6, articles = 42210, edits = 1838455, files = 1499, pages = 128509, users = 68542, depth = 59.79988 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 29, admins = 2, articles = 40811, edits = 3270875, files = 0, pages = 171399, users = 32421, depth = 195.3924 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 90, admins = 4, articles = 40558, edits = 862522, files = 690, pages = 146772, users = 95742, depth = 40.30301 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 35, admins = 3, articles = 40163, edits = 487383, files = 209, pages = 60561, users = 25031, depth = 2.07587 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38517, edits = 610070, files = 1581, pages = 134574, users = 42444, depth = 28.19497 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33536, edits = 993764, files = 0, pages = 49399, users = 33721, depth = 4.501044 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32329, edits = 1069633, files = 1259, pages = 103731, users = 58829, depth = 50.29936 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 68, admins = 3, articles = 31634, edits = 553616, files = 168, pages = 56065, users = 24996, depth = 5.889672 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29977, edits = 826182, files = 0, pages = 117929, users = 69310, depth = 60.30734 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 70, admins = 9, articles = 29038, edits = 1014913, files = 571, pages = 69756, users = 92725, depth = 28.60795 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28541, edits = 1111854, files = 2600, pages = 130608, users = 76369, depth = 108.8705 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 47, admins = 3, articles = 27040, edits = 831023, files = 1320, pages = 109267, users = 63611, depth = 70.32983 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 37, admins = 5, articles = 26214, edits = 732881, files = 1407, pages = 55699, users = 41419, depth = 16.64645 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 17, admins = 3, articles = 25086, edits = 886486, files = 45, pages = 62807, users = 23545, depth = 31.91298 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 29, admins = 6, articles = 24145, edits = 114778, files = 0, pages = 29332, users = 3130, depth = 0.1805906 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23833, edits = 642182, files = 4, pages = 37799, users = 44844, depth = 5.833973 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650108, files = 0, pages = 55979, users = 27273, depth = 23.64213 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21404, edits = 708041, files = 1475, pages = 98097, users = 78173, depth = 92.66682 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 296018, files = 709, pages = 34667, users = 15196, depth = 4.072187 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 33, admins = 2, articles = 19938, edits = 177890, files = 0, pages = 39922, users = 17915, depth = 4.476524 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 22, admins = 3, articles = 19647, edits = 186632, files = 0, pages = 36540, users = 17137, depth = 3.776058 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 85, admins = 3, articles = 18049, edits = 511652, files = 3115, pages = 80266, users = 58525, depth = 75.74516 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 18006, edits = 168283, files = 0, pages = 31722, users = 18582, depth = 3.078223 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 22, admins = 5, articles = 17085, edits = 355517, files = 109, pages = 29094, users = 24209, depth = 6.037271 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16242, edits = 524883, files = 164, pages = 59929, users = 22652, depth = 63.36522 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16141, edits = 231767, files = 1325, pages = 41370, users = 18053, depth = 13.68691 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15922, edits = 462135, files = 125, pages = 71848, users = 31169, depth = 79.35722 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566988, files = 347, pages = 32211, users = 25669, depth = 18.48271 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15640, edits = 284346, files = 1733, pages = 54712, users = 27912, depth = 32.43563 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 21, admins = 4, articles = 15556, edits = 89829, files = 0, pages = 31369, users = 19020, depth = 2.959025 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 16, admins = 1, articles = 15411, edits = 200789, files = 0, pages = 19628, users = 12297, depth = 0.7659659 }, ['ban'] = { pos = 134, activeusers = 29, admins = 3, articles = 15398, edits = 122976, files = 113, pages = 30940, users = 5434, depth = 4.049349 }, ['yi'] = { pos = 135, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15393, edits = 579346, files = 1062, pages = 44225, users = 45567, depth = 45.95927 }, ['ilo'] = { pos = 136, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391879, files = 0, pages = 70157, users = 16220, depth = 71.06689 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 30, admins = 4, articles = 15251, edits = 240300, files = 145, pages = 56248, users = 15816, depth = 30.87125 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 54, admins = 2, articles = 15050, edits = 371748, files = 1766, pages = 45959, users = 39367, depth = 34.11732 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664703, files = 281, pages = 23715, users = 27784, depth = 10.42508 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14329, edits = 382089, files = 1765, pages = 47774, users = 22260, depth = 43.57161 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377440, files = 133, pages = 35390, users = 23110, depth = 25.91298 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13786, edits = 368832, files = 0, pages = 40271, users = 26981, depth = 33.80334 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213243, files = 462, pages = 30207, users = 14961, depth = 10.10721 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13749, edits = 454452, files = 623, pages = 65615, users = 26582, depth = 98.5617 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229628, files = 115, pages = 39338, users = 11817, depth = 20.33321 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165841, files = 263, pages = 30431, users = 30327, depth = 8.698339 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50784, files = 0, pages = 20830, users = 4069, depth = 0.7798676 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152436, files = 2742, pages = 35067, users = 23423, depth = 12.49169 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12548, edits = 137375, files = 0, pages = 26484, users = 24213, depth = 6.398106 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 34, admins = 3, articles = 12281, edits = 233661, files = 865, pages = 33021, users = 19776, depth = 20.18116 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 77, admins = 4, articles = 11778, edits = 469743, files = 445, pages = 70320, users = 35532, depth = 165.034 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11647, edits = 55154, files = 60, pages = 27160, users = 3305, depth = 3.602556 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11575, edits = 388943, files = 615, pages = 27287, users = 22319, depth = 26.26341 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 47, admins = 6, articles = 11470, edits = 380370, files = 0, pages = 97124, users = 94723, depth = 218.3977 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11370, edits = 151386, files = 0, pages = 15176, users = 16963, depth = 1.117751 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11022, edits = 231879, files = 7, pages = 26607, users = 14535, depth = 17.42442 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 95, admins = 5, articles = 10660, edits = 331225, files = 1705, pages = 73353, users = 34733, depth = 156.1813 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10583, edits = 96755, files = 0, pages = 23983, users = 17651, depth = 6.467879 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10440, edits = 185008, files = 0, pages = 27292, users = 13142, depth = 17.6627 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100535, files = 0, pages = 18678, users = 9976, depth = 3.371863 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272316, files = 192, pages = 42272, users = 29657, depth = 62.55093 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10256, edits = 195254, files = 0, pages = 21585, users = 7384, depth = 11.03761 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10103, edits = 48852, files = 0, pages = 16223, users = 2243, depth = 1.104977 }, ['ig'] = { pos = 164, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9781, edits = 95136, files = 0, pages = 15366, users = 13915, depth = 2.018663 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9540, edits = 282446, files = 1101, pages = 33454, users = 36412, depth = 53.05118 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122395, files = 0, pages = 18266, users = 30449, depth = 5.844562 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140180, files = 288, pages = 17647, users = 10841, depth = 6.381537 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8833, edits = 295785, files = 403, pages = 21410, users = 19438, depth = 28.00897 }, ['sn'] = { pos = 169, activeusers = 22, admins = 1, articles = 8542, edits = 97763, files = 0, pages = 16859, users = 15530, depth = 5.497396 }, ['nso'] = { pos = 170, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49816, files = 0, pages = 10773, users = 5870, depth = 0.3219024 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 58, admins = 1, articles = 8460, edits = 239938, files = 0, pages = 25780, users = 32318, depth = 39.00957 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8391, edits = 131308, files = 87, pages = 17657, users = 25455, depth = 9.068417 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723503, files = 53, pages = 69158, users = 29782, depth = 609.5015 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 26, admins = 6, articles = 7802, edits = 300699, files = 0, pages = 20855, users = 26353, depth = 40.35809 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139802, files = 0, pages = 26257, users = 11827, depth = 30.81108 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308863, files = 480, pages = 21225, users = 24685, depth = 46.00985 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320849, files = 571, pages = 20404, users = 25923, depth = 44.70726 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7430, edits = 153447, files = 0, pages = 13466, users = 16702, depth = 7.520394 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 48, admins = 3, articles = 7426, edits = 99593, files = 0, pages = 17347, users = 5496, depth = 10.24721 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 19, admins = 4, articles = 7333, edits = 177564, files = 150, pages = 16395, users = 21988, depth = 16.53972 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502494, files = 170, pages = 19503, users = 20754, depth = 73.88479 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151738, files = 0, pages = 31130, users = 14496, depth = 64.87961 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394922, files = 57, pages = 33494, users = 38679, depth = 204.132 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6442, edits = 105961, files = 0, pages = 15910, users = 12066, depth = 14.38636 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6438, edits = 62387, files = 807, pages = 13897, users = 14323, depth = 6.026043 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 41, admins = 2, articles = 6402, edits = 230715, files = 319, pages = 15820, users = 24854, depth = 31.56134 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6308, edits = 176978, files = 196, pages = 12169, users = 13234, depth = 12.55522 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19927, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 20, admins = 1, articles = 6012, edits = 139900, files = 0, pages = 17574, users = 26545, depth = 29.44253 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 16, admins = 2, articles = 5993, edits = 118471, files = 9, pages = 20397, users = 17797, depth = 33.55239 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5762, edits = 309414, files = 185, pages = 20885, users = 18103, depth = 102.0551 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5748, edits = 189668, files = 42, pages = 43728, users = 6430, depth = 189.3699 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 215352, files = 0, pages = 15504, users = 14758, depth = 43.1798 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199506, files = 6, pages = 11765, users = 13765, depth = 21.71937 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139810, files = 0, pages = 16728, users = 13269, depth = 35.21144 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186002, files = 0, pages = 8727, users = 15474, depth = 7.827027 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15855, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5395, edits = 154243, files = 254, pages = 14999, users = 19862, depth = 32.58852 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 18, admins = 4, articles = 5271, edits = 120972, files = 9, pages = 17274, users = 13833, depth = 36.31496 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 7, admins = 1, articles = 5270, edits = 26997, files = 0, pages = 5807, users = 1326, depth = 0.04827152 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5200, edits = 31870, files = 0, pages = 7335, users = 7199, depth = 0.7324382 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 17, admins = 3, articles = 5135, edits = 120849, files = 1, pages = 9789, users = 12090, depth = 10.1409 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5028, edits = 95604, files = 0, pages = 8631, users = 15374, depth = 5.687913 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4919, edits = 121249, files = 0, pages = 11373, users = 16514, depth = 18.35302 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219259, files = 0, pages = 10372, users = 12380, depth = 27.76669 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4827, edits = 278971, files = 1145, pages = 19236, users = 20236, depth = 129.2282 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4631, edits = 77225, files = 1, pages = 22499, users = 12832, depth = 51.09719 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4532, edits = 67586, files = 0, pages = 14319, users = 2329, depth = 22.0122 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86705, files = 10, pages = 13060, users = 9825, depth = 27.43886 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4177, edits = 38054, files = 0, pages = 6672, users = 9270, depth = 2.034963 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 15, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12560, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4035, edits = 94970, files = 0, pages = 12318, users = 15479, depth = 32.48886 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3899, edits = 32233, files = 0, pages = 10685, users = 6036, depth = 9.137921 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98695, files = 0, pages = 10212, users = 12235, depth = 25.71826 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170395, files = 318, pages = 8592, users = 13248, depth = 32.75222 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163068, files = 51, pages = 9598, users = 18594, depth = 41.13769 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 35, admins = 2, articles = 3695, edits = 205808, files = 299, pages = 16564, users = 117950, depth = 150.7154 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208887, files = 23, pages = 12943, users = 19684, depth = 108.453 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3552, edits = 206401, files = 0, pages = 9047, users = 8660, depth = 54.60051 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59768, files = 0, pages = 11019, users = 7909, depth = 26.28448 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3376, edits = 116060, files = 0, pages = 7565, users = 16077, depth = 23.62052 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3364, edits = 43480, files = 0, pages = 11231, users = 8110, depth = 21.17276 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3325, edits = 142785, files = 0, pages = 11200, users = 17260, depth = 71.51257 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 30, admins = 1, articles = 3316, edits = 86083, files = 0, pages = 9349, users = 11210, depth = 30.47824 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 15, admins = 3, articles = 3307, edits = 237461, files = 3, pages = 19224, users = 5530, depth = 286.1558 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121857, files = 32, pages = 8584, users = 11834, depth = 37.08443 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 18, admins = 2, articles = 3135, edits = 83277, files = 0, pages = 14749, users = 13370, depth = 77.49096 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110085, files = 0, pages = 8234, users = 13531, depth = 35.58751 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 129999, files = 932, pages = 11203, users = 23385, depth = 85.27283 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606850, files = 0, pages = 10543, users = 21389, depth = 1042.662 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67768, files = 0, pages = 6579, users = 12711, depth = 18.90357 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2772, edits = 69916, files = 9, pages = 11045, users = 13867, depth = 56.3833 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90010, files = 0, pages = 6916, users = 10786, depth = 30.23122 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 2, articles = 2712, edits = 90651, files = 0, pages = 6039, users = 13395, depth = 22.59092 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2561, edits = 73097, files = 0, pages = 8794, users = 7587, depth = 49.23661 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101646, files = 0, pages = 4637, users = 6653, depth = 14.76005 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96462, files = 0, pages = 5526, users = 15100, depth = 27.23509 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 8, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1925, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 18, admins = 0, articles = 2422, edits = 54187, files = 0, pages = 2832, users = 1116, depth = 0.5483038 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 40, admins = 2, articles = 2113, edits = 93641, files = 0, pages = 5080, users = 13930, depth = 36.34447 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2097, edits = 54988, files = 37, pages = 11796, users = 3317, depth = 99.72182 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106213, files = 0, pages = 14327, users = 9689, depth = 263.7807 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 45, admins = 4, articles = 2055, edits = 44308, files = 0, pages = 4483, users = 1834, depth = 13.79708 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2046, edits = 85067, files = 0, pages = 11871, users = 9281, depth = 165.2448 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2038, edits = 128478, files = 0, pages = 5360, users = 2331, depth = 63.6876 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2010, edits = 39347, files = 0, pages = 4143, users = 9763, depth = 10.69514 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1977, edits = 64772, files = 0, pages = 11841, users = 8545, depth = 136.1732 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1946, edits = 46228, files = 3, pages = 5143, users = 10274, depth = 24.25986 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105140, files = 0, pages = 5837, users = 30419, depth = 73.58786 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14725, files = 0, pages = 3020, users = 3704, depth = 1.63739 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1908, edits = 41592, files = 12, pages = 5333, users = 9249, depth = 25.13059 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1850, edits = 95330, files = 0, pages = 6425, users = 18819, depth = 90.73924 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1746, edits = 102980, files = 1, pages = 8998, users = 4944, depth = 197.4395 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3856, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7270, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89538, files = 4, pages = 4884, users = 11498, depth = 69.02606 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1651, edits = 104453, files = 0, pages = 5373, users = 13950, depth = 98.80129 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9153, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1521, edits = 17629, files = 0, pages = 3613, users = 1213, depth = 9.230488 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177712, files = 0, pages = 4408, users = 10838, depth = 146.7146 }, ['tet'] = { pos = 261, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66601, files = 0, pages = 3910, users = 8932, depth = 43.6856 }, ['ki'] = { pos = 262, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1502, edits = 20653, files = 0, pages = 3073, users = 7978, depth = 7.352467 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34366, files = 0, pages = 4721, users = 2684, depth = 39.10088 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26750, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.80772 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12167, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1351, edits = 86611, files = 0, pages = 5680, users = 12394, depth = 156.563 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1321, edits = 10065, files = 0, pages = 2646, users = 2887, depth = 3.826926 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111663, files = 0, pages = 5717, users = 15030, depth = 223.2498 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205286, files = 0, pages = 4295, users = 13018, depth = 257.6443 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35441, files = 0, pages = 3631, users = 8371, depth = 33.40873 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50267, files = 0, pages = 14684, users = 7812, depth = 385.8775 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43791, files = 0, pages = 2905, users = 9986, depth = 26.05668 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 36, admins = 1, articles = 1240, edits = 33897, files = 0, pages = 3827, users = 11769, depth = 38.55247 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1217, edits = 53071, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76203 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1185, edits = 62779, files = 9, pages = 7854, users = 9392, depth = 253.1677 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1167, edits = 82633, files = 0, pages = 5566, users = 23095, depth = 210.9485 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1154, edits = 33392, files = 0, pages = 3843, users = 1490, depth = 47.17828 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7048, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 19, admins = 0, articles = 1110, edits = 85868, files = 0, pages = 2065, users = 1198, depth = 30.78025 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38041, files = 0, pages = 3740, users = 9484, depth = 59.50114 }, ['guw'] = { pos = 281, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1065, edits = 29999, files = 0, pages = 1789, users = 509, depth = 7.749511 }, ['sm'] = { pos = 282, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1065, edits = 42639, files = 0, pages = 3295, users = 9637, depth = 56.73643 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2196, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1660, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1020, edits = 46156, files = 0, pages = 3896, users = 21859, depth = 94.18606 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35319, files = 0, pages = 3223, users = 6699, depth = 51.85781 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38050, files = 0, pages = 4003, users = 9390, depth = 107.0451 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44152, files = 0, pages = 3324, users = 10496, depth = 99.04172 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46131, files = 0, pages = 3805, users = 17738, depth = 139.6373 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 15, admins = 0, articles = 861, edits = 8890, files = 0, pages = 1629, users = 1577, depth = 4.34207 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 843, edits = 28447, files = 0, pages = 4255, users = 9450, depth = 109.5216 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32262, files = 0, pages = 1659, users = 946, depth = 18.57585 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 21, admins = 1, articles = 824, edits = 16012, files = 0, pages = 3655, users = 237, depth = 51.71107 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 21, admins = 2, articles = 778, edits = 28236, files = 0, pages = 3714, users = 9262, depth = 108.2715 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 8, admins = 2, articles = 775, edits = 40189, files = 0, pages = 3145, users = 9879, depth = 119.5033 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 14, admins = 1, articles = 749, edits = 19283, files = 0, pages = 2236, users = 7209, depth = 33.99078 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50226, files = 0, pages = 2701, users = 16409, depth = 135.56 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 13, admins = 2, articles = 720, edits = 36667, files = 0, pages = 3764, users = 8843, depth = 174.1206 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24106, files = 0, pages = 2258, users = 10621, depth = 62.05132 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23097, files = 0, pages = 2450, users = 8974, depth = 82.13123 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44500, files = 0, pages = 3182, users = 17024, depth = 266.572 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 1, articles = 589, edits = 28924, files = 0, pages = 2441, users = 12518, depth = 117.1499 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 576, edits = 38083, files = 0, pages = 2415, users = 7637, depth = 160.7432 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 12, admins = 1, articles = 543, edits = 22842, files = 0, pages = 2501, users = 14425, depth = 118.7534 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 541, edits = 25101, files = 0, pages = 2499, users = 7891, depth = 131.5696 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35124, files = 0, pages = 2039, users = 9481, depth = 180.7305 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 462, edits = 16453, files = 0, pages = 2301, users = 446, depth = 113.2943 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12088, files = 0, pages = 3107, users = 6007, depth = 134.9324 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37979, files = 0, pages = 2616, users = 7947, depth = 345.5456 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 17, admins = 3, articles = 438, edits = 50061, files = 0, pages = 3125, users = 13274, depth = 602.8879 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 311, edits = 20554, files = 0, pages = 1983, users = 5984, depth = 299.5887 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5693, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 15, admins = 0, articles = 279, edits = 11045, files = 0, pages = 434, users = 852, depth = 7.854725 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74485, files = 0, pages = 2262, users = 12306, depth = 2252.366 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 20, admins = 1, articles = 243, edits = 12414, files = 0, pages = 937, users = 191, depth = 108.0634 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23840, files = 0, pages = 2731, users = 8476, depth = 994.0082 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 14, admins = 1, articles = 227, edits = 29400, files = 0, pages = 2281, users = 9229, depth = 1055.288 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 21, admins = 2, articles = 158, edits = 37452, files = 0, pages = 2161, users = 16771, depth = 2785.275 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280877, admins = 3759, articles = 59299664, edits = 3209142257, files = 2759466, pages = 244883686, users = 103535674, depth = 128.353, date = '@1661464837' }, } return info djacc768qznmkxison29jxddenjkgqq 4194405 4194399 2022-08-26T00:00:45Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115017, admins = 1032, articles = 6544309, edits = 1101961158, files = 893838, pages = 56409438, users = 44063350, depth = 1134.177 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 175, admins = 6, articles = 6125816, edits = 34883218, files = 0, pages = 11232212, users = 93658, depth = 2.158005 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16846, admins = 190, articles = 2718645, edits = 224134201, files = 129078, pages = 7507307, users = 3981981, depth = 92.62908 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2552413, edits = 51018087, files = 0, pages = 6121726, users = 832695, depth = 16.29737 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16529, admins = 159, articles = 2449182, edits = 195957182, files = 68480, pages = 12161066, users = 4450819, depth = 253.3695 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3506, admins = 36, articles = 2099177, edits = 62508664, files = 20, pages = 4468681, users = 1225931, depth = 17.82287 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10635, admins = 76, articles = 1848248, edits = 124788101, files = 238049, pages = 7417214, users = 3235614, depth = 152.7429 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13360, admins = 63, articles = 1797455, edits = 145125272, files = 0, pages = 7715592, users = 6622711, depth = 203.905 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7432, admins = 122, articles = 1768983, edits = 128694615, files = 138813, pages = 7499487, users = 2286339, depth = 180.0807 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 199, admins = 7, articles = 1597083, edits = 7344060, files = 1476, pages = 2011577, users = 189288, depth = 0.2459128 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4095, admins = 101, articles = 1533615, edits = 67698574, files = 261, pages = 3560630, users = 1187927, depth = 33.21497 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 15016, admins = 41, articles = 1339252, edits = 90948055, files = 30156, pages = 3957840, users = 1971155, depth = 87.85064 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8616, admins = 66, articles = 1299186, edits = 73063090, files = 60796, pages = 7128650, users = 3255169, depth = 206.3504 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2179, admins = 20, articles = 1275523, edits = 68984837, files = 24562, pages = 19377742, users = 878050, depth = 717.0305 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 74, admins = 3, articles = 1265934, edits = 6287619, files = 42, pages = 2881778, users = 52979, depth = 3.554696 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3055, admins = 45, articles = 1189754, edits = 36864184, files = 110468, pages = 4129761, users = 640381, depth = 54.50822 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4794, admins = 26, articles = 1183874, edits = 58978178, files = 50028, pages = 7816128, users = 2293630, depth = 236.816 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8363, admins = 56, articles = 1094433, edits = 64098033, files = 58368, pages = 5405621, users = 2796290, depth = 183.9987 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5158, admins = 34, articles = 924607, edits = 35351360, files = 81897, pages = 5345427, users = 1144579, depth = 151.1872 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 978, admins = 30, articles = 709102, edits = 30532314, files = 15597, pages = 1767030, users = 426750, depth = 38.46012 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 704, admins = 19, articles = 661931, edits = 25143469, files = 36460, pages = 3986943, users = 311016, depth = 159.1279 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3251, admins = 44, articles = 627163, edits = 21547926, files = 47548, pages = 3297705, users = 1347892, depth = 118.4763 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1702, admins = 27, articles = 602399, edits = 33141970, files = 12716, pages = 2738428, users = 749984, depth = 152.1678 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1065, admins = 44, articles = 596638, edits = 22858639, files = 4, pages = 1700233, users = 559759, depth = 45.99807 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1648, admins = 31, articles = 537640, edits = 20693879, files = 70428, pages = 1411397, users = 521334, depth = 38.72495 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2887, admins = 23, articles = 513011, edits = 28341240, files = 37583, pages = 2387758, users = 1421644, depth = 158.5114 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1529, admins = 24, articles = 510785, edits = 25150519, files = 8445, pages = 1449911, users = 510990, depth = 58.63772 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2075, admins = 33, articles = 508961, edits = 21583708, files = 1, pages = 1405314, users = 587171, depth = 47.63672 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 52, admins = 3, articles = 481651, edits = 8688496, files = 315, pages = 908446, users = 30822, depth = 7.509642 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456895, edits = 41242787, files = 10242, pages = 4644347, users = 176552, depth = 745.9165 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 17, articles = 433020, edits = 15020038, files = 116494, pages = 2622727, users = 592371, depth = 146.4448 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 82, admins = 6, articles = 431672, edits = 3135181, files = 362, pages = 1063297, users = 54060, depth = 6.312754 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417584, edits = 3527578, files = 6109, pages = 565004, users = 43236, depth = 0.7781265 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397675, edits = 9005623, files = 0, pages = 826401, users = 138871, depth = 12.66561 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360067, edits = 5638336, files = 19611, pages = 1042252, users = 298983, depth = 19.41851 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 297, admins = 16, articles = 323403, edits = 7681454, files = 11265, pages = 719071, users = 199813, depth = 15.98989 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 321093, edits = 34484137, files = 74034, pages = 1342537, users = 998745, depth = 259.9325 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293152, edits = 8485833, files = 11357, pages = 989127, users = 124146, depth = 48.35529 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 790, admins = 25, articles = 283999, edits = 11203304, files = 0, pages = 908447, users = 436182, depth = 59.62186 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 722, admins = 25, articles = 283869, edits = 11477567, files = 549, pages = 632441, users = 311978, depth = 27.36395 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 106, admins = 5, articles = 242290, edits = 1524125, files = 246, pages = 571981, users = 38105, depth = 4.933807 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 528, admins = 10, articles = 241767, edits = 7405460, files = 0, pages = 549588, users = 222041, depth = 21.84325 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232103, edits = 3060609, files = 10544, pages = 588239, users = 121110, depth = 12.24967 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229853, edits = 6174960, files = 756, pages = 542759, users = 168594, depth = 21.08407 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225618, edits = 2444565, files = 177, pages = 385482, users = 16164, depth = 3.183841 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 221744, edits = 4185732, files = 3250, pages = 647726, users = 121094, depth = 23.84838 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 985, admins = 17, articles = 217567, edits = 8388485, files = 36, pages = 705387, users = 1226519, depth = 59.78458 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213204, edits = 6435452, files = 21001, pages = 446129, users = 278351, depth = 17.21711 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 212838, edits = 9619316, files = 18509, pages = 630999, users = 370011, depth = 58.84427 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203984, edits = 6659240, files = 23853, pages = 500417, users = 166765, depth = 28.10305 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188343, edits = 6157612, files = 350, pages = 472967, users = 128525, depth = 29.7321 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 642, admins = 17, articles = 186330, edits = 6580423, files = 23657, pages = 511862, users = 252338, depth = 39.23943 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 311, admins = 22, articles = 177494, edits = 5735009, files = 8317, pages = 440056, users = 213907, depth = 28.51823 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 175836, edits = 5122444, files = 12600, pages = 997359, users = 150039, depth = 112.1113 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 619, admins = 20, articles = 170218, edits = 2809237, files = 2095, pages = 694478, users = 77319, depth = 38.37182 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162672, edits = 3391062, files = 16, pages = 372473, users = 121983, depth = 15.14364 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162544, edits = 4399006, files = 14839, pages = 460221, users = 143351, depth = 32.05803 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152376, edits = 5612750, files = 3601, pages = 1191895, users = 711052, depth = 219.1641 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 981, admins = 15, articles = 149615, edits = 10243039, files = 27296, pages = 975269, users = 430472, depth = 319.8529 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 341, admins = 31, articles = 148300, edits = 3490598, files = 7723, pages = 466573, users = 208050, depth = 34.45859 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137039, edits = 3690637, files = 0, pages = 275757, users = 158428, depth = 13.71362 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 106, admins = 16, articles = 135117, edits = 11099414, files = 11273, pages = 275356, users = 73862, depth = 43.42332 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130094, edits = 4792956, files = 8681, pages = 524594, users = 103488, depth = 84.01553 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 108, admins = 11, articles = 129993, edits = 3707926, files = 0, pages = 228711, users = 107026, depth = 9.349681 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1147, admins = 13, articles = 126774, edits = 6052572, files = 15375, pages = 991206, users = 385893, depth = 283.9078 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 284, admins = 12, articles = 126558, edits = 1865797, files = 2629, pages = 285238, users = 244149, depth = 10.28305 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115318, edits = 3667960, files = 25568, pages = 468134, users = 108176, depth = 73.34267 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 58, admins = 6, articles = 107770, edits = 1309497, files = 485, pages = 262926, users = 36202, depth = 10.32315 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 192, admins = 16, articles = 104566, edits = 2516686, files = 9616, pages = 373154, users = 152584, depth = 44.49725 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103680, edits = 755776, files = 2977, pages = 217255, users = 103430, depth = 4.174446 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94879, edits = 1046588, files = 3, pages = 245164, users = 28889, depth = 10.71051 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 170, admins = 9, articles = 90380, edits = 3416301, files = 5463, pages = 367825, users = 144780, depth = 87.52338 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89851, edits = 2321727, files = 925, pages = 159417, users = 48503, depth = 8.730211 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 217, admins = 11, articles = 86129, edits = 2465720, files = 4732, pages = 263463, users = 144055, depth = 39.67431 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86061, edits = 2149240, files = 19140, pages = 285802, users = 146046, depth = 40.50805 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83918, edits = 990259, files = 0, pages = 162416, users = 49068, depth = 5.334908 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 4, articles = 81601, edits = 425161, files = 2688, pages = 111414, users = 33272, depth = 0.5093708 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79114, edits = 3710960, files = 6967, pages = 488988, users = 163527, depth = 203.6958 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 129, admins = 4, articles = 78916, edits = 2327273, files = 1892, pages = 226737, users = 76359, depth = 36.01365 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 184, admins = 13, articles = 78073, edits = 3617781, files = 12689, pages = 306355, users = 114739, depth = 100.9622 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 198, admins = 14, articles = 74604, edits = 1241119, files = 2270, pages = 150935, users = 55299, depth = 8.607978 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 89, admins = 6, articles = 72825, edits = 2004830, files = 5405, pages = 142432, users = 70302, depth = 12.85923 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848791, files = 0, pages = 196959, users = 25098, depth = 12.78229 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70688, edits = 1594363, files = 5430, pages = 178859, users = 54077, depth = 20.87405 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 36, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100889, files = 724, pages = 140388, users = 32138, depth = 8.398246 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67923, edits = 804064, files = 0, pages = 82093, users = 28581, depth = 0.4262756 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66377, edits = 855450, files = 2069, pages = 101502, users = 25350, depth = 2.36003 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65839, edits = 606536, files = 225, pages = 113865, users = 32548, depth = 2.834345 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61283, edits = 629427, files = 545, pages = 97417, users = 28438, depth = 2.246274 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61049, edits = 2392204, files = 2376, pages = 131546, users = 55256, depth = 24.24961 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 7, articles = 60426, edits = 1151582, files = 1457, pages = 170057, users = 35524, depth = 22.29048 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59948, edits = 98696, files = 0, pages = 63782, users = 2274, depth = 0.006329307 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57432, edits = 1087175, files = 1123, pages = 96322, users = 52670, depth = 5.175377 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 42, admins = 3, articles = 55867, edits = 347753, files = 0, pages = 69164, users = 21828, depth = 0.2848311 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54972, edits = 1126984, files = 4437, pages = 123955, users = 37831, depth = 14.31709 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54790, edits = 1761281, files = 3218, pages = 141713, users = 86918, depth = 31.28137 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53957, edits = 1094604, files = 565, pages = 109265, users = 51954, depth = 10.52583 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 44, admins = 2, articles = 49670, edits = 750147, files = 537, pages = 97891, users = 31279, depth = 7.222503 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49377, edits = 1087917, files = 7606, pages = 150592, users = 43564, depth = 30.35528 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43187, edits = 1959765, files = 1896, pages = 234284, users = 123716, depth = 163.7808 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 175, admins = 7, articles = 42676, edits = 973923, files = 1603, pages = 185684, users = 51573, depth = 58.89839 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 40, admins = 4, articles = 42556, edits = 294478, files = 135, pages = 55384, users = 78888, depth = 0.4831308 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 72, admins = 6, articles = 42210, edits = 1838456, files = 1499, pages = 128509, users = 68543, depth = 59.79991 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 29, admins = 2, articles = 40811, edits = 3270876, files = 0, pages = 171399, users = 32421, depth = 195.3925 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 90, admins = 4, articles = 40558, edits = 862534, files = 690, pages = 146775, users = 95743, depth = 40.30502 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 35, admins = 3, articles = 40163, edits = 487384, files = 209, pages = 60561, users = 25032, depth = 2.075874 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38517, edits = 610071, files = 1581, pages = 134575, users = 42445, depth = 28.19539 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33536, edits = 993764, files = 0, pages = 49399, users = 33721, depth = 4.501044 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32329, edits = 1069634, files = 1259, pages = 103732, users = 58830, depth = 50.30033 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 68, admins = 3, articles = 31634, edits = 553616, files = 168, pages = 56065, users = 24998, depth = 5.889672 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29977, edits = 826182, files = 0, pages = 117929, users = 69310, depth = 60.30734 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 70, admins = 9, articles = 29038, edits = 1014913, files = 571, pages = 69756, users = 92725, depth = 28.60795 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28541, edits = 1111854, files = 2600, pages = 130608, users = 76369, depth = 108.8705 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 47, admins = 3, articles = 27040, edits = 831023, files = 1320, pages = 109267, users = 63613, depth = 70.32983 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 37, admins = 5, articles = 26214, edits = 732881, files = 1407, pages = 55699, users = 41419, depth = 16.64645 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 17, admins = 3, articles = 25086, edits = 886486, files = 45, pages = 62807, users = 23545, depth = 31.91298 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 29, admins = 6, articles = 24145, edits = 114778, files = 0, pages = 29332, users = 3130, depth = 0.1805906 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23833, edits = 642183, files = 4, pages = 37799, users = 44845, depth = 5.833982 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650108, files = 0, pages = 55979, users = 27273, depth = 23.64213 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21404, edits = 708046, files = 1475, pages = 98097, users = 78174, depth = 92.66747 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 296018, files = 709, pages = 34667, users = 15196, depth = 4.072187 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 33, admins = 2, articles = 19938, edits = 177890, files = 0, pages = 39922, users = 17915, depth = 4.476524 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 22, admins = 3, articles = 19647, edits = 186632, files = 0, pages = 36540, users = 17137, depth = 3.776058 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 85, admins = 3, articles = 18049, edits = 511667, files = 3115, pages = 80266, users = 58525, depth = 75.74738 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 18005, edits = 168295, files = 0, pages = 31725, users = 18583, depth = 3.08029 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 22, admins = 5, articles = 17085, edits = 355518, files = 109, pages = 29094, users = 24209, depth = 6.037288 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16242, edits = 524883, files = 164, pages = 59929, users = 22653, depth = 63.36522 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16141, edits = 231767, files = 1325, pages = 41370, users = 18053, depth = 13.68691 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15922, edits = 462136, files = 125, pages = 71849, users = 31170, depth = 79.35913 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566989, files = 347, pages = 32211, users = 25669, depth = 18.48274 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15640, edits = 284348, files = 1733, pages = 54713, users = 27913, depth = 32.43692 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 21, admins = 4, articles = 15556, edits = 89829, files = 0, pages = 31369, users = 19020, depth = 2.959025 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 16, admins = 1, articles = 15411, edits = 200789, files = 0, pages = 19628, users = 12297, depth = 0.7659659 }, ['ban'] = { pos = 134, activeusers = 29, admins = 3, articles = 15398, edits = 122989, files = 113, pages = 30941, users = 5434, depth = 4.050168 }, ['yi'] = { pos = 135, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15393, edits = 579347, files = 1062, pages = 44225, users = 45567, depth = 45.95935 }, ['ilo'] = { pos = 136, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391879, files = 0, pages = 70157, users = 16220, depth = 71.06689 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 30, admins = 4, articles = 15251, edits = 240300, files = 145, pages = 56248, users = 15816, depth = 30.87125 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 54, admins = 2, articles = 15052, edits = 371752, files = 1766, pages = 45961, users = 39368, depth = 34.10714 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664703, files = 281, pages = 23715, users = 27784, depth = 10.42508 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14329, edits = 382092, files = 1765, pages = 47774, users = 22260, depth = 43.57195 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377440, files = 133, pages = 35390, users = 23111, depth = 25.91298 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13786, edits = 368833, files = 0, pages = 40271, users = 26981, depth = 33.80343 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213243, files = 462, pages = 30207, users = 14961, depth = 10.10721 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13750, edits = 454457, files = 623, pages = 65617, users = 26582, depth = 98.54925 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229628, files = 115, pages = 39338, users = 11817, depth = 20.33321 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165842, files = 263, pages = 30431, users = 30327, depth = 8.698392 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50784, files = 0, pages = 20830, users = 4069, depth = 0.7798676 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152436, files = 2742, pages = 35067, users = 23423, depth = 12.49169 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12548, edits = 137375, files = 0, pages = 26484, users = 24213, depth = 6.398106 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 34, admins = 3, articles = 12281, edits = 233661, files = 865, pages = 33021, users = 19776, depth = 20.18116 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 77, admins = 4, articles = 11778, edits = 469743, files = 445, pages = 70320, users = 35532, depth = 165.034 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11647, edits = 55154, files = 60, pages = 27160, users = 3305, depth = 3.602556 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11575, edits = 388943, files = 615, pages = 27287, users = 22319, depth = 26.26341 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 47, admins = 6, articles = 11471, edits = 380378, files = 0, pages = 97126, users = 94724, depth = 218.3649 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11370, edits = 151387, files = 0, pages = 15176, users = 16963, depth = 1.117758 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11022, edits = 231880, files = 7, pages = 26607, users = 14535, depth = 17.4245 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 95, admins = 5, articles = 10660, edits = 331225, files = 1705, pages = 73353, users = 34733, depth = 156.1813 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10583, edits = 96756, files = 0, pages = 23983, users = 17651, depth = 6.467946 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10440, edits = 185008, files = 0, pages = 27292, users = 13143, depth = 17.6627 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100535, files = 0, pages = 18678, users = 9978, depth = 3.371863 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272316, files = 192, pages = 42272, users = 29657, depth = 62.55093 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10258, edits = 195256, files = 0, pages = 21587, users = 7385, depth = 11.0324 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10103, edits = 48852, files = 0, pages = 16223, users = 2244, depth = 1.104977 }, ['ig'] = { pos = 164, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9789, edits = 95193, files = 0, pages = 15366, users = 13916, depth = 2.0108 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9540, edits = 282446, files = 1101, pages = 33454, users = 36412, depth = 53.05118 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122395, files = 0, pages = 18266, users = 30449, depth = 5.844562 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140180, files = 288, pages = 17647, users = 10841, depth = 6.381537 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8833, edits = 295785, files = 403, pages = 21410, users = 19438, depth = 28.00897 }, ['sn'] = { pos = 169, activeusers = 22, admins = 1, articles = 8542, edits = 97764, files = 0, pages = 16859, users = 15530, depth = 5.497452 }, ['nso'] = { pos = 170, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49817, files = 0, pages = 10773, users = 5870, depth = 0.3219089 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 58, admins = 1, articles = 8460, edits = 239944, files = 0, pages = 25780, users = 32319, depth = 39.01054 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8391, edits = 131308, files = 87, pages = 17657, users = 25455, depth = 9.068417 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723504, files = 53, pages = 69159, users = 29783, depth = 609.5134 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 26, admins = 6, articles = 7802, edits = 300700, files = 0, pages = 20855, users = 26353, depth = 40.35822 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139802, files = 0, pages = 26257, users = 11828, depth = 30.81108 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308864, files = 480, pages = 21225, users = 24685, depth = 46.00999 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320852, files = 571, pages = 20404, users = 25923, depth = 44.70768 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7430, edits = 153447, files = 0, pages = 13466, users = 16702, depth = 7.520394 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 48, admins = 3, articles = 7426, edits = 99593, files = 0, pages = 17347, users = 5496, depth = 10.24721 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 19, admins = 4, articles = 7333, edits = 177565, files = 150, pages = 16395, users = 21988, depth = 16.53982 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502494, files = 170, pages = 19503, users = 20755, depth = 73.88479 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151738, files = 0, pages = 31130, users = 14496, depth = 64.87961 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394922, files = 57, pages = 33494, users = 38679, depth = 204.132 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6442, edits = 105961, files = 0, pages = 15910, users = 12066, depth = 14.38636 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6438, edits = 62388, files = 807, pages = 13897, users = 14323, depth = 6.02614 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 41, admins = 2, articles = 6402, edits = 230716, files = 319, pages = 15820, users = 24856, depth = 31.56148 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6308, edits = 176979, files = 196, pages = 12169, users = 13234, depth = 12.55529 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19927, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 20, admins = 1, articles = 6012, edits = 139900, files = 0, pages = 17574, users = 26545, depth = 29.44253 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 16, admins = 2, articles = 5993, edits = 118471, files = 9, pages = 20397, users = 17798, depth = 33.55239 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5762, edits = 309415, files = 185, pages = 20885, users = 18103, depth = 102.0555 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5748, edits = 189670, files = 42, pages = 43728, users = 6431, depth = 189.3719 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 215377, files = 0, pages = 15502, users = 14758, depth = 43.17292 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199507, files = 6, pages = 11765, users = 13765, depth = 21.71947 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139810, files = 0, pages = 16728, users = 13270, depth = 35.21144 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186002, files = 0, pages = 8727, users = 15474, depth = 7.827027 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15855, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5396, edits = 154244, files = 254, pages = 15000, users = 19863, depth = 32.57448 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 18, admins = 4, articles = 5271, edits = 120972, files = 9, pages = 17274, users = 13833, depth = 36.31496 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 7, admins = 1, articles = 5270, edits = 26997, files = 0, pages = 5807, users = 1326, depth = 0.04827152 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5200, edits = 31871, files = 0, pages = 7335, users = 7199, depth = 0.7324612 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 17, admins = 3, articles = 5135, edits = 120850, files = 1, pages = 9789, users = 12091, depth = 10.14099 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5028, edits = 95604, files = 0, pages = 8631, users = 15374, depth = 5.687913 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4919, edits = 121251, files = 0, pages = 11374, users = 16514, depth = 18.35739 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219259, files = 0, pages = 10372, users = 12380, depth = 27.76669 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4827, edits = 278972, files = 1145, pages = 19236, users = 20236, depth = 129.2287 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4631, edits = 77225, files = 1, pages = 22499, users = 12832, depth = 51.09719 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4532, edits = 67586, files = 0, pages = 14319, users = 2329, depth = 22.0122 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86705, files = 10, pages = 13060, users = 9826, depth = 27.43886 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4177, edits = 38054, files = 0, pages = 6672, users = 9270, depth = 2.034963 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 15, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12560, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4035, edits = 94970, files = 0, pages = 12318, users = 15479, depth = 32.48886 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3899, edits = 32233, files = 0, pages = 10685, users = 6037, depth = 9.137921 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98695, files = 0, pages = 10212, users = 12235, depth = 25.71826 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170395, files = 318, pages = 8592, users = 13248, depth = 32.75222 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163069, files = 51, pages = 9598, users = 18594, depth = 41.13794 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 35, admins = 2, articles = 3695, edits = 205809, files = 299, pages = 16564, users = 117950, depth = 150.7162 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208887, files = 23, pages = 12943, users = 19684, depth = 108.453 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3552, edits = 206401, files = 0, pages = 9047, users = 8660, depth = 54.60051 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59768, files = 0, pages = 11019, users = 7910, depth = 26.28448 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3376, edits = 116060, files = 0, pages = 7565, users = 16077, depth = 23.62052 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3364, edits = 43480, files = 0, pages = 11231, users = 8110, depth = 21.17276 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3325, edits = 142785, files = 0, pages = 11200, users = 17260, depth = 71.51257 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 30, admins = 1, articles = 3316, edits = 86086, files = 0, pages = 9349, users = 11210, depth = 30.4793 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 15, admins = 3, articles = 3307, edits = 237461, files = 3, pages = 19224, users = 5530, depth = 286.1558 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121857, files = 32, pages = 8584, users = 11834, depth = 37.08443 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 18, admins = 2, articles = 3135, edits = 83277, files = 0, pages = 14749, users = 13370, depth = 77.49096 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110085, files = 0, pages = 8234, users = 13531, depth = 35.58751 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 130000, files = 932, pages = 11203, users = 23385, depth = 85.27349 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606850, files = 0, pages = 10543, users = 21390, depth = 1042.662 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67768, files = 0, pages = 6579, users = 12711, depth = 18.90357 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2772, edits = 69916, files = 9, pages = 11045, users = 13868, depth = 56.3833 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90010, files = 0, pages = 6916, users = 10786, depth = 30.23122 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 2, articles = 2712, edits = 90652, files = 0, pages = 6039, users = 13395, depth = 22.59116 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2561, edits = 73097, files = 0, pages = 8794, users = 7587, depth = 49.23661 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101647, files = 0, pages = 4637, users = 6653, depth = 14.7602 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96463, files = 0, pages = 5526, users = 15100, depth = 27.23537 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 8, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1925, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 18, admins = 0, articles = 2422, edits = 54187, files = 0, pages = 2832, users = 1116, depth = 0.5483038 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 40, admins = 2, articles = 2113, edits = 93641, files = 0, pages = 5080, users = 13930, depth = 36.34447 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2097, edits = 54988, files = 37, pages = 11796, users = 3317, depth = 99.72182 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106213, files = 0, pages = 14327, users = 9690, depth = 263.7807 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 45, admins = 4, articles = 2055, edits = 44316, files = 0, pages = 4483, users = 1835, depth = 13.79957 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2046, edits = 85067, files = 0, pages = 11871, users = 9281, depth = 165.2448 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2038, edits = 128478, files = 0, pages = 5360, users = 2331, depth = 63.6876 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2010, edits = 39348, files = 0, pages = 4143, users = 9763, depth = 10.69541 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1978, edits = 64773, files = 0, pages = 11842, users = 8546, depth = 136.0262 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1947, edits = 46232, files = 3, pages = 5144, users = 10274, depth = 24.23232 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105140, files = 0, pages = 5837, users = 30419, depth = 73.58786 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14725, files = 0, pages = 3020, users = 3705, depth = 1.63739 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1908, edits = 41592, files = 12, pages = 5333, users = 9249, depth = 25.13059 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1850, edits = 95331, files = 0, pages = 6425, users = 18819, depth = 90.7402 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1746, edits = 102980, files = 1, pages = 8998, users = 4944, depth = 197.4395 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3857, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7271, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89538, files = 4, pages = 4884, users = 11498, depth = 69.02606 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1651, edits = 104453, files = 0, pages = 5373, users = 13951, depth = 98.80129 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9153, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1521, edits = 17629, files = 0, pages = 3613, users = 1213, depth = 9.230488 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177713, files = 0, pages = 4408, users = 10838, depth = 146.7154 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1503, edits = 20656, files = 0, pages = 3074, users = 7979, depth = 7.341365 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66602, files = 0, pages = 3910, users = 8932, depth = 43.68625 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34366, files = 0, pages = 4721, users = 2684, depth = 39.10088 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26751, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.8089 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12167, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1351, edits = 86611, files = 0, pages = 5680, users = 12394, depth = 156.563 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1321, edits = 10065, files = 0, pages = 2646, users = 2887, depth = 3.826926 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111664, files = 0, pages = 5717, users = 15030, depth = 223.2518 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205287, files = 0, pages = 4295, users = 13018, depth = 257.6456 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35441, files = 0, pages = 3631, users = 8371, depth = 33.40873 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50267, files = 0, pages = 14684, users = 7813, depth = 385.8775 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9986, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 36, admins = 1, articles = 1240, edits = 33898, files = 0, pages = 3827, users = 11769, depth = 38.55362 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1217, edits = 53071, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76203 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1185, edits = 62780, files = 9, pages = 7854, users = 9392, depth = 253.1717 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1167, edits = 82634, files = 0, pages = 5566, users = 23097, depth = 210.9511 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1154, edits = 33392, files = 0, pages = 3843, users = 1490, depth = 47.17828 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7048, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 19, admins = 0, articles = 1110, edits = 85868, files = 0, pages = 2065, users = 1198, depth = 30.78025 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38042, files = 0, pages = 3740, users = 9484, depth = 59.50271 }, ['guw'] = { pos = 281, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1065, edits = 29999, files = 0, pages = 1789, users = 510, depth = 7.749511 }, ['sm'] = { pos = 282, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1065, edits = 42639, files = 0, pages = 3295, users = 9637, depth = 56.73643 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2197, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1660, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1020, edits = 46156, files = 0, pages = 3896, users = 21861, depth = 94.18606 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35320, files = 0, pages = 3223, users = 6700, depth = 51.85928 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38052, files = 0, pages = 4003, users = 9390, depth = 107.0507 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44153, files = 0, pages = 3324, users = 10496, depth = 99.04396 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46132, files = 0, pages = 3805, users = 17738, depth = 139.6404 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 15, admins = 0, articles = 861, edits = 8890, files = 0, pages = 1629, users = 1577, depth = 4.34207 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 843, edits = 28448, files = 0, pages = 4255, users = 9450, depth = 109.5255 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32262, files = 0, pages = 1659, users = 946, depth = 18.57585 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 21, admins = 1, articles = 824, edits = 16013, files = 0, pages = 3656, users = 238, depth = 51.73668 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 21, admins = 2, articles = 778, edits = 28237, files = 0, pages = 3714, users = 9262, depth = 108.2753 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 8, admins = 2, articles = 775, edits = 40189, files = 0, pages = 3145, users = 9879, depth = 119.5033 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 14, admins = 1, articles = 749, edits = 19284, files = 0, pages = 2236, users = 7210, depth = 33.99254 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50227, files = 0, pages = 2701, users = 16409, depth = 135.5627 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 13, admins = 2, articles = 720, edits = 36668, files = 0, pages = 3764, users = 8843, depth = 174.1253 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10622, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8974, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44501, files = 0, pages = 3182, users = 17024, depth = 266.578 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 1, articles = 589, edits = 28930, files = 0, pages = 2441, users = 12518, depth = 117.1742 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 576, edits = 38084, files = 0, pages = 2415, users = 7637, depth = 160.7474 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 12, admins = 1, articles = 543, edits = 22843, files = 0, pages = 2501, users = 14425, depth = 118.7586 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 541, edits = 25101, files = 0, pages = 2499, users = 7891, depth = 131.5696 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35125, files = 0, pages = 2039, users = 9481, depth = 180.7357 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 462, edits = 16453, files = 0, pages = 2301, users = 447, depth = 113.2943 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12088, files = 0, pages = 3107, users = 6007, depth = 134.9324 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37980, files = 0, pages = 2616, users = 7948, depth = 345.5547 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 17, admins = 3, articles = 439, edits = 50072, files = 0, pages = 3127, users = 13275, depth = 600.3391 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 311, edits = 20554, files = 0, pages = 1983, users = 5984, depth = 299.5887 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5693, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 15, admins = 0, articles = 279, edits = 11045, files = 0, pages = 434, users = 852, depth = 7.854725 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74486, files = 0, pages = 2262, users = 12307, depth = 2252.396 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 20, admins = 1, articles = 243, edits = 12414, files = 0, pages = 937, users = 192, depth = 108.0634 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23841, files = 0, pages = 2731, users = 8476, depth = 994.0499 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 14, admins = 1, articles = 227, edits = 29401, files = 0, pages = 2281, users = 9229, depth = 1055.324 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 21, admins = 2, articles = 158, edits = 37453, files = 0, pages = 2161, users = 16771, depth = 2785.349 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280877, admins = 3759, articles = 59300110, edits = 3209173634, files = 2759411, pages = 244885130, users = 103536572, depth = 128.3529, date = '@1661472036' }, } return info kkovbypdqpmdvjr6pwr5ce8yqo13o8f 4194406 4194405 2022-08-26T02:00:44Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115017, admins = 1032, articles = 6544327, edits = 1101979166, files = 893843, pages = 56410938, users = 44063652, depth = 1134.227 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 175, admins = 6, articles = 6125815, edits = 34883221, files = 0, pages = 11232212, users = 93659, depth = 2.158006 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16846, admins = 190, articles = 2718650, edits = 224134734, files = 129078, pages = 7507323, users = 3982005, depth = 92.62918 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2552415, edits = 51018167, files = 0, pages = 6121728, users = 832698, depth = 16.29737 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16529, admins = 159, articles = 2449189, edits = 195958555, files = 68483, pages = 12161114, users = 4450859, depth = 253.371 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3506, admins = 36, articles = 2099178, edits = 62508814, files = 20, pages = 4468682, users = 1225935, depth = 17.82289 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10635, admins = 76, articles = 1848250, edits = 124788632, files = 238049, pages = 7417236, users = 3235636, depth = 152.7439 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13360, admins = 63, articles = 1797468, edits = 145126690, files = 0, pages = 7715652, users = 6622775, depth = 203.9056 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7432, admins = 122, articles = 1768986, edits = 128694976, files = 138813, pages = 7499503, users = 2286346, depth = 180.081 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 199, admins = 7, articles = 1597083, edits = 7344141, files = 1476, pages = 2011650, users = 189292, depth = 0.2459932 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4095, admins = 101, articles = 1533615, edits = 67698659, files = 261, pages = 3560631, users = 1187930, depth = 33.21504 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 15016, admins = 41, articles = 1339271, edits = 90949372, files = 30156, pages = 3957882, users = 1971181, depth = 87.85003 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8616, admins = 66, articles = 1299197, edits = 73064423, files = 60797, pages = 7128754, users = 3255185, depth = 206.3543 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2179, admins = 20, articles = 1275526, edits = 68984962, files = 24562, pages = 19377752, users = 878055, depth = 717.0284 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 74, admins = 3, articles = 1265935, edits = 6287622, files = 42, pages = 2881779, users = 52980, depth = 3.554691 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3055, admins = 45, articles = 1189764, edits = 36864412, files = 110468, pages = 4129799, users = 640387, depth = 54.50819 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4794, admins = 26, articles = 1183881, edits = 58978678, files = 50030, pages = 7816176, users = 2293659, depth = 236.8167 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8363, admins = 55, articles = 1094440, edits = 64098540, files = 58368, pages = 5405641, users = 2796313, depth = 183.9982 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5158, admins = 34, articles = 924612, edits = 35351698, files = 81899, pages = 5345449, users = 1144583, depth = 151.1875 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 978, admins = 30, articles = 709105, edits = 30532417, files = 15597, pages = 1767037, users = 426752, depth = 38.46006 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 704, admins = 19, articles = 661932, edits = 25143545, files = 36460, pages = 3986965, users = 311017, depth = 159.129 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3251, admins = 44, articles = 627167, edits = 21548237, files = 47549, pages = 3297720, users = 1347904, depth = 118.477 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1702, admins = 27, articles = 602430, edits = 33142687, files = 12716, pages = 2738530, users = 750001, depth = 152.1599 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1065, admins = 44, articles = 596639, edits = 22858706, files = 4, pages = 1700238, users = 559760, depth = 45.99825 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1648, admins = 31, articles = 537640, edits = 20693935, files = 70430, pages = 1411403, users = 521337, depth = 38.72543 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2887, admins = 23, articles = 513018, edits = 28341312, files = 37583, pages = 2387774, users = 1421654, depth = 158.508 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1529, admins = 24, articles = 510785, edits = 25150582, files = 8445, pages = 1449920, users = 510993, depth = 58.63862 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2075, admins = 33, articles = 508965, edits = 21583756, files = 1, pages = 1405319, users = 587174, depth = 47.63601 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 52, admins = 3, articles = 481651, edits = 8688496, files = 315, pages = 908446, users = 30822, depth = 7.509642 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456895, edits = 41242801, files = 10243, pages = 4644350, users = 176552, depth = 745.9172 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 17, articles = 433020, edits = 15020078, files = 116494, pages = 2622730, users = 592372, depth = 146.4454 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 82, admins = 6, articles = 431672, edits = 3135181, files = 362, pages = 1063297, users = 54060, depth = 6.312754 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417584, edits = 3527578, files = 6109, pages = 565004, users = 43236, depth = 0.7781265 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397675, edits = 9005625, files = 0, pages = 826401, users = 138872, depth = 12.66561 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360068, edits = 5638420, files = 19611, pages = 1042254, users = 298987, depth = 19.41871 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 297, admins = 16, articles = 323404, edits = 7681463, files = 11265, pages = 719073, users = 199813, depth = 15.98984 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 321093, edits = 34484294, files = 74034, pages = 1342537, users = 998755, depth = 259.9337 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293152, edits = 8485851, files = 11357, pages = 989127, users = 124147, depth = 48.3554 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 790, admins = 25, articles = 284000, edits = 11203328, files = 0, pages = 908448, users = 436182, depth = 59.62149 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 722, admins = 25, articles = 283868, edits = 11477634, files = 549, pages = 632441, users = 311979, depth = 27.36447 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 106, admins = 5, articles = 242290, edits = 1524125, files = 246, pages = 571981, users = 38106, depth = 4.933807 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 528, admins = 10, articles = 241767, edits = 7405460, files = 0, pages = 549588, users = 222042, depth = 21.84325 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232103, edits = 3060609, files = 10544, pages = 588239, users = 121110, depth = 12.24967 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229853, edits = 6174988, files = 756, pages = 542759, users = 168594, depth = 21.08417 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225618, edits = 2444565, files = 177, pages = 385482, users = 16164, depth = 3.183841 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 221744, edits = 4185734, files = 3250, pages = 647726, users = 121095, depth = 23.84839 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 985, admins = 17, articles = 217574, edits = 8388613, files = 36, pages = 705408, users = 1226533, depth = 59.78331 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213204, edits = 6435456, files = 21001, pages = 446129, users = 278351, depth = 17.21712 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 212839, edits = 9619388, files = 18509, pages = 631002, users = 370016, depth = 58.84444 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203984, edits = 6659240, files = 23853, pages = 500417, users = 166766, depth = 28.10305 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188343, edits = 6157621, files = 350, pages = 472969, users = 128526, depth = 29.73243 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 642, admins = 17, articles = 186331, edits = 6580480, files = 23657, pages = 511861, users = 252339, depth = 39.23895 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 311, admins = 22, articles = 177496, edits = 5735064, files = 8317, pages = 440059, users = 213908, depth = 28.51788 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 175837, edits = 5122469, files = 12600, pages = 997360, users = 150040, depth = 112.1105 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 619, admins = 20, articles = 170219, edits = 2809242, files = 2095, pages = 694479, users = 77320, depth = 38.37138 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162672, edits = 3391065, files = 16, pages = 372473, users = 121984, depth = 15.14366 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162544, edits = 4399007, files = 14839, pages = 460221, users = 143351, depth = 32.05804 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152377, edits = 5612775, files = 3601, pages = 1191899, users = 711054, depth = 219.1627 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 981, admins = 15, articles = 149615, edits = 10243105, files = 27297, pages = 975281, users = 430476, depth = 319.8603 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 341, admins = 31, articles = 148307, edits = 3490652, files = 7723, pages = 466584, users = 208054, depth = 34.45592 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137039, edits = 3690638, files = 0, pages = 275757, users = 158429, depth = 13.71362 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 106, admins = 16, articles = 135117, edits = 11099417, files = 11273, pages = 275356, users = 73862, depth = 43.42334 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130094, edits = 4792962, files = 8681, pages = 524594, users = 103488, depth = 84.01565 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 108, admins = 11, articles = 129993, edits = 3707927, files = 0, pages = 228711, users = 107027, depth = 9.349684 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1147, admins = 13, articles = 126775, edits = 6052635, files = 15376, pages = 991211, users = 385897, depth = 283.9075 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 284, admins = 12, articles = 126558, edits = 1865867, files = 2629, pages = 285238, users = 244151, depth = 10.28344 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115318, edits = 3667964, files = 25568, pages = 468136, users = 108177, depth = 73.34328 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 58, admins = 6, articles = 107770, edits = 1309497, files = 485, pages = 262926, users = 36203, depth = 10.32315 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 192, admins = 16, articles = 104566, edits = 2516690, files = 9616, pages = 373156, users = 152586, depth = 44.49774 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103680, edits = 755795, files = 2977, pages = 217261, users = 103433, depth = 4.174876 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94879, edits = 1046588, files = 3, pages = 245164, users = 28890, depth = 10.71051 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 170, admins = 9, articles = 90380, edits = 3416301, files = 5463, pages = 367825, users = 144781, depth = 87.52338 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89851, edits = 2321727, files = 925, pages = 159417, users = 48504, depth = 8.730211 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 217, admins = 11, articles = 86129, edits = 2465720, files = 4732, pages = 263463, users = 144057, depth = 39.67431 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86061, edits = 2149342, files = 19140, pages = 285831, users = 146047, depth = 40.51762 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83918, edits = 990259, files = 0, pages = 162416, users = 49068, depth = 5.334908 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 4, articles = 81601, edits = 425162, files = 2688, pages = 111414, users = 33272, depth = 0.509372 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79114, edits = 3710980, files = 6967, pages = 488990, users = 163527, depth = 203.6981 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 129, admins = 4, articles = 78916, edits = 2327274, files = 1892, pages = 226737, users = 76359, depth = 36.01366 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 184, admins = 13, articles = 78073, edits = 3617809, files = 12691, pages = 306370, users = 114739, depth = 100.9713 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 198, admins = 14, articles = 74604, edits = 1241119, files = 2270, pages = 150935, users = 55301, depth = 8.607978 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 89, admins = 6, articles = 72825, edits = 2004830, files = 5405, pages = 142432, users = 70302, depth = 12.85923 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848791, files = 0, pages = 196959, users = 25098, depth = 12.78229 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70693, edits = 1594373, files = 5430, pages = 178865, users = 54077, depth = 20.87091 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 36, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100889, files = 724, pages = 140388, users = 32138, depth = 8.398246 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67923, edits = 804066, files = 0, pages = 82093, users = 28581, depth = 0.4262767 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66377, edits = 855450, files = 2069, pages = 101502, users = 25350, depth = 2.36003 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65839, edits = 606536, files = 225, pages = 113865, users = 32548, depth = 2.834345 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61283, edits = 629427, files = 545, pages = 97417, users = 28438, depth = 2.246274 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61049, edits = 2392204, files = 2376, pages = 131546, users = 55256, depth = 24.24961 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 7, articles = 60426, edits = 1151583, files = 1457, pages = 170057, users = 35524, depth = 22.2905 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59948, edits = 98696, files = 0, pages = 63782, users = 2275, depth = 0.006329307 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57432, edits = 1087182, files = 1123, pages = 96323, users = 52670, depth = 5.175622 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 42, admins = 3, articles = 55867, edits = 347753, files = 0, pages = 69164, users = 21828, depth = 0.2848311 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54972, edits = 1126984, files = 4437, pages = 123955, users = 37831, depth = 14.31709 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54790, edits = 1761286, files = 3218, pages = 141716, users = 86921, depth = 31.28296 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53957, edits = 1094607, files = 565, pages = 109265, users = 51956, depth = 10.52586 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 44, admins = 2, articles = 49670, edits = 750150, files = 537, pages = 97892, users = 31279, depth = 7.222758 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49379, edits = 1087945, files = 7608, pages = 150598, users = 43565, depth = 30.35479 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43186, edits = 1959772, files = 1896, pages = 234284, users = 123718, depth = 163.7907 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 175, admins = 7, articles = 42677, edits = 973976, files = 1603, pages = 185685, users = 51574, depth = 58.89851 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 40, admins = 4, articles = 42556, edits = 294480, files = 135, pages = 55384, users = 78890, depth = 0.4831342 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 72, admins = 6, articles = 42210, edits = 1838456, files = 1499, pages = 128509, users = 68544, depth = 59.79991 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 29, admins = 2, articles = 40811, edits = 3270876, files = 0, pages = 171399, users = 32421, depth = 195.3925 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 90, admins = 4, articles = 40558, edits = 862537, files = 690, pages = 146773, users = 95745, depth = 40.30419 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 35, admins = 3, articles = 40163, edits = 487384, files = 209, pages = 60561, users = 25033, depth = 2.075874 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38518, edits = 610074, files = 1581, pages = 134576, users = 42445, depth = 28.19386 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33536, edits = 993764, files = 0, pages = 49399, users = 33722, depth = 4.501044 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32329, edits = 1069634, files = 1259, pages = 103732, users = 58832, depth = 50.30033 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 68, admins = 3, articles = 31634, edits = 553616, files = 168, pages = 56065, users = 24998, depth = 5.889672 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29977, edits = 826183, files = 0, pages = 117930, users = 69311, depth = 60.30827 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 70, admins = 9, articles = 29039, edits = 1014914, files = 571, pages = 69757, users = 92725, depth = 28.6056 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28541, edits = 1111859, files = 2600, pages = 130608, users = 76370, depth = 108.871 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 47, admins = 3, articles = 27040, edits = 831023, files = 1320, pages = 109267, users = 63613, depth = 70.32983 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 37, admins = 5, articles = 26214, edits = 732881, files = 1407, pages = 55699, users = 41419, depth = 16.64645 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 17, admins = 3, articles = 25086, edits = 886486, files = 45, pages = 62807, users = 23545, depth = 31.91298 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 29, admins = 6, articles = 24145, edits = 114778, files = 0, pages = 29332, users = 3130, depth = 0.1805906 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23833, edits = 642183, files = 4, pages = 37799, users = 44845, depth = 5.833982 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650108, files = 0, pages = 55979, users = 27273, depth = 23.64213 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21404, edits = 708051, files = 1475, pages = 98097, users = 78175, depth = 92.66813 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 296018, files = 709, pages = 34667, users = 15197, depth = 4.072187 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 33, admins = 2, articles = 19938, edits = 177890, files = 0, pages = 39922, users = 17916, depth = 4.476524 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 22, admins = 3, articles = 19647, edits = 186632, files = 0, pages = 36540, users = 17137, depth = 3.776058 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 85, admins = 3, articles = 18049, edits = 511684, files = 3115, pages = 80268, users = 58526, depth = 75.75288 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 18005, edits = 168302, files = 0, pages = 31731, users = 18583, depth = 3.082529 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 22, admins = 5, articles = 17086, edits = 355530, files = 109, pages = 29095, users = 24210, depth = 6.036577 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16242, edits = 524883, files = 164, pages = 59929, users = 22653, depth = 63.36522 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16141, edits = 231767, files = 1325, pages = 41370, users = 18053, depth = 13.68691 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15923, edits = 462138, files = 125, pages = 71850, users = 31170, depth = 79.3484 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566989, files = 347, pages = 32211, users = 25669, depth = 18.48274 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15640, edits = 284350, files = 1733, pages = 54713, users = 27913, depth = 32.43715 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 21, admins = 4, articles = 15556, edits = 89829, files = 0, pages = 31369, users = 19020, depth = 2.959025 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 16, admins = 1, articles = 15411, edits = 200789, files = 0, pages = 19628, users = 12297, depth = 0.7659659 }, ['ban'] = { pos = 134, activeusers = 29, admins = 3, articles = 15402, edits = 123001, files = 113, pages = 30949, users = 5434, depth = 4.049496 }, ['yi'] = { pos = 135, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15393, edits = 579347, files = 1062, pages = 44225, users = 45567, depth = 45.95935 }, ['ilo'] = { pos = 136, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391879, files = 0, pages = 70157, users = 16220, depth = 71.06689 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 30, admins = 4, articles = 15251, edits = 240300, files = 145, pages = 56248, users = 15816, depth = 30.87125 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 54, admins = 2, articles = 15052, edits = 371752, files = 1766, pages = 45961, users = 39368, depth = 34.10714 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664703, files = 281, pages = 23715, users = 27784, depth = 10.42508 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14328, edits = 382093, files = 1765, pages = 47774, users = 22261, depth = 43.58075 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377440, files = 133, pages = 35390, users = 23112, depth = 25.91298 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13786, edits = 368833, files = 0, pages = 40271, users = 26981, depth = 33.80343 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213243, files = 462, pages = 30207, users = 14961, depth = 10.10721 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13750, edits = 454457, files = 623, pages = 65617, users = 26582, depth = 98.54925 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229628, files = 115, pages = 39338, users = 11817, depth = 20.33321 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165842, files = 263, pages = 30431, users = 30327, depth = 8.698392 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50786, files = 0, pages = 20831, users = 4069, depth = 0.7800682 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152436, files = 2742, pages = 35067, users = 23424, depth = 12.49169 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12548, edits = 137375, files = 0, pages = 26484, users = 24213, depth = 6.398106 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 34, admins = 3, articles = 12281, edits = 233663, files = 865, pages = 33021, users = 19776, depth = 20.18133 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 77, admins = 4, articles = 11778, edits = 469743, files = 445, pages = 70320, users = 35532, depth = 165.034 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11647, edits = 55154, files = 60, pages = 27160, users = 3305, depth = 3.602556 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11575, edits = 388943, files = 615, pages = 27287, users = 22319, depth = 26.26341 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 47, admins = 6, articles = 11471, edits = 380378, files = 0, pages = 97126, users = 94724, depth = 218.3649 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11370, edits = 151387, files = 0, pages = 15176, users = 16963, depth = 1.117758 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11022, edits = 231880, files = 7, pages = 26607, users = 14535, depth = 17.4245 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 95, admins = 5, articles = 10660, edits = 331228, files = 1705, pages = 73353, users = 34733, depth = 156.1827 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10583, edits = 96756, files = 0, pages = 23983, users = 17652, depth = 6.467946 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10440, edits = 185008, files = 0, pages = 27292, users = 13143, depth = 17.6627 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100535, files = 0, pages = 18678, users = 9978, depth = 3.371863 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272316, files = 192, pages = 42272, users = 29657, depth = 62.55093 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10258, edits = 195256, files = 0, pages = 21587, users = 7386, depth = 11.0324 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10103, edits = 48852, files = 0, pages = 16223, users = 2244, depth = 1.104977 }, ['ig'] = { pos = 164, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9794, edits = 95223, files = 0, pages = 15366, users = 13916, depth = 2.005779 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9540, edits = 282446, files = 1101, pages = 33454, users = 36412, depth = 53.05118 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9445, edits = 122395, files = 0, pages = 18266, users = 30449, depth = 5.844562 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140181, files = 288, pages = 17647, users = 10841, depth = 6.381583 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8833, edits = 295785, files = 403, pages = 21410, users = 19438, depth = 28.00897 }, ['sn'] = { pos = 169, activeusers = 22, admins = 1, articles = 8542, edits = 97764, files = 0, pages = 16859, users = 15530, depth = 5.497452 }, ['nso'] = { pos = 170, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49817, files = 0, pages = 10773, users = 5870, depth = 0.3219089 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 58, admins = 1, articles = 8460, edits = 239947, files = 0, pages = 25780, users = 32320, depth = 39.01103 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8391, edits = 131309, files = 87, pages = 17657, users = 25455, depth = 9.068486 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723505, files = 53, pages = 69160, users = 29784, depth = 609.5254 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 26, admins = 6, articles = 7802, edits = 300700, files = 0, pages = 20855, users = 26353, depth = 40.35822 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139802, files = 0, pages = 26257, users = 11828, depth = 30.81108 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308864, files = 480, pages = 21225, users = 24685, depth = 46.00999 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320852, files = 571, pages = 20404, users = 25923, depth = 44.70768 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7430, edits = 153447, files = 0, pages = 13466, users = 16702, depth = 7.520394 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 48, admins = 3, articles = 7426, edits = 99595, files = 0, pages = 17347, users = 5496, depth = 10.24741 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 19, admins = 4, articles = 7333, edits = 177569, files = 150, pages = 16397, users = 21988, depth = 16.54547 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502494, files = 170, pages = 19503, users = 20755, depth = 73.88479 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151738, files = 0, pages = 31130, users = 14496, depth = 64.87961 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394922, files = 57, pages = 33494, users = 38680, depth = 204.132 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6442, edits = 105961, files = 0, pages = 15910, users = 12067, depth = 14.38636 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6438, edits = 62388, files = 807, pages = 13897, users = 14323, depth = 6.02614 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 41, admins = 2, articles = 6402, edits = 230716, files = 319, pages = 15820, users = 24856, depth = 31.56148 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6308, edits = 176979, files = 196, pages = 12169, users = 13234, depth = 12.55529 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19927, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 20, admins = 1, articles = 6012, edits = 139900, files = 0, pages = 17574, users = 26545, depth = 29.44253 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 16, admins = 2, articles = 5993, edits = 118471, files = 9, pages = 20397, users = 17798, depth = 33.55239 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5762, edits = 309415, files = 185, pages = 20885, users = 18103, depth = 102.0555 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5748, edits = 189673, files = 42, pages = 43729, users = 6432, depth = 189.3805 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 215377, files = 0, pages = 15502, users = 14758, depth = 43.17292 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199507, files = 6, pages = 11765, users = 13765, depth = 21.71947 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139810, files = 0, pages = 16728, users = 13270, depth = 35.21144 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186002, files = 0, pages = 8727, users = 15474, depth = 7.827027 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15855, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5396, edits = 154245, files = 253, pages = 14999, users = 19863, depth = 32.57008 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 18, admins = 4, articles = 5271, edits = 120972, files = 9, pages = 17274, users = 13834, depth = 36.31496 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 7, admins = 1, articles = 5270, edits = 26997, files = 0, pages = 5807, users = 1326, depth = 0.04827152 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5200, edits = 31871, files = 0, pages = 7335, users = 7199, depth = 0.7324612 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 17, admins = 3, articles = 5135, edits = 120850, files = 1, pages = 9789, users = 12091, depth = 10.14099 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5028, edits = 95605, files = 0, pages = 8631, users = 15374, depth = 5.687973 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4919, edits = 121251, files = 0, pages = 11374, users = 16515, depth = 18.35739 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219259, files = 0, pages = 10372, users = 12380, depth = 27.76669 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4827, edits = 278972, files = 1145, pages = 19236, users = 20237, depth = 129.2287 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4631, edits = 77229, files = 1, pages = 22501, users = 12832, depth = 51.10673 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4532, edits = 67586, files = 0, pages = 14319, users = 2330, depth = 22.0122 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86705, files = 10, pages = 13060, users = 9826, depth = 27.43886 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4177, edits = 38054, files = 0, pages = 6672, users = 9270, depth = 2.034963 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 15, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12560, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4035, edits = 94970, files = 0, pages = 12318, users = 15480, depth = 32.48886 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3899, edits = 32233, files = 0, pages = 10685, users = 6037, depth = 9.137921 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98695, files = 0, pages = 10212, users = 12235, depth = 25.71826 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3761, edits = 170398, files = 318, pages = 8594, users = 13249, depth = 32.74131 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163069, files = 51, pages = 9598, users = 18594, depth = 41.13794 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 35, admins = 2, articles = 3695, edits = 205812, files = 299, pages = 16565, users = 117951, depth = 150.7327 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208887, files = 23, pages = 12943, users = 19684, depth = 108.453 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3552, edits = 206401, files = 0, pages = 9047, users = 8660, depth = 54.60051 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59768, files = 0, pages = 11019, users = 7910, depth = 26.28448 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3376, edits = 116062, files = 0, pages = 7565, users = 16077, depth = 23.62093 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3364, edits = 43480, files = 0, pages = 11231, users = 8110, depth = 21.17276 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3325, edits = 142785, files = 0, pages = 11200, users = 17260, depth = 71.51257 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 30, admins = 1, articles = 3316, edits = 86086, files = 0, pages = 9349, users = 11210, depth = 30.4793 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 15, admins = 3, articles = 3307, edits = 237461, files = 3, pages = 19224, users = 5530, depth = 286.1558 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121867, files = 32, pages = 8584, users = 11834, depth = 37.08747 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 18, admins = 2, articles = 3135, edits = 83277, files = 0, pages = 14749, users = 13370, depth = 77.49096 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110085, files = 0, pages = 8234, users = 13531, depth = 35.58751 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 130000, files = 932, pages = 11203, users = 23386, depth = 85.27349 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606850, files = 0, pages = 10543, users = 21390, depth = 1042.662 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67768, files = 0, pages = 6579, users = 12711, depth = 18.90357 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2772, edits = 69916, files = 9, pages = 11045, users = 13868, depth = 56.3833 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90010, files = 0, pages = 6916, users = 10787, depth = 30.23122 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 2, articles = 2712, edits = 90652, files = 0, pages = 6039, users = 13395, depth = 22.59116 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2561, edits = 73097, files = 0, pages = 8794, users = 7587, depth = 49.23661 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101647, files = 0, pages = 4637, users = 6653, depth = 14.7602 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96463, files = 0, pages = 5526, users = 15100, depth = 27.23537 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 8, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1925, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 18, admins = 0, articles = 2422, edits = 54187, files = 0, pages = 2832, users = 1116, depth = 0.5483038 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 40, admins = 2, articles = 2113, edits = 93641, files = 0, pages = 5080, users = 13930, depth = 36.34447 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2097, edits = 54988, files = 37, pages = 11796, users = 3317, depth = 99.72182 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106213, files = 0, pages = 14327, users = 9690, depth = 263.7807 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 45, admins = 4, articles = 2055, edits = 44316, files = 0, pages = 4483, users = 1835, depth = 13.79957 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2046, edits = 85067, files = 0, pages = 11871, users = 9281, depth = 165.2448 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2038, edits = 128481, files = 0, pages = 5360, users = 2331, depth = 63.68909 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2010, edits = 39348, files = 0, pages = 4143, users = 9763, depth = 10.69541 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1978, edits = 64773, files = 0, pages = 11842, users = 8546, depth = 136.0262 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1947, edits = 46232, files = 3, pages = 5144, users = 10274, depth = 24.23232 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105140, files = 0, pages = 5837, users = 30419, depth = 73.58786 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14725, files = 0, pages = 3020, users = 3705, depth = 1.63739 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1908, edits = 41592, files = 12, pages = 5333, users = 9249, depth = 25.13059 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1850, edits = 95331, files = 0, pages = 6425, users = 18819, depth = 90.7402 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1746, edits = 102980, files = 1, pages = 8998, users = 4944, depth = 197.4395 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3857, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7271, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89538, files = 4, pages = 4884, users = 11498, depth = 69.02606 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1651, edits = 104453, files = 0, pages = 5373, users = 13951, depth = 98.80129 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9153, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1521, edits = 17629, files = 0, pages = 3613, users = 1213, depth = 9.230488 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177713, files = 0, pages = 4408, users = 10838, depth = 146.7154 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1503, edits = 20656, files = 0, pages = 3074, users = 7979, depth = 7.341365 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66602, files = 0, pages = 3910, users = 8932, depth = 43.68625 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34366, files = 0, pages = 4721, users = 2684, depth = 39.10088 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26751, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.8089 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12167, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1351, edits = 86611, files = 0, pages = 5680, users = 12394, depth = 156.563 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1321, edits = 10065, files = 0, pages = 2646, users = 2887, depth = 3.826926 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111664, files = 0, pages = 5717, users = 15030, depth = 223.2518 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205287, files = 0, pages = 4295, users = 13018, depth = 257.6456 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35441, files = 0, pages = 3631, users = 8371, depth = 33.40873 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50267, files = 0, pages = 14684, users = 7813, depth = 385.8775 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9986, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 36, admins = 1, articles = 1240, edits = 33898, files = 0, pages = 3827, users = 11769, depth = 38.55362 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1217, edits = 53071, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76203 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1185, edits = 62780, files = 9, pages = 7854, users = 9392, depth = 253.1717 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1167, edits = 82634, files = 0, pages = 5566, users = 23097, depth = 210.9511 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1154, edits = 33392, files = 0, pages = 3843, users = 1490, depth = 47.17828 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7048, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 19, admins = 0, articles = 1110, edits = 85888, files = 0, pages = 2065, users = 1198, depth = 30.78741 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38042, files = 0, pages = 3740, users = 9484, depth = 59.50271 }, ['guw'] = { pos = 281, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1065, edits = 29999, files = 0, pages = 1789, users = 511, depth = 7.749511 }, ['sm'] = { pos = 282, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1065, edits = 42639, files = 0, pages = 3295, users = 9638, depth = 56.73643 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2197, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1660, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1020, edits = 46156, files = 0, pages = 3896, users = 21862, depth = 94.18606 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35320, files = 0, pages = 3223, users = 6700, depth = 51.85928 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38054, files = 0, pages = 4003, users = 9390, depth = 107.0564 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44153, files = 0, pages = 3324, users = 10496, depth = 99.04396 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46132, files = 0, pages = 3805, users = 17738, depth = 139.6404 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 15, admins = 0, articles = 861, edits = 8890, files = 0, pages = 1629, users = 1577, depth = 4.34207 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 843, edits = 28448, files = 0, pages = 4255, users = 9450, depth = 109.5255 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32262, files = 0, pages = 1659, users = 946, depth = 18.57585 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 21, admins = 1, articles = 824, edits = 16016, files = 0, pages = 3659, users = 238, depth = 51.81355 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 21, admins = 2, articles = 778, edits = 28237, files = 0, pages = 3714, users = 9262, depth = 108.2753 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 8, admins = 2, articles = 775, edits = 40189, files = 0, pages = 3145, users = 9880, depth = 119.5033 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 14, admins = 1, articles = 749, edits = 19284, files = 0, pages = 2236, users = 7210, depth = 33.99254 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50227, files = 0, pages = 2701, users = 16409, depth = 135.5627 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 13, admins = 2, articles = 720, edits = 36668, files = 0, pages = 3764, users = 8843, depth = 174.1253 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10622, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8974, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44501, files = 0, pages = 3182, users = 17025, depth = 266.578 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 1, articles = 589, edits = 28930, files = 0, pages = 2441, users = 12518, depth = 117.1742 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 576, edits = 38084, files = 0, pages = 2415, users = 7637, depth = 160.7474 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 12, admins = 1, articles = 543, edits = 22843, files = 0, pages = 2501, users = 14425, depth = 118.7586 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 541, edits = 25101, files = 0, pages = 2499, users = 7891, depth = 131.5696 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35125, files = 0, pages = 2039, users = 9481, depth = 180.7357 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 462, edits = 16453, files = 0, pages = 2301, users = 447, depth = 113.2943 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12088, files = 0, pages = 3107, users = 6007, depth = 134.9324 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37980, files = 0, pages = 2616, users = 7948, depth = 345.5547 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 17, admins = 3, articles = 439, edits = 50072, files = 0, pages = 3127, users = 13275, depth = 600.3391 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 311, edits = 20554, files = 0, pages = 1983, users = 5984, depth = 299.5887 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5693, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 15, admins = 0, articles = 279, edits = 11047, files = 0, pages = 434, users = 852, depth = 7.856148 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74486, files = 0, pages = 2262, users = 12308, depth = 2252.396 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 20, admins = 1, articles = 243, edits = 12414, files = 0, pages = 937, users = 192, depth = 108.0634 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23841, files = 0, pages = 2731, users = 8476, depth = 994.0499 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 14, admins = 1, articles = 227, edits = 29401, files = 0, pages = 2281, users = 9230, depth = 1055.324 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 21, admins = 2, articles = 158, edits = 37453, files = 0, pages = 2161, users = 16772, depth = 2785.349 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280877, admins = 3758, articles = 59300318, edits = 3209203691, files = 2759433, pages = 244887519, users = 103537341, depth = 128.3549, date = '@1661479238' }, } return info 3k9tgh17w2vr980l4efnc161j6qgytf 4194428 4194406 2022-08-26T04:00:45Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115017, admins = 1032, articles = 6544349, edits = 1101993346, files = 893847, pages = 56411400, users = 44063969, depth = 1134.244 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 175, admins = 6, articles = 6125815, edits = 34883221, files = 0, pages = 11232212, users = 93660, depth = 2.158006 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16846, admins = 190, articles = 2718653, edits = 224135458, files = 129078, pages = 7507332, users = 3982019, depth = 92.6294 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2552419, edits = 51018234, files = 0, pages = 6121732, users = 832700, depth = 16.29733 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16529, admins = 159, articles = 2449199, edits = 195959238, files = 68485, pages = 12161126, users = 4450886, depth = 253.3697 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3506, admins = 36, articles = 2099178, edits = 62508909, files = 20, pages = 4468684, users = 1225940, depth = 17.82294 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10635, admins = 76, articles = 1848250, edits = 124789117, files = 238044, pages = 7417261, users = 3235645, depth = 152.7453 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13360, admins = 63, articles = 1797476, edits = 145128144, files = 0, pages = 7715673, users = 6622834, depth = 203.9062 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7432, admins = 122, articles = 1768987, edits = 128695595, files = 138813, pages = 7499518, users = 2286360, depth = 180.0822 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 199, admins = 7, articles = 1597083, edits = 7344145, files = 1476, pages = 2011651, users = 189294, depth = 0.2459944 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4095, admins = 101, articles = 1533615, edits = 67698735, files = 261, pages = 3560627, users = 1187935, depth = 33.21498 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 15016, admins = 41, articles = 1339278, edits = 90951135, files = 30156, pages = 3957945, users = 1971211, depth = 87.85316 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8616, admins = 66, articles = 1299226, edits = 73066057, files = 60827, pages = 7128942, users = 3255222, depth = 206.3555 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2179, admins = 20, articles = 1275531, edits = 68985225, files = 24562, pages = 19377768, users = 878065, depth = 717.0257 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 74, admins = 3, articles = 1265935, edits = 6287622, files = 42, pages = 2881779, users = 52980, depth = 3.554691 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3055, admins = 45, articles = 1189772, edits = 36864640, files = 110468, pages = 4129827, users = 640394, depth = 54.50816 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4794, admins = 26, articles = 1183882, edits = 58978875, files = 50035, pages = 7816209, users = 2293671, depth = 236.8183 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8363, admins = 55, articles = 1094452, edits = 64098833, files = 58369, pages = 5405674, users = 2796334, depth = 183.9957 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5158, admins = 34, articles = 924617, edits = 35351931, files = 81899, pages = 5345469, users = 1144589, depth = 151.1874 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 978, admins = 30, articles = 709105, edits = 30532683, files = 15597, pages = 1767061, users = 426755, depth = 38.46162 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 704, admins = 19, articles = 661933, edits = 25143554, files = 36460, pages = 3986967, users = 311017, depth = 159.1286 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3251, admins = 44, articles = 627170, edits = 21548527, files = 47549, pages = 3297732, users = 1347923, depth = 118.4778 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1702, admins = 27, articles = 602454, edits = 33143334, files = 12716, pages = 2738601, users = 750010, depth = 152.1535 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1065, admins = 44, articles = 596644, edits = 22858726, files = 4, pages = 1700245, users = 559762, depth = 45.99749 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1648, admins = 31, articles = 537640, edits = 20694032, files = 70431, pages = 1411404, users = 521343, depth = 38.72567 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2887, admins = 23, articles = 513018, edits = 28341351, files = 37583, pages = 2387775, users = 1421657, depth = 158.5083 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1529, admins = 24, articles = 510785, edits = 25150648, files = 8445, pages = 1449920, users = 510996, depth = 58.63878 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2075, admins = 33, articles = 508965, edits = 21583774, files = 1, pages = 1405316, users = 587180, depth = 47.63584 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 52, admins = 3, articles = 481651, edits = 8688496, files = 315, pages = 908446, users = 30822, depth = 7.509642 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456895, edits = 41242801, files = 10243, pages = 4644350, users = 176552, depth = 745.9172 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 17, articles = 433020, edits = 15020111, files = 116494, pages = 2622733, users = 592374, depth = 146.446 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 82, admins = 6, articles = 431672, edits = 3135181, files = 362, pages = 1063297, users = 54060, depth = 6.312754 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417584, edits = 3527578, files = 6109, pages = 565004, users = 43236, depth = 0.7781265 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397675, edits = 9005627, files = 0, pages = 826401, users = 138873, depth = 12.66561 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360073, edits = 5638518, files = 19611, pages = 1042261, users = 298989, depth = 19.41849 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 297, admins = 16, articles = 323405, edits = 7681475, files = 11265, pages = 719074, users = 199815, depth = 15.98975 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 321094, edits = 34484471, files = 74034, pages = 1342541, users = 998762, depth = 259.9341 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293152, edits = 8485862, files = 11357, pages = 989127, users = 124147, depth = 48.35545 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 790, admins = 25, articles = 284005, edits = 11203340, files = 0, pages = 908453, users = 436183, depth = 59.61913 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 722, admins = 25, articles = 283868, edits = 11477659, files = 549, pages = 632441, users = 311982, depth = 27.36452 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 106, admins = 5, articles = 242290, edits = 1524126, files = 246, pages = 571981, users = 38107, depth = 4.93381 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 528, admins = 10, articles = 241767, edits = 7405461, files = 0, pages = 549588, users = 222042, depth = 21.84325 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232103, edits = 3060615, files = 10544, pages = 588240, users = 121110, depth = 12.24974 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229853, edits = 6174996, files = 756, pages = 542759, users = 168596, depth = 21.0842 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225618, edits = 2444565, files = 177, pages = 385482, users = 16164, depth = 3.183841 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 221744, edits = 4185756, files = 3250, pages = 647726, users = 121095, depth = 23.84851 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 985, admins = 17, articles = 217575, edits = 8388698, files = 36, pages = 705418, users = 1226559, depth = 59.78472 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213204, edits = 6435456, files = 21001, pages = 446129, users = 278351, depth = 17.21712 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 212839, edits = 9619433, files = 18509, pages = 631007, users = 370024, depth = 58.84566 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203984, edits = 6659248, files = 23853, pages = 500417, users = 166768, depth = 28.10309 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188344, edits = 6157628, files = 350, pages = 472972, users = 128526, depth = 29.73238 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 642, admins = 17, articles = 186344, edits = 6580557, files = 23657, pages = 511878, users = 252340, depth = 39.23359 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 311, admins = 22, articles = 177496, edits = 5735125, files = 8317, pages = 440059, users = 213909, depth = 28.51818 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 175850, edits = 5122583, files = 12600, pages = 997373, users = 150041, depth = 112.095 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 619, admins = 20, articles = 170235, edits = 2809336, files = 2095, pages = 694503, users = 77322, depth = 38.3653 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162672, edits = 3391068, files = 16, pages = 372473, users = 121984, depth = 15.14367 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162544, edits = 4399010, files = 14839, pages = 460221, users = 143355, depth = 32.05806 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152378, edits = 5612816, files = 3601, pages = 1191911, users = 711064, depth = 219.1639 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 981, admins = 15, articles = 149615, edits = 10243201, files = 27297, pages = 975298, users = 430486, depth = 319.8709 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 341, admins = 31, articles = 148307, edits = 3490696, files = 7723, pages = 466586, users = 208056, depth = 34.45665 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137039, edits = 3690640, files = 0, pages = 275757, users = 158431, depth = 13.71363 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 106, admins = 16, articles = 135117, edits = 11099419, files = 11273, pages = 275356, users = 73863, depth = 43.42335 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130094, edits = 4792962, files = 8681, pages = 524594, users = 103489, depth = 84.01565 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 108, admins = 11, articles = 129993, edits = 3707927, files = 0, pages = 228711, users = 107028, depth = 9.349684 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1147, admins = 13, articles = 126780, edits = 6052832, files = 15376, pages = 991244, users = 385906, depth = 283.9033 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 284, admins = 12, articles = 126558, edits = 1865945, files = 2629, pages = 285244, users = 244153, depth = 10.28443 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115318, edits = 3667971, files = 25568, pages = 468137, users = 108178, depth = 73.34367 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 58, admins = 6, articles = 107770, edits = 1309498, files = 485, pages = 262926, users = 36203, depth = 10.32316 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 192, admins = 16, articles = 104566, edits = 2516690, files = 9616, pages = 373156, users = 152587, depth = 44.49774 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103681, edits = 755804, files = 2977, pages = 217264, users = 103435, depth = 4.174935 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94879, edits = 1046588, files = 3, pages = 245164, users = 28890, depth = 10.71051 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 170, admins = 9, articles = 90380, edits = 3416301, files = 5463, pages = 367825, users = 144782, depth = 87.52338 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89851, edits = 2321730, files = 925, pages = 159417, users = 48504, depth = 8.730223 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 217, admins = 11, articles = 86129, edits = 2465727, files = 4732, pages = 263463, users = 144059, depth = 39.67442 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86063, edits = 2149450, files = 19140, pages = 285870, users = 146048, depth = 40.52726 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83918, edits = 990259, files = 0, pages = 162416, users = 49068, depth = 5.334908 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 4, articles = 81601, edits = 425162, files = 2688, pages = 111414, users = 33272, depth = 0.509372 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79114, edits = 3710981, files = 6967, pages = 488990, users = 163527, depth = 203.6981 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 129, admins = 4, articles = 78916, edits = 2327274, files = 1892, pages = 226737, users = 76360, depth = 36.01366 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 184, admins = 13, articles = 78074, edits = 3617855, files = 12692, pages = 306373, users = 114739, depth = 100.9708 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 198, admins = 14, articles = 74604, edits = 1241119, files = 2270, pages = 150935, users = 55301, depth = 8.607978 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 89, admins = 6, articles = 72825, edits = 2004837, files = 5405, pages = 142432, users = 70303, depth = 12.85927 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848791, files = 0, pages = 196959, users = 25098, depth = 12.78229 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70701, edits = 1594383, files = 5430, pages = 178873, users = 54081, depth = 20.86539 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 36, admins = 5, articles = 68991, edits = 1100889, files = 724, pages = 140388, users = 32138, depth = 8.398246 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67923, edits = 804067, files = 0, pages = 82093, users = 28581, depth = 0.4262771 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66377, edits = 855450, files = 2069, pages = 101502, users = 25350, depth = 2.36003 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65839, edits = 606536, files = 225, pages = 113865, users = 32548, depth = 2.834345 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61284, edits = 629434, files = 545, pages = 97418, users = 28439, depth = 2.246202 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61049, edits = 2392204, files = 2376, pages = 131546, users = 55256, depth = 24.24961 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 7, articles = 60426, edits = 1151588, files = 1457, pages = 170057, users = 35524, depth = 22.2906 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59948, edits = 98696, files = 0, pages = 63782, users = 2275, depth = 0.006329307 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57431, edits = 1087291, files = 1123, pages = 96328, users = 52671, depth = 5.177651 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 42, admins = 3, articles = 55867, edits = 347754, files = 0, pages = 69164, users = 21828, depth = 0.2848319 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54972, edits = 1126984, files = 4437, pages = 123955, users = 37831, depth = 14.31709 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54790, edits = 1761286, files = 3218, pages = 141716, users = 86924, depth = 31.28296 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53957, edits = 1094607, files = 565, pages = 109265, users = 51956, depth = 10.52586 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 44, admins = 2, articles = 49670, edits = 750150, files = 537, pages = 97892, users = 31279, depth = 7.222758 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49380, edits = 1087948, files = 7608, pages = 150599, users = 43565, depth = 30.35345 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43184, edits = 1959957, files = 1896, pages = 234286, users = 123721, depth = 163.8268 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 175, admins = 7, articles = 42677, edits = 973976, files = 1603, pages = 185685, users = 51575, depth = 58.89851 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 40, admins = 4, articles = 42556, edits = 294488, files = 135, pages = 55386, users = 78890, depth = 0.4832805 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 72, admins = 6, articles = 42210, edits = 1838456, files = 1499, pages = 128509, users = 68546, depth = 59.79991 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 29, admins = 2, articles = 40811, edits = 3270876, files = 0, pages = 171399, users = 32421, depth = 195.3925 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 90, admins = 4, articles = 40558, edits = 862538, files = 690, pages = 146773, users = 95746, depth = 40.30424 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 35, admins = 3, articles = 40163, edits = 487384, files = 209, pages = 60561, users = 25033, depth = 2.075874 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38518, edits = 610074, files = 1581, pages = 134576, users = 42445, depth = 28.19386 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33536, edits = 993764, files = 0, pages = 49399, users = 33722, depth = 4.501044 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32330, edits = 1069640, files = 1259, pages = 103733, users = 58833, depth = 50.29702 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 68, admins = 3, articles = 31634, edits = 553616, files = 168, pages = 56065, users = 24998, depth = 5.889672 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29977, edits = 826187, files = 0, pages = 117930, users = 69311, depth = 60.30857 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 70, admins = 9, articles = 29039, edits = 1014914, files = 571, pages = 69757, users = 92726, depth = 28.6056 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28541, edits = 1111864, files = 2600, pages = 130608, users = 76370, depth = 108.8715 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 47, admins = 3, articles = 27040, edits = 831023, files = 1320, pages = 109267, users = 63613, depth = 70.32983 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 37, admins = 5, articles = 26214, edits = 732881, files = 1407, pages = 55699, users = 41419, depth = 16.64645 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 17, admins = 3, articles = 25086, edits = 886486, files = 45, pages = 62807, users = 23545, depth = 31.91298 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 29, admins = 6, articles = 24145, edits = 114780, files = 0, pages = 29332, users = 3131, depth = 0.1805937 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23833, edits = 642183, files = 4, pages = 37799, users = 44846, depth = 5.833982 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650108, files = 0, pages = 55979, users = 27273, depth = 23.64213 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21405, edits = 708076, files = 1475, pages = 98099, users = 78175, depth = 92.66327 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 296018, files = 709, pages = 34667, users = 15197, depth = 4.072187 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 33, admins = 2, articles = 19971, edits = 177923, files = 0, pages = 39955, users = 17916, depth = 4.458885 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 22, admins = 3, articles = 19647, edits = 186632, files = 0, pages = 36540, users = 17138, depth = 3.776058 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 85, admins = 3, articles = 18049, edits = 511686, files = 3115, pages = 80268, users = 58526, depth = 75.75317 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 18005, edits = 168302, files = 0, pages = 31731, users = 18583, depth = 3.082529 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 22, admins = 5, articles = 17086, edits = 355530, files = 109, pages = 29095, users = 24210, depth = 6.036577 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16242, edits = 524884, files = 164, pages = 59929, users = 22653, depth = 63.36533 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16141, edits = 231767, files = 1325, pages = 41370, users = 18054, depth = 13.68691 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15923, edits = 462143, files = 125, pages = 71851, users = 31170, depth = 79.35099 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566989, files = 347, pages = 32211, users = 25669, depth = 18.48274 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15640, edits = 284354, files = 1733, pages = 54715, users = 27914, depth = 32.43975 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 21, admins = 4, articles = 15556, edits = 89829, files = 0, pages = 31369, users = 19020, depth = 2.959025 }, ['bug'] = { pos = 133, activeusers = 16, admins = 1, articles = 15411, edits = 200789, files = 0, pages = 19628, users = 12297, depth = 0.7659659 }, ['ban'] = { pos = 134, activeusers = 29, admins = 3, articles = 15408, edits = 123016, files = 113, pages = 30957, users = 5434, depth = 4.046832 }, ['yi'] = { pos = 135, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15393, edits = 579353, files = 1062, pages = 44226, users = 45567, depth = 45.96198 }, ['ilo'] = { pos = 136, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391879, files = 0, pages = 70157, users = 16220, depth = 71.06689 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 30, admins = 4, articles = 15251, edits = 240302, files = 145, pages = 56249, users = 15816, depth = 30.87246 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 54, admins = 2, articles = 15052, edits = 371754, files = 1766, pages = 45962, users = 39368, depth = 34.10879 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664703, files = 281, pages = 23715, users = 27784, depth = 10.42508 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14328, edits = 382093, files = 1765, pages = 47774, users = 22261, depth = 43.58075 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377440, files = 133, pages = 35390, users = 23112, depth = 25.91298 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13786, edits = 368833, files = 0, pages = 40271, users = 26981, depth = 33.80343 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213243, files = 462, pages = 30207, users = 14961, depth = 10.10721 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13750, edits = 454457, files = 623, pages = 65617, users = 26582, depth = 98.54925 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229628, files = 115, pages = 39338, users = 11817, depth = 20.33321 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165842, files = 263, pages = 30431, users = 30327, depth = 8.698392 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50786, files = 0, pages = 20831, users = 4069, depth = 0.7800682 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152436, files = 2742, pages = 35067, users = 23424, depth = 12.49169 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12548, edits = 137375, files = 0, pages = 26484, users = 24213, depth = 6.398106 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 34, admins = 3, articles = 12281, edits = 233663, files = 865, pages = 33021, users = 19776, depth = 20.18133 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 77, admins = 4, articles = 11778, edits = 469744, files = 445, pages = 70321, users = 35533, depth = 165.0376 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11647, edits = 55154, files = 60, pages = 27160, users = 3305, depth = 3.602556 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11575, edits = 388943, files = 615, pages = 27287, users = 22319, depth = 26.26341 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 47, admins = 6, articles = 11471, edits = 380383, files = 0, pages = 97129, users = 94725, depth = 218.3763 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11370, edits = 151387, files = 0, pages = 15176, users = 16963, depth = 1.117758 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11022, edits = 231880, files = 7, pages = 26607, users = 14535, depth = 17.4245 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 95, admins = 5, articles = 10660, edits = 331233, files = 1705, pages = 73353, users = 34733, depth = 156.185 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10583, edits = 96756, files = 0, pages = 23983, users = 17653, depth = 6.467946 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10440, edits = 185008, files = 0, pages = 27292, users = 13143, depth = 17.6627 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100535, files = 0, pages = 18678, users = 9978, depth = 3.371863 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272318, files = 192, pages = 42273, users = 29658, depth = 62.55381 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10258, edits = 195256, files = 0, pages = 21587, users = 7386, depth = 11.0324 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10103, edits = 48852, files = 0, pages = 16223, users = 2245, depth = 1.104977 }, ['ig'] = { pos = 164, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9794, edits = 95223, files = 0, pages = 15366, users = 13916, depth = 2.005779 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9540, edits = 282446, files = 1101, pages = 33454, users = 36412, depth = 53.05118 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9446, edits = 122396, files = 0, pages = 18267, users = 30449, depth = 5.843052 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140181, files = 288, pages = 17647, users = 10841, depth = 6.381583 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8833, edits = 295785, files = 403, pages = 21410, users = 19438, depth = 28.00897 }, ['sn'] = { pos = 169, activeusers = 22, admins = 1, articles = 8542, edits = 97764, files = 0, pages = 16859, users = 15530, depth = 5.497452 }, ['nso'] = { pos = 170, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49819, files = 0, pages = 10773, users = 5870, depth = 0.3219218 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 58, admins = 1, articles = 8460, edits = 239948, files = 0, pages = 25780, users = 32320, depth = 39.0112 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8391, edits = 131309, files = 87, pages = 17657, users = 25455, depth = 9.068486 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723507, files = 53, pages = 69161, users = 29785, depth = 609.5381 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 26, admins = 6, articles = 7802, edits = 300700, files = 0, pages = 20855, users = 26353, depth = 40.35822 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139802, files = 0, pages = 26257, users = 11828, depth = 30.81108 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308864, files = 480, pages = 21225, users = 24685, depth = 46.00999 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320852, files = 571, pages = 20404, users = 25923, depth = 44.70768 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7430, edits = 153447, files = 0, pages = 13466, users = 16702, depth = 7.520394 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 48, admins = 3, articles = 7426, edits = 99595, files = 0, pages = 17347, users = 5496, depth = 10.24741 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 19, admins = 4, articles = 7333, edits = 177573, files = 150, pages = 16397, users = 21988, depth = 16.54585 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502494, files = 170, pages = 19503, users = 20755, depth = 73.88479 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151738, files = 0, pages = 31130, users = 14496, depth = 64.87961 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394922, files = 57, pages = 33494, users = 38680, depth = 204.132 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6442, edits = 105961, files = 0, pages = 15910, users = 12067, depth = 14.38636 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6438, edits = 62388, files = 807, pages = 13897, users = 14323, depth = 6.02614 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 41, admins = 2, articles = 6404, edits = 230727, files = 319, pages = 15823, users = 24856, depth = 31.54398 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6308, edits = 176979, files = 196, pages = 12169, users = 13234, depth = 12.55529 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19927, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 20, admins = 1, articles = 6012, edits = 139900, files = 0, pages = 17574, users = 26546, depth = 29.44253 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 16, admins = 2, articles = 5993, edits = 118471, files = 9, pages = 20397, users = 17798, depth = 33.55239 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5762, edits = 309415, files = 185, pages = 20885, users = 18103, depth = 102.0555 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5748, edits = 189673, files = 42, pages = 43729, users = 6432, depth = 189.3805 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 215377, files = 0, pages = 15502, users = 14758, depth = 43.17292 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199507, files = 6, pages = 11765, users = 13765, depth = 21.71947 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139810, files = 0, pages = 16728, users = 13270, depth = 35.21144 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186002, files = 0, pages = 8727, users = 15474, depth = 7.827027 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15855, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5397, edits = 154246, files = 253, pages = 15000, users = 19863, depth = 32.55605 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 18, admins = 4, articles = 5271, edits = 120972, files = 9, pages = 17274, users = 13834, depth = 36.31496 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 7, admins = 1, articles = 5270, edits = 26997, files = 0, pages = 5807, users = 1326, depth = 0.04827152 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5200, edits = 31871, files = 0, pages = 7335, users = 7199, depth = 0.7324612 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 17, admins = 3, articles = 5135, edits = 120850, files = 1, pages = 9789, users = 12092, depth = 10.14099 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5028, edits = 95605, files = 0, pages = 8631, users = 15374, depth = 5.687973 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4919, edits = 121251, files = 0, pages = 11374, users = 16515, depth = 18.35739 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219259, files = 0, pages = 10372, users = 12380, depth = 27.76669 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4827, edits = 278972, files = 1145, pages = 19236, users = 20237, depth = 129.2287 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4631, edits = 77230, files = 1, pages = 22501, users = 12832, depth = 51.1074 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4532, edits = 67586, files = 0, pages = 14319, users = 2330, depth = 22.0122 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86705, files = 10, pages = 13060, users = 9826, depth = 27.43886 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4177, edits = 38054, files = 0, pages = 6672, users = 9270, depth = 2.034963 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 15, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12560, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4035, edits = 94970, files = 0, pages = 12318, users = 15480, depth = 32.48886 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3899, edits = 32233, files = 0, pages = 10685, users = 6037, depth = 9.137921 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98695, files = 0, pages = 10212, users = 12235, depth = 25.71826 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3761, edits = 170399, files = 318, pages = 8595, users = 13249, depth = 32.75124 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163069, files = 51, pages = 9598, users = 18594, depth = 41.13794 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 35, admins = 2, articles = 3695, edits = 205812, files = 299, pages = 16565, users = 117951, depth = 150.7327 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208887, files = 23, pages = 12943, users = 19684, depth = 108.453 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3552, edits = 206401, files = 0, pages = 9047, users = 8660, depth = 54.60051 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59768, files = 0, pages = 11019, users = 7910, depth = 26.28448 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3376, edits = 116062, files = 0, pages = 7565, users = 16077, depth = 23.62093 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3364, edits = 43480, files = 0, pages = 11231, users = 8110, depth = 21.17276 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3325, edits = 142785, files = 0, pages = 11200, users = 17260, depth = 71.51257 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 30, admins = 1, articles = 3316, edits = 86086, files = 0, pages = 9349, users = 11210, depth = 30.4793 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 15, admins = 3, articles = 3307, edits = 237461, files = 3, pages = 19224, users = 5530, depth = 286.1558 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121867, files = 32, pages = 8584, users = 11834, depth = 37.08747 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 18, admins = 2, articles = 3135, edits = 83277, files = 0, pages = 14749, users = 13370, depth = 77.49096 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110085, files = 0, pages = 8234, users = 13531, depth = 35.58751 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 130000, files = 932, pages = 11203, users = 23386, depth = 85.27349 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606850, files = 0, pages = 10543, users = 21390, depth = 1042.662 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67768, files = 0, pages = 6579, users = 12711, depth = 18.90357 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2772, edits = 69918, files = 9, pages = 11045, users = 13868, depth = 56.38491 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90010, files = 0, pages = 6916, users = 10787, depth = 30.23122 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 2, articles = 2712, edits = 90652, files = 0, pages = 6039, users = 13395, depth = 22.59116 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2561, edits = 73097, files = 0, pages = 8794, users = 7587, depth = 49.23661 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101647, files = 0, pages = 4637, users = 6653, depth = 14.7602 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96463, files = 0, pages = 5526, users = 15100, depth = 27.23537 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 8, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1925, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 18, admins = 0, articles = 2422, edits = 54187, files = 0, pages = 2832, users = 1116, depth = 0.5483038 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 40, admins = 2, articles = 2113, edits = 93641, files = 0, pages = 5080, users = 13930, depth = 36.34447 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2097, edits = 54988, files = 37, pages = 11796, users = 3317, depth = 99.72182 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106213, files = 0, pages = 14327, users = 9690, depth = 263.7807 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 45, admins = 4, articles = 2055, edits = 44316, files = 0, pages = 4483, users = 1835, depth = 13.79957 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2046, edits = 85067, files = 0, pages = 11871, users = 9281, depth = 165.2448 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2038, edits = 128481, files = 0, pages = 5360, users = 2331, depth = 63.68909 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2010, edits = 39348, files = 0, pages = 4143, users = 9763, depth = 10.69541 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1978, edits = 64773, files = 0, pages = 11842, users = 8546, depth = 136.0262 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1947, edits = 46232, files = 3, pages = 5144, users = 10274, depth = 24.23232 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105140, files = 0, pages = 5837, users = 30419, depth = 73.58786 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14725, files = 0, pages = 3020, users = 3705, depth = 1.63739 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1908, edits = 41592, files = 12, pages = 5333, users = 9250, depth = 25.13059 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1850, edits = 95331, files = 0, pages = 6425, users = 18820, depth = 90.7402 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1746, edits = 102983, files = 1, pages = 8998, users = 4944, depth = 197.4453 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3857, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7271, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89538, files = 4, pages = 4884, users = 11498, depth = 69.02606 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1651, edits = 104453, files = 0, pages = 5373, users = 13951, depth = 98.80129 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9153, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1521, edits = 17629, files = 0, pages = 3613, users = 1213, depth = 9.230488 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177713, files = 0, pages = 4408, users = 10838, depth = 146.7154 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1503, edits = 20656, files = 0, pages = 3074, users = 7979, depth = 7.341365 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66602, files = 0, pages = 3910, users = 8933, depth = 43.68625 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34366, files = 0, pages = 4721, users = 2684, depth = 39.10088 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26751, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.8089 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12167, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1351, edits = 86611, files = 0, pages = 5680, users = 12394, depth = 156.563 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1321, edits = 10065, files = 0, pages = 2646, users = 2887, depth = 3.826926 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111664, files = 0, pages = 5717, users = 15030, depth = 223.2518 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205287, files = 0, pages = 4295, users = 13018, depth = 257.6456 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35441, files = 0, pages = 3631, users = 8371, depth = 33.40873 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50267, files = 0, pages = 14684, users = 7813, depth = 385.8775 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9986, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 36, admins = 1, articles = 1240, edits = 33898, files = 0, pages = 3827, users = 11769, depth = 38.55362 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1217, edits = 53071, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76203 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1185, edits = 62784, files = 9, pages = 7854, users = 9392, depth = 253.1878 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1167, edits = 82636, files = 0, pages = 5566, users = 23097, depth = 210.9562 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1154, edits = 33392, files = 0, pages = 3843, users = 1490, depth = 47.17828 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7048, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 19, admins = 0, articles = 1110, edits = 85904, files = 0, pages = 2065, users = 1198, depth = 30.79315 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38042, files = 0, pages = 3740, users = 9484, depth = 59.50271 }, ['guw'] = { pos = 281, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1065, edits = 30004, files = 0, pages = 1791, users = 511, depth = 7.784982 }, ['sm'] = { pos = 282, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1065, edits = 42639, files = 0, pages = 3295, users = 9638, depth = 56.73643 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2197, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1660, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1020, edits = 46156, files = 0, pages = 3896, users = 21862, depth = 94.18606 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35320, files = 0, pages = 3223, users = 6700, depth = 51.85928 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38054, files = 0, pages = 4003, users = 9390, depth = 107.0564 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44153, files = 0, pages = 3324, users = 10496, depth = 99.04396 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46132, files = 0, pages = 3805, users = 17738, depth = 139.6404 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 15, admins = 0, articles = 861, edits = 8890, files = 0, pages = 1629, users = 1577, depth = 4.34207 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 843, edits = 28448, files = 0, pages = 4255, users = 9450, depth = 109.5255 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32262, files = 0, pages = 1659, users = 946, depth = 18.57585 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 21, admins = 1, articles = 824, edits = 16016, files = 0, pages = 3659, users = 238, depth = 51.81355 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 21, admins = 2, articles = 778, edits = 28237, files = 0, pages = 3714, users = 9263, depth = 108.2753 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 8, admins = 2, articles = 775, edits = 40189, files = 0, pages = 3145, users = 9880, depth = 119.5033 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 14, admins = 1, articles = 749, edits = 19284, files = 0, pages = 2236, users = 7210, depth = 33.99254 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50227, files = 0, pages = 2701, users = 16409, depth = 135.5627 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 13, admins = 2, articles = 720, edits = 36668, files = 0, pages = 3764, users = 8843, depth = 174.1253 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10622, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8974, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44501, files = 0, pages = 3182, users = 17025, depth = 266.578 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 1, articles = 589, edits = 28930, files = 0, pages = 2441, users = 12518, depth = 117.1742 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 576, edits = 38084, files = 0, pages = 2415, users = 7637, depth = 160.7474 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 12, admins = 1, articles = 543, edits = 22843, files = 0, pages = 2501, users = 14425, depth = 118.7586 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 541, edits = 25101, files = 0, pages = 2499, users = 7891, depth = 131.5696 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35125, files = 0, pages = 2039, users = 9481, depth = 180.7357 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 462, edits = 16453, files = 0, pages = 2301, users = 447, depth = 113.2943 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12088, files = 0, pages = 3107, users = 6007, depth = 134.9324 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37980, files = 0, pages = 2616, users = 7948, depth = 345.5547 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 17, admins = 3, articles = 439, edits = 50072, files = 0, pages = 3127, users = 13275, depth = 600.3391 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 311, edits = 20554, files = 0, pages = 1983, users = 5984, depth = 299.5887 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5693, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 15, admins = 0, articles = 279, edits = 11047, files = 0, pages = 434, users = 852, depth = 7.856148 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74486, files = 0, pages = 2262, users = 12308, depth = 2252.396 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 20, admins = 1, articles = 243, edits = 12414, files = 0, pages = 937, users = 192, depth = 108.0634 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23841, files = 0, pages = 2731, users = 8476, depth = 994.0499 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 14, admins = 1, articles = 227, edits = 29401, files = 0, pages = 2281, users = 9230, depth = 1055.324 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 21, admins = 2, articles = 158, edits = 37453, files = 0, pages = 2161, users = 16772, depth = 2785.349 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280877, admins = 3758, articles = 59300584, edits = 3209230206, files = 2759472, pages = 244888854, users = 103538119, depth = 128.3556, date = '@1661486438' }, } return info tq7zc69znprbtry22irf14ueyjncu0d 4194463 4194428 2022-08-26T06:00:44Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115017, admins = 1032, articles = 6544355, edits = 1102008793, files = 893849, pages = 56411499, users = 44064270, depth = 1134.26 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 175, admins = 6, articles = 6125815, edits = 34883209, files = 0, pages = 11232212, users = 93662, depth = 2.158005 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16846, admins = 190, articles = 2718663, edits = 224136854, files = 129078, pages = 7507353, users = 3982037, depth = 92.62946 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2552422, edits = 51018383, files = 0, pages = 6121736, users = 832700, depth = 16.29734 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16529, admins = 159, articles = 2449208, edits = 195960263, files = 68485, pages = 12161228, users = 4450909, depth = 253.3718 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3506, admins = 36, articles = 2099176, edits = 62509007, files = 20, pages = 4468684, users = 1225946, depth = 17.82303 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10635, admins = 76, articles = 1848269, edits = 124790202, files = 238047, pages = 7417333, users = 3235663, depth = 152.7449 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13360, admins = 63, articles = 1797504, edits = 145129262, files = 0, pages = 7715726, users = 6622876, depth = 203.9018 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7432, admins = 122, articles = 1768990, edits = 128696322, files = 138813, pages = 7499544, users = 2286371, depth = 180.0834 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 199, admins = 7, articles = 1597083, edits = 7344144, files = 1476, pages = 2011651, users = 189299, depth = 0.2459944 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4095, admins = 101, articles = 1533616, edits = 67699009, files = 261, pages = 3560627, users = 1187942, depth = 33.21504 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 15016, admins = 41, articles = 1339308, edits = 90952686, files = 30156, pages = 3958003, users = 1971237, depth = 87.85133 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8616, admins = 66, articles = 1299240, edits = 73067624, files = 60855, pages = 7129083, users = 3255249, depth = 206.3604 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2179, admins = 20, articles = 1275536, edits = 68985541, files = 24562, pages = 19377793, users = 878073, depth = 717.0242 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 74, admins = 3, articles = 1265935, edits = 6287624, files = 42, pages = 2881779, users = 52980, depth = 3.554692 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3055, admins = 45, articles = 1189772, edits = 36864950, files = 110468, pages = 4129835, users = 640397, depth = 54.50882 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4794, admins = 26, articles = 1183909, edits = 58979464, files = 50035, pages = 7816283, users = 2293686, depth = 236.8111 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8363, admins = 55, articles = 1094448, edits = 64099185, files = 58370, pages = 5405673, users = 2796350, depth = 183.9983 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5158, admins = 34, articles = 924624, edits = 35352183, files = 81900, pages = 5345490, users = 1144598, depth = 151.1865 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 978, admins = 30, articles = 709109, edits = 30532864, files = 15598, pages = 1767078, users = 426756, depth = 38.46199 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 704, admins = 19, articles = 661933, edits = 25143568, files = 36460, pages = 3986967, users = 311018, depth = 159.1286 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3251, admins = 44, articles = 627173, edits = 21548798, files = 47549, pages = 3297750, users = 1347935, depth = 118.4789 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1702, admins = 27, articles = 602467, edits = 33143714, files = 12716, pages = 2738629, users = 750017, depth = 152.1492 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1065, admins = 44, articles = 596658, edits = 22858805, files = 4, pages = 1700268, users = 559766, depth = 45.99561 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1648, admins = 31, articles = 537644, edits = 20694138, files = 70431, pages = 1411410, users = 521351, depth = 38.7253 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2887, admins = 23, articles = 513019, edits = 28341529, files = 37583, pages = 2387778, users = 1421665, depth = 158.5088 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1529, admins = 24, articles = 510785, edits = 25150731, files = 8445, pages = 1449923, users = 510997, depth = 58.63924 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2075, admins = 33, articles = 508971, edits = 21583881, files = 1, pages = 1405332, users = 587182, depth = 47.63546 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 52, admins = 3, articles = 481651, edits = 8688510, files = 315, pages = 908447, users = 30822, depth = 7.509681 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456895, edits = 41242816, files = 10243, pages = 4644351, users = 176553, depth = 745.9179 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 17, articles = 433022, edits = 15020174, files = 116495, pages = 2622739, users = 592375, depth = 146.4455 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 82, admins = 6, articles = 431672, edits = 3135181, files = 362, pages = 1063297, users = 54061, depth = 6.312754 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417584, edits = 3527578, files = 6109, pages = 565004, users = 43238, depth = 0.7781265 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397675, edits = 9005633, files = 0, pages = 826401, users = 138873, depth = 12.66562 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360074, edits = 5638624, files = 19611, pages = 1042262, users = 298991, depth = 19.41873 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 297, admins = 16, articles = 323409, edits = 7681578, files = 11265, pages = 719080, users = 199817, depth = 15.98959 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 321095, edits = 34484747, files = 74035, pages = 1342549, users = 998771, depth = 259.9366 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293153, edits = 8485920, files = 11357, pages = 989164, users = 124148, depth = 48.35865 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 790, admins = 25, articles = 284020, edits = 11203373, files = 0, pages = 908467, users = 436184, depth = 59.6119 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 722, admins = 25, articles = 283871, edits = 11477671, files = 549, pages = 632444, users = 311983, depth = 27.36385 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 106, admins = 5, articles = 242290, edits = 1524126, files = 246, pages = 571981, users = 38107, depth = 4.93381 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 528, admins = 10, articles = 241769, edits = 7405478, files = 0, pages = 549590, users = 222043, depth = 21.84286 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232105, edits = 3060649, files = 10544, pages = 588245, users = 121113, depth = 12.24977 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229853, edits = 6175011, files = 756, pages = 542759, users = 168596, depth = 21.08425 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225616, edits = 2444568, files = 177, pages = 385480, users = 16164, depth = 3.183918 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 221755, edits = 4185790, files = 3250, pages = 647738, users = 121095, depth = 23.84601 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 985, admins = 17, articles = 217576, edits = 8388765, files = 36, pages = 705422, users = 1226565, depth = 59.78504 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213204, edits = 6435459, files = 21001, pages = 446129, users = 278353, depth = 17.21712 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 212841, edits = 9619465, files = 18509, pages = 631016, users = 370025, depth = 58.84589 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203984, edits = 6659263, files = 23853, pages = 500417, users = 166768, depth = 28.10315 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188344, edits = 6157629, files = 350, pages = 472972, users = 128526, depth = 29.73238 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 642, admins = 17, articles = 186345, edits = 6580542, files = 23657, pages = 511887, users = 252346, depth = 39.23432 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 311, admins = 22, articles = 177496, edits = 5735156, files = 8317, pages = 440059, users = 213910, depth = 28.51834 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 175877, edits = 5122747, files = 12600, pages = 997408, users = 150047, depth = 112.0624 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 619, admins = 20, articles = 170252, edits = 2809514, files = 2095, pages = 694547, users = 77323, depth = 38.36158 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162672, edits = 3391068, files = 16, pages = 372473, users = 121985, depth = 15.14367 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162545, edits = 4399022, files = 14839, pages = 460226, users = 143355, depth = 32.05827 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152379, edits = 5612894, files = 3601, pages = 1191932, users = 711082, depth = 219.1686 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 981, admins = 15, articles = 149617, edits = 10243359, files = 27297, pages = 975313, users = 430492, depth = 319.8725 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 341, admins = 31, articles = 148308, edits = 3490736, files = 7723, pages = 466594, users = 208059, depth = 34.4575 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137039, edits = 3690647, files = 0, pages = 275757, users = 158432, depth = 13.71366 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 106, admins = 16, articles = 135117, edits = 11099419, files = 11273, pages = 275356, users = 73864, depth = 43.42335 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130094, edits = 4792966, files = 8681, pages = 524594, users = 103489, depth = 84.01572 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 108, admins = 11, articles = 129993, edits = 3708041, files = 0, pages = 228711, users = 107028, depth = 9.349972 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1147, admins = 13, articles = 126787, edits = 6053059, files = 15376, pages = 991295, users = 385911, depth = 283.8969 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 284, admins = 12, articles = 126561, edits = 1866003, files = 2629, pages = 285256, users = 244159, depth = 10.285 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115318, edits = 3667987, files = 25568, pages = 468139, users = 108180, depth = 73.34451 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 58, admins = 6, articles = 107770, edits = 1309509, files = 485, pages = 262926, users = 36203, depth = 10.32325 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 192, admins = 16, articles = 104566, edits = 2516690, files = 9616, pages = 373156, users = 152589, depth = 44.49774 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103682, edits = 755815, files = 2977, pages = 217270, users = 103437, depth = 4.175168 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94879, edits = 1046590, files = 3, pages = 245164, users = 28890, depth = 10.71053 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 170, admins = 9, articles = 90380, edits = 3416302, files = 5463, pages = 367825, users = 144783, depth = 87.5234 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89851, edits = 2321734, files = 925, pages = 159417, users = 48504, depth = 8.730237 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 217, admins = 11, articles = 86129, edits = 2465727, files = 4732, pages = 263463, users = 144059, depth = 39.67442 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86066, edits = 2149467, files = 19140, pages = 285878, users = 146050, depth = 40.52564 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83918, edits = 990259, files = 0, pages = 162416, users = 49068, depth = 5.334908 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 4, articles = 81602, edits = 425178, files = 2688, pages = 111417, users = 33273, depth = 0.5094334 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79115, edits = 3711011, files = 6967, pages = 488994, users = 163528, depth = 203.6959 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 129, admins = 4, articles = 78917, edits = 2327277, files = 1892, pages = 226737, users = 76361, depth = 36.01231 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 184, admins = 13, articles = 78074, edits = 3617964, files = 12692, pages = 306376, users = 114741, depth = 100.9755 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 198, admins = 14, articles = 74604, edits = 1241119, files = 2270, pages = 150935, users = 55303, depth = 8.607978 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 89, admins = 6, articles = 72825, edits = 2004851, files = 5405, pages = 142432, users = 70304, depth = 12.85936 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848791, files = 0, pages = 196959, users = 25099, depth = 12.78229 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70707, edits = 1594404, files = 5430, pages = 178879, users = 54082, depth = 20.86142 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 36, admins = 5, articles = 68992, edits = 1100890, files = 724, pages = 140389, users = 32138, depth = 8.397949 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67923, edits = 804068, files = 0, pages = 82094, users = 28582, depth = 0.4263327 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66377, edits = 855450, files = 2069, pages = 101502, users = 25351, depth = 2.36003 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65839, edits = 606536, files = 225, pages = 113865, users = 32549, depth = 2.834345 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61284, edits = 629447, files = 545, pages = 97420, users = 28439, depth = 2.246451 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61049, edits = 2392204, files = 2376, pages = 131546, users = 55257, depth = 24.24961 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 7, articles = 60426, edits = 1151605, files = 1457, pages = 170057, users = 35524, depth = 22.29093 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59948, edits = 98696, files = 0, pages = 63782, users = 2275, depth = 0.006329307 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57431, edits = 1087300, files = 1123, pages = 96333, users = 52672, depth = 5.178755 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 42, admins = 3, articles = 55867, edits = 347754, files = 0, pages = 69164, users = 21828, depth = 0.2848319 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54972, edits = 1126984, files = 4437, pages = 123955, users = 37832, depth = 14.31709 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54790, edits = 1761287, files = 3218, pages = 141716, users = 86924, depth = 31.28298 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53957, edits = 1094613, files = 565, pages = 109265, users = 51957, depth = 10.52592 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 44, admins = 2, articles = 49670, edits = 750151, files = 537, pages = 97892, users = 31280, depth = 7.222767 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49380, edits = 1087951, files = 7608, pages = 150600, users = 43565, depth = 30.35393 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43183, edits = 1960360, files = 1896, pages = 234286, users = 123723, depth = 163.8698 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 175, admins = 7, articles = 42677, edits = 973971, files = 1603, pages = 185685, users = 51575, depth = 58.89822 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 40, admins = 4, articles = 42556, edits = 294488, files = 135, pages = 55386, users = 78890, depth = 0.4832805 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 72, admins = 6, articles = 42210, edits = 1838456, files = 1499, pages = 128509, users = 68546, depth = 59.79991 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 29, admins = 2, articles = 40819, edits = 3270885, files = 0, pages = 171407, users = 32421, depth = 195.3073 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 90, admins = 4, articles = 40558, edits = 862538, files = 690, pages = 146773, users = 95746, depth = 40.30424 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 35, admins = 3, articles = 40163, edits = 487384, files = 209, pages = 60561, users = 25033, depth = 2.075874 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38518, edits = 610077, files = 1581, pages = 134577, users = 42446, depth = 28.19437 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33536, edits = 993764, files = 0, pages = 49399, users = 33722, depth = 4.501044 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32330, edits = 1069641, files = 1259, pages = 103733, users = 58834, depth = 50.29706 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 68, admins = 3, articles = 31634, edits = 553617, files = 168, pages = 56065, users = 24998, depth = 5.889683 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29977, edits = 826189, files = 0, pages = 117931, users = 69312, depth = 60.30957 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 70, admins = 9, articles = 29039, edits = 1014954, files = 571, pages = 69760, users = 92727, depth = 28.60971 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28541, edits = 1111867, files = 2600, pages = 130609, users = 76373, depth = 108.8731 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 47, admins = 3, articles = 27040, edits = 831023, files = 1320, pages = 109267, users = 63613, depth = 70.32983 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 37, admins = 5, articles = 26214, edits = 732881, files = 1407, pages = 55699, users = 41419, depth = 16.64645 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 17, admins = 3, articles = 25086, edits = 886486, files = 45, pages = 62807, users = 23545, depth = 31.91298 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 29, admins = 6, articles = 24145, edits = 114780, files = 0, pages = 29332, users = 3131, depth = 0.1805937 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23833, edits = 642183, files = 4, pages = 37799, users = 44846, depth = 5.833982 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650108, files = 0, pages = 55979, users = 27273, depth = 23.64213 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21407, edits = 708094, files = 1475, pages = 98101, users = 78176, depth = 92.64642 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 296018, files = 709, pages = 34667, users = 15197, depth = 4.072187 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 33, admins = 2, articles = 19972, edits = 177927, files = 0, pages = 39957, users = 17916, depth = 4.45876 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 22, admins = 3, articles = 19647, edits = 186632, files = 0, pages = 36540, users = 17138, depth = 3.776058 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 85, admins = 3, articles = 18050, edits = 511688, files = 3115, pages = 80269, users = 58528, depth = 75.74414 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 18005, edits = 168307, files = 0, pages = 31731, users = 18583, depth = 3.082621 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 22, admins = 5, articles = 17086, edits = 355530, files = 109, pages = 29095, users = 24210, depth = 6.036577 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16242, edits = 524884, files = 164, pages = 59929, users = 22653, depth = 63.36533 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16141, edits = 231817, files = 1325, pages = 41370, users = 18054, depth = 13.68986 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15923, edits = 462143, files = 125, pages = 71851, users = 31170, depth = 79.35099 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566989, files = 347, pages = 32211, users = 25669, depth = 18.48274 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15640, edits = 284354, files = 1733, pages = 54715, users = 27914, depth = 32.43975 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 21, admins = 4, articles = 15556, edits = 89829, files = 0, pages = 31369, users = 19021, depth = 2.959025 }, ['ban'] = { pos = 133, activeusers = 29, admins = 3, articles = 15416, edits = 123037, files = 113, pages = 30975, users = 5434, depth = 4.046172 }, ['bug'] = { pos = 134, activeusers = 16, admins = 1, articles = 15411, edits = 200789, files = 0, pages = 19628, users = 12298, depth = 0.7659659 }, ['yi'] = { pos = 135, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15393, edits = 579353, files = 1062, pages = 44226, users = 45567, depth = 45.96198 }, ['ilo'] = { pos = 136, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391879, files = 0, pages = 70157, users = 16220, depth = 71.06689 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 30, admins = 4, articles = 15251, edits = 240302, files = 145, pages = 56249, users = 15816, depth = 30.87246 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 54, admins = 2, articles = 15052, edits = 371754, files = 1766, pages = 45962, users = 39368, depth = 34.10879 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664703, files = 281, pages = 23715, users = 27784, depth = 10.42508 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14328, edits = 382095, files = 1765, pages = 47775, users = 22261, depth = 43.58267 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377440, files = 133, pages = 35390, users = 23113, depth = 25.91298 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13786, edits = 368833, files = 0, pages = 40271, users = 26981, depth = 33.80343 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213243, files = 462, pages = 30207, users = 14961, depth = 10.10721 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13750, edits = 454457, files = 623, pages = 65617, users = 26582, depth = 98.54925 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229629, files = 115, pages = 39339, users = 11818, depth = 20.33437 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165842, files = 263, pages = 30431, users = 30328, depth = 8.698392 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50786, files = 0, pages = 20831, users = 4069, depth = 0.7800682 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152436, files = 2742, pages = 35067, users = 23424, depth = 12.49169 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12548, edits = 137374, files = 0, pages = 26484, users = 24214, depth = 6.398059 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 34, admins = 3, articles = 12282, edits = 233667, files = 865, pages = 33022, users = 19777, depth = 20.17778 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 77, admins = 4, articles = 11778, edits = 469744, files = 445, pages = 70321, users = 35533, depth = 165.0376 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11647, edits = 55154, files = 60, pages = 27160, users = 3305, depth = 3.602556 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11575, edits = 388943, files = 615, pages = 27287, users = 22320, depth = 26.26341 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 47, admins = 6, articles = 11473, edits = 380389, files = 0, pages = 97132, users = 94726, depth = 218.302 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11370, edits = 151387, files = 0, pages = 15176, users = 16963, depth = 1.117758 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11022, edits = 231880, files = 7, pages = 26607, users = 14535, depth = 17.4245 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 95, admins = 5, articles = 10660, edits = 331232, files = 1705, pages = 73353, users = 34734, depth = 156.1846 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10583, edits = 96757, files = 0, pages = 23984, users = 17653, depth = 6.468709 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10440, edits = 185008, files = 0, pages = 27292, users = 13143, depth = 17.6627 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100535, files = 0, pages = 18678, users = 9978, depth = 3.371863 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272318, files = 192, pages = 42273, users = 29658, depth = 62.55381 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10258, edits = 195256, files = 0, pages = 21587, users = 7386, depth = 11.0324 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10103, edits = 48852, files = 0, pages = 16223, users = 2246, depth = 1.104977 }, ['ig'] = { pos = 164, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9803, edits = 95283, files = 0, pages = 15368, users = 13919, depth = 1.998068 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9540, edits = 282449, files = 1101, pages = 33454, users = 36414, depth = 53.05175 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9446, edits = 122396, files = 0, pages = 18267, users = 30450, depth = 5.843052 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140183, files = 288, pages = 17647, users = 10841, depth = 6.381674 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8833, edits = 295785, files = 403, pages = 21410, users = 19438, depth = 28.00897 }, ['sn'] = { pos = 169, activeusers = 22, admins = 1, articles = 8542, edits = 97764, files = 0, pages = 16859, users = 15532, depth = 5.497452 }, ['nso'] = { pos = 170, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49820, files = 0, pages = 10773, users = 5870, depth = 0.3219282 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 58, admins = 1, articles = 8460, edits = 239961, files = 0, pages = 25780, users = 32322, depth = 39.01331 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8391, edits = 131309, files = 87, pages = 17657, users = 25455, depth = 9.068486 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723507, files = 53, pages = 69161, users = 29786, depth = 609.5381 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 26, admins = 6, articles = 7802, edits = 300700, files = 0, pages = 20855, users = 26354, depth = 40.35822 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139802, files = 0, pages = 26257, users = 11828, depth = 30.81108 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308864, files = 480, pages = 21225, users = 24685, depth = 46.00999 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320853, files = 571, pages = 20404, users = 25924, depth = 44.70782 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7430, edits = 153453, files = 0, pages = 13466, users = 16702, depth = 7.520689 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 48, admins = 3, articles = 7426, edits = 99596, files = 0, pages = 17347, users = 5496, depth = 10.24751 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 19, admins = 4, articles = 7333, edits = 177575, files = 150, pages = 16397, users = 21988, depth = 16.54603 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502494, files = 170, pages = 19503, users = 20755, depth = 73.88479 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151740, files = 0, pages = 31130, users = 14496, depth = 64.88046 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394922, files = 57, pages = 33494, users = 38680, depth = 204.132 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6442, edits = 105961, files = 0, pages = 15910, users = 12067, depth = 14.38636 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6438, edits = 62388, files = 807, pages = 13897, users = 14323, depth = 6.02614 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 41, admins = 2, articles = 6404, edits = 230727, files = 319, pages = 15823, users = 24856, depth = 31.54398 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6308, edits = 176979, files = 196, pages = 12169, users = 13234, depth = 12.55529 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19928, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 20, admins = 1, articles = 6012, edits = 139900, files = 0, pages = 17574, users = 26546, depth = 29.44253 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 16, admins = 2, articles = 5993, edits = 118471, files = 9, pages = 20397, users = 17798, depth = 33.55239 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5762, edits = 309415, files = 185, pages = 20885, users = 18103, depth = 102.0555 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5748, edits = 189682, files = 42, pages = 43730, users = 6432, depth = 189.3951 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 215377, files = 0, pages = 15502, users = 14758, depth = 43.17292 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199507, files = 6, pages = 11765, users = 13765, depth = 21.71947 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139810, files = 0, pages = 16728, users = 13270, depth = 35.21144 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186002, files = 0, pages = 8727, users = 15474, depth = 7.827027 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15855, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5397, edits = 154246, files = 253, pages = 15000, users = 19863, depth = 32.55605 }, ['udm'] = { pos = 199, activeusers = 18, admins = 4, articles = 5271, edits = 120972, files = 9, pages = 17274, users = 13834, depth = 36.31496 }, ['skr'] = { pos = 200, activeusers = 7, admins = 1, articles = 5270, edits = 27000, files = 0, pages = 5807, users = 1326, depth = 0.04827689 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5200, edits = 31872, files = 0, pages = 7335, users = 7199, depth = 0.7324842 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 17, admins = 3, articles = 5135, edits = 120850, files = 1, pages = 9789, users = 12092, depth = 10.14099 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5028, edits = 95605, files = 0, pages = 8631, users = 15374, depth = 5.687973 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4919, edits = 121254, files = 0, pages = 11374, users = 16515, depth = 18.35785 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219259, files = 0, pages = 10372, users = 12380, depth = 27.76669 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4827, edits = 278972, files = 1145, pages = 19236, users = 20237, depth = 129.2287 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4631, edits = 77230, files = 1, pages = 22501, users = 12832, depth = 51.1074 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4532, edits = 67586, files = 0, pages = 14319, users = 2330, depth = 22.0122 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86705, files = 10, pages = 13060, users = 9826, depth = 27.43886 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4177, edits = 38054, files = 0, pages = 6672, users = 9270, depth = 2.034963 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 15, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12560, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4035, edits = 94970, files = 0, pages = 12318, users = 15482, depth = 32.48886 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3899, edits = 32233, files = 0, pages = 10685, users = 6037, depth = 9.137921 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98695, files = 0, pages = 10212, users = 12235, depth = 25.71826 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3761, edits = 170399, files = 318, pages = 8595, users = 13249, depth = 32.75124 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163069, files = 51, pages = 9598, users = 18594, depth = 41.13794 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 35, admins = 2, articles = 3695, edits = 205801, files = 299, pages = 16565, users = 117951, depth = 150.7246 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208887, files = 23, pages = 12943, users = 19684, depth = 108.453 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3552, edits = 206401, files = 0, pages = 9047, users = 8660, depth = 54.60051 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59768, files = 0, pages = 11019, users = 7911, depth = 26.28448 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3376, edits = 116062, files = 0, pages = 7565, users = 16077, depth = 23.62093 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3364, edits = 43480, files = 0, pages = 11231, users = 8110, depth = 21.17276 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3325, edits = 142785, files = 0, pages = 11200, users = 17260, depth = 71.51257 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 30, admins = 1, articles = 3316, edits = 86086, files = 0, pages = 9349, users = 11210, depth = 30.4793 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 15, admins = 3, articles = 3307, edits = 237462, files = 3, pages = 19225, users = 5531, depth = 286.1781 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121867, files = 32, pages = 8584, users = 11834, depth = 37.08747 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 18, admins = 2, articles = 3135, edits = 83277, files = 0, pages = 14749, users = 13370, depth = 77.49096 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110085, files = 0, pages = 8234, users = 13531, depth = 35.58751 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 130000, files = 932, pages = 11203, users = 23386, depth = 85.27349 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606850, files = 0, pages = 10543, users = 21390, depth = 1042.662 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67768, files = 0, pages = 6579, users = 12711, depth = 18.90357 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2772, edits = 69918, files = 9, pages = 11045, users = 13868, depth = 56.38491 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90010, files = 0, pages = 6916, users = 10787, depth = 30.23122 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 2, articles = 2712, edits = 90652, files = 0, pages = 6039, users = 13395, depth = 22.59116 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2561, edits = 73097, files = 0, pages = 8794, users = 7587, depth = 49.23661 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101647, files = 0, pages = 4637, users = 6653, depth = 14.7602 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96463, files = 0, pages = 5526, users = 15100, depth = 27.23537 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 8, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1925, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 18, admins = 0, articles = 2422, edits = 54187, files = 0, pages = 2832, users = 1116, depth = 0.5483038 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 40, admins = 2, articles = 2113, edits = 93641, files = 0, pages = 5080, users = 13931, depth = 36.34447 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2097, edits = 54988, files = 37, pages = 11796, users = 3317, depth = 99.72182 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106213, files = 0, pages = 14327, users = 9690, depth = 263.7807 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 45, admins = 4, articles = 2055, edits = 44316, files = 0, pages = 4483, users = 1835, depth = 13.79957 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2046, edits = 85067, files = 0, pages = 11871, users = 9281, depth = 165.2448 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2038, edits = 128481, files = 0, pages = 5360, users = 2331, depth = 63.68909 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2010, edits = 39348, files = 0, pages = 4143, users = 9763, depth = 10.69541 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1978, edits = 64773, files = 0, pages = 11842, users = 8546, depth = 136.0262 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1947, edits = 46233, files = 3, pages = 5145, users = 10274, depth = 24.2433 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105140, files = 0, pages = 5837, users = 30419, depth = 73.58786 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14725, files = 0, pages = 3020, users = 3705, depth = 1.63739 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1908, edits = 41592, files = 12, pages = 5333, users = 9250, depth = 25.13059 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1850, edits = 95331, files = 0, pages = 6425, users = 18820, depth = 90.7402 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1746, edits = 102983, files = 1, pages = 8998, users = 4944, depth = 197.4453 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3857, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7271, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89538, files = 4, pages = 4884, users = 11498, depth = 69.02606 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1651, edits = 104453, files = 0, pages = 5373, users = 13951, depth = 98.80129 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9154, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1521, edits = 17629, files = 0, pages = 3613, users = 1215, depth = 9.230488 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177713, files = 0, pages = 4408, users = 10838, depth = 146.7154 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1503, edits = 20656, files = 0, pages = 3074, users = 7979, depth = 7.341365 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66602, files = 0, pages = 3910, users = 8933, depth = 43.68625 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34366, files = 0, pages = 4721, users = 2684, depth = 39.10088 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26751, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.8089 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12167, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1351, edits = 86611, files = 0, pages = 5680, users = 12394, depth = 156.563 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1321, edits = 10065, files = 0, pages = 2646, users = 2887, depth = 3.826926 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111664, files = 0, pages = 5717, users = 15030, depth = 223.2518 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205287, files = 0, pages = 4295, users = 13018, depth = 257.6456 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35441, files = 0, pages = 3631, users = 8371, depth = 33.40873 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50267, files = 0, pages = 14684, users = 7813, depth = 385.8775 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9986, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 36, admins = 1, articles = 1240, edits = 33899, files = 0, pages = 3827, users = 11769, depth = 38.55475 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1217, edits = 53071, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76203 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1185, edits = 62795, files = 9, pages = 7855, users = 9392, depth = 253.2759 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1167, edits = 82636, files = 0, pages = 5566, users = 23097, depth = 210.9562 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1154, edits = 33392, files = 0, pages = 3843, users = 1490, depth = 47.17828 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7048, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 19, admins = 0, articles = 1110, edits = 85904, files = 0, pages = 2065, users = 1198, depth = 30.79315 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38042, files = 0, pages = 3740, users = 9484, depth = 59.50271 }, ['guw'] = { pos = 281, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1065, edits = 30006, files = 0, pages = 1791, users = 511, depth = 7.785501 }, ['sm'] = { pos = 282, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1065, edits = 42639, files = 0, pages = 3295, users = 9638, depth = 56.73643 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2197, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1660, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1020, edits = 46156, files = 0, pages = 3896, users = 21862, depth = 94.18606 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35320, files = 0, pages = 3223, users = 6701, depth = 51.85928 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38054, files = 0, pages = 4003, users = 9390, depth = 107.0564 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44153, files = 0, pages = 3324, users = 10496, depth = 99.04396 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46132, files = 0, pages = 3805, users = 17739, depth = 139.6404 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 15, admins = 0, articles = 861, edits = 8890, files = 0, pages = 1629, users = 1577, depth = 4.34207 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 843, edits = 28448, files = 0, pages = 4255, users = 9450, depth = 109.5255 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32262, files = 0, pages = 1659, users = 946, depth = 18.57585 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 21, admins = 1, articles = 824, edits = 16058, files = 0, pages = 3680, users = 238, depth = 52.42104 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 21, admins = 2, articles = 778, edits = 28237, files = 0, pages = 3714, users = 9263, depth = 108.2753 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 8, admins = 2, articles = 775, edits = 40189, files = 0, pages = 3145, users = 9880, depth = 119.5033 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 14, admins = 1, articles = 749, edits = 19284, files = 0, pages = 2236, users = 7210, depth = 33.99254 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50227, files = 0, pages = 2701, users = 16409, depth = 135.5627 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 13, admins = 2, articles = 720, edits = 36668, files = 0, pages = 3764, users = 8843, depth = 174.1253 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10622, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8974, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44501, files = 0, pages = 3182, users = 17025, depth = 266.578 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 1, articles = 589, edits = 28927, files = 0, pages = 2441, users = 12518, depth = 117.1621 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 576, edits = 38084, files = 0, pages = 2415, users = 7637, depth = 160.7474 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 12, admins = 1, articles = 543, edits = 22843, files = 0, pages = 2501, users = 14425, depth = 118.7586 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 541, edits = 25101, files = 0, pages = 2499, users = 7891, depth = 131.5696 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35125, files = 0, pages = 2039, users = 9481, depth = 180.7357 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 462, edits = 16453, files = 0, pages = 2301, users = 447, depth = 113.2943 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12088, files = 0, pages = 3107, users = 6007, depth = 134.9324 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37980, files = 0, pages = 2616, users = 7948, depth = 345.5547 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 17, admins = 3, articles = 438, edits = 50073, files = 0, pages = 3126, users = 13275, depth = 603.2883 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 311, edits = 20554, files = 0, pages = 1983, users = 5984, depth = 299.5887 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5693, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 15, admins = 0, articles = 279, edits = 11047, files = 0, pages = 434, users = 852, depth = 7.856148 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74486, files = 0, pages = 2262, users = 12308, depth = 2252.396 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 20, admins = 1, articles = 243, edits = 12414, files = 0, pages = 937, users = 192, depth = 108.0634 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23841, files = 0, pages = 2731, users = 8476, depth = 994.0499 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 14, admins = 1, articles = 227, edits = 29401, files = 0, pages = 2281, users = 9230, depth = 1055.324 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 21, admins = 2, articles = 158, edits = 37453, files = 0, pages = 2161, users = 16772, depth = 2785.349 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280877, admins = 3758, articles = 59300932, edits = 3209260841, files = 2759510, pages = 244890090, users = 103538863, depth = 128.3559, date = '@1661493638' }, } return info 7y4mw8rmeecyjcz7zafcd7wihom0gio 4194542 4194463 2022-08-26T08:00:43Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115017, admins = 1032, articles = 6544351, edits = 1102020830, files = 893861, pages = 56411705, users = 44064608, depth = 1134.279 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 175, admins = 6, articles = 6125815, edits = 34883213, files = 0, pages = 11232212, users = 93664, depth = 2.158006 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16846, admins = 190, articles = 2718716, edits = 224142660, files = 129078, pages = 7507464, users = 3982084, depth = 92.62911 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2552423, edits = 51018715, files = 0, pages = 6121746, users = 832715, depth = 16.29749 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16529, admins = 159, articles = 2449223, edits = 195962572, files = 68476, pages = 12161299, users = 4450960, depth = 253.3732 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3506, admins = 36, articles = 2099185, edits = 62509415, files = 20, pages = 4468706, users = 1225958, depth = 17.8231 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10635, admins = 76, articles = 1848335, edits = 124791528, files = 238050, pages = 7417458, users = 3235693, depth = 152.7363 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13360, admins = 63, articles = 1797510, edits = 145129952, files = 0, pages = 7715745, users = 6622902, depth = 203.9017 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7432, admins = 122, articles = 1769002, edits = 128698203, files = 138810, pages = 7499595, users = 2286393, depth = 180.0848 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 199, admins = 7, articles = 1597083, edits = 7344150, files = 1476, pages = 2011651, users = 189305, depth = 0.2459946 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4095, admins = 101, articles = 1533637, edits = 67699476, files = 261, pages = 3560709, users = 1187954, depth = 33.21559 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 15016, admins = 41, articles = 1339329, edits = 90954159, files = 30103, pages = 3958022, users = 1971267, depth = 87.84944 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8616, admins = 66, articles = 1299258, edits = 73069443, files = 60858, pages = 7129189, users = 3255280, depth = 206.3629 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2179, admins = 20, articles = 1275537, edits = 68985765, files = 24563, pages = 19377806, users = 878080, depth = 717.0258 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 74, admins = 3, articles = 1265935, edits = 6287624, files = 42, pages = 2881779, users = 52982, depth = 3.554692 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3055, admins = 45, articles = 1189784, edits = 36865707, files = 110468, pages = 4129888, users = 640406, depth = 54.50965 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4794, admins = 26, articles = 1183918, edits = 58979882, files = 50035, pages = 7816342, users = 2293702, depth = 236.8109 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8363, admins = 55, articles = 1094448, edits = 64099227, files = 58370, pages = 5405681, users = 2796367, depth = 183.9989 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5158, admins = 34, articles = 924637, edits = 35352753, files = 81901, pages = 5345542, users = 1144609, depth = 151.1859 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 978, admins = 30, articles = 709112, edits = 30533193, files = 15599, pages = 1767091, users = 426760, depth = 38.46252 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 704, admins = 19, articles = 661933, edits = 25143651, files = 36460, pages = 3986970, users = 311021, depth = 159.1293 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3251, admins = 44, articles = 627171, edits = 21549009, files = 47549, pages = 3297752, users = 1347967, depth = 118.481 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1702, admins = 27, articles = 602508, edits = 33144186, files = 12716, pages = 2738686, users = 750026, depth = 152.1298 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1065, admins = 44, articles = 596696, edits = 22859177, files = 4, pages = 1700319, users = 559771, depth = 45.99021 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1648, admins = 31, articles = 537653, edits = 20694373, files = 70438, pages = 1411431, users = 521368, depth = 38.72493 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2887, admins = 23, articles = 513027, edits = 28341865, files = 37588, pages = 2387807, users = 1421682, depth = 158.5073 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1529, admins = 24, articles = 510798, edits = 25150978, files = 8445, pages = 1449965, users = 511002, depth = 58.63874 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2075, admins = 33, articles = 508975, edits = 21584024, files = 1, pages = 1405356, users = 587186, depth = 47.63635 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 52, admins = 3, articles = 481652, edits = 8688539, files = 315, pages = 908449, users = 30823, depth = 7.509693 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456895, edits = 41242831, files = 10243, pages = 4644354, users = 176554, depth = 745.9188 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 17, articles = 433022, edits = 15020240, files = 116497, pages = 2622755, users = 592383, depth = 146.4474 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 82, admins = 6, articles = 431673, edits = 3135212, files = 362, pages = 1063301, users = 54062, depth = 6.312823 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417584, edits = 3527578, files = 6109, pages = 565004, users = 43238, depth = 0.7781265 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397685, edits = 9005688, files = 0, pages = 826415, users = 138876, depth = 12.66508 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360075, edits = 5638643, files = 19611, pages = 1042263, users = 298995, depth = 19.41867 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 297, admins = 16, articles = 323416, edits = 7681898, files = 11265, pages = 719311, users = 199819, depth = 16.00254 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 321098, edits = 34485036, files = 74035, pages = 1342562, users = 998785, depth = 259.9365 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293155, edits = 8485958, files = 11357, pages = 989170, users = 124150, depth = 48.35847 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 790, admins = 25, articles = 284056, edits = 11203448, files = 0, pages = 908507, users = 436188, depth = 59.59533 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 722, admins = 25, articles = 283873, edits = 11477760, files = 549, pages = 632447, users = 311988, depth = 27.3637 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 106, admins = 5, articles = 242292, edits = 1524130, files = 246, pages = 571983, users = 38107, depth = 4.933725 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 528, admins = 10, articles = 241769, edits = 7405486, files = 0, pages = 549590, users = 222045, depth = 21.84288 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232106, edits = 3060692, files = 10544, pages = 588253, users = 121115, depth = 12.25015 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229853, edits = 6175036, files = 756, pages = 542762, users = 168598, depth = 21.08462 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225616, edits = 2444567, files = 177, pages = 385480, users = 16166, depth = 3.183916 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 221778, edits = 4185870, files = 3249, pages = 647763, users = 121098, depth = 23.84082 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 985, admins = 17, articles = 217574, edits = 8388718, files = 36, pages = 705424, users = 1226584, depth = 59.78662 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213207, edits = 6435489, files = 21001, pages = 446138, users = 278354, depth = 17.21726 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 212842, edits = 9619594, files = 18509, pages = 631022, users = 370030, depth = 58.84697 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203986, edits = 6659351, files = 23853, pages = 500421, users = 166771, depth = 28.10313 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188345, edits = 6157652, files = 350, pages = 472973, users = 128528, depth = 29.73212 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 642, admins = 17, articles = 186354, edits = 6580760, files = 23657, pages = 511896, users = 252349, depth = 39.23114 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 311, admins = 22, articles = 177494, edits = 5735186, files = 8317, pages = 440059, users = 213911, depth = 28.51957 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 175900, edits = 5122855, files = 12600, pages = 997434, users = 150052, depth = 112.0333 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 619, admins = 20, articles = 170269, edits = 2809777, files = 2095, pages = 694588, users = 77330, depth = 38.35876 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162672, edits = 3391077, files = 16, pages = 372474, users = 121986, depth = 15.14382 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162546, edits = 4399035, files = 14839, pages = 460230, users = 143356, depth = 32.05833 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152381, edits = 5613014, files = 3601, pages = 1191945, users = 711092, depth = 219.1698 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 981, admins = 15, articles = 149616, edits = 10243514, files = 27300, pages = 975335, users = 430503, depth = 319.8922 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 341, admins = 31, articles = 148308, edits = 3490767, files = 7723, pages = 466597, users = 208063, depth = 34.45823 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137039, edits = 3690566, files = 0, pages = 275757, users = 158433, depth = 13.71335 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 106, admins = 16, articles = 135121, edits = 11099440, files = 11273, pages = 275361, users = 73864, depth = 43.42069 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130097, edits = 4793002, files = 8681, pages = 524599, users = 103490, depth = 84.01252 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 108, admins = 11, articles = 129993, edits = 3708071, files = 0, pages = 228713, users = 107028, depth = 9.350344 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1147, admins = 13, articles = 126783, edits = 6053282, files = 15374, pages = 991298, users = 385917, depth = 283.929 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 284, admins = 12, articles = 126563, edits = 1866061, files = 2629, pages = 285264, users = 244163, depth = 10.28548 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115320, edits = 3668025, files = 25568, pages = 468144, users = 108183, depth = 73.34319 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 58, admins = 6, articles = 107779, edits = 1309535, files = 485, pages = 262940, users = 36203, depth = 10.32184 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 192, admins = 16, articles = 104566, edits = 2516699, files = 9616, pages = 373155, users = 152593, depth = 44.49768 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103682, edits = 755824, files = 2977, pages = 217272, users = 103439, depth = 4.175325 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94879, edits = 1046590, files = 3, pages = 245164, users = 28890, depth = 10.71053 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 170, admins = 9, articles = 90380, edits = 3416304, files = 5463, pages = 367825, users = 144786, depth = 87.52345 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89851, edits = 2321738, files = 925, pages = 159417, users = 48504, depth = 8.730252 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 217, admins = 11, articles = 86129, edits = 2465738, files = 4732, pages = 263464, users = 144061, depth = 39.67489 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86067, edits = 2149448, files = 19140, pages = 285880, users = 146054, depth = 40.52447 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83918, edits = 990259, files = 0, pages = 162416, users = 49068, depth = 5.334908 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 4, articles = 81602, edits = 425177, files = 2688, pages = 111418, users = 33273, depth = 0.5094618 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79115, edits = 3711016, files = 6967, pages = 488995, users = 163529, depth = 203.6968 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 129, admins = 4, articles = 78917, edits = 2327281, files = 1892, pages = 226737, users = 76362, depth = 36.01237 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 184, admins = 13, articles = 78074, edits = 3618079, files = 12696, pages = 306380, users = 114743, depth = 100.981 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 198, admins = 14, articles = 74604, edits = 1241119, files = 2270, pages = 150935, users = 55304, depth = 8.607978 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 89, admins = 6, articles = 72833, edits = 2004879, files = 5403, pages = 142438, users = 70304, depth = 12.85543 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848791, files = 0, pages = 196959, users = 25100, depth = 12.78229 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70707, edits = 1594406, files = 5430, pages = 178879, users = 54084, depth = 20.86145 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 36, admins = 5, articles = 68992, edits = 1100892, files = 724, pages = 140390, users = 32139, depth = 8.398141 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67923, edits = 804073, files = 0, pages = 82094, users = 28583, depth = 0.4263353 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66377, edits = 855451, files = 2069, pages = 101502, users = 25351, depth = 2.360033 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65839, edits = 606535, files = 225, pages = 113865, users = 32549, depth = 2.83434 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61284, edits = 629453, files = 545, pages = 97420, users = 28439, depth = 2.246473 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61049, edits = 2392209, files = 2376, pages = 131547, users = 55259, depth = 24.25016 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 7, articles = 60426, edits = 1151605, files = 1457, pages = 170057, users = 35524, depth = 22.29093 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59948, edits = 98696, files = 0, pages = 63782, users = 2275, depth = 0.006329307 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57431, edits = 1087297, files = 1123, pages = 96333, users = 52672, depth = 5.178741 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 42, admins = 3, articles = 55867, edits = 347754, files = 0, pages = 69164, users = 21828, depth = 0.2848319 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54972, edits = 1126984, files = 4437, pages = 123955, users = 37832, depth = 14.31709 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54790, edits = 1761287, files = 3218, pages = 141716, users = 86925, depth = 31.28298 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53957, edits = 1094606, files = 565, pages = 109265, users = 51958, depth = 10.52585 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 44, admins = 2, articles = 49672, edits = 750155, files = 537, pages = 97894, users = 31280, depth = 7.222076 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49380, edits = 1087950, files = 7608, pages = 150600, users = 43565, depth = 30.3539 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43183, edits = 1960914, files = 1896, pages = 234287, users = 123725, depth = 163.9171 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 175, admins = 7, articles = 42677, edits = 973974, files = 1603, pages = 185686, users = 51575, depth = 58.8989 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 40, admins = 4, articles = 42556, edits = 294488, files = 135, pages = 55386, users = 78891, depth = 0.4832805 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 72, admins = 6, articles = 42211, edits = 1838457, files = 1499, pages = 128510, users = 68547, depth = 59.79664 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 29, admins = 2, articles = 40827, edits = 3270896, files = 0, pages = 171415, users = 32421, depth = 195.2223 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 90, admins = 4, articles = 40558, edits = 862537, files = 690, pages = 146773, users = 95747, depth = 40.30419 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 35, admins = 3, articles = 40163, edits = 487387, files = 209, pages = 60561, users = 25033, depth = 2.075887 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38520, edits = 610083, files = 1581, pages = 134579, users = 42446, depth = 28.1913 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33536, edits = 993764, files = 0, pages = 49399, users = 33723, depth = 4.501044 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32330, edits = 1069647, files = 1259, pages = 103734, users = 58835, depth = 50.29827 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 68, admins = 3, articles = 31634, edits = 553620, files = 168, pages = 56065, users = 24998, depth = 5.889714 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29977, edits = 826200, files = 0, pages = 117932, users = 69313, depth = 60.31124 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 70, admins = 9, articles = 29039, edits = 1014954, files = 571, pages = 69760, users = 92732, depth = 28.60971 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28541, edits = 1111872, files = 2600, pages = 130610, users = 76377, depth = 108.8749 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 47, admins = 3, articles = 27040, edits = 831023, files = 1320, pages = 109267, users = 63613, depth = 70.32983 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 37, admins = 5, articles = 26214, edits = 732881, files = 1407, pages = 55699, users = 41419, depth = 16.64645 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 17, admins = 3, articles = 25086, edits = 886486, files = 45, pages = 62807, users = 23546, depth = 31.91298 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 29, admins = 6, articles = 24145, edits = 114780, files = 0, pages = 29332, users = 3131, depth = 0.1805937 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23833, edits = 642183, files = 4, pages = 37799, users = 44847, depth = 5.833982 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650108, files = 0, pages = 55979, users = 27273, depth = 23.64213 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21407, edits = 708110, files = 1475, pages = 98103, users = 78177, depth = 92.65147 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 296018, files = 709, pages = 34667, users = 15197, depth = 4.072187 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 33, admins = 2, articles = 19973, edits = 177929, files = 0, pages = 39959, users = 17918, depth = 4.458588 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 22, admins = 3, articles = 19647, edits = 186632, files = 0, pages = 36540, users = 17138, depth = 3.776058 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 85, admins = 3, articles = 18051, edits = 511697, files = 3115, pages = 80274, users = 58528, depth = 75.74209 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 18005, edits = 168361, files = 0, pages = 31731, users = 18583, depth = 3.08361 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 22, admins = 5, articles = 17086, edits = 355530, files = 109, pages = 29095, users = 24210, depth = 6.036577 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16242, edits = 524880, files = 164, pages = 59929, users = 22653, depth = 63.36485 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16142, edits = 231827, files = 1325, pages = 41372, users = 18054, depth = 13.68918 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15923, edits = 462143, files = 125, pages = 71851, users = 31170, depth = 79.35099 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566989, files = 347, pages = 32211, users = 25669, depth = 18.48274 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15640, edits = 284355, files = 1733, pages = 54716, users = 27915, depth = 32.44093 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 21, admins = 4, articles = 15556, edits = 89829, files = 0, pages = 31369, users = 19021, depth = 2.959025 }, ['ban'] = { pos = 133, activeusers = 29, admins = 3, articles = 15416, edits = 123046, files = 113, pages = 30981, users = 5434, depth = 4.048806 }, ['bug'] = { pos = 134, activeusers = 16, admins = 1, articles = 15411, edits = 200789, files = 0, pages = 19628, users = 12298, depth = 0.7659659 }, ['yi'] = { pos = 135, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15393, edits = 579354, files = 1062, pages = 44227, users = 45568, depth = 45.96421 }, ['ilo'] = { pos = 136, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391879, files = 0, pages = 70157, users = 16220, depth = 71.06689 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 30, admins = 4, articles = 15251, edits = 240302, files = 145, pages = 56249, users = 15816, depth = 30.87246 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 54, admins = 2, articles = 15053, edits = 371755, files = 1766, pages = 45963, users = 39369, depth = 34.10361 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664703, files = 281, pages = 23715, users = 27784, depth = 10.42508 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14328, edits = 382095, files = 1765, pages = 47775, users = 22262, depth = 43.58267 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377440, files = 133, pages = 35390, users = 23113, depth = 25.91298 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13786, edits = 368833, files = 0, pages = 40271, users = 26981, depth = 33.80343 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213243, files = 462, pages = 30207, users = 14961, depth = 10.10721 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13750, edits = 454457, files = 623, pages = 65617, users = 26582, depth = 98.54925 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229630, files = 115, pages = 39340, users = 11819, depth = 20.33553 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165841, files = 263, pages = 30431, users = 30330, depth = 8.698339 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50786, files = 0, pages = 20831, users = 4069, depth = 0.7800682 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152437, files = 2742, pages = 35067, users = 23424, depth = 12.49177 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12548, edits = 137374, files = 0, pages = 26484, users = 24215, depth = 6.398059 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 34, admins = 3, articles = 12283, edits = 233671, files = 865, pages = 33023, users = 19777, depth = 20.17423 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 77, admins = 4, articles = 11778, edits = 469744, files = 445, pages = 70321, users = 35533, depth = 165.0376 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11647, edits = 55154, files = 60, pages = 27160, users = 3305, depth = 3.602556 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11575, edits = 388943, files = 615, pages = 27287, users = 22320, depth = 26.26341 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 47, admins = 6, articles = 11473, edits = 380392, files = 0, pages = 97135, users = 94729, depth = 218.3122 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11370, edits = 151387, files = 0, pages = 15176, users = 16963, depth = 1.117758 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11022, edits = 231880, files = 7, pages = 26607, users = 14535, depth = 17.4245 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 95, admins = 5, articles = 10660, edits = 331251, files = 1705, pages = 73353, users = 34734, depth = 156.1935 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10583, edits = 96757, files = 0, pages = 23984, users = 17653, depth = 6.468709 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10440, edits = 185008, files = 0, pages = 27292, users = 13143, depth = 17.6627 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100535, files = 0, pages = 18678, users = 9978, depth = 3.371863 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272319, files = 192, pages = 42274, users = 29659, depth = 62.55648 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10258, edits = 195256, files = 0, pages = 21587, users = 7386, depth = 11.0324 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10103, edits = 48852, files = 0, pages = 16223, users = 2246, depth = 1.104977 }, ['ig'] = { pos = 164, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9804, edits = 95303, files = 0, pages = 15368, users = 13919, depth = 1.997362 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9540, edits = 282456, files = 1101, pages = 33454, users = 36416, depth = 53.05307 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9446, edits = 122396, files = 0, pages = 18267, users = 30451, depth = 5.843052 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140183, files = 288, pages = 17647, users = 10841, depth = 6.381674 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8833, edits = 295785, files = 403, pages = 21410, users = 19438, depth = 28.00897 }, ['sn'] = { pos = 169, activeusers = 22, admins = 1, articles = 8542, edits = 97764, files = 0, pages = 16859, users = 15532, depth = 5.497452 }, ['nso'] = { pos = 170, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49820, files = 0, pages = 10773, users = 5870, depth = 0.3219282 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 58, admins = 1, articles = 8460, edits = 239971, files = 0, pages = 25780, users = 32322, depth = 39.01493 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8391, edits = 131309, files = 87, pages = 17657, users = 25455, depth = 9.068486 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723514, files = 53, pages = 69163, users = 29787, depth = 609.5663 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 26, admins = 6, articles = 7802, edits = 300700, files = 0, pages = 20855, users = 26355, depth = 40.35822 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139802, files = 0, pages = 26257, users = 11828, depth = 30.81108 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308864, files = 480, pages = 21225, users = 24685, depth = 46.00999 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320853, files = 571, pages = 20404, users = 25924, depth = 44.70782 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7430, edits = 153454, files = 0, pages = 13466, users = 16702, depth = 7.520737 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 48, admins = 3, articles = 7426, edits = 99596, files = 0, pages = 17347, users = 5497, depth = 10.24751 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 19, admins = 4, articles = 7333, edits = 177575, files = 150, pages = 16397, users = 21988, depth = 16.54603 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502494, files = 170, pages = 19503, users = 20755, depth = 73.88479 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151746, files = 0, pages = 31130, users = 14496, depth = 64.88303 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394922, files = 57, pages = 33494, users = 38680, depth = 204.132 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6442, edits = 105961, files = 0, pages = 15910, users = 12067, depth = 14.38636 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6438, edits = 62388, files = 807, pages = 13897, users = 14323, depth = 6.02614 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 41, admins = 2, articles = 6404, edits = 230727, files = 319, pages = 15823, users = 24856, depth = 31.54398 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6308, edits = 176982, files = 196, pages = 12170, users = 13234, depth = 12.55876 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19928, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 20, admins = 1, articles = 6012, edits = 139900, files = 0, pages = 17574, users = 26546, depth = 29.44253 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 16, admins = 2, articles = 5993, edits = 118471, files = 9, pages = 20397, users = 17798, depth = 33.55239 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5762, edits = 309414, files = 185, pages = 20885, users = 18103, depth = 102.0551 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5748, edits = 189694, files = 42, pages = 43731, users = 6432, depth = 189.4127 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 215352, files = 0, pages = 15502, users = 14758, depth = 43.16791 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199507, files = 6, pages = 11765, users = 13765, depth = 21.71947 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139810, files = 0, pages = 16728, users = 13270, depth = 35.21144 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186002, files = 0, pages = 8727, users = 15475, depth = 7.827027 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15855, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5397, edits = 154261, files = 253, pages = 15003, users = 19863, depth = 32.57304 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 7, admins = 1, articles = 5273, edits = 27003, files = 0, pages = 5810, users = 1326, depth = 0.04820243 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 18, admins = 4, articles = 5271, edits = 120972, files = 9, pages = 17274, users = 13834, depth = 36.31496 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5200, edits = 31872, files = 0, pages = 7335, users = 7199, depth = 0.7324842 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 17, admins = 3, articles = 5135, edits = 120850, files = 1, pages = 9789, users = 12092, depth = 10.14099 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5028, edits = 95605, files = 0, pages = 8631, users = 15374, depth = 5.687973 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4919, edits = 121254, files = 0, pages = 11374, users = 16515, depth = 18.35785 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219259, files = 0, pages = 10372, users = 12380, depth = 27.76669 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4827, edits = 278974, files = 1145, pages = 19236, users = 20237, depth = 129.2296 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4631, edits = 77230, files = 1, pages = 22501, users = 12832, depth = 51.1074 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4533, edits = 67591, files = 0, pages = 14320, users = 2330, depth = 22.00258 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4306, edits = 86709, files = 10, pages = 13060, users = 9826, depth = 27.44012 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4177, edits = 38054, files = 0, pages = 6672, users = 9270, depth = 2.034963 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 15, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12560, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4035, edits = 94971, files = 0, pages = 12318, users = 15482, depth = 32.4892 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3900, edits = 32234, files = 0, pages = 10686, users = 6037, depth = 9.132666 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98695, files = 0, pages = 10212, users = 12235, depth = 25.71826 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3761, edits = 170399, files = 318, pages = 8595, users = 13249, depth = 32.75124 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163069, files = 51, pages = 9598, users = 18594, depth = 41.13794 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 35, admins = 2, articles = 3695, edits = 205801, files = 299, pages = 16565, users = 117952, depth = 150.7246 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208887, files = 23, pages = 12943, users = 19685, depth = 108.453 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3552, edits = 206401, files = 0, pages = 9047, users = 8660, depth = 54.60051 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59768, files = 0, pages = 11019, users = 7912, depth = 26.28448 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3376, edits = 116062, files = 0, pages = 7565, users = 16077, depth = 23.62093 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3364, edits = 43480, files = 0, pages = 11231, users = 8110, depth = 21.17276 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3325, edits = 142785, files = 0, pages = 11200, users = 17260, depth = 71.51257 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 30, admins = 1, articles = 3316, edits = 86092, files = 0, pages = 9349, users = 11210, depth = 30.48143 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 15, admins = 3, articles = 3307, edits = 237463, files = 3, pages = 19225, users = 5531, depth = 286.1793 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121867, files = 32, pages = 8584, users = 11834, depth = 37.08747 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 18, admins = 2, articles = 3135, edits = 83280, files = 0, pages = 14749, users = 13370, depth = 77.49375 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110085, files = 0, pages = 8234, users = 13531, depth = 35.58751 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 130000, files = 932, pages = 11203, users = 23386, depth = 85.27349 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606850, files = 0, pages = 10543, users = 21390, depth = 1042.662 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67768, files = 0, pages = 6579, users = 12711, depth = 18.90357 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2772, edits = 69918, files = 9, pages = 11045, users = 13869, depth = 56.38491 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90010, files = 0, pages = 6916, users = 10787, depth = 30.23122 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 2, articles = 2712, edits = 90652, files = 0, pages = 6039, users = 13395, depth = 22.59116 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2561, edits = 73092, files = 0, pages = 8794, users = 7587, depth = 49.23325 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101647, files = 0, pages = 4637, users = 6653, depth = 14.7602 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96463, files = 0, pages = 5526, users = 15100, depth = 27.23537 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 8, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1925, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 18, admins = 0, articles = 2422, edits = 54187, files = 0, pages = 2832, users = 1116, depth = 0.5483038 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 40, admins = 2, articles = 2113, edits = 93641, files = 0, pages = 5080, users = 13931, depth = 36.34447 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2098, edits = 55002, files = 37, pages = 11802, users = 3317, depth = 99.70422 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106213, files = 0, pages = 14327, users = 9690, depth = 263.7807 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 45, admins = 4, articles = 2055, edits = 44317, files = 0, pages = 4483, users = 1835, depth = 13.79988 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2046, edits = 85067, files = 0, pages = 11871, users = 9281, depth = 165.2448 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2038, edits = 128481, files = 0, pages = 5360, users = 2331, depth = 63.68909 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2010, edits = 39348, files = 0, pages = 4143, users = 9763, depth = 10.69541 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1978, edits = 64773, files = 0, pages = 11842, users = 8546, depth = 136.0262 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1949, edits = 46221, files = 3, pages = 5145, users = 10274, depth = 24.15705 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1932, edits = 105140, files = 0, pages = 5837, users = 30420, depth = 73.58786 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14725, files = 0, pages = 3020, users = 3705, depth = 1.63739 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1908, edits = 41592, files = 12, pages = 5333, users = 9250, depth = 25.13059 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1850, edits = 95331, files = 0, pages = 6425, users = 18820, depth = 90.7402 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1746, edits = 102988, files = 1, pages = 8998, users = 4944, depth = 197.4548 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3857, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7271, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89538, files = 4, pages = 4884, users = 11498, depth = 69.02606 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1651, edits = 104453, files = 0, pages = 5373, users = 13951, depth = 98.80129 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9154, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1521, edits = 17629, files = 0, pages = 3613, users = 1215, depth = 9.230488 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177713, files = 0, pages = 4408, users = 10838, depth = 146.7154 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1503, edits = 20654, files = 0, pages = 3074, users = 7979, depth = 7.340654 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66602, files = 0, pages = 3910, users = 8933, depth = 43.68625 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34366, files = 0, pages = 4721, users = 2684, depth = 39.10088 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26751, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.8089 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12167, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1351, edits = 86611, files = 0, pages = 5680, users = 12394, depth = 156.563 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1321, edits = 10067, files = 0, pages = 2646, users = 2887, depth = 3.827687 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111664, files = 0, pages = 5717, users = 15030, depth = 223.2518 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205287, files = 0, pages = 4295, users = 13018, depth = 257.6456 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35441, files = 0, pages = 3631, users = 8371, depth = 33.40873 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50267, files = 0, pages = 14684, users = 7813, depth = 385.8775 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9986, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 36, admins = 1, articles = 1240, edits = 33899, files = 0, pages = 3827, users = 11769, depth = 38.55475 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1217, edits = 53071, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76203 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1185, edits = 62798, files = 9, pages = 7856, users = 9392, depth = 253.3317 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1167, edits = 82636, files = 0, pages = 5566, users = 23097, depth = 210.9562 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1154, edits = 33392, files = 0, pages = 3843, users = 1490, depth = 47.17828 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7048, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 19, admins = 0, articles = 1110, edits = 85904, files = 0, pages = 2065, users = 1198, depth = 30.79315 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38041, files = 0, pages = 3740, users = 9484, depth = 59.50114 }, ['guw'] = { pos = 281, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1065, edits = 30014, files = 0, pages = 1791, users = 511, depth = 7.787577 }, ['sm'] = { pos = 282, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1065, edits = 42639, files = 0, pages = 3295, users = 9638, depth = 56.73643 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2197, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1660, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1020, edits = 46156, files = 0, pages = 3896, users = 21862, depth = 94.18606 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35320, files = 0, pages = 3223, users = 6701, depth = 51.85928 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38054, files = 0, pages = 4003, users = 9390, depth = 107.0564 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44153, files = 0, pages = 3324, users = 10496, depth = 99.04396 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46132, files = 0, pages = 3805, users = 17739, depth = 139.6404 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 15, admins = 0, articles = 861, edits = 8890, files = 0, pages = 1629, users = 1577, depth = 4.34207 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 843, edits = 28448, files = 0, pages = 4255, users = 9450, depth = 109.5255 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32262, files = 0, pages = 1659, users = 946, depth = 18.57585 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 21, admins = 1, articles = 824, edits = 16059, files = 0, pages = 3681, users = 238, depth = 52.44677 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 21, admins = 2, articles = 778, edits = 28239, files = 0, pages = 3716, users = 9263, depth = 108.3722 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 8, admins = 2, articles = 775, edits = 40189, files = 0, pages = 3145, users = 9880, depth = 119.5033 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 14, admins = 1, articles = 749, edits = 19284, files = 0, pages = 2236, users = 7210, depth = 33.99254 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50227, files = 0, pages = 2701, users = 16409, depth = 135.5627 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 13, admins = 2, articles = 720, edits = 36668, files = 0, pages = 3764, users = 8843, depth = 174.1253 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10622, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8974, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44501, files = 0, pages = 3182, users = 17025, depth = 266.578 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 1, articles = 589, edits = 28927, files = 0, pages = 2441, users = 12518, depth = 117.1621 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 576, edits = 38084, files = 0, pages = 2415, users = 7637, depth = 160.7474 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 12, admins = 1, articles = 543, edits = 22843, files = 0, pages = 2501, users = 14425, depth = 118.7586 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 541, edits = 25101, files = 0, pages = 2499, users = 7891, depth = 131.5696 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35125, files = 0, pages = 2039, users = 9483, depth = 180.7357 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 462, edits = 16453, files = 0, pages = 2301, users = 447, depth = 113.2943 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12088, files = 0, pages = 3107, users = 6007, depth = 134.9324 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37980, files = 0, pages = 2616, users = 7948, depth = 345.5547 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 17, admins = 3, articles = 438, edits = 50072, files = 0, pages = 3126, users = 13275, depth = 603.2763 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 311, edits = 20554, files = 0, pages = 1983, users = 5984, depth = 299.5887 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5693, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 15, admins = 0, articles = 279, edits = 11047, files = 0, pages = 434, users = 852, depth = 7.856148 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74486, files = 0, pages = 2262, users = 12308, depth = 2252.396 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 20, admins = 1, articles = 243, edits = 12690, files = 0, pages = 937, users = 192, depth = 110.466 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23841, files = 0, pages = 2731, users = 8476, depth = 994.0499 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 14, admins = 1, articles = 227, edits = 29401, files = 0, pages = 2281, users = 9230, depth = 1055.324 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 21, admins = 2, articles = 158, edits = 37453, files = 0, pages = 2161, users = 16772, depth = 2785.349 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280877, admins = 3758, articles = 59301494, edits = 3209297825, files = 2759482, pages = 244891977, users = 103539864, depth = 128.3558, date = '@1661500837' }, } return info dmkwv3a61fbp3ec0jjgusctk8gppacy 4194572 4194542 2022-08-26T10:00:43Z MBHbot 91410 Scribunto text/plain local info = { ['en'] = { pos = 1, activeusers = 115017, admins = 1032, articles = 6544374, edits = 1102033872, files = 893850, pages = 56411963, users = 44065039, depth = 1134.29 }, ['ceb'] = { pos = 2, activeusers = 175, admins = 6, articles = 6125815, edits = 34883214, files = 0, pages = 11232212, users = 93665, depth = 2.158006 }, ['de'] = { pos = 3, activeusers = 16846, admins = 190, articles = 2718729, edits = 224146640, files = 129077, pages = 7507552, users = 3982152, depth = 92.6317 }, ['sv'] = { pos = 4, activeusers = 1944, admins = 66, articles = 2552425, edits = 51019057, files = 0, pages = 6121760, users = 832730, depth = 16.29764 }, ['fr'] = { pos = 5, activeusers = 16529, admins = 159, articles = 2449253, edits = 195966177, files = 68477, pages = 12161438, users = 4451024, depth = 253.3744 }, ['nl'] = { pos = 6, activeusers = 3506, admins = 36, articles = 2099194, edits = 62509891, files = 20, pages = 4468725, users = 1225975, depth = 17.82316 }, ['ru'] = { pos = 7, activeusers = 10635, admins = 76, articles = 1848371, edits = 124793441, files = 238049, pages = 7417572, users = 3235738, depth = 152.7346 }, ['es'] = { pos = 8, activeusers = 13360, admins = 63, articles = 1797527, edits = 145130950, files = 0, pages = 7715772, users = 6622937, depth = 203.8993 }, ['it'] = { pos = 9, activeusers = 7432, admins = 122, articles = 1769015, edits = 128699783, files = 138811, pages = 7499669, users = 2286420, depth = 180.0865 }, ['arz'] = { pos = 10, activeusers = 199, admins = 7, articles = 1597085, edits = 7344167, files = 1476, pages = 2011654, users = 189309, depth = 0.2459953 }, ['pl'] = { pos = 11, activeusers = 4095, admins = 101, articles = 1533641, edits = 67700301, files = 261, pages = 3560755, users = 1187979, depth = 33.21677 }, ['ja'] = { pos = 12, activeusers = 15016, admins = 41, articles = 1339342, edits = 90955697, files = 30106, pages = 3958070, users = 1971307, depth = 87.8505 }, ['zh'] = { pos = 13, activeusers = 8616, admins = 66, articles = 1299286, edits = 73070967, files = 60861, pages = 7129281, users = 3255314, depth = 206.3602 }, ['vi'] = { pos = 14, activeusers = 2179, admins = 20, articles = 1275540, edits = 68986117, files = 24564, pages = 19377824, users = 878099, depth = 717.0267 }, ['war'] = { pos = 15, activeusers = 74, admins = 3, articles = 1265935, edits = 6287624, files = 42, pages = 2881779, users = 52982, depth = 3.554692 }, ['uk'] = { pos = 16, activeusers = 3055, admins = 45, articles = 1189837, edits = 36866300, files = 110468, pages = 4130034, users = 640422, depth = 54.5072 }, ['ar'] = { pos = 17, activeusers = 4794, admins = 26, articles = 1183939, edits = 58980348, files = 50035, pages = 7816434, users = 2293733, depth = 236.8066 }, ['pt'] = { pos = 18, activeusers = 8363, admins = 55, articles = 1094450, edits = 64099327, files = 58370, pages = 5405693, users = 2796380, depth = 183.9989 }, ['fa'] = { pos = 19, activeusers = 5158, admins = 34, articles = 924657, edits = 35353400, files = 81901, pages = 5345606, users = 1144631, depth = 151.1833 }, ['ca'] = { pos = 20, activeusers = 978, admins = 30, articles = 709117, edits = 30533472, files = 15599, pages = 1767106, users = 426766, depth = 38.46273 }, ['sr'] = { pos = 21, activeusers = 704, admins = 19, articles = 661935, edits = 25143767, files = 36461, pages = 3986981, users = 311027, depth = 159.1296 }, ['id'] = { pos = 22, activeusers = 3251, admins = 44, articles = 627172, edits = 21549398, files = 47549, pages = 3297758, users = 1347985, depth = 118.483 }, ['ko'] = { pos = 23, activeusers = 1702, admins = 27, articles = 602554, edits = 33144648, files = 12716, pages = 2738739, users = 750032, depth = 152.1068 }, ['no'] = { pos = 24, activeusers = 1065, admins = 44, articles = 596707, edits = 22859472, files = 4, pages = 1700339, users = 559779, depth = 45.98932 }, ['fi'] = { pos = 25, activeusers = 1648, admins = 31, articles = 537655, edits = 20694541, files = 70440, pages = 1411442, users = 521377, depth = 38.72545 }, ['tr'] = { pos = 26, activeusers = 2887, admins = 23, articles = 513059, edits = 28342173, files = 37588, pages = 2387881, users = 1421699, depth = 158.4915 }, ['hu'] = { pos = 27, activeusers = 1529, admins = 24, articles = 510814, edits = 25151306, files = 8445, pages = 1449986, users = 511011, depth = 58.6356 }, ['cs'] = { pos = 28, activeusers = 2075, admins = 33, articles = 508979, edits = 21584377, files = 1, pages = 1405397, users = 587195, depth = 47.63892 }, ['ce'] = { pos = 29, activeusers = 52, admins = 3, articles = 481663, edits = 8688572, files = 315, pages = 908460, users = 30826, depth = 7.509287 }, ['sh'] = { pos = 30, activeusers = 160, admins = 12, articles = 456895, edits = 41242844, files = 10243, pages = 4644354, users = 176554, depth = 745.9189 }, ['ro'] = { pos = 31, activeusers = 858, admins = 17, articles = 433021, edits = 15020350, files = 116497, pages = 2622764, users = 592394, depth = 146.45 }, ['zh-min-nan'] = { pos = 32, activeusers = 82, admins = 6, articles = 431678, edits = 3135290, files = 362, pages = 1063306, users = 54063, depth = 6.312805 }, ['tt'] = { pos = 33, activeusers = 77, admins = 5, articles = 417585, edits = 3527579, files = 6109, pages = 565004, users = 43239, depth = 0.7781124 }, ['eu'] = { pos = 34, activeusers = 246, admins = 12, articles = 397700, edits = 9005805, files = 0, pages = 826441, users = 138877, depth = 12.66454 }, ['ms'] = { pos = 35, activeusers = 528, admins = 15, articles = 360076, edits = 5638762, files = 19611, pages = 1042267, users = 298998, depth = 19.41907 }, ['eo'] = { pos = 36, activeusers = 297, admins = 16, articles = 323421, edits = 7682039, files = 11265, pages = 719345, users = 199820, depth = 16.00393 }, ['he'] = { pos = 37, activeusers = 3141, admins = 32, articles = 321107, edits = 34485765, files = 74035, pages = 1342599, users = 998805, depth = 259.9345 }, ['hy'] = { pos = 38, activeusers = 410, admins = 11, articles = 293156, edits = 8485991, files = 11357, pages = 989172, users = 124152, depth = 48.35836 }, ['da'] = { pos = 39, activeusers = 790, admins = 25, articles = 284059, edits = 11203531, files = 0, pages = 908523, users = 436194, depth = 59.59594 }, ['bg'] = { pos = 40, activeusers = 722, admins = 25, articles = 283874, edits = 11477850, files = 549, pages = 632448, users = 311993, depth = 27.36368 }, ['azb'] = { pos = 41, activeusers = 106, admins = 5, articles = 242295, edits = 1524140, files = 246, pages = 571986, users = 38110, depth = 4.933609 }, ['sk'] = { pos = 42, activeusers = 528, admins = 10, articles = 241771, edits = 7405512, files = 0, pages = 549593, users = 222049, depth = 21.84262 }, ['kk'] = { pos = 43, activeusers = 203, admins = 16, articles = 232107, edits = 3060706, files = 10544, pages = 588260, users = 121117, depth = 12.25036 }, ['et'] = { pos = 44, activeusers = 420, admins = 33, articles = 229855, edits = 6175078, files = 756, pages = 542772, users = 168601, depth = 21.08509 }, ['min'] = { pos = 45, activeusers = 44, admins = 5, articles = 225617, edits = 2444569, files = 177, pages = 385481, users = 16167, depth = 3.183882 }, ['be'] = { pos = 46, activeusers = 273, admins = 11, articles = 221784, edits = 4185899, files = 3249, pages = 647770, users = 121102, depth = 23.83955 }, ['simple'] = { pos = 47, activeusers = 985, admins = 17, articles = 217576, edits = 8388817, files = 36, pages = 705432, users = 1226603, depth = 59.78702 }, ['hr'] = { pos = 48, activeusers = 474, admins = 11, articles = 213209, edits = 6435591, files = 21001, pages = 446152, users = 278359, depth = 17.21844 }, ['el'] = { pos = 49, activeusers = 1041, admins = 22, articles = 212836, edits = 9619928, files = 18505, pages = 630999, users = 370035, depth = 58.84969 }, ['lt'] = { pos = 50, activeusers = 313, admins = 10, articles = 203992, edits = 6659493, files = 23853, pages = 500429, users = 166775, depth = 28.102 }, ['gl'] = { pos = 51, activeusers = 244, admins = 8, articles = 188349, edits = 6157752, files = 350, pages = 472986, users = 128533, depth = 29.7324 }, ['az'] = { pos = 52, activeusers = 642, admins = 17, articles = 186354, edits = 6580858, files = 23657, pages = 511904, users = 252351, depth = 39.23304 }, ['sl'] = { pos = 53, activeusers = 311, admins = 22, articles = 177496, edits = 5735279, files = 8317, pages = 440064, users = 213913, depth = 28.51971 }, ['ur'] = { pos = 54, activeusers = 308, admins = 11, articles = 175906, edits = 5122926, files = 12600, pages = 997439, users = 150055, depth = 112.0264 }, ['uz'] = { pos = 55, activeusers = 619, admins = 20, articles = 170303, edits = 2810009, files = 2095, pages = 694663, users = 77332, depth = 38.34847 }, ['nn'] = { pos = 56, activeusers = 129, admins = 14, articles = 162673, edits = 3391085, files = 16, pages = 372476, users = 121990, depth = 15.14373 }, ['ka'] = { pos = 57, activeusers = 251, admins = 6, articles = 162544, edits = 4399043, files = 14839, pages = 460228, users = 143356, depth = 32.05931 }, ['hi'] = { pos = 58, activeusers = 1189, admins = 6, articles = 152382, edits = 5613080, files = 3601, pages = 1191964, users = 711110, depth = 219.1736 }, ['th'] = { pos = 59, activeusers = 981, admins = 15, articles = 149616, edits = 10243603, files = 27300, pages = 975345, users = 430509, depth = 319.8994 }, ['ta'] = { pos = 60, activeusers = 341, admins = 31, articles = 148311, edits = 3490828, files = 7723, pages = 466610, users = 208065, depth = 34.45865 }, ['la'] = { pos = 61, activeusers = 135, admins = 21, articles = 137040, edits = 3690579, files = 0, pages = 275758, users = 158437, depth = 13.71315 }, ['cy'] = { pos = 62, activeusers = 106, admins = 16, articles = 135124, edits = 11099446, files = 11273, pages = 275364, users = 73865, depth = 43.41831 }, ['mk'] = { pos = 63, activeusers = 217, admins = 12, articles = 130099, edits = 4793074, files = 8681, pages = 524603, users = 103490, depth = 84.01141 }, ['ast'] = { pos = 64, activeusers = 108, admins = 11, articles = 129993, edits = 3708290, files = 0, pages = 228718, users = 107029, depth = 9.351638 }, ['bn'] = { pos = 65, activeusers = 1147, admins = 13, articles = 126787, edits = 6053518, files = 15375, pages = 991312, users = 385933, depth = 283.9247 }, ['zh-yue'] = { pos = 66, activeusers = 284, admins = 12, articles = 126564, edits = 1866141, files = 2629, pages = 285271, users = 244167, depth = 10.28629 }, ['lv'] = { pos = 67, activeusers = 279, admins = 13, articles = 115321, edits = 3668071, files = 25569, pages = 468151, users = 108185, depth = 73.34424 }, ['tg'] = { pos = 68, activeusers = 58, admins = 6, articles = 107779, edits = 1309577, files = 485, pages = 262942, users = 36204, depth = 10.32236 }, ['af'] = { pos = 69, activeusers = 192, admins = 16, articles = 104569, edits = 2516727, files = 9616, pages = 373160, users = 152596, depth = 44.4957 }, ['my'] = { pos = 70, activeusers = 137, admins = 4, articles = 103683, edits = 755834, files = 2977, pages = 217277, users = 103441, depth = 4.175498 }, ['mg'] = { pos = 71, activeusers = 47, admins = 3, articles = 94879, edits = 1046590, files = 3, pages = 245164, users = 28890, depth = 10.71053 }, ['bs'] = { pos = 72, activeusers = 170, admins = 9, articles = 90380, edits = 3416308, files = 5463, pages = 367825, users = 144786, depth = 87.52355 }, ['oc'] = { pos = 73, activeusers = 94, admins = 4, articles = 89852, edits = 2321748, files = 925, pages = 159420, users = 48504, depth = 8.730433 }, ['sq'] = { pos = 74, activeusers = 217, admins = 11, articles = 86129, edits = 2465745, files = 4732, pages = 263465, users = 144062, depth = 39.6753 }, ['mr'] = { pos = 75, activeusers = 151, admins = 12, articles = 86066, edits = 2149471, files = 19140, pages = 285884, users = 146059, depth = 40.52731 }, ['nds'] = { pos = 76, activeusers = 40, admins = 4, articles = 83918, edits = 990260, files = 0, pages = 162416, users = 49068, depth = 5.334913 }, ['ky'] = { pos = 77, activeusers = 84, admins = 4, articles = 81602, edits = 425178, files = 2688, pages = 111418, users = 33274, depth = 0.509463 }, ['ml'] = { pos = 78, activeusers = 258, admins = 15, articles = 79116, edits = 3711045, files = 6967, pages = 488997, users = 163529, depth = 203.6934 }, ['be-tarask'] = { pos = 79, activeusers = 129, admins = 4, articles = 78917, edits = 2327296, files = 1892, pages = 226737, users = 76363, depth = 36.0126 }, ['te'] = { pos = 80, activeusers = 184, admins = 13, articles = 78079, edits = 3618219, files = 12698, pages = 306387, users = 114744, depth = 100.9714 }, ['sw'] = { pos = 81, activeusers = 198, admins = 14, articles = 74603, edits = 1241137, files = 2270, pages = 150943, users = 55304, depth = 8.609907 }, ['br'] = { pos = 82, activeusers = 89, admins = 6, articles = 72833, edits = 2004879, files = 5403, pages = 142438, users = 70306, depth = 12.85543 }, ['new'] = { pos = 83, activeusers = 19, admins = 2, articles = 72352, edits = 848791, files = 0, pages = 196959, users = 25100, depth = 12.78229 }, ['jv'] = { pos = 84, activeusers = 93, admins = 4, articles = 70707, edits = 1594407, files = 5430, pages = 178879, users = 54084, depth = 20.86146 }, ['vec'] = { pos = 85, activeusers = 36, admins = 5, articles = 68992, edits = 1100892, files = 724, pages = 140390, users = 32139, depth = 8.398141 }, ['ht'] = { pos = 86, activeusers = 43, admins = 3, articles = 67923, edits = 804073, files = 0, pages = 82094, users = 28584, depth = 0.4263353 }, ['pms'] = { pos = 87, activeusers = 40, admins = 4, articles = 66377, edits = 855462, files = 2069, pages = 101502, users = 25351, depth = 2.360063 }, ['pnb'] = { pos = 88, activeusers = 53, admins = 2, articles = 65839, edits = 606535, files = 225, pages = 113865, users = 32550, depth = 2.83434 }, ['su'] = { pos = 89, activeusers = 41, admins = 7, articles = 61284, edits = 629459, files = 545, pages = 97420, users = 28439, depth = 2.246494 }, ['lb'] = { pos = 90, activeusers = 62, admins = 5, articles = 61049, edits = 2392224, files = 2376, pages = 131547, users = 55260, depth = 24.25031 }, ['ba'] = { pos = 91, activeusers = 77, admins = 7, articles = 60426, edits = 1151615, files = 1457, pages = 170059, users = 35525, depth = 22.29167 }, ['lld'] = { pos = 92, activeusers = 10, admins = 2, articles = 59949, edits = 98733, files = 0, pages = 63796, users = 2276, depth = 0.00637308 }, ['ga'] = { pos = 93, activeusers = 93, admins = 7, articles = 57431, edits = 1087303, files = 1123, pages = 96333, users = 52672, depth = 5.17877 }, ['szl'] = { pos = 94, activeusers = 42, admins = 3, articles = 55867, edits = 347754, files = 0, pages = 69164, users = 21829, depth = 0.2848319 }, ['lmo'] = { pos = 95, activeusers = 43, admins = 5, articles = 54972, edits = 1126985, files = 4437, pages = 123955, users = 37834, depth = 14.3171 }, ['is'] = { pos = 96, activeusers = 124, admins = 19, articles = 54790, edits = 1761294, files = 3218, pages = 141716, users = 86925, depth = 31.2831 }, ['ku'] = { pos = 97, activeusers = 86, admins = 3, articles = 53957, edits = 1094624, files = 565, pages = 109268, users = 51958, depth = 10.52687 }, ['cv'] = { pos = 98, activeusers = 44, admins = 2, articles = 49680, edits = 750169, files = 537, pages = 97902, users = 31281, depth = 7.219295 }, ['fy'] = { pos = 99, activeusers = 65, admins = 8, articles = 49381, edits = 1087954, files = 7608, pages = 150602, users = 43565, depth = 30.35298 }, ['tl'] = { pos = 100, activeusers = 132, admins = 11, articles = 43184, edits = 1961285, files = 1896, pages = 234285, users = 123726, depth = 163.9368 }, ['ckb'] = { pos = 101, activeusers = 175, admins = 7, articles = 42680, edits = 974011, files = 1603, pages = 185693, users = 51576, depth = 58.89393 }, ['wuu'] = { pos = 102, activeusers = 40, admins = 4, articles = 42556, edits = 294488, files = 135, pages = 55386, users = 78892, depth = 0.4832805 }, ['an'] = { pos = 103, activeusers = 72, admins = 6, articles = 42214, edits = 1838464, files = 1499, pages = 128514, users = 68548, depth = 59.78789 }, ['vo'] = { pos = 104, activeusers = 29, admins = 2, articles = 40827, edits = 3270898, files = 0, pages = 171415, users = 32421, depth = 195.2225 }, ['sco'] = { pos = 105, activeusers = 90, admins = 4, articles = 40558, edits = 862537, files = 690, pages = 146773, users = 95750, depth = 40.30419 }, ['diq'] = { pos = 106, activeusers = 35, admins = 3, articles = 40163, edits = 487387, files = 209, pages = 60561, users = 25033, depth = 2.075887 }, ['pa'] = { pos = 107, activeusers = 105, admins = 9, articles = 38522, edits = 610088, files = 1581, pages = 134581, users = 42446, depth = 28.18819 }, ['io'] = { pos = 108, activeusers = 42, admins = 5, articles = 33536, edits = 993764, files = 0, pages = 49399, users = 33724, depth = 4.501044 }, ['ne'] = { pos = 109, activeusers = 102, admins = 5, articles = 32330, edits = 1069653, files = 1259, pages = 103734, users = 58835, depth = 50.29855 }, ['yo'] = { pos = 110, activeusers = 68, admins = 3, articles = 31634, edits = 553620, files = 168, pages = 56065, users = 24998, depth = 5.889714 }, ['gu'] = { pos = 111, activeusers = 86, admins = 3, articles = 29977, edits = 826206, files = 0, pages = 117937, users = 69318, depth = 60.31598 }, ['als'] = { pos = 112, activeusers = 70, admins = 9, articles = 29039, edits = 1015000, files = 571, pages = 69760, users = 92733, depth = 28.611 }, ['kn'] = { pos = 113, activeusers = 162, admins = 3, articles = 28541, edits = 1111875, files = 2600, pages = 130610, users = 76377, depth = 108.8752 }, ['bar'] = { pos = 114, activeusers = 47, admins = 3, articles = 27041, edits = 831027, files = 1320, pages = 109268, users = 63614, depth = 70.32432 }, ['scn'] = { pos = 115, activeusers = 37, admins = 5, articles = 26214, edits = 732881, files = 1407, pages = 55699, users = 41419, depth = 16.64645 }, ['bpy'] = { pos = 116, activeusers = 17, admins = 3, articles = 25086, edits = 886486, files = 45, pages = 62807, users = 23546, depth = 31.91298 }, ['avk'] = { pos = 117, activeusers = 29, admins = 6, articles = 24165, edits = 114830, files = 0, pages = 29363, users = 3132, depth = 0.180948 }, ['ia'] = { pos = 118, activeusers = 37, admins = 6, articles = 23833, edits = 642183, files = 4, pages = 37799, users = 44849, depth = 5.833982 }, ['qu'] = { pos = 119, activeusers = 37, admins = 2, articles = 23067, edits = 650108, files = 0, pages = 55979, users = 27273, depth = 23.64213 }, ['mn'] = { pos = 120, activeusers = 97, admins = 3, articles = 21410, edits = 708117, files = 1475, pages = 98105, users = 78180, depth = 92.62211 }, ['nv'] = { pos = 121, activeusers = 16, admins = 2, articles = 20506, edits = 296021, files = 709, pages = 34667, users = 15197, depth = 4.072229 }, ['crh'] = { pos = 122, activeusers = 33, admins = 2, articles = 19973, edits = 177929, files = 0, pages = 39959, users = 17919, depth = 4.458588 }, ['xmf'] = { pos = 123, activeusers = 22, admins = 3, articles = 19647, edits = 186632, files = 0, pages = 36540, users = 17138, depth = 3.776058 }, ['si'] = { pos = 124, activeusers = 85, admins = 3, articles = 18051, edits = 511698, files = 3115, pages = 80274, users = 58529, depth = 75.74224 }, ['ha'] = { pos = 125, activeusers = 121, admins = 3, articles = 18017, edits = 168383, files = 0, pages = 31747, users = 18585, depth = 3.080149 }, ['bat-smg'] = { pos = 126, activeusers = 22, admins = 5, articles = 17086, edits = 355530, files = 109, pages = 29095, users = 24210, depth = 6.036577 }, ['os'] = { pos = 127, activeusers = 35, admins = 3, articles = 16242, edits = 524880, files = 164, pages = 59929, users = 22653, depth = 63.36485 }, ['frr'] = { pos = 128, activeusers = 24, admins = 5, articles = 16142, edits = 231834, files = 1325, pages = 41372, users = 18054, depth = 13.68959 }, ['or'] = { pos = 129, activeusers = 57, admins = 6, articles = 15923, edits = 462143, files = 125, pages = 71851, users = 31170, depth = 79.35099 }, ['gd'] = { pos = 130, activeusers = 36, admins = 6, articles = 15909, edits = 566989, files = 347, pages = 32211, users = 25672, depth = 18.48274 }, ['ps'] = { pos = 131, activeusers = 48, admins = 1, articles = 15640, edits = 284355, files = 1733, pages = 54716, users = 27915, depth = 32.44093 }, ['cdo'] = { pos = 132, activeusers = 21, admins = 4, articles = 15556, edits = 89829, files = 0, pages = 31369, users = 19021, depth = 2.959025 }, ['ban'] = { pos = 133, activeusers = 29, admins = 3, articles = 15419, edits = 123083, files = 113, pages = 30985, users = 5435, depth = 4.048444 }, ['bug'] = { pos = 134, activeusers = 16, admins = 1, articles = 15411, edits = 200789, files = 0, pages = 19628, users = 12298, depth = 0.7659659 }, ['yi'] = { pos = 135, activeusers = 46, admins = 3, articles = 15393, edits = 579355, files = 1062, pages = 44227, users = 45568, depth = 45.96429 }, ['ilo'] = { pos = 136, activeusers = 21, admins = 2, articles = 15362, edits = 391879, files = 0, pages = 70157, users = 16220, depth = 71.06689 }, ['sd'] = { pos = 137, activeusers = 30, admins = 4, articles = 15251, edits = 240302, files = 145, pages = 56249, users = 15817, depth = 30.87246 }, ['am'] = { pos = 138, activeusers = 54, admins = 2, articles = 15053, edits = 371757, files = 1766, pages = 45963, users = 39373, depth = 34.10379 }, ['nap'] = { pos = 139, activeusers = 24, admins = 3, articles = 14731, edits = 664703, files = 281, pages = 23715, users = 27784, depth = 10.42508 }, ['sah'] = { pos = 140, activeusers = 33, admins = 3, articles = 14328, edits = 382095, files = 1765, pages = 47775, users = 22262, depth = 43.58267 }, ['hsb'] = { pos = 141, activeusers = 33, admins = 4, articles = 13831, edits = 377440, files = 133, pages = 35390, users = 23113, depth = 25.91298 }, ['fo'] = { pos = 142, activeusers = 33, admins = 3, articles = 13786, edits = 368833, files = 0, pages = 40271, users = 26981, depth = 33.80343 }, ['map-bms'] = { pos = 143, activeusers = 19, admins = 1, articles = 13752, edits = 213243, files = 462, pages = 30207, users = 14961, depth = 10.10721 }, ['li'] = { pos = 144, activeusers = 28, admins = 7, articles = 13750, edits = 454457, files = 623, pages = 65617, users = 26583, depth = 98.54925 }, ['mai'] = { pos = 145, activeusers = 23, admins = 5, articles = 13724, edits = 229630, files = 115, pages = 39340, users = 11819, depth = 20.33553 }, ['mzn'] = { pos = 146, activeusers = 28, admins = 3, articles = 13445, edits = 165843, files = 263, pages = 30431, users = 30331, depth = 8.698443 }, ['gor'] = { pos = 147, activeusers = 18, admins = 2, articles = 13305, edits = 50786, files = 0, pages = 20831, users = 4070, depth = 0.7800682 }, ['eml'] = { pos = 148, activeusers = 24, admins = 3, articles = 13011, edits = 152437, files = 2742, pages = 35067, users = 23424, depth = 12.49177 }, ['ace'] = { pos = 149, activeusers = 24, admins = 3, articles = 12548, edits = 137374, files = 0, pages = 26484, users = 24215, depth = 6.398059 }, ['bcl'] = { pos = 150, activeusers = 34, admins = 3, articles = 12283, edits = 233671, files = 865, pages = 33023, users = 19777, depth = 20.17423 }, ['sa'] = { pos = 151, activeusers = 77, admins = 4, articles = 11778, edits = 469744, files = 445, pages = 70321, users = 35533, depth = 165.0376 }, ['shn'] = { pos = 152, activeusers = 10, admins = 2, articles = 11647, edits = 55154, files = 60, pages = 27160, users = 3305, depth = 3.602556 }, ['wa'] = { pos = 153, activeusers = 26, admins = 4, articles = 11575, edits = 388943, files = 615, pages = 27287, users = 22320, depth = 26.26341 }, ['zh-classical'] = { pos = 154, activeusers = 47, admins = 6, articles = 11476, edits = 380400, files = 0, pages = 97141, users = 94731, depth = 218.2045 }, ['ie'] = { pos = 155, activeusers = 33, admins = 3, articles = 11370, edits = 151387, files = 0, pages = 15176, users = 16963, depth = 1.117758 }, ['lij'] = { pos = 156, activeusers = 27, admins = 8, articles = 11022, edits = 231881, files = 7, pages = 26607, users = 14535, depth = 17.42457 }, ['as'] = { pos = 157, activeusers = 95, admins = 5, articles = 10661, edits = 331270, files = 1705, pages = 73354, users = 34736, depth = 156.1711 }, ['zu'] = { pos = 158, activeusers = 46, admins = 1, articles = 10583, edits = 96758, files = 0, pages = 23985, users = 17654, depth = 6.469471 }, ['mhr'] = { pos = 159, activeusers = 24, admins = 1, articles = 10440, edits = 185008, files = 0, pages = 27292, users = 13143, depth = 17.6627 }, ['mrj'] = { pos = 160, activeusers = 13, admins = 1, articles = 10426, edits = 100535, files = 0, pages = 18678, users = 9978, depth = 3.371863 }, ['hif'] = { pos = 161, activeusers = 29, admins = 2, articles = 10270, edits = 272319, files = 192, pages = 42274, users = 29659, depth = 62.55648 }, ['hyw'] = { pos = 162, activeusers = 36, admins = 5, articles = 10258, edits = 195256, files = 0, pages = 21587, users = 7386, depth = 11.0324 }, ['mni'] = { pos = 163, activeusers = 17, admins = 1, articles = 10103, edits = 48852, files = 0, pages = 16223, users = 2247, depth = 1.104977 }, ['ig'] = { pos = 164, activeusers = 100, admins = 5, articles = 9817, edits = 95409, files = 0, pages = 15368, users = 13919, depth = 1.984983 }, ['km'] = { pos = 165, activeusers = 56, admins = 6, articles = 9540, edits = 282456, files = 1101, pages = 33454, users = 36417, depth = 53.05307 }, ['hak'] = { pos = 166, activeusers = 22, admins = 1, articles = 9446, edits = 122396, files = 0, pages = 18267, users = 30451, depth = 5.843052 }, ['roa-tara'] = { pos = 167, activeusers = 10, admins = 2, articles = 9306, edits = 140183, files = 288, pages = 17647, users = 10841, depth = 6.381674 }, ['pam'] = { pos = 168, activeusers = 25, admins = 2, articles = 8833, edits = 295785, files = 403, pages = 21410, users = 19439, depth = 28.00897 }, ['sn'] = { pos = 169, activeusers = 22, admins = 1, articles = 8542, edits = 97764, files = 0, pages = 16859, users = 15533, depth = 5.497452 }, ['nso'] = { pos = 170, activeusers = 14, admins = 1, articles = 8524, edits = 49820, files = 0, pages = 10773, users = 5870, depth = 0.3219282 }, ['so'] = { pos = 171, activeusers = 58, admins = 1, articles = 8462, edits = 240012, files = 0, pages = 25782, users = 32322, depth = 39.00013 }, ['rue'] = { pos = 172, activeusers = 32, admins = 1, articles = 8391, edits = 131310, files = 87, pages = 17657, users = 25458, depth = 9.068555 }, ['bh'] = { pos = 173, activeusers = 36, admins = 2, articles = 8011, edits = 723518, files = 53, pages = 69167, users = 29790, depth = 609.6142 }, ['se'] = { pos = 174, activeusers = 26, admins = 6, articles = 7802, edits = 300700, files = 0, pages = 20855, users = 26355, depth = 40.35822 }, ['myv'] = { pos = 175, activeusers = 30, admins = 4, articles = 7710, edits = 139802, files = 0, pages = 26257, users = 11828, depth = 30.81108 }, ['vls'] = { pos = 176, activeusers = 22, admins = 5, articles = 7640, edits = 308864, files = 480, pages = 21225, users = 24685, depth = 46.00999 }, ['nds-nl'] = { pos = 177, activeusers = 13, admins = 6, articles = 7596, edits = 320855, files = 571, pages = 20404, users = 25924, depth = 44.7081 }, ['mi'] = { pos = 178, activeusers = 27, admins = 2, articles = 7432, edits = 153464, files = 0, pages = 13468, users = 16702, depth = 7.516064 }, ['sat'] = { pos = 179, activeusers = 48, admins = 3, articles = 7426, edits = 99621, files = 0, pages = 17349, users = 5497, depth = 10.25304 }, ['sc'] = { pos = 180, activeusers = 19, admins = 4, articles = 7333, edits = 177575, files = 150, pages = 16397, users = 21988, depth = 16.54603 }, ['nah'] = { pos = 181, activeusers = 23, admins = 3, articles = 7241, edits = 502494, files = 170, pages = 19503, users = 20755, depth = 73.88479 }, ['vep'] = { pos = 182, activeusers = 25, admins = 1, articles = 6697, edits = 151746, files = 0, pages = 31130, users = 14496, depth = 64.88303 }, ['gan'] = { pos = 183, activeusers = 21, admins = 1, articles = 6490, edits = 394922, files = 57, pages = 33494, users = 38681, depth = 204.132 }, ['kab'] = { pos = 184, activeusers = 17, admins = 2, articles = 6442, edits = 105961, files = 0, pages = 15910, users = 12067, depth = 14.38636 }, ['glk'] = { pos = 185, activeusers = 17, admins = 3, articles = 6438, edits = 62388, files = 807, pages = 13897, users = 14323, depth = 6.02614 }, ['tk'] = { pos = 186, activeusers = 41, admins = 2, articles = 6404, edits = 230727, files = 319, pages = 15823, users = 24856, depth = 31.54398 }, ['fiu-vro'] = { pos = 187, activeusers = 22, admins = 4, articles = 6308, edits = 176984, files = 196, pages = 12170, users = 13235, depth = 12.5589 }, ['co'] = { pos = 188, activeusers = 26, admins = 2, articles = 6205, edits = 379568, files = 0, pages = 14797, users = 19929, depth = 49.18367 }, ['bo'] = { pos = 189, activeusers = 20, admins = 1, articles = 6012, edits = 139900, files = 0, pages = 17574, users = 26547, depth = 29.44253 }, ['ab'] = { pos = 190, activeusers = 16, admins = 2, articles = 5993, edits = 118473, files = 9, pages = 20397, users = 17798, depth = 33.55296 }, ['gv'] = { pos = 191, activeusers = 18, admins = 3, articles = 5762, edits = 309414, files = 185, pages = 20885, users = 18105, depth = 102.0551 }, ['ary'] = { pos = 192, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5749, edits = 189698, files = 42, pages = 43732, users = 6432, depth = 189.3465 }, ['frp'] = { pos = 193, activeusers = 20, admins = 2, articles = 5611, edits = 215356, files = 0, pages = 15502, users = 14758, depth = 43.16871 }, ['kw'] = { pos = 194, activeusers = 23, admins = 2, articles = 5519, edits = 199507, files = 6, pages = 11765, users = 13765, depth = 21.71947 }, ['kv'] = { pos = 195, activeusers = 19, admins = 1, articles = 5480, edits = 139810, files = 0, pages = 16728, users = 13270, depth = 35.21144 }, ['csb'] = { pos = 196, activeusers = 21, admins = 3, articles = 5434, edits = 186002, files = 0, pages = 8727, users = 15476, depth = 7.827027 }, ['pcd'] = { pos = 197, activeusers = 27, admins = 3, articles = 5417, edits = 68818, files = 49, pages = 10547, users = 15855, depth = 5.851809 }, ['ug'] = { pos = 198, activeusers = 29, admins = 1, articles = 5397, edits = 154230, files = 249, pages = 15005, users = 19863, depth = 32.57572 }, ['skr'] = { pos = 199, activeusers = 7, admins = 1, articles = 5276, edits = 27007, files = 0, pages = 5813, users = 1326, depth = 0.04812991 }, ['udm'] = { pos = 200, activeusers = 18, admins = 4, articles = 5271, edits = 120972, files = 9, pages = 17274, users = 13834, depth = 36.31496 }, ['tum'] = { pos = 201, activeusers = 21, admins = 2, articles = 5200, edits = 31873, files = 0, pages = 7335, users = 7199, depth = 0.7325072 }, ['zea'] = { pos = 202, activeusers = 17, admins = 3, articles = 5135, edits = 120850, files = 1, pages = 9789, users = 12092, depth = 10.14099 }, ['ay'] = { pos = 203, activeusers = 22, admins = 1, articles = 5028, edits = 95605, files = 0, pages = 8631, users = 15374, depth = 5.687973 }, ['gn'] = { pos = 204, activeusers = 25, admins = 2, articles = 4919, edits = 121254, files = 0, pages = 11374, users = 16515, depth = 18.35785 }, ['nrm'] = { pos = 205, activeusers = 13, admins = 2, articles = 4833, edits = 219259, files = 0, pages = 10372, users = 12380, depth = 27.76669 }, ['mt'] = { pos = 206, activeusers = 33, admins = 5, articles = 4827, edits = 278978, files = 1145, pages = 19237, users = 20237, depth = 129.2427 }, ['bjn'] = { pos = 207, activeusers = 19, admins = 2, articles = 4631, edits = 77230, files = 1, pages = 22501, users = 12832, depth = 51.1074 }, ['smn'] = { pos = 208, activeusers = 17, admins = 6, articles = 4533, edits = 67592, files = 0, pages = 14320, users = 2330, depth = 22.0029 }, ['lez'] = { pos = 209, activeusers = 17, admins = 3, articles = 4307, edits = 86717, files = 10, pages = 13067, users = 9826, depth = 27.45281 }, ['lfn'] = { pos = 210, activeusers = 22, admins = 1, articles = 4177, edits = 38054, files = 0, pages = 6672, users = 9270, depth = 2.034963 }, ['stq'] = { pos = 211, activeusers = 15, admins = 5, articles = 4066, edits = 121164, files = 429, pages = 10692, users = 12560, depth = 30.09419 }, ['lo'] = { pos = 212, activeusers = 29, admins = 1, articles = 4035, edits = 94972, files = 0, pages = 12318, users = 15482, depth = 32.48954 }, ['olo'] = { pos = 213, activeusers = 15, admins = 2, articles = 3900, edits = 32234, files = 0, pages = 10686, users = 6037, depth = 9.132666 }, ['mwl'] = { pos = 214, activeusers = 22, admins = 1, articles = 3881, edits = 98695, files = 0, pages = 10212, users = 12235, depth = 25.71826 }, ['fur'] = { pos = 215, activeusers = 22, admins = 2, articles = 3760, edits = 170402, files = 318, pages = 8592, users = 13249, depth = 32.75357 }, ['rm'] = { pos = 216, activeusers = 19, admins = 3, articles = 3755, edits = 163069, files = 51, pages = 9598, users = 18594, depth = 41.13794 }, ['ang'] = { pos = 217, activeusers = 35, admins = 2, articles = 3695, edits = 205801, files = 299, pages = 16565, users = 117953, depth = 150.7246 }, ['lad'] = { pos = 218, activeusers = 25, admins = 5, articles = 3603, edits = 208887, files = 23, pages = 12943, users = 19685, depth = 108.453 }, ['gom'] = { pos = 219, activeusers = 13, admins = 3, articles = 3552, edits = 206401, files = 0, pages = 9047, users = 8661, depth = 54.60051 }, ['koi'] = { pos = 220, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3442, edits = 59768, files = 0, pages = 11019, users = 7912, depth = 26.28448 }, ['ext'] = { pos = 221, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3376, edits = 116062, files = 0, pages = 7565, users = 16077, depth = 23.62093 }, ['tyv'] = { pos = 222, activeusers = 12, admins = 1, articles = 3364, edits = 43480, files = 0, pages = 11231, users = 8110, depth = 21.17276 }, ['dsb'] = { pos = 223, activeusers = 15, admins = 1, articles = 3325, edits = 142785, files = 0, pages = 11200, users = 17260, depth = 71.51257 }, ['rw'] = { pos = 224, activeusers = 30, admins = 1, articles = 3316, edits = 86092, files = 0, pages = 9349, users = 11211, depth = 30.48143 }, ['dty'] = { pos = 225, activeusers = 15, admins = 3, articles = 3307, edits = 237463, files = 3, pages = 19225, users = 5531, depth = 286.1793 }, ['ln'] = { pos = 226, activeusers = 30, admins = 4, articles = 3281, edits = 121867, files = 32, pages = 8584, users = 11834, depth = 37.08747 }, ['av'] = { pos = 227, activeusers = 18, admins = 2, articles = 3135, edits = 83280, files = 0, pages = 14749, users = 13370, depth = 77.49375 }, ['cbk-zam'] = { pos = 228, activeusers = 17, admins = 2, articles = 3129, edits = 110085, files = 0, pages = 8234, users = 13531, depth = 35.58751 }, ['dv'] = { pos = 229, activeusers = 16, admins = 3, articles = 3019, edits = 130000, files = 932, pages = 11203, users = 23386, depth = 85.27349 }, ['ksh'] = { pos = 230, activeusers = 15, admins = 3, articles = 2916, edits = 1606850, files = 0, pages = 10543, users = 21391, depth = 1042.662 }, ['gag'] = { pos = 231, activeusers = 17, admins = 1, articles = 2794, edits = 67768, files = 0, pages = 6579, users = 12711, depth = 18.90357 }, ['bxr'] = { pos = 232, activeusers = 20, admins = 1, articles = 2772, edits = 69918, files = 9, pages = 11045, users = 13869, depth = 56.38491 }, ['pfl'] = { pos = 233, activeusers = 20, admins = 4, articles = 2740, edits = 90010, files = 0, pages = 6916, users = 10787, depth = 30.23122 }, ['pap'] = { pos = 234, activeusers = 16, admins = 2, articles = 2712, edits = 90652, files = 0, pages = 6039, users = 13395, depth = 22.59116 }, ['pag'] = { pos = 235, activeusers = 13, admins = 1, articles = 2561, edits = 73092, files = 0, pages = 8794, users = 7587, depth = 49.23325 }, ['pi'] = { pos = 236, activeusers = 11, admins = 2, articles = 2547, edits = 101647, files = 0, pages = 4637, users = 6653, depth = 14.7602 }, ['haw'] = { pos = 237, activeusers = 15, admins = 1, articles = 2457, edits = 96463, files = 0, pages = 5526, users = 15100, depth = 27.23537 }, ['awa'] = { pos = 238, activeusers = 8, admins = 1, articles = 2436, edits = 24112, files = 0, pages = 5350, users = 1925, depth = 6.449172 }, ['tay'] = { pos = 239, activeusers = 18, admins = 0, articles = 2422, edits = 54187, files = 0, pages = 2832, users = 1116, depth = 0.5483038 }, ['tw'] = { pos = 240, activeusers = 40, admins = 2, articles = 2113, edits = 93641, files = 0, pages = 5080, users = 13931, depth = 36.34447 }, ['inh'] = { pos = 241, activeusers = 12, admins = 2, articles = 2100, edits = 55033, files = 37, pages = 11819, users = 3318, depth = 99.73487 }, ['krc'] = { pos = 242, activeusers = 14, admins = 2, articles = 2057, edits = 106213, files = 0, pages = 14327, users = 9690, depth = 263.7807 }, ['dag'] = { pos = 243, activeusers = 45, admins = 4, articles = 2056, edits = 44349, files = 0, pages = 4484, users = 1835, depth = 13.79334 }, ['xal'] = { pos = 244, activeusers = 11, admins = 1, articles = 2046, edits = 85067, files = 0, pages = 11871, users = 9281, depth = 165.2448 }, ['szy'] = { pos = 245, activeusers = 10, admins = 1, articles = 2044, edits = 128489, files = 0, pages = 5360, users = 2331, depth = 63.09114 }, ['za'] = { pos = 246, activeusers = 9, admins = 1, articles = 2010, edits = 39348, files = 0, pages = 4143, users = 9763, depth = 10.69541 }, ['mdf'] = { pos = 247, activeusers = 16, admins = 3, articles = 1978, edits = 64773, files = 0, pages = 11842, users = 8546, depth = 136.0262 }, ['kaa'] = { pos = 248, activeusers = 28, admins = 1, articles = 1951, edits = 46236, files = 3, pages = 5150, users = 10275, depth = 24.1372 }, ['pdc'] = { pos = 249, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1933, edits = 105141, files = 0, pages = 5837, users = 30420, depth = 73.47478 }, ['atj'] = { pos = 250, activeusers = 11, admins = 5, articles = 1912, edits = 14725, files = 0, pages = 3020, users = 3705, depth = 1.63739 }, ['to'] = { pos = 251, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1908, edits = 41592, files = 12, pages = 5333, users = 9250, depth = 25.13059 }, ['arc'] = { pos = 252, activeusers = 16, admins = 2, articles = 1850, edits = 95331, files = 0, pages = 6425, users = 18820, depth = 90.7402 }, ['tcy'] = { pos = 253, activeusers = 35, admins = 2, articles = 1746, edits = 102995, files = 1, pages = 8999, users = 4945, depth = 197.5008 }, ['kbp'] = { pos = 254, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1698, edits = 16063, files = 0, pages = 3375, users = 3857, depth = 4.642412 }, ['jam'] = { pos = 255, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1685, edits = 20760, files = 0, pages = 3024, users = 7271, depth = 4.335178 }, ['na'] = { pos = 256, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1661, edits = 89538, files = 4, pages = 4884, users = 11498, depth = 69.02606 }, ['wo'] = { pos = 257, activeusers = 15, admins = 3, articles = 1651, edits = 104453, files = 0, pages = 5373, users = 13951, depth = 98.80129 }, ['kbd'] = { pos = 258, activeusers = 8, admins = 1, articles = 1595, edits = 43686, files = 0, pages = 6742, users = 9154, depth = 67.47462 }, ['nia'] = { pos = 259, activeusers = 17, admins = 1, articles = 1521, edits = 17629, files = 0, pages = 3613, users = 1215, depth = 9.230488 }, ['nov'] = { pos = 260, activeusers = 12, admins = 3, articles = 1516, edits = 177713, files = 0, pages = 4408, users = 10838, depth = 146.7154 }, ['ki'] = { pos = 261, activeusers = 18, admins = 1, articles = 1503, edits = 20654, files = 0, pages = 3074, users = 7979, depth = 7.340654 }, ['tet'] = { pos = 262, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1503, edits = 66602, files = 0, pages = 3910, users = 8933, depth = 43.68625 }, ['mnw'] = { pos = 263, activeusers = 22, admins = 2, articles = 1423, edits = 34366, files = 0, pages = 4721, users = 2684, depth = 39.10088 }, ['lg'] = { pos = 264, activeusers = 14, admins = 1, articles = 1419, edits = 26751, files = 0, pages = 4814, users = 7172, depth = 31.8089 }, ['bi'] = { pos = 265, activeusers = 13, admins = 2, articles = 1395, edits = 41828, files = 0, pages = 3298, users = 12167, depth = 23.60183 }, ['tpi'] = { pos = 266, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1351, edits = 86611, files = 0, pages = 5680, users = 12394, depth = 156.563 }, ['nqo'] = { pos = 267, activeusers = 19, admins = 1, articles = 1321, edits = 10067, files = 0, pages = 2646, users = 2887, depth = 3.827687 }, ['jbo'] = { pos = 268, activeusers = 12, admins = 2, articles = 1305, edits = 111664, files = 0, pages = 5717, users = 15030, depth = 223.2518 }, ['roa-rup'] = { pos = 269, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1293, edits = 205287, files = 0, pages = 4295, users = 13018, depth = 257.6456 }, ['fj'] = { pos = 270, activeusers = 9, admins = 1, articles = 1274, edits = 35441, files = 0, pages = 3631, users = 8371, depth = 33.40873 }, ['lbe'] = { pos = 271, activeusers = 10, admins = 2, articles = 1264, edits = 50267, files = 0, pages = 14684, users = 7813, depth = 385.8775 }, ['kg'] = { pos = 272, activeusers = 10, admins = 1, articles = 1255, edits = 43792, files = 0, pages = 2905, users = 9986, depth = 26.05728 }, ['xh'] = { pos = 273, activeusers = 36, admins = 1, articles = 1240, edits = 33899, files = 0, pages = 3827, users = 11769, depth = 38.55475 }, ['ty'] = { pos = 274, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1217, edits = 53071, files = 0, pages = 2993, users = 6869, depth = 37.76203 }, ['ks'] = { pos = 275, activeusers = 26, admins = 2, articles = 1186, edits = 62800, files = 9, pages = 7856, users = 9392, depth = 252.8369 }, ['cu'] = { pos = 276, activeusers = 18, admins = 2, articles = 1167, edits = 82636, files = 0, pages = 5566, users = 23098, depth = 210.9562 }, ['shi'] = { pos = 277, activeusers = 8, admins = 2, articles = 1154, edits = 33392, files = 0, pages = 3843, users = 1490, depth = 47.17828 }, ['srn'] = { pos = 278, activeusers = 7, admins = 1, articles = 1112, edits = 39153, files = 0, pages = 2729, users = 7048, depth = 30.33695 }, ['trv'] = { pos = 279, activeusers = 19, admins = 0, articles = 1110, edits = 85904, files = 0, pages = 2065, users = 1198, depth = 30.79315 }, ['om'] = { pos = 280, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1094, edits = 38041, files = 0, pages = 3740, users = 9484, depth = 59.50114 }, ['guw'] = { pos = 281, activeusers = 24, admins = 2, articles = 1065, edits = 30041, files = 0, pages = 1791, users = 513, depth = 7.794582 }, ['sm'] = { pos = 282, activeusers = 15, admins = 1, articles = 1065, edits = 42639, files = 0, pages = 3295, users = 9638, depth = 56.73643 }, ['gcr'] = { pos = 283, activeusers = 13, admins = 1, articles = 1050, edits = 16485, files = 0, pages = 2556, users = 2197, depth = 13.26782 }, ['alt'] = { pos = 284, activeusers = 11, admins = 2, articles = 1045, edits = 35980, files = 0, pages = 3721, users = 1660, depth = 63.40757 }, ['chr'] = { pos = 285, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1020, edits = 46156, files = 0, pages = 3896, users = 21863, depth = 94.18606 }, ['ltg'] = { pos = 286, activeusers = 12, admins = 1, articles = 1015, edits = 35320, files = 0, pages = 3223, users = 6701, depth = 51.85928 }, ['ny'] = { pos = 287, activeusers = 15, admins = 1, articles = 919, edits = 38054, files = 0, pages = 4003, users = 9390, depth = 107.0564 }, ['pih'] = { pos = 288, activeusers = 14, admins = 1, articles = 891, edits = 44153, files = 0, pages = 3324, users = 10496, depth = 99.04396 }, ['got'] = { pos = 289, activeusers = 11, admins = 1, articles = 866, edits = 46132, files = 0, pages = 3805, users = 17739, depth = 139.6404 }, ['mad'] = { pos = 290, activeusers = 15, admins = 0, articles = 861, edits = 8890, files = 0, pages = 1629, users = 1577, depth = 4.34207 }, ['st'] = { pos = 291, activeusers = 19, admins = 1, articles = 843, edits = 28448, files = 0, pages = 4255, users = 9451, depth = 109.5255 }, ['ami'] = { pos = 292, activeusers = 24, admins = 0, articles = 839, edits = 32262, files = 0, pages = 1659, users = 946, depth = 18.57585 }, ['blk'] = { pos = 293, activeusers = 21, admins = 1, articles = 824, edits = 16062, files = 0, pages = 3682, users = 238, depth = 52.47903 }, ['tn'] = { pos = 294, activeusers = 21, admins = 2, articles = 777, edits = 28245, files = 0, pages = 3716, users = 9263, depth = 108.7484 }, ['bm'] = { pos = 295, activeusers = 8, admins = 2, articles = 775, edits = 40189, files = 0, pages = 3145, users = 9880, depth = 119.5033 }, ['ve'] = { pos = 296, activeusers = 14, admins = 1, articles = 749, edits = 19284, files = 0, pages = 2236, users = 7210, depth = 33.99254 }, ['rmy'] = { pos = 297, activeusers = 12, admins = 1, articles = 730, edits = 50227, files = 0, pages = 2701, users = 16409, depth = 135.5627 }, ['ts'] = { pos = 298, activeusers = 13, admins = 2, articles = 720, edits = 36668, files = 0, pages = 3764, users = 8844, depth = 174.1253 }, ['chy'] = { pos = 299, activeusers = 9, admins = 1, articles = 662, edits = 24107, files = 0, pages = 2258, users = 10622, depth = 62.05388 }, ['rn'] = { pos = 300, activeusers = 9, admins = 1, articles = 620, edits = 23098, files = 0, pages = 2450, users = 8974, depth = 82.13479 }, ['iu'] = { pos = 301, activeusers = 12, admins = 2, articles = 593, edits = 44501, files = 0, pages = 3182, users = 17025, depth = 266.578 }, ['ak'] = { pos = 302, activeusers = 14, admins = 1, articles = 589, edits = 28927, files = 0, pages = 2441, users = 12518, depth = 117.1621 }, ['ss'] = { pos = 303, activeusers = 11, admins = 3, articles = 576, edits = 38085, files = 0, pages = 2416, users = 7638, depth = 160.8599 }, ['ch'] = { pos = 304, activeusers = 12, admins = 1, articles = 543, edits = 22843, files = 0, pages = 2501, users = 14425, depth = 118.7586 }, ['ff'] = { pos = 305, activeusers = 39, admins = 0, articles = 541, edits = 25101, files = 0, pages = 2499, users = 7891, depth = 131.5696 }, ['pnt'] = { pos = 306, activeusers = 8, admins = 1, articles = 481, edits = 35125, files = 0, pages = 2039, users = 9483, depth = 180.7357 }, ['kcg'] = { pos = 307, activeusers = 14, admins = 1, articles = 462, edits = 16453, files = 0, pages = 2301, users = 447, depth = 113.2943 }, ['ady'] = { pos = 308, activeusers = 10, admins = 1, articles = 451, edits = 12088, files = 0, pages = 3107, users = 6007, depth = 134.9324 }, ['ik'] = { pos = 309, activeusers = 12, admins = 2, articles = 445, edits = 37980, files = 0, pages = 2616, users = 7948, depth = 345.5547 }, ['ee'] = { pos = 310, activeusers = 17, admins = 3, articles = 438, edits = 50072, files = 0, pages = 3126, users = 13275, depth = 603.2763 }, ['sg'] = { pos = 311, activeusers = 13, admins = 2, articles = 311, edits = 20554, files = 0, pages = 1983, users = 5984, depth = 299.5887 }, ['din'] = { pos = 312, activeusers = 11, admins = 1, articles = 306, edits = 8040, files = 0, pages = 1086, users = 5693, depth = 48.10305 }, ['pwn'] = { pos = 313, activeusers = 15, admins = 0, articles = 279, edits = 11053, files = 0, pages = 434, users = 852, depth = 7.860415 }, ['kl'] = { pos = 314, activeusers = 17, admins = 2, articles = 244, edits = 74486, files = 0, pages = 2262, users = 12308, depth = 2252.396 }, ['pcm'] = { pos = 315, activeusers = 20, admins = 1, articles = 243, edits = 12694, files = 0, pages = 937, users = 192, depth = 110.5008 }, ['ti'] = { pos = 316, activeusers = 13, admins = 2, articles = 234, edits = 23841, files = 0, pages = 2731, users = 8476, depth = 994.0499 }, ['dz'] = { pos = 317, activeusers = 14, admins = 1, articles = 227, edits = 29401, files = 0, pages = 2281, users = 9230, depth = 1055.324 }, ['cr'] = { pos = 318, activeusers = 21, admins = 2, articles = 158, edits = 37453, files = 0, pages = 2161, users = 16772, depth = 2785.349 }, ['ng'] = { pos = 319, activeusers = 0, admins = 1, articles = 8, edits = 5923, files = 0, pages = 443, users = 2385, depth = 39530.88 }, ['cho'] = { pos = 320, activeusers = 0, admins = 1, articles = 6, edits = 4220, files = 0, pages = 201, users = 1809, depth = 22176 }, ['kj'] = { pos = 321, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 3548, files = 0, pages = 114, users = 1377, depth = 23536.62 }, ['mh'] = { pos = 322, activeusers = 0, admins = 1, articles = 4, edits = 4212, files = 0, pages = 206, users = 2140, depth = 52143.95 }, ['ho'] = { pos = 323, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 3786, files = 0, pages = 129, users = 1575, depth = 51771.35 }, ['ii'] = { pos = 324, activeusers = 0, admins = 1, articles = 3, edits = 11653, files = 0, pages = 189, users = 2031, depth = 237006 }, ['lrc'] = { pos = 325, activeusers = 2, admins = 1, articles = 1, edits = 140064, files = 0, pages = 237, users = 5037, depth = 3.291563E+07 }, ['mus'] = { pos = 326, activeusers = 0, admins = 1, articles = 1, edits = 3603, files = 0, pages = 115, users = 2348, depth = 407170.3 }, ['aa'] = { pos = 327, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4685, files = 0, pages = 509, users = 4063, depth = 0 }, ['hz'] = { pos = 328, activeusers = 1, admins = 1, articles = 0, edits = 4483, files = 0, pages = 176, users = 3761, depth = 0 }, ['kr'] = { pos = 329, activeusers = 0, admins = 1, articles = 0, edits = 4641, files = 0, pages = 162, users = 5464, depth = 0 }, ['total'] = { activeusers = 280877, admins = 3758, articles = 59302137, edits = 3209337808, files = 2759477, pages = 244894046, users = 103541134, depth = 128.3555, date = '@1661508037' }, } return info s4oij5vz53fsma2bxmbf3zka1iz6ooa Гадуноўка (Вяземскі раён) 0 637458 4194379 3985454 2022-08-25T20:48:19Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Гадуноўка}} {{НП-Расія}} '''Гадуноўка'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Годуновка}}) — вёска ў [[Вяземскі раён (Смаленская вобласць)|Вяземскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад [[Сямлёўскае сельскае паселішча|Сямлёўскага сельскага паселішча]]. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была акупаваная гітлераўскімі войскамі ў кастрычніку [[1941]] года, вызвалена ў сакавіку [[1943]] года.<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref> {{зноскі}} {{Вяземскі раён (Смаленская вобласць)}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Вяземскага раёна (Смаленская вобласць)]] 1b658egy1o1inrl0tj4et77xccfjerq Гадунова (Смаленская вобласць) 0 637597 4194378 3608075 2022-08-25T20:48:16Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} '''Гадунова'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Годуново}}) — вёска ў [[Вяземскі раён (Смаленская вобласць)|Вяземскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад [[Андрэйкаўскае сельскае паселішча|Андрэйкаўскага сельскага паселішча]]. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была пад нямецкай акупацыяй з кастрычніка 1941 года, вызвалена ў сакавіку 1943 года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>. {{зноскі}} {{Вяземскі раён (Смаленская вобласць)}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Вяземскага раёна (Смаленская вобласць)]] 0dyz76pudeh9efpp7elovlu6bubpu0q Галамаздава 0 640799 4194385 3604132 2022-08-25T20:51:40Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} '''Галамаздава'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Голомаздово}}) — вёска ў [[Гагарынскі раён (Смаленская вобласць)|Гагарынскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад [[Карманаўскае сельскае паселішча|Карманаўскага сельскага паселішча]]. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была пад нямецкай акупацыяй з кастрычніка [[1941]] года, вызвалена ў сакавіку [[1943]] года.<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref> {{зноскі}} {{Гагарынскі раён (Смаленская вобласць)}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Гагарынскага раёна (Смаленская вобласць)]] iywlfx6nydp4yquw1vv75tzy3n6wk0g Галееўка (Глінкаўскі раён) 0 641304 4194389 3839287 2022-08-25T20:53:03Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{значэнні2|Галееўка}} {{НП-Расія}} '''Галееўка'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Гале́евка}}) — вёска ў [[Глінкаўскі раён|Глінкаўскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад [[Дабромінскае сельскае паселішча|Дабромінскага сельскага паселішча]]. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была пад нямецкай акупацыяй з ліпеня [[1941]] года, вызвалена падчас [[Ельнінска-Дарагабужская аперацыя|Ельнінска-Дарагабужскай аперацыі]] ў [[1943]] годзе.<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref> {{зноскі}} {{Глінкаўскі раён}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Глінкаўскага раёна]] 5zcr2cpxms15hdbwxvl2gcxvw7iedk2 Аляксей Аляксандравіч Дзянісаў (архітэктар) 0 645159 4194501 4045058 2022-08-26T06:47:06Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Творчасць */ wikitext text/x-wiki {{архітэктар}} {{цёзкі2|Дзянісаў}} '''Аляксей Аляксандравіч Дзянісаў''' ({{ДН|8|3|1879}}, [[Ізмайлаўск]] — {{ДС|25|8|1966}}) — беларускі інжынер і архітэктар. [[Галоўны архітэктар Мінска]] (жнівень-кастрычнік 1944<ref name=":0">[http://bsa.by/publikatsii/fenomen-minska.html Феномен Мінска] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201024035610/http://bsa.by/publikatsii/fenomen-minska.html |date=24 кастрычніка 2020 }}</ref>). == Біяграфія == Скончыў [[Рыжскі політэхнічны інстытут]] у 1906 годзе. Працаваў архітэктарам ва Упраўленні [[Паўднёва-Заходняя чыгунка|Паўднёва-Заходняй чыгункі]], [[Белдзяржбуд]]зе, у жніўні-кастрычніку 1944 года быў галоўным архітэктарам Мінска<ref name=":0" />, потым працаваў ва Упраўленні галоўнага архітэктара<ref>''Лихута И. С.'' 60-летие Инспекции Государственного строительного надзора и контроля и ее работа со строительным комплексом города Минска. Записки инспектора. — Мн.: Белстройцентр, 2007. — 208 с. ил. — С. 12.</ref>, з 1949 да 1957 года — у [[Белкаапсаюз]]е. Член [[Саюз архітэктараў СССР|Саюза архітэктараў СССР]] з 1934 года. Прадзед гісторыка [[Антон Уладзіміравіч Дзянісаў|Антона Дзянісава]] і стрыечны брат дзеда гісторыка [[Уладзімір Мікалаевіч Дзянісаў|Уладзіміра Дзянісава]]. == Творчасць == [[Файл:Miensk, Ždanovičy. Менск, Ждановічы (1937).jpg|міні|злева|Дом адпачынку ў [[Ждановічы (Мінскі раён)|Ждановічах]]. 1937]] [[Файл:Miensk, Padhornaja-Felicyjanaŭskaja. Менск, Падгорная-Фэліцыянаўская (1934).jpg|thumb|[[Дом па вуліцы Карла Маркса, 25 (Мінск)|Дом]] на рагу вул. К. Маркса і Камсамольскай. 1934]] [[Файл:23 Maksima Bahdanoviča street (Minsk) 2.jpg|міні|злева|[[3-і Дом Саветаў (Мінск)|3-і Дом Саветаў]]]] [[File:Менск. Кааператыўны жылы дом швейнай фабрыкі «Кастрычнік». 1927.jpg|thumb|Кааператыўны жылы дом швейнай фабрыкі «Кастрычнік». 1927]] Асноўныя працы: праект рэканструкцыі [[Дом віцэ-губернатара (Мінск)|дома віцэ-губернатара]] (1924)<ref>[http://spadchina.by/dom-v%D1%96cze-gubernatara.html Гістарычная забудова ансамбля мінскага калегіума езуітаў. (Дом віцэ-губернатара)]</ref>, будынак упапаўнаважанага ВСНГ (1924—1925)<ref name=":1">''Воинов А.'', ''Егоров Ю.'' Фактам вопреки // Советская Белоруссия, 24 мая 1953.</ref>, кааператыўны жылы дом швейнай фабрыкі «Кастрычнік» па [[вуліца Розы Люксембург (Мінск)|вул. Р. Люксембург]] (1927), {{нп5|Дом па вуліцы Карла Маркса, 25 (Мінск)|жыл дом|d|Q95966185}} на рагу [[Вуліца К. Маркса (Мінск)|вул. К. Маркса]] і [[Камсамольская вуліца (Мінск)|Камсамольскай]] (1930)<ref name="АСБ">{{крыніцы/Архітэктары Савецкай Беларусі|Денисов Алексей Александрович}}</ref>, [[3-і Дом Саветаў (Мінск)|3-і Дом Саветаў]] (1936, сумесна з [[У. Вараксін]]ым), галоўны даваенны комплекс лечкамісіі на [[Чырвонаармейская вуліца (Мінск)|Чырвонаармейскай]] (1932—1933)<ref name=":1" />, [[гараж СНК БССР]] (паміж 1936—1939)<ref>[https://realty.tut.by/news/offtop-realty/663685.html «Оценочная стоимость — 12 млн долларов». Что сейчас в бывших правительственных гаражах, которые могут снести. 7 декабря 2019] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200424044642/https://realty.tut.by/news/offtop-realty/663685.html |date=24 красавіка 2020 }}</ref>, жылы дом для супрацоўнікаў Галоўнага ўпраўлення дарог і транспарта пры СНК БССР на скрыжаванні Свярдлова і Ульянаўскай (пач. 1930-х, разбураны ў час вайны)<ref name="belaruskipioner">[https://t.me/belaruskipioner/5861 Інфармацыя па тэлеграм-канале «Беларускі піонэр»]</ref> у [[Мінск]]у, Дом адпачынку ў [[Ждановічы (Мінскі раён)|Ждановічах]] (1928)<ref name="АСБ">{{крыніцы/Архітэктары Савецкай Беларусі|Денисов Алексей Александрович}}</ref>. У 1930 годзе разам са [[Станіслаў Сільвестравіч Гайдукевіч|Станіславам Гайдукевічам]] браў удзел (галоўны ўваход, асноўныя павільёны) у распрацоўцы праекта [[Першая Усебеларуская сельскагаспадарчая і прамысловая выстаўка|Першай Усебеларускай сельскагаспадарчай і прамысловай выстаўкі]]<ref>''Можейко Г.'' [https://www.kp.by/daily/27013/4075642/ Самая масштабная выставка в истории Беларуси была в 1930 году: площадь в 100 футбольных полей, 350 тысяч гостей и репрессированные организаторы]{{Недаступная спасылка}} // kp.by, 9 августа 2019</ref>. Дом арцелі інвалідаў «Адраджэнне» ў [[Гомель|Гомелі]] (1953)<ref name="АСБ"/>. На пачатку 1930-х гадоў у альбоме «Мастацтва БССР за 15 год (1917—1932 гг.)» А. Дзянісава разам з Гайдукевічам, Цісэнам і іншымі называюць «старымі архітэктарамі», «прадстаўнікамі буржуазнага эклектызма» і супрацьстаўляюць «моладзі, якая прайшла новую, сучасную школу» — Лаўрову, Валадзько, Воінаву<ref>''Мельнікаў І.'' [https://baj.by/be/analytics/iosif-langbard-arhitektar-yaki-prysvyaciu-zhyccyo-minsku Іосіф Лангбард. Архітэктар, які прысвяціў жыццё Мінску] // baj.by, 31 ліпеня 2016</ref>. У 1953 годзе Воінаў і Ягораў наадварот адзначылі, што ўжо ў 1920-я гады А. Аляксееў быў сярод архітэктараў, які супрацьпаставілі «канструктывісцкай „архітэктуры“» праекты на грунце нацыянальных традыцый, прыкладамі даваліся яго будынкі ўпаўнаважанага ВСНГ і Лечкамісіі<ref name=":1" />. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Архітэктары Савецкай Беларусі|Денисов Алексей Александрович}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дзянісаў Аляксей Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Архітэктары Мінска]] [[Катэгорыя:Архітэктары Беларусі]] [[Катэгорыя:Архітэктары XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Галоўныя архітэктары Мінска]] 9ykrubzr8614w9bunf5sclh1o2zoiwk 4194502 4194501 2022-08-26T06:47:38Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Творчасць */ wikitext text/x-wiki {{архітэктар}} {{цёзкі2|Дзянісаў}} '''Аляксей Аляксандравіч Дзянісаў''' ({{ДН|8|3|1879}}, [[Ізмайлаўск]] — {{ДС|25|8|1966}}) — беларускі інжынер і архітэктар. [[Галоўны архітэктар Мінска]] (жнівень-кастрычнік 1944<ref name=":0">[http://bsa.by/publikatsii/fenomen-minska.html Феномен Мінска] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201024035610/http://bsa.by/publikatsii/fenomen-minska.html |date=24 кастрычніка 2020 }}</ref>). == Біяграфія == Скончыў [[Рыжскі політэхнічны інстытут]] у 1906 годзе. Працаваў архітэктарам ва Упраўленні [[Паўднёва-Заходняя чыгунка|Паўднёва-Заходняй чыгункі]], [[Белдзяржбуд]]зе, у жніўні-кастрычніку 1944 года быў галоўным архітэктарам Мінска<ref name=":0" />, потым працаваў ва Упраўленні галоўнага архітэктара<ref>''Лихута И. С.'' 60-летие Инспекции Государственного строительного надзора и контроля и ее работа со строительным комплексом города Минска. Записки инспектора. — Мн.: Белстройцентр, 2007. — 208 с. ил. — С. 12.</ref>, з 1949 да 1957 года — у [[Белкаапсаюз]]е. Член [[Саюз архітэктараў СССР|Саюза архітэктараў СССР]] з 1934 года. Прадзед гісторыка [[Антон Уладзіміравіч Дзянісаў|Антона Дзянісава]] і стрыечны брат дзеда гісторыка [[Уладзімір Мікалаевіч Дзянісаў|Уладзіміра Дзянісава]]. == Творчасць == [[Файл:Miensk, Ždanovičy. Менск, Ждановічы (1937).jpg|міні|злева|Дом адпачынку ў [[Ждановічы (Мінскі раён)|Ждановічах]]. 1937]] [[Файл:Miensk, Padhornaja-Felicyjanaŭskaja. Менск, Падгорная-Фэліцыянаўская (1934).jpg|thumb|[[Дом па вуліцы Карла Маркса, 25 (Мінск)|Дом]] на рагу вул. К. Маркса і Камсамольскай. 1934]] [[Файл:23 Maksima Bahdanoviča street (Minsk) 2.jpg|міні|злева|[[3-і Дом Саветаў (Мінск)|3-і Дом Саветаў]]]] [[File:Менск. Кааператыўны жылы дом швейнай фабрыкі «Кастрычнік». 1927.jpg|thumb|Кааператыўны жылы дом швейнай фабрыкі «Кастрычнік». 1927]] Асноўныя працы: праект рэканструкцыі [[Дом віцэ-губернатара (Мінск)|дома віцэ-губернатара]] (1924)<ref>[http://spadchina.by/dom-v%D1%96cze-gubernatara.html Гістарычная забудова ансамбля мінскага калегіума езуітаў. (Дом віцэ-губернатара)]</ref>, будынак упапаўнаважанага ВСНГ (1924—1925)<ref name=":1">''Воинов А.'', ''Егоров Ю.'' Фактам вопреки // Советская Белоруссия, 24 мая 1953.</ref>, кааператыўны жылы дом швейнай фабрыкі «Кастрычнік» па [[вуліца Розы Люксембург (Мінск)|вул. Р. Люксембург]] (1927), {{нп5|Дом па вуліцы Карла Маркса, 25 (Мінск)|жыл дом|d|Q95966185}} на рагу [[Вуліца К. Маркса (Мінск)|вул. К. Маркса]] і [[Камсамольская вуліца (Мінск)|Камсамольскай]] (1930)<ref name="АСБ">{{крыніцы/Архітэктары Савецкай Беларусі|Денисов Алексей Александрович}}</ref>, [[3-і Дом Саветаў (Мінск)|3-і Дом Саветаў]] (1936, сумесна з [[У. Вараксін]]ым), галоўны даваенны комплекс лечкамісіі на [[Чырвонаармейская вуліца (Мінск)|Чырвонаармейскай]] (1932—1933)<ref name=":1" />, [[гараж СНК БССР]] (паміж 1936—1939)<ref>[https://realty.tut.by/news/offtop-realty/663685.html «Оценочная стоимость — 12 млн долларов». Что сейчас в бывших правительственных гаражах, которые могут снести. 7 декабря 2019] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200424044642/https://realty.tut.by/news/offtop-realty/663685.html |date=24 красавіка 2020 }}</ref>, жылы дом для супрацоўнікаў Галоўнага ўпраўлення дарог і транспарту пры СНК БССР на скрыжаванні [[Вуліца Свярдлова (Мінск)|вуліц Свярдлова]] і [[Ульянаўская вуліца (Мінск)|Ульянаўскай]] (пач. 1930-х, разбураны ў час вайны)<ref name="belaruskipioner">[https://t.me/belaruskipioner/5861 Інфармацыя па тэлеграм-канале «Беларускі піонэр»]</ref> у [[Мінск]]у, Дом адпачынку ў [[Ждановічы (Мінскі раён)|Ждановічах]] (1928)<ref name="АСБ">{{крыніцы/Архітэктары Савецкай Беларусі|Денисов Алексей Александрович}}</ref>. У 1930 годзе разам са [[Станіслаў Сільвестравіч Гайдукевіч|Станіславам Гайдукевічам]] браў удзел (галоўны ўваход, асноўныя павільёны) у распрацоўцы праекта [[Першая Усебеларуская сельскагаспадарчая і прамысловая выстаўка|Першай Усебеларускай сельскагаспадарчай і прамысловай выстаўкі]]<ref>''Можейко Г.'' [https://www.kp.by/daily/27013/4075642/ Самая масштабная выставка в истории Беларуси была в 1930 году: площадь в 100 футбольных полей, 350 тысяч гостей и репрессированные организаторы]{{Недаступная спасылка}} // kp.by, 9 августа 2019</ref>. Дом арцелі інвалідаў «Адраджэнне» ў [[Гомель|Гомелі]] (1953)<ref name="АСБ"/>. На пачатку 1930-х гадоў у альбоме «Мастацтва БССР за 15 год (1917—1932 гг.)» А. Дзянісава разам з Гайдукевічам, Цісэнам і іншымі называюць «старымі архітэктарамі», «прадстаўнікамі буржуазнага эклектызма» і супрацьстаўляюць «моладзі, якая прайшла новую, сучасную школу» — Лаўрову, Валадзько, Воінаву<ref>''Мельнікаў І.'' [https://baj.by/be/analytics/iosif-langbard-arhitektar-yaki-prysvyaciu-zhyccyo-minsku Іосіф Лангбард. Архітэктар, які прысвяціў жыццё Мінску] // baj.by, 31 ліпеня 2016</ref>. У 1953 годзе Воінаў і Ягораў наадварот адзначылі, што ўжо ў 1920-я гады А. Аляксееў быў сярод архітэктараў, які супрацьпаставілі «канструктывісцкай „архітэктуры“» праекты на грунце нацыянальных традыцый, прыкладамі даваліся яго будынкі ўпаўнаважанага ВСНГ і Лечкамісіі<ref name=":1" />. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/Архітэктары Савецкай Беларусі|Денисов Алексей Александрович}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дзянісаў Аляксей Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Архітэктары Мінска]] [[Катэгорыя:Архітэктары Беларусі]] [[Катэгорыя:Архітэктары XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Галоўныя архітэктары Мінска]] 4rfeot8i6b5yrubru10zv87xt4i248o Галавіцы (Смаленская вобласць) 0 649217 4194382 3659744 2022-08-25T20:50:57Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} '''Галавіцы'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Головицы}}) — вёска ў [[Духаўшчынскі раён|Духаўшчынскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад [[Булгакаўскае сельскае паселішча (Смаленская вобласць)|Булгакаўскага сельскага паселішча]]. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была пад нямецкай акупацыяй з кастрычніка [[1941]] года, вызвалена ў [[1943]] годзе.<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref> {{зноскі}} {{Духаўшчынскі раён}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Духаўшчынскага раёна]] pbdp6b31rfqfnbic8xlk178axa1msqy Галачова (Духаўшчынскі раён) 0 649384 4194386 3660329 2022-08-25T20:52:34Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{Значэнні2|Галачова (значэнні)}} {{НП-Расія}} '''Галачова'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Голочево}}) — вёска ў [[Духаўшчынскі раён|Духаўшчынскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад [[Траццякоўскае сельскае паселішча (Смаленская вобласць)|Траццякоўскага сельскага паселішча]]. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была пад нямецкай акупацыяй з кастрычніка [[1941]] года, вызвалена ў [[1943]] годзе.<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref> {{зноскі}} {{Духаўшчынскі раён}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Духаўшчынскага раёна]] f0l2evljcbu6prdi1smgygr1epgiwlo Юрый Барысавіч Мартаў 0 649691 4194599 4033872 2022-08-26T10:31:56Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{навуковец}} {{цёзкі2|Мартаў}} '''Юрый Барысавіч Мартаў''' ({{ДН|31|8|1944}}, [[Рослаўль]], [[Смаленская вобласць]], [[РСФСР]] — {{ДС|11|5|2007}}) — [[Беларусь|беларускі]] вучоны ў галіне [[хірургія|хірургіі]]. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1987), [[прафесар]] (1988). == Біяграфія == Сын беларускага хірурга [[Ганна Фларыянаўна Катовіч|Ганны Фларыянаўны Катовіч]] і начальніка Віцебскага гарадскога аддзялення Дзяржбанка Барыса Канстанцінавіча Мартава. Скончыў [[Віцебскі медыцынскі інстытут]] у 1967 годзе, працаваў у ім, у 1989—2000 гадах загадчык кафедры агульнай хірургіі. У 2002—2007 гадах намеснік галоўнага ўрача [[Віцебская гарадская бальніца хуткай дапамогі|Віцебскай гарадской бальніцы хуткай дапамогі]]. == Навуковая дзейнасць == Навуковыя інтарэсы: праблемы органазберагальных аперацый на страўніку пры язвавай хваробе, аперацый на грудным аддзеле стрававода пры яго апёках і пухлінах; кардыёхірургічныя ўмяшанні пры парушэннях рытму сэрца. Навуковыя працы па хірургіі органаў [[Брушная поласць|брушной]] і [[грудная поласць|грудной]] поласцей. == У шлюбе == У шлюбе з [[Таццяна Уладзіміраўна Емяльянава|Таццянай Уладзіміраўнай Емяльянавай]], урачом-інфекцыяністам, меў сына [[Уладзімір Юр’евіч Мартаў|Уладзіміра]], урача, і дачку [[Ірына Юр’еўна Падалінская|Ірыну]] (у замужжы Падалінская), фізіятэрапеўта. Унук — [[Юрый Сяргеевіч Падалінскі]] — таксама ўрач. == Творы == * Язвенная болезнь глазами хирурга. Витебск, 1995 (у сааўтарстве); * Распространенный перитонит. М., 1998 (у сааўтарстве). == Літаратура == * {{крыніцы/БелЭн|10|Мартаў Юрый Барысавіч}} == Спасылкі == * {{bis.nlb.by|138104|Мартаў Юрый Барысавіч}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Мартаў Юрый Барысавіч}} [[Катэгорыя:Хірургі СССР]] [[Катэгорыя:Хірургі Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта ВДМУ]] s7ksv4pqhhxzevqnzfm2lbjpxjjpgo5 Уладзімір Сцяпанавіч Макарэнка 0 650684 4194597 3804283 2022-08-26T10:29:28Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{Цёзкі2|Макарэнка}} '''Уладзімір Сцяпанавіч Макарэ́нка'''{{sfn|БелЭн|1999}}<ref>Сустракаецца варыянт прозвішча '''Макаранка'''</ref> (нар. {{ДН|14|12|1929}}) — [[вучоны]] ў галіне [[Паталагічная фізіялогія|паталагічнай фізіялогіі]], [[доктар медыцынскіх навук]] (1978), [[прафесар]] (1981). == Біяграфія == Нарадзіўся ў [[Віцебск]]у. У 1952 годзе скончыў [[Віцебскі медыцынскі інстытут]], у 1955 годзе — [[Аспірантура|аспірантуру]] пры [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Мінскім медыцынскім інстытуце]]. У 1956 годзе пад кіраўніцтвам прафесара [[Фёдар Аляксеевіч Яхімовіч|Ф. А. Яхімовіча]] абараніў [[Кандыдат навук|кандыдацкую]] дысертацыю на тэму «Отклонения в явлении инактивации ацетилхолина кровью и ее сывороткой при разных степенях кровопотери (экспериментальное исследование)»<ref name="ВДМУ">[https://elib.vsmu.by/bitstream/123/21810/1/vVGMU_2019_6_85-86.pdf К юбилею Владимира Степановича Макаренко (90 лет со дня рождения)] {{ref-ru}}</ref>. З 1955 года ў Віцебскім медыцынскім інстытуце: асістэнт кафедры паталагічнай фізіялогіі, з 1962 года — выконваючы абавязкі дацэнта, з 1965 года — дацэнт<ref name="ВДМУ" />. Адначасова з 1955 года на пасадах намесніка дэкана, дэкана [[Лячэбны факультэт ВДМУ|лячэбнага факультэта]]<ref name="ВДМУ" />. У 1965—1970 гадах займаў пасаду прарэктара па вучэбнай рабоце. У 1977 годзе абараніў доктарскую дысертацыю на тэму «Функциональное состояние и компенсаторные возможности почек после острой почечной ишемии». У 1969—1996 гадах — загадчык кафедры паталагічнай фізіялогіі<ref name="ВДМУ" />. == Навуковая і грамадская дзейнасць == Асноўныя навуковыя працы па пытаннях паталагічнай фізіялогіі [[Ныркі|нырак]] і [[Печань|печані]]. Пад кіраўніцтвам У. С. Макарэнкі абаронены 6 кандыдацкіх дысертацый<ref name="ВДМУ" />. Аўтар больш за 100 навуковых прац<ref name="ВДМУ" />. Сярод апублікаванага: * Функциональное состояние и компенсаторные возможности почек после продолжительной почечной ишемии (разам з В. М. Гапановіч), * Интенсивность перекисного окисления липидов в почках при миогемоглобинурической острой почечной недостаточности (разам з В. У. Тушкіным). Быў старшынёй Віцебскага навуковага таварыства патафізіёлагаў, членам праўлення Рэспубліканскага навуковага таварыства патафізіёлагаў<ref name="ВДМУ" />. З 1965 па 1970 год быў членам Кастрычніцкага раённага камітэта [[Камуністычная партыя Беларусі (1918)|КПБ]] горада Віцебска<ref name="ВДМУ" />. == Узнагароды і званні == * [[Медаль «У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна»]] * Значок «Выдатніку аховы здароўя» * Значок «Выдатніку адукацыі» * Значок «За выдатныя поспехі ў працы» * Граматы і падзякі {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|9|Макарэ́нка Уладзімір Сцяпанавіч||531}} * Макаранка Уладзімір Сцяпанавіч // Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Віцебска : у 2 кн. / рэдкал.: Г. П. Пашкоў [і інш.]; склад. А. І. Мацяюн; маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн., 2003. — Кн. 2. — С. 532. * Владимир Степанович Макаренко (к 70-летию со дня рождения) // Здравоохранение. — 2000. — № 2. — С. 59.{{ref-ru}} * Витебский государственный медицинский университет (1934—2004) / Под ред. [[Аляксандр Мікалаевіч Косінец|А. Н. Косинца]]. — Витебск, 2004. — С. 247—249.{{ref-ru}} == Спасылкі == * [http://med.by/content/znamdate/znamdate2014.pdf Здравоохранение Беларуси: знаменательные и юбилейные даты. 2014 год. / Сост. Н. С. Шумин. — Минск: ГУРНМБ, 2013. — С. 51. — 67 с.]{{ref-ru}} * [https://elib.vsmu.by/bitstream/123/21810/1/vVGMU_2019_6_85-86.pdf К юбилею Владимира Степановича Макаренко (90 лет со дня рождения) // Вестник Витебского государственного медицинского университета, 2019, № 6.]{{ref-ru}} * [http://unicat.nlb.by/scient/pls/dict.prn_ref?tu=e&tq=v0&name_view=va_200&a001=BY-NLB-ar711691&strq=l_siz=20 Вучоныя Беларусі. Макарэнка, Уладзімір Сцяпанавіч (доктар медыцынскіх навук; паталагічная фізіялогія; нар. 1929)] // [[Нацыянальная бібліятэка Беларусі]] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Макарэнка Уладзімір Сцяпанавіч}} [[Катэгорыя:Выпускнікі Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Патафізіёлагі]] [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта ВДМУ]] [[Катэгорыя:Члены КПСС]] [[Катэгорыя:Выдатнікі аховы здароўя (СССР)]] [[Катэгорыя:Фізіёлагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Фізіёлагі СССР]] 3frfrkq9o5f6l02jogoby1hd3qs9ahi Галалобава (Кардымаўскі раён) 0 651424 4194384 3671327 2022-08-25T20:51:37Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} '''Галалобава'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Гололобово}}) — вёска ў [[Кардымаўскі раён|Кардымаўскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад [[Цюшынскае сельскае паселішча|Цюшынскага сельскага паселішча]]. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была пад нямецкай акупацыяй са жніўня 1941 года, вызвалена ў верасні 1943 года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>. {{зноскі}} {{Кардымаўскі раён}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Кардымаўскага раёна]] li6nxhs0lyuee7xhajno6lvt96qf1e8 Галоўкава (Навадугінскі раён) 0 656430 4194391 3701523 2022-08-25T20:53:59Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} {{значэнні2|тып=тапонім|Галоўкава}} '''Галоўкава'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Головково}}) — вёска ў [[Навадугінскі раён|Навадугінскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад [[Ізвекаўскае сельскае паселішча|Ізвекаўскага сельскага паселішча]]. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была пад нямецкай акупацыяй з кастрычніка 1941 года, вызвалена ў сакавіку 1943 года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>. {{зноскі}} {{Навадугінскі раён}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Навадугінскага раёна]] onp9zqvb7o2r6jqmjrjxbq6rghb8jte Галавіно (Навадугінскі раён) 0 656517 4194381 3701776 2022-08-25T20:50:53Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} {{значэнні2|тып=тапонім|Галавіно}} '''Галавіно'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Головино́}}) — вёска ў [[Навадугінскі раён|Навадугінскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад [[Цёсаўскае сельскае паселішча (Смаленская вобласць)|Цёсаўскага сельскага паселішча]]. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была пад нямецкай акупацыяй з кастрычніка 1941 года, вызвалена ў сакавіку 1943 года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>. {{зноскі}} {{Навадугінскі раён}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Навадугінскага раёна]] 4he3nf91sgiuyjpb5lyroqxezpyfldb Галаеўка 0 657005 4194383 3704458 2022-08-25T20:51:14Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} '''Галаеўка'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Галаевка}}) — вёска ў [[Пачынкаўскі раён (Смаленская вобласць)|Пачынкаўскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад [[Стадолішчанскае сельскае паселішча|Стадолішчанскага сельскага паселішча]]. == Гісторыя == [[25 сакавіка]] [[1918]] года згодна з [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Галаеўка абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] года згодна з пастановай [[I з'езд КП(б) Беларусі|I з’езда КП(б) Беларусі]] яна ўвайшла ў склад [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала вёску разам з іншымі [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічна беларускімі тэрыторыямі]] ў склад [[РСФСР]]. Да 1929 года ў складзе [[Рослаўскі павет|Рослаўскага павета]] [[Смаленская губерня|Смаленскай губерні]]. 1930—1961 года ў складзе [[Стадолішчанскі раён|Стадолішчанскага раёна]] [[Заходняя вобласць|Заходняй вобласці]] (з 1937 года — [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]]). У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была пад нямецкай акупацыяй з ліпеня 1941 года, вызвалена ў верасні 1943 года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>.. == Геаграфія == Вёска стаіць на рацэ [[Пятроўка (прытока Грэблі)|Пятроўка]]. {{зноскі}} {{Пачынкаўскі раён (Смаленская вобласць)}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Пачынкаўскага раёна (Смаленская вобласць)]] f3kmpw4bf81j57805kj0bcwoi0lcskw Галееўка (Пачынкаўскі раён) 0 657292 4194390 3705978 2022-08-25T20:53:05Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} {{значэнні2|тып=тапонім|Галееўка}} '''Галееўка'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Галеевка}}) — вёска ў [[Пачынкаўскі раён (Смаленская вобласць)|Пачынкаўскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад [[Шаталаўскае сельскае паселішча (Смаленская вобласць)|Шаталаўскага сельскага паселішча]]. == Гісторыя == [[25 сакавіка]] [[1918]] года згодна з [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Галееўка абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] года згодна з пастановай [[I з’езд КП(б) Беларусі|I з’езда КП(б) Беларусі]] яна ўвайшла ў склад [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала вёску разам з іншымі [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічна беларускімі тэрыторыямі]] ў склад [[РСФСР]]. У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была пад нямецкай акупацыяй з ліпеня 1941 года, вызвалена ў верасні 1943 года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>. З [[28 снежня]] [[2004]] года па [[1 студзеня]] [[2019]] у складзе [[Васькоўскае сельскае паселішча (Смаленская вобласць)|Васькоўскага сельскага паселішча]]<ref name="МСУ">[http://docs.cntd.ru/document/939381018 Закон Смоленской области от 28 декабря 2004 года N 132-з «О наделении статусом муниципального района муниципального образования "Починковский район" Смоленской области, об установлении границ муниципальных образований, территории которых входят в его состав, и наделении их соответствующим статусом»]</ref><ref>[http://docs.cntd.ru/document/550295536 Закон Смоленской области от 20 декабря 2018 года N 178-з «О преобразовании муниципальных образований Починковского района Смоленской области, об установлении численности и срока полномочий депутатов представительных органов первого созыва вновь образованных муниципальных образований Починковского района Смоленской области, а также порядка избрания, полномочий и срока полномочий первых глав вновь образованных муниципальных образований Починковского района Смоленской области»]</ref>. == Геаграфія == Праз вёску праходзіць аўтадарога {{Таблічка-ru|66Н|1448}}. {{зноскі}} {{Пачынкаўскі раён (Смаленская вобласць)}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Пачынкаўскага раёна (Смаленская вобласць)]] 3k6u2ctaadddostuq6qxoj8uojwg0qj Галееўка-1 0 660293 4194387 3723557 2022-08-25T20:52:59Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} '''Галееўка-1'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Галеевка-1}}) — вёска ў [[Рослаўльскі раён|Рослаўльскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад [[Ліпаўскае сельскае паселішча (Смаленская вобласць)|Ліпаўскага сельскага паселішча]]. == Гісторыя == [[25 сакавіка]] [[1918]] года згодна з [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Галееўка-1 абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] года згодна з пастановай [[I з’езд КП(б) Беларусі|I з’езда КП(б) Беларусі]] яна ўвайшла ў склад [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала вёску разам з іншымі [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічна беларускімі тэрыторыямі]] ў склад [[РСФСР]]. У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была пад нямецкай акупацыяй з жніўня 1941 года, вызвалена ў верасні 1943 года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>. З [[2004]] па [[2019]] год у складзе [[Гразеняцкае сельскае паселішча|Гразеняцкага сельскага паселішча]]<ref name="МСУ">[http://docs.cntd.ru/document/939381019 Закон Смаленскай вобласці ад 28 снежня 2004 года N 133-з «О наделении статусом муниципального района муниципального образования «Рославльский район» Смоленской области, об установлении границ муниципальных образований, территории которых входят в его состав, и наделении их соответствующим статусом»]</ref><ref>[http://docs.cntd.ru/document/550295533 Закон Смаленскай вобласці ад 20 снежня 2018 года N 190-з «О преобразовании муниципальных образований Рославльского района Смоленской области, об установлении численности и срока полномочий депутатов представительных органов первого созыва вновь образованных муниципальных образований Рославльского района Смоленской области, а также порядка избрания, полномочий и срока полномочий первых глав вновь образованных муниципальных образований Рославльского района Смоленской области»]</ref>. {{зноскі}} {{Рослаўльскі раён}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Рослаўльскага раёна]] i9pcsqxo1c1c3v173m0alrz2x52ygwe Галееўка-2 0 660294 4194388 3723558 2022-08-25T20:53:00Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} '''Галееўка-2'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Галеевка-2}}) — вёска ў [[Рослаўльскі раён|Рослаўльскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад [[Ліпаўскае сельскае паселішча (Смаленская вобласць)|Ліпаўскага сельскага паселішча]]. == Гісторыя == [[25 сакавіка]] [[1918]] года згодна з [[Трэцяя Устаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Галееўка-2 абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] года згодна з пастановай [[I з’езд КП(б) Беларусі|I з’езда КП(б) Беларусі]] яна ўвайшла ў склад [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала вёску разам з іншымі [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічна беларускімі тэрыторыямі]] ў склад [[РСФСР]]. У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была пад нямецкай акупацыяй з жніўня 1941 года, вызвалена ў верасні 1943 года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Вызваленне Смаленшчыны./Энцыклапедыя Смаленскай вобласці] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>. З [[2004]] па [[2019]] год у складзе [[Гразеняцкае сельскае паселішча|Гразеняцкага сельскага паселішча]]<ref name="МСУ">[http://docs.cntd.ru/document/939381019 Закон Смаленскай вобласці ад 28 снежня 2004 года N 133-з «О наделении статусом муниципального района муниципального образования «Рославльский район» Смоленской области, об установлении границ муниципальных образований, территории которых входят в его состав, и наделении их соответствующим статусом»]</ref><ref>[http://docs.cntd.ru/document/550295533 Закон Смаленскай вобласці ад 20 снежня 2018 года N 190-з «О преобразовании муниципальных образований Рославльского района Смоленской области, об установлении численности и срока полномочий депутатов представительных органов первого созыва вновь образованных муниципальных образований Рославльского района Смоленской области, а также порядка избрания, полномочий и срока полномочий первых глав вновь образованных муниципальных образований Рославльского района Смоленской области»]</ref>. {{зноскі}} {{Рослаўльскі раён}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Рослаўльскага раёна]] qdn8n2ezphqwqj9lc0xc4plrlid64ph Міхаіл Міхайлавіч Пяткевіч 0 665815 4194619 3804761 2022-08-26T11:07:16Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{Цёзкі2|Пяткевіч}} '''Міхаіл Міхайлавіч Пятке́віч'''{{sfn|БелЭн|2001}} ({{ДН|2|8|1934}} — {{ДС|28|11|1999}}) — [[вучоны]] ў галіне [[Судовая медыцына|судовай медыцыны]], [[доктар медыцынскіх навук]] (1975), [[прафесар]] (1977). == Біяграфія == Нарадзіўся ў вёсцы [[Юзафова (Барысаўскі раён)|Юзафова]] ([[Барысаўскі раён]], [[Мінская вобласць]], [[Беларусь]]). У 1960 годзе скончыў [[Віцебскі медыцынскі інстытут]] і працаваў у ім і з 1970 года займаў пасаду прарэктара. З 1977 года ў [[Гродзенскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Гродзенскім медыцынскім інстытуце]]. Займаў пасаду загадчыка кафедры, у 1985—1996 гадах — дэкан [[Педыятрычны факультэт ГрДМУ|педыятрычнага факультэта]]. == Навуковая дзейнасць == Навуковыя працы М. М. Пяткевіча звязаныя з вызначэннем ступені цяжкасці цялесных пашкоджанняў, спосабамі выяўлення відавой прыналежнасці біялагічных тканак, пытаннямі ідэнтыфікацыі асобы. Сярод апублікаванага: * К методике идентификации личности по черепу методом фотосовмещения. (разам з М. У. Лісаковічам і Л. А. Яфімавым) // Судебно-медицинская экспертиза, 1984, № 4. * Судовая медыцына: Падручнік для студэнтаў мед. ВНУ / В. М. Крукаў, Л. М. Бедрын, М. М. Пяткевіч і інш. — Мн.: Універсітэцкае, 1997. — 496 с. * Арганізацыйна-працэсуальныя палажэнні судовай медыцыны: вучэбна-метадычны дапаможнік да практычных заняткаў па судовай медыцыне / Гродзенскі дзяржаўны медыцынскі інстытут, Кафедра судовай медыцыны з курсам савецкага права. — [[Гродна]]: Гродзенскі дзяржаўны медыцынскі інстытут, 1991 {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|13|Пяткевіч Міхаіл Міхайлавіч||164}} == Спасылкі == * [http://www.grsmu.by/ru/university/structure/faculties/04/istoriya/ Медыка-псіхалагічны факультэт Гродзенскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта. Гісторыя.] {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Пяткевіч Міхаіл Міхайлавіч}} [[Катэгорыя:Судовыя медыкі СССР]] [[Катэгорыя:Судовыя медыкі Беларусі]] [[Катэгорыя:Аўтары падручнікаў]] [[Катэгорыя:Дэканы педыятрычнага факультэта ГрДМУ]] [[Катэгорыя:Дэканы медыка-псіхалагічнага факультэта ГрДМУ]] [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта ВДМУ]] 9itnljtb0rqwlo5edpsmwm0f9pnqm7w Дзмітрый Андрэевіч Маслакоў 0 666008 4194616 3800363 2022-08-26T11:04:35Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{цёзкі2|Маслакоў}} '''Дзмітрый Андрэевіч Маслакоў''' ({{ДН|8|2|1927}}, в. Леснікі, [[Мсціслаўскі раён]], [[Магілёўская вобласць]] — {{ДС|25|2|2011}}) — беларускі патафізіёлаг, [[доктар медыцынскіх навук]] (1974), [[прафесар]] (1975). Ганаровы грамадзянін г. [[Гродна]] (1997). [[Заслужаны дзеяч навукі БССР]] (1979). == Біяграфія == Скончыў [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] (1951), [[Першы маскоўскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт імя І. М. Сечанава|Першы Маскоўскі медыцынскі інстытут]] (аспірантура, 1954). Працаваў у Віцебскім медінстытуце асістэнтам, дацэнтам кафедры паталагічнай фізіялогіі (1954—1962), дэканам факультэта (1959—1962), у [[Гродзенскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Гродзенскім дзяржаўным медыцынскім універсітэце]] рэктарам (1962—2011) і адначасова загадчыкам кафедры паталагічнай фізіялогіі (1962—2003). Навуковыя інтарэсы: паталагічная фізіялогія. == Узнагароды == Званне «Заслужаны дзеяч навукі БССР» (1979), [[Ордэн «Знак Пашаны»|ордэны СССР «Знак Почета»]] (1966), [[Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга|Працоўнага Чырвонага Сцяга]] (1971), [[Ордэн Дружбы народаў (СССР)|Дружбы народаў]] (1981), [[Медаль Францыска Скарыны|медаль Францыска Скарыны]] (1997), [[Ганаровая грамата Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР|ганаровыя граматы Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР]] (1961), [[Ганаровая грамата Вярхоўнага Савета БССР|Вярхоўнага Савета БССР]] (1977), Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь (1993), [[Ганаровая грамата Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь]] (2008), нагрудны знак «Выдатнік аховы здароўя» (1970) і інш. == Літаратура == * Дмитрий Андреевич Маслаков // Здравоохранение. — 2007. — № 2. — С. 76 : фото. * Маслакоў Дзмітрый Андрэевіч // Гродзенскі гарадскі выканаўчы факультэт [Электронный ресурс] : сайт. — Режим доступа: * Памяць : гісторыка-дакументальная хроніка Мсціслаўскага раёна / галоўны рэдактар У. І. Лемяшонак. — Мінск, 1999. — С. 536. {{Шаблон:Рэктары ГрДМУ}} {{DEFAULTSORT:Маслакоў Дзмітрый Андрэевіч}} [[Катэгорыя:Рэктары Гродзенскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:Ганаровыя грамадзяне Гродна]] [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта ВДМУ]] fl13e0lrbsrn81porbnc65wukvme6wh Міхаіл Міхайлавіч Халецкі 0 666452 4194030 3770352 2022-08-25T12:23:41Z Maksim L. 13 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{шляхціч}} {{цёзкі2|Халецкі}} '''Міхаіл Міхайлавіч Халецкі''' (? — пасля [[1534]])  — ураднік і дыпламат [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага [[род Халецкіх|роду Халецкіх]] герба «[[Халецкі (герб)|Халецкі]]». Сын [[Міхаіл Яўстаф’евіч Халецкі|Міхаіла Яўстаф’евіча]]. [[Гараднічы]] [[кіеў]]скі, [[Староста (Вялікае Княства Літоўскае)|староста]] [[оўруч|оўруцкі]], пасол у [[Крымскае ханства|Крым]] у 1521 годзе. Жанаты быў з невядомай імем дачкой князя [[Канстанцін Фёдаравіч Крошынскі|Канстанціна Крошынскага]] і Ганны, дачкі смаленскага акольнічага Івана Кошкі. == Літаратура == * {{крыніцы/ЭВКЛ|том=2|старонкі=711|артыкул=Халецкія|аўтар=[[Уладзіслаў Вяроўкін-Шэлюта|Вяроўкін-Шэлюта У.]]}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Халецкі Міхаіл Міхайлавіч}} [[Катэгорыя:Дыпламаты Вялікага Княства Літоўскага]] [[Катэгорыя:Гараднічыя кіеўскія]] [[Катэгорыя:Старосты оўруцкія]] i5v2vqex57418z60oslssjj3k5gvx8x Шаблон:БДМУ 10 671036 4194055 3810910 2022-08-25T12:55:26Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = БДМУ |navbar = |state = autocollapse |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] |выява = |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = Факультэты |спіс1 = [[Лячэбны факультэт БДМУ|Лячэбны]]{{*}} [[Медыка-прафілактычны факультэт БДМУ|Медыка-прафілактычны]]{{*}} [[Педыятрычны факультэт БДМУ|Педыятрычны]]{{*}} [[Стаматалагічны факультэт БДМУ|Стаматалагічны]]{{*}} [[Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ|Факультэт замежных навучэнцаў]]{{*}} [[Фармацэўтычны факультэт БДМУ|Фармацэўтычны]]{{*}} [[Факультэт прафарыентацыі і даўніверсітэцкай падрыхтоўкі БДМУ|Факультэт прафарыентацыі і даўніверсітэцкай падрыхтоўкі]]{{*}} [[Факультэт падвышэння кваліфікацыіі перападрыхтоўкі кадраў БДМУ|Факультэт падвышэння кваліфікацыіі перападрыхтоўкі кадраў]] |загаловак2 = Інстытуты |спіс2 = [[Ваенна-медыцынскі iнстытут БДМУ|Ваенна-медыцынскі iнстытут]] |загаловак3 = Іншае |спіс3 = [[Комплекс будынкаў Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта|Комплекс будынкаў БДМУ]] |стыль_унізе = |унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Адукацыя ў Беларусі|БДМУ]] </noinclude> pq4ph9bzgwyy2d3aijqq3l91fjxskc5 4194057 4194055 2022-08-25T13:10:24Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца |імя = БДМУ |navbar = |state = autocollapse |стыль_асноўнага_загалоўка = |загаловак = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] |выява = |стыль_цела = |стыль_загалоўкаў = |стыль_спісаў = |стыль_уверсе = |уверсе = |загаловак1 = Факультэты |спіс1 = [[Лячэбны факультэт БДМУ|Лячэбны]]{{*}} [[Медыка-прафілактычны факультэт БДМУ|Медыка-прафілактычны]]{{*}} [[Педыятрычны факультэт БДМУ|Педыятрычны]]{{*}} [[Стаматалагічны факультэт БДМУ|Стаматалагічны]]{{*}} [[Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ|Факультэт замежных навучэнцаў]]{{*}} [[Фармацэўтычны факультэт БДМУ|Фармацэўтычны]]{{*}} [[Факультэт прафарыентацыі і даўніверсітэцкай падрыхтоўкі БДМУ|Факультэт прафарыентацыі і даўніверсітэцкай падрыхтоўкі]]{{*}} [[Факультэт падвышэння кваліфікацыіі перападрыхтоўкі кадраў БДМУ|Факультэт падвышэння кваліфікацыіі перападрыхтоўкі кадраў]] |загаловак2 = Інстытуты |спіс2 = [[Ваенна-медыцынскі інстытут БДМУ|Ваенна-медыцынскі iнстытут]] |загаловак3 = Іншае |спіс3 = [[Комплекс будынкаў Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта|Комплекс будынкаў БДМУ]] |стыль_унізе = |унізе = }}<noinclude> [[Катэгорыя:Навігацыйныя шаблоны:Адукацыя ў Беларусі|БДМУ]] </noinclude> kxbv8iqxu4l1wbeq3pespsbq8ngwwl6 Юзаф Міхалавіч Валовіч 0 677915 4194191 4173085 2022-08-25T16:12:45Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД | беларускае імя = | поўнае імя = Юзаф Міхалавіч Валовіч | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= POL COA Bogoria.svg | шырыня герба = | подпіс герба= Герб «[[Герб «Багорыя»|Багорыя]]» <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Барысаўскі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак = [[1842]] | перыядканец =[[1844]] | перыяд праўлення = | папярэднік = [[Банавентура Міхалавіч Асяцімскі]] | пераемнік = граф [[Яўстах Піевіч Тышкевіч]] | дата нараджэння = каля 1778 | месца нараджэння = | дата смерці = 1847 | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род = | бацька = [[Міхал Вінцэнт Валовіч]] (1742–1808) | маці = Петранэла [[Род Свянціцкіх|Свянціцкая]] | муж = | жонка = 1) Казіміра Валовіч. Шлюб у 1817 г. 2) Юлія Мікульская (к.1794–1864). Шлюб у 1825 г. | дзеці = | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} {{цёзкі2|Валовіч}} '''Юзаф Калясанты Гершэнсгільд Вінцэнт Ферары Валовіч''' (каля 1778 — [[1847]]) — дзяржаўны дзеяч. == Біяграфія == Паходзіў са шляхецкага роду [[Валовічы|Валовічаў]] герба [[Багорыя (герб)|«Багорыя»]]. Нарадзіўся ў сям’і [[Міхал Вінцэнт Валовіч|Міхала Вінцэнта Валовіча]] і Петранелы [[Род Свянціцкіх|Свянціцкай]]. Хрышчаны 13 красавіка 1779 г. Барысаўскі павятовы падкаморы i барысаўскі павятовы маршалак ў 1842-1844 гг. Памёр у 1847 годзе. == Сям’я == Двойчы жанаты. З 1817 года ў шлюбе з Казімірай з Валовічаў, пасля разводу у другім шлюбе з [[Тамаш Валовіч|Тамашам Валовічам]]. З 1825  года ў шлюбе з Юлія з Мікульскіх. На прыватных лістах з 5 сакавіка i 22 кастрычніка 1835 г. захаваліся адбіткі яго шлюбнай пячаткі з гербамі «[[Багорыя (герб)|Багорыя]]» i «[[Сас (герб)|Сас]]» роду жонкі [[Мікульскія|Мікульскіх]] на чырвоным сургучы, дыяметр 20 мм. Меў сына [[Генрык Валовіч|Генрыка]] (хр. 1825). == Літаратура == * {{крыніцы/Валовічы ў гісторыі Вялікага княства Літоўскага XV—XVIII стст.|13/12. Юзаф Калясанты Гершэнсгільд Вінцэнт Ферары}} * [[Яўстах Піевіч Тышкевіч|''Tyszkiewicz, E.'']] Opisanie powiatu Borysowskiego / E. Tyszkiewicz. – Wilno : Druk. Ant. Marcinowskiego, 1847. – 486 s. {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Валовіч Юзаф Калясанты}} [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі барысаўскія]] 10z1nl6wfc7nrame31f2crfxayc7s3m Лахта-цэнтр 0 686039 4194324 4166633 2022-08-25T18:05:01Z Annysta 110228 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Вышыннае збудаванне|image=Лахта центр 2021.jpg|skyscraperpage_id=53149}} '''«Лахта-цэнтр»'''<ref>{{cite web|url=http://www.baltinfo.ru/2011/03/10/Okhta-tcentr-prevraschaetsya-v-Lakhta-tcentr-192398|title=«Охта центр» превращается в «Лахта центр» (ФОТО) — Санкт-Петербург, Охта центр, строительство, недвижимость, Газпром, Лахта центр — БалтИнфо.ru|publisher=www.baltinfo.ru|accessdate=2017-07-12|archive-date=2017-05-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20170503072024/http://www.baltinfo.ru/2011/03/10/Okhta-tcentr-prevraschaetsya-v-Lakhta-tcentr-192398|deadlink=no}}</ref>(афіцыйная назва: «Лахта Цэнтр») — грамадска-дзелавы комплекс, размешчаны ў [[Лахта|Лахце]] (адзін з гістарычных прыгарадных пасёлкаў на захадзе Прыморскага раёна [[Санкт-Пецярбург]]а), у будынку размяшчаецца штаб-кватэра ПАТ «Газпрам». Комплекс складаецца з 5 аб’ектаў: ​​вежы, шматфункцыянальнага будынка (ШФБ), будынка аркі галоўнага ўваходу, комплексу будынкаў і збудаванняў (КЗС) і стылабата. Агульная плошча аб’ектаў склала 570 тысяч м². Першая чарга, уключаючы небаскроб і МФЗ, атрымала дазвол на ўвод у эксплуатацыю 16 кастрычніка 2018 года. У ліпені 2020 года дазвол на ўвод у эксплуатацыю ад Дзяржбуднагляду атрымала другая чарга Лахта-цэнтра. Вежа Лахта-цэнтра вышынёй 462 метры стала самым паўночным небаскробам у свеце. З’яўляецца самым высокім у Расіі і Еўропе і 15-м — у свеце. Лахта-цэнтр увайшоў у пяцёрку самых экалагічных небаскробаў свету. Агульны кошт комплексу ацэньваўся ў 120,7 рублёў. == Галерэя == <gallery> Файл:Lakhta Center.jpg|У лістападзе 2015 года. Файл:Лахта-центр (сентябрь 2017).jpg|Небаскроб у лютым 2016 года. Файл:Лахта-центр (июль 2016).jpg|Небаскроб у ліпені 2016 года. Тады яго вышыня складала 147 м, ён стаў самым высокім будынкам горада Файл:Лахта-центр (декабрь 2016).jpg|Небаскроб у канцы 2016 года. Вышыня — 245 метраў Файл:Лахта-центр (апрель 2017).jpg|Хмарачос у красавіку 2017 года. Вышыня па ядры складае 310 метраў Файл:Лахта-центр (май 2017).jpg|Хмарачос у маі 2017 года. Вышыня па ядры — 323 метра Файл:Лахта-центр (сентябрь 2017).jpg|Хмарачос у верасні 2017 года. Вышыня — 365 метраў Файл:Лахта-центр (январь 2018).jpg|Хмарачос у студзені 2018 года. Файл:Lakhta Center orig.jpg|Хмарачос у канцы лютага 2018 года, мантаж шпіля (462 метры) завершаны, працягваецца шкленне вежы і шпіля. Файл:Лахта-центр (май 2018).jpg|Хмарачос у маі 2018 года. На вяршыні шпіля ўсталяваны авіяцыйны маяк белага колеру. Файл:Лахта-центр (окна в шпиле).jpg|Пераход маналітнай часткі ў шпілевую. Файл:Lakhta Center, spire.jpg|Шпіль хмарачоса (агульны выгляд) Файл:Лахта-центр (вершина шпиля).jpg|Верхавіна шпіля хмарачоса. У кожнае з пяці рэбраў інтэграваны пражэктары маякоў Файл:Лахта-центр, красный заградительный огонь.jpg|Уздоўж сцен Лахта-цэнтра, як і належыць вышынным будынкам, устаноўлены чырвоныя загараджальныя агні Файл:Ночные фасады Лахта-центра.jpg|Начныя фасады «Лахта-цэнтра» Файл:2-я очередь Лахта-центра.jpg|Будаўніцтва 2-й чаргі (лістапад 2018) Файл:Das Lachta Zentr- Лахта Центр 2H1A5980WI.jpg|«Лахта-цэнтр» у чэрвені 2018 года Файл:Saint Petersburg Lakhta center.jpg|«Лахта-цэнтр» у кастрычніку 2018 года Файл:Lakhta Center at night in april 2019.jpg|«Лахта-цэнтр» у красавіку 2019 года. На будынку праз кожныя 45 метраў усталяваныя белыя загараджальныя агні Файл:Лахта-центр (зелёная подсветка фасада).jpg|Падсвятленне фасадаў Лахта-цэнтра. Адно са звёнаў падсвечана зялёным. Таксама бачны белы загараджальны агонь Файл:Лахта-центр сверху зимой (2).jpg|У лютым 2021 года </gallery> {{зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Газпрам]] [[Катэгорыя:Дзелавыя кварталы]] [[Катэгорыя:Небаскробы]] gqfbarckkt5uf7s3bnwhc7pzu5nb1gq 4194325 4194324 2022-08-25T18:06:05Z Annysta 110228 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Вышыннае збудаванне|image=Лахта центр 2021.jpg|skyscraperpage_id=53149}} '''«Лахта-цэнтр»'''<ref>{{cite web|url=http://www.baltinfo.ru/2011/03/10/Okhta-tcentr-prevraschaetsya-v-Lakhta-tcentr-192398|title=«Охта центр» превращается в «Лахта центр» (ФОТО) — Санкт-Петербург, Охта центр, строительство, недвижимость, Газпром, Лахта центр — БалтИнфо.ru|publisher=www.baltinfo.ru|accessdate=2017-07-12|archive-date=2017-05-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20170503072024/http://www.baltinfo.ru/2011/03/10/Okhta-tcentr-prevraschaetsya-v-Lakhta-tcentr-192398|deadlink=no}}</ref>(афіцыйная назва: «Лахта Цэнтр» <ref>{{cite web|url=http://lakhta.center|title=Лахта Центр — официальный сайт многофункционального комплекса в Санкт-Петербурге|publisher=http://lakhta.center|access-date=2016-01-25|archive-date=2022-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220221072223/https://lakhta.center/|deadlink=no}}</ref>)  — грамадска-дзелавы комплекс, размешчаны ў [[Лахта|Лахце]] (адзін з гістарычных прыгарадных пасёлкаў на захадзе Прыморскага раёна [[Санкт-Пецярбург]]а), у будынку размяшчаецца штаб-кватэра ПАТ «Газпрам». Комплекс складаецца з 5 аб’ектаў: ​​вежы, шматфункцыянальнага будынка (ШФБ), будынка аркі галоўнага ўваходу, комплексу будынкаў і збудаванняў (КЗС) і стылабата. Агульная плошча аб’ектаў склала 570 тысяч м². Першая чарга, уключаючы небаскроб і МФЗ, атрымала дазвол на ўвод у эксплуатацыю 16 кастрычніка 2018 года. У ліпені 2020 года дазвол на ўвод у эксплуатацыю ад Дзяржбуднагляду атрымала другая чарга Лахта-цэнтра. Вежа Лахта-цэнтра вышынёй 462 метры стала самым паўночным небаскробам у свеце. З’яўляецца самым высокім у Расіі і Еўропе і 15-м — у свеце. Лахта-цэнтр увайшоў у пяцёрку самых экалагічных небаскробаў свету. Агульны кошт комплексу ацэньваўся ў 120,7 рублёў. == Галерэя == <gallery> Файл:Lakhta Center.jpg|У лістападзе 2015 года. Файл:Лахта-центр (сентябрь 2017).jpg|Небаскроб у лютым 2016 года. Файл:Лахта-центр (июль 2016).jpg|Небаскроб у ліпені 2016 года. Тады яго вышыня складала 147 м, ён стаў самым высокім будынкам горада Файл:Лахта-центр (декабрь 2016).jpg|Небаскроб у канцы 2016 года. Вышыня — 245 метраў Файл:Лахта-центр (апрель 2017).jpg|Хмарачос у красавіку 2017 года. Вышыня па ядры складае 310 метраў Файл:Лахта-центр (май 2017).jpg|Хмарачос у маі 2017 года. Вышыня па ядры — 323 метра Файл:Лахта-центр (сентябрь 2017).jpg|Хмарачос у верасні 2017 года. Вышыня — 365 метраў Файл:Лахта-центр (январь 2018).jpg|Хмарачос у студзені 2018 года. Файл:Lakhta Center orig.jpg|Хмарачос у канцы лютага 2018 года, мантаж шпіля (462 метры) завершаны, працягваецца шкленне вежы і шпіля. Файл:Лахта-центр (май 2018).jpg|Хмарачос у маі 2018 года. На вяршыні шпіля ўсталяваны авіяцыйны маяк белага колеру. Файл:Лахта-центр (окна в шпиле).jpg|Пераход маналітнай часткі ў шпілевую. Файл:Lakhta Center, spire.jpg|Шпіль хмарачоса (агульны выгляд) Файл:Лахта-центр (вершина шпиля).jpg|Верхавіна шпіля хмарачоса. У кожнае з пяці рэбраў інтэграваны пражэктары маякоў Файл:Лахта-центр, красный заградительный огонь.jpg|Уздоўж сцен Лахта-цэнтра, як і належыць вышынным будынкам, устаноўлены чырвоныя загараджальныя агні Файл:Ночные фасады Лахта-центра.jpg|Начныя фасады «Лахта-цэнтра» Файл:2-я очередь Лахта-центра.jpg|Будаўніцтва 2-й чаргі (лістапад 2018) Файл:Das Lachta Zentr- Лахта Центр 2H1A5980WI.jpg|«Лахта-цэнтр» у чэрвені 2018 года Файл:Saint Petersburg Lakhta center.jpg|«Лахта-цэнтр» у кастрычніку 2018 года Файл:Lakhta Center at night in april 2019.jpg|«Лахта-цэнтр» у красавіку 2019 года. На будынку праз кожныя 45 метраў усталяваныя белыя загараджальныя агні Файл:Лахта-центр (зелёная подсветка фасада).jpg|Падсвятленне фасадаў Лахта-цэнтра. Адно са звёнаў падсвечана зялёным. Таксама бачны белы загараджальны агонь Файл:Лахта-центр сверху зимой (2).jpg|У лютым 2021 года </gallery> {{зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Газпрам]] [[Катэгорыя:Дзелавыя кварталы]] [[Катэгорыя:Небаскробы]] aem9lrkpnp33w1h8vybnd6l9ieyzoch 4194327 4194325 2022-08-25T18:08:02Z Annysta 110228 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Вышыннае збудаванне|image=Лахта центр 2021.jpg|skyscraperpage_id=53149}} '''«Лахта-цэнтр»'''<ref>{{cite web|url=http://www.baltinfo.ru/2011/03/10/Okhta-tcentr-prevraschaetsya-v-Lakhta-tcentr-192398|title=«Охта центр» превращается в «Лахта центр» (ФОТО) — Санкт-Петербург, Охта центр, строительство, недвижимость, Газпром, Лахта центр — БалтИнфо.ru|publisher=www.baltinfo.ru|accessdate=2017-07-12|archive-date=2017-05-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20170503072024/http://www.baltinfo.ru/2011/03/10/Okhta-tcentr-prevraschaetsya-v-Lakhta-tcentr-192398|deadlink=no}}</ref>(афіцыйная назва: «Лахта Цэнтр» <ref>{{cite web|url=http://lakhta.center|title=Лахта Центр — официальный сайт многофункционального комплекса в Санкт-Петербурге|publisher=http://lakhta.center|access-date=2016-01-25|archive-date=2022-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220221072223/https://lakhta.center/|deadlink=no}}</ref>)  — грамадска-дзелавы комплекс, размешчаны ў [[Лахта|Лахце]] (адзін з гістарычных прыгарадных пасёлкаў на захадзе Прыморскага раёна [[Санкт-Пецярбург]]а), у будынку размяшчаецца штаб-кватэра ПАТ «Газпрам»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ru/spb_sz/25/06/2021/60d5d8099a7947a1db2da695|title=«Газпром» переезжает в Петербург. Что это значит и кому это нужно?|website=РБК|access-date=2021-08-24|archive-date=2021-08-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210824114735/https://www.rbc.ru/spb_sz/25/06/2021/60d5d8099a7947a1db2da695|deadlink=no}}</ref>. Комплекс складаецца з 5 аб’ектаў: ​​вежы, шматфункцыянальнага будынка (ШФБ), будынка аркі галоўнага ўваходу, комплексу будынкаў і збудаванняў (КЗС) і стылабата. Агульная плошча аб’ектаў склала 570 тысяч м². Першая чарга, уключаючы небаскроб і МФЗ, атрымала дазвол на ўвод у эксплуатацыю 16 кастрычніка 2018 года. У ліпені 2020 года дазвол на ўвод у эксплуатацыю ад Дзяржбуднагляду атрымала другая чарга Лахта-цэнтра. Вежа Лахта-цэнтра вышынёй 462 метры стала самым паўночным небаскробам у свеце. З’яўляецца самым высокім у Расіі і Еўропе і 15-м — у свеце. Лахта-цэнтр увайшоў у пяцёрку самых экалагічных небаскробаў свету. Агульны кошт комплексу ацэньваўся ў 120,7 рублёў. == Галерэя == <gallery> Файл:Lakhta Center.jpg|У лістападзе 2015 года. Файл:Лахта-центр (сентябрь 2017).jpg|Небаскроб у лютым 2016 года. Файл:Лахта-центр (июль 2016).jpg|Небаскроб у ліпені 2016 года. Тады яго вышыня складала 147 м, ён стаў самым высокім будынкам горада Файл:Лахта-центр (декабрь 2016).jpg|Небаскроб у канцы 2016 года. Вышыня — 245 метраў Файл:Лахта-центр (апрель 2017).jpg|Хмарачос у красавіку 2017 года. Вышыня па ядры складае 310 метраў Файл:Лахта-центр (май 2017).jpg|Хмарачос у маі 2017 года. Вышыня па ядры — 323 метра Файл:Лахта-центр (сентябрь 2017).jpg|Хмарачос у верасні 2017 года. Вышыня — 365 метраў Файл:Лахта-центр (январь 2018).jpg|Хмарачос у студзені 2018 года. Файл:Lakhta Center orig.jpg|Хмарачос у канцы лютага 2018 года, мантаж шпіля (462 метры) завершаны, працягваецца шкленне вежы і шпіля. Файл:Лахта-центр (май 2018).jpg|Хмарачос у маі 2018 года. На вяршыні шпіля ўсталяваны авіяцыйны маяк белага колеру. Файл:Лахта-центр (окна в шпиле).jpg|Пераход маналітнай часткі ў шпілевую. Файл:Lakhta Center, spire.jpg|Шпіль хмарачоса (агульны выгляд) Файл:Лахта-центр (вершина шпиля).jpg|Верхавіна шпіля хмарачоса. У кожнае з пяці рэбраў інтэграваны пражэктары маякоў Файл:Лахта-центр, красный заградительный огонь.jpg|Уздоўж сцен Лахта-цэнтра, як і належыць вышынным будынкам, устаноўлены чырвоныя загараджальныя агні Файл:Ночные фасады Лахта-центра.jpg|Начныя фасады «Лахта-цэнтра» Файл:2-я очередь Лахта-центра.jpg|Будаўніцтва 2-й чаргі (лістапад 2018) Файл:Das Lachta Zentr- Лахта Центр 2H1A5980WI.jpg|«Лахта-цэнтр» у чэрвені 2018 года Файл:Saint Petersburg Lakhta center.jpg|«Лахта-цэнтр» у кастрычніку 2018 года Файл:Lakhta Center at night in april 2019.jpg|«Лахта-цэнтр» у красавіку 2019 года. На будынку праз кожныя 45 метраў усталяваныя белыя загараджальныя агні Файл:Лахта-центр (зелёная подсветка фасада).jpg|Падсвятленне фасадаў Лахта-цэнтра. Адно са звёнаў падсвечана зялёным. Таксама бачны белы загараджальны агонь Файл:Лахта-центр сверху зимой (2).jpg|У лютым 2021 года </gallery> {{зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Газпрам]] [[Катэгорыя:Дзелавыя кварталы]] [[Катэгорыя:Небаскробы]] fipvjde0c0qwje7ity49xoga9513c94 4194350 4194327 2022-08-25T18:56:36Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Вышыннае збудаванне|image=Лахта центр 2021.jpg|skyscraperpage_id=53149}} '''«Лахта-цэнтр»'''<ref>{{cite web|url=http://www.baltinfo.ru/2011/03/10/Okhta-tcentr-prevraschaetsya-v-Lakhta-tcentr-192398|title=«Охта центр» превращается в «Лахта центр» (ФОТО) — Санкт-Петербург, Охта центр, строительство, недвижимость, Газпром, Лахта центр — БалтИнфо.ru|publisher=www.baltinfo.ru|accessdate=2017-07-12|archive-date=2017-05-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20170503072024/http://www.baltinfo.ru/2011/03/10/Okhta-tcentr-prevraschaetsya-v-Lakhta-tcentr-192398|deadlink=no}}</ref> (афіцыйная назва: «Лахта Цэнтр»<ref>{{cite web|url=http://lakhta.center|title=Лахта Центр — официальный сайт многофункционального комплекса в Санкт-Петербурге|publisher=http://lakhta.center|access-date=2016-01-25|archive-date=2022-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220221072223/https://lakhta.center/|deadlink=no}}</ref>)  — грамадска-дзелавы комплекс, размешчаны ў [[Лахта|Лахце]] (адзін з гістарычных прыгарадных пасёлкаў на захадзе Прыморскага раёна [[Санкт-Пецярбург]]а), у будынку размяшчаецца штаб-кватэра ПАТ «Газпрам»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ru/spb_sz/25/06/2021/60d5d8099a7947a1db2da695|title=«Газпром» переезжает в Петербург. Что это значит и кому это нужно?|website=РБК|access-date=2021-08-24|archive-date=2021-08-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210824114735/https://www.rbc.ru/spb_sz/25/06/2021/60d5d8099a7947a1db2da695|deadlink=no}}</ref>. Комплекс складаецца з 5 аб’ектаў: ​​вежы, шматфункцыянальнага будынка (ШФБ), будынка аркі галоўнага ўваходу, комплексу будынкаў і збудаванняў (КЗС) і стылабата. Агульная плошча аб’ектаў склала 570 тысяч м². Першая чарга, уключаючы небаскроб і МФЗ, атрымала дазвол на ўвод у эксплуатацыю 16 кастрычніка 2018 года. У ліпені 2020 года дазвол на ўвод у эксплуатацыю ад Дзяржбуднагляду атрымала другая чарга Лахта-цэнтра. Вежа Лахта-цэнтра вышынёй 462 метры стала самым паўночным небаскробам у свеце. З’яўляецца самым высокім у Расіі і Еўропе і 15-м — у свеце. Лахта-цэнтр увайшоў у пяцёрку самых экалагічных небаскробаў свету. Агульны кошт комплексу ацэньваўся ў 120,7 рублёў. == Галерэя == <gallery> Файл:Lakhta Center.jpg|У лістападзе 2015 года. Файл:Лахта-центр (сентябрь 2017).jpg|Небаскроб у лютым 2016 года. Файл:Лахта-центр (июль 2016).jpg|Небаскроб у ліпені 2016 года. Тады яго вышыня складала 147 м, ён стаў самым высокім будынкам горада Файл:Лахта-центр (декабрь 2016).jpg|Небаскроб у канцы 2016 года. Вышыня — 245 метраў Файл:Лахта-центр (апрель 2017).jpg|Хмарачос у красавіку 2017 года. Вышыня па ядры складае 310 метраў Файл:Лахта-центр (май 2017).jpg|Хмарачос у маі 2017 года. Вышыня па ядры — 323 метра Файл:Лахта-центр (сентябрь 2017).jpg|Хмарачос у верасні 2017 года. Вышыня — 365 метраў Файл:Лахта-центр (январь 2018).jpg|Хмарачос у студзені 2018 года. Файл:Lakhta Center orig.jpg|Хмарачос у канцы лютага 2018 года, мантаж шпіля (462 метры) завершаны, працягваецца шкленне вежы і шпіля. Файл:Лахта-центр (май 2018).jpg|Хмарачос у маі 2018 года. На вяршыні шпіля ўсталяваны авіяцыйны маяк белага колеру. Файл:Лахта-центр (окна в шпиле).jpg|Пераход маналітнай часткі ў шпілевую. Файл:Lakhta Center, spire.jpg|Шпіль хмарачоса (агульны выгляд) Файл:Лахта-центр (вершина шпиля).jpg|Верхавіна шпіля хмарачоса. У кожнае з пяці рэбраў інтэграваны пражэктары маякоў Файл:Лахта-центр, красный заградительный огонь.jpg|Уздоўж сцен Лахта-цэнтра, як і належыць вышынным будынкам, устаноўлены чырвоныя загараджальныя агні Файл:Ночные фасады Лахта-центра.jpg|Начныя фасады «Лахта-цэнтра» Файл:2-я очередь Лахта-центра.jpg|Будаўніцтва 2-й чаргі (лістапад 2018) Файл:Das Lachta Zentr- Лахта Центр 2H1A5980WI.jpg|«Лахта-цэнтр» у чэрвені 2018 года Файл:Saint Petersburg Lakhta center.jpg|«Лахта-цэнтр» у кастрычніку 2018 года Файл:Lakhta Center at night in april 2019.jpg|«Лахта-цэнтр» у красавіку 2019 года. На будынку праз кожныя 45 метраў усталяваныя белыя загараджальныя агні Файл:Лахта-центр (зелёная подсветка фасада).jpg|Падсвятленне фасадаў Лахта-цэнтра. Адно са звёнаў падсвечана зялёным. Таксама бачны белы загараджальны агонь Файл:Лахта-центр сверху зимой (2).jpg|У лютым 2021 года </gallery> {{зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Газпрам]] [[Катэгорыя:Дзелавыя кварталы]] [[Катэгорыя:Небаскробы]] 7tuom7uavd8ehmz5spkxhk1huqodrxi 4194529 4194350 2022-08-26T07:28:23Z Annysta 110228 wikitext text/x-wiki {{Вышыннае збудаванне|image=Лахта центр 2021.jpg|skyscraperpage_id=53149}} '''«Лахта-цэнтр»'''<ref>{{cite web|url=http://www.baltinfo.ru/2011/03/10/Okhta-tcentr-prevraschaetsya-v-Lakhta-tcentr-192398|title=«Охта центр» превращается в «Лахта центр» (ФОТО) — Санкт-Петербург, Охта центр, строительство, недвижимость, Газпром, Лахта центр — БалтИнфо.ru|publisher=www.baltinfo.ru|accessdate=2017-07-12|archive-date=2017-05-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20170503072024/http://www.baltinfo.ru/2011/03/10/Okhta-tcentr-prevraschaetsya-v-Lakhta-tcentr-192398|deadlink=no}}</ref> (афіцыйная назва: «Лахта Цэнтр»<ref>{{cite web|url=http://lakhta.center|title=Лахта Центр — официальный сайт многофункционального комплекса в Санкт-Петербурге|publisher=http://lakhta.center|access-date=2016-01-25|archive-date=2022-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220221072223/https://lakhta.center/|deadlink=no}}</ref>)  — грамадска-дзелавы комплекс, размешчаны ў [[Лахта|Лахце]] (адзін з гістарычных прыгарадных пасёлкаў на захадзе Прыморскага раёна [[Санкт-Пецярбург]]а), у будынку размяшчаецца штаб-кватэра ПАТ «Газпрам»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ru/spb_sz/25/06/2021/60d5d8099a7947a1db2da695|title=«Газпром» переезжает в Петербург. Что это значит и кому это нужно?|website=РБК|access-date=2021-08-24|archive-date=2021-08-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210824114735/https://www.rbc.ru/spb_sz/25/06/2021/60d5d8099a7947a1db2da695|deadlink=no}}</ref>. Комплекс складаецца з 5 аб’ектаў: ​​вежы, шматфункцыянальнага будынка (ШФБ), будынка аркі галоўнага ўваходу, комплексу будынкаў і збудаванняў (КЗС) і стылабата<ref>{{cite web|url=https://tass.ru/ekonomika/4369635|title=Госстройнадзор Петербурга разрешил строительство зданий для «Газпрома» у «Лахта центра»|publisher=[[ТАСС]]|date=2017-06-27|accessdate=2019-01-09|archive-date=2019-01-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20190109205135/https://tass.ru/ekonomika/4369635|deadlink=no}}</ref>.Агульная плошча аб’ектаў склала 570 тысяч м². Першая чарга, уключаючы небаскроб і МФЗ, атрымала дазвол на ўвод у эксплуатацыю 16 кастрычніка 2018 года. У ліпені 2020 года дазвол на ўвод у эксплуатацыю ад Дзяржбуднагляду атрымала другая чарга Лахта-цэнтра. Вежа Лахта-цэнтра вышынёй 462 метры стала самым паўночным небаскробам у свеце. З’яўляецца самым высокім у Расіі і Еўропе і 15-м — у свеце. Лахта-цэнтр увайшоў у пяцёрку самых экалагічных небаскробаў свету. Агульны кошт комплексу ацэньваўся ў 120,7 рублёў. == Галерэя == <gallery> Файл:Lakhta Center.jpg|У лістападзе 2015 года. Файл:Лахта-центр (сентябрь 2017).jpg|Небаскроб у лютым 2016 года. Файл:Лахта-центр (июль 2016).jpg|Небаскроб у ліпені 2016 года. Тады яго вышыня складала 147 м, ён стаў самым высокім будынкам горада Файл:Лахта-центр (декабрь 2016).jpg|Небаскроб у канцы 2016 года. Вышыня — 245 метраў Файл:Лахта-центр (апрель 2017).jpg|Хмарачос у красавіку 2017 года. Вышыня па ядры складае 310 метраў Файл:Лахта-центр (май 2017).jpg|Хмарачос у маі 2017 года. Вышыня па ядры — 323 метра Файл:Лахта-центр (сентябрь 2017).jpg|Хмарачос у верасні 2017 года. Вышыня — 365 метраў Файл:Лахта-центр (январь 2018).jpg|Хмарачос у студзені 2018 года. Файл:Lakhta Center orig.jpg|Хмарачос у канцы лютага 2018 года, мантаж шпіля (462 метры) завершаны, працягваецца шкленне вежы і шпіля. Файл:Лахта-центр (май 2018).jpg|Хмарачос у маі 2018 года. На вяршыні шпіля ўсталяваны авіяцыйны маяк белага колеру. Файл:Лахта-центр (окна в шпиле).jpg|Пераход маналітнай часткі ў шпілевую. Файл:Lakhta Center, spire.jpg|Шпіль хмарачоса (агульны выгляд) Файл:Лахта-центр (вершина шпиля).jpg|Верхавіна шпіля хмарачоса. У кожнае з пяці рэбраў інтэграваны пражэктары маякоў Файл:Лахта-центр, красный заградительный огонь.jpg|Уздоўж сцен Лахта-цэнтра, як і належыць вышынным будынкам, устаноўлены чырвоныя загараджальныя агні Файл:Ночные фасады Лахта-центра.jpg|Начныя фасады «Лахта-цэнтра» Файл:2-я очередь Лахта-центра.jpg|Будаўніцтва 2-й чаргі (лістапад 2018) Файл:Das Lachta Zentr- Лахта Центр 2H1A5980WI.jpg|«Лахта-цэнтр» у чэрвені 2018 года Файл:Saint Petersburg Lakhta center.jpg|«Лахта-цэнтр» у кастрычніку 2018 года Файл:Lakhta Center at night in april 2019.jpg|«Лахта-цэнтр» у красавіку 2019 года. На будынку праз кожныя 45 метраў усталяваныя белыя загараджальныя агні Файл:Лахта-центр (зелёная подсветка фасада).jpg|Падсвятленне фасадаў Лахта-цэнтра. Адно са звёнаў падсвечана зялёным. Таксама бачны белы загараджальны агонь Файл:Лахта-центр сверху зимой (2).jpg|У лютым 2021 года </gallery> {{зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Газпрам]] [[Катэгорыя:Дзелавыя кварталы]] [[Катэгорыя:Небаскробы]] fn90trrxxjscflhlz5v6hs3o5c7q4pb 4194554 4194529 2022-08-26T08:29:05Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Вышыннае збудаванне|image=Лахта центр 2021.jpg|skyscraperpage_id=53149}} '''«Лахта-цэнтр»'''<ref>{{cite web|url=http://www.baltinfo.ru/2011/03/10/Okhta-tcentr-prevraschaetsya-v-Lakhta-tcentr-192398|title=«Охта центр» превращается в «Лахта центр» (ФОТО) — Санкт-Петербург, Охта центр, строительство, недвижимость, Газпром, Лахта центр — БалтИнфо.ru|publisher=www.baltinfo.ru|accessdate=2017-07-12|archive-date=2017-05-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20170503072024/http://www.baltinfo.ru/2011/03/10/Okhta-tcentr-prevraschaetsya-v-Lakhta-tcentr-192398|deadlink=no}}</ref> (афіцыйная назва: «Лахта Цэнтр»<ref>{{cite web|url=http://lakhta.center|title=Лахта Центр — официальный сайт многофункционального комплекса в Санкт-Петербурге|publisher=http://lakhta.center|access-date=2016-01-25|archive-date=2022-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220221072223/https://lakhta.center/|deadlink=no}}</ref>)  — грамадска-дзелавы комплекс, размешчаны ў [[Лахта|Лахце]] (адзін з гістарычных прыгарадных пасёлкаў на захадзе Прыморскага раёна [[Санкт-Пецярбург]]а), у будынку размяшчаецца штаб-кватэра ПАТ «Газпрам»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ru/spb_sz/25/06/2021/60d5d8099a7947a1db2da695|title=«Газпром» переезжает в Петербург. Что это значит и кому это нужно?|website=РБК|access-date=2021-08-24|archive-date=2021-08-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210824114735/https://www.rbc.ru/spb_sz/25/06/2021/60d5d8099a7947a1db2da695|deadlink=no}}</ref>. Комплекс складаецца з 5 аб’ектаў: ​​вежы, шматфункцыянальнага будынка (ШФБ), будынка аркі галоўнага ўваходу, комплексу будынкаў і збудаванняў (КЗС) і стылабата<ref>{{cite web|url=https://tass.ru/ekonomika/4369635|title=Госстройнадзор Петербурга разрешил строительство зданий для «Газпрома» у «Лахта центра»|publisher=[[ТАСС]]|date=2017-06-27|accessdate=2019-01-09|archive-date=2019-01-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20190109205135/https://tass.ru/ekonomika/4369635|deadlink=no}}</ref>. Агульная плошча аб’ектаў склала 570 тысяч м². Першая чарга, уключаючы небаскроб і МФЗ, атрымала дазвол на ўвод у эксплуатацыю 16 кастрычніка 2018 года. У ліпені 2020 года дазвол на ўвод у эксплуатацыю ад Дзяржбуднагляду атрымала другая чарга Лахта-цэнтра. Вежа Лахта-цэнтра вышынёй 462 метры стала самым паўночным небаскробам у свеце. З’яўляецца самым высокім у Расіі і Еўропе і 15-м — у свеце. Лахта-цэнтр увайшоў у пяцёрку самых экалагічных небаскробаў свету. Агульны кошт комплексу ацэньваўся ў 120,7 рублёў. == Галерэя == <gallery> Файл:Lakhta Center.jpg|У лістападзе 2015 года. Файл:Лахта-центр (сентябрь 2017).jpg|Небаскроб у лютым 2016 года. Файл:Лахта-центр (июль 2016).jpg|Небаскроб у ліпені 2016 года. Тады яго вышыня складала 147 м, ён стаў самым высокім будынкам горада Файл:Лахта-центр (декабрь 2016).jpg|Небаскроб у канцы 2016 года. Вышыня — 245 метраў Файл:Лахта-центр (апрель 2017).jpg|Хмарачос у красавіку 2017 года. Вышыня па ядры складае 310 метраў Файл:Лахта-центр (май 2017).jpg|Хмарачос у маі 2017 года. Вышыня па ядры — 323 метра Файл:Лахта-центр (сентябрь 2017).jpg|Хмарачос у верасні 2017 года. Вышыня — 365 метраў Файл:Лахта-центр (январь 2018).jpg|Хмарачос у студзені 2018 года. Файл:Lakhta Center orig.jpg|Хмарачос у канцы лютага 2018 года, мантаж шпіля (462 метры) завершаны, працягваецца шкленне вежы і шпіля. Файл:Лахта-центр (май 2018).jpg|Хмарачос у маі 2018 года. На вяршыні шпіля ўсталяваны авіяцыйны маяк белага колеру. Файл:Лахта-центр (окна в шпиле).jpg|Пераход маналітнай часткі ў шпілевую. Файл:Lakhta Center, spire.jpg|Шпіль хмарачоса (агульны выгляд) Файл:Лахта-центр (вершина шпиля).jpg|Верхавіна шпіля хмарачоса. У кожнае з пяці рэбраў інтэграваны пражэктары маякоў Файл:Лахта-центр, красный заградительный огонь.jpg|Уздоўж сцен Лахта-цэнтра, як і належыць вышынным будынкам, устаноўлены чырвоныя загараджальныя агні Файл:Ночные фасады Лахта-центра.jpg|Начныя фасады «Лахта-цэнтра» Файл:2-я очередь Лахта-центра.jpg|Будаўніцтва 2-й чаргі (лістапад 2018) Файл:Das Lachta Zentr- Лахта Центр 2H1A5980WI.jpg|«Лахта-цэнтр» у чэрвені 2018 года Файл:Saint Petersburg Lakhta center.jpg|«Лахта-цэнтр» у кастрычніку 2018 года Файл:Lakhta Center at night in april 2019.jpg|«Лахта-цэнтр» у красавіку 2019 года. На будынку праз кожныя 45 метраў усталяваныя белыя загараджальныя агні Файл:Лахта-центр (зелёная подсветка фасада).jpg|Падсвятленне фасадаў Лахта-цэнтра. Адно са звёнаў падсвечана зялёным. Таксама бачны белы загараджальны агонь Файл:Лахта-центр сверху зимой (2).jpg|У лютым 2021 года </gallery> {{зноскі}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Газпрам]] [[Катэгорыя:Дзелавыя кварталы]] [[Катэгорыя:Небаскробы]] enyoe3mzt23i5mwf3bej67dqaj0qcbi Георгій Паўлавіч Кандрусевіч 0 693213 4194568 4100328 2022-08-26T09:48:48Z Slavazai1973 60865 wikitext text/x-wiki {{Баскетбаліст}} {{цёзкі2|Кандрусевіч}} '''Георгій Паўлавіч Кандрусевіч''' (нар. {{ДН|12|12|1978}}<ref>[https://vk.com/wall-55125092_18958 Сегодня День рождения у главного тренера резерва - Георгия Кондрусевича!]</ref>, г. [[Гомель]]) — [[Беларусь|беларускі]] [[баскетбаліст]], трэнер. == Кар’ера == Баскетболам пачаткаў займацца ў 16 гадоў у мінскай СДзЮШАР №10. Першы трэнер — [[Міхаіл Аркадзевіч Фейман]]. У 2000 годзе скончыў [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт фізічнай культуры|Акадэмію фізічнага выхавання і спорту]]. Гульнявая кар’ера: РТІ (1996—2001), РТІ-АЗАА-2 (1999), «Бротна» ([[Боснія і Герцагавіна]], 2001/2002), «[[Гродна-93]]» (2002/2003), [[РШВСМ (баскетбольны клуб)|РШВСМ]] (2003/2004)<ref>[https://www.pressball.by/articles/basketball/interview/3461 ПОРТРЕТ. Георгий Кондрусевич: музыкант от баскетбола]</ref>, «[[Віталюр-РДВАР|Віталюр]]» (2004—2006), [[Свіслач Асіповічы|АЗАА]] (2006—2008), «Фера-ЗНТУ» ([[Украіна]], 2008—2012). Скончыў кар’еру гульца летам 2012 года. Трэнерская кар’ера: «[[Свіслач Асіповічы|Свіслач]]» (''другі трэнер'', 2012/13), «[[Цмокі-Мінск-2]]» (2013—2019), «[[Цмокі-Мінск]]-рэзерв» (з 2019). У 2013—2018 і з 2021 года — галоўны трэнер [[Мужчынская зборная Беларусі па баскетболе U-20|моладзевай зборнай Беларусі (U-20)]]<ref>[https://www.pressball.by/articles/basketball/national/87413 Георгий Кондрусевич. Остановка в шаге от мечты]</ref><ref>[https://belarus.basketball/novosti/sbornye/6243-muzhskaya-sbornaya-belarusi-u-20-gotovitsya-k-kubku-vyzova-2021 МУЖСКАЯ СБОРНАЯ БЕЛАРУСИ U-20 ГОТОВИТСЯ К КУБКУ ВЫЗОВА-2021]</ref>. Заваяваў з ёй сярэбраныя медалі Еўрапейскага Кубка Выкліку-2021<ref>[https://belarus.basketball/novosti/sbornye/6258-muzhskaya-sbornaya-belarusi-u-20-serebryanyj-prizjor-evropejskogo-kubka-vyzova МУЖСКАЯ СБОРНАЯ БЕЛАРУСИ U-20 - СЕРЕБРЯНЫЙ ПРИЗЁР ЕВРОПЕЙСКОГО КУБКА ВЫЗОВА!]</ref>. == Дасягненні == === У якасці баскетбаліста === * [[Файл:Gold medal icon.svg|15px]] [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе|Чэмпіён Беларусі]] (3): [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2002/2003|2002/2003]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2004/2005|2004/2005]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2005/2006|2005/2006]]. * [[Файл:Silver medal icon.svg|15px]] Сярэбраны прызёр [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе|чэмпіянату Беларусі]] (2): [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2000/2001|2000/2001]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2007/2008|2007/2008]]. * [[Файл:Bronze medal icon.svg|15px]] Бронзавы прызёр [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе|чэмпіянату Беларусі]] (5): [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 1996/1997|1996/1997]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 1997/1998|1997/1998]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 1999/2000|1999/2000]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2003/2004|2003/2004]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2006/2007|2006/2007]]. * [[Файл:Bronze medal icon.svg|15px]] Бронзавы прызёр [[Чэмпіянат Украіны па баскетболе|чэмпіянату Украіны]] (2): [[Чэмпіянат Украіны па баскетболе 2009/2010|2009/2010]], [[Чэмпіянат Украіны па баскетболе 2011/2012|2011/2012]]. * [[Файл:Gold medal icon.svg|15px]] Чэмпіён лігі Херцэг-Босна [[Чэмпіянат Босніі і Герцагавіны па баскетболе|чэмпіянату Босніі і Герцагавіны]] (1): [[Чэмпіянат Босніі і Герцагавіны па баскетболе 2001/2002|2001/2002]]. * [[Файл:Gold medal icon.svg|15px]] Уладальнік [[Кубак Беларусі па баскетболе|Кубка Беларусі]] (1): [[Кубак Беларусі па баскетболе 2002|2002]]. * [[Файл:Gold medal icon.svg|15px]] Уладальнік [[Кубак Украіны па баскетболе|Кубка Украіны]] (1): [[Кубак Украіны па баскетболе 2009/2010|2009/2010]]. === У якасці трэнера === * [[Файл:Bronze medal icon.svg|15px]] Бронзавы прызёр [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе|чэмпіянату Беларусі]] (1): [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2013/2014|2013/2014]]. {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://old.isport.ua/dossier/7340.html Досье: Георгий Кондрусевич] {{Вонкавыя спасылкі}} {{DEFAULTSORT:Кандрусевіч Георгій}} [[Катэгорыя:Баскетбольныя трэнеры Беларусі]] [[Катэгорыя:Баскетбалісты Беларусі]] [[Катэгорыя:Ігракі РТІ]] [[Катэгорыя:Ігракі «Гродна-93»]] [[Катэгорыя:Ігракі «Віталюр-РДВАР» Мінск]] [[Катэгорыя:Ігракі «Свіслачы» Асіповічы]] 0gexzl3r48dmoohcojghblmf1jlu8bs 4194601 4194568 2022-08-26T10:38:07Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Георгій Кандрусевіч]] у [[Георгій Паўлавіч Кандрусевіч]] wikitext text/x-wiki {{Баскетбаліст}} {{цёзкі2|Кандрусевіч}} '''Георгій Паўлавіч Кандрусевіч''' (нар. {{ДН|12|12|1978}}<ref>[https://vk.com/wall-55125092_18958 Сегодня День рождения у главного тренера резерва - Георгия Кондрусевича!]</ref>, г. [[Гомель]]) — [[Беларусь|беларускі]] [[баскетбаліст]], трэнер. == Кар’ера == Баскетболам пачаткаў займацца ў 16 гадоў у мінскай СДзЮШАР №10. Першы трэнер — [[Міхаіл Аркадзевіч Фейман]]. У 2000 годзе скончыў [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт фізічнай культуры|Акадэмію фізічнага выхавання і спорту]]. Гульнявая кар’ера: РТІ (1996—2001), РТІ-АЗАА-2 (1999), «Бротна» ([[Боснія і Герцагавіна]], 2001/2002), «[[Гродна-93]]» (2002/2003), [[РШВСМ (баскетбольны клуб)|РШВСМ]] (2003/2004)<ref>[https://www.pressball.by/articles/basketball/interview/3461 ПОРТРЕТ. Георгий Кондрусевич: музыкант от баскетбола]</ref>, «[[Віталюр-РДВАР|Віталюр]]» (2004—2006), [[Свіслач Асіповічы|АЗАА]] (2006—2008), «Фера-ЗНТУ» ([[Украіна]], 2008—2012). Скончыў кар’еру гульца летам 2012 года. Трэнерская кар’ера: «[[Свіслач Асіповічы|Свіслач]]» (''другі трэнер'', 2012/13), «[[Цмокі-Мінск-2]]» (2013—2019), «[[Цмокі-Мінск]]-рэзерв» (з 2019). У 2013—2018 і з 2021 года — галоўны трэнер [[Мужчынская зборная Беларусі па баскетболе U-20|моладзевай зборнай Беларусі (U-20)]]<ref>[https://www.pressball.by/articles/basketball/national/87413 Георгий Кондрусевич. Остановка в шаге от мечты]</ref><ref>[https://belarus.basketball/novosti/sbornye/6243-muzhskaya-sbornaya-belarusi-u-20-gotovitsya-k-kubku-vyzova-2021 МУЖСКАЯ СБОРНАЯ БЕЛАРУСИ U-20 ГОТОВИТСЯ К КУБКУ ВЫЗОВА-2021]</ref>. Заваяваў з ёй сярэбраныя медалі Еўрапейскага Кубка Выкліку-2021<ref>[https://belarus.basketball/novosti/sbornye/6258-muzhskaya-sbornaya-belarusi-u-20-serebryanyj-prizjor-evropejskogo-kubka-vyzova МУЖСКАЯ СБОРНАЯ БЕЛАРУСИ U-20 - СЕРЕБРЯНЫЙ ПРИЗЁР ЕВРОПЕЙСКОГО КУБКА ВЫЗОВА!]</ref>. == Дасягненні == === У якасці баскетбаліста === * [[Файл:Gold medal icon.svg|15px]] [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе|Чэмпіён Беларусі]] (3): [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2002/2003|2002/2003]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2004/2005|2004/2005]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2005/2006|2005/2006]]. * [[Файл:Silver medal icon.svg|15px]] Сярэбраны прызёр [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе|чэмпіянату Беларусі]] (2): [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2000/2001|2000/2001]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2007/2008|2007/2008]]. * [[Файл:Bronze medal icon.svg|15px]] Бронзавы прызёр [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе|чэмпіянату Беларусі]] (5): [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 1996/1997|1996/1997]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 1997/1998|1997/1998]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 1999/2000|1999/2000]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2003/2004|2003/2004]], [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2006/2007|2006/2007]]. * [[Файл:Bronze medal icon.svg|15px]] Бронзавы прызёр [[Чэмпіянат Украіны па баскетболе|чэмпіянату Украіны]] (2): [[Чэмпіянат Украіны па баскетболе 2009/2010|2009/2010]], [[Чэмпіянат Украіны па баскетболе 2011/2012|2011/2012]]. * [[Файл:Gold medal icon.svg|15px]] Чэмпіён лігі Херцэг-Босна [[Чэмпіянат Босніі і Герцагавіны па баскетболе|чэмпіянату Босніі і Герцагавіны]] (1): [[Чэмпіянат Босніі і Герцагавіны па баскетболе 2001/2002|2001/2002]]. * [[Файл:Gold medal icon.svg|15px]] Уладальнік [[Кубак Беларусі па баскетболе|Кубка Беларусі]] (1): [[Кубак Беларусі па баскетболе 2002|2002]]. * [[Файл:Gold medal icon.svg|15px]] Уладальнік [[Кубак Украіны па баскетболе|Кубка Украіны]] (1): [[Кубак Украіны па баскетболе 2009/2010|2009/2010]]. === У якасці трэнера === * [[Файл:Bronze medal icon.svg|15px]] Бронзавы прызёр [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе|чэмпіянату Беларусі]] (1): [[Чэмпіянат Беларусі па баскетболе 2013/2014|2013/2014]]. {{Зноскі}} == Спасылкі == * [http://old.isport.ua/dossier/7340.html Досье: Георгий Кондрусевич] {{Вонкавыя спасылкі}} {{DEFAULTSORT:Кандрусевіч Георгій}} [[Катэгорыя:Баскетбольныя трэнеры Беларусі]] [[Катэгорыя:Баскетбалісты Беларусі]] [[Катэгорыя:Ігракі РТІ]] [[Катэгорыя:Ігракі «Гродна-93»]] [[Катэгорыя:Ігракі «Віталюр-РДВАР» Мінск]] [[Катэгорыя:Ігракі «Свіслачы» Асіповічы]] 0gexzl3r48dmoohcojghblmf1jlu8bs Юзаф Міхалавіч Слізень 0 693682 4194190 4177193 2022-08-25T16:12:34Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД | беларускае імя = | поўнае імя = Юзаф Міхалавіч Слізень | арыгінальнае імя = | партрэт = | шырыня партрэта = | подпіс = | герб= | шырыня герба = | подпіс герба= Герб «[[Слізень (герб)|Слізень]]» <!-- ІНФАРМАЦЫЯ АБ ТЫТУЛАХ --> | тытул =[[Барысаўскі павятовы маршалак]] | парадак = | перыядпачатак = [[1802]] | перыядканец =[[1805]] | перыяд праўлення = | папярэднік = [[Станіслаў Аляксандравіч Ваньковіч]] | пераемнік = [[Вінцэнт Міхалавіч Валадковіч]] | дата нараджэння = каля 1781 | месца нараджэння = | дата смерці = пасля 1847 | месца смерці = | пахаваны = | пахаваная = | род = | бацька = [[Міхал Міхалавіч Слізень]] | маці = Ганна [[Род Багушэвічаў|Багушэвіч]] | муж = | жонка = 1) Вільгеміна дэ Лібе. 2) Вільгеміна [[Род Аборскіх|Аборская]]. | дзеці = 1) Ізабэла-Клара. 2) Тэрэза. | рэлігія = каталік | узнагароды = | аўтограф = | Commons = | Rodovid= }} '''Юзаф Міхалавіч Слізень''' (к.1781 — пасля [[1847]]) — шляхціц з роду [[Слізні|Слізняў]], уласнага герба «[[Слізень (герб)|Слізень]]». Сын Міхала Слізня. Барысаўскі павятовы маршалак у 1802—1805 гг.<ref>[http://www.sejm-wielki.pl/b/psb.34517.1 Józef Adam Ślizień h. Świat]</ref> Калекцыянер. У сваім маёнтку [[Мсціж]] ([[Барысаўскі павет]]) сабраў вялікую калекцыю [[манета|манет]], старажытных рэчаў, [[мінерал]]аў і прадметаў мастацтва. Заклаў [[батанічны сад]] і аранжарэю, якія налічвалі да 35 тысяч розных раслін. Трымаў свой заапарк з мноствам экзатычных звяроў і птушак. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15|Слізні|[[Уладзіслаў Вяроўкін-Шэлюта|Вяроўкін-Шэлюта У.]]|9}} * [[Яўстах Піевіч Тышкевіч|''Tyszkiewicz, E.'']] Opisanie powiatu Borysowskiego / E. Tyszkiewicz. – Wilno : Druk. Ant. Marcinowskiego, 1847. – 486 s. {{Продкі}} {{DEFAULTSORT:Слізень Юзаф}} [[Катэгорыя:Слізні|Юзаф]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў XVIII стагоддзі]] [[Катэгорыя:Калекцыянеры Беларусі]] [[Катэгорыя:Калекцыянеры Польшчы]] [[Катэгорыя:Павятовыя маршалкі барысаўскія]] [[Катэгорыя:Памерлі ў XIX стагоддзі]] gxqwlbw4t5lzs9h4jc9wzkfmpbgf6cz Петракоўская губерня 0 695314 4194089 3981340 2022-08-25T14:02:16Z Artsiom91 31770 +[[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]]; ±[[Катэгорыя:Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі]]→[[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''Пятрокаўская губерня''' ({{lang-ru|Петроковская губерния}}) — губерня ў складзе [[Каралеўства Польскае (1916—1918)|Каралеўства Польскага]] з адміністрацыйным цэнтрам у [[Пётркаў Трыбунальскі|Пётркуве Трыбунальскім]]. == Гісторыя == Была ўтворана ў 1867 годзе і існавала да захопу мясцовасці [[Германская імперыя|кайзераўскімі войскамі]] падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]]. == Генерал-губернатары == * 1867 ― 1884 — [[Іван Качанаў]] * 1884 ― 1887 — [[Мікалай Зіноўеў]] * 1887 ― 1890 — [[Аляксандр Камароў]] * 1890 ― 1904 — [[Канстанцін Канстанцінавіч Мілер|Канстанцін Мілер]] * 1904 ― 1906 — [[Міхаіл Арцымовіч]] * 1906 ― 1910 — [[Антон фон Эсэн]] * 1911 ― 1917 — [[Міхаіл Ячэўскі]] {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] m7uxjwgxdinftgcjktozbtd2h8t8ji0 Галоўкіна (Цёмкінскі раён) 0 696153 4194392 3985197 2022-08-25T20:54:04Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} {{значэнні2|тып=тапонім|Галоўкіна}} '''Галоўкіна'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Головкино}}) — вёска ў [[Цёмкінскі раён|Цёмкінскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад Паўлаўскага сельскага паселішча. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] вёска была акупаваная гітлераўскімі войскамі ў кастрычніку 1941 года, вызвалена ў сакавіку 1943 года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Освобождение Смоленщины./Энциклопедия Смоленской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>. У 2004—2017 гадах у складзе Сяленскага сельскага паселішча. {{зноскі}} {{Цёмкінскі раён}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Цёмкінскага раёна]] ihqyd8qaueakbbmv6gxtvbip7455sgb Гадуноўка (Угранскі раён) 0 696248 4194380 3985409 2022-08-25T20:48:20Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{НП-Расія}} {{значэнні2|тып=тапонім|Гадуноўка}} '''Гадуноўка'''<ref name="ГКНП">{{ГКНП}}</ref> ({{lang-ru|Годуновка}}) — пасёлак станцыі ва [[Угранскі раён|Угранскім раёне]] [[Смаленская вобласць|Смаленскай вобласці]] [[Расія|Расіі]]. Уваходзіць у склад Знаменскага сельскага паселішча. == Гісторыя == У гады [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] пасёлак станцыі быў акупаваны гітлераўскімі войскамі ў кастрычніку 1941 года, вызвалены ў сакавіку 1943 года<ref>[http://www.admin-smolensk.ru/~websprav/history/raion/book/-Ov-.htm Освобождение Смоленщины./Энциклопедия Смоленской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160827132942/http://websprav.admin-smolensk.ru/history/raion/book/-Ov-.htm |date=27 жніўня 2016 }}</ref>. У 2004—2017 гадах у складзе Міхалёўскага сельскага паселішча. {{зноскі}} {{Угранскі раён}} {{Заліўка НП-Расія}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Угранскага раёна]] 7ygenuefrx552xng0wt95b65djlsluv Беларусь ва ўварванні Расіі ва Украіну 0 701843 4194085 4129116 2022-08-25T13:56:00Z wikitext text/x-wiki {{Бягучыя падзеі}} {{main|Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|Беларусь і канфлікт на ўсходзе Украіны|Беларусь і ўзброеныя канфлікты}} [[Файл:Belarusian involvement in the 2022 Russian invasion of Ukraine.png|міні|300пкс|Карта ваеннай актыўнасці на тэрыторыі Беларусі ў час расійскага ўварвання ва Украіну]] {{Беларусь і ўзброеныя канфлікты}} '''Беларусь ва ўварванні Расіі ва Украіну''' — удзел [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] ў [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|расійскім уварванні]] ва [[Украіна|Украіну]], што ўцягвае [[Беларусь]] у канфлікт як аднаго з агрэсараў паводле міжнароднага права. Пасля працяглага нарошчвання ваеннай моцы [[Расія]] пачала ўварванне ва Украіну [[24 лютага]] [[2022]] года, кампанія пачалася прызнаннем так званых [[Данецкая Народная Рэспубліка|Данецкай Народнай Рэспублікі]] і [[Луганская Народная Рэспубліка|Луганскай Народнай Рэспублікі]] на тэрыторыі [[Асобныя раёны Данецкай і Луганскай абласцей|асобных раёнаў Данецкай і Луганскай абласцей]] на ўсходзе Украіны і ўводу [[Узброеныя сілы Расійскай Федэрацыі|Узброеных сіл Расіі]] на гэтыя тэрыторыі Украіны. Адначасова пачалося і наступленне расійскіх войскаў на Украіну з беларускай тэрыторыі, якое ўзмацнялася і пашыралася ў наступныя дні. Паводле рэжыму Лукашэнкі, яго роля абмяжоўваецца прадастаўленнем тэрыторыі Беларусі для дзеянняў Узброеных сіл Расіі. Асобныя ўкраінскія дзеячы заяўлялі пра непасрэдны ўдзел [[Узброеныя сілы Рэспублікі Беларусь|Узброеных сіл Беларусі]] ў баявых дзеяннях. Аднак ваенныя ведамствы Беларусі, [[ЗША]], Расіі і Украіны станам на 4 сакавіка гэту інфармацыю не пацвярджалі. Садзейнічанне расійскаму ўварванню выклікала пратэсты ў Беларусі, асуджальную заяву [[Святлана Георгіеўна Ціханоўская|Святланы Ціханоўскай]], міжнародную рэакцыю і супрацьдзеянне. == Прававая ацэнка == Паводле Рэзалюцыі Генеральнай Асамблеі ААН 3314 (XXIX) «Вызначэнне агрэсіі» (14 снежня 1974 года): <blockquote>'''Артыкул 3.''' Кожнае з наступных дзеянняў <…> будзе кваліфікавацца як акт агрэсіі: <…> '''f)''' дзеянні дзяржавы, якая дазваляе, каб яе тэрыторыя, якую яна дала ў распараджэнне іншай дзяржавы, выкарыстоўвалася гэтай іншай дзяржавай для здзяйснення акта агрэсіі супраць трэцяй дзяржавы.</blockquote> Дагавор аб сяброўстве, добрасуседстве і супрацоўніцтве паміж Рэспублікай Беларусь і Украінай, падпісаны ў Мінску 17 ліпеня 1995 года (ратыфікаваны Пастановай Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь ад 25 красавіка 1996 года № 225-ХIII): <blockquote>'''Артыкул 3.''' Кожны з Высокіх Дагаворных Бакоў абавязуецца ўстрымлівацца ад удзелу або падтрымкі якіх бы то ні было дзеянняў, накіраваных супраць іншага Высокага Дагаворнага Боку, і не дапускаць, каб яго тэрыторыя была выкарыстана на шкоду інтарэсам бяспекі іншага Высокага Дагаворнага Боку.</blockquote> == Пазіцыя рэжыму Лукашэнкі == [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка|Аляксандр Лукашэнка]] заявіў, што напад Расіі на Украіну быў неабходны, назваўшы гэта «прэвентыўным ударам». У адваротным выпадку, паводле яго, Украіна б напала на Беларусь: «''Не зрабілі б гэта за суткі да гэтага, паверце, праз некалькі дзён мы б зазналі гора з большымі стратамі. Яшчэ раз гавару, яны не толькі па Данбасе рыхтаваліся нанесці ўдар — яны выстраілі пазіцыі для нанясення ўдару па Беларусі''»<ref>{{cite web|url = https://reform.news/302422-po-versii-lukashenko-ukraina-sobiralas-napast-na-belarus-no-ej-pomeshal-putin|title = По версии Лукашенко, Украина собиралась напасть на Беларусь, но ей помешал Путин|author = |authorlink = |date = 11-3-2022|publisher = reform.news|language = ru|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 31 сакавіка Лукашэнка заявіў, што масавыя [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|пратэсты супраць фальсіфікацыі прэзідэнцкіх выбараў 2020 года]] ў Беларусі падрыхтаваў «Захад» з мэтай перашкодзіць расійскаму нападу на Украіну: «''Было жаданне адрэзаць тут і правесці чырвоную рысу для Расіі. Украіна ўжо там была, Беларусь трэба было побач паставіць. І ўжо аперацыю немагчыма было б правесці, калі дзве рэспублікі былі б падмятыя пад іх''»<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31779575.html|title = Прэс-служба Лукашэнкі выправіла яго словы пра тое, што перамога пратэстаў 2020 году перадухіліла б напад Расеі на Ўкраіну |author = |authorlink = |date = 31-3-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 1 красавіка 2022 года прэс-служба Уладзіміра Пуціна паведаміла, што Аляксандр Лукашэнка ў тэлефоннай размове падтрымаў дзеянні Расіі ў вайне супраць Украіны<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31781348.html|title = Крэмль: Лукашэнка ў размове з Пуціным падтрымаў дзеяньні РФ ва Ўкраіне. У прэс-службе Лукашэнкі пра гэта прамаўчалі|author = |authorlink = |date = 1-4-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. == Уцягнутасць тэрыторыі Беларусі == Раніцай 24 лютага 34 расійскія ударныя верталёты Ка-52 і за імі 18 штурмавых варталётаў Мі-8 з каля 300 дэсантнікамі вылецелі з беларускай паветрай прасторы для атакі і [[Баі за аэрадром Антонаў|захопу аэрадрома]] каля [[Гастомэль|Гастомэля]] паўночней [[Кіеў|Кіева]]<ref name="19FF-2022-02-25"/>. Адначасова з беларускай тэрыторыі і паветранай прасторы абстраляна і атакавана ўкраінская тэрыторыя, у т.л. пункты пропуску «Вільча»<ref name="UP-2022-02-24a" />, «Славуціч»<ref name="RFRM-2022-02-24" />, «Новыя Ярылавічы», [[Сэнькіўка (Гараднянскі раён)|«Сэнькіўка»]] і там завязаліся баі. Праз «Вільчу», пост «Чарнобыль» (аўтадарога P35-P56), «Новыя Ярылавічы» і «Сэнькіўку»<ref name="СNN-2022-02-24" /> пачалося расійскае наземнае ўварванне. Перад «Славуцічам» украінскія ўзброеныя сілы падарвалі на сваёй тэрыторыі частку моста цераз [[Дняпро]] і тут уварванне было немагчымым. З Беларусі праз «Новыя Ярылавічы» і «Сэнікіўку» расійскія войскі наступалі ў кірунку [[Чарнігаў|Чарнігава]] з планамі [[Баі за Чарнігаў (2022)|хуткага яго захопу]] і далейшага выхаду да ўсходніх прадмесцяў Кіева, а праз «Вільчу» і пост «Чарнобыль» бязлюднай [[Зона адчужэння Чарнобыльскай АЭС|зонай адчужэння Чарнобыльскай АЭС]] проста на Кіеў, 24 лютага захапілі [[Чарнобыльская АЭС|Чарнобыльскую АЭС]]<ref name="FP-2022-02-24"/> і 25 лютага выйшлі да паўночных кіеўскіх прадмесцяў. Наступнымі днямі пасля 24 лютага з беларускай тэрыторыі і паветранай прасторы адбываліся абстрэлы прымежнай ўкраінскай тэрыторыі зброяй розных сістэм і калібраў<ref name="DPSU-FB-2022-02-26" />. Расійскі Іл-76 з дэсантам, які планавалі да высадкі на аэрадром каля Гастомеля, але не здолелі яе забяспечыць, садзіліся на аэрадроме ў [[Гомель|Гомелі]] і на тэрыторыю Украіны расійскія падраздзяленні ішлі сваім ходам<ref name="UP-2022-02-25" />. Паводле паведамлення УСУ ад 25 лютага, расійскія разведвальныя самалёты тыпу A-50 здзяйсняюць з беларускай прасторы кіраванне і навядзенне авіяцыі па тэрыторыі Украіны<ref name="UP-2022-02-25"/>. Кіраванне і навядзенне расійскай авіяцыі расійскімі разведвальнымі самалётамі з беларускай паветранай прасторы ажыццяўляліся і ў наступныя дні. Паводле УСУ, 27 лютага ўкраінскія ПС каля 09:00 (кіеўскага часу) збілі крылатую ракету, выпушчаную па Кіеве расійскім Ту-22 з беларускай паветранай прасторы<ref name="TV5-2022-02-27"/>. Пазней беларускай грамадскай ініцыятывай апублікаваны перахоп навядзення на цэлі расійскім разведвальным самалётам іншых расійскіх самалётаў, якія наносілі ўдары па Украіне з беларускай паветранай прасторы. 24 лютага з беларускай тэрыторыі Украіну абстралялі ў паўднёва-заходнім кірунку 4 балістычнымі ракетамі<ref name="UP-2022-02-24b"/>, 27 лютага гэта прызнаў [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка|Аляксандр Лукашэнка]]<ref name="BLTA-2022-02-27"/>. Абстрэлы расійскімі балістычнымі ракетамі з беларускай тэрыторыі вядуцца і ў наступныя дні. Станам на сярэдзіну дня (мінскага часу) 3 сакавіка 2022 года, паводле [[Міністэрства абароны ЗША]], зафіксавана болей за 70 пускаў расійскіх балістычных ракет з беларускай тэрыторыі па Украіне<ref name="ZRKL-2022-03-03"/>. Расійскія войскі карыстаюцца беларускай вайсковай і цывільнай інфраструктурай: чыгункай і аўтамабільнымі дарогамі, ваеннымі аэрадромамі ў [[Баранавічы|Баранавічах]], [[Ліда|Лідзе]], [[Лунінец|Лунінцы]], [[Мачулішчы|Мачулішчах]] і інш. Цывільны аэрапорт Гомеля ўжываецца для запускаў расійскіх ударных БПЛА па цэлях ва Украіне<ref name="RFRM-2022-03-20"/>. Расійскія войскі карыстаюцца шпіталямі прынамсі ў [[Гомель|Гомелі]] і [[Мазыр]]ы, кватаруюць у цывільных будынках, прынамсі ў [[Нароўля|Нароўлі]]. Вядома выкарыстанне цывільнага аўтапарка як рамонтнай базы для расійскай ваеннай тэхнікі. == Уцягнутасць сілавых структур Беларусі == [[Выява:Письмо С. В. Дейнеко к А. П. Лаппо 26.02.2022.jpg|thumb|Ліст камандуючага Дзяржаўнай памежнай службы Украіны Сяргея Дэйнэкі старшыні Дзяржаўнага памежнага камітэта [[Анатоль Пятровіч Лапо|А. П. Лапо]] (26 лютага 2022)]] Станам на канец дня (мінскага часу) 2 сакавіка 2022 года, паводле прэс-сакратара {{нп5|Джон Кёрбі|Джона Кёрбі|en|John Kirby (admiral)}}, у [[Міністэрства абароны ЗША]] няма звестак, што УС Беларусі непасрэдна ўдзельнічаюць або збіраюцца непасрэдна ўдзельнічаць у расійскім уварванні ва Украіну{{r|USDD-2952916|TT-2022-03-03}}. 4 сакавіка [[Міхаіл Міхайлавіч Падаляк|Міхаіл Падаляк]], член украінскай дэлегацыі на [[Перамовы паміж Украінай і Расіяй (2022)|перамовах з Расіяй]] заявіў, што ''«ўварвання беларускіх войскаў на Украіну пакуль няма»''{{r|LNTA-2022-03-04}}. Прадстаўнікі [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь]], пачынаючы з 24 сакавіка таксама неаднакроць адмаўлялі ўдзел беларускага ваеннага кантынгента ў баявых дзеяннях{{r|MARB-TG-11888}}, аднак, Лукашэнка 24 сакавіка заявіў, што ў пэўных умовах можа далучыцца да расійскага ўварвання{{r|BLTA-486648-2022}}. Беларускія вайскоўцы, у тым ліку тэрміновай службы, удзельнічаюць у арганізацыі і ўпарадкаванні лагераў расійскіх войскаў, разгрузачна-пагрузачных і іншых працах. Вядомы выпадкі, калі салдаты тэрміновай службы ачышчалі, у тым ліку ад чалавечых рэшткаў, эвакуяваную з палёў бою ва Украіне пашкоджаную расійскую бранятэхніку<ref name="NN-2022-03-17"/>. Верталёты УС Беларусі ўдзельнічаюць у пошуках і выратаванні расійскіх вайсковых экіпажаў, пацярпелых крушэнне ў беларускай паветранай прасторы. Вядомы выпадкі перавозак аўтатранспартам на беларускіх вайсковых нумарах боепрыпрыпасаў, у прыватнасці авіябомб. Украінская {{нп5|Кампутарная група рэагавання на надзвычайныя сітуацыі|група экспертаў|en|Computer emergency response team}} CERT-UA выявіла [[Спам|фішынгавую атаку]] на ўкраінскіх вайсковаслужбоўцаў і абвінаваціла ў гэтым мінскую групоўку {{нп5|Ghostwriter|UNC1151|en|Ghostwriter (hacker group)}}, а яе членаў ідэнтыфікавала як афіцэраў УС Беларусі{{r|FCUS-507813}}. У прымежных з Украінай раёнах Беларусі размешчана 5 БТГ УС Беларусі, прынамсі адна БТГ са складу механізаваных брыгад, астатнія — са складу ССА. Паводле Лукашэнкі, колькасць БТГ мусілі давесці да 10. 23 сакавіка стала вядома, што сфарміравана яшчэ 5 БТГ, але яны не далучыліся да першых, а адбылася ратацыя — пасля чатырох тыдняў на памежжы, першыя 5 БТГ вярнуліся ў месцы сталай дыслакацыі. Афіцыйна задача гэтых сіл вызначаецца як ''«узмацненне дзяржаўнай мяжы з Украінай»'', бо ''«ўкраінскі бок не кантралюе дзяржаўную мяжу»''. == Пратэсты і супраціў беларусаў == === Пратэсты ў Беларусі === Са зваротамі супраць вайны і ў падтрымку Украіны выступіў шэраг творчых і прафесійных беларускіх супольнасцяў, а таксама асоб, у тым ліку тых, хто зараз жыве ў Беларусі. Так, вядомы звароты беларускіх гісторыкаў, навукоўцаў НАН Беларусі. З асабістых вядомы зварот былога камандзіра 38-й брыгады Валерыя Сахашчыка{{r|RFRM-2022-02-27}}. Публічна пратэставалі супраць вайны некалькі праваслаўных, каталіцкіх і пратэстанцкіх святароў і пастараў{{r|CRVS-TG-2302|CRVS-TG-2299|CRVS-TG-2162}}. З 24 лютага ў Беларусі адбываюцца адзіночныя антываенныя пікеты, пра іх вядома прынамсі ў Баранавічах, Віцебску, Гомелі, Маладзечне і Мінску, такіх пратэстоўцаў хапаюць падчас пікета, або неўзабаве, у тым ліку дома. Так, 24 лютага ў Маладзечне на пікет выйшла Вольга Барунова, яе схапілі праз 15 хвілін{{r|ER-2022-02-24}}. Таксама 24 лютага ў Гомелі схапілі невядомага мужчыну, які паспеў напісаць на плоце «Пуцін»{{r|ER-2022-02-24}}. 27 сакавіка ў Віцебску затрымалі Кацярыну Бекан за пікет з жоўта-блакітнымі кветкамі на плошчы Перамогі{{r|RS-2022-03-01}}. У Мінску 1 сакавіка схоплена невядомая жанчына з дзяўчынкай за пікет на [[Кастрычніцкая плошча (Мінск)|Кастрычніцкай плошчы]] з плакатам «Спыніце вайну» і жоўта-блакітнымі шарыкамі{{r|RS-2022-03-01}}, 2 сакавіка невядомы хлопец выйшаў у пікет па раздзяляльнай паласе праспекта Незалежнасці{{r|NN-2022-03-02a}}, 9 сакавіка невядомы хлопец выйшаў на пікет з плакатам «Абдымі, калі супраць вайны» на [[Вуліца Веры Харужай (Мінск)|вуліцу Веры Харужай]]{{r|OBZR-2022-03-09}}, 11 сакавіка па даносе суседа быў схоплены Дзмітрый Мацюшонак за плакат «No war» на балконе{{r|NN-2022-03-11}}. [[Святлана Георгіеўна Ціханоўская|Святлана Ціханоўская]] заклікала да «антываеннай мабілізацыі», адзначыўшы, што яна ў грамадстве ўжо ідзе сама сабой. 27 лютага а 14:00 у многіх гарадах адбыліся лакальныя дэманстрацыі супраць вайны і на знак салідарнасці з Украінай, яны адбываліся каля выбарчых участкаў [[Рэферэндум у Беларусі (2022)|канстытуцыйнага рэферэндума]], у асноўны дзень галасавання. Святлана Ціханоўская напярэдадні заклікала псаваць бюлетэні і выказаць сваё стаўленне да расійскага ўварвання каля ўчасткаў, дзень абраны для агульнага пратэсту як адзіная магчымасць масавага мерапрыемства без папярэдніх затрыманняў удзельнікаў пры цяперашнім становішчы ў краіне. Пасля першых воклічаў «Не — вайне!» і «Слава Украіне!» каля ўчасткаў па ўсёй краіне пачаліся затрыманні. Аднак у той жа дзень а 17:00 у цэнтрах многіх беларускіх гарадоў, у Мінску каля будынка Генеральнага штаба, адбыліся антываенныя мітынгі, ім ужо папярэднічалі затрыманні ўдзельнікаў на падыходах да вызначаных месцаў, хапалі пратэстоўцаў падчас мітынгу і на сыходзе на прылеглых вуліцах. Агулам 27 лютага за ўдзел у антываенным пратэсце па папярэдніх звестках было затрымана каля 800 чалавек.{{r|ZRKL-2022-02-27|ZRKL-2022-02-28}} Таксама 27 лютага адбываліся затрыманні на ўчастках за псаванне бюлетэняў, толькі ў [[Наваполацк]]у схоплена 80 чалавек за спробу сфатаграфаваць свой бюлетэнь у кабінцы для таемнага галасавання{{r|NN-2022-03-02b}}, агульная колькасць затрыманых за гэта па краіне невядома. 28 лютага ў цэнтрах многіх беларускіх гарадоў, у Мінску каля [[Мінск-Пасажырскі|цэнтральнага чыгуначнага вакзала]], таксама адбыліся масавыя антываенныя пратэсты. Паводле папярэдніх звестак, у той жа дзень сілавікамі схоплена яшчэ некалькі соцень чалавек. Сярод затрыманых каля цэнтральнага чыгуначнага вакзала ў Мінску праваслаўны святар Міхаіл Маруга, ён зняволены на 13 сутак{{r|CRVS-monitoring}}. Пераследуюць і за візуальнае пазначэнне стаўлення да расійскага ўварвання. Так, 4 сакавіка ў Бабруйску затрымалі настаўніцу Ларысу Секяржыцкую за жоўта-блакітную стужку ў валасах, яе схапілі проста на ўроку па даносе калегі і дырэктаркі школы{{r|NC-2022-03-04}}. Таксама пераследуюць за магчымыя меркаванні супраць уварвання ва Украіну. «Саюз маці» заклікаў маці вайскоўцаў прыйсці 3 сакавіка да праваслаўнага [[Кафедральны сабор Сашэсця Святога Духа|кафедральнага сабора ў Мінску]] для малітвы пра спыненне агрэсіі Расіі і ўстрыманне Беларусі ад удзелу, амаль 100 маці далучыліся да акцыі, сілавікі схапілі прынамсі чатырох жанчын, якія моўчкі і не пазначаючы сябе маліліся, і двух журналістаў, не зважаючы на пярэчанні святароў{{r|ZRKL-2022-03-03b|ZRKL-10839}}. === Супраціў у Беларусі === ==== Маніторынг ваеннай актыўнасці ==== Напярэдадні расійскага ўварвання ва Украіну створана грамадская ініцыятыва «Беларускі Гаюн» па адсочванні добраахвотнымі назіральнікамі перадыслакацыі беларускіх і расійскіх войскаў на тэрыторыі Беларусі. З пачаткам уварвання дзейнасць ініцыятывы актывізавалася, яна ў кругладзённым рэжыме паведамляе пра перадыслакацыю беларускіх і расійскіх войскаў, кірункі і грузы вайсковых перавозак, узлёты самалётаў і верталётаў, пускі ракет на тэрыторыі Беларусі.{{r|RFI-2022-02-25}} ==== Сабатаж на чыгунцы ==== 26 лютага на перагоне Вярхі-Вярэйцы і 27 лютага каля станцыі Барысаў выведзена са строю абсталяванне аўтаматыкі і тэлемеханікі СЦБ (сістэма сігналізацыі, цэнтралізацыі і блакавання), 28 лютага на прыпыначным пункце Сінява каля станцыі Стоўбцы знішчана рэлейная шафа СЦБ і закарочаны дротам рэйкавы ланцуг на перагоне Магілёў 2-Буйнічы. 1 сакавіка на перагоне Астанковічы-Жэрдзь знішчана рэлейная шафа кіравання СЦБ.{{r|NC-2022-03-18b|DW-2022-03-28}} Адказнасць за сабатаж начамі 27/28 лютага і 28 лютага/1 сакавіка на абсталяванні [[Беларуская чыгунка|БЧ]] узялі на сябе ініцыятывы [[BYPOL]] і «Буслы ляцяць»{{r|RFRM-2022-03-16|DW-2022-03-28}}. 27 лютага ініцыятыва [[Кіберпартызаны]] атакавала карпаратыўную сетку БЧ — былі выведзены са строю маршрутызатары, паралізавана сістэма дыспетчарскай цэнтралізацыі «Нёман», на пэўны час БЧ перайшла ў ручны рэжым кіравання. Праграмнае забеспячэнне звязанае з рухам цягнікоў не працавала, камп’ютары засталіся без падлучэння да сеткі прадпрыемства, лагістычныя кампаніі не маглі атрымаць доступ да асабістых кабінетаў. 2 сакавіка здзейснены другі этап кібератакі, чыгунка на пэўны час перайшла на ручны рэжым кіравання, што значна замарудзіла рух цягнікоў, але не стварала аварыйных сітуацый. Працяглы час не працаваў сэрвіс БЧ па продажы і выбары квіткоў анлайн.{{r|NC-2022-03-18b|BLST-2022-03-16|RS-2022-02-27|RS-2022-03-02|DW-2022-03-28}} Праз гэтую серыю сабатажу рух вайсковых эшалонаў быў перапынены спачатку на начны час, у тым ліку праз адмовы чыгуначных брыгад весці іх, потым [[Расійскія чыгункі|РЧ]] спынілі фарміраванне вайсковых эшалонаў, вайсковыя грузы перавозяць цывільнымі вагонамі і паўвагонамі без пазначэння 1 класа небяспекі, часта ў складзе цягнікоў з цывільнымі пасажырскімі вагонамі. Праз тыдзень, 8 сакавіка, сілавікі паведамілі пра затрыманне ўсіх груп, датычных гэтых дзеянняў.{{r|NC-2022-03-18b}}{{r|DW-2022-03-28}} Магчымасці чыгуначнага руху часткова аднавіліся 12 сакавіка{{r|RS-2022-03-12}}. З пачатку ўварвання станам на 10 сакавіка схоплена прынамсі 10 чалавек, быццам за «тэрарыстычныя акты» на чыгунцы{{r|NN-2022-03-10a}}, пра датычнасць 9 з іх да BYPOL і «Буслы ляцяць» не паведамляецца. У пошуку сабатажнікаў спецгрупы сілавікоў з Мінска тэрарызуюць мясцовых жыхароў, на 14 сакавіка вядома прынамсі 35 пацярпелых праз гэта ў [[Стоўбцы|Стоўбцах]]{{r|RS-2022-03-14}}, тое самае адбываецца ў [[Жодзіна|Жодзіне]]{{r|DW-2022-03-28}}. Вядома пра масавае запалохванне сілавікамі чыгуначнікаў і былых супрацоўнікаў чыгункі, звольненых падчас рэпрэсій 2020—2021 гадоў. 15 сакавіка на перагоне Даманава-Лясная (Брэсцкага аддзялення) выведзена са строю абсталяванне аўтаматыкі і тэлемеханікі СЦБ, у вынік згас прахадны святлафор, рух цягнікоў замаруджаны да 10-15 км/г. 16 сакавіка на перагоне Фарынава-Загацце (Віцебскага аддзялення) знішчана рэлейная шафа СЦБ. Праз гэта парушаны графік руху цягнікоў, святлафоры і стрэлачныя пераводы не працавалі. 17 сакавіка на станцыі Ворша-Цэнтральная з рэлейнай шафы дэмантаваны трансфарматары, у выніку ўначы не працаваў светлафор. Як сцвярджаюць адказныя за акцыі, рамонтных камплектаў рэлейных шафаў засталіся ў БЧ толькі некалькі адзінак.{{r|NC-2022-03-18b|DW-2022-03-28}} З 17 сакавіка па начах на некаторых перагонах і станцыях дзяжураць патрулі [[Унутраныя войскі Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь|унутраных войскаў]] МУС Беларусі, на некаторых участках па 2-3 сілавікі пастаўлены да кожнай рэлейнай шафы. З 19 сакавіка для аховы чыгуначнай інфраструктуры БЧ на поўдні Беларусі ў кірунку Украіны задзейнічаны сілы спецназа ўнутраных войскаў з в/ч 3214{{r|ER-2022-03-18}}. 19 сакавіка кіраўнік украінскай чыгункі Аляксандр Камышын паведаміў, што перарвана магчымасць чыгуначнай сувязі Украіны з Беларуссю, не паведамляючы дэталяў падзякаваў за гэта «сумленным беларускім чыгуначнікаў»{{r|RS-2022-03-20}}. На пачатку сутак 25 сакавіка знішчаны 2 рэлейныя шафы СЦБ над Барысавам (Мінскае аддзяленне), на самым загружаным участку БЧ. На пачатку сутак 28 сакавіка падпалены 2 рэлейныя шафы СЦБ на перагоне Асіповічы-Вярэйцы (Магілёўскае аддзяленне){{r|DW-2022-03-28}}. 30 сакавіка ў публікацыях СМІ з’явілася інфармацыя аб масавых затрыманнях супрацоўнікаў Беларускай чыгункі, неўзабаве на прапагандысцкіх Тэлеграм-каналах рэжыму Лукашэнкі з’явілася 38 відэа з затрыманымі асобамі<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31779205.html|title = Стала вядома пра 40 затрыманых за дывэрсіі беларускіх чыгуначнікаў|author = |authorlink = |date = 31-3-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. Уноч з 30 на 31 сакавіка каля прыпынку [[Бабіна (прыпыначны пункт)|Бабіна]] ў Бабруйскім раёне некалькі чалавек раскрылі рэлейныя шафы і паспелі адну падпаліць, па ім распачалі агонь супрацоўнікі [[Унутраныя войскі Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь|Унутраных войскаў Рэспублікі Беларусь]], але дыверсанты змаглі збегчы ад пераследу<ref>{{cite web|url = https://news.zerkalo.io/accidents/12020.html|title = «Рельсовые партизаны» подожгли релейный шкаф недалеко от Бобруйска. Патруль открыл по ним огонь|author = |authorlink = |date = 31-3-2022|publisher = news.zerkalo.io|language = ru|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 31 сакавіка прадстаўнік аб’яднання колішніх сілавікоў [[BYPOL|ByPol]] Аляксандр Азараў заявіў пра каля 10 паспяховых акцый на чыгунцы, і што яны здзяйсняюцца ў межах плана «Перамога»<ref>{{cite web|url = https://belsat.eu/in-focus/31-03-2022-bypol-patsverdziu-shto-dyversii-na-chyguntsy-ladzyats-udzelniki-planu-peramoga/|title = ByPol пацвердзіў, што дыверсіі на чыгунцы ладзяць удзельнікі плану «Перамога»|author = |authorlink = |date = |publisher = belsat.eu|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. ==== Іншыя дзеянні ==== У [[Мазыр]]ы да 10 сакавіка схоплены два чалавекі, якія быццам збіраліся збіраліся знішчаць расійскую вайсковую тэхніку падчас яе руху па Мазырскім раёне і быццам раней ужо здзейснілі нейкую акцыю{{r|NN-2022-03-10a}}. Ёсць звесткі пра псаванне транспарту, пазначанага тактычнымі знакамі «V» і «Z», або проста транспарту з расійскімі дзяржаўнымі нумарамі. Адзначаецца, аднак, што на тэрыторыі Беларусі знакам «Z» свае транспартныя сродкі пазначаюць толькі{{r|MHLP-TG-26439}} цывільныя асобы, якія ўхваляюць расійскае ўварванне{{r|MHLP-TG-26922|NN-2022-03-10b}}, у асноўным расійскія грамадзяне. Грамадскія ініцыятывы заклікаюць не псаваць транспартныя сродкі проста праз расійскія нумары, калі яны не пазначаны тактычнымі знакамі або сімваламі падтрымкі расійскага ўварвання{{r|MHLP-TG-26919|MHLP-TG-26930}}. === Супраціў ва Украіне === {{гл. таксама|Спіс беларусаў, якія загінулі за Украіну}} Беларусы, якія з розных прычын цяпер жывуць ва Украіне, палітычныя і грамадскія актывісты, супрацоўнікі рэлакаваных бізнесаў, уступаюць у падраздзяленні тэрытарыяльнай абароны.<ref name="RR-2022-02-27"/> Паводле [[Вадзім Пракоп'еў|Вадзіма Пракоп’ева]], станам на 5 сакавіка болей за 200 беларусаў-добраахвотнікаў у шэрагах УС Украіны і яшчэ 5700 беларусаў працавала ў іх тыле{{r|UP-7328466}}. Кіраўнік Цэнтра дапамогі беларускім добраахвотнікам у Варшаве Павел Кухта, станам на 10 сакавіка казаў, што беларускіх добраахвотнікаў ва Украіне ўжо сотні{{r|RS-2022-03-10|PR-2022-02-28}}. [[Файл:Узброеныя Сілы Украіны. Беларускі полк 1.jpg|міні|справа|Байцы фарміраванага асобнага батальёна імя Каліноўскага.]] Падраздзяленні беларускіх добраахвотнікаў створаны пры некаторых вайсковых часцях УС Украіны, вядома прынамсі пра беларускую роту тэрытарыяльнай абароны пры палку «[[Азоў (полк МУС Украіны)|Азоў]]». З 2014 года ва Украіне дзейнічае асобная добрахвотная [[Тактычная група «Беларусь»|тактычная група «Беларусь»]]. 9 сакавіка з беларускіх добраахвотнікаў пачалося фарміраванне [[Батальён імя Кастуся Каліноўскага|батальёна імя Кастуся Каліноўскага]] ў Кіеве{{r|ER-2022-03-09}}. 4 сакавіка стала вядома пра смерць ад ранення, атрыманага ў баях за Бучу, беларуса-дабраахвотніка Іллі «Літвіна» Хрэнава, які ваяваў на ўкраінскім баку з 2014 года і зноў з пачатку расійскага ўварвання<ref>{{Cite web|url=https://www.svaboda.org/a/31736352.html|title=«Працаваў праграмістам, нармальна зарабляў». Хто такі беларус Ільля «Літвін», які загінуў за Ўкраіну|website=Радыё Свабода}}</ref>. 13 сакавіка ў баі пад Кіевам у складзе падраздзялення ССА УСУ загінуў [[Аляксей Скобля|Аляксей «Тур» Скобля]], які таксама ваяваў на ўкраінскім баку ў 2015 годзе.<ref name="DW-2022-03-17"/>. 24 сакавіка ў Ірпені загінуў Дзмітрый «Тэрор» Апанасовіч{{r|NN-2022-03-27}}. Станам на 10 сакавіка вядома пра двух параненых беларусаў-добраахвотнікаў.<ref name="RS-2022-03-10"/> 26 сакавіка стала вядома пра завядзенне [[Галоўнае ўпраўленне па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю і карупцыяй|ГУБАЗіК]] у Беларусі ''«крымінальнай справы»'' на 50 чалавек з батальёна імя Кастуся Каліноўскага ''«за ўдзел ва ўзброеным канфлікце на тэрыторыі замежнай дзяржавы (ч. 3 арт. 361 КК Беларусі)»''<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31772634.html|title = ГУБАЗіК завёў крымінальную справу супраць байцоў батальёну імя Каліноўскага |author = |authorlink = |date = 27-3-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. Паводле СМІ, рэжымныя сілавыя структуры стварылі ўяўны «батальён імя Тадэвуша Касцюшкі», каб выяўляць людзей гатовых да ўдзелу і дапамогі беларускім добраахвотным фарміраванням, а ў Беларусі і захопліваць іх. == Дапамога беларусаў Украіне і ўкраінцам == === У Беларусі === Ініяцыятыва [[Фонд салідарнасці BYSOL|BySol]] збірае ў Беларусі сродкі для дапамогі цывільным украінцам, украінскім вайскоўцам, а таксама беларусам-добраахотнікам, які ваююць на ўкраінскім баку супраць расійскага ўварвання. Збіраюць дапамогу асабіста або закрытымі суполкамі, з прычын бяспекі гэта не афішуюць. Некаторыя выпадкі ўсё ж вядомы, як з суполкай невядомых Мінска, Жлобіна і Гомеля.<ref name="NC-2022-03-18"/> Дапамозе актыўна супрацьдзейнічаюць сілавыя структуры. Так, [[Галоўнае ўпраўленне па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю і карупцыяй|ГУБАЗіК]] ставарыла шматлікія Тэлеграм-боты, якія выдае за ботаў ініцыятыў дапамогі Украіне, праз звароты ў фальшывыя боты выяўляе і захоплівае тых, хто гатовы дапамагаць Украіне з Беларусі<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31754617.html|title = «ГУБАЗіК стварае фэйкавыя тэлеграм-боты, каб лавіць людзей на жыўца». Як у Беларусі пачалі затрымліваць тых, хто гатовы дапамагаць Украіне |author = |authorlink = |date = 15-3-2022|publisher = svaboda.org|language = be|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. === У замежжы === З 28 лютага ў Варшаве дзейнічае Цэнтр дапамогі беларускім добраахвотнікам пры Беларускім доме. Паводле кіраўніка Цэнтра Паўла Кухты, які сам быў добраахвотнікам у 2016—2017 гадах, многія спрабавалі самастойна заехаць ва Украіну, але іх не пускалі з меркаванняў бяспекі ўкраінскага боку, некаторыя траплялі ў турму. Цэнтр таксама займаецца частковым забеспячэннем добраахвотнікаў абмундзіраваннем, харчаваннем, транспартам і іншым. Павел Кухта раіць звяртацца адразу ў Цэнтр, каб трапіць ва Украіну арганізавана, па ўзгадненні з украінскімі ўладамі. Паводле Вадзіма Пракоп’ева, станам на 5 сакавіка ў Польшчы знаходзілася 300 беларусаў, гатовых далучыцца да [[Інтэрнацыянальны легіён тэрытарыяльнай абароны Украіны|Інтэрнацыянальнага легіёна]] тэрытарыяльнай абароны Украіны{{r|UP-7328466}}. Паводле Паўла Кухты, станам на 10 сакавіка сотні беларускіх добраахвотнікаў ужо выехалі ва Украіну і яшчэ сотні збіраюцца туды{{r|RS-2022-03-10|PR-2022-02-28}}. Беларускі Фонд медыцынскай салідарнасці сабраў некалькі соцень заявак беларускіх медыкаў-валанцёраў, гатовых ехаць на дапамогу ва Украіну. У Польшчы беларускія актывісты далучыліся да ўкраінскіх у блакаванні пункту пропуску Казловічы, каб не прапускаць грузавы транспарт з Еўропы ў Беларусь і Расію. У Вялікабрытаніі беларускія арганізацыі стварылі супольную ініцыятыву для каардынацыі дапамогі і акцый салідарнасці з Украінай.<ref>{{Cite web|url=https://www.belbritain4ukraine.org/bel/who-bel|title=Хто мы|website=Беларусы Брытаніі для Украіны}}</ref> У ЗША парафія [[Беларуская Аўтакефальная Праваслаўная Царква|БАПЦ]] у Нью-Ёрку і [[Беларуска-амерыканскае задзіночанне]] стварылі цэнтр па зборы рэчаў і грашовых сродкаў для беларускіх добраахвотнікаў ва Украіне.<ref>{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2340|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|date=2022-03-07}}</ref> === Ва Украіне === Беларускія ўрачы, уцеклыя ва Украіну ад рэпрэсій 2020—2021 гадоў, аказваюць медыцынскую дапамогу поруч<!--поруч, побач, паблізу чаго/каго ўжываюцца без прыназоўнікаў--> украінскімі калегамі<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/ru/vrachi-belorusy-ostajutsia-v-ukraine-nesmotria-na-vojnu/a-61016255|title="Воздушная тревога. Продолжаем работать". Истории врачей-белорусов в Украине &#124; DW &#124; 04.03.2022|first=Deutsche|last=Welle (www.dw.com)|website=DW.COM}}</ref>. Ва Украіне працуе ваенна-палявы шпіталь, які ўрад Германіі па просьбе Святланы Ціханоўскай перадаў беларускім медыкам, ён скаардынаваны з Беларускім Фондам медыцынскай салідарнасці і УС Украіны<ref name="SC-2022-03-13"/>. == Інфармацыйнае супрацьстаянне == === Украіна === З першых гадзін уварвання ўкраінскі бок заяўляў, што яно адбываецца не толькі з тэрыторыі Беларусі, але і з падрымкай Узброеных сіл Беларусі<ref name="DPSU-TG42874" />. Наступнымі днямі некаторыя афіцыйныя ўкраінскія асобы, структуры і СМІ заяўлялі пра ўдзел ва ўварванні Узброеных сіл Беларусі, але гэтая інфармацыя не пацвярджалася і часткова абвяргалася самім украінскім бокам. Таксама з украінскага боку паведмалялася па магчымае ўжыванне расійскімі вайскоўцамі на сваёй тэхніцы чырвона-зялёных сцягоў з мэтай справакаваць удзел УС Беларусі ва ўварванні. У першыя дні ўварвання ў Сухапутныя сілы УСУ распаўсюдзілі табліцу апазнавальных знакаў на расійскай тэхніцы, дзе знак «О» даецца як «сілы з Беларусі»{{r|ULF-FB-294014282830570}}, звесткі табліцы няпэўныя, але яна шырока распаўсюдзілася і прычынілася шматлікіх чутак і непацверджаных навін пра ўдзел УС Беларусі ва ўварванні. З апошняга, 27 сакавіка пашыралася навіна пра крадзеж быццам беларускім вайскоўцам бульбы ва ўкраінскага насельніцтва, на праўдзе асоба ў абмундзіраванні Расгвардыі загрузіла мяхі бульбы на бронемашыну са знакам «О», т.б. са складу войскаў расійскай Цэнтральнай вайсковай акругі. 1 сакавіка дарадца кіраўніка [[Міністэрства ўнутраных спраў Украіны|МУС Украіны]] Антон Герашчанка заявіў пра стварэнне бота «Званок сябру» для аўтаматычных тэлефанаванняў у Расію і Беларусь і «раскрыцця вачэй на вайну» абанентам{{r|TSNUA-1993624}}. Неўзабаве ўкраінскія валанцёры стварылі сайт для інфармавання грамадзян Беларусі пра катастрафічныя наступствы вайны з Украінай для саміх беларусаў. Яны сабралі фота- і відэафакты злачынстваў і парушэнняў расійскіх войскаў, статыстыку ахвяр канфлікту, а таксама заклікалі беларусаў выйсці на пратэсты{{r|KPUA-a645107}}. === Офіс Ціханоўскай === Незалежныя беларускія СМІ, якія цяпер працуюць у электронным фармаце, інфармуюць карыстальнікаў як ў Беларусі, так ў Расіі і астатнім свеце, пра хаду ўварвання Расіі ва Украіну, пра ахвяры ўкраінцаў і страты Украіны. Таксама асвятляецца і тое, як гэтыя падзеі падаюцца функцыянерамі рэжыму Лукашэнкі і падкантрольнымі яму СМІ. Інфармацыйная палітыка Офіса Ціханоўскай скіраванна на тлумачэнне розніцы паміж беларусамі і Беларуссю з аднаго боку і рэжымам Лукашэнкі з другога боку. Мэтавая аўдыторыя — сусветнае грамадства агулам і ўкраінскае грамадства ва Украіне і свеце ў прыватнасці. Таксама робяцца інфармацыйныя захады для прадухілення ўдзелу беларускіх вайскоўцаў у баявых дзеяннях супраць Украіны. === Рэжым Лукашэнкі === На тэрыторыі Беларусі вяшчаюць расійскія тэлеканалы, а тэлебачанне і СМІ, падкантрольныя рэжыму Лукашэнкі, паўтараюць іх наратыў — ''«нацысты ва ўладзе ва Украіне»'', ''«трэба вызваліць украінскі народ ад улады нацыстаў»'', ''«нацысты абстрэльваюць украінскія гарады».'' Да гэтага дадаецца толькі адзін уласны матыў — «Беларусь не ўдзельнічае і не будзе ўдзельнічаць» у расійска-украінскім канфлікце, пры гэтым замоўчваецца, што расійскае ўварванне адбываецца і з тэрыторыі Беларусі. Аднак падкантрольным рэжыму Лукашэнкі СМІ і тэлебачанню ў прыватнасці давярае ўсё меней людзей, калі ў лістападзе 2020 года такіх быў 21 %, у параўнанне з папярэднімі 34 %, то ў 2021 годзе толькі 16 % з тэндэнцыяй да змяншэння. Паводле прадстаўніцы Міністэрства абароны Беларусі Іны Гарбачовай, маці беларускіх салдат тэрміновай службы тэлефануюць невядомыя з нумароў Украіны, [[ЗША]], [[Польшча|Польшчы]] і [[Канада|Канады]], гэта адбываецца на фоне «''фэйкавай інфармацыі пра удзел вайскоўцаў УС Беларусі ў спецыяльнай ваеннай аперацыі ў Данбасе''». І. Гарбачова запэўніла, што кожная маці ў кожны момант можа звязацца з сынам праз камандзіра або наведаць яго ў вайсковай часці{{r|SPTN-1061028475}}. 1 сакавіка ваеннае ведамства Беларусі запусціла флэш-моб «Мы на месцы». У роліках салдаты тэрміновай службы абвяргаюць звесткі, што яны ва Украіне, паведамляючы, што яны «на месцы», гэта значыць у месцах сталай дыслакацыі{{r|ZRKL-10697}}. У некаторых школах [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь|Міністэрства адукацыі Беларусі]] настаўнікі і кіраўнікі вайскова-патрыятычнага выхавання кажуць вучням, нібыта Украіна напала на Беларусь і Расію<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31730345.html|title = «Украіна напала на Беларусь і Расею». Што настаўнікі ў школах Беларусі расказваюць пра вайну ва Ўкраіне |author = |authorlink = |date = 1-3-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. Сілавыя структуры ўключыліся ў расійскую кампанію супрацьдзеяння распаўсюду інфармацыі пра ўварванне Расіі ва Украіну. Так, 11 сакавіка [[Галоўнае ўпраўленне па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю і карупцыяй|ГУБАЗіК]] ў Мінску схоплены актыўны рэдактар [[Руская Вікіпедыя|рускамоўнага раздзела Вікіпедыі]] [[Марк Ізрайлевіч Бернштэйн|Марк Бернштэйн]], з прычыны актыўнага рэдагавання ім старонак пра [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|ўварванне Расіі ва Украіну ў 2022 годзе]]{{r|VRGE-22973293}}. == Бежанцы ў Беларусі == Неўзабаве па пачатку ўварвання [[Дзяржаўны памежны камітэт Рэспублікі Беларусь]] пачаў паведамляць пра прыбыццё ў краіну ўкраінскіх бежанцаў. Ім аказваюць разнастайную дапамогу, у тым ліку з боку [[Чырвоны крыж|Чырвонага Крыжа]]. Толькі за 2 сакавіка, паводле ДПК Беларусі, прыбыло 16 чалавек, у тым ліку 8 непаўналетніх<ref name="SPTN-2022-03-02"/>. З 24 лютага па 11 сакавіка з Украіны на мяжу Беларусі прыбыло 1760 чалавек, з іх 902 — беларусы, 619 — украінцы, 239 — грамадзяне іншых дзяржаў<ref name="SPTN-2022-03-11"/>. З 12 па 14 сакавіка беларускую мяжу з Украіны перайшло 209 грамадзян Украіны, транзітам праз Польшчу — 79. Частка замежнікаў часова размешчана ў гасцініцах і санаторыях, іншыя грамадзяне адправіліся да сваякоў, якія пражываюць у Беларусі<ref name="BLTA-2022-03-14"/>. На 25 сакавіка Дзяржаўны памежны камітэт заявіў аб 6097 бежанцах. Больш за 2000 з іх неўзабаве з’ехалі на тэрыторыю [[Польшча|Польшчы]], [[Латвія|Латвіі]] і [[Літва|Літвы]]{{r|LNTA-2022-03-25}}. 23 сакавіка 2022 года Беларусь дазволіла да 15 красавіка бязвізавы ўезд з боку Украіны ўсім выратаваным ад баявых дзеянняў{{r|BLTA-2022-03-23}}. == Рэакцыя == === Украіна === ==== Офіс Прэзідэнта ==== Саветнік кіраўніка офіса прэзідэнта [[Міхаіл Падаляк]] пацвердзіў, што Мінск не задавальняе Украіну як месца перамоваў з расійскім бокам: «Для нас Мінск ад пачатку быў дастаткова дзіўным месцам, бо Беларусь з’яўляецца бокам канфлікту»<ref>{{Cite web|url=https://www.facebook.com/login/?next=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2Fpresident.gov.ua%2Fposts%2F330798255743712|title=Log into Facebook|website=Facebook}}</ref>. ==== Цэрквы і рэлігійныя арганізацыі ==== 9 сакавіка Усеукраінская рада цэркваў і рэлігійных арганізацый звярнулася да беларускіх рэлігійных лідараў з заклікам выкарыстаць свае паўнамоцтвы, каб не дапусціць уцягвання беларускага войска ў вайну супраць Украіны на баку Расіі як краіны-тэрарыста<ref>{{Cite web|url=https://vrciro.org.ua/en/statements/uccro-statement-on-belarus-role-in-war-against-ukraine|title=Рада Церков закликає білоруських релігійних діячів не допустити залучення їх армії до війни проти України|date=2022-03-09|lang=uk|website=ВРЦіРО}}</ref>. === Беларусь === ==== Офіс Ціханоўскай ==== [[Святлана Георгіеўна Ціханоўская|Святлана Ціханоўская]] заявіла, што ''«Лукашэнка і яго рэжым цалкам падзяляюць адказнасць за вайну з расійскім прэзідэнтам»'', таму яна звярнулася да [[Міністэрства абароны Беларусі|Міністэрства абароны]], [[Генеральны штаб Узброеных Сіл Рэспублікі Беларусь|Генеральнага штаба]] і [[Савет Бяспекі Беларусі|Савета бяспекі]] Беларусі з заклікам ''«не выконваць злачынныя загады Аляксандра Лукашэнкі»'' і ''«не рабіцца саўдзельнікамі агрэсіі ў дачыненні да суседняй мірнай дзяржавы»''<ref>Карпова Я. {{cite web |url = https://dw.com/ru/lukashenko-bolshe-ne-garant-tihanovskaja-objavila-sebja-predstavitelem-belorusskogo-naroda/a-60900835 |title = «Лукашенко больше не гарант»: Тихановская объявила себя представителем белорусского народа |archive-url = https://web.archive.org/web/20220224151222/https://dw.com/ru/lukashenko-bolshe-ne-garant-tihanovskaja-objavila-sebja-predstavitelem-belorusskogo-naroda/a-60900835 |archive-date = 2022-02-24 }} // dw.com, 24.02.2022</ref>. ==== Цэрквы і рэлігійныя арганізацыі ==== <!--Каб не аддзяляць святароў і вернікаў ад людзей агулам, іх асабісты ўдзел у пратэстах перанесены ў раздзел пра пратэсты. Што такое «Хрысціянская візія» перанесена ў артыкул пра групу. Тут застаецца пазіцыя арганізацый, цэркаваў/іх іерархаў як інстытутаў, а парафій/прыходаў як элементаў гэтых інстытутаў.--> * '''«[[Хрысціянская візія]]»''' 24 лютага асудзіла агрэсію і выкарыстанне беларускай тэрыторыі, выказала салідарнасць з украінскім народам і заклікала беларускіх салдат не ўдзельнічаць у вайне<ref>{{Cite web|url=https://belarus2020.churchby.info/zayava-grupy-hryscziyanskaya-viziya-nakont-vaennaj-agresii-supracz-braczkaj-ukrainy-i-udzelu-rezhymu-alyaksandra-lukashenki-u-yoj-2/|title=Заява групы «Хрысціянская візія» наконт ваеннай агрэсіі супраць брацкай Украіны і ўдзелу рэжыму Аляксандра Лукашэнкі ў ёй|website=Царква і палітычны крызіс у Беларусі|date=2022-02-24}}</ref>. * '''[[Канферэнцыя Каталіцкіх Біскупаў у Беларусі|Канферэнцыі Каталіцкіх Біскупаў у Беларусі]]''' 26 лютага выказалася пра «канфлікт ва Украіне»<ref>{{Cite web|title=Паведамленне Канферэнцыі Каталіцкіх Біскупаў у Беларусі ў сувязі з канфліктам ва Украіне|url=https://catholic.by/3/news/belarus/14340-kkbb-ucraine-26-02-2022|date=2022-02-26|website=Catholic.by}}</ref>. Пасля рэзкай крытыкі свецкіх вернікаў, на пазачарговым пасяджэнні біскупы 3 сакавіка выказалі занепакоенасць, што палітычны канфлікт ператварыўся ў вайну, заклікалі не дапускаць удзелу ў ёй Беларусі<ref>{{Cite web|url=https://catholic.by/3/news/belarus/14359-zvarot-kanferentsyi-katalitskikh-biskupa-u-belarusi|title=Зварот Канферэнцыі Каталіцкіх Біскупаў у Беларусі: Вайна — гэта злачынства супраць Бога і чалавека (BY/RU)|date=2022-03-03|website=Catholic.by}}</ref>. 9 сакавіка [[Украінская Грэка-Каталіцкая Царква]] падзякавала беларускім біскупам за «брацкую салідарнасць»<ref>{{Cite web|title=Ва Украінскай Грэка-Каталіцкай Царкве падзякавалі каталіцкім біскупам Беларусі за салідарнасць|url=https://catholic.by/3/news/world/14378-va-ukrainskaj-greka-katalitskaj-tsarkve-padzyakavali-katalitskim-biskupam-belarusi-za-salidarnasts|date=2022-03-09|website=Catholic.by}}</ref>. У некаторых рыма-каталіцкіх парафіях і кляштарах адбыліся малітвы за Украіну і мір ва Украіне<ref>{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2308|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|website=t.me}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2170|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|website=t.me}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2144|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|website=t.me}}</ref>. * '''[[Царква Святога Кірылы Тураўскага і Усіх Святых Апекуноў Беларускага Народа|Беларуская грэка-каталіцкая парафія ў Лондане]]''' 27 лютага апублікавала зварот да ўкраінскіх вернікаў і духавенства грэка-каталіцкай епархіі ў Лондане, у якім выказала жах ад вайны, заявіла пра салідарнасць з народам Украіны і спадзяванне, што перамога ўкраінцаў будзе натхненнем для беларускага народа.<ref>{{Cite web|url=http://belaruschurch.skaryna.org.uk/?p=2629|title=Зварот да ўкраінскіх вернікаў і духавенства грэка-каталіцкай епархіі Святой Сям’і ў Лондане|website=Belarusian Church in London|дата публікацыі=27/02/2022}}</ref> * Чатыры епіскапы '''[[Евангельскія хрысціяне|евангельскіх канфесій]]''' 2 сакавіка заклікалі сваіх вернікаў да трохдзённага посту і малітвы пра спыненне вайны ва Украіне, яны згадалі і ўцягнутасць у вайну Беларусі<ref>{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2230|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|website=t.me}}</ref>. * '''[[Беларуская Праваслаўная Царква]]''' 3 сакавіка ў асобе мітрапаліта [[Веніямін (Тупека)|Веніяміна]] не асудзіла ўварванне, а заклікала бакі ''«рабіць крокі насустрач»''<ref>{{Cite web|url=http://church.by/news/-36|title=Обращение Митрополита Минского и Заславского Вениамина, Патриаршего Экзарха всея Беларуси, в связи с ситуацией в Украине |date=2022-03-03|lang=ru|website=Официальный портал Белорусской православной Церкви}}</ref>. Сяброўка «Хрысціянскай візіі», праваслаўная багаслоўка Наталля Васілевіч, раскрытыкавала яго пазіцыю<ref>{{Cite web|url=https://t.me/burbalka/394|title=Наталля с двумя “Л”|website=t.me}}</ref>. Праваслаўныя епіскапы прамаўчалі<ref>{{Cite web|url=https://t.me/flagshtok/7225|title=Флагшток — Гомель і Гомельшчына|website=t.me}}</ref>. == Наступствы == === Міжнародныя санкцыі === ==== Еўрапейскі Саюз ==== ==== ЗША ==== ==== Украіна ==== 3 сакавіка 2022 года стала вядома, што АТ «Укрзалізныца» канфіскуе каля 5000 вагонаў, частка іх з грузам, і некалькі лакаматываў, якія належаць [[Беларуская чыгунка|ДА «Беларуская чыгунка»]], як маёмасць саюзніка агрэсара.<ref>{{Cite web|url=https://belsat.eu/news/03-03-2022-va-ukraine-zastalisya-kalya-5-tysyachau-belaruskih-vagonau-yakiya-kieu-ne-verne/|title=Ва Украіне засталіся каля 5 тысячаў беларускіх вагонаў, якія Кіеў не верне|website=belsat.eu}}</ref> ==== Іншыя краіны ==== * '''Японія''' 28 лютага паведаміла, што ўвядзе санкцыі супраць беларускіх арганізацый і асоб, улічваючы ''«відавочнае дачыненне краіны да ўварвання»'' ва Украіну.{{r|RS-2022-02-28}}. 8 сакавіка дадала ў свае санкцыйныя спісы 12 грамадзян Беларусі і 10 беларускіх арганізацый, пад абмежаванні трапілі Віктар і Дзмітрый Лукашэнкі, Наталля Качанава, Наталля Эйсмант, кіраўнікі МУС, СК і Генпракуратуры, дэпутат Алег Гайдукевіч, бізнесмены Аляксей Алексін, Мікалай Варабей, Аляксандр Шатроў і Аляксандр Зайцаў, арганізацыі, вядомыя па еўрапейскіх санкцыях, сярод якіх Synesis Group, ЗАТ «Белтэхэкспарт», Sohra Group, Dana Holdings/Dana Astra, «Новая нафтавая кампанія», «Гродна Азот»{{r|ER-2022-03-08}}. === Цкаванне беларусаў === З пачаткам уварвання многіх беларусаў, у тым ліку тых хто ўцёк ад рэпрэсій 2020—2021 гадоў, пачалі атаясняць<!--гэта слоўнікавая форма!--> нават не з рэжымам Лукашэнкі, а з дзеяннямі расійскіх вайскоўцаў ва Украіне. У выніку беларусаў пачалі дыскрымінаваць, адмаўляць ім у абслугоўванні, працаўладкаванні, найманні жытла, вядомыя выпадкі высялення з ужо найманага жытла. Так, вялікія цяжкасці з найманнем жытла ўзніклі ў [[Грузія|Грузіі]], куды многія беларусы ўцякалі ад рэпрэсій з 2020 года{{r|RFRM-2022-03-17}}. Вядомы выпадкі, калі беларусам не дазвалялі або перашкаджалі выступаць на масавых мерапрыемствах у падтрымку Украіны{{Крыніца?}}. 3 сакавіка 2022 года кіраўніца нямецкага МЗС Аналена Бербак заклікала спыніць цкаванне ''«беларусаў або рускіх»'' з прычыны расійскага ўварвання, бо ''«гэта вайна Пуціна»''{{r|RFRM-2022-03-03}}. == Зноскі == {{reflist|3|refs= <!-- 0-9 --> <ref name="19FF-2022-02-25">{{Cite web|title=Pictures: In Battle for Hostomel, Ukraine Drove Back Russia’s Attack Helicopters and Elite Paratroopers|url=https://www.19fortyfive.com/2022/02/pictures-in-battle-for-hostomel-ukraine-drove-back-russias-attack-helicopters-and-elite-paratroopers/|website=19FortyFive|date=2022-02-25|accessdate=2022-03-02|language=en-US|first=Sebastien|last=Roblin}}</ref> <!-- A, B --> <ref name="BLST-2022-03-16">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-16|url = https://belsat.eu/ru/news/02-03-2022-proizoshla-ocherednaya-ataka-na-infrastrukturu-belorusskoj-zheleznoj-dorogi-na-vokzalah-bolshie-ocheredi/|title = Произошла очередная атака на инфраструктуру Белорусской железной дороги. На вокзалах – большие очереди|format = |work = |publisher =belsat.eu |accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="BLTA-2022-02-27">{{cite web|author=|url=https://www.belta.by/president/view/lukashenko-podtverdil-chto-s-territorii-belarusi-byli-zapuscheny-rakety-po-pozitsijam-v-ukraine-no-eto-487330-2022/|title=Лукашенко подтвердил, что с территории Беларуси были запущены ракеты по позициям в Украине, но это был вынужденный шаг|lang=|website=[[БелТА]]|date=2022-02-27|access-date=2022-02-27}}</ref> <ref name="BLTA-2022-03-14">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-14|url =https://www.belta.by/society/view/gpk-v-belarus-za-vyhodnye-pribylo-288-grazhdan-ukrainy-v-tom-chisle-tranzitom-cherez-polshu-490088-2022/ |title =ГПК: в Беларусь за выходные прибыло 288 граждан Украины, в том числе транзитом через Польшу |format = |work = |publisher = |accessdate = 2022-03-02|language = ru|postscript = }}</ref> <ref name="BLTA-2022-03-23">{{cite web|url=https://www.belta.by/society/view/belarus-razreshila-do-15-aprelja-bezvizovyj-vjezd-iz-ukrainy-vsem-inostrantsam-kto-spasaetsja-ot-492033-2022/|title=Беларусь разрешила до 15 апреля безвизовый въезд из Украины всем иностранцам, кто спасается от боевых действий|work=БелТА|date=2022-03-23}}</ref> <ref name="BLTA-486648-2022">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = |url =https://www.belta.by/president/view/lukashenko-belorusskie-vojska-ne-prinimajut-nikakogo-uchastija-v-rossijskoj-spetsoperatsii-v-donbasse-486648-2022/ |title = Лукашенко: белорусские войска не принимают никакого участия в российской спецоперации в Донбассе|format = |work = |publisher = belta.by|accessdate = 2019-12-31|language = ru|postscript = }}</ref> <!-- C --> <ref name="СNN-2022-02-24">{{cite web|author=|url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-23-22|title=WATCH: Tanks enter Ukraine via Belarus's border|language=|website=CNN|date=2022-02-24|access-date=2022-02-26|archive-date=2022-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225113458/https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-23-22/|url-status=live}}</ref> <ref name="CRVS-monitoring">{{Cite web|title=Мониторинг преследований по основаниям, связанным с религией, во время политического кризиса в Беларуси (ОБНОВЛЯЕТСЯ)|author=Хрысціянская візія|lang=ru|website=Царква і палітычны крызіс у Беларусі|url=https://belarus2020.churchby.info/monitoring-presledovanij-po-cerkovnoj-linii-vo-vremya-protestov-v-belarusi/}}</ref> <ref name="CRVS-TG-2162">{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2162|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|дата публікацыі=2022-02-27|lang=ru|website=t.me}}</ref> <ref name="CRVS-TG-2299">{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2299|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|website=t.me}}</ref> <ref name="CRVS-TG-2302">{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2302|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|website=t.me}}</ref> <!-- D --> <ref name="DPSU-FB-2022-02-26">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-26|url=https://www.facebook.com/DPSUkraine/posts/284968323742045 |title=Ситуація щодо російського вторгнення|format = |work = |publisher = |accessdate = 2022-03-21|language = ru|postscript = }}</ref> <ref name="DPSU-TG42874">{{Cite web |url=https://t.me/rbc_news/42874 |title=Погранслужба Украины утверждает, что поддержку российской армии оказывают вооружённые силы Белоруссии|access-date=2022-02-24 |archive-date=2022-02-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220224060811/https://t.me/rbc_news/42874|deadlink=no}}</ref> <ref name="DW-2022-03-17">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-17|url=https://www.dw.com/ru/pogibli-za-ukrainu-istorii-dvuh-belorusskih-dobrovolcev/a-61163261 |title =Погибли за Украину: истории двух белорусских добровольцев |format = |work = |publisher =dw.com |accessdate = 2022-03-18|language = |postscript = }}</ref> <ref name="DW-2022-03-28">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-28|url = https://www.dw.com/ru/belorusy-vedut-protiv-rossijskih-vojsk-relsovuju-vojnu/a-61283409|title =Белорусы ведут против российских войск "рельсовую войну"? |format = |work = |publisher =dw.com |accessdate = 2022-03-29|language = |postscript = }}</ref> <!-- E --> <ref name="ER-2022-02-24">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-24|url =https://euroradio.fm/u-maladzechne-zatrymali-zhanchynu-yakaya-vyyshla-na-antyvaenny-piket |title = У Маладзечне затрымалі жанчыну, якая выйшла на антываенны пікет|format = |work = |publisher =euroradio.fm |accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="ER-2022-03-08">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-08|url = https://euroradio.fm/yaponiya-pashyryla-sankcyi-suprac-belaruskaga-rezhymu|title =Японія пашырыла санкцыі супраць беларускага рэжыму |format = |work = |publisher = euroradio.fm|accessdate = 2022-03-23|language = ru|postscript = }}</ref> <ref name="ER-2022-03-09">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-09|url = https://euroradio.fm/belarusy-stvaryli-batalyon-imya-kalinouskaga-dlya-abarony-kieva|title =Беларусы стварылі батальён імя Каліноўскага для абароны Кіева |format = |work = |publisher = euroradio.fm|accessdate = 2022-03-11|language = ru|postscript = }}</ref> <ref name="ER-2022-03-18">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = |url =https://euroradio.fm/supolnasc-chygunachnikau-chygunku-budze-kantralyavac-specnaz-unutranyh-voyskau |title =Супольнасць чыгуначнікаў: чыгунку будзе кантраляваць спецназ унутраных войскаў |format = |work = |publisher =euroradio.fm |accessdate = 2022-03-22|language = |postscript = }}</ref> <!-- F --> <ref name="FCUS-507813">{{Cite web|url=https://focus.ua/digital/507813-belorusskie-hakery-rassylayut-fishingovye-pisma-na-e-mail-ukrainskih-voennyh|title=Белорусские хакеры рассылают фишинговые письма на e-mail украинских военных|date=25.02.2022|website=ФОКУС}}</ref> <ref name="FP-2022-02-24">{{cite web|author=|date=|title=Lukashenko Is Letting Putin Use Belarus to Attack Ukraine|url=https://foreignpolicy.com/2022/02/24/russia-ukraine-war-belarus-chernobyl-lukashenko/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226214841/https://foreignpolicy.com/2022/02/24/russia-ukraine-war-belarus-chernobyl-lukashenko/|archive-date=26 February 2022|access-date=2022-02-26|website=Foreign Policy|first=Amanda|last=Coakley|language=}}</ref> <!-- G, H, I, J--> <!-- K --> <ref name="KPUA-a645107">{{Cite web|url=https://kp.ua/politics/a645107-ostansja-doma-ukraintsy-sozdali-sajt-obrashchenie-k-belorusam-prizyvajushchee-ne-idti-na-vojnu-s-ukraino|title=Останься дома: украинцы создали сайт-обращение к белорусам, призывающее не идти на войну с Украиной|website=КП в Украине &#124; КП в Україні &#124; KP in Ukraine}}</ref> <!-- L --> <ref name="LNTA-2022-03-04">{{Cite web|url=https://lenta.ru/news/2022/03/04/podolyak_ua/|title=На Украине опровергли участие белорусов в спецоперации|website=Lenta.RU|date=2022-03-04}}</ref> <ref name="LNTA-2022-03-25">{{Cite web|url=https://lenta.ru/news/2022/03/25/bel_ukr/|title=Названо число бежавших в Белоруссию украинцев|website=Lenta.RU}}</ref> <!-- M --> <ref name="MARB-TG-11888">{{Cite web|url=https://t.me/modmilby/11888|title=Министерство обороны Республики Беларусь|website=t.me}}</ref> <ref name="MHLP-TG-26919">{{Cite web|url=https://t.me/motolkohelp/26919|title=ВАЖНО! Не нужно резать шины/бить стёкла у каждого автомобиля на российских номерах в Беларуси!|publisher=МотолькоПомоги Telegram|date=2022-03-04}}</ref> <ref name="MHLP-TG-26922">{{Cite web|url=https://t.me/motolkohelp/26922|title=Да-да, "партизаны" нанесли знак российских оккупантов "Z" на машину с бел.номерами, ага|publisher=МотолькоПомоги Telegram|date=2022-03-04}}</ref> <ref name="MHLP-TG-26930">{{Cite web|url=https://t.me/motolkohelp/26930|title=ВАЖНО! Мы выше писали про лиц, поддерживающих кремлёвских оккупантов, которые обозначают свои автомобили символами "V", "Z"|publisher=МотолькоПомоги Telegram|date=2022-03-04}}</ref> <ref name="MHLP-TG-26439">{{Cite web|url=https://t.me/motolkohelp/26439|title=Техника оккупационных войск обозначается различными знаками|publisher=МотолькоПомоги Telegram|date=2022-02-24}}</ref> <!-- N --> <ref name="NC-2022-03-04">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-04|url = https://novychas.online/hramadstva/na-nastaunicu-z-babrujska-za-zouta-sinjuju-stuzku|title =На настаўніцу з Бабруйска за жоўта-сінюю стужку ў валасах выклікалі АМАП |format = |work = |publisher = novychas.online|accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NC-2022-03-18">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date =2022-03-18 |url =https://novychas.online/hramadstva/belarusy-peradali-zyharam-pameznaj-ukrainskaj-vjos |title =Беларусы перадалі жыхарам памежнай украінскай вёскі гуманітарную дапамогу |format = |work = |publisher = novychas.online|accessdate = 2022-03-19|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NC-2022-03-18b">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-18|url = https://novychas.online/palityka/rejkavaja-vajna-u-belarusi-2022-szto-vjadoma-na-s|title =Рэйкавая вайна ў Беларусі-2022. Што вядома на сёння |format = |work = |publisher =novychas.online |accessdate = 2022-03-22|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NN-2022-03-02a">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-02|url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=285677|title = Смелы антываенны пікет у Мінску ВІДЭА|format = |work = |publisher =nashaniva.com |accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NN-2022-03-02b">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-02|url =https://nashaniva.com/?c=ar&i=285709|title =Надпісы на бюлетэні — «пашкоджанне дзяржаўнай маёмасці». У Наваполацку судзяць людзей, затрыманых падчас рэферэндуму |format = |work = |publisher = nashaniva.com|accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NN-2022-03-10a">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-10|url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=286095|title = У Мазыры затрымалі яшчэ двух «рэйкавых партызанаў»|format = |work = |publisher = |accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NN-2022-03-10b">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-10|url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=286096 |title =Хлопец з Навагрудка намаляваў на машыне літары Z і V. Вось чым скончылася гісторыя |format = |work = |publisher = |accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NN-2022-03-11">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-11|url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=286158|title =Мінчука затрымалі за антываенны плакат |format = |work = |publisher = nashaniva.com|accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NN-2022-03-17">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-17|url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=286521|title =«Пазваніў папрасіць лекаў ад ванітаў, падумалі — у палоне, а аказалася, што мые рускія танкі ад парэшткаў», — сваякі беларускага салдата |format = |work = |publisher =nashaniva.com |accessdate = 2022-03-20|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NN-2022-03-27">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-27|url =https://nashaniva.com/?c=ar&i=287112|title =Як загінуў добраахвотнік Зміцер Апанасовіч? Расказваюць яго паплечнікі |format = |work = |publisher =nashaniva.com |accessdate = 2022-03-29|language = |postscript = }}</ref> <!-- O --> <ref name="OBZR-2022-03-09">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-09|url = https://news.obozrevatel.com/society/obnimi-esli-protiv-vojnyi-v-minske-paren-ustroil-odinochnuyu-aktsiyu-video.htm|title ="Обними, если против войны": в Минске парень устроил одиночную акцию. Видео |format = |work = |publisher =obozrevatel.com |accessdate = 2022-03-11|language = |postscript = }}</ref> <!-- P, Q --> <ref name="PR-2022-02-28">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-28|url =https://www.polskieradio.pl/396/7816/Artykul/2910972 |title =У Варшаве адкрылі Цэнтр дапамогі беларускім добраахвотнікам |format = |work = |publisher =polskieradio.pl |accessdate = 2022-03-19|language = |postscript = }}</ref> <!-- R --> <ref name="RFI-2022-02-25">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-25|url =https://www.rfi.fr/ru/%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0/20220225-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C-%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BC-%D0%B4%D0%BB%D1%8F-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE-%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F-%D0%BD%D0%B0-%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%BE%D0%B2-%D0%B8-%D0%BA%D0%B8%D0%B5%D0%B2 |title =Беларусь — плацдарм для российского наступления на Чернигов и Киев |format = |work = |publisher = rfi.fr|accessdate = 2022-11-03|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RFRM-2022-02-24">{{cite web|author=|date=2022-02-24|title=Погранслужба Украины: вертолет с территории Беларуси атаковал украинский пункт пропуска "Славутич"|trans-title=|url=https://reform.by/298803-vertolet-s-territorii-belarusi-atakoval-ukrainskij-punkt-propuska-slavutich|access-date=2022-02-26|website=reform.by|language=ru}}</ref> <ref name="RFRM-2022-02-27">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-27|url =https://reform.by/299821-byvshij-kombrig-38-j-brestskoj-desantno-shturmovoj-brigady-valerij-sahashhik-obratilsja-k-belarusskim-voennym |title = Бывший комбриг 38-й Брестской десантно-штурмовой бригады Валерий Сахащик обратился к беларусским военным |format = |work = |publisher =reform.by |accessdate = 2022-03-22|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RFRM-2022-03-03">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-03|url = https://reform.by/300920-glava-nemeckogo-mid-prizvala-prekratit-napadki-na-belarusov|title =Глава немецкого МИД призвала прекратить нападки на беларусов|format = |work = |publisher =reform.by |accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RFRM-2022-03-16">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-16|url=https://reform.by/300552-mvd-belarusi-soobshhilo-ob-unichtozhenii-oborudovanija-bzhd/|title =МВД Беларуси сообщило об уничтожении оборудования БЖД |format = |work = |publisher = reform.by|accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RFRM-2022-03-17">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date =2022-03-17|url = https://reform.by/303506-a-chego-k-nam-a-ne-v-rossiju-u-jemigrantov-iz-belarusi-problemy-s-poiskom-zhilja-v-gruzii-i-ne-tolko|title =«А чего к нам, а не в Россию?» У эмигрантов из Беларуси проблемы с поиском жилья в Грузии и не только |format = |work = |publisher =reform.by |accessdate = 2022-03-20|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RFRM-2022-03-20">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-20|url = https://reform.news/304028-dlja-bombezhek-ukrainy-rossijane-ispolzujut-grazhdanskij-ajeroport-gomelja|title = Для бомбежек Украины россияне используют гражданский аэропорт Гомеля|format = |work = |publisher = reform.news|accessdate = 2022-03-21|language = ru|postscript = }}</ref> <ref name="RR-2022-02-27">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-27|url =https://www.racyja.com/hramadstva/uladzimir-khanas-my-vedaem-shto-bel-chyrv/ |title =Уладзімір Ханас: Мы ведаем, што бел-чырвона-белая Беларусь падтрымлівае Украіну |format = |work = |publisher =racyja.com |accessdate = 2022-03-19|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-02-27">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-27|url =https://www.svaboda.org/a/31726615.html |title =«Кібэрпартызаны» кажуць, што спынілі рух цягнікоў у менскім і аршанскім вузлах. Афіцыйнага пацьверджаньня пакуль няма|format = |work = |publisher = svaboda.org|accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-02-28">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-28|url =https://www.svaboda.org/a/31728117.html |title =Японія ўводзіць санкцыі супраць Беларусі і пэрсанальна супраць Аляксандра Лукашэнкі |format = |work = |publisher = svaboda.org|accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-03-01">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-01|url = https://www.svaboda.org/a/31729550.html|title = Хроніка перасьледу 1 сакавіка: Затрымалі жанчыну зь дзяўчынкай; АМАП затрымаў 7 вучняў Ліцэю БДУ|format = |work = |publisher = svaboda.org|accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-03-02">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-02|url =https://www.svaboda.org/a/31732415.html |title =Рэйкавая вайна. Як беларусы спрабуюць спыніць расейскую армію|format = |work = |publisher = svaboda.org|accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-03-10">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-10|url =https://www.svaboda.org/a/31746690.html |title =«Нашы хлопцы гатовыя кроўю адкупіць тую няславу, якая цяпер ліецца на беларусаў». Як беларускія добраахвотнікі едуць ва Ўкраіну |format = |work = |publisher =svaboda.org |accessdate = 2022-03-18|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-03-12">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-12|url =https://www.svaboda.org/a/31749489.html |title = У Беларусі пасьля кібер-атакі 16 дзён не працавала сыстэма электроннага продажу квіткоў на чыгунку |format = |work = |publisher =svaboda.org |accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-03-14">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-14|url =https://www.svaboda.org/a/31752567.html |title =У Стоўпцах выязныя групы ГУБАЗіК і СОБР другі тыдзень тэрарызуюць мясцовых, - жыхары гораду |format = |work = |publisher = svaboda.org|accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-03-20">{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31761150.html|title = Кіраўнік украінскай чыгункі: Дзякуючы сумленным беларускім чыгуначнікам, зносін паміж Украінай і Беларусьсю цяпер няма |author = |authorlink = |date = 20-3-2022|publisher = svaboda.org|language = be-x-old|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref> <!-- S --> <ref name="SC-2022-03-13">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-13|url =https://tsikhanouskaya.org/be/events/news/c570db424fccf91.html |title =Вынікі працы Беларускага Антываеннага Руху за тыдзень 7-13 сакавіка |format = |work = |publisher =tsikhanouskaya.org |accessdate = 2022-03-19|language = |postscript = }}</ref> <ref name="SPTN-1061028475">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = |url =https://sputnik.by/20220303/minoborony-mamam-belorusskikh-soldat-vrut-chto-ikh-synovya-pogibli-1061028475.html |title = Минобороны: мамам белорусских солдат врут, что их сыновья погибли|format = |work = |publisher = sputnik.by|accessdate = |language = ru|postscript = }}</ref> <ref name="SPTN-2022-03-02">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-02|url =https://sputnik.by/20220302/bezhentsy-iz-ukrainy-pribyvayut-v-belarus---kak-im-okazyvayut-pomosch-1061003690.html |title =Беженцы из Украины прибывают в Беларусь — как им оказывают помощь? |format = |work = |publisher = sputnik.by|accessdate = 2022-03-22|language = |postscript = }}</ref> <ref name="SPTN-2022-03-11">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-11|url = https://sputnik.by/20220311/v-gpk-rasskazali-skolko-ukraintsev-pribylo-v-belarus-1061229202.html|title = В ГПК рассказали, сколько украинцев прибыло в Беларусь|format = |work = |publisher = sputnik.by|accessdate = 2022-03-22|language = |postscript = }}</ref> <!-- T --> <ref name="TSNUA-1993624">{{Cite web|url=https://tsn.ua/ru/ukrayina/v-ukraine-sozdali-bot-zvonok-drugu-chtoby-raskryt-glaza-na-voynu-rossiyanam-i-belorusam-1993624.html|title=В Украине создали бот "Звонок другу", чтобы раскрыть глаза на войну россиянам и белорусам|date=1.03.2022|website=ТСН.ua}}</ref> <ref name="TT-2022-03-03">{{Cite web|url=https://thinktanks.by/publication/2022/03/03/pentagon-priznakov-uchastiya-belorusskih-voysk-v-voennyh-deystviyah-protiv-ukrainy-net.html|title=Пентагон: Признаков участия белорусских войск в операции против Украины нет|website=thinktanks.by}}</ref> <ref name="TV5-2022-02-27">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-27|url = https://www.5.ua/suspilstvo/povitriani-syly-zsu-zbyly-krylatu-raketu-vypushchenu-kyievu-z-terytorii-bilorusi-269429.html|title = Повітряні сили ЗСУ збили крилату ракету, випущену по Києву з території Білорусі|format = |work = |publisher = |accessdate = 2022-03-21|language = ru|postscript = }}</ref> <!-- U --> <ref name="ULF-FB-294014282830570">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-01|url =https://uk-ua.facebook.com/UkrainianLandForces/posts/294014282830570 |title =Б‘ємо окупантів разом!|format = |work = |publisher = Сухопутні війська ЗС України |accessdate = 2022-03-29|language = |postscript = }}</ref> <ref name="UP-2022-02-24a">{{cite web|author=|date=2022-02-24|title=Враг пошел на прорыв границы в Киевской области|trans-title=|url=https://www.pravda.com.ua/rus/news/2022/02/24/7325371/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220224230338/https://www.pravda.com.ua/rus/news/2022/02/24/7325371/|archive-date=2022-02-24|access-date=2022-02-26|website=Украинская правда|language=ru}}</ref> <ref name="UP-2022-02-24b">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-24|url =https://www.pravda.com.ua/rus/news/2022/02/24/7325437/ |title = Из Беларуси выпустили 4 баллистические ракеты|format = |work = |publisher =pravda.com.ua |accessdate = 2022-03-21|language = |postscript = }}</ref> <ref name="UP-2022-02-25">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-25|url = https://www.pravda.com.ua/rus/news/2022/02/25/7325698/|title = Войска РФ передумали садиться в Гостомель, будуть ехать из Беларуси|format = |work = |publisher = |accessdate = 2022-03-21|language = |postscript = }}</ref> <ref name="UP-7328466">{{Cite web|url=https://www.pravda.com.ua/news/2022/03/5/7328466/|title=Білоруси будуть здаватися в полон, або порушувати наказ – білорус про можливий наступ на Україну|website=Українська правда}}</ref> <ref name="USDD-2952916">{{Cite web|url=https://www.defense.gov/News/Transcripts/Transcript/Article/2952916/pentagon-press-secretary-john-f-kirby-holds-a-press-briefing/|title=Pentagon Press Secretary John F. Kirby Holds a Press Briefing|website=U.S. Department of Defense|date=2022-03-02}}</ref> <!-- V --> <ref name="VRGE-22973293">{{Cite web|lang=en|url=https://www.theverge.com/2022/3/11/22973293/wikipedia-editor-russia-belarus-ukraine|title=A top Wikipedia editor has been arrested in Belarus|author=Victoria Song|website=[[The Verge]]|date=2022-03-11|access-date=2022-03-12}}</ref> <!-- W, X, Y, Z--> <ref name="ZRKL-10697">{{Cite web|url=https://news.zerkalo.io/cellar/10697.html|title=В Украине идет война. В это время Минобороны Беларуси решило запустить… флешмоб|date=2.03.2022|website=ZERKALO.IO}}</ref> <ref name="ZRKL-10839">{{Cite web|title=«Ощущала, внутри были тихари». Подробности задержания матерей срочников, которые пришли в собор помолиться за мир|url=https://news.zerkalo.io/life/10839.html|date=2022-03-04|website=Zerkalo.io|lang=ru}}</ref> <ref name="ZRKL-2022-02-27">{{cite web|author=|url=https://news.zerkalo.io/economics/10581.html|title=Марши в поддержку Украины, задержания и «явка выше 70%». Подводим итоги основного дня голосования|lang=|website=[[zerkalo.io]]|date=2022-02-27|access-date=2022-02-27}}</ref> <ref name="ZRKL-2022-02-28">{{cite web|author=|url=https://news.zerkalo.io/life/10597.html|title=МВД: В день референдума в Беларуси задержали около 800 человек|lang=|website=[[zerkalo.io]]|date=2022-02-28|access-date=2022-03-23}}</ref> <ref name="ZRKL-2022-03-03">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-03|url = https://news.zerkalo.io/economics/10809.html|title =Пентагон насчитал более 70 пусков ракет по Украине с территории Беларуси |format = |work = |publisher = |accessdate = 2022-03-21|language = |postscript = }}</ref> <ref name="ZRKL-2022-03-03b">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-03|url =https://news.zerkalo.io/life/10807.html |title =Правозащитники: ОМОН в Минске задержал матерей белорусских солдат, которые молились в храме |format = |work = |publisher =zerkalo.io |accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> }} {{Уварванне Расіі ва Украіну}} {{Палітычны крызіс у Беларусі}} [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны]] [[Катэгорыя:Гісторыя Расіі]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2022 года]] [[Катэгорыя:2022 год ва Украіне]] [[Катэгорыя:2022 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:2022 год у Расіі]] [[Катэгорыя:Расійска-ўкраінская вайна]] [[Катэгорыя:Войны Беларусі]] nctwl4eu64e9rora3kqno4gjiqdbxsj 4194630 4194085 2022-08-26T11:24:38Z wikitext text/x-wiki {{Бягучыя падзеі}} {{main|Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|Беларусь і канфлікт на ўсходзе Украіны|Беларусь і ўзброеныя канфлікты}} [[Файл:Belarusian involvement in the 2022 Russian invasion of Ukraine.png|міні|300пкс|Карта ваеннай актыўнасці на тэрыторыі Беларусі ў час расійскага ўварвання ва Украіну]] {{Беларусь і ўзброеныя канфлікты}} '''Беларусь ва ўварванні Расіі ва Украіну''' — удзел [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] ў [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|расійскім уварванні]] ва [[Украіна|Украіну]], што ўцягвае [[Беларусь]] у канфлікт як аднаго з агрэсараў паводле міжнароднага права. Пасля працяглага нарошчвання ваеннай моцы [[Расія]] пачала ўварванне ва Украіну [[24 лютага]] [[2022]] года, кампанія пачалася прызнаннем так званых [[Данецкая Народная Рэспубліка|Данецкай Народнай Рэспублікі]] і [[Луганская Народная Рэспубліка|Луганскай Народнай Рэспублікі]] на тэрыторыі [[Асобныя раёны Данецкай і Луганскай абласцей|асобных раёнаў Данецкай і Луганскай абласцей]] на ўсходзе Украіны і ўводу [[Узброеныя сілы Расійскай Федэрацыі|Узброеных сіл Расіі]] на гэтыя тэрыторыі Украіны. Адначасова пачалося і наступленне расійскіх войскаў на Украіну з беларускай тэрыторыі, якое ўзмацнялася і пашыралася ў наступныя дні. Паводле рэжыму Лукашэнкі, яго роля абмяжоўваецца прадастаўленнем тэрыторыі Беларусі для дзеянняў Узброеных сіл Расіі. Асобныя ўкраінскія дзеячы заяўлялі пра непасрэдны ўдзел [[Узброеныя сілы Рэспублікі Беларусь|Узброеных сіл Беларусі]] ў баявых дзеяннях. Аднак ваенныя ведамствы Беларусі, [[ЗША]], Расіі і Украіны станам на 4 сакавіка гэту інфармацыю не пацвярджалі. Садзейнічанне расійскаму ўварванню выклікала пратэсты ў Беларусі, асуджальную заяву [[Святлана Георгіеўна Ціханоўская|Святланы Ціханоўскай]], міжнародную рэакцыю і супрацьдзеянне. == Прававая ацэнка == Паводле Рэзалюцыі Генеральнай Асамблеі ААН 3314 (XXIX) «Вызначэнне агрэсіі» (14 снежня 1974 года): <blockquote>'''Артыкул 3.''' Кожнае з наступных дзеянняў <…> будзе кваліфікавацца як акт агрэсіі: <…> '''f)''' дзеянні дзяржавы, якая дазваляе, каб яе тэрыторыя, якую яна дала ў распараджэнне іншай дзяржавы, выкарыстоўвалася гэтай іншай дзяржавай для здзяйснення акта агрэсіі супраць трэцяй дзяржавы.</blockquote> Дагавор аб сяброўстве, добрасуседстве і супрацоўніцтве паміж Рэспублікай Беларусь і Украінай, падпісаны ў Мінску 17 ліпеня 1995 года (ратыфікаваны Пастановай Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь ад 25 красавіка 1996 года № 225-ХIII): <blockquote>'''Артыкул 3.''' Кожны з Высокіх Дагаворных Бакоў абавязуецца ўстрымлівацца ад удзелу або падтрымкі якіх бы то ні было дзеянняў, накіраваных супраць іншага Высокага Дагаворнага Боку, і не дапускаць, каб яго тэрыторыя была выкарыстана на шкоду інтарэсам бяспекі іншага Высокага Дагаворнага Боку.</blockquote> == Пазіцыя рэжыму Лукашэнкі == [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка|Аляксандр Лукашэнка]] заявіў, што напад Расіі на Украіну быў неабходны, назваў гэта «прэвентыўным ударам». У адваротным выпадку, паводле яго, Украіна б напала на Беларусь: «''Не зрабілі б гэта за суткі да гэтага, паверце, праз некалькі дзён мы б зазналі гора з большымі стратамі. Яшчэ раз гавару, яны не толькі па Данбасе рыхтаваліся нанесці ўдар — яны выстраілі пазіцыі для нанясення ўдару па Беларусі''»<ref>{{cite web|url = https://reform.news/302422-po-versii-lukashenko-ukraina-sobiralas-napast-na-belarus-no-ej-pomeshal-putin|title = По версии Лукашенко, Украина собиралась напасть на Беларусь, но ей помешал Путин|author = |authorlink = |date = 11-3-2022|publisher = reform.news|language = ru|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 31 сакавіка Лукашэнка заявіў, што масавыя [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|пратэсты супраць фальсіфікацыі прэзідэнцкіх выбараў 2020 года]] ў Беларусі падрыхтаваў «Захад» з мэтай перашкодзіць расійскаму нападу на Украіну: «''Было жаданне адрэзаць тут і правесці чырвоную рысу для Расіі. Украіна ўжо там была, Беларусь трэба было побач паставіць. І ўжо аперацыю немагчыма было б правесці, калі дзве рэспублікі былі б падмятыя пад іх''»<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31779575.html|title = Прэс-служба Лукашэнкі выправіла яго словы пра тое, што перамога пратэстаў 2020 году перадухіліла б напад Расеі на Ўкраіну |author = |authorlink = |date = 31-3-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 1 красавіка 2022 года прэс-служба Уладзіміра Пуціна паведаміла, што Аляксандр Лукашэнка ў тэлефоннай размове падтрымаў дзеянні Расіі ў вайне супраць Украіны<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31781348.html|title = Крэмль: Лукашэнка ў размове з Пуціным падтрымаў дзеяньні РФ ва Ўкраіне. У прэс-службе Лукашэнкі пра гэта прамаўчалі|author = |authorlink = |date = 1-4-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. == Уцягнутасць тэрыторыі Беларусі == Раніцай 24 лютага 34 расійскія ударныя верталёты Ка-52 і за імі 18 штурмавых варталётаў Мі-8 з каля 300 дэсантнікамі вылецелі з беларускай паветрай прасторы для атакі і [[Баі за аэрадром Антонаў|захопу аэрадрома]] каля [[Гастомэль|Гастомэля]] паўночней [[Кіеў|Кіева]]<ref name="19FF-2022-02-25"/>. Адначасова з беларускай тэрыторыі і паветранай прасторы абстраляна і атакавана ўкраінская тэрыторыя, у т.л. пункты пропуску «Вільча»<ref name="UP-2022-02-24a" />, «Славуціч»<ref name="RFRM-2022-02-24" />, «Новыя Ярылавічы», [[Сэнькіўка (Гараднянскі раён)|«Сэнькіўка»]] і там завязаліся баі. Праз «Вільчу», пост «Чарнобыль» (аўтадарога P35-P56), «Новыя Ярылавічы» і «Сэнькіўку»<ref name="СNN-2022-02-24" /> пачалося расійскае наземнае ўварванне. Перад «Славуцічам» украінскія ўзброеныя сілы падарвалі на сваёй тэрыторыі частку моста цераз [[Дняпро]] і тут уварванне было немагчымым. З Беларусі праз «Новыя Ярылавічы» і «Сэнікіўку» расійскія войскі наступалі ў кірунку [[Чарнігаў|Чарнігава]] з планамі [[Баі за Чарнігаў (2022)|хуткага яго захопу]] і далейшага выхаду да ўсходніх прадмесцяў Кіева, а праз «Вільчу» і пост «Чарнобыль» бязлюднай [[Зона адчужэння Чарнобыльскай АЭС|зонай адчужэння Чарнобыльскай АЭС]] проста на Кіеў, 24 лютага захапілі [[Чарнобыльская АЭС|Чарнобыльскую АЭС]]<ref name="FP-2022-02-24"/> і 25 лютага выйшлі да паўночных кіеўскіх прадмесцяў. Наступнымі днямі пасля 24 лютага з беларускай тэрыторыі і паветранай прасторы адбываліся абстрэлы прымежнай ўкраінскай тэрыторыі зброяй розных сістэм і калібраў<ref name="DPSU-FB-2022-02-26" />. Расійскі Іл-76 з дэсантам, які планавалі да высадкі на аэрадром каля Гастомеля, але не здолелі яе забяспечыць, садзіліся на аэрадроме ў [[Гомель|Гомелі]] і на тэрыторыю Украіны расійскія падраздзяленні ішлі сваім ходам<ref name="UP-2022-02-25" />. Паводле паведамлення УСУ ад 25 лютага, расійскія разведвальныя самалёты тыпу A-50 здзяйсняюць з беларускай прасторы кіраванне і навядзенне авіяцыі па тэрыторыі Украіны<ref name="UP-2022-02-25"/>. Кіраванне і навядзенне расійскай авіяцыі расійскімі разведвальнымі самалётамі з беларускай паветранай прасторы ажыццяўляліся і ў наступныя дні. Паводле УСУ, 27 лютага ўкраінскія ПС каля 09:00 (кіеўскага часу) збілі крылатую ракету, выпушчаную па Кіеве расійскім Ту-22 з беларускай паветранай прасторы<ref name="TV5-2022-02-27"/>. Пазней беларускай грамадскай ініцыятывай апублікаваны перахоп навядзення на цэлі расійскім разведвальным самалётам іншых расійскіх самалётаў, якія наносілі ўдары па Украіне з беларускай паветранай прасторы. 24 лютага з беларускай тэрыторыі Украіну абстралялі ў паўднёва-заходнім кірунку 4 балістычнымі ракетамі<ref name="UP-2022-02-24b"/>, 27 лютага гэта прызнаў [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка|Аляксандр Лукашэнка]]<ref name="BLTA-2022-02-27"/>. Абстрэлы расійскімі балістычнымі ракетамі з беларускай тэрыторыі вядуцца і ў наступныя дні. Станам на сярэдзіну дня (мінскага часу) 3 сакавіка 2022 года, паводле [[Міністэрства абароны ЗША]], зафіксавана болей за 70 пускаў расійскіх балістычных ракет з беларускай тэрыторыі па Украіне<ref name="ZRKL-2022-03-03"/>. Расійскія войскі карыстаюцца беларускай вайсковай і цывільнай інфраструктурай: чыгункай і аўтамабільнымі дарогамі, ваеннымі аэрадромамі ў [[Баранавічы|Баранавічах]], [[Ліда|Лідзе]], [[Лунінец|Лунінцы]], [[Мачулішчы|Мачулішчах]] і інш. Цывільны аэрапорт Гомеля ўжываецца для запускаў расійскіх ударных БПЛА па цэлях ва Украіне<ref name="RFRM-2022-03-20"/>. Расійскія войскі карыстаюцца шпіталямі прынамсі ў [[Гомель|Гомелі]] і [[Мазыр]]ы, кватаруюць у цывільных будынках, прынамсі ў [[Нароўля|Нароўлі]]. Вядома выкарыстанне цывільнага аўтапарка як рамонтнай базы для расійскай ваеннай тэхнікі. == Уцягнутасць сілавых структур Беларусі == [[Выява:Письмо С. В. Дейнеко к А. П. Лаппо 26.02.2022.jpg|thumb|Ліст камандуючага Дзяржаўнай памежнай службы Украіны Сяргея Дэйнэкі старшыні Дзяржаўнага памежнага камітэта [[Анатоль Пятровіч Лапо|А. П. Лапо]] (26 лютага 2022)]] Станам на канец дня (мінскага часу) 2 сакавіка 2022 года, паводле прэс-сакратара {{нп5|Джон Кёрбі|Джона Кёрбі|en|John Kirby (admiral)}}, у [[Міністэрства абароны ЗША]] няма звестак, што УС Беларусі непасрэдна ўдзельнічаюць або збіраюцца непасрэдна ўдзельнічаць у расійскім уварванні ва Украіну{{r|USDD-2952916|TT-2022-03-03}}. 4 сакавіка [[Міхаіл Міхайлавіч Падаляк|Міхаіл Падаляк]], член украінскай дэлегацыі на [[Перамовы паміж Украінай і Расіяй (2022)|перамовах з Расіяй]] заявіў, што ''«ўварвання беларускіх войскаў на Украіну пакуль няма»''{{r|LNTA-2022-03-04}}. Прадстаўнікі [[Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь]], пачынаючы з 24 сакавіка таксама неаднакроць адмаўлялі ўдзел беларускага ваеннага кантынгента ў баявых дзеяннях{{r|MARB-TG-11888}}, аднак, Лукашэнка 24 сакавіка заявіў, што ў пэўных умовах можа далучыцца да расійскага ўварвання{{r|BLTA-486648-2022}}. Беларускія вайскоўцы, у тым ліку тэрміновай службы, удзельнічаюць у арганізацыі і ўпарадкаванні лагераў расійскіх войскаў, разгрузачна-пагрузачных і іншых працах. Вядомы выпадкі, калі салдаты тэрміновай службы ачышчалі, у тым ліку ад чалавечых рэшткаў, эвакуяваную з палёў бою ва Украіне пашкоджаную расійскую бранятэхніку<ref name="NN-2022-03-17"/>. Верталёты УС Беларусі ўдзельнічаюць у пошуках і выратаванні расійскіх вайсковых экіпажаў, пацярпелых крушэнне ў беларускай паветранай прасторы. Вядомы выпадкі перавозак аўтатранспартам на беларускіх вайсковых нумарах боепрыпрыпасаў, у прыватнасці авіябомб. Украінская {{нп5|Кампутарная група рэагавання на надзвычайныя сітуацыі|група экспертаў|en|Computer emergency response team}} CERT-UA выявіла [[Спам|фішынгавую атаку]] на ўкраінскіх вайсковаслужбоўцаў і абвінаваціла ў гэтым мінскую групоўку {{нп5|Ghostwriter|UNC1151|en|Ghostwriter (hacker group)}}, а яе членаў ідэнтыфікавала як афіцэраў УС Беларусі{{r|FCUS-507813}}. У прымежных з Украінай раёнах Беларусі размешчана 5 БТГ УС Беларусі, прынамсі адна БТГ са складу механізаваных брыгад, астатнія — са складу ССА. Паводле Лукашэнкі, колькасць БТГ мусілі давесці да 10. 23 сакавіка стала вядома, што сфарміравана яшчэ 5 БТГ, але яны не далучыліся да першых, а адбылася ратацыя — пасля чатырох тыдняў на памежжы, першыя 5 БТГ вярнуліся ў месцы сталай дыслакацыі. Афіцыйна задача гэтых сіл вызначаецца як ''«узмацненне дзяржаўнай мяжы з Украінай»'', бо ''«ўкраінскі бок не кантралюе дзяржаўную мяжу»''. == Пратэсты і супраціў беларусаў == === Пратэсты ў Беларусі === Са зваротамі супраць вайны і ў падтрымку Украіны выступіў шэраг творчых і прафесійных беларускіх супольнасцяў, а таксама асоб, у тым ліку тых, хто зараз жыве ў Беларусі. Так, вядомы звароты беларускіх гісторыкаў, навукоўцаў НАН Беларусі. З асабістых вядомы зварот былога камандзіра 38-й брыгады Валерыя Сахашчыка{{r|RFRM-2022-02-27}}. Публічна пратэставалі супраць вайны некалькі праваслаўных, каталіцкіх і пратэстанцкіх святароў і пастараў{{r|CRVS-TG-2302|CRVS-TG-2299|CRVS-TG-2162}}. З 24 лютага ў Беларусі адбываюцца адзіночныя антываенныя пікеты, пра іх вядома прынамсі ў Баранавічах, Віцебску, Гомелі, Маладзечне і Мінску, такіх пратэстоўцаў хапаюць падчас пікета, або неўзабаве, у тым ліку дома. Так, 24 лютага ў Маладзечне на пікет выйшла Вольга Барунова, яе схапілі праз 15 хвілін{{r|ER-2022-02-24}}. Таксама 24 лютага ў Гомелі схапілі невядомага мужчыну, які паспеў напісаць на плоце «Пуцін»{{r|ER-2022-02-24}}. 27 сакавіка ў Віцебску затрымалі Кацярыну Бекан за пікет з жоўта-блакітнымі кветкамі на плошчы Перамогі{{r|RS-2022-03-01}}. У Мінску 1 сакавіка схоплена невядомая жанчына з дзяўчынкай за пікет на [[Кастрычніцкая плошча (Мінск)|Кастрычніцкай плошчы]] з плакатам «Спыніце вайну» і жоўта-блакітнымі шарыкамі{{r|RS-2022-03-01}}, 2 сакавіка невядомы хлопец выйшаў у пікет па раздзяляльнай паласе праспекта Незалежнасці{{r|NN-2022-03-02a}}, 9 сакавіка невядомы хлопец выйшаў на пікет з плакатам «Абдымі, калі супраць вайны» на [[Вуліца Веры Харужай (Мінск)|вуліцу Веры Харужай]]{{r|OBZR-2022-03-09}}, 11 сакавіка па даносе суседа быў схоплены Дзмітрый Мацюшонак за плакат «No war» на балконе{{r|NN-2022-03-11}}. [[Святлана Георгіеўна Ціханоўская|Святлана Ціханоўская]] заклікала да «антываеннай мабілізацыі», адзначыўшы, што яна ў грамадстве ўжо ідзе сама сабой. 27 лютага а 14:00 у многіх гарадах адбыліся лакальныя дэманстрацыі супраць вайны і на знак салідарнасці з Украінай, яны адбываліся каля выбарчых участкаў [[Рэферэндум у Беларусі (2022)|канстытуцыйнага рэферэндума]], у асноўны дзень галасавання. Святлана Ціханоўская напярэдадні заклікала псаваць бюлетэні і выказаць сваё стаўленне да расійскага ўварвання каля ўчасткаў, дзень абраны для агульнага пратэсту як адзіная магчымасць масавага мерапрыемства без папярэдніх затрыманняў удзельнікаў пры цяперашнім становішчы ў краіне. Пасля першых воклічаў «Не — вайне!» і «Слава Украіне!» каля ўчасткаў па ўсёй краіне пачаліся затрыманні. Аднак у той жа дзень а 17:00 у цэнтрах многіх беларускіх гарадоў, у Мінску каля будынка Генеральнага штаба, адбыліся антываенныя мітынгі, ім ужо папярэднічалі затрыманні ўдзельнікаў на падыходах да вызначаных месцаў, хапалі пратэстоўцаў падчас мітынгу і на сыходзе на прылеглых вуліцах. Агулам 27 лютага за ўдзел у антываенным пратэсце па папярэдніх звестках было затрымана каля 800 чалавек.{{r|ZRKL-2022-02-27|ZRKL-2022-02-28}} Таксама 27 лютага адбываліся затрыманні на ўчастках за псаванне бюлетэняў, толькі ў [[Наваполацк]]у схоплена 80 чалавек за спробу сфатаграфаваць свой бюлетэнь у кабінцы для таемнага галасавання{{r|NN-2022-03-02b}}, агульная колькасць затрыманых за гэта па краіне невядома. 28 лютага ў цэнтрах многіх беларускіх гарадоў, у Мінску каля [[Мінск-Пасажырскі|цэнтральнага чыгуначнага вакзала]], таксама адбыліся масавыя антываенныя пратэсты. Паводле папярэдніх звестак, у той жа дзень сілавікамі схоплена яшчэ некалькі соцень чалавек. Сярод затрыманых каля цэнтральнага чыгуначнага вакзала ў Мінску праваслаўны святар Міхаіл Маруга, ён зняволены на 13 сутак{{r|CRVS-monitoring}}. Пераследуюць і за візуальнае пазначэнне стаўлення да расійскага ўварвання. Так, 4 сакавіка ў Бабруйску затрымалі настаўніцу Ларысу Секяржыцкую за жоўта-блакітную стужку ў валасах, яе схапілі проста на ўроку па даносе калегі і дырэктаркі школы{{r|NC-2022-03-04}}. Таксама пераследуюць за магчымыя меркаванні супраць уварвання ва Украіну. «Саюз маці» заклікаў маці вайскоўцаў прыйсці 3 сакавіка да праваслаўнага [[Кафедральны сабор Сашэсця Святога Духа|кафедральнага сабора ў Мінску]] для малітвы пра спыненне агрэсіі Расіі і ўстрыманне Беларусі ад удзелу, амаль 100 маці далучыліся да акцыі, сілавікі схапілі прынамсі чатырох жанчын, якія моўчкі і не пазначаючы сябе маліліся, і двух журналістаў, не зважаючы на пярэчанні святароў{{r|ZRKL-2022-03-03b|ZRKL-10839}}. === Супраціў у Беларусі === ==== Маніторынг ваеннай актыўнасці ==== Напярэдадні расійскага ўварвання ва Украіну створана грамадская ініцыятыва «Беларускі Гаюн» па адсочванні добраахвотнымі назіральнікамі перадыслакацыі беларускіх і расійскіх войскаў на тэрыторыі Беларусі. З пачаткам уварвання дзейнасць ініцыятывы актывізавалася, яна ў кругладзённым рэжыме паведамляе пра перадыслакацыю беларускіх і расійскіх войскаў, кірункі і грузы вайсковых перавозак, узлёты самалётаў і верталётаў, пускі ракет на тэрыторыі Беларусі.{{r|RFI-2022-02-25}} ==== Сабатаж на чыгунцы ==== 26 лютага на перагоне Вярхі-Вярэйцы і 27 лютага каля станцыі Барысаў выведзена са строю абсталяванне аўтаматыкі і тэлемеханікі СЦБ (сістэма сігналізацыі, цэнтралізацыі і блакавання), 28 лютага на прыпыначным пункце Сінява каля станцыі Стоўбцы знішчана рэлейная шафа СЦБ і закарочаны дротам рэйкавы ланцуг на перагоне Магілёў 2-Буйнічы. 1 сакавіка на перагоне Астанковічы-Жэрдзь знішчана рэлейная шафа кіравання СЦБ.{{r|NC-2022-03-18b|DW-2022-03-28}} Адказнасць за сабатаж начамі 27/28 лютага і 28 лютага/1 сакавіка на абсталяванні [[Беларуская чыгунка|БЧ]] узялі на сябе ініцыятывы [[BYPOL]] і «Буслы ляцяць»{{r|RFRM-2022-03-16|DW-2022-03-28}}. 27 лютага ініцыятыва [[Кіберпартызаны]] атакавала карпаратыўную сетку БЧ — былі выведзены са строю маршрутызатары, паралізавана сістэма дыспетчарскай цэнтралізацыі «Нёман», на пэўны час БЧ перайшла ў ручны рэжым кіравання. Праграмнае забеспячэнне звязанае з рухам цягнікоў не працавала, камп’ютары засталіся без падлучэння да сеткі прадпрыемства, лагістычныя кампаніі не маглі атрымаць доступ да асабістых кабінетаў. 2 сакавіка здзейснены другі этап кібератакі, чыгунка на пэўны час перайшла на ручны рэжым кіравання, што значна замарудзіла рух цягнікоў, але не стварала аварыйных сітуацый. Працяглы час не працаваў сэрвіс БЧ па продажы і выбары квіткоў анлайн.{{r|NC-2022-03-18b|BLST-2022-03-16|RS-2022-02-27|RS-2022-03-02|DW-2022-03-28}} Праз гэтую серыю сабатажу рух вайсковых эшалонаў быў перапынены спачатку на начны час, у тым ліку праз адмовы чыгуначных брыгад весці іх, потым [[Расійскія чыгункі|РЧ]] спынілі фарміраванне вайсковых эшалонаў, вайсковыя грузы перавозяць цывільнымі вагонамі і паўвагонамі без пазначэння 1 класа небяспекі, часта ў складзе цягнікоў з цывільнымі пасажырскімі вагонамі. Праз тыдзень, 8 сакавіка, сілавікі паведамілі пра затрыманне ўсіх груп, датычных гэтых дзеянняў.{{r|NC-2022-03-18b}}{{r|DW-2022-03-28}} Магчымасці чыгуначнага руху часткова аднавіліся 12 сакавіка{{r|RS-2022-03-12}}. З пачатку ўварвання станам на 10 сакавіка схоплена прынамсі 10 чалавек, быццам за «тэрарыстычныя акты» на чыгунцы{{r|NN-2022-03-10a}}, пра датычнасць 9 з іх да BYPOL і «Буслы ляцяць» не паведамляецца. У пошуку сабатажнікаў спецгрупы сілавікоў з Мінска тэрарызуюць мясцовых жыхароў, на 14 сакавіка вядома прынамсі 35 пацярпелых праз гэта ў [[Стоўбцы|Стоўбцах]]{{r|RS-2022-03-14}}, тое самае адбываецца ў [[Жодзіна|Жодзіне]]{{r|DW-2022-03-28}}. Вядома пра масавае запалохванне сілавікамі чыгуначнікаў і былых супрацоўнікаў чыгункі, звольненых падчас рэпрэсій 2020—2021 гадоў. 15 сакавіка на перагоне Даманава-Лясная (Брэсцкага аддзялення) выведзена са строю абсталяванне аўтаматыкі і тэлемеханікі СЦБ, у вынік згас прахадны святлафор, рух цягнікоў замаруджаны да 10-15 км/г. 16 сакавіка на перагоне Фарынава-Загацце (Віцебскага аддзялення) знішчана рэлейная шафа СЦБ. Праз гэта парушаны графік руху цягнікоў, святлафоры і стрэлачныя пераводы не працавалі. 17 сакавіка на станцыі Ворша-Цэнтральная з рэлейнай шафы дэмантаваны трансфарматары, у выніку ўначы не працаваў светлафор. Як сцвярджаюць адказныя за акцыі, рамонтных камплектаў рэлейных шафаў засталіся ў БЧ толькі некалькі адзінак.{{r|NC-2022-03-18b|DW-2022-03-28}} З 17 сакавіка па начах на некаторых перагонах і станцыях дзяжураць патрулі [[Унутраныя войскі Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь|унутраных войскаў]] МУС Беларусі, на некаторых участках па 2-3 сілавікі пастаўлены да кожнай рэлейнай шафы. З 19 сакавіка для аховы чыгуначнай інфраструктуры БЧ на поўдні Беларусі ў кірунку Украіны задзейнічаны сілы спецназа ўнутраных войскаў з в/ч 3214{{r|ER-2022-03-18}}. 19 сакавіка кіраўнік украінскай чыгункі Аляксандр Камышын паведаміў, што перарвана магчымасць чыгуначнай сувязі Украіны з Беларуссю, не паведамляючы дэталяў падзякаваў за гэта «сумленным беларускім чыгуначнікаў»{{r|RS-2022-03-20}}. На пачатку сутак 25 сакавіка знішчаны 2 рэлейныя шафы СЦБ над Барысавам (Мінскае аддзяленне), на самым загружаным участку БЧ. На пачатку сутак 28 сакавіка падпалены 2 рэлейныя шафы СЦБ на перагоне Асіповічы-Вярэйцы (Магілёўскае аддзяленне){{r|DW-2022-03-28}}. 30 сакавіка ў публікацыях СМІ з’явілася інфармацыя аб масавых затрыманнях супрацоўнікаў Беларускай чыгункі, неўзабаве на прапагандысцкіх Тэлеграм-каналах рэжыму Лукашэнкі з’явілася 38 відэа з затрыманымі асобамі<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31779205.html|title = Стала вядома пра 40 затрыманых за дывэрсіі беларускіх чыгуначнікаў|author = |authorlink = |date = 31-3-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. Уноч з 30 на 31 сакавіка каля прыпынку [[Бабіна (прыпыначны пункт)|Бабіна]] ў Бабруйскім раёне некалькі чалавек раскрылі рэлейныя шафы і паспелі адну падпаліць, па ім распачалі агонь супрацоўнікі [[Унутраныя войскі Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь|Унутраных войскаў Рэспублікі Беларусь]], але дыверсанты змаглі збегчы ад пераследу<ref>{{cite web|url = https://news.zerkalo.io/accidents/12020.html|title = «Рельсовые партизаны» подожгли релейный шкаф недалеко от Бобруйска. Патруль открыл по ним огонь|author = |authorlink = |date = 31-3-2022|publisher = news.zerkalo.io|language = ru|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. 31 сакавіка прадстаўнік аб’яднання колішніх сілавікоў [[BYPOL|ByPol]] Аляксандр Азараў заявіў пра каля 10 паспяховых акцый на чыгунцы, і што яны здзяйсняюцца ў межах плана «Перамога»<ref>{{cite web|url = https://belsat.eu/in-focus/31-03-2022-bypol-patsverdziu-shto-dyversii-na-chyguntsy-ladzyats-udzelniki-planu-peramoga/|title = ByPol пацвердзіў, што дыверсіі на чыгунцы ладзяць удзельнікі плану «Перамога»|author = |authorlink = |date = |publisher = belsat.eu|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. ==== Іншыя дзеянні ==== У [[Мазыр]]ы да 10 сакавіка схоплены два чалавекі, якія быццам збіраліся збіраліся знішчаць расійскую вайсковую тэхніку падчас яе руху па Мазырскім раёне і быццам раней ужо здзейснілі нейкую акцыю{{r|NN-2022-03-10a}}. Ёсць звесткі пра псаванне транспарту, пазначанага тактычнымі знакамі «V» і «Z», або проста транспарту з расійскімі дзяржаўнымі нумарамі. Адзначаецца, аднак, што на тэрыторыі Беларусі знакам «Z» свае транспартныя сродкі пазначаюць толькі{{r|MHLP-TG-26439}} цывільныя асобы, якія ўхваляюць расійскае ўварванне{{r|MHLP-TG-26922|NN-2022-03-10b}}, у асноўным расійскія грамадзяне. Грамадскія ініцыятывы заклікаюць не псаваць транспартныя сродкі проста праз расійскія нумары, калі яны не пазначаны тактычнымі знакамі або сімваламі падтрымкі расійскага ўварвання{{r|MHLP-TG-26919|MHLP-TG-26930}}. === Супраціў ва Украіне === {{гл. таксама|Спіс беларусаў, якія загінулі за Украіну}} Беларусы, якія з розных прычын цяпер жывуць ва Украіне, палітычныя і грамадскія актывісты, супрацоўнікі рэлакаваных бізнесаў, уступаюць у падраздзяленні тэрытарыяльнай абароны.<ref name="RR-2022-02-27"/> Паводле [[Вадзім Пракоп'еў|Вадзіма Пракоп’ева]], станам на 5 сакавіка болей за 200 беларусаў-добраахвотнікаў у шэрагах УС Украіны і яшчэ 5700 беларусаў працавала ў іх тыле{{r|UP-7328466}}. Кіраўнік Цэнтра дапамогі беларускім добраахвотнікам у Варшаве Павел Кухта, станам на 10 сакавіка казаў, што беларускіх добраахвотнікаў ва Украіне ўжо сотні{{r|RS-2022-03-10|PR-2022-02-28}}. [[Файл:Узброеныя Сілы Украіны. Беларускі полк 1.jpg|міні|справа|Байцы фарміраванага асобнага батальёна імя Каліноўскага.]] Падраздзяленні беларускіх добраахвотнікаў створаны пры некаторых вайсковых часцях УС Украіны, вядома прынамсі пра беларускую роту тэрытарыяльнай абароны пры палку «[[Азоў (полк МУС Украіны)|Азоў]]». З 2014 года ва Украіне дзейнічае асобная добрахвотная [[Тактычная група «Беларусь»|тактычная група «Беларусь»]]. 9 сакавіка з беларускіх добраахвотнікаў пачалося фарміраванне [[Батальён імя Кастуся Каліноўскага|батальёна імя Кастуся Каліноўскага]] ў Кіеве{{r|ER-2022-03-09}}. 4 сакавіка стала вядома пра смерць ад ранення, атрыманага ў баях за Бучу, беларуса-дабраахвотніка Іллі «Літвіна» Хрэнава, які ваяваў на ўкраінскім баку з 2014 года і зноў з пачатку расійскага ўварвання<ref>{{Cite web|url=https://www.svaboda.org/a/31736352.html|title=«Працаваў праграмістам, нармальна зарабляў». Хто такі беларус Ільля «Літвін», які загінуў за Ўкраіну|website=Радыё Свабода}}</ref>. 13 сакавіка ў баі пад Кіевам у складзе падраздзялення ССА УСУ загінуў [[Аляксей Скобля|Аляксей «Тур» Скобля]], які таксама ваяваў на ўкраінскім баку ў 2015 годзе.<ref name="DW-2022-03-17"/>. 24 сакавіка ў Ірпені загінуў Дзмітрый «Тэрор» Апанасовіч{{r|NN-2022-03-27}}. Станам на 10 сакавіка вядома пра двух параненых беларусаў-добраахвотнікаў.<ref name="RS-2022-03-10"/> 26 сакавіка стала вядома пра завядзенне [[Галоўнае ўпраўленне па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю і карупцыяй|ГУБАЗіК]] у Беларусі ''«крымінальнай справы»'' на 50 чалавек з батальёна імя Кастуся Каліноўскага ''«за ўдзел ва ўзброеным канфлікце на тэрыторыі замежнай дзяржавы (ч. 3 арт. 361 КК Беларусі)»''<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31772634.html|title = ГУБАЗіК завёў крымінальную справу супраць байцоў батальёну імя Каліноўскага |author = |authorlink = |date = 27-3-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. Паводле СМІ, рэжымныя сілавыя структуры стварылі ўяўны «батальён імя Тадэвуша Касцюшкі», каб выяўляць людзей гатовых да ўдзелу і дапамогі беларускім добраахвотным фарміраванням, а ў Беларусі і захопліваць іх. == Дапамога беларусаў Украіне і ўкраінцам == === У Беларусі === Ініяцыятыва [[Фонд салідарнасці BYSOL|BySol]] збірае ў Беларусі сродкі для дапамогі цывільным украінцам, украінскім вайскоўцам, а таксама беларусам-добраахотнікам, які ваююць на ўкраінскім баку супраць расійскага ўварвання. Збіраюць дапамогу асабіста або закрытымі суполкамі, з прычын бяспекі гэта не афішуюць. Некаторыя выпадкі ўсё ж вядомы, як з суполкай невядомых Мінска, Жлобіна і Гомеля.<ref name="NC-2022-03-18"/> Дапамозе актыўна супрацьдзейнічаюць сілавыя структуры. Так, [[Галоўнае ўпраўленне па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю і карупцыяй|ГУБАЗіК]] ставарыла шматлікія Тэлеграм-боты, якія выдае за ботаў ініцыятыў дапамогі Украіне, праз звароты ў фальшывыя боты выяўляе і захоплівае тых, хто гатовы дапамагаць Украіне з Беларусі<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31754617.html|title = «ГУБАЗіК стварае фэйкавыя тэлеграм-боты, каб лавіць людзей на жыўца». Як у Беларусі пачалі затрымліваць тых, хто гатовы дапамагаць Украіне |author = |authorlink = |date = 15-3-2022|publisher = svaboda.org|language = be|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. === У замежжы === З 28 лютага ў Варшаве дзейнічае Цэнтр дапамогі беларускім добраахвотнікам пры Беларускім доме. Паводле кіраўніка Цэнтра Паўла Кухты, які сам быў добраахвотнікам у 2016—2017 гадах, многія спрабавалі самастойна заехаць ва Украіну, але іх не пускалі з меркаванняў бяспекі ўкраінскага боку, некаторыя траплялі ў турму. Цэнтр таксама займаецца частковым забеспячэннем добраахвотнікаў абмундзіраваннем, харчаваннем, транспартам і іншым. Павел Кухта раіць звяртацца адразу ў Цэнтр, каб трапіць ва Украіну арганізавана, па ўзгадненні з украінскімі ўладамі. Паводле Вадзіма Пракоп’ева, станам на 5 сакавіка ў Польшчы знаходзілася 300 беларусаў, гатовых далучыцца да [[Інтэрнацыянальны легіён тэрытарыяльнай абароны Украіны|Інтэрнацыянальнага легіёна]] тэрытарыяльнай абароны Украіны{{r|UP-7328466}}. Паводле Паўла Кухты, станам на 10 сакавіка сотні беларускіх добраахвотнікаў ужо выехалі ва Украіну і яшчэ сотні збіраюцца туды{{r|RS-2022-03-10|PR-2022-02-28}}. Беларускі Фонд медыцынскай салідарнасці сабраў некалькі соцень заявак беларускіх медыкаў-валанцёраў, гатовых ехаць на дапамогу ва Украіну. У Польшчы беларускія актывісты далучыліся да ўкраінскіх у блакаванні пункту пропуску Казловічы, каб не прапускаць грузавы транспарт з Еўропы ў Беларусь і Расію. У Вялікабрытаніі беларускія арганізацыі стварылі супольную ініцыятыву для каардынацыі дапамогі і акцый салідарнасці з Украінай.<ref>{{Cite web|url=https://www.belbritain4ukraine.org/bel/who-bel|title=Хто мы|website=Беларусы Брытаніі для Украіны}}</ref> У ЗША парафія [[Беларуская Аўтакефальная Праваслаўная Царква|БАПЦ]] у Нью-Ёрку і [[Беларуска-амерыканскае задзіночанне]] стварылі цэнтр па зборы рэчаў і грашовых сродкаў для беларускіх добраахвотнікаў ва Украіне.<ref>{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2340|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|date=2022-03-07}}</ref> === Ва Украіне === Беларускія ўрачы, уцеклыя ва Украіну ад рэпрэсій 2020—2021 гадоў, аказваюць медыцынскую дапамогу поруч<!--поруч, побач, паблізу чаго/каго ўжываюцца без прыназоўнікаў--> украінскімі калегамі<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/ru/vrachi-belorusy-ostajutsia-v-ukraine-nesmotria-na-vojnu/a-61016255|title="Воздушная тревога. Продолжаем работать". Истории врачей-белорусов в Украине &#124; DW &#124; 04.03.2022|first=Deutsche|last=Welle (www.dw.com)|website=DW.COM}}</ref>. Ва Украіне працуе ваенна-палявы шпіталь, які ўрад Германіі па просьбе Святланы Ціханоўскай перадаў беларускім медыкам, ён скаардынаваны з Беларускім Фондам медыцынскай салідарнасці і УС Украіны<ref name="SC-2022-03-13"/>. == Інфармацыйнае супрацьстаянне == === Украіна === З першых гадзін уварвання ўкраінскі бок заяўляў, што яно адбываецца не толькі з тэрыторыі Беларусі, але і з падрымкай Узброеных сіл Беларусі<ref name="DPSU-TG42874" />. Наступнымі днямі некаторыя афіцыйныя ўкраінскія асобы, структуры і СМІ заяўлялі пра ўдзел ва ўварванні Узброеных сіл Беларусі, але гэтая інфармацыя не пацвярджалася і часткова абвяргалася самім украінскім бокам. Таксама з украінскага боку паведмалялася па магчымае ўжыванне расійскімі вайскоўцамі на сваёй тэхніцы чырвона-зялёных сцягоў з мэтай справакаваць удзел УС Беларусі ва ўварванні. У першыя дні ўварвання ў Сухапутныя сілы УСУ распаўсюдзілі табліцу апазнавальных знакаў на расійскай тэхніцы, дзе знак «О» даецца як «сілы з Беларусі»{{r|ULF-FB-294014282830570}}, звесткі табліцы няпэўныя, але яна шырока распаўсюдзілася і прычынілася шматлікіх чутак і непацверджаных навін пра ўдзел УС Беларусі ва ўварванні. З апошняга, 27 сакавіка пашыралася навіна пра крадзеж быццам беларускім вайскоўцам бульбы ва ўкраінскага насельніцтва, на праўдзе асоба ў абмундзіраванні Расгвардыі загрузіла мяхі бульбы на бронемашыну са знакам «О», т.б. са складу войскаў расійскай Цэнтральнай вайсковай акругі. 1 сакавіка дарадца кіраўніка [[Міністэрства ўнутраных спраў Украіны|МУС Украіны]] Антон Герашчанка заявіў пра стварэнне бота «Званок сябру» для аўтаматычных тэлефанаванняў у Расію і Беларусь і «раскрыцця вачэй на вайну» абанентам{{r|TSNUA-1993624}}. Неўзабаве ўкраінскія валанцёры стварылі сайт для інфармавання грамадзян Беларусі пра катастрафічныя наступствы вайны з Украінай для саміх беларусаў. Яны сабралі фота- і відэафакты злачынстваў і парушэнняў расійскіх войскаў, статыстыку ахвяр канфлікту, а таксама заклікалі беларусаў выйсці на пратэсты{{r|KPUA-a645107}}. === Офіс Ціханоўскай === Незалежныя беларускія СМІ, якія цяпер працуюць у электронным фармаце, інфармуюць карыстальнікаў як ў Беларусі, так ў Расіі і астатнім свеце, пра хаду ўварвання Расіі ва Украіну, пра ахвяры ўкраінцаў і страты Украіны. Таксама асвятляецца і тое, як гэтыя падзеі падаюцца функцыянерамі рэжыму Лукашэнкі і падкантрольнымі яму СМІ. Інфармацыйная палітыка Офіса Ціханоўскай скіраванна на тлумачэнне розніцы паміж беларусамі і Беларуссю з аднаго боку і рэжымам Лукашэнкі з другога боку. Мэтавая аўдыторыя — сусветнае грамадства агулам і ўкраінскае грамадства ва Украіне і свеце ў прыватнасці. Таксама робяцца інфармацыйныя захады для прадухілення ўдзелу беларускіх вайскоўцаў у баявых дзеяннях супраць Украіны. === Рэжым Лукашэнкі === На тэрыторыі Беларусі вяшчаюць расійскія тэлеканалы, а тэлебачанне і СМІ, падкантрольныя рэжыму Лукашэнкі, паўтараюць іх наратыў — ''«нацысты ва ўладзе ва Украіне»'', ''«трэба вызваліць украінскі народ ад улады нацыстаў»'', ''«нацысты абстрэльваюць украінскія гарады».'' Да гэтага дадаецца толькі адзін уласны матыў — «Беларусь не ўдзельнічае і не будзе ўдзельнічаць» у расійска-украінскім канфлікце, пры гэтым замоўчваецца, што расійскае ўварванне адбываецца і з тэрыторыі Беларусі. Аднак падкантрольным рэжыму Лукашэнкі СМІ і тэлебачанню ў прыватнасці давярае ўсё меней людзей, калі ў лістападзе 2020 года такіх быў 21 %, у параўнанне з папярэднімі 34 %, то ў 2021 годзе толькі 16 % з тэндэнцыяй да змяншэння. Паводле прадстаўніцы Міністэрства абароны Беларусі Іны Гарбачовай, маці беларускіх салдат тэрміновай службы тэлефануюць невядомыя з нумароў Украіны, [[ЗША]], [[Польшча|Польшчы]] і [[Канада|Канады]], гэта адбываецца на фоне «''фэйкавай інфармацыі пра удзел вайскоўцаў УС Беларусі ў спецыяльнай ваеннай аперацыі ў Данбасе''». І. Гарбачова запэўніла, што кожная маці ў кожны момант можа звязацца з сынам праз камандзіра або наведаць яго ў вайсковай часці{{r|SPTN-1061028475}}. 1 сакавіка ваеннае ведамства Беларусі запусціла флэш-моб «Мы на месцы». У роліках салдаты тэрміновай службы абвяргаюць звесткі, што яны ва Украіне, паведамляючы, што яны «на месцы», гэта значыць у месцах сталай дыслакацыі{{r|ZRKL-10697}}. У некаторых школах [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь|Міністэрства адукацыі Беларусі]] настаўнікі і кіраўнікі вайскова-патрыятычнага выхавання кажуць вучням, нібыта Украіна напала на Беларусь і Расію<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31730345.html|title = «Украіна напала на Беларусь і Расею». Што настаўнікі ў школах Беларусі расказваюць пра вайну ва Ўкраіне |author = |authorlink = |date = 1-3-2022|publisher = svaboda.org|language = |archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref>. Сілавыя структуры ўключыліся ў расійскую кампанію супрацьдзеяння распаўсюду інфармацыі пра ўварванне Расіі ва Украіну. Так, 11 сакавіка [[Галоўнае ўпраўленне па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю і карупцыяй|ГУБАЗіК]] ў Мінску схоплены актыўны рэдактар [[Руская Вікіпедыя|рускамоўнага раздзела Вікіпедыі]] [[Марк Ізрайлевіч Бернштэйн|Марк Бернштэйн]], з прычыны актыўнага рэдагавання ім старонак пра [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|ўварванне Расіі ва Украіну ў 2022 годзе]]{{r|VRGE-22973293}}. == Бежанцы ў Беларусі == Неўзабаве па пачатку ўварвання [[Дзяржаўны памежны камітэт Рэспублікі Беларусь]] пачаў паведамляць пра прыбыццё ў краіну ўкраінскіх бежанцаў. Ім аказваюць разнастайную дапамогу, у тым ліку з боку [[Чырвоны крыж|Чырвонага Крыжа]]. Толькі за 2 сакавіка, паводле ДПК Беларусі, прыбыло 16 чалавек, у тым ліку 8 непаўналетніх<ref name="SPTN-2022-03-02"/>. З 24 лютага па 11 сакавіка з Украіны на мяжу Беларусі прыбыло 1760 чалавек, з іх 902 — беларусы, 619 — украінцы, 239 — грамадзяне іншых дзяржаў<ref name="SPTN-2022-03-11"/>. З 12 па 14 сакавіка беларускую мяжу з Украіны перайшло 209 грамадзян Украіны, транзітам праз Польшчу — 79. Частка замежнікаў часова размешчана ў гасцініцах і санаторыях, іншыя грамадзяне адправіліся да сваякоў, якія пражываюць у Беларусі<ref name="BLTA-2022-03-14"/>. На 25 сакавіка Дзяржаўны памежны камітэт заявіў аб 6097 бежанцах. Больш за 2000 з іх неўзабаве з’ехалі на тэрыторыю [[Польшча|Польшчы]], [[Латвія|Латвіі]] і [[Літва|Літвы]]{{r|LNTA-2022-03-25}}. 23 сакавіка 2022 года Беларусь дазволіла да 15 красавіка бязвізавы ўезд з боку Украіны ўсім выратаваным ад баявых дзеянняў{{r|BLTA-2022-03-23}}. == Рэакцыя == === Украіна === ==== Офіс Прэзідэнта ==== Саветнік кіраўніка офіса прэзідэнта [[Міхаіл Падаляк]] пацвердзіў, што Мінск не задавальняе Украіну як месца перамоваў з расійскім бокам: «Для нас Мінск ад пачатку быў дастаткова дзіўным месцам, бо Беларусь з’яўляецца бокам канфлікту»<ref>{{Cite web|url=https://www.facebook.com/login/?next=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2Fpresident.gov.ua%2Fposts%2F330798255743712|title=Log into Facebook|website=Facebook}}</ref>. ==== Цэрквы і рэлігійныя арганізацыі ==== 9 сакавіка Усеукраінская рада цэркваў і рэлігійных арганізацый звярнулася да беларускіх рэлігійных лідараў з заклікам выкарыстаць свае паўнамоцтвы, каб не дапусціць уцягвання беларускага войска ў вайну супраць Украіны на баку Расіі як краіны-тэрарыста<ref>{{Cite web|url=https://vrciro.org.ua/en/statements/uccro-statement-on-belarus-role-in-war-against-ukraine|title=Рада Церков закликає білоруських релігійних діячів не допустити залучення їх армії до війни проти України|date=2022-03-09|lang=uk|website=ВРЦіРО}}</ref>. === Беларусь === ==== Офіс Ціханоўскай ==== [[Святлана Георгіеўна Ціханоўская|Святлана Ціханоўская]] заявіла, што ''«Лукашэнка і яго рэжым цалкам падзяляюць адказнасць за вайну з расійскім прэзідэнтам»'', таму яна звярнулася да [[Міністэрства абароны Беларусі|Міністэрства абароны]], [[Генеральны штаб Узброеных Сіл Рэспублікі Беларусь|Генеральнага штаба]] і [[Савет Бяспекі Беларусі|Савета бяспекі]] Беларусі з заклікам ''«не выконваць злачынныя загады Аляксандра Лукашэнкі»'' і ''«не рабіцца саўдзельнікамі агрэсіі ў дачыненні да суседняй мірнай дзяржавы»''<ref>Карпова Я. {{cite web |url = https://dw.com/ru/lukashenko-bolshe-ne-garant-tihanovskaja-objavila-sebja-predstavitelem-belorusskogo-naroda/a-60900835 |title = «Лукашенко больше не гарант»: Тихановская объявила себя представителем белорусского народа |archive-url = https://web.archive.org/web/20220224151222/https://dw.com/ru/lukashenko-bolshe-ne-garant-tihanovskaja-objavila-sebja-predstavitelem-belorusskogo-naroda/a-60900835 |archive-date = 2022-02-24 }} // dw.com, 24.02.2022</ref>. ==== Цэрквы і рэлігійныя арганізацыі ==== <!--Каб не аддзяляць святароў і вернікаў ад людзей агулам, іх асабісты ўдзел у пратэстах перанесены ў раздзел пра пратэсты. Што такое «Хрысціянская візія» перанесена ў артыкул пра групу. Тут застаецца пазіцыя арганізацый, цэркаваў/іх іерархаў як інстытутаў, а парафій/прыходаў як элементаў гэтых інстытутаў.--> * '''«[[Хрысціянская візія]]»''' 24 лютага асудзіла агрэсію і выкарыстанне беларускай тэрыторыі, выказала салідарнасць з украінскім народам і заклікала беларускіх салдат не ўдзельнічаць у вайне<ref>{{Cite web|url=https://belarus2020.churchby.info/zayava-grupy-hryscziyanskaya-viziya-nakont-vaennaj-agresii-supracz-braczkaj-ukrainy-i-udzelu-rezhymu-alyaksandra-lukashenki-u-yoj-2/|title=Заява групы «Хрысціянская візія» наконт ваеннай агрэсіі супраць брацкай Украіны і ўдзелу рэжыму Аляксандра Лукашэнкі ў ёй|website=Царква і палітычны крызіс у Беларусі|date=2022-02-24}}</ref>. * '''[[Канферэнцыя Каталіцкіх Біскупаў у Беларусі|Канферэнцыі Каталіцкіх Біскупаў у Беларусі]]''' 26 лютага выказалася пра «канфлікт ва Украіне»<ref>{{Cite web|title=Паведамленне Канферэнцыі Каталіцкіх Біскупаў у Беларусі ў сувязі з канфліктам ва Украіне|url=https://catholic.by/3/news/belarus/14340-kkbb-ucraine-26-02-2022|date=2022-02-26|website=Catholic.by}}</ref>. Пасля рэзкай крытыкі свецкіх вернікаў, на пазачарговым пасяджэнні біскупы 3 сакавіка выказалі занепакоенасць, што палітычны канфлікт ператварыўся ў вайну, заклікалі не дапускаць удзелу ў ёй Беларусі<ref>{{Cite web|url=https://catholic.by/3/news/belarus/14359-zvarot-kanferentsyi-katalitskikh-biskupa-u-belarusi|title=Зварот Канферэнцыі Каталіцкіх Біскупаў у Беларусі: Вайна — гэта злачынства супраць Бога і чалавека (BY/RU)|date=2022-03-03|website=Catholic.by}}</ref>. 9 сакавіка [[Украінская Грэка-Каталіцкая Царква]] падзякавала беларускім біскупам за «брацкую салідарнасць»<ref>{{Cite web|title=Ва Украінскай Грэка-Каталіцкай Царкве падзякавалі каталіцкім біскупам Беларусі за салідарнасць|url=https://catholic.by/3/news/world/14378-va-ukrainskaj-greka-katalitskaj-tsarkve-padzyakavali-katalitskim-biskupam-belarusi-za-salidarnasts|date=2022-03-09|website=Catholic.by}}</ref>. У некаторых рыма-каталіцкіх парафіях і кляштарах адбыліся малітвы за Украіну і мір ва Украіне<ref>{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2308|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|website=t.me}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2170|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|website=t.me}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2144|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|website=t.me}}</ref>. * '''[[Царква Святога Кірылы Тураўскага і Усіх Святых Апекуноў Беларускага Народа|Беларуская грэка-каталіцкая парафія ў Лондане]]''' 27 лютага апублікавала зварот да ўкраінскіх вернікаў і духавенства грэка-каталіцкай епархіі ў Лондане, у якім выказала жах ад вайны, заявіла пра салідарнасць з народам Украіны і спадзяванне, што перамога ўкраінцаў будзе натхненнем для беларускага народа.<ref>{{Cite web|url=http://belaruschurch.skaryna.org.uk/?p=2629|title=Зварот да ўкраінскіх вернікаў і духавенства грэка-каталіцкай епархіі Святой Сям’і ў Лондане|website=Belarusian Church in London|дата публікацыі=27/02/2022}}</ref> * Чатыры епіскапы '''[[Евангельскія хрысціяне|евангельскіх канфесій]]''' 2 сакавіка заклікалі сваіх вернікаў да трохдзённага посту і малітвы пра спыненне вайны ва Украіне, яны згадалі і ўцягнутасць у вайну Беларусі<ref>{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2230|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|website=t.me}}</ref>. * '''[[Беларуская Праваслаўная Царква]]''' 3 сакавіка ў асобе мітрапаліта [[Веніямін (Тупека)|Веніяміна]] не асудзіла ўварванне, а заклікала бакі ''«рабіць крокі насустрач»''<ref>{{Cite web|url=http://church.by/news/-36|title=Обращение Митрополита Минского и Заславского Вениамина, Патриаршего Экзарха всея Беларуси, в связи с ситуацией в Украине |date=2022-03-03|lang=ru|website=Официальный портал Белорусской православной Церкви}}</ref>. Сяброўка «Хрысціянскай візіі», праваслаўная багаслоўка Наталля Васілевіч, раскрытыкавала яго пазіцыю<ref>{{Cite web|url=https://t.me/burbalka/394|title=Наталля с двумя “Л”|website=t.me}}</ref>. Праваслаўныя епіскапы прамаўчалі<ref>{{Cite web|url=https://t.me/flagshtok/7225|title=Флагшток — Гомель і Гомельшчына|website=t.me}}</ref>. == Наступствы == === Міжнародныя санкцыі === ==== Еўрапейскі Саюз ==== ==== ЗША ==== ==== Украіна ==== 3 сакавіка 2022 года стала вядома, што АТ «Укрзалізныца» канфіскуе каля 5000 вагонаў, частка іх з грузам, і некалькі лакаматываў, якія належаць [[Беларуская чыгунка|ДА «Беларуская чыгунка»]], як маёмасць саюзніка агрэсара.<ref>{{Cite web|url=https://belsat.eu/news/03-03-2022-va-ukraine-zastalisya-kalya-5-tysyachau-belaruskih-vagonau-yakiya-kieu-ne-verne/|title=Ва Украіне засталіся каля 5 тысячаў беларускіх вагонаў, якія Кіеў не верне|website=belsat.eu}}</ref> ==== Іншыя краіны ==== * '''Японія''' 28 лютага паведаміла, што ўвядзе санкцыі супраць беларускіх арганізацый і асоб, улічваючы ''«відавочнае дачыненне краіны да ўварвання»'' ва Украіну.{{r|RS-2022-02-28}}. 8 сакавіка дадала ў свае санкцыйныя спісы 12 грамадзян Беларусі і 10 беларускіх арганізацый, пад абмежаванні трапілі Віктар і Дзмітрый Лукашэнкі, Наталля Качанава, Наталля Эйсмант, кіраўнікі МУС, СК і Генпракуратуры, дэпутат Алег Гайдукевіч, бізнесмены Аляксей Алексін, Мікалай Варабей, Аляксандр Шатроў і Аляксандр Зайцаў, арганізацыі, вядомыя па еўрапейскіх санкцыях, сярод якіх Synesis Group, ЗАТ «Белтэхэкспарт», Sohra Group, Dana Holdings/Dana Astra, «Новая нафтавая кампанія», «Гродна Азот»{{r|ER-2022-03-08}}. === Цкаванне беларусаў === З пачаткам уварвання многіх беларусаў, у тым ліку тых хто ўцёк ад рэпрэсій 2020—2021 гадоў, пачалі атаясняць<!--гэта слоўнікавая форма!--> нават не з рэжымам Лукашэнкі, а з дзеяннямі расійскіх вайскоўцаў ва Украіне. У выніку беларусаў пачалі дыскрымінаваць, адмаўляць ім у абслугоўванні, працаўладкаванні, найманні жытла, вядомыя выпадкі высялення з ужо найманага жытла. Так, вялікія цяжкасці з найманнем жытла ўзніклі ў [[Грузія|Грузіі]], куды многія беларусы ўцякалі ад рэпрэсій з 2020 года{{r|RFRM-2022-03-17}}. Вядомы выпадкі, калі беларусам не дазвалялі або перашкаджалі выступаць на масавых мерапрыемствах у падтрымку Украіны{{Крыніца?}}. 3 сакавіка 2022 года кіраўніца нямецкага МЗС Аналена Бербак заклікала спыніць цкаванне ''«беларусаў або рускіх»'' з прычыны расійскага ўварвання, бо ''«гэта вайна Пуціна»''{{r|RFRM-2022-03-03}}. == Заўвагі == {{reflist|3|refs= <!-- 0-9 --> <ref name="19FF-2022-02-25">{{Cite web|title=Pictures: In Battle for Hostomel, Ukraine Drove Back Russia’s Attack Helicopters and Elite Paratroopers|url=https://www.19fortyfive.com/2022/02/pictures-in-battle-for-hostomel-ukraine-drove-back-russias-attack-helicopters-and-elite-paratroopers/|website=19FortyFive|date=2022-02-25|accessdate=2022-03-02|language=en-US|first=Sebastien|last=Roblin}}</ref> <!-- A, B --> <ref name="BLST-2022-03-16">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-16|url = https://belsat.eu/ru/news/02-03-2022-proizoshla-ocherednaya-ataka-na-infrastrukturu-belorusskoj-zheleznoj-dorogi-na-vokzalah-bolshie-ocheredi/|title = Произошла очередная атака на инфраструктуру Белорусской железной дороги. На вокзалах – большие очереди|format = |work = |publisher =belsat.eu |accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="BLTA-2022-02-27">{{cite web|author=|url=https://www.belta.by/president/view/lukashenko-podtverdil-chto-s-territorii-belarusi-byli-zapuscheny-rakety-po-pozitsijam-v-ukraine-no-eto-487330-2022/|title=Лукашенко подтвердил, что с территории Беларуси были запущены ракеты по позициям в Украине, но это был вынужденный шаг|lang=|website=[[БелТА]]|date=2022-02-27|access-date=2022-02-27}}</ref> <ref name="BLTA-2022-03-14">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-14|url =https://www.belta.by/society/view/gpk-v-belarus-za-vyhodnye-pribylo-288-grazhdan-ukrainy-v-tom-chisle-tranzitom-cherez-polshu-490088-2022/ |title =ГПК: в Беларусь за выходные прибыло 288 граждан Украины, в том числе транзитом через Польшу |format = |work = |publisher = |accessdate = 2022-03-02|language = ru|postscript = }}</ref> <ref name="BLTA-2022-03-23">{{cite web|url=https://www.belta.by/society/view/belarus-razreshila-do-15-aprelja-bezvizovyj-vjezd-iz-ukrainy-vsem-inostrantsam-kto-spasaetsja-ot-492033-2022/|title=Беларусь разрешила до 15 апреля безвизовый въезд из Украины всем иностранцам, кто спасается от боевых действий|work=БелТА|date=2022-03-23}}</ref> <ref name="BLTA-486648-2022">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = |url =https://www.belta.by/president/view/lukashenko-belorusskie-vojska-ne-prinimajut-nikakogo-uchastija-v-rossijskoj-spetsoperatsii-v-donbasse-486648-2022/ |title = Лукашенко: белорусские войска не принимают никакого участия в российской спецоперации в Донбассе|format = |work = |publisher = belta.by|accessdate = 2019-12-31|language = ru|postscript = }}</ref> <!-- C --> <ref name="СNN-2022-02-24">{{cite web|author=|url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-23-22|title=WATCH: Tanks enter Ukraine via Belarus's border|language=|website=CNN|date=2022-02-24|access-date=2022-02-26|archive-date=2022-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225113458/https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-23-22/|url-status=live}}</ref> <ref name="CRVS-monitoring">{{Cite web|title=Мониторинг преследований по основаниям, связанным с религией, во время политического кризиса в Беларуси (ОБНОВЛЯЕТСЯ)|author=Хрысціянская візія|lang=ru|website=Царква і палітычны крызіс у Беларусі|url=https://belarus2020.churchby.info/monitoring-presledovanij-po-cerkovnoj-linii-vo-vremya-protestov-v-belarusi/}}</ref> <ref name="CRVS-TG-2162">{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2162|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|дата публікацыі=2022-02-27|lang=ru|website=t.me}}</ref> <ref name="CRVS-TG-2299">{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2299|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|website=t.me}}</ref> <ref name="CRVS-TG-2302">{{Cite web|url=https://t.me/christianvision/2302|title=Хрысціянская візія: НЕ ВАЙНЕ!|website=t.me}}</ref> <!-- D --> <ref name="DPSU-FB-2022-02-26">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-26|url=https://www.facebook.com/DPSUkraine/posts/284968323742045 |title=Ситуація щодо російського вторгнення|format = |work = |publisher = |accessdate = 2022-03-21|language = ru|postscript = }}</ref> <ref name="DPSU-TG42874">{{Cite web |url=https://t.me/rbc_news/42874 |title=Погранслужба Украины утверждает, что поддержку российской армии оказывают вооружённые силы Белоруссии|access-date=2022-02-24 |archive-date=2022-02-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220224060811/https://t.me/rbc_news/42874|deadlink=no}}</ref> <ref name="DW-2022-03-17">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-17|url=https://www.dw.com/ru/pogibli-za-ukrainu-istorii-dvuh-belorusskih-dobrovolcev/a-61163261 |title =Погибли за Украину: истории двух белорусских добровольцев |format = |work = |publisher =dw.com |accessdate = 2022-03-18|language = |postscript = }}</ref> <ref name="DW-2022-03-28">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-28|url = https://www.dw.com/ru/belorusy-vedut-protiv-rossijskih-vojsk-relsovuju-vojnu/a-61283409|title =Белорусы ведут против российских войск "рельсовую войну"? |format = |work = |publisher =dw.com |accessdate = 2022-03-29|language = |postscript = }}</ref> <!-- E --> <ref name="ER-2022-02-24">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-24|url =https://euroradio.fm/u-maladzechne-zatrymali-zhanchynu-yakaya-vyyshla-na-antyvaenny-piket |title = У Маладзечне затрымалі жанчыну, якая выйшла на антываенны пікет|format = |work = |publisher =euroradio.fm |accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="ER-2022-03-08">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-08|url = https://euroradio.fm/yaponiya-pashyryla-sankcyi-suprac-belaruskaga-rezhymu|title =Японія пашырыла санкцыі супраць беларускага рэжыму |format = |work = |publisher = euroradio.fm|accessdate = 2022-03-23|language = ru|postscript = }}</ref> <ref name="ER-2022-03-09">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-09|url = https://euroradio.fm/belarusy-stvaryli-batalyon-imya-kalinouskaga-dlya-abarony-kieva|title =Беларусы стварылі батальён імя Каліноўскага для абароны Кіева |format = |work = |publisher = euroradio.fm|accessdate = 2022-03-11|language = ru|postscript = }}</ref> <ref name="ER-2022-03-18">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = |url =https://euroradio.fm/supolnasc-chygunachnikau-chygunku-budze-kantralyavac-specnaz-unutranyh-voyskau |title =Супольнасць чыгуначнікаў: чыгунку будзе кантраляваць спецназ унутраных войскаў |format = |work = |publisher =euroradio.fm |accessdate = 2022-03-22|language = |postscript = }}</ref> <!-- F --> <ref name="FCUS-507813">{{Cite web|url=https://focus.ua/digital/507813-belorusskie-hakery-rassylayut-fishingovye-pisma-na-e-mail-ukrainskih-voennyh|title=Белорусские хакеры рассылают фишинговые письма на e-mail украинских военных|date=25.02.2022|website=ФОКУС}}</ref> <ref name="FP-2022-02-24">{{cite web|author=|date=|title=Lukashenko Is Letting Putin Use Belarus to Attack Ukraine|url=https://foreignpolicy.com/2022/02/24/russia-ukraine-war-belarus-chernobyl-lukashenko/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226214841/https://foreignpolicy.com/2022/02/24/russia-ukraine-war-belarus-chernobyl-lukashenko/|archive-date=26 February 2022|access-date=2022-02-26|website=Foreign Policy|first=Amanda|last=Coakley|language=}}</ref> <!-- G, H, I, J--> <!-- K --> <ref name="KPUA-a645107">{{Cite web|url=https://kp.ua/politics/a645107-ostansja-doma-ukraintsy-sozdali-sajt-obrashchenie-k-belorusam-prizyvajushchee-ne-idti-na-vojnu-s-ukraino|title=Останься дома: украинцы создали сайт-обращение к белорусам, призывающее не идти на войну с Украиной|website=КП в Украине &#124; КП в Україні &#124; KP in Ukraine}}</ref> <!-- L --> <ref name="LNTA-2022-03-04">{{Cite web|url=https://lenta.ru/news/2022/03/04/podolyak_ua/|title=На Украине опровергли участие белорусов в спецоперации|website=Lenta.RU|date=2022-03-04}}</ref> <ref name="LNTA-2022-03-25">{{Cite web|url=https://lenta.ru/news/2022/03/25/bel_ukr/|title=Названо число бежавших в Белоруссию украинцев|website=Lenta.RU}}</ref> <!-- M --> <ref name="MARB-TG-11888">{{Cite web|url=https://t.me/modmilby/11888|title=Министерство обороны Республики Беларусь|website=t.me}}</ref> <ref name="MHLP-TG-26919">{{Cite web|url=https://t.me/motolkohelp/26919|title=ВАЖНО! Не нужно резать шины/бить стёкла у каждого автомобиля на российских номерах в Беларуси!|publisher=МотолькоПомоги Telegram|date=2022-03-04}}</ref> <ref name="MHLP-TG-26922">{{Cite web|url=https://t.me/motolkohelp/26922|title=Да-да, "партизаны" нанесли знак российских оккупантов "Z" на машину с бел.номерами, ага|publisher=МотолькоПомоги Telegram|date=2022-03-04}}</ref> <ref name="MHLP-TG-26930">{{Cite web|url=https://t.me/motolkohelp/26930|title=ВАЖНО! Мы выше писали про лиц, поддерживающих кремлёвских оккупантов, которые обозначают свои автомобили символами "V", "Z"|publisher=МотолькоПомоги Telegram|date=2022-03-04}}</ref> <ref name="MHLP-TG-26439">{{Cite web|url=https://t.me/motolkohelp/26439|title=Техника оккупационных войск обозначается различными знаками|publisher=МотолькоПомоги Telegram|date=2022-02-24}}</ref> <!-- N --> <ref name="NC-2022-03-04">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-04|url = https://novychas.online/hramadstva/na-nastaunicu-z-babrujska-za-zouta-sinjuju-stuzku|title =На настаўніцу з Бабруйска за жоўта-сінюю стужку ў валасах выклікалі АМАП |format = |work = |publisher = novychas.online|accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NC-2022-03-18">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date =2022-03-18 |url =https://novychas.online/hramadstva/belarusy-peradali-zyharam-pameznaj-ukrainskaj-vjos |title =Беларусы перадалі жыхарам памежнай украінскай вёскі гуманітарную дапамогу |format = |work = |publisher = novychas.online|accessdate = 2022-03-19|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NC-2022-03-18b">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-18|url = https://novychas.online/palityka/rejkavaja-vajna-u-belarusi-2022-szto-vjadoma-na-s|title =Рэйкавая вайна ў Беларусі-2022. Што вядома на сёння |format = |work = |publisher =novychas.online |accessdate = 2022-03-22|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NN-2022-03-02a">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-02|url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=285677|title = Смелы антываенны пікет у Мінску ВІДЭА|format = |work = |publisher =nashaniva.com |accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NN-2022-03-02b">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-02|url =https://nashaniva.com/?c=ar&i=285709|title =Надпісы на бюлетэні — «пашкоджанне дзяржаўнай маёмасці». У Наваполацку судзяць людзей, затрыманых падчас рэферэндуму |format = |work = |publisher = nashaniva.com|accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NN-2022-03-10a">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-10|url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=286095|title = У Мазыры затрымалі яшчэ двух «рэйкавых партызанаў»|format = |work = |publisher = |accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NN-2022-03-10b">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-10|url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=286096 |title =Хлопец з Навагрудка намаляваў на машыне літары Z і V. Вось чым скончылася гісторыя |format = |work = |publisher = |accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NN-2022-03-11">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-11|url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=286158|title =Мінчука затрымалі за антываенны плакат |format = |work = |publisher = nashaniva.com|accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NN-2022-03-17">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-17|url = https://nashaniva.com/?c=ar&i=286521|title =«Пазваніў папрасіць лекаў ад ванітаў, падумалі — у палоне, а аказалася, што мые рускія танкі ад парэшткаў», — сваякі беларускага салдата |format = |work = |publisher =nashaniva.com |accessdate = 2022-03-20|language = |postscript = }}</ref> <ref name="NN-2022-03-27">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-27|url =https://nashaniva.com/?c=ar&i=287112|title =Як загінуў добраахвотнік Зміцер Апанасовіч? Расказваюць яго паплечнікі |format = |work = |publisher =nashaniva.com |accessdate = 2022-03-29|language = |postscript = }}</ref> <!-- O --> <ref name="OBZR-2022-03-09">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-09|url = https://news.obozrevatel.com/society/obnimi-esli-protiv-vojnyi-v-minske-paren-ustroil-odinochnuyu-aktsiyu-video.htm|title ="Обними, если против войны": в Минске парень устроил одиночную акцию. Видео |format = |work = |publisher =obozrevatel.com |accessdate = 2022-03-11|language = |postscript = }}</ref> <!-- P, Q --> <ref name="PR-2022-02-28">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-28|url =https://www.polskieradio.pl/396/7816/Artykul/2910972 |title =У Варшаве адкрылі Цэнтр дапамогі беларускім добраахвотнікам |format = |work = |publisher =polskieradio.pl |accessdate = 2022-03-19|language = |postscript = }}</ref> <!-- R --> <ref name="RFI-2022-02-25">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-25|url =https://www.rfi.fr/ru/%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0/20220225-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C-%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BC-%D0%B4%D0%BB%D1%8F-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE-%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F-%D0%BD%D0%B0-%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%BE%D0%B2-%D0%B8-%D0%BA%D0%B8%D0%B5%D0%B2 |title =Беларусь — плацдарм для российского наступления на Чернигов и Киев |format = |work = |publisher = rfi.fr|accessdate = 2022-11-03|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RFRM-2022-02-24">{{cite web|author=|date=2022-02-24|title=Погранслужба Украины: вертолет с территории Беларуси атаковал украинский пункт пропуска "Славутич"|trans-title=|url=https://reform.by/298803-vertolet-s-territorii-belarusi-atakoval-ukrainskij-punkt-propuska-slavutich|access-date=2022-02-26|website=reform.by|language=ru}}</ref> <ref name="RFRM-2022-02-27">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-27|url =https://reform.by/299821-byvshij-kombrig-38-j-brestskoj-desantno-shturmovoj-brigady-valerij-sahashhik-obratilsja-k-belarusskim-voennym |title = Бывший комбриг 38-й Брестской десантно-штурмовой бригады Валерий Сахащик обратился к беларусским военным |format = |work = |publisher =reform.by |accessdate = 2022-03-22|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RFRM-2022-03-03">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-03|url = https://reform.by/300920-glava-nemeckogo-mid-prizvala-prekratit-napadki-na-belarusov|title =Глава немецкого МИД призвала прекратить нападки на беларусов|format = |work = |publisher =reform.by |accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RFRM-2022-03-16">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-16|url=https://reform.by/300552-mvd-belarusi-soobshhilo-ob-unichtozhenii-oborudovanija-bzhd/|title =МВД Беларуси сообщило об уничтожении оборудования БЖД |format = |work = |publisher = reform.by|accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RFRM-2022-03-17">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date =2022-03-17|url = https://reform.by/303506-a-chego-k-nam-a-ne-v-rossiju-u-jemigrantov-iz-belarusi-problemy-s-poiskom-zhilja-v-gruzii-i-ne-tolko|title =«А чего к нам, а не в Россию?» У эмигрантов из Беларуси проблемы с поиском жилья в Грузии и не только |format = |work = |publisher =reform.by |accessdate = 2022-03-20|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RFRM-2022-03-20">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-20|url = https://reform.news/304028-dlja-bombezhek-ukrainy-rossijane-ispolzujut-grazhdanskij-ajeroport-gomelja|title = Для бомбежек Украины россияне используют гражданский аэропорт Гомеля|format = |work = |publisher = reform.news|accessdate = 2022-03-21|language = ru|postscript = }}</ref> <ref name="RR-2022-02-27">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-27|url =https://www.racyja.com/hramadstva/uladzimir-khanas-my-vedaem-shto-bel-chyrv/ |title =Уладзімір Ханас: Мы ведаем, што бел-чырвона-белая Беларусь падтрымлівае Украіну |format = |work = |publisher =racyja.com |accessdate = 2022-03-19|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-02-27">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-27|url =https://www.svaboda.org/a/31726615.html |title =«Кібэрпартызаны» кажуць, што спынілі рух цягнікоў у менскім і аршанскім вузлах. Афіцыйнага пацьверджаньня пакуль няма|format = |work = |publisher = svaboda.org|accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-02-28">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-28|url =https://www.svaboda.org/a/31728117.html |title =Японія ўводзіць санкцыі супраць Беларусі і пэрсанальна супраць Аляксандра Лукашэнкі |format = |work = |publisher = svaboda.org|accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-03-01">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-01|url = https://www.svaboda.org/a/31729550.html|title = Хроніка перасьледу 1 сакавіка: Затрымалі жанчыну зь дзяўчынкай; АМАП затрымаў 7 вучняў Ліцэю БДУ|format = |work = |publisher = svaboda.org|accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-03-02">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-02|url =https://www.svaboda.org/a/31732415.html |title =Рэйкавая вайна. Як беларусы спрабуюць спыніць расейскую армію|format = |work = |publisher = svaboda.org|accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-03-10">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-10|url =https://www.svaboda.org/a/31746690.html |title =«Нашы хлопцы гатовыя кроўю адкупіць тую няславу, якая цяпер ліецца на беларусаў». Як беларускія добраахвотнікі едуць ва Ўкраіну |format = |work = |publisher =svaboda.org |accessdate = 2022-03-18|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-03-12">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-12|url =https://www.svaboda.org/a/31749489.html |title = У Беларусі пасьля кібер-атакі 16 дзён не працавала сыстэма электроннага продажу квіткоў на чыгунку |format = |work = |publisher =svaboda.org |accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-03-14">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-14|url =https://www.svaboda.org/a/31752567.html |title =У Стоўпцах выязныя групы ГУБАЗіК і СОБР другі тыдзень тэрарызуюць мясцовых, - жыхары гораду |format = |work = |publisher = svaboda.org|accessdate = 2022-03-16|language = |postscript = }}</ref> <ref name="RS-2022-03-20">{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/31761150.html|title = Кіраўнік украінскай чыгункі: Дзякуючы сумленным беларускім чыгуначнікам, зносін паміж Украінай і Беларусьсю цяпер няма |author = |authorlink = |date = 20-3-2022|publisher = svaboda.org|language = be-x-old|archiveurl = |archivedate = |accessdate = }}</ref> <!-- S --> <ref name="SC-2022-03-13">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-13|url =https://tsikhanouskaya.org/be/events/news/c570db424fccf91.html |title =Вынікі працы Беларускага Антываеннага Руху за тыдзень 7-13 сакавіка |format = |work = |publisher =tsikhanouskaya.org |accessdate = 2022-03-19|language = |postscript = }}</ref> <ref name="SPTN-1061028475">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = |url =https://sputnik.by/20220303/minoborony-mamam-belorusskikh-soldat-vrut-chto-ikh-synovya-pogibli-1061028475.html |title = Минобороны: мамам белорусских солдат врут, что их сыновья погибли|format = |work = |publisher = sputnik.by|accessdate = |language = ru|postscript = }}</ref> <ref name="SPTN-2022-03-02">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-02|url =https://sputnik.by/20220302/bezhentsy-iz-ukrainy-pribyvayut-v-belarus---kak-im-okazyvayut-pomosch-1061003690.html |title =Беженцы из Украины прибывают в Беларусь — как им оказывают помощь? |format = |work = |publisher = sputnik.by|accessdate = 2022-03-22|language = |postscript = }}</ref> <ref name="SPTN-2022-03-11">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-11|url = https://sputnik.by/20220311/v-gpk-rasskazali-skolko-ukraintsev-pribylo-v-belarus-1061229202.html|title = В ГПК рассказали, сколько украинцев прибыло в Беларусь|format = |work = |publisher = sputnik.by|accessdate = 2022-03-22|language = |postscript = }}</ref> <!-- T --> <ref name="TSNUA-1993624">{{Cite web|url=https://tsn.ua/ru/ukrayina/v-ukraine-sozdali-bot-zvonok-drugu-chtoby-raskryt-glaza-na-voynu-rossiyanam-i-belorusam-1993624.html|title=В Украине создали бот "Звонок другу", чтобы раскрыть глаза на войну россиянам и белорусам|date=1.03.2022|website=ТСН.ua}}</ref> <ref name="TT-2022-03-03">{{Cite web|url=https://thinktanks.by/publication/2022/03/03/pentagon-priznakov-uchastiya-belorusskih-voysk-v-voennyh-deystviyah-protiv-ukrainy-net.html|title=Пентагон: Признаков участия белорусских войск в операции против Украины нет|website=thinktanks.by}}</ref> <ref name="TV5-2022-02-27">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-27|url = https://www.5.ua/suspilstvo/povitriani-syly-zsu-zbyly-krylatu-raketu-vypushchenu-kyievu-z-terytorii-bilorusi-269429.html|title = Повітряні сили ЗСУ збили крилату ракету, випущену по Києву з території Білорусі|format = |work = |publisher = |accessdate = 2022-03-21|language = ru|postscript = }}</ref> <!-- U --> <ref name="ULF-FB-294014282830570">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-01|url =https://uk-ua.facebook.com/UkrainianLandForces/posts/294014282830570 |title =Б‘ємо окупантів разом!|format = |work = |publisher = Сухопутні війська ЗС України |accessdate = 2022-03-29|language = |postscript = }}</ref> <ref name="UP-2022-02-24a">{{cite web|author=|date=2022-02-24|title=Враг пошел на прорыв границы в Киевской области|trans-title=|url=https://www.pravda.com.ua/rus/news/2022/02/24/7325371/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20220224230338/https://www.pravda.com.ua/rus/news/2022/02/24/7325371/|archive-date=2022-02-24|access-date=2022-02-26|website=Украинская правда|language=ru}}</ref> <ref name="UP-2022-02-24b">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-24|url =https://www.pravda.com.ua/rus/news/2022/02/24/7325437/ |title = Из Беларуси выпустили 4 баллистические ракеты|format = |work = |publisher =pravda.com.ua |accessdate = 2022-03-21|language = |postscript = }}</ref> <ref name="UP-2022-02-25">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-02-25|url = https://www.pravda.com.ua/rus/news/2022/02/25/7325698/|title = Войска РФ передумали садиться в Гостомель, будуть ехать из Беларуси|format = |work = |publisher = |accessdate = 2022-03-21|language = |postscript = }}</ref> <ref name="UP-7328466">{{Cite web|url=https://www.pravda.com.ua/news/2022/03/5/7328466/|title=Білоруси будуть здаватися в полон, або порушувати наказ – білорус про можливий наступ на Україну|website=Українська правда}}</ref> <ref name="USDD-2952916">{{Cite web|url=https://www.defense.gov/News/Transcripts/Transcript/Article/2952916/pentagon-press-secretary-john-f-kirby-holds-a-press-briefing/|title=Pentagon Press Secretary John F. Kirby Holds a Press Briefing|website=U.S. Department of Defense|date=2022-03-02}}</ref> <!-- V --> <ref name="VRGE-22973293">{{Cite web|lang=en|url=https://www.theverge.com/2022/3/11/22973293/wikipedia-editor-russia-belarus-ukraine|title=A top Wikipedia editor has been arrested in Belarus|author=Victoria Song|website=[[The Verge]]|date=2022-03-11|access-date=2022-03-12}}</ref> <!-- W, X, Y, Z--> <ref name="ZRKL-10697">{{Cite web|url=https://news.zerkalo.io/cellar/10697.html|title=В Украине идет война. В это время Минобороны Беларуси решило запустить… флешмоб|date=2.03.2022|website=ZERKALO.IO}}</ref> <ref name="ZRKL-10839">{{Cite web|title=«Ощущала, внутри были тихари». Подробности задержания матерей срочников, которые пришли в собор помолиться за мир|url=https://news.zerkalo.io/life/10839.html|date=2022-03-04|website=Zerkalo.io|lang=ru}}</ref> <ref name="ZRKL-2022-02-27">{{cite web|author=|url=https://news.zerkalo.io/economics/10581.html|title=Марши в поддержку Украины, задержания и «явка выше 70%». Подводим итоги основного дня голосования|lang=|website=[[zerkalo.io]]|date=2022-02-27|access-date=2022-02-27}}</ref> <ref name="ZRKL-2022-02-28">{{cite web|author=|url=https://news.zerkalo.io/life/10597.html|title=МВД: В день референдума в Беларуси задержали около 800 человек|lang=|website=[[zerkalo.io]]|date=2022-02-28|access-date=2022-03-23}}</ref> <ref name="ZRKL-2022-03-03">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-03|url = https://news.zerkalo.io/economics/10809.html|title =Пентагон насчитал более 70 пусков ракет по Украине с территории Беларуси |format = |work = |publisher = |accessdate = 2022-03-21|language = |postscript = }}</ref> <ref name="ZRKL-2022-03-03b">{{cite web|author = |last = |first = |authorlink = |coauthors = |date = 2022-03-03|url =https://news.zerkalo.io/life/10807.html |title =Правозащитники: ОМОН в Минске задержал матерей белорусских солдат, которые молились в храме |format = |work = |publisher =zerkalo.io |accessdate = 2022-03-23|language = |postscript = }}</ref> }} {{Уварванне Расіі ва Украіну}} {{Палітычны крызіс у Беларусі}} [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Гісторыя Украіны]] [[Катэгорыя:Гісторыя Расіі]] [[Катэгорыя:Канфлікты 2022 года]] [[Катэгорыя:2022 год ва Украіне]] [[Катэгорыя:2022 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:2022 год у Расіі]] [[Катэгорыя:Расійска-ўкраінская вайна]] [[Катэгорыя:Войны Беларусі]] leq6ya2ms6g0tok0umq3stlxk93vudu Струпіца 0 702314 4194144 4112059 2022-08-25T15:01:49Z Balachon77 65750 + этымалогія wikitext text/x-wiki [[Файл:Сажалка ў Прудку (Гомель), 2012 год.jpg|thumb|Сажалка ў меркаваным рэчышчы Струпіцы (Прудок, 2012 г.)]] '''Струпіца''' — [[Рака]] ў паўночных ваколіцах [[Гомель|Гомеля]] [[XVI стагоддзе|XVI]]—[[XIX стагоддзе|XIX]] стст. Упершыню згадваецца ў «Рэестры рэвізіі гаспадарскай Гомельскай воласці» [[1560]] года як адзін з арыенціраў зямельных меж, вызначаных для сёл [[Урыцкае|Ваўковічы]] і [[Плёсы (Гомельскі раён)|Плеса]]<ref>Акты, издаваемые Комиссиею, высочайше учрежденною для разбора древних актов в Вильне : Акты Главного литовского трибунала. — Вильна : Тип. А. Г. Сыркина, 1886. — Т. 13 — С. 364, 376.</ref>. Згодна з «Генеральным планам Беліцкага павета» [[1784]] года брала пачатак прыблізна за дзве вярсты на паўднёвы захад ад сяла [[Яроміна (Гомельскі раён)|Яроміна]] і заканчвалася ў раёне сяла [[Прудок (Гомель)|Прудок]]<ref>Генеральный план Белицкого уезда / Генеральное межевание Могилевской губернии 1784 г.</ref>. У апісанні [[1848]] года Струпіца характарызавалася як «невялічкая ручаіна», што ўвесну «прабягала» праз Прудок, утвараючыся з рукава [[Кабыліна балота|Кабылінага балота]] каля сяла [[Краснае (Гомельскі раён)|Краснае]], а ўлетку высыхала<ref>Военно-статистическое обозрение Российской Империи / [Текст]. — Санкт-Петербург : в типографии Департамента Генерального Штаба , 1848—1858. — Т. 8, ч. 3: Могилевская губерния . — 1848. — Отд. 2. — С. 30.</ref>. Сучасныя вадаёмы ў абшары між [[Тралейбусны праезд (Гомель)|Тралейбусным праездам]] і [[Вуліца Крупскай (Гомель)|вуліцай Крупскай]] у Гомелі<ref>Гомель. Атлас туриста. / Справоч. изд. Ред. Ю. М. Нестеровская. — Минск : РУП «Белкартография», 2019. — С. 14-15.</ref> могуць быць суаднесены з рэшткамі аднаго з адрэзкаў рэчышча Струпіцы. == Этымалогія == Краязнавец і філолаг [[Аляксандр Фёдаравіч Рогалеў|А. Ф. Рогалеў]] бачыць у назве «Струпіца» «старажытную [[Ілірыйскія мовы|ілірыйскую]] каранёвую аснову ''*Straūpa'' ў значэнні „вада, якая струменіць, цячэ”»<ref>Рогалев, А. Ф. Гомель. Страницы истории, формирование улиц, местные тайны и загадки / А. Ф. Рогалев. — Гомель : Барк, 2014. — С. 34.</ref>. Між тым празрыстая паралель з латышскай лексемай «straupīte» (рака, што хутка цячэ)<ref>Невская Л. Г. Словарь балтийских географических апеллятивов / Л. Г. Невская // Балто-славянский сборник [Текст] / [Отв. ред. В. Н. Топоров] ; АН СССР. Ин-т славяноведения и балканистики. — Москва : Наука, 1972. — С. 365.</ref> дае падставы разглядаць назву як рэлікт старажытнай [[Балты|балцкай]] [[Гідраніміка|гідраніміі]]. == Галерэя == <gallery mode="packed" heights="150"> Файл:Канал, Струпіца, Конзавод, Прудок, Гомель, 2021 год.jpg|alt=Адрэзак канала ў раёне колішняга Конзавода, 2021 г.|Адрэзак канала ў раёне колішняга Конзавода, 2021 г. </gallery>{{зноскі}} [[Катэгорыя:Рэкі Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Геаграфія Гомеля]] 4lzrieq2k9502o48jbnechq6or6dtqa 4194146 4194144 2022-08-25T15:02:23Z Balachon77 65750 /* Этымалогія */ wikitext text/x-wiki [[Файл:Сажалка ў Прудку (Гомель), 2012 год.jpg|thumb|Сажалка ў меркаваным рэчышчы Струпіцы (Прудок, 2012 г.)]] '''Струпіца''' — [[Рака]] ў паўночных ваколіцах [[Гомель|Гомеля]] [[XVI стагоддзе|XVI]]—[[XIX стагоддзе|XIX]] стст. Упершыню згадваецца ў «Рэестры рэвізіі гаспадарскай Гомельскай воласці» [[1560]] года як адзін з арыенціраў зямельных меж, вызначаных для сёл [[Урыцкае|Ваўковічы]] і [[Плёсы (Гомельскі раён)|Плеса]]<ref>Акты, издаваемые Комиссиею, высочайше учрежденною для разбора древних актов в Вильне : Акты Главного литовского трибунала. — Вильна : Тип. А. Г. Сыркина, 1886. — Т. 13 — С. 364, 376.</ref>. Згодна з «Генеральным планам Беліцкага павета» [[1784]] года брала пачатак прыблізна за дзве вярсты на паўднёвы захад ад сяла [[Яроміна (Гомельскі раён)|Яроміна]] і заканчвалася ў раёне сяла [[Прудок (Гомель)|Прудок]]<ref>Генеральный план Белицкого уезда / Генеральное межевание Могилевской губернии 1784 г.</ref>. У апісанні [[1848]] года Струпіца характарызавалася як «невялічкая ручаіна», што ўвесну «прабягала» праз Прудок, утвараючыся з рукава [[Кабыліна балота|Кабылінага балота]] каля сяла [[Краснае (Гомельскі раён)|Краснае]], а ўлетку высыхала<ref>Военно-статистическое обозрение Российской Империи / [Текст]. — Санкт-Петербург : в типографии Департамента Генерального Штаба , 1848—1858. — Т. 8, ч. 3: Могилевская губерния . — 1848. — Отд. 2. — С. 30.</ref>. Сучасныя вадаёмы ў абшары між [[Тралейбусны праезд (Гомель)|Тралейбусным праездам]] і [[Вуліца Крупскай (Гомель)|вуліцай Крупскай]] у Гомелі<ref>Гомель. Атлас туриста. / Справоч. изд. Ред. Ю. М. Нестеровская. — Минск : РУП «Белкартография», 2019. — С. 14-15.</ref> могуць быць суаднесены з рэшткамі аднаго з адрэзкаў рэчышча Струпіцы. == Этымалогія == Краязнавец і філолаг [[Аляксандр Фёдаравіч Рогалеў|А. Ф. Рогалеў]] бачыць у назве «Струпіца» «старажытную [[Ілірыйскія мовы|ілірыйскую]] каранёвую аснову ''*Straūpa'' ў значэнні „вада, якая струменіць, цячэ”»<ref>Рогалев, А. Ф. Гомель. Страницы истории, формирование улиц, местные тайны и загадки / А. Ф. Рогалев. — Гомель : Барк, 2014. — С. 34.</ref>. Між тым празрыстая паралель з [[Латышская мова|латышскай]] лексемай «straupīte» (рака, што хутка цячэ)<ref>Невская Л. Г. Словарь балтийских географических апеллятивов / Л. Г. Невская // Балто-славянский сборник [Текст] / [Отв. ред. В. Н. Топоров] ; АН СССР. Ин-т славяноведения и балканистики. — Москва : Наука, 1972. — С. 365.</ref> дае падставы разглядаць назву як рэлікт старажытнай [[Балты|балцкай]] [[Гідраніміка|гідраніміі]]. == Галерэя == <gallery mode="packed" heights="150"> Файл:Канал, Струпіца, Конзавод, Прудок, Гомель, 2021 год.jpg|alt=Адрэзак канала ў раёне колішняга Конзавода, 2021 г.|Адрэзак канала ў раёне колішняга Конзавода, 2021 г. </gallery>{{зноскі}} [[Катэгорыя:Рэкі Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Геаграфія Гомеля]] a4dtrb72qe70cu5f6g73wep1p8dieq2 Помнік Уладзіміру Ільічу Леніну (Добруш) 0 706064 4194461 4103775 2022-08-26T05:56:56Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Помнік |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = Dobruš, Belarus - panoramio (Ленін).jpg |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Пазіцыйная карта = |Архітэктурны стыль = |Архітэктар = |Скульптар = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Пачатак будаўніцтва = 1966 |Заканчэнне будаўніцтва = 1966 |Стан = |Вышыня = |Матэрыял = |Сайт = |Commons = }} {{значэнні|Помнік Уладзіміру Ільічу Леніну}} '''Помнік Уладзіміру Ільічу Леніну''' — помнік у [[Добруш]]ы [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]], размешчаны ў цэнтры горада, на [[Плошча Леніна (Добруш)|плошчы Леніна]]. Пастаўлены ў [[1966]] годзе. Прысвечаны заснавальніку савецкай дзяржавы [[Уладзімір Ільіч Ленін|У. І. Леніну]]. Аўтары помніка — скульптар [[Дз. Папоў]]<ref name="ЗП"/>. У 2022 годзе ў рамках падрыхтоўкі да Дня беларускага пісьменства помнік быў дэмантаваны і перанесены на іншы бок плошчы. На яго месцы быў устаноўлены [[помнік Івану Шамякіну (Добруш)|помнік пісьменніку Івану Шамякіну]]<ref name="">[https://t.me/spadczyna/7252 «Мяккі ленінапад»: у рамках падрыхтоўкі да Дня беларускага пісьменства ў Добрушы прыбяруць помнік Леніну] // Тэлеграм-канал «Спадчына»</ref>. == Апісанне == Помнік выкананы з [[бетон]]у. Вышыня пастамента складае 3 м, скульптуры — 3 м. Скульптурная фігура У. I. Леніна пастаўлена на квадратны ў плане [[пастамент]], з трох бакоў якога барэльефныя выявы эпізодаў барацьбы працоўных за [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|краіну Саветаў]] у [[Грамадзянская вайна ў Расіі|Грамадзянскую]] і [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную войны]], а таксама за [[Пасляваенная Беларусь|аднаўленне пароднай гаспадаркі пасля вайны]]. Вертыкальныя аб’ёмы помніка і ўстаноўленая перад ім гарызантальная [[трыбуна]] аб’яднаны ў адзіную кампазіцыю<ref name="ЗП">{{крыніцы/ЗП|Гомельская|604|Помнік Леніну|аўтар=[[Г. М. Ярмоленка]]}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЗП|Гомельская|604|Помнік Леніну|аўтар=[[Г. М. Ярмоленка]]}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:1966 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Помнікі Леніну]] [[Катэгорыя:Славутасці Добруша]] by82gx2x22gk634sqm3omp6ee0b374d 4194462 4194461 2022-08-26T05:57:14Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Помнік |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = Dobruš, Belarus - panoramio (Ленін).jpg |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = Беларусь |Краіна2 = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Пазіцыйная карта = |Архітэктурны стыль = |Архітэктар = |Скульптар = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Пачатак будаўніцтва = 1966 |Заканчэнне будаўніцтва = 1966 |Стан = |Вышыня = |Матэрыял = |Сайт = |Commons = }} {{значэнні|Помнік Уладзіміру Ільічу Леніну}} '''Помнік Уладзіміру Ільічу Леніну''' — помнік у [[Добруш]]ы [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]], размешчаны ў цэнтры горада, на [[Плошча Леніна (Добруш)|плошчы Леніна]]. Пастаўлены ў [[1966]] годзе. Прысвечаны заснавальніку савецкай дзяржавы [[Уладзімір Ільіч Ленін|У. І. Леніну]]. Аўтары помніка — скульптар [[Дз. Папоў]]<ref name="ЗП"/>. У 2022 годзе ў рамках падрыхтоўкі да [[Дзень беларускага пісьменства|Дня беларускага пісьменства]] помнік быў дэмантаваны і перанесены на іншы бок плошчы. На яго месцы быў устаноўлены [[помнік Івану Шамякіну (Добруш)|помнік пісьменніку Івану Шамякіну]]<ref name="">[https://t.me/spadczyna/7252 «Мяккі ленінапад»: у рамках падрыхтоўкі да Дня беларускага пісьменства ў Добрушы прыбяруць помнік Леніну] // Тэлеграм-канал «Спадчына»</ref>. == Апісанне == Помнік выкананы з [[бетон]]у. Вышыня пастамента складае 3 м, скульптуры — 3 м. Скульптурная фігура У. I. Леніна пастаўлена на квадратны ў плане [[пастамент]], з трох бакоў якога барэльефныя выявы эпізодаў барацьбы працоўных за [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|краіну Саветаў]] у [[Грамадзянская вайна ў Расіі|Грамадзянскую]] і [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікую Айчынную войны]], а таксама за [[Пасляваенная Беларусь|аднаўленне пароднай гаспадаркі пасля вайны]]. Вертыкальныя аб’ёмы помніка і ўстаноўленая перад ім гарызантальная [[трыбуна]] аб’яднаны ў адзіную кампазіцыю<ref name="ЗП">{{крыніцы/ЗП|Гомельская|604|Помнік Леніну|аўтар=[[Г. М. Ярмоленка]]}}</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЗП|Гомельская|604|Помнік Леніну|аўтар=[[Г. М. Ярмоленка]]}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} [[Катэгорыя:1966 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Помнікі Леніну]] [[Катэгорыя:Славутасці Добруша]] tv54khejsoban4zj87x1om82sjunmgt Спірытуалізм 0 708279 4194126 4122014 2022-08-25T14:43:59Z Frantishak 22737 wikitext text/x-wiki '''Спірытуалі́зм'''{{sfn|БелЭн|2002}} (ад {{lang-la|spiritualis}} — духоўны) — [[Філасофія|філасофскі]] кірунак, згодна з якім (у супрацьлегласць [[матэрыялізм]]у) дух разглядаецца ў якасці першаасновы [[Рэчаіснасць|рэчаіснасці]], асобай бесцялеснай субстанцыі, што існуе па-за [[Матэрыя (філасофія)|матэрыяй]] і незалежна ад яе. У якасці філасофскага тэрміна спірытуалізм уведзены ва ўжыванне [[Францыя|французскім]] філосафам XIX стагоддзя [[Віктор Кузэн|Вікторам Кузэнам]]{{sfn|БелЭн|2002}}. У далейшым так сталі называць шэраг [[Італія|італьянскіх]] і французскіх філасофскіх школ XIX—XX стагоддзяў. Сярод прадстаўнікоў спірытуалізму: [[Готфрыд Лейбніц]], [[Джордж Берклі]], [[Эмануэль Сведэнборг]], [[Анры Бергсон]], [[Густаў Тэйхмюлекр]], [[Шарль Рэнуўўе]], [[Антоніа Разміні-Сербаці]], [[Эміль Бутру]] і інш. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15|Спірытуалізм||116}} * {{ВСЭ3|Спиритуализм}} * Философский энциклопедический словарь. / Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. — М.: Советская энциклопедия, 1983.{{ref-ru}} * Философия: Энциклопедический словарь. / Под редакцией А. А. Ивина. — М.: Гардарики, 2004.{{ref-ru}} == Спасылкі == * [https://www.phildic.ru/spiritualizm/ ''Кантов В. П.'' Спиритуализм // Научно-популярный журнал «Философия и жизнь»] {{ref-ru}} {{Вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Філасофскія кірункі і школы]] [[Катэгорыя:Філасофскія тэорыі]] k2xviis7ldtdsnbxgvoecblatod6b8w Удзельнік:ArtemShukevich 2 712265 4194555 4155430 2022-08-26T09:05:08Z ArtemShukevich 107703 Мэта перасылкі зменена з [[Удзельнік:ArtemShukevych]] на [[Удзельнік:Artemukevych]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Удзельнік:Artemukevych]] {{userpage}} buo0r282ekwmo2l4tw4by4skkdqhxyi Аляксандр Мікалаевіч Стажараў 0 714823 4194307 4167992 2022-08-25T17:46:37Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Дэканы БДМУ]]; дададзена [[Катэгорыя:Дэканы факультэта замежных навучэнцаў БДМУ]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} '''Аляксандр Мікалаевіч Стажараў'''{{sfn|БелЭн|2002}} (нар. {{ДН|12|12|1946}}) — [[вучоны]] ў галіне [[Біяхімія|біяхіміі]], радыяцыйнай і экалагічнай медыцыны, [[педагог]], [[доктар біялагічных навук]] (1987), [[прафесар]] (1990). == Біяграфія == Нарадзіўся ў [[Ташкент|Ташкенце]]. Скончыў сярэднюю школу і ў 1965 годзе паступіў на лячэбны факультэт [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Мінскага медыцынскага інстытута]], які скончыў у 1971 годзе. Працаваў [[Асістэнт (пасада ў ВНУ)|асістэнтам]] на кафедры біяхіміі інстытута і вучыўся ў [[Аспірантура|аспірантуры]]. У 1975 годзе абараніў [[Кандыдат навук|кандыдацкую]] дысертацыю<ref name="БДМУ">[https://www.bsmu.by/page/11/459/ Стожаров Александр Николаевич] {{ref-ru}} // Сайт БДМУ</ref>. З 1984 года на пасадзе дацэнта кафедры<ref name="НПЦГ">[https://rspch.by/ru/node/881 Стожаров Александр Николаевич]{{ref-ru}} // Сайт Навукова-практычнага цэнтра гігіены</ref>. У 1984—1988 гадах — дэкан па рабоце з замежнымі навучэнцамі<ref name="БДМУ" />. У 1990—1993 гадах займаў пасаду загадчыка кафедры радыяцыйнай медыцыны і экалогіі Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта. Адначасова ў 1993—1996 гадах займаў пасаду дырэктара Навукова-даследчага інстытута радыяцыйнай медыцыны [[Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь]]. == Навуковая і грамадская дзейнасць == А. М. Стажараву належаць каля 200 навуковых прац і 13 рацыяналізатарскіх прапаноў. Атрымаў новыя дадзеныя аб рэгуляторных механізмах энергетычнага абмену ў [[клетка]]х, даказаў існаванне бялку падобнага актыну цягліц у [[мітахондрыя]]х нямышачных клетак, выявіў яго структуру і функцыі. Аўтар прац па малекулярных асновах і медыцынскіх наступствах малых доз радыяцыі, уздзеянню фактараў знешняга асяроддзя на арганізм чалавека. У час працы ў Навукова-даследчым інстытуце радыяцыйнай медыцыны арганізаваў выкананне рэалізацыі медыцынскага раздзела Дзяржаўнай праграмы ліквідацыі наступстваў [[Чарнобыльская катастрофа|катастрофы на Чарнобыльскай АЭС]]<ref name="БДМУ" />. У 2014 годзе прызначаны старшынёй Нацыянальнай камісіі Беларусі па радыяцыйнай абароне пры [[Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь|Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь]] і прадстаўніком Урада Рэспублікі Беларусь у навуковым камітэце Арганізацыі Аб’яднаных Нацый па дзеянні атамнай радыяцыі. На працягу шэрагу гадоў з’яўляўся членам назіральнага савета Беларуска-амерыканскага праекта па даследаванні рака і іншых захворванняў шчытападобнай залозы пасля Чарнобыльскай катастрофы. Член Нацыянальнай камісіі па радыяцыйнай абароне пры Савеце Міністраў Рэспублікі Беларусь, намеснік старшыні экспертнага савета Вышэйшай атэстацыйнай камісіі. Член экспертнай групы па рэагаванні ў выпадку ядзерных катастроф [[МАГАТЭ]]<ref name="НПЦГ" />. Аўтар навучальнага дапаможніка з грыфам [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь]] «Медыцынская экалогія»<ref name="НПЦГ" />. Пад рэдакцыяй А. М. Стажарава выйшаў падручнік «Радыяцыйная медыцына», лабараторны практыкум «Радыяцыйная і экалагічная медыцына» і шэраг іншых дапаможнікаў<ref name="НПЦГ" />. У 1988—1991 гадах займаў пасаду сакратара партыйнага камітэта Мінскага медыцынскага інстытута<ref name="БДМУ" />. Член рэдакцыйнай калегіі выдання «Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Экалогія»<ref>[https://journals.bsu.by/index.php/ecology/about/editorialTeam Часопіс Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Экалогія]</ref>. Прымаў удзел у рабоце шэрагу міжнародных навуковых канферэнцый ([[Вюрцбург]], 1995; [[Вена]], 1996; [[Вашынгтон]],1994, 2003; Вена, 2013). == Узнагароды і званні == * [[Медаль Францыска Скарыны]] * Ганаровая грамата Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь * Граматы Міністэрства адукацыі і Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь * [[Заслужаны дзеяч навукі Рэспублікі Беларусь]] {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|15|Стажараў Аляксандр Мікалаевіч||128}} * Заведующие кафедрами и профессора Минского медицинского института (1921—1996) : биографический справочник / Н. Ф. Змачинская, М. В. Мальковец, А. Н. Пересада. — Минск, 1999. — С. 387—388.{{ref-ru}} == Спасылкі == * [https://www.bsmu.by/page/11/459/ Стожаров Александр Николаевич] {{ref-ru}} // Сайт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта * [https://rspch.by/ru/node/881 Стожаров Александр Николаевич]{{ref-ru}} // Сайт Навукова-практычнага цэнтра гігіены {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-07-30}} {{DEFAULTSORT:Стажараў Аляксандр Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Біяхімікі СССР]] [[Катэгорыя:Біяхімікі Беларусі]] [[Катэгорыя:Дэканы факультэта замежных навучэнцаў БДМУ]] [[Катэгорыя:Члены КПСС]] [[Катэгорыя:Узнагароджаныя ганаровымі граматамі]] [[Катэгорыя:Аўтары падручнікаў]] 7g9xqk7hewqlqtwg5vwbrlq4zswbi5a Удзельнік:Waren1 2 715084 4194200 4170109 2022-08-25T16:20:25Z Waren1 111894 афармленне wikitext text/x-wiki <!-- Дата стварэння: 01.08.2022 --> <!-- Банер --> [[Файл:Belarus-Vitsebsk Province-Field.jpg|1200px|link=|alt=]] <!-- Прывітанне --> <div class="center"><span style="color:#00008B;font-family:Jokewood"> <font size="7px">''Дзень добры!''</font> </span></div> <!-- Message box --> {{message box | id = Allert |backgroundcolor = #ABCDEF; |image = Smiley.svg |image2 = |size2 = 30px |heading= |message=<p style="font-size: 120%; font-style:italic; text-align:center">Моя домашня Вікі гэта Руская Вікіпедыя, дзе карыстальніку старонку тут {{color|#00008B|''[[:ru:Участник:Waren1|ru:Waren1]]''}}</p>}} <br/><br/><br/> <!-- Дызайн загалоўка абзаца --> {| <div style="text-align:left; position:relative; left:4px; top:2px; margin:0;"> [[Файл:Blue-bg rounded.svg|link=|alt=]] <div style="position:absolute; left:5px; top:-6px;">[[Файл:Арнамент2.png|38px|link=|alt=]]</div> <div style="position:absolute; left:40px; top:0px;"><h2 style="font-family:inherit; font-size:120%; border-bottom:none; padding:.15em .4em; margin-top: 0">Інфармацыя</h2></div></div> |} {{userboxtop|toptext=Хобі}} {{userbox|tło1=#00008B|tło2=#F8FAD6|[[Выява:Religious_syms.svg|border|35px]]| Гэты ўдзельнік цікавіцца '''[[Рэлігія|рэлігіяй]]'''.}} {{userbox|tło1=#00008B|tło2=#F8FAD6|[[Выява:Forum_voor_Democratie_logo.svg|border|45px]]| Гэты ўдзельнік цікавіцца '''[[Архітэктура|архітэктурай]]'''.}} {{Cat-4}} {{Вікістаж удзельніка|01|08|2022}} {{userboxbottom}} {{userboxtop|toptext=Пра сябе}} {{userbox|tło1=#ffffff|tło2=#ffffff|[[Выява:Male.svg|40px]]|Гэты ўдзельнік '''мужчына'''.}} {{userbox|tło1=blue|tło2=gold|[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg |border|40px]]|Гэты ўдзельнік жыве ў '''[[Расія|Расеі]]'''.}} {{userbox|tło1=#ffffff|tło2=#ffffff|[[Выява:Coat_of_Arms_of_Moscow.svg|40px]]|Гэты ўдзельнік з '''[[Масква|Масквы]]'''.}} {{узрост у днях|19|09|1960}} {{userboxbottom}} {{userboxtop|toptext=Мовы}} {{User lang|ru}} {{User lang|en-2}} {{User lang|be-1}} {{user wiki-1}} {{userboxbottom}} {{Userpage}} <!-- Фарматаванне старонкі --> __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <br/><br/> <!-- Дызайн загалоўка абзаца --> {| <div style="text-align:left; position:relative; left:4px; top:2px; margin:0;"> [[Файл:Blue-bg rounded.svg|link=|alt=]] <div style="position:absolute; left:5px; top:-6px;">[[Файл:Арнамент2.png|38px|link=|alt=]]</div> <div style="position:absolute; left:40px; top:0px;"><h2 style="font-family:inherit; font-size:120%; border-bottom:none; padding:.15em .4em; margin-top: 0">Вікідзейнасць</h2></div></div> |} * [http://toolserver.org/~tparis/pcount/index.php?name=Waren1&lang=be&wiki=Wikipedia Edit Counter] | [[Special:CentralAuth/Waren1|Special:CentralAuth]] <br/><br/> <!-- Дызайн загалоўка абзаца --> {| <div style="text-align:left; position:relative; left:4px; top:2px; margin:0;"> [[Файл:Blue-bg rounded.svg|link=|alt=]] <div style="position:absolute; left:5px; top:-6px;">[[Файл:Арнамент2.png|38px|link=|alt=]]</div> <div style="position:absolute; left:40px; top:0px;"><h2 style="font-family:inherit; font-size:120%; border-bottom:none; padding:.15em .4em; margin-top: 0">Блакнот</h2></div></div> |} [[Файл:Арнамент1.png|100px]] [[Файл:Арнамент3.png|100px]] [[Файл:Арнамент1.png|100px]] [[Файл:Арнамент3.png|100px]] [[Файл:Арнамент1.png|100px]] [[Файл:Арнамент3.png|100px]] [[Файл:Арнамент1.png|100px]] [[Файл:Арнамент3.png|100px]] [[Файл:Арнамент1.png|100px]] [[Файл:Арнамент3.png|100px]] [[Файл:Арнамент1.png|100px]] <!-- Даведка --> <br><br><hr> * [[Вікіпедыя:Як ствараць артыкул|Як ствараць артыкул]] | [[Вікіпедыя:Вікіфарматаванне|Вікіфарматаванне]] | [[Вікіпедыя:Зноскі|Зноскі]] | [[Вікіпедыя:Выявы|Выявы]] | {{нп3|Табліцы||ru|Википедия:Таблицы}} | [[Спіс колераў]] | {{нп3|Юзербоксы||ru|Википедия:Юзербоксы}} <br></hr> <!-- User committed identity --> <div style="width:1190px; border:solid #000 1px; background:#FC9; margin:1px"> <div class="center"><small>User committed identity|63a58d1b42a9328e171da1c3cbf0bf54001d7664|SHA-1</small><br> </div> </div> <br> <!-- На іншых мовах --> [[bg:Потребител:Waren1]] [[uk:Користувач:Waren1]] [[et:Kasutaja:Waren1]] [[en:User:Waren1]] [[pl:Wikipedysta:Waren1]] [[it:Utente:Waren1]] [[ru:Участник:Waren1]] 8d9bkh3j4vpolon360csoj5hz6oum1v Удзельнік:Waren1/Знаменская царква (Дубровіцы) 2 715201 4194111 4194003 2022-08-25T14:22:00Z Waren1 111894 афармленне wikitext text/x-wiki {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}},<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}<br/>пры ўдзеле [[цар]]а [[Пётр I (імператар расійскі)|Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] ([[1 жніўня]]) [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці '''Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах''' ({{lang-ru|Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] «Знаменне» ({{lang-ru|Знаме́ние|}}). Размешчаны ў пасёлку {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}} ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў {{нп3|Марозавы (баярскі род)|Марозавых|ru|Морозовы (боярский род)}}, {{нп3|Галіцыны|Галіцыных|ru|Голицыны}} і {{нп3|Дзмітрыевы-Мамонавы|Дзмітрыевых-Мамонавых|ru|Дмитриевы-Мамоновы}}. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі [[барока]], незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам [[цар]] [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850) |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца (1931) |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (10).jpg |Курган на паўночным усходзе ад царквы (2014) }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў [[князь]] {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Аляксеевіч Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}, выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (1 жніўня) 1690&nbsp;года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Ле́мешово|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы {{nobr|Б. А. Галіцына}}{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=7.}}. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=25.}}. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі {{нп3|Галіцынскае барока|Галіцынскага барока|ru|Голицынское барокко}}. Вялікае [[асвячэнне]] царквы здзейсніў {{nobr|11 (22) лютага}} 1704&nbsp;года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі {{нп3|Стэфан (Яварскі)|Стэфан (Яварскі)|ru|Стефан Яворский}}. На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч [[Аляксей Пятровіч|Аляксей]], духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=9—10.}}. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына {{нп3|Галіцын, Сяргей Аляксеевіч|Сяргею Аляксеевічу|ru|Голицын, Сергей Алексеевич}} ў {{nobr|1750–1753}} гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781&nbsp;годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]]. Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 23&nbsp;чэрвеня (4 ліпеня) 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Аляксандр Мацвеевіч|Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву|ru|Дмитриев-Мамонов, Александр Матвеевич}}{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=50.}}. Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. У 1812 годзе ў Дубровіцах пабывалі французы. Невялікі атрад конніцы маршала [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]] пакінуў Дубровіцы 10 (22) кастрычніка 1812&nbsp;года. Царква тады не пацярпела. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=7.}}. [[Граф]] {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Мацвей Аляксандравіч|Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў|ru|Дмитриев-Мамонов, Матвей Александрович}} быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку {{nobr|1820-х}} гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных [[рыцар]]скіх [[Замак|замкаў]]. Вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, [[ляпніна]] ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая [[рэстаўрацыя]] царквы{{sfn|Цветаев В. Д.|1907|с=9, прим.}}. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у [[Масква|Маскве]], адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар {{нп3|Рыхтэр, Фёдар Фёдаравіч|Ф. Ф. Рыхтэр|ru|Рихтер, Фёдор Фёдорович}}. Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "[[Русь|старарускім]]" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскія]] тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8&nbsp;верасня) 1850 года мітрапаліт [[Масква|Маскоўскі]] і [[Каломна|Каломенскі]] {{нп3|Філарэт (Драздоў)|Філарэт (Драздоў)|ru|Филарет (Дроздов)}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=47.}}. У 1863&nbsp;годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь {{нп3|Галіцын, Сяргей Міхайлавіч (1843—1915)|Сяргей Міхайлавіч Галіцын|ru|Голицын, Сергей Михайлович (1843—1915)}}. У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=62.}}. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія [[Скульптура|скульптуры]] [[святы]]х і [[Статуя|статуі]] [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся {{нп3|Усерасійскі НДІ жывёлагадоўлі імя Л. К. Эрнста|Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі|ru|Всероссийский НИИ животноводства имени Л. К. Эрнста}}. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=67.}}. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі {{нп3|Ювеналій (Паяркоў)|Ювеналій|ru|Ювеналий (Поярков)}} благаславіў адкрыццё царквы{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=70.}}. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя<ref>{{cite web|author = |url = https://www.dubrovitsy-hram.ru/ |title = Детская воскресная школа при Знаменском храме. |lang = ru |website = dubrovitsy-hram.ru |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. У&nbsp;2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]<ref>{{cite web|author = |url = https://restmast.com/obekt/9/ |title = Реставрационная строительная проектная мастерская : Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в усадьбе Дубровицы. |lang = ru |website = restmast.com |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = yes|archive-url = https://web.archive.org/web/20210128035503/https://restmast.com/obekt/9/|archive-date = 2021-01-28}}</ref>. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=13.}}. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7&nbsp;кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння<ref>{{cite web|author = |url = http://www.wmf.org/project/church-icon-mother-god-sign |title = World Monuments Watch 2010 : Church of the Icon of the Mother of God of the Sign. |lang = en |website = wmf.org |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры<ref>{{cite web|author = |url = https://ru.usembassy.gov/education-culture/cooperation-programs/afcp/ |title = The Fund of American Ambassadors for the Preservation of Cultural Heritage : AFCP in Russia 2009—2010. |lang = en |website = ru.usembassy.gov |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне храма == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Церковь Знамения Богородицы в Дубровицах.jpg |Погляд на мыс, утвораны зліццём рэк Дзясна і Пахра |Файл:План Церкви Знамения.jpg |План царквы – гэта роўнаканечны крыж<br/>(М. В. Красоўскі, 1910) |Файл:Знаменская церковь, Дубровицы 2019 Купол.jpg |Вянчае царкву металічная пазалочаная карона |Файл:Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах. Вид сбоку.jpg |Дэкаратыўныя элементы на фасадзе царквы |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (12).jpg |Каля галоўнага ўваходу стаяць дзве белакаменныя статуі |Файл:Dubrovitsy church of Sign (13).JPG |Статуя Евангеліста Матфея з анёлам ля цокаля царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 1.jpg |Падкупальная прастора царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 2.jpg |Барочны разны іканастас |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (13).jpg |Двух'ярусныя хоры з пазалочанай разьбой па дрэве }} |} === Экстэр'ер === Знаменская царква з'яўляецца адным з самых неардынарных помнікаў рускага царкоўнага дойлідства. Яна адрозніваецца ад іншых рускіх храмаў мяжы XVII-XVIII стагоддзяў накіраванай уверх цэнтральнай кампазіцыяй, крыжападобным планам і высокай цэнтральнай вежай, увянчанай металічнай пазалочанай каронай{{sfn|Яковлев А. Н.|2015|с=379.}}. У архітэктурным ансамблі сядзібы царква з'яўляецца [[Дамінанта (архітэктура)|дамінантай]], таму што знаходзіцца ў цэнтры кампазіцыйнай восі: парк - палац - царква - курган. Знаменская царква стаіць на высокім беразе мыса, утворанага зліццём рэк Дзясна і [[Пахра]]. У намеры дойліда, на думку дырэктара [[Аружэйная палата|Маскоўскай Аружэйнай палаты]], пісьменніка {{нп3|Вельтман, Аляксандр Фаміч|А. Ф. Вельтмана|ru|Вельтман, Александр Фомич}}, было стварыць падабенства старажытнай [[Базіліка|базілікі]], з усімі ўпрыгожваннямі [[Готыка|каталіка-гатычных]] храмаў{{sfn|Вельтман А. Ф.|1850|с=7.}}. Высокі белакаменны будынак царквы ў плане ўяўляе сабой роўнаканечны крыж з закругленымі канцамі; канцоўкі падзелены на тры часткі. Цэнтрычны тып храма гэтай формы быў шырока распаўсюджаны ў каталіцкіх краінах і выказваў асноўныя рысы еўрапейскага барока XVII стагоддзі{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=78.}}. Па тыпе архітэктурнай кампазіцыі царква ўяўляе сабой [[васьмярык]] (вежа) на [[Чацвярык (збудаванне)|чацверыку]] (база). Цэнтральная частка будынка мае форму правільнага квадрата і злучаецца з алтаром і [[прытвор]]амі [[Арка|арачнымі]] пралётамі, якія ператвараюць сцены царквы ў чатыры [[пілон]]а. Гэтая кампазіцыя ў асноўным выкарыстоўвалася ў афармленні рускіх праваслаўных храмаў{{sfn|Красовский М. В.|1910|с=56.}}. Васьмігранная вежа мае гарызантальнае дзяленне [[карніз]]амі на тры светлавыя ярусы і завяршаецца купалам, які нясе ажурную «вогненную» карону. Вышыня купала – {{Num|4.5|м}}, крыжа – {{Num|4.8|м}}. Завяршэнне храма каронай зусім не ў рускай традыцыі. Ніжні ярус вежы адзначаюць выступоўцы прастакутныя вокны са скругленай верхняй часткай. Такія ж вокны ёсць у сярэднім ярусе, а ў верхнім яны - невялікія, васьмівугольныя, багата упрыгожаныя разьбой. На купале можна ўбачыць чатырохпялёсткавыя вокны. Вышыня царквы з купалам – {{Num|42.3|м}}{{sfn|Православные храмы|2014|с=15.}}. Вонкавыя сцены царквы ўпрыгожаны [[Рэльеф (скульптура)|рэльефным]] мурам у стылі [[рустыка]]. [[Фасад]] багата [[Дэкор|дэкараваны]]: розныя [[Калона|калоны]], рэльефныя завіткі і пэндзлі, італьянскія ракавінкі, высечаныя ў камені экзатычныя кветкі і плады, лісце міжземнаморскага [[Акант (арнамент)|аканта]]. Усё гэтае ўпрыгожванне заканчваецца выявамі крылатых [[херувім]]аў. Многія з гэтых дэкаратыўных элементаў ніколі раней не сустракаліся ў рускім царкоўным дойлідстве{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Восем статуй [[Апосталы|апосталаў]] устаноўлены у ніжнім ярусе васьміграннай вежы, паміж вокнамі. Апосталы перш трымалі, акрамя кніг, прылады [[Мукі Хрыстовы|Мук Хрыстовых]]. Сёння многія статуі страцілі гэтыя атрыбуты. Апосталаў цяжка апазнаць, бо статуі не маюць подпісаў персанажаў. Скульптурныя выявы [[Біблія|біблейскіх]] персанажаў не былі традыцыйнымі для рускага царкоўнага дойлідства{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=77.}}. На даху царквы на [[франтон]]ах па ўсім перыметры ўстаноўлены ілжывыя вокны. Над кожным ілжывым паддашкавым акном размешчаны чатыры маленькія фігуркі анёлаў. Паміж ілжывымі вокнамі стаяць статуі херувімаў на [[П’едэстал|пастаментах]]-шарах. Гэтыя восем херувімаў, усталяваных на даху царквы, трымаюць у руках прылады Мук Хрыстовых: Дзіда, Усходы, Крыж, Цвікі, Цярновы Вянок, Губку і інш. З часам у большасці херувімаў адламаліся прадметы, якія яны некалі трымалі ў руках{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=19.}}. Першы паверх царквы пастаўлены на высокім [[Падмурак|падмурку]]; у царкве таксама ёсць [[падвал]]. Вакол царквы, паўтараючы контур яе плана, ідзе вузкая [[галерэя]] ({{Num|1.3|м}}), якая ўзвышаецца над зямлёй на дзесяць прыступак і абгароджана высокім [[парапет]]ам. [[Цокаль]] і парапет пакрыты цэлай сеткай пышнага рэльефнага [[арнамент]]у, скамбінаванага на цокалі з [[Валюта (архітэктура)|волют]], лісця і гронкі вінаграда, а на парапеце - з лісця аканта{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=75.}}. Па баках царквы чатыры шырокія веерападобныя лесвіцы, якія вядуць да дзвярэй (у тым ліку з усходняга боку). Ёсць тры ўваходныя дзверы, размешчаныя на захадзе (галоўны ўваход), поўначы і поўдні. Ва ўсходняй сцяне замест дзвярэй уладкована [[ніша]]. У глыбіні гэтай нішы раней змяшчалася [[Распяцце Ісуса|Распяцце]] з фігурамі [[Ян (апостал)|Іаана Багаслова]] і [[Дзева Марыя|Багародзіцы]]. Цяпер Распяцце знаходзіцца ўнутры царквы. [[Партал]]ы апраўленыя буйна руставанымі камянямі. [[Ліштва|Ліштвы]] партала упрыгожаны двума [[Карынфскі ордар|карынфскімі]] калонамі, якія падтрымліваюць арнаментальны [[Фрыз (архітэктура)|фрыз]]{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Царква ўпрыгожана скульптурай у поўны рост. Скульптуры прадстаўляюць высокіх старцаў, апранутых у [[Мантыя (аблачэнне)|мантыі]]. Каля галоўнага ўваходу, па баках заходняй лесвіцы, устаноўлены дзве белакаменныя статуі. З левага боку знаходзіцца статуя [[Свяціцель|свяціцеля]] [[Іаан Златавуст|Іаана Залатавуста]], пад яго пятай мяшок з грашыма, а з правага боку статуя свяціцеля [[Грыгорый Багаслоў|Рыгора Багаслова]] з кнігай і лампадай ля ног. На даху, прама над заходнім уваходам, знаходзіцца статуя свяціцеля [[Васілій Вялікі|Васіля Вялікага]] з кнігай і [[Мітра (аблачэнне)|мітрай]] ля ног. У цяперашні час у гэтых статуй адсутнічаюць часткі рук{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=15.}}. Ля самай зямлі, на невысокім [[подыум]]е, па кутах цокаля, стаяць моцна пашкоджаныя статуі чатырох [[Евангелісты|евангелістаў]]: [[Марк (евангеліст)|Марк]], [[Лука (евангеліст)|Лука]], Іаан і [[Матфей (евангеліст)|Матфей]]. Гэтыя статуі зроблены вельмі мастацка, але ў цэлым усе яны непрапарцыйна кароткія{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=27.}}. Каменныя фігуры (леў, вол, арол і анёл), якія знаходзяцца ля ног евангелістаў, узнаўляюць адно з увасабленняў {{нп3|Тэтраморф|Тэтраморфа|ru|Тетраморф}} (міфічнага крылатага [[дэман]]а з бачанняў прарока [[Езекііль|Іезекііля]]). Калі прайсці па гадзіннікавай стрэлцы ад галоўнага ўваходу царквы ўздоўж цокаля, то статуі евангелістаў будуць такімі: з паўночна-заходняга боку – Матфей з анёлам; на паўночным усходзе – Лука з валом; з паўднёва-ўсходняга боку – Іаан з арлом; з паўднёва-заходняга боку – Марк са львом. === Iнтэр'ер === {{Частка выявы |выява = Znamen Church In Dubrovici (Interier).jpg |пазіцыя = right |агульная = 1000 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 350 |лева = 420 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Цэнтральная сцэна Укрыжаванне Ісуса |колер_фону = #EEEEFF }} {{Частка выявы |выява = Церковь Божией Матери «Знамение»Интерьер.jpg |пазіцыя = right |агульная = 1200 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 700 |лева = 550 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Сцэна Палажэнне ў труну |колер_фону = #EEEEFF }} Унутраныя аб'ёмы царквы раскошныя. Першае, што прыцягвае ўвагу ў царкве, - гэта адсутнасць асобных калон, так бы мовіць, безапорная прастора. Чатыры магутныя паўкруглыя [[Арка|аркі]] разам з чатырма [[Парус (архітэктура)|парусямі]] служаць падставай для якія сыходзяць уверх ярусаў цэнтральнай вежы{{sfn|Красовский М. В.|1910|с=58.}}. Інтэр'ер царквы багата ўпрыгожаны мноствам рэльефных кампазіцый, надпісамі на латыні, майстэрска выразаным іканастасам і хорамі ў стылі барока. На чатырох пілонах апорных арак размешчаны рэльефныя фігуры: на ўсходняй сцяне направа ад іканастаса - [[Іосіф Абручнік]] (муж [[Дзева Марыя|Марыі]]) з кветкай лілеі ў руцэ; налева - Маці Божая, якая прынесла ў храм Дзіцятка [[Ісус Хрыстос|Хрыста]]. Наадварот, па баках хор, на паўночна-заходнім пілоне, {{нп3|Сімяон Багапрымац|Сімяон Багапрымац|ru|Симеон Богоприимец}}, які трымае на руках Дзіцятка – {{нп3|Збавіцель свету|Госпада Збавіцеля|ru|Спаситель мира}}. А на іншым, паўднёва-заходнім, пілоне [[Стары Запавет|старазапаветная]] {{нп3|Ганна Прарочыца (Стары Запавет)|Ганна Прарочыца|ru|Анна Пророчица (Ветхий Завет)}}. Фігуры размешчаны такім чынам, што здаецца, быццам яны рухаюцца насустрач адна адной. У парусях на скляпеністых паверхнях змешчаны фігуры чатырох евангелістаў у клубячых аблоках і ў асяроддзі пуці: справа над іканастасам - Матфей з анёлам, злева - Іаан з арлом. Наадварот, над хорамі - Лука з валом, і на другім баку - Марк са львом. Яны намаляваны тымі, хто сядзіць і пішуць [[Евангелле]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=23.}}. Адмысловую ўнікальнасць Знаменскай царквы надае наяўнасць на ўсходняй сцяне гарэльефнага {{нп3|Рэтабла|рэтабла|ru|Ретабло}} на ўсю вышыню вежы. Яно ўключае чатыры сцэны з цыкла [[Мукі Хрыстовы]]: над іканастасам сцэна [[Распяцце Ісуса|Укрыжаванне Ісуса]] — цэнтральны сюжэт цыкла; Над Укрыжаваннем - [[Уваскрэсенне Ісуса Хрыста|Уваскрэсенне Хрыстова]]. Яшчэ вышэй – {{нп3|Каранаванне Маці Божай|Каранаванне Панны Марыі|ru|Коронование Богоматери}} і сцэна {{нп3|Саваоф|Гасподзь Саваоф|ru|Саваоф}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=30.}}. Скульптурны малюнак біблейскіх персанажаў не з'яўляўся традыцыйным для тагачаснай рускай царкоўнай архітэктуры. Рэльефныя кампазіцыі інтэр'еру выкананы ў тэхніцы [[стука]], яны вельмі разнастайныя, але ў іх ёсць адно агульнае: усе яны заснаваны на біблейскіх матывах і размешчаны ў пэўным парадку па ярусах вежы. У першым ярусе — [[Цярновы вянок|Ўвянчанне цярновым вянком]], {{нп3|Крыжовы шлях Ісуса Хрыста|Крыжовы шлях|ru|Крестный путь Иисуса Христа}} і {{нп3|Пахаваньне Хрыста|Палажэнне ў труну|ru|Погребение Христа}}. Сцэна Ўвянчанне цярновым вянком знаходзіцца на заходняй сцяне, прама над хорамі. Над гэтай сцэнай можна ўбачыць змешчаны ў акенца твар маладога чалавека з доўгімі валасамі і ў італьянскай шапачцы. Мяркуюць, што гэта партрэт галоўнага майстра, які стварыў гэтыя рэльефныя кампазіцыі, а магчыма і ўсё ўбранне царквы. Над паўночнай аркай - сцэна Крыжовы шлях; над паўднёвай аркай знаходзіцца сцэна Палажэнне ў труну. Паміж сцэнамі ў [[Картуш (архітэктура)|картушах]] зроблены лацінскія надпісы, пазначаныя двума гуллівымі [[Пута|пуці]]. На арках ёсць [[Медальён (архітэктура)|медальёны]] з [[барэльеф]]нымі партрэтамі князя Б. А. Галіцына, яго жонкі і сына{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=25–28.}}. У наступным ярусе вежы - старазапаветныя прарокі. З'яўленне ў інтэр'еры царквы скульптур прарокаў можна растлумачыць тым, што многія падзеі з Мукі Хрыстовы былі прадказаны прарокамі [[Стары Запавет|Старога Запавету]] і самім [[Ісус Хрыстос|Ісусам Хрыстом]]. У кутах вежы, паміж вокнамі, змешчаны фігуры шасці прарокаў у поўны рост. Злева ад Укрыжавання стаіць цар [[Давід]] у кароне, са скіпетрам і арфай. На другім баку постаць цара [[Саламон]]а – у кароне і са скіпетрам, якім ён паказвае на сцэну Палажэнне ў труну. Прарокі [[Майсей]] са {{нп3|Скрыжалі Запавету|Скрыжалямі Запавету|ru|Скрижали Завета}} і Ільля з поясам у руцэ змешчаныя на паўночнай і паўднёвай сцяне адпаведна. На заходняй сцяне знаходзяцца фігуры старазапаветных {{нп3|Першасьвятар|першасвятароў|ru|Первосвященник}}. Бліжэй да Іллі - [[Захарый]] са скруткам, бліжэй да Майсея - [[Аарон]] з {{нп3|Кадзіла (рэлігія)|кадзілам|ru|Кадило}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=30.}}. Рэалістычныя рысы персанажаў гавораць аб еўрапейскай школе пластыкі. Паўкружныя вокны ў сваёй верхняй частцы маюць раслінны арнамент або выява птушкі [[Фенікс (міфалогія)|Фенікс]]. У трэцім ярусе, над прарокамі, можна ўбачыць пад кожным акном трох пуці, якія трымаюць палатно з лацінскімі вершамі, якія тлумачаць сілу прылад Мук Хрыстовых. Грані апошняга яруса запоўнены фігурамі анёлаў, пастаўленымі над вокнамі. Анёлы нясуць прылады Мук Хрыстовых - Дзіда, Слуп, Бізун, Цярновы Вянок, Молат, Цвікі і Губу. У купале вакол чатырохпялёсткавых акенцаў-[[Люкарна|люкарн]] развяваюцца пышныя раслінныя гірлянды, якія падтрымліваюцца пуці. У самым купале царквы, дзе мацуецца ланцуг для {{нп3|Панікадзіла|панікадзіла|ru|Паникадило}}, вылеплены чатыры пухлыя пуці, размешчаныя па баках свету. Колькасць розных скульптур, гарэльефаў і тэкстаў на невялікай паверхні сцен вежы большая, чым у еўрапейскіх цэрквах. У царкве асабліва шануецца драўлянае паліхромнае скульптурнае Распяцце - яму ўжо больш за трыста гадоў{{sfn|Православные храмы|2014|с=12.}}. Добра захаваўся чатырох'ярусны іканастас. Ва ўбранні іканастаса прысутнічаюць разнастайныя раслінныя і дэкаратыўныя ўзоры, месцамі са скульптурнымі выявамі анёлаў. Іканастас запоўнены старажытнымі іконамі, акружанымі пазалочанай разьбой. Іконы выдатна гармануюць з разьбявай часткай іканастаса. Адзінаццаць абразоў з дваццаці шасці, якія раней знаходзіліся ў іканастасе, захаваліся; многія іконы ўжо адрэстаўраваны, а некаторыя напісаны нанава{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=23.}}. Самы ўшанаваны [[абраз]] - {{нп3|Знаменне (ікона)|«Знаменне» Багародзіцы|ru|Знамение (икона)}}. У верхняй частцы заходняга прытвора знаходзяцца масіўныя драўляныя двух'ярусныя хоры. Яны цалкам пакрытыя вытанчанай пазалочанай разьбой. Ніжні ярус выкананы ў выглядзе галерэі, верхні - у выглядзе балкона, які абапіраецца на калоны гэтай галерэі. Для паведамлення ніжняга яруса хору з верхнім уладкованыя шрубавыя ўсходы, складзеная ў драўляную трубу{{sfn|Православные храмы|2014|с=18.}}. У супрацьлегласць цэнтральнай вежы прытворі адрозніваюцца прастатой аздаблення. Тут няма нават намёкаў на [[Ляпніна|ляпніну]], і ўся прыгажосць заключаецца толькі ў хупавым спалучэнні паверхняў сцен і скляпенняў. == Гл. таксама == * [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|Знаменне (Дабравешчання)]] == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Вельтман, А. Ф. |загаловак = Обновления Храма Знамения Пресвятые Богородицы в селе Дубровицах (Московской губернии, Подольского уезда, в имении Графа М. А. Дмитриева-Мамонова), основанного в 1690 году и освященного в 1704 году в присутствии Храмоздателя Государя Царя и Великого Князя Петра Алексеевича |месца = М. |выдавецтва = Тип. Александра Семена |год = 1850 |старонак = 15 |ref = Вельтман А. Ф. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Греч, А. Н. |частка = Дубровицы |загаловак = Ольгово. Дубровицы |адказны = Под ред. Ив. Лазаревского и В. Згура |месца = М.–Л. |выданне = Вып. 4 |выдавецтва = Гос. изд-во |год = 1925 |старонак = 132 |старонкі = 69–116 |серыя = Подмосковные музеи. Путеводители |тыраж = 3000 |ref = Греч А. Н. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Красовский, М. В. |частка = Церковь села Дубровиц |загаловак = Известия Императорской Археологической Комиссии |месца = С.-Петербург |выданне = Вып. 34 |выдавецтва = Тип. Главного Управления Уделов |год = 1910 |старонак = 92 |старонкі = 55–71 |ref = Красовский М. В. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |загаловак = Православные храмы : журнал |выданне = № 4 |год = 2014 |старонак = 31 |серыя = Путешествие по святым местам |ref = Православные храмы }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Семёнов, К. А. |загаловак = Преславное Знамение: К трёхсотлетнему юбилею Великого освящения храма Знамения Пресвятой Богородицы в селе Дубровицы 1704—2004 |месца = Дубровицы |год = 2004 |старонак = 91 |тыраж = 5000 |ref = Семёнов К. А. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |загаловак = Дубровицы |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = Тарунов А. М. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Цветаев, В. Д. |загаловак = Дубровицы. Из дачных впечатлений |месца = М. |выдавецтва = Университетская тип. |год = 1907 |старонак = 16 |ref = Цветаев В. Д. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Яковлев, А. Н. |частка = Купол |загаловак = Православная энциклопедия |месца = М. |том = 39 |выдавецтва = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия» |год = 2015 |старонак = 752 |старонкі = 367–379 |тыраж = 33 000 |ref = Яковлев А. Н. |isbn = 978-5-89572-033-2 }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[:Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[:Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[:Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[:Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[:Катэгорыя:Маскоўскае барока]] 3osh5436lt1o8lmqhvu59oqi3ocvigd Ліндсі Вон 0 715796 4194363 4179056 2022-08-25T19:42:23Z Artsiom91 31770 + 13 катэгорый з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Спартсмен}} '''Ліндсі Кэралайн Вон''' ({{lang-en|Lindsey Caroline Vonn}}, у дзявоцтве — '''Кілдаў''', {{lang-en|Kildow}}; нар. {{ДН|18|10|1984}}, [[Сент-Пол]], Мінесота, ЗША) — амерыканская гарналыжніца, алімпійская чэмпіёнка 2010 года ў хуткасным спуску, уладальніца 4 Кубкаў свету ў агульным заліку (2007/08, 2008/09, 2009/10 і 2011/12) і двухразовая чэмпіёнка свету. Рэкардсменка жаночага Кубка свету па агульнай колькасці перамог на асобных этапах з 19 студзеня 2015 года, рэкардсменка па колькасці подыумаў і трапленняў у топ-10, а таксама рэкардсменка па колькасці перамог на этапах у супергіганце і хуткасным спуску ў Кубку свету як сярод жанчын, так і мужчын. Многімі спецыялістамі разглядаецца як наймацнейшая ў гісторыі гарналыжніца ў хуткасных дысцыплінах. Завяршыла спартыўную кар’еру пасля чэмпіянату свету 2019 года. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Вон Ліндсі}} [[Катэгорыя:Уладальнікі Кубка свету па гарналыжным спорце ў агульным заліку]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны свету па гарналыжным спорце]] [[Катэгорыя:Гарналыжнікі ЗША]] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны ад ЗША]] [[Катэгорыя:Алімпійскія чэмпіёны па гарналыжным спорце]] [[Катэгорыя:Чэмпіёны зімовых Алімпійскіх гульняў 2010 года]] [[Катэгорыя:Бронзавыя прызёры зімовых Алімпійскіх гульняў 2010 года]] [[Катэгорыя:Бронзавыя прызёры зімовых Алімпійскіх гульняў 2018 года]] [[Катэгорыя:Гарналыжнікі на зімовых Алімпійскіх гульнях 2002 года]] [[Катэгорыя:Гарналыжнікі на зімовых Алімпійскіх гульнях 2006 года]] [[Катэгорыя:Гарналыжнікі на зімовых Алімпійскіх гульнях 2010 года]] [[Катэгорыя:Гарналыжнікі на зімовых Алімпійскіх гульнях 2018 года]] [[Катэгорыя:Уладальнікі Кубка свету па гарналыжным спорце]] i5u2dzj9gbr72dq3sek2u5rcm3h03b0 Абель Ганс 0 715983 4194374 4181503 2022-08-25T20:02:11Z Artsiom91 31770 + 9 катэгорый з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Кінематаграфіст}} '''Абель Ганс''' ({{lang-fr|Abel Gance}}, сапраўднае імя '''Эжэн Аляксандр Перэтон'''; {{ДН|25|10|1889}}, {{МН|Парыж||}} — {{ДС|10|11|1981}}, там жа) — французскі кінарэжысёр, акцёр. == Біяграфія == Незаконнанароджаны сын багатага ўрача Абеля Фламанта і Франсуазы Перэтон. Маці была замужам за Адольфам Гансам. Перш чым зрабіць кар’еру акцёра ў тэатры і кіно, Ганс працаваў памагатым адваката. З 1908 года Абель Ганс выступаў у тэатры (Парыж, Брусель). Напісаў дзве трагедыі. У кіно дэбютаваў у 1909 годзе як акцёр у фільме Леонса Перэ «Мальер». Напісаў кнігу паэм «Палец на клавіятуры». Затым захапляецца складаннем сцэнарыяў. Першую карціну, «Плаціна» (La Digue), зняў у 1911 годзе. У гэты перыяд Ганс напісаў сцэнар і, выкарыстоўваючы скажальныя лінзы і люстэркі для стварэння эфекту галюцынацый, зняў кароткаметражны фільм «Вар’яцтва доктара Цюба» (1915) аб вар’яцкіх бачаннях навукоўца. Ён таксама працягваў ствараць фільмы і эксперыментаваць з асвятленнем, мантажом і камерай. Пасля правалу гэтага фільма паставіў яшчэ дзясятак карцін. Сярод іх шматсерыйны фільм «Барбароса» атрымаў папулярнасць у гледачоў. Быў партнёрам [[Макс Ліндэр|Макса Ліндэра]] ў шматлікіх фільмах. У 1910 годзе піша сцэнарыі для [[Луі Феяд]]а, [[Альбер Капелані|Альбера Капелані]], Каміла дэ Марлона. У 1914 годзе мабілізаваны ў войска. Здымаў прапагандысцкія фільмы («Гераізм Пады» (1915), «Страс і К» (1915), «Смяротны газ» (1916)). Да найболей значных фільмаў Ганса, знятых пасля 1917 года, можна аднесці «Маці смуткуючая» (Mater Dolorosa), «Дзясятую сімфонію», «Я вінавачу», «Кола». У 1927 годзе ставіць «Напалеон», дзе сам граў ролю Сен-Жуста. Фільм задуманы як трылогія, але на наступныя дзве часткі Ганс не знаходзіць сродкаў. У 1929 годзе трэцяя частка трылогіі пастаўлена [[Лупу Пік]]ам: «Напалеон на востраве Св. Алены». У 1936 годзе адбылося яго агучванне, а ў 1971 годзе выйшла на экраны другая, дапоўненая рэдакцыя. Англійскаму гісторыку Кевіну Браўнлоў атрымалася ўзнавіць найболей поўную версію, якая зрабіла фурор у [[Нью-Ёрк]]у ў 1981 годзе. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ганс Абель}} [[Катэгорыя:Кінарэжысёры Францыі]] [[Катэгорыя:Кінарэжысёры XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты Францыі]] [[Катэгорыя:Сцэнарысты XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Рэжысёры нямога кіно]] [[Катэгорыя:Акцёры Францыі]] [[Катэгорыя:Акцёры XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Артыстычныя псеўданімы]] [[Катэгорыя:Памерлі ад туберкулёзу]] dzo5ijtllvsbz3yt52nb5wo2lh459ha Раберта Себасцьян Мата 0 715985 4194366 4181511 2022-08-25T19:49:28Z Artsiom91 31770 + 6 катэгорый з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Раберта Себасцьян Мата''' ({{lang-es|Roberto Sebastian Antonio Matta Echaurren}}; {{ДН|11|11|1911}}, Сант’яга дэ Чылі — {{ДС|23|11|2002}}, Чывітавек’я, Італія) — чылійскі мастак-сюррэаліст, скульптар, архітэктар і графік, сябар і аднадумец Сальвадора Далі, лідар лацінаамерыканскага арт-авангарда. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Мата Раберта Себасцьян}} [[Катэгорыя:Мастакі Чылі]] [[Катэгорыя:Сюррэалісты]] [[Катэгорыя:Мастакі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мастакі-экспрэсіяністы]] [[Катэгорыя:Скульптары Чылі]] [[Катэгорыя:Скульптары XX стагоддзя]] nlmjjbv3x8xwx1ycrenuw1gs5rcezl8 Бязоднае балота 0 716221 4194120 4185217 2022-08-25T14:35:41Z Balachon77 65750 wikitext text/x-wiki [[Файл:Prudok, Homieĺ. Прудок, Гомель (1784).jpg|alt=Балота, рачулка Камсіна і царкоўная зямля (ЦЗ) каля Прудка, 1784 г.|міні|Балота, рачулка Камсіна і царкоўная зямля (ЦЗ) каля Прудка, 1784 г.]] '''Бязоднае балота''' — балота, якое да сярэдзіны ХХ ст. існавала на паўночны ўсход ад былой вёскі [[Прудок (Гомель)|Прудок]] у [[Гомель|Гомелі]]. Пачало [[Меліярацыя|асушацца]] для пашырэння тэрыторыі пад жылую забудову, а таксама з мэтай ліквідаваць небяспеку, якая сыходзіла ад балота (там нярэдка танулі людзі і свойская жывёла). Было засыпана разам з невялікім азярцом. На вызваленым ад балота абшары паступова сфармавалася цяперашняя [[Юнацкая вуліца (Гомель)|вуліца Юнацкая]] і іншыя вуліцы Прудка<ref>Рогалев, А. Ф. Гомель. Страницы истории, формирование улиц, местные тайны и загадки / А. Ф. Рогалев. — Гомель : Барк, 2014. — С. 187.</ref>. Рэшткі дрэнажнай сістэмы дагэтуль прысутнічаюць на ўчастку [[Ніжняя вуліца (Гомель)|вуліцы Ніжняй]], паралельным [[2-і завулак Крупскай (Гомель)|2-му завулку Крупскай]]<ref>Гомель. Атлас туриста. / Справоч. изд. Ред. Ю. М. Нестеровская. — Минск : РУП «Белкартография», 2019. — С. 15.</ref>. Былое балота доўга давалася прудкоўцам у знакі, асабліва вёснамі і падчас моцных дажджоў. Здаралася, што не толькі на вуліцах, але і ў дамах стаяла вада. Па звестках старажылаў, найбольш адчувальнай была паводка [[1966]] г.<ref>Рогалев, А. Ф. Гомель. Страницы истории, формирование улиц, местные тайны и загадки / А. Ф. Рогалев. — Гомель : Барк, 2014. — С. 188.</ref> Фарманта «Бязоднае» ў [[Тапонім|тапоніме]] ўказвае на ўяўленні жыхароў аб надзвычайнай глыбіні балота. Між тым, супаставіць азначаны тапонім з гістарычна вядомымі праблематычна. Балота ў раёне Прудка без указання назвы зафіксавана «Генеральным планам Беліцкага павета» [[1784]] г. У яго раёне тады працякала невялікая рачулка [[Камсіна (рака)|Камсіна]], утвараючы азярцо<ref>Генеральный план Белицкого уезда / Генеральное межевание Могилевской губернии 1784 г.</ref>. Апошняе, па ўсім відаць, мела сугучную назву. Прынамсі, у «Рэестры рэвізіі гаспадарскай Гомельскай воласці» [[1560]] г. згадваецца аб’ект Камсін (без тлумачэння яго спецыфікацыі), які разам з зямлёй [[Токарава поле]] трымаў святар [[Старая Валатава|валатаўской]] Мікольскай царквы<ref>Акты, издаваемые Комиссиею, высочайше учрежденною для разбора древних актов в Вильне : Акты Главного литовского трибунала. — Вильна : Тип. А. Г. Сыркина, 1886. — Т. 13 — С. 376.</ref>. Назва «Камсін» («Камсіна») можа разглядацца як рэлікт старажытнай [[Балты|балцкай]] [[Гідраніміка|гідраніміі]], бо знаходзіць апелятывы ў [[Літоўская мова|літоўскай]] і [[Латышская мова|латышскай]] мовах: «kamšà» ''(літ.)'', «kamsa» ''(лат.)''  — 1) суччам і галлём высланая дарога, гаць; 2) багністае месца; 3) запруда ў рацэ; «kamšỹnė» ''(літ.)'' — 1) гразкае балоцістае месца; 2) гаць<ref>Невская Л. Г. Словарь балтийских географических апеллятивов / Л. Г. Невская // Балто-славянский сборник [Текст] / [Отв. ред. В. Н. Топоров] ; АН СССР. Ин-т славяноведения и балканистики. — Москва : Наука, 1972. — С. 334.</ref>. {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Геаграфія Гомеля]] [[Катэгорыя:Гісторыя Гомеля]] [[Катэгорыя:Балоты Беларусі]] e1x1p8qp0o57j7ls3ac1w7nmuaeian6 Расійская акупацыя Кіеўскай вобласці 0 716746 4194402 4188455 2022-08-25T22:13:10Z Uliana245 116964 wikitext text/x-wiki [[Файл:Russian occupied Kyiv Oblast (2022).jpg|міні|Расійская акупацыя на піку]] {{арфаграфія}} '''Расійская акупацыя Кіеўскай вобласці''' — [[Акупацыя|ваенная акупацыя]], якая пачалася ў першы дзень [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|расійскага ўварвання ва Украіну]] 24 лютага 2022 г. Сталіца [[Кіеў]] так і не была захоплена і падверглася інтэнсіўным бамбардзіроўкам. Аднак у паўночнай і заходняй частках вобласці было захоплена шмат гарадоў. == Акупацыя == === Прыбыццё расійскіх войск === 24 лютага 2022 года расійскія войскі пачалі ўварванне ва Украіну, галоўнай мэтай якіх была сталіца Кіеў. Расійскія войскі ўвайшлі ў Кіеўскую вобласць і хутка захапілі [[Чарнобыль]] і [[Прып’яць|Прыпяць]] у [[Зона адчужэння Чарнобыльскай АЭС|Чарнобыльскай зоне адчужэння]].<ref>{{Cite web|date=2022-03-11|title=Peace Train: It’s time to bid nuclear power plants goodbye|url=https://www.coloradodaily.com/2022/03/11/peace-train-its-time-to-bid-nuclear-power-plants-goodbye|website=Colorado Daily|language=en-US}}</ref> Да 26 лютага 2022 года расійскія войскі захапілі [[Гастомэль|Гастомель]], [[Барадзянка|Барадзянку]], [[Ворзэль|Ворзель]] і [[Буча|Бучу]]. І вялі жудасны бой за аэрапорт Антонаў, які прывёў да перамогі [[Рускія|рускіх]]. === Кіеў === Раніцай 25 лютага трое расійскіх дыверсантаў у вопратцы ўкраінскіх вайскоўцаў увайшлі ў [[Абалонскі раён (Кіеў)|Абалонскі раён]] за 10 кіламетраў (6 міль) на поўнач ад [[Будынак Вярхоўнай Рады Украіны|будынка Вярхоўнай Рады]], дзе знаходзіцца парламент Украіны.<ref>{{Cite web|date=2022-02-25|title=BREAKING: Fighting has erupted in the Obolon district in Kyiv|url=https://euroweeklynews.com/2022/02/25/obolon-district-in-kyiv/|website=Euro Weekly News|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|title=Russia, Ukraine say open to talks as combat continues outside Kyiv|url=https://www.jpost.com/breaking-news/article-698610|website=The Jerusalem Post|language=en-US}}</ref> 27 лютага працягваліся сутыкненні ўкраінскіх сіл з расейскімі дыверсантамі. Тым часам мясцовыя ўлады заставаліся непахіснымі ў тым, што горад усё яшчэ знаходзіцца пад поўным кантролем Украіны.<ref>{{Cite web|last=desk|first=The Kyiv Independent news|date=2022-02-27|title=Kyiv is under control of Ukrainian military and territorial defense forces.|url=https://kyivindependent.com/uncategorized/kyiv-is-under-control-of-ukrainian-military-and-territorial-defense-forces|website=The Kyiv Independent}}</ref> 28 лютага новая хваля расейскіх войскаў прасунулася да Кіева, але непасрэднага бою не было: у той дзень па горадзе было выпушчана толькі тры ракеты.<ref>{{Cite web|date=2022-02-28|title=Russia-Ukraine War: What to know as Russians advance on Kyiv|url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-war-what-to-know-1c7a5fc5e9cf84134592c855c363e791|website=AP NEWS}}</ref> Спадарожнікавыя здымкі паказалі існаванне доўгай калоны расейскіх аўтамабіляў, якія накіроўваліся ў Кіеў па шашы даўжынёй 64 кіламетры (40 міль), якая набліжалася да Кіева з поўначы і знаходзілася прыблізна ў 39 км (24 мілі) ад цэнтра Кіева.<ref>{{Cite news|last=Reuters|date=2022-02-28|title=Russian ground forces move closer to Kyiv, convoy stretches for miles -Maxar|website=Reuters|url=https://www.reuters.com/world/europe/russian-ground-forces-move-closer-kyiv-convoy-stretches-miles-maxar-2022-02-28/}}</ref><ref>{{Cite news|last=Services|first=National Post Wire|date=2022-03-01|title=Ukraine updates, Day 5: Ukrainian ambassador says Russia used prohibited vacuum bomb|website=National Post|url=https://nationalpost.com/news/world/ukraine-updates-day-5-ceasefire-talks-begin-with-russia}}</ref> Раніцай 1 сакавіка [[Міністэрства абароны Расійскай Федэрацыі|Міністэрства абароны Расеі]] распаўсюдзіла апавяшчэнне аб эвакуацыі мясцовых грамадзянскіх асоб, што яны маюць намер нанесці ўдар па ўкраінскіх электраперадач вакол Кіева і што ўсе бліжэйшыя жыхары павінны пакінуць гэты раён. <ref>{{Cite web|date=2022-03-01|title=Russia warns Kyiv residents ahead of attacks on intel sites|url=https://english.alarabiya.net/News/world/2022/03/01/Russia-warns-Kyiv-residents-ahead-of-attacks-on-intel-sites-|website=Al Arabiya English|language=en}}</ref> Праз некалькі гадзін расейская ракета ўразіла [[Кіеўская тэлевежа|Кіеўскую тэлевежу]], забіўшы пяць чалавек і яшчэ пяць параніўшы.<ref>{{Cite web|date=2022-03-01|title=Ukraine says Russia targeting civilians as missiles hit Kyiv TV tower|url=https://www.theguardian.com/world/2022/mar/01/ukraine-russia-civilians-missiles-kyiv-tv-tower|website=the Guardian|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ukraine says Russia has struck a TV tower in Kyiv|url=https://www.cnbc.com/2022/03/01/ukraine-says-russia-has-struck-a-tv-tower-in-kyiv.html|website=CNBC|language=en}}</ref> Мэр Кіева [[Віталь Уладзіміравіч Клічко|Віталь Клічко]] забараніў продаж алкаголю ў Кіеве, адначасова звярнуўшыся да ўладальнікаў крамаў і аптэкных сетак з заклікам не «карыстацца» сітуацыяй, падымаючы цэны на «харчаванне, тавары першай неабходнасці і лекі».<ref>{{Cite web|date=2022-03-01|title=Sale of alcohol banned in Kiev – mayor|url=https://thepressunited.com/updates/sale-of-alcohol-banned-in-kiev-mayor/|website=The Press United {{!}} International News Analysis, Viewpoint|language=en-US}}</ref> 22 сакавіка ўкраінскія войскі перайшлі ў [[Контрнаступленне|контрнаступленне,]] каб адбіць расейцаў ад горада. Украінскія сілы эвакуявалі тысячы людзей з бліжэйшых прыгарадаў і пасёлкаў, у тым ліку 20 000 чалавек толькі ў [[Барыспіль|Барыспалі]], і вярнулі навакольныя вёскі і гарады.<ref>{{Cite web|title=Ukraine tells Russia 'die or surrender' as its Kyiv counterattack drives out invaders|url=https://www.nbcnews.com/news/world/ukraine-tells-russia-die-surrender-kyiv-counterattack-drives-invaders-rcna21197|accessdate=2022-08-13|website=NBC News|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|date=2022-03-25|title=Ukrainian troops push Russian forces back from Kyiv in momentum shift}}</ref> === Бровары і Лук’янаўка === 10 сакавіка была заўважаная расейская бронетэхніка, якая накіроўвалася ў бок [[Бравары|Бровараў]], неўзабаве пасля захопу горада [[Лук’яніўка (Барышыўскі раён)|Лук’янаўка]].<ref>{{Cite web|date=2022-03-09|title=Під Броварами розбили колону окупантів, шукають втікачів|url=https://kyiv.comments.ua/ua/news/society/developments/8275-pid-brovarami-rozbili-kolonu-okupantiv-shukayut-vtikachiv.html|website=Коментарі Україна}}</ref><ref>{{Cite news|last=Garanich|first=Gleb|date=2022-03-25|title=Ukrainian troops push Russian forces back from Kyiv in momentum shift|website=National Post|url=https://nationalpost.com/news/world/ukrainian-forces-advance-east-of-kyiv-as-russians-fall-back}}</ref> 28 сакавіка ўкраінскія войскі вярнулі Лук’янаўку і выціснулі расійскія войскі з Бровараў. На Лук’янаўцы разбурана большасць дамоў, на вуліцах засталіся падбітыя расійскія танкі.<ref>{{Cite web|title=Battle Aftermath: Ukrainian Forces Recapture Village Outside Kyiv|url=https://www.rferl.org/a/ukraine-battle-lukyanivka-kyiv/31774164.html|website=RadioFreeEurope/RadioLiberty|language=en}}</ref> 29 сакавіка Расія пачала абстрэльваць раён Бровараў. Быў падпалены склад, а бліжэйшыя вёскі панеслі сур’ёзны ўрон.<ref>{{Cite web|title=Video: War in Ukraine: aftermath of Brovary bombing|url=https://www.euronews.com/video/2022/03/30/war-in-ukraine-aftermath-of-brovary-bombing|website=euronews|language=en}}</ref> === Украінскае контрнаступленне === 28 сакавіка ўкраінскія войскі выйгралі бітву пад [[Ірпінь|Ірпенем]] і пачалі адбіваць многія населеныя пункты.<ref>{{Cite web|first=Vasco|last=Cotovio|title=Ukrainians have retaken Irpin from the Russian invaders. But it's a city that now lies in ruins|url=https://www.cnn.com/2022/03/31/europe/irpin-ukraine-war-destruction-intl/index.html|website=CNN}}</ref><ref>{{Cite web|date=2022-03-28|title=Ukraine retakes control of warzone Irpin from Russia, says local mayor|url=https://www.hindustantimes.com/world-news/ukraine-retakes-control-of-warzone-irpin-claims-local-mayor-101648476990651.html|website=Hindustan Times}}</ref><ref>{{Cite web|date=2022-04-02|title=Ukrainian forces retake areas near Kyiv amid fear of traps|url=https://www.foxnews.com/world/ukrainian-forces-retake-areas-near-kyiv-amid-fear-traps|website=Associated Press}}</ref> Да 2 красавіка ўкраінскія вайскоўцы адбілі ўсю Кіеўскую вобласць, спыніўшы акупацыю.<ref>{{Cite news|title=Ukraine ‘retakes whole Kyiv region’ as Russia looks east|language=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2022/4/3/ukraine-retakes-whole-kyiv-region-as-russian-troops-pull-back}}</ref><ref>{{Cite web|last=Oto|first=Dominic|title=Ukraine Retakes Kyiv Region as Russian Focus Shifts East|url=https://dominicoto.substack.com/p/ukraine-retakes-kyiv-region-as-russian|website=dominicoto.substack.com|language=en}}</ref> == Наступствы == === Аперацыі па размініраванні === Расейскія войскі раскідалі міны па раёнах, адкуль яны адышлі, і пачаліся аперацыі па размініраванні, пры гэтым ЗША плануюць выдзеліць 89 мільёнаў долараў на размініраванне Кіеўскай, [[Чарнігаўская вобласць|Чарнігаўскай]], [[Жытомірская вобласць|Жытомірскай]] і [[Сумская вобласць|Сумскай]] абласцей.<ref>{{Cite web|title=Russian forces left bombs, death and destruction around Kyiv. Now, a painstaking demining operation is underway|url=https://www.cnn.com/2022/04/11/europe/ukraine-demining-russian-bombs-intl/index.html|website=CNN}}</ref><ref>{{Cite web|date=2022-08-09|title=US approves $89 mln for Ukraine demining efforts|url=https://english.alarabiya.net/News/world/2022/08/09/US-approves-89-mln-for-Ukraine-demining-efforts|website=Al Arabiya English|language=en}}</ref> 8 траўня [[народны дэпутат Украіны]] [[Юлія Уладзіміраўна Цімашэнка|Юлія Цімашэнка]] заявіла аб завяршэнні работ па размініраванні Кіеўскай вобласці.<ref>{{Cite web|date=2022-05-21|title=Demining of Kyiv Region Completed – President's Office - Army SOS|url=https://armysosukraine.ie/demining-of-kyiv-region-completed-presidents-office/|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|title=Demining of Kyiv Region Completed - President's Office|url=https://news.yahoo.com/demining-kyiv-region-completed-presidents-132204800.html|language=en-US}}</ref> === Чарнобыльская АЭС === У Чарнобылі расейскія салдаты выкралі з лябараторыі [[Чарнобыльская АЭС|АЭС]] небясьпечны радыеактыўны пыл і рэчывы.<ref>{{Cite news|date=2022-04-10|title=Russian soldiers who occupied Chernobyl only have a year to live, Ukrainian minister says|language=en-AU|url=https://www.abc.net.au/news/2022-04-11/russians-stole-radioactive-substance-chernobyl/100981372}}</ref><ref>{{Cite news|date=2022-03-29|title=Unprotected Russian soldiers disturbed radioactive dust in Chernobyl's 'Red Forest', workers say|language=en|url=https://www.reuters.com/world/europe/unprotected-russian-soldiers-disturbed-radioactive-dust-chernobyls-red-forest-2022-03-28/}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ukrainians shocked by 'crazy' scene at Chernobyl after Russian pullout reveals radioactive contamination|url=https://www.cnn.com/2022/04/08/europe/chernobyl-russian-withdrawal-intl-cmd/index.html}}</ref> === Ваенныя злачынствы === ==== Барадзянка ==== Расейскія войскі інтэнсіўна бамбілі Барадзянку пад Кіевам. Ноччу вайскоўцы з касетных боепрыпасаў абстралялі жылы дом. Яны таксама пакінулі міны ў грамадзянскіх раёнах.<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/venediktovaiv/status/1512168922598055937|work=Twitter|title=Twitter of Iryna Venediktova|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|title=Ukrainians return to Borodyanka after Russian withdrawal and find their town in ruins|language=en|work=NPR.org|url=https://www.npr.org/2022/04/06/1091308623/ukraine-borodyanka-civilians-russia}}</ref> ==== Буча ==== Калі Буча была пад расейскай акупацыяй, расейскія салдаты [[Бучанская разня|гвалтавалі, зьвязвалі і забівалі мірных жыхароў]] Бучы і пакідалі іх паміраць на вуліцах. Калі расійскія войскі адышлі, яны пакінулі незлічоныя танкі ў разбураных дамах цывільных і пакінулі трупы ляжаць па ўсім горадзе, а таксама міны.<ref>{{Cite web|title=Ukraine says ‘torture room’ found after Russian troops withdrawal from Bucha|url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/ukraine-russia-torture-room-bucha-b2050946.html|website=The Independent|language=en}}</ref><ref>{{Cite news|first=Catherine|last=Philp|title=Civilians ‘shot in the streets’ as Russia accused of massacre in Bucha|language=en|url=https://www.thetimes.co.uk/article/russian-butchery-in-the-new-srebrenica-fuels-war-crimes-plea-vt7r5w8fl}}</ref><ref>{{Cite news|title=Bodies, rubble line the streets of Bucha following Russian retreat|language=en-US|website=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/world/2022/04/02/bucha-bodies-russia-retreat-kyiv/}}</ref> ==== Ірпінь ==== 6 сакавіка 2022 года расейскія войскі абстралялі скрыжаванне, дзе жыхары Ірпеня беглі ў Кіеў, у выніку чаго загінулі 8 чалавек.<ref>{{Cite web|title=Ukraine: Russian Assault Kills Fleeing Civilians|url=https://www.hrw.org/news/2022/03/08/ukraine-russian-assault-kills-fleeing-civilians|website=Human Rights Watch|language=en}}</ref> == Гл. таксама == * [[Баі за Кіеў (2022)|Бітва пад Кіевам]] * [[Расійская акупацыя Жытомірскай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Чарнігаўскай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Сумскай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Харкаўскай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Херсонскай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Запарожскай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Данецкай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Луганскай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Мікалаеўскай вобласці]] {{Зноскі}} {{Уварванне Расіі ва Украіну}} [[Катэгорыя:Расійская акупацыя Украіны|Кіеўская вобласць]] [[Катэгорыя:Гісторыя Кіева]] [[Катэгорыя:Гісторыя Кіеўскай вобласці]] ij7mjk67ival4885q2ceod8fpppkm02 Расійская акупацыя Жытомірскай вобласці 0 716748 4194401 4190167 2022-08-25T22:12:28Z Uliana245 116964 wikitext text/x-wiki [[Файл:RussianOccupiedZhytomyr.png|міні|Расійская акупацыя на піку]] '''Расійская акупацыя Жытомірскай вобласці''' — [[Акупацыя|ваенная акупацыя]], якая пачалася 26 лютага 2022 года, праз 2 дні пасля таго, як [[Расія]] [[Уварванне Расіі ва Украіну (2022)|ўварвалася ва Украіну]]. Горад [[Жытомір]] так і не быў захоплены, але падвергся бамбардзіроўцы падчас абстрэлаў. Аднак былі захоплены невялікія гарады і пасёлкі на паўночным захадзе і ў паўночна-цэнтральнай частцы Корасценскага раёна, недалёка ад мяжы з [[Кіеўская вобласць|Кіеўскай вобласцю]]. == Акупацыя == Расійскія войскі прыбылі з [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]] ў Жытомірскую вобласць, спачатку захапіўшы некалькі населеных пунктаў, такіх як [[Пэршатраўнэвэ]], [[Выступовычы]] і [[Радча (Народыцкі раён)|Радча]]. Пазней у паўночна-цэнтральную Жытомірскую вобласць прыбылі дадатковыя войскі, якія захапілі Чырвонасілку, Селезаўку і Сырнісце. У найбольшай ступені акупацыя складала 1421,16 км² (548,71 міль²). 31 сакавіка ўкраінскія войскі вярнулі сабе Селезаўку і Сырнісце, пакінуўшы ў руках расійскіх войскаў толькі Чырвонасілку, Пэршатраўнэвэ, Радчу і некалькі іншых невялікіх вёсак. Да 2 красавіка ўкраінскія афіцыйныя асобы заявілі, што ачысцілі рэгіён ад Расіі. Губернатар Жытомірскай вобласці Віталь Бучэнка заявіў, што расійскія вайскоўцы пакінулі ў гарадах і дамах баявую тэхніку і міны.<ref>{{Cite web|title=Russian troops pushed out of Zhytomyr region – governor|url=https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3448527-russian-troops-pushed-out-of-zhytomyr-region-governor.html|website=www.ukrinform.net|language=en|date=04-04-2022}}</ref><ref>{{Cite web|title=Zhytomyr region is completely liberated from Russian troops – the head of the OVA – ColorMag|url=https://uarefugees.news/hot-news/zhytomyr-region-is-completely-liberated-from-russian-troops-the-head-of-the-ova/|language=en-US|date=04-04-2022}}</ref> 8 красавіка Расія выйшла з усіх акупаваных ёю тэрыторый на поўначы Украіны. == Гл. таксама == * [[Расійская акупацыя Запарожскай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Данецкай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Луганскай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Кіеўскай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Мікалаеўскай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Чарнігаўскай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Сумскай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Харкаўскай вобласці]] * [[Расійская акупацыя Херсонскай вобласці]] {{Зноскі}} {{Уварванне Расіі ва Украіну}} [[Катэгорыя:Гісторыя Жытомірскай вобласці]] [[Катэгорыя:Расійская акупацыя Украіны|Жытомірская вобласць]] 22x77nfbstlc4yj53ijl0q6gjsuyfve Жан-Марк Нацье 0 716845 4194357 4188989 2022-08-25T19:15:51Z Artsiom91 31770 + 5 катэгорый з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Жан-Марк Нацье''' ({{lang-fr|Jean-Marc Nattier}}; {{ДН|17|3|1685}}, {{МН|Парыж||}} — {{ДС|7|11|1766}}, там жа) — французскі жывапісец, акадэмік (з 1718; асацыіраваны член з 1713) і [[прафесар]] (з 1752) Каралеўскай акадэміі жывапісу і скульптуры; адзін з самых таленавітых і пладавітых майстроў эпохі валадарання [[Людовік XV|Людовіка XV]], найбуйнейшы партрэтыст сярэдзіны XVIII стагоддзя. Вучыўся ў свайго бацькі Жана-Марка Нацье Старэйшага і ў Рыго. Пачынаў з капіравання Рубенса. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Нацье Жан-Марк}} [[Катэгорыя:Мастакі Францыі XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Прыдворныя мастакі]] [[Катэгорыя:Мастакі ракако]] [[Катэгорыя:Мастакі-партрэтысты Францыі]] [[Катэгорыя:Мастакі гістарычнага жанру]] n05kzwznrp8ehpf8hl7kav5mt7r1tpu Размовы з удзельнікам:Ханас Володимир 3 716852 4194631 4189052 2022-08-26T11:26:11Z Maksim L. 13 /* Афармленне гіперспасылак */ wikitext text/x-wiki {{Вітаем}} == Афармленне гіперспасылак == Вітаю. Гіперспасылкі афарляюць наступным чынам <nowiki>[https://khanasv.blogspot.com/2015/06/blog-post_25.html Зрілість Хільмановіча]</nowiki> -- то бок, у <u>квадратных дужках</u>, спачатку '''гіперлінк''', потым '''прагал''' і затым '''апісанне''' гіперлінку. Тады гіперлінк будзе карэктна паказвацца. Дзякуй. [[Удзельнік:Maksim L.|Максім Л.]] ([[Размовы з удзельнікам:Maksim L.|размовы]]) 12:28, 18 жніўня 2022 (+03) :Дзякуй [[Удзельнік:Ханас Володимир|Ханас Володимир]] ([[Размовы з удзельнікам:Ханас Володимир|размовы]]) 12:32, 18 жніўня 2022 (+03) :: Вітаю. Зноў нагадаю пра афармленне спасылак, каб яны нармальна выглядалі. 8xc0tx4ujtqt58kxatw3y9xheh2yt6i 4194632 4194631 2022-08-26T11:26:24Z Maksim L. 13 /* Афармленне гіперспасылак */ wikitext text/x-wiki {{Вітаем}} == Афармленне гіперспасылак == Вітаю. Гіперспасылкі афарляюць наступным чынам <nowiki>[https://khanasv.blogspot.com/2015/06/blog-post_25.html Зрілість Хільмановіча]</nowiki> -- то бок, у <u>квадратных дужках</u>, спачатку '''гіперлінк''', потым '''прагал''' і затым '''апісанне''' гіперлінку. Тады гіперлінк будзе карэктна паказвацца. Дзякуй. [[Удзельнік:Maksim L.|Максім Л.]] ([[Размовы з удзельнікам:Maksim L.|размовы]]) 12:28, 18 жніўня 2022 (+03) :Дзякуй [[Удзельнік:Ханас Володимир|Ханас Володимир]] ([[Размовы з удзельнікам:Ханас Володимир|размовы]]) 12:32, 18 жніўня 2022 (+03) :: Вітаю. Зноў нагадаю пра афармленне спасылак, каб яны нармальна выглядалі. --[[Удзельнік:Maksim L.|Максім Л.]] ([[Размовы з удзельнікам:Maksim L.|размовы]]) 14:26, 26 жніўня 2022 (+03) 713riz5nc414aensekq3yz0vhd2xhib Ота Небель 0 716917 4194359 4189822 2022-08-25T19:23:16Z Artsiom91 31770 + 6 катэгорый з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Ота Небель''' ({{ДН|25|12|1892}}, {{МН|Берлін||}} — {{ДС|12|9|1973}}, {{МС|Берн||}}) — нямецкі жывапісец, гравёр, [[пісьменнік]] і [[акцёр]], прадстаўнік [[экспрэсіянізм]]у. Вядомы дзякуючы сваім паэмам і антываеннай сатыры, Небель пісаў экспрэсіянісцкія карціны са стылізаванымі, амаль абстрактнымі формамі, якія нагадваюць жывапіс яго сяброў — Паўля Клее і [[Васіль Кандзінскі|Васіля Кандзінскага]]. Пасля прыходу да ўлады нацыстаў Небель эмігрыраваў у [[Швейцарыя|Швейцарыю]]. Сярод яго значных твораў — «Трыумф» (1946, Музей Саламона Гугенхайма, Нью-Ёрк) і «U 1162» (1964, Галерэя Нірэндорф, Берлін). {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Небель Ота}} [[Катэгорыя:Мастакі-абстракцыяністы]] [[Катэгорыя:Мастакі-экспрэсіяністы Германіі]] [[Катэгорыя:Мастакі Германіі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Паэты Германіі]] [[Катэгорыя:Паэты XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Авангардызм]] [[Катэгорыя:Акцёры Германіі]] p4g7nmlz77m5q3lg88q6o263vj50p0k Крыстафер Невінсан 0 716918 4194361 4189826 2022-08-25T19:32:38Z Artsiom91 31770 + 5 катэгорый з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Крыстафер Рычард Віні Невінсан''' ({{lang-en|Christopher R. W. Nevinson}}; {{ДН|13|8|1889}}, {{МН|Лондан||}} — {{ДС|7|10|1946}}) — англійскі [[мастак]]. Бацькам Крыстафера быў вядомы радыкальны журналіст, маці — актывістка фемінісцкага руху. Жывапіс будучы мастак вывучаў у лонданскай ''Школе прыгожых мастацтваў Слейд'', пасля яе заканчэння працаваў у [[Парыж]]ы журналістам і шмат маляваў. Быў вядомай фігурай у французскім авангардзе пачатку XX стагоддзя. У 1911 годзе К. Невінсан адкрывае для сябе [[кубізм]], які аказаў уплыў на ўсю наступную творчасць мастака. У перыяд перад пачаткам Першай сусветнай вайны захапляецца вартыцызмам і футурызмам. Яшчэ падчас вучобы ў школе Слейд Невінсан знаёміцца ​​і завязвае сяброўскія адносіны з лідарам італьянскіх футурыстаў [[Філіпа Тамаза Марынеці|Тамаза Марынеці]] і заснавальнікам англійскага варыянту футурызму пад назвай ''вартыцызм'' [[Персі Уіндэм Льюіс|Уіндэмам Льюісам]]. У 1914 годзе, з пачаткам вайны, К. Невінсан, пацыфіст па перакананнях, добраахвотна запісваецца ў медыцынскую часць — каб не браць у рукі зброю. Пасля адпраўкі яго падраздзялення ў Францыю служыць шафёрам і санітарам на фронце, затым — у Трэцім генеральным шпіталі ў Лондане. У 1916 годзе, пасля захворвання на рэўматычную ліхаманку, дэмабілізаваны з воінскай службы як інвалід. Падчас медыцынскай рэабілітацыі мастак напісаў некалькі карцін пра франтавое жыццё, пасля чаго ён быў у 1917 годзе пасланы на Заходні фронт у якасці «ваеннага мастака». У перыяд паміж 1917 і 1918 гадамі К. Невінсан напісаў 60 «франтавых» палотнаў, некаторыя з якіх былі прызнаныя настолькі скандальнымі, што не выстаўляліся. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Невінсан Крыстафер}} [[Катэгорыя:Мастакі Вялікабрытаніі XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мастакі-пейзажысты Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Ганаровага легіёна]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Першай сусветнай вайны]] [[Катэгорыя:Ваенныя ўрачы Вялікабрытаніі]] 4675bctvdqqtf0jnhokpqvhb1l1xxsm Готфрыд Нелер 0 716921 4194331 4189843 2022-08-25T18:15:48Z Artsiom91 31770 + 10 катэгорый з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Мастак}} '''Годфрыд Нелер''' ({{lang-de|Gottfried Kniller}}, {{lang-en|Godfrey Kneller}}; {{ДН|8|8|1646}} — {{ДС|||1723}}) — нямецкі жывапісец, найбольш папулярны партрэтыст Вялікабрытаніі мяжы XVII—XVIII стагоддзяў. Быў пасвечаны ў рыцары кіраўніком Нідэрландаў і каралём Англіі [[Вільгельм III Аранскі|Вільгельмам III]]. Георг I дараваў яму годнасць баранета. == Біяграфія == Готфрыд Нелер нарадзіўся 8 жніўня 1646 года ў паўночнагерманскім горадзе [[Любек]]у. Вучань Фердынанда Бола ў Амстэрдаме; правёў некалькі гадоў у Венецыі, вывучаў там творы Тыцыяна і Тынтарэта. Пасяліўшыся з 1674 года ў Лондане, быў да канца свайго жыцця каралеўскім прыдворным жывапісцам і выконваў замовы, якія ў мностве сыпаліся да яго з боку англійскай шляхты. Вялікі поспех мелі яго партрэты дзесяці прыгажунь двара Вільгельма III, створаныя ў перайманне аналагічнай серыі яго папярэдніка Пітэра Лелі. Для залы пасяджэнняў вігаўскага клуба «Кіт-Кэт» стварыў не менш за сорак партрэтаў яго членаў; гэты фармат партрэта (крыху менш за паясны) атрымаў назву «кіт-кэт». Кнелер пісаў надзвычай хутка і толькі галовы; астатняе ў яго партрэтах дапісвалі вучні і памочнікі. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Нелер Готфрыд}} [[Катэгорыя:Мастакі Англіі]] [[Катэгорыя:Мастакі Вялікабрытаніі XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мастакі Германіі XVII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мастакі Германіі XVIII стагоддзя]] [[Катэгорыя:Мастакі-партрэтысты Вялікабрытаніі]] [[Катэгорыя:Мастакі-партрэтысты Германіі]] [[Катэгорыя:Рыцары-бакалаўры]] [[Катэгорыя:Мастакі барока]] [[Катэгорыя:Імігравалі ў Вялікабрытанію з Германіі]] [[Катэгорыя:Прыдворныя мастакі]] 826i58p4zh52nq9zlmud33epd8ug3k0 Грамадзянская гвардыя (Іспанія) 0 717108 4194400 4191249 2022-08-25T22:04:41Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{Вайсковае фарміраванне}} '''Грамадзянская гвардыя''' ({{lang-es|Guardia Civil}}) — [[Жандармерыя|паліцэйскае ваенізаванае фарміраванне]], якое знаходзіцца ў падпарадкаванні Міністэрства ўнутраных спраў [[Іспанія|Іспаніі]]. Нароўні з [[Нацыянальная паліцыя Іспаніі|Нацыянальнай паліцыяй]] выконвае функцыі па ахове правапарадку, але, у адрозненне ад паліцыі, дзейнічае пераважна за межамі гарадоў<ref>[http://polis.osce.org/countries/details?item_id=36&lang=ru Правоохранительные органы государств-участников ОБСЕ] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150704000216/http://polis.osce.org/countries/details?item_id=36&lang=ru |date=4 ліпеня 2015 }}</ref>. ==Гісторыя== Грамадзянская гвардыя была створана ў 1844 годзе герцагам Франсіска дэ Аумада для барацьбы з атрадамі разбойнікаў, якія з’явіліся пасля [[Пірэнэйскія войны|Пірэнэйскіх войнаў з Напалеонам]] і наступных за імі ўнутраных канфліктаў<ref name=autogenerated1 />. Падчас [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны 1936—1939 гадоў]] Грамадзянская гвардыя ў асноўным ваявала супраць прыхільнікаў [[Другая_Іспанская_Рэспубліка|Другой Рэспублікі]]. 1 кастрычніка 2017 года атрады Грамадзянскай гвардыі былі прыменены падчас аперацыі па прадухіленні галасавання выбаршчыкаў у [[Каталонія|Каталоніі]] на [[Рэферэндум аб незалежнасці Каталоніі (2017)|рэферэндуме за незалежнасць]], які быў раней абвешчаны па-за законам [[Канстуцыйны суд Іспаніі|Канстытуцыйным судом Іспаніі]]<ref>{{Cite news|title=Гражданская гвардия Испании объяснила силовые действия в Каталонии|url=http://www.interfax.ru/world/581351|work=Interfax.ru|date=2017-10-01|accessdate=2017-10-03|language=ru|archivedate=2017-10-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171002125521/http://www.interfax.ru/world/581351}}</ref>. У выніку беспарадкаў пацярпела больш за 900 чалавек, а гвардзейцаў абвінавацілі ў непрапарцыйным прымяненні сілы<ref>{{Cite news|title=Каталонский депутат считает безответственными действия властей в ходе референдума|url=https://russian.rt.com/world/news/435970-katalonskii-deputat-bezotvetstvennye-vlasti|work=RT на русском|accessdate=2017-10-03|language=ru|archivedate=2017-10-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171003080237/https://russian.rt.com/world/news/435970-katalonskii-deputat-bezotvetstvennye-vlasti}}</ref>. Тым не менш некаторыя крыніцы лічаць, што гвардзейцы прытрымліваліся літары закону і выконвалі загады ў дакладнай адпаведнасці з нормамі Канстытуцыі.<ref>{{Cite news|title=Гражданская гвардия обвинила полицию Каталонии в бездействии на референдуме|url=https://ria.ru/world/20171010/1506542600.html|work=РИА Новости|date=20171010T1339+0300Z|accessdate=2017-11-01|language=ru|archivedate=2017-11-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171107013437/https://ria.ru/world/20171010/1506542600.html}}</ref>. {{Гл. таксама|Канстытуцыйны крызіс у Іспаніі (2017)}} == Абавязкі == У абавязкі Грамадзянскай гвардыі ўваходзіць: * забеспячэнне грамадскай бяспекі і падтрыманне грамадскага парадку (на зямлі, на вадзе і ў паветры); * забеспячэнне назірання, кантролю і абароны грамадскіх месцаў і аб’ектаў; * прадухіленне злачынстваў; * арганізацыя фіскальнай абароны іспанскай дзяржавы ад праяў кантрабанды і махлярства (памежны паліцэйскі кантроль, мытны кантроль, выяўленне сетак і каналаў нелегальнай іміграцыі і г. п.); * забеспячэнне парадку і бяспекі на міжгародніх аўтамабільных магістралях; * аказанне садзейнічання, і арганізацыя дапамогі і абароны грамадзянскага насельніцтва ў выпадку ўзнікнення надзвычайных сітуацый (катастроф); * аказанне садзейнічання судовай паліцыі, судовым трыбуналам і супрацоўніцтва з пракурорскімі органамі ў расследаванні злачынстваў, затрыманні падазраваных асоб, падрыхтоўцы тэхнічных паліцэйскіх справаздач, збор сведкавых паказанняў і абарона сведак; * збор і аналіз інфармацыі, якая мае дачыненне да грамадскай бяспекі, у асаблівасці, — да арганізацыі тэрарыстычнай дзейнасці; * арганізацыя транспартнага перамяшчэння зняволеных, арыштаваных і сведкаў; * ахова зброі і выбуховых рэчываў. == Адрозненні паміж гвардыяй і паліцыяй == З тэрытарыяльнага пункту гледжання, зонай адказнасці нацыянальнай паліцыі Іспаніі з’яўляюцца буйныя гарады, а Грамадзянская гвардыя адказвае за астатнюю тэрыторыю краіны і мора. З функцыянальнага пункту гледжання, нацыянальная паліцыя кантралюе міграцыйныя органы, выдачу засведчвальных дакументаў, пашпартоў, азартны бізнес, а таксама прыватную бяспеку. У кампентэнцыю Грамадзянскай гвардыі ўваходзяць пытанні кантролю за абарачэннем зброі і выбуховых рэчываў, кантрабанды, шляхоў зносін, рэгуляванне партоў і аэрапортаў<ref>{{Cite web |url=http://www.espanarusa.com/ru/pedia/article/321141 |title=Полиция Испании. Испания по-русски - все о жизни в Испании<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2015-05-06 |archive-date=2016-02-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160201211728/http://www.espanarusa.com/ru/pedia/article/321141 |deadlink=no }}</ref>. У адрозненне ад звычайных іспанскіх паліцыянтаў і вайскоўцаў, якія могуць здымаць кватэры і жыць у іх з сем’ямі, грамадзянскія гвардзейцы пазбаўлены такога права і ўвесь час жывуць у казармах, якіх сёння па ўсёй Іспаніі налічваецца больш за 3 тыс.<ref name=autogenerated1>http://oficery.ru/security/5454 {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180912134554/http://oficery.ru/security/5454 |date=12 верасня 2018 }} Жандармы в черных треуголках</ref>. Такі стан спраў выклікае шматлікія пратэсты з боку некаторых гвардзейцаў<ref>{{Cite web |url=http://www.russpain.ru/news/index.php?id=5201 |title=Портал "Русская Испания". Форум - Практикум по иммиграции. Новости<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2015-05-06 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304220825/http://www.russpain.ru/news/index.php?id=5201 |deadlink=no }}</ref>, якія бачаць у гэтым парушэнне сваіх агульнаграмадзянскіх правоў. == Форма і сімволіка == Грамадзянскія гвардзейцы носяць асаблівую форму зялёнага колеру, а на афіцыйных мерапрыемствах — гістарычны галаўны ўбор: чорную лакіраваную трыкутку «трыкорніа», якая з’яўляецца сімвалам гвардыі. Пры нясенні паўсядзённай службы выкарыстоўваюцца зручнейшыя фуражкі з казырком. == Галерэя == <gallery> Peugeot_307_Guardia_Civil.JPG|Грамадзянская гвардыя сочыць за бяспекай дарожнага руху. Guardia Civil a caballo.jpg|Конныя грамадзянскія гвардзейцы. 2005. Guardia Civil a caballo Dos de Mayo 2008 n1.jpg|Грамадзянская гвардыя падчас святочных мерапрыемстваў у [[Мадрыд]]зе. 2008. Cuartel_de_La_Salve.JPG||Казарма Грамадзянскай гвардыі ў [[Більбаа]]. </gallery> == Гл. таксама == * [[Ваенізаваная арганізацыя]] {{зноскі}} == Спасылкі == * [http://www.guardiacivil.es/es/ Афіцыйны сайт] {{вонкавыя спасылкі}} [[Катэгорыя:Ваенізаваныя арганізацыі]] [[Катэгорыя:Узброеныя сілы Іспаніі]] [[Катэгорыя:Арганізацыі грамадзянскай вайны ў Іспаніі]] othbpxz4xvnw7fhmdlrm8kax01so6q9 Арагонская аперацыя 0 717420 4194145 4193053 2022-08-25T15:01:55Z InternetArchiveBot 89999 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9 wikitext text/x-wiki {{Узброены канфлікт |канфлікт = Арагонская аперацыя |частка = [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі]] |дата = з [[9 сакавіка]] па [[15 красавіка]] [[1938]] года |месца = [[Арагон]], часткова [[Каталонія]] |выява = |загаловак = |вынік = перамога нацыяналістаў |праціўнік1 = {{Сцягафікацыя|Другая Іспанская Рэспубліка}}<br>[[Выява:Flag of the International Brigades.svg|border|22px]] [[Інтэрнацыянальныя брыгады]] |праціўнік2 = [[File:Bandera del bando nacional 1936-1938.svg|22px]] [[Франкісцкая Іспанія]]<br>[[Выява:Legion Condor Links.svg|22px]] [[Легіён «Кондар»]]<br>[[File:Flag of Italy (1861-1946) crowned.svg|22px]] [[Італьянскі экспедыцыйны корпус]] |камандзір1 = [[Вісентэ Роха]]<br>[[Себасцьян Посас]]<br>[[Хуан Перэа]]<br>[[Хуан Мадэста]]<br>[[Караль Свярчэўскі|Караль Свярчэўскі «Вальтэр»]] |камандзір2 = [[Фідэль Давіла]]<br>[[Хуан Вігон]]<br>[[Хуан Ягуэ]]<br>[[Хасэ Сальчага]]<br>[[Антоніа Аранда]]<br>[[Марыа Берці]] |сілы1 = 200 000 чалавек<br>300 гармат <br>60 самалётаў <br>100 танкаў |сілы2 = 100 000 чалавек<br>700 гармат <br>600 самалётаў <br>150 танкаў |страты1 =50 000 забітых і параненых <br> 35 000 палонных <br>60 000 дэзерціраў |страты2 =15 000 — 20 000 агульных страт }} '''Араго{{націск}}нская апера{{націск}}цыя''' — наступальная аперацыя [[нацыяналізм|нацыяналістаў]] падчас [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны ў Іспаніі]]. Аперацыя мела задачу па знішчэнню [[Народная армія Іспанскай Рэспублікі|рэспубліканскіх войскаў]] ва Усходнім [[Арагон]]е з наступным надыходам на [[Валенсія|Валенсію]] або [[Каталонія|Каталонію]]. Праводзілася з 9 сакавіка па 15 красавіка 1938 года. У выніку Арагонскай аперацыі рэспубліканскія войскі былі разбіты, а нацыяналісты выйшлі да [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]], падзяліўшы тэрыторыю [[Другая Іспанская Рэспубліка|Рэспублікі]] на дзве часткі. == Планы і сілы бакоў == [[Тэруэльская аперацыя|Бітва пры Тэруэле]] (снежань 1937 — люты 1938) скончылася моцным разгромам рэспубліканцаў і паглынула ваенныя рэсурсы Народнай арміі. У той жа час [[Франсіска Франка]], лідар нацыяналістычнай апазіцыі, не губляючы часу пераразмеркаваў большую частку сваіх сіл уздоўж фронту ў Арагоне, паміж горадам [[Тэруэль]] і поўднем правінцыі [[Уэска (правінцыя)|Уэска]]. Яго мэта складалася ў тым, каб скарыстацца сваёй перавагай і захапіць астатнюю частку [[Арагон]]а, а затым наступаць на [[Каталонія|Каталонію]] і [[Іспанскі Левант|Левант]]. [[Франкісцкая Іспанія|Франкісцкая]] армія змагла сабраць для гэтай кампаніі больш за 100 000 чалавек, уключаючы найбольш падрыхтаваныя войскі, якія павінны былі быць у авангардзе наступлення. Яна была лепш абсталявана і знаходзілася ў лепшай форме, чым праціўнік. Нацыяналістаў падтрымлівала [[Легіён «Кондар»|нямецкая]] і [[Легіянерская авіяцыя|італьянская]] авіяцыя, а [[італьянскі экспедыцыйны корпус]] павінен быў непасрэдна ўдзельнічаць у баях. Прамысловасць на поўначы паўвострава працавала на мяцежнікаў, забяспечваючы іх войскі ўсім неабходным. Пасля паражэння пад Тэруэлем ваенны міністр Рэспублікі [[Індалесіа Прыета]] і генерал [[Вісентэ Роха]] разлічвалі паправіць сітуацыю наступленнем у іншым канцы краіны — у [[Андалусія|Андалузіі]]. Дырэктыву аб гэтым Роха падпісаў 22 лютага. Туды былі перакінуты амаль усе войскі з Леванта. У рэспубліканскага камандавання не было разумення, што Арагонскі фронт становіцца асноўным і вырашальным. Галоўным агменем барацьбы амаль усе па звычцы лічылі Цэнтральны фронт і чакалі варожых падвохаў у раёне горада [[Мадрыд]], сталіцы краіны. Усяго [[Другая Іспанская Рэспубліка|Рэспубліка]] мела ў Арагоне ў першай дэкадзе сакавіка 1938 года каля 200 000 чалавек, 300 гармат, каля 100 танкаў і бронемашын і 60 самалётаў. Але ў Арагоне ў рэспубліканцаў не было ні плану дзеянняў, ні суцэльнай абароны. Многія дывізіі, абяскроўленыя Тэруэльскай бітвай, не атрымалі папаўнення і адпачынку. Палова байцоў не мела вінтовак. Амаль трэць танкаў і бронемашын былі самаробнымі. Лінія абароны па-ранейшаму складалася толькі з адной неглыбокай перарывістай паласы нядбайна выкананых акопаў і траншэй. Доўгачасовых бетонных умацаванняў было мала. == Першая фаза наступлення == 9 сакавіка 1938 года групоўка Паўднёвага Эбра пад камандаваннем [[Фідэль Давіла|Фідэля Давілы]] перайшла ў наступленне. Перад гэтым была магутная артылерыйская і паветраная бамбардзіроўка. У 6:30 тры армейскія карпусы нацыяналістаў атакавалі рэспубліканскія рубяжы на паласе паміж ракой [[Эбра]] і горадам [[Вівель-дэль-Рыа-Марцін|Вівель-дэль-Рыа]]. Фронт быў прарваны ў некалькіх кропках. На левым, паўночным, участку наступлення мараканцы («[[рэгуларэс]]») [[Хуана Ягуэ|Хуана Ягуэ]] прасунуліся ўздоўж правага берага Эбра праз пазіцыі рэспубліканскага 12-га корпуса Санчэса (44-я, 24-я і 30-я дывізіі), салдаты якога ледзь супрацівяцца ўдару і ў беспарадку бяжаць, асабліва 24-я дывізія Ёлдзі. 12 сакавіка гэты корпус перастае існаваць як баявая адзінка. Генерал [[Хасэ Сальчага]] ўзначаліў атаку франкістаў на [[Бельчытэ]], і 10 сакавіка наварцы ўвайшлі ў разбураны горад, пакінуты інтэрнацыянальнай дывізіяй. Італьянцы [[Марыа Берці]], са свайго боку, атакавалі Рудзілью, дзе хоць і сутыкнуліся з моцным супрацівам, але здолелі захапіць горад. На паўднёвым флангу корпус [[Антоніа Аранда]] сустрэў рашучы супраціў 21-га корпуса [[Хуан Перэа|Хуана Перэа]] (34-я, 70-я, 19-я і 27-я дывізіі) і толькі 13 сакавіка змог прарваць перадавую лінію рэспубліканцаў і ўзяць [[Монтальбан]]. 11 сакавіка рэспубліканцы паспрабавалі стварыць новую лінію за ракой Марцін, але на наступны дзень такая імправізаваная абарона развалілася пад ударамі італьянскіх механізаваных груп. У беспарадку нечакана адступаюць войскі 18 корпуса Фернандэса (35-я Інтэрнацыянальная дывізія, разрозненыя рэшткі 12 корпуса, і падмацавання з поўначы з Усходняй арміі). Рэшткі 44-ай (Мунтане) і 24-ай (Ёлдзі) дывізіі перапраўляюцца праз Эбру ў паўночным кірунку, у той час як астатнія падраздзяленні бягуць у напрамку [[Каспэ]]—[[Альканьіс]]. Антыкамуністычныя настроі, якія ахапілі Народную армію, спрыяюць распаўсюджванню дэмаралізацыі. Нацыяналісты і італьянцы прасоўваліся з велізарнай па іспанскіх мерках хуткасцю — 15—20 кіламетраў штодня. 14 сакавіка італьянцы падышлі да Альканьісу і без адзінага стрэлу ўступілі ў горад, які перад гэтым у паніцы пакінулі рэспубліканскія салдаты. [[Караль Свярчэўскі|Генерал «Вальтэр»]], камандзір 35-й інтэрнацыянальнай дывізіі, ледзь не трапіў у палон. Для абароны Каспэ Роха арганізаваў групоўку пад камандаваннем Рэеса, узмоцненую атрадамі з Андалузіі і [[інтэрнацыянальныя брыгады|інтэрнацыянальнымі брыгадамі]]. Яна будзе ўпарта супраціўляцца з 14 па 17 сакавіка тром дывізіям нацыяналістаў, даючы час для арганізацыі новай лініі абароны за ракой [[Гуадалопэ]], на якой з 11 сакавіка былі разгорнуты войскі 5-га ([[Хуан Мадэста]]) і 22-га (Ібарола) карпусоў, да якіх далучаецца 21-ы. Да месца прарыву таксама быў перакінуты інтэрнацыянальны танкавы полк. Гэтаму апошняму супраціву ўдаецца спыніць прасоўванне нацыяналістаў. 16 сакавіка італьянцы з Балеарскіх астравоў сталі бамбіць [[Барселона|Барселону]]. Яны правялі да 18 сакавіка 18 паветраных налётаў, забіўшы 1300 і параніўшы 3000 мірных жыхароў. За восем дзён армія нацыяналістаў прасунулася на сто кіламетраў на ўсход. Выйшаўшы да натуральнай перашкоды ў выглядзе шырокіх рэк Эбра і Гуадалопэ, надыходзячыя часці мяцежнікаў дазволілі сабе перадышку, каб перагрупаваць сілы. == Другая фаза наступлення == Другая фаза наступлення пачынаецца 22 сакавіка супраць Усходняй арміі, раней саслабленай перакідкай частак для стрымлівання прарыву на поўдзень ад Эбры. Наварскі корпус Сальчагі прабівае рэспубліканскія пазіцыі вакол горада [[Уэска]], у той час як Арагонскі корпус Маскарда прасоўваецца на ўсход пры падтрымцы мараканскага корпуса Ягуэ, які 23 сакавіка перасякае Эбру з поўдня ля Гела і перамагае групу Марціна Барка. Разгром набывае адценне катастрофы. У гэты дзень Роха паведамляе ваеннаму міністру: ''«Асноўная праблема ў тым, што войскі не вельмі ўстойлівы»''. 11-ы корпус адступае ў напрамку Каталоніі, у той час як 10-ы корпус, карыстаючыся далінамі рэк Чынка, Эсэра і Нагуэр, прасоўваецца да [[Пірэнеі|Пірэнэяў]]. 43-я дывізія (Бельтран) будзе прыціснута да мяжы і акружана ў катле ў [[Бьельса|Бьельсы]]; 31-я дывізія (Навара) пераходзіць у Францыю, адкуль будзе вернутая, але без зброі. Роха мабілізуе і сцягвае падмацаванне. 16-я (Гуэрнес) і 46-я (Гансалес) дывізіі з мадрыдскага фронту накіроўваюцца да Лерыды, 27-я (Усаторэ) адпраўляецца з [[Валенсія|Валенсіі]], каб абараніць стратэгічныя вадасховішча, якія забяспечваюць энергіяй жыццёва важную каталонскую прамысловасць. 34-я (Вега) і 66-я (Брава) дывізіі разам з некалькімі асобнымі брыгадамі — да паўднёвага берага Эбры. Манеўраная армія ўзмоцнена 45-й інтэрнацыянальнай (Ганс), 3-й (Тагуэнья) дывізіямі, а таксама дывізіямі «Андалусія» і «Эстрэмадура», сфармаванымі з спецыяльных падраздзяленняў гэтых франтоў. Генерал [[Себасцьян Посас]], камандзір Усходняй арміі, цалкам разгублены падзеямі, заменены былым камандзірам 21-га корпуса Перэа. Пакуль адбываецца гэтая рэспубліканская перакідка войскаў, Наварскі корпус знішчае рэшткі 10-га корпуса і злучаецца з мараканскім корпусам у Лерыдзе, пакінуўшы шматлікія варожыя падраздзяленні ў пустыннай вобласці Лос-Манеграс. Пасля ўзяцця 27 сакавіка ўмацаванага раёна [[Фрага]] сталіца Каталоніі рыхтуецца да немінучага штурму. 4 красавіка Лерыда трапляе ў рукі Ягуэ. Адначасова ў рукі іншых падраздзяленняў нацыяналістаў трапляюць вадасховішча [[Камараса]] і [[Трэмп]]. Генерал Ягуэ настойваў на маршы ўглыб Каталоніі, да яе неабароненай сталіцы. Аднак Франка баяўся ваеннага ўмяшання [[Францыя|Францыі]] і моцнага супраціву каталонцаў на іх роднай зямлі. Да таго ж шлях заступалі дзве глыбокія рэкі, амаль усе масты праз якія былі ўзарваны праціўнікам. Стаўка Франка забараніла войскам набліжацца да французскай мяжы больш чым на 50 кіламетраў і загадала наступаць не на поўнач, а на паўднёвы ўсход, да мора. ==Трэцяя фаза наступлення == Нацыяналісты пачалі марш да мора. 1 красавіка на поўдзень ад Эбры яны авалодалі [[Гандэса|Гандэсай]]. Атакі італьянскага корпуса былі адбіты 11-й дывізіяй [[Энрыке Лістэр]]а. Горны масіў быў зручны для абароны, аднак рэспубліканскае камандаванне думала толькі пра выратаванне Каталоніі. Нечакана яго абаронцам было загадана адыходзіць на поўнач, за Эбру. Валенсійскі кірунак тым самым быў аголены. Нацыяналісты захапілі паўднёвую частку Тартосы і інтэнсіўна бамбілі горад, каб разбурыць масты праз раку і адрэзаць адступленне рэспубліканскай арміі. 15 красавіка войскі 4-й Наварскай дывізіі генерала Каміла Алонса Вегі ўвайшлі ў [[Вінарас]], горад на ўзбярэжжы [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]], канчаткова разрэзаўшы рэспубліканскую зону на дзве часткі. 19-га чысла нацыяналісты ўжо займалі 32 км ўзбярэжжа. Арагонская наступальная аперацыя была скончана. ==Вынікі== У пяцітыднёвай Арагонскай аперацыі нацыяналісты атрымалі буйную перамогу, якая стала пераломным пунктам усёй вайны. Яны канчаткова авалодалі Арагонам, занялі частку Каталоніі, выйшлі на подступы да Барселоны і Валенсіі і разрэзалі рэспубліканскую тэрыторыю напалам. У баях франкісты і італьянцы страцілі не больш 15 000 — 20 000 чалавек. Рэспубліканцы за пяць тыдняў бітвы пакінулі ворагу важныя тэрыторыі і страцілі не менш за 50 000 забітымі і параненымі, больш за 35 000 палоннымі і звыш 60 000 дэзерцірамі, гэта значыць больш за палову войскаў, якія былі на Арагонскім фронце да 9 сакавіка. Яны пазбавіліся таксама большай частцы ваеннай тэхнікі і амаль палову аўтатранспарту. Інтэрбрыгады атрымалі ўдар, ад якога не змаглі акрыяць. Войска Рэспублікі ўжо ніколі не ўдавалася ўзброіць так жа добра, як да «вясновага бітвы ў Леванце». Колькасць нацыяналістычных правінцый узрасла да мая 1938 года да 35, тады як колькасць рэспубліканскіх скарацілася да 15. У руках рэспубліканцаў заставаўся цэнтр Іспаніі. Ён быў цяпер адрэзаны ад свайго ваенна-прамысловага каталонскага арсенала і ад французскай мяжы. Каардынацыя дзеянняў рэспубліканскіх армій была парушана. Паражэнне ў Арагоне справакавала ўрадавы крызіс. Ваенны міністр Прыета атрымаў адстаўку. == Літаратура == * Данилов С. Ю. Гражданская война в Испании (1936—1939). — М.: Вече, 2004. — 352 с. — ISBN 5-9533-0225-8. * Платошкин Н. Н. Гражданская война в Испании. 1936—1939 гг. — Олма-Пресс, 2005. — 478 с. == Спасылкі == * Guerra en el Bajo Aragón [https://historiasdelbajoaragon.wordpress.com/2017/03/22/guerra-en-el-bajo-aragon-6-retirada-por-caspe-y-calaceite-y-1a-batalla-del-ebro/]{{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20201015110804/https://historiasdelbajoaragon.wordpress.com/2017/03/22/guerra-en-el-bajo-aragon-6-retirada-por-caspe-y-calaceite-y-1a-batalla-del-ebro/ |date=15 кастрычніка 2020 }} [[Катэгорыя:Сакавік 1938 года]] [[Катэгорыя:Красавік 1938 года]] [[Катэгорыя:Бітвы і аперацыі грамадзянскай вайны ў Іспаніі]] [[Катэгорыя:Бітвы ў Іспаніі]] [[Катэгорыя:Канфлікты 1938 года]] t0a2eyxsukwjql61k98fdaslws36ker Фармацэўтычны факультэт ВДМУ 0 717463 4194556 4193346 2022-08-26T09:12:25Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Апісане */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Фармацэўтычны факультэт | university = [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Віцебск]] | homepage = | e-mail = }} '''Фармацэўтычны факультэт ВДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Апісане == Факультэт рыхтуе правізараў па спецыяльнасці «Фармацыя» для Рэспублікі Беларусь, а таксама магістраў фармацыі для замежных краін (Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, [[Іарданія|Іарданіі]], [[Марока|Каралеўства Марока]], [[Туніс]]а і інш.). У структуры факультэта (загад рэктара ад 01.10.2020 № 246-уч) наступныя кафедры: біялогіі і фармацэўтычнай батанікі; ваеннай падрыхтоўкі і экстрэмальнай хірургіі; інфармацыйных тэхналогій; медыцынскай і біялагічнай фізікі; менеджменту і маркетынгу фармацыі; агульнай, фізічнай і калоіднай хіміі; агульнай і клінічнай фармакалогіі з курсам ФПК і ПК; арганізацыі і эканомікі фармацыі з курсам ФПК і ПК; арганічнай хіміі; прамысловай тэхналогіі лекавых сродкаў з курсам ФПК і ПК; стандартызацыі лекавых сродкаў з курсам ФПК і ПК; таксікалагічнай і аналітычнай хіміі; фармакогнозіі з курсам ФПК і ПК; фармацэўтычнай тэхналогіі; фармацэўтычнай хіміі з курсам ФПК і ПК. == Кафедры == * біялогіі і фармацэўтычнай батанікі; * ваеннай падрыхтоўкі і экстрэмальнай хірургіі; * інфармацыйных тэхналогій; * медыцынскай і біялагічнай фізікі; * менеджменту і маркетынгу фармацыі; * агульнай, фізічнай і калоіднай хіміі; * агульнай і клінічнай фармакалогіі з курсам ФПК і ПК; * арганізацыі і эканомікі фармацыі з курсам ФПК і ПК; * арганічнай хіміі; * прамысловай тэхналогіі лекавых сродкаў з курсам ФПК і ПК; * стандартызацыі лекавых сродкаў з курсам ФПК і ПК; * таксікалагічнай і аналітычнай хіміі; * фармакагнозіі з курсам ФПК і ПК; фармацэўтычнай тэхналогіі; * фармацэўтычнай хіміі з курсам ФПК і ПК. == Дэканы == {{Div col|2}} * [[Уладзімір Іванавіч Ішчанка]] (1969—1996) * [[Уладзімір Лук’янавіч Шалюта]] (1996—1997) * [[Наталля Сяргееўна Гурына]] (1997—2011) * [[Наталля Валер’еўна Каражан]] (з 2018) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.vsmu.by/be/fakultety/farmatse-tychny-fakultet.html Фармацэўтычны факультэт] {{ВДМУ}} [[Катэгорыя:Фармацэўтычны факультэт ВДМУ| ]] gon5ad1k1roediqais60aoiqsh7o8m2 4194557 4194556 2022-08-26T09:12:40Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Апісане */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Фармацэўтычны факультэт | university = [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Віцебск]] | homepage = | e-mail = }} '''Фармацэўтычны факультэт ВДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Апісане == Факультэт рыхтуе правізараў па спецыяльнасці «Фармацыя» для Рэспублікі Беларусь, а таксама магістраў фармацыі для замежных краін (Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, [[Іарданія|Іарданіі]], [[Марока|Каралеўства Марока]], [[Туніс]]а і інш.). == Кафедры == * біялогіі і фармацэўтычнай батанікі; * ваеннай падрыхтоўкі і экстрэмальнай хірургіі; * інфармацыйных тэхналогій; * медыцынскай і біялагічнай фізікі; * менеджменту і маркетынгу фармацыі; * агульнай, фізічнай і калоіднай хіміі; * агульнай і клінічнай фармакалогіі з курсам ФПК і ПК; * арганізацыі і эканомікі фармацыі з курсам ФПК і ПК; * арганічнай хіміі; * прамысловай тэхналогіі лекавых сродкаў з курсам ФПК і ПК; * стандартызацыі лекавых сродкаў з курсам ФПК і ПК; * таксікалагічнай і аналітычнай хіміі; * фармакагнозіі з курсам ФПК і ПК; фармацэўтычнай тэхналогіі; * фармацэўтычнай хіміі з курсам ФПК і ПК. == Дэканы == {{Div col|2}} * [[Уладзімір Іванавіч Ішчанка]] (1969—1996) * [[Уладзімір Лук’янавіч Шалюта]] (1996—1997) * [[Наталля Сяргееўна Гурына]] (1997—2011) * [[Наталля Валер’еўна Каражан]] (з 2018) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.vsmu.by/be/fakultety/farmatse-tychny-fakultet.html Фармацэўтычны факультэт] {{ВДМУ}} [[Катэгорыя:Фармацэўтычны факультэт ВДМУ| ]] o0zgp48r4fwh7wydabyil843ngiyvl1 4194564 4194557 2022-08-26T09:42:22Z Artsiom91 31770 /* Апісане */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Фармацэўтычны факультэт | university = [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Віцебск]] | homepage = | e-mail = }} '''Фармацэўтычны факультэт ВДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Апісанне == Факультэт рыхтуе правізараў па спецыяльнасці «Фармацыя» для Рэспублікі Беларусь, а таксама магістраў фармацыі для замежных краін (Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, [[Іарданія|Іарданіі]], [[Марока|Каралеўства Марока]], [[Туніс]]а і інш.). == Кафедры == * біялогіі і фармацэўтычнай батанікі; * ваеннай падрыхтоўкі і экстрэмальнай хірургіі; * інфармацыйных тэхналогій; * медыцынскай і біялагічнай фізікі; * менеджменту і маркетынгу фармацыі; * агульнай, фізічнай і калоіднай хіміі; * агульнай і клінічнай фармакалогіі з курсам ФПК і ПК; * арганізацыі і эканомікі фармацыі з курсам ФПК і ПК; * арганічнай хіміі; * прамысловай тэхналогіі лекавых сродкаў з курсам ФПК і ПК; * стандартызацыі лекавых сродкаў з курсам ФПК і ПК; * таксікалагічнай і аналітычнай хіміі; * фармакагнозіі з курсам ФПК і ПК; фармацэўтычнай тэхналогіі; * фармацэўтычнай хіміі з курсам ФПК і ПК. == Дэканы == {{Div col|2}} * [[Уладзімір Іванавіч Ішчанка]] (1969—1996) * [[Уладзімір Лук’янавіч Шалюта]] (1996—1997) * [[Наталля Сяргееўна Гурына]] (1997—2011) * [[Наталля Валер’еўна Каражан]] (з 2018) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.vsmu.by/be/fakultety/farmatse-tychny-fakultet.html Фармацэўтычны факультэт] {{ВДМУ}} [[Катэгорыя:Фармацэўтычны факультэт ВДМУ| ]] c3lj41vegtr8jh8h3z2303cidst69em Астафій Мацвеевіч Галоўчынскі 0 717552 4194658 4193676 2022-08-26T11:30:26Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} '''Астафій Мацвеевіч Галоўчынскі''' (? — {{ДС|6|3|1557}}) — землеўласнік, князь. == Біяграфія == Паходзіў з княжацкага роду [[Галоўчынскія|Галоўчынскіх]] герба «[[Лебедзь (герб)|Лебедзь]]». Нарадзіўся ў сям’і [[Мацвей Мікіцініч Галоўчынскі|Мацвея Мікіцініча]]. Валодаў маёнткамі [[Палачаны]], [[Лужаны]], [[Занарач]] і [[Ажунічы]] ў [[Ашмянскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Ашмянскім павеце]], [[Маладзечна]] і [[Заслаў]] у [[Менскі павет|Менскім павеце]], [[Новы Двор]], [[Княжыцы (Магілёўскі раён)|Княжыцы]], [[Струня]] і інш. == Літаратура == * {{крыніцы/ЭВКЛ|1|Галоўчынскія|аўтар=[[Валерый Пазднякоў]]}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} {{DEFAULTSORT:Галоўчынскі Астафій Мацвеевіч}} [[Катэгорыя:Галоўчынскія|Астафій Мацвеевіч]] dn4bcqjtw4u5638x221r62rtn85xv0n Сямён Багданавіч Гарабурда 0 717556 4194657 4193699 2022-08-26T11:30:24Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} '''Сямён Багданавіч Гарабурда''' — баярын, землеўласнік. == Біяграфія == Паходзіў з [[Гарабурды|Гарабурдаў]] герба «[[Габданк (герб)|Габданк]]». Полацкі [[баярын]], у час [[Інфлянцкая вайна |Інфлянцкай вайны 1558—1582 гадоў]] трапіў у маскоўскі палон. Валодаў у [[Полацкае ваяводства|Полацкім ваяводстве]] [[Азярцы|Азярцамі]], [[Гарадзея]]й, [[Ушачы|Ушачамі]] і інш. == Літаратура == * {{крыніцы/ЭВКЛ|1|Гарабурды|аўтар=[[Валерый Пазднякоў]]}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} {{DEFAULTSORT:Гарабурда Сямён Багданавіч}} [[Катэгорыя:Гарабурды|Сямён Багданавіч]] 2fg5gitwkqyueoo5gbq37s9qj3kz3s9 Міхал Кароль Гарабурда 0 717558 4194656 4193709 2022-08-26T11:30:21Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{шляхціц}} '''Міхал Кароль Гарабурда'''  ({{lang-pl|Michał Karol Haraburda}}; каля [[1640]] — {{ДС|||1709}}) — дзяржаўны і вайсковы дзеяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. == Біяграфія == Паходзіў з [[Гарабурды|Гарабурдаў]] герба «[[Габданк (герб)|Габданк]]». У 1666 годзе дэпутат [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Трыбунала ВКЛ]], [[пасол на соймы]] 1688—1699 гадоў, з 1691 года маршалак [[слонім]]скі. Выступаў супраць групоўкі [[Сапегі|Сапег]]аў. Камандаваў слонімскай харугвай у [[Алькеніцкая бітва|Алькеніцкай бітве 1700 года]], дзе Сапегі былі разбіты. {{зноскі}} == Літаратура == * {{крыніцы/ЭВКЛ|1|Гарабурды|аўтар=[[Валерый Пазднякоў]]}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} {{DEFAULTSORT:Гарабурда Міхал Кароль}} [[Катэгорыя:Гарабурды|Міхал Кароль]] aazgku79s0h1vv44y85uoy06iem10d8 Allium gilanense 0 717561 4194655 4193764 2022-08-26T11:30:17Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium gilanense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium gilanense | commons = Category:Allium gilanense | iucn = | grin = }} '''Allium gilanense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}. == Распаўсюджанне == Эндэмік правінцыі [[Гілян]], поўнач [[Іран]]а. == Таксанамія == Від дэманструе цесныя марфалагічныя сувязі перш за ўсё з {{bt-bellat||Allium lenkoranicum}} і {{bt-bellat||Allium paniculatum}}. Колькасць храмасом у віду складае [[Храмасома|2n]] = 16<ref>{{Артыкул|загаловак=Allium gilanense, a new species of Allium sect. Codonoprasum (Amaryllidaceae) from Iran: evidence from morphological and molecular data|DOI=10.11646/phytotaxa.474.3.7}}</ref>. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium gilanense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 39kzkq65p69ulaof93350o5yt4uosf9 Флота 0 717565 4194654 4193812 2022-08-26T11:30:11Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Флота''' ({{lang-de|Vlotho}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны адміністрацыйнай акрузе [[Дэтмальд (адміністрацыйная акруга)|Дэтмальд]]. Уваходзіць у склад раёна [[Герфард (раён)|Герфард]]. Насельніцтва — {{num|19282}} чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 76,92 км². Афіцыйны код — 05 7 58 036. Горад падзяляецца на 4 гарадскія раёны. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] a3wq6317uaxqs5br460o2sz84dyxapd Кірхленгерн 0 717566 4194653 4193814 2022-08-26T11:30:07Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Кірхленгерн''' ({{lang-de|Kirchlengern}}) — камуна ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца адміністрацыйнай акрузе [[Дэтмальд (адміністрацыйная адзінка)|Дэтмальд]]. Уваходзіць у склад раёна [[Герфард (раён)|Герфард]]. Насельніцтва — {{num|16100}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 33,78 км². Афіцыйны код — 05 7 58 020. Камуна падзяляецца на 7 сельскіх акруг. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] p6kdqxgmgqy216b2h763es0o49w1rql Шпенгэ 0 717568 4194652 4193813 2022-08-26T11:30:03Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Шпенгэ''' ({{lang-de|Spenge}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны адміністрацыйнай акрузе [[Дэтмальд (адміністрацыйная акруга)|Дэтмальд]]. Уваходзіць у склад раёна [[Герфард (раён)|Герфард]]. Насельніцтва — {{num|14847}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 40,244 км². Афіцыйны код — 05 7 58 032. Горад падзяляецца на 5 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] tq9d7y04q9wtj01kympwlgwk487xbj9 Вегберг 0 717574 4194651 4193819 2022-08-26T11:29:58Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Вегберг''' ({{lang-de|Wegberg}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Кёльн|адміністрацыйнай акрузе Кёльн]]. Уваходзіць у склад раёна [[Гайнсберг (раён)|Гайнсберг]]. Насельніцтва — {{num|29100}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 84 км². Афіцыйны код — 05 3 70 040. Горад падзяляецца на 40 гарадскіх раёнаў. Недалёка ад Вегберга знаходзіцца выток ракі [[Швальм (прыток Мааса)|Швальм]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 0cw5qv5u7wyircrj5k11ajb9gauh6x2 Гайленкірхен 0 717588 4194650 4193899 2022-08-26T11:29:48Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Гайленкірхен''' ({{lang-de|Geilenkirchen}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]], уваходзіць у склад раёна [[Гайнсберг (раён)|Гайнсберг]]. Насельніцтва — {{num|26626}} чалавек (на 31 снежня 2013 года). Плошча — 83,2 км². {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] ngh57h9sdla3se23t7rygicyxyox8nw Васенберг 0 717589 4194649 4193897 2022-08-26T11:29:44Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Васенберг''' ({{lang-de|Wassenberg}}) — горад у [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкаваны [[адміністрацыйная акруга Кёльн|адміністрацыйнай акрузе Кёльн]]. Уваходзіць у склад раёна [[Гайнсберг (раён)|Гайнсберг]]. Насельніцтва — {{num|17297}} чалавек (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 42,41 км². Афіцыйны код — 05 3 70 036. Горад падзяляецца на 6 гарадскіх раёнаў. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Гарады Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] jmnk0xwq7cvoacyrsr7bzesqgj4mhnl Марыям Баўардзі 0 717590 4194648 4193896 2022-08-26T11:29:41Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Святы}} '''Марыам Баўардзі''' ({{ДН|2|1|1846}}, г. Ібілін — {{ДС|26|8|1878}}, г. [[Віфлеем]]) — каталіцкая святая. == Біяграфія == Бацькі былі вельмі беднымі, але сумленнымі людзьмі і пабожнымі грэка-католікамі. Застаўшыся разам з братам Паўлам круглай сіратой ва ўзросце трох гадкоў, была аддадзена пад апеку свайго дзядзькі, брата таты, які праз пэўны час пераехаў у [[Егіпет]]. Дзяўчынка не хаділа ў школу і заставалася непісьменнай. Калі было трынаццаць гадоў, дзядзька, згодна з усходнімі звычаямі, збіраўся выдаць яе замуж, але дзяўчына рашуча адмовілася, бо жадала належаць выключна Богу. На працягу наступных гадоў яна працаваля ў якасці хатняй прыслугі ў [[Александрыя|Александрыі]], [[Іерусалім]]е, [[Бейрут|Бэйруце]] і [[Марсель|Марселі]]. У 1865 годзе ўступіла ў супольнасць сясцёр кампасіяністак, але з-за хваробы праз два месяцы была вымушана яе пакінуць. Потым была прынятая ў супольнасць юзэфітак, але праз два гады пастулату (падрыхтоўкі да распачацця манаскага жыцця) выйшла з яе, паколькі, паводле меркавання настаяцельніц, была больш схільная да жыцця ў кляўзуры. У выніку 14 чэрвеня 1867 года яна ўступіла ў кляштар кармэлітак у По ([[Францыя]]), дзе пазней прыняла імя Марыя ад Езуса Укрыжаванага. 21 жніўня 1870 года, яшчэ ў навіцыяце (уступны этап манаскага жыцця), была скіравана ў [[Індыя|Індыю]], дзе засноўваўся кляштар кармэлітак у Мангалуры. 21 лістапада 1871 года дала першыя манаскія абяцанні, а праз год вярнулася ў По, адкуль у жніўні 1875 года была скіравана ў [[Віфлеем]], дзе засноўваўся першы кляштар кармэлітак на тэрыторыі [[Палесціна|Палесціны]]. Памерла 26 жніўня 1878 года. Прычынай смерці стала [[гангрэна]], якая пачалася з-за пералому ад падзення. Была беатыфікавана Папам [[Ян Павел II|Янам Паўлам ІІ]] 13 лістапада 1983 года, і кананізаваная [[Францыск (Папа Рымскі)|Папам Францішкам]] у [[Рым]]е 17 мая 2015 года. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://catholic.by/3/news/announcements/14897-na-navagrudchyne-z-yavyatstsa-pryvezenyya-z-betleema-relikvii-malenkaj-arabki-svyatoj-yakuyu-ushanouvayuts-khrystsiyane-i-musulmane На Навагрудчыне з’явяцца прывезеныя з Бэтлеема рэліквіі «маленькай арабкі» — святой, якую ўшаноўваюць хрысціяне і мусульмане] {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Хрысціянскія містыкі]] [[Катэгорыя:Каталіцкія святыя]] [[Катэгорыя:Кармеліты]] 2vjlmr9wrbmzvzvlmbbcbqe2s5rqlgk Гангельт 0 717592 4194647 4193914 2022-08-26T11:29:38Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{НП}} '''Гангельт''' ({{lang-de|Gangelt}}) — абшчына ў [[Германія|Германіі]], у зямлі [[Паўночны Рэйн-Вестфалія]]. Падпарадкоўваецца [[адміністрацыйная акруга Кёльн|адміністрацыйнай акрузе Кёльн]]. Уваходзіць у склад раёна [[Гайнсберг (раён)|Гайнсберг]]. Насельніцтва — {{num|11634}} чалавекі (на 31 снежня 2010 года). Плошча — 48,73 км². {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Камуны Паўночнага Рэйна-Вестфаліі]] 2o8v6niwro8p8v8dcpqnrorhg90nlsf Італьянская акупацыя Мальёркі 0 717596 4194629 4193926 2022-08-26T11:21:49Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Балеарскія астравы]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Гістарычная дзяржава |назва = Італьянская акупацыя Мальёркі |саманазва = |статус = [[Акупацыя|акупацыйная зона]] [[Каралеўства Італія (1861—1946)|Італіі]] |сцяг = Flag of Italy (1861-1946).svg |апісанне_сцяга = |герб = Greater coat of arms of the Kingdom of Italy (1929-1944).svg |апісанне_герба = |карта = BalearesAgost1936.PNG |апісанне = Балеарскія астравы падчас грамадзянскай вайны ў Іспаніі. Мальёрка размешчана ў цэнтры. Блакітным — тэрыторыя, акупаваная войскамі Італіі і Франка. Шэрым — тэрыторыя, якая знаходзілася пад кіраваннем Другой Іспанскай Рэспублікі. |p1 = Другая Іспанская Рэспубліка |flag_p1 = Flag of Spain (1931 - 1939).svg |p2 = |flag_p2 = |p3 = |flag_p3 = |p4 = |flag_p4 = |утворана = 1936 |ліквідавана = 1939 |утворана2 = <!--выкарыстоўваецца пры некалькіх перыядах існавання дзяржавы--> |ліквідавана2 = |s1 = Франкісцкая Іспанія |flag_s1 = Flag of Spain (1945 - 1977).svg |s2 = |flag_s2 = |s3 = |flag_s3 = |s4 = |flag_s4 = |дэвіз = |гімн = |аўдыё = |у_складзе = |заснавана = <!--Гэты пункт нічым не запаўняць.--> |заснавана1 = |год_заснавання1 = |заснавана2 = |год_заснавання2 = |сталіца = [[Пальма (горад)|Пальма]] |гарады = |мова = |валюта = |дадатковы_параметр = |змесціва_параметру = |плошча = |насельніцтва = |шчыльнасць1 = |год_шчыльнасці1 = |шчыльнасць2 = |год_шчыльнасці2 = |шчыльнасць3 = |год_шчыльнасці3 = |форма_кіравання = [[акупацыя]] |дынастыя = |тытул_кіраўнікоў = [[Праконсул]] |кіраўнік1 = [[Арканавальда Банакорсі]] |год_кіраўніка1 = 1936 |тытул_кіраўнікоў2 = <!--выкарыстоўваецца пры змене тытула наступнага кіраўніка--> |кіраўнік2 = |год_кіраўніка2 = |тытул_кіраўнікоў3 = |кіраўнік3 = |год_кіраўніка3 = |тытул_кіраўнікоў4 = |кіраўнік4 = |год_кіраўніка4 = |тытул_кіраўнікоў5 = |кіраўнік5 = |год_кіраўніка5 = |тытул_кіраўнікоў6 = |кіраўнік6 = |год_кіраўніка6 = |рэлігія = |дадатковы_параметр1 = |змесціва_параметру1 = |Этап1 = |Дата1 = |Год1 = |Этап2 = |Дата2 = |Год2 = |Этап3 = |Дата3 = |Год3 = |Этап4 = |Дата4 = |Год4 = |Этап5 = |Дата5 = |Год5 = |Этап6 = |Дата6 = |Год6 = |дадатковы_параметр2 = |змесціва_параметру2 = |да = |д1 = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |пасля = |п1 = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |сёння = |заўв = }} '''Італьянская акупацыя Мальёркі''' ({{lang-it|Occupazione italiana di Maiorca}}; {{lang-es|Presencia militar italiana en Mallorca}}) адбылася ў 1936—1939 гадах падчас [[Грамадзянская вайна ў Іспаніі|грамадзянскай вайны ў Іспаніі]]. [[Каралеўства Італія (1861—1946)|Італія]] ўступіла ў вайну ў 1936 годзе з мэтай анексіі [[Балеарскія астравы|Балеарскіх астравоў]] і [[Сеута|Сеуты]] і стварэння на іх тэрыторыі дзяржавы-сатэліта<ref>R. J. B. Bosworth. ''The Oxford handbook of fascism''. Oxford, UK: Oxford University Press, 2009. Pp. 246.</ref>. Яна імкнулася захапіць Балеарскія астравы, бо яны, займаючы стратэгічна важнае становішча, звязвалі [[Трэцяя французская рэспубліка|Францыю]] і яе калоніі ў [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], а таксама [[Гібралтар]] і [[Мальта|Мальту]]<ref>John J. Mearsheimer. The Tragedy of Great Power Politics. W. W. Norton & Company, 2003.</ref>. У выніку аперацыі італьянцамі былі заняты важныя аэрапорты і парты<ref>LIFE 22 November 1937.</ref>. За некаторы час да поўнага ўмяшання Італіі ў грамадзянскую вайну ў Іспанію была паслана дыверсійная група пад камандаваннем лідара чорнакашульнікаў [[Арканавальда Банакорсі]], якая высадзілася на востраве Маёрка і захапіла яго<ref name="Moseley.p27">Mr. Ray Moseley. Mussolini’s Shadow: The Double Life of Count Galeazzo Ciano. Yale University Press, 2000. Pp. 27.</ref>. Банакорсі быў прызначаны праконсулам Балеарскіх астравоў<ref name="Moseley.p27"/>. Ён абвясціў Маёрку бестэрміновым валоданнем Італіі<ref>Raanan Rein. ''Spain and the Mediterranean Since 1898''. London, England, UK; Portland, Oregon, USA: FRANK CASS, 1999. Pp. 155.</ref>. Банакорсі быў ініцыятарам жорсткага тэрору, у выніку якога было расстраляна больш за 3 000 чалавек (большая частка — [[камунізм|камуністы]]), уключаючы ўсіх зняволеных<ref name="Moseley.p27"/>. Захапіўшы Пальму-дэ-Маёрку, ён перайменаваў галоўную вуліцу ў ''Via Roma'' (''Рымская вуліца'') і ўсталяваў на ёй помнікі [[Аквіла (штандар)|Рымскага арла]]<ref>Abulafia, David. 2001. ''The Great Sea: A Human History of the Mediterranean''. Oxford University Press. p. 604</ref>. Пазней за сваю дзейнасць на востраве быў узнагароджаны медалямі<ref name="Moseley.p27"/>. Мальёрка стала авіябазай для [[Легіянерская авіяцыя|італьянскіх ВПС]], якія здзяйснялі налёты на прыбярэжныя гарады мацерыковай Іспаніі, кантраляваныя войскамі рэспубліканцаў<ref>S. Balfour. ''Spain and the Great Powers in the Twentieth Century''. Routledge, London, England, UK; New York, New York, USA: 1999. p. 172.</ref>. Першапачаткова тут грунтавалася нязначная колькасць самалётаў, каб пазбегнуць узброеных сутыкненняў з [[Брытанская імперыя|Вялікабрытаніяй]] і Францыяй<ref name="Salerno.p32">Reynolds Mathewson Salerno. Vital Crossroads: Mediterranean Origins of the Second World War, 1935—1940. Cornell University, 2002. Pp. 32.</ref>. Аднак тыя працягвалі не прадпрымаць ніякіх дзеянняў у дачыненні да Італіі, і на востраве былі разгорнуты 12 самалётаў, адзін з якіх пілатаваў сын [[Беніта Мусаліні]] — [[Бруна Мусаліні|Бруна]]<ref name="Salerno.p32"/>. Да студзеня 1938 года колькасць італьянскіх ВПС на астравах павялічылася ў 2 разы, і ў сувязі з гэтым пачасціліся іх налёты на караблі краін-інтэрнацыяналістаў, якія ішлі з ваеннай дапамогай для рэспубліканцаў<ref>Reynolds Mathewson Salerno. Vital Crossroads: Mediterranean Origins of the Second World War, 1935—1940. Cornell University, 2002. Pp. 29.</ref>. Павелічэнне колькасці італьянскіх бамбардзіроўшчыкаў на востраве, колькасці налётаў на парты рэспубліканцаў і на інтэрнацыяналісцкія караблі былі ацэнены ўрадам Францыі як правакацыйныя<ref name="Salerno.p32"/>. 11 (або 12) красавіка 1939 года, пасля перамогі [[Франсіска Франка]] ў грамадзянскай вайне і [[Італьянскае ўварванне ў Албанію|ўварвання італьянскіх войскаў у Албанію]], Мусаліні аддаў загад аб вывадзе войскаў з Іспаніі<ref name="Whealey.p.62">Robert H. Whealey. Hitler And Spain: The Nazi Role in the Spanish Civil War, 1936—1939. Paperback edition. Lexington, Kentucky, USA: University of Kentucky Press, 2005. Pp. 62.</ref>. Падставай да гэтага загаду паслужыў хуткі захоп [[Вермахт]]ам [[Чэхаславакія|Чэхаславакіі]] і пачатак падрыхтоўкі войскаў да ўварвання ў краіны [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропы]]<ref name="Whealey.p.62"/>. {{Зноскі}} {{Экспансія Італіі}} [[Катэгорыя:Ваенная гісторыя Італіі]] [[Катэгорыя:Замежная ваенная інтэрвенцыя ў Іспаніі]] [[Катэгорыя:Акупацыя]] [[Катэгорыя:Балеарскія астравы]] 0kcu40whbw1g5d5vdfywxwbss2jx0d4 Касцёл Святой Кацярыны (Старогард Гданьскі) 0 717602 4194110 4193959 2022-08-25T14:20:48Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Храм}} '''Касцёл Святой Кацярыны''' — каталіцкі мураваны храм у г. [[Старогард Гданьскі]] ў [[Польшча|Польшчы]]. У 2003 годзе будынак занесены ў рэестр помнікаў. == Гісторыя == Пабудаваны ў 1802 годзе на падмурках сярэднявечнага касцёла. Вежа з мармуровай фігурай Хрыста была скончана ў 1873 годзе. Да 1945 года будынак належаў [[Пратэстанцтва|пратэстантам]]. == Галерэя == <gallery> Starogard Katarzyna 2.JPG Wieża kościoła św Katarzyny.jpg Starogard kosciol fara tyl.jpg Starogard Gdanski kosciol sw Katarzyny 4.jpg </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://diecezja-pelplin.pl/parafie/parafia-pw-swietej-katarzyny-aleksandryjskiej-w-starogardzie-gdanskim/ Parafia pw. Świętej Katarzyny Aleksandryjskiej] * [https://skarszewy.naszemiasto.pl/krotka-historia-kosciola-sw-katarzyny-w-starogardzie/ar/c1-8225041 Krótka historia kościoła św. Katarzyny w Starogardzie Gdańskim] [[Катэгорыя:Старогард Гданьскі]] [[Катэгорыя:Касцёлы Паморскага ваяводства]] [[Катэгорыя:Касцёлы Пэльплінскай дыяцэзіі]] 93npfy8oueinbsavfiuz11qhtdy9ic4 Старагардская ратуша 0 717609 4194106 4193997 2022-08-25T14:17:57Z Artsiom91 31770 +[[Катэгорыя:З’явіліся ў XIX стагоддзі]]; +[[Катэгорыя:XIX стагоддзе ў Польшчы]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Славутасць}} '''Старагардская ратуша''' — [[Неарэнесанс|неарэнесансная]] ратуша ў г. [[Старогард Гданьскі]] ў [[Польшча|Польшчы]]. == Гісторыя == Была пабудавана ў канцы ХІХ стагоддзя, на старых падмурках XIV стагоддзя былой ратушы, што была на гэтым месцы. Да 1919 года перад ратушай стаяў помнік прускаму каралю [[Фрыдрых Вільгельм IV|Фрыдрыху Вільгельму]]. У 1921—1939 гадах насупраць ратушы рос сімвалічны дуб адраджэння. У пасляваенны час, з 1945 па 1990 гады, побач з ратушай знаходзіўся помнік польскім і савецкім воінам. У 1960 годзе ля былога фантана пасадзілі два «Тысячагадовыя Дубы». == Галерэя == <gallery> Старогард Гданьскі. Ратуша.jpg Ratuszstg.JPG Starogard Ratusz 2.JPG Старогард Гданьскі. Ратуша 1.jpg </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://starogard.pl/ratusz-miejski/ Ratusz Miejski] * [https://kociewie24.eu/obiekt/ratusz-w-starogardzie/ RATUSZ W STAROGARDZIE GDAŃSKIM] [[Катэгорыя:Старогард Гданьскі]] [[Катэгорыя:Ратушы Польшчы]] [[Катэгорыя:Збудаванні ў стылі неарэнесанс]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў XIX стагоддзі]] [[Катэгорыя:XIX стагоддзе ў Польшчы]] 5n8hi6stcgosshrkvk1qtaeqcuz5a10 4194107 4194106 2022-08-25T14:18:23Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Паморскага ваяводства]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Славутасць}} '''Старагардская ратуша''' — [[Неарэнесанс|неарэнесансная]] ратуша ў г. [[Старогард Гданьскі]] ў [[Польшча|Польшчы]]. == Гісторыя == Была пабудавана ў канцы ХІХ стагоддзя, на старых падмурках XIV стагоддзя былой ратушы, што была на гэтым месцы. Да 1919 года перад ратушай стаяў помнік прускаму каралю [[Фрыдрых Вільгельм IV|Фрыдрыху Вільгельму]]. У 1921—1939 гадах насупраць ратушы рос сімвалічны дуб адраджэння. У пасляваенны час, з 1945 па 1990 гады, побач з ратушай знаходзіўся помнік польскім і савецкім воінам. У 1960 годзе ля былога фантана пасадзілі два «Тысячагадовыя Дубы». == Галерэя == <gallery> Старогард Гданьскі. Ратуша.jpg Ratuszstg.JPG Starogard Ratusz 2.JPG Старогард Гданьскі. Ратуша 1.jpg </gallery> {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://starogard.pl/ratusz-miejski/ Ratusz Miejski] * [https://kociewie24.eu/obiekt/ratusz-w-starogardzie/ RATUSZ W STAROGARDZIE GDAŃSKIM] [[Катэгорыя:Старогард Гданьскі]] [[Катэгорыя:Ратушы Польшчы]] [[Катэгорыя:Збудаванні ў стылі неарэнесанс]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў XIX стагоддзі]] [[Катэгорыя:XIX стагоддзе ў Польшчы]] [[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Паморскага ваяводства]] hnubtdgjnfomg8b5ki1i9xa2836qq3u Сядлецкая губерня 0 717611 4194024 4194005 2022-08-25T12:17:59Z ElisavetaIvanova 69289 /* Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Сядлецкая губерня |статус=Губерня |Герб= Coat of arms of Sedlets Governorate 1869.svg |карта =Седлецкая губерния 1896.jpg |цэнтр = Седльцы |утворана = [[1867]] |плошча = 12595,6 км<sup>2</sup> |насельніцтва = 994 800 асоб |да = Люблінская губерня |пасля = Холмская губерня }} '''Сядлецкая губерня''' ({{lang-pl|Gubernia siedlecka}}) (з [[1867]]) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Седльцы]]. Утворана ў [[1867]] годзе з часткі [[Люблінская губерня|Люблінскай губерні]]. == Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел == Дзялілася на восем паветаў: * Бельскі павет ([[Бяла Падляска]]) * Гарвалінскі павет ([[Гарволін]]) * Канстанцінаўскі павет ([[Канстанцін-Язёрна|Канстанцін]]) * Лукаўскі павет ([[Лукаў (Люблінскае ваяводства)|Лукаў]]) * Радзыньскі павет ([[Радзынь Падляскі|Радзын]]) * Сядлецкі павет ([[Седльцы]]) * Сакалоўскі павет ([[Саколаў Падляскі|Саколаў]]) * Уладаўскі павет ([[Уладава]]) == Губернатары == * [[Сцяпан Сцяпанавіч Грамейка]] — з [[1 студзеня]] [[1867]] года па [[12 снежня]] [[1875]] года * [[Дзмітрый Фёдаравіч Масквін]] - з [[30 снежня]] [[1875]] года па [[6 лістапада]] [[1884]] года * [[Міхаіл Аляксандравіч Зіноўеў]] - з [[28 снежня]] [[1884]] года па [[9 мая]] [[1885]] года * [[Яўген Міхайлавіч Суботкін]] - з [[9 мая]] [[1885]] года па [[20 лютага]] [[1904]] года * [[Аляксандр Мікалаевіч Волжын]] - з [[20 лютага]] [[1904]] года па [[1 верасня]] [[1913]] года {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] css7vvnknqzebk3rtlu153c48x9e31d 4194092 4194024 2022-08-25T14:03:23Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Сядлецкая губерня |статус=Губерня |Герб= Coat of arms of Sedlets Governorate 1869.svg |карта =Седлецкая губерния 1896.jpg |цэнтр = Седльцы |утворана = [[1867]] |плошча = 12595,6 км² |насельніцтва = 994 800 асоб |да = Люблінская губерня |пасля = Холмская губерня }} '''Сядлецкая губерня''' ({{lang-pl|Gubernia siedlecka}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Седльцы]]. Утворана ў [[1867]] годзе з часткі [[Люблінская губерня|Люблінскай губерні]]. == Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел == Падзялялася на восем паветаў: * Бельскі павет ([[Бяла Падляска]]) * Гарвалінскі павет ([[Гарволін]]) * Канстанцінаўскі павет ([[Канстанцін-Язёрна|Канстанцін]]) * Лукаўскі павет ([[Лукаў (Люблінскае ваяводства)|Лукаў]]) * Радзыньскі павет ([[Радзынь Падляскі|Радзын]]) * Сядлецкі павет ([[Седльцы]]) * Сакалоўскі павет ([[Саколаў Падляскі|Саколаў]]) * Уладаўскі павет ([[Уладава]]) == Губернатары == * [[Сцяпан Сцяпанавіч Грамейка]] — з [[1 студзеня]] [[1867]] года па [[12 снежня]] [[1875]] года * [[Дзмітрый Фёдаравіч Масквін]] — з [[30 снежня]] [[1875]] года па [[6 лістапада]] [[1884]] года * [[Міхаіл Аляксандравіч Зіноўеў]] — з [[28 снежня]] [[1884]] года па [[9 мая]] [[1885]] года * [[Яўген Міхайлавіч Суботкін]] — з [[9 мая]] [[1885]] года па [[20 лютага]] [[1904]] года * [[Аляксандр Мікалаевіч Волжын]] — з [[20 лютага]] [[1904]] года па [[1 верасня]] [[1913]] года {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] 1hpkao0esdc2ut6zst4yipr659skq2t 4194339 4194092 2022-08-25T18:26:49Z ElisavetaIvanova 69289 /* Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Сядлецкая губерня |статус=Губерня |Герб= Coat of arms of Sedlets Governorate 1869.svg |карта =Седлецкая губерния 1896.jpg |цэнтр = Седльцы |утворана = [[1867]] |плошча = 12595,6 км² |насельніцтва = 994 800 асоб |да = Люблінская губерня |пасля = Холмская губерня }} '''Сядлецкая губерня''' ({{lang-pl|Gubernia siedlecka}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Седльцы]]. Утворана ў [[1867]] годзе з часткі [[Люблінская губерня|Люблінскай губерні]]. == Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел == Падзялялася на восем паветаў: * [[Бельскі павет (Падляскае ваяводства)|Бельскі павет]] * [[Гарвалінскі павет]] * [[Канстанцін-Язёрна|Канстанцінаўскі павет]] * [[Лукоўскі павет]] * [[Радзыньскі павет]] * [[Сядлецкі павет]] * [[Сакалоўскі павет]] * [[Уладаўскі павет]] == Губернатары == * [[Сцяпан Сцяпанавіч Грамейка]] — з [[1 студзеня]] [[1867]] года па [[12 снежня]] [[1875]] года * [[Дзмітрый Фёдаравіч Масквін]] — з [[30 снежня]] [[1875]] года па [[6 лістапада]] [[1884]] года * [[Міхаіл Аляксандравіч Зіноўеў]] — з [[28 снежня]] [[1884]] года па [[9 мая]] [[1885]] года * [[Яўген Міхайлавіч Суботкін]] — з [[9 мая]] [[1885]] года па [[20 лютага]] [[1904]] года * [[Аляксандр Мікалаевіч Волжын]] — з [[20 лютага]] [[1904]] года па [[1 верасня]] [[1913]] года {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] l7f4gjwc75n0481ajn270xmkwuwfeie Георгій Ігнатавіч Герасімовіч 0 717612 4194008 2022-08-25T12:09:37Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Навуковец}} {{цёзкі2|Герасімовіч}} '''Георгій Ігнатавіч Герасімовіч''' (нар. {{ДН|18|1|1930}}, в. [[Семежава]], в. [[Новы Двор]], [[Мінскі раён]], [[Мінская вобласць]]) — беларускі акушэр-гінеколаг, хірург. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1975), [[прафесар]] (1978). Акадэмік Белару...» wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{цёзкі2|Герасімовіч}} '''Георгій Ігнатавіч Герасімовіч''' (нар. {{ДН|18|1|1930}}, в. [[Семежава]], в. [[Новы Двор]], [[Мінскі раён]], [[Мінская вобласць]]) — беларускі акушэр-гінеколаг, хірург. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1975), [[прафесар]] (1978). Акадэмік [[Беларуская акадэмія медыцынскіх навук|Беларускай акадэміі медыцынскіх навук]] (1996). == Біяграфія == Скончыў [[Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] (1956; аспірантура, 1963). Працаваў у Нова-Быхаўскай сельскай ўчастковая бальніцы, Быхаўскі раён Магілёўскай вобласці (1956—1959, галоўны ўрач); [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускім дзяржаўным медыцынскім ўніверсітэце]] (з 1963; прафесар кафедры акушэрства і гінекалогіі, у 1976—1997 — загадчык кафедры). Навуковыя інтарэсы: хірургічныя метады лячэння і кансерватыўнае лячэнне гінекалагічных хворых; ускладненні цяжарнасці і родаў; прафілактыка тромбаэмбалічных ускладненняў у акушэрстве і гінекалогіі; генітальны эндаметрыёз; перарыванне цяжарнасці; развіццё дзіцячай і падлеткавай гінекалогіі; прафілактыка гнойна-сэптычных захворванняў у пасляродавым перыядзе. 6 аўтарскіх пасведчанняў, 24 рацыяналізатарскія прапановы. == Узнагароды == Званне «[[Заслужаны дзеяч навукі БССР]]» (1990), ганаровыя граматы Міністэрства аховы здароўя СССР (1981), Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь (2000) і інш. {{зноскі}} == Літаратура == * Возможности консервативного лечения больных фибромиомой матки : автореферат диссертации … доктора медицинских наук : 14.00.01 / Герасимович Георгий Игнатьевич. — Минск, 1974. * Герасимович Георгий Игнатьевич // Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.]. — Минск, 2006. — Т. 3. — С. 5. * Герасімовіч Георгій Ігнатавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 1997. — Т. 5. — С. 170—171. * Доктор медицинских наук, профессор, академик Белорусской академии медицинских наук, заслуженный деятель науки Республики Беларусь Георгий Игнатьевич Герасимович : к 80-летию со дня рождения : биобиблиографический указатель. — Минск, 2010. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Рымжа Міхаіл Іванавіч}} [[Катэгорыя:Акадэмікі Беларускай акадэміі медыцынскіх навук]] tb6tfdm6z0qtq18mt63ak327xb35dbr 4194578 4194008 2022-08-26T10:09:39Z Artsiom91 31770 +[[Катэгорыя:Акушэры Беларусі]]; +[[Катэгорыя:Гінеколагі Беларусі]]; +[[Катэгорыя:Хірургі Беларусі]]; +[[Катэгорыя:Хірургі СССР]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Герасімовіч}} {{Навуковец}} '''Георгій Ігнатавіч Герасімовіч''' (нар. {{ДН|18|1|1930}}, в. [[Семежава]], в. [[Новы Двор]], [[Мінскі раён]], [[Мінская вобласць]]) — беларускі акушэр-гінеколаг, хірург. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1975), [[прафесар]] (1978). Акадэмік [[Беларуская акадэмія медыцынскіх навук|Беларускай акадэміі медыцынскіх навук]] (1996). == Біяграфія == Скончыў [[Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] (1956; аспірантура, 1963). Працаваў у Нова-Быхаўскай сельскай участковай бальніцы, Быхаўскі раён Магілёўскай вобласці (1956—1959, галоўны ўрач); [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускім дзяржаўным медыцынскім універсітэце]] (з 1963; прафесар кафедры акушэрства і гінекалогіі, у 1976—1997 — загадчык кафедры). Навуковыя інтарэсы: хірургічныя метады лячэння і кансерватыўнае лячэнне гінекалагічных хворых; ускладненні цяжарнасці і родаў; прафілактыка тромбаэмбалічных ускладненняў у акушэрстве і гінекалогіі; генітальны эндаметрыёз; перарыванне цяжарнасці; развіццё дзіцячай і падлеткавай гінекалогіі; прафілактыка гнойна-септычных захворванняў у пасляродавым перыядзе. 6 аўтарскіх пасведчанняў, 24 рацыяналізатарскія прапановы. == Узнагароды == Званне «[[Заслужаны дзеяч навукі БССР]]» (1990), ганаровыя граматы Міністэрства аховы здароўя СССР (1981), Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь (2000) і інш. {{зноскі}} == Літаратура == * Возможности консервативного лечения больных фибромиомой матки : автореферат диссертации … доктора медицинских наук : 14.00.01 / Герасимович Георгий Игнатьевич. — Минск, 1974. * Герасимович Георгий Игнатьевич // Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.]. — Минск, 2006. — Т. 3. — С. 5. * {{Крыніцы/БелЭн|5|Герасімовіч Георгій Ігнатавіч||170—171}} * Доктор медицинских наук, профессор, академик Белорусской академии медицинских наук, заслуженный деятель науки Республики Беларусь Георгий Игнатьевич Герасимович : к 80-летию со дня рождения : биобиблиографический указатель. — Минск, 2010. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Герасімовіч Георгій Ігнатавіч}} [[Катэгорыя:Акадэмікі Беларускай акадэміі медыцынскіх навук]] [[Катэгорыя:Акушэры Беларусі]] [[Катэгорыя:Гінеколагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Хірургі Беларусі]] [[Катэгорыя:Хірургі СССР]] a5o0xelmrjwa2aittxq4y90evhvjt2v 4194614 4194578 2022-08-26T10:59:23Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Герасімовіч}} {{Навуковец}} '''Георгій Ігнатавіч Герасімовіч''' (нар. {{ДН|18|1|1930}}, в. [[Новы Двор]], [[Мінскі раён]], [[Мінская вобласць]]) — беларускі акушэр-гінеколаг, хірург. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1975), [[прафесар]] (1978). Акадэмік [[Беларуская акадэмія медыцынскіх навук|Беларускай акадэміі медыцынскіх навук]] (1996). == Біяграфія == Скончыў [[Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] (1956; аспірантура, 1963). Працаваў у Нова-Быхаўскай сельскай участковай бальніцы, Быхаўскі раён Магілёўскай вобласці (1956—1959, галоўны ўрач); [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускім дзяржаўным медыцынскім універсітэце]] (з 1963; прафесар кафедры акушэрства і гінекалогіі, у 1976—1997 — загадчык кафедры). Навуковыя інтарэсы: хірургічныя метады лячэння і кансерватыўнае лячэнне гінекалагічных хворых; ускладненні цяжарнасці і родаў; прафілактыка тромбаэмбалічных ускладненняў у акушэрстве і гінекалогіі; генітальны эндаметрыёз; перарыванне цяжарнасці; развіццё дзіцячай і падлеткавай гінекалогіі; прафілактыка гнойна-септычных захворванняў у пасляродавым перыядзе. 6 аўтарскіх пасведчанняў, 24 рацыяналізатарскія прапановы. == Узнагароды == Званне «[[Заслужаны дзеяч навукі БССР]]» (1990), ганаровыя граматы Міністэрства аховы здароўя СССР (1981), Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь (2000) і інш. {{зноскі}} == Літаратура == * Возможности консервативного лечения больных фибромиомой матки : автореферат диссертации … доктора медицинских наук : 14.00.01 / Герасимович Георгий Игнатьевич. — Минск, 1974. * Герасимович Георгий Игнатьевич // Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.]. — Минск, 2006. — Т. 3. — С. 5. * {{Крыніцы/БелЭн|5|Герасімовіч Георгій Ігнатавіч||170—171}} * Доктор медицинских наук, профессор, академик Белорусской академии медицинских наук, заслуженный деятель науки Республики Беларусь Георгий Игнатьевич Герасимович : к 80-летию со дня рождения : биобиблиографический указатель. — Минск, 2010. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Герасімовіч Георгій Ігнатавіч}} [[Катэгорыя:Акадэмікі Беларускай акадэміі медыцынскіх навук]] [[Катэгорыя:Акушэры Беларусі]] [[Катэгорыя:Гінеколагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Хірургі Беларусі]] [[Катэгорыя:Хірургі СССР]] j2cyi4b4xr5ozty1088f1y1ownhy30t Allium goekyigitii 0 717613 4194009 2022-08-25T12:09:59Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565419|Allium goekyigitii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium goekyigitii'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1008112-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831071422/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1008112-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] 2rro78w3i8fanukrujg6e5mljx6fxqd 4194010 4194009 2022-08-25T12:11:30Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium goekyigitii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium goekyigitii | commons = Category:Allium goekyigitii | iucn = | grin = }} '''Allium goekyigitii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium goekyigitii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1008112-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831071422/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1008112-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] jjpkuq8o5sqhpzs81ocm477912ehcpx Холмская губерня 0 717614 4194011 2022-08-25T12:11:37Z ElisavetaIvanova 69289 Новая старонка: «{{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Холмская губерня |статус=Губерня |Герб= RUS gubernia chełmska COA.png |карта =KholmGovernorate1913MapPOL.png |цэнтр = [[Хэлм|Холм]] |утворана = [[1912]] |плошча = 10460 км<sup>2</sup> |насельніцтва = 703 000 асоб |да = Седлецкая губерня, Люблінская гу...» wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Холмская губерня |статус=Губерня |Герб= RUS gubernia chełmska COA.png |карта =KholmGovernorate1913MapPOL.png |цэнтр = [[Хэлм|Холм]] |утворана = [[1912]] |плошча = 10460 км<sup>2</sup> |насельніцтва = 703 000 асоб |да = Седлецкая губерня, Люблінская губерня |пасля = [[Каралеўства Польскае (1916—1918)|Каралеўства Польскае]] }} '''Холмская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia chełmska}}, {{lang-ru|Холмская губерния}}) — губерня ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Хэлм|Холм]]. Утворана ў [[1912]] годзе з частак [[Люблінская губерня|Люблінскай]] і [[Сядлецкая губерня|Седлецкай губерні]] Царства Польскага і далучана да [[Кіеўскае генерал-губернатарства|Кіеўскага генерал-губернатарства]] як «исконно русские земли». Паводле пастановы [[Германская імперыя|нямецкай]] акупацыйнай адміністрацыі ад [[12 жніўня]] [[1916]] года Холмская губерня пераходзіла ў склад падкантрольнага ім [[Каралеўства Польскае (1916—1918)|Каралеўства Польскага]]. == Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел == * Бельскі павет ([[Бяла Падляска]]) * Білгорайскі павет ([[Білгорай]]) * Холмскі павет ([[Хэлм|Холм]]) * Грубешаўскі павет ([[Грубешаў]]) * Канстанцінскі павет ([[Канстанцін-Язёрна|Канстанцін]]) * Уладаўскі павет ([[Уладава]]) * Тамашоўскі павет ([[Тамашаў Любэльскі|Тамашоў]]) * Замойскі павет ([[Замасць]]) {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] 6f6bdd8bxj6a22nufsi77t9zufmaava 4194013 4194011 2022-08-25T12:12:32Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Холмская губерня |статус=Губерня |Герб= RUS gubernia chełmska COA.png |карта =KholmGovernorate1913MapCYR.png |цэнтр = [[Хэлм|Холм]] |утворана = [[1912]] |плошча = 10460 км<sup>2</sup> |насельніцтва = 703 000 асоб |да = Седлецкая губерня, Люблінская губерня |пасля = [[Каралеўства Польскае (1916—1918)|Каралеўства Польскае]] }} '''Холмская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia chełmska}}, {{lang-ru|Холмская губерния}}) — губерня ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Хэлм|Холм]]. Утворана ў [[1912]] годзе з частак [[Люблінская губерня|Люблінскай]] і [[Сядлецкая губерня|Седлецкай губерні]] Царства Польскага і далучана да [[Кіеўскае генерал-губернатарства|Кіеўскага генерал-губернатарства]] як «исконно русские земли». Паводле пастановы [[Германская імперыя|нямецкай]] акупацыйнай адміністрацыі ад [[12 жніўня]] [[1916]] года Холмская губерня пераходзіла ў склад падкантрольнага ім [[Каралеўства Польскае (1916—1918)|Каралеўства Польскага]]. == Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел == * Бельскі павет ([[Бяла Падляска]]) * Білгорайскі павет ([[Білгорай]]) * Холмскі павет ([[Хэлм|Холм]]) * Грубешаўскі павет ([[Грубешаў]]) * Канстанцінскі павет ([[Канстанцін-Язёрна|Канстанцін]]) * Уладаўскі павет ([[Уладава]]) * Тамашоўскі павет ([[Тамашаў Любэльскі|Тамашоў]]) * Замойскі павет ([[Замасць]]) {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] rlljhv3gpjdpvuzue1qlhrbx8h2ysun 4194014 4194013 2022-08-25T12:12:46Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Холмская губерня |статус=Губерня |Герб= RUS gubernia chełmska COA.png |карта =KholmGovernorate1913MapCYR.png |цэнтр = Холм |утворана = [[1912]] |плошча = 10460 км<sup>2</sup> |насельніцтва = 703 000 асоб |да = Седлецкая губерня, Люблінская губерня |пасля = [[Каралеўства Польскае (1916—1918)|Каралеўства Польскае]] }} '''Холмская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia chełmska}}, {{lang-ru|Холмская губерния}}) — губерня ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Хэлм|Холм]]. Утворана ў [[1912]] годзе з частак [[Люблінская губерня|Люблінскай]] і [[Сядлецкая губерня|Седлецкай губерні]] Царства Польскага і далучана да [[Кіеўскае генерал-губернатарства|Кіеўскага генерал-губернатарства]] як «исконно русские земли». Паводле пастановы [[Германская імперыя|нямецкай]] акупацыйнай адміністрацыі ад [[12 жніўня]] [[1916]] года Холмская губерня пераходзіла ў склад падкантрольнага ім [[Каралеўства Польскае (1916—1918)|Каралеўства Польскага]]. == Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел == * Бельскі павет ([[Бяла Падляска]]) * Білгорайскі павет ([[Білгорай]]) * Холмскі павет ([[Хэлм|Холм]]) * Грубешаўскі павет ([[Грубешаў]]) * Канстанцінскі павет ([[Канстанцін-Язёрна|Канстанцін]]) * Уладаўскі павет ([[Уладава]]) * Тамашоўскі павет ([[Тамашаў Любэльскі|Тамашоў]]) * Замойскі павет ([[Замасць]]) {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] 2d4k2mm6myuxzucuo7laiacaorrel81 4194015 4194014 2022-08-25T12:13:17Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Холмская губерня |статус=Губерня |Герб= RUS gubernia chełmska COA.png |карта =KholmGovernorate1913MapCYR.png |цэнтр = Холм |утворана = [[1912]] |плошча = 10460 км<sup>2</sup> |насельніцтва = 703 000 асоб |да = |пасля = }} '''Холмская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia chełmska}}, {{lang-ru|Холмская губерния}}) — губерня ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Хэлм|Холм]]. Утворана ў [[1912]] годзе з частак [[Люблінская губерня|Люблінскай]] і [[Сядлецкая губерня|Седлецкай губерні]] Царства Польскага і далучана да [[Кіеўскае генерал-губернатарства|Кіеўскага генерал-губернатарства]] як «исконно русские земли». Паводле пастановы [[Германская імперыя|нямецкай]] акупацыйнай адміністрацыі ад [[12 жніўня]] [[1916]] года Холмская губерня пераходзіла ў склад падкантрольнага ім [[Каралеўства Польскае (1916—1918)|Каралеўства Польскага]]. == Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел == * Бельскі павет ([[Бяла Падляска]]) * Білгорайскі павет ([[Білгорай]]) * Холмскі павет ([[Хэлм|Холм]]) * Грубешаўскі павет ([[Грубешаў]]) * Канстанцінскі павет ([[Канстанцін-Язёрна|Канстанцін]]) * Уладаўскі павет ([[Уладава]]) * Тамашоўскі павет ([[Тамашаў Любэльскі|Тамашоў]]) * Замойскі павет ([[Замасць]]) {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] ktu0hexfar2ju7n0ovdbt86m10rgsl1 4194016 4194015 2022-08-25T12:13:31Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Холмская губерня |статус=Губерня |Герб= RUS gubernia chełmska COA.png |карта =KholmGovernorate1913MapCYR.png |цэнтр = Холм |утворана = [[1912]] |плошча = 10460 км<sup>2</sup> |насельніцтва = 703 000 асоб |да = |пасля = }} '''Холмская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia chełmska}}, {{lang-ru|Холмская губерния}}) — губерня ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Хэлм|Холм]]. Утворана ў [[1912]] годзе з частак [[Люблінская губерня|Люблінскай]] і [[Сядлецкая губерня|Седлецкай губерні]] Царства Польскага і далучана да [[Кіеўскае генерал-губернатарства|Кіеўскага генерал-губернатарства]] як «исконно русские земли». Паводле пастановы [[Германская імперыя|нямецкай]] акупацыйнай адміністрацыі ад [[12 жніўня]] [[1916]] года Холмская губерня пераходзіла ў склад падкантрольнага ім [[Каралеўства Польскае (1916—1918)|Каралеўства Польскага]]. == Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел == * Бельскі павет ([[Бяла Падляска]]) * Білгорайскі павет ([[Білгорай]]) * Холмскі павет ([[Хэлм|Холм]]) * Грубешаўскі павет ([[Грубешаў]]) * Канстанцінскі павет ([[Канстанцін-Язёрна|Канстанцін]]) * Уладаўскі павет ([[Уладава]]) * Тамашоўскі павет ([[Тамашаў Любэльскі|Тамашоў]]) * Замойскі павет ([[Замасць]]) == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] i0wx1f4eq6fph8b6wxs4em9z0s95zr2 4194018 4194016 2022-08-25T12:14:14Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Холмская губерня |статус=Губерня |Герб= RUS gubernia chełmska COA.png |карта =KholmGovernorate1913MapCYR.png |цэнтр = Холм |утворана = [[1912]] |плошча = 10460 км<sup>2</sup> |насельніцтва = 703 000 асоб |да = |пасля = }} '''Холмская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia chełmska}}, {{lang-ru|Холмская губерния}}) — губерня ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Хэлм|Холм]]. Утворана ў [[1912]] годзе з частак [[Люблінская губерня|Люблінскай]] і [[Сядлецкая губерня|Седлецкай губерняў]] [[Царства Польскае|Царства Польскага]] і далучана да [[Кіеўскае генерал-губернатарства|Кіеўскага генерал-губернатарства]] як «исконно русские земли». Паводле пастановы [[Германская імперыя|нямецкай]] акупацыйнай адміністрацыі ад [[12 жніўня]] [[1916]] года Холмская губерня пераходзіла ў склад падкантрольнага ім [[Каралеўства Польскае (1916—1918)|Каралеўства Польскага]]. == Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел == * Бельскі павет ([[Бяла Падляска]]) * Білгорайскі павет ([[Білгорай]]) * Холмскі павет ([[Хэлм|Холм]]) * Грубешаўскі павет ([[Грубешаў]]) * Канстанцінскі павет ([[Канстанцін-Язёрна|Канстанцін]]) * Уладаўскі павет ([[Уладава]]) * Тамашоўскі павет ([[Тамашаў Любэльскі|Тамашоў]]) * Замойскі павет ([[Замасць]]) == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] 6mnks7efy1p0arrej2vmajv8fw3jhr4 4194021 4194018 2022-08-25T12:15:53Z ElisavetaIvanova 69289 /* Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Холмская губерня |статус=Губерня |Герб= RUS gubernia chełmska COA.png |карта =KholmGovernorate1913MapCYR.png |цэнтр = Холм |утворана = [[1912]] |плошча = 10460 км<sup>2</sup> |насельніцтва = 703 000 асоб |да = |пасля = }} '''Холмская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia chełmska}}, {{lang-ru|Холмская губерния}}) — губерня ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Хэлм|Холм]]. Утворана ў [[1912]] годзе з частак [[Люблінская губерня|Люблінскай]] і [[Сядлецкая губерня|Седлецкай губерняў]] [[Царства Польскае|Царства Польскага]] і далучана да [[Кіеўскае генерал-губернатарства|Кіеўскага генерал-губернатарства]] як «исконно русские земли». Паводле пастановы [[Германская імперыя|нямецкай]] акупацыйнай адміністрацыі ад [[12 жніўня]] [[1916]] года Холмская губерня пераходзіла ў склад падкантрольнага ім [[Каралеўства Польскае (1916—1918)|Каралеўства Польскага]]. == Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел == * Бельскі павет ([[Бяла Падляска]]) * Білгорайскі павет ([[Білгорай]]) * Холмскі павет ([[Хэлм|Холм]]) * Грубешаўскі павет ([[Грубешаў]]) * Канстанцінаўскі павет ([[Канстанцін-Язёрна|Канстанцін]]) * Уладаўскі павет ([[Уладава]]) * Тамашоўскі павет ([[Тамашаў Любэльскі|Тамашоў]]) * Замойскі павет ([[Замасць]]) == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] if7ps7achw4drr30vujhfqm8nu418l3 4194022 4194021 2022-08-25T12:16:26Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Холмская губерня |статус=Губерня |Герб= RUS gubernia chełmska COA.png |карта =KholmGovernorate1913MapCYR.png |цэнтр = Холм |утворана = [[1912]] |плошча = 10460 км<sup>2</sup> |насельніцтва = 703 000 асоб |да = |пасля = }} '''Холмская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia chełmska}}, {{lang-ru|Холмская губерния}}) — губерня ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Хэлм|Холм]]. Утворана ў [[1912]] годзе з частак [[Люблінская губерня|Люблінскай]] і [[Сядлецкая губерня|Седлецкай губерняў]] [[Царства Польскае|Царства Польскага]] і далучана да [[Кіеўскае генерал-губернатарства|Кіеўскага генерал-губернатарства]] як «исконно русские земли». Паводле пастановы [[Германская імперыя|нямецкай]] акупацыйнай адміністрацыі ад [[12 жніўня]] [[1916]] года Холмская губерня пераходзіла ў склад падкантрольнага ім [[Каралеўства Польскае (1916—1918)|Каралеўства Польскага]]. == Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел == * Бельскі павет ([[Бяла Падляска]]) * Білгорайскі павет ([[Білгорай]]) * Холмскі павет ([[Хэлм|Холм]]) * Грубешаўскі павет ([[Грубешаў]]) * Канстанцінаўскі павет ([[Канстанцін-Язёрна|Канстанцін]]) * Уладаўскі павет ([[Уладава]]) * Тамашоўскі павет ([[Тамашаў Любэльскі|Тамашоў]]) * Замойскі павет ([[Замасць]]) == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] cnugypp2c1yazsn30gkk58nfhu5tuv4 4194025 4194022 2022-08-25T12:19:09Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Холмская губерня |статус=Губерня |Герб= RUS gubernia chełmska COA.png |карта =KholmGovernorate1913MapCYR.png |цэнтр = Холм |утворана = [[1912]] |плошча = 10460 км<sup>2</sup> |насельніцтва = 703 000 асоб |да = |пасля = }} '''Холмская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia chełmska}}, {{lang-ru|Холмская губерния}}) — губерня ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Хэлм|Холм]]. Утворана ў [[1912]] годзе з частак [[Люблінская губерня|Люблінскай]] і [[Сядлецкая губерня|Седлецкай губерняў]] [[Царства Польскае|Царства Польскага]] і далучана да [[Кіеўскае генерал-губернатарства|Кіеўскага генерал-губернатарства]] як «исконно русские земли». Паводле пастановы [[Германская імперыя|нямецкай]] акупацыйнай адміністрацыі ад [[12 жніўня]] [[1916]] года тэрыторыя былой Холмскай губерні пераходзіла ў склад падкантрольнага ім [[Каралеўства Польскае (1916—1918)|Каралеўства Польскага]]. == Адміністрацыйны-тэрытарыяльны падзел == * Бельскі павет ([[Бяла Падляска]]) * Білгорайскі павет ([[Білгорай]]) * Холмскі павет ([[Хэлм|Холм]]) * Грубешаўскі павет ([[Грубешаў]]) * Канстанцінаўскі павет ([[Канстанцін-Язёрна|Канстанцін]]) * Уладаўскі павет ([[Уладава]]) * Тамашоўскі павет ([[Тамашаў Любэльскі|Тамашоў]]) * Замойскі павет ([[Замасць]]) == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] 72hzuanqb4x1i358d59mzzee13lx27r Allium goloskokovii 0 717615 4194017 2022-08-25T12:13:50Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565420|Allium goloskokovii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium goloskokovii'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан|Казахстана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Казахстан|Казахстана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528101-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831202600/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528101-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] bou7hxgii43z3kkipaktb29pp7qqvqr 4194019 4194017 2022-08-25T12:14:51Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium goloskokovii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium goloskokovii | commons = Category:Allium goloskokovii | iucn = | grin = }} '''Allium goloskokovii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium goloskokovii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Казахстан]]а<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528101-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831202600/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528101-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 72p4fr6p305lkfwqvys4ysufshynk1t 4194071 4194019 2022-08-25T13:43:23Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium goloskokovii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium goloskokovii | commons = Category:Allium goloskokovii | iucn = | grin = }} '''Allium goloskokovii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium goloskokovii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Казахстан]]а<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528101-1|title=Allium goloskokovii|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831202600/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528101-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] r5dq3yi5z6olmml19z3up6upobsj1dt Allium gomphrenoides 0 717616 4194023 2022-08-25T12:17:53Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565421|Allium gomphrenoides]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium gomphrenoides'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Апісанне == Перыяд цвіцення: красавік-чэрвень<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/172232/6854421|дата=2011|archive-date=21 жовтня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201021230829/https://www.iucnredlist.org/species/172232/6854421}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] поўдня [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528102-1|archive-date=28 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828220852/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528102-1}} {{Ref-en}}</ref>. Расце на поўдні мацерыка, на поўдні [[Пелапанес|Пелапанэса]] і востраве <nowiki>{{нп3|Кітэра||uk|Кітера}}</nowiki>. Расце ў скалістых месцах на нізкіх вышынях<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/172232/6854421|дата=2011|archive-date=21 жовтня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201021230829/https://www.iucnredlist.org/species/172232/6854421}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] 1fwmnxun0zsb4zvip7y1y8yitfidq2w 4194026 4194023 2022-08-25T12:19:21Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium gomphrenoides | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium gomphrenoides | commons = Category:Allium gomphrenoides | iucn = | grin = }} '''Allium gomphrenoides'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Апісанне == Перыяд цвіцення: красавік-чэрвень<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/172232/6854421|дата=2011|archive-date=21 жовтня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201021230829/https://www.iucnredlist.org/species/172232/6854421}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium gomphrenoides'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] поўдня [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528102-1|archive-date=28 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828220852/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528102-1}} {{Ref-en}}</ref>. Расце на поўдні мацерыка, на поўдні [[Пелапанес|Пелапанэса]] і востраве {{нп3|Кітэра||uk|Кітера}}. Расце ў скалістых месцах на нізкіх вышынях<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/172232/6854421|дата=2011|archive-date=21 жовтня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201021230829/https://www.iucnredlist.org/species/172232/6854421}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] h2u26mxj8sa2ofe8pgyhw4u0zzfx6a4 Allium gorumsense 0 717617 4194029 2022-08-25T12:23:32Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565423|Allium gorumsense]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium gorumsense'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёвай і цэнтральнай [[Турцыя|Турцыі]] ([[Адана]])<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528104-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831112606/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528104-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] s8l2ig219ugxw2hxgfuip57us2t3m05 4194031 4194029 2022-08-25T12:24:28Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium gorumsense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium gorumsense | commons = Category:Allium gorumsense | iucn = | grin = }} '''Allium gorumsense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium gorumsense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёвай і цэнтральнай [[Турцыя|Турцыі]] ([[Адана]])<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528104-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831112606/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528104-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] pj3aszfm1eb7aceojq06c8cag5pkl1s Місюк 0 717618 4194033 2022-08-25T12:24:38Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «'''Місюк''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Андрэй Уладзіміравіч Місюк]] (нар. 1981) — беларускі [[футбол|футбаліст]] ([[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]]) і трэнер. У цяперашні час працуе трэнерам па фізпадрыхтоўцы ў казахстанскім клубе ФК Атырау|«Атыр...» wikitext text/x-wiki '''Місюк''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Андрэй Уладзіміравіч Місюк]] (нар. 1981) — беларускі [[футбол|футбаліст]] ([[паўабаронца (футбол)|паўабаронца]]) і трэнер. У цяперашні час працуе трэнерам па фізпадрыхтоўцы ў казахстанскім клубе [[ФК Атырау|«Атырау»]]. * [[Мікалай Сямёнавіч Місюк]] (1919—1990) — вучоны ў галіне неўрапаталогіі. Доктар медыцынскіх навук (1957), прафесар (1958). {{неадназначнасць}} oe7w28rctnjkk0k45epca3p0vyyb2vv 4194069 4194033 2022-08-25T13:41:24Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki '''Місюк''' — прозвішча. == Вядомыя носьбіты == * [[Андрэй Уладзіміравіч Місюк]] (нар. 1981) — беларускі [[футбол|футбаліст]] і трэнер. * [[Мікалай Сямёнавіч Місюк]] (1919—1990) — вучоны ў галіне неўрапаталогіі. {{неадназначнасць}} 19wrapj83hmywp3l3gn3lj6zfcrwwg4 Allium goulimyi 0 717619 4194036 2022-08-25T12:27:36Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565424|Allium goulimyi]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium goulimyi'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Апісанне == [[Храмасома|2n]]=16. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901407-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831132736/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901407-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] swhpf5kaq0d5ked4ltc4jbk0v47z1w0 4194037 4194036 2022-08-25T12:28:32Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium goulimyi | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium goulimyi | commons = Category:Allium goulimyi | iucn = | grin = }} '''Allium goulimyi'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Апісанне == [[Храмасома|2n]]=16. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium goulimyi'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901407-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831132736/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901407-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] 5ih7kgpbe3jm8m4e8ymsp8vkiypw865 Allium gracillimum 0 717620 4194038 2022-08-25T12:31:15Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565425|Allium gracillimum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium gracillimum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Кыргызстан|Кыргызстане]] і [[Таджыкістан|Таджыкістане]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Кыргызстан|Кыргызстане]] і [[Таджыкістан|Таджыкістане]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528110-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831083239/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528110-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] nud2adswmi1o2lhk3pnwzr3kizj3m12 4194040 4194038 2022-08-25T12:34:08Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium gracillimum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium gracillimum | commons = Category:Allium gracillimum | iucn = | grin = }} '''Allium gracillimum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Кыргызстан]]е і [[Таджыкістан]]е. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium gracillimum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Кыргызстан]]е і [[Таджыкістан]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528110-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831083239/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528110-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] nqigq810g0xs2nuzgcbtf40qf5x0nzm Мікалай Сямёнавіч Місюк 0 717621 4194039 2022-08-25T12:32:25Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Навуковец}} {{цёзкі2|Місюк}} '''Мікалай Сямёнавіч Місюк''' ({{ДН|19|12|1919}}, г. [[Котлас]], [[Архангельская вобласць]], [[Расія]] — {{ДС|13|10|1990}}) — вучоны ў галіне неўрапаталогіі. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1957), [[прафесар]] (1958). Член-карэспандэнт Акадэміі медыцынскіх...» wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{цёзкі2|Місюк}} '''Мікалай Сямёнавіч Місюк''' ({{ДН|19|12|1919}}, г. [[Котлас]], [[Архангельская вобласць]], [[Расія]] — {{ДС|13|10|1990}}) — вучоны ў галіне неўрапаталогіі. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1957), [[прафесар]] (1958). Член-карэспандэнт Акадэміі медыцынскіх навук СССР (1969). Удзельнік [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. Заснавальнік педагагічнай школы неўрапатолагаў Беларусі. == Біяграфія == Сконыў [[Ваенна-медыцынская акадэмія імя С. М. Кірава|Ленінградская ваенна-марская медыцынская акадэмія]] (1942; ад’юнктура, 1948). Працаваў у Ленінградскім інстытуце удасканалення ўрачоў імя С. М. Кірава (1948—1956, асістэнт, з 1949 — дацэнт кафедры нервовых хвароб); [[Паўночны дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Архангельскім медыцынскім інстытуце]] (1956—1960, загадчык кафедры нервовых хвароб); [[Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут|Мінскім дзяржаўным медыцынскім інстытуце]] (1960—1990; у 1960—1989 — загадчык кафедры нервовых хвароб, з 1989 — прафесар). Памёр 13 кастрвчніка 1990 года, пахаваны ў Мінску на могілках «[[Паўночныя могілкі (Мінск)|Паўночнае]]». Навуковыя інтарэсы: механізм работы мозга ў норме і паталогіі; пытанні нейракібернетыкі і прыкладной кібернетыкі; укараненне ў клінічную неўрапатологію прыкладных аспектаў тэорыі інфармацыі і распазнавання захворванняў нервовай сістэмы чалавека на базе электронна-вылічальнай тэхнікі. Пазапрафесійная дзейнасць: літаратурная творчасць (вершы, проза). == Узнагароды == Ордэн Чырвонай Зоркі, медалі. {{зноскі}} == Літаратура == * Опыт интрацеребральных инфекций лекарственных веществ : автореферат диссертации … доктора медицинских наук / Н. С. Мисюк. — Ленинград, 1956. * Мисюк Николай Семенович // Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.]. — Минск, 2007. — Т. 5. — С. 116. * Місюк Мікалай Сямёнавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 2000. — Т. 10. — С. 475. * Николай Семенович Мисюк // Здравоохранение Белоруссии. — 1970. — № 1. С. 83—84. * Мисюк Николай Семенович // Заведующие кафедрами и профессора Минского медицинского института (1921—1996) : биографический справочник / Н. Ф. Змачинская, М. В. Мальковец, А. Н. Пересада. — Минск, 1999. — С. 195—197. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Місюк Мікалай Сямёнавіч}} [[Катэгорыя:Неўролагі Беларусі]] [[Катэгорыя:Члены-карэспандэнты АМН СССР]] 2xcipe4ofrm92f1gl219twu5f5b49op 4194130 4194039 2022-08-25T14:52:14Z Artsiom91 31770 +[[Катэгорыя:Неўролагі СССР]]; +[[Катэгорыя:Нейрахірургі]]; +[[Катэгорыя:Удзельнікі Вялікай Айчыннай вайны]]; +[[Катэгорыя:Ваенныя ўрачы СССР]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Місюк}} {{Навуковец}} '''Мікалай Сямёнавіч Місюк''' ({{ДН|19|12|1919}}, г. [[Котлас]], [[Архангельская вобласць]], [[Расія]] — {{ДС|13|10|1990}}) — вучоны ў галіне неўрапаталогіі. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1957), [[прафесар]] (1958). Член-карэспандэнт Акадэміі медыцынскіх навук СССР (1969). Удзельнік [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. Заснавальнік педагагічнай школы неўрапатолагаў Беларусі. == Біяграфія == Сконыў [[Ваенна-медыцынская акадэмія імя С. М. Кірава|Ленінградскую ваенна-марскую медыцынскую акадэмію]] (1942; ад’юнктура, 1948). Працаваў у Ленінградскім інстытуце удасканалення ўрачоў імя С. М. Кірава (1948—1956, асістэнт, з 1949 — дацэнт кафедры нервовых хвароб); [[Паўночны дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Архангельскім медыцынскім інстытуце]] (1956—1960, загадчык кафедры нервовых хвароб); [[Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут|Мінскім дзяржаўным медыцынскім інстытуце]] (1960—1990; у 1960—1989 — загадчык кафедры нервовых хвароб, з 1989 — прафесар). Памёр 13 кастрычніка 1990 года, пахаваны ў Мінску на [[Паўночныя могілкі (Мінск)|Паўночных могілках]]. Навуковыя інтарэсы: механізм работы мозга ў норме і паталогіі; пытанні нейракібернетыкі і прыкладной кібернетыкі; укараненне ў клінічную неўрапатологію прыкладных аспектаў тэорыі інфармацыі і распазнавання захворванняў нервовай сістэмы чалавека на базе электронна-вылічальнай тэхнікі. Пазапрафесійная дзейнасць: літаратурная творчасць (вершы, проза). == Узнагароды == Ордэн Чырвонай Зоркі, медалі. {{зноскі}} == Літаратура == * Опыт интрацеребральных инфекций лекарственных веществ : автореферат диссертации … доктора медицинских наук / Н. С. Мисюк. — Ленинград, 1956. * Мисюк Николай Семенович // Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.]. — Минск, 2007. — Т. 5. — С. 116. * {{Крыніцы/БелЭн|10|Місюк Мікалай Сямёнавіч||475}} * Николай Семенович Мисюк // Здравоохранение Белоруссии. — 1970. — № 1. С. 83—84. * Мисюк Николай Семенович // Заведующие кафедрами и профессора Минского медицинского института (1921—1996) : биографический справочник / Н. Ф. Змачинская, М. В. Мальковец, А. Н. Пересада. — Минск, 1999. — С. 195—197. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Місюк Мікалай Сямёнавіч}} [[Катэгорыя:Члены-карэспандэнты АМН СССР]] [[Катэгорыя:Неўролагі СССР]] [[Катэгорыя:Нейрахірургі]] [[Катэгорыя:Удзельнікі Вялікай Айчыннай вайны]] [[Катэгорыя:Ваенныя ўрачы СССР]] aogq35h76xw0ysc8wh2bf86po1fa1do Allium gramineum 0 717622 4194042 2022-08-25T12:38:40Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565426|Allium gramineum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium gramineum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ва ўсходняй [[Турцыя|Турцыі]] і [[Закаўказзе|Закаўказзі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва ўсходняй [[Турцыя|Турцыі]] і [[Закаўказзе|Закаўказзі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528113-1|archive-date=28 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828163058/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528113-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 0t8v53uxx8xiwr14kfhzu10n2y8l512 4194045 4194042 2022-08-25T12:39:41Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium gramineum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium gramineum | commons = Category:Allium gramineum | iucn = | grin = }} '''Allium gramineum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ва ўсходняй [[Турцыя|Турцыі]] і [[Закаўказзе|Закаўказзі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium gramineum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва ўсходняй [[Турцыя|Турцыі]] і [[Закаўказзе|Закаўказзі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528113-1|archive-date=28 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828163058/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528113-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 5bsq6me3mbxhpb9i3gf11qj579k4can Валянціна Мікалаеўна Сідарэнка 0 717623 4194043 2022-08-25T12:39:21Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Навуковец}} {{цёзкі2|Сідарэнка}} '''Валянціна Мікалаеўна Сідарэнка''' (нар. {{ДН|4|6|1954}}, г. [[Мінск]]) — беларускі ўрач-акушэр-гінеколаг. [[Доктар медыцынскіх навук]] (2008), [[прафесар]] (2010). == Біяграфія == Скончыла [[Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] (спецыяльн...» wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{цёзкі2|Сідарэнка}} '''Валянціна Мікалаеўна Сідарэнка''' (нар. {{ДН|4|6|1954}}, г. [[Мінск]]) — беларускі ўрач-акушэр-гінеколаг. [[Доктар медыцынскіх навук]] (2008), [[прафесар]] (2010). == Біяграфія == Скончыла [[Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] (спецыяльнасць «Лячэбная справа», 1977). Працавала ў [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт|Беларускім дзяржаўным ўніверсітэце]] ([[Гуманітарны факультэт БДУ|гуманітарны факультэт]], кафедра экалогіі чалавека, прафесар), [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускім дзяржаўным медыцынскім ўніверсітэце]] ([[Педыятрычны факультэт БДМУ|педыятрычны факультэт]], кафедра акушэрства і гінекалогіі, прафесар). Навуковыя інтарэсы: рэпрадуктыўнае здароўе; акушэрства; гінекалогія. == Узнагароды == Знак «Отличник здравоохранения Республики Беларусь» (2008). {{зноскі}} == Літаратура == * Тромбоцитарно-эндотелиальные механизмы в патогенезе, ранней диагностике, профилактике и лечении поздних гестозов : диссертация … кандидата медицинских наук : 14.00.01 : защищена 19.12.2007 : утверждена 02.04.2008 / Сидоренко Валентина Николаевна. — Минск, 2007. * Профилактика нарушений репродуктивного здоровья у современной молодежи / В. Н. Сидоренко. — Минск, 2009. * Комплексный подход в лечении невынашивания беременности при наличии инфекционного фактора / В. Н. Сидоренко, Е. С. Алисионок // Охрана материнства и детства. — 2009. — № 2. — С. 122—123. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сідарэнка Валянціна Мікалаеўна}} 8czoloehwlrgli4m2wwa5srlmghw1gx 4194048 4194043 2022-08-25T12:42:48Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{цёзкі2|Сідарэнка}} '''Валянціна Мікалаеўна Сідарэнка''' (нар. {{ДН|4|6|1954}}, г. [[Мінск]]) — беларускі ўрач-акушэр-гінеколаг. [[Доктар медыцынскіх навук]] (2008), [[прафесар]] (2010). == Біяграфія == Скончыла [[Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] (спецыяльнасць «Лячэбная справа», 1977). Працавала ў [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт|Беларускім дзяржаўным ўніверсітэце]] ([[Гуманітарны факультэт БДУ|гуманітарны факультэт]], кафедра экалогіі чалавека, прафесар), [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускім дзяржаўным медыцынскім ўніверсітэце]] ([[Педыятрычны факультэт БДМУ|педыятрычны факультэт]], кафедра акушэрства і гінекалогіі, прафесар). Навуковыя інтарэсы: рэпрадуктыўнае здароўе; акушэрства; гінекалогія. == Узнагароды == Знак «Отличник здравоохранения Республики Беларусь» (2008). {{зноскі}} == Літаратура == * Тромбоцитарно-эндотелиальные механизмы в патогенезе, ранней диагностике, профилактике и лечении поздних гестозов : диссертация … кандидата медицинских наук : 14.00.01 : защищена 19.12.2007 : утверждена 02.04.2008 / Сидоренко Валентина Николаевна. — Минск, 2007. * Профилактика нарушений репродуктивного здоровья у современной молодежи / В. Н. Сидоренко. — Минск, 2009. * Комплексный подход в лечении невынашивания беременности при наличии инфекционного фактора / В. Н. Сидоренко, Е. С. Алисионок // Охрана материнства и детства. — 2009. — № 2. — С. 122—123. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сідарэнка Валянціна Мікалаеўна}} [[Катэгорыя:Выкладчыкі педыятрычнага факультэта БДМУ]] 652atkqtsa1w4v6b4a3tuye4wjogrk9 4194105 4194048 2022-08-25T14:14:49Z Artsiom91 31770 +[[Катэгорыя:Акушэры Беларусі]]; +[[Катэгорыя:Гінеколагі Беларусі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Сідарэнка}} {{Навуковец}} '''Валянціна Мікалаеўна Сідарэнка''' (нар. {{ДН|4|6|1954}}, [[Мінск]]) — беларускі ўрач-акушэр-гінеколаг. [[Доктар медыцынскіх навук]] (2008), [[прафесар]] (2010). == Біяграфія == Скончыла [[Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] (спецыяльнасць «Лячэбная справа», 1977). Працавала ў [[Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт|Беларускім дзяржаўным універсітэце]] ([[Гуманітарны факультэт БДУ|гуманітарны факультэт]], кафедра экалогіі чалавека, прафесар), [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускім дзяржаўным медыцынскім універсітэце]] ([[Педыятрычны факультэт БДМУ|педыятрычны факультэт]], кафедра акушэрства і гінекалогіі, прафесар). Навуковыя інтарэсы: рэпрадуктыўнае здароўе; акушэрства; гінекалогія. == Узнагароды == Знак «Выдатнік адукацыі Рэспублікі Беларусь» (2008). {{зноскі}} == Літаратура == * Тромбоцитарно-эндотелиальные механизмы в патогенезе, ранней диагностике, профилактике и лечении поздних гестозов : диссертация … кандидата медицинских наук : 14.00.01 : защищена 19.12.2007 : утверждена 02.04.2008 / Сидоренко Валентина Николаевна. — Минск, 2007. * Профилактика нарушений репродуктивного здоровья у современной молодежи / В. Н. Сидоренко. — Минск, 2009. * Комплексный подход в лечении невынашивания беременности при наличии инфекционного фактора / В. Н. Сидоренко, Е. С. Алисионок // Охрана материнства и детства. — 2009. — № 2. — С. 122—123. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Сідарэнка Валянціна Мікалаеўна}} [[Катэгорыя:Выкладчыкі педыятрычнага факультэта БДМУ]] [[Катэгорыя:Акушэры Беларусі]] [[Катэгорыя:Гінеколагі Беларусі]] 4dlrsrcgt5gv41sb0qyjyr8p2i4zage Allium grande 0 717624 4194046 2022-08-25T12:41:31Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565427|Allium grande]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium grande'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Дагестан|Дагестане]], [[Азербайджан|Азербайджане]] і паўночным [[Іран|Іране]]. [[Храмасома|2n]] = 20. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Дагестан|Дагестане]], [[Азербайджан|Азербайджане]] і паўночным [[Іран|Іране]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528118-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831125956/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528118-1}} {{Ref-en}}</ref><ref name="Керимов">{{Артыкул|назва=К нахождению Allium grande (Alliaceae) в Азербайджане}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] mj29um37iz5it6rhzj42lewmov2gn2m 4194047 4194046 2022-08-25T12:42:29Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium grande | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium grande | commons = Category:Allium grande | iucn = | grin = }} '''Allium grande'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Дагестан]]е, [[Азербайджан]]е і паўночным [[Іран]]е. [[Храмасома|2n]] = 20. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium grande'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Дагестан]]е, [[Азербайджан]]е і паўночным [[Іран]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528118-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831125956/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528118-1}} {{Ref-en}}</ref><ref name="Керимов">{{Артыкул|загаловак=К нахождению Allium grande (Alliaceae) в Азербайджане}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] ta19j875qn3nzmcaxu46ijqtcjj0yg7 Катэгорыя:Выкладчыкі педыятрычнага факультэта БДМУ 14 717625 4194049 2022-08-25T12:43:53Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Педыятрычны факультэт БДМУ]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі БДМУ|Педыятрычны]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Педыятрычны факультэт БДМУ]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі БДМУ|Педыятрычны]] p9kwhsmznk47w76xgg7ie77stocj27g Allium graveolens 0 717626 4194050 2022-08-25T12:46:35Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565428|Allium graveolens]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium graveolens'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] заходняга і цэнтральна-заходняга [[Іран|Ірана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104884-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831114058/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104884-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] hmylu3uixykptniwbhxfxeoige6dfpj 4194051 4194050 2022-08-25T12:48:29Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium graveolens | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium graveolens | commons = Category:Allium graveolens | iucn = | grin = }} '''Allium graveolens'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium graveolens'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] заходняга і цэнтральна-заходняга [[Іран]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104884-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831114058/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104884-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 39dxt9j9hdyz7h0i1hatmicpdf21f3j 4194646 4194051 2022-08-26T11:29:03Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium graveolens | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium graveolens | commons = Category:Allium graveolens | iucn = | grin = }} '''Allium graveolens'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium graveolens'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] заходняга і цэнтральна-заходняга [[Іран]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104884-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831114058/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104884-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] os6zh0sfdqcjnxcogpaia6334srx7cb Allium greuteri 0 717627 4194052 2022-08-25T12:51:11Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565429|Allium greuteri]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium greuteri'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Лівія|Лівіі]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Лівія|Лівіі]]. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Афрыкі]] rmlxajxzrtzecuopncs6pihx0wk76cq 4194053 4194052 2022-08-25T12:52:20Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium greuteri | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium greuteri | commons = Category:Allium greuteri | iucn = | grin = }} '''Allium greuteri'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Лівія|Лівіі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium greuteri'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Лівія|Лівіі]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Афрыкі]] an2f7sdkqbwz54uv9rgyh93fxn82cbx 4194076 4194053 2022-08-25T13:45:11Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Флора Афрыкі]]; дададзена [[Катэгорыя:Флора Паўночнай Афрыкі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium greuteri | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium greuteri | commons = Category:Allium greuteri | iucn = | grin = }} '''Allium greuteri'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Лівія|Лівіі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium greuteri'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Лівія|Лівіі]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Паўночнай Афрыкі]] p1yd10rjit0wq867bfz3qcnlus0x9v2 Ваенна-медыцынскі інстытут БДМУ 0 717628 4194058 2022-08-25T13:10:47Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Картка факультэта | name = Ваенна-медыцынскі інстытут | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 2021 | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Ваенна-медыцынскі інстыт...» wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Ваенна-медыцынскі інстытут | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 2021 | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Ваенна-медыцынскі інстытут БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == У 1995 годзе сумесным загадам Міністра абароны і Міністра аховы здароўя Рэспублікі Беларусь па ўзгадненні з Міністрам адукацыі Рэспублікі Беларусь быў утвораны ваенна-медыцынскі факультэт ва ўстанове адукацыі «Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт». З 7 чэрвеня 2021 года ваенна-медыцынскі факультэт атрымаў статус інстытута. == Начальнікі == * Дзяніс Анатольевіч Чарноў (з 2021) {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/334/ Ваенна-медыцынскі інстытут] {{БДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт БДМУ| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2021 годзе]] [[Катэгорыя:2021 год у Мінску]] 2xlhrijx07varfsmquaekqq8fd9wexl 4194080 4194058 2022-08-25T13:46:19Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Ваенна-медыцынскі інстытут | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 2021 | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Ваенна-медыцынскі інстытут БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == У 1995 годзе сумесным загадам Міністра абароны і Міністра аховы здароўя Рэспублікі Беларусь па ўзгадненні з Міністрам адукацыі Рэспублікі Беларусь быў утвораны ваенна-медыцынскі факультэт ва ўстанове адукацыі «Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт». З 7 чэрвеня 2021 года ваенна-медыцынскі факультэт атрымаў статус інстытута. == Начальнікі == * Дзяніс Анатольевіч Чарноў (з 2021) {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/334/ Ваенна-медыцынскі інстытут] {{БДМУ}} [[Катэгорыя:Факультэты Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 2021 годзе]] [[Катэгорыя:2021 год у Мінску]] rm7tgx8k52lhu0njtrfkhaksr00wbrb Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ 0 717629 4194060 2022-08-25T13:30:56Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Картка факультэта | name = Факультэт замежных навучэнцаў | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1990 | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Факультэт замежных на...» wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Факультэт замежных навучэнцаў | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1990 | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == Падрыхтоўка спецыялістаў з ліку грамадзян замежных дзяржаў у сценах Мінскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута праводзіцца з 1963 года. Першы выпуск лекараў з замежных краін у МДМІ адбыўся ў 1969 годзе. У той год былі выпушчаны першыя шэсць замежных спецыялістаў. У 1974 годзе быў створаны дэканат замежных навучэнцаў, а ў 1975 годзе - кафедра рускай мовы. У 1990 годзе ў структуры МДМІ быў арганізаваны медыцынскі факультэт замежных навучэнцаў, у гэты ж час пачалася падрыхтоўка замежных грамадзян на падрыхтоўчым аддзяленні. Афіцыйны статус ў структуры факультэта атрымала ў 1997 годзе. == Дэканы == {{Div col|2}} * В. М. Казачонак (1975-1979) * [[Пётр Рыгоравіч Піўчанка]] (1979-1984) * [[Аляксандр Мікалаевіч Стажараў]] (1984-1988) * [[Уладзімір Аляксандравіч Манулік]] (1988-1995) * [[Пётр Рыгоравіч Піўчанка]] (1995-2001) * [[Аляксей Ігаравіч Валатоўскі]] (2001-2004) * [[Эдуард Анатольевіч Дацэнка]] (2004-2012) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/87/ Факультэт замежных навучэнцаў] {{БДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт БДМУ| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1990 годзе]] [[Катэгорыя:1990 год у Мінску]] tqmelgsv3evmmqi7wcyr6uwsrrh9jsc 4194061 4194060 2022-08-25T13:31:27Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Факультэт замежных навучэнцаў | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1990 | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == Падрыхтоўка спецыялістаў з ліку грамадзян замежных дзяржаў у сценах Мінскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута праводзіцца з 1963 года. Першы выпуск лекараў з замежных краін у МДМІ адбыўся ў 1969 годзе. У той год былі выпушчаны першыя шэсць замежных спецыялістаў. У 1974 годзе быў створаны дэканат замежных навучэнцаў, а ў 1975 годзе — кафедра рускай мовы. У 1990 годзе ў структуры МДМІ быў арганізаваны медыцынскі факультэт замежных навучэнцаў, у гэты ж час пачалася падрыхтоўка замежных грамадзян на падрыхтоўчым аддзяленні. Афіцыйны статус ў структуры факультэта атрымала ў 1997 годзе. == Дэканы == {{Div col|2}} * В. М. Казачонак (1975—1979) * [[Пётр Рыгоравіч Піўчанка]] (1979—1984) * [[Аляксандр Мікалаевіч Стажараў]] (1984—1988) * [[Уладзімір Аляксандравіч Манулік]] (1988—1995) * [[Пётр Рыгоравіч Піўчанка]] (1995—2001) * [[Аляксей Ігаравіч Валатоўскі]] (2001—2004) * [[Эдуард Анатольевіч Дацэнка]] (2004—2012) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/87/ Факультэт замежных навучэнцаў] {{БДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт БДМУ| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1990 годзе]] [[Катэгорыя:1990 год у Мінску]] 0u1d1eh4y8ukahprx9p1h55obkniep2 4194075 4194061 2022-08-25T13:45:11Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Факультэт замежных навучэнцаў | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1990 | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == Падрыхтоўка спецыялістаў з ліку грамадзян замежных дзяржаў у сценах Мінскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута праводзіцца з 1963 года. Першы выпуск лекараў з замежных краін у МДМІ адбыўся ў 1969 годзе. У той год былі выпушчаны першыя шэсць замежных спецыялістаў. У 1974 годзе быў створаны дэканат замежных навучэнцаў, а ў 1975 годзе — кафедра рускай мовы. У 1990 годзе ў структуры МДМІ быў арганізаваны медыцынскі факультэт замежных навучэнцаў, у гэты ж час пачалася падрыхтоўка замежных грамадзян на падрыхтоўчым аддзяленні. Афіцыйны статус ў структуры факультэта атрымала ў 1997 годзе. == Дэканы == {{Div col|2}} * В. М. Казачонак (1975—1979) * [[Пётр Рыгоравіч Піўчанка]] (1979—1984) * [[Аляксандр Мікалаевіч Стажараў]] (1984—1988) * [[Уладзімір Аляксандравіч Манулік]] (1988—1995) * [[Пётр Рыгоравіч Піўчанка]] (1995—2001) * [[Аляксей Ігаравіч Валатоўскі]] (2001—2004) * [[Эдуард Анатольевіч Дацэнка]] (2004—2012) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/87/ Факультэт замежных навучэнцаў] {{БДМУ}} [[Катэгорыя:Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1990 годзе]] [[Катэгорыя:1990 год у Мінску]] myylbj24iedjjtfuqa7zcp9aknsqzli 4194103 4194075 2022-08-25T14:11:02Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Факультэт замежных навучэнцаў | university = [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = 1990 | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Мінск]] | homepage = | e-mail = }} '''Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Гісторыя == Падрыхтоўка спецыялістаў з ліку грамадзян замежных дзяржаў у сценах Мінскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута праводзіцца з 1963 года. Першы выпуск лекараў з замежных краін у МДМІ адбыўся ў 1969 годзе. У той год былі выпушчаны першыя шэсць замежных спецыялістаў. У 1974 годзе быў створаны дэканат замежных навучэнцаў, а ў 1975 годзе — кафедра рускай мовы. У 1990 годзе ў структуры МДМІ быў арганізаваны медыцынскі факультэт замежных навучэнцаў, у гэты ж час пачалася падрыхтоўка замежных грамадзян на падрыхтоўчым аддзяленні. Афіцыйны статус у структуры факультэта атрымала ў 1997 годзе. == Дэканы == {{Div col|2}} * В. М. Казачонак (1975—1979) * [[Пётр Рыгоравіч Піўчанка]] (1979—1984) * [[Аляксандр Мікалаевіч Стажараў]] (1984—1988) * [[Уладзімір Аляксандравіч Манулік]] (1988—1995) * [[Пётр Рыгоравіч Піўчанка]] (1995—2001) * [[Аляксей Ігаравіч Валатоўскі]] (2001—2004) * [[Эдуард Анатольевіч Дацэнка]] (2004—2012) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://bel.bsmu.by/page/6/87/ Факультэт замежных навучэнцаў] {{БДМУ}} [[Катэгорыя:Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ| ]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1990 годзе]] [[Катэгорыя:1990 год у Мінску]] ojl2xvzzij2v9t4gbfvza49i5ua453v Allium guatemalense 0 717630 4194068 2022-08-25T13:41:07Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565435|Allium guatemalense]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium guatemalense'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Гватэмала|Гватэмалы]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Гватэмала|Гватэмалы]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:8781-2|title=Plants of the World Online — Kew Science|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831051806/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:8781-2}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Цэнтральнай Амерыкі]] lbyr5qspi57a43ussvcfl3skwmbm34f 4194070 4194068 2022-08-25T13:42:26Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium guatemalense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium guatemalense | commons = Category:Allium guatemalense | iucn = | grin = }} '''Allium guatemalense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Гватэмала|Гватэмалы]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium guatemalense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Гватэмала|Гватэмалы]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:8781-2|title=Plants of the World Online — Kew Science|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831051806/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:8781-2}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Цэнтральнай Амерыкі]] bho343h42835pn78by9wv5bn0vpj5wi Эдуард Анатольевіч Дацэнка 0 717631 4194072 2022-08-25T13:44:21Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Навуковец}} {{цёзкі2|Дацэнка}} '''Эдуард Анатольевіч Дацэнка''' (нар. {{ДН|||1963}}, г. [[Віцебск]]) — беларускі ўрач-тэрапеўт, доктар медыцынскіх навук, прафесар. == Біяграфія == Скончыў [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] (1986). У 2004—2012 гадах — дэкан Факуль...» wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{цёзкі2|Дацэнка}} '''Эдуард Анатольевіч Дацэнка''' (нар. {{ДН|||1963}}, г. [[Віцебск]]) — беларускі ўрач-тэрапеўт, доктар медыцынскіх навук, прафесар. == Біяграфія == Скончыў [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] (1986). У 2004—2012 гадах — дэкан [[Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ|медычнага факультэта замежных навучэнцаў]], з 2016 года — загадчык кафедры прапедэўтыкі ўнутраных хвароб [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. {{зноскі}} == Літаратура == * Медицинский факультет иностранных учащихся УО «БГМУ» : 45 лет в пути. — Минск, 2021. (Информация: с. 49-53.) * Общий уход за больными (терапия) : учебное пособие / Г. И. Юпатов, Э. А. Доценко, В. В. Ольшанникова. ― Витебск, 2007. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дацэнка Эдуард Анатольевіч}} [[Катэгорыя:Дэканы факультэта замежных навучэнцаў БДМУ]] bty2tn5drracnqnafpzhji1oocwjf8l 4194074 4194072 2022-08-25T13:44:50Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{цёзкі2|Дацэнка}} '''Эдуард Анатольевіч Дацэнка''' (нар. {{ДН|||1963}}, г. [[Віцебск]]) — беларускі ўрач-тэрапеўт, доктар медыцынскіх навук, прафесар. == Біяграфія == Скончыў [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] (1986). У 2004—2012 гадах — дэкан [[Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ|медычнага факультэта замежных навучэнцаў]], з 2016 года — загадчык кафедры прапедэўтыкі ўнутраных хвароб [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]<ref>[https://www.bsmu.by/page/11/2270/ Доценко Эдуард Анатольевич]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Медицинский факультет иностранных учащихся УО «БГМУ» : 45 лет в пути. — Минск, 2021. (Информация: с. 49-53.) * Общий уход за больными (терапия) : учебное пособие / Г. И. Юпатов, Э. А. Доценко, В. В. Ольшанникова. ― Витебск, 2007. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дацэнка Эдуард Анатольевіч}} [[Катэгорыя:Дэканы факультэта замежных навучэнцаў БДМУ]] 1uyg8zo6vchun2xajg2iltjjlpyfttv 4194127 4194074 2022-08-25T14:44:00Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Тэрапеўты Беларусі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{цёзкі2|Дацэнка}} '''Эдуард Анатольевіч Дацэнка''' (нар. {{ДН|||1963}}, г. [[Віцебск]]) — беларускі ўрач-тэрапеўт, доктар медыцынскіх навук, прафесар. == Біяграфія == Скончыў [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] (1986). У 2004—2012 гадах — дэкан [[Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ|медычнага факультэта замежных навучэнцаў]], з 2016 года — загадчык кафедры прапедэўтыкі ўнутраных хвароб [[Беларускі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]<ref>[https://www.bsmu.by/page/11/2270/ Доценко Эдуард Анатольевич]</ref>. {{зноскі}} == Літаратура == * Медицинский факультет иностранных учащихся УО «БГМУ» : 45 лет в пути. — Минск, 2021. (Информация: с. 49-53.) * Общий уход за больными (терапия) : учебное пособие / Г. И. Юпатов, Э. А. Доценко, В. В. Ольшанникова. ― Витебск, 2007. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дацэнка Эдуард Анатольевіч}} [[Катэгорыя:Дэканы факультэта замежных навучэнцаў БДМУ]] [[Катэгорыя:Тэрапеўты Беларусі]] nqpii1jrxbhswjipn5uo7ch4cnrrjhw Allium gunibicum 0 717632 4194073 2022-08-25T13:44:41Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/32533366|Allium gunibicum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium gunibicum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Дагестан|Дагестана]]. Перыяд цвіцення: ліпень-жнівень. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Дагестан|Дагестана]]. Расце ў сярэднім горным поясе на сухіх вапняковых і травяністых схілах<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528131-1|title=Plants of the World Online — Kew Science|accessdate=03.09.2020}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 9pc078ixxa6kfq8om54peg69d9v805w 4194078 4194073 2022-08-25T13:45:52Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium gunibicum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium gunibicum | commons = Category:Allium gunibicum | iucn = | grin = }} '''Allium gunibicum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Дагестан]]а. Перыяд цвіцення: ліпень-жнівень. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium gunibicum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Дагестан]]а. Расце ў сярэднім горным поясе на сухіх вапняковых і травяністых схілах<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528131-1|title=Plants of the World Online — Kew Science|accessdate=03.09.2020}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] b5weuohspm269fv11b2n7q6oe3wzml7 Катэгорыя:Дэканы факультэта замежных навучэнцаў БДМУ 14 717633 4194077 2022-08-25T13:45:40Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Дэканы БДМУ|Факультэта замежных навучэнцаў]] [[Катэгорыя:Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Дэканы БДМУ|Факультэта замежных навучэнцаў]] [[Катэгорыя:Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ]] pguubznj4vlt8f1fgup01jw6a4a1puv 4194099 4194077 2022-08-25T14:08:37Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Дэканы БДМУ|Замежных навучэнцаў]] [[Катэгорыя:Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ]] pg9s4vye8x7og17qpz3ee3tqazhlobx Катэгорыя:Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ 14 717634 4194079 2022-08-25T13:45:56Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Факультэты Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта‎]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Факультэты Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта‎]] 60rpq4r3858v0ggi1cupfvd8k02mji2 4194101 4194079 2022-08-25T14:09:25Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Факультэты Беларускага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта‎|Замежных навучэнцаў]] 4pxqv4zc33wuf0gxst7a1kd8zh5m8ig Allium gusaricum 0 717635 4194081 2022-08-25T13:47:39Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565439|Allium gusaricum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium gusaricum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ва [[Узбекістан|Узбекістане]] і [[Таджыкістан|Таджыкістане]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва [[Узбекістан|Узбекістане]] і [[Таджыкістан|Таджыкістане]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528132-1|title=Plants of the World Online|publisher=Kew Science|accessdate=30.07.2020|archivedate=30 серпня 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210830164553/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528132-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] b6jubsh2b5wsulx0sidyftykf3odwo7 4194082 4194081 2022-08-25T13:48:28Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium gusaricum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium gusaricum | commons = Category:Allium gusaricum | iucn = | grin = }} '''Allium gusaricum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ва [[Узбекістан]]е і [[Таджыкістан]]е. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium gusaricum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва [[Узбекістан]]е і [[Таджыкістан]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528132-1|title=Plants of the World Online|publisher=Kew Science|accessdate=30.07.2020|archivedate=30 серпня 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210830164553/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528132-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] mgj8xygqt739l63utjl72moj2qi1q3r Катэгорыя:Губерні Царства Польскага 14 717636 4194086 2022-08-25T14:00:15Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі| Царства Польскае]] [[Катэгорыя:Царства Польскае]] [[Катэгорыя:Гісторыя адміністрацыйнага падзелу Польшчы]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі| Царства Польскае]] [[Катэгорыя:Царства Польскае]] [[Катэгорыя:Гісторыя адміністрацыйнага падзелу Польшчы]] nb2h9qe6p6byj6obe8rmttr2g3deqmh Allium gypsaceum 0 717637 4194090 2022-08-25T14:02:21Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565440|Allium gypsaceum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium gypsaceum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ва [[Узбекістан|Узбекістане]], [[Туркменістан|Туркменістане]] і [[Таджыкістан|Таджыкістане]]. == Апісанне == Сцёблы вышынёй 20&nbsp;см. Парасонікі густыя кветкавыя. [[Кветка|Кветкі]] вузка-кубачкападобныя, саламянага колеру з прыкметнымі ярка пурпурнымі сярэднімі жылкамі і краямі. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва [[Узбекістан|Узбекістане]], [[Туркменістан|Туркменістане]] і [[Таджыкістан|Таджыкістане]]. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] favpcyyvtm5igpno8kmoe5azl7vis24 4194091 4194090 2022-08-25T14:03:17Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium gypsaceum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium gypsaceum | commons = Category:Allium gypsaceum | iucn = | grin = }} '''Allium gypsaceum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ва [[Узбекістан]]е, [[Туркменістан]]е і [[Таджыкістан]]е. == Апісанне == Сцёблы вышынёй 20&nbsp;см. Парасонікі густыя кветкавыя. [[Кветка|Кветкі]] вузка-кубачкападобныя, саламянага колеру з прыкметнымі ярка пурпурнымі сярэднімі жылкамі і краямі. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium gypsaceum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва [[Узбекістан]]е, [[Туркменістан]]е і [[Таджыкістан]]е. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 3olwwql92ooonzsl7ajwrleplimsmvr 4194407 4194091 2022-08-26T02:35:26Z VladimirZhV 9113 /* Распаўсюджанне */ дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium gypsaceum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium gypsaceum | commons = Category:Allium gypsaceum | iucn = | grin = }} '''Allium gypsaceum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ва [[Узбекістан]]е, [[Туркменістан]]е і [[Таджыкістан]]е. == Апісанне == Сцёблы вышынёй 20&nbsp;см. Парасонікі густыя кветкавыя. [[Кветка|Кветкі]] вузка-кубачкападобныя, саламянага колеру з прыкметнымі ярка пурпурнымі сярэднімі жылкамі і краямі. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium gypsaceum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва [[Узбекістан]]е, [[Туркменістан]]е і [[Таджыкістан]]е. {{зноскі}} == Спасылкі == * {{Плантарыум|2005|Лук гипсовый}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] k8iaz4hgila16qxgnys6jbwazh9atht Allium gypsodictyum 0 717638 4194095 2022-08-25T14:05:47Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565441|Allium gypsodictyum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium gypsodictyum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ва [[Узбекістан|Узбекістане]] і [[Таджыкістан|Таджыкістане]]. == Апісанне == [[Ліст|Лісткі]] лускаватыя, кветаножкі даўжынёй 20-25&nbsp;мм, лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] ружовыя з пурпурнымі сярэднімі ніткамі<ref>{{Артыкул|назва=Taxonomic remarks on Allium L. subg. Allium sect. Allium s. lat|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва [[Узбекістан|Узбекістане]] і [[Таджыкістан|Таджыкістане]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528135-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830210923/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528135-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] n2yrpx7b5cl3cfkrldi6uvwbo3gcrrt 4194098 4194095 2022-08-25T14:06:58Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium gypsodictyum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium gypsodictyum | commons = Category:Allium gypsodictyum | iucn = | grin = }} '''Allium gypsodictyum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ва [[Узбекістан]]е і [[Таджыкістан]]е. == Апісанне == [[Ліст]]кі лускаватыя, кветаножкі даўжынёй 20-25&nbsp;мм, лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] ружовыя з пурпурнымі сярэднімі ніткамі<ref>{{Артыкул|загаловак=Taxonomic remarks on Allium L. subg. Allium sect. Allium s. lat|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium gypsodictyum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва [[Узбекістан]]е і [[Таджыкістан]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528135-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830210923/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528135-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] kpjdhuxcjcz3prwawn9qragm4yihkdl Allium haemanthoides 0 717639 4194102 2022-08-25T14:09:47Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565442|Allium haemanthoides]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium haemanthoides'''''&nbsp;— від [[Шматгадовыя расліны|шматгадовых]] [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}} распаўсюджаны ў заходнім [[Іран|Іране]] і паўночным [[Ірак|Іраку]]. == Апісанне == Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] лінейна-трохкутныя, бялёса-ружовыя, 14-18&nbsp;мм даўжынёй, (1)1,5&nbsp;мм шырынёй, [[Тычынка|тычынкавыя]] ніткі злёгку афарбаваныя, 1/5-1/4 даўжыні лісточкаў калякветніка<ref>{{Артыкул|назва=New taxa and other contributions to the taxonomy of Allium L.(Alliaceae) in Iran|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў заходнім [[Іран|Іране]] і паўночным [[Ірак|Іраку]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528136-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831071422/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528136-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] lpafghx7lpq3obu1854o7mbbv1rmxlc 4194104 4194102 2022-08-25T14:12:00Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium haemanthoides | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium haemanthoides | commons = Category:Allium haemanthoides | iucn = | grin = }} '''Allium haemanthoides'''&nbsp;— від [[Шматгадовыя расліны|шматгадовых]] [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}} распаўсюджаны ў заходнім [[Іран]]е і паўночным [[Ірак]]у. == Апісанне == Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] лінейна-трохкутныя, бялёса-ружовыя, 14-18&nbsp;мм даўжынёй, (1)1,5&nbsp;мм шырынёй, [[Тычынка|тычынкавыя]] ніткі злёгку афарбаваныя, 1/5-1/4 даўжыні лісточкаў калякветніка<ref>{{Артыкул|загаловак=New taxa and other contributions to the taxonomy of Allium L.(Alliaceae) in Iran|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium haemanthoides'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў заходнім [[Іран]]е і паўночным [[Ірак]]у<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528136-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831071422/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528136-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] oc1bj4ya3bk7zms1t67lcokvlkuanvi 4194124 4194104 2022-08-25T14:41:07Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium haemanthoides | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium haemanthoides | commons = Category:Allium haemanthoides | iucn = | grin = }} '''Allium haemanthoides'''&nbsp;— від [[Шматгадовыя расліны|шматгадовых]] [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў заходнім [[Іран]]е і паўночным [[Ірак]]у. == Апісанне == Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] лінейна-трохкутныя, бялёса-ружовыя, 14-18&nbsp;мм даўжынёй, (1)1,5&nbsp;мм шырынёй, [[Тычынка|тычынкавыя]] ніткі злёгку афарбаваныя, 1/5-1/4 даўжыні лісточкаў калякветніка<ref>{{Артыкул|загаловак=New taxa and other contributions to the taxonomy of Allium L.(Alliaceae) in Iran|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium haemanthoides'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў заходнім [[Іран]]е і паўночным [[Ірак]]у<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528136-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831071422/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528136-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 4pxb60949ang7qak68ydtq8c5holiw2 Allium hamrinense 0 717640 4194108 2022-08-25T14:19:29Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565447|Allium hamrinense]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium hamrinense'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ва ўсходняй [[Турцыя|Турцыі]] і [[Ірак|Іраку]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў паўднёва-ўсходняй [[Турцыя|Турцыі]] і [[Ірак|Іраку]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528141-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829065138/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528141-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 4asiolabpvvqz4iv8ywe5o1caoult30 4194109 4194108 2022-08-25T14:20:27Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hamrinense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hamrinense | commons = Category:Allium hamrinense | iucn = | grin = }} '''Allium hamrinense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ва ўсходняй [[Турцыя|Турцыі]] і [[Ірак]]у. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hamrinense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў паўднёва-ўсходняй [[Турцыя|Турцыі]] і [[Ірак]]у<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528141-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829065138/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528141-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] rijrynqh65ni8nayv4amtr5wvgy6dlg Allium haneltii 0 717641 4194112 2022-08-25T14:23:33Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565449|Allium haneltii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium haneltii'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Узбекістан|Узбекістана]]. == Апісанне == [[Цыбуліна]] 10–15 × 5–10&nbsp;мм. Сцябло вышынёй 10-20&nbsp;см. [[Ліст|Лісткі]] ў колькасці 2-3, 1-2&nbsp;мм шырынёй. [[Калякветнік]] званочкавы, бялёса-ружова фіялетава жыльных, лісточкі 2-3&nbsp;мм даўжынёй<ref>{{Артыкул|назва=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia|DOI=}}</ref>. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Узбекістан|Узбекістана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1002906-1|archive-date=1 вересня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210901063123/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1002906-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 1z8sqmx5frwsxr7nrf8ylflmkhrxgu0 4194113 4194112 2022-08-25T14:24:45Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium haneltii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium haneltii | commons = Category:Allium haneltii | iucn = | grin = }} '''Allium haneltii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Узбекістан]]а. == Апісанне == [[Цыбуліна]] 10-15 × 5-10&nbsp;мм. Сцябло вышынёй 10-20&nbsp;см. [[Ліст]]кі ў колькасці 2-3, 1-2&nbsp;мм шырынёй. [[Калякветнік]] званочкавы, бялёса-ружова фіялетава жыльных, лісточкі 2-3&nbsp;мм даўжынёй<ref>{{Артыкул|загаловак=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia|DOI=}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium haneltii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Узбекістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1002906-1|archive-date=1 вересня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210901063123/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1002906-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 298nur2vvcee1tz7u4rxn65cdcvpmgo Allium haussknechtii 0 717642 4194114 2022-08-25T14:28:58Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565450|Allium haussknechtii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium haussknechtii'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Сірыя|Сірыі]] і паўночна-заходнім [[Іран|Іране]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Сірыя|Сірыі]] і паўночна-заходнім [[Іран|Іране]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528142-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831051807/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528142-1}} {{Ref-en}}</ref>. Яшчэ застаецца сумневам, ці сірыйскія і іранскія расліны, сабраныя ≈ за 750&nbsp;км адна ад адной, сапраўды належаць да аднаго таксону<ref>{{Артыкул|назва=New taxa and other contributions to the taxonomy of Allium L.(Alliaceae) in Iran}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] dtdkc5t8lhfgblvij5u5bj4vusugeoc 4194115 4194114 2022-08-25T14:30:27Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium haussknechtii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium haussknechtii | commons = Category:Allium haussknechtii | iucn = | grin = }} '''Allium haussknechtii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Сірыя|Сірыі]] і паўночна-заходнім [[Іран]]е. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium haussknechtii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Сірыя|Сірыі]] і паўночна-заходнім [[Іран]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528142-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831051807/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528142-1}} {{Ref-en}}</ref>. Яшчэ застаецца сумневам, ці сірыйскія і іранскія расліны, сабраныя ≈ за 750&nbsp;км адна ад адной, сапраўды належаць да аднаго таксону<ref>{{Артыкул|загаловак=New taxa and other contributions to the taxonomy of Allium L.(Alliaceae) in Iran}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 82qorr5ggua5vzsathceaihc28lg2ry 4194645 4194115 2022-08-26T11:28:45Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium haussknechtii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium haussknechtii | commons = Category:Allium haussknechtii | iucn = | grin = }} '''Allium haussknechtii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Сірыя|Сірыі]] і паўночна-заходнім [[Іран]]е. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium haussknechtii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Сірыя|Сірыі]] і паўночна-заходнім [[Іран]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528142-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831051807/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528142-1}} {{Ref-en}}</ref>. Яшчэ застаецца сумневам, ці сірыйскія і іранскія расліны, сабраныя ≈ за 750&nbsp;км адна ад адной, сапраўды належаць да аднаго таксону<ref>{{Артыкул|загаловак=New taxa and other contributions to the taxonomy of Allium L.(Alliaceae) in Iran}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 4pi6qtj0srrci7iiok5bhneweix8enr Allium hedgei 0 717643 4194117 2022-08-25T14:34:15Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565451|Allium hedgei]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium hedgei'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Афганістан|Афганістана]]. Цесна звязаны з <nowiki>{{bt-bellat||Allium brevidentiforme}}</nowiki><ref name="Fritsch">{{Артыкул|назва=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Апісанне == Тычынкавыя ніткі карацейшыя за лісточкі калякветніка<ref>{{Артыкул|назва=One more new Allium L. species from Fergana depression (Central Asia)}} {{Ref-en}}</ref>. Вонкавыя тычынкавыя ніткі з двума тупымі зубчыкамі ў аснове. Унутраныя тычынкавыя ніткі з 3 (5) выступамі<ref name="Fritsch">{{Артыкул|назва=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночнага [[Афганістан|Афганістана]]<ref name="Fritsch">{{Артыкул|назва=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] d5nx9h3x1f2v41x5gc2q4eb9sc3ej1f 4194119 4194117 2022-08-25T14:35:30Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hedgei | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hedgei | commons = Category:Allium hedgei | iucn = | grin = }} '''Allium hedgei'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Афганістан]]а. Цесна звязаны з {{bt-bellat||Allium brevidentiforme}}<ref name="Fritsch">{{Артыкул|загаловак=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Апісанне == Тычынкавыя ніткі карацейшыя за лісточкі калякветніка<ref>{{Артыкул|загаловак=One more new Allium L. species from Fergana depression (Central Asia)}} {{Ref-en}}</ref>. Вонкавыя тычынкавыя ніткі з двума тупымі зубчыкамі ў аснове. Унутраныя тычынкавыя ніткі з 3 (5) выступамі<ref name="Fritsch">{{Артыкул|загаловак=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hedgei'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночнага [[Афганістан]]а<ref name="Fritsch">{{Артыкул|загаловак=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] n8qqsybbamcob3bwm8kwg4jt2kbhrx1 4194121 4194119 2022-08-25T14:36:56Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hedgei | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hedgei | commons = Category:Allium hedgei | iucn = | grin = }} '''Allium hedgei'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Афганістан]]а. Цесна звязаны з {{bt-bellat||Allium brevidentiforme}}<ref name="Fritsch">{{Артыкул|загаловак=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Апісанне == Тычынкавыя ніткі карацейшыя за лісточкі калякветніка<ref>{{Артыкул|загаловак=One more new Allium L. species from Fergana depression (Central Asia)}} {{Ref-en}}</ref>. Вонкавыя тычынкавыя ніткі з двума тупымі зубчыкамі ў аснове. Унутраныя тычынкавыя ніткі з 3 (5) выступамі<ref name="Fritsch"/>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hedgei'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночнага [[Афганістан]]а<ref name="Fritsch"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] amd3ny3g86oidv3lholc591llkqdohh Токарава поле 0 717644 4194118 2022-08-25T14:34:59Z Balachon77 65750 Новая старонка wikitext text/x-wiki [[Файл:Prudok, Homieĺ. Прудок, Гомель (1784).jpg|міні|Царкоўная зямля (ЦЗ) каля Прудка, у межах якой меркавана знаходзілася Токарава поле (1784 г.).]] '''Токарава поле''' — мясцовасць у наваколлі [[Гомельскае староства|старосцінскага]] [[Гомель|Гомеля]]. Вядома з «Рэестра рэвізіі гаспадарскай Гомельскай воласці» [[1560]] г.<ref name=":0">Акты, издаваемые Комиссиею, высочайше учрежденною для разбора древних актов в Вильне : Акты Главного литовского трибунала. — Вильна : Тип. А. Г. Сыркина, 1886. — Т. 13 — С. 376.</ref> З’яўлялася зямельным наданнем святару [[Валатава (вёска)|валатаўской]] Мікольскай царквы. Згадваецца ў адной звязцы з аб’ектам [[Бязоднае балота|Камсін]] (без тлумачэння спецыфікацыі). Гэтая акалічнасць разам з пазнакай меж царкоўнай зямлі ў раёне балота з рачулкай Камсіна на «Генеральным плане Беліцкага павета» [[1784]] г.<ref>Генеральный план Белицкого уезда / Генеральное межевание Могилевской губернии 1784 г.</ref> даюць падставу суаднесці азначаную мясцовасць з усходняй часткай сучаснага [[Прудок (Гомель)|Прудка]]. У 1560 г. гэтае наданне лічылася даўнім. Паступленні з Токарава поля вызначаліся як «пашни бочокъ десеть, сеножати возъ десеть», што «по старому при той церкви зоставлено»<ref name=":0" />. {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Гісторыя Гомеля]] mk046kjt934risvvb9vjirbya2ema1h Allium heldreichii 0 717645 4194122 2022-08-25T14:39:18Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565452|Allium heldreichii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium heldreichii'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночнай [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528145-1}} {{Ref-en}}</ref>. Расце ў [[Македонія (Грэцыя)|Македоніі]] і <nowiki>{{нп3|Фесалія|Фесаліі|uk|Фессалія}}</nowiki> на скалістых горных схілах на вышыні 700-2000&nbsp;метраў н.у.м<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/172156/6838679}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] i4go5gri6nb387dztz6d10oylwfw11t 4194123 4194122 2022-08-25T14:40:54Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium heldreichii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium heldreichii | commons = Category:Allium heldreichii | iucn = | grin = }} '''Allium heldreichii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium heldreichii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночнай [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528145-1}} {{Ref-en}}</ref>. Расце ў [[Македонія (Грэцыя)|Македоніі]] і {{нп3|Фесалія|Фесаліі|uk|Фессалія}} на скалістых горных схілах на вышыні 700—2000&nbsp;метраў н.у.м<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/172156/6838679}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] 8kzm0an99w8st5sx5nu6hkx5eif0wk3 4194125 4194123 2022-08-25T14:42:09Z Хомелка 6638 /* Распаўсюджанне */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium heldreichii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium heldreichii | commons = Category:Allium heldreichii | iucn = | grin = }} '''Allium heldreichii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium heldreichii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночнай [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528145-1}} {{Ref-en}}</ref>. Расце ў [[Македонія (Грэцыя)|Македоніі]] і [[Фесалія|Фесаліі]] на скалістых горных схілах на вышыні 700—2000&nbsp;метраў н.у.м<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/172156/6838679}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] 6mepuchst059tdjkzrxri6glknvu8g2 Allium helicophyllum 0 717646 4194128 2022-08-25T14:45:45Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565453|Allium helicophyllum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium helicophyllum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Іран|Іране]] і [[Туркменістан|Туркменістане]]. == Апісанне == Сцябло тоўстае, дыяметрам да 10&nbsp;мм. Кветканосы ў пладаносным стане даўжынёй да 9&nbsp;см. [[Ліст|Лісце]] у верхняй частцы спіральна скручанае<ref>{{Артыкул|назва=Allium aladaghense (Amaryllidaceae, Allieae), a new species of section Asteroprason from northeast of Iran|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Іран|Іране]] і [[Туркменістан|Туркменістане]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528146-1|archive-date=25 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200725111629/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528146-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] g6f11d22vzhpe616xiw0p8ocnte4gon 4194129 4194128 2022-08-25T14:47:18Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium helicophyllum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium helicophyllum | commons = Category:Allium helicophyllum | iucn = | grin = }} '''Allium helicophyllum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Іран]]е і [[Туркменістан]]е. == Апісанне == Сцябло тоўстае, дыяметрам да 10&nbsp;мм. Кветканосы ў пладаносным стане даўжынёй да 9&nbsp;см. [[Ліст|Лісце]] у верхняй частцы спіральна скручанае<ref>{{Артыкул|загаловак=Allium aladaghense (Amaryllidaceae, Allieae), a new species of section Asteroprason from northeast of Iran|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium helicophyllum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Іран]]е і [[Туркменістан]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528146-1|archive-date=25 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200725111629/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528146-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] lk4nzk6kqodu5c3xulu4gro2vdacj1c 4194301 4194129 2022-08-25T17:41:41Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium helicophyllum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium helicophyllum | commons = Category:Allium helicophyllum | iucn = | grin = }} '''Allium helicophyllum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Іран]]е і [[Туркменістан]]е. == Апісанне == Сцябло тоўстае, дыяметрам да 10&nbsp;мм. Кветканосы ў пладаносным стане даўжынёй да 9&nbsp;см. [[Ліст|Лісце]] ў верхняй частцы спіральна скручанае<ref>{{Артыкул|загаловак=Allium aladaghense (Amaryllidaceae, Allieae), a new species of section Asteroprason from northeast of Iran|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium helicophyllum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Іран]]е і [[Туркменістан]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528146-1|archive-date=25 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200725111629/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528146-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] tdeu7fbxqun69tdqwqmznx142eq7tlr Эмануэль Сведэнборг 0 717647 4194131 2022-08-25T14:54:31Z Frantishak 22737 Новая старонка: «{{Філосаф |імя = Эмануэль Сведэнборг |партрэт = Emanuel Swedenborg.PNG |памер = |подпіс = |імя пры нараджэнні = Emanuel Swedberg |арыгінал імя = Emanuel Swedenborg |дата нараджэння = 29.01.1686 |месца нараджэння = [[Стакгольм]], [[Швецыя]] |дата смерці = 29.03.1772 |месца с...» wikitext text/x-wiki {{Філосаф |імя = Эмануэль Сведэнборг |партрэт = Emanuel Swedenborg.PNG |памер = |подпіс = |імя пры нараджэнні = Emanuel Swedberg |арыгінал імя = Emanuel Swedenborg |дата нараджэння = 29.01.1686 |месца нараджэння = [[Стакгольм]], [[Швецыя]] |дата смерці = 29.03.1772 |месца смерці = {{Месца смерці|Лондан}}, [[Вялікабрытанія]] |школа = |перыяд = |кірунак = |інтарэсы = [[спірытуалізм]] |ідэі = |папярэднікі = |паслядоўнікі = |грамадзянства = [[Швецыя]] |узнагароды і прэміі = |сайт = }} '''Эмануэль Сведэнборг''' ({{lang-sv|Emanuel Swedenborg}}, [[29 студзеня]] [[1688]] г., [[Стакгольм]] — [[29 сакавіка]] [[1772]] г., [[Лондан]]) — [[Швецыя|шведскі]] рэлігійны [[філосаф]], [[тэалогія|тэолаг]] і [[вынаходнік]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў сям'і [[лютэранства|лютэранскага]] [[біскуп]]а, прафесара [[тэалогія|тэалогіі]]. З дзяцінства цікавіўся [[навука]]мі, навучаўся па самастойна абранай праграме, што ў выніку паўплывала на фарміраванне рознабаковых ведаў. У [[1709]] г. скончыў [[Упсальскі ўніверсітэт]]. У [[1710]] — [[1715]] гг. вандраваў па [[Еўропа|еўрапейскіх]] краінах, некаторы час жыў у [[Лондане]], дзе вывучаў [[фізіка|фізіку]] і [[механіка|механіку]]. У [[1716]] — [[1718]] гг. выдаваў у [[Швецыя|Швецыі]] навуковы часопіс «Паўночны Дэдал», у якім апублікаваў праект свайго лятальнага апарата. Займаў пасаду [[асэсар]]а кіраўніцтва [[шахта]]мі, выконваў даручэнні пры двары [[Ульрыка Элеанора|Ульрыкі Элеаноры]]. З-за [[заіканне|заікання]] адмовіўся ў [[1724]] г. выкладаць ва Упсальскім універсітэце. У [[1744]] г. выехаў у працяглую вандроўку. Падчас знаходжання ў [[Нідэрланды|Нідэрландах]] у мроях убачыў [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]], пасля чаго завёў дзённік мрояў і прыняў рашэнне займацца тэалогіяй. Памёр у [[1772]] г. у Лондане пасля перанесенага [[інсульт]]у. == Погляды == Эмануэль Сведэнборг меў досвед у розных [[навука]]х свайго часу, напісаў некалькі прац па [[мінералогія|мінералогіі]], даследваў чалавечы [[мозг]] і адным з першых прапанаваў ідэю [[нейрон]]а. Выступаў за [[вегетарыянства]]. У [[рэлігія|рэлігійных]] пытаннях прытрымліваўся [[плюралізм]]у. У канцы жыцця сфарміраваў так званае «нябеснае вучэнне», у якім выступаў за матэрыяльнасць [[душа|душы]], спасціжэнне свету праз [[інтуіцыя|інтуіцыю]] і ўяўленні, казаў пра тое, што другое прышэсце [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]] і [[Страшны Суд]] ужо адбыліся ў духоўным свеце. Стаўленне сучаснікаў і нашчадкаў да спадчыны Эмануэля Сведэнборга не было адназначным, паколькі многія сцверджанні ён будаваў на аснове мрой і ўяў, да якіх адносіўся надзвычай сур'ёзна. Аказаў прамы ўплыў на погляды [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]] і [[Джона Уэслі|Джона Уэслі]]. [[Тэалогія|Тэалагічныя]] працы садзейнічалі станаўленню [[спірытуалізм]]у. == Спасылкі == * [https://newchurch.org/about/swedenborg/swedenborgs-biography/ Кароткая біяграфія] * [https://www.sacred-texts.com/swd/ Тэксты прац] * [https://swedenborg.com Фонд Сведэнборга] Катэгорыя:Філосафы Швецыі Катэгорыя:Багасловы Швецыі Катэгорыя:Эпоха Асветніцтва Катэгорыя:Вынаходнікі Швецыі Катэгорыя:Фізіёлагі Швецыі e0lshx20zed8klu4hjc01mxvwkam9fn 4194132 4194131 2022-08-25T14:56:19Z Frantishak 22737 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{Філосаф |імя = Эмануэль Сведэнборг |партрэт = Emanuel Swedenborg.PNG |памер = |подпіс = |імя пры нараджэнні = Emanuel Swedberg |арыгінал імя = Emanuel Swedenborg |дата нараджэння = 29.01.1686 |месца нараджэння = [[Стакгольм]], [[Швецыя]] |дата смерці = 29.03.1772 |месца смерці = {{Месца смерці|Лондан}}, [[Вялікабрытанія]] |школа = |перыяд = |кірунак = |інтарэсы = [[спірытуалізм]] |ідэі = |папярэднікі = |паслядоўнікі = |грамадзянства = [[Швецыя]] |узнагароды і прэміі = |сайт = }} '''Эмануэль Сведэнборг''' ({{lang-sv|Emanuel Swedenborg}}, [[29 студзеня]] [[1688]] г., [[Стакгольм]] — [[29 сакавіка]] [[1772]] г., [[Лондан]]) — [[Швецыя|шведскі]] рэлігійны [[філосаф]], [[тэалогія|тэолаг]] і [[вынаходнік]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў сям'і [[лютэранства|лютэранскага]] [[біскуп]]а, прафесара [[тэалогія|тэалогіі]]. З дзяцінства цікавіўся [[навука]]мі, навучаўся па самастойна абранай праграме, што ў выніку паўплывала на фарміраванне рознабаковых ведаў. У [[1709]] г. скончыў [[Упсальскі ўніверсітэт]]. У [[1710]] — [[1715]] гг. вандраваў па [[Еўропа|еўрапейскіх]] краінах, некаторы час жыў у [[Лондане]], дзе вывучаў [[фізіка|фізіку]] і [[механіка|механіку]]. У [[1716]] — [[1718]] гг. выдаваў у [[Швецыя|Швецыі]] навуковы часопіс «Паўночны Дэдал», у якім апублікаваў праект свайго лятальнага апарата. Займаў пасаду [[асэсар]]а кіраўніцтва [[шахта]]мі, выконваў даручэнні пры двары [[Ульрыка Элеанора|Ульрыкі Элеаноры]]. З-за [[заіканне|заікання]] адмовіўся ў [[1724]] г. выкладаць ва Упсальскім універсітэце. У [[1744]] г. выехаў у працяглую вандроўку. Падчас знаходжання ў [[Нідэрланды|Нідэрландах]] у мроях убачыў [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]], пасля чаго завёў дзённік мрояў і прыняў рашэнне займацца тэалогіяй. Памёр у [[1772]] г. у Лондане пасля перанесенага [[інсульт]]у. == Погляды == Эмануэль Сведэнборг меў досвед у розных [[навука]]х свайго часу, напісаў некалькі прац па [[мінералогія|мінералогіі]], даследваў чалавечы [[мозг]] і адным з першых прапанаваў ідэю [[нейрон]]а. Выступаў за [[вегетарыянства]]. У [[рэлігія|рэлігійных]] пытаннях прытрымліваўся [[плюралізм]]у. У канцы жыцця сфарміраваў так званае «нябеснае вучэнне», у якім выступаў за матэрыяльнасць [[душа|душы]], спасціжэнне свету праз [[інтуіцыя|інтуіцыю]] і ўяўленні, казаў пра тое, што другое прышэсце [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]] і [[Страшны Суд]] ужо адбыліся ў духоўным свеце. Стаўленне сучаснікаў і нашчадкаў да спадчыны Эмануэля Сведэнборга не было адназначным, паколькі многія сцверджанні ён будаваў на аснове мрой і ўяў, да якіх адносіўся надзвычай сур'ёзна. Аказаў прамы ўплыў на погляды [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]] і [[Джона Уэслі|Джона Уэслі]]. [[Тэалогія|Тэалагічныя]] працы садзейнічалі станаўленню [[спірытуалізм]]у. == Спасылкі == * [https://newchurch.org/about/swedenborg/swedenborgs-biography/ Кароткая біяграфія] * [https://www.sacred-texts.com/swd/ Тэксты прац] * [https://swedenborg.com Фонд Сведэнборга] [[Катэгорыя:Філосафы Швецыі]] [[Катэгорыя:Багасловы Швецыі]] [[Катэгорыя:Эпоха Асветніцтва]] [[Катэгорыя:Вынаходнікі Швецыі]] [[Катэгорыя:Фізіёлагі Швецыі]] gid6z5qjbw1edd2mxik8825gwpkqt7n 4194133 4194132 2022-08-25T14:56:41Z Frantishak 22737 wikitext text/x-wiki {{Філосаф |імя = Эмануэль Сведэнборг |партрэт = Emanuel Swedenborg.PNG |памер = |подпіс = |імя пры нараджэнні = Emanuel Swedberg |арыгінал імя = Emanuel Swedenborg |дата нараджэння = 29.01.1686 |месца нараджэння = [[Стакгольм]], [[Швецыя]] |дата смерці = 29.03.1772 |месца смерці = {{Месца смерці|Лондан}}, [[Вялікабрытанія]] |школа = |перыяд = |кірунак = |інтарэсы = [[спірытуалізм]] |ідэі = |папярэднікі = |паслядоўнікі = |грамадзянства = [[Швецыя]] |узнагароды і прэміі = |сайт = }} '''Эмануэль Сведэнборг''' ({{lang-sv|Emanuel Swedenborg}}, [[29 студзеня]] [[1688]] г., [[Стакгольм]] — [[29 сакавіка]] [[1772]] г., [[Лондан]]) — [[Швецыя|шведскі]] рэлігійны [[філосаф]], [[тэалогія|тэолаг]] і [[вынаходнік]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў сям'і [[лютэранства|лютэранскага]] [[біскуп]]а, прафесара [[тэалогія|тэалогіі]]. З дзяцінства цікавіўся [[навука]]мі, навучаўся па самастойна абранай праграме, што ў выніку паўплывала на фарміраванне рознабаковых ведаў. У [[1709]] г. скончыў [[Упсальскі ўніверсітэт]]. У [[1710]] — [[1715]] гг. вандраваў па [[Еўропа|еўрапейскіх]] краінах, некаторы час жыў у [[Лондане]], дзе вывучаў [[фізіка|фізіку]] і [[механіка|механіку]]. У [[1716]] — [[1718]] гг. выдаваў у [[Швецыя|Швецыі]] навуковы часопіс «Паўночны Дэдал», у якім апублікаваў праект свайго лятальнага апарата. Займаў пасаду [[асэсар]]а кіраўніцтва [[шахта]]мі, выконваў даручэнні пры двары [[Ульрыка Элеанора|Ульрыкі Элеаноры]]. З-за [[заіканне|заікання]] адмовіўся ў [[1724]] г. выкладаць ва Упсальскім універсітэце. У [[1744]] г. выехаў у працяглую вандроўку. Падчас знаходжання ў [[Нідэрланды|Нідэрландах]] у мроях убачыў [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]], пасля чаго завёў дзённік мрояў і прыняў рашэнне займацца тэалогіяй. Памёр у [[1772]] г. у Лондане пасля перанесенага [[інсульт]]у. == Погляды == Эмануэль Сведэнборг меў досвед у розных [[навука]]х свайго часу, напісаў некалькі прац па [[мінералогія|мінералогіі]], даследваў чалавечы [[мозг]] і адным з першых прапанаваў ідэю [[нейрон]]а. Выступаў за [[вегетарыянства]]. У [[рэлігія|рэлігійных]] пытаннях прытрымліваўся [[плюралізм]]у. У канцы жыцця сфарміраваў так званае «нябеснае вучэнне», у якім выступаў за матэрыяльнасць [[душа|душы]], спасціжэнне свету праз [[інтуіцыя|інтуіцыю]] і ўяўленні, казаў пра тое, што другое прышэсце [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]] і [[Страшны Суд]] ужо адбыліся ў духоўным свеце. Стаўленне сучаснікаў і нашчадкаў да спадчыны Эмануэля Сведэнборга не было адназначным, паколькі многія сцверджанні ён будаваў на аснове мрой і ўяў, да якіх адносіўся надзвычай сур'ёзна. Аказаў прамы ўплыў на погляды [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]] і [[Джона Уэслі|Джона Уэслі]]. [[Тэалогія|Тэалагічныя]] працы садзейнічалі станаўленню [[спірытуалізм]]у. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://newchurch.org/about/swedenborg/swedenborgs-biography/ Кароткая біяграфія] * [https://www.sacred-texts.com/swd/ Тэксты прац] * [https://swedenborg.com Фонд Сведэнборга] [[Катэгорыя:Філосафы Швецыі]] [[Катэгорыя:Багасловы Швецыі]] [[Катэгорыя:Эпоха Асветніцтва]] [[Катэгорыя:Вынаходнікі Швецыі]] [[Катэгорыя:Фізіёлагі Швецыі]] 60c1vwo5cuu0w4a1mr19m9780k59opz 4194139 4194133 2022-08-25T14:58:51Z Frantishak 22737 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Філосаф |імя = Эмануэль Сведэнборг |партрэт = Emanuel Swedenborg.PNG |памер = |подпіс = |імя пры нараджэнні = Emanuel Swedberg |арыгінал імя = Emanuel Swedenborg |дата нараджэння = 29.01.1686 |месца нараджэння = [[Стакгольм]], [[Швецыя]] |дата смерці = 29.03.1772 |месца смерці = {{Месца смерці|Лондан}}, [[Вялікабрытанія]] |школа = |перыяд = |кірунак = |інтарэсы = [[спірытуалізм]] |ідэі = |папярэднікі = |паслядоўнікі = |грамадзянства = [[Швецыя]] |узнагароды і прэміі = |сайт = }} '''Эмануэль Сведэнборг''' ({{lang-sv|Emanuel Swedenborg}}, [[29 студзеня]] [[1688]] г., [[Стакгольм]] — [[29 сакавіка]] [[1772]] г., [[Лондан]]) — [[Швецыя|шведскі]] рэлігійны [[філосаф]], [[тэалогія|тэолаг]] і [[вынаходнік]]. == Біяграфія == Нарадзіўся ў сям'і [[лютэранства|лютэранскага]] [[біскуп]]а, прафесара [[тэалогія|тэалогіі]]. З дзяцінства цікавіўся [[навука]]мі, навучаўся па самастойна абранай праграме, што ў выніку паўплывала на фарміраванне рознабаковых ведаў. У [[1709]] г. скончыў [[Упсальскі ўніверсітэт]]. У [[1710]] — [[1715]] гг. вандраваў па [[Еўропа|еўрапейскіх]] краінах, некаторы час жыў у [[Лондан]]е, дзе вывучаў [[фізіка|фізіку]] і [[механіка|механіку]]. У [[1716]] — [[1718]] гг. выдаваў у [[Швецыя|Швецыі]] навуковы часопіс «Паўночны Дэдал», у якім апублікаваў праект свайго лятальнага апарата. Займаў пасаду [[асэсар]]а кіраўніцтва [[шахта]]мі, выконваў даручэнні пры двары [[Ульрыка Элеанора|Ульрыкі Элеаноры]]. З-за [[заіканне|заікання]] адмовіўся ў [[1724]] г. выкладаць ва Упсальскім універсітэце. У [[1744]] г. выехаў у працяглую вандроўку. Падчас знаходжання ў [[Нідэрланды|Нідэрландах]] у мроях убачыў [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]], пасля чаго завёў дзённік мрояў і прыняў рашэнне займацца тэалогіяй. Памёр у [[1772]] г. у Лондане пасля перанесенага [[інсульт]]у. == Погляды == Эмануэль Сведэнборг меў досвед у розных [[навука]]х свайго часу, напісаў некалькі прац па [[мінералогія|мінералогіі]], даследваў чалавечы [[мозг]] і адным з першых прапанаваў ідэю [[нейрон]]а. Выступаў за [[вегетарыянства]]. У [[рэлігія|рэлігійных]] пытаннях прытрымліваўся [[плюралізм]]у. У канцы жыцця сфарміраваў так званае «нябеснае вучэнне», у якім выступаў за матэрыяльнасць [[душа|душы]], спасціжэнне свету праз [[інтуіцыя|інтуіцыю]] і ўяўленні, казаў пра тое, што другое прышэсце [[Ісус Хрыстос|Ісуса Хрыста]] і [[Страшны Суд]] ужо адбыліся ў духоўным свеце. Стаўленне сучаснікаў і нашчадкаў да спадчыны Эмануэля Сведэнборга не было адназначным, паколькі многія сцверджанні ён будаваў на аснове мрой і ўяў, да якіх адносіўся надзвычай сур'ёзна. Аказаў прамы ўплыў на погляды [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]] і [[Джона Уэслі|Джона Уэслі]]. [[Тэалогія|Тэалагічныя]] працы садзейнічалі станаўленню [[спірытуалізм]]у. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://newchurch.org/about/swedenborg/swedenborgs-biography/ Кароткая біяграфія] * [https://www.sacred-texts.com/swd/ Тэксты прац] * [https://swedenborg.com Фонд Сведэнборга] [[Катэгорыя:Філосафы Швецыі]] [[Катэгорыя:Багасловы Швецыі]] [[Катэгорыя:Эпоха Асветніцтва]] [[Катэгорыя:Вынаходнікі Швецыі]] [[Катэгорыя:Фізіёлагі Швецыі]] bb624hd2yqr8p5417otwd763qdcyovq Аўгустоўская губерня 0 717648 4194135 2022-08-25T14:57:18Z ElisavetaIvanova 69289 Новая старонка: «{{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Аўгустоўская губерня |статус=Губерня |Герб= KP gubernia augustowska (1845-1866) COA.svg |карта = |цэнтр = Ломжа, Сувалкі |утворана = [[1837]] |плошча = |насельніцтва = |да = |пасля = }} '''Аўгустоўская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia augustowska}}) ...» wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Аўгустоўская губерня |статус=Губерня |Герб= KP gubernia augustowska (1845-1866) COA.svg |карта = |цэнтр = Ломжа, Сувалкі |утворана = [[1837]] |плошча = |насельніцтва = |да = |пасля = }} '''Аўгустоўская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia augustowska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Ломжа]] ([[1837]]-[[1844]]), пазней [[Сувалкі]] ([[1844]]-[[1866]]). Утворана ў [[1837]] годзе. Скасавана ў 1866 годзе, калі яе тэрыторыя ўвайшла ў склад [[Сувалкаўская губерня|Сувалкаўскай]] і [[Ломжынская губерня|Ломжынскай губерній]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] qdkf97kp5wxhnjfu9htbioxivawd3kn 4194136 4194135 2022-08-25T14:58:07Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Аўгустоўская губерня |статус=Губерня |Герб= KP gubernia augustowska (1845-1866) COA.svg |карта = |цэнтр = |утворана = [[1837]] |плошча = |насельніцтва = |да = |пасля = }} '''Аўгустоўская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia augustowska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Ломжа]] ([[1837]]-[[1844]]), пазней [[Сувалкі]] ([[1844]]-[[1866]]). Утворана ў [[1837]] годзе. Скасавана ў 1866 годзе, калі яе тэрыторыя ўвайшла ў склад [[Сувалкаўская губерня|Сувалкаўскай]] і [[Ломжынская губерня|Ломжынскай губерній]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] kbeyi4n8hk6qwqi701p5sfd6cutoote 4194137 4194136 2022-08-25T14:58:24Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Аўгустоўская губерня |статус=Губерня |Герб= KP gubernia augustowska (1845-1866) COA.svg |карта = |цэнтр = Сувалкі |утворана = [[1837]] |плошча = |насельніцтва = |да = |пасля = }} '''Аўгустоўская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia augustowska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Ломжа]] ([[1837]]-[[1844]]), пазней [[Сувалкі]] ([[1844]]-[[1866]]). Утворана ў [[1837]] годзе. Скасавана ў 1866 годзе, калі яе тэрыторыя ўвайшла ў склад [[Сувалкаўская губерня|Сувалкаўскай]] і [[Ломжынская губерня|Ломжынскай губерній]]. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] 7ihcyh9gvzwjmmq4p47zt7kie14fkr1 4194138 4194137 2022-08-25T14:58:43Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Аўгустоўская губерня |статус=Губерня |Герб= KP gubernia augustowska (1845-1866) COA.svg |карта = |цэнтр = Сувалкі |утворана = [[1837]] |плошча = |насельніцтва = |да = |пасля = }} '''Аўгустоўская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia augustowska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Ломжа]] ([[1837]]-[[1844]]), пазней [[Сувалкі]] ([[1844]]-[[1866]]). Утворана ў [[1837]] годзе. Скасавана ў 1866 годзе, калі яе тэрыторыя ўвайшла ў склад [[Сувалкаўская губерня|Сувалкаўскай]] і [[Ломжынская губерня|Ломжынскай губерній]]. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] iqau3n36rx3mbu1h9081mxrwsp3k57r 4194142 4194138 2022-08-25T15:01:10Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Аўгустоўская губерня |статус=Губерня |Герб= KP gubernia augustowska (1845-1866) COA.svg |карта = |цэнтр = Сувалкі |утворана = [[1837]] |плошча = |насельніцтва = |да = |пасля = }} '''Аўгустоўская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia augustowska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Ломжа]] ([[1837]]-[[1844]]), пазней [[Сувалкі]] ([[1844]]-[[1866]]). Утворана ў [[1837]] годзе. Скасавана ў 1866 годзе, калі яе тэрыторыя ўвайшла ў склад [[Сувалкаўская губерня|Сувалкаўскай]] і [[Ломжынская губерня|Ломжынскай губерній]]. Складалася з пяці паветаў: * Аўгустоўскі ([[Аўгустаў]]) * Кальварыйскі ([[Кальварыя (горад)|Кальварыя]]) * Ломжынскі ([[Ломжа]]) * Сэйненскі ([[Сэйны]]) * Марыямпальскі ([[Марыямпале|Марыямпаль]]) == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] 3ebg58le56wnq89g303etblon01kd0r 4194158 4194142 2022-08-25T15:44:46Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Аўгустоўская губерня |статус=Губерня |Герб= KP gubernia augustowska (1845-1866) COA.svg |карта = |цэнтр = Сувалкі |утворана = [[1837]] |плошча = |насельніцтва = |да = |пасля = }} '''Аўгустоўская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia augustowska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Ломжа]] ([[1837]]-[[1844]]), пазней [[Сувалкі]] ([[1844]]-[[1866]]). Утворана ў [[1837]] годзе. Скасавана ў 1866 годзе, калі яе тэрыторыя ўвайшла ў склад [[Сувалкаўская губерня|Сувалкаўскай]] і [[Ломжынская губерня|Ломжынскай губерняў]]. Складалася з пяці паветаў: * Аўгустоўскі ([[Аўгустаў]]) * Кальварыйскі ([[Кальварыя (горад)|Кальварыя]]) * Ломжынскі ([[Ломжа]]) * Сэйненскі ([[Сэйны]]) * Марыямпальскі ([[Марыямпале|Марыямпаль]]) == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] qn23239qha02bvjdsp9qzvwi6vghnhf 4194164 4194158 2022-08-25T15:48:29Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Аўгустоўская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia augustowska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Ломжа]] ([[1837]]-[[1844]]), пазней [[Сувалкі]] ([[1844]]-[[1866]]). Утворана ў [[1837]] годзе. Скасавана ў 1866 годзе, калі яе тэрыторыя ўвайшла ў склад [[Сувалкаўская губерня|Сувалкаўскай]] і [[Ломжынская губерня|Ломжынскай губерняў]]. Складалася з пяці паветаў: * Аўгустоўскі ([[Аўгустаў]]) * Кальварыйскі ([[Кальварыя (горад)|Кальварыя]]) * Ломжынскі ([[Ломжа]]) * Сэйненскі ([[Сэйны]]) * Марыямпальскі ([[Марыямпале|Марыямпаль]]) == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] tou17kvudbwnpdqexer3h6als8oyrj8 4194336 4194164 2022-08-25T18:20:51Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Аўгустоўская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia augustowska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Ломжа]] ([[1837]]-[[1844]]), пазней [[Сувалкі]] ([[1844]]-[[1866]]). Утворана ў [[1837]] годзе. Скасавана ў 1866 годзе, калі яе тэрыторыя ўвайшла ў склад [[Сувалкаўская губерня|Сувалкаўскай]] і [[Ломжынская губерня|Ломжынскай губерняў]]. Складалася з пяці паветаў: * [[Аўгустоўскі павет]] * [[Кальварыя (горад)|Кальварыйскі павет]] * [[Ламжынскі павет]] * [[Сэйнэнскі павет]] * [[Марыямпальскі павет]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] pnbtr00mankh5z5hraq2venv4lgggv8 Allium hemisphaericum 0 717649 4194143 2022-08-25T15:01:41Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565454|Allium hemisphaericum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium hemisphaericum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Сіцылія|Сіцыліі]], [[Італія]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] вострава [[Марэціма|<nowiki>{{нп3|Марэціма||ru|Мареттимо}}</nowiki>]], адным з [[Эгадскія астравы|Эгадскіх астравоў]], заходняя [[Сіцылія]], [[Італія]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:962056-1|archive-date=24 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724111709/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:962056-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе лугі, адкрытыя прасторы і сонечныя скалістыя ўчасткі<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143518/18609215|archive-date=24 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724073012/https://www.iucnredlist.org/species/13143518/18609215}} {{Ref-en}}</ref>. == Пагрозы і ахова == Дзейнасць чалавека пагражае арэалам віду. Месца пражывання віду памяншаецца з-за будаўніцтва новых дамоў для адпачынку, новых дарог да іх і выкідання адходаў. За апошнія 40 гадоў гэтыя пагрозы сур'ёзна паўплывалі на ўвесь востраў. Выкід смецця адбываецца пераважна ва ўнутраных раёнах, тады як адкрыццё новых дарог адбываецца пераважна на ўзбярэжжы<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143518/18609215|дата=2018|archive-date=24 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724073012/https://www.iucnredlist.org/species/13143518/18609215}} {{Ref-en}}</ref>. Від зафіксаваны на ўчастках <nowiki>{{нп3|Natura 2000||uk|Natura 2000}}</nowiki> "Isola di [[Лампедуза|Lampedusa]] e <nowiki>{{нп3|Лампіёне||ru|Лампионе}}</nowiki>« і »Isole [[Пелагскія астравы|Pelagie]]". Занесены ў [[Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь|Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь]]<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143518/18609215|дата=2018|archive-date=24 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724073012/https://www.iucnredlist.org/species/13143518/18609215}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] 9zy9p87vn06m39wcsxp2imgrxroipoj 4194147 4194143 2022-08-25T15:03:52Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hemisphaericum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hemisphaericum | commons = Category:Allium hemisphaericum | iucn = | grin = }} '''Allium hemisphaericum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Сіцылія|Сіцыліі]], [[Італія]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hemisphaericum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] вострава {{нп3|Марэціма||ru|Мареттимо}}, адным з [[Эгадскія астравы|Эгадскіх астравоў]], заходняя [[Сіцылія]], [[Італія]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:962056-1|archive-date=24 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724111709/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:962056-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе лугі, адкрытыя прасторы і сонечныя скалістыя ўчасткі<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143518/18609215|archive-date=24 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724073012/https://www.iucnredlist.org/species/13143518/18609215}} {{Ref-en}}</ref>. == Пагрозы і ахова == Дзейнасць чалавека пагражае арэалам віду. Месца пражывання віду памяншаецца з-за будаўніцтва новых дамоў для адпачынку, новых дарог да іх і выкідання адходаў. За апошнія 40 гадоў гэтыя пагрозы сур’ёзна паўплывалі на ўвесь востраў. Выкід смецця адбываецца пераважна ва ўнутраных раёнах, тады як адкрыццё новых дарог адбываецца пераважна на ўзбярэжжы<ref name="iucn"/>. Від зафіксаваны на ўчастках {{нп3|Natura 2000||uk|Natura 2000}} «Isola di [[Лампедуза|Lampedusa]] e {{нп3|Лампіёне||ru|Лампионе}}» і «Isole [[Пелагскія астравы|Pelagie]]». Занесены ў [[Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь|Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь]]<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] 9t10l4rdczfzbelotztymuxyq84t7av 4194148 4194147 2022-08-25T15:05:06Z Хомелка 6638 /* Пагрозы і ахова */ афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hemisphaericum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hemisphaericum | commons = Category:Allium hemisphaericum | iucn = | grin = }} '''Allium hemisphaericum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Сіцылія|Сіцыліі]], [[Італія]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hemisphaericum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] вострава {{нп3|Марэціма||ru|Мареттимо}}, адным з [[Эгадскія астравы|Эгадскіх астравоў]], заходняя [[Сіцылія]], [[Італія]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:962056-1|archive-date=24 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724111709/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:962056-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе лугі, адкрытыя прасторы і сонечныя скалістыя ўчасткі<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143518/18609215|archive-date=24 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724073012/https://www.iucnredlist.org/species/13143518/18609215}} {{Ref-en}}</ref>. == Пагрозы і ахова == Дзейнасць чалавека пагражае арэалам віду. Месца пражывання віду памяншаецца з-за будаўніцтва новых дамоў для адпачынку, новых дарог да іх і выкідання адходаў. За апошнія 40 гадоў гэтыя пагрозы сур’ёзна паўплывалі на ўвесь востраў. Выкід смецця адбываецца пераважна ва ўнутраных раёнах, тады як адкрыццё новых дарог адбываецца пераважна на ўзбярэжжы<ref name="iucn"/>. Від зафіксаваны на ўчастках {{нп3|Natura 2000||uk|Natura 2000}} «Isola di [[Лампедуза|Lampedusa]] e {{нп3|Лампіёне||ru|Лампионе}}» і «Isole [[Пелагскія астравы|Pelagie]]». Занесены ў італьянскі рэгіянальны Чырвоны спіс як уразлівы<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] o9hj0s795usuy3h4bhw8jvrwkzi2eic Allium hermoneum 0 717650 4194149 2022-08-25T15:09:24Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565457|Allium hermoneum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium hermoneum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Пярэдняя Азія|Заходняй Азіі]]. == Апісанне == Мае цыбулінкі ўздоўж ніжняй часткі сцябла. Сцябло 15-30&nbsp;см. [[Ліст|Лісткоў]] 3-4, даўжынёй да 15&nbsp;см. [[Суквецце]] да 15-кветкавых. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] амаль роўныя, шырока тупыя, 5-5. 2 × 2.7–2.8&nbsp;мм. Тычынкі простыя, роўныя, даўжынёй 5&nbsp;мм. [[Храмасома|2n]]=16, 32<ref name="Brullo">{{Артыкул|назва=Cytotaxonomic considerations on Allium stamineum Boiss. group (Alliaceae)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны на вяршыні гары [[Эш-Шэйх|Гермон]] на вышынях 1800-2800&nbsp;м ([[Сірыя]], [[Ліван]], [[Ізраіль]])<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143541/18610924|дата=2017|archive-date=25 вересня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200925175825/https://www.iucnredlist.org/species/13143541/18610924}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77087817-1|дата=|archive-date=6 червня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210606071348/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77087817-1}} {{Ref-en}}</ref>. Расце на скалістых схілах<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143541/18610924|дата=2017|archive-date=25 вересня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200925175825/https://www.iucnredlist.org/species/13143541/18610924}} {{Ref-en}}</ref>. == Пагрозы і ахова == Горналыжныя раёны і ваеннае будаўніцтва могуць паўплываць на насельніцтва вакол поўдня гары. Гермон, што ахоплівае невялікую частку відавага арэала вакол гарналыжнага курорта. Змяненне клімату паўплывае на горнае асяроддзе, але ўплыў нявызначаны. Неабходныя даследаванні, каб зразумець ўплыў змены клімату<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143541/18610924|дата=2017|archive-date=25 вересня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200925175825/https://www.iucnredlist.org/species/13143541/18610924}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] c9cnw98yi957h1w2oyyfq7cvn58k4wu 4194150 4194149 2022-08-25T15:11:07Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hermoneum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hermoneum | commons = Category:Allium hermoneum | iucn = | grin = }} '''Allium hermoneum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Пярэдняя Азія|Заходняй Азіі]]. == Апісанне == Мае цыбулінкі ўздоўж ніжняй часткі сцябла. Сцябло 15-30&nbsp;см. [[Ліст]]коў 3-4, даўжынёй да 15&nbsp;см. [[Суквецце]] да 15-кветкавых. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] амаль роўныя, шырока тупыя, 5-5. 2 × 2.7-2.8&nbsp;мм. Тычынкі простыя, роўныя, даўжынёй 5&nbsp;мм. [[Храмасома|2n]]=16, 32<ref name="Brullo">{{Артыкул|загаловак=Cytotaxonomic considerations on Allium stamineum Boiss. group (Alliaceae)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hermoneum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны на вяршыні гары [[Эш-Шэйх|Гермон]] на вышынях 1800—2800&nbsp;м ([[Сірыя]], [[Ліван]], [[Ізраіль]])<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143541/18610924|дата=2017|archive-date=25 вересня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200925175825/https://www.iucnredlist.org/species/13143541/18610924}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77087817-1|дата=|archive-date=6 червня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210606071348/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77087817-1}} {{Ref-en}}</ref>. Расце на скалістых схілах<ref name="iucn"/>. == Пагрозы і ахова == Горналыжныя раёны і ваеннае будаўніцтва могуць паўплываць на насельніцтва вакол поўдня гары. Гермон, што ахоплівае невялікую частку відавага арэала вакол гарналыжнага курорта. Змяненне клімату паўплывае на горнае асяроддзе, але ўплыў нявызначаны. Неабходныя даследаванні, каб зразумець ўплыў змены клімату<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] fbg78v1q5wp3gqinuyo1iw0z0rekfjy 4194296 4194150 2022-08-25T17:37:44Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hermoneum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hermoneum | commons = Category:Allium hermoneum | iucn = | grin = }} '''Allium hermoneum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Пярэдняя Азія|Заходняй Азіі]]. == Апісанне == Мае цыбулінкі ўздоўж ніжняй часткі сцябла. Сцябло 15-30&nbsp;см. [[Ліст]]коў 3-4, даўжынёй да 15&nbsp;см. [[Суквецце]] да 15-кветкавых. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] амаль роўныя, шырока тупыя, 5-5. 2 × 2.7-2.8&nbsp;мм. Тычынкі простыя, роўныя, даўжынёй 5&nbsp;мм. [[Храмасома|2n]]=16, 32<ref name="Brullo">{{Артыкул|загаловак=Cytotaxonomic considerations on Allium stamineum Boiss. group (Alliaceae)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hermoneum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны на вяршыні гары [[Эш-Шэйх|Гермон]] на вышынях 1800—2800&nbsp;м ([[Сірыя]], [[Ліван]], [[Ізраіль]])<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/13143541/18610924|дата=2017|archive-date=25 вересня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200925175825/https://www.iucnredlist.org/species/13143541/18610924}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77087817-1|дата=|archive-date=6 червня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210606071348/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77087817-1}} {{Ref-en}}</ref>. Расце на скалістых схілах<ref name="iucn"/>. == Пагрозы і ахова == Горналыжныя раёны і ваеннае будаўніцтва могуць паўплываць на насельніцтва вакол поўдня гары. Гермон, што ахоплівае невялікую частку відавага арэала вакол гарналыжнага курорта. Змяненне клімату паўплывае на горнае асяроддзе, але ўплыў нявызначаны. Неабходныя даследаванні, каб зразумець уплыў змены клімату<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 23fv3e45u464q2m993bmt3ntfygmw3r Allium heteronema 0 717651 4194151 2022-08-25T15:19:47Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565458|Allium heteronema]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium heteronema'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Кітай|Кітая]]. == Апісанне == [[Цыбуліна]] цыліндрычная, дыяметрам 0.8–1&nbsp;см; абалонка цёмна-карычневая. [[Ліст|Лісткі]] амаль роўныя сцяблу, 3-7&nbsp;мм шырынёй, верхавіны доўга завостраныя. Сцябло 25-30&nbsp;см, цыліндрычнае, вуглаватае, пакрытая ліставымі похвамі толькі ў аснове. Парасонік мала-кветкавы. [[Калякветнік]] пурпурна-блакітны; знешнія сегменты вузка-яйцападобныя, 7-7. 5 × 2-2.7&nbsp;мм; ўнутраныя вузка даўгаватыя, 8 8 × 2.5–2.7&nbsp;мм. Перыяд цвіцення: жнівень<ref name="efloras">{{Cite web|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200027487|archive-date=4 березня 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304051031/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200027487}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] усходняга [[Сычуань|Сычуаня]], [[Кітай]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528151-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830211034/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528151-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе схілы; 1600-2300&nbsp;метраў н.у.м. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] a9177sprzvqm8rff2o3pvnssvr2y4kj 4194152 4194151 2022-08-25T15:21:44Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium heteronema | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium heteronema | commons = Category:Allium heteronema | iucn = | grin = }} '''Allium heteronema'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Кітай|Кітая]]. == Апісанне == [[Цыбуліна]] цыліндрычная, дыяметрам 0.8-1&nbsp;см; абалонка цёмна-карычневая. [[Ліст]]кі амаль роўныя сцяблу, 3-7&nbsp;мм шырынёй, верхавіны доўга завостраныя. Сцябло 25-30&nbsp;см, цыліндрычнае, вуглаватае, пакрытая ліставымі похвамі толькі ў аснове. Парасонік мала-кветкавы. [[Калякветнік]] пурпурна-блакітны; знешнія сегменты вузка-яйцападобныя, 7-7. 5 × 2-2.7&nbsp;мм; ўнутраныя вузка даўгаватыя, 8 8 × 2.5-2.7&nbsp;мм. Перыяд цвіцення: жнівень<ref name="efloras">{{Cite web|title=efloras.org|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200027487|archive-date=4 березня 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304051031/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200027487}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium heteronema'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] усходняга [[Сычуань|Сычуаня]], [[Кітай]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528151-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830211034/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528151-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе схілы; 1600—2300&nbsp;метраў н.у.м. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] bp997z2v7k6wg2gy2atzpi2lmra1smx 4194294 4194152 2022-08-25T17:37:15Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium heteronema | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium heteronema | commons = Category:Allium heteronema | iucn = | grin = }} '''Allium heteronema'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Кітай|Кітая]]. == Апісанне == [[Цыбуліна]] цыліндрычная, дыяметрам 0.8-1&nbsp;см; абалонка цёмна-карычневая. [[Ліст]]кі амаль роўныя сцяблу, 3-7&nbsp;мм шырынёй, верхавіны доўга завостраныя. Сцябло 25-30&nbsp;см, цыліндрычнае, вуглаватае, пакрытая ліставымі похвамі толькі ў аснове. Парасонік мала-кветкавы. [[Калякветнік]] пурпурна-блакітны; знешнія сегменты вузка-яйцападобныя, 7-7. 5 × 2-2.7&nbsp;мм; унутраныя вузка даўгаватыя, 8 8 × 2.5-2.7&nbsp;мм. Перыяд цвіцення: жнівень<ref name="efloras">{{Cite web|title=efloras.org|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200027487|archive-date=4 березня 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304051031/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200027487}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium heteronema'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] усходняга [[Сычуань|Сычуаня]], [[Кітай]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528151-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830211034/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528151-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе схілы; 1600—2300&nbsp;метраў н.у.м. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 0im6xql6gx3t88v6pbv0gtgf7ivsveo Allium hexaceras 0 717652 4194153 2022-08-25T15:30:12Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565459|Allium hexaceras]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium hexaceras'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Таджыкістан|Таджыкістане]] і [[Узбекістан|Узбекістане]]. == Апісанне == Расліна мае плоскія лінейныя [[Ліст|лісткі]] і кубкападобныя зоркавыя ружовыя [[Кветка|кветкі]], якія нясуць рогападобныя вырасты на верхавіне завязяў<ref name="Fritsch">{{Артыкул|назва=Geographic relations and morphological variation inside molecular clades of Central Asian Allium species of subg. Melanocrommyum (Amaryllidaceae)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Таджыкістан|Таджыкістане]] і [[Узбекістан|Узбекістане]]. Насяляе скалістыя альпійскія схілы<ref name="Fritsch">{{Артыкул|назва=Geographic relations and morphological variation inside molecular clades of Central Asian Allium species of subg. Melanocrommyum (Amaryllidaceae)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] cs7tz1ne0td4t3u7m4mrrvk8c2e7s0w 4194154 4194153 2022-08-25T15:31:21Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hexaceras | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hexaceras | commons = Category:Allium hexaceras | iucn = | grin = }} '''Allium hexaceras'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Таджыкістан]]е і [[Узбекістан]]е. == Апісанне == Расліна мае плоскія лінейныя [[Ліст|лісткі]] і кубкападобныя зоркавыя ружовыя [[Кветка|кветкі]], якія нясуць рогападобныя вырасты на верхавіне завязяў<ref name="Fritsch">{{Артыкул|загаловак=Geographic relations and morphological variation inside molecular clades of Central Asian Allium species of subg. Melanocrommyum (Amaryllidaceae)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hexaceras'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Таджыкістан]]е і [[Узбекістан]]е. Насяляе скалістыя альпійскія схілы<ref name="Fritsch">{{Артыкул|загаловак=Geographic relations and morphological variation inside molecular clades of Central Asian Allium species of subg. Melanocrommyum (Amaryllidaceae)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] lznzflhr7qw4luimqc5tw33cspvz9v9 Allium hierosolymorum 0 717653 4194155 2022-08-25T15:37:18Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/34106217|Allium hierosolymorum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium hierosolymorum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ва ўсходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор'і]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва ўсходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор'і]] - [[Ізраіль]], [[Іарданія]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528155-1|дата=}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/PTaxonDetailOccurrence.asp?NameId=77661&PTRefFk=8000000|дата=}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 9iv1l4s7q8sp6gq734zalmw6mywz2bs 4194156 4194155 2022-08-25T15:38:42Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hierosolymorum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hierosolymorum | commons = Category:Allium hierosolymorum | iucn = | grin = }} '''Allium hierosolymorum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ва ўсходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’і]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hierosolymorum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва ўсходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’і]] — [[Ізраіль]], [[Іарданія]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528155-1|дата=}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|title=bgbm.org|url=http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/PTaxonDetailOccurrence.asp?NameId=77661&PTRefFk=8000000|дата=}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] dxgcqr0n2iyc8ocuc7iphl5ol4kmp9m Allium hindukuschense 0 717654 4194157 2022-08-25T15:43:28Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565461|Allium hindukuschense]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium hindukuschense'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Афганістан|Афганістане]]. == Апісанне == Расліна мае белаватыя або бледна-ружовыя лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] і тычынкі на 1/3–1/2 карацейшыя за калякветнік<ref name="Tojibaev">{{Артыкул|назва=A new species and new records of Allium (Amaryllidaceae) for Uzbekistan (Central Asia)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Эндэмік правінцыі [[Баміян (правінцыя)|Баміян]], [[Афганістан]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:997162-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829203242/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:997162-1}} {{Ref-en}}</ref><ref name="Tojibaev">{{Артыкул|назва=A new species and new records of Allium (Amaryllidaceae) for Uzbekistan (Central Asia)}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 6p6b85iqxgf4h5xm75tk7h05jrgs1l5 4194159 4194157 2022-08-25T15:44:48Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hindukuschense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hindukuschense | commons = Category:Allium hindukuschense | iucn = | grin = }} '''Allium hindukuschense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Афганістан]]е. == Апісанне == Расліна мае белаватыя або бледна-ружовыя лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] і тычынкі на 1/3-1/2 карацейшыя за калякветнік<ref name="Tojibaev">{{Артыкул|загаловак=A new species and new records of Allium (Amaryllidaceae) for Uzbekistan (Central Asia)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hindukuschense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Эндэмік правінцыі [[Баміян (правінцыя)|Баміян]], [[Афганістан]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:997162-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829203242/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:997162-1}} {{Ref-en}}</ref><ref name="Tojibaev">{{Артыкул|загаловак=A new species and new records of Allium (Amaryllidaceae) for Uzbekistan (Central Asia)}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] t59w3exptya2x7sy6yczb9pu355vgpe 4194161 4194159 2022-08-25T15:45:26Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hindukuschense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hindukuschense | commons = Category:Allium hindukuschense | iucn = | grin = }} '''Allium hindukuschense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Афганістан]]е. == Апісанне == Расліна мае белаватыя або бледна-ружовыя лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] і тычынкі на 1/3-1/2 карацейшыя за калякветнік<ref name="Tojibaev">{{Артыкул|загаловак=A new species and new records of Allium (Amaryllidaceae) for Uzbekistan (Central Asia)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hindukuschense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Эндэмік правінцыі [[Баміян (правінцыя)|Баміян]], [[Афганістан]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:997162-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829203242/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:997162-1}} {{Ref-en}}</ref><ref name="Tojibaev"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 34dybuifp75d4rbkgbjzblwi0qiw74i Allium hintoniorum 0 717655 4194162 2022-08-25T15:47:13Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/32537829|Allium hintoniorum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium hintoniorum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік штата [[Нуэва-Леон]], [[Мексіка]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] штата [[Нуэва-Леон]], [[Мексіка]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:300937-2}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Паўночнай Амерыкі]] k4blsrhvy42bmhlqf7e88sb3ufkih7d 4194163 4194162 2022-08-25T15:48:16Z Хомелка 6638 афармленне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hintoniorum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hintoniorum | commons = Category:Allium hintoniorum | iucn = | grin = }} '''Allium hintoniorum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік штата [[Нуэва-Леон]], [[Мексіка]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hintoniorum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] штата [[Нуэва-Леон]], [[Мексіка]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:300937-2}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Паўночнай Амерыкі]] ojetledssoneh77l2ipng4jt5i29ofi Размовы пра шаблон:Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі 11 717656 4194166 2022-08-25T15:49:57Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Адміністрацыйная адзінка */ новы падраздзел wikitext text/x-wiki == Адміністрацыйная адзінка == Трэба замяніць шаблон на {{ш|Адміністрацыйная адзінка}} [[Удзельнік:Чаховіч Уладзіслаў|Чаховіч Уладзіслаў]] ([[Размовы з удзельнікам:Чаховіч Уладзіслаў|размовы]]) 18:49, 25 жніўня 2022 (+03) 4nnsfa80qpo3gxp2ondn7uh7hcig6pv 4194290 4194166 2022-08-25T17:34:53Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki == Адміністрацыйная адзінка == Трэба замяніць шаблон на {{ш|Адміністрацыйная адзінка}} [[Удзельнік:Чаховіч Уладзіслаў|Чаховіч Уладзіслаў]] ([[Размовы з удзельнікам:Чаховіч Уладзіслаў|размовы]]) 18:49, 25 жніўня 2022 (+03) : Уздымалася пытанне і раней: [[Вікіпедыя:Форум/2018#&#123;&#123;Суб'ект_РФ&#125;&#125;]]. Мяркую, ніхто не будзе супраць, калі ўсе спецыфічныя шаблоны адміністрацыйных адзінак будуць заменены на адзіны агульны {{ш|Адміністрацыйная адзінка}}. Можна ператвараць шаблоны ў перасылкі.--[[Удзельнік:Artsiom91|Artsiom91]] ([[Размовы з удзельнікам:Artsiom91|размовы]]) 20:34, 25 жніўня 2022 (+03) 07g35up9216j2m4ll8s6wt3s1ipa1lr Allium hirtovaginum 0 717657 4194171 2022-08-25T15:52:02Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565462|Allium hirtovaginum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium hirtovaginum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Турцыя|Турцыі]] і [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў Паўднёвай і Паўночнай [[Турцыя|Турцыі]] і ў [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528161-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831033610/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528161-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] h04ehe9g1d7xsj65cex5tw2vxxg2xmu 4194174 4194171 2022-08-25T15:53:23Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hirtovaginum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hirtovaginum | commons = Category:Allium hirtovaginum | iucn = | grin = }} '''Allium hirtovaginum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Турцыя|Турцыі]] і [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hirtovaginum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў Паўднёвай і Паўночнай [[Турцыя|Турцыі]] і ў [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528161-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831033610/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528161-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] ps6u59moircv8royg5on5t6yvcgj9nn 4194311 4194174 2022-08-25T17:49:38Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Флора Еўропы]]; дададзена [[Катэгорыя:Флора Еўразіі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hirtovaginum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hirtovaginum | commons = Category:Allium hirtovaginum | iucn = | grin = }} '''Allium hirtovaginum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Турцыя|Турцыі]] і [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hirtovaginum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў Паўднёвай і Паўночнай [[Турцыя|Турцыі]] і ў [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528161-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831033610/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528161-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўразіі]] 8krh2kzt337o581u67p8t76ywtwh7u0 Пружанскі павятовы маршалак 0 717658 4194175 2022-08-25T15:53:31Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Пружанскія павятовыя маршалкі]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Пружанскія павятовыя маршалкі]] 2cbvkxhcjqueu1jg6ubblugr60s2gko Allium hissaricum 0 717659 4194176 2022-08-25T15:55:09Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565463|Allium hissaricum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium hissaricum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Таджыкістан|Таджыкістана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Таджыкістан|Таджыкістана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528162-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829064506/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528162-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 8swxld7km6167v151imdumwmmwakfyw 4194177 4194176 2022-08-25T15:56:10Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium hissaricum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium hissaricum | commons = Category:Allium hissaricum | iucn = | grin = }} '''Allium hissaricum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Таджыкістан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium hissaricum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Таджыкістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528162-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829064506/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528162-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] pitmb2a2xv5miggxto132xloqdlo8s1 Allium horvatii 0 717660 4194180 2022-08-25T16:02:22Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565468|Allium horvatii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium horvatii'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, апенінска-балканскі эндэмік. == Апісанне == [[Храмасома|2n]] = 16<ref name="Bogdanović">{{Артыкул|назва=Osvrt na Allium saxatile kompleks u Hrvatskoj|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == [[Апенінскі паўвостраў|Апенінска]]-[[Балканскі паўвостраў|балканскі]] эндэмік-распаўсюджаны ў [[Італія|Італіі]], [[Славенія|Славеніі]], [[Харватыя|Харватыі]], [[Боснія і Герцагавіна|Босніі і Герцагавіне]], [[Чарнагорыя|Чарнагорыі]], [[Сербія|Сербіі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528168-1|archive-date=28 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828163322/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528168-1}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/PTaxonDetail.asp?NameCache=Allium%20horvatii&PTRefFk=8000000}} {{Ref-en}}</ref>. Расце на скалістых арэалах, скалах і вапняковых скалах на вышыні 3-2000&nbsp;м над узроўнем мора<ref name="Bogdanović">{{Артыкул|назва=Osvrt na Allium saxatile kompleks u Hrvatskoj}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] 3c75ycxgqo4mhiaqevltbde1xe77txm 4194182 4194180 2022-08-25T16:04:31Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium horvatii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium horvatii | commons = Category:Allium horvatii | iucn = | grin = }} '''Allium horvatii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, апенінска-балканскі эндэмік. == Апісанне == [[Храмасома|2n]] = 16<ref name="Bogdanović">{{Артыкул|загаловак=Osvrt na Allium saxatile kompleks u Hrvatskoj|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium horvatii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Апенінскі паўвостраў|Апенінска]]-[[Балканскі паўвостраў|балканскі]] эндэмік-распаўсюджаны ў [[Італія|Італіі]], [[Славенія|Славеніі]], [[Харватыя|Харватыі]], [[Боснія і Герцагавіна|Босніі і Герцагавіне]], [[Чарнагорыя|Чарнагорыі]], [[Сербія|Сербіі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528168-1|archive-date=28 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828163322/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528168-1}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|title=bgbm.org|url=http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/PTaxonDetail.asp?NameCache=Allium%20horvatii&PTRefFk=8000000}} {{Ref-en}}</ref>. Расце на скалістых арэалах, скалах і вапняковых скалах на вышыні 3-2000&nbsp;м над узроўнем мора<ref name="Bogdanović"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] 8iqaicjkmbegixkkthc3jrsxkabopls 4194309 4194182 2022-08-25T17:48:02Z Artsiom91 31770 /* Распаўсюджанне */ wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium horvatii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium horvatii | commons = Category:Allium horvatii | iucn = | grin = }} '''Allium horvatii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, апенінска-балканскі эндэмік. == Апісанне == [[Храмасома|2n]] = 16<ref name="Bogdanović">{{Артыкул|загаловак=Osvrt na Allium saxatile kompleks u Hrvatskoj|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium horvatii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Апенінскі паўвостраў|Апенінска]]-[[Балканскі паўвостраў|балканскі]] эндэмік — распаўсюджаны ў [[Італія|Італіі]], [[Славенія|Славеніі]], [[Харватыя|Харватыі]], [[Боснія і Герцагавіна|Босніі і Герцагавіне]], [[Чарнагорыя|Чарнагорыі]], [[Сербія|Сербіі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528168-1|archive-date=28 верасня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828163322/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528168-1}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|title=bgbm.org|url=http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/PTaxonDetail.asp?NameCache=Allium%20horvatii&PTRefFk=8000000}} {{Ref-en}}</ref>. Расце на скалістых арэалах, скалах і вапняковых скалах на вышыні 3—2000&nbsp;м над узроўнем мора<ref name="Bogdanović"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] ovpe560i99v5l4rgi2azs82fpz5tbhf Навагрудскі павятовы маршалак 0 717661 4194183 2022-08-25T16:07:44Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Навагрудскія павятовыя маршалкі]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Навагрудскія павятовыя маршалкі]] e6n7omlalqj95lqrkbxub9pr374can0 Allium huber-morathii 0 717662 4194184 2022-08-25T16:07:49Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565471|Allium huber-morathii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium huber-morathii'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік цэнтральнай [[Турцыя|Турцыі]]. == Апісанне == [[Цыбуліна]] 8‒10&nbsp;мм дыяметрам; вонкавыя абалонкі скурыстыя, не разламаныя, унутраныя — часта пурпурныя або ружовыя. Сцябло (10) 20-25&nbsp;см вышынёй. [[Ліст|Лісткі]] 1.0‒2.0&nbsp;мм шырынёй. Парасонік звычайна густы, ад 10 да шматкветкавага. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] пурпурно-ружовыя, радзей бледна-ружовыя ці белыя. Пылавік пурпурны. Завязь шарападобная. [[Каробачка]] шарападобная, ≈ 4&nbsp;мм<ref name="Firat">{{Артыкул|назва=Allium hoshabicum a new species of A. sect. Codonoprasum (Amaryllidaceae) from Van (Turkey)|DOI=10.11646/phytotaxa.312.1.12}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] цэнтральны [[Турцыя|Турцыі]]. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 42rglfgwo8i95b5qjmti57foly2ggrc 4194187 4194184 2022-08-25T16:08:56Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium huber-morathii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium huber-morathii | commons = Category:Allium huber-morathii | iucn = | grin = }} '''Allium huber-morathii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік цэнтральнай [[Турцыя|Турцыі]]. == Апісанне == [[Цыбуліна]] 8‒10&nbsp;мм дыяметрам; вонкавыя абалонкі скурыстыя, не разламаныя, унутраныя — часта пурпурныя або ружовыя. Сцябло (10) 20-25&nbsp;см вышынёй. [[Ліст]]кі 1.0‒2.0&nbsp;мм шырынёй. Парасонік звычайна густы, ад 10 да шматкветкавага. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] пурпурно-ружовыя, радзей бледна-ружовыя ці белыя. Пылавік пурпурны. Завязь шарападобная. [[Каробачка]] шарападобная, ≈ 4&nbsp;мм<ref name="Firat">{{Артыкул|загаловак=Allium hoshabicum a new species of A. sect. Codonoprasum (Amaryllidaceae) from Van (Turkey)|DOI=10.11646/phytotaxa.312.1.12}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium huber-morathii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] цэнтральны [[Турцыя|Турцыі]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] eg806lztdswe9j5bltfgtc0fudmj8e4 Allium huntiae 0 717663 4194193 2022-08-25T16:13:32Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565473|Allium huntiae]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium huntiae'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік штата [[Дуранга]], [[Мексіка]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] штата [[Дуранга]], [[Мексіка]]. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Паўночнай Амерыкі]] lyl4xo1r08bnyumxhkitm0hnpxz40pp 4194198 4194193 2022-08-25T16:15:38Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium huntiae | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium huntiae | commons = Category:Allium huntiae | iucn = | grin = }} '''Allium huntiae'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік штата [[Дуранга]], [[Мексіка]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium huntiae'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] штата [[Дуранга]], [[Мексіка]]. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Паўночнай Амерыкі]] di2m7utk0ybsz2ta2qb6ndom9g7snkq Allium iliense 0 717664 4194199 2022-08-25T16:19:01Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565479|Allium iliense]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium iliense'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан|Казахстана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] усходняга [[Казахстан|Казахстана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528184-1|archive-date=17 вересня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200917043314/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528184-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] axv86ooxciq4z190ecaw1mw0k5rwx0c 4194201 4194199 2022-08-25T16:20:26Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium iliense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium iliense | commons = Category:Allium iliense | iucn = | grin = }} '''Allium iliense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium iliense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] усходняга [[Казахстан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528184-1|archive-date=17 вересня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200917043314/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528184-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] fh1g0rb2ezi00714zcxima0prlsatb1 Аляксей Ігаравіч Валатоўскі 0 717665 4194204 2022-08-25T16:22:28Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{пішу||}} {{Навуковец}} {{цёзкі2|Дацэнка}} '''Аляксей Ігаравіч Валатоўскі''' (нар. {{ДН|||1966}}, г. [[Мінск]]) — доктар медыцынскіх навук, прафесар. == Біяграфія == == Узнагароды == Медаль «За працоўныя заслугі» (2021)<ref>[https://nagrady.by/persona/92831/ Валатоўскі Аляксей Ігаравіч]</ref>....» wikitext text/x-wiki {{пішу||}} {{Навуковец}} {{цёзкі2|Дацэнка}} '''Аляксей Ігаравіч Валатоўскі''' (нар. {{ДН|||1966}}, г. [[Мінск]]) — доктар медыцынскіх навук, прафесар. == Біяграфія == == Узнагароды == Медаль «За працоўныя заслугі» (2021)<ref>[https://nagrady.by/persona/92831/ Валатоўскі Аляксей Ігаравіч]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.bsmu.by/page/11/208/ Волотовский Алексей Игоревич] == Літаратура == {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дацэнка Эдуард Анатольевіч}} [[Катэгорыя:Дэканы факультэта замежных навучэнцаў БДМУ]] [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта БДМУ]] bevf37ck5dpnbs8nibnpiip94sja88k 4194207 4194204 2022-08-25T16:23:27Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{пішу||}} {{Навуковец}} {{цёзкі2|Валатоўскі}} '''Аляксей Ігаравіч Валатоўскі''' (нар. {{ДН|||1966}}, г. [[Мінск]]) — доктар медыцынскіх навук, прафесар. == Біяграфія == == Узнагароды == Медаль «За працоўныя заслугі» (2021)<ref>[https://nagrady.by/persona/92831/ Валатоўскі Аляксей Ігаравіч]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.bsmu.by/page/11/208/ Волотовский Алексей Игоревич] == Літаратура == * Диагностика и хирургическое лечение внутрисуставных повреждений костей и связок запястья : диссертация … доктора медицинских наук : 14.01.15 : Защищена 19.12.2014, утверждена 28.04.2015 / Волотовский Алексей Игоревич. ― Минск, 2014. * Регенерация костной ткани в норме и при патологии : методические рекомендации / А. И. Волотовский, Е. Р. Макаревич, В. Э. Чирак. ― Минск, 2010. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дацэнка Эдуард Анатольевіч}} [[Катэгорыя:Дэканы факультэта замежных навучэнцаў БДМУ]] [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта БДМУ]] hj0m9p9d3dgv08mf9sfxm23mmbx2h4k 4194239 4194207 2022-08-25T16:41:27Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Узнагароды */ wikitext text/x-wiki {{пішу||}} {{Навуковец}} {{цёзкі2|Валатоўскі}} '''Аляксей Ігаравіч Валатоўскі''' (нар. {{ДН|||1966}}, г. [[Мінск]]) — доктар медыцынскіх навук, прафесар. == Біяграфія == == Узнагароды == [[Медаль «За працоўныя заслугі»]] (2021)<ref>[https://nagrady.by/persona/92831/ Валатоўскі Аляксей Ігаравіч]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.bsmu.by/page/11/208/ Волотовский Алексей Игоревич] == Літаратура == * Диагностика и хирургическое лечение внутрисуставных повреждений костей и связок запястья : диссертация … доктора медицинских наук : 14.01.15 : Защищена 19.12.2014, утверждена 28.04.2015 / Волотовский Алексей Игоревич. ― Минск, 2014. * Регенерация костной ткани в норме и при патологии : методические рекомендации / А. И. Волотовский, Е. Р. Макаревич, В. Э. Чирак. ― Минск, 2010. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дацэнка Эдуард Анатольевіч}} [[Катэгорыя:Дэканы факультэта замежных навучэнцаў БДМУ]] [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта БДМУ]] 8mkcsj1bz2e68khuoudlruws33v21l7 4194355 4194239 2022-08-25T19:05:48Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{цёзкі2|Валатоўскі}} '''Аляксей Ігаравіч Валатоўскі''' (нар. {{ДН|||1966}}, г. [[Мінск]]) — доктар медыцынскіх навук, прафесар. == Біяграфія == Пасля сканчэння школы ў 1983 годзе паступіў на [http://Лячэбны%20факультэт%20БДМУ лячэбны факультэт] [[Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут|Мінскага дзяржаўнага медыцынскі інстытута]]. У 1992 годзе паступіў у аспірантуру пры кафедры траўматалогіі і артапедыі Мінскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута, якую скончыў у 1995 годзе. З 1997 года працуе на кафедры сумяшчаў з пасадай намесніка дэкана [[Лячэбны факультэт БДМУ|лячэбнага факультэта]]. У 1999 годзе прысвоілі званне дацэнта. З красавіка 2001 па жнівень 2004 года працаваў у пасады дэкана [[Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ|факультэце замежных навучэнцаў]]. == Узнагароды == [[Медаль «За працоўныя заслугі»]] (2021)<ref>[https://nagrady.by/persona/92831/ Валатоўскі Аляксей Ігаравіч]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.bsmu.by/page/11/208/ Волотовский Алексей Игоревич] == Літаратура == * Диагностика и хирургическое лечение внутрисуставных повреждений костей и связок запястья : диссертация … доктора медицинских наук : 14.01.15 : Защищена 19.12.2014, утверждена 28.04.2015 / Волотовский Алексей Игоревич. ― Минск, 2014. * Регенерация костной ткани в норме и при патологии : методические рекомендации / А. И. Волотовский, Е. Р. Макаревич, В. Э. Чирак. ― Минск, 2010. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Дацэнка Эдуард Анатольевіч}} [[Катэгорыя:Дэканы факультэта замежных навучэнцаў БДМУ]] [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта БДМУ]] ksmv1c3hue0r0jcbrnou8icnxj041f9 4194356 4194355 2022-08-25T19:06:09Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{цёзкі2|Валатоўскі}} '''Аляксей Ігаравіч Валатоўскі''' (нар. {{ДН|||1966}}, г. [[Мінск]]) — доктар медыцынскіх навук, прафесар. == Біяграфія == Пасля сканчэння школы ў 1983 годзе паступіў на [http://Лячэбны%20факультэт%20БДМУ лячэбны факультэт] [[Мінскі дзяржаўны медыцынскі інстытут|Мінскага дзяржаўнага медыцынскі інстытута]]. У 1992 годзе паступіў у аспірантуру пры кафедры траўматалогіі і артапедыі Мінскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута, якую скончыў у 1995 годзе. З 1997 года працуе на кафедры сумяшчаў з пасадай намесніка дэкана [[Лячэбны факультэт БДМУ|лячэбнага факультэта]]. У 1999 годзе прысвоілі званне дацэнта. З красавіка 2001 па жнівень 2004 года працаваў у пасады дэкана [[Факультэт замежных навучэнцаў БДМУ|факультэце замежных навучэнцаў]]. == Узнагароды == [[Медаль «За працоўныя заслугі»]] (2021)<ref>[https://nagrady.by/persona/92831/ Валатоўскі Аляксей Ігаравіч]</ref>. {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.bsmu.by/page/11/208/ Волотовский Алексей Игоревич] == Літаратура == * Диагностика и хирургическое лечение внутрисуставных повреждений костей и связок запястья : диссертация … доктора медицинских наук : 14.01.15 : Защищена 19.12.2014, утверждена 28.04.2015 / Волотовский Алексей Игоревич. ― Минск, 2014. * Регенерация костной ткани в норме и при патологии : методические рекомендации / А. И. Волотовский, Е. Р. Макаревич, В. Э. Чирак. ― Минск, 2010. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Валатоўскі Аляксей Ігаравіч}} [[Катэгорыя:Дэканы факультэта замежных навучэнцаў БДМУ]] [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта БДМУ]] 16vhlt0hyijg1c9cg6nkhlx9pt3kr6u Allium incrustatum 0 717666 4194206 2022-08-25T16:22:47Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565481|Allium incrustatum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium incrustatum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Таджыкістан|Таджыкістана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Таджыкістан|Таджыкістана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528192-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831112606/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528192-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] eag9wbiohhktjnjawcusvvlslg3lxat 4194209 4194206 2022-08-25T16:23:45Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium incrustatum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium incrustatum | commons = Category:Allium incrustatum | iucn = | grin = }} '''Allium incrustatum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Таджыкістан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium incrustatum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Таджыкістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528192-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831112606/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528192-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] c7b1bq77kcw4zveidu6gibe6fgnjlgs Allium inops 0 717667 4194227 2022-08-25T16:32:52Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565483|Allium inops]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium inops'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан|Казахстана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Казахстан|Казахстана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528196-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831083241/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528196-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] b99cn0d7dca9vzujsg35r2ub1j4xhxl 4194228 4194227 2022-08-25T16:33:54Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium inops | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium inops | commons = Category:Allium inops | iucn = | grin = }} '''Allium inops'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium inops'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Казахстан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528196-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831083241/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528196-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] l5nz6nyj2k4fy6jpql8ljkg2hzicmxt Сувалкаўская губерня, Расійская імперыя 0 717668 4194240 2022-08-25T16:41:44Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Сувалкаўская губерня]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Сувалкаўская губерня]] ql1y9f0phg32o3ao7pyhdn8755ia5om Гродзенскі губернскі маршалак 0 717669 4194241 2022-08-25T16:43:21Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Гродзенскія губернскія маршалкі]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Гродзенскія губернскія маршалкі]] en7saukynmjpkfvwst79kcbkk4ixlk4 Знаменская царква (Дубровіцы) 0 717670 4194245 2022-08-25T16:56:42Z Waren1 111894 Стварэнне старонкі: Знаменская царква (Дубровіцы) wikitext text/x-wiki {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}},<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}<br/>пры ўдзеле [[цар]]а [[Пётр I (імператар расійскі)|Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] ([[1 жніўня]]) [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці '''Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах''' ({{lang-ru|Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] «Знаменне» ({{lang-ru|Знаме́ние|}}). Размешчаны ў пасёлку {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}} ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў {{нп3|Марозавы (баярскі род)|Марозавых|ru|Морозовы (боярский род)}}, {{нп3|Галіцыны|Галіцыных|ru|Голицыны}} і {{нп3|Дзмітрыевы-Мамонавы|Дзмітрыевых-Мамонавых|ru|Дмитриевы-Мамоновы}}. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі [[барока]], незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам [[цар]] [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850) |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца (1931) |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (10).jpg |Курган на паўночным усходзе ад царквы (2014) }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў [[князь]] {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Аляксеевіч Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}, выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (1 жніўня) 1690&nbsp;года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Ле́мешово|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы {{nobr|Б. А. Галіцына}}{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=7.}}. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=25.}}. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі {{нп3|Галіцынскае барока|Галіцынскага барока|ru|Голицынское барокко}}. Вялікае [[асвячэнне]] царквы здзейсніў {{nobr|11 (22) лютага}} 1704&nbsp;года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі {{нп3|Стэфан (Яварскі)|Стэфан (Яварскі)|ru|Стефан Яворский}}. На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч [[Аляксей Пятровіч|Аляксей]], духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=9—10.}}. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына {{нп3|Галіцын, Сяргей Аляксеевіч|Сяргею Аляксеевічу|ru|Голицын, Сергей Алексеевич}} ў {{nobr|1750–1753}} гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781&nbsp;годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]]. Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 23&nbsp;чэрвеня (4 ліпеня) 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Аляксандр Мацвеевіч|Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву|ru|Дмитриев-Мамонов, Александр Матвеевич}}{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=50.}}. Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. У 1812 годзе ў Дубровіцах пабывалі французы. Невялікі атрад конніцы маршала [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]] пакінуў Дубровіцы 10 (22) кастрычніка 1812&nbsp;года. Царква тады не пацярпела. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=7.}}. [[Граф]] {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Мацвей Аляксандравіч|Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў|ru|Дмитриев-Мамонов, Матвей Александрович}} быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку {{nobr|1820-х}} гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных [[рыцар]]скіх [[Замак|замкаў]]. Вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, [[ляпніна]] ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая [[рэстаўрацыя]] царквы{{sfn|Цветаев В. Д.|1907|с=9, прим.}}. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у [[Масква|Маскве]], адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар {{нп3|Рыхтэр, Фёдар Фёдаравіч|Ф. Ф. Рыхтэр|ru|Рихтер, Фёдор Фёдорович}}. Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "[[Русь|старарускім]]" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскія]] тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8&nbsp;верасня) 1850 года мітрапаліт [[Масква|Маскоўскі]] і [[Каломна|Каломенскі]] {{нп3|Філарэт (Драздоў)|Філарэт (Драздоў)|ru|Филарет (Дроздов)}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=47.}}. У 1863&nbsp;годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь {{нп3|Галіцын, Сяргей Міхайлавіч (1843—1915)|Сяргей Міхайлавіч Галіцын|ru|Голицын, Сергей Михайлович (1843—1915)}}. У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=62.}}. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія [[Скульптура|скульптуры]] [[святы]]х і [[Статуя|статуі]] [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся {{нп3|Усерасійскі НДІ жывёлагадоўлі імя Л. К. Эрнста|Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі|ru|Всероссийский НИИ животноводства имени Л. К. Эрнста}}. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=67.}}. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі {{нп3|Ювеналій (Паяркоў)|Ювеналій|ru|Ювеналий (Поярков)}} благаславіў адкрыццё царквы{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=70.}}. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя<ref>{{cite web|author = |url = https://www.dubrovitsy-hram.ru/ |title = Детская воскресная школа при Знаменском храме. |lang = ru |website = dubrovitsy-hram.ru |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. У&nbsp;2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]<ref>{{cite web|author = |url = https://restmast.com/obekt/9/ |title = Реставрационная строительная проектная мастерская : Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в усадьбе Дубровицы. |lang = ru |website = restmast.com |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = yes|archive-url = https://web.archive.org/web/20210128035503/https://restmast.com/obekt/9/|archive-date = 2021-01-28}}</ref>. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=13.}}. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7&nbsp;кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння<ref>{{cite web|author = |url = http://www.wmf.org/project/church-icon-mother-god-sign |title = World Monuments Watch 2010 : Church of the Icon of the Mother of God of the Sign. |lang = en |website = wmf.org |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры<ref>{{cite web|author = |url = https://ru.usembassy.gov/education-culture/cooperation-programs/afcp/ |title = The Fund of American Ambassadors for the Preservation of Cultural Heritage : AFCP in Russia 2009—2010. |lang = en |website = ru.usembassy.gov |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне храма == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Церковь Знамения Богородицы в Дубровицах.jpg |Погляд на мыс, утвораны зліццём рэк Дзясна і Пахра |Файл:План Церкви Знамения.jpg |План царквы – гэта роўнаканечны крыж<br/>(М. В. Красоўскі, 1910) |Файл:Знаменская церковь, Дубровицы 2019 Купол.jpg |Вянчае царкву металічная пазалочаная карона |Файл:Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах. Вид сбоку.jpg |Дэкаратыўныя элементы на фасадзе царквы |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (12).jpg |Каля галоўнага ўваходу стаяць дзве белакаменныя статуі |Файл:Dubrovitsy church of Sign (13).JPG |Статуя Евангеліста Матфея з анёлам ля цокаля царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 1.jpg |Падкупальная прастора царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 2.jpg |Барочны разны іканастас |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (13).jpg |Двух'ярусныя хоры з пазалочанай разьбой па дрэве }} |} === Экстэр'ер === Знаменская царква з'яўляецца адным з самых неардынарных помнікаў рускага царкоўнага дойлідства. Яна адрозніваецца ад іншых рускіх храмаў мяжы XVII-XVIII стагоддзяў накіраванай уверх цэнтральнай кампазіцыяй, крыжападобным планам і высокай цэнтральнай вежай, увянчанай металічнай пазалочанай каронай{{sfn|Яковлев А. Н.|2015|с=379.}}. У архітэктурным ансамблі сядзібы царква з'яўляецца [[Дамінанта (архітэктура)|дамінантай]], таму што знаходзіцца ў цэнтры кампазіцыйнай восі: парк - палац - царква - курган. Знаменская царква стаіць на высокім беразе мыса, утворанага зліццём рэк Дзясна і [[Пахра]]. У намеры дойліда, на думку дырэктара [[Аружэйная палата|Маскоўскай Аружэйнай палаты]], пісьменніка {{нп3|Вельтман, Аляксандр Фаміч|А. Ф. Вельтмана|ru|Вельтман, Александр Фомич}}, было стварыць падабенства старажытнай [[Базіліка|базілікі]], з усімі ўпрыгожваннямі [[Готыка|каталіка-гатычных]] храмаў{{sfn|Вельтман А. Ф.|1850|с=7.}}. Высокі белакаменны будынак царквы ў плане ўяўляе сабой роўнаканечны крыж з закругленымі канцамі; канцоўкі падзелены на тры часткі. Цэнтрычны тып храма гэтай формы быў шырока распаўсюджаны ў каталіцкіх краінах і выказваў асноўныя рысы еўрапейскага барока XVII стагоддзі{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=78.}}. Па тыпе архітэктурнай кампазіцыі царква ўяўляе сабой [[васьмярык]] (вежа) на [[Чацвярык (збудаванне)|чацверыку]] (база). Цэнтральная частка будынка мае форму правільнага квадрата і злучаецца з алтаром і [[прытвор]]амі [[Арка|арачнымі]] пралётамі, якія ператвараюць сцены царквы ў чатыры [[пілон]]а. Гэтая кампазіцыя ў асноўным выкарыстоўвалася ў афармленні рускіх праваслаўных храмаў{{sfn|Красовский М. В.|1910|с=56.}}. Васьмігранная вежа мае гарызантальнае дзяленне [[карніз]]амі на тры светлавыя ярусы і завяршаецца купалам, які нясе ажурную «вогненную» карону. Вышыня купала – {{Num|4.5|м}}, крыжа – {{Num|4.8|м}}. Завяршэнне храма каронай зусім не ў рускай традыцыі. Ніжні ярус вежы адзначаюць выступоўцы прастакутныя вокны са скругленай верхняй часткай. Такія ж вокны ёсць у сярэднім ярусе, а ў верхнім яны - невялікія, васьмівугольныя, багата упрыгожаныя разьбой. На купале можна ўбачыць чатырохпялёсткавыя вокны. Вышыня царквы з купалам – {{Num|42.3|м}}{{sfn|Православные храмы|2014|с=15.}}. Вонкавыя сцены царквы ўпрыгожаны [[Рэльеф (скульптура)|рэльефным]] мурам у стылі [[рустыка]]. [[Фасад]] багата [[Дэкор|дэкараваны]]: розныя [[Калона|калоны]], рэльефныя завіткі і пэндзлі, італьянскія ракавінкі, высечаныя ў камені экзатычныя кветкі і плады, лісце міжземнаморскага [[Акант (арнамент)|аканта]]. Усё гэтае ўпрыгожванне заканчваецца выявамі крылатых [[херувім]]аў. Многія з гэтых дэкаратыўных элементаў ніколі раней не сустракаліся ў рускім царкоўным дойлідстве{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Восем статуй [[Апосталы|апосталаў]] устаноўлены у ніжнім ярусе васьміграннай вежы, паміж вокнамі. Апосталы перш трымалі, акрамя кніг, прылады [[Мукі Хрыстовы|Мук Хрыстовых]]. Сёння многія статуі страцілі гэтыя атрыбуты. Апосталаў цяжка апазнаць, бо статуі не маюць подпісаў персанажаў. Скульптурныя выявы [[Біблія|біблейскіх]] персанажаў не былі традыцыйнымі для рускага царкоўнага дойлідства{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=77.}}. На даху царквы на [[франтон]]ах па ўсім перыметры ўстаноўлены ілжывыя вокны. Над кожным ілжывым паддашкавым акном размешчаны чатыры маленькія фігуркі анёлаў. Паміж ілжывымі вокнамі стаяць статуі херувімаў на [[П’едэстал|пастаментах]]-шарах. Гэтыя восем херувімаў, усталяваных на даху царквы, трымаюць у руках прылады Мук Хрыстовых: Дзіда, Усходы, Крыж, Цвікі, Цярновы Вянок, Губку і інш. З часам у большасці херувімаў адламаліся прадметы, якія яны некалі трымалі ў руках{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=19.}}. Першы паверх царквы пастаўлены на высокім [[Падмурак|падмурку]]; у царкве таксама ёсць [[падвал]]. Вакол царквы, паўтараючы контур яе плана, ідзе вузкая [[галерэя]] ({{Num|1.3|м}}), якая ўзвышаецца над зямлёй на дзесяць прыступак і абгароджана высокім [[парапет]]ам. [[Цокаль]] і парапет пакрыты цэлай сеткай пышнага рэльефнага [[арнамент]]у, скамбінаванага на цокалі з [[Валюта (архітэктура)|волют]], лісця і гронкі вінаграда, а на парапеце - з лісця аканта{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=75.}}. Па баках царквы чатыры шырокія веерападобныя лесвіцы, якія вядуць да дзвярэй (у тым ліку з усходняга боку). Ёсць тры ўваходныя дзверы, размешчаныя на захадзе (галоўны ўваход), поўначы і поўдні. Ва ўсходняй сцяне замест дзвярэй уладкована [[ніша]]. У глыбіні гэтай нішы раней змяшчалася [[Распяцце Ісуса|Распяцце]] з фігурамі [[Ян (апостал)|Іаана Багаслова]] і [[Дзева Марыя|Багародзіцы]]. Цяпер Распяцце знаходзіцца ўнутры царквы. [[Партал]]ы апраўленыя буйна руставанымі камянямі. [[Ліштва|Ліштвы]] партала упрыгожаны двума [[Карынфскі ордар|карынфскімі]] калонамі, якія падтрымліваюць арнаментальны [[Фрыз (архітэктура)|фрыз]]{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Царква ўпрыгожана скульптурай у поўны рост. Скульптуры прадстаўляюць высокіх старцаў, апранутых у [[Мантыя (аблачэнне)|мантыі]]. Каля галоўнага ўваходу, па баках заходняй лесвіцы, устаноўлены дзве белакаменныя статуі. З левага боку знаходзіцца статуя [[Свяціцель|свяціцеля]] [[Іаан Златавуст|Іаана Залатавуста]], пад яго пятай мяшок з грашыма, а з правага боку статуя свяціцеля [[Грыгорый Багаслоў|Рыгора Багаслова]] з кнігай і лампадай ля ног. На даху, прама над заходнім уваходам, знаходзіцца статуя свяціцеля [[Васілій Вялікі|Васіля Вялікага]] з кнігай і [[Мітра (аблачэнне)|мітрай]] ля ног. У цяперашні час у гэтых статуй адсутнічаюць часткі рук{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=15.}}. Ля самай зямлі, на невысокім [[подыум]]е, па кутах цокаля, стаяць моцна пашкоджаныя статуі чатырох [[Евангелісты|евангелістаў]]: [[Марк (евангеліст)|Марк]], [[Лука (евангеліст)|Лука]], Іаан і [[Матфей (евангеліст)|Матфей]]. Гэтыя статуі зроблены вельмі мастацка, але ў цэлым усе яны непрапарцыйна кароткія{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=27.}}. Каменныя фігуры (леў, вол, арол і анёл), якія знаходзяцца ля ног евангелістаў, узнаўляюць адно з увасабленняў {{нп3|Тэтраморф|Тэтраморфа|ru|Тетраморф}} (міфічнага крылатага [[дэман]]а з бачанняў прарока [[Езекііль|Іезекііля]]). Калі прайсці па гадзіннікавай стрэлцы ад галоўнага ўваходу царквы ўздоўж цокаля, то статуі евангелістаў будуць такімі: з паўночна-заходняга боку – Матфей з анёлам; на паўночным усходзе – Лука з валом; з паўднёва-ўсходняга боку – Іаан з арлом; з паўднёва-заходняга боку – Марк са львом. === Iнтэр'ер === {{Частка выявы |выява = Znamen Church In Dubrovici (Interier).jpg |пазіцыя = right |агульная = 1000 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 350 |лева = 420 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Цэнтральная сцэна Укрыжаванне Ісуса |колер_фону = #EEEEFF }} {{Частка выявы |выява = Церковь Божией Матери «Знамение»Интерьер.jpg |пазіцыя = right |агульная = 1200 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 700 |лева = 550 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Сцэна Палажэнне ў труну |колер_фону = #EEEEFF }} Унутраныя аб'ёмы царквы раскошныя. Першае, што прыцягвае ўвагу ў царкве, - гэта адсутнасць асобных калон, так бы мовіць, безапорная прастора. Чатыры магутныя паўкруглыя [[Арка|аркі]] разам з чатырма [[Парус (архітэктура)|парусямі]] служаць падставай для якія сыходзяць уверх ярусаў цэнтральнай вежы{{sfn|Красовский М. В.|1910|с=58.}}. Інтэр'ер царквы багата ўпрыгожаны мноствам рэльефных кампазіцый, надпісамі на латыні, майстэрска выразаным іканастасам і хорамі ў стылі барока. На чатырох пілонах апорных арак размешчаны рэльефныя фігуры: на ўсходняй сцяне направа ад іканастаса - [[Іосіф Абручнік]] (муж [[Дзева Марыя|Марыі]]) з кветкай лілеі ў руцэ; налева - Маці Божая, якая прынесла ў храм Дзіцятка [[Ісус Хрыстос|Хрыста]]. Наадварот, па баках хор, на паўночна-заходнім пілоне, {{нп3|Сімяон Багапрымац|Сімяон Багапрымац|ru|Симеон Богоприимец}}, які трымае на руках Дзіцятка – {{нп3|Збавіцель свету|Госпада Збавіцеля|ru|Спаситель мира}}. А на іншым, паўднёва-заходнім, пілоне [[Стары Запавет|старазапаветная]] {{нп3|Ганна Прарочыца (Стары Запавет)|Ганна Прарочыца|ru|Анна Пророчица (Ветхий Завет)}}. Фігуры размешчаны такім чынам, што здаецца, быццам яны рухаюцца насустрач адна адной. У парусях на скляпеністых паверхнях змешчаны фігуры чатырох евангелістаў у клубячых аблоках і ў асяроддзі пуці: справа над іканастасам - Матфей з анёлам, злева - Іаан з арлом. Наадварот, над хорамі - Лука з валом, і на другім баку - Марк са львом. Яны намаляваны тымі, хто сядзіць і пішуць [[Евангелле]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=23.}}. Адмысловую ўнікальнасць Знаменскай царквы надае наяўнасць на ўсходняй сцяне гарэльефнага {{нп3|Рэтабла|рэтабла|ru|Ретабло}} на ўсю вышыню вежы. Яно ўключае чатыры сцэны з цыкла [[Мукі Хрыстовы]]: над іканастасам сцэна [[Распяцце Ісуса|Укрыжаванне Ісуса]] — цэнтральны сюжэт цыкла; Над Укрыжаваннем - [[Уваскрэсенне Ісуса Хрыста|Уваскрэсенне Хрыстова]]. Яшчэ вышэй – {{нп3|Каранаванне Маці Божай|Каранаванне Панны Марыі|ru|Коронование Богоматери}} і сцэна {{нп3|Саваоф|Гасподзь Саваоф|ru|Саваоф}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=30.}}. Скульптурны малюнак біблейскіх персанажаў не з'яўляўся традыцыйным для тагачаснай рускай царкоўнай архітэктуры. Рэльефныя кампазіцыі інтэр'еру выкананы ў тэхніцы [[стука]], яны вельмі разнастайныя, але ў іх ёсць адно агульнае: усе яны заснаваны на біблейскіх матывах і размешчаны ў пэўным парадку па ярусах вежы. У першым ярусе — [[Цярновы вянок|Ўвянчанне цярновым вянком]], {{нп3|Крыжовы шлях Ісуса Хрыста|Крыжовы шлях|ru|Крестный путь Иисуса Христа}} і {{нп3|Пахаваньне Хрыста|Палажэнне ў труну|ru|Погребение Христа}}. Сцэна Ўвянчанне цярновым вянком знаходзіцца на заходняй сцяне, прама над хорамі. Над гэтай сцэнай можна ўбачыць змешчаны ў акенца твар маладога чалавека з доўгімі валасамі і ў італьянскай шапачцы. Мяркуюць, што гэта партрэт галоўнага майстра, які стварыў гэтыя рэльефныя кампазіцыі, а магчыма і ўсё ўбранне царквы. Над паўночнай аркай - сцэна Крыжовы шлях; над паўднёвай аркай знаходзіцца сцэна Палажэнне ў труну. Паміж сцэнамі ў [[Картуш (архітэктура)|картушах]] зроблены лацінскія надпісы, пазначаныя двума гуллівымі [[Пута|пуці]]. На арках ёсць [[Медальён (архітэктура)|медальёны]] з [[барэльеф]]нымі партрэтамі князя Б. А. Галіцына, яго жонкі і сына{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=25–28.}}. У наступным ярусе вежы - старазапаветныя прарокі. З'яўленне ў інтэр'еры царквы скульптур прарокаў можна растлумачыць тым, што многія падзеі з Мукі Хрыстовы былі прадказаны прарокамі [[Стары Запавет|Старога Запавету]] і самім [[Ісус Хрыстос|Ісусам Хрыстом]]. У кутах вежы, паміж вокнамі, змешчаны фігуры шасці прарокаў у поўны рост. Злева ад Укрыжавання стаіць цар [[Давід]] у кароне, са скіпетрам і арфай. На другім баку постаць цара [[Саламон]]а – у кароне і са скіпетрам, якім ён паказвае на сцэну Палажэнне ў труну. Прарокі [[Майсей]] са {{нп3|Скрыжалі Запавету|Скрыжалямі Запавету|ru|Скрижали Завета}} і Ільля з поясам у руцэ змешчаныя на паўночнай і паўднёвай сцяне адпаведна. На заходняй сцяне знаходзяцца фігуры старазапаветных {{нп3|Першасьвятар|першасвятароў|ru|Первосвященник}}. Бліжэй да Іллі - [[Захарый]] са скруткам, бліжэй да Майсея - [[Аарон]] з {{нп3|Кадзіла (рэлігія)|кадзілам|ru|Кадило}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=30.}}. Рэалістычныя рысы персанажаў гавораць аб еўрапейскай школе пластыкі. Паўкружныя вокны ў сваёй верхняй частцы маюць раслінны арнамент або выява птушкі [[Фенікс (міфалогія)|Фенікс]]. У трэцім ярусе, над прарокамі, можна ўбачыць пад кожным акном трох пуці, якія трымаюць палатно з лацінскімі вершамі, якія тлумачаць сілу прылад Мук Хрыстовых. Грані апошняга яруса запоўнены фігурамі анёлаў, пастаўленымі над вокнамі. Анёлы нясуць прылады Мук Хрыстовых - Дзіда, Слуп, Бізун, Цярновы Вянок, Молат, Цвікі і Губу. У купале вакол чатырохпялёсткавых акенцаў-[[Люкарна|люкарн]] развяваюцца пышныя раслінныя гірлянды, якія падтрымліваюцца пуці. У самым купале царквы, дзе мацуецца ланцуг для {{нп3|Панікадзіла|панікадзіла|ru|Паникадило}}, вылеплены чатыры пухлыя пуці, размешчаныя па баках свету. Колькасць розных скульптур, гарэльефаў і тэкстаў на невялікай паверхні сцен вежы большая, чым у еўрапейскіх цэрквах. У царкве асабліва шануецца драўлянае паліхромнае скульптурнае Распяцце - яму ўжо больш за трыста гадоў{{sfn|Православные храмы|2014|с=12.}}. Добра захаваўся чатырох'ярусны іканастас. Ва ўбранні іканастаса прысутнічаюць разнастайныя раслінныя і дэкаратыўныя ўзоры, месцамі са скульптурнымі выявамі анёлаў. Іканастас запоўнены старажытнымі іконамі, акружанымі пазалочанай разьбой. Іконы выдатна гармануюць з разьбявай часткай іканастаса. Адзінаццаць абразоў з дваццаці шасці, якія раней знаходзіліся ў іканастасе, захаваліся; многія іконы ўжо адрэстаўраваны, а некаторыя напісаны нанава{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=23.}}. Самы ўшанаваны [[абраз]] - {{нп3|Знаменне (ікона)|«Знаменне» Багародзіцы|ru|Знамение (икона)}}. У верхняй частцы заходняга прытвора знаходзяцца масіўныя драўляныя двух'ярусныя хоры. Яны цалкам пакрытыя вытанчанай пазалочанай разьбой. Ніжні ярус выкананы ў выглядзе галерэі, верхні - у выглядзе балкона, які абапіраецца на калоны гэтай галерэі. Для паведамлення ніжняга яруса хору з верхнім уладкованыя шрубавыя ўсходы, складзеная ў драўляную трубу{{sfn|Православные храмы|2014|с=18.}}. У супрацьлегласць цэнтральнай вежы прытворі адрозніваюцца прастатой аздаблення. Тут няма нават намёкаў на [[Ляпніна|ляпніну]], і ўся прыгажосць заключаецца толькі ў хупавым спалучэнні паверхняў сцен і скляпенняў. == Гл. таксама == * [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|Знаменне (Дабравешчання)]] == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Вельтман, А. Ф. |загаловак = Обновления Храма Знамения Пресвятые Богородицы в селе Дубровицах (Московской губернии, Подольского уезда, в имении Графа М. А. Дмитриева-Мамонова), основанного в 1690 году и освященного в 1704 году в присутствии Храмоздателя Государя Царя и Великого Князя Петра Алексеевича |месца = М. |выдавецтва = Тип. Александра Семена |год = 1850 |старонак = 15 |ref = Вельтман А. Ф. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Греч, А. Н. |частка = Дубровицы |загаловак = Ольгово. Дубровицы |адказны = Под ред. Ив. Лазаревского и В. Згура |месца = М.–Л. |выданне = Вып. 4 |выдавецтва = Гос. изд-во |год = 1925 |старонак = 132 |старонкі = 69–116 |серыя = Подмосковные музеи. Путеводители |тыраж = 3000 |ref = Греч А. Н. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Красовский, М. В. |частка = Церковь села Дубровиц |загаловак = Известия Императорской Археологической Комиссии |месца = С.-Петербург |выданне = Вып. 34 |выдавецтва = Тип. Главного Управления Уделов |год = 1910 |старонак = 92 |старонкі = 55–71 |ref = Красовский М. В. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |загаловак = Православные храмы : журнал |выданне = № 4 |год = 2014 |старонак = 31 |серыя = Путешествие по святым местам |ref = Православные храмы }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Семёнов, К. А. |загаловак = Преславное Знамение: К трёхсотлетнему юбилею Великого освящения храма Знамения Пресвятой Богородицы в селе Дубровицы 1704—2004 |месца = Дубровицы |год = 2004 |старонак = 91 |тыраж = 5000 |ref = Семёнов К. А. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |загаловак = Дубровицы |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = Тарунов А. М. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Цветаев, В. Д. |загаловак = Дубровицы. Из дачных впечатлений |месца = М. |выдавецтва = Университетская тип. |год = 1907 |старонак = 16 |ref = Цветаев В. Д. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Яковлев, А. Н. |частка = Купол |загаловак = Православная энциклопедия |месца = М. |том = 39 |выдавецтва = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия» |год = 2015 |старонак = 752 |старонкі = 367–379 |тыраж = 33 000 |ref = Яковлев А. Н. |isbn = 978-5-89572-033-2 }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> [[Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[Катэгорыя:Маскоўскае барока]] c4iopj2rh7px2z43bffb37hkcybkqzm 4194644 4194245 2022-08-26T11:28:12Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{арфаграфія}} <br/> {{Храм |Тып храма = Праваслаўны храм |Беларуская назва = Знаменская царква (Дубровіцы) |Арыгінальная назва = {{lang-ru|Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах|}} |Выява = Дубровицкая церковь 23мая2022.jpg |Подпіс выявы = Агульны выгляд храма з боку галоўнага ўваходу |Шырыня выявы = 330 |Сучасны статус = |Краіна = Расія |Краіна2 = |Назва месцазнаходжання = Пасёлак |Месцазнаходжанне = {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}},<br/>гарадская акруга [[Падольск]],<br/>[[Маскоўская вобласць]] |lat_dir = N|lat_deg = 55|lat_min = 26|lat_sec = 28.67 |lon_dir = E|lon_deg = 37|lon_min = 29|lon_sec = 39.87 |region = RU |CoordScale = |Канфесія = [[Праваслаўе]] |Епархія = Падольская <br>(Маскоўская [[мітраполія]] [[Руская Праваслаўная Царква|РПЦ]]) |Ордэнская прыналежнасць = |Тып будынка = [[Царква]] |Архітэктурны стыль = [[Барока]] (галіцынскі стыль) |Аўтар праекта = |Будаўнік = |Заснавальнік = {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}<br/>пры ўдзеле [[цар]]а [[Пётр I (імператар расійскі)|Пятра I]] |Першае згадванне = [[1698]] |Заснаванне = [[22 ліпеня]] ([[1 жніўня]]) [[1690]] |Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}} |Скасаваны = [[1930]] |Пачатак будаўніцтва = [[1690]] |Заканчэнне будаўніцтва = [[1704]] |Рэліквіі = |Сучасны стан = Дзеючы, рэстаўруецца |Сайт = [http://www.dubrovitsy-hram.ru/ dubrovitsy-hram.ru] <small>(руск.)</small> |Commons = Church of the Theotokos of the Sign (Dubrovitsy) }} <!-- Карта Дубровіцы --> <mapframe text="Карта '''Дубровіцы''' (клікніце па карце, каб павялічыць яе)" Wikimedia | © OpenStreetMap width=340 height=250 zoom=13 latitude=55.441351 longitude=37.494458> { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": { "title": "", "description": "", "marker-symbol": "religious-christian", "marker-size": "large", "marker-color": "f00" }, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 37.494458, 55.441351 ] } } ] }</mapframe> '''Знаменская царква''' ці '''Царква Азнакі Прасвятой Багародзіцы у Дубровіцах''' ({{lang-ru|Церковь Знаме́ния Пресвято́й Богоро́дицы в Дубровицах}}) — [[Парафія|парафіяльны]] [[храм]] Падольскай [[Епархія|епархіі]] [[Руская Праваслаўная Царква|Рускай праваслаўнай царквы]]. Галоўны прастол храма асвечаны ў гонар [[Ікона|іконы]] [[Дзева Марыя|Божай Маці]] «Знаменне» ({{lang-ru|Знаме́ние|}}). Размешчаны ў пасёлку {{нп3|Дубровіцы (Маскоўская вобласць)|Дубровіцы|ru|Дубровицы (Московская область)}} ў 4 км ад [[Падольск]]а [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]], [[Расія]]. [[Царква (збудаванне)|Царква]] з'яўляецца цэнтральнай часткай [[Архітэктурны ансамбль|архітэктурнага ансамбля]] сядзібы Дубровіцы, якая некалі належала прадстаўнікам [[Дваране|дваранскіх]] сем'яў {{нп3|Марозавы (баярскі род)|Марозавых|ru|Морозовы (боярский род)}}, {{нп3|Галіцыны|Галіцыных|ru|Голицыны}} і {{нп3|Дзмітрыевы-Мамонавы|Дзмітрыевых-Мамонавых|ru|Дмитриевы-Мамоновы}}. Вядома царква сваёй унікальнай архітэктурай у стылі [[барока]], незвычайнай для рускага царкоўнага [[дойлідства]], а таксама таямнічай гісторыяй стварэння, да якога прыклаў руку сам [[цар]] [[Пётр I (імператар расійскі)|Пётр I]]. Храм мае статус Аб’екта культурнай спадчыны [[Расія|РФ]]<ref>{{cite web|author = |url = https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 |title = Культурная спадчына РФ. Аб'ект № 501410413080086 |lang = ru |website = ru-monuments.toolforge.org |date = |access-date = 2022-08-04|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Настаяцель — протаіерэй Андрэй Грыцышын. [[Файл:Banner PodolskyDistrict 0147.jpg|835px]] <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Boris Alexeevich Golitsyn.jpg |Барыс Аляксеевіч Галіцын, фундатар царквы |Файл:Metropolitan Stephen Yavorsky.jpg |Экзарх, мітрапаліт Разанскі і Мурамскі Стэфан |Файл:Dmitriev-Mamonov Alexandr Matveevich.jpg |Аляксандр Мацвеевіч Дзмітрыеў-Мамонаў, гаспадар сядзібы |Файл:Renovation of the Temple of the Sign.jpg |Знаменская царква у Дубровіцах на літаграфіі Фрыдрыха Дрэгера (А. Ф. Вельтман, 1850) |Файл:Рихтер Фёдор Фёдорович (1857).jpg |Фёдар Фёдаравіч Рыхтэр, архітэктар |Файл:Filaret (Drozdov) by Gau.jpg |Мітрапаліт Маскоўскі і Каломенскі Філарэт |Файл:Дубровицы, храм Знамения и взорванная колокольня, 1930 г.jpg |Знаменская царква і ўзарваная званіца (1931) |Файл:Metropolitan Juvenal (Poyarkov) (22.09.2016).jpg |Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі Ювеналій |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (10).jpg |Курган на паўночным усходзе ад царквы (2014) }} |} == Гісторыя == === Будаўніцтва храма === Будаўніцтва Знаменскай царквы адносіцца да часоў, калі сядзібай Дубровіцы валодаў [[князь]] {{нп3|Галіцын, Барыс Аляксеевіч|Барыс Аляксеевіч Галіцын|ru|Голицын, Борис Алексеевич}}, выхавальнік маладога Пятра I. Закладка каменнага храма была праведзена 22 ліпеня (1 жніўня) 1690&nbsp;года на месцы драўлянай царквы [[Ілья (прарок)|Іллі Прарока]]. Драўляную Ільінскую царкву разабралі і перанеслі ў найбліжэйшую вёску Лемяшэва ({{lang-ru|Ле́мешово|}}). Будаўніцтва царквы вялося 14 гадоў - з 1690 па 1704 год. Сам цар Пётр I удзельнічаў у ажыццяўленні грандыёзнай задумы {{nobr|Б. А. Галіцына}}{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=7.}}. Царква будавалася з мясцовага белага каменя, які паўсюль сустракаецца ў Падольскім краі. У будаўніцтве ўдзельнічалі замежныя майстры, запрошаныя князем Галіцыным спецыяльна для гэтай мэты. Архітэктар і некалькі разьбяроў і скульптараў, верагодна, былі запрошаны з-за мяжы, а асноўнымі іх памагатымі былі прыгонныя рускія муляры. Імя галоўнага архітэктара невядома, існуе мноства здагадак, але даць адназначны адказ з-за адсутнасці дакументаў да гэтага часу не ўдалося{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=25.}}. Працы па ўзвядзенні царквы вяліся толькі ўлетку. У зімовы перыяд працавалі ў бараках, дзе адны майстры выконвалі разьбярства па камені, а іншыя - таўклі шкло і [[Гіпс|алебастр]], якія дадаваліся ў [[Вапна|вапну]] пры кладцы блокаў сцяны. Царква выканана з рэдкім мастацкім майстэрствам у стылі {{нп3|Галіцынскае барока|Галіцынскага барока|ru|Голицынское барокко}}. Вялікае [[асвячэнне]] царквы здзейсніў {{nobr|11 (22) лютага}} 1704&nbsp;года [[экзарх]], [[мітрапаліт]] [[Разань|Разанскі]] і [[Мурам]]скі {{нп3|Стэфан (Яварскі)|Стэфан (Яварскі)|ru|Стефан Яворский}}. На [[Богаслужэнне|богаслужэнні]] ў гэты дзень прысутнічалі цар Пётр I і яго сын царэвіч [[Аляксей Пятровіч|Аляксей]], духоўныя і шляхетныя свецкія асобы. Урачыстасці з гэтай нагоды працягваліся цэлы тыдзень і на іх запрасілі ўсіх мясцовых жыхароў{{sfn| Семёнов К. А.|2004|с=9—10.}}. === Новыя ўладальнікі сядзібы === Да сярэдзіны XVIII стагоддзя на паўднёвы захад ад царквы была пабудавана трох'ярусная [[званіца]]. Пад званіцай у 1780-х гадах была асвечана цёплая царква ў імя святых мучанікаў Адрыяна і Наталлі. Пры ўнуку Б. А. Галіцына {{нп3|Галіцын, Сяргей Аляксеевіч|Сяргею Аляксеевічу|ru|Голицын, Сергей Алексеевич}} ў {{nobr|1750–1753}} гадах пабудаваны сядзібны дом, конны двор, чатыры флігелі, гаспадарчыя пабудовы. У 1781&nbsp;годзе сядзібу купіў генерал-аншэф князь [[Рыгор Аляксандравіч Пацёмкін]]. Яму не давялося доўга валодаць сядзібай. Улетку 23&nbsp;чэрвеня (4 ліпеня) 1787 года імператрыца [[Кацярына II]] наведала Дубровіцы, каб купіць сядзібу і падарыць яе свайму фаварыту {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Аляксандр Мацвеевіч|Аляксандру Мацвеевічу Дзмітрыеву-Мамонаву|ru|Дмитриев-Мамонов, Александр Матвеевич}}{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=50.}}. Пры Аляксандры ў Дубровіцах быў перабудаваны сядзібны палац у стылі [[класіцызм]]у. Пасля смерці Аляксандра сядзібу атрымаў у спадчыну яго сын Мацвей. У 1812 годзе ў Дубровіцах пабывалі французы. Невялікі атрад конніцы маршала [[Іаахім Мюрат|Іаахіма Мюрата]] пакінуў Дубровіцы 10 (22) кастрычніка 1812&nbsp;года. Царква тады не пацярпела. На паўночны ўсход ад царквы быў створаны [[курган]] і пасаджаны на ім акацыі. Пасля [[Вайна 1812 года|Французска-рускай вайны 1812 гады]] на кургане штогод здзяйснялася [[паніхіда]] па загінуўшых у [[Барадзінская бітва|Барадзінскай бітве]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=7.}}. [[Граф]] {{нп3|Дзмітрыеў-Мамонаў, Мацвей Аляксандравіч|Мацвей Аляксандравіч Дзмітрыеў-Мамонаў|ru|Дмитриев-Мамонов, Матвей Александрович}} быў адным з самых знакамітых і найбагацейшых людзей Расіі. У пачатку {{nobr|1820-х}} гадоў Мацвей правёў перабудову сядзібы накшталт сярэднявечных [[рыцар]]скіх [[Замак|замкаў]]. Вакол сядзібы была пабудавана каменная зубчастая агароджа. Пры Мацвеі царква доўга пуставала, вельмі састарэла. Рамы ўсё пагнілі і амаль усе вываліліся, [[ляпніна]] ад дажджу і снегу размокла і падала на падлогу. Званы пайшлі на гарматы. Спатрэбілася тэрміновая [[рэстаўрацыя]] царквы{{sfn|Цветаев В. Д.|1907|с=9, прим.}}. У перыяд, калі граф знаходзіўся пад апекай у [[Масква|Маскве]], адбылася першая рэстаўрацыя (1848–1850) царквы. Рэстаўрацыйнымі працамі кіраваў архітэктар {{нп3|Рыхтэр, Фёдар Фёдаравіч|Ф. Ф. Рыхтэр|ru|Рихтер, Фёдор Фёдорович}}. Ён імкнуўся перарабіць царкву ў "[[Русь|старарускім]]" стылі. Лацінскія вершы былі заменены на [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянскія]] тэксты. Асвячэнне абноўленай царквы здзейсніў 27 жніўня (8&nbsp;верасня) 1850 года мітрапаліт [[Масква|Маскоўскі]] і [[Каломна|Каломенскі]] {{нп3|Філарэт (Драздоў)|Філарэт (Драздоў)|ru|Филарет (Дроздов)}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=47.}}. У 1863&nbsp;годзе ўладальнікам Дубровіц стаў князь {{нп3|Галіцын, Сяргей Міхайлавіч (1843—1915)|Сяргей Міхайлавіч Галіцын|ru|Голицын, Сергей Михайлович (1843—1915)}}. У гэты час у сядзібе абнавілі палац і сядзібны парк. Частка сядзібы была аддадзена пад дачы. Пры царкве дзейнічала трохгадовая царкоўна-прыходская школа, а таксама багадзельня для маламаёмасных сялян{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=62.}}. === Пасля рэвалюцыі 1917 года === Пасля [[рэвалюцыя 1917 года ў Расіі]] царква больш за дзесяць гадоў была дзейнай, пакуль у 1929 годзе ў ёй не спыніліся богаслужэнні. У верасні 1931 года званіца была ўзарвана. Царква моцна пацярпела ў 30-х гадах, многія [[Скульптура|скульптуры]] [[святы]]х і [[Статуя|статуі]] [[анёл]]аў былі пашкоджаны. З 1930 па 1990 гады быў перыяд закрыцця царквы. У канцы 1950-х гадоў царква знаходзілася ў запусценні. У жніўні 1960 года сядзіба Дубровіцы і царква былі прызнаны помнікамі архітэктуры і ўзяты пад ахову дзяржавы. У 1961 годзе ў Дубровіцах размясціўся {{нп3|Усерасійскі НДІ жывёлагадоўлі імя Л. К. Эрнста|Усесаюзны інстытут жывёлагадоўлі|ru|Всероссийский НИИ животноводства имени Л. К. Эрнста}}. Царква перайшла ў распараджэнне гэтага інстытута. Памяшканне царквы выкарыстоўвалася інстытутам у якасці склада. У ходзе рэстаўрацыйных работ 1967–1972 гадоў аднавілі палац і гаспадарчыя будынкі, а рэстаўрацыя царквы, зацягнуўшыся на некалькі дзесяцігоддзяў, і не была завершана. У 1990 годзе царкву вярнулі [[Парафія|вернікам]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=67.}}. === Аднаўленне богаслужэння ў храме === 22 ліпеня 1990 года, пасля доўгага перапынку, адбылося першае богаслужэнне, а 13 кастрычніка пробашч здзейсніў малебен ля сцен [[алтар]]а з малым асвячэннем храма. Мітрапаліт Круціцкі і Каломенскі {{нп3|Ювеналій (Паяркоў)|Ювеналій|ru|Ювеналий (Поярков)}} благаславіў адкрыццё царквы{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=70.}}. Дзіцячая нядзельная школа пры храме існуе з 2003 года, ёсць [[Праваслаўе|праваслаўны]] маладзёжны клуб і тэатральная студыя<ref>{{cite web|author = |url = https://www.dubrovitsy-hram.ru/ |title = Детская воскресная школа при Знаменском храме. |lang = ru |website = dubrovitsy-hram.ru |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. У&nbsp;2002–2003 гадах былі праведзены рэстаўрацыйныя работы пры падрыхтоўцы да 300-годдзя царквы. Было выканана абнаўленне [[інтэр'ер]]аў царквы, праведзена добраўпарадкаванне прылеглай тэрыторыі. Адрэстаўравалі [[купал]]ьны [[крыж]], старую згнілую карону замянілі новай. Курган, які знаходзіцца каля царквы, уладкавалі і размясцілі на яго вяршыні назіральную пляцоўку. Унутры царквы, аднавілі [[гарэльеф]]ныя кампазіцыі і скульптуры, на сцены вярнулі лацінскія вершы, адрэстаўравалі [[іканастас]] і [[хоры]]<ref>{{cite web|author = |url = https://restmast.com/obekt/9/ |title = Реставрационная строительная проектная мастерская : Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в усадьбе Дубровицы. |lang = ru |website = restmast.com |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = yes|archive-url = https://web.archive.org/web/20210128035503/https://restmast.com/obekt/9/|archive-date = 2021-01-28}}</ref>. Іконы рэстаўравалі ў майстэрні [[Дзяржаўны гістарычны музей (Масква)|Дзяржаўнага Гістарычнага музея]] і ў майстэрні [[Дзяржаўная Траццякоўская галерэя|Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі]]{{sfn|Православные храмы|2014|с=13.}}. Аднаўленне знешняга ўбрання царквы засталося незавершаным. 7&nbsp;кастрычніка 2009 года Сусветны фонд помнікаў уключыў царкву ў спіс аб'ектаў, якія знаходзяцца пад пагрозай знішчэння<ref>{{cite web|author = |url = http://www.wmf.org/project/church-icon-mother-god-sign |title = World Monuments Watch 2010 : Church of the Icon of the Mother of God of the Sign. |lang = en |website = wmf.org |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. Царква атрымала за намаганні па аднаўленні ўзнагароду 2010 года ад Фонду паслоў ЗША па захаванні культуры<ref>{{cite web|author = |url = https://ru.usembassy.gov/education-culture/cooperation-programs/afcp/ |title = The Fund of American Ambassadors for the Preservation of Cultural Heritage : AFCP in Russia 2009—2010. |lang = en |website = ru.usembassy.gov |date = |access-date = 2022-08-14|deadlink = no|archive-url = |archive-date = }}</ref>. З пачатку 2022 года вядуцца работы па ўзнаўленні трох'яруснай званіцы на ранейшым месцы. На першым ярусе званіцы размяшчаецца [[Хрышчэнне|хрысцільны]] храм. == Архітэктура і ўбранне храма == <!-- Галерэя --> {|align="left" style="margin-right:2em; " |{{Галерэя 2 |Name = Галерэя |border = #CCCCFF |background = #EEEEFF |loop = yes |Памер = 300px |Файл:Церковь Знамения Богородицы в Дубровицах.jpg |Погляд на мыс, утвораны зліццём рэк Дзясна і Пахра |Файл:План Церкви Знамения.jpg |План царквы – гэта роўнаканечны крыж<br/>(М. В. Красоўскі, 1910) |Файл:Знаменская церковь, Дубровицы 2019 Купол.jpg |Вянчае царкву металічная пазалочаная карона |Файл:Церковь Знамения Пресвятой Богородицы в Дубровицах. Вид сбоку.jpg |Дэкаратыўныя элементы на фасадзе царквы |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (12).jpg |Каля галоўнага ўваходу стаяць дзве белакаменныя статуі |Файл:Dubrovitsy church of Sign (13).JPG |Статуя Евангеліста Матфея з анёлам ля цокаля царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 1.jpg |Падкупальная прастора царквы |Файл:Знаменская церковь (Дубровицы) интерьер 2.jpg |Барочны разны іканастас |Файл:Dubrovitsy, Moskovskaya oblast', Russia - panoramio (13).jpg |Двух'ярусныя хоры з пазалочанай разьбой па дрэве }} |} === Экстэр'ер === Знаменская царква з'яўляецца адным з самых неардынарных помнікаў рускага царкоўнага дойлідства. Яна адрозніваецца ад іншых рускіх храмаў мяжы XVII-XVIII стагоддзяў накіраванай уверх цэнтральнай кампазіцыяй, крыжападобным планам і высокай цэнтральнай вежай, увянчанай металічнай пазалочанай каронай{{sfn|Яковлев А. Н.|2015|с=379.}}. У архітэктурным ансамблі сядзібы царква з'яўляецца [[Дамінанта (архітэктура)|дамінантай]], таму што знаходзіцца ў цэнтры кампазіцыйнай восі: парк - палац - царква - курган. Знаменская царква стаіць на высокім беразе мыса, утворанага зліццём рэк Дзясна і [[Пахра]]. У намеры дойліда, на думку дырэктара [[Аружэйная палата|Маскоўскай Аружэйнай палаты]], пісьменніка {{нп3|Вельтман, Аляксандр Фаміч|А. Ф. Вельтмана|ru|Вельтман, Александр Фомич}}, было стварыць падабенства старажытнай [[Базіліка|базілікі]], з усімі ўпрыгожваннямі [[Готыка|каталіка-гатычных]] храмаў{{sfn|Вельтман А. Ф.|1850|с=7.}}. Высокі белакаменны будынак царквы ў плане ўяўляе сабой роўнаканечны крыж з закругленымі канцамі; канцоўкі падзелены на тры часткі. Цэнтрычны тып храма гэтай формы быў шырока распаўсюджаны ў каталіцкіх краінах і выказваў асноўныя рысы еўрапейскага барока XVII стагоддзі{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=78.}}. Па тыпе архітэктурнай кампазіцыі царква ўяўляе сабой [[васьмярык]] (вежа) на [[Чацвярык (збудаванне)|чацверыку]] (база). Цэнтральная частка будынка мае форму правільнага квадрата і злучаецца з алтаром і [[прытвор]]амі [[Арка|арачнымі]] пралётамі, якія ператвараюць сцены царквы ў чатыры [[пілон]]а. Гэтая кампазіцыя ў асноўным выкарыстоўвалася ў афармленні рускіх праваслаўных храмаў{{sfn|Красовский М. В.|1910|с=56.}}. Васьмігранная вежа мае гарызантальнае дзяленне [[карніз]]амі на тры светлавыя ярусы і завяршаецца купалам, які нясе ажурную «вогненную» карону. Вышыня купала – {{Num|4.5|м}}, крыжа – {{Num|4.8|м}}. Завяршэнне храма каронай зусім не ў рускай традыцыі. Ніжні ярус вежы адзначаюць выступоўцы прастакутныя вокны са скругленай верхняй часткай. Такія ж вокны ёсць у сярэднім ярусе, а ў верхнім яны - невялікія, васьмівугольныя, багата упрыгожаныя разьбой. На купале можна ўбачыць чатырохпялёсткавыя вокны. Вышыня царквы з купалам – {{Num|42.3|м}}{{sfn|Православные храмы|2014|с=15.}}. Вонкавыя сцены царквы ўпрыгожаны [[Рэльеф (скульптура)|рэльефным]] мурам у стылі [[рустыка]]. [[Фасад]] багата [[Дэкор|дэкараваны]]: розныя [[Калона|калоны]], рэльефныя завіткі і пэндзлі, італьянскія ракавінкі, высечаныя ў камені экзатычныя кветкі і плады, лісце міжземнаморскага [[Акант (арнамент)|аканта]]. Усё гэтае ўпрыгожванне заканчваецца выявамі крылатых [[херувім]]аў. Многія з гэтых дэкаратыўных элементаў ніколі раней не сустракаліся ў рускім царкоўным дойлідстве{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Восем статуй [[Апосталы|апосталаў]] устаноўлены у ніжнім ярусе васьміграннай вежы, паміж вокнамі. Апосталы перш трымалі, акрамя кніг, прылады [[Мукі Хрыстовы|Мук Хрыстовых]]. Сёння многія статуі страцілі гэтыя атрыбуты. Апосталаў цяжка апазнаць, бо статуі не маюць подпісаў персанажаў. Скульптурныя выявы [[Біблія|біблейскіх]] персанажаў не былі традыцыйнымі для рускага царкоўнага дойлідства{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=77.}}. На даху царквы на [[франтон]]ах па ўсім перыметры ўстаноўлены ілжывыя вокны. Над кожным ілжывым паддашкавым акном размешчаны чатыры маленькія фігуркі анёлаў. Паміж ілжывымі вокнамі стаяць статуі херувімаў на [[П’едэстал|пастаментах]]-шарах. Гэтыя восем херувімаў, усталяваных на даху царквы, трымаюць у руках прылады Мук Хрыстовых: Дзіда, Усходы, Крыж, Цвікі, Цярновы Вянок, Губку і інш. З часам у большасці херувімаў адламаліся прадметы, якія яны некалі трымалі ў руках{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=19.}}. Першы паверх царквы пастаўлены на высокім [[Падмурак|падмурку]]; у царкве таксама ёсць [[падвал]]. Вакол царквы, паўтараючы контур яе плана, ідзе вузкая [[галерэя]] ({{Num|1.3|м}}), якая ўзвышаецца над зямлёй на дзесяць прыступак і абгароджана высокім [[парапет]]ам. [[Цокаль]] і парапет пакрыты цэлай сеткай пышнага рэльефнага [[арнамент]]у, скамбінаванага на цокалі з [[Валюта (архітэктура)|волют]], лісця і гронкі вінаграда, а на парапеце - з лісця аканта{{sfn|Греч А. Н.|1925|с=75.}}. Па баках царквы чатыры шырокія веерападобныя лесвіцы, якія вядуць да дзвярэй (у тым ліку з усходняга боку). Ёсць тры ўваходныя дзверы, размешчаныя на захадзе (галоўны ўваход), поўначы і поўдні. Ва ўсходняй сцяне замест дзвярэй уладкована [[ніша]]. У глыбіні гэтай нішы раней змяшчалася [[Распяцце Ісуса|Распяцце]] з фігурамі [[Ян (апостал)|Іаана Багаслова]] і [[Дзева Марыя|Багародзіцы]]. Цяпер Распяцце знаходзіцца ўнутры царквы. [[Партал]]ы апраўленыя буйна руставанымі камянямі. [[Ліштва|Ліштвы]] партала упрыгожаны двума [[Карынфскі ордар|карынфскімі]] калонамі, якія падтрымліваюць арнаментальны [[Фрыз (архітэктура)|фрыз]]{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=26.}}. Царква ўпрыгожана скульптурай у поўны рост. Скульптуры прадстаўляюць высокіх старцаў, апранутых у [[Мантыя (аблачэнне)|мантыі]]. Каля галоўнага ўваходу, па баках заходняй лесвіцы, устаноўлены дзве белакаменныя статуі. З левага боку знаходзіцца статуя [[Свяціцель|свяціцеля]] [[Іаан Златавуст|Іаана Залатавуста]], пад яго пятай мяшок з грашыма, а з правага боку статуя свяціцеля [[Грыгорый Багаслоў|Рыгора Багаслова]] з кнігай і лампадай ля ног. На даху, прама над заходнім уваходам, знаходзіцца статуя свяціцеля [[Васілій Вялікі|Васіля Вялікага]] з кнігай і [[Мітра (аблачэнне)|мітрай]] ля ног. У цяперашні час у гэтых статуй адсутнічаюць часткі рук{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=15.}}. Ля самай зямлі, на невысокім [[подыум]]е, па кутах цокаля, стаяць моцна пашкоджаныя статуі чатырох [[Евангелісты|евангелістаў]]: [[Марк (евангеліст)|Марк]], [[Лука (евангеліст)|Лука]], Іаан і [[Матфей (евангеліст)|Матфей]]. Гэтыя статуі зроблены вельмі мастацка, але ў цэлым усе яны непрапарцыйна кароткія{{sfn|Тарунов А. М.|1991|с=27.}}. Каменныя фігуры (леў, вол, арол і анёл), якія знаходзяцца ля ног евангелістаў, узнаўляюць адно з увасабленняў {{нп3|Тэтраморф|Тэтраморфа|ru|Тетраморф}} (міфічнага крылатага [[дэман]]а з бачанняў прарока [[Езекііль|Іезекііля]]). Калі прайсці па гадзіннікавай стрэлцы ад галоўнага ўваходу царквы ўздоўж цокаля, то статуі евангелістаў будуць такімі: з паўночна-заходняга боку – Матфей з анёлам; на паўночным усходзе – Лука з валом; з паўднёва-ўсходняга боку – Іаан з арлом; з паўднёва-заходняга боку – Марк са львом. === Iнтэр'ер === {{Частка выявы |выява = Znamen Church In Dubrovici (Interier).jpg |пазіцыя = right |агульная = 1000 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 350 |лева = 420 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Цэнтральная сцэна Укрыжаванне Ісуса |колер_фону = #EEEEFF }} {{Частка выявы |выява = Церковь Божией Матери «Знамение»Интерьер.jpg |пазіцыя = right |агульная = 1200 |шырыня = 340 |вышыня = 280 |верх = 700 |лева = 550 |права = |ніз = |загаловак = Цыкл Мукі Хрыстовы |подпіс = Сцэна Палажэнне ў труну |колер_фону = #EEEEFF }} Унутраныя аб'ёмы царквы раскошныя. Першае, што прыцягвае ўвагу ў царкве, - гэта адсутнасць асобных калон, так бы мовіць, безапорная прастора. Чатыры магутныя паўкруглыя [[Арка|аркі]] разам з чатырма [[Парус (архітэктура)|парусямі]] служаць падставай для якія сыходзяць уверх ярусаў цэнтральнай вежы{{sfn|Красовский М. В.|1910|с=58.}}. Інтэр'ер царквы багата ўпрыгожаны мноствам рэльефных кампазіцый, надпісамі на латыні, майстэрска выразаным іканастасам і хорамі ў стылі барока. На чатырох пілонах апорных арак размешчаны рэльефныя фігуры: на ўсходняй сцяне направа ад іканастаса - [[Іосіф Абручнік]] (муж [[Дзева Марыя|Марыі]]) з кветкай лілеі ў руцэ; налева - Маці Божая, якая прынесла ў храм Дзіцятка [[Ісус Хрыстос|Хрыста]]. Наадварот, па баках хор, на паўночна-заходнім пілоне, {{нп3|Сімяон Багапрымац|Сімяон Багапрымац|ru|Симеон Богоприимец}}, які трымае на руках Дзіцятка – {{нп3|Збавіцель свету|Госпада Збавіцеля|ru|Спаситель мира}}. А на іншым, паўднёва-заходнім, пілоне [[Стары Запавет|старазапаветная]] {{нп3|Ганна Прарочыца (Стары Запавет)|Ганна Прарочыца|ru|Анна Пророчица (Ветхий Завет)}}. Фігуры размешчаны такім чынам, што здаецца, быццам яны рухаюцца насустрач адна адной. У парусях на скляпеністых паверхнях змешчаны фігуры чатырох евангелістаў у клубячых аблоках і ў асяроддзі пуці: справа над іканастасам - Матфей з анёлам, злева - Іаан з арлом. Наадварот, над хорамі - Лука з валом, і на другім баку - Марк са львом. Яны намаляваны тымі, хто сядзіць і пішуць [[Евангелле]]{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=23.}}. Адмысловую ўнікальнасць Знаменскай царквы надае наяўнасць на ўсходняй сцяне гарэльефнага {{нп3|Рэтабла|рэтабла|ru|Ретабло}} на ўсю вышыню вежы. Яно ўключае чатыры сцэны з цыкла [[Мукі Хрыстовы]]: над іканастасам сцэна [[Распяцце Ісуса|Укрыжаванне Ісуса]] — цэнтральны сюжэт цыкла; Над Укрыжаваннем - [[Уваскрэсенне Ісуса Хрыста|Уваскрэсенне Хрыстова]]. Яшчэ вышэй – {{нп3|Каранаванне Маці Божай|Каранаванне Панны Марыі|ru|Коронование Богоматери}} і сцэна {{нп3|Саваоф|Гасподзь Саваоф|ru|Саваоф}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=30.}}. Скульптурны малюнак біблейскіх персанажаў не з'яўляўся традыцыйным для тагачаснай рускай царкоўнай архітэктуры. Рэльефныя кампазіцыі інтэр'еру выкананы ў тэхніцы [[стука]], яны вельмі разнастайныя, але ў іх ёсць адно агульнае: усе яны заснаваны на біблейскіх матывах і размешчаны ў пэўным парадку па ярусах вежы. У першым ярусе — [[Цярновы вянок|Ўвянчанне цярновым вянком]], {{нп3|Крыжовы шлях Ісуса Хрыста|Крыжовы шлях|ru|Крестный путь Иисуса Христа}} і {{нп3|Пахаваньне Хрыста|Палажэнне ў труну|ru|Погребение Христа}}. Сцэна Ўвянчанне цярновым вянком знаходзіцца на заходняй сцяне, прама над хорамі. Над гэтай сцэнай можна ўбачыць змешчаны ў акенца твар маладога чалавека з доўгімі валасамі і ў італьянскай шапачцы. Мяркуюць, што гэта партрэт галоўнага майстра, які стварыў гэтыя рэльефныя кампазіцыі, а магчыма і ўсё ўбранне царквы. Над паўночнай аркай - сцэна Крыжовы шлях; над паўднёвай аркай знаходзіцца сцэна Палажэнне ў труну. Паміж сцэнамі ў [[Картуш (архітэктура)|картушах]] зроблены лацінскія надпісы, пазначаныя двума гуллівымі [[Пута|пуці]]. На арках ёсць [[Медальён (архітэктура)|медальёны]] з [[барэльеф]]нымі партрэтамі князя Б. А. Галіцына, яго жонкі і сына{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=25–28.}}. У наступным ярусе вежы - старазапаветныя прарокі. З'яўленне ў інтэр'еры царквы скульптур прарокаў можна растлумачыць тым, што многія падзеі з Мукі Хрыстовы былі прадказаны прарокамі [[Стары Запавет|Старога Запавету]] і самім [[Ісус Хрыстос|Ісусам Хрыстом]]. У кутах вежы, паміж вокнамі, змешчаны фігуры шасці прарокаў у поўны рост. Злева ад Укрыжавання стаіць цар [[Давід]] у кароне, са скіпетрам і арфай. На другім баку постаць цара [[Саламон]]а – у кароне і са скіпетрам, якім ён паказвае на сцэну Палажэнне ў труну. Прарокі [[Майсей]] са {{нп3|Скрыжалі Запавету|Скрыжалямі Запавету|ru|Скрижали Завета}} і Ільля з поясам у руцэ змешчаныя на паўночнай і паўднёвай сцяне адпаведна. На заходняй сцяне знаходзяцца фігуры старазапаветных {{нп3|Першасьвятар|першасвятароў|ru|Первосвященник}}. Бліжэй да Іллі - [[Захарый]] са скруткам, бліжэй да Майсея - [[Аарон]] з {{нп3|Кадзіла (рэлігія)|кадзілам|ru|Кадило}}{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=30.}}. Рэалістычныя рысы персанажаў гавораць аб еўрапейскай школе пластыкі. Паўкружныя вокны ў сваёй верхняй частцы маюць раслінны арнамент або выява птушкі [[Фенікс (міфалогія)|Фенікс]]. У трэцім ярусе, над прарокамі, можна ўбачыць пад кожным акном трох пуці, якія трымаюць палатно з лацінскімі вершамі, якія тлумачаць сілу прылад Мук Хрыстовых. Грані апошняга яруса запоўнены фігурамі анёлаў, пастаўленымі над вокнамі. Анёлы нясуць прылады Мук Хрыстовых - Дзіда, Слуп, Бізун, Цярновы Вянок, Молат, Цвікі і Губу. У купале вакол чатырохпялёсткавых акенцаў-[[Люкарна|люкарн]] развяваюцца пышныя раслінныя гірлянды, якія падтрымліваюцца пуці. У самым купале царквы, дзе мацуецца ланцуг для {{нп3|Панікадзіла|панікадзіла|ru|Паникадило}}, вылеплены чатыры пухлыя пуці, размешчаныя па баках свету. Колькасць розных скульптур, гарэльефаў і тэкстаў на невялікай паверхні сцен вежы большая, чым у еўрапейскіх цэрквах. У царкве асабліва шануецца драўлянае паліхромнае скульптурнае Распяцце - яму ўжо больш за трыста гадоў{{sfn|Православные храмы|2014|с=12.}}. Добра захаваўся чатырох'ярусны іканастас. Ва ўбранні іканастаса прысутнічаюць разнастайныя раслінныя і дэкаратыўныя ўзоры, месцамі са скульптурнымі выявамі анёлаў. Іканастас запоўнены старажытнымі іконамі, акружанымі пазалочанай разьбой. Іконы выдатна гармануюць з разьбявай часткай іканастаса. Адзінаццаць абразоў з дваццаці шасці, якія раней знаходзіліся ў іканастасе, захаваліся; многія іконы ўжо адрэстаўраваны, а некаторыя напісаны нанава{{sfn|Семёнов К. А.|2004|с=23.}}. Самы ўшанаваны [[абраз]] - {{нп3|Знаменне (ікона)|«Знаменне» Багародзіцы|ru|Знамение (икона)}}. У верхняй частцы заходняга прытвора знаходзяцца масіўныя драўляныя двух'ярусныя хоры. Яны цалкам пакрытыя вытанчанай пазалочанай разьбой. Ніжні ярус выкананы ў выглядзе галерэі, верхні - у выглядзе балкона, які абапіраецца на калоны гэтай галерэі. Для паведамлення ніжняга яруса хору з верхнім уладкованыя шрубавыя ўсходы, складзеная ў драўляную трубу{{sfn|Православные храмы|2014|с=18.}}. У супрацьлегласць цэнтральнай вежы прытворі адрозніваюцца прастатой аздаблення. Тут няма нават намёкаў на [[Ляпніна|ляпніну]], і ўся прыгажосць заключаецца толькі ў хупавым спалучэнні паверхняў сцен і скляпенняў. == Гл. таксама == * [[Дабравешчанне Прасвятой Багародзіцы|Знаменне (Дабравешчання)]] == Зноскі == {{reflist|2}} == Літаратура == * {{кніга |аўтар = Вельтман, А. Ф. |загаловак = Обновления Храма Знамения Пресвятые Богородицы в селе Дубровицах (Московской губернии, Подольского уезда, в имении Графа М. А. Дмитриева-Мамонова), основанного в 1690 году и освященного в 1704 году в присутствии Храмоздателя Государя Царя и Великого Князя Петра Алексеевича |месца = М. |выдавецтва = Тип. Александра Семена |год = 1850 |старонак = 15 |ref = Вельтман А. Ф. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Греч, А. Н. |частка = Дубровицы |загаловак = Ольгово. Дубровицы |адказны = Под ред. Ив. Лазаревского и В. Згура |месца = М.–Л. |выданне = Вып. 4 |выдавецтва = Гос. изд-во |год = 1925 |старонак = 132 |старонкі = 69–116 |серыя = Подмосковные музеи. Путеводители |тыраж = 3000 |ref = Греч А. Н. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Красовский, М. В. |частка = Церковь села Дубровиц |загаловак = Известия Императорской Археологической Комиссии |месца = С.-Петербург |выданне = Вып. 34 |выдавецтва = Тип. Главного Управления Уделов |год = 1910 |старонак = 92 |старонкі = 55–71 |ref = Красовский М. В. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |загаловак = Православные храмы : журнал |выданне = № 4 |год = 2014 |старонак = 31 |серыя = Путешествие по святым местам |ref = Православные храмы }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Семёнов, К. А. |загаловак = Преславное Знамение: К трёхсотлетнему юбилею Великого освящения храма Знамения Пресвятой Богородицы в селе Дубровицы 1704—2004 |месца = Дубровицы |год = 2004 |старонак = 91 |тыраж = 5000 |ref = Семёнов К. А. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Тарунов, А. М. |загаловак = Дубровицы |месца = М. |выдавецтва = Московский рабочий |год = 1991 |старонак = 112, [16] |серыя = Памятники Подмосковья |isbn = 5-239-01177-X |тыраж = 45000 |ref = Тарунов А. М. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Цветаев, В. Д. |загаловак = Дубровицы. Из дачных впечатлений |месца = М. |выдавецтва = Университетская тип. |год = 1907 |старонак = 16 |ref = Цветаев В. Д. }} {{ref-lang|руск.||}} * {{кніга |аўтар = Яковлев, А. Н. |частка = Купол |загаловак = Православная энциклопедия |месца = М. |том = 39 |выдавецтва = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия» |год = 2015 |старонак = 752 |старонкі = 367–379 |тыраж = 33 000 |ref = Яковлев А. Н. |isbn = 978-5-89572-033-2 }} {{ref-lang|руск.||}} == Спасылкі == * {{cite web 2 |title = Дубровицы. Церковь иконы Божией Матери "Знамение" |url = https://sobory.ru/article/?object=00451 |website = Соборы.Ru |accessdate = 2022-08-03 |lang = ru |showlang = yes }} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220803073241/https://sobory.ru/article/?object=00451|date=03 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |title=Дубровицы. Музей, которого нет |website=Дубровицы.Ru |accessdate=04.08.2022 |lang=ru |showlang=yes}} ({{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20220804081805/https://dubrovitsy.tilda.ws/hram |date=04 жніўня 2022}}) * {{cite web 2 |url=https://www.google.com/maps/@55.4413606,37.4945557,3a,90y,69.01h,88.32t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1QipPOvfgS8aXRZ7AUmquDrIoaQOzxXGVcesVgwpkY!2e10!3e12!7i10240!8i5120|title=3D View Google – інтэр'ер царквы, 2021 |website=[[Google Maps]] |accessdate=04.08.2022 }} * <div style="font-size:100%;">🎦 {{youtube|https://www.youtube.com/watch?v=|Jv93F7Cw2KQ|Дубровицы. Церковь Знамения Пресвятой Богородицы - Ombio Productions}}</div> {{Партал|Архітэктура}} <!-- Аб’ект культурнай спадчыны РФ --> <div style="clear:none; float:right;"> <div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px; width: 250px;"><div style="width:100%">[[Выява:Coat of Arms of the Russian Federation 2.svg|30px|link=|Герб Расіі]]&nbsp;<span title="Аб’ект культурнай спадчыны РФ" style="margin-left: 0.2em; font-size: 100%;">'''Аб’ект культурнай спадчыны РФ''' <span class="noprint" style="white-space:nowrap;">[https://ru-monuments.toolforge.org/get_info.php?id=501410413080086 № 501410413080086] (руск.)</span></div> </div> </div> {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Праваслаўныя храмы Масквы]] [[Катэгорыя:Храмы паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1704 годзе]] [[Катэгорыя:Аб’екты культурнай спадчыны Расіі]] [[Катэгорыя:Маскоўскае барока]] ld0lkv3i7m5b56w46lyidvaehcs203g Люсі Дэлару-Мардрус 0 717671 4194246 2022-08-25T16:57:32Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 крыніца — [[:be-tarask:Люсі Дэляру-Мардрус]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Люсí Дэларý-Мардрýс''' ({{lang-fr|Lucie Delarue-Mardrus}}; {{ДН|3|11|1874}}, {{МН|Анфлор||}}, [[Нармандыя|Нарманды]]<nowiki/>я, [[Францыя]] ― [[26 красавіка]] [[1945]], [[Шато-Гант'е]], [[Маен (дэпартамент)|Маен]], [[Францыя]]) ― [[Французы|французская]] [[паэтэса]], [[пісьменніца]], [[журналістка]], [[скульптар]], [[Гісторыя|гісторык]] і [[ілюстратарка]]. == Біяграфія == Дачка [[Адвакат|адваката]] Жоржа Дэлару і Марыі Луізы Жазэ, Люсі - апошняя [[дачка]] ў сям'і з шасцю дзецьмі, выхоўвалася, як і яе пяць сясцёр, у адпаведнасці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэннем музыкі і англійскай мовы. Яе сям'я пераехала ў [[Парыж]] у [[1880]] годзе і часта наведвала мастацкае асяроддзе сталіцы<ref><small>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</small></ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за [[Усходазнаўца|ўсходазнаўца]] Жазефа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна здзейсніла з ім шмат вандровак па [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], [[Егіпет|Егіпту]], [[Сірыя|Сірыі]], [[Турцыя|Турцыі]], [[Італія|Італіі]], рабіла [[Фотарэпартаж|фотарэпартажы]] і пісала гісторыі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Была [[Палюбоўніца|палюбоўніцай]] [[Наталі Барні]], Рамен Брукс і Жэрмен дэ Кастра<ref><small>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», [[2011]], p. 121-132.</small></ref>. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] Люсі Дэларю-Мардрус была [[Медсястра|медсястрой]] у Анфлоры ў шпіталі № 13<ref><small>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</small></ref>. Яна развялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты перыяд яна апублікавала мноства прац і шмат выступала з лекцыямі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчын у Парыжы ў 1927 годзе<ref><small>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</small></ref>. Яна таксама жыла ў Анфлоры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер [[атэль]]) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Гант'е, куды выйшла на [[Пенсія|пенсію]] ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 года і была пахавана на [[Могілкі|могілках]] Св. Кацярыны ў Анфлоры<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. == Творчасць == Творчасць гэтай плённай аўтара, якая пакінула больш за семдзесят [[Раман|раманаў]], зборнікаў [[Верш|вершаў]], [[Апавяданне|апавяданняў]], [[Жыццяпіс|жыццяпісаў]], [[П’еса|п’есаў]], раскрывае яе шматбаковы талент і інтымнае жыццё<ref><small>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</small></ref>. Яе творы раскрываюць жаданне ўцячы і любоў да роднай [[Нармандыя|Нармандыі]]. Яе раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чуллівае апісанне навакольнага асяродку і жыцця рыбакоў Анфлору пачатку 20-га стагоддзя<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. Яна таксама з'яўляецца аўтарй штотыднёвых калонак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref><small>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012.</small> </ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра [[каханне]] да амерыканскай пісьменніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханні)<ref><small>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</small></ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыццё, да якога яна прывяла мяне»<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. У апошнія гады праявіла сябе як [[скульптарка]]. Выстаўляла [[Скульптура|скульптуры]] ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва ([[статуэтка]] «Аголеныя танцоры» або «Дзве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. == Творы == ===== Паэзія ===== • Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. • Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. • Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. • La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. • À Maman, Paris: E. Fasquelle, 1920. • Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. • Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. • Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. • Nos secrètes amours, 1951. ===== Навелы ===== • «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. • Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. • Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== • Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. • Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. • L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. • Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. • L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. • La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. • Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. • Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. • Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. • Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. • L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. • Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. • Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. • Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. • L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. • L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. • Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. • La Cigale, Paris: Fayard 1924. • La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. • À côté de l’amour, 1925. • «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. • Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. • La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. • Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. • Amanit, Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. • Le Beau Baiser, 1929. • Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. • L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. • François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U • L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. • Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. • L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. • Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. • Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. • Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. • L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. • La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. • L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. • Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. • Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. • Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. • La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыццяпісы ===== • Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. • Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. • Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. • Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. • La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== • Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. • Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. • Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. • L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. • Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. • Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. • El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1874 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Нармандыі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Постаці Парыжу]] [[Катэгорыя:Французскія пісьменніцы]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:драматургі Францыі]] [[Катэгорыя:Французскія эсэісты]] [[Катэгорыя:Французскія публіцысты]] [[Катэгорыя:Французскія казачніцы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] [[Катэгорыя:Памерлі 26 красавіка]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1945 годзе]] 3tb0fqd42cmzvodbd34gjfc5j7b9co8 4194247 4194246 2022-08-25T16:58:32Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Люсí Дэларý-Мардрýс''' ({{lang-fr|Lucie Delarue-Mardrus}}; {{ДН|3|11|1874}}, {{МН|Анфлор||}}, [[Нармандыя|Нарманды]]<nowiki/>я, [[Францыя]] ― [[26 красавіка]] [[1945]], [[Шато-Ганцье]], [[Маен (дэпартамент)|Маен]], [[Францыя]]) ― [[Французы|французская]] [[паэтэса]], [[пісьменніца]], [[журналістка]], [[скульптар]], [[Гісторыя|гісторык]] і [[ілюстратарка]]. == Біяграфія == Дачка [[Адвакат|адваката]] Жоржа Дэлару і Марыі Луізы Жазэ, Люсі - апошняя [[дачка]] ў сям'і з шасцю дзецьмі, выхоўвалася, як і яе пяць сясцёр, у адпаведнасці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэннем музыкі і англійскай мовы. Яе сям'я пераехала ў [[Парыж]] у [[1880]] годзе і часта наведвала мастацкае асяроддзе сталіцы<ref><small>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</small></ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за [[Усходазнаўца|ўсходазнаўца]] Жазефа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна здзейсніла з ім шмат вандровак па [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], [[Егіпет|Егіпту]], [[Сірыя|Сірыі]], [[Турцыя|Турцыі]], [[Італія|Італіі]], рабіла [[Фотарэпартаж|фотарэпартажы]] і пісала гісторыі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Была [[Палюбоўніца|палюбоўніцай]] [[Наталі Барні]], Рамен Брукс і Жэрмен дэ Кастра<ref><small>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», [[2011]], p. 121-132.</small></ref>. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] Люсі Дэларю-Мардрус была [[Медсястра|медсястрой]] у Анфлоры ў шпіталі № 13<ref><small>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</small></ref>. Яна развялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты перыяд яна апублікавала мноства прац і шмат выступала з лекцыямі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчын у Парыжы ў 1927 годзе<ref><small>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</small></ref>. Яна таксама жыла ў Анфлоры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер [[атэль]]) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Ганцье, куды выйшла на [[Пенсія|пенсію]] ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 года і была пахавана на [[Могілкі|могілках]] Св. Кацярыны ў Анфлоры<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. == Творчасць == Творчасць гэтай плённай аўтара, якая пакінула больш за семдзесят [[Раман|раманаў]], зборнікаў [[Верш|вершаў]], [[Апавяданне|апавяданняў]], [[Жыццяпіс|жыццяпісаў]], [[П’еса|п’есаў]], раскрывае яе шматбаковы талент і інтымнае жыццё<ref><small>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</small></ref>. Яе творы раскрываюць жаданне ўцячы і любоў да роднай [[Нармандыя|Нармандыі]]. Яе раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чуллівае апісанне навакольнага асяродку і жыцця рыбакоў Анфлору пачатку 20-га стагоддзя<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. Яна таксама з'яўляецца аўтарй штотыднёвых калонак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref><small>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012.</small> </ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра [[каханне]] да амерыканскай пісьменніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханні)<ref><small>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</small></ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыццё, да якога яна прывяла мяне»<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. У апошнія гады праявіла сябе як [[скульптарка]]. Выстаўляла [[Скульптура|скульптуры]] ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва ([[статуэтка]] «Аголеныя танцоры» або «Дзве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. == Творы == ===== Паэзія ===== • Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. • Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. • Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. • La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. • À Maman, Paris: E. Fasquelle, 1920. • Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. • Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. • Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. • Nos secrètes amours, 1951. ===== Навелы ===== • «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. • Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. • Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== • Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. • Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. • L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. • Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. • L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. • La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. • Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. • Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. • Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. • Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. • L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. • Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. • Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. • Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. • L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. • L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. • Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. • La Cigale, Paris: Fayard 1924. • La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. • À côté de l’amour, 1925. • «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. • Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. • La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. • Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. • Amanit, Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. • Le Beau Baiser, 1929. • Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. • L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. • François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U • L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. • Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. • L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. • Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. • Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. • Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. • L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. • La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. • L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. • Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. • Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. • Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. • La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыццяпісы ===== • Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. • Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. • Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. • Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. • La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== • Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. • Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. • Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. • L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. • Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. • Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. • El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1874 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Нармандыі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Постаці Парыжу]] [[Катэгорыя:Французскія пісьменніцы]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:драматургі Францыі]] [[Катэгорыя:Французскія эсэісты]] [[Катэгорыя:Французскія публіцысты]] [[Катэгорыя:Французскія казачніцы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] [[Катэгорыя:Памерлі 26 красавіка]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1945 годзе]] i2sdlltvw76pcbciul2b994yokoxiol 4194248 4194247 2022-08-25T16:58:55Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Творчасць */ wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Люсí Дэларý-Мардрýс''' ({{lang-fr|Lucie Delarue-Mardrus}}; {{ДН|3|11|1874}}, {{МН|Анфлор||}}, [[Нармандыя|Нарманды]]<nowiki/>я, [[Францыя]] ― [[26 красавіка]] [[1945]], [[Шато-Ганцье]], [[Маен (дэпартамент)|Маен]], [[Францыя]]) ― [[Французы|французская]] [[паэтэса]], [[пісьменніца]], [[журналістка]], [[скульптар]], [[Гісторыя|гісторык]] і [[ілюстратарка]]. == Біяграфія == Дачка [[Адвакат|адваката]] Жоржа Дэлару і Марыі Луізы Жазэ, Люсі - апошняя [[дачка]] ў сям'і з шасцю дзецьмі, выхоўвалася, як і яе пяць сясцёр, у адпаведнасці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэннем музыкі і англійскай мовы. Яе сям'я пераехала ў [[Парыж]] у [[1880]] годзе і часта наведвала мастацкае асяроддзе сталіцы<ref><small>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</small></ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за [[Усходазнаўца|ўсходазнаўца]] Жазефа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна здзейсніла з ім шмат вандровак па [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], [[Егіпет|Егіпту]], [[Сірыя|Сірыі]], [[Турцыя|Турцыі]], [[Італія|Італіі]], рабіла [[Фотарэпартаж|фотарэпартажы]] і пісала гісторыі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Была [[Палюбоўніца|палюбоўніцай]] [[Наталі Барні]], Рамен Брукс і Жэрмен дэ Кастра<ref><small>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», [[2011]], p. 121-132.</small></ref>. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] Люсі Дэларю-Мардрус была [[Медсястра|медсястрой]] у Анфлоры ў шпіталі № 13<ref><small>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</small></ref>. Яна развялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты перыяд яна апублікавала мноства прац і шмат выступала з лекцыямі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчын у Парыжы ў 1927 годзе<ref><small>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</small></ref>. Яна таксама жыла ў Анфлоры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер [[атэль]]) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Ганцье, куды выйшла на [[Пенсія|пенсію]] ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 года і была пахавана на [[Могілкі|могілках]] Св. Кацярыны ў Анфлоры<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. == Творчасць == Творчасць гэтай плённай аўтара, якая пакінула больш за семдзесят [[Раман|раманаў]], зборнікаў [[Верш|вершаў]], [[Апавяданне|апавяданняў]], [[Жыццяпіс|жыццяпісаў]], [[П’еса|п’есаў]], раскрывае яе шматбаковы талент і інтымнае жыццё<ref><small>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</small></ref>. Яе творы раскрываюць жаданне ўцячы і любоў да роднай [[Нармандыя|Нармандыі]]. Яе раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чуллівае апісанне навакольнага асяродку і жыцця рыбакоў Анфлору пачатку 20-га стагоддзя<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. Яна таксама з'яўляецца аўтарй штотыднёвых калонак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref><small>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012.</small> </ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра [[каханне]] да амерыканскай пісьменніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханні)<ref><small>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</small></ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыццё, да якога яна прывяла мяне»<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. У апошнія гады праявіла сябе як [[скульптар]]. Выстаўляла [[Скульптура|скульптуры]] ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва ([[статуэтка]] «Аголеныя танцоры» або «Дзве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. == Творы == ===== Паэзія ===== • Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. • Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. • Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. • La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. • À Maman, Paris: E. Fasquelle, 1920. • Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. • Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. • Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. • Nos secrètes amours, 1951. ===== Навелы ===== • «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. • Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. • Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== • Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. • Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. • L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. • Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. • L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. • La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. • Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. • Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. • Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. • Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. • L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. • Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. • Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. • Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. • L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. • L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. • Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. • La Cigale, Paris: Fayard 1924. • La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. • À côté de l’amour, 1925. • «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. • Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. • La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. • Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. • Amanit, Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. • Le Beau Baiser, 1929. • Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. • L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. • François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U • L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. • Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. • L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. • Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. • Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. • Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. • L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. • La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. • L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. • Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. • Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. • Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. • La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыццяпісы ===== • Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. • Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. • Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. • Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. • La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== • Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. • Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. • Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. • L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. • Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. • Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. • El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1874 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Нармандыі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Постаці Парыжу]] [[Катэгорыя:Французскія пісьменніцы]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:драматургі Францыі]] [[Катэгорыя:Французскія эсэісты]] [[Катэгорыя:Французскія публіцысты]] [[Катэгорыя:Французскія казачніцы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] [[Катэгорыя:Памерлі 26 красавіка]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1945 годзе]] bfmgaqgq6my87s46e9unr7zolhiybvh 4194249 4194248 2022-08-25T16:59:08Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Творы */ wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Люсí Дэларý-Мардрýс''' ({{lang-fr|Lucie Delarue-Mardrus}}; {{ДН|3|11|1874}}, {{МН|Анфлор||}}, [[Нармандыя|Нарманды]]<nowiki/>я, [[Францыя]] ― [[26 красавіка]] [[1945]], [[Шато-Ганцье]], [[Маен (дэпартамент)|Маен]], [[Францыя]]) ― [[Французы|французская]] [[паэтэса]], [[пісьменніца]], [[журналістка]], [[скульптар]], [[Гісторыя|гісторык]] і [[ілюстратарка]]. == Біяграфія == Дачка [[Адвакат|адваката]] Жоржа Дэлару і Марыі Луізы Жазэ, Люсі - апошняя [[дачка]] ў сям'і з шасцю дзецьмі, выхоўвалася, як і яе пяць сясцёр, у адпаведнасці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэннем музыкі і англійскай мовы. Яе сям'я пераехала ў [[Парыж]] у [[1880]] годзе і часта наведвала мастацкае асяроддзе сталіцы<ref><small>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</small></ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за [[Усходазнаўца|ўсходазнаўца]] Жазефа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна здзейсніла з ім шмат вандровак па [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], [[Егіпет|Егіпту]], [[Сірыя|Сірыі]], [[Турцыя|Турцыі]], [[Італія|Італіі]], рабіла [[Фотарэпартаж|фотарэпартажы]] і пісала гісторыі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Была [[Палюбоўніца|палюбоўніцай]] [[Наталі Барні]], Рамен Брукс і Жэрмен дэ Кастра<ref><small>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», [[2011]], p. 121-132.</small></ref>. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] Люсі Дэларю-Мардрус была [[Медсястра|медсястрой]] у Анфлоры ў шпіталі № 13<ref><small>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</small></ref>. Яна развялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты перыяд яна апублікавала мноства прац і шмат выступала з лекцыямі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчын у Парыжы ў 1927 годзе<ref><small>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</small></ref>. Яна таксама жыла ў Анфлоры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер [[атэль]]) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Ганцье, куды выйшла на [[Пенсія|пенсію]] ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 года і была пахавана на [[Могілкі|могілках]] Св. Кацярыны ў Анфлоры<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. == Творчасць == Творчасць гэтай плённай аўтара, якая пакінула больш за семдзесят [[Раман|раманаў]], зборнікаў [[Верш|вершаў]], [[Апавяданне|апавяданняў]], [[Жыццяпіс|жыццяпісаў]], [[П’еса|п’есаў]], раскрывае яе шматбаковы талент і інтымнае жыццё<ref><small>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</small></ref>. Яе творы раскрываюць жаданне ўцячы і любоў да роднай [[Нармандыя|Нармандыі]]. Яе раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чуллівае апісанне навакольнага асяродку і жыцця рыбакоў Анфлору пачатку 20-га стагоддзя<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. Яна таксама з'яўляецца аўтарй штотыднёвых калонак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref><small>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012.</small> </ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра [[каханне]] да амерыканскай пісьменніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханні)<ref><small>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</small></ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыццё, да якога яна прывяла мяне»<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. У апошнія гады праявіла сябе як [[скульптар]]. Выстаўляла [[Скульптура|скульптуры]] ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва ([[статуэтка]] «Аголеныя танцоры» або «Дзве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. == Творы == ===== Паэзія ===== * Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. * Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. * Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. * La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. * Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. * À Maman, Paris: E. Fasquelle, 1920. * Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. * Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. * Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. * Nos secrètes amours, 1951. ===== Навелы ===== * «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. * Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. * Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== * Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. * Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. * Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. * L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. * Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. * Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. * Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. * L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. * La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. * Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. * Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. * Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. * Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. * L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. * Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. * Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. * Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. * L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. * L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. * Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. * La Cigale, Paris: Fayard 1924. * La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. * À côté de l’amour, 1925. * «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. * Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. * La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. * Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. * Amanit, Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. * Le Beau Baiser, 1929. * Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. * L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. * François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U * L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. * Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. * L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. * Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. * Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. * Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. * L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. * La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. * L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. * Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. * Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. * Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. * La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыццяпісы ===== * Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. * Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. * Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. * Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. * La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== * Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. * Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. * Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. * L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. * Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. * Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. * El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1874 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Нармандыі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Постаці Парыжу]] [[Катэгорыя:Французскія пісьменніцы]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:драматургі Францыі]] [[Катэгорыя:Французскія эсэісты]] [[Катэгорыя:Французскія публіцысты]] [[Катэгорыя:Французскія казачніцы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] [[Катэгорыя:Памерлі 26 красавіка]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1945 годзе]] 4r9i5a0zkoy9eg8x4pyrgme4bdpwktb 4194250 4194249 2022-08-25T16:59:40Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Крыніцы */ wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Люсí Дэларý-Мардрýс''' ({{lang-fr|Lucie Delarue-Mardrus}}; {{ДН|3|11|1874}}, {{МН|Анфлор||}}, [[Нармандыя|Нарманды]]<nowiki/>я, [[Францыя]] ― [[26 красавіка]] [[1945]], [[Шато-Ганцье]], [[Маен (дэпартамент)|Маен]], [[Францыя]]) ― [[Французы|французская]] [[паэтэса]], [[пісьменніца]], [[журналістка]], [[скульптар]], [[Гісторыя|гісторык]] і [[ілюстратарка]]. == Біяграфія == Дачка [[Адвакат|адваката]] Жоржа Дэлару і Марыі Луізы Жазэ, Люсі - апошняя [[дачка]] ў сям'і з шасцю дзецьмі, выхоўвалася, як і яе пяць сясцёр, у адпаведнасці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэннем музыкі і англійскай мовы. Яе сям'я пераехала ў [[Парыж]] у [[1880]] годзе і часта наведвала мастацкае асяроддзе сталіцы<ref><small>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</small></ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за [[Усходазнаўца|ўсходазнаўца]] Жазефа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна здзейсніла з ім шмат вандровак па [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], [[Егіпет|Егіпту]], [[Сірыя|Сірыі]], [[Турцыя|Турцыі]], [[Італія|Італіі]], рабіла [[Фотарэпартаж|фотарэпартажы]] і пісала гісторыі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Была [[Палюбоўніца|палюбоўніцай]] [[Наталі Барні]], Рамен Брукс і Жэрмен дэ Кастра<ref><small>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», [[2011]], p. 121-132.</small></ref>. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] Люсі Дэларю-Мардрус была [[Медсястра|медсястрой]] у Анфлоры ў шпіталі № 13<ref><small>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</small></ref>. Яна развялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты перыяд яна апублікавала мноства прац і шмат выступала з лекцыямі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчын у Парыжы ў 1927 годзе<ref><small>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</small></ref>. Яна таксама жыла ў Анфлоры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер [[атэль]]) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Ганцье, куды выйшла на [[Пенсія|пенсію]] ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 года і была пахавана на [[Могілкі|могілках]] Св. Кацярыны ў Анфлоры<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. == Творчасць == Творчасць гэтай плённай аўтара, якая пакінула больш за семдзесят [[Раман|раманаў]], зборнікаў [[Верш|вершаў]], [[Апавяданне|апавяданняў]], [[Жыццяпіс|жыццяпісаў]], [[П’еса|п’есаў]], раскрывае яе шматбаковы талент і інтымнае жыццё<ref><small>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</small></ref>. Яе творы раскрываюць жаданне ўцячы і любоў да роднай [[Нармандыя|Нармандыі]]. Яе раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чуллівае апісанне навакольнага асяродку і жыцця рыбакоў Анфлору пачатку 20-га стагоддзя<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. Яна таксама з'яўляецца аўтарй штотыднёвых калонак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref><small>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012.</small> </ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра [[каханне]] да амерыканскай пісьменніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханні)<ref><small>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</small></ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыццё, да якога яна прывяла мяне»<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. У апошнія гады праявіла сябе як [[скульптар]]. Выстаўляла [[Скульптура|скульптуры]] ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва ([[статуэтка]] «Аголеныя танцоры» або «Дзве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. == Творы == ===== Паэзія ===== * Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. * Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. * Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. * La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. * Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. * À Maman, Paris: E. Fasquelle, 1920. * Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. * Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. * Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. * Nos secrètes amours, 1951. ===== Навелы ===== * «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. * Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. * Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== * Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. * Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. * Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. * L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. * Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. * Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. * Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. * L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. * La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. * Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. * Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. * Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. * Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. * L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. * Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. * Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. * Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. * L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. * L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. * Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. * La Cigale, Paris: Fayard 1924. * La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. * À côté de l’amour, 1925. * «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. * Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. * La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. * Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. * Amanit, Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. * Le Beau Baiser, 1929. * Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. * L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. * François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U * L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. * Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. * L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. * Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. * Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. * Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. * L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. * La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. * L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. * Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. * Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. * Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. * La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыццяпісы ===== * Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. * Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. * Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. * Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. * La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== * Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. * Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. * Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. * L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. * Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. * Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. * El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1874 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Нармандыі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Постаці Парыжу]] [[Катэгорыя:Французскія пісьменніцы]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:драматургі Францыі]] [[Катэгорыя:Французскія эсэісты]] [[Катэгорыя:Французскія публіцысты]] [[Катэгорыя:Французскія казачніцы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] bj30awzzrl35dgos084r1jqs6mtv105 4194251 4194250 2022-08-25T17:00:00Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Люсí Дэларý-Мардрýс''' ({{lang-fr|Lucie Delarue-Mardrus}}; {{ДН|3|11|1874}}, {{МН|Анфлёр||}}, [[Нармандыя|Нарманды]]<nowiki/>я, [[Францыя]] ― [[26 красавіка]] [[1945]], [[Шато-Ганцье]], [[Маен (дэпартамент)|Маен]], [[Францыя]]) ― [[Французы|французская]] [[паэтэса]], [[пісьменніца]], [[журналістка]], [[скульптар]], [[Гісторыя|гісторык]] і [[ілюстратарка]]. == Біяграфія == Дачка [[Адвакат|адваката]] Жоржа Дэлару і Марыі Луізы Жазэ, Люсі - апошняя [[дачка]] ў сям'і з шасцю дзецьмі, выхоўвалася, як і яе пяць сясцёр, у адпаведнасці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэннем музыкі і англійскай мовы. Яе сям'я пераехала ў [[Парыж]] у [[1880]] годзе і часта наведвала мастацкае асяроддзе сталіцы<ref><small>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</small></ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за [[Усходазнаўца|ўсходазнаўца]] Жазефа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна здзейсніла з ім шмат вандровак па [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], [[Егіпет|Егіпту]], [[Сірыя|Сірыі]], [[Турцыя|Турцыі]], [[Італія|Італіі]], рабіла [[Фотарэпартаж|фотарэпартажы]] і пісала гісторыі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Была [[Палюбоўніца|палюбоўніцай]] [[Наталі Барні]], Рамен Брукс і Жэрмен дэ Кастра<ref><small>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», [[2011]], p. 121-132.</small></ref>. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] Люсі Дэларю-Мардрус была [[Медсястра|медсястрой]] у Анфлёры ў шпіталі № 13<ref><small>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</small></ref>. Яна развялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты перыяд яна апублікавала мноства прац і шмат выступала з лекцыямі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчын у Парыжы ў 1927 годзе<ref><small>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</small></ref>. Яна таксама жыла ў Анфлёры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер [[атэль]]) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Ганцье, куды выйшла на [[Пенсія|пенсію]] ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 года і была пахавана на [[Могілкі|могілках]] Св. Кацярыны ў Анфлёры<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. == Творчасць == Творчасць гэтай плённай аўтара, якая пакінула больш за семдзесят [[Раман|раманаў]], зборнікаў [[Верш|вершаў]], [[Апавяданне|апавяданняў]], [[Жыццяпіс|жыццяпісаў]], [[П’еса|п’есаў]], раскрывае яе шматбаковы талент і інтымнае жыццё<ref><small>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</small></ref>. Яе творы раскрываюць жаданне ўцячы і любоў да роднай [[Нармандыя|Нармандыі]]. Яе раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чуллівае апісанне навакольнага асяродку і жыцця рыбакоў Анфлёру пачатку 20-га стагоддзя<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. Яна таксама з'яўляецца аўтарй штотыднёвых калонак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref><small>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012.</small> </ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра [[каханне]] да амерыканскай пісьменніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханні)<ref><small>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</small></ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыццё, да якога яна прывяла мяне»<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. У апошнія гады праявіла сябе як [[скульптар]]. Выстаўляла [[Скульптура|скульптуры]] ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва ([[статуэтка]] «Аголеныя танцоры» або «Дзве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. == Творы == ===== Паэзія ===== * Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. * Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. * Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. * La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. * Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. * À Maman, Paris: E. Fasquelle, 1920. * Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. * Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. * Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. * Nos secrètes amours, 1951. ===== Навелы ===== * «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. * Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. * Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== * Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. * Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. * Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. * L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. * Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. * Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. * Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. * L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. * La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. * Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. * Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. * Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. * Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. * L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. * Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. * Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. * Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. * L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. * L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. * Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. * La Cigale, Paris: Fayard 1924. * La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. * À côté de l’amour, 1925. * «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. * Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. * La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. * Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. * Amanit, Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. * Le Beau Baiser, 1929. * Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. * L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. * François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U * L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. * Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. * L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. * Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. * Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. * Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. * L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. * La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. * L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. * Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. * Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. * Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. * La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыццяпісы ===== * Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. * Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. * Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. * Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. * La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== * Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. * Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. * Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. * L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. * Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. * Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. * El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1874 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Нармандыі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Постаці Парыжу]] [[Катэгорыя:Французскія пісьменніцы]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:драматургі Францыі]] [[Катэгорыя:Французскія эсэісты]] [[Катэгорыя:Французскія публіцысты]] [[Катэгорыя:Французскія казачніцы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] sorh2uz1lotmb701bid4zthmmnmi7ut 4194254 4194251 2022-08-25T17:03:19Z CzechoBot 17685 clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Люсí Дэларý-Мардрýс''' ({{lang-fr|Lucie Delarue-Mardrus}}; {{ДН|3|11|1874}}, {{МН|Анфлёр||}}, [[Нармандыя|Нарманды]]<nowiki/>я, [[Францыя]] ― [[26 красавіка]] [[1945]], [[Шато-Ганцье]], [[Маен (дэпартамент)|Маен]], [[Францыя]]) ― [[Французы|французская]] [[паэтэса]], [[пісьменніца]], [[журналістка]], [[скульптар]], [[Гісторыя|гісторык]] і [[ілюстратарка]]. == Біяграфія == Дачка [[адвакат]]а Жоржа Дэлару і Марыі Луізы Жазэ, Люсі - апошняя [[дачка]] ў сям'і з шасцю дзецьмі, выхоўвалася, як і яе пяць сясцёр, у адпаведнасці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэннем музыкі і англійскай мовы. Яе сям'я пераехала ў [[Парыж]] у [[1880]] годзе і часта наведвала мастацкае асяроддзе сталіцы<ref>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за [[Усходазнаўца|ўсходазнаўца]] Жазефа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна здзейсніла з ім шмат вандровак па [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], [[Егіпет|Егіпту]], [[Сірыя|Сірыі]], [[Турцыя|Турцыі]], [[Італія|Італіі]], рабіла [[фотарэпартаж]]ы і пісала гісторыі<ref name="Christophe Dauphin 2015">Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</ref>. Была [[палюбоўніца]]й [[Наталі Барні]], Рамен Брукс і Жэрмен дэ Кастра<ref>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», [[2011]], p. 121-132.</ref>. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] Люсі Дэларю-Мардрус была [[Медсястра|медсястрой]] у Анфлёры ў шпіталі № 13<ref>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</ref>. Яна развялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты перыяд яна апублікавала мноства прац і шмат выступала з лекцыямі<ref name="Christophe Dauphin 2015"/>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчын у Парыжы ў 1927 годзе<ref>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</ref>. Яна таксама жыла ў Анфлёры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер [[атэль]]) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Ганцье, куды выйшла на [[Пенсія|пенсію]] ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 года і была пахавана на [[Могілкі|могілках]] Св. Кацярыны ў Анфлёры<ref name="André Albert-Sorel 1999">André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</ref>. == Творчасць == Творчасць гэтай плённай аўтара, якая пакінула больш за семдзесят [[раман]]аў, зборнікаў [[верш]]аў, [[Апавяданне|апавяданняў]], [[жыццяпіс]]аў, [[п’еса]]ў, раскрывае яе шматбаковы талент і інтымнае жыццё<ref>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</ref>. Яе творы раскрываюць жаданне ўцячы і любоў да роднай [[Нармандыя|Нармандыі]]. Яе раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чуллівае апісанне навакольнага асяродку і жыцця рыбакоў Анфлёру пачатку 20-га стагоддзя<ref name="André Albert-Sorel 1999"/>. Яна таксама з'яўляецца аўтарй штотыднёвых калонак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012.</ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра [[каханне]] да амерыканскай пісьменніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханні)<ref>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыццё, да якога яна прывяла мяне»<ref name="books.openedition.org">«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</ref>. У апошнія гады праявіла сябе як [[скульптар]]. Выстаўляла [[Скульптура|скульптуры]] ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва ([[статуэтка]] «Аголеныя танцоры» або «Дзве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref name="books.openedition.org"/>. == Творы == ===== Паэзія ===== * Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. * Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. * Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. * La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. * Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. * À Maman, Paris: E. Fasquelle, 1920. * Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. * Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. * Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. * Nos secrètes amours, 1951. ===== Навелы ===== * «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. * Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. * Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== * Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. * Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. * Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. * L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. * Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. * Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. * Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. * L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. * La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. * Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. * Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. * Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. * Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. * L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. * Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. * Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. * Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. * L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. * L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. * Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. * La Cigale, Paris: Fayard 1924. * La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. * À côté de l’amour, 1925. * «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. * Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. * La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. * Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. * Amanit, Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. * Le Beau Baiser, 1929. * Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. * L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. * François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U * L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. * Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. * L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. * Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. * Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. * Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. * L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. * La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. * L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. * Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. * Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. * Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. * La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыццяпісы ===== * Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. * Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. * Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. * Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. * La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== * Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. * Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. * Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. * L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. * Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. * Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. * El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1874 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Нармандыі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Постаці Парыжу]] [[Катэгорыя:Французскія пісьменніцы]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:Драматургі Францыі]] [[Катэгорыя:Эсэісты Францыі]] [[Катэгорыя:Публіцысты Францыі]] [[Катэгорыя:Французскія казачніцы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] 0jcc9o4ugmomei7gvecnjlcfbm8wvgj 4194255 4194254 2022-08-25T17:03:31Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 выдалена [[Катэгорыя:ЛГБТ]]; дададзена [[Катэгорыя:Постаці ЛГБТ]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Люсí Дэларý-Мардрýс''' ({{lang-fr|Lucie Delarue-Mardrus}}; {{ДН|3|11|1874}}, {{МН|Анфлёр||}}, [[Нармандыя|Нарманды]]<nowiki/>я, [[Францыя]] ― [[26 красавіка]] [[1945]], [[Шато-Ганцье]], [[Маен (дэпартамент)|Маен]], [[Францыя]]) ― [[Французы|французская]] [[паэтэса]], [[пісьменніца]], [[журналістка]], [[скульптар]], [[Гісторыя|гісторык]] і [[ілюстратарка]]. == Біяграфія == Дачка [[адвакат]]а Жоржа Дэлару і Марыі Луізы Жазэ, Люсі - апошняя [[дачка]] ў сям'і з шасцю дзецьмі, выхоўвалася, як і яе пяць сясцёр, у адпаведнасці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэннем музыкі і англійскай мовы. Яе сям'я пераехала ў [[Парыж]] у [[1880]] годзе і часта наведвала мастацкае асяроддзе сталіцы<ref>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за [[Усходазнаўца|ўсходазнаўца]] Жазефа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна здзейсніла з ім шмат вандровак па [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], [[Егіпет|Егіпту]], [[Сірыя|Сірыі]], [[Турцыя|Турцыі]], [[Італія|Італіі]], рабіла [[фотарэпартаж]]ы і пісала гісторыі<ref name="Christophe Dauphin 2015">Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</ref>. Была [[палюбоўніца]]й [[Наталі Барні]], Рамен Брукс і Жэрмен дэ Кастра<ref>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», [[2011]], p. 121-132.</ref>. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] Люсі Дэларю-Мардрус была [[Медсястра|медсястрой]] у Анфлёры ў шпіталі № 13<ref>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</ref>. Яна развялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты перыяд яна апублікавала мноства прац і шмат выступала з лекцыямі<ref name="Christophe Dauphin 2015"/>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчын у Парыжы ў 1927 годзе<ref>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</ref>. Яна таксама жыла ў Анфлёры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер [[атэль]]) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Ганцье, куды выйшла на [[Пенсія|пенсію]] ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 года і была пахавана на [[Могілкі|могілках]] Св. Кацярыны ў Анфлёры<ref name="André Albert-Sorel 1999">André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</ref>. == Творчасць == Творчасць гэтай плённай аўтара, якая пакінула больш за семдзесят [[раман]]аў, зборнікаў [[верш]]аў, [[Апавяданне|апавяданняў]], [[жыццяпіс]]аў, [[п’еса]]ў, раскрывае яе шматбаковы талент і інтымнае жыццё<ref>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</ref>. Яе творы раскрываюць жаданне ўцячы і любоў да роднай [[Нармандыя|Нармандыі]]. Яе раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чуллівае апісанне навакольнага асяродку і жыцця рыбакоў Анфлёру пачатку 20-га стагоддзя<ref name="André Albert-Sorel 1999"/>. Яна таксама з'яўляецца аўтарй штотыднёвых калонак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012.</ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра [[каханне]] да амерыканскай пісьменніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханні)<ref>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыццё, да якога яна прывяла мяне»<ref name="books.openedition.org">«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</ref>. У апошнія гады праявіла сябе як [[скульптар]]. Выстаўляла [[Скульптура|скульптуры]] ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва ([[статуэтка]] «Аголеныя танцоры» або «Дзве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref name="books.openedition.org"/>. == Творы == ===== Паэзія ===== * Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. * Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. * Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. * La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. * Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. * À Maman, Paris: E. Fasquelle, 1920. * Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. * Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. * Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. * Nos secrètes amours, 1951. ===== Навелы ===== * «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. * Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. * Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== * Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. * Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. * Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. * L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. * Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. * Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. * Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. * L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. * La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. * Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. * Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. * Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. * Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. * L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. * Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. * Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. * Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. * L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. * L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. * Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. * La Cigale, Paris: Fayard 1924. * La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. * À côté de l’amour, 1925. * «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. * Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. * La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. * Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. * Amanit, Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. * Le Beau Baiser, 1929. * Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. * L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. * François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U * L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. * Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. * L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. * Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. * Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. * Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. * L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. * La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. * L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. * Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. * Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. * Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. * La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыццяпісы ===== * Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. * Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. * Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. * Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. * La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== * Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. * Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. * Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. * L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. * Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. * Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. * El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1874 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Нармандыі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Постаці Парыжу]] [[Катэгорыя:Французскія пісьменніцы]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:Драматургі Францыі]] [[Катэгорыя:Эсэісты Францыі]] [[Катэгорыя:Публіцысты Францыі]] [[Катэгорыя:Французскія казачніцы]] [[Катэгорыя:Постаці ЛГБТ]] nm1pbfwzoi66umbgjzh9o2xk1sv7dzb 4194256 4194255 2022-08-25T17:04:51Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 − 6 катэгорый; ± 2 катэгорыі з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Люсí Дэларý-Мардрýс''' ({{lang-fr|Lucie Delarue-Mardrus}}; {{ДН|3|11|1874}}, {{МН|Анфлёр||}}, [[Нармандыя|Нарманды]]<nowiki/>я, [[Францыя]] ― [[26 красавіка]] [[1945]], [[Шато-Ганцье]], [[Маен (дэпартамент)|Маен]], [[Францыя]]) ― [[Французы|французская]] [[паэтэса]], [[пісьменніца]], [[журналістка]], [[скульптар]], [[Гісторыя|гісторык]] і [[ілюстратарка]]. == Біяграфія == Дачка [[адвакат]]а Жоржа Дэлару і Марыі Луізы Жазэ, Люсі - апошняя [[дачка]] ў сям'і з шасцю дзецьмі, выхоўвалася, як і яе пяць сясцёр, у адпаведнасці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэннем музыкі і англійскай мовы. Яе сям'я пераехала ў [[Парыж]] у [[1880]] годзе і часта наведвала мастацкае асяроддзе сталіцы<ref>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за [[Усходазнаўца|ўсходазнаўца]] Жазефа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна здзейсніла з ім шмат вандровак па [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], [[Егіпет|Егіпту]], [[Сірыя|Сірыі]], [[Турцыя|Турцыі]], [[Італія|Італіі]], рабіла [[фотарэпартаж]]ы і пісала гісторыі<ref name="Christophe Dauphin 2015">Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</ref>. Была [[палюбоўніца]]й [[Наталі Барні]], Рамен Брукс і Жэрмен дэ Кастра<ref>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», [[2011]], p. 121-132.</ref>. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] Люсі Дэларю-Мардрус была [[Медсястра|медсястрой]] у Анфлёры ў шпіталі № 13<ref>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</ref>. Яна развялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты перыяд яна апублікавала мноства прац і шмат выступала з лекцыямі<ref name="Christophe Dauphin 2015"/>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчын у Парыжы ў 1927 годзе<ref>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</ref>. Яна таксама жыла ў Анфлёры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер [[атэль]]) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Ганцье, куды выйшла на [[Пенсія|пенсію]] ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 года і была пахавана на [[Могілкі|могілках]] Св. Кацярыны ў Анфлёры<ref name="André Albert-Sorel 1999">André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</ref>. == Творчасць == Творчасць гэтай плённай аўтара, якая пакінула больш за семдзесят [[раман]]аў, зборнікаў [[верш]]аў, [[Апавяданне|апавяданняў]], [[жыццяпіс]]аў, [[п’еса]]ў, раскрывае яе шматбаковы талент і інтымнае жыццё<ref>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</ref>. Яе творы раскрываюць жаданне ўцячы і любоў да роднай [[Нармандыя|Нармандыі]]. Яе раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чуллівае апісанне навакольнага асяродку і жыцця рыбакоў Анфлёру пачатку 20-га стагоддзя<ref name="André Albert-Sorel 1999"/>. Яна таксама з'яўляецца аўтарй штотыднёвых калонак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012.</ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра [[каханне]] да амерыканскай пісьменніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханні)<ref>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыццё, да якога яна прывяла мяне»<ref name="books.openedition.org">«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</ref>. У апошнія гады праявіла сябе як [[скульптар]]. Выстаўляла [[Скульптура|скульптуры]] ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва ([[статуэтка]] «Аголеныя танцоры» або «Дзве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref name="books.openedition.org"/>. == Творы == ===== Паэзія ===== * Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. * Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. * Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. * La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. * Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. * À Maman, Paris: E. Fasquelle, 1920. * Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. * Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. * Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. * Nos secrètes amours, 1951. ===== Навелы ===== * «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. * Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. * Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== * Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. * Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. * Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. * L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. * Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. * Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. * Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. * L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. * La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. * Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. * Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. * Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. * Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. * L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. * Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. * Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. * Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. * L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. * L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. * Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. * La Cigale, Paris: Fayard 1924. * La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. * À côté de l’amour, 1925. * «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. * Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. * La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. * Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. * Amanit, Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. * Le Beau Baiser, 1929. * Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. * L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. * François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U * L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. * Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. * L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. * Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. * Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. * Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. * L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. * La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. * L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. * Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. * Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. * Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. * La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыццяпісы ===== * Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. * Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. * Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. * Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. * La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== * Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. * Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. * Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. * L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. * Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. * Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. * El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Пісьменніцы Францыі]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:Драматургі Францыі]] [[Катэгорыя:Эсэісты Францыі]] [[Катэгорыя:Публіцысты Францыі]] [[Катэгорыя:Казачнікі Францыі]] [[Катэгорыя:Постаці ЛГБТ]] 2givq1nr80pasfqfr75v9l6scyq66kh 4194642 4194256 2022-08-26T11:28:07Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Люсí Дэларý-Мардрýс''' ({{lang-fr|Lucie Delarue-Mardrus}}; {{ДН|3|11|1874}}, {{МН|Анфлёр||}}, [[Нармандыя|Нарманды]]<nowiki/>я, [[Францыя]] ― [[26 красавіка]] [[1945]], [[Шато-Ганцье]], [[Маен (дэпартамент)|Маен]], [[Францыя]]) ― [[Французы|французская]] [[паэтэса]], [[пісьменніца]], [[журналістка]], [[скульптар]], [[Гісторыя|гісторык]] і [[ілюстратарка]]. == Біяграфія == Дачка [[адвакат]]а Жоржа Дэлару і Марыі Луізы Жазэ, Люсі - апошняя [[дачка]] ў сям'і з шасцю дзецьмі, выхоўвалася, як і яе пяць сясцёр, у адпаведнасці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэннем музыкі і англійскай мовы. Яе сям'я пераехала ў [[Парыж]] у [[1880]] годзе і часта наведвала мастацкае асяроддзе сталіцы<ref>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за [[Усходазнаўца|ўсходазнаўца]] Жазефа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна здзейсніла з ім шмат вандровак па [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], [[Егіпет|Егіпту]], [[Сірыя|Сірыі]], [[Турцыя|Турцыі]], [[Італія|Італіі]], рабіла [[фотарэпартаж]]ы і пісала гісторыі<ref name="Christophe Dauphin 2015">Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</ref>. Была [[палюбоўніца]]й [[Наталі Барні]], Рамен Брукс і Жэрмен дэ Кастра<ref>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», [[2011]], p. 121-132.</ref>. Падчас [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] Люсі Дэларю-Мардрус была [[Медсястра|медсястрой]] у Анфлёры ў шпіталі № 13<ref>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</ref>. Яна развялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты перыяд яна апублікавала мноства прац і шмат выступала з лекцыямі<ref name="Christophe Dauphin 2015"/>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчын у Парыжы ў 1927 годзе<ref>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</ref>. Яна таксама жыла ў Анфлёры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер [[атэль]]) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Ганцье, куды выйшла на [[Пенсія|пенсію]] ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 года і была пахавана на [[Могілкі|могілках]] Св. Кацярыны ў Анфлёры<ref name="André Albert-Sorel 1999">André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</ref>. == Творчасць == Творчасць гэтай плённай аўтара, якая пакінула больш за семдзесят [[раман]]аў, зборнікаў [[верш]]аў, [[Апавяданне|апавяданняў]], [[жыццяпіс]]аў, [[п’еса]]ў, раскрывае яе шматбаковы талент і інтымнае жыццё<ref>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</ref>. Яе творы раскрываюць жаданне ўцячы і любоў да роднай [[Нармандыя|Нармандыі]]. Яе раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чуллівае апісанне навакольнага асяродку і жыцця рыбакоў Анфлёру пачатку 20-га стагоддзя<ref name="André Albert-Sorel 1999"/>. Яна таксама з'яўляецца аўтарй штотыднёвых калонак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012.</ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра [[каханне]] да амерыканскай пісьменніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханні)<ref>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыццё, да якога яна прывяла мяне»<ref name="books.openedition.org">«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</ref>. У апошнія гады праявіла сябе як [[скульптар]]. Выстаўляла [[Скульптура|скульптуры]] ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва ([[статуэтка]] «Аголеныя танцоры» або «Дзве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref name="books.openedition.org"/>. == Творы == ===== Паэзія ===== * Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. * Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. * Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. * La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. * Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. * À Maman, Paris: E. Fasquelle, 1920. * Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. * Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. * Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. * Nos secrètes amours, 1951. ===== Навелы ===== * «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. * Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. * Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== * Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. * Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. * Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. * L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. * Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. * Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. * Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. * L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. * La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. * Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. * Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. * Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. * Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. * L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. * Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. * Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. * Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. * L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. * L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. * Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. * La Cigale, Paris: Fayard 1924. * La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. * À côté de l’amour, 1925. * «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. * Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. * La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. * Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. * Amanit, Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. * Le Beau Baiser, 1929. * Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. * L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. * L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. * François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U * L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. * Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. * L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. * Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. * Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. * Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. * L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. * La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. * L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. * Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. * Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. * Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. * La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыццяпісы ===== * Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. * Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. * Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. * Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. * La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== * Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. * Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. * Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. * L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. * Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. * Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. * El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Пісьменніцы Францыі]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:Драматургі Францыі]] [[Катэгорыя:Эсэісты Францыі]] [[Катэгорыя:Публіцысты Францыі]] [[Катэгорыя:Казачнікі Францыі]] [[Катэгорыя:Постаці ЛГБТ]] 6i7rco815wztqcb89b6sdrf4ycbryah Allium insubricum 0 717672 4194252 2022-08-25T17:01:37Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/36245525|Allium insubricum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium insubricum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Італія|Італіі]]. == Апісанне == Гэта [[Цыбуліна|цыбульная]] травяністая [[Шматгадовыя расліны|шматгадовая]] расліна. Вырастае да 25&nbsp;см у вышыню. Мае плоскае, лінейнае [[Ліст|лісце]] вышынёй да 10&nbsp;мм, звужанае да кончыка. [[Кветка|Кветак]] мала, звычайна не больш за пяць на парасонік. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] ружовыя. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Італія|Італіі]], дзе знойдзены ў <nowiki>{{нп3|Паўднёвыя Альпы (Еўропа)|Паўднёвых Альпах||Southern Alps (Europe)}}</nowiki>, у рэгіёне [[Ламбардыя]]. Расце на вапнавых скалах і асыпках на вышыні 800-2100 метраў<ref>{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/172186/6845205|дата=2011|archive-date=15 серпня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200815022509/https://www.iucnredlist.org/species/172186/6845205}} {{Ref-en}}</ref> [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] 2scsmiryyniadxsxu2ie06bhq8wrvo8 4194253 4194252 2022-08-25T17:02:51Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium insubricum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium insubricum | commons = Category:Allium insubricum | iucn = | grin = }} '''Allium insubricum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Італія|Італіі]]. == Апісанне == Гэта [[Цыбуліна|цыбульная]] травяністая [[Шматгадовыя расліны|шматгадовая]] расліна. Вырастае да 25&nbsp;см у вышыню. Мае плоскае, лінейнае [[Ліст|лісце]] вышынёй да 10&nbsp;мм, звужанае да кончыка. [[Кветка|Кветак]] мала, звычайна не больш за пяць на парасонік. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] ружовыя. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium insubricum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Італія|Італіі]], дзе знойдзены ў {{нп3|Паўднёвыя Альпы (Еўропа)|Паўднёвых Альпах||Southern Alps (Europe)}}, у рэгіёне [[Ламбардыя]]. Расце на вапнавых скалах і асыпках на вышыні 800—2100 метраў<ref>{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/172186/6845205|дата=2011|archive-date=15 серпня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200815022509/https://www.iucnredlist.org/species/172186/6845205}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] 8ps6rna14r3455mfvs0wn3bvm4xce7m Allium insufficiens 0 717673 4194259 2022-08-25T17:07:30Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565485|Allium insufficiens]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium insufficiens'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Таджыкістан|Таджыкістана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Таджыкістан|Таджыкістана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528198-1|archive-date=15 січня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210115232350/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528198-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] iebvwy5zmuodjjr0bbzhxwownkxnagc 4194261 4194259 2022-08-25T17:08:26Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium insufficiens | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium insufficiens | commons = Category:Allium insufficiens | iucn = | grin = }} '''Allium insufficiens'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Таджыкістан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium insufficiens'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Таджыкістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528198-1|archive-date=15 січня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210115232350/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528198-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 1su7m6c2mlgfnk8684c1qp5qpc6ewuy Мары дэ Гурнэ 0 717674 4194262 2022-08-25T17:08:48Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 крыніца — [[:be-tarask:Мары дэ Гурнэ]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Мары́́ дэ Гурнэ́''' ([[Французская мова|франц.]] ''Marie de Gournay''; {{ДН|6|10|1565}}, {{МН|Парыж||}}, [[Каралеўства Францыя]] — {{ДС|13|7|1645}}, {{МС|Парыж||}}, [[Каралеўства Францыя]]) — [[Французы|французская]] [[пісьменніца]], [[перакладніца]] і [[філосаф]]. Яна выступала за доступ жанчын да [[Адукацыя|адукацыі]]. Сярод яе твораў — «Роўнасць мужчын і жанчын» (1622) і «Жаночае гора» (Les femmes et Grief des dames, 1626). Яна таксама адрэдагавала і выдала зборнік [[эсэ]] [[Мішэль дэ Мантэнь|Мішэля дэ Мантэня]] пасля яго [[Смерць|смерці]]. == Біяграфія == Мары нарадзілася ў Парыжы ў 1565 годзе ў сям’і Гіёма Лё Жарса, [[Феадал|феадала]] і [[Скарбнік|скарбніка]] [[Кароль|караля]] [[Генрых III Валуа|Генрыха III]]. Пасля смерці [[Бацька|бацькі]] ў 1577 годзе сям’я Мары пераехала ў [[Гурнэ-сюр-Аронд]]<ref><small>Dezon-Jones Elyane, Marie de Gournay. Fragments d’un discours féminin, Paris, José Corti, 1988.</small></ref>. Мары была [[Самавучка|самавучкай]]. Самастойна вывучала гуманітарныя навукі і [[Лацінская мова|лаціну]]. Падчас вучобы Мары адкрыла для сябе Мішэля дэ Мантэня. У 1588 годзе Мары пазнаёмілася з ім асабіста: яны выпадкова сустрэліся ў Парыжы, пасля чаго Мантэнь назваў Мары «[[Прыёмная дачка|прыёмнай дачкой]]»<ref><small>Fogel Michèle, Marie de Gournay, itinéraires d’une femme savante, Paris, Fayard, 2004.</small></ref>. У 1591 годзе, пасля смерці маці, Мары пераехала ў [[Парыж]], пакінуўшы радавы [[маёнтак]] сваім братам. У 1592 годзе, пасля смерці Мантэня, яго [[жонка]] перадала Мары копіі эсэ мужа. У 1595 годзе Мары дэ Гурнэ апублікавала першае выданне яго эсэ<ref><small>Schiff Mario, La Fille d’alliance de Montaigne, Marie de Gournay, Paris, Honoré Champion, 1910, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1105z</small></ref>. Яна пасялілася ў Парыжы, збіраючыся зарабляць на жыццё пісьменніцкай працай<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. У Парыжы М. дэ Гурнэ пазнаёмілася з Юстам Ліпсіем, які адкрыў яе [[Еўропа|Еўропе]] як [[Пісьменніца|пісьменніцу]]. Мары пісала для [[Каралева Марго|каралевы Марго]], [[Генрых IV|Генрыха IV]], [[Марыя Медычы|Марыі Медычы]] і [[Луі XIII]] і, такім чынам, знайшла сабе моцных заступнікаў. Мары дэ Гурнэ быў запрошаная ў салён каралевы Марго і атрымлівала рэгулярную фінансавую падтрымку<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. Мары памерла ў 1645 годзе ва ўзросце 79 гадоў і была пахавана ў храме [[Сен-Эсташ]] у Парыжы<ref><small>Louise Amazan, Marie de Gournay, la voie de la sagesse, Libération, 8 octobre 2021, https://www.liberation.fr/culture/livres/marie-de-gournay-la-voie-de-la-sagesse-20211008_FR527ARSLVDANPXRP6XWNVDBUQ/?</small></ref>. Мары дэ Гурнэ стала першай жанчынай у Францыі, якая зрабіла ўклад у [[Літаратурная крытыка|літаратурную крытыку]]<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. == Творчасць == Мары дэ Гурнэ апублікавала сваю першую кнігу ў 1594 годзе, і яна называлася «Шпацыр спадара дэ Мантэня» (Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne). Першы паэтычны твор з’явіўся ў 1588 годзе<ref><small>Venesoen Constant, «Mademoiselle de Gournay» in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. Мары пераклала на [[Французская мова|французскую мову]] Гая Салюстыя, [[Авідзій|Авідзія]], [[Вергілій|Вергілія]] і [[Тацыт]]а. Яна таксама напісала некалькі вершаў і адаптавала [[П'ер дэ Рансар|П’ера дэ Рансара]]. У 1616 годзе яна выдала зборнік перакладаў вершаў, у прадмове да якога абвергла выказванне [[Малерб]]а аб неабходнасці ачышчэння французскай мовы. Мары абвінавачвалі ў састарэлых поглядах, а саму яе абражалі «[[Старая дзева|старой дзевай]]». У адказ на крытыку Мары апублікавала «Роўнасць мужчын і жанчын», якую прысвяціла [[Ганна Аўстрыйская|Ганне Аўстрыйскай]]<ref><small>Venesoen Constant, «Mademoiselle de Gournay» in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. У сваёй кнізе Le Promenoir de M. de Montaigne qui traite de l’amour dans l'œuvre de Plutarque, апублікаванай у 1626 годзе, яна даследуе праблему небяспекі, з якой сутыкаюцца жанчыны, калі становяцца залежнымі ад мужчын. Дзякуючы невялікай пенсіі, якую плаціў ёй [[кардынал Рышэльё]], яна змагла апублікаваць апошнюю рэдакцыю эсэ [[Мішэль дэ Мантэнь|Мантэня]] ў 1635 годзе<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. «Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay», Neophilologus, volume 82, number 3 ([[1998]]), 357—367.</small></ref>. У [[эсэ]] «Гора дамаў» Мары скардзілася, што жанчыны не могуць валодаць уласнасцю, быць свабоднымі або мець доступ да дзяржаўных пасадаў. Яна сцвярджала, што адукаваныя жанчыны маюць такое ж права быць пачутымі, як і адукаваныя мужчыны. Як і [[Рэнэ Дэкарт|Рэнэ Дэкарт,]] Мары аддзяляла розум ад цела і сцвярджала, што розум жанчыны такі ж моцны, як і розум мужчыны<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. «Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay», Neophilologus, volume 82, number 3 ([[1998]]), 357—367.</small></ref>. == Творы == * [[1588]]: un sonnet et une ode dans les «Regrets funèbres sur la mort d’Aymée» у Œuvres de Pierre de Brach (Le Tombeau d’Aymée) * [[1594]]: Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne * [[1595]]: Préface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne * [[1595]]: hommage en prose en Jean de Sponde, dans Response du Feu Sieur de Sponde… * [[1598]]: Preface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne * [[1608]]: Bienvenue de Monseigneur le duc d’Anjou * [[1610]]: Adieu de l’Ame du Roy de France et de Navarre Henry le Grand, avec la Défense des Peres Jesuites * [[1619]]: Versions de quelques pièces de Virgile, Tacite, Salluste, avec l’Institution de Monseigneur, frere unique du Roy (comprend également un «traicté sur la Poësie») * [[1620]]: Eschantillons de Virgile * [[1620]]: deux poèmes dans Les Muses en deuil * [[1621]]: Traductions. Partie du Quatriesme de l’Eneide, avec une oraison de Tacite, et une de Saluste * [[1622]]: Égalité des Hommes et des Femmes * [[1624]]: Remerciement, au Roy * [[1626]]: L’ombre de la Damoiselle de Gournay — œuvre composée de mélanges — L’homme est l’ombre d’un songe & son œuvre est son ombre qui comprend * [[1628]]: trois poèmes, in Recueil de plusieurs inscriptions proposées pour remplir les Tables d’attente estans sous les statues du Roy Charles VII et de la Pucelle d’Orléans… * [[1634]]: Les Advis, ou les Presens de la Demoiselle de Gournay (ajoute à L’Ombre: Discours sur ce livre à Sophrosine, Oraison du Roy à S. Louys durante le siège de Rhé, Première delivrance de Casal, De la temerité et la traduction du VIe livre de l'Énéide) * [[1635]]: un poème, in Le Sacrifice des Muses * [[1635]]: un poème, in Le Parnasse royal * [[1641]]: réédition des Advis * [[1642]]: deux épigrammes, in le Jardin des Muses * [[1644]]: une épigramme, у l’Approbation du Parnasse qui précède Les Chevilles de Me Adam Menuisier de Nevers. == Крыніцы == {{заўвагі}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:эсэісты Францыі]] [[Катэгорыя:філосафы Францыі]] [[Катэгорыя:Феміністкі]] 7um0rh9jzv190rif482gl3szug5kudl 4194266 4194262 2022-08-25T17:09:33Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Мары́́ дэ Гурнэ́''' ([[Французская мова|франц.]] ''Marie de Gournay''; {{ДН|6|10|1565}}, {{МН|Парыж||}}, [[Каралеўства Францыя]] — {{ДС|13|7|1645}}, {{МС|Парыж||}}, [[Каралеўства Францыя]]) — [[Французы|французская]] [[пісьменніца]], [[перакладніца]] і [[філосаф]]. Яна выступала за доступ жанчын да [[Адукацыя|адукацыі]]. Сярод яе твораў — «Роўнасць мужчын і жанчын» (1622) і «Жаночае гора» (Les femmes et Grief des dames, 1626). Яна таксама адрэдагавала і выдала зборнік [[эсэ]] [[Мішэль дэ Мантэнь|Мішэля дэ Мантэня]] пасля яго [[Смерць|смерці]]. == Біяграфія == Мары нарадзілася ў Парыжы ў 1565 годзе ў сям’і Гіёма Лё Жарса, [[Феадал|феадала]] і [[Скарбнік|скарбніка]] [[Кароль|караля]] [[Генрых III Валуа|Генрыха III]]. Пасля смерці [[Бацька|бацькі]] ў 1577 годзе сям’я Мары пераехала ў [[Гурнэ-сюр-Аронд]]<ref><small>Dezon-Jones Elyane, Marie de Gournay. Fragments d’un discours féminin, Paris, José Corti, 1988.</small></ref>. Мары была [[Самавучка|самавучкай]]. Самастойна вывучала гуманітарныя навукі і [[Лацінская мова|лаціну]]. Падчас вучобы Мары адкрыла для сябе Мішэля дэ Мантэня. У 1588 годзе Мары пазнаёмілася з ім асабіста: яны выпадкова сустрэліся ў Парыжы, пасля чаго Мантэнь назваў Мары «[[Прыёмная дачка|прыёмнай дачкой]]»<ref><small>Fogel Michèle, Marie de Gournay, itinéraires d’une femme savante, Paris, Fayard, 2004.</small></ref>. У 1591 годзе, пасля смерці маці, Мары пераехала ў [[Парыж]], пакінуўшы радавы [[маёнтак]] сваім братам. У 1592 годзе, пасля смерці Мантэня, яго [[жонка]] перадала Мары копіі эсэ мужа. У 1595 годзе Мары дэ Гурнэ апублікавала першае выданне яго эсэ<ref><small>Schiff Mario, La Fille d’alliance de Montaigne, Marie de Gournay, Paris, Honoré Champion, 1910, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1105z</small></ref>. Яна пасялілася ў Парыжы, збіраючыся зарабляць на жыццё пісьменніцкай працай<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. У Парыжы М. дэ Гурнэ пазнаёмілася з Юстам Ліпсіем, які адкрыў яе [[Еўропа|Еўропе]] як [[Пісьменніца|пісьменніцу]]. Мары пісала для [[Каралева Марго|каралевы Марго]], [[Генрых IV|Генрыха IV]], [[Марыя Медычы|Марыі Медычы]] і [[Луі XIII]] і, такім чынам, знайшла сабе моцных заступнікаў. Мары дэ Гурнэ быў запрошаная ў салён каралевы Марго і атрымлівала рэгулярную фінансавую падтрымку<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. Мары памерла ў 1645 годзе ва ўзросце 79 гадоў і была пахавана ў храме [[Сент-Эсташ]] у Парыжы<ref><small>Louise Amazan, Marie de Gournay, la voie de la sagesse, Libération, 8 octobre 2021, https://www.liberation.fr/culture/livres/marie-de-gournay-la-voie-de-la-sagesse-20211008_FR527ARSLVDANPXRP6XWNVDBUQ/?</small></ref>. Мары дэ Гурнэ стала першай жанчынай у Францыі, якая зрабіла ўклад у [[Літаратурная крытыка|літаратурную крытыку]]<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. == Творчасць == Мары дэ Гурнэ апублікавала сваю першую кнігу ў 1594 годзе, і яна называлася «Шпацыр спадара дэ Мантэня» (Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne). Першы паэтычны твор з’явіўся ў 1588 годзе<ref><small>Venesoen Constant, «Mademoiselle de Gournay» in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. Мары пераклала на [[Французская мова|французскую мову]] Гая Салюстыя, [[Авідзій|Авідзія]], [[Вергілій|Вергілія]] і [[Тацыт]]а. Яна таксама напісала некалькі вершаў і адаптавала [[П'ер дэ Рансар|П’ера дэ Рансара]]. У 1616 годзе яна выдала зборнік перакладаў вершаў, у прадмове да якога абвергла выказванне [[Малерб]]а аб неабходнасці ачышчэння французскай мовы. Мары абвінавачвалі ў састарэлых поглядах, а саму яе абражалі «[[Старая дзева|старой дзевай]]». У адказ на крытыку Мары апублікавала «Роўнасць мужчын і жанчын», якую прысвяціла [[Ганна Аўстрыйская|Ганне Аўстрыйскай]]<ref><small>Venesoen Constant, «Mademoiselle de Gournay» in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. У сваёй кнізе Le Promenoir de M. de Montaigne qui traite de l’amour dans l'œuvre de Plutarque, апублікаванай у 1626 годзе, яна даследуе праблему небяспекі, з якой сутыкаюцца жанчыны, калі становяцца залежнымі ад мужчын. Дзякуючы невялікай пенсіі, якую плаціў ёй [[кардынал Рышэльё]], яна змагла апублікаваць апошнюю рэдакцыю эсэ [[Мішэль дэ Мантэнь|Мантэня]] ў 1635 годзе<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. «Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay», Neophilologus, volume 82, number 3 ([[1998]]), 357—367.</small></ref>. У [[эсэ]] «Гора дамаў» Мары скардзілася, што жанчыны не могуць валодаць уласнасцю, быць свабоднымі або мець доступ да дзяржаўных пасадаў. Яна сцвярджала, што адукаваныя жанчыны маюць такое ж права быць пачутымі, як і адукаваныя мужчыны. Як і [[Рэнэ Дэкарт|Рэнэ Дэкарт,]] Мары аддзяляла розум ад цела і сцвярджала, што розум жанчыны такі ж моцны, як і розум мужчыны<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. «Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay», Neophilologus, volume 82, number 3 ([[1998]]), 357—367.</small></ref>. == Творы == * [[1588]]: un sonnet et une ode dans les «Regrets funèbres sur la mort d’Aymée» у Œuvres de Pierre de Brach (Le Tombeau d’Aymée) * [[1594]]: Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne * [[1595]]: Préface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne * [[1595]]: hommage en prose en Jean de Sponde, dans Response du Feu Sieur de Sponde… * [[1598]]: Preface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne * [[1608]]: Bienvenue de Monseigneur le duc d’Anjou * [[1610]]: Adieu de l’Ame du Roy de France et de Navarre Henry le Grand, avec la Défense des Peres Jesuites * [[1619]]: Versions de quelques pièces de Virgile, Tacite, Salluste, avec l’Institution de Monseigneur, frere unique du Roy (comprend également un «traicté sur la Poësie») * [[1620]]: Eschantillons de Virgile * [[1620]]: deux poèmes dans Les Muses en deuil * [[1621]]: Traductions. Partie du Quatriesme de l’Eneide, avec une oraison de Tacite, et une de Saluste * [[1622]]: Égalité des Hommes et des Femmes * [[1624]]: Remerciement, au Roy * [[1626]]: L’ombre de la Damoiselle de Gournay — œuvre composée de mélanges — L’homme est l’ombre d’un songe & son œuvre est son ombre qui comprend * [[1628]]: trois poèmes, in Recueil de plusieurs inscriptions proposées pour remplir les Tables d’attente estans sous les statues du Roy Charles VII et de la Pucelle d’Orléans… * [[1634]]: Les Advis, ou les Presens de la Demoiselle de Gournay (ajoute à L’Ombre: Discours sur ce livre à Sophrosine, Oraison du Roy à S. Louys durante le siège de Rhé, Première delivrance de Casal, De la temerité et la traduction du VIe livre de l'Énéide) * [[1635]]: un poème, in Le Sacrifice des Muses * [[1635]]: un poème, in Le Parnasse royal * [[1641]]: réédition des Advis * [[1642]]: deux épigrammes, in le Jardin des Muses * [[1644]]: une épigramme, у l’Approbation du Parnasse qui précède Les Chevilles de Me Adam Menuisier de Nevers. == Крыніцы == {{заўвагі}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:эсэісты Францыі]] [[Катэгорыя:філосафы Францыі]] [[Катэгорыя:Феміністкі]] t4v2967afxszfypgvvuytqcpczfqw80 4194270 4194266 2022-08-25T17:11:53Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Мары́́ дэ Гурнэ́''' ([[Французская мова|франц.]] ''Marie de Gournay''; {{ДН|6|10|1565}}, {{МН|Парыж||}}, [[Каралеўства Францыя]] — {{ДС|13|7|1645}}, {{МС|Парыж||}}, [[Каралеўства Францыя]]) — [[Французы|французская]] [[пісьменніца]], [[перакладніца]] і [[філосаф]]. Яна выступала за доступ жанчын да [[Адукацыя|адукацыі]]. Сярод яе твораў — «Роўнасць мужчын і жанчын» (1622) і «Жаночае гора» (Les femmes et Grief des dames, 1626). Яна таксама адрэдагавала і выдала зборнік [[эсэ]] [[Мішэль дэ Мантэнь|Мішэля дэ Мантэня]] пасля яго [[Смерць|смерці]]. == Біяграфія == Мары нарадзілася ў Парыжы ў 1565 годзе ў сям’і Гіёма Лё Жарса, [[Феадал|феадала]] і [[Скарбнік|скарбніка]] [[Кароль|караля]] [[Генрых III Валуа|Генрыха III]]. Пасля смерці [[Бацька|бацькі]] ў 1577 годзе сям’я Мары пераехала ў [[Гурнэ-сюр-Аронд]]<ref><small>Dezon-Jones Elyane, Marie de Gournay. Fragments d’un discours féminin, Paris, José Corti, 1988.</small></ref>. Мары была [[Самавучка|самавучкай]]. Самастойна вывучала гуманітарныя навукі і [[Лацінская мова|лаціну]]. Падчас вучобы Мары адкрыла для сябе Мішэля дэ Мантэня. У 1588 годзе Мары пазнаёмілася з ім асабіста: яны выпадкова сустрэліся ў Парыжы, пасля чаго Мантэнь назваў Мары «[[Прыёмная дачка|прыёмнай дачкой]]»<ref><small>Fogel Michèle, Marie de Gournay, itinéraires d’une femme savante, Paris, Fayard, 2004.</small></ref>. У 1591 годзе, пасля смерці маці, Мары пераехала ў [[Парыж]], пакінуўшы радавы [[маёнтак]] сваім братам. У 1592 годзе, пасля смерці Мантэня, яго [[жонка]] перадала Мары копіі эсэ мужа. У 1595 годзе Мары дэ Гурнэ апублікавала першае выданне яго эсэ<ref><small>Schiff Mario, La Fille d’alliance de Montaigne, Marie de Gournay, Paris, Honoré Champion, 1910, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1105z</small></ref>. Яна пасялілася ў Парыжы, збіраючыся зарабляць на жыццё пісьменніцкай працай<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. У Парыжы М. дэ Гурнэ пазнаёмілася з Юстам Ліпсіем, які адкрыў яе [[Еўропа|Еўропе]] як [[Пісьменніца|пісьменніцу]]. Мары пісала для [[Маргарыта дэ Валуа|каралевы Марго]], [[Генрых IV (кароль Францыі)|Генрыха IV]], [[Марыя Медычы|Марыі Медычы]] і [[Луі XIII]] і, такім чынам, знайшла сабе моцных заступнікаў. Мары дэ Гурнэ быў запрошаная ў салён каралевы Марго і атрымлівала рэгулярную фінансавую падтрымку<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. Мары памерла ў 1645 годзе ва ўзросце 79 гадоў і была пахавана ў храме [[Сент-Эсташ]] у Парыжы<ref><small>Louise Amazan, Marie de Gournay, la voie de la sagesse, Libération, 8 octobre 2021, https://www.liberation.fr/culture/livres/marie-de-gournay-la-voie-de-la-sagesse-20211008_FR527ARSLVDANPXRP6XWNVDBUQ/?</small></ref>. Мары дэ Гурнэ стала першай жанчынай у Францыі, якая зрабіла ўклад у [[Літаратурная крытыка|літаратурную крытыку]]<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. == Творчасць == Мары дэ Гурнэ апублікавала сваю першую кнігу ў 1594 годзе, і яна называлася «Шпацыр спадара дэ Мантэня» (Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne). Першы паэтычны твор з’явіўся ў 1588 годзе<ref><small>Venesoen Constant, «Mademoiselle de Gournay» in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. Мары пераклала на [[Французская мова|французскую мову]] Гая Салюстыя, [[Авідзій|Авідзія]], [[Вергілій|Вергілія]] і [[Тацыт]]а. Яна таксама напісала некалькі вершаў і адаптавала [[П'ер дэ Рансар|П’ера дэ Рансара]]. У 1616 годзе яна выдала зборнік перакладаў вершаў, у прадмове да якога абвергла выказванне [[Малерб]]а аб неабходнасці ачышчэння французскай мовы. Мары абвінавачвалі ў састарэлых поглядах, а саму яе абражалі «[[Старая дзева|старой дзевай]]». У адказ на крытыку Мары апублікавала «Роўнасць мужчын і жанчын», якую прысвяціла [[Ганна Аўстрыйская|Ганне Аўстрыйскай]]<ref><small>Venesoen Constant, «Mademoiselle de Gournay» in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. У сваёй кнізе Le Promenoir de M. de Montaigne qui traite de l’amour dans l'œuvre de Plutarque, апублікаванай у 1626 годзе, яна даследуе праблему небяспекі, з якой сутыкаюцца жанчыны, калі становяцца залежнымі ад мужчын. Дзякуючы невялікай пенсіі, якую плаціў ёй [[кардынал Рышэльё]], яна змагла апублікаваць апошнюю рэдакцыю эсэ [[Мішэль дэ Мантэнь|Мантэня]] ў 1635 годзе<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. «Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay», Neophilologus, volume 82, number 3 ([[1998]]), 357—367.</small></ref>. У [[эсэ]] «Гора дамаў» Мары скардзілася, што жанчыны не могуць валодаць уласнасцю, быць свабоднымі або мець доступ да дзяржаўных пасадаў. Яна сцвярджала, што адукаваныя жанчыны маюць такое ж права быць пачутымі, як і адукаваныя мужчыны. Як і [[Рэнэ Дэкарт|Рэнэ Дэкарт,]] Мары аддзяляла розум ад цела і сцвярджала, што розум жанчыны такі ж моцны, як і розум мужчыны<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. «Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay», Neophilologus, volume 82, number 3 ([[1998]]), 357—367.</small></ref>. == Творы == * [[1588]]: un sonnet et une ode dans les «Regrets funèbres sur la mort d’Aymée» у Œuvres de Pierre de Brach (Le Tombeau d’Aymée) * [[1594]]: Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne * [[1595]]: Préface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne * [[1595]]: hommage en prose en Jean de Sponde, dans Response du Feu Sieur de Sponde… * [[1598]]: Preface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne * [[1608]]: Bienvenue de Monseigneur le duc d’Anjou * [[1610]]: Adieu de l’Ame du Roy de France et de Navarre Henry le Grand, avec la Défense des Peres Jesuites * [[1619]]: Versions de quelques pièces de Virgile, Tacite, Salluste, avec l’Institution de Monseigneur, frere unique du Roy (comprend également un «traicté sur la Poësie») * [[1620]]: Eschantillons de Virgile * [[1620]]: deux poèmes dans Les Muses en deuil * [[1621]]: Traductions. Partie du Quatriesme de l’Eneide, avec une oraison de Tacite, et une de Saluste * [[1622]]: Égalité des Hommes et des Femmes * [[1624]]: Remerciement, au Roy * [[1626]]: L’ombre de la Damoiselle de Gournay — œuvre composée de mélanges — L’homme est l’ombre d’un songe & son œuvre est son ombre qui comprend * [[1628]]: trois poèmes, in Recueil de plusieurs inscriptions proposées pour remplir les Tables d’attente estans sous les statues du Roy Charles VII et de la Pucelle d’Orléans… * [[1634]]: Les Advis, ou les Presens de la Demoiselle de Gournay (ajoute à L’Ombre: Discours sur ce livre à Sophrosine, Oraison du Roy à S. Louys durante le siège de Rhé, Première delivrance de Casal, De la temerité et la traduction du VIe livre de l'Énéide) * [[1635]]: un poème, in Le Sacrifice des Muses * [[1635]]: un poème, in Le Parnasse royal * [[1641]]: réédition des Advis * [[1642]]: deux épigrammes, in le Jardin des Muses * [[1644]]: une épigramme, у l’Approbation du Parnasse qui précède Les Chevilles de Me Adam Menuisier de Nevers. == Крыніцы == {{заўвагі}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:эсэісты Францыі]] [[Катэгорыя:філосафы Францыі]] [[Катэгорыя:Феміністкі]] gc8g1w9v0wwen04v4rhepim7vxl7dwl 4194271 4194270 2022-08-25T17:12:18Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Крыніцы */ wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Мары́́ дэ Гурнэ́''' ([[Французская мова|франц.]] ''Marie de Gournay''; {{ДН|6|10|1565}}, {{МН|Парыж||}}, [[Каралеўства Францыя]] — {{ДС|13|7|1645}}, {{МС|Парыж||}}, [[Каралеўства Францыя]]) — [[Французы|французская]] [[пісьменніца]], [[перакладніца]] і [[філосаф]]. Яна выступала за доступ жанчын да [[Адукацыя|адукацыі]]. Сярод яе твораў — «Роўнасць мужчын і жанчын» (1622) і «Жаночае гора» (Les femmes et Grief des dames, 1626). Яна таксама адрэдагавала і выдала зборнік [[эсэ]] [[Мішэль дэ Мантэнь|Мішэля дэ Мантэня]] пасля яго [[Смерць|смерці]]. == Біяграфія == Мары нарадзілася ў Парыжы ў 1565 годзе ў сям’і Гіёма Лё Жарса, [[Феадал|феадала]] і [[Скарбнік|скарбніка]] [[Кароль|караля]] [[Генрых III Валуа|Генрыха III]]. Пасля смерці [[Бацька|бацькі]] ў 1577 годзе сям’я Мары пераехала ў [[Гурнэ-сюр-Аронд]]<ref><small>Dezon-Jones Elyane, Marie de Gournay. Fragments d’un discours féminin, Paris, José Corti, 1988.</small></ref>. Мары была [[Самавучка|самавучкай]]. Самастойна вывучала гуманітарныя навукі і [[Лацінская мова|лаціну]]. Падчас вучобы Мары адкрыла для сябе Мішэля дэ Мантэня. У 1588 годзе Мары пазнаёмілася з ім асабіста: яны выпадкова сустрэліся ў Парыжы, пасля чаго Мантэнь назваў Мары «[[Прыёмная дачка|прыёмнай дачкой]]»<ref><small>Fogel Michèle, Marie de Gournay, itinéraires d’une femme savante, Paris, Fayard, 2004.</small></ref>. У 1591 годзе, пасля смерці маці, Мары пераехала ў [[Парыж]], пакінуўшы радавы [[маёнтак]] сваім братам. У 1592 годзе, пасля смерці Мантэня, яго [[жонка]] перадала Мары копіі эсэ мужа. У 1595 годзе Мары дэ Гурнэ апублікавала першае выданне яго эсэ<ref><small>Schiff Mario, La Fille d’alliance de Montaigne, Marie de Gournay, Paris, Honoré Champion, 1910, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1105z</small></ref>. Яна пасялілася ў Парыжы, збіраючыся зарабляць на жыццё пісьменніцкай працай<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. У Парыжы М. дэ Гурнэ пазнаёмілася з Юстам Ліпсіем, які адкрыў яе [[Еўропа|Еўропе]] як [[Пісьменніца|пісьменніцу]]. Мары пісала для [[Маргарыта дэ Валуа|каралевы Марго]], [[Генрых IV (кароль Францыі)|Генрыха IV]], [[Марыя Медычы|Марыі Медычы]] і [[Луі XIII]] і, такім чынам, знайшла сабе моцных заступнікаў. Мары дэ Гурнэ быў запрошаная ў салён каралевы Марго і атрымлівала рэгулярную фінансавую падтрымку<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. Мары памерла ў 1645 годзе ва ўзросце 79 гадоў і была пахавана ў храме [[Сент-Эсташ]] у Парыжы<ref><small>Louise Amazan, Marie de Gournay, la voie de la sagesse, Libération, 8 octobre 2021, https://www.liberation.fr/culture/livres/marie-de-gournay-la-voie-de-la-sagesse-20211008_FR527ARSLVDANPXRP6XWNVDBUQ/?</small></ref>. Мары дэ Гурнэ стала першай жанчынай у Францыі, якая зрабіла ўклад у [[Літаратурная крытыка|літаратурную крытыку]]<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. == Творчасць == Мары дэ Гурнэ апублікавала сваю першую кнігу ў 1594 годзе, і яна называлася «Шпацыр спадара дэ Мантэня» (Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne). Першы паэтычны твор з’явіўся ў 1588 годзе<ref><small>Venesoen Constant, «Mademoiselle de Gournay» in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. Мары пераклала на [[Французская мова|французскую мову]] Гая Салюстыя, [[Авідзій|Авідзія]], [[Вергілій|Вергілія]] і [[Тацыт]]а. Яна таксама напісала некалькі вершаў і адаптавала [[П'ер дэ Рансар|П’ера дэ Рансара]]. У 1616 годзе яна выдала зборнік перакладаў вершаў, у прадмове да якога абвергла выказванне [[Малерб]]а аб неабходнасці ачышчэння французскай мовы. Мары абвінавачвалі ў састарэлых поглядах, а саму яе абражалі «[[Старая дзева|старой дзевай]]». У адказ на крытыку Мары апублікавала «Роўнасць мужчын і жанчын», якую прысвяціла [[Ганна Аўстрыйская|Ганне Аўстрыйскай]]<ref><small>Venesoen Constant, «Mademoiselle de Gournay» in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. У сваёй кнізе Le Promenoir de M. de Montaigne qui traite de l’amour dans l'œuvre de Plutarque, апублікаванай у 1626 годзе, яна даследуе праблему небяспекі, з якой сутыкаюцца жанчыны, калі становяцца залежнымі ад мужчын. Дзякуючы невялікай пенсіі, якую плаціў ёй [[кардынал Рышэльё]], яна змагла апублікаваць апошнюю рэдакцыю эсэ [[Мішэль дэ Мантэнь|Мантэня]] ў 1635 годзе<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. «Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay», Neophilologus, volume 82, number 3 ([[1998]]), 357—367.</small></ref>. У [[эсэ]] «Гора дамаў» Мары скардзілася, што жанчыны не могуць валодаць уласнасцю, быць свабоднымі або мець доступ да дзяржаўных пасадаў. Яна сцвярджала, што адукаваныя жанчыны маюць такое ж права быць пачутымі, як і адукаваныя мужчыны. Як і [[Рэнэ Дэкарт|Рэнэ Дэкарт,]] Мары аддзяляла розум ад цела і сцвярджала, што розум жанчыны такі ж моцны, як і розум мужчыны<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. «Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay», Neophilologus, volume 82, number 3 ([[1998]]), 357—367.</small></ref>. == Творы == * [[1588]]: un sonnet et une ode dans les «Regrets funèbres sur la mort d’Aymée» у Œuvres de Pierre de Brach (Le Tombeau d’Aymée) * [[1594]]: Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne * [[1595]]: Préface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne * [[1595]]: hommage en prose en Jean de Sponde, dans Response du Feu Sieur de Sponde… * [[1598]]: Preface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne * [[1608]]: Bienvenue de Monseigneur le duc d’Anjou * [[1610]]: Adieu de l’Ame du Roy de France et de Navarre Henry le Grand, avec la Défense des Peres Jesuites * [[1619]]: Versions de quelques pièces de Virgile, Tacite, Salluste, avec l’Institution de Monseigneur, frere unique du Roy (comprend également un «traicté sur la Poësie») * [[1620]]: Eschantillons de Virgile * [[1620]]: deux poèmes dans Les Muses en deuil * [[1621]]: Traductions. Partie du Quatriesme de l’Eneide, avec une oraison de Tacite, et une de Saluste * [[1622]]: Égalité des Hommes et des Femmes * [[1624]]: Remerciement, au Roy * [[1626]]: L’ombre de la Damoiselle de Gournay — œuvre composée de mélanges — L’homme est l’ombre d’un songe & son œuvre est son ombre qui comprend * [[1628]]: trois poèmes, in Recueil de plusieurs inscriptions proposées pour remplir les Tables d’attente estans sous les statues du Roy Charles VII et de la Pucelle d’Orléans… * [[1634]]: Les Advis, ou les Presens de la Demoiselle de Gournay (ajoute à L’Ombre: Discours sur ce livre à Sophrosine, Oraison du Roy à S. Louys durante le siège de Rhé, Première delivrance de Casal, De la temerité et la traduction du VIe livre de l'Énéide) * [[1635]]: un poème, in Le Sacrifice des Muses * [[1635]]: un poème, in Le Parnasse royal * [[1641]]: réédition des Advis * [[1642]]: deux épigrammes, in le Jardin des Muses * [[1644]]: une épigramme, у l’Approbation du Parnasse qui précède Les Chevilles de Me Adam Menuisier de Nevers. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:эсэісты Францыі]] [[Катэгорыя:філосафы Францыі]] [[Катэгорыя:Феміністкі]] ejy27z0r15bxqqw46naxbhj0zjyj5bz 4194272 4194271 2022-08-25T17:12:37Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Мары́ дэ Гурнэ́''' ([[Французская мова|франц.]] ''Marie de Gournay''; {{ДН|6|10|1565}}, {{МН|Парыж||}}, [[Каралеўства Францыя]] — {{ДС|13|7|1645}}, {{МС|Парыж||}}, [[Каралеўства Францыя]]) — [[Французы|французская]] [[пісьменніца]], [[перакладніца]] і [[філосаф]]. Яна выступала за доступ жанчын да [[Адукацыя|адукацыі]]. Сярод яе твораў — «Роўнасць мужчын і жанчын» (1622) і «Жаночае гора» (Les femmes et Grief des dames, 1626). Яна таксама адрэдагавала і выдала зборнік [[эсэ]] [[Мішэль дэ Мантэнь|Мішэля дэ Мантэня]] пасля яго [[Смерць|смерці]]. == Біяграфія == Мары нарадзілася ў Парыжы ў 1565 годзе ў сям’і Гіёма Лё Жарса, [[Феадал|феадала]] і [[Скарбнік|скарбніка]] [[Кароль|караля]] [[Генрых III Валуа|Генрыха III]]. Пасля смерці [[Бацька|бацькі]] ў 1577 годзе сям’я Мары пераехала ў [[Гурнэ-сюр-Аронд]]<ref><small>Dezon-Jones Elyane, Marie de Gournay. Fragments d’un discours féminin, Paris, José Corti, 1988.</small></ref>. Мары была [[Самавучка|самавучкай]]. Самастойна вывучала гуманітарныя навукі і [[Лацінская мова|лаціну]]. Падчас вучобы Мары адкрыла для сябе Мішэля дэ Мантэня. У 1588 годзе Мары пазнаёмілася з ім асабіста: яны выпадкова сустрэліся ў Парыжы, пасля чаго Мантэнь назваў Мары «[[Прыёмная дачка|прыёмнай дачкой]]»<ref><small>Fogel Michèle, Marie de Gournay, itinéraires d’une femme savante, Paris, Fayard, 2004.</small></ref>. У 1591 годзе, пасля смерці маці, Мары пераехала ў [[Парыж]], пакінуўшы радавы [[маёнтак]] сваім братам. У 1592 годзе, пасля смерці Мантэня, яго [[жонка]] перадала Мары копіі эсэ мужа. У 1595 годзе Мары дэ Гурнэ апублікавала першае выданне яго эсэ<ref><small>Schiff Mario, La Fille d’alliance de Montaigne, Marie de Gournay, Paris, Honoré Champion, 1910, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1105z</small></ref>. Яна пасялілася ў Парыжы, збіраючыся зарабляць на жыццё пісьменніцкай працай<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. У Парыжы М. дэ Гурнэ пазнаёмілася з Юстам Ліпсіем, які адкрыў яе [[Еўропа|Еўропе]] як [[Пісьменніца|пісьменніцу]]. Мары пісала для [[Маргарыта дэ Валуа|каралевы Марго]], [[Генрых IV (кароль Францыі)|Генрыха IV]], [[Марыя Медычы|Марыі Медычы]] і [[Луі XIII]] і, такім чынам, знайшла сабе моцных заступнікаў. Мары дэ Гурнэ быў запрошаная ў салён каралевы Марго і атрымлівала рэгулярную фінансавую падтрымку<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. Мары памерла ў 1645 годзе ва ўзросце 79 гадоў і была пахавана ў храме [[Сент-Эсташ]] у Парыжы<ref><small>Louise Amazan, Marie de Gournay, la voie de la sagesse, Libération, 8 octobre 2021, https://www.liberation.fr/culture/livres/marie-de-gournay-la-voie-de-la-sagesse-20211008_FR527ARSLVDANPXRP6XWNVDBUQ/?</small></ref>. Мары дэ Гурнэ стала першай жанчынай у Францыі, якая зрабіла ўклад у [[Літаратурная крытыка|літаратурную крытыку]]<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. == Творчасць == Мары дэ Гурнэ апублікавала сваю першую кнігу ў 1594 годзе, і яна называлася «Шпацыр спадара дэ Мантэня» (Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne). Першы паэтычны твор з’явіўся ў 1588 годзе<ref><small>Venesoen Constant, «Mademoiselle de Gournay» in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. Мары пераклала на [[Французская мова|французскую мову]] Гая Салюстыя, [[Авідзій|Авідзія]], [[Вергілій|Вергілія]] і [[Тацыт]]а. Яна таксама напісала некалькі вершаў і адаптавала [[П'ер дэ Рансар|П’ера дэ Рансара]]. У 1616 годзе яна выдала зборнік перакладаў вершаў, у прадмове да якога абвергла выказванне [[Малерб]]а аб неабходнасці ачышчэння французскай мовы. Мары абвінавачвалі ў састарэлых поглядах, а саму яе абражалі «[[Старая дзева|старой дзевай]]». У адказ на крытыку Мары апублікавала «Роўнасць мужчын і жанчын», якую прысвяціла [[Ганна Аўстрыйская|Ганне Аўстрыйскай]]<ref><small>Venesoen Constant, «Mademoiselle de Gournay» in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. У сваёй кнізе Le Promenoir de M. de Montaigne qui traite de l’amour dans l'œuvre de Plutarque, апублікаванай у 1626 годзе, яна даследуе праблему небяспекі, з якой сутыкаюцца жанчыны, калі становяцца залежнымі ад мужчын. Дзякуючы невялікай пенсіі, якую плаціў ёй [[кардынал Рышэльё]], яна змагла апублікаваць апошнюю рэдакцыю эсэ [[Мішэль дэ Мантэнь|Мантэня]] ў 1635 годзе<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. «Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay», Neophilologus, volume 82, number 3 ([[1998]]), 357—367.</small></ref>. У [[эсэ]] «Гора дамаў» Мары скардзілася, што жанчыны не могуць валодаць уласнасцю, быць свабоднымі або мець доступ да дзяржаўных пасадаў. Яна сцвярджала, што адукаваныя жанчыны маюць такое ж права быць пачутымі, як і адукаваныя мужчыны. Як і [[Рэнэ Дэкарт|Рэнэ Дэкарт,]] Мары аддзяляла розум ад цела і сцвярджала, што розум жанчыны такі ж моцны, як і розум мужчыны<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. «Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay», Neophilologus, volume 82, number 3 ([[1998]]), 357—367.</small></ref>. == Творы == * [[1588]]: un sonnet et une ode dans les «Regrets funèbres sur la mort d’Aymée» у Œuvres de Pierre de Brach (Le Tombeau d’Aymée) * [[1594]]: Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne * [[1595]]: Préface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne * [[1595]]: hommage en prose en Jean de Sponde, dans Response du Feu Sieur de Sponde… * [[1598]]: Preface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne * [[1608]]: Bienvenue de Monseigneur le duc d’Anjou * [[1610]]: Adieu de l’Ame du Roy de France et de Navarre Henry le Grand, avec la Défense des Peres Jesuites * [[1619]]: Versions de quelques pièces de Virgile, Tacite, Salluste, avec l’Institution de Monseigneur, frere unique du Roy (comprend également un «traicté sur la Poësie») * [[1620]]: Eschantillons de Virgile * [[1620]]: deux poèmes dans Les Muses en deuil * [[1621]]: Traductions. Partie du Quatriesme de l’Eneide, avec une oraison de Tacite, et une de Saluste * [[1622]]: Égalité des Hommes et des Femmes * [[1624]]: Remerciement, au Roy * [[1626]]: L’ombre de la Damoiselle de Gournay — œuvre composée de mélanges — L’homme est l’ombre d’un songe & son œuvre est son ombre qui comprend * [[1628]]: trois poèmes, in Recueil de plusieurs inscriptions proposées pour remplir les Tables d’attente estans sous les statues du Roy Charles VII et de la Pucelle d’Orléans… * [[1634]]: Les Advis, ou les Presens de la Demoiselle de Gournay (ajoute à L’Ombre: Discours sur ce livre à Sophrosine, Oraison du Roy à S. Louys durante le siège de Rhé, Première delivrance de Casal, De la temerité et la traduction du VIe livre de l'Énéide) * [[1635]]: un poème, in Le Sacrifice des Muses * [[1635]]: un poème, in Le Parnasse royal * [[1641]]: réédition des Advis * [[1642]]: deux épigrammes, in le Jardin des Muses * [[1644]]: une épigramme, у l’Approbation du Parnasse qui précède Les Chevilles de Me Adam Menuisier de Nevers. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:эсэісты Францыі]] [[Катэгорыя:філосафы Францыі]] [[Катэгорыя:Феміністкі]] r1vf2l0u1yu703nw1706x8bplx92gpi 4194641 4194272 2022-08-26T11:28:00Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Мары́ дэ Гурнэ́''' ([[Французская мова|франц.]] ''Marie de Gournay''; {{ДН|6|10|1565}}, {{МН|Парыж||}}, [[Каралеўства Францыя]] — {{ДС|13|7|1645}}, {{МС|Парыж||}}, [[Каралеўства Францыя]]) — [[Французы|французская]] [[пісьменніца]], [[перакладніца]] і [[філосаф]]. Яна выступала за доступ жанчын да [[Адукацыя|адукацыі]]. Сярод яе твораў — «Роўнасць мужчын і жанчын» (1622) і «Жаночае гора» (Les femmes et Grief des dames, 1626). Яна таксама адрэдагавала і выдала зборнік [[эсэ]] [[Мішэль дэ Мантэнь|Мішэля дэ Мантэня]] пасля яго [[Смерць|смерці]]. == Біяграфія == Мары нарадзілася ў Парыжы ў 1565 годзе ў сям’і Гіёма Лё Жарса, [[Феадал|феадала]] і [[Скарбнік|скарбніка]] [[Кароль|караля]] [[Генрых III Валуа|Генрыха III]]. Пасля смерці [[Бацька|бацькі]] ў 1577 годзе сям’я Мары пераехала ў [[Гурнэ-сюр-Аронд]]<ref><small>Dezon-Jones Elyane, Marie de Gournay. Fragments d’un discours féminin, Paris, José Corti, 1988.</small></ref>. Мары была [[Самавучка|самавучкай]]. Самастойна вывучала гуманітарныя навукі і [[Лацінская мова|лаціну]]. Падчас вучобы Мары адкрыла для сябе Мішэля дэ Мантэня. У 1588 годзе Мары пазнаёмілася з ім асабіста: яны выпадкова сустрэліся ў Парыжы, пасля чаго Мантэнь назваў Мары «[[Прыёмная дачка|прыёмнай дачкой]]»<ref><small>Fogel Michèle, Marie de Gournay, itinéraires d’une femme savante, Paris, Fayard, 2004.</small></ref>. У 1591 годзе, пасля смерці маці, Мары пераехала ў [[Парыж]], пакінуўшы радавы [[маёнтак]] сваім братам. У 1592 годзе, пасля смерці Мантэня, яго [[жонка]] перадала Мары копіі эсэ мужа. У 1595 годзе Мары дэ Гурнэ апублікавала першае выданне яго эсэ<ref><small>Schiff Mario, La Fille d’alliance de Montaigne, Marie de Gournay, Paris, Honoré Champion, 1910, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1105z</small></ref>. Яна пасялілася ў Парыжы, збіраючыся зарабляць на жыццё пісьменніцкай працай<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. У Парыжы М. дэ Гурнэ пазнаёмілася з Юстам Ліпсіем, які адкрыў яе [[Еўропа|Еўропе]] як [[Пісьменніца|пісьменніцу]]. Мары пісала для [[Маргарыта дэ Валуа|каралевы Марго]], [[Генрых IV (кароль Францыі)|Генрыха IV]], [[Марыя Медычы|Марыі Медычы]] і [[Луі XIII]] і, такім чынам, знайшла сабе моцных заступнікаў. Мары дэ Гурнэ быў запрошаная ў салён каралевы Марго і атрымлівала рэгулярную фінансавую падтрымку<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. Мары памерла ў 1645 годзе ва ўзросце 79 гадоў і была пахавана ў храме [[Сент-Эсташ]] у Парыжы<ref><small>Louise Amazan, Marie de Gournay, la voie de la sagesse, Libération, 8 octobre 2021, https://www.liberation.fr/culture/livres/marie-de-gournay-la-voie-de-la-sagesse-20211008_FR527ARSLVDANPXRP6XWNVDBUQ/?</small></ref>. Мары дэ Гурнэ стала першай жанчынай у Францыі, якая зрабіла ўклад у [[Літаратурная крытыка|літаратурную крытыку]]<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, «Marie de Gournay et le caprice des siècles», Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193—205.</small> </ref>. == Творчасць == Мары дэ Гурнэ апублікавала сваю першую кнігу ў 1594 годзе, і яна называлася «Шпацыр спадара дэ Мантэня» (Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne). Першы паэтычны твор з’явіўся ў 1588 годзе<ref><small>Venesoen Constant, «Mademoiselle de Gournay» in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. Мары пераклала на [[Французская мова|французскую мову]] Гая Салюстыя, [[Авідзій|Авідзія]], [[Вергілій|Вергілія]] і [[Тацыт]]а. Яна таксама напісала некалькі вершаў і адаптавала [[П'ер дэ Рансар|П’ера дэ Рансара]]. У 1616 годзе яна выдала зборнік перакладаў вершаў, у прадмове да якога абвергла выказванне [[Малерб]]а аб неабходнасці ачышчэння французскай мовы. Мары абвінавачвалі ў састарэлых поглядах, а саму яе абражалі «[[Старая дзева|старой дзевай]]». У адказ на крытыку Мары апублікавала «Роўнасць мужчын і жанчын», якую прысвяціла [[Ганна Аўстрыйская|Ганне Аўстрыйскай]]<ref><small>Venesoen Constant, «Mademoiselle de Gournay» in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. У сваёй кнізе Le Promenoir de M. de Montaigne qui traite de l’amour dans l'œuvre de Plutarque, апублікаванай у 1626 годзе, яна даследуе праблему небяспекі, з якой сутыкаюцца жанчыны, калі становяцца залежнымі ад мужчын. Дзякуючы невялікай пенсіі, якую плаціў ёй [[кардынал Рышэльё]], яна змагла апублікаваць апошнюю рэдакцыю эсэ [[Мішэль дэ Мантэнь|Мантэня]] ў 1635 годзе<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. «Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay», Neophilologus, volume 82, number 3 ([[1998]]), 357—367.</small></ref>. У [[эсэ]] «Гора дамаў» Мары скардзілася, што жанчыны не могуць валодаць уласнасцю, быць свабоднымі або мець доступ да дзяржаўных пасадаў. Яна сцвярджала, што адукаваныя жанчыны маюць такое ж права быць пачутымі, як і адукаваныя мужчыны. Як і [[Рэнэ Дэкарт|Рэнэ Дэкарт,]] Мары аддзяляла розум ад цела і сцвярджала, што розум жанчыны такі ж моцны, як і розум мужчыны<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. «Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay», Neophilologus, volume 82, number 3 ([[1998]]), 357—367.</small></ref>. == Творы == * [[1588]]: un sonnet et une ode dans les «Regrets funèbres sur la mort d’Aymée» у Œuvres de Pierre de Brach (Le Tombeau d’Aymée) * [[1594]]: Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne * [[1595]]: Préface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne * [[1595]]: hommage en prose en Jean de Sponde, dans Response du Feu Sieur de Sponde… * [[1598]]: Preface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne * [[1608]]: Bienvenue de Monseigneur le duc d’Anjou * [[1610]]: Adieu de l’Ame du Roy de France et de Navarre Henry le Grand, avec la Défense des Peres Jesuites * [[1619]]: Versions de quelques pièces de Virgile, Tacite, Salluste, avec l’Institution de Monseigneur, frere unique du Roy (comprend également un «traicté sur la Poësie») * [[1620]]: Eschantillons de Virgile * [[1620]]: deux poèmes dans Les Muses en deuil * [[1621]]: Traductions. Partie du Quatriesme de l’Eneide, avec une oraison de Tacite, et une de Saluste * [[1622]]: Égalité des Hommes et des Femmes * [[1624]]: Remerciement, au Roy * [[1626]]: L’ombre de la Damoiselle de Gournay — œuvre composée de mélanges — L’homme est l’ombre d’un songe & son œuvre est son ombre qui comprend * [[1628]]: trois poèmes, in Recueil de plusieurs inscriptions proposées pour remplir les Tables d’attente estans sous les statues du Roy Charles VII et de la Pucelle d’Orléans… * [[1634]]: Les Advis, ou les Presens de la Demoiselle de Gournay (ajoute à L’Ombre: Discours sur ce livre à Sophrosine, Oraison du Roy à S. Louys durante le siège de Rhé, Première delivrance de Casal, De la temerité et la traduction du VIe livre de l'Énéide) * [[1635]]: un poème, in Le Sacrifice des Muses * [[1635]]: un poème, in Le Parnasse royal * [[1641]]: réédition des Advis * [[1642]]: deux épigrammes, in le Jardin des Muses * [[1644]]: une épigramme, у l’Approbation du Parnasse qui précède Les Chevilles de Me Adam Menuisier de Nevers. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:эсэісты Францыі]] [[Катэгорыя:філосафы Францыі]] [[Катэгорыя:Феміністкі]] 80kwj8d5fqiu3xo33c4nshe0yzjkbo0 Тульская плошча 0 717675 4194264 2022-08-25T17:09:19Z Dƶoxar 35389 Dƶoxar перанёс старонку [[Тульская плошча]] у [[Плошча Герояў УПА (Кіеў)]]: https://t.me/vitaliy_klitschko/1496 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Плошча Герояў УПА (Кіеў)]] ew6ftjb6qea690gxx5g9igudu6jbeq3 Луі XIII 0 717677 4194267 2022-08-25T17:10:14Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Людовік XIII]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Людовік XIII]] 1d73m65c3bynk9vef4a4q20v7g30yau Allium integerrimum 0 717678 4194269 2022-08-25T17:11:13Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565486|Allium integerrimum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium integerrimum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528200-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831032300/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528200-1}} {{Ref-en}}</ref>. Расце ў сухіх, травяністых месцах і зарасніках <nowiki>{{bt-bellat||Quercus coccifera}}</nowiki> на вышынях 50-600&nbsp;метраў н.у.м<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/172199/6847505|дата=2011|archive-date=13 серпня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200813093959/https://www.iucnredlist.org/species/172199/6847505}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] [[Катэгорыя:Віды з няясным статусам]] ojehkji1vea6lfk8kprx6relnq2na2s 4194274 4194269 2022-08-25T17:12:58Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium integerrimum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium integerrimum | commons = Category:Allium integerrimum | iucn = | grin = }} '''Allium integerrimum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium integerrimum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грэцыя|Грэцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528200-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831032300/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528200-1}} {{Ref-en}}</ref>. Расце ў сухіх, травяністых месцах і зарасніках {{bt-bellat||Quercus coccifera}} на вышынях 50-600&nbsp;метраў н.у.м<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/172199/6847505|дата=2011|archive-date=13 серпня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200813093959/https://www.iucnredlist.org/species/172199/6847505}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] [[Катэгорыя:Віды з няясным статусам]] h279d3lv50tam62eohd29crar19p1v4 Allium ionandrum 0 717680 4194277 2022-08-25T17:16:27Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565489|Allium ionandrum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium ionandrum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Афганістан|Афганістана]]. == Апісанне == [[Калякветнік]] званочкавы, белаваты<ref>{{Артыкул|назва=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Афганістан|Афганістана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528207-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831011932/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528207-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] t91eolbdriznla6lzgdvb5gl970kswj 4194279 4194277 2022-08-25T17:17:50Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium ionandrum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium ionandrum | commons = Category:Allium ionandrum | iucn = | grin = }} '''Allium ionandrum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Афганістан]]а. == Апісанне == [[Калякветнік]] званочкавы, белаваты<ref>{{Артыкул|загаловак=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium ionandrum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Афганістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528207-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831011932/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528207-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] dmmsto78f1tsuqrsmfohd394n9r7eq1 Мадам дэ Лавернь 0 717681 4194278 2022-08-25T17:17:00Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 крыніца — [[:be-tarask:Мадам дэ Лявэрнь]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Мадáм дэ Лавернь''' ({{lang-fr|Madame de Lauvergne}}; вядомая як ''Ленадарыда''; 1620 ― 167?) ― [[Французы|французская]] [[паэтэса]], прадстаўніца [[Прэцыёзная літаратура|прэцыёзнай літаратуры]]. == Біяграфія == Дзявочае [[прозвішча]] ― Ле Ру. Існуе зусім мала інфармацыі пра паэтку Ле Ру, якая выдала дыхтоўны зборнік [[Паэзія|паэзіі]] пад імем Мадам дэ Лавернь. «Слоўнік прэцыёзніцаў» ({{lang-fr|Le dictionnaire des Précieuses}}), апублікаваны ў 1660 г., распавядае пра яе: «Ленадарыда (пісьменніцы-прэцыёзніцы пераназывалі сябе імёнамі, запазычанымі з [[Антычнасць|Антычнасці]]) — удава-прэцыёзніца, ва ўзросце сарака гадоў»; такім чынам, яна павінна была нарадзіцца ў 1620 годзе<ref>Dictionnaire des précieuses, de Somaize et Livet; Hildesheim, 1856.</ref>. [[лесбійка]], мадам дэ Лавернь прызналася ў адным з сваіх [[Санет|санетаў]] у [[Каханне|каханні]] да мадмуазэль Гадфруа ― «Санет да мадмуазэль Гадфруа»<ref>Recueil de poésies; C. Barbin, 1680, p. 156.</ref>. == Творчасць == Адзіны зборнік твораў пісьменніцы (выдадзены пасля смерці ў 1680 годзе), які дайшоў да нашага часу, складаецца з [[Элегія|элегій]], [[Паэма|паэмы]], [[Мадрыгал|мадрыгалаў]], празаічных партрэтаў, свайго роду кампазіцый, вельмі модных у той час. Тагачасныя крытыкі адзначаюць «сэнс, правільнасць і густ» аўтара<ref>Viollet-le-Duc, Bibliothèque poétique, p. 574.</ref>. == Творы == * Recueil de poésies; C. Barbin, 1680<ref>Старонка Gallica, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k74569q/f1.item</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:Французскія пісьменніцы]] [[Катэгорыя:Прэцыёзная літаратура]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Гомасексуальнасць]] lap822gb3itkrkcisreivlrddydn20n 4194280 4194278 2022-08-25T17:19:01Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 −[[Катэгорыя:ЛГБТ]]; +[[Катэгорыя:Пісьменніцы Францыі]]; ± 2 катэгорыі з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Мадáм дэ Лавернь''' ({{lang-fr|Madame de Lauvergne}}; вядомая як ''Ленадарыда''; 1620 ― 167?) ― [[Французы|французская]] [[паэтэса]], прадстаўніца [[Прэцыёзная літаратура|прэцыёзнай літаратуры]]. == Біяграфія == Дзявочае [[прозвішча]] ― Ле Ру. Існуе зусім мала інфармацыі пра паэтку Ле Ру, якая выдала дыхтоўны зборнік [[Паэзія|паэзіі]] пад імем Мадам дэ Лавернь. «Слоўнік прэцыёзніцаў» ({{lang-fr|Le dictionnaire des Précieuses}}), апублікаваны ў 1660 г., распавядае пра яе: «Ленадарыда (пісьменніцы-прэцыёзніцы пераназывалі сябе імёнамі, запазычанымі з [[Антычнасць|Антычнасці]]) — удава-прэцыёзніца, ва ўзросце сарака гадоў»; такім чынам, яна павінна была нарадзіцца ў 1620 годзе<ref>Dictionnaire des précieuses, de Somaize et Livet; Hildesheim, 1856.</ref>. [[Лесбіянка]], мадам дэ Лавернь прызналася ў адным з сваіх [[Санет|санетаў]] у [[Каханне|каханні]] да мадмуазэль Гадфруа ― «Санет да мадмуазэль Гадфруа»<ref>Recueil de poésies; C. Barbin, 1680, p. 156.</ref>. == Творчасць == Адзіны зборнік твораў пісьменніцы (выдадзены пасля смерці ў 1680 годзе), які дайшоў да нашага часу, складаецца з [[Элегія|элегій]], [[Паэма|паэмы]], [[Мадрыгал|мадрыгалаў]], празаічных партрэтаў, свайго роду кампазіцый, вельмі модных у той час. Тагачасныя крытыкі адзначаюць «сэнс, правільнасць і густ» аўтара<ref>Viollet-le-Duc, Bibliothèque poétique, p. 574.</ref>. == Творы == * Recueil de poésies; C. Barbin, 1680<ref>Старонка Gallica, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k74569q/f1.item</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Прэцыёзная літаратура]] [[Катэгорыя:Лесбіянства]] [[Катэгорыя:Пісьменніцы Францыі]] bt51ph7wydy4athqcjodfnkpkj98am8 4194640 4194280 2022-08-26T11:27:54Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Мадáм дэ Лавернь''' ({{lang-fr|Madame de Lauvergne}}; вядомая як ''Ленадарыда''; 1620 ― 167?) ― [[Французы|французская]] [[паэтэса]], прадстаўніца [[Прэцыёзная літаратура|прэцыёзнай літаратуры]]. == Біяграфія == Дзявочае [[прозвішча]] ― Ле Ру. Існуе зусім мала інфармацыі пра паэтку Ле Ру, якая выдала дыхтоўны зборнік [[Паэзія|паэзіі]] пад імем Мадам дэ Лавернь. «Слоўнік прэцыёзніцаў» ({{lang-fr|Le dictionnaire des Précieuses}}), апублікаваны ў 1660 г., распавядае пра яе: «Ленадарыда (пісьменніцы-прэцыёзніцы пераназывалі сябе імёнамі, запазычанымі з [[Антычнасць|Антычнасці]]) — удава-прэцыёзніца, ва ўзросце сарака гадоў»; такім чынам, яна павінна была нарадзіцца ў 1620 годзе<ref>Dictionnaire des précieuses, de Somaize et Livet; Hildesheim, 1856.</ref>. [[Лесбіянка]], мадам дэ Лавернь прызналася ў адным з сваіх [[Санет|санетаў]] у [[Каханне|каханні]] да мадмуазэль Гадфруа ― «Санет да мадмуазэль Гадфруа»<ref>Recueil de poésies; C. Barbin, 1680, p. 156.</ref>. == Творчасць == Адзіны зборнік твораў пісьменніцы (выдадзены пасля смерці ў 1680 годзе), які дайшоў да нашага часу, складаецца з [[Элегія|элегій]], [[Паэма|паэмы]], [[Мадрыгал|мадрыгалаў]], празаічных партрэтаў, свайго роду кампазіцый, вельмі модных у той час. Тагачасныя крытыкі адзначаюць «сэнс, правільнасць і густ» аўтара<ref>Viollet-le-Duc, Bibliothèque poétique, p. 574.</ref>. == Творы == * Recueil de poésies; C. Barbin, 1680<ref>Старонка Gallica, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k74569q/f1.item</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Прэцыёзная літаратура]] [[Катэгорыя:Лесбіянства]] [[Катэгорыя:Пісьменніцы Францыі]] 4u7nthqzvk15qqtjplb944r7qg71q9f Маргарыта Наварская 0 717682 4194283 2022-08-25T17:23:07Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 крыніца — [[:be-tarask:Маргарыта Наварская]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Маргарыта Нава́рская''' ({{lang-fr|Marguerite de Navarre}}), таксама вядомая як '''Маргарыта дэ Валуа''' ({{lang-fr|Marguerite de Valois}}), '''Маргарыта Ангулемская''' ({{lang-fr|Marguerite d’Angoulême}}) і '''Маргарыта Французская''' ({{lang-fr|Marguerite de France}}; 11 красавіка 1492, [[Ангулем]] — 21 снежня 1549, [[Адос]] каля [[Тарб]]а) — французская прынцэса, сястра караля [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыска I]], адна з першых жанчын-пісьменніц Францыі. == Біяграфія == Паходзіла з Ангулемскай галіны дынастыі [[Валуа (дынастыя)|Валуа]]. Сястра французскага караля [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыска I Валуа]]. У 1509 стала жонкай прынца крыві герцага [[Карл IV (герцаг Алянсона)|Карла IV Алянсонскага]], памерлага неўзабаве пасля [[Бытва пад Павіяй|бітвы пад Павіяй]], а ў 1527 годзе выйшла паўторна за [[Генрых II (кароль Навары)|Генрыха д’Альбрэ]], [[Навара (каралеўства)|караля Наварскага]]. З ім мела дачку [[Жанна д’Альбрэ|Жанну]]. Маргарыта Наварская ўсё жыццё вылучалася вялікай адданасцю свайму брату, ездзіла ў [[Мадрыд]] клапаціцца пра яго вызваленне пасля паражэння пад Павіяй. Значны ўплыў на яе светапогляд аказалі пратэстанты [[Жак Лефеўр д’Этапль|Лефеўр д’Этапль]] і біскуп [[Мо (Францыя)|Мо]] [[Гіём Брысанэ]], з якім Маргарыта падтрымлівала ліставанне. Двор Маргарыты быў істотным цэнтрам французскага [[Рэнесансны гуманізм|гуманізму]]. Маргарыта Наварская апекавалася [[Гіём Бюдэ|Гіёмам Бюдэ]], [[Клеман Маро|Клеманам Маро]], [[Банавенцюр Дэпер’ё]] і іншымі літаратарамі. Сама яна ведала [[Лаціна|лаціну]] (магчыма, і [[Грэчаская мова|грэчаскую мову]]) і аказвала вялікі ўплыў на многіх выбітных асоб таго чаму. == Творчасць == [[Файл:Clouet Marguerite d'Orleans.jpg|thumb|Маргарыта Наварская (малюнак Дзюмант’ё паводле карціны Клюэ)]] Двор Маргарыты ў горадзе [[Нерак]]у быў адным з цэнтраў літаратуры, навукі і мастацтва Заходняй Еўропы. Выдатна адукаваная, адораная паэтычнымі здольнасцямі, каралева прыцягвала да сябе паэтаў розных школаў, гуманістаў і вальнадумцаў, пераследваных Царквою. Яе заступніцтвам і гасціннасцю карысталіся светачы еўрапейскага Адраджэння — [[Клеман Маро]], [[Банавенцюр Дэпер’ё]], [[Эразм Ратэрдамскі]]. Пры двары Маргарыты быў здзейснены пераклад з лаціны кнігі «[[Дзеянні данаў]]» [[Саксон Граматык|Саксона Граматыка]], у якой знаходзіцца [[Легенда пра Гамлета|апавяданне пра Гамлета, прынца дацкага]], якім скарыстаўся [[Уільям Шэкспір]] для стварэння сваёй [[Гамлет|п’есы]]. Творы Маргарыты Наварскай адлюстроўваюць характэрны для яе напружаны рэлігійна-этычны пошук і спалучаюць медытацыйнасць, а часам і [[містыцызм]] з пэўнай сухасцю стылю. Рэзкае адмаўленне з боку [[Сарбона|Сарбоны]] выклікала паэма «Люстэрка грэшнай душы» (''Le Miroir de l’ame pecheresse'', 1531), у якой знайшоў адбітак [[Лютэранства|лютэранскі]] тэзіс пра [[апраўданне верай]]; [[версіфікацыя]] паэмы нагадвае пра традыцыі [[Петрарка|Петраркі]]. Адгалоскі дыскусіяй між [[Эразм Ратэрдамскі|Эразмам]] і [[Лютэр]]ам пра [[Свабода волі|свабоду волі]] чутныя ў «Дыялогу ў форме начнога відзежу» (''Dialogue en forme de vision nocturne'', 1524, апубл. 1533). Скону Францыска I прысвечаная насычаная рэмінісцэнцыямі з [[Апостал Павел|апостала Паўла]] і [[Платон]]а паэма «Карабель» (''Le Navire'', 1547). Сярод іншых сачыненняў: «Камедыя, сыграная ў Мон-дэ-Марсане» (''La Comédie de Mont-de-Marsan'', 1548); ліставанне з братам і іншымі асобамі (апублікаваная ў 1841). Нават [[фарс]] «Хворы» (''Le Malade'', 1535—1536) сканчаецца ў духу просталінейнага рэлігійнага настаўлення. Бо́льшая частка вершаў Маргарыты ўвайшла ў склад зборніку «Маргарыткі прынцэсы Маргарыты» (''Marguerites de la Marguerite des princesses'', 1547). {{Зноскі}} == Літаратура == * Lefranc A. Les idees réligieuses de Marguerite de Navarre d’apres son oeuvre poétique. — P.: 1898. * Jourda P. Margueite d’Angoulême, duchesse d’Alencon, reine de Navarre. — P.: 1930. * [http://classiques.uqac.ca/classiques/febvre_lucien/autour_heptameron/autour_heptameron.html Febvre L. Amour sacré, amour profane. Autour de l’Heptameron. — P.: 1944]. * Cazauran N. L’Heptameron de Marguerite de Navarre. — P.: 1991. * Nicole Toussaint du Wast, Marguerite de Navarre, perle des Valois, Paris, Max Fourny, 1976. * Mary Duclaux, Mary James Darmesteter. La Reine de Navarre, Marguerite d’Angoulême, trad. de l’anglais par Pierre Mercieux, Paris, Calmann-Lévy, 1900 * Jean-Luc Déjean, Marguerite de Navarre, Paris, Fayard, 1987 * Verdun-Louis Saulnier, "Marguerite de Navarre : Art médiéval et pensée nouvelle", Revue Universitaire, LXIII, 1954 == Спасылкі == * [http://fmg.ac/Projects/MedLands/CAPET.htm#MargueriteOrleansAngoulemedied1549 Foundation for Medieval: Маргарыта Ангулемская] {{ref-en}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Асобы]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Ангулеме]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Верхніх Пірэнеях]] [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Прынцэсы крыві]] [[Катэгорыя:Каралевы Наварскія]] [[Катэгорыя:Пісьменніцы Францыі]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:Жанчыны эпохі Адраджэння]] [[Катэгорыя:Рэнесансныя гуманісты]] [[Катэгорыя:Графіні Фуа]] [[Катэгорыя:Герцагіні Аленсону]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Лескарскай кафедры]] 10225plpu4nch3mp88czaylru9419x4 4194284 4194283 2022-08-25T17:24:58Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Спасылкі */ wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Маргарыта Нава́рская''' ({{lang-fr|Marguerite de Navarre}}), таксама вядомая як '''Маргарыта дэ Валуа''' ({{lang-fr|Marguerite de Valois}}), '''Маргарыта Ангулемская''' ({{lang-fr|Marguerite d’Angoulême}}) і '''Маргарыта Французская''' ({{lang-fr|Marguerite de France}}; 11 красавіка 1492, [[Ангулем]] — 21 снежня 1549, [[Адос]] каля [[Тарб]]а) — французская прынцэса, сястра караля [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыска I]], адна з першых жанчын-пісьменніц Францыі. == Біяграфія == Паходзіла з Ангулемскай галіны дынастыі [[Валуа (дынастыя)|Валуа]]. Сястра французскага караля [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыска I Валуа]]. У 1509 стала жонкай прынца крыві герцага [[Карл IV (герцаг Алянсона)|Карла IV Алянсонскага]], памерлага неўзабаве пасля [[Бытва пад Павіяй|бітвы пад Павіяй]], а ў 1527 годзе выйшла паўторна за [[Генрых II (кароль Навары)|Генрыха д’Альбрэ]], [[Навара (каралеўства)|караля Наварскага]]. З ім мела дачку [[Жанна д’Альбрэ|Жанну]]. Маргарыта Наварская ўсё жыццё вылучалася вялікай адданасцю свайму брату, ездзіла ў [[Мадрыд]] клапаціцца пра яго вызваленне пасля паражэння пад Павіяй. Значны ўплыў на яе светапогляд аказалі пратэстанты [[Жак Лефеўр д’Этапль|Лефеўр д’Этапль]] і біскуп [[Мо (Францыя)|Мо]] [[Гіём Брысанэ]], з якім Маргарыта падтрымлівала ліставанне. Двор Маргарыты быў істотным цэнтрам французскага [[Рэнесансны гуманізм|гуманізму]]. Маргарыта Наварская апекавалася [[Гіём Бюдэ|Гіёмам Бюдэ]], [[Клеман Маро|Клеманам Маро]], [[Банавенцюр Дэпер’ё]] і іншымі літаратарамі. Сама яна ведала [[Лаціна|лаціну]] (магчыма, і [[Грэчаская мова|грэчаскую мову]]) і аказвала вялікі ўплыў на многіх выбітных асоб таго чаму. == Творчасць == [[Файл:Clouet Marguerite d'Orleans.jpg|thumb|Маргарыта Наварская (малюнак Дзюмант’ё паводле карціны Клюэ)]] Двор Маргарыты ў горадзе [[Нерак]]у быў адным з цэнтраў літаратуры, навукі і мастацтва Заходняй Еўропы. Выдатна адукаваная, адораная паэтычнымі здольнасцямі, каралева прыцягвала да сябе паэтаў розных школаў, гуманістаў і вальнадумцаў, пераследваных Царквою. Яе заступніцтвам і гасціннасцю карысталіся светачы еўрапейскага Адраджэння — [[Клеман Маро]], [[Банавенцюр Дэпер’ё]], [[Эразм Ратэрдамскі]]. Пры двары Маргарыты быў здзейснены пераклад з лаціны кнігі «[[Дзеянні данаў]]» [[Саксон Граматык|Саксона Граматыка]], у якой знаходзіцца [[Легенда пра Гамлета|апавяданне пра Гамлета, прынца дацкага]], якім скарыстаўся [[Уільям Шэкспір]] для стварэння сваёй [[Гамлет|п’есы]]. Творы Маргарыты Наварскай адлюстроўваюць характэрны для яе напружаны рэлігійна-этычны пошук і спалучаюць медытацыйнасць, а часам і [[містыцызм]] з пэўнай сухасцю стылю. Рэзкае адмаўленне з боку [[Сарбона|Сарбоны]] выклікала паэма «Люстэрка грэшнай душы» (''Le Miroir de l’ame pecheresse'', 1531), у якой знайшоў адбітак [[Лютэранства|лютэранскі]] тэзіс пра [[апраўданне верай]]; [[версіфікацыя]] паэмы нагадвае пра традыцыі [[Петрарка|Петраркі]]. Адгалоскі дыскусіяй між [[Эразм Ратэрдамскі|Эразмам]] і [[Лютэр]]ам пра [[Свабода волі|свабоду волі]] чутныя ў «Дыялогу ў форме начнога відзежу» (''Dialogue en forme de vision nocturne'', 1524, апубл. 1533). Скону Францыска I прысвечаная насычаная рэмінісцэнцыямі з [[Апостал Павел|апостала Паўла]] і [[Платон]]а паэма «Карабель» (''Le Navire'', 1547). Сярод іншых сачыненняў: «Камедыя, сыграная ў Мон-дэ-Марсане» (''La Comédie de Mont-de-Marsan'', 1548); ліставанне з братам і іншымі асобамі (апублікаваная ў 1841). Нават [[фарс]] «Хворы» (''Le Malade'', 1535—1536) сканчаецца ў духу просталінейнага рэлігійнага настаўлення. Бо́льшая частка вершаў Маргарыты ўвайшла ў склад зборніку «Маргарыткі прынцэсы Маргарыты» (''Marguerites de la Marguerite des princesses'', 1547). {{Зноскі}} == Літаратура == * Lefranc A. Les idees réligieuses de Marguerite de Navarre d’apres son oeuvre poétique. — P.: 1898. * Jourda P. Margueite d’Angoulême, duchesse d’Alencon, reine de Navarre. — P.: 1930. * [http://classiques.uqac.ca/classiques/febvre_lucien/autour_heptameron/autour_heptameron.html Febvre L. Amour sacré, amour profane. Autour de l’Heptameron. — P.: 1944]. * Cazauran N. L’Heptameron de Marguerite de Navarre. — P.: 1991. * Nicole Toussaint du Wast, Marguerite de Navarre, perle des Valois, Paris, Max Fourny, 1976. * Mary Duclaux, Mary James Darmesteter. La Reine de Navarre, Marguerite d’Angoulême, trad. de l’anglais par Pierre Mercieux, Paris, Calmann-Lévy, 1900 * Jean-Luc Déjean, Marguerite de Navarre, Paris, Fayard, 1987 * Verdun-Louis Saulnier, "Marguerite de Navarre : Art médiéval et pensée nouvelle", Revue Universitaire, LXIII, 1954 == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://fmg.ac/Projects/MedLands/CAPET.htm#MargueriteOrleansAngoulemedied1549 Foundation for Medieval: Маргарыта Ангулемская] {{ref-en}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Прынцэсы крыві]] [[Катэгорыя:Каралевы Навары]] [[Катэгорыя:Сужэнцы кіраўнікоў Еўропы XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Пісьменніцы Францыі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Паэты паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:Паэты XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Паэтэсы]] [[Катэгорыя:Жанчыны Рэнесансу]] [[Катэгорыя:Рэнесансныя гуманісты]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Францыі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Герцагіні Алансонскія]] [[Катэгорыя:Графіні дэ Фуа]] 6tuh9pyvw203f9yfyy9jcr00sdq3jjn 4194285 4194284 2022-08-25T17:25:18Z CzechoBot 17685 /* Біяграфія */clean up з дапамогай [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Маргарыта Нава́рская''' ({{lang-fr|Marguerite de Navarre}}), таксама вядомая як '''Маргарыта дэ Валуа''' ({{lang-fr|Marguerite de Valois}}), '''Маргарыта Ангулемская''' ({{lang-fr|Marguerite d’Angoulême}}) і '''Маргарыта Французская''' ({{lang-fr|Marguerite de France}}; 11 красавіка 1492, [[Ангулем]] — 21 снежня 1549, [[Адос]] каля [[Тарб]]а) — французская прынцэса, сястра караля [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыска I]], адна з першых жанчын-пісьменніц Францыі. == Біяграфія == Паходзіла з Ангулемскай галіны дынастыі [[Валуа (дынастыя)|Валуа]]. Сястра французскага караля [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыска I Валуа]]. У 1509 стала жонкай прынца крыві герцага [[Карл IV (герцаг Алансона)|Карла IV Алансонскага]], памерлага неўзабаве пасля [[Бытва пад Павіяй|бітвы пад Павіяй]], а ў 1527 годзе выйшла паўторна за [[Генрых II (кароль Навары)|Генрыха д’Альбрэ]], [[Навара (каралеўства)|караля Наварскага]]. З ім мела дачку [[Жанна д’Альбрэ|Жанну]]. Маргарыта Наварская ўсё жыццё вылучалася вялікай адданасцю свайму брату, ездзіла ў [[Мадрыд]] клапаціцца пра яго вызваленне пасля паражэння пад Павіяй. Значны ўплыў на яе светапогляд аказалі пратэстанты [[Жак Лефеўр д’Этапль|Лефеўр д’Этапль]] і біскуп [[Мо (Францыя)|Мо]] [[Гіём Брысанэ]], з якім Маргарыта падтрымлівала ліставанне. Двор Маргарыты быў істотным цэнтрам французскага [[Рэнесансны гуманізм|гуманізму]]. Маргарыта Наварская апекавалася [[Гіём Бюдэ|Гіёмам Бюдэ]], [[Клеман Маро|Клеманам Маро]], [[Банавенцюр Дэпер’ё]] і іншымі літаратарамі. Сама яна ведала [[Лаціна|лаціну]] (магчыма, і [[Грэчаская мова|грэчаскую мову]]) і аказвала вялікі ўплыў на многіх выбітных асоб таго чаму. == Творчасць == [[Файл:Clouet Marguerite d'Orleans.jpg|thumb|Маргарыта Наварская (малюнак Дзюмант’ё паводле карціны Клюэ)]] Двор Маргарыты ў горадзе [[Нерак]]у быў адным з цэнтраў літаратуры, навукі і мастацтва Заходняй Еўропы. Выдатна адукаваная, адораная паэтычнымі здольнасцямі, каралева прыцягвала да сябе паэтаў розных школаў, гуманістаў і вальнадумцаў, пераследваных Царквою. Яе заступніцтвам і гасціннасцю карысталіся светачы еўрапейскага Адраджэння — [[Клеман Маро]], [[Банавенцюр Дэпер’ё]], [[Эразм Ратэрдамскі]]. Пры двары Маргарыты быў здзейснены пераклад з лаціны кнігі «[[Дзеянні данаў]]» [[Саксон Граматык|Саксона Граматыка]], у якой знаходзіцца [[Легенда пра Гамлета|апавяданне пра Гамлета, прынца дацкага]], якім скарыстаўся [[Уільям Шэкспір]] для стварэння сваёй [[Гамлет|п’есы]]. Творы Маргарыты Наварскай адлюстроўваюць характэрны для яе напружаны рэлігійна-этычны пошук і спалучаюць медытацыйнасць, а часам і [[містыцызм]] з пэўнай сухасцю стылю. Рэзкае адмаўленне з боку [[Сарбона|Сарбоны]] выклікала паэма «Люстэрка грэшнай душы» (''Le Miroir de l’ame pecheresse'', 1531), у якой знайшоў адбітак [[Лютэранства|лютэранскі]] тэзіс пра [[апраўданне верай]]; [[версіфікацыя]] паэмы нагадвае пра традыцыі [[Петрарка|Петраркі]]. Адгалоскі дыскусіяй між [[Эразм Ратэрдамскі|Эразмам]] і [[Лютэр]]ам пра [[Свабода волі|свабоду волі]] чутныя ў «Дыялогу ў форме начнога відзежу» (''Dialogue en forme de vision nocturne'', 1524, апубл. 1533). Скону Францыска I прысвечаная насычаная рэмінісцэнцыямі з [[Апостал Павел|апостала Паўла]] і [[Платон]]а паэма «Карабель» (''Le Navire'', 1547). Сярод іншых сачыненняў: «Камедыя, сыграная ў Мон-дэ-Марсане» (''La Comédie de Mont-de-Marsan'', 1548); ліставанне з братам і іншымі асобамі (апублікаваная ў 1841). Нават [[фарс]] «Хворы» (''Le Malade'', 1535—1536) сканчаецца ў духу просталінейнага рэлігійнага настаўлення. Бо́льшая частка вершаў Маргарыты ўвайшла ў склад зборніку «Маргарыткі прынцэсы Маргарыты» (''Marguerites de la Marguerite des princesses'', 1547). {{Зноскі}} == Літаратура == * Lefranc A. Les idees réligieuses de Marguerite de Navarre d’apres son oeuvre poétique. — P.: 1898. * Jourda P. Margueite d’Angoulême, duchesse d’Alencon, reine de Navarre. — P.: 1930. * [http://classiques.uqac.ca/classiques/febvre_lucien/autour_heptameron/autour_heptameron.html Febvre L. Amour sacré, amour profane. Autour de l’Heptameron. — P.: 1944]. * Cazauran N. L’Heptameron de Marguerite de Navarre. — P.: 1991. * Nicole Toussaint du Wast, Marguerite de Navarre, perle des Valois, Paris, Max Fourny, 1976. * Mary Duclaux, Mary James Darmesteter. La Reine de Navarre, Marguerite d’Angoulême, trad. de l’anglais par Pierre Mercieux, Paris, Calmann-Lévy, 1900 * Jean-Luc Déjean, Marguerite de Navarre, Paris, Fayard, 1987 * Verdun-Louis Saulnier, "Marguerite de Navarre : Art médiéval et pensée nouvelle", Revue Universitaire, LXIII, 1954 == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://fmg.ac/Projects/MedLands/CAPET.htm#MargueriteOrleansAngoulemedied1549 Foundation for Medieval: Маргарыта Ангулемская] {{ref-en}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Прынцэсы крыві]] [[Катэгорыя:Каралевы Навары]] [[Катэгорыя:Сужэнцы кіраўнікоў Еўропы XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Пісьменніцы Францыі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Паэты паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:Паэты XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Паэтэсы]] [[Катэгорыя:Жанчыны Рэнесансу]] [[Катэгорыя:Рэнесансныя гуманісты]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Францыі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Герцагіні Алансонскія]] [[Катэгорыя:Графіні дэ Фуа]] oiwf421mgalkt8wij1dqgeenggr6at3 4194288 4194285 2022-08-25T17:32:05Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Маргарыта Нава́рская''' ({{lang-fr|Marguerite de Navarre}}), таксама вядомая як '''Маргарыта дэ Валуа''' ({{lang-fr|Marguerite de Valois}}), '''Маргарыта Ангулемская''' ({{lang-fr|Marguerite d’Angoulême}}) і '''Маргарыта Французская''' ({{lang-fr|Marguerite de France}}; 11 красавіка 1492, [[Ангулем]] — 21 снежня 1549, [[Адос]] каля [[Тарб]]а) — французская прынцэса, сястра караля [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыска I]], адна з першых жанчын-пісьменніц Францыі. == Біяграфія == Паходзіла з Ангулемскай галіны дынастыі [[Валуа (дынастыя)|Валуа]]. Сястра французскага караля [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыска I Валуа]]. У 1509 стала жонкай прынца крыві герцага [[Карл IV (герцаг Алансона)|Карла IV Алансонскага]], памерлага неўзабаве пасля [[Бытва пад Павіяй|бітвы пад Павіяй]], а ў 1527 годзе выйшла паўторна за [[Генрых II (кароль Навары)|Генрыха д’Альбрэ]], [[Навара (каралеўства)|караля Наварскага]]. З ім мела дачку [[Жанна д’Альбрэ|Жанну]]. Маргарыта Наварская ўсё жыццё вылучалася вялікай адданасцю свайму брату, ездзіла ў [[Мадрыд]] клапаціцца пра яго вызваленне пасля паражэння пад Павіяй. Значны ўплыў на яе светапогляд аказалі пратэстанты [[Жак Лефеўр д’Этапль|Лефеўр д’Этапль]] і біскуп [[Мо (Францыя)|Мо]] [[Гіём Брысанэ]], з якім Маргарыта падтрымлівала ліставанне. Двор Маргарыты быў істотным цэнтрам французскага [[Рэнесансны гуманізм|гуманізму]]. Маргарыта Наварская апекавалася [[Гіём Бюдэ|Гіёмам Бюдэ]], [[Клеман Маро|Клеманам Маро]], [[Банавенцюр Дэпер’ё]] і іншымі літаратарамі. Сама яна ведала [[Лаціна|лаціну]] (магчыма, і [[Грэчаская мова|грэчаскую мову]]) і аказвала вялікі ўплыў на многіх выбітных асоб таго чаму. == Творчасць == [[Файл:Clouet Marguerite d'Orleans.jpg|thumb|Маргарыта Наварская (малюнак Дзюманцьё паводле карціны [[ Франсуа Клуэ|Клуэ]])]] Двор Маргарыты ў горадзе [[Нерак]]у быў адным з цэнтраў літаратуры, навукі і мастацтва Заходняй Еўропы. Выдатна адукаваная, адораная паэтычнымі здольнасцямі, каралева прыцягвала да сябе паэтаў розных школаў, гуманістаў і вальнадумцаў, пераследваных Царквою. Яе заступніцтвам і гасціннасцю карысталіся светачы еўрапейскага Адраджэння — [[Клеман Маро]], [[Банавенцюр Дэпер’ё]], [[Эразм Ратэрдамскі]]. Пры двары Маргарыты быў здзейснены пераклад з лаціны кнігі «[[Дзеянні данаў]]» [[Саксон Граматык|Саксона Граматыка]], у якой знаходзіцца [[Легенда пра Гамлета|апавяданне пра Гамлета, прынца дацкага]], якім скарыстаўся [[Уільям Шэкспір]] для стварэння сваёй [[Гамлет|п’есы]]. Творы Маргарыты Наварскай адлюстроўваюць характэрны для яе напружаны рэлігійна-этычны пошук і спалучаюць медытацыйнасць, а часам і [[містыцызм]] з пэўнай сухасцю стылю. Рэзкае адмаўленне з боку [[Сарбона|Сарбоны]] выклікала паэма «Люстэрка грэшнай душы» (''Le Miroir de l’ame pecheresse'', 1531), у якой знайшоў адбітак [[Лютэранства|лютэранскі]] тэзіс пра [[апраўданне верай]]; [[версіфікацыя]] паэмы нагадвае пра традыцыі [[Петрарка|Петраркі]]. Адгалоскі дыскусіяй між [[Эразм Ратэрдамскі|Эразмам]] і [[Лютэр]]ам пра [[Свабода волі|свабоду волі]] чутныя ў «Дыялогу ў форме начнога відзежу» (''Dialogue en forme de vision nocturne'', 1524, апубл. 1533). Скону Францыска I прысвечаная насычаная рэмінісцэнцыямі з [[Апостал Павел|апостала Паўла]] і [[Платон]]а паэма «Карабель» (''Le Navire'', 1547). Сярод іншых сачыненняў: «Камедыя, сыграная ў Мон-дэ-Марсане» (''La Comédie de Mont-de-Marsan'', 1548); ліставанне з братам і іншымі асобамі (апублікаваная ў 1841). Нават [[фарс]] «Хворы» (''Le Malade'', 1535—1536) сканчаецца ў духу просталінейнага рэлігійнага настаўлення. Бо́льшая частка вершаў Маргарыты ўвайшла ў склад зборніку «Маргарыткі прынцэсы Маргарыты» (''Marguerites de la Marguerite des princesses'', 1547). {{Зноскі}} == Літаратура == * Lefranc A. Les idees réligieuses de Marguerite de Navarre d’apres son oeuvre poétique. — P.: 1898. * Jourda P. Margueite d’Angoulême, duchesse d’Alencon, reine de Navarre. — P.: 1930. * [http://classiques.uqac.ca/classiques/febvre_lucien/autour_heptameron/autour_heptameron.html Febvre L. Amour sacré, amour profane. Autour de l’Heptameron. — P.: 1944]. * Cazauran N. L’Heptameron de Marguerite de Navarre. — P.: 1991. * Nicole Toussaint du Wast, Marguerite de Navarre, perle des Valois, Paris, Max Fourny, 1976. * Mary Duclaux, Mary James Darmesteter. La Reine de Navarre, Marguerite d’Angoulême, trad. de l’anglais par Pierre Mercieux, Paris, Calmann-Lévy, 1900 * Jean-Luc Déjean, Marguerite de Navarre, Paris, Fayard, 1987 * Verdun-Louis Saulnier, "Marguerite de Navarre : Art médiéval et pensée nouvelle", Revue Universitaire, LXIII, 1954 == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://fmg.ac/Projects/MedLands/CAPET.htm#MargueriteOrleansAngoulemedied1549 Foundation for Medieval: Маргарыта Ангулемская] {{ref-en}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Прынцэсы крыві]] [[Катэгорыя:Каралевы Навары]] [[Катэгорыя:Сужэнцы кіраўнікоў Еўропы XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Пісьменніцы Францыі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Паэты паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:Паэты XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Паэтэсы]] [[Катэгорыя:Жанчыны Рэнесансу]] [[Катэгорыя:Рэнесансныя гуманісты]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Францыі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Герцагіні Алансонскія]] [[Катэгорыя:Графіні дэ Фуа]] 5dcwdlbygkm13h74s1tturvakehlxro 4194320 4194288 2022-08-25T18:02:02Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Сужэнцы кіраўнікоў Еўропы XVI стагоддзя]]; дададзена [[Катэгорыя:Жонкі кіраўнікоў XVI стагоддзя]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{ДД}} '''Маргарыта Нава́рская''' ({{lang-fr|Marguerite de Navarre}}), таксама вядомая як '''Маргарыта дэ Валуа''' ({{lang-fr|Marguerite de Valois}}), '''Маргарыта Ангулемская''' ({{lang-fr|Marguerite d’Angoulême}}) і '''Маргарыта Французская''' ({{lang-fr|Marguerite de France}}; 11 красавіка 1492, [[Ангулем]] — 21 снежня 1549, [[Адос]] каля [[Тарб]]а) — французская прынцэса, сястра караля [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыска I]], адна з першых жанчын-пісьменніц Францыі. == Біяграфія == Паходзіла з Ангулемскай галіны дынастыі [[Валуа (дынастыя)|Валуа]]. Сястра французскага караля [[Францыск I (кароль Францыі)|Францыска I Валуа]]. У 1509 стала жонкай прынца крыві герцага [[Карл IV (герцаг Алансона)|Карла IV Алансонскага]], памерлага неўзабаве пасля [[Бытва пад Павіяй|бітвы пад Павіяй]], а ў 1527 годзе выйшла паўторна за [[Генрых II (кароль Навары)|Генрыха д’Альбрэ]], [[Навара (каралеўства)|караля Наварскага]]. З ім мела дачку [[Жанна д’Альбрэ|Жанну]]. Маргарыта Наварская ўсё жыццё вылучалася вялікай адданасцю свайму брату, ездзіла ў [[Мадрыд]] клапаціцца пра яго вызваленне пасля паражэння пад Павіяй. Значны ўплыў на яе светапогляд аказалі пратэстанты [[Жак Лефеўр д’Этапль|Лефеўр д’Этапль]] і біскуп [[Мо (Францыя)|Мо]] [[Гіём Брысанэ]], з якім Маргарыта падтрымлівала ліставанне. Двор Маргарыты быў істотным цэнтрам французскага [[Рэнесансны гуманізм|гуманізму]]. Маргарыта Наварская апекавалася [[Гіём Бюдэ|Гіёмам Бюдэ]], [[Клеман Маро|Клеманам Маро]], [[Банавенцюр Дэпер’ё]] і іншымі літаратарамі. Сама яна ведала [[Лаціна|лаціну]] (магчыма, і [[Грэчаская мова|грэчаскую мову]]) і аказвала вялікі ўплыў на многіх выбітных асоб таго чаму. == Творчасць == [[Файл:Clouet Marguerite d'Orleans.jpg|thumb|Маргарыта Наварская (малюнак Дзюманцьё паводле карціны [[ Франсуа Клуэ|Клуэ]])]] Двор Маргарыты ў горадзе [[Нерак]]у быў адным з цэнтраў літаратуры, навукі і мастацтва Заходняй Еўропы. Выдатна адукаваная, адораная паэтычнымі здольнасцямі, каралева прыцягвала да сябе паэтаў розных школаў, гуманістаў і вальнадумцаў, пераследваных Царквою. Яе заступніцтвам і гасціннасцю карысталіся светачы еўрапейскага Адраджэння — [[Клеман Маро]], [[Банавенцюр Дэпер’ё]], [[Эразм Ратэрдамскі]]. Пры двары Маргарыты быў здзейснены пераклад з лаціны кнігі «[[Дзеянні данаў]]» [[Саксон Граматык|Саксона Граматыка]], у якой знаходзіцца [[Легенда пра Гамлета|апавяданне пра Гамлета, прынца дацкага]], якім скарыстаўся [[Уільям Шэкспір]] для стварэння сваёй [[Гамлет|п’есы]]. Творы Маргарыты Наварскай адлюстроўваюць характэрны для яе напружаны рэлігійна-этычны пошук і спалучаюць медытацыйнасць, а часам і [[містыцызм]] з пэўнай сухасцю стылю. Рэзкае адмаўленне з боку [[Сарбона|Сарбоны]] выклікала паэма «Люстэрка грэшнай душы» (''Le Miroir de l’ame pecheresse'', 1531), у якой знайшоў адбітак [[Лютэранства|лютэранскі]] тэзіс пра [[апраўданне верай]]; [[версіфікацыя]] паэмы нагадвае пра традыцыі [[Петрарка|Петраркі]]. Адгалоскі дыскусіяй між [[Эразм Ратэрдамскі|Эразмам]] і [[Лютэр]]ам пра [[Свабода волі|свабоду волі]] чутныя ў «Дыялогу ў форме начнога відзежу» (''Dialogue en forme de vision nocturne'', 1524, апубл. 1533). Скону Францыска I прысвечаная насычаная рэмінісцэнцыямі з [[Апостал Павел|апостала Паўла]] і [[Платон]]а паэма «Карабель» (''Le Navire'', 1547). Сярод іншых сачыненняў: «Камедыя, сыграная ў Мон-дэ-Марсане» (''La Comédie de Mont-de-Marsan'', 1548); ліставанне з братам і іншымі асобамі (апублікаваная ў 1841). Нават [[фарс]] «Хворы» (''Le Malade'', 1535—1536) сканчаецца ў духу просталінейнага рэлігійнага настаўлення. Бо́льшая частка вершаў Маргарыты ўвайшла ў склад зборніку «Маргарыткі прынцэсы Маргарыты» (''Marguerites de la Marguerite des princesses'', 1547). {{Зноскі}} == Літаратура == * Lefranc A. Les idees réligieuses de Marguerite de Navarre d’apres son oeuvre poétique. — P.: 1898. * Jourda P. Margueite d’Angoulême, duchesse d’Alencon, reine de Navarre. — P.: 1930. * [http://classiques.uqac.ca/classiques/febvre_lucien/autour_heptameron/autour_heptameron.html Febvre L. Amour sacré, amour profane. Autour de l’Heptameron. — P.: 1944]. * Cazauran N. L’Heptameron de Marguerite de Navarre. — P.: 1991. * Nicole Toussaint du Wast, Marguerite de Navarre, perle des Valois, Paris, Max Fourny, 1976. * Mary Duclaux, Mary James Darmesteter. La Reine de Navarre, Marguerite d’Angoulême, trad. de l’anglais par Pierre Mercieux, Paris, Calmann-Lévy, 1900 * Jean-Luc Déjean, Marguerite de Navarre, Paris, Fayard, 1987 * Verdun-Louis Saulnier, "Marguerite de Navarre : Art médiéval et pensée nouvelle", Revue Universitaire, LXIII, 1954 == Спасылкі == {{Commons|Category:}} * [http://fmg.ac/Projects/MedLands/CAPET.htm#MargueriteOrleansAngoulemedied1549 Foundation for Medieval: Маргарыта Ангулемская] {{ref-en}} {{Продкі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Валуа]] [[Катэгорыя:Прынцэсы крыві]] [[Катэгорыя:Каралевы Навары]] [[Катэгорыя:Жонкі кіраўнікоў XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Пісьменніцы Францыі]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Паэты паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Францыі]] [[Катэгорыя:Паэты XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Паэтэсы]] [[Катэгорыя:Жанчыны Рэнесансу]] [[Катэгорыя:Рэнесансныя гуманісты]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі Францыі XVI стагоддзя]] [[Катэгорыя:Герцагіні Алансонскія]] [[Катэгорыя:Графіні дэ Фуа]] tgw8ynf4gcxgtisgpl9w1mnxz3rwyab Віялет Ледзюк 0 717683 4194292 2022-08-25T17:35:28Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 крыніца — [[:be-tarask:Віялет Ледзюк]] wikitext text/x-wiki [[Файл:VioletteLeduc.jpg|alt=Віялет Ледзюк|thumb|Віялет Ледзюк]] '''Віялéт Ледзюк''' ([[Французская мова|франц.]] ''Violette Leduc'', 7 красавіка 1907, Арас, [[Па-дэ-Кале]], [[Францыя]] ― 28 мая 1972, Факон, [[Ваклюз]], [[Францыя]]) ― французская [[пісьменніца]]. {{Пісьменнік|Імя=Віялет Ледзюк|Арыгінал імя=Violette Leduc|Імя пры нараджэнні=Violette Leduc|Дата нараджэння=7 красавіка 1907|Месца нараджэння=Арас, Па-дэ-Кале, Францыя|Месца пахавання=Факон,Францыя|Дата смерці=28 мая 1972|Месца смерці=Факон, Францыя|Род дзейнасці=Пісьменніца|Гады актыўнасці=1946-1972|Жанр=Раман|Мова твораў=Французская|Дэбют=1946|Значныя творы=Thérèse et Isabelle ([[1955]]), La Bâtarde ([[1964]]), Le Taxi, (1971)}} == Біяграфія == Віялет Ледзюк нарадзілася ў Арасе 7 красавіка 1907 года, пазашлюбная дачка Берты Ледзюк і Андрэ Дэбараля, сына сям’і з вышэйшай [[Буржуазія|буржуазіі]] [[Валенсьен|Валенсьена]], які адмоўвіўся прызнаць дзіця. З дзяцінства жыла ў сораме ад свайго нараджэння<ref><small>Alex Hughes, Violette Leduc: Mothers, Lovers, and Language, Londres, WS Maney, 1994, 169 p.</small></ref>. Віялет навучалася ў калежы Валенсьена, затым у калежы [[Дуэ]], дзе яна сустрэлася з Ізабель П., з якой у яе завязаліся гарачыя любоўныя адносіны. У каледжы Віялет Ледзюк захапілася чытаннем літаратуры: расійская класіка, [[Жан Както|Ж. Както]], Ж. Д’юамель, А. [[Андрэ Жыд|Жыд]], М. [[Марсель Пруст|Пруст]] і [[Арцюр Рэмбо|А. Рэмбо]]<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1925 годзе Віялет зблізілася з школьнай наглядніцай і выдатнай музыкай Дэніз Эртжэс, маладыя жанчыны сталі палюбоўніцамі. Але пра іх адносіны даведаліся ў калежы, разгарэўся скандал, маладых жанчын выключылі з установы<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1926 годзе В. Ледзюк разам з маці і айчымам пераехала ў [[Парыж]] і паступіла ў ліцэй Расіна. У тым годзе яна не атрымала ступень бакалаўра і пачала працаваць прэс-сакратаркай у выдавецтве Plon. Пазней яна стала асвятляць навіны пра публікацыі [[выдавецтва]]. Яна працягвала жыць у прадмесці Парыжу з каханкай Д. Эртжэс на працягу дзевяці гадоў. Маці старалася абароніць Віялету ад пазашлюбнай цяжарнасці, а таму падтрымлівала яе гомасексуальныя стасункі<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1938 годзе яна пазнаёмілася з [[Марыс Сакс|Марысам Саксам]] (будучым аўтарам рамана «Sabbat»). У 1942 годзе ён адвёз Віялету ў [[Нармандыя|Нармандыю]]. Там яна напісала [[рукапіс]] кнігі «L'Asphyxie (''Удушша''). Віялета ў той час гандлявала на чорным рынку, што дазваляла ёй зарабляць на жыццё<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1939 годзе яна выйшла замуж за Жака Мерсье, старога сябра, вясельнага фатографа і [[Мастак|мастака]], але пара рассталася праз год. Віялет Ледзюк зацяжарыла, але зрабіла [[спарон]] на пяці з паловай месяцах [[Цяжарнасць|цяжарнасці]], яе ледзьве выратавалі. Гэты драматычны досвед падрабязна апісаны ў рамане «Ravages» (''Спусташэнні'')<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. У 1944 годзе Віялета Ледзюк пазнаёмілася з [[Сімона дэ Бавуар|Сімонай дэ Бавуар]] і ў 1945 годзе перадала ёй копію рукапісу кнігі «L'Asphyxie» (''Удушша''). Гэты раман атрымаў высокую ацэнку ад [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]], [[Жан-Поль Сартр|Жан-Поля Сартра]], [[Жан Както|Жана Както]] і [[Жан Жэнэ|Жана Жэне]]<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Сяброўства і каханне Ледзюк да Марыса Сакса падрабязна апісаныя ў іншай кнізе ― «La Bâtarde» (''[[Байстручка]]''). Поспех гэтай кнігі быў імгненны: яна разышлася шматасобнікавым [[Наклад|тыражом]] (больш за 170 000 асобнікаў)<ref><small>Franziska Kutzick, «Pour une écriture de la douleur à l’ère du soupçon. L’Affamée de Violette Leduc», in: Daniel Bengsch, Silke Segler-Meßner, (éds.). Depuis les marges. Les années 1940-1960. Une époque charnière, Berlin, Erich Schmidt Verlag, 2016, p. 241-262.</small></ref>. Закаханая ў Сімону дэ Бавуар, яна пачала пісаць «L'Affamée» (''Прагная''), паэму ў прозе, летуценны дзённік закаханай жанчыны, прысвечаны С. дэ Бавуар<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Пры жыцці многія раманы пісьменніцы цэнзураваліся праз дэталёвасць і смеласць апісання лесбійскага кахання. У поўнай версіі многія яе цэнзураваныя тэксты выйшлі толькі ў 2000 годзе<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Ледзюк захварэла на [[рак малочнай залозы]] і памерла пасля дзвюх аперацый у Факоне ва ўзросце 65 гадоў. Сімона дэ Бавуар была прызнана спадчынніцай яе літаратурных правоў і ў 1973 годзе апублікавала [[раман]] «La Chasse à l'amour» (''Паляванне на каханне'')<ref><small>Isabelle Courtivron, «Violette Leduc: L'enfermée pèlerine», Les Cahiers du GRIF «Recluses vagabondes», no 39, 1988, p. 49-53.</small></ref>. == Творчасць == Яна з'яўляецца аўтарй вельмі смелых, па сутнасці, аўтабіяграфічных мастацкіх тэкстаў, якія парушаюць культурныя коды, каб вылучыць розныя тыпы сексуальнай і эмацыйнай маргінальнасці, настолькі, што яе творы часта шакавалі і абражалі публіку. Нягледзячы на тое, што па паходжанні і навучанні яна не належыла да літаратурных колаў, яна, тым не менш, была прызнана як адна з лепшых аўтарак свайго часу, і карысталася моцнай падтрымкай [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]]<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. Ледзюк ― адна з пачынальніцаў аўтабіяграфічнага ці сацыялагічнага раману, зрабіла сваё жыццё асноўнай тэмай сваіх кніг. Відавочная прастата стылю, асаблівая музыкальнасць твораў надаюць ім праўдзівы, асабісты і вельмі мілы тон<ref><small>Hervé Aubron, «Bouquet de Violette», Magazine littéraire, no 537, novembre 2013.</small></ref>. == Творы == * ''L'Asphyxie'', Gallimard, 1946, 196 p. * ''L'Affamée'', Gallimard, 1948, 196 p. * ''Ravages'', Gallimard, 1955, 477 p. * ''La Vieille Fille'' ''et le Mort'' suivi de ''Les Boutons dorés'', Gallimard, 1958, 227 p. * ''Trésors à prendre'', Gallimard, 1960, 320 p. * ''La Bâtarde'', avec une préface de Simone de Beauvoir, Gallimard, 1964, 462 p. * ''La Femme au petit renard'', Gallimard, 1965, 144 p. * ''Thérèse et Isabelle'', Gallimard 1955, 1966 * ''La Folie en tête'', Gallimard, 1970, 602 p. * ''Le Taxi'', Gallimard, 1971, 92 p. '''Пасмяротныя''' * ''La Chasse à l'amour'', Gallimard 1973, 407 p. * ''Thérèse et Isabelle'', texte intégral de 1954, notes et postface de Carlo Jansiti, Gallimard, 2000, 138 p. * ''Je hais les dormeurs'', illustré par Béatrice Cussol, Éditions du Chemin de fer, 2006, 57 p. * ''Correspondance 1945-1972'', lettres choisies, établies, annotées et préfacées par Carlo Jansiti, Gallimard, 2007, 512 p. * ''La Main dans le sac'', édition établie par Catherine Viollet, Éditions du Chemin de fer, 2014, 73 p. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ледзюк, Віялет}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] [[Катэгорыя:Памерлі ад раку малочнай залозы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] nx0un2rcieytfuanb6ja8evjwyb80cf 4194293 4194292 2022-08-25T17:36:58Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Віялéт Ледзюк''' ({{lang-fr|Violette Leduc}}, 7 красавіка 1907, Арас, [[Па-дэ-Кале]], [[Францыя]] ― 28 мая 1972, Факон, [[Ваклюз]], [[Францыя]]) ― французская [[пісьменніца]]. == Біяграфія == Віялет Ледзюк нарадзілася ў Арасе 7 красавіка 1907 года, пазашлюбная дачка Берты Ледзюк і Андрэ Дэбараля, сына сям’і з вышэйшай [[Буржуазія|буржуазіі]] [[Валенсьен|Валенсьена]], які адмоўвіўся прызнаць дзіця. З дзяцінства жыла ў сораме ад свайго нараджэння<ref><small>Alex Hughes, Violette Leduc: Mothers, Lovers, and Language, Londres, WS Maney, 1994, 169 p.</small></ref>. Віялет навучалася ў калежы Валенсьена, затым у калежы [[Дуэ]], дзе яна сустрэлася з Ізабель П., з якой у яе завязаліся гарачыя любоўныя адносіны. У каледжы Віялет Ледзюк захапілася чытаннем літаратуры: расійская класіка, [[Жан Както|Ж. Както]], Ж. Д’юамель, А. [[Андрэ Жыд|Жыд]], М. [[Марсель Пруст|Пруст]] і [[Арцюр Рэмбо|А. Рэмбо]]<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1925 годзе Віялет зблізілася з школьнай наглядніцай і выдатнай музыкай Дэніз Эртжэс, маладыя жанчыны сталі палюбоўніцамі. Але пра іх адносіны даведаліся ў калежы, разгарэўся скандал, маладых жанчын выключылі з установы<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1926 годзе В. Ледзюк разам з маці і айчымам пераехала ў [[Парыж]] і паступіла ў ліцэй Расіна. У тым годзе яна не атрымала ступень бакалаўра і пачала працаваць прэс-сакратаркай у выдавецтве Plon. Пазней яна стала асвятляць навіны пра публікацыі [[выдавецтва]]. Яна працягвала жыць у прадмесці Парыжу з каханкай Д. Эртжэс на працягу дзевяці гадоў. Маці старалася абароніць Віялету ад пазашлюбнай цяжарнасці, а таму падтрымлівала яе гомасексуальныя стасункі<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1938 годзе яна пазнаёмілася з [[Марыс Сакс|Марысам Саксам]] (будучым аўтарам рамана «Sabbat»). У 1942 годзе ён адвёз Віялету ў [[Нармандыя|Нармандыю]]. Там яна напісала [[рукапіс]] кнігі «L'Asphyxie (''Удушша''). Віялета ў той час гандлявала на чорным рынку, што дазваляла ёй зарабляць на жыццё<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1939 годзе яна выйшла замуж за Жака Мерсье, старога сябра, вясельнага фатографа і [[Мастак|мастака]], але пара рассталася праз год. Віялет Ледзюк зацяжарыла, але зрабіла [[спарон]] на пяці з паловай месяцах [[Цяжарнасць|цяжарнасці]], яе ледзьве выратавалі. Гэты драматычны досвед падрабязна апісаны ў рамане «Ravages» (''Спусташэнні'')<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. У 1944 годзе Віялета Ледзюк пазнаёмілася з [[Сімона дэ Бавуар|Сімонай дэ Бавуар]] і ў 1945 годзе перадала ёй копію рукапісу кнігі «L'Asphyxie» (''Удушша''). Гэты раман атрымаў высокую ацэнку ад [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]], [[Жан-Поль Сартр|Жан-Поля Сартра]], [[Жан Както|Жана Както]] і [[Жан Жэнэ|Жана Жэне]]<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Сяброўства і каханне Ледзюк да Марыса Сакса падрабязна апісаныя ў іншай кнізе ― «La Bâtarde» (''[[Байстручка]]''). Поспех гэтай кнігі быў імгненны: яна разышлася шматасобнікавым [[Наклад|тыражом]] (больш за 170 000 асобнікаў)<ref><small>Franziska Kutzick, «Pour une écriture de la douleur à l’ère du soupçon. L’Affamée de Violette Leduc», in: Daniel Bengsch, Silke Segler-Meßner, (éds.). Depuis les marges. Les années 1940-1960. Une époque charnière, Berlin, Erich Schmidt Verlag, 2016, p. 241-262.</small></ref>. Закаханая ў Сімону дэ Бавуар, яна пачала пісаць «L'Affamée» (''Прагная''), паэму ў прозе, летуценны дзённік закаханай жанчыны, прысвечаны С. дэ Бавуар<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Пры жыцці многія раманы пісьменніцы цэнзураваліся праз дэталёвасць і смеласць апісання лесбійскага кахання. У поўнай версіі многія яе цэнзураваныя тэксты выйшлі толькі ў 2000 годзе<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Ледзюк захварэла на [[рак малочнай залозы]] і памерла пасля дзвюх аперацый у Факоне ва ўзросце 65 гадоў. Сімона дэ Бавуар была прызнана спадчынніцай яе літаратурных правоў і ў 1973 годзе апублікавала [[раман]] «La Chasse à l'amour» (''Паляванне на каханне'')<ref><small>Isabelle Courtivron, «Violette Leduc: L'enfermée pèlerine», Les Cahiers du GRIF «Recluses vagabondes», no 39, 1988, p. 49-53.</small></ref>. == Творчасць == Яна з'яўляецца аўтарй вельмі смелых, па сутнасці, аўтабіяграфічных мастацкіх тэкстаў, якія парушаюць культурныя коды, каб вылучыць розныя тыпы сексуальнай і эмацыйнай маргінальнасці, настолькі, што яе творы часта шакавалі і абражалі публіку. Нягледзячы на тое, што па паходжанні і навучанні яна не належыла да літаратурных колаў, яна, тым не менш, была прызнана як адна з лепшых аўтарак свайго часу, і карысталася моцнай падтрымкай [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]]<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. Ледзюк ― адна з пачынальніцаў аўтабіяграфічнага ці сацыялагічнага раману, зрабіла сваё жыццё асноўнай тэмай сваіх кніг. Відавочная прастата стылю, асаблівая музыкальнасць твораў надаюць ім праўдзівы, асабісты і вельмі мілы тон<ref><small>Hervé Aubron, «Bouquet de Violette», Magazine littéraire, no 537, novembre 2013.</small></ref>. == Творы == * ''L'Asphyxie'', Gallimard, 1946, 196 p. * ''L'Affamée'', Gallimard, 1948, 196 p. * ''Ravages'', Gallimard, 1955, 477 p. * ''La Vieille Fille'' ''et le Mort'' suivi de ''Les Boutons dorés'', Gallimard, 1958, 227 p. * ''Trésors à prendre'', Gallimard, 1960, 320 p. * ''La Bâtarde'', avec une préface de Simone de Beauvoir, Gallimard, 1964, 462 p. * ''La Femme au petit renard'', Gallimard, 1965, 144 p. * ''Thérèse et Isabelle'', Gallimard 1955, 1966 * ''La Folie en tête'', Gallimard, 1970, 602 p. * ''Le Taxi'', Gallimard, 1971, 92 p. '''Пасмяротныя''' * ''La Chasse à l'amour'', Gallimard 1973, 407 p. * ''Thérèse et Isabelle'', texte intégral de 1954, notes et postface de Carlo Jansiti, Gallimard, 2000, 138 p. * ''Je hais les dormeurs'', illustré par Béatrice Cussol, Éditions du Chemin de fer, 2006, 57 p. * ''Correspondance 1945-1972'', lettres choisies, établies, annotées et préfacées par Carlo Jansiti, Gallimard, 2007, 512 p. * ''La Main dans le sac'', édition établie par Catherine Viollet, Éditions du Chemin de fer, 2014, 73 p. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ледзюк, Віялет}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] [[Катэгорыя:Памерлі ад раку малочнай залозы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] mlpw2f4en0lcztix9iidf7knsa0eed9 4194295 4194293 2022-08-25T17:37:39Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 −[[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]]; ±[[Катэгорыя:ЛГБТ]]→[[Катэгорыя:Постаці ЛГБТ]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Віялéт Ледзюк''' ({{lang-fr|Violette Leduc}}, 7 красавіка 1907, Арас, [[Па-дэ-Кале]], [[Францыя]] ― 28 мая 1972, Факон, [[Ваклюз]], [[Францыя]]) ― французская [[пісьменніца]]. == Біяграфія == Віялет Ледзюк нарадзілася ў Арасе 7 красавіка 1907 года, пазашлюбная дачка Берты Ледзюк і Андрэ Дэбараля, сына сям’і з вышэйшай [[Буржуазія|буржуазіі]] [[Валенсьен|Валенсьена]], які адмоўвіўся прызнаць дзіця. З дзяцінства жыла ў сораме ад свайго нараджэння<ref><small>Alex Hughes, Violette Leduc: Mothers, Lovers, and Language, Londres, WS Maney, 1994, 169 p.</small></ref>. Віялет навучалася ў калежы Валенсьена, затым у калежы [[Дуэ]], дзе яна сустрэлася з Ізабель П., з якой у яе завязаліся гарачыя любоўныя адносіны. У каледжы Віялет Ледзюк захапілася чытаннем літаратуры: расійская класіка, [[Жан Както|Ж. Както]], Ж. Д’юамель, А. [[Андрэ Жыд|Жыд]], М. [[Марсель Пруст|Пруст]] і [[Арцюр Рэмбо|А. Рэмбо]]<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1925 годзе Віялет зблізілася з школьнай наглядніцай і выдатнай музыкай Дэніз Эртжэс, маладыя жанчыны сталі палюбоўніцамі. Але пра іх адносіны даведаліся ў калежы, разгарэўся скандал, маладых жанчын выключылі з установы<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1926 годзе В. Ледзюк разам з маці і айчымам пераехала ў [[Парыж]] і паступіла ў ліцэй Расіна. У тым годзе яна не атрымала ступень бакалаўра і пачала працаваць прэс-сакратаркай у выдавецтве Plon. Пазней яна стала асвятляць навіны пра публікацыі [[выдавецтва]]. Яна працягвала жыць у прадмесці Парыжу з каханкай Д. Эртжэс на працягу дзевяці гадоў. Маці старалася абароніць Віялету ад пазашлюбнай цяжарнасці, а таму падтрымлівала яе гомасексуальныя стасункі<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1938 годзе яна пазнаёмілася з [[Марыс Сакс|Марысам Саксам]] (будучым аўтарам рамана «Sabbat»). У 1942 годзе ён адвёз Віялету ў [[Нармандыя|Нармандыю]]. Там яна напісала [[рукапіс]] кнігі «L'Asphyxie (''Удушша''). Віялета ў той час гандлявала на чорным рынку, што дазваляла ёй зарабляць на жыццё<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1939 годзе яна выйшла замуж за Жака Мерсье, старога сябра, вясельнага фатографа і [[Мастак|мастака]], але пара рассталася праз год. Віялет Ледзюк зацяжарыла, але зрабіла [[спарон]] на пяці з паловай месяцах [[Цяжарнасць|цяжарнасці]], яе ледзьве выратавалі. Гэты драматычны досвед падрабязна апісаны ў рамане «Ravages» (''Спусташэнні'')<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. У 1944 годзе Віялета Ледзюк пазнаёмілася з [[Сімона дэ Бавуар|Сімонай дэ Бавуар]] і ў 1945 годзе перадала ёй копію рукапісу кнігі «L'Asphyxie» (''Удушша''). Гэты раман атрымаў высокую ацэнку ад [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]], [[Жан-Поль Сартр|Жан-Поля Сартра]], [[Жан Както|Жана Както]] і [[Жан Жэнэ|Жана Жэне]]<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Сяброўства і каханне Ледзюк да Марыса Сакса падрабязна апісаныя ў іншай кнізе ― «La Bâtarde» (''[[Байстручка]]''). Поспех гэтай кнігі быў імгненны: яна разышлася шматасобнікавым [[Наклад|тыражом]] (больш за 170 000 асобнікаў)<ref><small>Franziska Kutzick, «Pour une écriture de la douleur à l’ère du soupçon. L’Affamée de Violette Leduc», in: Daniel Bengsch, Silke Segler-Meßner, (éds.). Depuis les marges. Les années 1940-1960. Une époque charnière, Berlin, Erich Schmidt Verlag, 2016, p. 241-262.</small></ref>. Закаханая ў Сімону дэ Бавуар, яна пачала пісаць «L'Affamée» (''Прагная''), паэму ў прозе, летуценны дзённік закаханай жанчыны, прысвечаны С. дэ Бавуар<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Пры жыцці многія раманы пісьменніцы цэнзураваліся праз дэталёвасць і смеласць апісання лесбійскага кахання. У поўнай версіі многія яе цэнзураваныя тэксты выйшлі толькі ў 2000 годзе<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Ледзюк захварэла на [[рак малочнай залозы]] і памерла пасля дзвюх аперацый у Факоне ва ўзросце 65 гадоў. Сімона дэ Бавуар была прызнана спадчынніцай яе літаратурных правоў і ў 1973 годзе апублікавала [[раман]] «La Chasse à l'amour» (''Паляванне на каханне'')<ref><small>Isabelle Courtivron, «Violette Leduc: L'enfermée pèlerine», Les Cahiers du GRIF «Recluses vagabondes», no 39, 1988, p. 49-53.</small></ref>. == Творчасць == Яна з'яўляецца аўтарй вельмі смелых, па сутнасці, аўтабіяграфічных мастацкіх тэкстаў, якія парушаюць культурныя коды, каб вылучыць розныя тыпы сексуальнай і эмацыйнай маргінальнасці, настолькі, што яе творы часта шакавалі і абражалі публіку. Нягледзячы на тое, што па паходжанні і навучанні яна не належыла да літаратурных колаў, яна, тым не менш, была прызнана як адна з лепшых аўтарак свайго часу, і карысталася моцнай падтрымкай [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]]<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. Ледзюк ― адна з пачынальніцаў аўтабіяграфічнага ці сацыялагічнага раману, зрабіла сваё жыццё асноўнай тэмай сваіх кніг. Відавочная прастата стылю, асаблівая музыкальнасць твораў надаюць ім праўдзівы, асабісты і вельмі мілы тон<ref><small>Hervé Aubron, «Bouquet de Violette», Magazine littéraire, no 537, novembre 2013.</small></ref>. == Творы == * ''L'Asphyxie'', Gallimard, 1946, 196 p. * ''L'Affamée'', Gallimard, 1948, 196 p. * ''Ravages'', Gallimard, 1955, 477 p. * ''La Vieille Fille'' ''et le Mort'' suivi de ''Les Boutons dorés'', Gallimard, 1958, 227 p. * ''Trésors à prendre'', Gallimard, 1960, 320 p. * ''La Bâtarde'', avec une préface de Simone de Beauvoir, Gallimard, 1964, 462 p. * ''La Femme au petit renard'', Gallimard, 1965, 144 p. * ''Thérèse et Isabelle'', Gallimard 1955, 1966 * ''La Folie en tête'', Gallimard, 1970, 602 p. * ''Le Taxi'', Gallimard, 1971, 92 p. '''Пасмяротныя''' * ''La Chasse à l'amour'', Gallimard 1973, 407 p. * ''Thérèse et Isabelle'', texte intégral de 1954, notes et postface de Carlo Jansiti, Gallimard, 2000, 138 p. * ''Je hais les dormeurs'', illustré par Béatrice Cussol, Éditions du Chemin de fer, 2006, 57 p. * ''Correspondance 1945-1972'', lettres choisies, établies, annotées et préfacées par Carlo Jansiti, Gallimard, 2007, 512 p. * ''La Main dans le sac'', édition établie par Catherine Viollet, Éditions du Chemin de fer, 2014, 73 p. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ледзюк, Віялет}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Памерлі ад раку малочнай залозы]] [[Катэгорыя:Постаці ЛГБТ]] aompo7h2jllg15of4b4nf69emw98eaa 4194297 4194295 2022-08-25T17:38:59Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Віялéт Ледзюк''' ({{lang-fr|Violette Leduc}}, 7 красавіка 1907, Арас, [[Па-дэ-Кале]], [[Францыя]] ― 28 мая 1972, Факон, [[Ваклюз]], [[Францыя]]) ― французская [[пісьменніца]]. == Біяграфія == Віялет Ледзюк нарадзілася ў Арасе 7 красавіка 1907 года, пазашлюбная дачка Берты Ледзюк і Андрэ Дэбараля, сына сям’і з вышэйшай [[Буржуазія|буржуазіі]] [[Валансьен|Валансьена]], які адмоўвіўся прызнаць дзіця. З дзяцінства жыла ў сораме ад свайго нараджэння<ref><small>Alex Hughes, Violette Leduc: Mothers, Lovers, and Language, Londres, WS Maney, 1994, 169 p.</small></ref>. Віялет навучалася ў калежы Валансьена, затым у калежы [[Дуэ]], дзе яна сустрэлася з Ізабель П., з якой у яе завязаліся гарачыя любоўныя адносіны. У каледжы Віялет Ледзюк захапілася чытаннем літаратуры: расійская класіка, [[Жан Както|Ж. Както]], Ж. Д’юамель, А. [[Андрэ Жыд|Жыд]], М. [[Марсель Пруст|Пруст]] і [[Арцюр Рэмбо|А. Рэмбо]]<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1925 годзе Віялет зблізілася з школьнай наглядніцай і выдатнай музыкай Дэніз Эртжэс, маладыя жанчыны сталі палюбоўніцамі. Але пра іх адносіны даведаліся ў калежы, разгарэўся скандал, маладых жанчын выключылі з установы<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1926 годзе В. Ледзюк разам з маці і айчымам пераехала ў [[Парыж]] і паступіла ў ліцэй Расіна. У тым годзе яна не атрымала ступень бакалаўра і пачала працаваць прэс-сакратаркай у выдавецтве Plon. Пазней яна стала асвятляць навіны пра публікацыі [[выдавецтва]]. Яна працягвала жыць у прадмесці Парыжу з каханкай Д. Эртжэс на працягу дзевяці гадоў. Маці старалася абароніць Віялету ад пазашлюбнай цяжарнасці, а таму падтрымлівала яе гомасексуальныя стасункі<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1938 годзе яна пазнаёмілася з [[Марыс Сакс|Марысам Саксам]] (будучым аўтарам рамана «Sabbat»). У 1942 годзе ён адвёз Віялету ў [[Нармандыя|Нармандыю]]. Там яна напісала [[рукапіс]] кнігі «L'Asphyxie (''Удушша''). Віялета ў той час гандлявала на чорным рынку, што дазваляла ёй зарабляць на жыццё<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1939 годзе яна выйшла замуж за Жака Мерсье, старога сябра, вясельнага фатографа і [[Мастак|мастака]], але пара рассталася праз год. Віялет Ледзюк зацяжарыла, але зрабіла [[спарон]] на пяці з паловай месяцах [[Цяжарнасць|цяжарнасці]], яе ледзьве выратавалі. Гэты драматычны досвед падрабязна апісаны ў рамане «Ravages» (''Спусташэнні'')<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. У 1944 годзе Віялета Ледзюк пазнаёмілася з [[Сімона дэ Бавуар|Сімонай дэ Бавуар]] і ў 1945 годзе перадала ёй копію рукапісу кнігі «L'Asphyxie» (''Удушша''). Гэты раман атрымаў высокую ацэнку ад [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]], [[Жан-Поль Сартр|Жан-Поля Сартра]], [[Жан Както|Жана Както]] і [[Жан Жэнэ|Жана Жэне]]<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Сяброўства і каханне Ледзюк да Марыса Сакса падрабязна апісаныя ў іншай кнізе ― «La Bâtarde» (''[[Байстручка]]''). Поспех гэтай кнігі быў імгненны: яна разышлася шматасобнікавым [[Наклад|тыражом]] (больш за 170 000 асобнікаў)<ref><small>Franziska Kutzick, «Pour une écriture de la douleur à l’ère du soupçon. L’Affamée de Violette Leduc», in: Daniel Bengsch, Silke Segler-Meßner, (éds.). Depuis les marges. Les années 1940-1960. Une époque charnière, Berlin, Erich Schmidt Verlag, 2016, p. 241-262.</small></ref>. Закаханая ў Сімону дэ Бавуар, яна пачала пісаць «L'Affamée» (''Прагная''), паэму ў прозе, летуценны дзённік закаханай жанчыны, прысвечаны С. дэ Бавуар<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Пры жыцці многія раманы пісьменніцы цэнзураваліся праз дэталёвасць і смеласць апісання лесбійскага кахання. У поўнай версіі многія яе цэнзураваныя тэксты выйшлі толькі ў 2000 годзе<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Ледзюк захварэла на [[рак малочнай залозы]] і памерла пасля дзвюх аперацый у Факоне ва ўзросце 65 гадоў. Сімона дэ Бавуар была прызнана спадчынніцай яе літаратурных правоў і ў 1973 годзе апублікавала [[раман]] «La Chasse à l'amour» (''Паляванне на каханне'')<ref><small>Isabelle Courtivron, «Violette Leduc: L'enfermée pèlerine», Les Cahiers du GRIF «Recluses vagabondes», no 39, 1988, p. 49-53.</small></ref>. == Творчасць == Яна з'яўляецца аўтарй вельмі смелых, па сутнасці, аўтабіяграфічных мастацкіх тэкстаў, якія парушаюць культурныя коды, каб вылучыць розныя тыпы сексуальнай і эмацыйнай маргінальнасці, настолькі, што яе творы часта шакавалі і абражалі публіку. Нягледзячы на тое, што па паходжанні і навучанні яна не належыла да літаратурных колаў, яна, тым не менш, была прызнана як адна з лепшых аўтарак свайго часу, і карысталася моцнай падтрымкай [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]]<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. Ледзюк ― адна з пачынальніцаў аўтабіяграфічнага ці сацыялагічнага раману, зрабіла сваё жыццё асноўнай тэмай сваіх кніг. Відавочная прастата стылю, асаблівая музыкальнасць твораў надаюць ім праўдзівы, асабісты і вельмі мілы тон<ref><small>Hervé Aubron, «Bouquet de Violette», Magazine littéraire, no 537, novembre 2013.</small></ref>. == Творы == * ''L'Asphyxie'', Gallimard, 1946, 196 p. * ''L'Affamée'', Gallimard, 1948, 196 p. * ''Ravages'', Gallimard, 1955, 477 p. * ''La Vieille Fille'' ''et le Mort'' suivi de ''Les Boutons dorés'', Gallimard, 1958, 227 p. * ''Trésors à prendre'', Gallimard, 1960, 320 p. * ''La Bâtarde'', avec une préface de Simone de Beauvoir, Gallimard, 1964, 462 p. * ''La Femme au petit renard'', Gallimard, 1965, 144 p. * ''Thérèse et Isabelle'', Gallimard 1955, 1966 * ''La Folie en tête'', Gallimard, 1970, 602 p. * ''Le Taxi'', Gallimard, 1971, 92 p. '''Пасмяротныя''' * ''La Chasse à l'amour'', Gallimard 1973, 407 p. * ''Thérèse et Isabelle'', texte intégral de 1954, notes et postface de Carlo Jansiti, Gallimard, 2000, 138 p. * ''Je hais les dormeurs'', illustré par Béatrice Cussol, Éditions du Chemin de fer, 2006, 57 p. * ''Correspondance 1945-1972'', lettres choisies, établies, annotées et préfacées par Carlo Jansiti, Gallimard, 2007, 512 p. * ''La Main dans le sac'', édition établie par Catherine Viollet, Éditions du Chemin de fer, 2014, 73 p. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ледзюк, Віялет}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Памерлі ад раку малочнай залозы]] [[Катэгорыя:Постаці ЛГБТ]] 8ycmtz41e1z7x4fevgf92p5jgkd1hj2 4194300 4194297 2022-08-25T17:41:40Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Біяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Віялéт Ледзюк''' ({{lang-fr|Violette Leduc}}, 7 красавіка 1907, Арас, [[Па-дэ-Кале]], [[Францыя]] ― 28 мая 1972, Факон, [[Ваклюз]], [[Францыя]]) ― французская [[пісьменніца]]. == Біяграфія == Віялет Ледзюк нарадзілася ў Арасе 7 красавіка 1907 года, пазашлюбная дачка Берты Ледзюк і Андрэ Дэбараля, сына сям’і з вышэйшай [[Буржуазія|буржуазіі]] [[Валансьен|Валансьена]], які адмоўвіўся прызнаць дзіця. З дзяцінства жыла ў сораме ад свайго нараджэння<ref><small>Alex Hughes, Violette Leduc: Mothers, Lovers, and Language, Londres, WS Maney, 1994, 169 p.</small></ref>. Віялет навучалася ў калежы Валансьена, затым у калежы [[Дуэ]], дзе яна сустрэлася з Ізабель П., з якой у яе завязаліся гарачыя любоўныя адносіны. У каледжы Віялет Ледзюк захапілася чытаннем літаратуры: расійская класіка, [[Жан Както|Ж. Както]], [[Жорж Дзюамель|Ж. Дзюамель]], [[Андрэ Жыд|А. Жыд]], [[Марсель Пруст|М. Пруст]] і [[Арцюр Рэмбо|А. Рэмбо]]<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1925 годзе Віялет зблізілася з школьнай наглядніцай і выдатнай музыкай Дэніз Эртжэс, маладыя жанчыны сталі палюбоўніцамі. Але пра іх адносіны даведаліся ў калежы, разгарэўся скандал, маладых жанчын выключылі з установы<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1926 годзе В. Ледзюк разам з маці і айчымам пераехала ў [[Парыж]] і паступіла ў ліцэй Расіна. У тым годзе яна не атрымала ступень бакалаўра і пачала працаваць прэс-сакратаркай у выдавецтве Plon. Пазней яна стала асвятляць навіны пра публікацыі [[выдавецтва]]. Яна працягвала жыць у прадмесці Парыжу з каханкай Д. Эртжэс на працягу дзевяці гадоў. Маці старалася абароніць Віялету ад пазашлюбнай цяжарнасці, а таму падтрымлівала яе гомасексуальныя стасункі<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1938 годзе яна пазнаёмілася з [[Марыс Сакс|Марысам Саксам]] (будучым аўтарам рамана «Sabbat»). У 1942 годзе ён адвёз Віялету ў [[Нармандыя|Нармандыю]]. Там яна напісала [[рукапіс]] кнігі «L'Asphyxie (''Удушша''). Віялета ў той час гандлявала на чорным рынку, што дазваляла ёй зарабляць на жыццё<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1939 годзе яна выйшла замуж за Жака Мерсье, старога сябра, вясельнага фатографа і [[Мастак|мастака]], але пара рассталася праз год. Віялет Ледзюк зацяжарыла, але зрабіла [[спарон]] на пяці з паловай месяцах [[Цяжарнасць|цяжарнасці]], яе ледзьве выратавалі. Гэты драматычны досвед падрабязна апісаны ў рамане «Ravages» (''Спусташэнні'')<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. У 1944 годзе Віялета Ледзюк пазнаёмілася з [[Сімона дэ Бавуар|Сімонай дэ Бавуар]] і ў 1945 годзе перадала ёй копію рукапісу кнігі «L'Asphyxie» (''Удушша''). Гэты раман атрымаў высокую ацэнку ад [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]], [[Жан-Поль Сартр|Жан-Поля Сартра]], [[Жан Както|Жана Както]] і [[Жан Жэнэ|Жана Жэне]]<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Сяброўства і каханне Ледзюк да Марыса Сакса падрабязна апісаныя ў іншай кнізе ― «La Bâtarde» (''[[Байстручка]]''). Поспех гэтай кнігі быў імгненны: яна разышлася шматасобнікавым [[Наклад|тыражом]] (больш за 170 000 асобнікаў)<ref><small>Franziska Kutzick, «Pour une écriture de la douleur à l’ère du soupçon. L’Affamée de Violette Leduc», in: Daniel Bengsch, Silke Segler-Meßner, (éds.). Depuis les marges. Les années 1940-1960. Une époque charnière, Berlin, Erich Schmidt Verlag, 2016, p. 241-262.</small></ref>. Закаханая ў Сімону дэ Бавуар, яна пачала пісаць «L'Affamée» (''Прагная''), паэму ў прозе, летуценны дзённік закаханай жанчыны, прысвечаны С. дэ Бавуар<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Пры жыцці многія раманы пісьменніцы цэнзураваліся праз дэталёвасць і смеласць апісання лесбійскага кахання. У поўнай версіі многія яе цэнзураваныя тэксты выйшлі толькі ў 2000 годзе<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Ледзюк захварэла на [[рак малочнай залозы]] і памерла пасля дзвюх аперацый у Факоне ва ўзросце 65 гадоў. Сімона дэ Бавуар была прызнана спадчынніцай яе літаратурных правоў і ў 1973 годзе апублікавала [[раман]] «La Chasse à l'amour» (''Паляванне на каханне'')<ref><small>Isabelle Courtivron, «Violette Leduc: L'enfermée pèlerine», Les Cahiers du GRIF «Recluses vagabondes», no 39, 1988, p. 49-53.</small></ref>. == Творчасць == Яна з'яўляецца аўтарй вельмі смелых, па сутнасці, аўтабіяграфічных мастацкіх тэкстаў, якія парушаюць культурныя коды, каб вылучыць розныя тыпы сексуальнай і эмацыйнай маргінальнасці, настолькі, што яе творы часта шакавалі і абражалі публіку. Нягледзячы на тое, што па паходжанні і навучанні яна не належыла да літаратурных колаў, яна, тым не менш, была прызнана як адна з лепшых аўтарак свайго часу, і карысталася моцнай падтрымкай [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]]<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. Ледзюк ― адна з пачынальніцаў аўтабіяграфічнага ці сацыялагічнага раману, зрабіла сваё жыццё асноўнай тэмай сваіх кніг. Відавочная прастата стылю, асаблівая музыкальнасць твораў надаюць ім праўдзівы, асабісты і вельмі мілы тон<ref><small>Hervé Aubron, «Bouquet de Violette», Magazine littéraire, no 537, novembre 2013.</small></ref>. == Творы == * ''L'Asphyxie'', Gallimard, 1946, 196 p. * ''L'Affamée'', Gallimard, 1948, 196 p. * ''Ravages'', Gallimard, 1955, 477 p. * ''La Vieille Fille'' ''et le Mort'' suivi de ''Les Boutons dorés'', Gallimard, 1958, 227 p. * ''Trésors à prendre'', Gallimard, 1960, 320 p. * ''La Bâtarde'', avec une préface de Simone de Beauvoir, Gallimard, 1964, 462 p. * ''La Femme au petit renard'', Gallimard, 1965, 144 p. * ''Thérèse et Isabelle'', Gallimard 1955, 1966 * ''La Folie en tête'', Gallimard, 1970, 602 p. * ''Le Taxi'', Gallimard, 1971, 92 p. '''Пасмяротныя''' * ''La Chasse à l'amour'', Gallimard 1973, 407 p. * ''Thérèse et Isabelle'', texte intégral de 1954, notes et postface de Carlo Jansiti, Gallimard, 2000, 138 p. * ''Je hais les dormeurs'', illustré par Béatrice Cussol, Éditions du Chemin de fer, 2006, 57 p. * ''Correspondance 1945-1972'', lettres choisies, établies, annotées et préfacées par Carlo Jansiti, Gallimard, 2007, 512 p. * ''La Main dans le sac'', édition établie par Catherine Viollet, Éditions du Chemin de fer, 2014, 73 p. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ледзюк, Віялет}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Памерлі ад раку малочнай залозы]] [[Катэгорыя:Постаці ЛГБТ]] sbhmd99aig0bnzl312caj140q2lpx5y 4194302 4194300 2022-08-25T17:42:07Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Віялéт Ледзюк''' ({{lang-fr|Violette Leduc}}, 7 красавіка 1907, [[Арас]], [[Па-дэ-Кале]], [[Францыя]] ― 28 мая 1972, [[Факон]], [[Ваклюз]], [[Францыя]]) ― французская [[пісьменніца]]. == Біяграфія == Віялет Ледзюк нарадзілася ў Арасе 7 красавіка 1907 года, пазашлюбная дачка Берты Ледзюк і Андрэ Дэбараля, сына сям’і з вышэйшай [[Буржуазія|буржуазіі]] [[Валансьен|Валансьена]], які адмоўвіўся прызнаць дзіця. З дзяцінства жыла ў сораме ад свайго нараджэння<ref><small>Alex Hughes, Violette Leduc: Mothers, Lovers, and Language, Londres, WS Maney, 1994, 169 p.</small></ref>. Віялет навучалася ў калежы Валансьена, затым у калежы [[Дуэ]], дзе яна сустрэлася з Ізабель П., з якой у яе завязаліся гарачыя любоўныя адносіны. У каледжы Віялет Ледзюк захапілася чытаннем літаратуры: расійская класіка, [[Жан Както|Ж. Както]], [[Жорж Дзюамель|Ж. Дзюамель]], [[Андрэ Жыд|А. Жыд]], [[Марсель Пруст|М. Пруст]] і [[Арцюр Рэмбо|А. Рэмбо]]<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1925 годзе Віялет зблізілася з школьнай наглядніцай і выдатнай музыкай Дэніз Эртжэс, маладыя жанчыны сталі палюбоўніцамі. Але пра іх адносіны даведаліся ў калежы, разгарэўся скандал, маладых жанчын выключылі з установы<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1926 годзе В. Ледзюк разам з маці і айчымам пераехала ў [[Парыж]] і паступіла ў ліцэй Расіна. У тым годзе яна не атрымала ступень бакалаўра і пачала працаваць прэс-сакратаркай у выдавецтве Plon. Пазней яна стала асвятляць навіны пра публікацыі [[выдавецтва]]. Яна працягвала жыць у прадмесці Парыжу з каханкай Д. Эртжэс на працягу дзевяці гадоў. Маці старалася абароніць Віялету ад пазашлюбнай цяжарнасці, а таму падтрымлівала яе гомасексуальныя стасункі<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1938 годзе яна пазнаёмілася з [[Марыс Сакс|Марысам Саксам]] (будучым аўтарам рамана «Sabbat»). У 1942 годзе ён адвёз Віялету ў [[Нармандыя|Нармандыю]]. Там яна напісала [[рукапіс]] кнігі «L'Asphyxie (''Удушша''). Віялета ў той час гандлявала на чорным рынку, што дазваляла ёй зарабляць на жыццё<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1939 годзе яна выйшла замуж за Жака Мерсье, старога сябра, вясельнага фатографа і [[Мастак|мастака]], але пара рассталася праз год. Віялет Ледзюк зацяжарыла, але зрабіла [[спарон]] на пяці з паловай месяцах [[Цяжарнасць|цяжарнасці]], яе ледзьве выратавалі. Гэты драматычны досвед падрабязна апісаны ў рамане «Ravages» (''Спусташэнні'')<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. У 1944 годзе Віялета Ледзюк пазнаёмілася з [[Сімона дэ Бавуар|Сімонай дэ Бавуар]] і ў 1945 годзе перадала ёй копію рукапісу кнігі «L'Asphyxie» (''Удушша''). Гэты раман атрымаў высокую ацэнку ад [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]], [[Жан-Поль Сартр|Жан-Поля Сартра]], [[Жан Както|Жана Както]] і [[Жан Жэнэ|Жана Жэне]]<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Сяброўства і каханне Ледзюк да Марыса Сакса падрабязна апісаныя ў іншай кнізе ― «La Bâtarde» (''[[Байстручка]]''). Поспех гэтай кнігі быў імгненны: яна разышлася шматасобнікавым [[Наклад|тыражом]] (больш за 170 000 асобнікаў)<ref><small>Franziska Kutzick, «Pour une écriture de la douleur à l’ère du soupçon. L’Affamée de Violette Leduc», in: Daniel Bengsch, Silke Segler-Meßner, (éds.). Depuis les marges. Les années 1940-1960. Une époque charnière, Berlin, Erich Schmidt Verlag, 2016, p. 241-262.</small></ref>. Закаханая ў Сімону дэ Бавуар, яна пачала пісаць «L'Affamée» (''Прагная''), паэму ў прозе, летуценны дзённік закаханай жанчыны, прысвечаны С. дэ Бавуар<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Пры жыцці многія раманы пісьменніцы цэнзураваліся праз дэталёвасць і смеласць апісання лесбійскага кахання. У поўнай версіі многія яе цэнзураваныя тэксты выйшлі толькі ў 2000 годзе<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Ледзюк захварэла на [[рак малочнай залозы]] і памерла пасля дзвюх аперацый у Факоне ва ўзросце 65 гадоў. Сімона дэ Бавуар была прызнана спадчынніцай яе літаратурных правоў і ў 1973 годзе апублікавала [[раман]] «La Chasse à l'amour» (''Паляванне на каханне'')<ref><small>Isabelle Courtivron, «Violette Leduc: L'enfermée pèlerine», Les Cahiers du GRIF «Recluses vagabondes», no 39, 1988, p. 49-53.</small></ref>. == Творчасць == Яна з'яўляецца аўтарй вельмі смелых, па сутнасці, аўтабіяграфічных мастацкіх тэкстаў, якія парушаюць культурныя коды, каб вылучыць розныя тыпы сексуальнай і эмацыйнай маргінальнасці, настолькі, што яе творы часта шакавалі і абражалі публіку. Нягледзячы на тое, што па паходжанні і навучанні яна не належыла да літаратурных колаў, яна, тым не менш, была прызнана як адна з лепшых аўтарак свайго часу, і карысталася моцнай падтрымкай [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]]<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. Ледзюк ― адна з пачынальніцаў аўтабіяграфічнага ці сацыялагічнага раману, зрабіла сваё жыццё асноўнай тэмай сваіх кніг. Відавочная прастата стылю, асаблівая музыкальнасць твораў надаюць ім праўдзівы, асабісты і вельмі мілы тон<ref><small>Hervé Aubron, «Bouquet de Violette», Magazine littéraire, no 537, novembre 2013.</small></ref>. == Творы == * ''L'Asphyxie'', Gallimard, 1946, 196 p. * ''L'Affamée'', Gallimard, 1948, 196 p. * ''Ravages'', Gallimard, 1955, 477 p. * ''La Vieille Fille'' ''et le Mort'' suivi de ''Les Boutons dorés'', Gallimard, 1958, 227 p. * ''Trésors à prendre'', Gallimard, 1960, 320 p. * ''La Bâtarde'', avec une préface de Simone de Beauvoir, Gallimard, 1964, 462 p. * ''La Femme au petit renard'', Gallimard, 1965, 144 p. * ''Thérèse et Isabelle'', Gallimard 1955, 1966 * ''La Folie en tête'', Gallimard, 1970, 602 p. * ''Le Taxi'', Gallimard, 1971, 92 p. '''Пасмяротныя''' * ''La Chasse à l'amour'', Gallimard 1973, 407 p. * ''Thérèse et Isabelle'', texte intégral de 1954, notes et postface de Carlo Jansiti, Gallimard, 2000, 138 p. * ''Je hais les dormeurs'', illustré par Béatrice Cussol, Éditions du Chemin de fer, 2006, 57 p. * ''Correspondance 1945-1972'', lettres choisies, établies, annotées et préfacées par Carlo Jansiti, Gallimard, 2007, 512 p. * ''La Main dans le sac'', édition établie par Catherine Viollet, Éditions du Chemin de fer, 2014, 73 p. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Ледзюк, Віялет}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Памерлі ад раку малочнай залозы]] [[Катэгорыя:Постаці ЛГБТ]] s0ugj7oprjfwm7sgq0xgyi240upy2uz 4194639 4194302 2022-08-26T11:27:49Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Пісьменнік}} '''Віялéт Ледзюк''' ({{lang-fr|Violette Leduc}}, 7 красавіка 1907, [[Арас]], [[Па-дэ-Кале]], [[Францыя]] ― 28 мая 1972, [[Факон]], [[Ваклюз]], [[Францыя]]) ― французская [[пісьменніца]]. == Біяграфія == Віялет Ледзюк нарадзілася ў Арасе 7 красавіка 1907 года, пазашлюбная дачка Берты Ледзюк і Андрэ Дэбараля, сына сям’і з вышэйшай [[Буржуазія|буржуазіі]] [[Валансьен|Валансьена]], які адмоўвіўся прызнаць дзіця. З дзяцінства жыла ў сораме ад свайго нараджэння<ref><small>Alex Hughes, Violette Leduc: Mothers, Lovers, and Language, Londres, WS Maney, 1994, 169 p.</small></ref>. Віялет навучалася ў калежы Валансьена, затым у калежы [[Дуэ]], дзе яна сустрэлася з Ізабель П., з якой у яе завязаліся гарачыя любоўныя адносіны. У каледжы Віялет Ледзюк захапілася чытаннем літаратуры: расійская класіка, [[Жан Както|Ж. Както]], [[Жорж Дзюамель|Ж. Дзюамель]], [[Андрэ Жыд|А. Жыд]], [[Марсель Пруст|М. Пруст]] і [[Арцюр Рэмбо|А. Рэмбо]]<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1925 годзе Віялет зблізілася з школьнай наглядніцай і выдатнай музыкай Дэніз Эртжэс, маладыя жанчыны сталі палюбоўніцамі. Але пра іх адносіны даведаліся ў калежы, разгарэўся скандал, маладых жанчын выключылі з установы<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1926 годзе В. Ледзюк разам з маці і айчымам пераехала ў [[Парыж]] і паступіла ў ліцэй Расіна. У тым годзе яна не атрымала ступень бакалаўра і пачала працаваць прэс-сакратаркай у выдавецтве Plon. Пазней яна стала асвятляць навіны пра публікацыі [[выдавецтва]]. Яна працягвала жыць у прадмесці Парыжу з каханкай Д. Эртжэс на працягу дзевяці гадоў. Маці старалася абароніць Віялету ад пазашлюбнай цяжарнасці, а таму падтрымлівала яе гомасексуальныя стасункі<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1938 годзе яна пазнаёмілася з [[Марыс Сакс|Марысам Саксам]] (будучым аўтарам рамана «Sabbat»). У 1942 годзе ён адвёз Віялету ў [[Нармандыя|Нармандыю]]. Там яна напісала [[рукапіс]] кнігі «L'Asphyxie (''Удушша''). Віялета ў той час гандлявала на чорным рынку, што дазваляла ёй зарабляць на жыццё<ref><small>Éliane Lecarme-Tabone, «VIOLETTE LEDUC», sur universalis.fr, https://www.universalis.fr/encyclopedie/violette-leduc/</small></ref>. У 1939 годзе яна выйшла замуж за Жака Мерсье, старога сябра, вясельнага фатографа і [[Мастак|мастака]], але пара рассталася праз год. Віялет Ледзюк зацяжарыла, але зрабіла [[спарон]] на пяці з паловай месяцах [[Цяжарнасць|цяжарнасці]], яе ледзьве выратавалі. Гэты драматычны досвед падрабязна апісаны ў рамане «Ravages» (''Спусташэнні'')<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. У 1944 годзе Віялета Ледзюк пазнаёмілася з [[Сімона дэ Бавуар|Сімонай дэ Бавуар]] і ў 1945 годзе перадала ёй копію рукапісу кнігі «L'Asphyxie» (''Удушша''). Гэты раман атрымаў высокую ацэнку ад [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]], [[Жан-Поль Сартр|Жан-Поля Сартра]], [[Жан Както|Жана Както]] і [[Жан Жэнэ|Жана Жэне]]<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Сяброўства і каханне Ледзюк да Марыса Сакса падрабязна апісаныя ў іншай кнізе ― «La Bâtarde» (''[[Байстручка]]''). Поспех гэтай кнігі быў імгненны: яна разышлася шматасобнікавым [[Наклад|тыражом]] (больш за 170 000 асобнікаў)<ref><small>Franziska Kutzick, «Pour une écriture de la douleur à l’ère du soupçon. L’Affamée de Violette Leduc», in: Daniel Bengsch, Silke Segler-Meßner, (éds.). Depuis les marges. Les années 1940-1960. Une époque charnière, Berlin, Erich Schmidt Verlag, 2016, p. 241-262.</small></ref>. Закаханая ў Сімону дэ Бавуар, яна пачала пісаць «L'Affamée» (''Прагная''), паэму ў прозе, летуценны дзённік закаханай жанчыны, прысвечаны С. дэ Бавуар<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Пры жыцці многія раманы пісьменніцы цэнзураваліся праз дэталёвасць і смеласць апісання лесбійскага кахання. У поўнай версіі многія яе цэнзураваныя тэксты выйшлі толькі ў 2000 годзе<ref><small>Nathalie Simon, «Violette Leduc, l'amie scandaleuse de Simone de Beauvoir», sur lefigaro.fr, 6 novembre 2013, https://www.lefigaro.fr/cinema/2013/11/05/03002-20131105ARTFIG00452-violetteleduc-l-amie-scandaleuse-de-simone-de-beauvoir.php</small></ref>. Ледзюк захварэла на [[рак малочнай залозы]] і памерла пасля дзвюх аперацый у Факоне ва ўзросце 65 гадоў. Сімона дэ Бавуар была прызнана спадчынніцай яе літаратурных правоў і ў 1973 годзе апублікавала [[раман]] «La Chasse à l'amour» (''Паляванне на каханне'')<ref><small>Isabelle Courtivron, «Violette Leduc: L'enfermée pèlerine», Les Cahiers du GRIF «Recluses vagabondes», no 39, 1988, p. 49-53.</small></ref>. == Творчасць == Яна з'яўляецца аўтарй вельмі смелых, па сутнасці, аўтабіяграфічных мастацкіх тэкстаў, якія парушаюць культурныя коды, каб вылучыць розныя тыпы сексуальнай і эмацыйнай маргінальнасці, настолькі, што яе творы часта шакавалі і абражалі публіку. Нягледзячы на тое, што па паходжанні і навучанні яна не належыла да літаратурных колаў, яна, тым не менш, была прызнана як адна з лепшых аўтарак свайго часу, і карысталася моцнай падтрымкай [[Сімона дэ Бавуар|Сімоны дэ Бавуар]]<ref><small>Marine Landrot, «Violette Leduc, une écriture née du manque», sur Télérama.fr, https://www.telerama.fr/livre/violette-leduc-une-ecriture-nee-du-manque,104675.php</small></ref>. Ледзюк ― адна з пачынальніцаў аўтабіяграфічнага ці сацыялагічнага раману, зрабіла сваё жыццё асноўнай тэмай сваіх кніг. Відавочная прастата стылю, асаблівая музыкальнасць твораў надаюць ім праўдзівы, асабісты і вельмі мілы тон<ref><small>Hervé Aubron, «Bouquet de Violette», Magazine littéraire, no 537, novembre 2013.</small></ref>. == Творы == * ''L'Asphyxie'', Gallimard, 1946, 196 p. * ''L'Affamée'', Gallimard, 1948, 196 p. * ''Ravages'', Gallimard, 1955, 477 p. * ''La Vieille Fille'' ''et le Mort'' suivi de ''Les Boutons dorés'', Gallimard, 1958, 227 p. * ''Trésors à prendre'', Gallimard, 1960, 320 p. * ''La Bâtarde'', avec une préface de Simone de Beauvoir, Gallimard, 1964, 462 p. * ''La Femme au petit renard'', Gallimard, 1965, 144 p. * ''Thérèse et Isabelle'', Gallimard 1955, 1966 * ''La Folie en tête'', Gallimard, 1970, 602 p. * ''Le Taxi'', Gallimard, 1971, 92 p. '''Пасмяротныя''' * ''La Chasse à l'amour'', Gallimard 1973, 407 p. * ''Thérèse et Isabelle'', texte intégral de 1954, notes et postface de Carlo Jansiti, Gallimard, 2000, 138 p. * ''Je hais les dormeurs'', illustré par Béatrice Cussol, Éditions du Chemin de fer, 2006, 57 p. * ''Correspondance 1945-1972'', lettres choisies, établies, annotées et préfacées par Carlo Jansiti, Gallimard, 2007, 512 p. * ''La Main dans le sac'', édition établie par Catherine Viollet, Éditions du Chemin de fer, 2014, 73 p. {{Зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} {{DEFAULTSORT:Ледзюк, Віялет}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Франкамоўныя пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Памерлі ад раку малочнай залозы]] [[Катэгорыя:Постаці ЛГБТ]] 1fuomrba8jqkc0npxmmyoiwh76iyipu Нарцыза Жмыхоўская 0 717684 4194306 2022-08-25T17:45:32Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 крыніца — [[:be-tarask:Нарцыза_Жмыхоўская]] wikitext text/x-wiki {{Пісьменніца|Імя=Нарцыза Жмыхоўская|Арыгінал імя=Narcyza Żmichowska|Імя пры нараджэнні=Narcyza Kazimiera Józefa Żmichowska[|Псеўданімы=Gabryella|Дата нараджэння=4 сакавіка 1819|Месца нараджэння=Варшава|Месца пахавання=Варшава, Паванзкоўскія могілкі|Дата смерці=25 снежня 1876|Месца смерці=Варшава|Род дзейнасці=Пісьменніца, паэтэса, педагогіца, грамадская дзяячка, феміністка|Гады актыўнасці=1846-1876|Жанр=Раман, паэзія, эсэ|Мова=Польская|Дэбют=1846|Значныя творы=Раман "Паганка" (1846)}} '''Нарцыза Жмыхоўская''' ({{lang-pl|Narcyza Żmichowska}}, поўнае імя: ''Narcyza Kazimiera Józefa Żmichowska''; 4 сакавіка 1819, [[Варшава]] — 25 снежня 1876, [[Варшава]]) ― [[Палякі|польская]] [[пісьменніца]], [[паэтэса]], грамадская дзяячка, адна з піянерак польскага [[фемінізм]]у. [[Аўтар]]ка фемінісцкага рамана «Паганка»<ref name="culture.pl">Natalia Mętrak, Narcyza Żmichowska - Życie i twórczość, Culture.pl, grudzień 2016, https://culture.pl/pl/tworca/narcyza-zmichowska</ref>. == Біяграфія == Нарадзілася ў [[Варшава|Варшаве]], куды прывезлі нараджаць ейную [[маці]], якая памерла праз тры дні пасля родаў. Нарадзілася ў беднай памешчыцкай сям’і, якая страціла маёмасць з-за пазбаўлення спадчыны яе бабулі. Бацька Ян Жмыхоўскі быў пісарам на саляной капальні ў Новым Мясце над Піліцай. Выхоўвалася ў сваякоў на [[Падляшша|Падляшшы]]. Навучалася ў пансыянаце Зузаны Вільчынскай, а потым у Інстытуце гувернантак у Варшаве, дзе яе настаўніцай была Клеманціна Танска-Гофман. У 1838 годзе стала [[гувернантка]]й у сям’і графаў Замойскіх<ref>Anna Dziadzio, Była jedną z największych polskich feministek. Dlaczego nigdy o niej nie słyszałeś?, „opinie.wp.pl”, 26 października 2017, https://opinie.wp.pl/byla-jedna-z-najwiekszych-polskich-feministek-dlaczego-nigdy-o-niej-nie-slyszales-6179850923243137a</ref>. У [[Парыж]]ы, куды яна паехала з сям’ёй Замойскіх, Жмыхоўская сустрэла свайго брата Эразма, эмігранта пасля [[Лістападаўскае паўстанне|Лістападаўскага паўстання]]. Значны ўплыў на Жмыхоўскую зрабілі яго левыя погляды і знаходжанне ў сям’і Замойскіх, у тым ліку крытычнае стаўленне да [[Арыстакратыя|арыстакратыі]]<ref>T. Żeleński — Boy, Wstęp do: N. Żmichowska (Gabriella), Poganka, Wrocław 1950.</ref>. На заклік і пад кіраўніцтвам брата яна пачала грунтоўную вучобу ў Парыжскай нацыянальнай бібліятэцы ў [[Францыя|Францыі]], вывучаючы творы [[Готфрыд Лейбніц|Готфрыда Лейбніца]], [[Фіхтэ|Ягана Фіхтэ]], Аўгуста Шлегеля, [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]], Фрыдрыха фон Шэлінга і [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]. Яна была адной з першых жанчын, якая прысутнічала на пасяджэннях [[Французская акадэмія|Французскай акадэміі]] <ref>Maria Woźniakiewicz-Dziadosz, Dzieje przyjaźni entuzjastek w świetle listów Narcyzy Żmichowskiej do Bibianny Moraczewskiej, https://web.archive.org/web/20050523132959/http://www.annales.umcs.lublin.pl/FF/2002_2003/31.pdf.</ref>. Важнае месца ў яе інтарэсах займала барацьба за польскую незалежнасць. Знаходжанне ў Францыі цалкам змяніла яе: яна стала эксцэнтрычнай, смела выказвала свае погляды і паліла [[Цыгарэта|цыгары]] на публіцы. Выдатнае веданне [[Французская мова|французскай мовы]] і ўсебаковая адукацыя дазволілі ёй лёгка знайсці працу хатняй настаўніцай для чатырох дзяцей Станіслава Кісялецкага ў маёнтку пад [[Ломжа]]й. Яна часта ездзіла ў Варшаву, дзе кантактавала з мясцовай інтэлігенцыяй<ref>Maria Woźniakiewicz-Dziadosz, Dzieje przyjaźni entuzjastek w świetle listów Narcyzy Żmichowskiej do Bibianny Moraczewskiej, https://web.archive.org/web/20050523132959/http://www.annales.umcs.lublin.pl/FF/2002_2003/31.pdf</ref>. З 1842 па 1845 год Жмыхоўская жыла ў Жэчыцы, дзе вяла нелегальную вясковую школу і напісала свой самы вялікі твор «Паганка»<ref name="culture.pl"/>. Пасля выяўлення г.зв. «змовы рамеснікаў» у 1849 годзе яна трапіла ў турму, а потым пад хатні арышт<ref name="culture.pl"/>. З 1844 па 1845 г. заставалася ў [[Вялікая Польшча|Вялікай Польшчы]], дзе прадавала нелегальны друк па загадзе Польскага дэмакратычнага таварыства. У 1846 г. пераехала назад у Варшаву і ўстанавіла стыпендыі дзяўчатам<ref name="culture.pl"/>. Пасля смерці брата Жмыхоўская стварыла групу энтузіястак, у якую ўвайшлі эмансыпаваныя жанчыны з Варшавы, якія таксама ўдзельнічалі ў падполлі ў 1842–1849 гадах. На працягу многіх гадоў яна вяла інтымнае і асабістае ліставанне з сваёй вучаніцай Вандай Жэленьскай, а таксама з паплечніцай Бібіянай Марачэўскай. Гэтыя лісты і даследаванні яе твораў вельмі яскрава паказваюць лесбійскую арыентацыю аўтаркі<ref>Barbara Winklowa, Narcyza Żmichowska i Wanda Żeleńska. Kraków 2004, s.11,12.</ref>. Пасля [[Студзеньскае паўстанне|Студзеньскага паўстання]] Жмыхоўская зноў паехала ў [[Парыж]], дзе навучалася ў [[Сарбона|Сарбоне]]<ref name="culture.pl"/>. Яна памерла пасля вяртання на радзіму з-за цяжкай хваробы. Пахаваная на Паванзоўскіх могілках у Варшаве<ref>Cmentarz Stare Powązki: NARCYZA ŻMICHOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne, http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/docmetadata?id=52586&from=publication</ref>. == Творчасць == Нарцыза Жмыхоўская планавала дэбютаваць у Парыжы ў прозе на французскай мове, але пачала літаратурную дзейнасць у [[Каралеўства Польскае|Каралеўстве Польскім]] з паэзіі; і менавіта дзякуючы вершам набыла першапачатковую адносную папулярнасць. Паэзіяй займалася таксама, праўда, радзей і пасля выхаду рамана «Паганкі»<ref>"Poganka" Narcyzy Żmichowskiej.Geneza, źródła, artyzm i idea utworu; M. Mann, Warszawa, 1916, str.12-13.</ref>. У яе творчасці ўсё ж пераважала [[проза]]. Галоўная тэма яе самых ранніх твораў, датаваных першай паловай 1840-х гадоў, — пазіцыя творцы ў адносінах да мастацкіх і грамадскіх абавязкаў, паміж мастацтвам і справай<ref name="culture.pl"/>. Раманы Н. Жмыхоўскай закраналі сацыяльныя праблемы і паказвалі герояў, якія настойліва дамагаюцца сваёй мэты. Пісьменніца была прыхільніцай змены мэтаў нацыі: на змену рамантычным імкненням да незалежнасці, хутчэй асуджаным на правал, павінна было прыйсці задавальненне патрэбаў асобы як умовы грамадскага дабрабыту<ref name="opinie.wp.pl">Anna Dziadzio, Była jedną z największych polskich feministek. Dlaczego nigdy o niej nie słyszałeś?, https://opinie.wp.pl/byla-jedna-z-najwiekszych-polskich-feministek-dlaczego-nigdy-o-niej-nie-slyszales-6179850923243137a</ref>. Адзіны завершаны раман Н. Жмыхоўскай — «Паганка» (у поўнай версіі выйшаў у 1846 годзе). Напісаны складанай для сённяшняга чытача мовай, ён, аднак, цалкам сучасны — яго структура амаль нагадвае постмадэрнісцкія эксперыменты XX стагодхьдзя. У пэўным сэнсе, гэта раман-шкатулка — чытаючы яго, вы адкрываеце для сябе новыя гісторыі і альтэрнатыўныя сэнсы<ref name="culture.pl"/>. == Піянерка польскага фемінізму == Жмыхоўская была [[настаўніца]]й і [[выхавацелька]]й; яе погляды сфарміраваліся ў апазіцыі да поглядаў сваёй настаўніцы Клеманціны Танскай-Гофман, якую яна абвінаваціла ў «мужчынскім пункту гледжання», [[Кансерватызм|кансерватызме]] і адсутнасці [[патрыятызм]]у. Жмыхоўская распрацавала праграму для навучання дзяўчынак. Яна лічыла, што жанчынам патрэбныя веды ў першую чаргу для таго, каб яны маглі прымаць свядомыя рашэнньі ў жыцці і выбіраць іншыя формы грамадскай дзейнасці, акрамя звычайных функцый [[Жонка|жонкі]] і [[маці]]<ref name="opinie.wp.pl"/>. Жмыхоўска заахвочвала жанчын ствараць паміж сабой «сястрынскія сувязі», бо іх падзяляе агульны [[лёс]] (яна нават увяла назву такой сувязі: «posiestrzenie» (''пасястэрства''))<ref name="opinie.wp.pl"/>. Дзейнасць Жмыхоўскай звяртала ўвагу на ролю і значэнне [[Адукацыя|адукацыі]] жанчын у грамадстве<ref name="opinie.wp.pl"/>. == Творы == * ''Poganka'' (рамантычны раман, 1846) * ''Książka pamiątek'' (раман на сутычцы рамантызму і пазітывізму, 1847-48 [часткі I-XII] i 1885 [часткі XIII-XIV], кніжнае выданне 1861) * ''Dwoiste życie'' * ''Czy to powieść?'' * ''Ścieżki przez życie'' * ''Biała róża'' (раман) * ''Wolne chwile Gabryelli tom 1'' * ''Wykład nauk przeznaczonych do pomocy w domowym wychowaniu panien'' * ''Pewność'' (вершы) * ''O Pawle Edmundzie Strzeleckim''. {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Польскія пісьменніцы]] [[Катэгорыя:Пісьменніцы Польшчы]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Польшчы]] [[Катэгорыя:феміністкі Польшчы]] [[Катэгорыя:Феміністкі]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] 07tq24bgmbts5gwi9ea61uxgdb4rsep 4194308 4194306 2022-08-25T17:47:53Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Пісьменніца}} '''Нарцыза Жмыхоўская''' ({{lang-pl|Narcyza Żmichowska}}, поўнае імя: ''Narcyza Kazimiera Józefa Żmichowska''; 4 сакавіка 1819, [[Варшава]] — 25 снежня 1876, [[Варшава]]) ― [[Палякі|польская]] [[пісьменніца]], [[паэтэса]], грамадская дзяячка, адна з піянерак польскага [[фемінізм]]у. [[Аўтар]]ка фемінісцкага рамана «Паганка»<ref name="culture.pl">Natalia Mętrak, Narcyza Żmichowska - Życie i twórczość, Culture.pl, grudzień 2016, https://culture.pl/pl/tworca/narcyza-zmichowska</ref>. == Біяграфія == Нарадзілася ў [[Варшава|Варшаве]], куды прывезлі нараджаць ейную [[маці]], якая памерла праз тры дні пасля родаў. Нарадзілася ў беднай памешчыцкай сям’і, якая страціла маёмасць з-за пазбаўлення спадчыны яе бабулі. Бацька Ян Жмыхоўскі быў пісарам на саляной капальні ў Новым Мясце над Піліцай. Выхоўвалася ў сваякоў на [[Падляшша|Падляшшы]]. Навучалася ў пансіянаце Зузаны Вільчынскай, а потым у Інстытуце гувернантак у Варшаве, дзе яе настаўніцай была Клеманціна Танска-Гофман. У 1838 годзе стала [[гувернантка]]й у сям’і графаў Замойскіх<ref>Anna Dziadzio, Była jedną z największych polskich feministek. Dlaczego nigdy o niej nie słyszałeś?, „opinie.wp.pl”, 26 października 2017, https://opinie.wp.pl/byla-jedna-z-najwiekszych-polskich-feministek-dlaczego-nigdy-o-niej-nie-slyszales-6179850923243137a</ref>. У [[Парыж]]ы, куды яна паехала з сям’ёй Замойскіх, Жмыхоўская сустрэла свайго брата Эразма, эмігранта пасля [[Лістападаўскае паўстанне|Лістападаўскага паўстання]]. Значны ўплыў на Жмыхоўскую зрабілі яго левыя погляды і знаходжанне ў сям’і [[Замойскія|Замойскі]]х, у тым ліку крытычнае стаўленне да [[Арыстакратыя|арыстакратыі]]<ref>T. Żeleński — Boy, Wstęp do: N. Żmichowska (Gabriella), Poganka, Wrocław 1950.</ref>. На заклік і пад кіраўніцтвам брата яна пачала грунтоўную вучобу ў Парыжскай нацыянальнай бібліятэцы ў [[Францыя|Францыі]], вывучаючы творы [[Готфрыд Лейбніц|Готфрыда Лейбніца]], [[Фіхтэ|Ягана Фіхтэ]], [[Аўгуст Шлегель|Аўгуста Шлегел]]я, [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]], [[Фрыдрых фон Шэлінг|Фрыдрыха фон Шэлінг]]а і [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]. Яна была адной з першых жанчын, якая прысутнічала на пасяджэннях [[Французская акадэмія|Французскай акадэміі]] <ref>Maria Woźniakiewicz-Dziadosz, Dzieje przyjaźni entuzjastek w świetle listów Narcyzy Żmichowskiej do Bibianny Moraczewskiej, https://web.archive.org/web/20050523132959/http://www.annales.umcs.lublin.pl/FF/2002_2003/31.pdf.</ref>. Важнае месца ў яе інтарэсах займала барацьба за польскую незалежнасць. Знаходжанне ў Францыі цалкам змяніла яе: яна стала эксцэнтрычнай, смела выказвала свае погляды і паліла [[Цыгарэта|цыгары]] на публіцы. Выдатнае веданне [[Французская мова|французскай мовы]] і ўсебаковая адукацыя дазволілі ёй лёгка знайсці працу хатняй настаўніцай для чатырох дзяцей Станіслава Кісялецкага ў маёнтку пад [[Ломжа]]й. Яна часта ездзіла ў Варшаву, дзе кантактавала з мясцовай інтэлігенцыяй<ref>Maria Woźniakiewicz-Dziadosz, Dzieje przyjaźni entuzjastek w świetle listów Narcyzy Żmichowskiej do Bibianny Moraczewskiej, https://web.archive.org/web/20050523132959/http://www.annales.umcs.lublin.pl/FF/2002_2003/31.pdf</ref>. З 1842 па 1845 год Жмыхоўская жыла ў Жэчыцы, дзе вяла нелегальную вясковую школу і напісала свой самы вялікі твор «Паганка»<ref name="culture.pl"/>. Пасля выяўлення г.зв. «змовы рамеснікаў» у 1849 годзе яна трапіла ў турму, а потым пад хатні арышт<ref name="culture.pl"/>. З 1844 па 1845 г. заставалася ў [[Вялікая Польшча|Вялікай Польшчы]], дзе прадавала нелегальны друк па загадзе Польскага дэмакратычнага таварыства. У 1846 г. пераехала назад у Варшаву і ўстанавіла стыпендыі дзяўчатам<ref name="culture.pl"/>. Пасля смерці брата Жмыхоўская стварыла групу энтузіястак, у якую ўвайшлі эмансыпаваныя жанчыны з Варшавы, якія таксама ўдзельнічалі ў падполлі ў 1842–1849 гадах. На працягу многіх гадоў яна вяла інтымнае і асабістае ліставанне з сваёй вучаніцай Вандай Жэленьскай, а таксама з паплечніцай [[Бібіяна Марачэўская|Бібіянай Марачэўска]]й. Гэтыя лісты і даследаванні яе твораў вельмі яскрава паказваюць лесбійскую арыентацыю аўтаркі<ref>Barbara Winklowa, Narcyza Żmichowska i Wanda Żeleńska. Kraków 2004, s.11,12.</ref>. Пасля [[Студзеньскае паўстанне|Студзеньскага паўстання]] Жмыхоўская зноў паехала ў [[Парыж]], дзе навучалася ў [[Сарбона|Сарбоне]]<ref name="culture.pl"/>. Яна памерла пасля вяртання на радзіму з-за цяжкай хваробы. Пахаваная на [[Паванзкоўскія могілкі|Паванзкоўскіх могілк]]ах у Варшаве<ref>Cmentarz Stare Powązki: NARCYZA ŻMICHOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne, http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/docmetadata?id=52586&from=publication</ref>. == Творчасць == Нарцыза Жмыхоўская планавала дэбютаваць у Парыжы ў прозе на французскай мове, але пачала літаратурную дзейнасць у [[Каралеўства Польскае|Каралеўстве Польскім]] з паэзіі; і менавіта дзякуючы вершам набыла першапачатковую адносную папулярнасць. Паэзіяй займалася таксама, праўда, радзей і пасля выхаду рамана «Паганкі»<ref>"Poganka" Narcyzy Żmichowskiej.Geneza, źródła, artyzm i idea utworu; M. Mann, Warszawa, 1916, str.12-13.</ref>. У яе творчасці ўсё ж пераважала [[проза]]. Галоўная тэма яе самых ранніх твораў, датаваных першай паловай 1840-х гадоў, — пазіцыя творцы ў адносінах да мастацкіх і грамадскіх абавязкаў, паміж мастацтвам і справай<ref name="culture.pl"/>. Раманы Н. Жмыхоўскай закраналі сацыяльныя праблемы і паказвалі герояў, якія настойліва дамагаюцца сваёй мэты. Пісьменніца была прыхільніцай змены мэтаў нацыі: на змену рамантычным імкненням да незалежнасці, хутчэй асуджаным на правал, павінна было прыйсці задавальненне патрэбаў асобы як умовы грамадскага дабрабыту<ref name="opinie.wp.pl">Anna Dziadzio, Była jedną z największych polskich feministek. Dlaczego nigdy o niej nie słyszałeś?, https://opinie.wp.pl/byla-jedna-z-najwiekszych-polskich-feministek-dlaczego-nigdy-o-niej-nie-slyszales-6179850923243137a</ref>. Адзіны завершаны раман Н. Жмыхоўскай — «Паганка» (у поўнай версіі выйшаў у 1846 годзе). Напісаны складанай для сённяшняга чытача мовай, ён, аднак, цалкам сучасны — яго структура амаль нагадвае постмадэрнісцкія эксперыменты XX стагоддзя. У пэўным сэнсе, гэта раман-шкатулка — чытаючы яго, вы адкрываеце для сябе новыя гісторыі і альтэрнатыўныя сэнсы<ref name="culture.pl"/>. == Піянерка польскага фемінізму == Жмыхоўская была [[настаўніца]]й і [[выхавацелька]]й; яе погляды сфарміраваліся ў апазіцыі да поглядаў сваёй настаўніцы Клеманціны Танскай-Гофман, якую яна абвінаваціла ў «мужчынскім пункту гледжання», [[Кансерватызм|кансерватызме]] і адсутнасці [[патрыятызм]]у. Жмыхоўская распрацавала праграму для навучання дзяўчынак. Яна лічыла, што жанчынам патрэбныя веды ў першую чаргу для таго, каб яны маглі прымаць свядомыя рашэнньі ў жыцці і выбіраць іншыя формы грамадскай дзейнасці, акрамя звычайных функцый [[Жонка|жонкі]] і [[маці]]<ref name="opinie.wp.pl"/>. Жмыхоўская заахвочвала жанчын ствараць паміж сабой «сястрынскія сувязі», бо іх падзяляе агульны [[лёс]] (яна нават увяла назву такой сувязі: «posiestrzenie» (''пасястэрства''))<ref name="opinie.wp.pl"/>. Дзейнасць Жмыхоўскай звяртала ўвагу на ролю і значэнне [[Адукацыя|адукацыі]] жанчын у грамадстве<ref name="opinie.wp.pl"/>. == Творы == * ''Poganka'' (рамантычны раман, 1846) * ''Książka pamiątek'' (раман на сутычцы рамантызму і пазітывізму, 1847-48 [часткі I-XII] i 1885 [часткі XIII-XIV], кніжнае выданне 1861) * ''Dwoiste życie'' * ''Czy to powieść?'' * ''Ścieżki przez życie'' * ''Biała róża'' (раман) * ''Wolne chwile Gabryelli tom 1'' * ''Wykład nauk przeznaczonych do pomocy w domowym wychowaniu panien'' * ''Pewność'' (вершы) * ''O Pawle Edmundzie Strzeleckim''. {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Польскія пісьменніцы]] [[Катэгорыя:Пісьменніцы Польшчы]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Польшчы]] [[Катэгорыя:феміністкі Польшчы]] [[Катэгорыя:Феміністкі]] [[Катэгорыя:Постаці ЛГБТ]] olgkbw4ihnik9lskxyklgmm9xqjjjfe 4194638 4194308 2022-08-26T11:27:45Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Пісьменніца}} '''Нарцыза Жмыхоўская''' ({{lang-pl|Narcyza Żmichowska}}, поўнае імя: ''Narcyza Kazimiera Józefa Żmichowska''; 4 сакавіка 1819, [[Варшава]] — 25 снежня 1876, [[Варшава]]) ― [[Палякі|польская]] [[пісьменніца]], [[паэтэса]], грамадская дзяячка, адна з піянерак польскага [[фемінізм]]у. [[Аўтар]]ка фемінісцкага рамана «Паганка»<ref name="culture.pl">Natalia Mętrak, Narcyza Żmichowska - Życie i twórczość, Culture.pl, grudzień 2016, https://culture.pl/pl/tworca/narcyza-zmichowska</ref>. == Біяграфія == Нарадзілася ў [[Варшава|Варшаве]], куды прывезлі нараджаць ейную [[маці]], якая памерла праз тры дні пасля родаў. Нарадзілася ў беднай памешчыцкай сям’і, якая страціла маёмасць з-за пазбаўлення спадчыны яе бабулі. Бацька Ян Жмыхоўскі быў пісарам на саляной капальні ў Новым Мясце над Піліцай. Выхоўвалася ў сваякоў на [[Падляшша|Падляшшы]]. Навучалася ў пансіянаце Зузаны Вільчынскай, а потым у Інстытуце гувернантак у Варшаве, дзе яе настаўніцай была Клеманціна Танска-Гофман. У 1838 годзе стала [[гувернантка]]й у сям’і графаў Замойскіх<ref>Anna Dziadzio, Była jedną z największych polskich feministek. Dlaczego nigdy o niej nie słyszałeś?, „opinie.wp.pl”, 26 października 2017, https://opinie.wp.pl/byla-jedna-z-najwiekszych-polskich-feministek-dlaczego-nigdy-o-niej-nie-slyszales-6179850923243137a</ref>. У [[Парыж]]ы, куды яна паехала з сям’ёй Замойскіх, Жмыхоўская сустрэла свайго брата Эразма, эмігранта пасля [[Лістападаўскае паўстанне|Лістападаўскага паўстання]]. Значны ўплыў на Жмыхоўскую зрабілі яго левыя погляды і знаходжанне ў сям’і [[Замойскія|Замойскі]]х, у тым ліку крытычнае стаўленне да [[Арыстакратыя|арыстакратыі]]<ref>T. Żeleński — Boy, Wstęp do: N. Żmichowska (Gabriella), Poganka, Wrocław 1950.</ref>. На заклік і пад кіраўніцтвам брата яна пачала грунтоўную вучобу ў Парыжскай нацыянальнай бібліятэцы ў [[Францыя|Францыі]], вывучаючы творы [[Готфрыд Лейбніц|Готфрыда Лейбніца]], [[Фіхтэ|Ягана Фіхтэ]], [[Аўгуст Шлегель|Аўгуста Шлегел]]я, [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]], [[Фрыдрых фон Шэлінг|Фрыдрыха фон Шэлінг]]а і [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]. Яна была адной з першых жанчын, якая прысутнічала на пасяджэннях [[Французская акадэмія|Французскай акадэміі]] <ref>Maria Woźniakiewicz-Dziadosz, Dzieje przyjaźni entuzjastek w świetle listów Narcyzy Żmichowskiej do Bibianny Moraczewskiej, https://web.archive.org/web/20050523132959/http://www.annales.umcs.lublin.pl/FF/2002_2003/31.pdf.</ref>. Важнае месца ў яе інтарэсах займала барацьба за польскую незалежнасць. Знаходжанне ў Францыі цалкам змяніла яе: яна стала эксцэнтрычнай, смела выказвала свае погляды і паліла [[Цыгарэта|цыгары]] на публіцы. Выдатнае веданне [[Французская мова|французскай мовы]] і ўсебаковая адукацыя дазволілі ёй лёгка знайсці працу хатняй настаўніцай для чатырох дзяцей Станіслава Кісялецкага ў маёнтку пад [[Ломжа]]й. Яна часта ездзіла ў Варшаву, дзе кантактавала з мясцовай інтэлігенцыяй<ref>Maria Woźniakiewicz-Dziadosz, Dzieje przyjaźni entuzjastek w świetle listów Narcyzy Żmichowskiej do Bibianny Moraczewskiej, https://web.archive.org/web/20050523132959/http://www.annales.umcs.lublin.pl/FF/2002_2003/31.pdf</ref>. З 1842 па 1845 год Жмыхоўская жыла ў Жэчыцы, дзе вяла нелегальную вясковую школу і напісала свой самы вялікі твор «Паганка»<ref name="culture.pl"/>. Пасля выяўлення г.зв. «змовы рамеснікаў» у 1849 годзе яна трапіла ў турму, а потым пад хатні арышт<ref name="culture.pl"/>. З 1844 па 1845 г. заставалася ў [[Вялікая Польшча|Вялікай Польшчы]], дзе прадавала нелегальны друк па загадзе Польскага дэмакратычнага таварыства. У 1846 г. пераехала назад у Варшаву і ўстанавіла стыпендыі дзяўчатам<ref name="culture.pl"/>. Пасля смерці брата Жмыхоўская стварыла групу энтузіястак, у якую ўвайшлі эмансыпаваныя жанчыны з Варшавы, якія таксама ўдзельнічалі ў падполлі ў 1842–1849 гадах. На працягу многіх гадоў яна вяла інтымнае і асабістае ліставанне з сваёй вучаніцай Вандай Жэленьскай, а таксама з паплечніцай [[Бібіяна Марачэўская|Бібіянай Марачэўска]]й. Гэтыя лісты і даследаванні яе твораў вельмі яскрава паказваюць лесбійскую арыентацыю аўтаркі<ref>Barbara Winklowa, Narcyza Żmichowska i Wanda Żeleńska. Kraków 2004, s.11,12.</ref>. Пасля [[Студзеньскае паўстанне|Студзеньскага паўстання]] Жмыхоўская зноў паехала ў [[Парыж]], дзе навучалася ў [[Сарбона|Сарбоне]]<ref name="culture.pl"/>. Яна памерла пасля вяртання на радзіму з-за цяжкай хваробы. Пахаваная на [[Паванзкоўскія могілкі|Паванзкоўскіх могілк]]ах у Варшаве<ref>Cmentarz Stare Powązki: NARCYZA ŻMICHOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne, http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/docmetadata?id=52586&from=publication</ref>. == Творчасць == Нарцыза Жмыхоўская планавала дэбютаваць у Парыжы ў прозе на французскай мове, але пачала літаратурную дзейнасць у [[Каралеўства Польскае|Каралеўстве Польскім]] з паэзіі; і менавіта дзякуючы вершам набыла першапачатковую адносную папулярнасць. Паэзіяй займалася таксама, праўда, радзей і пасля выхаду рамана «Паганкі»<ref>"Poganka" Narcyzy Żmichowskiej.Geneza, źródła, artyzm i idea utworu; M. Mann, Warszawa, 1916, str.12-13.</ref>. У яе творчасці ўсё ж пераважала [[проза]]. Галоўная тэма яе самых ранніх твораў, датаваных першай паловай 1840-х гадоў, — пазіцыя творцы ў адносінах да мастацкіх і грамадскіх абавязкаў, паміж мастацтвам і справай<ref name="culture.pl"/>. Раманы Н. Жмыхоўскай закраналі сацыяльныя праблемы і паказвалі герояў, якія настойліва дамагаюцца сваёй мэты. Пісьменніца была прыхільніцай змены мэтаў нацыі: на змену рамантычным імкненням да незалежнасці, хутчэй асуджаным на правал, павінна было прыйсці задавальненне патрэбаў асобы як умовы грамадскага дабрабыту<ref name="opinie.wp.pl">Anna Dziadzio, Była jedną z największych polskich feministek. Dlaczego nigdy o niej nie słyszałeś?, https://opinie.wp.pl/byla-jedna-z-najwiekszych-polskich-feministek-dlaczego-nigdy-o-niej-nie-slyszales-6179850923243137a</ref>. Адзіны завершаны раман Н. Жмыхоўскай — «Паганка» (у поўнай версіі выйшаў у 1846 годзе). Напісаны складанай для сённяшняга чытача мовай, ён, аднак, цалкам сучасны — яго структура амаль нагадвае постмадэрнісцкія эксперыменты XX стагоддзя. У пэўным сэнсе, гэта раман-шкатулка — чытаючы яго, вы адкрываеце для сябе новыя гісторыі і альтэрнатыўныя сэнсы<ref name="culture.pl"/>. == Піянерка польскага фемінізму == Жмыхоўская была [[настаўніца]]й і [[выхавацелька]]й; яе погляды сфарміраваліся ў апазіцыі да поглядаў сваёй настаўніцы Клеманціны Танскай-Гофман, якую яна абвінаваціла ў «мужчынскім пункту гледжання», [[Кансерватызм|кансерватызме]] і адсутнасці [[патрыятызм]]у. Жмыхоўская распрацавала праграму для навучання дзяўчынак. Яна лічыла, што жанчынам патрэбныя веды ў першую чаргу для таго, каб яны маглі прымаць свядомыя рашэнньі ў жыцці і выбіраць іншыя формы грамадскай дзейнасці, акрамя звычайных функцый [[Жонка|жонкі]] і [[маці]]<ref name="opinie.wp.pl"/>. Жмыхоўская заахвочвала жанчын ствараць паміж сабой «сястрынскія сувязі», бо іх падзяляе агульны [[лёс]] (яна нават увяла назву такой сувязі: «posiestrzenie» (''пасястэрства''))<ref name="opinie.wp.pl"/>. Дзейнасць Жмыхоўскай звяртала ўвагу на ролю і значэнне [[Адукацыя|адукацыі]] жанчын у грамадстве<ref name="opinie.wp.pl"/>. == Творы == * ''Poganka'' (рамантычны раман, 1846) * ''Książka pamiątek'' (раман на сутычцы рамантызму і пазітывізму, 1847-48 [часткі I-XII] i 1885 [часткі XIII-XIV], кніжнае выданне 1861) * ''Dwoiste życie'' * ''Czy to powieść?'' * ''Ścieżki przez życie'' * ''Biała róża'' (раман) * ''Wolne chwile Gabryelli tom 1'' * ''Wykład nauk przeznaczonych do pomocy w domowym wychowaniu panien'' * ''Pewność'' (вершы) * ''O Pawle Edmundzie Strzeleckim''. {{Зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Польскія пісьменніцы]] [[Катэгорыя:Пісьменніцы Польшчы]] [[Катэгорыя:Паэтэсы Польшчы]] [[Катэгорыя:феміністкі Польшчы]] [[Катэгорыя:Феміністкі]] [[Катэгорыя:Постаці ЛГБТ]] ickevkj970zbnf9jisy3ol6jdl12hk0 Польшча А і Б 0 717685 4194314 2022-08-25T17:56:05Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 крыніца — [[:be-tarask:Польшча А і Б]] wikitext text/x-wiki [[Файл:Polish Senate election results 2007.svg|thumb|Карта вынікаў [[Парламенцкія выбары ў Польшчы 2007 года|парламенцкіх выбараў 2007 года]], якая яскрава адлюстроўвае падзел Польшчы на два рэгіёны. Аранжавым колерам замаляваныя рэгіёны, дзе перамогу атрымала [[Грамадзянская платформа]], а сінім — [[Права і справядлівасць]].]] '''Польшча А і Б''' — падзел [[Польшча|Польшчы]] паводле гістарычнага, палітычнага і культурнага адрознення паміж заходняй і ўсходняй часткамі краіны. Гэтак званая Польшча А размяшчаецца на захад ад [[Вісла|Віслы]]. Яна ёсць значна больш развітай і мае хутчэйшы эканамічны рост у параўнанні з Польшчай Б, якая размяшчаецца на ўсход ад Віслы. Тым не менш, існуе меркаванне аб існаванні падзелу Польшчы на большую колькасць рэгіёнаў. Гэтак на думку генеральнага сакратара [[Польская гандлёвая палата|Польскай гандлёвай палаты]] [[Марк Клочак|Марка Клочка]], існуе Польшча А, да якой належаць гарады-цэнтры ваяводстваў, Польшча Б ёсць астатняй часткай краіны, а таксама існуе Польшча В, да якой належаць рэгіёны на ўсход ад Віслы, якія патрабуюць іншага стаўлення<ref>{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20110928224119/http://wiadomosci.polska.pl/specdlapolski/article,,id,331312.htm|title=Polsce nierówna|publisher=Polska|language=pl|accessdate=29 ліпеня 2022}}</ref>. Тым не менш, вяртаючыся да Польшчы А і Б, сучасная статыстыка беспрацоўя ў Польшчы ў цэлым не паказвае розніцы ў багацці паміж двума часткамі і нават мае супрацьлеглую тэндэнцыю ў апошнія гады. То бок, узровень беспрацоўя на паўночным захадзе краіны вышэйшы за гэты паказчык ва ўсходне-цэнтральнай Польшчы. Розніца паміж Польшчай А і Б асабліва бачная ў выніках выбараў у гэтых двух рэгіёнах. У 1990-я гады Польшча А аддавала перавагу [[Саюз дэмакратычных левых сіл|Звязу дэмакратычных левых сіл]] (ЗДЛС), як свецкаму, сацыяльна-ліберальнаму фактычнаму пераемніку былой кіруемай партыі [[Польская Народная Рэспубліка|ПНР]]. З іншага боку, Польшча Б галасавала альбо за [[Польская сялянская партыя|Польскую сялянскую партыю]] альбо за [[Салідарнасць (рух)|Салідарнасць]], абодзве з якіх прасоўвалі хрысціянска-дэмакратычныя каштоўнасці<ref>Kowalczyk, Krzysztof (15 сакавіка 2014 года). [https://core.ac.uk/download/pdf/154447005.pdf «Typologia polskich partii politycznych według kryterium programowego»]. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne (1): 73-99. — [[doi]]:[https://doi.org/10.14746%2Fssp.2014.1.6 10.14746/ssp.2014.1.6].</ref>. [[Парламенцкія выбары ў Польшчы 2001 года|Парламенцкія выбары 2001 года]] былі адзінымі, калі Польшча А і Б прагаласавала аднолькава, і ЗДЛС здолела здабыць перамогу як на ўсходзе, гэтак і на захадзе краіны. Прыкладна з 2005 года ў Польшчы адбылася перабудова палітычнай сістэмы. Жыхары Польшчы А падтрымалі ліберальна-кансерватыўную [[Грамадзянская платформа|Грамадзянскую платформу]], у той час як жыхары Польшчы Б за выключэннем [[Варшава|Варшавы]], наадварот, схіліліся да падтрымкі нацыянальна-кансерватыўнай партыі [[Права і справядлівасць]]. {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Палітыка Польшчы]] [[Катэгорыя:Геаграфія Польшчы]] qn0gx4rfsjd0jaf8vucahg3on2omp7g 4194315 4194314 2022-08-25T17:57:27Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki [[Файл:Polish Senate election results 2007.svg|thumb|Карта вынікаў [[Парламенцкія выбары ў Польшчы 2007 года|парламенцкіх выбараў 2007 года]], якая яскрава адлюстроўвае падзел Польшчы на два рэгіёны. Аранжавым колерам замаляваныя рэгіёны, дзе перамогу атрымала [[Грамадзянская платформа]], а сінім — [[Права і справядлівасць]].]] '''Польшча А і Б''' — падзел [[Польшча|Польшчы]] паводле гістарычнага, палітычнага і культурнага адрознення паміж заходняй і ўсходняй часткамі краіны. Гэтак званая Польшча А размяшчаецца на захад ад [[Вісла|Віслы]]. Яна ёсць значна больш развітай і мае хутчэйшы эканамічны рост у параўнанні з Польшчай Б, якая размяшчаецца на ўсход ад Віслы. Тым не менш, існуе меркаванне аб існаванні падзелу Польшчы на большую колькасць рэгіёнаў. Гэтак на думку генеральнага сакратара [[Польская гандлёвая палата|Польскай гандлёвай палаты]] [[Марк Клочак|Марка Клочка]], існуе Польшча А, да якой належаць гарады-цэнтры ваяводстваў, Польшча Б ёсць астатняй часткай краіны, а таксама існуе Польшча В, да якой належаць рэгіёны на ўсход ад Віслы, якія патрабуюць іншага стаўлення<ref>{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20110928224119/http://wiadomosci.polska.pl/specdlapolski/article,,id,331312.htm|title=Polsce nierówna|publisher=Polska|language=pl|accessdate=29 ліпеня 2022}}</ref>. Тым не менш, вяртаючыся да Польшчы А і Б, сучасная статыстыка беспрацоўя ў Польшчы ў цэлым не паказвае розніцы ў багацці паміж двума часткамі і нават мае супрацьлеглую тэндэнцыю ў апошнія гады. То бок, узровень беспрацоўя на паўночным захадзе краіны вышэйшы за гэты паказчык ва ўсходне-цэнтральнай Польшчы. Розніца паміж Польшчай А і Б асабліва бачная ў выніках выбараў у гэтых двух рэгіёнах. У 1990-я гады Польшча А аддавала перавагу [[Саюз дэмакратычных левых сіл|Саюза дэмакратычных левых сіл]] (СДЛС), як свецкаму, сацыяльна-ліберальнаму фактычнаму пераемніку былой кіруемай партыі [[Польская Народная Рэспубліка|ПНР]]. З іншага боку, Польшча Б галасавала альбо за [[Польская сялянская партыя|Польскую сялянскую партыю]] альбо за [[Салідарнасць (рух)|Салідарнасць]], абодзве з якіх прасоўвалі хрысціянска-дэмакратычныя каштоўнасці<ref>Kowalczyk, Krzysztof (15 сакавіка 2014 года). [https://core.ac.uk/download/pdf/154447005.pdf «Typologia polskich partii politycznych według kryterium programowego»]. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne (1): 73-99. — [[doi]]:[https://doi.org/10.14746%2Fssp.2014.1.6 10.14746/ssp.2014.1.6].</ref>. [[Парламенцкія выбары ў Польшчы 2001 года|Парламенцкія выбары 2001 года]] былі адзінымі, калі Польшча А і Б прагаласавала аднолькава, і СДЛС здолела здабыць перамогу як на ўсходзе, гэтак і на захадзе краіны. Прыкладна з 2005 года ў Польшчы адбылася перабудова палітычнай сістэмы. Жыхары Польшчы А падтрымалі ліберальна-кансерватыўную [[Грамадзянская платформа|Грамадзянскую платформу]], у той час як жыхары Польшчы Б за выключэннем [[Варшава|Варшавы]], наадварот, схіліліся да падтрымкі нацыянальна-кансерватыўнай партыі [[Права і справядлівасць]]. {{Зноскі}} [[Катэгорыя:Палітыка Польшчы]] [[Катэгорыя:Геаграфія Польшчы]] bb5w4vsgsk1toheo7avtmcfcc5eagp7 4194637 4194315 2022-08-26T11:27:43Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki [[Файл:Polish Senate election results 2007.svg|thumb|Карта вынікаў [[Парламенцкія выбары ў Польшчы 2007 года|парламенцкіх выбараў 2007 года]], якая яскрава адлюстроўвае падзел Польшчы на два рэгіёны. Аранжавым колерам замаляваныя рэгіёны, дзе перамогу атрымала [[Грамадзянская платформа]], а сінім — [[Права і справядлівасць]].]] '''Польшча А і Б''' — падзел [[Польшча|Польшчы]] паводле гістарычнага, палітычнага і культурнага адрознення паміж заходняй і ўсходняй часткамі краіны. Гэтак званая Польшча А размяшчаецца на захад ад [[Вісла|Віслы]]. Яна ёсць значна больш развітай і мае хутчэйшы эканамічны рост у параўнанні з Польшчай Б, якая размяшчаецца на ўсход ад Віслы. Тым не менш, існуе меркаванне аб існаванні падзелу Польшчы на большую колькасць рэгіёнаў. Гэтак на думку генеральнага сакратара [[Польская гандлёвая палата|Польскай гандлёвай палаты]] [[Марк Клочак|Марка Клочка]], існуе Польшча А, да якой належаць гарады-цэнтры ваяводстваў, Польшча Б ёсць астатняй часткай краіны, а таксама існуе Польшча В, да якой належаць рэгіёны на ўсход ад Віслы, якія патрабуюць іншага стаўлення<ref>{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20110928224119/http://wiadomosci.polska.pl/specdlapolski/article,,id,331312.htm|title=Polsce nierówna|publisher=Polska|language=pl|accessdate=29 ліпеня 2022}}</ref>. Тым не менш, вяртаючыся да Польшчы А і Б, сучасная статыстыка беспрацоўя ў Польшчы ў цэлым не паказвае розніцы ў багацці паміж двума часткамі і нават мае супрацьлеглую тэндэнцыю ў апошнія гады. То бок, узровень беспрацоўя на паўночным захадзе краіны вышэйшы за гэты паказчык ва ўсходне-цэнтральнай Польшчы. Розніца паміж Польшчай А і Б асабліва бачная ў выніках выбараў у гэтых двух рэгіёнах. У 1990-я гады Польшча А аддавала перавагу [[Саюз дэмакратычных левых сіл|Саюза дэмакратычных левых сіл]] (СДЛС), як свецкаму, сацыяльна-ліберальнаму фактычнаму пераемніку былой кіруемай партыі [[Польская Народная Рэспубліка|ПНР]]. З іншага боку, Польшча Б галасавала альбо за [[Польская сялянская партыя|Польскую сялянскую партыю]] альбо за [[Салідарнасць (рух)|Салідарнасць]], абодзве з якіх прасоўвалі хрысціянска-дэмакратычныя каштоўнасці<ref>Kowalczyk, Krzysztof (15 сакавіка 2014 года). [https://core.ac.uk/download/pdf/154447005.pdf «Typologia polskich partii politycznych według kryterium programowego»]. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne (1): 73-99. — [[doi]]:[https://doi.org/10.14746%2Fssp.2014.1.6 10.14746/ssp.2014.1.6].</ref>. [[Парламенцкія выбары ў Польшчы 2001 года|Парламенцкія выбары 2001 года]] былі адзінымі, калі Польшча А і Б прагаласавала аднолькава, і СДЛС здолела здабыць перамогу як на ўсходзе, гэтак і на захадзе краіны. Прыкладна з 2005 года ў Польшчы адбылася перабудова палітычнай сістэмы. Жыхары Польшчы А падтрымалі ліберальна-кансерватыўную [[Грамадзянская платформа|Грамадзянскую платформу]], у той час як жыхары Польшчы Б за выключэннем [[Варшава|Варшавы]], наадварот, схіліліся да падтрымкі нацыянальна-кансерватыўнай партыі [[Права і справядлівасць]]. {{Зноскі}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Палітыка Польшчы]] [[Катэгорыя:Геаграфія Польшчы]] gy0vz0eqsgpz20eruoj2w2dc95u5mmc Катэгорыя:Расліны, апісаныя ў 1993 годзе 14 717686 4194323 2022-08-25T18:04:26Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «[[Катэгорыя:1993 год у навуцы]] [[Катэгорыя:Расліны, апісаныя ў XX стагоддзі]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:1993 год у навуцы]] [[Катэгорыя:Расліны, апісаныя ў XX стагоддзі]] ju9oqvgheilrs37a5c5dp8dgx3r0d6q Падляская губерня 0 717687 4194326 2022-08-25T18:07:17Z ElisavetaIvanova 69289 Новая старонка: «{{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Падляская губерня |статус=Губерня |Герб= KP województwo podlaskie COA.svg |карта =KingdomofPoland1815.jpg |цэнтр = Седльцы |утворана = [[1837]] |плошча = 12595,6 км² |насельніцтва = 994 800 асоб |да = Падляшскае ваяводства (1513—1795) |пасля = Люб...» wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Падляская губерня |статус=Губерня |Герб= KP województwo podlaskie COA.svg |карта =KingdomofPoland1815.jpg |цэнтр = Седльцы |утворана = [[1837]] |плошча = 12595,6 км² |насельніцтва = 994 800 асоб |да = Падляшскае ваяводства (1513—1795) |пасля = Люблінская губерня }} '''Падляская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia podlaska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Седльцы]]. Утворана ў [[1837]] годзе, скасавана ў [[1844]] годзе. {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] ob539shyag498e46z9vp2bqgjk6kesh 4194328 4194326 2022-08-25T18:08:31Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Падляская губерня |статус=Губерня |Герб= KP województwo podlaskie COA.svg |карта =KingdomofPoland1815.jpg |цэнтр = Седльцы |утворана = [[1837]] |плошча = 12595,6 км² |насельніцтва = 994 800 асоб |да = Падляшскае ваяводства (1513—1795) |пасля = Люблінская губерня }} '''Падляская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia podlaska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Седльцы]]. Утворана ў [[1837]] годзе, скасавана ў [[1844]] годзе. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] hrztwj72elvsm61r9o0kuc41y6vt2pv 4194330 4194328 2022-08-25T18:12:12Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Падляская губерня |статус=Губерня |Герб= KP województwo podlaskie COA.svg |карта =KingdomofPoland1815.jpg |цэнтр = Седльцы |утворана = [[1837]] |плошча = |насельніцтва = |да = Падляшскае ваяводства (1513—1795) |пасля = Люблінская губерня }} '''Падляская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia podlaska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Седльцы]]. Утворана ў [[1837]] годзе, скасавана ў [[1844]] годзе. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] ay00xlzpv81tdlemfcel8a41jslg1vp Мазавецкая губерня 0 717688 4194329 2022-08-25T18:11:28Z ElisavetaIvanova 69289 Новая старонка: «{{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Мазавецкая губерня |статус=Губерня |Герб= KP województwo mazowieckie COA.svg |карта =KingdomofPoland1815.jpg |цэнтр = Варшава |утворана = 1837 |плошча = |насельніцтва = |да = Мазавецкае ваяводства (1529—1795) |пасля = Варшаўская губерня }...» wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Мазавецкая губерня |статус=Губерня |Герб= KP województwo mazowieckie COA.svg |карта =KingdomofPoland1815.jpg |цэнтр = Варшава |утворана = 1837 |плошча = |насельніцтва = |да = Мазавецкае ваяводства (1529—1795) |пасля = Варшаўская губерня }} '''Мазавецкая губерня''' ({{lang-pl|Gubernia podlaska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Варшава]]. Утворана ў [[1837]] годзе, скасавана ў [[1844]] годзе. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] ipa0hbbkehryjo0w1pboyt430v26dr9 4194353 4194329 2022-08-25T18:58:37Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Мазавецкая губерня |статус=Губерня |Герб= KP województwo mazowieckie COA.svg |карта =KingdomofPoland1815.jpg |цэнтр = Варшава |утворана = 1837 |плошча = |насельніцтва = |да = Мазавецкае ваяводства (1529—1795){{!}}Мазавецкае ваяводства |пасля = Варшаўская губерня }} '''Мазавецкая губерня''' ({{lang-pl|Gubernia mazowiecka}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Варшава]]. Утворана ў [[1837]] годзе, скасавана ў [[1844]] годзе. == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] fwrvfeapim7zokamcvhn50fy1am1s8x Катэгорыя:Мастакі Германіі XVIII стагоддзя 14 717689 4194332 2022-08-25T18:16:16Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Мастакі Германіі паводле стагоддзяў|18]] [[Катэгорыя:Мастакі XVIII стагоддзя паводле краін|Германія]] [[Катэгорыя:XVIII стагоддзе ў Германіі]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Мастакі Германіі паводле стагоддзяў|18]] [[Катэгорыя:Мастакі XVIII стагоддзя паводле краін|Германія]] [[Катэгорыя:XVIII стагоддзе ў Германіі]] 7o1te21olgofr7nzdpybn5c9b8gc837 Калішская губерня 0 717690 4194334 2022-08-25T18:18:44Z ElisavetaIvanova 69289 Новая старонка: «{{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Калішская губерня |статус=Губерня |Герб= KP województwo mazowieckie COA.svg |карта =KingdomofPoland1815.jpg |цэнтр = Каліш |утворана = 1837 |плошча = |насельніцтва = |да = Калішскае ваяводства |пасля = Лодзьскае ваяводства (1919—1939) }} ''...» wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Калішская губерня |статус=Губерня |Герб= KP województwo mazowieckie COA.svg |карта =KingdomofPoland1815.jpg |цэнтр = Каліш |утворана = 1837 |плошча = |насельніцтва = |да = Калішскае ваяводства |пасля = Лодзьскае ваяводства (1919—1939) }} '''Калішская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia podlaska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Каліш]]. Утворана ў [[1837]] годзе, скасавана ў [[1844]] годзе, у 1867 гаду адноўлена і ў такім выглядзе праіснавала да [[1918]] года. == Паветы == * [[Калішскі павет]] * [[Кольскі павет]] * [[Канінскі павет]] * [[Лэнчыцкі павет]] * [[Сярадзкі павет]] * [[Слупэцкі павет]] * [[Турэцкі павет]] * [[Вялюньскі павет]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] 200s7u6n4mt2e5mq1u8sr35sjcbwsra 4194335 4194334 2022-08-25T18:19:16Z ElisavetaIvanova 69289 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Калішская губерня |статус=Губерня |Герб= Coat of arms of Kalisz Governorate 1869.svg |карта =KingdomofPoland1815.jpg |цэнтр = Каліш |утворана = 1837 |плошча = |насельніцтва = |да = Калішскае ваяводства |пасля = Лодзьскае ваяводства (1919—1939) }} '''Калішская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia podlaska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Каліш]]. Утворана ў [[1837]] годзе, скасавана ў [[1844]] годзе, у 1867 гаду адноўлена і ў такім выглядзе праіснавала да [[1918]] года. == Паветы == * [[Калішскі павет]] * [[Кольскі павет]] * [[Канінскі павет]] * [[Лэнчыцкі павет]] * [[Сярадзкі павет]] * [[Слупэцкі павет]] * [[Турэцкі павет]] * [[Вялюньскі павет]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] aahdm15wb950oqscdckv48mb12pwx9u 4194351 4194335 2022-08-25T18:57:09Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Калішская губерня |статус=Губерня |Герб= Coat of arms of Kalisz Governorate 1869.svg |карта =KingdomofPoland1815.jpg |цэнтр = Каліш |утворана = 1837 |плошча = |насельніцтва = |да = Калішскае ваяводства |пасля = Лодзьскае ваяводства (1919—1939) }} '''Калішская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia podlaska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Каліш]]. Утворана ў [[1837]] годзе, скасавана ў [[1844]] годзе, у 1867 годзе адноўлена і ў такім выглядзе праіснавала да [[1918]] года. == Паветы == * [[Калішскі павет]] * [[Кольскі павет]] * [[Канінскі павет]] * [[Лэнчыцкі павет]] * [[Сярадзкі павет]] * [[Слупэцкі павет]] * [[Турэцкі павет]] * [[Вялюньскі павет]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] nim22j2y8p5ukicx4ktgiuwz1g5es1g 4194352 4194351 2022-08-25T18:58:17Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка Расійскай імперыі |назва = Калішская губерня |статус=Губерня |Герб= Coat of arms of Kalisz Governorate 1869.svg |карта =KingdomofPoland1815.jpg |цэнтр = Каліш |утворана = 1837 |плошча = |насельніцтва = |да = Калішскае ваяводства (1314—1793){{!}}Калішскае ваяводства |пасля = Лодзьскае ваяводства (1919—1939){{!}}Лодзьскае ваяводства }} '''Калішская губерня''' ({{lang-pl|Gubernia kaliska}}) — губерня ў [[Царства Польскае|Царстве Польскім]] у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Губернскі горад [[Каліш]]. Утворана ў [[1837]] годзе, скасавана ў [[1844]] годзе, у 1867 годзе адноўлена і ў такім выглядзе праіснавала да [[1918]] года. == Паветы == * [[Калішскі павет]] * [[Кольскі павет]] * [[Канінскі павет]] * [[Лэнчыцкі павет]] * [[Сярадзкі павет]] * [[Слупэцкі павет]] * [[Турэцкі павет]] * [[Вялюньскі павет]] == Спасылкі == {{Commons|Category:}} {{Адміністрацыйны падзел Расійскай імперыі}} [[Катэгорыя:Губерні Царства Польскага]] [[Катэгорыя:Губерні Расійскай імперыі]] 2se3demlhyqz7yyy9vulr8dycoybxib Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт 0 717691 4194349 2022-08-25T18:55:16Z Evgen Lewandowskiy 63506 Новая старонка: «{{Картка ўніверсітэта |назва = Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт «ЛЭТІ» імя [[Уладзімір Ільіч Ленін|В. І. Ульянава (Леніна)]] |скарачэнне = СПбДЭТУ «ЛЭТІ» |арыгінал = {{lang-ru|Санкт-Петербургский государственный э...» wikitext text/x-wiki {{Картка ўніверсітэта |назва = Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт «ЛЭТІ» імя [[Уладзімір Ільіч Ленін|В. І. Ульянава (Леніна)]] |скарачэнне = СПбДЭТУ «ЛЭТІ» |арыгінал = {{lang-ru|Санкт-Петербургский государственный электротехнический университет «ЛЭТИ» имени В. И. Ульянова (Ленина)}} |міжназва = Saint Petersburg Electrotechnical University 'LETI' |заснаваны = [[1886]] |тып = [[Вышэйшая навучальная ўстанова]] |размяшчэнне = {{Сцягафікацыя|Санкт-Пецярбург}} |сайт = [https://etu.ru/ www.etu.ru] }} '''Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт «ЛЭТІ» імя [[Уладзімір Ільіч Ленін|В. І. Ульянава (Леніна)]]''' ({{lang-ru|Санкт-Петербургский государственный электротехнический университет «ЛЭТИ» имени В. И. Ульянова (Ленина)}}) — тэхнічная [[вышэйшая навучальная ўстанова]] [[Санкт-Пецярбург]]а. == Гісторыя назваў == *1886—1891 — Тэхнічнае вучылішча Паштова-тэлеграфнага ведамства *1891-1899 - Электратэхнічны інстытут (ЭТІ) *1899—1918 — Электратэхнічны Інстытут Імператара Аляксандра III *1918—1921 — Петраградскі электратэхнічны інстытут імя У. І. Ульянава (Леніна) *1924-1991 - Ленінградскі электратэхнічны інстытут ім. В. І. Ульянава (Леніна) *1991-1992 - Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны інстытут ім. В. І. Ульянава (Леніна) *1992-1998 - Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны універсітэт ім. В. І. Ульянава (Леніна) *1998 - па цяперашні час - Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны універсітэт «ЛЭТІ» ім. В. І. Ульянава (Леніна)<ref>[https://etu.ru/ru/muzej/istoriya-spbgetu/ Гісторыя СПбДЭТУ «ЛЭТІ»]</ref> == Адукацыйныя падраздзяленні == *Факультэт радыётэхнікі і тэлекамунікацый *Факультэт электронікі *Факультэт камп’ютарных тэхналогій і інфарматыкі *Факультэт электратэхнікі і аўтаматыкі *Факультэт інфармацыйна-вымяральных і біятэхнічных сістэм *Інстытут інавацыйнага праектавання і тэхналагічнага прадпрымальніцтва *Гуманітарны факультэт *Інстытут фундаментальнай інжынернай адукацыі {{зноскі}} {{Вну Санкт-Пецярбурга}} {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы Санкт-Пецярбурга паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Універсітэты Санкт-Пецярбурга]] o7ur0l4a1q8oajr41llle356fmkltdb 4194468 4194349 2022-08-26T06:15:18Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Картка ўніверсітэта |назва = Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт «ЛЭТІ» імя [[Уладзімір Ільіч Ленін|В. І. Ульянава (Леніна)]] |скарачэнне = СПбДЭТУ «ЛЭТІ» |арыгінал = {{lang-ru|Санкт-Петербургский государственный электротехнический университет «ЛЭТИ» имени В. И. Ульянова (Ленина)}} |міжназва = Saint Petersburg Electrotechnical University 'LETI' |заснаваны = [[1886]] |тып = [[Вышэйшая навучальная ўстанова]] |размяшчэнне = {{Сцягафікацыя|Санкт-Пецярбург}} |сайт = [https://etu.ru/ www.etu.ru] }} '''Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт «ЛЭТІ» імя [[Уладзімір Ільіч Ленін|В. І. Ульянава (Леніна)]]''' ({{lang-ru|Санкт-Петербургский государственный электротехнический университет «ЛЭТИ» имени В. И. Ульянова (Ленина)}}) — тэхнічная [[вышэйшая навучальная ўстанова]] [[Санкт-Пецярбург]]а. == Гісторыя назваў == *1886—1891 — Тэхнічнае вучылішча Паштова-тэлеграфнага ведамства *1891-1899 - Электратэхнічны інстытут (ЭТІ) *1899—1918 — Электратэхнічны Інстытут Імператара Аляксандра III *1918—1921 — Петраградскі электратэхнічны інстытут імя У. І. Ульянава (Леніна) *1924-1991 - Ленінградскі электратэхнічны інстытут ім. В. І. Ульянава (Леніна) *1991-1992 - Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны інстытут ім. В. І. Ульянава (Леніна) *1992-1998 - Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны універсітэт ім. В. І. Ульянава (Леніна) *1998 - па цяперашні час - Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны універсітэт «ЛЭТІ» ім. В. І. Ульянава (Леніна)<ref>[https://etu.ru/ru/muzej/istoriya-spbgetu/ Гісторыя СПбДЭТУ «ЛЭТІ»]</ref> == Адукацыйныя падраздзяленні == *Факультэт радыётэхнікі і тэлекамунікацый *Факультэт электронікі *Факультэт камп’ютарных тэхналогій і інфарматыкі *Факультэт электратэхнікі і аўтаматыкі *Факультэт інфармацыйна-вымяральных і біятэхнічных сістэм *Інстытут інавацыйнага праектавання і тэхналагічнага прадпрымальніцтва *Гуманітарны факультэт *Інстытут фундаментальнай інжынернай адукацыі {{зноскі}} {{Вну Санкт-Пецярбурга}} {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы Санкт-Пецярбурга паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Універсітэты Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт| ]] addb7uw0y2fvayvf9v72n9flmiz8z9d Тры сястры 0 717692 4194358 2022-08-25T19:19:48Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Помнік}} '''Тры сястры''' — Помнік, прысвечаны дружбе трох усходнеславянскіх народаў: [[беларусы|беларускага]], [[рускія|рускага]] і [[украінцы|украінскага]]. Знаходзіцца на трайным пагранічным стыку граніц [[Беларусь|Беларусі]], [[Расія|Расіі]] і Украіна|Укр...» wikitext text/x-wiki {{Помнік}} '''Тры сястры''' — Помнік, прысвечаны дружбе трох усходнеславянскіх народаў: [[беларусы|беларускага]], [[рускія|рускага]] і [[украінцы|украінскага]]. Знаходзіцца на трайным пагранічным стыку граніц [[Беларусь|Беларусі]], [[Расія|Расіі]] і [[Украіна|Украіны]]. == Апісанне == Адкрыты ў жніўні 1975 года. Прадстаўляе сабой тры 23-метровыя белыя пілоны. Наверсе — яшчэ савецкія гербы усходнеславянскіх рэспублік. Акружаны стэлы бетонным колам з барэльефамі, якія адлюстоўваюць важнейшыя вехі агульнай гісторыі брацкіх народаў (праект гомельскага архітэктара Л. А. Стукачова). Манумент стваралі прадстаўнікі трох сумежных абласцей — [[Бранская вобласць|Бранскай]], Гомельскай і [[Чарнігаўская вобласць|Чарнігаўскай]]. {{зноскі}} == Літаратура == * БД «Авторитетные файлы» Нацыянальнага інфармацыйна-бібліятэчнага цэнтра ЛІБНЕТ. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Помнікі Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Помнікі Украіны]] eretvrerijf1u6fgvvaalld6rbay0pe 4194456 4194358 2022-08-26T05:39:06Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 /* Апісанне */ wikitext text/x-wiki {{Помнік}} '''Тры сястры''' — Помнік, прысвечаны дружбе трох усходнеславянскіх народаў: [[беларусы|беларускага]], [[рускія|рускага]] і [[украінцы|украінскага]]. Знаходзіцца на трайным пагранічным стыку граніц [[Беларусь|Беларусі]], [[Расія|Расіі]] і [[Украіна|Украіны]]. == Апісанне == Адкрыты ў жніўні 1975 года. Прадстаўляе сабой тры 23-метровыя белыя пілоны. Наверсе — яшчэ савецкія гербы усходнеславянскіх рэспублік. Акружаны стэлы бетонным колам з барэльефамі, якія адлюстоўваюць важнейшыя вехі агульнай гісторыі брацкіх народаў (праект гомельскага архітэктара [[Л. А. Стукачоў|Л. А. Стукачо]]ва). Манумент стваралі прадстаўнікі трох сумежных абласцей — [[Бранская вобласць|Бранскай]], Гомельскай і [[Чарнігаўская вобласць|Чарнігаўскай]]. {{зноскі}} == Літаратура == * БД «Авторитетные файлы» Нацыянальнага інфармацыйна-бібліятэчнага цэнтра ЛІБНЕТ. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Помнікі Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Помнікі Украіны]] ipapqiopx28w8zod3x75e5fmqs3o5gv 4194510 4194456 2022-08-26T06:56:09Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Помнік}} '''Тры сястры''' — помнік, прысвечаны дружбе трох усходнеславянскіх народаў: [[беларусы|беларускага]], [[рускія|рускага]] і [[украінцы|украінскага]]. Знаходзіцца на трайным пагранічным стыку граніц [[Беларусь|Беларусі]], [[Расія|Расіі]] і [[Украіна|Украіны]]. == Апісанне == Адкрыты ў жніўні 1975 года. Прадстаўляе сабой тры 23-метровыя белыя пілоны. Наверсе — яшчэ савецкія гербы усходнеславянскіх рэспублік. Акружаны стэлы бетонным колам з барэльефамі, якія адлюстоўваюць важнейшыя вехі агульнай гісторыі брацкіх народаў (праект гомельскага архітэктара [[Л. А. Стукачоў|Л. А. Стукачо]]ва). Манумент стваралі прадстаўнікі трох сумежных абласцей — [[Бранская вобласць|Бранскай]], Гомельскай і [[Чарнігаўская вобласць|Чарнігаўскай]]. {{зноскі}} == Літаратура == * БД «Авторитетные файлы» Нацыянальнага інфармацыйна-бібліятэчнага цэнтра ЛІБНЕТ. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Помнікі Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:Помнікі Украіны]] p5ik50zyor097hdic4dub114ofu85en Катэгорыя:Мастакі Вялікабрытаніі XX стагоддзя 14 717693 4194362 2022-08-25T19:33:18Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Мастакі Вялікабрытаніі паводле стагоддзяў|20]] [[Катэгорыя:Мастакі XX стагоддзя паводле краін|Вялікабрытанія]] [[Катэгорыя:XX стагоддзе ў Вялікабрытаніі]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Мастакі Вялікабрытаніі паводле стагоддзяў|20]] [[Катэгорыя:Мастакі XX стагоддзя паводле краін|Вялікабрытанія]] [[Катэгорыя:XX стагоддзе ў Вялікабрытаніі]] 9l97nf9t55tyblj3ruijakt0w8n39uw Катэгорыя:Выпускнікі Санкт-Пецярбургскага электратэхнічнага ўніверсітэта 14 717694 4194365 2022-08-25T19:46:44Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт]] [[Катэгорыя:Выпускнікі ВНУ Санкт-Пецярбурга|Электратэхнічны]] [[Катэгорыя:Выпускнікі электратэхнічных ВНУ Расіі|Санкт-Пецярбургскі]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт]] [[Катэгорыя:Выпускнікі ВНУ Санкт-Пецярбурга|Электратэхнічны]] [[Катэгорыя:Выпускнікі электратэхнічных ВНУ Расіі|Санкт-Пецярбургскі]] h5xa4sl2y9zzvxm9ovsk5rg5j90ap27 4194369 4194365 2022-08-25T19:54:13Z Artsiom91 31770 выдалена [[Катэгорыя:Выпускнікі электратэхнічных ВНУ Расіі]]; дададзена [[Катэгорыя:Выпускнікі тэхнічных ВНУ]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт]] [[Катэгорыя:Выпускнікі ВНУ Санкт-Пецярбурга|Электратэхнічны]] [[Катэгорыя:Выпускнікі тэхнічных ВНУ|Санкт-Пецярбургскі электратэхнічны ўніверсітэт]] itcqy9eu1ubv1ypq0emzqq2u5a9tp24 Катэгорыя:Мастакі Чылі 14 717695 4194367 2022-08-25T19:50:32Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Мастакі паводле краін|Чылі]] [[Катэгорыя:Постаці Чылі]] [[Катэгорыя:Мастацтва Чылі]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Мастакі паводле краін|Чылі]] [[Катэгорыя:Постаці Чылі]] [[Катэгорыя:Мастацтва Чылі]] q8c9gw3k3axz2b4k9i1ogkoz2mkhokw Катэгорыя:Скульптары Чылі 14 717696 4194372 2022-08-25T19:55:17Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Скульптары паводле краін|Чылі]] [[Катэгорыя:Постаці Чылі]] [[Катэгорыя:Мастацтва Чылі]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Скульптары паводле краін|Чылі]] [[Катэгорыя:Постаці Чылі]] [[Катэгорыя:Мастацтва Чылі]] rlbki8qrhyc3iisaoyzci1xu0red81b Нацыянал-сацыялістычная арганізацыя вытворчых ячэек 0 717697 4194376 2022-08-25T20:20:38Z Evgen Lewandowskiy 63506 Новая старонка: «{{Грамадская арганізацыя |назва = Нацыянал-сацыялістычная арганізацыя вытворчых ячэек |абрэвіятура = NSBO |назва на мове арыгінала = {{lang-de|Nationalsozialistische Betriebszellenorganisation}} |дата заснавання = [[1927]] |дата роспуску = [[1935]] |тып =...» wikitext text/x-wiki {{Грамадская арганізацыя |назва = Нацыянал-сацыялістычная арганізацыя вытворчых ячэек |абрэвіятура = NSBO |назва на мове арыгінала = {{lang-de|Nationalsozialistische Betriebszellenorganisation}} |дата заснавання = [[1927]] |дата роспуску = [[1935]] |тып = [[прафсаюз]] |месца знаходжання = {{Сцягафікацыя|Германія}} }} '''Нацыянал-сацыялістычная арганізацыя вытворчых ячэек''' '''(НСБО)''' ({{lang-de|Nationalsozialistische Betriebszellenorganisation (NSBO)}}) — прафсаюз у [[Германія|Германіі]], які існаваў з [[1927]] па [[1935]] год і супрацоўнічаў з [[Нацыянал-сацыялістычная нямецкая рабочая партыя|НСДАП]]. Першыя першасныя прафсаюзныя арганізацыі былі створаны ў [[Берлін|Берліне]] ў 1927 пад ціскам левага крыла НСДАП, у прыватнасці гаўляйтара сталічнай партыйнай арганізацыі [[Паўль Ёзэф Гебельс|Ёзэфа Гебельса]] і [[Грэгар Штрасэр|Грэгара Штрасэра]]<ref>Reinhard Kühnl, ''Die nationalsozialistische Linke 1925–1930'', Marburger Abhandlungen zur Politischen Wissenschaft Vol. 6, Meisenheim am Glan 1966.</ref>. У цэлым НСБО не мела вялікіх поспехаў сярод працоўных, аднак да канца [[1931]] года колькасць прафсаюза дасягнула 300 тысяч чалавек<ref>Volker Kratzenberg, ''Arbeiter auf dem Weg zu Hitler? Die Nationalsozialistische Betriebszellen-Organisation. Ihre Entstehung, ihre Programmatik, ihr Scheitern 1927–1934,'' Frankfurt/Bern/New York 1987.</ref>. Пасля прыходу НСДАП да ўлады, 2 мая 1933 года ўсе ненацысцкія [[прафсаюз|прафсаюзы]] былі забароненыя і НСБО засталася адзінай легальнай працоўнай арганізацыяй у Германіі. Аднак, такое становішча доўга не прадзілася і пад кіраўніцтвам НСДАП была створана другая працоўная арганізацыя - [[Германскі працоўны фронт]]. У [[1935]] годзе Германскі працоўны фронт паглаціў НСБО<ref>Gunther Mai, ''Die Nationalsozialistische Betriebszellen-Organisation. Zum Verhältnis von Arbeiterschaft und Nationalsozialismus'', VfZG 31. Jg. 1983, Pages 573–613.</ref>. {{зноскі}} {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Прафсаюзы Германіі]] [[Катэгорыя:Арганізацыі паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 1927 годзе]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1935 годзе]] [[Катэгорыя:Нацыянал-сацыялістычная нямецкая рабочая партыя]] [[Катэгорыя:Нацысцкія арганізацыі]] gw14vjku5hhg0g0f3lo2bvul3tnw2k2 4194582 4194376 2022-08-26T10:12:44Z Artsiom91 31770 wikitext text/x-wiki {{Грамадская арганізацыя |назва = Нацыянал-сацыялістычная арганізацыя вытворчых ячэек |абрэвіятура = NSBO |назва на мове арыгінала = {{lang-de|Nationalsozialistische Betriebszellenorganisation}} |дата заснавання = [[1927]] |дата роспуску = [[1935]] |тып = [[прафсаюз]] |месца знаходжання = {{Сцягафікацыя|Германія}} }} '''Нацыянал-сацыялістычная арганізацыя вытворчых ячэек''' '''(НСБО)''' ({{lang-de|Nationalsozialistische Betriebszellenorganisation (NSBO)}}) — прафсаюз у [[Германія|Германіі]], які існаваў з [[1927]] па [[1935]] гады і супрацоўнічаў з [[Нацыянал-сацыялістычная нямецкая рабочая партыя|НСДАП]]. Першыя першасныя прафсаюзныя арганізацыі былі створаны ў [[Берлін]]е ў 1927 годзе пад ціскам левага крыла НСДАП, у прыватнасці гаўляйтара сталічнай партыйнай арганізацыі [[Паўль Ёзэф Гебельс|Ёзэфа Гебельса]] і [[Грэгар Штрасер|Грэгара Штрасера]]<ref>Reinhard Kühnl, ''Die nationalsozialistische Linke 1925—1930'', Marburger Abhandlungen zur Politischen Wissenschaft Vol. 6, Meisenheim am Glan 1966.</ref>. У цэлым НСБО не мела вялікіх поспехаў сярод працоўных, аднак да канца 1931 года колькасць прафсаюза дасягнула 300 тысяч чалавек<ref>Volker Kratzenberg, ''Arbeiter auf dem Weg zu Hitler? Die Nationalsozialistische Betriebszellen-Organisation. Ihre Entstehung, ihre Programmatik, ihr Scheitern 1927—1934,'' Frankfurt/Bern/New York 1987.</ref>. Пасля прыходу НСДАП да ўлады 2 мая 1933 года ўсе ненацысцкія [[прафсаюз]]ы былі забароненыя і НСБО засталася адзінай легальнай працоўнай арганізацыяй у Германіі. Аднак, такое становішча доўга не прадлілася і пад кіраўніцтвам НСДАП была створана другая працоўная арганізацыя — [[Германскі працоўны фронт]]. У [[1935]] годзе Германскі працоўны фронт паглаціў НСБО<ref>Gunther Mai, ''Die Nationalsozialistische Betriebszellen-Organisation. Zum Verhältnis von Arbeiterschaft und Nationalsozialismus'', VfZG 31. Jg. 1983, Pages 573—613.</ref>. {{зноскі}} {{бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Прафсаюзы Германіі]] [[Катэгорыя:Арганізацыі паводле алфавіта]] [[Катэгорыя:Арганізацыі, заснаваныя ў 1927 годзе]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1935 годзе]] [[Катэгорыя:Нацыянал-сацыялістычная нямецкая рабочая партыя]] [[Катэгорыя:Нацысцкія арганізацыі]] 7cx7g8ipfuog9n18se1dgtouttl8gmq Катэгорыя:Выкладчыкі Санкт-Пецярбургскага электратэхнічнага ўніверсітэта 14 717698 4194377 2022-08-25T20:33:27Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Выкладчыкі ВНУ Санкт-Пецярбурга|Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі тэхнічных ВНУ Расіі|Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт]] Катэгорыя:Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны эл...» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Выкладчыкі ВНУ Санкт-Пецярбурга|Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт]] [[Катэгорыя:Выкладчыкі тэхнічных ВНУ Расіі|Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт]] [[Катэгорыя:Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт]] i37k5c9y3zy6bw7qtd0df4bcczmgiu4 Размовы:Крапыўныцкы 1 717699 4194393 2022-08-25T20:57:02Z Ліцьвін 1268 /* Крапіўніцкі */ новы падраздзел wikitext text/x-wiki == Крапіўніцкі == Усё ж [https://www.belkarta.by/produktsiya/nastennye-karty/karty-mira/palitychnaya-karta-svetu-mashtab-1-35-000-000/?clear_cache=Y Крапіўніцкі]. -- [[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Размовы з удзельнікам:Ліцьвін|размовы]]) 23:57, 25 жніўня 2022 (+03) 1fqg32vcryfjd8kz5k087yeuskumghm Allium ionicum 0 717701 4194433 2022-08-26T04:44:22Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565490|Allium ionicum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium ionicum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Апісанне == [[Цыбуліна]] 10–16 × 7–13&nbsp;см. Сцябло адзіночнае, 7-25 (35)&nbsp;см вышынёй. [[Ліст|Лісткоў]] 3–5, 1–1.5&nbsp;мм шырынёй. Суквецце паўсферычнае, (7) 10-20 (45) - кветкавае. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] 4–5(5.5) × 1.5–2.2&nbsp;мм, бела-ружовыя, жылкі пурпурныя. [[Каробачка]] 4&nbsp;мм<ref>{{Артыкул|назва=Allium ionicum (Liliaceae), a new species from the Ionian islands (W Greece)}} {{Ref-la}}</ref> == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грэцыя|Грэцыі]] — [[Іанічныя астравы]]<nowiki>{{нп3|Лефкада||uk|Лефкада}}</nowiki>, [[Ітака]], [[Кефалінія]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901407-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831132736/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901407-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] fny5dv98m1wdjkxkm6zb2wecszuocrf 4194434 4194433 2022-08-26T04:45:49Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium ionicum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium ionicum | commons = Category:Allium ionicum | iucn = | grin = }} '''Allium ionicum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Грэцыя|Грэцыі]]. == Апісанне == [[Цыбуліна]] 10-16 × 7-13&nbsp;см. Сцябло адзіночнае, 7-25 (35)&nbsp;см вышынёй. [[Ліст]]коў 3-5, 1-1.5&nbsp;мм шырынёй. Суквецце паўсферычнае, (7) 10-20 (45) — кветкавае. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] 4-5(5.5) × 1.5-2.2&nbsp;мм, бела-ружовыя, жылкі пурпурныя. [[Каробачка]] 4&nbsp;мм<ref>{{Артыкул|загаловак=Allium ionicum (Liliaceae), a new species from the Ionian islands (W Greece)}} {{Ref-la}}</ref>/ {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium ionicum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Грэцыя|Грэцыі]] — [[Іанічныя астравы]] {{нп3|Лефкада||uk|Лефкада}}, [[Ітака]], [[Кефалінія]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901407-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831132736/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901407-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] llnffjg5txjvl25evehio3ydsnfsk69 Allium iranicum 0 717702 4194437 2022-08-26T04:47:52Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/32553863|Allium iranicum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium iranicum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Іран|Іране]] і паўночным [[Ірак|Іраку]]. [[Храмасома|2n]] = 32<ref>{{Артыкул|назва=New cytogenetic information on Allium iranicum (Alliaceae) from Iran|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Іран|Іране]] і паўночным [[Ірак|Іраку]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:914799-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] m365bwpo45j6e27xxpwozdlyf0br8am 4194438 4194437 2022-08-26T04:48:55Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium iranicum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium iranicum | commons = Category:Allium iranicum | iucn = | grin = }} '''Allium iranicum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Іран]]е і паўночным [[Ірак]]у. [[Храмасома|2n]] = 32<ref>{{Артыкул|загаловак=New cytogenetic information on Allium iranicum (Alliaceae) from Iran|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium iranicum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Іран]]е і паўночным [[Ірак]]у<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:914799-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] pjjveefk5pvqcm8tvd801aw47f9jnjw Allium iranshahrii 0 717703 4194439 2022-08-26T04:49:58Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565491|Allium iranshahrii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium iranshahrii'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Іран|Ірана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77134727-1|archive-date=21 вересня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200921103720/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77134727-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] cjq6rrutuwjwmqdgxa2rrhvqg06jaas 4194440 4194439 2022-08-26T04:50:44Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium iranshahrii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium iranshahrii | commons = Category:Allium iranshahrii | iucn = | grin = }} '''Allium iranshahrii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium iranshahrii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Іран]]а<ref>{{Cite web|title=iranshahrii|url=http://www.iranshahrii/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77134727-1|archive-date=21 вересня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200921103720/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77134727-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 3nydftw4wooulcn9mrwab14rv621wmm 4194636 4194440 2022-08-26T11:27:30Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium iranshahrii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium iranshahrii | commons = Category:Allium iranshahrii | iucn = | grin = }} '''Allium iranshahrii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium iranshahrii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Эндэмік [[Іран]]а<ref>{{Cite web|title=iranshahrii|url=http://www.iranshahrii/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77134727-1|archive-date=21 вересня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200921103720/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77134727-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 0tkoenntgna35yocvj8orf49lli21a3 Allium isakulii 0 717704 4194441 2022-08-26T04:52:19Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565492|Allium isakulii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium isakulii'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Таджыкістан|Таджыкістане]] і [[Узбекістан|Узбекістане]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Таджыкістан|Таджыкістане]] і [[Узбекістан|Узбекістане]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1016281-1|archive-date=7 червня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210607110821/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1016281-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 8wilitpops64nphf4inwf5985rlcm3o 4194442 4194441 2022-08-26T04:53:11Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium isakulii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium isakulii | commons = Category:Allium isakulii | iucn = | grin = }} '''Allium isakulii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Таджыкістан]]е і [[Узбекістан]]е. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium isakulii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Таджыкістан]]е і [[Узбекістан]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1016281-1|archive-date=7 червня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210607110821/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1016281-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] tdksj9g8ncg0iiyrzo0ws109lfg34mo Allium israeliticum 0 717705 4194443 2022-08-26T04:55:16Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565495|Allium israeliticum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium israeliticum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ва ўсходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор'і]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва ўсходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор'і]] - [[Ізраіль]], заходняя [[Іарданія]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77122072-1|дата=|archive-date=21 вересня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200921103020/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77122072-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] enlyzxreadqeasf78zgfe5nw09sxjz4 4194445 4194443 2022-08-26T04:56:14Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium israeliticum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium israeliticum | commons = Category:Allium israeliticum | iucn = | grin = }} '''Allium israeliticum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ва ўсходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’і]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium israeliticum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва ўсходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’і]] — [[Ізраіль]], заходняя [[Іарданія]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77122072-1|дата=|archive-date=21 вересня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200921103020/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77122072-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] l41o2p8wo4v19gusrjoop11qkyvpcud 4194635 4194445 2022-08-26T11:27:25Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium israeliticum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium israeliticum | commons = Category:Allium israeliticum | iucn = | grin = }} '''Allium israeliticum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ва ўсходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’і]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium israeliticum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва ўсходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’і]] — [[Ізраіль]], заходняя [[Іарданія]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77122072-1|дата=|archive-date=21 вересня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200921103020/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77122072-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] g3w5v8kwsbpkjhtwe8xek7gwvuf2w5o Allium istanbulense 0 717706 4194446 2022-08-26T05:00:43Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565496|Allium istanbulense]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium istanbulense'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Турцыя|Турцыі]]. Від апісаны з ваколіц [[Стамбул|Стамбула]]. == Апісанне == Гэта познеквітнеючы дыплоідны від (2n = 16), які сустракаецца ў падлеску <nowiki>{{нп3|Дубрава (лес)|дубовых|ru|Дубрава}}</nowiki> або [[Хваёвыя лясы|хваёвых]] лясоў пераважна на пясчаных або далікатных глебах<ref name="Allium istanbulense">{{Артыкул|назва=Allium istanbulense, a new autumnal species of A. Sect. Codonoprasum (Amaryllidaceae) from Turkey and its taxonomic position among allied species}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Турцыя|Турцыі]]<ref name="Allium istanbulense">{{Артыкул|назва=Allium istanbulense, a new autumnal species of A. Sect. Codonoprasum (Amaryllidaceae) from Turkey and its taxonomic position among allied species|DOI=10.11646/phytotaxa.334.2.5}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 4mix6q4p6sdnlibjedao5fqvei6a24g 4194447 4194446 2022-08-26T05:03:41Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium istanbulense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium istanbulense | commons = Category:Allium istanbulense | iucn = | grin = }} '''Allium istanbulense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Турцыя|Турцыі]]. Від апісаны з ваколіц [[Стамбул]]а. == Апісанне == Гэта познеквітнеючы дыплоідны від (2n = 16), які сустракаецца ў падлеску {{нп3|Дубрава (лес)|дубовых|ru|Дубрава}} або [[Хваёвыя лясы|хваёвых]] лясоў пераважна на пясчаных або далікатных глебах<ref name="Allium istanbulense">{{Артыкул|загаловак=Allium istanbulense, a new autumnal species of A. Sect. Codonoprasum (Amaryllidaceae) from Turkey and its taxonomic position among allied species}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium istanbulense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Турцыя|Турцыі]]<ref name="Allium istanbulense"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] hbi8gp6qusd39rjuoieud4jnpyinpm3 4194634 4194447 2022-08-26T11:27:22Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium istanbulense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium istanbulense | commons = Category:Allium istanbulense | iucn = | grin = }} '''Allium istanbulense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Турцыя|Турцыі]]. Від апісаны з ваколіц [[Стамбул]]а. == Апісанне == Гэта познеквітнеючы дыплоідны від (2n = 16), які сустракаецца ў падлеску {{нп3|Дубрава (лес)|дубовых|ru|Дубрава}} або [[Хваёвыя лясы|хваёвых]] лясоў пераважна на пясчаных або далікатных глебах<ref name="Allium istanbulense">{{Артыкул|загаловак=Allium istanbulense, a new autumnal species of A. Sect. Codonoprasum (Amaryllidaceae) from Turkey and its taxonomic position among allied species}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium istanbulense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Турцыя|Турцыі]]<ref name="Allium istanbulense"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] kxkh1x8i98tykh01l3h7siv21a2hcxa Allium jaxarticum 0 717707 4194448 2022-08-26T05:08:46Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565500|Allium jaxarticum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium jaxarticum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Узбекістан|Узбекістана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Узбекістан|Узбекістана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528219-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831125957/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528219-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] gmw2y15z4ifp3hzah4t35m4klhcbd6r 4194449 4194448 2022-08-26T05:10:13Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium jaxarticum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium jaxarticum | commons = Category:Allium jaxarticum | iucn = | grin = }} '''Allium jaxarticum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Узбекістан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium jaxarticum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Узбекістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528219-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831125957/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528219-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 5gpemjuu0qjf1l1y7b3q09u2if5z4ks Allium jesdianum 0 717708 4194450 2022-08-26T05:16:35Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565502|Allium jesdianum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium jesdianum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Афганістан|Афганістане]], [[Іран|Іране]], [[Ірак|Іраку]], [[Узбекістан|Узбекістане]]. == Апісанне == Расліна прыкладна да 75 см вышынёй. [[Ліст|Лісце]] стужкападобнае. Парасонік шматкветкавы, шарападобны. [[Кветка|Кветкі]] маюць прыкметныя белыя тычынкі, якія выступаюць за ружова-пурпурныя стройныя лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Афганістан|Афганістане]], [[Іран|Іране]], [[Ірак|Іраку]], [[Узбекістан|Узбекістане]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528222-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830081234/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528222-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 22qmtqtjyvlkxqzfj5jfz3m4g22bzjk 4194451 4194450 2022-08-26T05:17:43Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium jesdianum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium jesdianum | commons = Category:Allium jesdianum | iucn = | grin = }} '''Allium jesdianum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Афганістан]]е, [[Іран]]е, [[Ірак]]у, [[Узбекістан]]е. == Апісанне == Расліна прыкладна да 75 см вышынёй. [[Ліст|Лісце]] стужкападобнае. Парасонік шматкветкавы, шарападобны. [[Кветка|Кветкі]] маюць прыкметныя белыя тычынкі, якія выступаюць за ружова-пурпурныя стройныя лісточкі [[калякветнік]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium jesdianum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Афганістан]]е, [[Іран]]е, [[Ірак]]у, [[Узбекістан]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528222-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830081234/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528222-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] gno0mrzqn9qutbk0bj4b7lu4khttfu0 Allium jodanthum 0 717709 4194452 2022-08-26T05:23:42Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565503|Allium jodanthum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium jodanthum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Казахстан|Казахстане]], [[Узбекістан|Узбекістане]], [[Кыргызстан|Кыргызстане]], [[Таджыкістан|Таджыкістане]]. == Апісанне == Расліна 30-90&nbsp;см вышынёй. [[Калякветнік]] пурпурны<ref name="flora.kg">{{Cite web|url=http://www.flora.kg/index.php/ja/home/155-luk-fioletovotsvetnyj-allium-jodanthum-vved|archive-date=13 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200713131201/http://www.flora.kg/index.php/ja/home/155-luk-fioletovotsvetnyj-allium-jodanthum-vved}} {{Ref-ru}}</ref>. Цвіце ў маі і чэрвені<ref name="flora.kg">{{Cite web|url=http://www.flora.kg/index.php/ja/home/155-luk-fioletovotsvetnyj-allium-jodanthum-vved|archive-date=13 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200713131201/http://www.flora.kg/index.php/ja/home/155-luk-fioletovotsvetnyj-allium-jodanthum-vved}} {{Ref-ru}}</ref>. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Казахстан|Казахстане]], [[Узбекістан|Узбекістане]], [[Кыргызстан|Кыргызстане]], [[Таджыкістан|Таджыкістане]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528223-1|archive-date=13 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200713194742/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528223-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] ja8ir8j05hrntq7etvuo438e3zvulhq 4194453 4194452 2022-08-26T05:25:56Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium jodanthum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium jodanthum | commons = Category:Allium jodanthum | iucn = | grin = }} '''Allium jodanthum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Казахстан]]е, [[Узбекістан]]е, [[Кыргызстан]]е, [[Таджыкістан]]е. == Апісанне == Расліна 30-90&nbsp;см вышынёй. [[Калякветнік]] пурпурны<ref name="flora.kg">{{Cite web|title=flora.kg|url=http://www.flora.kg/index.php/ja/home/155-luk-fioletovotsvetnyj-allium-jodanthum-vved|archive-date=13 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200713131201/http://www.flora.kg/index.php/ja/home/155-luk-fioletovotsvetnyj-allium-jodanthum-vved}} {{Ref-ru}}</ref>. Цвіце ў маі і чэрвені<ref name="flora.kg"/>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium jodanthum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Казахстан]]е, [[Узбекістан]]е, [[Кыргызстан]]е, [[Таджыкістан]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528223-1|archive-date=13 липня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200713194742/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528223-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 2uifwjqfvwklfgvwuvujgeirhclifv0 Allium jubatum 0 717710 4194454 2022-08-26T05:29:13Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565505|Allium jubatum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium jubatum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, расце ў паўночна-заходняй [[Турцыя|Турцыі]]; у [[Балгарыя|Балгарыі]] рэгіянальна вымер. == Распаўсюджанне == Расце ў паўночна-заходняй [[Турцыя|Турцыі]]; у [[Балгарыя|Балгарыі]] рэгіянальна вымер<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528224-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831030110/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528224-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе вапнавыя скалістыя месцы ад 200 да 1000&nbsp;метраў н.у.м.<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/172217/6851440|дата=2011|archive-date=5 грудня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201205093251/https://www.iucnredlist.org/species/172217/6851440}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] rgf06yjdsku9u8dmp8ehfq188nmicjd 4194455 4194454 2022-08-26T05:31:18Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium jubatum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium jubatum | commons = Category:Allium jubatum | iucn = | grin = }} '''Allium jubatum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, расце ў паўночна-заходняй [[Турцыя|Турцыі]]; у [[Балгарыя|Балгарыі]] рэгіянальна вымер. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium jubatum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Расце ў паўночна-заходняй [[Турцыя|Турцыі]]; у [[Балгарыя|Балгарыі]] рэгіянальна вымер<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528224-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831030110/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528224-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе вапнавыя скалістыя месцы ад 200 да 1000&nbsp;метраў н.у.м.<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/172217/6851440|дата=2011|archive-date=5 грудня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201205093251/https://www.iucnredlist.org/species/172217/6851440}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] aj2pdu6ku7gf16vud3vvv7ypximaxco Помнік Івану Шамякіну (Добруш) 0 717711 4194457 2022-08-26T05:48:51Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Новая старонка: «{{Помнік |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = |Краіна2 = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min...» wikitext text/x-wiki {{Помнік |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = |Краіна2 = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Пазіцыйная карта = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Архітэктар = |Скульптар = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Стан = |Вышыня = |Матэрыял = |Сайт = |Commons = }} '''Помнік Івану Шамякіну''' — помнік у [[Добруш]]ы, размешчаны на [[плошча Леніна (Добруш)|плошчы Леніна]], у пачатку бульвара па праспекце Міру. Прысвечаны [[Народны пісьменнік Беларусі|Народнаму пісьменніку Беларусі]] [[Іван Шамякін|Івану Шамякіну]], ураджэнцу [[Добрушскі раён|Добрушчыны]]. Рашэнне аб адкрыцці помніка было прынята ў [[2021]] годзе, калі адзначалася 100-годдзе з дня нараджэння пісьменніка. У аб’яўленым конкурсе на лепшы праект помніку выбітному беларускаму пісьменніку прынялі ўдзел сем работ скульптараў і творчых калектываў. У склад журы ўвайшлі прадстаўнікі раённай улады, [[Гомельскі абласны выканаўчы камітэт|абласнога выканаўчага камітэта]], работнікі «Інстытута [[Гомельграмадзянпраект]]» і [[Міністэрства культуры Беларусі]]. Пераможцам прызналі работу аўтарскага калектыву ў складзе скульптараў [[Уладзімір Піпін|Уладзіміра Піпіна]] і [[Канстанцін Касцючэнка|Канстанціна Касцючэнкі]]<ref name="zviazda"/>. Помнік устаноўлены 25 жніўня 2022 года і будзе ўрачыста адкрыты ў [[Дзень беларускага пісьменства]] 3 верасня<ref name="zviazda">[https://zviazda.by/be/news/20220825/1661440195-pomnik-ivanu-shamyakinu-ustalyavali-u-dobrushy Помнік Івану Шамякіну ўстанавілі ў Добрушы 25.08.2022]</ref>. {{зноскі}} f3fbgjla6dazu5inmpv2xq5prmocxw5 4194458 4194457 2022-08-26T05:49:49Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 + 5 катэгорый з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Помнік |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = |Краіна2 = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Пазіцыйная карта = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Архітэктар = |Скульптар = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Стан = |Вышыня = |Матэрыял = |Сайт = |Commons = }} '''Помнік Івану Шамякіну''' — помнік у [[Добруш]]ы, размешчаны на [[плошча Леніна (Добруш)|плошчы Леніна]], у пачатку бульвара па праспекце Міру. Прысвечаны [[Народны пісьменнік Беларусі|Народнаму пісьменніку Беларусі]] [[Іван Шамякін|Івану Шамякіну]], ураджэнцу [[Добрушскі раён|Добрушчыны]]. Рашэнне аб адкрыцці помніка было прынята ў [[2021]] годзе, калі адзначалася 100-годдзе з дня нараджэння пісьменніка. У аб’яўленым конкурсе на лепшы праект помніку выбітному беларускаму пісьменніку прынялі ўдзел сем работ скульптараў і творчых калектываў. У склад журы ўвайшлі прадстаўнікі раённай улады, [[Гомельскі абласны выканаўчы камітэт|абласнога выканаўчага камітэта]], работнікі «Інстытута [[Гомельграмадзянпраект]]» і [[Міністэрства культуры Беларусі]]. Пераможцам прызналі работу аўтарскага калектыву ў складзе скульптараў [[Уладзімір Піпін|Уладзіміра Піпіна]] і [[Канстанцін Касцючэнка|Канстанціна Касцючэнкі]]<ref name="zviazda"/>. Помнік устаноўлены 25 жніўня 2022 года і будзе ўрачыста адкрыты ў [[Дзень беларускага пісьменства]] 3 верасня<ref name="zviazda">[https://zviazda.by/be/news/20220825/1661440195-pomnik-ivanu-shamyakinu-ustalyavali-u-dobrushy Помнік Івану Шамякіну ўстанавілі ў Добрушы 25.08.2022]</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Іван Шамякін]] [[Катэгорыя:Славутасці Добруша]] [[Катэгорыя:Помнікі Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:2022 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Плошча Леніна (Добруш)]] 7b62h5kkeft6ovnlq9xmjsrxiinc36h 4194459 4194458 2022-08-26T05:53:44Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 wikitext text/x-wiki {{Помнік |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = |Краіна2 = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Пазіцыйная карта = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Архітэктар = |Скульптар = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Стан = |Вышыня = |Матэрыял = |Сайт = |Commons = }} '''Помнік Івану Шамякіну''' — помнік у [[Добруш]]ы, размешчаны на [[плошча Леніна (Добруш)|плошчы Леніна]], у пачатку бульвара па праспекце Міру. Прысвечаны [[Народны пісьменнік Беларусі|Народнаму пісьменніку Беларусі]] [[Іван Шамякін|Івану Шамякіну]], ураджэнцу [[Добрушскі раён|Добрушчыны]]. Рашэнне аб адкрыцці помніка было прынята ў [[2021]] годзе, калі адзначалася 100-годдзе з дня нараджэння пісьменніка. У аб’яўленым конкурсе на лепшы праект помніку выбітному беларускаму пісьменніку прынялі ўдзел сем работ скульптараў і творчых калектываў. У склад журы ўвайшлі прадстаўнікі раённай улады, [[Гомельскі абласны выканаўчы камітэт|абласнога выканаўчага камітэта]], работнікі «Інстытута [[Гомельграмадзянпраект]]» і [[Міністэрства культуры Беларусі]]. Пераможцам прызналі работу аўтарскага калектыву ў складзе скульптараў [[Уладзімір Піпін|Уладзіміра Піпіна]] і [[Канстанцін Касцючэнка|Канстанціна Касцючэнкі]]<ref name="zviazda"/>. Дзеля ўстаноўкі помніка быў дэмантаваны і перанесены на іншы бок плошчы [[помнік Леніну (Добруш)|помнік Леніну]], пастаўлены ў 1966 годзе<ref name="">[https://t.me/spadczyna/7252 «Мяккі ленінапад»: у рамках падрыхтоўкі да Дня беларускага пісьменства ў Добрушы прыбяруць помнік Леніну] // Тэлеграм-канал «Спадчына»</ref>. Помнік устаноўлены 25 жніўня 2022 года і будзе ўрачыста адкрыты ў [[Дзень беларускага пісьменства]] 3 верасня<ref name="zviazda">[https://zviazda.by/be/news/20220825/1661440195-pomnik-ivanu-shamyakinu-ustalyavali-u-dobrushy Помнік Івану Шамякіну ўстанавілі ў Добрушы 25.08.2022]</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Іван Шамякін]] [[Катэгорыя:Славутасці Добруша]] [[Катэгорыя:Помнікі Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:2022 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Плошча Леніна (Добруш)]] 21t1lz5x8wqqo58r3kzvu4ljfgksbl6 4194623 4194459 2022-08-26T11:11:00Z Artsiom91 31770 −[[Катэгорыя:Плошча Леніна (Добруш)]]; +[[Катэгорыя:Помнікі літаратарам]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Помнік |Беларуская назва = |Арыгінальная назва = |Выява = |Подпіс выявы = |Шырыня выявы = |Сучасны статус = |Краіна = |Краіна2 = |Месцазнаходжанне = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region = |CoordScale = |Пазіцыйная карта = |Архітэктурны стыль = |Аўтар праекта = |Архітэктар = |Скульптар = |Будаўнік = |Заснавальнік = |Пачатак будаўніцтва = |Заканчэнне будаўніцтва = |Стан = |Вышыня = |Матэрыял = |Сайт = |Commons = }} '''Помнік Івану Шамякіну''' — помнік у [[Добруш]]ы, размешчаны на [[плошча Леніна (Добруш)|плошчы Леніна]], у пачатку бульвара па праспекце Міру. Прысвечаны [[Народны пісьменнік Беларусі|Народнаму пісьменніку Беларусі]] [[Іван Шамякін|Івану Шамякіну]], ураджэнцу [[Добрушскі раён|Добрушчыны]]. Рашэнне аб адкрыцці помніка было прынята ў 2021 годзе, калі адзначалася 100-годдзе з дня нараджэння пісьменніка. У аб’яўленым конкурсе на найлепшы праект помніку беларускаму пісьменніку прынялі ўдзел сем работ скульптараў і творчых калектываў. У склад журы ўвайшлі прадстаўнікі раённай улады, [[Гомельскі абласны выканаўчы камітэт|абласнога выканаўчага камітэта]], работнікі «Інстытута [[Гомельграмадзянпраект]]» і [[Міністэрства культуры Беларусі]]. Пераможцам прызналі работу аўтарскага калектыву ў складзе скульптараў [[Уладзімір Піпін|Уладзіміра Піпіна]] і [[Канстанцін Касцючэнка|Канстанціна Касцючэнкі]]<ref name="zviazda"/>. Дзеля ўстаноўкі помніка быў дэмантаваны і перанесены на іншы бок плошчы [[помнік Леніну (Добруш)|помнік Леніну]], пастаўлены ў 1966 годзе<ref name="">[https://t.me/spadczyna/7252 «Мяккі ленінапад»: у рамках падрыхтоўкі да Дня беларускага пісьменства ў Добрушы прыбяруць помнік Леніну] // Тэлеграм-канал «Спадчына»</ref>. Помнік устаноўлены 25 жніўня [[2022]] года і будзе ўрачыста адкрыты ў [[Дзень беларускага пісьменства]] 3 верасня<ref name="zviazda">[https://zviazda.by/be/news/20220825/1661440195-pomnik-ivanu-shamyakinu-ustalyavali-u-dobrushy Помнік Івану Шамякіну ўстанавілі ў Добрушы 25.08.2022]</ref>. {{зноскі}} [[Катэгорыя:Іван Шамякін]] [[Катэгорыя:Славутасці Добруша]] [[Катэгорыя:Помнікі Гомельскай вобласці]] [[Катэгорыя:2022 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Помнікі літаратарам]] a3ea66856hg74trwjwfgw0tshi73315 Помнік Леніну (Добруш) 0 717712 4194460 2022-08-26T05:55:06Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Помнік Уладзіміру Ільічу Леніну (Добруш)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Помнік Уладзіміру Ільічу Леніну (Добруш)]] kk4fym7rzhx3zk7o47tsg3uy11lmh9y Андрэй Швед 0 717713 4194464 2022-08-26T06:07:31Z Чаховіч Уладзіслаў 4656 Перасылае да [[Андрэй Іванавіч Швед]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Андрэй Іванавіч Швед]] k1i6lxyq2xe5yozcjba5tj0ytgt1q4h Allium jucundum 0 717714 4194465 2022-08-26T06:12:32Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565506|Allium jucundum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium jucundum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Кыргызстан|Кыргызстана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Кыргызстан|Кыргызстана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528225-1|archive-date=28 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828163107/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528225-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 4mclyb3mta7zcpkfgj1t2l0e6axvfxd 4194466 4194465 2022-08-26T06:13:36Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium jucundum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium jucundum | commons = Category:Allium jucundum | iucn = | grin = }} '''Allium jucundum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Кыргызстан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium jucundum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Кыргызстан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528225-1|archive-date=28 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828163107/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528225-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] aawy4jyu0ymwzx6b8a3p13d81ocwtu1 Катэгорыя:Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт 14 717715 4194467 2022-08-26T06:15:03Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «{{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} [[Катэгорыя:Універсітэты Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Вышэйшыя тэхнічныя навучальныя ўстановы Расіі]]» wikitext text/x-wiki {{Асноўны артыкул па тэме катэгорыі}} [[Катэгорыя:Універсітэты Санкт-Пецярбурга]] [[Катэгорыя:Вышэйшыя тэхнічныя навучальныя ўстановы Расіі]] 5q2urgg55qewvj9xlzfpkfu5kqv09sf Allium juldusicola 0 717716 4194470 2022-08-26T06:17:48Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565507|Allium juldusicola]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium juldusicola'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Сіньцзян|Сіньцзяна]] ([[Кітай]]). == Апісанне == [[Цыбуліна]] адзінкавая, яйцападобная, дыяметрам 1.5&nbsp;см. [[Ліст|Лісткі]] вузкалінейныя, плоскія, суцэльныя, краі шурпата-дробназубчастыя. Сцябло 20-30&nbsp;см, цыліндрычнае, гладкае, пакрытае ліставымі похвамі толькі ў аснове. Парасонік шарападобны, густа шматкветкавы. [[Калякветнік]] белы; сегменты даўгавата-ланцэтныя, 3-4 × ≈ 1.5&nbsp;мм, вярхушка субвострая. Перыяд плоданашэння: верасень<ref name="efloras">{{Cite web|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=240001031|archive-date=5 грудня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211205235531/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=240001031}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Кітай|Кітая]] — заходні [[Сіньцзян-Уйгурскі аўтаномны раён|Сіньцзян]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528226-1|archive-date=7 червня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200607130948/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528226-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе высокія раўніны, стэпы; ≈ 300&nbsp;аб<ref name="efloras">{{Cite web|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=240001031|archive-date=5 грудня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211205235531/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=240001031}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] cnk1by78oj6esxb1hfy16vw24rydoe9 4194471 4194470 2022-08-26T06:19:34Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium juldusicola | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium juldusicola | commons = Category:Allium juldusicola | iucn = | grin = }} '''Allium juldusicola'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Сіньцзян]]а ([[Кітай]]). == Апісанне == [[Цыбуліна]] адзінкавая, яйцападобная, дыяметрам 1.5&nbsp;см. [[Ліст]]кі вузкалінейныя, плоскія, суцэльныя, краі шурпата-дробназубчастыя. Сцябло 20-30&nbsp;см, цыліндрычнае, гладкае, пакрытае ліставымі похвамі толькі ў аснове. Парасонік шарападобны, густа шматкветкавы. [[Калякветнік]] белы; сегменты даўгавата-ланцэтныя, 3-4 × ≈ 1.5&nbsp;мм, вярхушка субвострая. Перыяд плоданашэння: верасень<ref name="efloras">{{Cite web|title=efloras.org|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=240001031|archive-date=5 грудня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211205235531/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=240001031}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium juldusicola'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Кітай|Кітая]] — заходні [[Сіньцзян-Уйгурскі аўтаномны раён|Сіньцзян]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528226-1|archive-date=7 червня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200607130948/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528226-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе высокія раўніны, стэпы; ≈ 300&nbsp;аб<ref name="efloras"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 66crkzx5tzt7x4gkezr77kueslw9nw2 4194500 4194471 2022-08-26T06:46:37Z Artsiom91 31770 /* Распаўсюджанне */ wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium juldusicola | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium juldusicola | commons = Category:Allium juldusicola | iucn = | grin = }} '''Allium juldusicola'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Сіньцзян]]а ([[Кітай]]). == Апісанне == [[Цыбуліна]] адзінкавая, яйцападобная, дыяметрам 1.5&nbsp;см. [[Ліст]]кі вузкалінейныя, плоскія, суцэльныя, краі шурпата-дробназубчастыя. Сцябло 20-30&nbsp;см, цыліндрычнае, гладкае, пакрытае ліставымі похвамі толькі ў аснове. Парасонік шарападобны, густа шматкветкавы. [[Калякветнік]] белы; сегменты даўгавата-ланцэтныя, 3-4 × ≈ 1.5&nbsp;мм, вярхушка субвострая. Перыяд плоданашэння: верасень<ref name="efloras">{{Cite web|title=efloras.org|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=240001031|archive-date=5 грудня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211205235531/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=240001031}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium juldusicola'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Кітай|Кітая]] — заходні [[Сіньцзян-Уйгурскі аўтаномны раён|Сіньцзян]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528226-1|archive-date=7 чэрвеня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200607130948/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528226-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе высокія раўніны, стэпы; ≈ 300&nbsp;м<ref name="efloras"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] a7esahbxgsviwuj1b8o2yemx6thlawa Allium karacae 0 717717 4194474 2022-08-26T06:21:50Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565511|Allium karacae]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium karacae'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:980459-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830194934/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:980459-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 65v0ty4ewn7qex8454zm2ruaejxesv9 4194475 4194474 2022-08-26T06:22:44Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium karacae | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium karacae | commons = Category:Allium karacae | iucn = | grin = }} '''Allium karacae'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium karacae'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:980459-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830194934/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:980459-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 2untwagvcccwurpdubdvg47ojxx3v02 Allium karelinii 0 717718 4194479 2022-08-26T06:25:49Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565514|Allium karelinii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium karelinii'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Цэнтральная Азія|Цэнтральнай Азіі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: [[Казахстан]], [[Кыргызстан|Кіргізстан]], [[Манголія]], [[Кітай]] — [[Сіньцзян-Уйгурскі аўтаномны раён|Сіньцзян]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528237-1|archive-date=7 червня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200607135149/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528237-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Цэнтральнай Азіі]] g4xaeoun86fyjw1vj4fjapsta1cvpe2 4194482 4194479 2022-08-26T06:28:25Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium albiflorum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium albiflorum | commons = Category:Allium albiflorum | iucn = | grin = }} '''Allium karelinii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Цэнтральная Азія|Цэнтральнай Азіі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium karelinii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: [[Казахстан]], [[Кыргызстан|Кіргізстан]], [[Манголія]], [[Кітай]] — [[Сіньцзян-Уйгурскі аўтаномны раён|Сіньцзян]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528237-1|archive-date=7 червня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200607135149/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528237-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Цэнтральнай Азіі]] 5xr57rwkrqvrx9tyecmxyjiv6eqaoyq 4194507 4194482 2022-08-26T06:54:40Z Artsiom91 31770 /* Распаўсюджанне */ wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium albiflorum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium albiflorum | commons = Category:Allium albiflorum | iucn = | grin = }} '''Allium karelinii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Цэнтральная Азія|Цэнтральнай Азіі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium karelinii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: [[Казахстан]], [[Кыргызстан]], [[Манголія]], [[Кітай]] — [[Сіньцзян-Уйгурскі аўтаномны раён|Сіньцзян]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528237-1|archive-date=7 чэрвеня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200607135149/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528237-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Цэнтральнай Азіі]] lp40p2x8a95eo99u8pihrqyukc9336w Allium karyeteini 0 717719 4194483 2022-08-26T06:30:34Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565516|Allium karyeteini]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium karyeteini'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў паўднёвай [[Турцыя|Турцыі]] і [[Сірыя|Сірыі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў паўднёвай [[Турцыя|Турцыі]] і [[Сірыя|Сірыі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528239-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831123707/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528239-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 3gbh5lci2n35fiot0lzparua24laa4u 4194485 4194483 2022-08-26T06:31:25Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium karyeteini | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium karyeteini | commons = Category:Allium karyeteini | iucn = | grin = }} '''Allium karyeteini'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў паўднёвай [[Турцыя|Турцыі]] і [[Сірыя|Сірыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium karyeteini'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў паўднёвай [[Турцыя|Турцыі]] і [[Сірыя|Сірыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528239-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831123707/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528239-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] qajksjhj60hggcavrajdbf7nzdn2cst Allium kastambulense 0 717720 4194489 2022-08-26T06:34:59Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565518|Allium kastambulense]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium kastambulense'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночнай [[Турцыя|Турцыі]] (<nowiki>{{нп3|Кастамону||uk|Кастамону}}</nowiki>)<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901410-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831112607/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901410-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе камяністыя схілы, вапнавыя скалы, тэрасы, пясчаныя і гліністыя месцы<ref>{{Cite web|url=http://194.27.225.161/yasin/tubives/index.php?sayfa=1&tax_id=8934}} {{Ref-tr}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] q89jz4hxfjdge7q281jxmed0jgp663g 4194490 4194489 2022-08-26T06:36:50Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kastambulense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kastambulense | commons = Category:Allium kastambulense | iucn = | grin = }} '''Allium kastambulense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kastambulense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночнай [[Турцыя|Турцыі]] (<nowiki>{{нп3|Кастамону||uk|Кастамону}}</nowiki>)<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901410-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831112607/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901410-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе камяністыя схілы, вапнавыя скалы, тэрасы, пясчаныя і гліністыя месцы<ref>{{Cite web|title=194.27.225.161|url=http://194.27.225.161/yasin/tubives/index.php?sayfa=1&tax_id=8934}} {{Ref-tr}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 4ecg6mwqpb98haowfe35xb4tisqy5am 4194491 4194490 2022-08-26T06:37:09Z Хомелка 6638 /* Распаўсюджанне */ вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kastambulense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kastambulense | commons = Category:Allium kastambulense | iucn = | grin = }} '''Allium kastambulense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kastambulense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночнай [[Турцыя|Турцыі]] ({{нп3|Кастамону||uk|Кастамону}})<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901410-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831112607/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:901410-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе камяністыя схілы, вапнавыя скалы, тэрасы, пясчаныя і гліністыя месцы<ref>{{Cite web|title=194.27.225.161|url=http://194.27.225.161/yasin/tubives/index.php?sayfa=1&tax_id=8934}} {{Ref-tr}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] havnjwtvlg4hy2ww0em47ppmeuthacr Allium kasteki 0 717721 4194493 2022-08-26T06:38:52Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565519|Allium kasteki]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium kasteki'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан|Казахстана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёва-ўсходняга [[Казахстан|Казахстана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528242-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831132738/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528242-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] eytshdx4jyls56ee5tdll4h1wpojqjr 4194494 4194493 2022-08-26T06:39:53Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kasteki | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kasteki | commons = Category:Allium kasteki | iucn = | grin = }} '''Allium kasteki'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kasteki'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёва-ўсходняга [[Казахстан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528242-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831132738/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528242-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 8jtzf1ak7ah5lqyv5sqybt8fnx6s1lh Allium kazerouni 0 717722 4194496 2022-08-26T06:42:37Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565521|Allium kazerouni]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium kazerouni'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Апісанне == [[Цыбуліна|Цыбуліны]] авальныя, адзінкавыя. Сцябло прамое, 25-35&nbsp;см вышынёй, гладкае. [[Ліст|Лісткоў]] 2-4, даўжынёй 20-30&nbsp;см і шырынёй 10-13&nbsp;мм, лінейныя. Парасонік ад некалькі да шматкветкавага; кветаножкі вельмі няроўныя. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] даўжынёй 3&nbsp;мм, ружовыя ці белыя, авальна-ланцэтныя<ref>{{Артыкул|назва=New Species and Varieties of the Persian Flora: III|DOI=}} {{Ref-la}}</ref>. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] заходняга і паўднёва-заходняга [[Іран|Ірана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528244-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829030302/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528244-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Расліны, апісаныя ў 1949 годзе]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] tdg5txh53hhbjyfd7spgtp16nacnw5s 4194497 4194496 2022-08-26T06:43:56Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kazerouni | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kazerouni | commons = Category:Allium kazerouni | iucn = | grin = }} '''Allium kazerouni'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. == Апісанне == [[Цыбуліна|Цыбуліны]] авальныя, адзінкавыя. Сцябло прамое, 25-35&nbsp;см вышынёй, гладкае. [[Ліст]]коў 2-4, даўжынёй 20-30&nbsp;см і шырынёй 10-13&nbsp;мм, лінейныя. Парасонік ад некалькі да шматкветкавага; кветаножкі вельмі няроўныя. Лісточкі [[калякветнік]]а даўжынёй 3&nbsp;мм, ружовыя ці белыя, авальна-ланцэтныя<ref>{{Артыкул|загаловак=New Species and Varieties of the Persian Flora: III|DOI=}} {{Ref-la}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kazerouni'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] заходняга і паўднёва-заходняга [[Іран]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528244-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829030302/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528244-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Расліны, апісаныя ў 1949 годзе]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] f1mhjinb91m78qip3ya77zgdalsxxzv Дзмітрый Мікалаевіч Гарэлік 0 717723 4194499 2022-08-26T06:45:43Z DobryBrat 5701 Новая старонка: «{{цёзкі2|Гарэлік}} {{ДД}} '''Дзмітрый Мікалаевіч Гарэлік''' ({{ДН|26|8|1976}}, г.п. [[Кіраўск]], [[Магілёўская воласць|Магілёўская вобласць]]) — беларускі [[дыпламат]]. Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у Манголіі (з 2021). == Біяграфія == Нарадзіўся 26 жніў...» wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Гарэлік}} {{ДД}} '''Дзмітрый Мікалаевіч Гарэлік''' ({{ДН|26|8|1976}}, г.п. [[Кіраўск]], [[Магілёўская воласць|Магілёўская вобласць]]) — беларускі [[дыпламат]]. Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у Манголіі (з 2021). == Біяграфія == Нарадзіўся 26 жніўня 1976 года у г.п. Кіраўск Магілёўскай вобласці. У 1995—1999 гадах працаваў лабарантам сярэдняй школы № 11 г. Слуцка. У 1999 годзе скончыў [[Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія|Беларускую дзяржаўную сельскагаспадарчую акадэмію]] па спецыяльнасці «Бухгалтарскі ўлік, кантроль і аналіз гаспадарчай дзейнасці». У 1999—2002 гадах — начальнік аддзела Слуцкага гарадскога камітэта, намеснік начальніка аддзела Цэнтральнага камітэта, намеснік начальніка аддзела Цэнтральнай кантрольнай камісіі, намеснік старшыні, выканаўца абавязкаў старшыні Мінскай гарадской кантрольнай камісіі [[Беларускі патрыятычны саюз моладзі|Беларускага патрыятычнага саюза моладзі]]. У 2002—2003 гадах — галоўны спецыяліст аддзела развіцця маладзёжнага і дзіцячага руху, загадчык сектара арганізацыйна-прававой работы Дэпартамента па справах моладзі [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь]]. У 2003—2013 гадах — галоўны спецыяліст, саветнік, галоўны саветнік упраўлення міжнароднага супрацоўніцтва, галоўнага ўпраўлення міжнароднага супрацоўніцтва і гандлю, намеснік начальніка галоўнага ўпраўлення міжнароднага супрацоўніцтва і гандлю — начальнік упраўлення міжнароднага супрацоўніцтва Апарату [[Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь|Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь]]. У 2013—2015 гадах — памочнік старшыні праўлення ААТ «[[Банк развіцця Рэспублікі Беларусь]]» У 2015—2021 гадах — начальнік галоўнага ўпраўлення міжнароднага супрацоўніцтва і гандлю Апарату Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь. У 2018 годзе скончыў [[Акадэмія кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь|Акадэмію кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь]] па спецыяльнасці «Дзяржаўнае кіраванне і права». 18 чэрвеня 2021 года прызначаны Надзвычайным і Паўнамоцным Паслом Рэспублікі Беларусь у Манголіі<ref>[https://president.gov.by/be/events/rassmotrenie-kadrovyh-voprosov-1624025205 Разгляд кадравых пытанняў]</ref>. Даверчыя граматы Прэзідэнту Манголіі ўручыў 8 лістапада 2021 года<ref>[https://mfa.gov.by/be/press/news_mfa/cdfedf416ef2a7aa.html Аб уручэнні Паслом Беларусі Д.Гарэлікам даверчых грамат Прэзідэнту Манголіі]</ref>. Жанаты. Мае сына. {{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Гарэлік, Дзмітрый Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Дыпламаты Беларусі]] 0lace501kdz1uqypmimwxgi5mtbpmfu 4194523 4194499 2022-08-26T07:14:09Z DobryBrat 5701 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Гарэлік}} {{ДД}} '''Дзмітрый Мікалаевіч Гарэлік''' ({{ДН|26|8|1976}}, г.п. [[Кіраўск]], [[Магілёўская воласць|Магілёўская вобласць]]) — беларускі [[дыпламат]]. Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у Манголіі (з 2021). == Біяграфія == Нарадзіўся 26 жніўня 1976 года у г.п. Кіраўск Магілёўскай вобласці. У 1995—1999 гадах працаваў лабарантам сярэдняй школы № 11 г. Слуцка. У 1999 годзе скончыў [[Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія|Беларускую дзяржаўную сельскагаспадарчую акадэмію]] па спецыяльнасці «Бухгалтарскі ўлік, кантроль і аналіз гаспадарчай дзейнасці». У 1999—2002 гадах — начальнік аддзела Слуцкага гарадскога камітэта, намеснік начальніка аддзела Цэнтральнага камітэта, намеснік начальніка аддзела Цэнтральнай кантрольнай камісіі, намеснік старшыні, выканаўца абавязкаў старшыні Мінскай гарадской кантрольнай камісіі [[Беларускі патрыятычны саюз моладзі|Беларускага патрыятычнага саюза моладзі]]. У 2002—2003 гадах — галоўны спецыяліст аддзела развіцця маладзёжнага і дзіцячага руху, загадчык сектара арганізацыйна-прававой работы Дэпартамента па справах моладзі [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь]]. У 2003—2013 гадах — галоўны спецыяліст, саветнік, галоўны саветнік упраўлення міжнароднага супрацоўніцтва, галоўнага ўпраўлення міжнароднага супрацоўніцтва і гандлю, намеснік начальніка галоўнага ўпраўлення міжнароднага супрацоўніцтва і гандлю — начальнік упраўлення міжнароднага супрацоўніцтва Апарату [[Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь|Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь]]. У 2013—2015 гадах — памочнік старшыні праўлення ААТ «[[Банк развіцця Рэспублікі Беларусь]]» У 2015—2021 гадах — начальнік галоўнага ўпраўлення міжнароднага супрацоўніцтва і гандлю Апарату Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь. У 2018 годзе скончыў [[Акадэмія кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь|Акадэмію кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь]] па спецыяльнасці «Дзяржаўнае кіраванне і права». 18 чэрвеня 2021 года прызначаны Надзвычайным і Паўнамоцным Паслом Рэспублікі Беларусь у Манголіі<ref>[https://president.gov.by/be/events/rassmotrenie-kadrovyh-voprosov-1624025205 Разгляд кадравых пытанняў]</ref>, аднак фактычна прыступіў да працы ў ліпені 2021 года<ref>[https://mongolia.mfa.gov.by/be/embassy/ambassador/ Гарэлік Дзмітрый Мікалаевіч]</ref>. Даверчыя граматы Прэзідэнту Манголіі ўручыў 8 лістапада 2021 года<ref>[https://mfa.gov.by/be/press/news_mfa/cdfedf416ef2a7aa.html Аб уручэнні Паслом Беларусі Д.Гарэлікам даверчых грамат Прэзідэнту Манголіі]</ref>. Жанаты. Мае сына. {{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Гарэлік, Дзмітрый Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Дыпламаты Беларусі]] 3op71d5z5nnnvuaiwswsjz61wvzlcb4 4194620 4194523 2022-08-26T11:07:16Z Artsiom91 31770 дададзена [[Катэгорыя:Паслы Беларусі ў Манголіі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{цёзкі2|Гарэлік}} {{ДД}} '''Дзмітрый Мікалаевіч Гарэлік''' ({{ДН|26|8|1976}}, г.п. [[Кіраўск]], [[Магілёўская воласць|Магілёўская вобласць]]) — беларускі [[дыпламат]]. Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у Манголіі (з 2021). == Біяграфія == Нарадзіўся 26 жніўня 1976 года у г.п. Кіраўск Магілёўскай вобласці. У 1995—1999 гадах працаваў лабарантам сярэдняй школы № 11 г. Слуцка. У 1999 годзе скончыў [[Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія|Беларускую дзяржаўную сельскагаспадарчую акадэмію]] па спецыяльнасці «Бухгалтарскі ўлік, кантроль і аналіз гаспадарчай дзейнасці». У 1999—2002 гадах — начальнік аддзела Слуцкага гарадскога камітэта, намеснік начальніка аддзела Цэнтральнага камітэта, намеснік начальніка аддзела Цэнтральнай кантрольнай камісіі, намеснік старшыні, выканаўца абавязкаў старшыні Мінскай гарадской кантрольнай камісіі [[Беларускі патрыятычны саюз моладзі|Беларускага патрыятычнага саюза моладзі]]. У 2002—2003 гадах — галоўны спецыяліст аддзела развіцця маладзёжнага і дзіцячага руху, загадчык сектара арганізацыйна-прававой работы Дэпартамента па справах моладзі [[Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь]]. У 2003—2013 гадах — галоўны спецыяліст, саветнік, галоўны саветнік упраўлення міжнароднага супрацоўніцтва, галоўнага ўпраўлення міжнароднага супрацоўніцтва і гандлю, намеснік начальніка галоўнага ўпраўлення міжнароднага супрацоўніцтва і гандлю — начальнік упраўлення міжнароднага супрацоўніцтва Апарату [[Савет Міністраў Рэспублікі Беларусь|Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь]]. У 2013—2015 гадах — памочнік старшыні праўлення ААТ «[[Банк развіцця Рэспублікі Беларусь]]» У 2015—2021 гадах — начальнік галоўнага ўпраўлення міжнароднага супрацоўніцтва і гандлю Апарату Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь. У 2018 годзе скончыў [[Акадэмія кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь|Акадэмію кіравання пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь]] па спецыяльнасці «Дзяржаўнае кіраванне і права». 18 чэрвеня 2021 года прызначаны Надзвычайным і Паўнамоцным Паслом Рэспублікі Беларусь у Манголіі<ref>[https://president.gov.by/be/events/rassmotrenie-kadrovyh-voprosov-1624025205 Разгляд кадравых пытанняў]</ref>, аднак фактычна прыступіў да працы ў ліпені 2021 года<ref>[https://mongolia.mfa.gov.by/be/embassy/ambassador/ Гарэлік Дзмітрый Мікалаевіч]</ref>. Даверчыя граматы Прэзідэнту Манголіі ўручыў 8 лістапада 2021 года<ref>[https://mfa.gov.by/be/press/news_mfa/cdfedf416ef2a7aa.html Аб уручэнні Паслом Беларусі Д.Гарэлікам даверчых грамат Прэзідэнту Манголіі]</ref>. Жанаты. Мае сына. {{зноскі}} {{DEFAULTSORT:Гарэлік, Дзмітрый Мікалаевіч}} [[Катэгорыя:Дыпламаты Беларусі]] [[Катэгорыя:Паслы Беларусі ў Манголіі]] 9z8hhv4ujoysrqggjn2n0m4plpm9ocg Allium kermesinum 0 717724 4194503 2022-08-26T06:48:02Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565523|Allium kermesinum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium kermesinum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў <nowiki>{{нп3|Камнік-Савінскія Альпы|Альпах|uk|Камнік-Савіньські Альпи}}</nowiki> [[Славенія|Славеніі]] і [[Аўстрыя|Аўстрыі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў <nowiki>{{нп3|Камнік-Савінскія Альпы|Альпах|uk|Камнік-Савіньські Альпи}}</nowiki> [[Славенія|Славеніі]] і [[Аўстрыя|Аўстрыі]]<ref>{{Артыкул|назва=Floristic records from the Karavanke/Karawanken and Kamniške Alpe/Steiner Alpen (Slovenia and Austria)|DOI=}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] cl6z2bco75ehrgi4r2cwrid61wgnw6v 4194504 4194503 2022-08-26T06:49:49Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kermesinum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kermesinum | commons = Category:Allium kermesinum | iucn = | grin = }} '''Allium kermesinum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў {{нп3|Камнік-Савінскія Альпы|Альпах|uk|Камнік-Савіньські Альпи}} [[Славенія|Славеніі]] і [[Аўстрыя|Аўстрыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kermesinum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў {{нп3|Камнік-Савінскія Альпы|Альпах|uk|Камнік-Савіньські Альпи}} [[Славенія|Славеніі]] і [[Аўстрыя|Аўстрыі]]<ref>{{Артыкул|загаловак=Floristic records from the Karavanke/Karawanken and Kamniške Alpe/Steiner Alpen (Slovenia and Austria)|DOI=}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Еўропы]] e24nwghhwha0llj3nw51v13fpundcvz Катэгорыя:Флора Цэнтральнай Азіі 14 717725 4194506 2022-08-26T06:54:12Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Флора Азіі|Цэнтральная Азія]] [[Катэгорыя:Цэнтральная Азія]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Флора Азіі|Цэнтральная Азія]] [[Катэгорыя:Цэнтральная Азія]] ns88ujyjkogd42ug8dg8pvr3bppomoi Allium kiiense 0 717726 4194508 2022-08-26T06:54:51Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565527|Allium kiiense]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium kiiense'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Японія|Японіі]]. == Апісанне == [[Файл:Allium_kiiense_kiiitorkkou12.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Allium_kiiense_kiiitorkkou12.jpg/200px-Allium_kiiense_kiiitorkkou12.jpg|злева|міні|200x200пкс|Суквецце]] [[Ліст|Лісце]] даўжынёй да 40&nbsp;см, шырынёй 1.5–2.5&nbsp;мм. [[Калякветнік]] чырванавата-пурпурны. Лісточкі калякветніка ладдзяпадобныя, 5-6 × 2.5-4&nbsp;мм. [[Храмасома|2n]] = 16<ref>{{Артыкул|назва=A taxonomic revision of the Allium virgunculae complex (Alliaceae)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref> == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Японія|Японіі]] ([[Хонсю|Хансю]])<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77103610-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829065403/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77103610-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] gswk0lkumu64ogdw7o8lethbdqzo3mf 4194512 4194508 2022-08-26T06:59:55Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kiiense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kiiense | commons = Category:Allium kiiense | iucn = | grin = }} '''Allium kiiense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Японія|Японіі]]. == Апісанне == [[Файл:Allium_kiiense_kiiitorkkou12.jpg|злева|міні|250пкс|Суквецце]] [[Ліст|Лісце]] даўжынёй да 40&nbsp;см, шырынёй 1.5-2.5&nbsp;мм. [[Калякветнік]] чырванавата-пурпурны. Лісточкі калякветніка ладдзяпадобныя, 5-6 × 2.5-4&nbsp;мм. [[Храмасома|2n]] = 16<ref>{{Артыкул|загаловак=A taxonomic revision of the Allium virgunculae complex (Alliaceae)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kiiense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Японія|Японіі]] ([[Хонсю|Хансю]])<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77103610-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829065403/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77103610-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 0my7c23wkze0wvp7kpetx057293n2vp 4194633 4194512 2022-08-26T11:27:00Z KrBot 24355 + {{ізаляваны артыкул}} wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kiiense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kiiense | commons = Category:Allium kiiense | iucn = | grin = }} '''Allium kiiense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Японія|Японіі]]. == Апісанне == [[Файл:Allium_kiiense_kiiitorkkou12.jpg|злева|міні|250пкс|Суквецце]] [[Ліст|Лісце]] даўжынёй да 40&nbsp;см, шырынёй 1.5-2.5&nbsp;мм. [[Калякветнік]] чырванавата-пурпурны. Лісточкі калякветніка ладдзяпадобныя, 5-6 × 2.5-4&nbsp;мм. [[Храмасома|2n]] = 16<ref>{{Артыкул|загаловак=A taxonomic revision of the Allium virgunculae complex (Alliaceae)|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kiiense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Японія|Японіі]] ([[Хонсю|Хансю]])<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77103610-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829065403/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77103610-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} {{ізаляваны артыкул|date=2022-08-26}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] h7w6ncfva9imxufy3kdxnqbekyr8i1q Помнік у памяць вайны 1812 года (Клясціцы) 0 717727 4194513 2022-08-26T07:00:34Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Помнік}} '''Помнік у памяць аб вайне 1812''' — былы помник у аг. [[Клясціцы]] ў [[Расонскі раён|Расонскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Знаходзіўся непадалёку ад Царква Святых апосталаў Пятра і Паўла (Клясціцы)|царквы Святых апосталаў Пят...» wikitext text/x-wiki {{Помнік}} '''Помнік у памяць аб вайне 1812''' — былы помник у аг. [[Клясціцы]] ў [[Расонскі раён|Расонскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Знаходзіўся непадалёку ад [[Царква Святых апосталаў Пятра і Паўла (Клясціцы)|царквы Святых апосталаў Пятра і Паўла]]. == Апісанне == Устаноўлены ў 1857 годзе у гонар [[Бітва пад Клясціцамі|бітва пад Клясціцамі]] 1812 года па мадэлі архітэктара Антоніа Адаміні. Уяўляў сабою востраканечную васьмібаковую піраміду з купалам і пазалочаным крыжам. У 1930-я гадах помнік разбураны. У 1962 годзе прыкладна ў тым месцы, дзе стаяў манумент, устанавілі «Помнік у гонар перамогі рускіх войскаў» і ў 1992 годзе дэманціраваны. {{зноскі}} == Літаратура == * Клясціцы // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 1999. — Т. 8. — С. 355—356. * Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Віцебская вобласць. — Мінск, 1985. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Помнікі Віцебскай вобласці]] [[Катэгорыя:Клясціцы]] 8w5u5o5qhd50xpf80md4z4ice71sn4w 4194525 4194513 2022-08-26T07:20:03Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Помнік}} '''Помнік у памяць аб вайне 1812''' — былы помнік у аг. [[Клясціцы]] ў [[Расонскі раён|Расонскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Знаходзіўся непадалёку ад [[Царква Святых апосталаў Пятра і Паўла (Клясціцы)|царквы Святых апосталаў Пятра і Паўла]]. == Апісанне == Устаноўлены ў 1857 годзе у гонар [[Бітва пад Клясціцамі|бітва пад Клясціцамі]] 1812 года па мадэлі архітэктара [[Антоніа Адаміні]]. Уяўляў сабою востраканечную васьмібаковую піраміду з купалам і пазалочаным крыжам. У 1930-я гадах помнік разбураны. У 1962 годзе прыкладна ў тым месцы, дзе стаяў манумент, устанавілі «Помнік у гонар перамогі рускіх войскаў» і ў 1992 годзе дэманціраваны. {{зноскі}} == Літаратура == * Клясціцы // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 1999. — Т. 8. — С. 355—356. * Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Віцебская вобласць. — Мінск, 1985. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Помнікі Віцебскай вобласці]] [[Катэгорыя:Клясціцы]] 6q5c5l8892q2nztnmj3jlco1f3v15w8 4194624 4194525 2022-08-26T11:11:36Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Помнік у памяць аб вайне 1812]] у [[Помнік у памяць аб вайне 1812 года]] wikitext text/x-wiki {{Помнік}} '''Помнік у памяць аб вайне 1812''' — былы помнік у аг. [[Клясціцы]] ў [[Расонскі раён|Расонскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Знаходзіўся непадалёку ад [[Царква Святых апосталаў Пятра і Паўла (Клясціцы)|царквы Святых апосталаў Пятра і Паўла]]. == Апісанне == Устаноўлены ў 1857 годзе у гонар [[Бітва пад Клясціцамі|бітва пад Клясціцамі]] 1812 года па мадэлі архітэктара [[Антоніа Адаміні]]. Уяўляў сабою востраканечную васьмібаковую піраміду з купалам і пазалочаным крыжам. У 1930-я гадах помнік разбураны. У 1962 годзе прыкладна ў тым месцы, дзе стаяў манумент, устанавілі «Помнік у гонар перамогі рускіх войскаў» і ў 1992 годзе дэманціраваны. {{зноскі}} == Літаратура == * Клясціцы // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 1999. — Т. 8. — С. 355—356. * Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Віцебская вобласць. — Мінск, 1985. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Помнікі Віцебскай вобласці]] [[Катэгорыя:Клясціцы]] 6q5c5l8892q2nztnmj3jlco1f3v15w8 4194626 4194624 2022-08-26T11:16:47Z Artsiom91 31770 катэгорыі wikitext text/x-wiki {{Помнік}} '''Помнік у памяць аб вайне 1812 года''' — былы помнік у аг. [[Клясціцы]] ў [[Расонскі раён|Расонскім раёне]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Знаходзіўся непадалёку ад [[Царква Святых апосталаў Пятра і Паўла (Клясціцы)|царквы Святых апосталаў Пятра і Паўла]]. == Апісанне == Устаноўлены ў 1857 годзе у гонар [[Бітва пад Клясціцамі|бітвы пад Клясціцамі]] 1812 года па мадэлі архітэктара [[Антоніа Адаміні]]. Уяўляў сабою востраканечную васьмібаковую піраміду з купалам і пазалочаным крыжам. У 1930-я гадах помнік разбураны. У 1962 годзе прыкладна ў тым месцы, дзе стаяў манумент, устанавілі «Помнік у гонар перамогі рускіх войскаў»; у 1992 годзе ён быў дэмантаваны. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|8|Клясціцы||355—356}} * Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Віцебская вобласць. — Мінск, 1985. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1857 годзе]] [[Катэгорыя:1857 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1930-я гады]] [[Катэгорыя:Славутасці Расонскага раёна]] [[Катэгорыя:Помнікі Віцебскай вобласці]] [[Катэгорыя:Клясціцы]] [[Катэгорыя:Вайна 1812 года ў помніках]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Беларусі]] bdsg01ykl6vz1dsv7581katvpoh2lbr 4194668 4194626 2022-08-26T11:50:08Z Maksim L. 13 wikitext text/x-wiki {{Помнік}} '''Помнік у памяць аб вайне 1812 года''' — былы помнік у [[Клясціцы|Клясціцах]] [[Расонскі раён|Расонскага раёна]] [[Віцебская вобласць|Віцебскай вобласці]]. Знаходзіўся паблізу [[Царква Святых апосталаў Пятра і Паўла (Клясціцы)|царквы Святых апосталаў Пятра і Паўла]]. == Апісанне == Устаноўлены ў 1857 годзе у памяць [[Бітва пад Клясціцамі|бітвы пад Клясціцамі]] 1812 года па мадэлі архітэктара [[Антоніа Адаміні]]. Уяўляў сабою востраканечную васьмібаковую піраміду з купалам і пазалочаным крыжам. У 1930-я гады помнік разбураны. У 1962 годзе прыкладна ў тым месцы, дзе стаяў манумент, устанавілі «Помнік у гонар перамогі рускіх войскаў»; у 1992 годзе ён быў дэмантаваны. {{зноскі}} == Літаратура == * {{Крыніцы/БелЭн|8|Клясціцы||355—356}} * Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Віцебская вобласць. — Мінск, 1985. {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:З’явіліся ў 1857 годзе]] [[Катэгорыя:1857 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Зніклі ў 1930-я гады]] [[Катэгорыя:Славутасці Расонскага раёна]] [[Катэгорыя:Помнікі Віцебскай вобласці]] [[Катэгорыя:Клясціцы]] [[Катэгорыя:Вайна 1812 года ў помніках]] [[Катэгорыя:Знішчаныя збудаванні Беларусі]] 320xf3tdkuc0e55hghqovof9b99jq4c Allium koelzii 0 717728 4194514 2022-08-26T07:01:59Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565531|Allium koelzii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium koelzii'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] заходняга і паўднёва-заходняга [[Іран|Ірана]]. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] cyva505wlghw4hb1iv271xkxgtyoinu 4194515 4194514 2022-08-26T07:02:59Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium koelzii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium koelzii | commons = Category:Allium koelzii | iucn = | grin = }} '''Allium koelzii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium koelzii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] заходняга і паўднёва-заходняга [[Іран]]а. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] p7ng0rvxgzahlnqfsceewiydq1rcu7y Allium koenigianum 0 717729 4194516 2022-08-26T07:05:21Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565533|Allium koenigianum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium koenigianum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Турцыя|Турцыі]] (Усход). Расце сярод хмызнякоў<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/199877/2616292|дата=2014|archive-date=5 серпня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805230858/https://www.iucnredlist.org/species/199877/2616292}}</ref>. == Ахова == Від уключаны ў Чырвоную кнігу Турцыі<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/199877/2616292|archive-date=5 серпня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805230858/https://www.iucnredlist.org/species/199877/2616292}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] k5irfq63y65r16q8yxymb9mfoi4cpg2 4194517 4194516 2022-08-26T07:06:20Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium koenigianum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium koenigianum | commons = Category:Allium koenigianum | iucn = | grin = }} '''Allium koenigianum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium koenigianum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Турцыя|Турцыі]] (Усход). Расце сярод хмызнякоў<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/199877/2616292|дата=2014|archive-date=5 серпня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805230858/https://www.iucnredlist.org/species/199877/2616292}}</ref>. == Ахова == Від уключаны ў Чырвоную кнігу Турцыі<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] f59kofo44r8ilrc9f6timpooooc3du4 Allium kollmannianum 0 717730 4194518 2022-08-26T07:08:28Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565535|Allium kollmannianum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium kollmannianum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ва ўсходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор'і]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва ўсходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор'і]], у прыватнасці на поўдні [[Ізраіль|Ізраіля]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:959842-1|дата=|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831203623/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:959842-1}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/PTaxonDetail.asp?NameCache=Allium%20kollmannianum&PTRefFk=8000000|дата=}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] g7l2tg02jaq0xzhr0930bfhcb91r715 4194520 4194518 2022-08-26T07:10:13Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kollmannianum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kollmannianum | commons = Category:Allium kollmannianum | iucn = | grin = }} '''Allium kollmannianum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ва ўсходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’і]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kollmannianum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва ўсходнім [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’і]], у прыватнасці на поўдні [[Ізраіль|Ізраіля]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:959842-1|дата=|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831203623/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:959842-1}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|title=bgbm.org|url=http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/PTaxonDetail.asp?NameCache=Allium%20kollmannianum&PTRefFk=8000000|дата=}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] scxccji1m6geybkcmubsjtp3f540wq8 Allium komarowii 0 717731 4194522 2022-08-26T07:13:58Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565536|Allium komarowii]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium komarowii'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ва [[Узбекістан|Узбекістане]] і [[Таджыкістан|Таджыкістане]]. == Апісанне == Гэты від спалучае шырокае, тоўстае, шызае лісце са шчыльным шарам чырвоных кветак на досыць высокім сцябле<ref name="">{{Артыкул|назва=More than apretty faceornamental “drumstick onions” of Allium subg. melanocrommyum are also potential medicinal plants|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва [[Узбекістан|Узбекістане]] і [[Таджыкістан|Таджыкістане]]. == Выкарыстанне == Лічыцца, што ''Allium komarowii'' мае даволі значную медыцынскую сілу. Лісце і цыбуліны выкарыстоўваюць у свежым выглядзе, або наразаюць кавалачкамі, вараць і ўжываюць супраць [[Анемія|анеміі]] і дрэннага [[Кровазварот|кровазвароту]], а таксама як [[анабалічны]] прэпарат для коней. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] ruwgqsebb7x7rpfi9c02cy6laxow2fo 4194524 4194522 2022-08-26T07:15:38Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium komarowii | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium komarowii | commons = Category:Allium komarowii | iucn = | grin = }} '''Allium komarowii'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ва [[Узбекістан]]е і [[Таджыкістан]]е. == Апісанне == Гэты від спалучае шырокае, тоўстае, шызае лісце са шчыльным шарам чырвоных кветак на досыць высокім сцябле<ref name="">{{Артыкул|загаловак=More than apretty faceornamental “drumstick onions” of Allium subg. melanocrommyum are also potential medicinal plants|DOI=}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium komarowii'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва [[Узбекістан]]е і [[Таджыкістан]]е. == Выкарыстанне == Лічыцца, што ''Allium komarowii'' мае даволі значную медыцынскую сілу. Лісце і цыбуліны выкарыстоўваюць у свежым выглядзе, або наразаюць кавалачкамі, вараць і ўжываюць супраць [[Анемія|анеміі]] і дрэннага [[кровазварот]]у, а таксама як анабалічны прэпарат для коней. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] skjkqek67igyoaqtdxl78wd3aofp5am Allium kopetdagense 0 717732 4194526 2022-08-26T07:21:25Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565537|Allium kopetdagense]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium kopetdagense'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў паўночна-ўсходнім [[Іран|Іране]] і паўднёвым [[Туркменістан|Туркменістане]]. == Апісанне == [[Цыбуліна]] адна, яйцападобная, 5-7&nbsp;мм таўшчынёй; вонкавыя абалонкі шараватыя; цыбулінкі адсутнічаюць. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] вузка-ланцэтныя, вострыя, 6&nbsp;мм даўжынёй. Ніткі ўнутраных [[Тычынка|тычынак]] амаль ўтрая шырэйшыя. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў паўночна-ўсходнім [[Іран|Іране]] і паўднёвым [[Туркменістан|Туркменістане]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528260-1|archive-date=28 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828222943/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528260-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] pfr1g7ooopj9ud1x14d4rq1u7do941i 4194527 4194526 2022-08-26T07:22:19Z Хомелка 6638 вікіфікацыя wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kopetdagense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kopetdagense | commons = Category:Allium kopetdagense | iucn = | grin = }} '''Allium kopetdagense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў паўночна-ўсходнім [[Іран]]е і паўднёвым [[Туркменістан]]е. == Апісанне == [[Цыбуліна]] адна, яйцападобная, 5-7&nbsp;мм таўшчынёй; вонкавыя абалонкі шараватыя; цыбулінкі адсутнічаюць. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] вузка-ланцэтныя, вострыя, 6&nbsp;мм даўжынёй. Ніткі ўнутраных [[Тычынка|тычынак]] амаль ўтрая шырэйшыя. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kopetdagense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў паўночна-ўсходнім [[Іран]]е і паўднёвым [[Туркменістан]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528260-1|archive-date=28 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828222943/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528260-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] azq3a1dcb3fexdvw9hzroo45q4kppq5 Allium kopsedorum 0 717733 4194530 2022-08-26T07:28:36Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565538|Allium kopsedorum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium kopsedorum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Іран|Ірана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77134733-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830151952/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77134733-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 4mijjtwzvv1ofayai1un0bkcayvedt9 4194531 4194530 2022-08-26T07:29:26Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kopsedorum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kopsedorum | commons = Category:Allium kopsedorum | iucn = | grin = }} '''Allium kopsedorum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kopsedorum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Іран]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77134733-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830151952/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77134733-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] en1eoxj926im6q5zq9x93uzi7lwgcak Allium kossoricum 0 717734 4194532 2022-08-26T07:31:58Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565541|Allium kossoricum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium kossoricum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ва ўсходняй [[Турцыя|Турцыі]] і паўднёвым [[Закаўказзе|Закаўказзі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва ўсходняй [[Турцыя|Турцыі]] і паўднёвым Закаўказзі<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528256-1|archive-date=19 січня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210119025233/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528256-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] fzp3zuwh3jhpqd2kujih9sw15uva6yp 4194533 4194532 2022-08-26T07:33:26Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kossoricum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kossoricum | commons = Category:Allium kossoricum | iucn = | grin = }} '''Allium kossoricum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ва ўсходняй [[Турцыя|Турцыі]] і паўднёвым [[Закаўказзе|Закаўказзі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kossoricum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ва ўсходняй [[Турцыя|Турцыі]] і паўднёвым Закаўказзі<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528256-1|archive-date=19 січня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210119025233/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528256-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] ozdegxnrbmy7fv9d0ruzmd5i0mi8yy4 Allium kotschyi 0 717735 4194534 2022-08-26T07:35:29Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565542|Allium kotschyi]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium kotschyi'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёвага [[Іран|Ірана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528263-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830100713/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528263-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] b7vnw4rqeiicmgpt381iiy2y0mznb27 4194535 4194534 2022-08-26T07:36:24Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kotschyi | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kotschyi | commons = Category:Allium kotschyi | iucn = | grin = }} '''Allium kotschyi'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Цыбуля мядзведжая'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёвага [[Іран]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528263-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830100713/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528263-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] dhrtvs7vz7cla41c0963fhviw8xcyx7 Allium koyuncui 0 717736 4194536 2022-08-26T07:38:57Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565543|Allium koyuncui]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium koyuncui'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1020707-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829030307/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1020707-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] jdw2jk6qihhq4htlkp4m54fvkohwu4j 4194537 4194536 2022-08-26T07:40:04Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium koyuncui | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium koyuncui | commons = Category:Allium koyuncui | iucn = | grin = }} '''Allium koyuncui'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Турцыя|Турцыі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium koyuncui'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Турцыя|Турцыі]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1020707-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829030307/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1020707-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] odzhi7c7jeat7oly33blohrtre7uj7v Allium kujukense 0 717737 4194538 2022-08-26T07:41:43Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/32954328|Allium kujukense]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium kujukense'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан|Казахстана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёва-ўсходняга [[Казахстан|Казахстана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528265-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 9uatcw39z2ynew1o77z0mq6c5yjr5yb 4194539 4194538 2022-08-26T07:42:54Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kujukense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kujukense | commons = Category:Allium kujukense | iucn = | grin = }} '''Allium kujukense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kujukense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёва-ўсходняга [[Казахстан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528265-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] pa2gvfafle0zwzuo8uxhb5qxo6my95x Allium kunthianum 0 717738 4194540 2022-08-26T07:45:12Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565546|Allium kunthianum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium kunthianum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаная ў паўночна-ўсходняй [[Турцыя|Турцыі]] і на паўночным захадзе [[Іран|Іране]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528267-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831000359/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528267-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе [[альпійскія лугі]] і іншыя ўчасткі схілаў [[Каўказ|Каўказскіх гор]]<ref name="Missouri">{{Cite web|url=http://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?kempercode=e131}} {{Ref-en}}</ref>. == Апісанне == Цыбульная шматгадовая расліна. Прыкаранёвае зялёнае лісце з'яўляецца парамі. Кветканос 15-25&nbsp;см. Суквецце&nbsp;— сферычны парасонік шырынёй да 3,8&nbsp;см<ref name="Missouri">{{Cite web|url=http://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?kempercode=e131}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Флора Каўказа]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] tocnw6oblprl7dj9perb71l6egnexk9 4194541 4194540 2022-08-26T07:48:19Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kunthianum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kunthianum | commons = Category:Allium kunthianum | iucn = | grin = }} '''Allium kunthianum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}. == Апісанне == Цыбульная шматгадовая расліна. Прыкаранёвае зялёнае лісце з’яўляецца парамі. Кветканос 15-25&nbsp;см. Суквецце&nbsp;— сферычны парасонік шырынёй да 3,8&nbsp;см<ref name="Missouri">{{Cite web|title=missouribotanicalgarden.org|url=http://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?kempercode=e131}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kunthianum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў паўночна-ўсходняй [[Турцыя|Турцыі]] і на паўночным захадзе [[Іран]]е<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528267-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831000359/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528267-1}} {{Ref-en}}</ref>. Насяляе [[альпійскія лугі]] і іншыя ўчасткі схілаў [[Каўказ|Каўказскіх гор]]<ref name="Missouri">{{Cite web|title=missouribotanicalgarden.org|url=http://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?kempercode=e131}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Флора Каўказа]] [[Катэгорыя:Цыбуля]] ec12oob44dvj95j3ap8xb9wv0w03rqj Allium kuramense 0 717739 4194543 2022-08-26T08:06:23Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565547|Allium kuramense]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium kuramense'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Узбекістан|Узбекістана]]. == Апісанне == [[Цыбуліна]] канічна-цыліндрычная, 20-30 × 5-10&nbsp;мм. сцябло вышынёй 20-30&nbsp;см. [[Ліст|Лісце]] ў колькасці 2-3, 1-3&nbsp;мм шырынёй. [[Калякветнік]] вузка званочкавы, лісточкі ружова-пурпурныя, жылкі больш рэзка фіялетавыя, 4-5&nbsp;мм даўжынёй<ref>{{Артыкул|назва=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia|DOI=}}</ref>. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Узбекістан|Узбекістана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1002908-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830192926/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1002908-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 01uc99rmmdmwspguiy4gzcah3wum1wx 4194546 4194543 2022-08-26T08:07:59Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kuramense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kuramense | commons = Category:Allium kuramense | iucn = | grin = }} '''Allium kuramense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Узбекістан]]а. == Апісанне == [[Цыбуліна]] канічна-цыліндрычная, 20-30 × 5-10&nbsp;мм. сцябло вышынёй 20-30&nbsp;см. [[Ліст|Лісце]] ў колькасці 2-3, 1-3&nbsp;мм шырынёй. [[Калякветнік]] вузка званочкавы, лісточкі ружова-пурпурныя, жылкі больш рэзка фіялетавыя, 4-5&nbsp;мм даўжынёй<ref>{{Артыкул|загаловак=New taxa, new combinations, and taxonomic remarks on Allium L. from Fergan depression, Middle Asia|DOI=}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kuramense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Узбекістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1002908-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830192926/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:1002908-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 84ytkbyqoxsnqi5k4isbw81xhn5l61p Allium kwakense 0 717740 4194547 2022-08-26T08:09:58Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565551|Allium kwakense]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium kwakense'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Таджыкістан|Таджыкістана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Таджыкістан|Таджыкістана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104892-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829065404/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104892-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 913wtjatwkk7x2nk2mup8jqqd8t0jsj 4194548 4194547 2022-08-26T08:11:49Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kwakense | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kwakense | commons = Category:Allium kwakense | iucn = | grin = }} '''Allium kwakense'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Таджыкістан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kwakense'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Таджыкістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104892-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829065404/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:77104892-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 49e6pzd49dag0248if25wyuwxxjvza0 Allium kysylkumi 0 717741 4194549 2022-08-26T08:15:26Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565552|Allium kysylkumi]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium kysylkumi'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Узбекістан|Узбекістана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Узбекістан|Узбекістана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528272-1|archive-date=28 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828204920/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528272-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] 0suosx8hw3h1l4ygrvfdu6ftj9svokr 4194550 4194549 2022-08-26T08:16:41Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kysylkumi | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kysylkumi | commons = Category:Allium kysylkumi | iucn = | grin = }} '''Allium kysylkumi'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Узбекістан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kysylkumi'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Узбекістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528272-1|archive-date=28 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828204920/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528272-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] so59ht8ia06x3qfwjv1syi52w5erm0f 4194551 4194550 2022-08-26T08:16:52Z Хомелка 6638 дададзена [[Катэгорыя:Флора Азіі]] з дапамогай [[Вікіпедыя:Гаджэты/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium kysylkumi | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium kysylkumi | commons = Category:Allium kysylkumi | iucn = | grin = }} '''Allium kysylkumi'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Узбекістан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium kysylkumi'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Узбекістан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528272-1|archive-date=28 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210828204920/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528272-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] pfh1v1jfavqchbnuz5vj48d3vzd0b8r Удзельнік:Nikita Derzhavin 29 2 717742 4194558 2022-08-26T09:24:53Z Nikita Derzhavin 29 113673 Новая старонка: «{{Babel|ru|en-3|de-2|be-1|fi-1|eo-1}} Добры дзень, я '''Мікіта Дзяржавін''' з [[Памор’е (Расія)|Памор'я]], г. [[Северадзвінск|Северадзвіньска]]. Пакуль што я нічога не пісаў у [[Беларуская Вікіпедыя|беларускамоўную Вікіпэдыю]], але збіраюся, бо вучу беларускую мову. Пішу ў Рус...» wikitext text/x-wiki {{Babel|ru|en-3|de-2|be-1|fi-1|eo-1}} Добры дзень, я '''Мікіта Дзяржавін''' з [[Памор’е (Расія)|Памор'я]], г. [[Северадзвінск|Северадзвіньска]]. Пакуль што я нічога не пісаў у [[Беларуская Вікіпедыя|беларускамоўную Вікіпэдыю]], але збіраюся, бо вучу беларускую мову. Пішу ў [[Руская Вікіпедыя|Вікіпедыі]] ў асноўным на [[Архангельская вобласць|локальныя]] тэмы: Памор'е, Северадзвінск, [[Архангельск]]. f739czu7u2829lvyddxqdwpgryoe2mu 4194560 4194558 2022-08-26T09:29:20Z Nikita Derzhavin 29 113673 wikitext text/x-wiki {{Babel|be-1|ru|en-3|de-2|fi-1|eo-1}} Добры дзень, я '''Мікіта Дзяржавін''' з [[Памор’е (Расія)|Памор'я]], г. [[Северадзвінск|Северадзвіньска]]. Пакуль што я нічога не пісаў у [[Беларуская Вікіпедыя|беларускамоўную Вікіпэдыю]], але збіраюся, бо вучу беларускую мову. Пішу ў [[Руская Вікіпедыя|Вікіпедыі]] ў асноўным на [[Архангельская вобласць|локальныя]] тэмы: Памор'е, Северадзвінск, [[Архангельск]]. oh9ktj1r46dt33u8e9yui7ud1oqkuf3 Лячэбны факультэт ВДМУ 0 717743 4194559 2022-08-26T09:28:09Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Віцебск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт ВДМУ''' — структу...» wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Віцебск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт ВДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Апісане == Факультэт рыхтуе правізараў па спецыяльнасці «Фармацыя» для Рэспублікі Беларусь, а таксама магістраў фармацыі для замежных краін (Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, [[Іарданія|Іарданіі]], [[Марока|Каралеўства Марока]], [[Туніс]]а і інш.). == Кафедры == У структуры факультэта (загад рэктара ад 01.10.2020 № 246-уч) наступныя кафедры: {{Div col|2}} * анестэзіялогіі і рэаніматалогіі з курсам ФПК і ПК; * акушэрства і гінекалогіі; * анатоміі чалавека; гісталогіі, цыталогіі і эмбрыялогіі; * шпітальнай тэрапіі з курсам ФПК і ПК; шпітальнай хірургіі з курсам ФПК і ПК; дэрматавенералогіі і касметалогіі; * клінічнай імуналогіі і алергалогіі з курсам ФПК і ПК; медыцынскай біялогіі і агульнай генетыкі; * медыцынскай рэабілітацыі і фізічнай культуры з курсам ФПК і ПК; * неўралогіі і нейрахірургіі; * нармальнай фізіялогіі; * агульнай урачэбнай практыкі; агульнай і клінічнай біяхіміі з курсам ФПК і ПК; * агульнай хірургіі; * грамадскага здароўя і аховы здароўя з курсам ФПК і ПК; * анкалогіі з курсам ФПК і ПК; * аператыўнай хірургіі і тапаграфічнай анатоміі; * отарыналарынгалогіі; * афтальмалогіі; * паталагічнай анатоміі і судовай медыцыны з курсам ФПК і ПК; * паталагічнай фізіялогіі; * педыятрыі; * прапедэўтыкі ўнутраных хвароб; * псіхіятрыі і наркалогіі з курсам ФПК і ПК; * траўматалогіі, артапедыі і ваенна-палявой хірургіі; * факультэцкай тэрапіі і кардыялогіі з курсам ФПК і ПК; * факультэцкай хірургіі; фтызіяпульманалогіі з курсам ФПК і ПК; экалагічнай і прафілактычнай медыцыны. {{Div col end}} == Дэканы == {{Div col|2}} * П. М. Гурэвіч * Г. І. Коган (1937), * Н. Л. Крычэўскі (1939), * В. В. Каробка (1939—1941), * Е. С. Кеціладзэ (1957—1959), * Д. А. Маслакоў (1959—1964) * Н. П. Леткіна (1965—1967) * А. Ф. Катовіч (1967—1969) * М. М. Пяткевіч (1969—1970), * Н. Ф. Лызікаў (1970—1976), * Е. А. Непакайчыцкі (1971—1976), * В. С. Макаранка (1976—1985), * Ю. Б. Мартаў (1985—1989), * М. А. Нікольскі (1989—1997). * Н. Ю. Канявалава (1997—2006) * В. М. Сямёнаў (2006—2014) * І. У. Гарадзецкая (з 2014) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.vsmu.by/be/fakultety/lyachebny-fakultet.html Фармацэўтычны факультэт] {{ВДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт ВДМУ| ]] dz7wf01lszlkdhxhkukqb7figmt5mg6 4194565 4194559 2022-08-26T09:42:58Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Кафедры */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Віцебск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт ВДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Апісане == Факультэт рыхтуе правізараў па спецыяльнасці «Фармацыя» для Рэспублікі Беларусь, а таксама магістраў фармацыі для замежных краін (Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, [[Іарданія|Іарданіі]], [[Марока|Каралеўства Марока]], [[Туніс]]а і інш.). == Кафедры == У структуры факультэта (загад рэктара ад 01.10.2020 № 246-уч) наступныя кафедры: {{Div col|2}} * анестэзіялогіі і рэаніматалогіі з курсам ФПК і ПК; * акушэрства і гінекалогіі; * анатоміі чалавека; гісталогіі, цыталогіі і эмбрыялогіі; * шпітальнай тэрапіі з курсам ФПК і ПК; * шпітальнай хірургіі з курсам ФПК і ПК; * дэрматавенералогіі і касметалогіі; * клінічнай імуналогіі і алергалогіі з курсам ФПК і ПК; * медыцынскай біялогіі і агульнай генетыкі; * медыцынскай рэабілітацыі і фізічнай культуры з курсам ФПК і ПК; * неўралогіі і нейрахірургіі; * нармальнай фізіялогіі; * агульнай урачэбнай практыкі; * агульнай і клінічнай біяхіміі з курсам ФПК і ПК; * агульнай хірургіі; * грамадскага здароўя і аховы здароўя з курсам ФПК і ПК; * анкалогіі з курсам ФПК і ПК; * аператыўнай хірургіі і тапаграфічнай анатоміі; * отарыналарынгалогіі; * афтальмалогіі; * паталагічнай анатоміі і судовай медыцыны з курсам ФПК і ПК; * паталагічнай фізіялогіі; * педыятрыі; * прапедэўтыкі ўнутраных хвароб; * псіхіятрыі і наркалогіі з курсам ФПК і ПК; * траўматалогіі, артапедыі і ваенна-палявой хірургіі; * факультэцкай тэрапіі і кардыялогіі з курсам ФПК і ПК; * факультэцкай хірургіі; * фтызіяпульманалогіі з курсам ФПК і ПК; * экалагічнай і прафілактычнай медыцыны. {{Div col end}} == Дэканы == {{Div col|2}} * П. М. Гурэвіч * Г. І. Коган (1937), * Н. Л. Крычэўскі (1939), * В. В. Каробка (1939—1941), * Е. С. Кеціладзэ (1957—1959), * Д. А. Маслакоў (1959—1964) * Н. П. Леткіна (1965—1967) * А. Ф. Катовіч (1967—1969) * М. М. Пяткевіч (1969—1970), * Н. Ф. Лызікаў (1970—1976), * Е. А. Непакайчыцкі (1971—1976), * В. С. Макаранка (1976—1985), * Ю. Б. Мартаў (1985—1989), * М. А. Нікольскі (1989—1997). * Н. Ю. Канявалава (1997—2006) * В. М. Сямёнаў (2006—2014) * І. У. Гарадзецкая (з 2014) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.vsmu.by/be/fakultety/lyachebny-fakultet.html Фармацэўтычны факультэт] {{ВДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт ВДМУ| ]] bedbbk90lr22kwax37bv5t1n2n9e990 4194573 4194565 2022-08-26T10:04:05Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Дэканы */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Віцебск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт ВДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Апісане == Факультэт рыхтуе правізараў па спецыяльнасці «Фармацыя» для Рэспублікі Беларусь, а таксама магістраў фармацыі для замежных краін (Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, [[Іарданія|Іарданіі]], [[Марока|Каралеўства Марока]], [[Туніс]]а і інш.). == Кафедры == У структуры факультэта (загад рэктара ад 01.10.2020 № 246-уч) наступныя кафедры: {{Div col|2}} * анестэзіялогіі і рэаніматалогіі з курсам ФПК і ПК; * акушэрства і гінекалогіі; * анатоміі чалавека; гісталогіі, цыталогіі і эмбрыялогіі; * шпітальнай тэрапіі з курсам ФПК і ПК; * шпітальнай хірургіі з курсам ФПК і ПК; * дэрматавенералогіі і касметалогіі; * клінічнай імуналогіі і алергалогіі з курсам ФПК і ПК; * медыцынскай біялогіі і агульнай генетыкі; * медыцынскай рэабілітацыі і фізічнай культуры з курсам ФПК і ПК; * неўралогіі і нейрахірургіі; * нармальнай фізіялогіі; * агульнай урачэбнай практыкі; * агульнай і клінічнай біяхіміі з курсам ФПК і ПК; * агульнай хірургіі; * грамадскага здароўя і аховы здароўя з курсам ФПК і ПК; * анкалогіі з курсам ФПК і ПК; * аператыўнай хірургіі і тапаграфічнай анатоміі; * отарыналарынгалогіі; * афтальмалогіі; * паталагічнай анатоміі і судовай медыцыны з курсам ФПК і ПК; * паталагічнай фізіялогіі; * педыятрыі; * прапедэўтыкі ўнутраных хвароб; * псіхіятрыі і наркалогіі з курсам ФПК і ПК; * траўматалогіі, артапедыі і ваенна-палявой хірургіі; * факультэцкай тэрапіі і кардыялогіі з курсам ФПК і ПК; * факультэцкай хірургіі; * фтызіяпульманалогіі з курсам ФПК і ПК; * экалагічнай і прафілактычнай медыцыны. {{Div col end}} == Дэканы == {{Div col|2}} * П. М. Гурэвіч * Г. І. Коган (1937), * Н. Л. Крычэўскі (1939), * В. В. Каробка (1939—1941), * Е. С. Кеціладзэ (1957—1959), * Д. А. Маслакоў (1959—1964) * Н. П. Леткіна (1965—1967) * [[Ганна Фларыянаўна Катовіч]] (1967—1969) * М. М. Пяткевіч (1969—1970), * Н. Ф. Лызікаў (1970—1976), * Е. А. Непакайчыцкі (1971—1976), * В. С. Макаранка (1976—1985), * Ю. Б. Мартаў (1985—1989), * М. А. Нікольскі (1989—1997). * Н. Ю. Канявалава (1997—2006) * В. М. Сямёнаў (2006—2014) * І. У. Гарадзецкая (з 2014) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.vsmu.by/be/fakultety/lyachebny-fakultet.html Фармацэўтычны факультэт] {{ВДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт ВДМУ| ]] k26houc6hvlja0iokuhdqsc3bsullnj 4194574 4194573 2022-08-26T10:05:06Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Дэканы */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Віцебск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт ВДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Апісане == Факультэт рыхтуе правізараў па спецыяльнасці «Фармацыя» для Рэспублікі Беларусь, а таксама магістраў фармацыі для замежных краін (Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, [[Іарданія|Іарданіі]], [[Марока|Каралеўства Марока]], [[Туніс]]а і інш.). == Кафедры == У структуры факультэта (загад рэктара ад 01.10.2020 № 246-уч) наступныя кафедры: {{Div col|2}} * анестэзіялогіі і рэаніматалогіі з курсам ФПК і ПК; * акушэрства і гінекалогіі; * анатоміі чалавека; гісталогіі, цыталогіі і эмбрыялогіі; * шпітальнай тэрапіі з курсам ФПК і ПК; * шпітальнай хірургіі з курсам ФПК і ПК; * дэрматавенералогіі і касметалогіі; * клінічнай імуналогіі і алергалогіі з курсам ФПК і ПК; * медыцынскай біялогіі і агульнай генетыкі; * медыцынскай рэабілітацыі і фізічнай культуры з курсам ФПК і ПК; * неўралогіі і нейрахірургіі; * нармальнай фізіялогіі; * агульнай урачэбнай практыкі; * агульнай і клінічнай біяхіміі з курсам ФПК і ПК; * агульнай хірургіі; * грамадскага здароўя і аховы здароўя з курсам ФПК і ПК; * анкалогіі з курсам ФПК і ПК; * аператыўнай хірургіі і тапаграфічнай анатоміі; * отарыналарынгалогіі; * афтальмалогіі; * паталагічнай анатоміі і судовай медыцыны з курсам ФПК і ПК; * паталагічнай фізіялогіі; * педыятрыі; * прапедэўтыкі ўнутраных хвароб; * псіхіятрыі і наркалогіі з курсам ФПК і ПК; * траўматалогіі, артапедыі і ваенна-палявой хірургіі; * факультэцкай тэрапіі і кардыялогіі з курсам ФПК і ПК; * факультэцкай хірургіі; * фтызіяпульманалогіі з курсам ФПК і ПК; * экалагічнай і прафілактычнай медыцыны. {{Div col end}} == Дэканы == {{Div col|2}} * П. М. Гурэвіч * Г. І. Коган (1937), * Н. Л. Крычэўскі (1939), * В. В. Каробка (1939—1941), * Е. С. Кеціладзэ (1957—1959), * Д. А. Маслакоў (1959—1964) * Н. П. Леткіна (1965—1967) * [[Ганна Фларыянаўна Катовіч]] (1967—1969) * М. М. Пяткевіч (1969—1970), * [[Мікалай Фядосавіч Лызікаў]] (1970—1976), * Е. А. Непакайчыцкі (1971—1976), * В. С. Макаранка (1976—1985), * Ю. Б. Мартаў (1985—1989), * М. А. Нікольскі (1989—1997). * Н. Ю. Канявалава (1997—2006) * В. М. Сямёнаў (2006—2014) * І. У. Гарадзецкая (з 2014) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.vsmu.by/be/fakultety/lyachebny-fakultet.html Фармацэўтычны факультэт] {{ВДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт ВДМУ| ]] f8hyl492aicmoa2yysstmtnb2mq9dbv 4194596 4194574 2022-08-26T10:29:09Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Дэканы */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Віцебск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт ВДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Апісане == Факультэт рыхтуе правізараў па спецыяльнасці «Фармацыя» для Рэспублікі Беларусь, а таксама магістраў фармацыі для замежных краін (Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, [[Іарданія|Іарданіі]], [[Марока|Каралеўства Марока]], [[Туніс]]а і інш.). == Кафедры == У структуры факультэта (загад рэктара ад 01.10.2020 № 246-уч) наступныя кафедры: {{Div col|2}} * анестэзіялогіі і рэаніматалогіі з курсам ФПК і ПК; * акушэрства і гінекалогіі; * анатоміі чалавека; гісталогіі, цыталогіі і эмбрыялогіі; * шпітальнай тэрапіі з курсам ФПК і ПК; * шпітальнай хірургіі з курсам ФПК і ПК; * дэрматавенералогіі і касметалогіі; * клінічнай імуналогіі і алергалогіі з курсам ФПК і ПК; * медыцынскай біялогіі і агульнай генетыкі; * медыцынскай рэабілітацыі і фізічнай культуры з курсам ФПК і ПК; * неўралогіі і нейрахірургіі; * нармальнай фізіялогіі; * агульнай урачэбнай практыкі; * агульнай і клінічнай біяхіміі з курсам ФПК і ПК; * агульнай хірургіі; * грамадскага здароўя і аховы здароўя з курсам ФПК і ПК; * анкалогіі з курсам ФПК і ПК; * аператыўнай хірургіі і тапаграфічнай анатоміі; * отарыналарынгалогіі; * афтальмалогіі; * паталагічнай анатоміі і судовай медыцыны з курсам ФПК і ПК; * паталагічнай фізіялогіі; * педыятрыі; * прапедэўтыкі ўнутраных хвароб; * псіхіятрыі і наркалогіі з курсам ФПК і ПК; * траўматалогіі, артапедыі і ваенна-палявой хірургіі; * факультэцкай тэрапіі і кардыялогіі з курсам ФПК і ПК; * факультэцкай хірургіі; * фтызіяпульманалогіі з курсам ФПК і ПК; * экалагічнай і прафілактычнай медыцыны. {{Div col end}} == Дэканы == {{Div col|2}} * П. М. Гурэвіч * Г. І. Коган (1937), * Н. Л. Крычэўскі (1939), * В. В. Каробка (1939—1941), * Е. С. Кеціладзэ (1957—1959), * Д. А. Маслакоў (1959—1964) * Н. П. Леткіна (1965—1967) * [[Ганна Фларыянаўна Катовіч]] (1967—1969) * М. М. Пяткевіч (1969—1970), * [[Мікалай Фядосавіч Лызікаў]] (1970—1976), * [[Яўгеній Восіпавіч Непакойчыцкі]] (1971—1976), * [[Уладзімір Сцяпанавіч Макарэнка]] (1976—1985), * Ю. Б. Мартаў (1985—1989), * М. А. Нікольскі (1989—1997). * Н. Ю. Канявалава (1997—2006) * В. М. Сямёнаў (2006—2014) * І. У. Гарадзецкая (з 2014) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.vsmu.by/be/fakultety/lyachebny-fakultet.html Фармацэўтычны факультэт] {{ВДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт ВДМУ| ]] lzdm0jv85fbe8652iri6o3y05t669d7 4194598 4194596 2022-08-26T10:31:34Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Дэканы */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Віцебск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт ВДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Апісане == Факультэт рыхтуе правізараў па спецыяльнасці «Фармацыя» для Рэспублікі Беларусь, а таксама магістраў фармацыі для замежных краін (Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, [[Іарданія|Іарданіі]], [[Марока|Каралеўства Марока]], [[Туніс]]а і інш.). == Кафедры == У структуры факультэта (загад рэктара ад 01.10.2020 № 246-уч) наступныя кафедры: {{Div col|2}} * анестэзіялогіі і рэаніматалогіі з курсам ФПК і ПК; * акушэрства і гінекалогіі; * анатоміі чалавека; гісталогіі, цыталогіі і эмбрыялогіі; * шпітальнай тэрапіі з курсам ФПК і ПК; * шпітальнай хірургіі з курсам ФПК і ПК; * дэрматавенералогіі і касметалогіі; * клінічнай імуналогіі і алергалогіі з курсам ФПК і ПК; * медыцынскай біялогіі і агульнай генетыкі; * медыцынскай рэабілітацыі і фізічнай культуры з курсам ФПК і ПК; * неўралогіі і нейрахірургіі; * нармальнай фізіялогіі; * агульнай урачэбнай практыкі; * агульнай і клінічнай біяхіміі з курсам ФПК і ПК; * агульнай хірургіі; * грамадскага здароўя і аховы здароўя з курсам ФПК і ПК; * анкалогіі з курсам ФПК і ПК; * аператыўнай хірургіі і тапаграфічнай анатоміі; * отарыналарынгалогіі; * афтальмалогіі; * паталагічнай анатоміі і судовай медыцыны з курсам ФПК і ПК; * паталагічнай фізіялогіі; * педыятрыі; * прапедэўтыкі ўнутраных хвароб; * псіхіятрыі і наркалогіі з курсам ФПК і ПК; * траўматалогіі, артапедыі і ваенна-палявой хірургіі; * факультэцкай тэрапіі і кардыялогіі з курсам ФПК і ПК; * факультэцкай хірургіі; * фтызіяпульманалогіі з курсам ФПК і ПК; * экалагічнай і прафілактычнай медыцыны. {{Div col end}} == Дэканы == {{Div col|2}} * П. М. Гурэвіч * Г. І. Коган (1937), * Н. Л. Крычэўскі (1939), * В. В. Каробка (1939—1941), * Е. С. Кеціладзэ (1957—1959), * Д. А. Маслакоў (1959—1964) * Н. П. Леткіна (1965—1967) * [[Ганна Фларыянаўна Катовіч]] (1967—1969) * М. М. Пяткевіч (1969—1970), * [[Мікалай Фядосавіч Лызікаў]] (1970—1976), * [[Яўгеній Восіпавіч Непакойчыцкі]] (1971—1976), * [[Уладзімір Сцяпанавіч Макарэнка]] (1976—1985), * [[Юрый Барысавіч Мартаў]] (1985—1989), * [[Міхаіл Аляксандравіч Нікольскі]] (1989—1997). * Н. Ю. Канявалава (1997—2006) * В. М. Сямёнаў (2006—2014) * І. У. Гарадзецкая (з 2014) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.vsmu.by/be/fakultety/lyachebny-fakultet.html Фармацэўтычны факультэт] {{ВДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт ВДМУ| ]] tsfyahd48ivc6bs2eluv5mj3vw4bb93 4194611 4194598 2022-08-26T10:55:53Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Дэканы */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Віцебск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт ВДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Апісане == Факультэт рыхтуе правізараў па спецыяльнасці «Фармацыя» для Рэспублікі Беларусь, а таксама магістраў фармацыі для замежных краін (Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, [[Іарданія|Іарданіі]], [[Марока|Каралеўства Марока]], [[Туніс]]а і інш.). == Кафедры == У структуры факультэта (загад рэктара ад 01.10.2020 № 246-уч) наступныя кафедры: {{Div col|2}} * анестэзіялогіі і рэаніматалогіі з курсам ФПК і ПК; * акушэрства і гінекалогіі; * анатоміі чалавека; гісталогіі, цыталогіі і эмбрыялогіі; * шпітальнай тэрапіі з курсам ФПК і ПК; * шпітальнай хірургіі з курсам ФПК і ПК; * дэрматавенералогіі і касметалогіі; * клінічнай імуналогіі і алергалогіі з курсам ФПК і ПК; * медыцынскай біялогіі і агульнай генетыкі; * медыцынскай рэабілітацыі і фізічнай культуры з курсам ФПК і ПК; * неўралогіі і нейрахірургіі; * нармальнай фізіялогіі; * агульнай урачэбнай практыкі; * агульнай і клінічнай біяхіміі з курсам ФПК і ПК; * агульнай хірургіі; * грамадскага здароўя і аховы здароўя з курсам ФПК і ПК; * анкалогіі з курсам ФПК і ПК; * аператыўнай хірургіі і тапаграфічнай анатоміі; * отарыналарынгалогіі; * афтальмалогіі; * паталагічнай анатоміі і судовай медыцыны з курсам ФПК і ПК; * паталагічнай фізіялогіі; * педыятрыі; * прапедэўтыкі ўнутраных хвароб; * псіхіятрыі і наркалогіі з курсам ФПК і ПК; * траўматалогіі, артапедыі і ваенна-палявой хірургіі; * факультэцкай тэрапіі і кардыялогіі з курсам ФПК і ПК; * факультэцкай хірургіі; * фтызіяпульманалогіі з курсам ФПК і ПК; * экалагічнай і прафілактычнай медыцыны. {{Div col end}} == Дэканы == {{Div col|2}} * [[Файвіш Мордухавіч Гурэвіч]] * Г. І. Коган (1937), * Н. Л. Крычэўскі (1939), * В. В. Каробка (1939—1941), * Е. С. Кеціладзэ (1957—1959), * Д. А. Маслакоў (1959—1964) * Н. П. Леткіна (1965—1967) * [[Ганна Фларыянаўна Катовіч]] (1967—1969) * М. М. Пяткевіч (1969—1970), * [[Мікалай Фядосавіч Лызікаў]] (1970—1976), * [[Яўгеній Восіпавіч Непакойчыцкі]] (1971—1976), * [[Уладзімір Сцяпанавіч Макарэнка]] (1976—1985), * [[Юрый Барысавіч Мартаў]] (1985—1989), * [[Міхаіл Аляксандравіч Нікольскі]] (1989—1997). * Н. Ю. Канявалава (1997—2006) * [[Валерый Міхайлавіч Сямёнаў]] (2006—2014) * І. У. Гарадзецкая (з 2014) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.vsmu.by/be/fakultety/lyachebny-fakultet.html Фармацэўтычны факультэт] {{ВДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт ВДМУ| ]] 3f36vndwy84kzu6ixhgtt3x8kbz5qgy 4194613 4194611 2022-08-26T10:58:17Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Дэканы */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Віцебск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт ВДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Апісане == Факультэт рыхтуе правізараў па спецыяльнасці «Фармацыя» для Рэспублікі Беларусь, а таксама магістраў фармацыі для замежных краін (Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, [[Іарданія|Іарданіі]], [[Марока|Каралеўства Марока]], [[Туніс]]а і інш.). == Кафедры == У структуры факультэта (загад рэктара ад 01.10.2020 № 246-уч) наступныя кафедры: {{Div col|2}} * анестэзіялогіі і рэаніматалогіі з курсам ФПК і ПК; * акушэрства і гінекалогіі; * анатоміі чалавека; гісталогіі, цыталогіі і эмбрыялогіі; * шпітальнай тэрапіі з курсам ФПК і ПК; * шпітальнай хірургіі з курсам ФПК і ПК; * дэрматавенералогіі і касметалогіі; * клінічнай імуналогіі і алергалогіі з курсам ФПК і ПК; * медыцынскай біялогіі і агульнай генетыкі; * медыцынскай рэабілітацыі і фізічнай культуры з курсам ФПК і ПК; * неўралогіі і нейрахірургіі; * нармальнай фізіялогіі; * агульнай урачэбнай практыкі; * агульнай і клінічнай біяхіміі з курсам ФПК і ПК; * агульнай хірургіі; * грамадскага здароўя і аховы здароўя з курсам ФПК і ПК; * анкалогіі з курсам ФПК і ПК; * аператыўнай хірургіі і тапаграфічнай анатоміі; * отарыналарынгалогіі; * афтальмалогіі; * паталагічнай анатоміі і судовай медыцыны з курсам ФПК і ПК; * паталагічнай фізіялогіі; * педыятрыі; * прапедэўтыкі ўнутраных хвароб; * псіхіятрыі і наркалогіі з курсам ФПК і ПК; * траўматалогіі, артапедыі і ваенна-палявой хірургіі; * факультэцкай тэрапіі і кардыялогіі з курсам ФПК і ПК; * факультэцкай хірургіі; * фтызіяпульманалогіі з курсам ФПК і ПК; * экалагічнай і прафілактычнай медыцыны. {{Div col end}} == Дэканы == {{Div col|2}} * [[Файвіш Мордухавіч Гурэвіч]] * Г. І. Коган (1937), * Н. Л. Крычэўскі (1939), * В. В. Каробка (1939—1941), * Е. С. Кеціладзэ (1957—1959), * Д. А. Маслакоў (1959—1964) * Н. П. Леткіна (1965—1967) * [[Ганна Фларыянаўна Катовіч]] (1967—1969) * М. М. Пяткевіч (1969—1970), * [[Мікалай Фядосавіч Лызікаў]] (1970—1976), * [[Яўгеній Восіпавіч Непакойчыцкі]] (1971—1976), * [[Уладзімір Сцяпанавіч Макарэнка]] (1976—1985), * [[Юрый Барысавіч Мартаў]] (1985—1989), * [[Міхаіл Аляксандравіч Нікольскі]] (1989—1997). * Н. Ю. Канявалава (1997—2006) * [[Валерый Міхайлавіч Сямёнаў]] (2006—2014) * Ірына Уладзіміраўна Гарадзецкая (з 2014) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.vsmu.by/be/fakultety/lyachebny-fakultet.html Фармацэўтычны факультэт] {{ВДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт ВДМУ| ]] owkp67l44p8pen4ssoaoivz3xdsml1q 4194615 4194613 2022-08-26T11:04:07Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Дэканы */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Віцебск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт ВДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Апісане == Факультэт рыхтуе правізараў па спецыяльнасці «Фармацыя» для Рэспублікі Беларусь, а таксама магістраў фармацыі для замежных краін (Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, [[Іарданія|Іарданіі]], [[Марока|Каралеўства Марока]], [[Туніс]]а і інш.). == Кафедры == У структуры факультэта (загад рэктара ад 01.10.2020 № 246-уч) наступныя кафедры: {{Div col|2}} * анестэзіялогіі і рэаніматалогіі з курсам ФПК і ПК; * акушэрства і гінекалогіі; * анатоміі чалавека; гісталогіі, цыталогіі і эмбрыялогіі; * шпітальнай тэрапіі з курсам ФПК і ПК; * шпітальнай хірургіі з курсам ФПК і ПК; * дэрматавенералогіі і касметалогіі; * клінічнай імуналогіі і алергалогіі з курсам ФПК і ПК; * медыцынскай біялогіі і агульнай генетыкі; * медыцынскай рэабілітацыі і фізічнай культуры з курсам ФПК і ПК; * неўралогіі і нейрахірургіі; * нармальнай фізіялогіі; * агульнай урачэбнай практыкі; * агульнай і клінічнай біяхіміі з курсам ФПК і ПК; * агульнай хірургіі; * грамадскага здароўя і аховы здароўя з курсам ФПК і ПК; * анкалогіі з курсам ФПК і ПК; * аператыўнай хірургіі і тапаграфічнай анатоміі; * отарыналарынгалогіі; * афтальмалогіі; * паталагічнай анатоміі і судовай медыцыны з курсам ФПК і ПК; * паталагічнай фізіялогіі; * педыятрыі; * прапедэўтыкі ўнутраных хвароб; * псіхіятрыі і наркалогіі з курсам ФПК і ПК; * траўматалогіі, артапедыі і ваенна-палявой хірургіі; * факультэцкай тэрапіі і кардыялогіі з курсам ФПК і ПК; * факультэцкай хірургіі; * фтызіяпульманалогіі з курсам ФПК і ПК; * экалагічнай і прафілактычнай медыцыны. {{Div col end}} == Дэканы == {{Div col|2}} * [[Файвіш Мордухавіч Гурэвіч]] * Г. І. Коган (1937), * Н. Л. Крычэўскі (1939), * В. В. Каробка (1939—1941), * Е. С. Кеціладзэ (1957—1959), * [[Дзмітрый Андрэевіч Маслакоў]] (1959—1964) * Н. П. Леткіна (1965—1967) * [[Ганна Фларыянаўна Катовіч]] (1967—1969) * М. М. Пяткевіч (1969—1970), * [[Мікалай Фядосавіч Лызікаў]] (1970—1976), * [[Яўгеній Восіпавіч Непакойчыцкі]] (1971—1976), * [[Уладзімір Сцяпанавіч Макарэнка]] (1976—1985), * [[Юрый Барысавіч Мартаў]] (1985—1989), * [[Міхаіл Аляксандравіч Нікольскі]] (1989—1997). * Н. Ю. Канявалава (1997—2006) * [[Валерый Міхайлавіч Сямёнаў]] (2006—2014) * Ірына Уладзіміраўна Гарадзецкая (з 2014) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.vsmu.by/be/fakultety/lyachebny-fakultet.html Фармацэўтычны факультэт] {{ВДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт ВДМУ| ]] hw9oc5bar8no8p51htuoflsh1ntquac 4194617 4194615 2022-08-26T11:06:56Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Дэканы */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Віцебск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт ВДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Апісане == Факультэт рыхтуе правізараў па спецыяльнасці «Фармацыя» для Рэспублікі Беларусь, а таксама магістраў фармацыі для замежных краін (Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, [[Іарданія|Іарданіі]], [[Марока|Каралеўства Марока]], [[Туніс]]а і інш.). == Кафедры == У структуры факультэта (загад рэктара ад 01.10.2020 № 246-уч) наступныя кафедры: {{Div col|2}} * анестэзіялогіі і рэаніматалогіі з курсам ФПК і ПК; * акушэрства і гінекалогіі; * анатоміі чалавека; гісталогіі, цыталогіі і эмбрыялогіі; * шпітальнай тэрапіі з курсам ФПК і ПК; * шпітальнай хірургіі з курсам ФПК і ПК; * дэрматавенералогіі і касметалогіі; * клінічнай імуналогіі і алергалогіі з курсам ФПК і ПК; * медыцынскай біялогіі і агульнай генетыкі; * медыцынскай рэабілітацыі і фізічнай культуры з курсам ФПК і ПК; * неўралогіі і нейрахірургіі; * нармальнай фізіялогіі; * агульнай урачэбнай практыкі; * агульнай і клінічнай біяхіміі з курсам ФПК і ПК; * агульнай хірургіі; * грамадскага здароўя і аховы здароўя з курсам ФПК і ПК; * анкалогіі з курсам ФПК і ПК; * аператыўнай хірургіі і тапаграфічнай анатоміі; * отарыналарынгалогіі; * афтальмалогіі; * паталагічнай анатоміі і судовай медыцыны з курсам ФПК і ПК; * паталагічнай фізіялогіі; * педыятрыі; * прапедэўтыкі ўнутраных хвароб; * псіхіятрыі і наркалогіі з курсам ФПК і ПК; * траўматалогіі, артапедыі і ваенна-палявой хірургіі; * факультэцкай тэрапіі і кардыялогіі з курсам ФПК і ПК; * факультэцкай хірургіі; * фтызіяпульманалогіі з курсам ФПК і ПК; * экалагічнай і прафілактычнай медыцыны. {{Div col end}} == Дэканы == {{Div col|2}} * [[Файвіш Мордухавіч Гурэвіч]] * Г. І. Коган (1937), * Н. Л. Крычэўскі (1939), * В. В. Каробка (1939—1941), * Е. С. Кеціладзэ (1957—1959), * [[Дзмітрый Андрэевіч Маслакоў]] (1959—1964) * Н. П. Леткіна (1965—1967) * [[Ганна Фларыянаўна Катовіч]] (1967—1969) * [[Міхаіл Міхайлавіч Пяткевіч]] (1969—1970), * [[Мікалай Фядосавіч Лызікаў]] (1970—1976), * [[Яўгеній Восіпавіч Непакойчыцкі]] (1971—1976), * [[Уладзімір Сцяпанавіч Макарэнка]] (1976—1985), * [[Юрый Барысавіч Мартаў]] (1985—1989), * [[Міхаіл Аляксандравіч Нікольскі]] (1989—1997). * Н. Ю. Канявалава (1997—2006) * [[Валерый Міхайлавіч Сямёнаў]] (2006—2014) * Ірына Уладзіміраўна Гарадзецкая (з 2014) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.vsmu.by/be/fakultety/lyachebny-fakultet.html Фармацэўтычны факультэт] {{ВДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт ВДМУ| ]] sfubuzrol8pm7qgmnjz9l8pbz7zdqq6 4194628 4194617 2022-08-26T11:19:57Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Дэканы */ wikitext text/x-wiki {{Картка факультэта | name = Лячэбны факультэт | university = [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] | image = | latin_name = | motto = | established = | head = | city = {{Сцягафікацыя|Беларусь}}, [[Віцебск]] | homepage = | e-mail = }} '''Лячэбны факультэт ВДМУ''' — структурнае падраздзяленне [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта]]. == Апісане == Факультэт рыхтуе правізараў па спецыяльнасці «Фармацыя» для Рэспублікі Беларусь, а таксама магістраў фармацыі для замежных краін (Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, [[Іарданія|Іарданіі]], [[Марока|Каралеўства Марока]], [[Туніс]]а і інш.). == Кафедры == У структуры факультэта (загад рэктара ад 01.10.2020 № 246-уч) наступныя кафедры: {{Div col|2}} * анестэзіялогіі і рэаніматалогіі з курсам ФПК і ПК; * акушэрства і гінекалогіі; * анатоміі чалавека; гісталогіі, цыталогіі і эмбрыялогіі; * шпітальнай тэрапіі з курсам ФПК і ПК; * шпітальнай хірургіі з курсам ФПК і ПК; * дэрматавенералогіі і касметалогіі; * клінічнай імуналогіі і алергалогіі з курсам ФПК і ПК; * медыцынскай біялогіі і агульнай генетыкі; * медыцынскай рэабілітацыі і фізічнай культуры з курсам ФПК і ПК; * неўралогіі і нейрахірургіі; * нармальнай фізіялогіі; * агульнай урачэбнай практыкі; * агульнай і клінічнай біяхіміі з курсам ФПК і ПК; * агульнай хірургіі; * грамадскага здароўя і аховы здароўя з курсам ФПК і ПК; * анкалогіі з курсам ФПК і ПК; * аператыўнай хірургіі і тапаграфічнай анатоміі; * отарыналарынгалогіі; * афтальмалогіі; * паталагічнай анатоміі і судовай медыцыны з курсам ФПК і ПК; * паталагічнай фізіялогіі; * педыятрыі; * прапедэўтыкі ўнутраных хвароб; * псіхіятрыі і наркалогіі з курсам ФПК і ПК; * траўматалогіі, артапедыі і ваенна-палявой хірургіі; * факультэцкай тэрапіі і кардыялогіі з курсам ФПК і ПК; * факультэцкай хірургіі; * фтызіяпульманалогіі з курсам ФПК і ПК; * экалагічнай і прафілактычнай медыцыны. {{Div col end}} == Дэканы == {{Div col|2}} * [[Файвіш Мордухавіч Гурэвіч]] * Г. І. Коган (1937), * Н. Л. Крычэўскі (1939), * В. В. Каробка (1939—1941), * Е. С. Кеціладзэ (1957—1959), * [[Дзмітрый Андрэевіч Маслакоў]] (1959—1964) * Н. П. Леткіна (1965—1967) * [[Ганна Фларыянаўна Катовіч]] (1967—1969) * [[Міхаіл Міхайлавіч Пяткевіч]] (1969—1970), * [[Мікалай Фядосавіч Лызікаў]] (1970—1976), * [[Яўгеній Восіпавіч Непакойчыцкі]] (1971—1976), * [[Уладзімір Сцяпанавіч Макарэнка]] (1976—1985), * [[Юрый Барысавіч Мартаў]] (1985—1989), * [[Міхаіл Аляксандравіч Нікольскі]] (1989—1997). * Н. Ю. Канявалава (1997—2006) * [[Валерый Міхайлавіч Сямёнаў]] (2006—2014) * Ірына Уладзіміраўна Гарадзецкая (2014—2018) * Марына Пятроўна Фаміна (з 2018) {{Div col end}} {{зноскі}} == Спасылкі == * [https://www.vsmu.by/be/fakultety/lyachebny-fakultet.html Фармацэўтычны факультэт] {{ВДМУ}} [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт ВДМУ| ]] lx87fcvnkua1c87s09xnk50b9swunsp Allium lachnophyllum 0 717744 4194567 2022-08-26T09:48:40Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565553|Allium lachnophyllum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium lachnophyllum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Іарданія|Іарданіі]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Іарданія|Іарданіі]]<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13144546/91215706|дата=2017|archive-date=21 січня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210121191631/https://www.iucnredlist.org/species/13144546/91215706}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/PTaxonDetailOccurrence.asp?NameId=90314&PTRefFk=8000000|дата=}} {{Ref-en}}</ref>. Знойдзены ў міжземнаморскім кустоўі на стромкіх схілах. == Пагрозы і ахова == Страта асяроддзя пражывання з прычыны ўрбанізацыі ўплывае на часткі арэала віду<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13144546/91215706|дата=2017|archive-date=21 січня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210121191631/https://www.iucnredlist.org/species/13144546/91215706}} {{Ref-en}}</ref>. Рэкамендуецца захаванне асяроддзя пражывання<ref name="iucn">{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/species/13144546/91215706|archive-date=21 січня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210121191631/https://www.iucnredlist.org/species/13144546/91215706}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] i1ocrref4vfm8dppbkwdao1d0j0wdql 4194569 4194567 2022-08-26T09:51:05Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium lachnophyllum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium lachnophyllum | commons = Category:Allium lachnophyllum | iucn = | grin = }} '''Allium lachnophyllum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў [[Іарданія|Іарданіі]]. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium lachnophyllum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў [[Іарданія|Іарданіі]]<ref name="iucn">{{Cite web|title=iucnredlist.org|url=https://www.iucnredlist.org/species/13144546/91215706|дата=2017|archive-date=21 січня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210121191631/https://www.iucnredlist.org/species/13144546/91215706}} {{Ref-en}}</ref><ref>{{Cite web|title=bgbm.org|url=http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/PTaxonDetailOccurrence.asp?NameId=90314&PTRefFk=8000000|дата=}} {{Ref-en}}</ref>. Знойдзены ў міжземнаморскім кустоўі на стромкіх схілах. == Пагрозы і ахова == Страта асяроддзя пражывання з прычыны ўрбанізацыі ўплывае на часткі арэала віду<ref name="iucn"/>. Рэкамендуецца захаванне асяроддзя пражывання<ref name="iucn"/>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] ls9gg5lf7mfcktijqy2bsy6ampwxmtj Allium lalesaricum 0 717745 4194570 2022-08-26T09:53:20Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565556|Allium lalesaricum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium lalesaricum'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Іран|Ірана]]. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 58q7vh5sodism5or6ybusfauh7reff9 4194571 4194570 2022-08-26T09:54:31Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium lalesaricum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium lalesaricum | commons = Category:Allium lalesaricum | iucn = | grin = }} '''Allium lalesaricum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium lalesaricum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Іран]]а. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] g1moreovhlrew4rpywqbuq515la96t8 Allium lamondiae 0 717746 4194575 2022-08-26T10:05:50Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565557|Allium lamondiae]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium lamondiae'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Пакістан|Пакістане]], [[Афганістан|Афганістане]], усходнім [[Іран|Іране]]. == Апісанне == Расліны 15-25&nbsp;см вышынёй. [[Цыбуліна]] яйцападобная, 2-3&nbsp;см у даўжыню; вонкавыя абалонкі брудна-карычневыя. Сцябло голае. [[Ліст|Лісткоў]] 2-3, вузка цыліндрычныя, 0.5–1.5&nbsp;мм шырынёй. Парасонікі паўсферычныя. Лісточкі [[Калякветнік|калякветніка]] 5–6&nbsp;мм даўжынёй, эліптычныя, белыя з чырванавата-карычневымі жылкамі. Каробачкі субшарападобныя<ref name="Pakistan">{{Cite web|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064548|archive-date=4 березня 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304094410/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064548}} {{Ref-en}}</ref>. == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: [[Пакістан]], [[Афганістан]], усходні [[Іран]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528285-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831135401/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528285-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] oa5fg0ydkg9s9i97ufcexh2krns4dc2 4194577 4194575 2022-08-26T10:07:20Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium lamondiae | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium lamondiae | commons = Category:Allium lamondiae | iucn = | grin = }} '''Allium lamondiae'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; распаўсюджаны ў [[Пакістан]]е, [[Афганістан]]е, усходнім [[Іран]]е. == Апісанне == Расліны 15-25&nbsp;см вышынёй. [[Цыбуліна]] яйцападобная, 2-3&nbsp;см у даўжыню; вонкавыя абалонкі брудна-карычневыя. Сцябло голае. [[Ліст]]коў 2-3, вузка цыліндрычныя, 0.5-1.5&nbsp;мм шырынёй. Парасонікі паўсферычныя. Лісточкі [[калякветнік]]а 5-6&nbsp;мм даўжынёй, эліптычныя, белыя з чырванавата-карычневымі жылкамі. Каробачкі субшарападобныя<ref name="Pakistan">{{Cite web|title=efloras.org|url=http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064548|archive-date=4 березня 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304094410/http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=5&taxon_id=250064548}} {{Ref-en}}</ref>. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium lamondiae'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджанне: [[Пакістан]], [[Афганістан]], усходні [[Іран]]<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528285-1|archive-date=31 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210831135401/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528285-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] a5ovrn7b4z0t1pmwi1jh4px96rshlwh Лызікаў 0 717747 4194579 2022-08-26T10:10:14Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «'''Лызікаў''' — беларускае прозвішча. == Выбітныя носьбіты == * [[Анатоль Мікалаевіч Лызікаў]] (нар. 1952) — беларускі вучоны ў галіне [[хірургія|хірургіі]]. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1994), [[прафесар]] (1996). * [[Мікалай Фядосавіч Лызікаў]] (1920—1999) - беларускі ўрач-а...» wikitext text/x-wiki '''Лызікаў''' — беларускае прозвішча. == Выбітныя носьбіты == * [[Анатоль Мікалаевіч Лызікаў]] (нар. 1952) — беларускі вучоны ў галіне [[хірургія|хірургіі]]. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1994), [[прафесар]] (1996). * [[Мікалай Фядосавіч Лызікаў]] (1920—1999) - беларускі ўрач-акушэр-гінеколаг. Доктар медыцынскіх навук (1969), прафесар (1969). {{неадназначнасць}} hjtp7x7lxuqeyaww8zpntky7hxsn71q Allium lasiophyllum 0 717748 4194580 2022-08-26T10:10:26Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565558|Allium lasiophyllum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium lasiophyllum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан|Казахстана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёва-ўсходняга [[Казахстан|Казахстана]]. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] nlu12lcbsrgzy3t3jffwkhxyyq59do9 4194581 4194580 2022-08-26T10:12:40Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium lasiophyllum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium lasiophyllum | commons = Category:Allium lasiophyllum | iucn = | grin = }} '''Allium lasiophyllum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium lasiophyllum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўднёва-ўсходняга [[Казахстан]]а. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 7lj5avfueavre5olj5nrnzgngflhlql Мікалай Фядосавіч Лызікаў 0 717749 4194583 2022-08-26T10:13:45Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Навуковец}} {{цёзкі2|Лызікаў}} '''Мікалай Фядосавіч Лызікаў''' ({{ДН|13|12|1920}}, в. Баронькі, Клімавіцкі раён, Магілёўская вобласць — {{ДС|13|8|1999}}) — беларускі ўрач-акушэр-гінеколаг. Доктар медыцынскіх навук (1969), прафесар (1969). Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. ==...» wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{цёзкі2|Лызікаў}} '''Мікалай Фядосавіч Лызікаў''' ({{ДН|13|12|1920}}, в. Баронькі, Клімавіцкі раён, Магілёўская вобласць — {{ДС|13|8|1999}}) — беларускі ўрач-акушэр-гінеколаг. Доктар медыцынскіх навук (1969), прафесар (1969). Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. == Біяграфія == Скончыў [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі інстытут]] (1951). Працаваў Віцебскім дзяржаўным медыцынскім інстытуце (1951—1991, у 1959—1985 — загадчык кафедры акушэрства і гінекалогіі). Навуковыя інтарэсы: ускладненні цяжарнасці і родаў. == Узнагароды == Узнагароды: званне «Заслужаны работнік вышэйшай школы Беларускай ССР» (1977). {{зноскі}} == Літаратура == * Материалы к изучению причин и патогенеза преждевременного отхождения околоплодных вод и дифференцированное ведение беременности и родов при этом осложнении : автореферат диссертации … доктора медицинских наук : 750 / Н. Ф. Лызиков. — Минск, 1968. * Профилактика офталмобленорреи новорожденных синтомициновой эмульсией : автореферат диссертации … кандидата медицинских наук / Н. Ф. Лызиков. ― Минск, 1956. * Лызікаў Мікалай Фядосавіч // Беларуская савецкая энцыклапедыя : [у 12 т.]. — Мінск, 1972. — Т. 6. — С. 448. * Лызікаў Мікалай Фядосавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 1999. — Т. 9. — С. 382. * Лызиков Николай Федосович // Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.]. — Минск, 2007. — Т. 4. — С. 573. * Лызиков Николай Федосович // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2021. — Т. 6 : Могилевская область : в 2 кн., кн. 2. — С. 28. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Лызікаў Мікалай Фядосавіч}} [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта ВДМУ]] bc2h8wloy4by6fqursge27kr2lwpsi3 4194591 4194583 2022-08-26T10:24:17Z Паўлюк Шапецька 37440 wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} {{цёзкі2|Лызікаў}} '''Мікалай Фядосавіч Лызікаў''' ({{ДН|13|12|1920}}, в. Баронькі, Касцюковіцкі раён, Магілёўская вобласць — {{ДС|13|8|1999}}) — беларускі вучоны ў галіне акушэрства і гінекалогіі. [[Доктар медыцынскіх навук]] (1969), [[прафесар]] (1969). Удзельнік [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. == Біяграфія == Пасля заканчэння сямі класаў Бороньковскай пачатковай сярэдняй школы ў 1936 годзе паступіў вучыцца ў [[Магілёўскі дзяржаўны медыцынскі каледж|Магілёўскую фельчарска-акушэрскую школу]], якую паспяхова скончыў у 1939 году. Па заканчэнні вучобы яго накіравалі ў суседнюю вёску Гаўрыленка працаваць загадчыкам фельчарска- акушэрскага пункта. У кастрычніку 1939 года быў прызваны ў Чырвоную армію і накіраваны ў 125 стралковую дывізію санітарным інструктарам у 8-мі кіламетрах ад мяжы з Усходняй Прусіяй. З першага дня Вялікай Айчыннай вайны прымаў удзел у баях, быў паранены. Афіцэрскае званне ваенфельчарам было прысвоена ў 1942 годзе. У чэрвені 1944 года быў прызначаны на пасаду старэйшага ад’ютанта асобнага медыка — санітарнага батальёна, быў цяжка паранены ў баі. Пасля вайны ў 1951 годзе скончыў [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскі медыцынскі інстытут]], працаваў у ім да 1991 года. Працаваў Віцебскім дзяржаўным медыцынскім інстытуце (1951—1991, у 1959—1985 — загадчык кафедры акушэрства і гінекалогіі). Навуковыя інтарэсы: ускладненні цяжарнасці і родаў. == Узнагароды == Узнагароджаны ордэнам «Знак Пашаны». Прысвоена ганаровае званне «Заслужаны работнік вышэйшай школы Беларускай ССР». Узнагароджаны трыма [[Ганаровая грамата Вярхоўнага Савета БССР|Ганаровымі граматамі Вярхоўнага Савета БССР]], Усесаюзнае навуковае грамадства акушэраў — гінеколагаў абрала яго «Ганаровым членам грамадства» == Творы == * Лызиков, Н. Принципы ведения беременности и родов, осложненных преждевременным излитием околоплодных вод/Н. Лызиков // Акушерство и гинекология. — 1969. — № 7. * Лызиков, Н. Преждевременное отхождение околоплодных вод / Н. Лызиков. — Мн., 1971. {{зноскі}} == Літаратура == * Материалы к изучению причин и патогенеза преждевременного отхождения околоплодных вод и дифференцированное ведение беременности и родов при этом осложнении : автореферат диссертации … доктора медицинских наук : 750 / Н. Ф. Лызиков. — Минск, 1968. * Профилактика офталмобленорреи новорожденных синтомициновой эмульсией : автореферат диссертации … кандидата медицинских наук / Н. Ф. Лызиков. ― Минск, 1956. * Лызікаў Мікалай Фядосавіч // Беларуская савецкая энцыклапедыя : [у 12 т.]. — Мінск, 1972. — Т. 6. — С. 448. * Лызікаў Мікалай Фядосавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 1999. — Т. 9. — С. 382. * Лызиков Николай Федосович // Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.]. — Минск, 2007. — Т. 4. — С. 573. * Лызиков Николай Федосович // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. — Минск, 2021. — Т. 6 : Могилевская область : в 2 кн., кн. 2. — С. 28. {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Лызікаў Мікалай Фядосавіч}} [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта ВДМУ]] nmmb4yq2y6u6m73vuxr9ufuwpokz3b5 Allium latifolium 0 717750 4194584 2022-08-26T10:13:50Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565559|Allium latifolium]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium latifolium'''''&nbsp;- від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран|Ірана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночна-заходняга [[Іран|Ірана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528289-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829030303/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528289-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] axrug3tkfr3p7kmqncmdnxakdjqwjc0 4194585 4194584 2022-08-26T10:15:36Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium latifolium | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium latifolium | commons = Category:Allium latifolium | iucn = | grin = }} '''Allium latifolium'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}; эндэмік [[Іран]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium latifolium'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] паўночна-заходняга [[Іран]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528289-1|archive-date=29 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210829030303/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528289-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] aytrc3o7ewejvomea6piqmswbswlrdr Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта ВДМУ 14 717751 4194586 2022-08-26T10:15:43Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Дэканы ВДМУ|Лячэбны факультэт]] [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт ВДМУ]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Дэканы ВДМУ|Лячэбны факультэт]] [[Катэгорыя:Лячэбны факультэт ВДМУ]] h45pkrdi5awxlsh7se9wom3ui3erkpw Allium lehmannianum 0 717752 4194587 2022-08-26T10:18:55Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565562|Allium lehmannianum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium lehmannianum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан|Казахстана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Казахстан|Казахстана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528298-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830214210/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528298-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 6xq33l7l20q9fvtp47ecd4cxrc5g3vl 4194588 4194587 2022-08-26T10:20:11Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium lehmannianum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium lehmannianum | commons = Category:Allium lehmannianum | iucn = | grin = }} '''Allium lehmannianum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Казахстан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium lehmannianum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Казахстан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528298-1|archive-date=30 серпня 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210830214210/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528298-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 8tecmmbnl2rlcwvivcy1dsvi014nph2 Allium lenkoranicum 0 717753 4194589 2022-08-26T10:23:01Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565565|Allium lenkoranicum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium lenkoranicum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў паўднёва-ўсходнім [[Закаўказзе|Закаўказзі]], [[Іран|Іране]], [[Туркменістан|Туркменістане]]. == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў паўднёва-ўсходнім [[Закаўказзе|Закаўказзі]], [[Іран|Іране]], [[Туркменістан|Туркменістане]]. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 9zsq01uzw074vh8fpkswn4t9vedrp3t 4194590 4194589 2022-08-26T10:23:57Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium lenkoranicum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium lenkoranicum | commons = Category:Allium lenkoranicum | iucn = | grin = }} '''Allium lenkoranicum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, распаўсюджаны ў паўднёва-ўсходнім [[Закаўказзе|Закаўказзі]], [[Іран]]е, [[Туркменістан]]е. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium lenkoranicum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == Распаўсюджаны ў паўднёва-ўсходнім [[Закаўказзе|Закаўказзі]], [[Іран]]е, [[Туркменістан]]е. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] rl2g4xk4rm8wf6hcprj28m3ttl4muce Allium leptomorphum 0 717754 4194592 2022-08-26T10:25:52Z Хомелка 6638 Створана перакладам старонкі «[[:uk:Special:Redirect/revision/35565578|Allium leptomorphum]]» wikitext text/x-wiki '''''Allium leptomorphum'''''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Кыргызстан|Кыргызстана]]. == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Кыргызстан|Кыргызстана]]<ref>{{Cite web|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528305-1|archive-date=12 квітня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200412071828/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528305-1}} {{Ref-en}}</ref>. [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] 62vlncpl41uy2dx50api578cue4bl9o 4194593 4194592 2022-08-26T10:26:59Z Хомелка 6638 дапаўненне wikitext text/x-wiki {{Таксон | name = | image file = | image title = | image descr = | regnum = Расліны | parent = Allium | rang = Від | latin = Allium leptomorphum | author = | syn = | children name = | children = | typus = | range map = | range map caption = | range map width = | range legend = | iucnstatus = | wikispecies = Allium leptomorphum | commons = Category:Allium leptomorphum | iucn = | grin = }} '''Allium leptomorphum'''&nbsp;— від [[Трава|травяністых]] раслін сямейства {{bt-bellat|Амарылісавыя|Amaryllidaceae}}, эндэмік [[Кыргызстан]]а. == Таксанамія == {{Табліца1222222 |a=аддзел [[Кветкавыя|'''Кветкавыя''', ці '''Пакрытанасенныя''']] |b1=парадак '''[[Спаржакветныя]]''' |b2=яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін (згодна з [[Сістэма APG III|Сістэмай класіфікацыі {{s|APG III}}]])<ref name="APG3">{{артыкул|аўтар=Angiosperm Phylogeny Group (2009)|загаловак=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III|ссылка=http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract|выданне=Botanical Journal of the Linnean Society|тып=часопіс|месца=Лондон|год=2009|том=161|нумар=2|старонкі=105—121|doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x}}{{ref-en}}{{V|28|1|2013}}</ref> |c1= яшчэ 13 сямействаў, сярод якіх найбольш буйныя — <!--у алфавітным парадку-->[[Касачовыя]]<!--болей 2000 відаў-->, [[Асфадэлавыя]]<!--каля 900 відаў-->, [[Архідныя]]<!--больш 22000 відаў-->, [[Спаржавыя]]<!--2500 відаў--> |c2=сямейства '''[[Амарылісавыя]]''' (каля 1600 відаў) |d1=падсямейства '''''[[Allioideae]]''''' |d2=яшчэ два падсямействы, ''[[Agapanthoideae]]'' і ''[[Amaryllidoideae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae">[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 Семейство ''Amaryllidaceae'' J. St.-Hil., nom. cons.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130221190111/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/family.pl?49 |date=21 лютага 2013 }} // ''[[Germplasm Resources Information Network]]'' (''GRIN'') — 3 чэрвеня 2003 (апошнія змены). {{ref-en}}{{V|8|1|2013}}</ref> |e1=яшчэ дзве трыбы: ''[[Gilliesieae]]'', ''[[Tulbaghieae]]''<ref name="GRIN-Amaryllidaceae" /> |e2=трыба '''''[[Allieae]]''''' |f1=род '''[[Цыбуля]]''' |f2=яшчэ каля 15 родаў, з іх да роду Цыбуля найбольш блізкі {{bt-bellat||Nectaroscordum}} |g1 = яшчэ некалькі соцен відаў, у тым ліку [[Цыбуля-батун]], [[Цыбуля-парэй]], [[Часнок]], [[Цыбуля скарада]], [[Цыбуля рэпчатая]] |g2=<div style="background-color:#90A0A0; font-size:200%; margin:15px;">'''Allium leptomorphum'''</div> |color=darkgreen |bgcolor=#EEE8AA }} == Распаўсюджанне == [[Эндэмізм|Эндэмік]] [[Кыргызстан]]а<ref>{{Cite web|title=plantsoftheworldonline.org|url=http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528305-1|archive-date=12 квітня 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200412071828/http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:528305-1}} {{Ref-en}}</ref>. {{зноскі}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Цыбуля]] [[Катэгорыя:Флора Азіі]] qw7zvb1d66th93q8vr3bi6legmntpt7 Георгій Кандрусевіч 0 717755 4194602 2022-08-26T10:38:08Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Георгій Кандрусевіч]] у [[Георгій Паўлавіч Кандрусевіч]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Георгій Паўлавіч Кандрусевіч]] glmrylr595zniat6g2owtylooug14p5 Міхаіл Аляксандравіч Нікольскі 0 717756 4194603 2022-08-26T10:39:08Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Вучоны}} {{цёзкі2|Нікольскі}} '''Міхаіл Аляксандравіч Нікольскі''' (нар. {{ДН|4|9|1935}}, с. Сількавічы, Барацінскі раён, [[Калужская вобласць]], Расія) — урач-траўматолаг-артапед. Кандыдат медыцынскіх навук (1972), прафесар (1991). == Біяграфія == Скончыў Смаленскі дзярж...» wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{цёзкі2|Нікольскі}} '''Міхаіл Аляксандравіч Нікольскі''' (нар. {{ДН|4|9|1935}}, с. Сількавічы, Барацінскі раён, [[Калужская вобласць]], Расія) — урач-траўматолаг-артапед. Кандыдат медыцынскіх навук (1972), прафесар (1991). == Біяграфія == Скончыў Смаленскі дзяржаўны медыцынскі інстытут (1961). Працаваў у Новасібірскім медыцынскім інстытуце (1966—1975), [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскім дзяржаўным медыцынскім ўніверсітэце]] (1975—2015, прафесар кафедры траўматалогіі, артапедыі і ваенна-палявой хірургіі, у 1984—1992 — загадчык кафедры, з 1981 — дэкан па рабоце з замежнымі студэнтамі, у 1989—1997 — дэкан [[Лячэбны факультэт ВДМУ|лячэбнага факультэта]], 1997—2001 — прарэктар па вучэбнай рабоце). Навуковыя інтарэсы: хірургія пашкоджванняў і захворванняў пазваночніка; эндапратэзаванне шыйкі бядра; магнітатэрапія. == Узнагароды == [[Ордэн Пашаны (Беларусь)|Ордэн Пашаны]] (2000), нагрудныя знакі «Отличнику здравоохранения» (1978), «За отличные успехи в области высшего образования» (1984) і інш. {{зноскі}} == Літаратура == * Исходы костной пластики на телах поясничных позвонков : автореферат диссертации ... кандидата медицинских наук / М. А. Никольский. — Новосибирск, 1971. * Нікольскі Міхаіл Аляксандравіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 2000. — Т. 11. — С. 345. * К позвоночнику на "Вы" : [профессор М. А. Никольский] / Л. Козырева // Беларуская думка. — 2003. — № 7. — С. 155—157. * Пионер в хирургии позвоночника в Беларуси / М. М. Дятлов // Вестник Витебского государственного медицинского университета. — 2005. — Т. 4, № 3. — С. 111. * Уверенно по жизни: к юбилею М. А. Никольского : 80 лет со дня рождения // Вестник Витебского государственного медицинского университета. — 2015. — Т. 14, № 3. — С. 118—121. * Михаил Александрович Никольский // Медвузовец. — Витебск, 2005. — Сентябрь (№ 7). — С. 4. * Ответственный за жизнь : [профессор М. А. Никольский] / Т. Кузьмич // Віцебскі рабочы. — 2005. — 3 верасня. — С. 3. {{DEFAULTSORT:Нікольскі Міхаіл Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта ВДМУ]] 1zvb2p1ae2s7kfshncs0y0avlkanwyl 4194605 4194603 2022-08-26T10:42:59Z Паўлюк Шапецька 37440 /* Літаратура */ wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} {{цёзкі2|Нікольскі}} '''Міхаіл Аляксандравіч Нікольскі''' (нар. {{ДН|4|9|1935}}, с. Сількавічы, Барацінскі раён, [[Калужская вобласць]], Расія) — урач-траўматолаг-артапед. Кандыдат медыцынскіх навук (1972), прафесар (1991). == Біяграфія == Скончыў Смаленскі дзяржаўны медыцынскі інстытут (1961). Працаваў у Новасібірскім медыцынскім інстытуце (1966—1975), [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт|Віцебскім дзяржаўным медыцынскім ўніверсітэце]] (1975—2015, прафесар кафедры траўматалогіі, артапедыі і ваенна-палявой хірургіі, у 1984—1992 — загадчык кафедры, з 1981 — дэкан па рабоце з замежнымі студэнтамі, у 1989—1997 — дэкан [[Лячэбны факультэт ВДМУ|лячэбнага факультэта]], 1997—2001 — прарэктар па вучэбнай рабоце). Навуковыя інтарэсы: хірургія пашкоджванняў і захворванняў пазваночніка; эндапратэзаванне шыйкі бядра; магнітатэрапія. == Узнагароды == [[Ордэн Пашаны (Беларусь)|Ордэн Пашаны]] (2000), нагрудныя знакі «Отличнику здравоохранения» (1978), «За отличные успехи в области высшего образования» (1984) і інш. {{зноскі}} == Літаратура == * Исходы костной пластики на телах поясничных позвонков : автореферат диссертации … кандидата медицинских наук / М. А. Никольский. — Новосибирск, 1971. * Нікольскі Міхаіл Аляксандравіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. — Мінск, 2000. — Т. 11. — С. 345. * К позвоночнику на «Вы» : [профессор М. А. Никольский] / Л. Козырева // Беларуская думка. — 2003. — № 7. — С. 155—157. * Пионер в хирургии позвоночника в Беларуси / М. М. Дятлов // Вестник Витебского государственного медицинского университета. — 2005. — Т. 4, № 3. — С. 111. * Уверенно по жизни: к юбилею М. А. Никольского : 80 лет со дня рождения // Вестник Витебского государственного медицинского университета. — 2015. — Т. 14, № 3. — С. 118—121. * Михаил Александрович Никольский // Медвузовец. — Витебск, 2005. — Сентябрь (№ 7). — С. 4. * Ответственный за жизнь : [профессор М. А. Никольский] / Т. Кузьмич // Віцебскі рабочы. — 2005. — 3 верасня. — С. 3. {{DEFAULTSORT:Нікольскі Міхаіл Аляксандравіч}} [[Катэгорыя:Дэканы лячэбнага факультэта ВДМУ]] eg1d04yoj52o58ae196rbn5jfuvwvh1 Катэгорыя:Ігракі ФК Цвер 14 717757 4194608 2022-08-26T10:50:23Z Artsiom91 31770 Новая старонка: «''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Цвер|«Цвер»]].'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Расіі|Цвер]] [[Катэгорыя:ФК Цвер]] [[Катэгорыя:Постаці Цверы]]» wikitext text/x-wiki ''У гэту катэгорыю заносяцца футбалісты, якія выступаюць цяпер ці што выступалі ў мінулым за футбольны клуб [[ФК Цвер|«Цвер»]].'' [[Катэгорыя:Футбалісты паводле клубаў Расіі|Цвер]] [[Катэгорыя:ФК Цвер]] [[Катэгорыя:Постаці Цверы]] 9t8m5xxdym4romissq53xym95m2il02 Катэгорыя:Лячэбны факультэт ВДМУ 14 717758 4194621 2022-08-26T11:07:50Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Факультэты ВДМУ]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Факультэты ВДМУ]] mrqtpchijly47lln714b0tpt0qnd6ho Помнік у памяць аб вайне 1812 0 717759 4194625 2022-08-26T11:11:37Z Artsiom91 31770 Artsiom91 перанёс старонку [[Помнік у памяць аб вайне 1812]] у [[Помнік у памяць аб вайне 1812 года]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Помнік у памяць аб вайне 1812 года]] c6dt1u6t4vwkebr0wu3gsxwlnsgppyu Чарльз Мэнсан 0 717760 4194662 2022-08-26T11:39:47Z Culamar 102133 Створана перакладам старонкі «[[:ru:Special:Redirect/revision/124891053|Мэнсон, Чарльз]]» wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Чарльз Мілз Мэнсан''' ({{Lang-en|Charles Milles Manson}}), прозвішча пры нараджэнні — '''Мэдокс''' ({{Lang-en|Maddox}}; {{ДН|12|11|1934}}, [[Цынцынаці]], [[Агая]] — {{ДС|19|11|2017}}, [[Бэйкерсфілд]], [[Каліфорнія]]) — амерыканскі серыйны забойца, злачынец, стваральнік і кіраўнік абшчыны, якая называла сябе «сям’ёй» і, паводле афіцыйнай версіі пракуратуры ЗША, з’яўлялася дэструктыўнай сектай, члены якой у 1969 годзе, падпарадкоўваючыся загадам Мэнсана, здзейснілі шэраг жорсткіх забойстваў, у тым ліку забілі цяжарную актрысу [[Шэран Тэйт]]. Быў прысуджаны да [[Смяротнае пакаранне|смяротнага пакарання]], пасля замененага на [[Пажыццёвае зняволенне|пажыццёвае пазбаўленне волі]]. Памёр у турме. == Біяграфія == Чарльз Мэнсан нарадзіўся 12 лістапада 1934 года ў бальніцы [[Цынцынаці]], штат [[Агая]]. Пры родах у бальніцы хлопчык быў зарэгістраваны як «безназоўны Мэдокс» ({{Lang-en|no name Maddox}}), і толькі праз тыдзень атрымаў імя Чарльз Мілз, а неўзабаве за гэтым і прозвішча прыёмнага бацькі — Мэнсан. Маці Чарльза Мэнсана была Кэтлін Мэнсан-Байэр-Кавендэр, народжаная Мэдокс (1918—1973), родам з горада Эшланд, штат [[Кентукі]]; на момант нараджэння сына ёй было 16 гадоў. Хто быў яго бацькам, дакладна невядома. Будучы цяжарнай, У жніўні 1934 года Кэтлін выйшла замуж за работніка Хімчысткі Уільяма Юджына Мэнсана (1909—1961), які прызнаў Чарльза сваім сынам, яго прозвішча было прастаўлена ў афіцыйным пасведчанні аб нараджэнні хлопчыка. Хутчэй за ўсё сапраўдным бацькам Чарльза Мэнсана быў махляр Коланел Уокер Хендэрсан Скот-старэйшы (1910—1954) з Кетлетсбурга ў Кентукі, таму што супраць яго Кэтлін падала пазоў аб прызнанні бацькоўства: у заяве сцвярджалася, што даведаўшыся аб цяжарнасці Кэтлін, ён збег. Судовае разбіральніцтва па гэтым пазове працягнулася 3 гады і завяршылася ў 1937 годзе прымірэннем бакоў. === Раннія гады === Кэтлін Мэнсан займалася прастытуцыяй і злоўжывала алкаголем, праводзячы большую частку свайго вольнага часу ў кампаніі свайго брата Люфера, з-за чаго часта адсутнічала дома, таму Чарльза пастаянна пакідалі на апеку нянек. 30 красавіка 1937 года Кэтлін і Уільям развяліся са скандалам, на слуханні Уільям абвінаваціў жонку ў «грубым занядбанні сваімі абавязкамі». 1 жніўня 1939 года Кэтлін, яе брат Люфер і яго дзяўчына, Джулія Вікерс, знаходзячыся на станцыі тэхабслугоўвання ў [[Чарлстан (Заходняя Віргінія)|Чарлстан]], штат [[Заходняя Віргінія]], распівалі спіртныя напоі ў кампаніі нейкага Фрэнка Марціна, а затым паспрабавалі абрабаваць яго, але былі хутка схоплены паліцыяй. Праз 7 тыдняў адбыўся суд, які прысудзіў Люфера да дзесяці, а Кэтлін — да пяці гадоў турэмнага зняволення. Пяцігадовы Чарльз быў аддадзены на апеку дзядзькі і цёткі, якія пражывалі ў МакМекэне ({{Lang-en|McMechen}}), штат Заходняя Віргінія. Хлопчыка вадзілі ў турму на сустрэчы з маці — па словах Мэнсана, гэта былі вельмі яркія ўспаміны яго дзяцінства. Праз тры гады, у 1942 годзе, Кэтлін была датэрмінова вызвалена. Момант, калі яна абняла сына пры першай сустрэчы пасля свайго вызвалення, Мэнсан пазней назваў сваім адзіным шчаслівым успамінам дзяцінства. Першапачаткова маці і сын пасяліліся ў Чарлстане, затым пераехалі ў [[Індыянапаліс]]. Кэтлін працягнула выпіваць, а Чарльз стаў прагульваць школу і здзяйсняць крадзяжы з дамоў і крам. У 1947 годзе, калі Чарльзу было 13 гадоў, Кэтлін паспрабавала прыладзіць сына ў прыёмную сям’ю, але не змагла знайсці прыдатную і адправіла яго ў выпраўленчую каталіцкую школу Гіболд для хлопчыкаў у Тэры-Хота, штат [[Індыяна]]. Адтуль хлопчык неўзабаве збег, але Кэтлін вярнула яго назад у школу. Каляды 1947 года ён правёў у дзядзькі і цёткі ў МакМекэне, дзе быў неўзабаве арыштаваны за крадзеж. Чарльз быў зноў адпраўлены ў Гіболд, але праз 10 месяцаў зноў збег адтуль і зноў адправіўся ў Індыянапаліс. Ён не вярнуўся да маці, а працягнуў хавацца; здымаў пакой, і каб плаціць за яго, па начах абкрадаў крамы. У канчатковым выніку яго злавілі, але суддзя прасякнуўся да яго спачуваннем і вызначыў у выпраўленчую ўстанову [[Бойз-Таўн]] ({{Lang-en|Boys Town}}) ў [[Омаха|Амасе]], штат [[Небраска]], дзе ён пазнаёміўся з іншым цяжкім падлеткам — Блэкі Нільсанам. Нільсан распавёў яму пра свайго дзядзьку, які быў злодзеем. Праз чатыры дні Мэнсан і Нільсан разам збеглі з Бойз-Таўн, выкраўшы машыну і зброю, абрабавалі прадуктовы магазін і казіно, пасля чаго адправіліся да дзядзькі Нільсана, у [[Пеорыя (Ілінойс)|Пеорыю]], штат Ілінойс. Па прыбыцці дзядзька ўзяў іх да сябе памочнікамі і яны ўтрох абрабавалі некалькі крам, пасля чаго Чарльз быў арыштаваны і ў 13-гадовым узросце адпраўлены ва ўстанову для цяжкіх падлеткаў Індыяны. У гэтай школе ён, па яго словах, падвяргаўся сексуальнаму гвалту і зневажанню з боку іншых хлопчыкаў пры падтрымцы аднаго з тамтэйшых працаўнікоў. Тут ён вынайшаў свой спосаб самаабароны: калі ён бачыў, што фізічная перавага відавочна не на яго баку, то пачынаў лямантаваць і размахваць рукамі, прымушаючы тых, хто нападаў думаць, што ён вар’ят. Знаходзячыся ў школе Індыяны, Чарльз зрабіў некалькі беспаспяховых спробаў ўцёкаў; нарэшце, у 1951 годзе ён і два іншых хлопчыка збеглі з гэтай ўстановы; скраўшы машыну і рабуючы па дарозе запраўкі, яны мелі намер дабрацца да [[Каліфорнія|Каліфорніі]], але па дарозе, у штаце [[Юта]], былі арыштаваныя, пасля чаго Чарльза адправілі ў вашынгтонскую нацыянальную выхаваўчую школу для хлопчыкаў ({{Lang-en|National Training School for Boys}}). Па прыбыцці ён здаў тэст на праверку здольнасцяў, які паказаў, што яго [[Каэфіцыент інтэлекту|IQ]] роўны 109. Прыстаўлены да яго сацыяльны работнік называў яго агрэсіўна-антысацыяльным дзіцем. Па рэкамендацыі псіхіятра ў кастрычніку 1951 года Чарльз быў пераведзены ў выпраўленчы лагер Нэчурэл Брыдж Анарэ ({{Lang-en|Natural Bridge Honor Camp}}), дзе яго часта наведвала цётка, і адкуль яна планавала забраць яго пасля слухання ў кастрычніку 1951 года, запэўніўшы кіраўніцтва, што дапаможа яму знайсці працу. Аднак гэтага не адбылося — за месяц да меркаванага слухання ён, прыставіўшы іншаму хлопчыку да горла брытву, згвалціў яго і быў злоўлены пры гэтым. Пасля гэтага яго перавялі ў выпраўленчую ўстанову ў [[Питерсберг (Арызона)|Пітэрсберге]], штат Віргінія, дзе ён здзейсніў «восем сур’ёзных парушэнняў дысцыпліны», тры з якіх насілі гомасексуальны характар, а затым у выпраўленчую ўстанову строгага рэжыму ў [[Турма Чылікоці|Чылікоці]], штат Агаё, дзе ён павінен быў знаходзіцца да дасягнення ўзросту дваццаці аднаго года, гэта значыць да лістапада 1955 года; там ён нечакана перастаў праяўляць агрэсію і за добрыя паводзіны быў датэрмінова выпушчаны на некалькі месяцаў раней — у маі 1954 года, пасля чаго адправіўся жыць да цёткі і дзядзькі ў Макмекэн. === Першы турэмны тэрмін === [[Файл:Charles_Manson_mugshot_FCI_Terminal_Island_California_1956-05-02_3845-CAL.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Charles_Manson_mugshot_FCI_Terminal_Island_California_1956-05-02_3845-CAL.png/150px-Charles_Manson_mugshot_FCI_Terminal_Island_California_1956-05-02_3845-CAL.png|міні|183x183пкс|Паліцэйская фатаграфія Чарльза Мэнсана 1956 года.]] У студзені 1955 года Мэнсан ажаніўся на сямнаццацігадовай бальнічнай афіцыянтцы Разалі Джын Уіліс. Пара пераехала жыць у [[Каліфорнія|Каліфорнію]]. Мэнсан здабываў грошы для сям’і кароткачасовымі падпрацоўкамі і згонамі аўтамабіляў. Праз тры месяцы ён быў арыштаваны ў [[Лос-Анджэлес|Лос-Анджэлесе]], калі нелегальна перасякаў мяжу штата на сагнанай машыне. Разалі была цяжарная, гэта паслужыла змякчальнай акалічнасцю і суд прысудзіў Мэнсана да турэмнага зняволення тэрмінам у пяць гадоў умоўна, але неўзабаве такое ж абвінавачванне яму было прад’яўлена ў Лос-Анджэлесе, ён не з’явіўся ў суд на слуханне, пасля чаго ў сакавіку 1956 года, знаходзячыся ў [[Індыянапаліс|Індыянапалісе]], штат [[Індыяна]], быў арыштаваны. Умоўны прысуд быў адменены, Мэнсан быў прысуджаны да трох гадоў турэмнага зняволення.У турме Мэнсан вельмі загарэўся жаданнем стаць сутэнёрам, шмат меў зносіны з сутэнёрамі, імкнучыся даведацца сакрэты рамяства. У красавіку 1956 года, калі Мэнсан ужо знаходзіўся за кратамі, Разалі нарадзіла сына, якому далі імя Чарльз Майлз Мэнсан-малодшы. Пасля нараджэння дзіцяці Разалі аформіла развод і з’ехала з горада. Выйшаўшы з турмы, Мэнсан стаў [[Сутэнёрства|сутэнёрам]], але поспеху ў гэтым дамагчыся не змог, ён так і не змог набраць дастаткова грошай для стабільнага заробку. === Другі турэмны тэрмін === У маі 1959 года Мэнсан быў арыштаваны пры спробе абнаявіць падроблены ім чэк на 37 даляраў і 50 цэнтаў і асуджаны на 10 гадоў умоўна. У гэтым жа годзе ён ажаніўся другі раз — на прастытутцы Леоне Стывенс, якая працавала пад псеўданімам Кэндзі, а праз год зноў быў злоўлены на парушэнні закона — на гэты раз ён нелегальна перасёк мяжу штата з мэтай арганізацыі заняткаў прастытуцыяй. Умоўны прысуд зноў быў адменены, і Мэнсан быў адпраўлены ў турму. 10 красавіка 1963 года, калі Мэнсан адбываў турэмны тэрмін, у яго нарадзіўся другі сын — Чарльз Лютар Мэнсан; затым Леона падала на развод. У турме зняволены Элвін Карпіс, які адбываў працяглы тэрмін за здзейсненае яшчэ ў 1930-я гады рабаванне банка, навучыў Мэнсана граць на гітары. Мэнсан вельмі захапіўся гітарай, пастаянна граў, складаў уласныя песні. Шырокае распаўсюджванне атрымаў недакладны слых аб тым, што Мэнсан спрабаваў стаць удзельнікам гурта The Monkees, апынуўшыся ў ліку 400 прэтэндэнтаў (перамог у конкурсе Піт Торк), і хваліўся тады, што дасягне «большага, чым [[The Beatles]]». Аднак Джон Гілмар, аўтар кнігі «Manson — The Unholy Trail Of Manson and the Family», абверг магчымасць яго ўдзелу ў конкурсе, паколькі на момант праслухоўвання Мэнсан яшчэ знаходзіўся ў турме<ref>апрель 2007, Rock Myths, стр. 43</ref>. У сакавіку 1967 года Мэнсан быў вызвалены. Да гэтага моманту яму споўнілася 32 гады, больш за палову з якіх — 17 гадоў — ён правёў за кратамі<ref name=":1" />. == «Сям’я» == === Сан-Францыска === Адразу пасля вызвалення Мэнсан прыехаў жыць у [[Сан-Францыска]], дзе выявіў росквіт культуры [[хіпі]]. Улетку 1967 года-падчас знакамітага «Лета кахання — у раёне Хейт-Эшберы у Сан-Францыска сабралася каля ста тысяч чалавек з усяго свету. Гэта беспрэцэдэнтная падзея стала кульмінацыяй другой паловы 60-х гадоў XX стагоддзя, калі [[субкультура]] хіпі найбольш гучна заявіла пра сябе. Светапогляд хіпі, адпрэчваюць асновы і каштоўнасці капіталістычнага грамадства і праслаўлялі ўсеагульную любоў і свабодны сэкс, прыйшлося па душы Мэнсану, ён шмат пераняў з філасофіі і ладу жыцця хіпі, хоць ніколі не адносіў сябе да хіпі. У гэты час у Сан-Францыска сярод хіпі былі папулярныя «гуру» — духоўныя настаўнікі, якія прапаведавалі нетрадыцыйныя рэлігійныя погляды, новыя шляхі асабістага духоўнага развіцця і прылады грамадства. У кожным раёне Сан-Францыска тады было па некалькі гуру, якія аб’ядноўвалі вакол сябе невялікія абшчыны паслядоўнікаў. Адным з такіх гуру вырашыў стаць Мэнсан. Ён прыдумаў своеасаблівую філасофію, якая аб’яднала ў сабе светапогляд хіпі з хрысціянствам і элементамі саенталогіі, з ідэямі якой ён пазнаёміўся ў турме. Першай паслядоўніцай Мэнсана стала працаўніца бібліятэкі Мэры Бранер (Mary Brunner), якую ён сустрэў на вуліцы, калі тая гуляла з сабакам. Праз год яна нарадзіла Мэнсану сына. Пасля Мэры Бранер да Мэнсана далучыліся стрыптызерша [[С’юзан Аткінс]] (Susan Atkins), [[Лінет Фром]] (Lynette Fromme) якую выгналі бацькі з хаты і якая кінула каледж, офісная працаўніца Патрыша Крэнуінкл (Patricia Krenwinkel) і Эла Джо Бэйлі (Ella Joe Bailey) — суседка Аткінс. Былі таксама непастаянныя члены. Па іх сцвярджэнні, любы які прыйшоў тады ў суполку Мэнсана, якую той называў «сям’ёй», адразу трапляў у атмасферу безумоўнай любові, прыняцця і клопату. У суполцы было распаўсюджана ўжыванне лёгкіх наркотыкаў. Паслухаць Мэнсана тады збіралася шмат людзей. Мэнсан шмат граў на гітары, спяваў, у тым ліку ўласныя песні, шмат займаўся сэксам і ўсяляк заахвочваў сэкс паміж паслядоўнікамі, уключаючы гомасексуальны і групавой. Мэнсан не хаваў свайго крымінальнага мінулага, але казаў, што жыццё прымусіла яго рабіць розныя непрывабныя рэчы, што ён павінен быў выжываць<ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. На думку пракурора Вінцэнта Бульёзі<ref name=":3">{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=v_IY1lfDM88|title=Larry King 2009 Interview with Linda Kasabian and Vincent Bugliosi|author=|website=|date=2016-05-10|publisher=|accessdate=2017-12-03|archive-date=2019-03-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20190312205829/https://www.youtube.com/watch?v=v_IY1lfDM88&gl=US&hl=en|deadlink=no}}</ref>, які абвінавачваў потым Мэнсана на судзе, у той час суполка Мэнсана яшчэ была хутчэй звычайнай для той эпохі суполкай хіпі. Мэнсан у той час марыў аб славе духоўнага лідэра і кар’еры музыкі. Неўзабаве Мэнсану перастала падабацца ў Сан-Францыска. Займеўшы стары школьны аўтобус, Мэнсан і яго паслядоўніцы пераабсталявалі яго ў жыллё на колах, упрыгожылі ў стылі хіпі, і адправіліся ў шматмесячнае падарожжа па Каліфорніі і [[Заходняе ўзбярэжжа ЗША|Заходняму ўзбярэжжу ЗША]]. Да канца 1967 года Мэнсан з «сям’ёй» вырашыў пасяліцца ў Лос Анджэлесе. Да супольнасці тады далучылася 14-гадовая Даян Лэйк (Dianne Lake), пакінутая бацькамі-хіпі. === Знаёмства з Дэніс Уілсан === Увесну 1968 года адбылося знаёмства Мэнсана з музыкам [[Дэніс Уілсан|Дэнісам Уілсанам]], барабаншчыкам гурта [[The Beach Boys]]. Beach Boys мелі тады папулярнасць у ЗША, параўнальную з папулярнасцю [[The Beatles|Beatles]], і Уілсан быў адной з самых вядомых у краіне асоб. Іх знаёмства адбылося пасля таго, як Уілсан, праязджаючы на машыне па Малібу, убачыў на дарозе двух дзяўчат, якія галасавалі — Патрышу «Кэці» Крэнуінкл і Элу Джо Бейлі — і адвёз іх да сябе дадому. Дзяўчыны захоплена казалі Уілсану пра Мэнсана і той выявіў жаданне пазнаёміцца з ім. Па некаторых сцвярджэннях<ref name="doc2020" />, Мэнсан спецыяльна прасіў сваіх паслядоўніц хадзіць па багатых раёнах Лос Анджэлеса і спрабаваць пазнаёміцца з вядомымі людзьмі, якія маглі б спрыяць папулярызацыі Мэнсана ці даць старт яго музычнай кар’еры. Паміж Уілсанам і Мэнсанам адразу ўзнікла ўзаемная сімпатыя і нават ўзаемнае захапленне. Уілсан шукаў духоўнага настаўніка, якога знайшоў у асобе Мэнсана, ён захапляўся [[Харызма|харызмай]] Мэнсана, яго уменнем кіраваць людзьмі, акрамя таго ён убачыў у Мэнсане выдатныя музычныя здольнасці. Ён прапанаваў Мэнсану і яго дзяўчатам пасяліцца ў сваім раскошным доме, што тыя і зрабілі. Уілсан аплачваў усе іх выдаткі. Мэнсан стаў зоркай вечарынак Уілсана: ён спяваў уласныя песні, якія склаў да таго часу ўжо каля 80, незвычайна, зачаравальна танцаваў і ўражваў гасцей сваімі пропаведзямі<ref name="doc20172">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref>. Дзякуючы Уілсану Мэнсан стаў вядомай сярод багемы Лос Анджэлеса фігурай. Акрамя гэтага, Уілсана і наведвальнікаў яго дома вабіла наяўнасць там напаўголых і заўсёды гатовых да сэксу дзяўчат. Мэнсан і «сям’я» пражылі ў Уілсана некалькі месяцаў. У доме Уілсана Мэнсан пазнаёміўся з Чарльзам «Тэксам» Уотсанам (Charles’ Tex ’ Watson), які кінуў вучобу студэнтам з [[Тэхас|Тэхаса]], які стаў адным з самых набліжаных да Мэнсана членаў яго абшчыны. У хатняй студыі Уілсана было зроблена некалькі запісаў песень Мэнсана. З мэтай прасоўвання музычнай кар’еры Мэнсана Уілсан пазнаёміў яго са сваім сябрам — зорным прадзюсарам Тэры Мэлчэрам. Мэлчэр шмат разоў абяцаў выпусціць альбом Мэнсана, але падмануў яго і не выпусціў, што нанесла Мэнсану найглыбейшую крыўду. Адносіны Мэнсана і Уілсана сталі хутка псавацца. Абраза ад Мэлчэра было пагоршана тым, што Уілсан узяў для свайго гурта [[The Beach Boys]] песню Мэнсана, перарабіў словы і выпусціў без згадкі імя Мэнсана. Гаворка ідзе пра песню Мэнсана «Cease to Exist», якую Beach Boys выпусцілі пад назвай «Never Learn Not to Love». Гэта выклікала скандал і бойку паміж Уілсанам і Мэнсанам, Мэнсан дастаў нож, Уілсан адступіў. Уілсан з’ехаў са свайго дома і папрасіў менеджара выправадзіць адтуль Мэнсана з усёй яго «сям’ёй». Мэнсан быў так раз’юшаны, што даслаў потым Уілсану кулю ў якасці пагрозы<ref name="doc20182">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref>. === Ранча Спэн === Яшчэ да знаходжання ў доме Уілсана «сям’я» на нейкі час пасялілася на ранча «Спэн» у каньёне Тапанга, за 50 км ад Лос Анджэлеса. Пасля выгнання з асабняка Уілсана Мэнсан з паслядоўнікамі пасяліліся там канчаткова. Ранча раней служыла галівудскім кінематаграфістам дэкарацыяй для здымкі [[Вестэрн|вестэрнаў]], а цяпер знаходзілася ў запусценні. На ранча ўтрымліваліся коні, якіх бралі напракат пакатацца. Ранча належала амаль 80-гадоваму Джорджу Спэну. Спэн дазволіў суполцы Мэнсана бясплатна пражываць на ранча, калі яны будуць чысціць стайні і сачыць за гаспадаркай. Мэнсан таксама прызначыў двух дзяўчат даглядаць персанальна за Спэнам. Неўзабаве «сям’я» ужо налічвала каля 15 пастаянных членаў, яшчэ каля 10-15 прыязджалі перыядычна. Мэнсан хацеў бачыць у суполцы больш мужчын. Ён загадаў дзяўчатам галасаваць на шашы і прыцягнуць маладых мужчын на ранча, дзе ён прапаноўваў ім наркотыкі, сэксуальныя ўцехі з дзяўчатамі і жыццё на прыродзе ў стылі хіпі. Такім чынам апынуўся на ранча Пол Уоткінс (Paul Watkins). Тады ж Мэнсан пазнаёміўся з [[Бобі Басалей|Бобі Басалеем]] (Bobby Beausoleil) — маладым музыкам і порнаакцёрам, хутка ён стаў блізкім сябрам Мэнсана. Да камуны далучыўся таксама работнік ранча Стыў «Клем» Гроган (Steve Grogan). З дзяўчат да «сям’і» тады далучыліся Сандра Гуд (Sandra Good), Леслі Ван Хаўтэн (Leslie Van Houten), Кэтрын Шэр (Catherine Share). Члены «сям’і» хадзілі па ранча абсалютна голымі або ў адных трусах, спявалі песні, ладзілі «сэксуальныя оргіі». У вялікай колькасці прымаліся наркотыкі. Пасля так званага «кіслотнага трыпа», то бок прыняцця [[ЛСД]], на думку Мэнсана, чалавек духоўна паміраў і перараджаўся, таму павінен быў прыняць новае імя. Так, напрыклад, С’юзан Аткінс стала «Сэдзі», Патрыша Крэнуінкл стала «Кэці», Леслі Ван Хаўтэн стала «Лулу»<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Большасці мясцовых такое становішча спраў на ранча не падабалася. Віндзі Баклі, працаўніца ранча, так апісала ў інтэрв’ю суполку Мэнсана: «побач з Мэнсанам быў адзін зброд. Брудныя маленькія шлюшкі. Яны былі нейкія бездапаможныя і вельмі дзіўныя. Усе мужчыны хадзілі з нажамі. А я ніколі не выходзіла на вуліцу без стрэльбы. ... Дзяўчаты не раз пыталіся ў мяне, чаму б мне не зняць станік і не хадзіць напаўголай па ранча, як яны, хіба я не хачу адчуць свабоду? А я адказвала ім, што яны не вольныя, яны — рабы.»<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref> Абшчына Мэнсана жыла ў крайняй беднасці. Галоўнае жылое памяшканне ўяўляла сабой барак са сталом пасярэдзіне і кучай матрацаў вакол, на якіх спалі і займаліся сэксам. Невялікія грошы, якія зарабляліся, усе трацілі на наркотыкі. Некаторы заробак быў і ад перапродажу наркотыкаў, чым займаліся «Тэкс» Уотсан і Бобі Басалей, магчыма, іншыя таксама. Кожны дзень Мэнсан адпраўляў дзяўчат па памыйніцах каля супермаркетаў, каб яны знаходзілі там выкінутыя пратэрмінаваныя прадукты. Як ні дзіўна, па іх водгуках пазней, гэта забяспечвала членам «сям’і» цалкам здавальняючы харчаванне. На ранча жылі і дзеці, уключаючы маленькага сына Мэнсана. Першы час на ранча здаваўся многім шчаслівым<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Нягледзячы на адносна шчасны пачатак жыцця на ранча, Мэнсан глыбока перажываў крыўды, нанесеныя Уілсанам і, асабліва, Мэлчэрам, літаральна зацыкліўся на гэтым. Пасля, ў зняволенні, Мэнсан казаў у інтэрв’ю пра Мэлчэра: «Па турэмным паняццях, калі ты абяцаў нешта, то павінен выканаць. Інакш... [паказвае жэст, як бы перарэзаў горла] я з гэтым вырас. Я не разумею, як можа быць інакш». Жывучы на ранча, Мэнсан часта абвінавачваў багатых і знакамітых людзей, зорак шоў-бізнэсу, кажучы, якія яны хлуслівыя і крывадушныя. З гэтага моманту, як успамінаюць паслядоўнікі, злосць на грамадства, якая і так была ўласцівая Мэнсану, значна ўзмацнілася<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="docday">Док. фильм Charles Manson: The Final Words, реж. Джеймс Бадди Дэй, 2017, imdb 7292964.</ref>. === Вучэнне Мэнсана === Пра вучэнне Мэнсана захаваліся даволі супярэчлівыя звесткі, таму што члены «сям’і» апісвалі яго вельмі па-рознаму. Відавочна, што многія погляды, такія як непрыманне істэблішмент, блізкасць да прыроды (Мэнсан шмат казаў пра экалогію, пра тое, што людзі губяць планету, а яе трэба абараняць), свабодны секс, «пашырэнне свядомасці» пры дапамозе наркотыкаў Мэнсан пераняў з філасофіі хіпі. Тым не менш, ён не называў сябе хіпі, відаць, не любіў хіпі і злаваўся, калі яго і «сям’ю» прылічалі да хіпі, што здаралася пастаянна. Некаторыя погляды былі запазычаныя з хрысціянства. Напрыклад, Мэнсан прапаведаваў беднасць, казаў, што матэрыяльныя даброты — ілжывая каштоўнасць, голад і цялесныя нязручнасці — толькі ілюзія, якія розум павінен пераадолець. Мэнсан прапаведаваў ўсеагульную любоў як галоўную каштоўнасцю. Акрамя таго, Мэнсан намякаў сваім паслядоўнікам, што ён — [[Хрыстос]]. Ён ніколі прама не называў сябе Хрыстом, але вельмі празрыста намякаў на гэта, кажучы, напрыклад: «вось ужо дзве тысячы гадоў за вашыя грахі пакутую...» ён таксама любіў намякаць на «схаваны сэнс» свайго прозвішча Man-son («сын чалавечы»), а пад уздзеяннем наркотыкаў любіў стаяць у позе укрыжаванага чалавека. Члены яго групы пры гэтым станавіліся як бы новымі апосталамі і новымі першымі хрысціянамі. Члены «сям’і» сцвярджалі, што бачылі выкананыя ім цуды, такія як ўваскрашэнне мёртвай птушкі і скачкі на немагчымую для чалавека вышыню. Тым не менш, у адрозненне і ад хрысціянства, і ад ідэй хіпі, Мэнсан зусім не быў праціўнікам гвалту. Ён сцвярджаў, што вышэйшая праява кахання — гэта аддаць жыццё або забіць дзеля каханага чалавека. Ён казаў, што «сваіх» трэба абараняць, чаго б гэта ні каштавала, маючы на ўвазе членаў «сям’і»<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Гады існавання «сям’і» напластаваліся на вялікія грамадскія ўзрушэнні ў жыцці Амерыкі, такія як масавыя пратэсты моладзі супраць [[Вайна ў В’етнаме|вайны ў В’етнаме]] і масавыя беспарадкі чарнаскурых у [[Рух за правы афраамерыканцаў|барацьбе за свае грамадзянскія правы]]. Апошняе зрабіла на Мэнсана вельмі вялікае ўражанне. Ён быў цалкам перакананы, што ідзе вялікая расавая вайна, і ў выніку гэтай вайны чорная раса вынішчыць белую. Ён часта казаў гэта ў выглядзе прароцтва. Сам ён разам з «сям’ёй» спадзяваўся пераседзець вайну ў пустыні. У яго была ідэя знайсці ў каліфарнійскай пустыні легендарную «бяздонную яму» ({{Lang-en|bottomless pit}}) з паданняў індзейцаў, аб якой ён калісьці чуў, і перачакаць у ёй. Іншая яго ідэя была ў тым, што чарнаскурыя, выйграўшы вайну, не змогуць самастойна кіраваць краінай у сілу прыроднай няздольнасці (Мэнсан несумненна меў расісцкія погляды), таму яны будуць шукаць парады ў пакінутых белых людзей, і тады, як Мэнсан распавядаў паслядоўнікам, яны выйдуць з пустыні і зоймуць заўважнае становішча, стаўшы саветнікамі чарнаскурых. Мэнсан, як казалі, успрымаў белы альбом [[The Beatles]] як прарочае пасланне аб будучай расавай вайне, ён шматразова праслухоўваў альбом, спрабуючы знайсці схаваны сэнс песень. Ён успрымаў песню Blackbird як пасланне да чарнаскурых аб паўстанні, а песню Helter Skelter ўспрымаў як сімвал апакаліптычнага хаосу, які ўсталюецца ў ходзе расавай вайны. Гэтым тэрмінам — Helter Skelter — у «сям’і» стала прынята пазначаць будучую расавую вайну<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. ==== Альтэрнатыўнае меркаванне ==== Аб наяўнасці ў Мэнсана нейкага разгорнутага псеўдарэлігійнага вучэння, а таксама аб яго нібыта вар’яцтве на апакаліптычнай расавай вайне было вядома толькі са слоў членаў яго суполкі, якія ўступілі ў здзелку са следствам і якія выступілі ў ходзе суда на баку абвінавачвання. І абвінавачаныя, і сам Мэнсан, і тыя, што засталіся вернымі яму члены «сям’і» гэта адмаўлялі. На судзе Мэнсан таксама адмаўляў, што лічыў сябе Хрыстом. Згодна з альтэрнатыўнай версіяй падзей, якая хадзіла з самага пачатку суда, і падрабязна асветленай ў дакументальным фільме Charles Manson: The Final Words (2017), Мэнсан ніколі не ствараў рэлігійнага вучэння і, верагодна, быў інтэлектуальна няздольны яго стварыць. Любя «павылузвацца» перад членамі сваёй абшчыны, ён сапраўды ўяўляў сябе Хрыстом, паміж песнямі любіў распавядаць ля вогнішча байкі пра будучы апакаліпсіс, расавую вайну і іншыя дзівацкія рэчы, асабліва калі знаходзіўся пад уздзеяннем наркотыкаў, але вар’ятам ён не быў, ніякай культавай індактрынацыі ў яго суполке не існавала, і рэлігійнай сектай яна не была. Усе наступныя жудасныя падзеі, згодна з гэтай версіяй, мелі выключна крымінальную падаплёку, а не рэлігійную. Рэлігійная ж матывацыя была прыдуманая пракурорам Вінцэнтам Бульёзі з мэтай палягчэння прыцягнення Мэнсана да адказнасці за злачынствы, што ў адваротным выпадку было б складана зрабіць з прычыны яго асабістага няўдзелу ў забойствах. Бульёзі, магчыма, таксама прыцягнула сенсацыйнасць версіі аб сектантах-забойцах, якая пасля дазволіла яму напісаць пра гэта кнігу-бестселер і атрымаць за яе значныя ганарары<ref name="docday">Док. фильм Charles Manson: The Final Words, реж. Джеймс Бадди Дэй, 2017, imdb 7292964.</ref>. === Злачынствы === ==== Замах на забойства Бернарда Кроў ==== Пры куплі наркотыкаў «Тэкс» (Чарльз Уотсан) падмануў чарнаскурага прадаўца наркотыкаў Бернарда «Лацапопа» Кроў. Гаворка ішла аб буйной суме. Кроў прыгразіў з’явіцца на ранча Спэн і расправіцца з усімі яго насельнікамі. Тэкс далажыў аб пагрозе Мэнсану. Мэнсан пагаварыў з Кроў па тэлефоне і дамовіўся аб сустрэчы ў кватэры Кроў. 1 чэрвеня 1969 года Мэнсан з’явіўся на сустрэчу з пісталетам, стрэліў у жывот Кроў і схаваўся. Кроў выжыў, але Мэнсан не ведаў пра гэта. Праз некалькі дзён Мэнсан убачыў па тэлевізары рэпартаж, у якім гаварылася аб выяўленні ў тым раёне цела забітага члена «Чорных пантэр», [[Афраамерыканцы|афраамерыканскай]] леварадыкальнай арганізацыі, якая прасоўвала ідэі ўзброенай барацьбы з белымі. Памылкова палічыўшы, што гаворка ў рэпартажы ішла пра цела Кроў, Мэнсан стаў баяцца помсты з боку «чорных пантэр». Гэта стала штуршком для актыўнай ваенізацыі камуны. «Сям’я» пачала скупляць зброю, Мэнсан стаў вучыць паслядоўнікаў, юнакоў і дзяўчат, карыстацца ёю, страляць, выкарыстоўваць нож. Былі прыняты меры для ўмацавання лагера на ранча Спэн, арганізавана дзяжурства са зброяй і патруляванне ранча па начах. «Сям’я» таксама зблізілася з байкерскай групоўкай Straight Satans («Чыстыя д’яблы»), спадзяючыся на іх абарону ад «Чорных пантэр»<ref>Day, James Buddy. ''Hippie Cult Leader: The Last Words of Charles Manson''. Optimum Publishing, 2019. {{ISBN|978-0888902962}}</ref><ref>{{Кніга|год=2002|isbn=1560253967}}</ref>. ==== Забойства Гары Хінмана ==== У канцы ліпеня 1969 года Бобі Басалей купіў у свайго знаёмага Гары Хінмана наркотык [[мескалін]], які затым быў перапрададзены групе байкераў Straight Satans. Байкеры апынуліся незадаволеныя якасцю наркотыку або проста вырашылі атрымаць яго бясплатна і сталі патрабаваць у Басалея вярнуць грошы за мескалін назад. Адносіны з байкерамі былі вельмі важныя для «сям’і» яшчэ таму, што тыя пагадзіліся забяспечваць абарону ад «Чорных пантэр», а цяпер дагавор аб абароне апынуўся прыпынены. Басалей і дзве жанчыны з «сям’і» — С’юзан «Сэдзі» Аткінс і Мэры Бранер — адправіліся ў дом Хінмана, каб запатрабаваць назад грошы. Хінман, які іх сустрэў, адмовіўся вяртаць грошы. Басалей пачаў пагражаць яму пісталетам. Узнікла бойка, пісталет стрэліў, але ніхто не быў паранены. Пачаліся перамовы. Хтосьці з жанчын, не сказаўшы Басалею, патэлефанавала Мэнсану на ранча. Хінман быў гатовы аддаць Басалею дзве старыя машыны ў кошт выплаты, і Басалей ўжо гатовы быў іх прыняць, калі ў дом прыйшоў Мэнсан з японскім мячом у руках, а таксама [[Брус Дэвіс]]. Ледзь уступіўшы ў пакой, Мэнсан з ходу ўдарыў або паласнуў Хінмана мячом па галаве, чым моцна рассек яму шчаку і адрэзаў частка вуха. У Хінмана пачаўся моцны крывацёк. Мэнсан так і не дамогся вяртання грошай. Джозэф казаў, што грошай у яго ўжо няма. Мэнсан і Дэвіс з’ехалі, Басалею было загадана дамагацца вяртання грошай да канца. На працягу двух наступных дзён Хінмана катавалі. Ён прасіў адвезці яго ў бальніцу, але Басалей адмаўляў. У рэшце рэшт Басалей патэлефанаваў Мэнсану і спытаў, што рабіць далей. Адказ Мэнсана быў: «Ты сам ведаеш, што рабіць...» Басалей, Аткінс і Бранер напалі на знясіленага Хінмана і забілі яго: жанчыны душылі яго падушкай, а Басалей нанёс яму два ўдары нажом у грудзі, ад чаго той сканаў. Напрыканцы Басалей напісаў на сцяне «POLITICAL PIGGY» («палітычная свіння») і крывёю Хінмана намаляваў знак «лапы», былая эмблема «Чорных пантэр» — такім чынам меркавалася зваліць віну на «Чорных пантэр» і выклікаць супраць іх хвалю грамадскага абурэння<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. З дому Хінмана Басалей з’ехаў на яго аўтамабілі, і карыстаўся ім, пакуль 6 жніўня 1969 года не быў затрыманы ў ім і арыштаваны. Прама ў багажніку быў знойдзены акрываўлены нож, якім быў забіты Хінман<ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref>. ==== Забойства Шэран Тэйт і яе гасцей ==== 8 жніўня 1969 года чацвёра членаў «сям’і» па загадзе Мэнсана здзейснілі жорсткае забойства пецярых чалавек у доме па адрасе С’ела-драйв, 10050; сам Мэнсан быў у гэты час на ранча і ўдзелу ў забойстве не прымаў. Дакладней кажучы, загад Мэнсана ў нейкай форме быў аддадзены толькі Тэксу Уотсану, астатнім — С’юзан Аткінс, Патрышы і Ліндзе Касабіян — было загадана рабіць тое, што скажа Уотсан. Узяўшы з сабой некалькі нажоў, адзін пісталет і вяроўку, яны селі ў жоўты «Ford» 1969 года і адправіліся па пазначаным адрасе<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. У гэтым доме раней жыў Тэры Мэлчэр, але за месяц да гэтага з’ехаў. Мэнсан не хаваў злосць на Мэлчэра пасля таго, як сарваўся запіс яго альбома. Па сцвярджэнні пракурора Вінцэнта Бульёзі на судзе, Мэнсан загадаў зладзіць бойню ў доме, каб зваліць усё на «Чорных пантэр», выклікаць у людзей нянавісць да іх і такім чынам паскорыць пачатак міжрасавай вайны, якой Мэнсан, па сцвярджэнні Бульёзі, жадаў. А дом Мэлчэра, на думку Бульёзі, быў абраны таму, што ён сімвалізаваў для Мэнсана багатыя пласты грамадства, якія той зненавідзеў. Мэнсан на судзе ўсё гэта адмаўляў. Па-за судом выказвалася таксама здагадка, што Мэнсан не ведаў, што Мэлчэр з’ехаў, і хацеў яго смерці, накіроўваючы ў дом забойцаў, аднак існуе сведчанне фатографа Шэран Тэйт, што Мэнсан заходзіў і таму дакладна ведаў, што Мэлчэр з’ехаў<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Тэкс і жанчыны пад’ехалі да дома, Тэкс залез на слуп і перарэзаў тэлефонныя драты, затым усё пералезлі праз агароджу. У гэты час да дома пад’ехаў белы аўтамабіль, за рулём якога сядзеў васямнаццацігадовы Стывен Пэрэнт — ён прыехаў да прыяцеля, які сачыў у доме за гаспадаркай і які жыў у госцевым доміку. Калі машына спынілася, Тэкс падышоў і застрэліў Пэрэнта. Пасля гэтага Касабіян пакінулі вартаваць каля брамы, а астатнія адправіліся ў дом. Тэкс асцярожна залез праз акно, адчыніў дзверы і ўпусціў астатніх. У доме знаходзіліся чатыры чалавекі: жонка кінарэжысёра [[Раман Паланскі|Рамана Паланскі]] кінаактрыса [[Шэран Тэйт]], якая была на апошнім тыдні цяжарнасці; яе сябар і былы палюбоўнік, знакаміты стыліст прычосак Джэй Себрынг; сябар Паланскі пісьменнік Войцэх Фрайкоўскі, па здагадцы паліцыі, актыўна ўцягнуты ў наркагандаль; і дзяўчына Фрайкоўскі — Эбігейл Фолджэр — спадчынніца буйнога стану кававага магната. Нападнікі запатрабавалі аддаць ім усе наяўныя грошы. Джэй Себрынг, які валодаў чорным поясам па [[каратэ]], паспрабаваў супраціўляцца, але Уотсан застрэліў яго. Фрайкоўскі кінуўся бегчы, але ў двары Уотсан нагнаў яго, жорстка збіў ручкай пісталета, ад чаго ад пісталета нават адкалоліся часткі, затым застрэліў і дабіў нажом. У гэты час Фолджэр кінулася бегчы праз заднюю дзвер, але яе дагнала Крэнуінкл, наскочыла на яе ззаду, зваліла і забіла, нанёсшы мноства нажавых раненняў. Тэйт умольвала пашкадаваць яе і дзіцяці, але забойцы не спыніліся. Тэйт была павешана на бэльцы ў гасцінай, а затым Аткінс ўзяла нож і пачала біць ім Тэйт, у тым ліку наносячы ўдары прама ў жывот, дзе знаходзіўся плод. Калі ўсе ахвяры былі мёртвыя, Аткінс, выконваючы загады Мэнсана, узяла скрываўлены ручнік і напісала ім на дзверы слова «PIG» ({{Tr|свіння}}<span class="nowrap">—</span>&#x2009;<span>«свіння»</span>; хоць звычайна пад гэтым словам на слэнгу разумелі паліцэйскіх, унутры «сям’і» гэтае слова мела іншы сэнс, пазначаючы багатых і ўплывовых членаў грамадства — у гэтым сэнсе гэтае слова выкарыстоўвалася ў песні Piggies на «белым» альбоме Бітлз). Усяго ў ходзе нападу ахвярам было нанесена 102 нажавых раненні<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Вярнуўшыся на ранча, яны заспелі Мэнсана з жанчынай, танцуючых голымі ў святле месяца. Нікога са сваіх ахвяр нападнікі не ведалі, іх імёны яны пачулі на наступны дзень, гледзячы сюжэт аб забойствах у навінах па тэлебачанні. Мэнсан спытаўся ў іх, ці не адчуваюць яны раскаяння, на што тыя адказалі, што не. Забойства выклікала шок у Лос-Анджэлесе і трапіла ў навінавыя выпускі ўсіх агульнанацыянальных тэлесетак, сродкі масавай інфармацыі надавалі яму вялікую ўвагу. Горад, які ў той час лічыўся адносна шчасным у плане злачыннасці, дзе ў многіх раёнах не было прынята зачыняць на ключ ўваходныя дзверы, апынуўся агорнуты страхам. У горадзе значна павялічылася продаж зброі, шмат вядомых і заможных людзей пачалі наймаць ахову. На думку мясцовых рэпарцёраў, дадзенае забойства назаўжды змяніла атмасферу ў Лос-Анджэлесе<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. ==== Забойства сям’і Ла-Б’янка ==== На наступны дзень пасля разні ў доме Шэран Тэйт, 9 жніўня, было здзейснена яшчэ адно, двайное, забойства. На гэты раз паехаў і Мэнсан, разам з Уотсанам, Касабіян, Крэнуінкл, Аткінс, Клемам Гроганам і Леслі Ван Хаўтэн<ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref>. Па заяве на судзе Лінды Касабіян, якая заключыла здзелку са следствам і якая выступала сведкай абвінавачвання, уся група некалькі гадзін кружыла па горадзе, выбіраючы выпадковых ахвяр. Паводле яе заявы, ёй было прапанавана забіць свайго знаёмага, але яна наўмысна пастукала не ў тыя дзверы, каб пазбегнуць яго забойства. Паводле яе слоў, група нават была гатовая зладзіць разню ў царкве, але тая ў позні час апынулася зачынена. Як сцвярджала Касабіян, канчатковы выбар ахвяраў быў выпадковым<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Група спынілася ля прыватнага дома, які належаў уладальнікам сеткі невялікіх магазінаў — Лена і Размары Ла-Б’янка. Мэнсан і Тэкс праніклі ў дом, напалі на гаспадароў, звязалі іх і затыкнулі ім раты. Пасля гэтага сам Мэнсан, Аткінс, Касабіян і Гроган з’ехалі, а Крэнуінкл і Ван Хаўтэн далучыліся да Тэкса. Тэкс забіў Лена Ла-Б’янка. Наверсе ў спальні Ван Хаўтэн і Аткінс спрабавалі забіць Размары, але тая вырвалася. Калі прыйшоў Тэкс, ён дапамог зваліць Размары Ла-Б’янка, пасля чаго Ван Хаўтэн забіла яе нажом. На жываце Лена Ла-Б’янка было нажом выразана слова «WAR» ({{Tr|вайна}}<span class="nowrap">—</span>&#x2009;<span>«вайна»</span>). На сценах дома крывёю ахвяр былі нанесеныя надпісы «RISE» ({{Tr|паўстанне}}<span class="nowrap">—</span>&#x2009;<span>«паўстанне»</span>), «DEATH TO PIGS» ({{Tr|смерць свінням}}<span class="nowrap">—</span>&#x2009;<span>"смерць свінням»</span>), на халадзільніку Аткінс з памылкай напісала «HEALTER SKELTER». Перад нападам Мэнсан прасіў яе напісаць у доме «што-небудзь вядзьмарскае» ({{Lang-en|«something witchy»}}).<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref> ==== Забойства Дональда «Шорці» Шы ==== Прыкладна ў той жа час, калі адбыліся разня ў асабняку Шэрон Тэйт і забойства сям’і Ла-Б’янка, паліцыя стала падазраваць «сям’ю» у серыі згонаў аўтамабіляў. Згоны сапраўды мелі месца, па замове «сям’і» байкеры з Straight Satans перараблялі сагнаныя аўтамабілі і багі, на якіх члены «сям’і» любілі ганяць па акрузе. 16 жніўня 1969 года на ранча быў праведзены ператрус і была канфіскавана ўся зброя, што там знаходзілася, аўтамабілі і багі, а Мэнсан і іншыя члены «сям’і» арыштаваныя. Неўзабаве пасля арышту высветлілася, што ператрус быў праведзены не ў дату, вызначаную ў ордэры, з-за чаго ператрус быў прызнаны незаконным, члены «сям’і» адпушчаныя, а іх маёмасць вернута. Пасля вызвалення Мэнсан вырашыў, што адзін з людзей, які працаваў на ранча — Дональд «Шорці» Шы — навёў паліцыю на іх ранча. Верагодна, ён зрабіў гэта, паколькі яму заплаціў за гэта ўладальнік суседняга ранча, якому надакучыла суседства з «сям’ёй». Ноччу Уотсан і Гроган забілі Шы, раздзялілі труп і закапалі яго часткі<ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref>. ==== Расследаванне ==== Як ні дзіўна, забойства доўгі час не маглі звязаць паміж сабой. Хоць дэтэктывы, якія працавалі над забойствам Хінмана, паведамлялі пра падабенства почырку забойства Хінмана з забойствамі на С’ела-драйв, іх паведамленні следчыя забойства Тэйт былі праігнараваныя. Забойства ў доме Тэйт, на думку паліцыі, з’явіліся вынікам «разборак» з-за гандлю наркотыкамі, чым, на іх думку, займаўся Войцэх Фрайкоўскі і, магчыма, таксама Джэй Сібрынг. Забойства пары Ла-Б’янка таксама не было своечасова звязана з забойствамі на С’ела-драйв. Следчыя лічылі, што ў доме Ла-Б’янка надпісы былі нанесеныя для адцягнення ўвагі, каб пусціць паліцыю па ілжывым следзе — следзе забойцаў з С’ела-драйв, а сапраўднай прычынай забойства Ла-Б’янка яны лічылі рабаванне<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref>. ==== Уцёк у пустыню і арышт ==== Пасля рэйду паліцыі на ранча Спэн Мэнсан вырашыў тэрмінова пакінуць яго. Адна з членаў «сям’і» прапанавала ранча сваёй бабулі пад назвай Баркер ў пустыні недалёка ад [[Даліна Смерці|Даліны Смерці]]. «Сям’я» спешна туды перабралася. Уотсан паехаў на сваю радзіму ў Тэхас. Аднак праз некалькі месяцаў і на новае ранча прыехала паліцыя. Мэнсан і члены «сям’і» былі арыштаваныя па падазрэнні ў крадзяжы аўтамабіляў і падпале экскаватара. Мэнсан спрабаваў пазбегнуць арышту, схаваўшыся ў шафе пад ракавінай. Да гэтага часу ўжо ўсім членам абшчыны было вядома аб учыненых забойствах, некаторыя беглі з ранча<ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Знаходзячыся ў зняволенні, С’юзан Аткінс пахвалілася сукамерніцы, што гэта яна забіла Шэран Тэйт. Сукамерніца, арыштаваная за прастытуцыю, неадкладна паведаміла аб гэтым уладам. Такім чынам следства выйшла на групу Мэнсана. Амаль адначасова з гэтым уладам здалася Лінда Касабіян, якая ўцякла з ранча. У абмен на адмову ад крымінальнага пераследу, яна пагадзілася стаць ключавым сведкам абвінавачвання на судзе<ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref>. == Суд == Суд над Мэнсанам і «сям’ёй», які зацягнуўся на дзевяць месяцаў, пачаўся 15 чэрвеня 1971 года стаў адным з самых гучных у гісторыі Амерыкі. Сваё дачыненне да забойстваў Мэнсан адмаўляў, кажучы, што чальцы «сям’і» не рабілі нічога, чаго б яны самі не хацелі. Легітымнасць суда ён не прызнаваў, кажучы: «Гэта ваш суд, а не мой». Падчас суда ён шмат дурыўся, адказваў пытаннем на пытанне, казаў загадкамі. Ён хацеў абараняць сябе сам, але суддзя не дазволіў, настаяўшы на прызначэнні адваката. На судзе Мэнсан папракаў грамадства і за свой лёс, і за тое, што здарылася забойства.{{Пачатак цытаты}}«Вы ядзіце мяса і знішчаеце тое, што лепш за вас, а потым вы кажаце якія дрэнныя ў вас дзеці, нават называеце іх забойцамі. Вы зрабілі дзяцей такімі. … Гэтыя дзеці, якія ідуць на вас з нажамі, — гэта вашыя дзеці. Вы вучылі іх. Я іх не вучыў. Я толькі дапамог ім устаць на ногі. … Большасць людзей на ранча, якіх вы называеце „Сям'ёй“ — гэта людзі, якіх вы не хацелі, людзі на абочыне, якіх выгналі іх бацькі, якія не хацелі патрапіць у турму для падлеткаў. А я зрабіў усё, што ад мяне залежыць, я сабраў іх на маій сметніку і сказаў ім, што ў каханні няма нічога няправільнага.»<ref name="автоссылка1">{{Cite web |url=https://www.famous-trials.com/manson/258-mansontestimony |title=Testimony of Charles Manson in the Tate-LaBianca Murder Trial |access-date=2021-09-13 |archive-date=2021-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210913185658/https://www.famous-trials.com/manson/258-mansontestimony |deadlink=no }}</ref>{{Арыгінальны тэкст|en|You eat meat and you kill things that are better than you are, and then you say how bad, and even killers, your children are. You made your children what they are. ... These children that come at you with knives. they are your children. You taught them. I didn’t teach them. I just tried to help them stand up. ... Most of the people at the ranch that you call the Family were just people that you did not want, people that were alongside the road, that their parents had kicked out, that did not want to go to Juvenile Hall. So I did the best I could and I took them up on my garbage dump and I told them this: that in love there is no wrong.}} {{Канец цытаты}} <blockquote class="ts-Начало_цитаты-quote"><div class="mw-collapsible mw-collapsed ts-Скрытый_блок ts-Скрытый_блок-gray ts-Скрытый_блок-rightHideLink ts-oq" style="border:none;"><div class="mw-collapsible-content ts-oq-content" style=""> <div dir="auto" lang="en"></div> </div></div> </blockquote>{{Пачатак цытаты}}Я сын турмы. Я сын вашай сістэмы. ... Я — тое, што вы з мяне зрабілі. Я — ваша адлюстраванне.<ref name="автоссылка1" /> {{Арыгінальны тэкст|en|My father is the jailhouse. My father is your system. ... I am only what you made me. I am only a reflection of you.}} {{Канец цытаты}} <blockquote class="ts-Начало_цитаты-quote"><div class="mw-collapsible mw-collapsed ts-Скрытый_блок ts-Скрытый_блок-gray ts-Скрытый_блок-rightHideLink ts-oq" style="border:none;"><div class="mw-collapsible-content ts-oq-content" style=""> <div dir="auto" lang="en"></div> </div></div> </blockquote>Абвінавачванні ў забойствах у ходзе дадзенага суда былі таксама прад’яўленыя Крэнуінкл, Аткінс і Ван Хаўтэн. Уотсан, які з’ехаў у Тэхас, чакаў дэпартацыю адтуль і не быў судзімы разам з Мэнсанам і астатнімі. Абвінавачаныя жанчыны, па патрабаванні адвакатаў, адмовіліся ад дачы паказанняў. На працягу ўсяго суда яны стараліся паводзіць сябе весела і нязмушана, што выклікала ў грамадстве яшчэ большае раздражненне<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. За распрацоўку лініі абвінавачвання адказваў намеснік акруговага пракурора Вінцэнт Бульёзі. Ён абраў сенсацыйную тактыку, вырашыўшы абвінаваціць Мэнсана ў стварэнні дэструктыўнай секты апакаліптычнага тыпу, члены якой, знаходзячыся розумам ва ўладзе Мэнсана, здзяйснялі злачынствы па рэлігійных матывах, жадаючы выклікаць міжрасавую вайну, у якой загінуць усе белыя людзі, акрамя суполкі Мэнсана. Па законах Каліфорніі таго часу, усе ўдзельнікі змовы з мэтай здзяйснення злачынства неслі роўную адказнасць за ўчыненыя ў выніку злачынства. Такая тактыка абвінавачвання дазваляла Бульёзі лёгка звязаць Мэнсана са злачынствамі і запытаць для яго смяротнае пакаранне. У адваротным выпадку, як казаў потым Бульёзі, звязаць Мэнсана са злачынствамі і прыцягнуць яго да адказнасці было б вельмі складана, паколькі ён не прысутнічаў на месцы злачынстваў непасрэдна падчас забойстваў<ref>{{Cite news|title=Charles Manson follower ends her silence 40 years after night of slaughter|first=Robin|last=McKie|url=http://www.theguardian.com/world/2009/aug/02/charles-manson-linda-kasabian-polanski|work=[[The Observer]]|date=2009-08-01|accessdate=2017-11-25|language=en}}</ref>. Галоўную ролю ў абвінавачванні згулялі паказанні Лінды Касабіян, якая ў падрабязнасцях апісала злачынства «сям’і», заключыўшы здзелку з Бульёзі у абмен на зняцце з яе ўсіх абвінавачванняў. У перыяд судовых разглядаў Мэнсан і іншыя члены «сям’і» выразалі ў сябе на лбе касыя крыжы ў знак таго, што яны выкраслілі сябе з грамадства і грамадства выкрасліла іх. Затым Мэнсан і члены «сям’і» агалілі сабе галавы. Пазней, ужо ў час зняволення, Мэнсан ператворыць свой крыж на ілбе ў [[Свастыка|свастыку]] з канцамі прамянёў, загнутымі ў правы бок<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Падчас аднаго з пасяджэнняў Мэнсан выйшаў з сябе і паспрабаваў напасці на суддзю, але быў спынены прыставамі<ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Увесь час разбіранняў верныя Мэнсану члены «сям’і» сядзелі каля будынка суда, яны давалі інтэрв’ю і ўсяляк падтрымлівалі Мэнсана. Са слоў Бульёзі, яны нават пагражалі яму на аўтастаянцы. Члены сям’і таксама былі абвінавачаныя ў атручванні ЛСД адной з дзяўчат, якая хацела даць паказанні супраць Мэнсана. Загадкавым чынам загінуў падчас суда адвакат Леслі Ван Хаўтэн, Рональд Х’юз, які раней быў таксама прызначаным адвакатам Мэнсана, але Мэнсан адмовіўся ад яго. Праз пяць месяцаў былі выяўленыя фрагменты раздзеленага цела Х’юза. Гэта забойства не было раскрыта; існуюць здагадкі, што да яго былі датычныя «дзяўчынкі Мэнсана» — жанчыны са складу «сям’і», якія знаходзіліся на волі<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Пад канец суда, як мяркуецца атрымаўшы запіску ад Мэнсана, абвінавачаныя жанчыны заявілі, што забойствы ў доме Тэйт і Ла-Б’янка былі здзейсненыя імі з мэтай пусціць паліцыю па ілжывым следзе ў справе забойства Хінмана і адвесці падазрэнне ад Басалея, а Мэнсан да забойстваў недатычны<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Журы прысяжных доўга раілася, але ў выніку ўсе чацвёра абвінавачаных былі прысуджаныя да смяротнага пакарання. Неўзабаве да смяротнага пакарання быў прысуджаны і Уотсан. Брус Дэвіс і Стыў Гроган таксама былі прысуджаныя да смерці. Пакаранне ўсім асуджаным членаў «сям’і» была заменена на пажыццёвае зняволенне ў выніку таго, што ў Каліфорніі смяротнае пакаранне ў 1972 годзе была прызнанае неканстытуцыйным. Мэры Бранер ўжо знаходзілася ў зняволенні на момант забойстваў і не была асуджаная за іх<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. З членаў «сям’і» Лінет Фром і Сандра Гуд былі асуджаныя пазней за іншыя злачынствы. Мэнсан, Басалей і Аткінс памерлі ў зняволенні. === Альтэрнатыўнае тлумачэнне матываў злачынстваў === Адразу пасля пачатку суда тактыка Вінцэнта Бульёзі і выстаўленыя ім Мэнсану абвінавачванні выклікалі вялікі недавер часткі грамадства. Пры ўсёй сваёй сенсацыйнасці, такое тлумачэнне падзей многім людзям не здавалася праўдападобным. Чарльз Мэнсан зусім не нагадваў рэлігійнага лідэра. Ён быў неадукаваным, не надаваў уражанне высокаінтэлектуальнага чалавека, зусім не быў красамоўным, падчас суда шмат дурачыўся, часам нават робячы ўражанне вар’ята. Таксама было відавочна нелагічным, што ён, будучы адкрытым расістам і не любячы чарнаскурых, чамусьці хацеў выклікаць міжрасавую вайну, у якой былі б знішчаны ўсе белыя людзі. На гэтым фоне часта выказвалася альтэрнатыўная версія матываў падзей, якія адбыліся, падрабязна прадстаўленая ў дакументальным фільме Charles Manson: the Final Words (2017), згодна з гэтай версіі ўсе злачынствы мелі выключна крымінальную падаплёку і не былі вынікам стварэння апакаліптычнага культу<ref name="docday">Док. фильм Charles Manson: The Final Words, реж. Джеймс Бадди Дэй, 2017, imdb 7292964.</ref>. Згодна з гэтай версіяй, якая грунтавалася на першапачатковых высновах паліцыі Лос Анджэлеса, злачынствы, якія здарыліся, сталі вынікам праблем, выкліканых гандлем наркотыкамі, і няўдалых спробаў вырашыць гэтыя праблемы, якія прымусілі «сям’ю» ісці на ўсё новыя і больш жудасныя злачынствы. Усё пачалося з замаху на Бернарда Кроў. Будучы ўпэўненым у яго смерці і ў тым, што ён быў членам «Чорных пантэр», Мэнсан вельмі спалохаўся помсты «Чорных пантэр» і быў вымушаны звярнуцца па абарону да байкерскай групоўцы Straight Satans, у якой бачыў адзінае выратаванне для «сям’і». Але дагавор аб абароне апынуўся парушаны ў выніку гісторыі з няякаснымі наркотыкамі ад Хінмана. Мэнсан быў вымушаны прымаць жорсткія меры для вяртання грошай — так апынуўся забіты Гары Хінман, а Басалей, бліжэйшы сябар Мэнсана, апынуўся ў турме. Мэнсан хацеў вызваліць яго, а таксама баяўся, што Басалей пачне гаварыць і выдасць Мэнсана і «сям’ю». Напад на дом Тэйт, такім чынам, меў дваякую мэту: рабаванне, з мэтай вярнуць грошы байкерам, і адвод падазрэнняў ад Басалея. Імітуючы почырк забойцаў Хінмана (адначасовае выкарыстанне нажоў і пісталета, жорсткасць, надпісы крывёю на сценах), Мэнсан хацеў пераканаць следства, што забойцы Хінмана яшчэ на волі. Апошні матыў Аткінс, Крэнуінкл і Ван Хаўтэн фактычна пацвердзілі ў канцы судовага разбору. Дакладна вядома, што пасля разні ў доме Тэйт Мэнсан адправіў запіску Басалею ў турму са словамі: «цяпер ужо ўсё ў парадку, толькі маўчы». Выбар дома Тэйт не быў выпадковым. Па-першае, Мэнсан, бываючы там, добра ведаў планіроўку гэтага дома, што было зручна для арганізацыі злачынства. Па-другое, па сведчаннях фатографа Тэйт, ён наведваўся туды пасля ад’езду Мэлчэра, незадоўга да злачынства, жадаючы заключыць пагадненне з Фрайкоўскі і Сібрынгам па продажы наркотыкаў, але нешта пайшло не так. Можа быць, паміж імі і Мэнсанам ўзнікла сварка. Мэнсан мог думаць, што ў доме знаходзіцца буйная сума грошай<ref name="docday">Док. фильм Charles Manson: The Final Words, реж. Джеймс Бадди Дэй, 2017, imdb 7292964.</ref>. Не здолеўшы скрасці грошы ў ходзе налёту на дом Тэйт, Мэнсан вырашае адразу распачаць другую спробу рабавання. Дом Ла-Б’янка таксама быў абраны невыпадкова: Мэнсан бываў у свайго прыяцеля ў доме прама па суседстве з Ла-Б’янка, дзе часта праводзіліся вечарынкі. Аднойчы Ла-Б’янка нават выклікалі паліцыю з-за шуму на вечарыне, тады Мэнсану і астатнім прыйшлося разысціся. Мэнсан ведаў, што Ла-Б’янка заможныя людзі і падазраваў, што нейкія грошы маюцца ў іх у доме. Яго хуткі ад’езд з дому Ла-Б’янка перад забойствам быў, верагодна, звязаны менавіта з тым, што ён атрымаў ад іх грошы, і тут жа павёз іх байкерам Straight Satans для аднаўлення дамовы аб абароне. На карысць гэтай версіі выступае той факт, што гаманец з дакументамі Ла-Б’янка Мэнсан і Касабіян выкінулі той ноччу ў непасрэднай блізкасці ад «штаб-кватэры» Straight Satans. Надпісы ж у доме Ла-Б’янка былі зноў нанесеныя з мэтай адвесці падазрэнне ад Басалея ў забойстве Гары Хінмана. Забойства ж Дональда Шы стала вынікам помсты Мэнсана і «сям’і» за наводку паліцыі<ref name="docday">Док. фильм Charles Manson: The Final Words, реж. Джеймс Бадди Дэй, 2017, imdb 7292964.</ref>. == Турэмнае зняволенне == Мэнсана часта называлі самым вядомым зняволеным Амерыкі, нават у турме да яго не слабела ўвага. На волі ў яго было шмат прыхільнікаў, яму пісалі ў турму шмат лістоў. === Інтэрв’ю === Пад час турэмнага зняволення Мэнсан пяць разоў даваў інтэрв’ю; некаторыя з гэтых інтэрв’ю былі ганараваны ўзнагарод: * У 1979 годзе Мэнсана некалькі разоў наведаў журналіст Нуэль Эманс. Узятыя ім інтэрв’ю былі пакладзены ў аснову кнігі, якая выйшла ў 1986 годзе, «Чарльз Мэнсан: сапраўдная гісторыя жыцця, расказаная ім самім». * 13 чэрвеня 1981 інтэрв’ю журналісту Таму Снайдэру для яго шоў «{{Не перакладзена 5|Tomorrow Coast to Coast|4=Tomorrow Coast to Coast}}» на канале [[NBC]]; калі Мэнсан даваў яго, на яго лбе быў ужо не касой крыж, а [[свастыка]]. Узнагарода: інтэрв’ю года. * 7 сакавіка 1986 інтэрв’ю Чарлі Роўз для CBS News Nightwatch. Узнагарода: прэмія «[[Эмі]]» у намінацыі «Лепшае інтэрв’ю» за 1987 год. * У 1988 годзе інтэрв’ю Джэральда Рыверы для спецыяльнага журналісцкага расследавання аб [[Сатанізм|сатанізме]]. * У 1989 годзе Інтэрв’ю Нікаласу Шрэку для дакументальнага фільма «Чарльз Мэнсан — суперзорка» (англ. «Charles Manson Superstar»). Шрэк прыйшоў да высновы, што Мэнсан прыкідваўся вар’ятам, але ніколі ім не быў. === Замах === 25 верасня 1984 года, знаходзячыся ў турме, Мэнсан быў атакаваны іншым зняволеным — Янам Холмстрэмам, які абліў яго растваральнікам і падпаліў, у выніку чаго Мэнсан атрымаў апёкі другой і трэцяй ступеняў 18% цела, пераважна твару і галавы<ref name="nyt260984">{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/1984/09/26/us/around-the-nation-manson-is-set-ablaze-by-inmate-in-california.html|title=Manson Is Set Ablaze By Inmate in California|work=[[The New York Times]]|date=1984-09-26|lang=en|accessdate=2013-02-01|archiveurl=https://www.webcitation.org/6E7857HNJ?url=http://www.nytimes.com/1984/09/26/us/around-the-nation-manson-is-set-ablaze-by-inmate-in-california.html|archivedate=2013-02-01|deadlink=no}}</ref>. Холмстрэм сцвярджаў, што Мэнсану надакучыла, што ён спявае ў камеры крышнаіцкія мантры, і Мэнсан стаў пагражаць яму, і гэта заахвоціла яго да нападу<ref name="nyt260984" />. === Спроба жаніцьбы === 7 лістапада 2014 года 80-гадоваму Мэнсану быў выдадзены дазвол на заключэнне шлюбу з 27-гадовай Афтан Элейн Бертан, таксама вядомай як Стар<ref>{{Cite web|url=http://time.com/3590836/charles-manson-marriage-afton-elaine-burton-star/|title=5 Things to Know About the Woman Charles Manson Might Marry|publisher=[[Time]]|accessdate=2017-11-20|archive-date=2015-01-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20150106131006/http://time.com/3590836/charles-manson-marriage-afton-elaine-burton-star/|deadlink=no}}</ref>. Гэты шлюб не быў зарэгістраваны, бо высветлілася, што Бертан задумала гэта толькі для таго, каб атрымаць матэрыяльную выгаду: пасля смерці Мэнсана яна мела намер на правах жонкі атрымаць яго труп, бальзамаваць, змясціць у шкляны [[саркафаг]] і выставіць на агляд у Лос-Анджэлесе з мэтай прыцягнення турыстаў<ref>{{Cite news|title=Manson wedding off after it emerges that his fiance just wanted his corpse for display|url=http://www.independent.co.uk/news/people/charles-manson-wedding-off-after-it-emerges-that-girlfriend-afton-elaine-burton-just-wanted-his-10034793.html|accessdate=2017-11-20}}</ref>. == Смерць == 3 студзеня 2017 года газета ''«[[Los Angeles Times]]»'' паведаміла, што Мэнсан цяжка хворы; стан яго быў настолькі сур’ёзным, што яго не пакінулі ў турэмным шпіталі, а вывезлі за межы турмы і змясцілі ў звычайную бальніцу<ref name="лента0401">{{Cite web|url=https://lenta.ru/news/2017/01/04/mensona_uvezli_iz_turimy/|title=Серийного убийцу Чарльза Мэнсона госпитализировали из тюрьмы|date=2017-01-04|publisher=[[Lenta.ru]]|accessdate=2017-01-04|archive-date=2017-01-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20170104155810/https://lenta.ru/news/2017/01/04/mensona_uvezli_iz_turimy/|deadlink=no}}</ref>. У сярэдзіне лістапада 2017 года ён быў зноў шпіталізаваны<ref>{{Cite web|url=http://time.com/5027330/charles-manson-hospitalized/|title=Charles Manson Has Reportedly Been Hospitalized|publisher=[[Time]]|accessdate=2017-11-20|archive-date=2017-11-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20171119172727/http://time.com/5027330/charles-manson-hospitalized/|deadlink=no}}</ref> і ў турму ўжо не вярнуўся. Чарльз Мэнсан памёр, знаходзячыся ў бальніцы, 19 лістапада 2017 года, на 84-м годзе жыцця. Цела было [[Крэмацыя|крэміравана]], прах развеяны у невядомым месцы. == Далейшы лёс членаў «сям’і» == [[Файл:Manson-March-2009.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Manson-March-2009.jpg/180px-Manson-March-2009.jpg|міні|188x188пкс|Чарльз Мэнсан, 2009 год.]] За забойствы, учыненыя «сям’ёй», сямёра ўдзельнікаў (акрамя самога Мэнсана) — С’юзан Аткінс, Патрышы Крэнуінкл, Леслі ван Хаўтэн, Бобі Басалей, Чарльз Уотсан, Брус Дэвіс і Стыў Гроган — былі прысуджаныя да смяротнага пакарання, замененай на пажыццёвае зняволенне, Мэры Бранер ужо знаходзілася ў зняволенні і не была асуджаная за злачынствы «сям’і», Лінет Фром і Сандра Гуд былі асуджаныя пазней за іншыя злачынствы. Гроган стаў адзіным з асуджаных на пажыццёвае зняволенне, хто выйшаў на волю. === Удзельнікі разні ў доме Шэран Тэйт і забойства пары Ла-Б’янка === ==== Жанчыны ==== С’юзан Аткінс, Патрышы «Кэці» Крэнуінкл і Леслі ван Хаўтэн былі накіраваныя ў Каліфарнійскую ўстанову для жанчын у горадзе [[Чына (Каліфорнія)|Чына]]. С’юзан Аткінс, знаходзячыся ў зняволенні, двойчы выходзіла замуж, стала хрысціянкай і напісала аўтабіяграфію пад назвай «Child of Satan, Child Of God». Яе другі муж арганізаваў сайт у яе падтрымку. У сакавіку 2008 года яна трапіла ў турэмную лякарню з дыягназам рак галаўнога мозгу. 2 верасня 2009 года С’юзан Аткінс у трынаццаты раз адмовілі ў датэрміновым вызваленні<ref>[http://www.latimes.com/news/local/la-me-manson-follower6-2009jun06,0,5682297.story «Parole hearing scheduled for Manson follower Susan Atkins.» Los Angeles Times, June 6, 2009] {{Wayback|url=http://www.latimes.com/news/local/la-me-manson-follower6-2009jun06,0,5682297.story}}{{Ref-en}}</ref>, а праз тры тыдні, 24 верасня, на 62 годзе жыцця, яна памерла. Патрышы Крэнуінкл па меры магчымасці вядзе актыўнае жыццё ў турме<ref name=":2">{{Cite news|title=Manson Family Killer Denied Parole for At Least 5 Years|url=http://www.tmz.com/2017/06/22/manson-family-killer-patricia-krenwinkel-denied-parole/|accessdate=2017-11-23}}</ref>. У чэрвені 2017 года ёй чатырнаццаты раз адмовілі ва ўмоўна-датэрміновым вызваленні<ref name=":2" />. 27 мая 2022 года Камісія па ўмоўна-датэрміновым вызваленні Каліфорніі рэкамендавала змяніць меру стрымання ў дачыненні да 74-гадовай Патрышы Крэнуінкл, якая сядзіць у турме з 1969 года. Леслі Ван Хаўтэн, знаходзячыся ў зняволенні, атрымала ступень магістра і таксама змагаецца за сваё вызваленне, у чым ёй было шмат разоў адмоўлена. 9 студзеня 2018 года было адхілена яе 21-е прашэнне. 31 студзеня 2020 года ў СМІ з’явілася інфармацыя аб тым, што камісія па ўмоўна-датэрміновым вызваленні ўхваліла яе чарговае прашэнне; гэта рашэнне ўступіць у сілу, калі яно будзе ўхвалена губернатарам Каліфорніі [[Гэвін Ньюс|Гэвінам Ньюсам]]<ref>{{Cite web|url=https://www.thesun.co.uk/news/8322466/youngest-member-murderous-charles-manson-family-freed/#comments|title=CULT KILLER Youngest member of murderous Charles Manson family ‘to be FREED’ after 50 years|author=Jon Lockett|website=https://www.thesun.co.uk|date=2020-01-31|publisher=|archive-date=2020-02-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200203194935/https://www.thesun.co.uk/news/8322466/youngest-member-murderous-charles-manson-family-freed/#comments|deadlink=no}}</ref>. Сястра Шэран Тэйт, Дэбра, заявіла, што катэгарычна не згодная з заключэннем камісіі аб памілаванні і спадзяецца, што губернатар не дазволіць Ван Хаўтэн выйсці на волю<ref>{{Cite web|url=https://bigpicture.ru/?p=1118665|title=Выйдет ли убийца на свободу? Самую юную соучастницу Чарльза Мэнсона могут выпустить|author=|website=https://bigpicture.ru|date=|publisher=|archive-date=2020-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200806110120/https://bigpicture.ru/?p=1118665|deadlink=no}}</ref>. У лістападзе 2020 года Ньюс адхіліў прашэнне, заявіўшы, што 71-гадовая Ван Хаўтен ўсё яшчэ ўяўляе для грамадства неапраўданую небяспеку. '''Літаратура''' ==== Мужчыны ==== Бобі Басалей знаходзіцца ў Турме штата Арэгон у горадзе [[Сейлем (Арэгон)|Сайлем]], штат [[Арэгон]]. Знаходзячыся ў зняволенні, ён ажаніўся і стаў бацькам чацвярых дзяцей. Таксама ён займаецца музыкай і разам з жонкай падтрымлівае свой вэб-сайт. Яго апошняе прашэнне аб датэрміновым вызваленні было пададзена ў студзені 2019 года, а ў красавіку было адхілена. Чарльз Уотсан утрымліваўся ў Каліфарнійскай мужчынскай калоніі ў горадзе Сан-Луіс-Абіспа да 1993 года, калі ён быў пераведзены ў турму Мьюл-Крык у Іёне, Каліфорнія, а потым у турму Сан-Дыега Рычард-Джэй-Донаван. У турме ён стаў хрысціянскім актывістам і студэнтам-[[Капелан|капеланам]]. Напісаў аўтабіяграфію пад назвай «Will You Die For Me?». У 1979, знаходзячыся ў заключэнні, ён ажаніўся на Крысцін Джаан Сведж, пасля чаго ў іх нарадзілася чацвёра дзяцей (трое хлопчыкаў і адна дзяўчынка). У 2003 годзе Сведж развялася з Уотсанам і выйшла замуж за іншага мужчыну, але захавала з ім сяброўскія адносіны. Апошняе прашэнне (18-е па ліку) пра датэрміновае вызваленне Уотсан падаваў у кастрычніку 2021 года, але атрымаў адмову. Брус Дэвіс адбывае пакаранне ў каліфарнійскай мужчынскай калоніі ў горадзе Сан-Луіс-Абіспа, там жа, дзе раней утрымліваўся Чарльз Уотсан. Будучы зняволеным, ён стаў хрысціянінам і атрымаў доктарскую ступень па філасофіі рэлігіі<ref>{{Cite news|title=Charles Manson follower Bruce Davis sees parole rejected once again|url=http://www.theguardian.com/us-news/2016/jan/23/charles-manson-follower-bruce-davis-parole-denied-jerry-brown|date=2016-01-23|accessdate=2017-11-25}}</ref>. У 2010 годзе камісія па ўмоўна-датэрміновым вызваленні вырашыла, што Дэвіса можна вызваліць, але тагачасны губернатар Каліфорніі [[Арнольд Шварцэнэгер]] адмяніў гэта рашэнне. У кастрычніку 2012 года з’яўляліся звесткі, што ён можа выйсці на волю пасля 27-га прашэння, аднак усе наступныя просьбы былі адхіленыя губернатарам [[Джэры Браўн|Эдмундам Браўнам-малодшым]]. Слуханне апошняга прашэння адбылося ў 2021 годзе, але яно было адхілена. Стыў Гроган пасля асуджэння быў этапаваны ў турму «Deuel Vocational Institutions». Ён супрацоўнічаў з паліцэйскімі ў пошуках астанкаў Дональда Шы і быў датэрмінова вызвалены ў 1985 годзе. === Іншыя === ==== Мэры Бранер ==== Мэры Бранер не брала ўдзел у забойствах у разаніне ў хаце Тэйт і забойстве пары Ла-Б’янка, бо да гэтага моманту ўжо знаходзілася ў турме за махлярства з крэдытнымі картамі. Яна пайшла на кампраміс са следствам і сведчыла супраць «сям’і», але неўзабаве пашкадавала пра сваё рашэнне і стала ўдзельніцай групоўкі, што планавала захапіць пасажырскі самалёт, патрабуючы вызвалення Мэнсана і іншых асуджаных членаў «сям’і» і забіваць па адным пасажыру штогадзіны, пакуль патрабаванні не будуць выкананы. Для захопу самалёта групоўцы трэба была зброя, якую яны мелі намер выкрасці з крамы спартовых тавараў; у час спробы выкрадання яны былі схоплены паліцыяй. Бранер была асуджана і правяла ў турме 6 гадоў. У 1977 годзе яна выйшла на волю, пасля чаго аднавіла апеку над Валянцінам Майклам, змяніла імя і пераехала жыць на [[Сярэдні Захад]]<ref>{{Cite web|url=http://www.rollingstone.com/culture/pictures/manson-family-where-are-they-now-w430665/mary-brunner-w430670|title=Manson Family: Where Are They Now?|accessdate=2017-11-25|archivedate=2017-11-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171125210054/http://www.rollingstone.com/culture/pictures/manson-family-where-are-they-now-w430665/mary-brunner-w430670}}</ref><ref>{{Cite news|title=The Charles Manson Family|url=https://www.thoughtco.com/the-charles-manson-family-4123191|work=ThoughtCo|accessdate=2017-11-26}}</ref>. ==== Лінет «Сквікі» Фром ==== Лінет «Сквікі<nowiki><b id="mwAgU">»</b></nowiki> Фром, адна з самых адданых паслядоўніц Мэнсана, заставалася на волі да 5 верасня 1975 года, калі, знаходзячыся ў парку [[Сакрамента (Каліфорнія)|Сакрамэнта]], накіравала пісталет на прэзідэнта ЗША [[Джэральд Рудальф Форд|Джэральда Форда]]. Яна была тут жа абясшкоджаная агентам сакрэтнай службы [[:en:Larry Buendorf|Лары Буендорфам]]. На судзе Фром адмовілася супрацоўнічаць з уласнай абаронай, была прызнаная вінаватай у здзяйсненні спробы замаху на прэзідэнта і прысуджаная да пажыццёвага зняволення. Падчас адбыцця зняволення ўтрымлівалася ў розных установах. У 1979 годзе яна была змешчана ў Федэральную папраўчую ўстанову у горадзе Дубліне, штат Каліфорнія, дзе напала з малатком на іншую зняволеную. У снежні 1987 года, калі да яе дайшоў ілжывы слых, што Мэнсан нібыта памірае ад раку, яна здзейсніла уцёк з Федэральнага турэмнага лагера ў Олдэрсане, штат [[Заходняя Віргінія]]. Праз два дні яе злавілі і змясцілі ў Федэральны медыцынскі цэнтр (турму) Карсвел у горадзе [[Форт-Уэрт]], штат Тэхас, дзе яна утрымлівалася аж да вызвалення ў 2009 годзе. З 1985 года яна неаднаразова падавала прашэнні аб датэрміновым вызваленні, але кожны раз атрымлівала адмову. У ліпені 2008 года чарговае прашэнне было задаволена, аднак з-за ўцёкаў яе вызвалілі толькі 14 жніўня 2009 года. Пасля вызвалення Лінет Фром пражывае ў горадзе Марсі, штат [[Нью-Ёрк (штат)|Нью-Ёрк]]. ==== Сандра Гуд ==== Сандра Гуд, быўшы зацятай паслядоўніцай філасофіі Мэнсана пра захаванне экалагічнага балансу — ATWA (Air, Trees, Water, Animals), супольна са С’юзан Мёрфі разаслала «карпаратыўным забруджвальнікам» — выканаўчым дырэктарам і кіраўнікам прадпрыемстваў, якія забруджваюць навакольнае асяроддзе — 170 лістоў, што змяшчалі пагрозы смерцю. За гэта 13 красавіка 1976 года яна была асуджана на дзесяць гадоў пазбаўлення волі. У пачатку снежня 1985 года была ўмоўна-датэрмінова вызвалена, пасля чаго заставалася адданай ідэям ATWA і сцвярджала, што Мэнсан не быў датычны да забойстваў, за якія быў асуджаны. Па ўмовах вызвалення яна не мела права вярнуцца ў Каліфорнію і пераехала ў [[Вермонт]], дзе да 1989 года жыла адносна ціха пад імем Сандра Колінз, але праз некаторы час з-за выступаў у падтрымку Мэнсана яе асоба была раскрытая. Як толькі ўмоўны тэрмін скончыўся, яна пераехала ў Каліфорнію, у горад Хэнфард, каб знаходзіцца як мага бліжэй да месца зняволення Мэнсана. 26 студзеня 1996 года разам з Джорджам Сцімсанам яна стварыла вэб-сайт з адрасам atwa.com у падтрымку Мэнсана<ref>{{Cite web|url=http://www.charlesmanson.com/closing-argument.html|title=State of California v. Charles Manson by Vincent Bugliosi; Los Angeles, California, January 15, 1971|archive-date=2017-07-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170702213035/http://www.charlesmanson.com/closing-argument.html|deadlink=no}}</ref>. У 2011 гэты сайт быў ліквідаваны, а даменнае імя выстаўлена на продаж. Пасля гэтага, па непацверджаных дадзеных, яна з’ехала з Хэнфарда; больш яна ніколі не рабіла адкрытых заяваў у падтрымку Мэнсана. У 2014 годзе Сцімсанам была выпушчаная кніга ''«''Да пабачэння, Хэлтэр Скелтэр''»,'' у якой сцвярджаецца, што вердыкт суда ў адносінах да Мэнсана быў несправядлівым. Гуд і Фром былі адзінымі паслядоўнікамі Мэнсана, якія заставаліся вернымі яму аж да яго смерці. == Нашчадкі Мэнсана == * Джэй Уайт (Чарльз Майлз Мэнсан-малодшы) (красавік 1956, Каліфорнія — 29 чэрвеня 1993, Каларада) — сын Мэнсана і Разалі Джын Уіліс, які нарадзіўся, калі Мэнсан адбываў першы «дарослы» турэмны тэрмін. У далейшым змяніў імя на Джэй Уайт, узяўшы прозвішча другога мужа маці. У 1993 годзе памёр ад нанесенага сабе ж агнястрэльнага ранення. Хоць яго матыў ніколі не быў афіцыйна пацверджаны, яго сын Джэйсан Фрыман у 2012 годзе заявіў, што яго бацька менавіта пакончыў з сабой, таму што не змог вынесці пачуцця віны з-за свайго паходжання. * Чарльз Лютэр Мэнсан (нар. 10 красавіка 1963) — сын Мэнсана і Лявоны Стывенс, які нарадзіўся, калі Мэнсан адбываў другі «дарослы» турэмны тэрмін. Пазней змяніў імя на Джэй Чарльз Уорнер. Як мяркуецца, памёр у 2007 годзе<ref>{{Cite web|url=https://www.ibtimes.com/who-are-charles-mansons-children-3-confirmed-biological-sons-others-claim-parentage-2615385|title=Who Are Charles Manson’s Children? 3 Confirmed Biological Sons, Others Claim Parentage|archive-date=2021-05-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20210509095427/https://www.ibtimes.com/who-are-charles-mansons-children-3-confirmed-biological-sons-others-claim-parentage-2615385|deadlink=no}}</ref>. * Валянцін Майкл Бранер (Валянцін Майкл Мэнсан) (нар. 15 красавіка 1968 года) — сын Мэнсана і Мэры Бранер. Быў названы ў гонар галоўнага героя адной з любімых кніг Мэнсана — «Чужынец у чужой краіне». Ва ўзросце 18 месяцаў, пасля арышту маці, быў аддадзены пад апеку бабулі і дзядулі па матчынай лініі, якія далі яму сваё прозвішча. Калі Бранер выйшла з турмы, яна аднавіла над ім апеку, але да таго моманту ён з-за ўзросту ўжо не змог прыняць яе як маці. У 1993 годзе заявіў, што ніякага пачуцця сваяцтва з Мэнсанам не адчувае<ref>{{Cite web|url=https://www.oprahmag.com/entertainment/a27920517/charles-manson-children/|title=Charles Manson Had at Least Three Biological Children|archive-date=2020-11-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20201125075406/https://www.oprahmag.com/entertainment/a27920517/charles-manson-children/|deadlink=no}}</ref>. == Магчымыя нашчадкі Мэнсана == * У сакавіку 1970 года Лінда Касабіян нарадзіла сына, які атрымаў імя Энджэл. Як мяркуецца, Касабіян нарадзіла яго ад Мэнсана. Сваяцтва не было ні пацверджана, ні аспрэчана. * У 2010 годзе нейкі Мэцью Робертс, які жыў у некалькіх прыёмных сем’ях, заяўляў, што з’яўляецца сынам Мэнсана. Ён сцвярджаў, што яго біялагічная маці была ўдзельніцай «сям’і» і зацяжарыла ад Мэнсана, калі «сям’ч» жыла на ранча Спэн; былі праведзены дзве ДНК-экспертызы, якія не пацвердзілі іх сваяцтва. * У 2011 годзе Рэбека Эванс-Баніядзі, якая з’яўляецца дачкой Андрэа Кавакоў (жанчыны, якая некаторы час была членам «сям’і») і вырасла ў прыёмных сем’ях, сцвярджала, што біялагічная маці нарадзіла яе ад Мэнсана. Сваяцтва было ні пацверджана, ні аспрэчана<ref>{{Cite news|title=Charles Manson is my father: Woman tells world of horrific discovery|url=http://www.mirror.co.uk/news/uk-news/charles-manson-is-my-father-woman-tells-129738}}</ref>. == Музычная кар’ера == [[Файл:Lie_—_The_Love_and_Terror_Cult.jpg|alt=|міні|131x131пкс|Вокладка альбома Мэнсана ''Lie: The Love and Terror Cult'' (1970).]] У 1970 годзе выйшаў альбом песень Мэнсана ''Lie: The Love and Terror Cult,'' складзены з дэмазапісаў, зробленых ім да арышту за забойства<ref>{{Cite news|title=Charles Manson Dead at 83|url=https://www.rollingstone.com/culture/news/charles-manson-dead-at-83-w458873}}</ref>. Пласцінку па просьбе Мэнсана спрадзюсіраваў і выпусціў за свой кошт Філ Каўфман — яго былы сукамернік па турме на востраве Тэрмінал, які жыў таксама кароткі час з «сям’ёй»<ref name=":4">{{Cite news|title=From The Beatles to The Beach Boys, Nine Inch Nails & More: Charles Manson's Ties to Music|url=https://www.billboard.com/articles/columns/rock/8039666/charles-mansons-music-history-beatles-beach-boys}}</ref>. Для вокладкі пласцінкі была выкарыстана выява вокладкі часопіса ''[[Life]]'' ад 19 снежня 1969 года з фатаграфіяй Мэнсана, дзе з арыгінальнага загалоўка «LIFE» была прыбраная літара «F»<ref name=":4" />. Альбом камерцыйна праваліўся: з 2000 надрукаваных былі прададзеныя толькі 300 копій, паколькі многія крамы адмовіліся распаўсюджваць творчасць забойцы; у выніку на дадзены момант арыгінал пласцінкі з’яўляецца калекцыйнай рэдкасцю<ref name=":4">{{Cite news|title=From The Beatles to The Beach Boys, Nine Inch Nails & More: Charles Manson's Ties to Music|url=https://www.billboard.com/articles/columns/rock/8039666/charles-mansons-music-history-beatles-beach-boys}}</ref>. Пасля некаторыя вядомыя выканаўцы і калектывы (напрыклад, [[Guns N’ Roses]], [[The Beach Boys]], [[:en:The Lemonheads|The Lemonheads]], Дэвендра Банхарт, [[:en:The Brian Jonestown Massacre|Brian Jonestown Massacre]], Blood Axis, Роб Зомбі) запісвалі кавер-версіі альбо выкарыстоўвалі фрагменты песень з гэтага альбома<ref>{{Cite web|url=https://www.rollingstone.com/culture/lists/charles-mansons-musical-legacy-a-murderers-words-in-9-tracks-w433395/beach-boys-never-learn-not-to-love-1968-w433396|title=Charles Manson's Musical Legacy: A Murderer's Words in 9 Tracks|author=|website=|date=|publisher=Rolling Stone|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190209211900/https://www.rollingstone.com/culture/culture-lists/charles-mansons-musical-legacy-a-murderers-words-in-9-tracks-98883/beach-boys-never-learn-not-to-love-1968-98981/|archivedate=2019-02-09|accessdate=2018-04-22}}</ref>. У тым жа годзе быў запісаны акустычны альбом [[:en:The Family Jams|The Family Jams]], які складаецца з песень, напісаных Мэнсанам, у выкананні былых удзельнікаў «сям’і» Стыва Грогана і Кетрын Шэйр і разнастайнага жаночага хору. Альбом выйшаў у свет праз 27 гадоў, у 1997 годзе. Ён быў выпушчаны на двух дысках; выпуск адбыўся пры падтрымцы і рэмастэрынгу двух лэйблаў, Transparency Records і Aoroa Records. == У масавай культуры == ==== Дакументальныя фільмы ==== * «Мэнсан» (1973) — рэжысёры Роберт Хендрыксан і Лоўрэнс Мэрык, намінацыя на прэмію «Оскар». * «Charles Manson Superstar» (1989) — рэжысёр Нікалас Шрэк. * «The Six Degrees of Helter Skelter» (2009) — рэжысёр Майкл Дорсі. * «Life After Manson» (2014) — рэжысёр Алівія Клаўс. * «Усярэдзіне секты Мэнсана: згубленыя плёнкі» (2018) — рэжысёр Х’ю Бэлентайн. * Фрагменты прамовы з інтэрв’ю выкарыстоўваюцца ў кампазіцыі «Worlock» электра-індастрыял групы «[[Skinny Puppy]]». * «Helter Skelter» (1974) — кніга амерыканскага юрыста Вінсэнта Бугліёзі пра Мэнсана. * Manson in His Own Words: The Shocking Confessions of ’The Most Dangerous Man Alive’(1986) — кніга Нуэля Эманса, напісаная на аснове яго інтэрв’ю з Чарльзам Мэнсанам. ==== Кінафільмы і тэлесерыялы ==== * «Я п’ю тваю кроў» (1970) — фільм жахаў, сюжэт якога часткова заснаваны на жыцці «сям’і» Мэнсана. * «Хелтэр Скелтэр» (1976) — тэлефільм, экранізацыя кнігі Вінцэнта Бугліёзі. * «Віртуознасць» (1995) — адзін з прататыпаў SID 6.7 з’яўляецца Чарльз Мэнсан. * «Сям’я Мэнсана» (1997) — трылер Джыма ван Бебера. * «Шчаслівага Раства, Чарлі Мэнсан!» (1998) — 16 серыя 2 сезону мультсерыяла «[[South Park|Паўднёвы Парк]]»: па сюжэце Мэнсан разам з дзядзькам Картмана здзяйсняе ўцёк з турмы. * «Хелтэр Скелтэр» (2004) — тэлефільм, рэмейк экранізацыі 1976 года. * «Страшна жыві! Страшна памры!» (2006) — лялечны мультфільм, чорная камедыя. * Сюжэты фільмаў «Незнаёмцы» (2008) і «Незнаёмцы: жорсткія гульні» (2018) маюць адсылкі на гісторыю Чарльза Мэнсана. * «Я д’ябал» (2009) — камедыйны трылер. Малады прысяжны на судзе улюбляецца ў адну з дзяўчат Мэнсана. * «Марта, Марсі Мэй, Марлен» (2011) — псіхалагічны фільм пра дзяўчыну з секты; з’яўляецца частковай адсылкай да гісторыі «сям’і» Мэнсана. * «Дом Мэнсана» (2014) — біяграфічны трылер. * «Сямейныя канікулы з Мэнсанамі» (2015) — незалежны камедыйны фільм. * «Вадалей» (2015)— серыял, заснаваны на рэальных падзеях, хоць некаторыя персанажы і сюжэтныя лініі выдуманыя. * «Паляўнічы за розумам» — серыял пра зараджэнне крымінальнай псіхалогіі ў [[Федэральнае бюро расследаванняў|ФБР]]. Мэнсан непасрэдна з’яўляецца ў 5 серыі 2 сезона. * «Страчаныя дзяўчыны Мэнсана» (2016) — тэлефільм пра Лінду Касабіян. * «Ваўкі ў дзвярэй» (2016) — фільм жахаў, у аснову якога лягла гісторыя забойства Шэран Тэйт і яе гасцей дома. * Амерыканская гісторыя жахаў: Культ (2017) — аблічча серыйнага забойцы быў увасоблены Эван Пітэрс. * «Нічога добрага ў гатэлі „Эль Раяль“» (2018) — Мэнсан з’яўляецца відавочным прататыпам персанажа Білі Лі. * «Так сказаў Чарлі» (2018) — біяграфічная драма. * «Прывіды Шэран Тэйт» (2019) — фільм жахаў. * «[[Аднойчы ў Галівудзе (фільм, 2019)|Аднойчы ў Галівудзе]]» (2019) — фільм [[Квенцін Таранціна|Квенціна Таранціна]] да 50-годдзя падзей 1969 года, які дэманструе альтэрнатыўны варыянт гісторыі, у якім у членаў «сям’і» не атрымоўваецца зладзіць разню ў доме Шэран Тэйт. У 2021 годзе Таранціна выдаў аднайменны раман. ==== Музыка ==== * Кампазіцыя Death Valley ’69 з альбома Bad Moon Rising [[Злучаныя Штаты Амерыкі|амерыканскага]] гурта [[Sonic Youth]]. * Песня Bloodbath in Paradise з альбома No Rest for the Wicked брытанскага музыканта [[Озі Осбарн|Озі Осбарна]]. * Фрагменты прамовы з інтэрв’ю выкарыстоўваюцца ў кампазіцыі «Worlock» электра-індастрыял групы «[[Skinny Puppy]]». * ATWA (2001) — кампазіцыя з альбома «Toxicity» амерыканскага рок-гурта армянскага паходжання [[System of a Down|«System of a Down]]». * Фрагмент прамовы Чарльза Мэнсана выкарыстоўваецца ў кампазіцыі «Forever Failure» з альбома «Draconian Times» брытанскага рок-гурта «Paradise Lost». * Фрагмент прамовы Чарльза Мэнсана выкарыстоўваецца ў кампазіцыі «Herr, Nun Laß In Frieden» амерыканскага выканаўцы «Blood Axis». * У песні «Creepy Crawl» гурта «Necro» выкарыстоўваецца ўрывак з інтэрв’ю. * Амерыканскі рок-спявак Браян Х’ю Уорнер, выкарыстаў імя актрысы [[Мэрылін Манро]] і прозвішча Чарльза Мэнсана для стварэння ўласнага псеўданіма — [[Мэрылін Мэнсан|Marilyn Manson]], а таксама назвы гурта — Marilyn Manson. Яе дэбютная дэмазапіс 1992 года мае тую ж назву, што і альбом удзельнікаў «сям’і» — «The Family Jams», рэліз якога выйшаў на 5 гадоў пазней. * Гурт «Spahn Ranch» названы ў гонар ранча, на якім жыла «сям’я». * Гурта Kasabian названа ў гонар Лінды Касабіян. * Рэпер СД стварыў трэк пад назвай «Чалавек са свастыкай на лбе». * Фрагмент прамовы Чарльза Мэнсана выкарыстоўваецца ў кампазіцыі «Gucci Prison» амерыканскага металкор гурта «Emmure». * У песні «Beware» гурта «Death Grips» выкарыстоўваецца ўрывак з інтэрв’ю Мэнсана. * У песні Он Юн «Мэнсон»<ref>{{Cite web|url=http://onesong.ru/14/On-Yun/tekst-pesni-Menson|title=Текст песни Он Юн - Мэнсон перевод, слова песни, видео, клип|publisher=onesong.ru|accessdate=2018-05-26|archive-date=2018-05-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20180527201503/http://onesong.ru/14/On-Yun/tekst-pesni-Menson|deadlink=no}}</ref>. * Смерць Мэнсана іранічна абыгрываецца ў песні «Charlie Is Dead» расійскага electro-праекта ET Pornstars * У песні «Fuck Everybody» выканаўцы Terror Reid выкарыстоўваецца ўрывак з інтэрв’ю. * Намаляваны на вокладцы песні «I know where you live» гурта You Must Murder * Фрагмент прамовы Чарльза Мэнсана выкарыстоўваецца ў кампазіцыі «introduction.exe» украінскага гурта «corn wave». {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{H|Jenkins}}{{Cite web|author=[[Дженкинс, Джон Филип|Jenkins J. P.]]|url=http://www.britannica.com/biography/Charles-Manson|title=Charles Manson|publisher=[[Энциклопедия Британника|Britannica]]|accessdate=2017-02-27}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Забойцы ЗША]] [[Катэгорыя:Старонкі з недагледжанымі перакладамі]] rlhbkm2096xzeznx0ru42s5okp1q6zk 4194666 4194662 2022-08-26T11:45:38Z Culamar 102133 wikitext text/x-wiki {{Асоба}} '''Чарльз Мілз Мэнсан''' ({{Lang-en|Charles Milles Manson}}), прозвішча пры нараджэнні — '''Мэдокс''' ({{Lang-en|Maddox}}; {{ДН|12|11|1934}}, [[Цынцынаці]], [[Агая]] — {{ДС|19|11|2017}}, [[Бэйкерсфілд]], [[Каліфорнія]]) — амерыканскі серыйны забойца, злачынец, стваральнік і кіраўнік абшчыны, якая называла сябе «сям’ёй» і, паводле афіцыйнай версіі пракуратуры ЗША, з’яўлялася дэструктыўнай сектай, члены якой у 1969 годзе, падпарадкоўваючыся загадам Мэнсана, здзейснілі шэраг жорсткіх забойстваў, у тым ліку забілі цяжарную актрысу [[Шэран Тэйт]]. Быў прысуджаны да [[Смяротнае пакаранне|смяротнага пакарання]], пасля замененага на [[Пажыццёвае зняволенне|пажыццёвае пазбаўленне волі]]. Памёр у турме. == Біяграфія == Чарльз Мэнсан нарадзіўся 12 лістапада 1934 года ў бальніцы [[Цынцынаці]], штат [[Агая]]. Пры родах у бальніцы хлопчык быў зарэгістраваны як «безназоўны Мэдокс» ({{Lang-en|no name Maddox}}), і толькі праз тыдзень атрымаў імя Чарльз Мілз, а неўзабаве за гэтым і прозвішча прыёмнага бацькі — Мэнсан. Маці Чарльза Мэнсана была Кэтлін Мэнсан-Байэр-Кавендэр, народжаная Мэдокс (1918—1973), родам з горада Эшланд, штат [[Кентукі]]; на момант нараджэння сына ёй было 16 гадоў. Хто быў яго бацькам, дакладна невядома. Будучы цяжарнай, У жніўні 1934 года Кэтлін выйшла замуж за работніка Хімчысткі Уільяма Юджына Мэнсана (1909—1961), які прызнаў Чарльза сваім сынам, яго прозвішча было прастаўлена ў афіцыйным пасведчанні аб нараджэнні хлопчыка. Хутчэй за ўсё сапраўдным бацькам Чарльза Мэнсана быў махляр Коланел Уокер Хендэрсан Скот-старэйшы (1910—1954) з Кетлетсбурга ў Кентукі, таму што супраць яго Кэтлін падала пазоў аб прызнанні бацькоўства: у заяве сцвярджалася, што даведаўшыся аб цяжарнасці Кэтлін, ён збег. Судовае разбіральніцтва па гэтым пазове працягнулася 3 гады і завяршылася ў 1937 годзе прымірэннем бакоў. === Раннія гады === Кэтлін Мэнсан займалася прастытуцыяй і злоўжывала алкаголем, праводзячы большую частку свайго вольнага часу ў кампаніі свайго брата Люфера, з-за чаго часта адсутнічала дома, таму Чарльза пастаянна пакідалі на апеку нянек. 30 красавіка 1937 года Кэтлін і Уільям развяліся са скандалам, на слуханні Уільям абвінаваціў жонку ў «грубым занядбанні сваімі абавязкамі». 1 жніўня 1939 года Кэтлін, яе брат Люфер і яго дзяўчына, Джулія Вікерс, знаходзячыся на станцыі тэхабслугоўвання ў [[Чарлстан (Заходняя Віргінія)|Чарлстан]], штат [[Заходняя Віргінія]], распівалі спіртныя напоі ў кампаніі нейкага Фрэнка Марціна, а затым паспрабавалі абрабаваць яго, але былі хутка схоплены паліцыяй. Праз 7 тыдняў адбыўся суд, які прысудзіў Люфера да дзесяці, а Кэтлін — да пяці гадоў турэмнага зняволення. Пяцігадовы Чарльз быў аддадзены на апеку дзядзькі і цёткі, якія пражывалі ў МакМекэне ({{Lang-en|McMechen}}), штат Заходняя Віргінія. Хлопчыка вадзілі ў турму на сустрэчы з маці — па словах Мэнсана, гэта былі вельмі яркія ўспаміны яго дзяцінства. Праз тры гады, у 1942 годзе, Кэтлін была датэрмінова вызвалена. Момант, калі яна абняла сына пры першай сустрэчы пасля свайго вызвалення, Мэнсан пазней назваў сваім адзіным шчаслівым успамінам дзяцінства. Першапачаткова маці і сын пасяліліся ў Чарлстане, затым пераехалі ў [[Індыянапаліс]]. Кэтлін працягнула выпіваць, а Чарльз стаў прагульваць школу і здзяйсняць крадзяжы з дамоў і крам. У 1947 годзе, калі Чарльзу было 13 гадоў, Кэтлін паспрабавала прыладзіць сына ў прыёмную сям’ю, але не змагла знайсці прыдатную і адправіла яго ў выпраўленчую каталіцкую школу Гіболд для хлопчыкаў у Тэры-Хота, штат [[Індыяна]]. Адтуль хлопчык неўзабаве збег, але Кэтлін вярнула яго назад у школу. Каляды 1947 года ён правёў у дзядзькі і цёткі ў МакМекэне, дзе быў неўзабаве арыштаваны за крадзеж. Чарльз быў зноў адпраўлены ў Гіболд, але праз 10 месяцаў зноў збег адтуль і зноў адправіўся ў Індыянапаліс. Ён не вярнуўся да маці, а працягнуў хавацца; здымаў пакой, і каб плаціць за яго, па начах абкрадаў крамы. У канчатковым выніку яго злавілі, але суддзя прасякнуўся да яго спачуваннем і вызначыў у выпраўленчую ўстанову [[Бойз-Таўн]] ({{Lang-en|Boys Town}}) ў [[Омаха|Амасе]], штат [[Небраска]], дзе ён пазнаёміўся з іншым цяжкім падлеткам — Блэкі Нільсанам. Нільсан распавёў яму пра свайго дзядзьку, які быў злодзеем. Праз чатыры дні Мэнсан і Нільсан разам збеглі з Бойз-Таўн, выкраўшы машыну і зброю, абрабавалі прадуктовы магазін і казіно, пасля чаго адправіліся да дзядзькі Нільсана, у [[Пеорыя (Ілінойс)|Пеорыю]], штат Ілінойс. Па прыбыцці дзядзька ўзяў іх да сябе памочнікамі і яны ўтрох абрабавалі некалькі крам, пасля чаго Чарльз быў арыштаваны і ў 13-гадовым узросце адпраўлены ва ўстанову для цяжкіх падлеткаў Індыяны. У гэтай школе ён, па яго словах, падвяргаўся сексуальнаму гвалту і зневажанню з боку іншых хлопчыкаў пры падтрымцы аднаго з тамтэйшых працаўнікоў. Тут ён вынайшаў свой спосаб самаабароны: калі ён бачыў, што фізічная перавага відавочна не на яго баку, то пачынаў лямантаваць і размахваць рукамі, прымушаючы тых, хто нападаў думаць, што ён вар’ят. Знаходзячыся ў школе Індыяны, Чарльз зрабіў некалькі беспаспяховых спробаў ўцёкаў; нарэшце, у 1951 годзе ён і два іншых хлопчыка збеглі з гэтай ўстановы; скраўшы машыну і рабуючы па дарозе запраўкі, яны мелі намер дабрацца да [[Каліфорнія|Каліфорніі]], але па дарозе, у штаце [[Юта]], былі арыштаваныя, пасля чаго Чарльза адправілі ў вашынгтонскую нацыянальную выхаваўчую школу для хлопчыкаў ({{Lang-en|National Training School for Boys}}). Па прыбыцці ён здаў тэст на праверку здольнасцяў, які паказаў, што яго [[Каэфіцыент інтэлекту|IQ]] роўны 109. Прыстаўлены да яго сацыяльны работнік называў яго агрэсіўна-антысацыяльным дзіцем. Па рэкамендацыі псіхіятра ў кастрычніку 1951 года Чарльз быў пераведзены ў выпраўленчы лагер Нэчурэл Брыдж Анарэ ({{Lang-en|Natural Bridge Honor Camp}}), дзе яго часта наведвала цётка, і адкуль яна планавала забраць яго пасля слухання ў кастрычніку 1951 года, запэўніўшы кіраўніцтва, што дапаможа яму знайсці працу. Аднак гэтага не адбылося — за месяц да меркаванага слухання ён, прыставіўшы іншаму хлопчыку да горла брытву, згвалціў яго і быў злоўлены пры гэтым. Пасля гэтага яго перавялі ў выпраўленчую ўстанову ў [[Питерсберг (Арызона)|Пітэрсберге]], штат Віргінія, дзе ён здзейсніў «восем сур’ёзных парушэнняў дысцыпліны», тры з якіх насілі гомасексуальны характар, а затым у выпраўленчую ўстанову строгага рэжыму ў [[Турма Чылікоці|Чылікоці]], штат Агаё, дзе ён павінен быў знаходзіцца да дасягнення ўзросту дваццаці аднаго года, гэта значыць да лістапада 1955 года; там ён нечакана перастаў праяўляць агрэсію і за добрыя паводзіны быў датэрмінова выпушчаны на некалькі месяцаў раней — у маі 1954 года, пасля чаго адправіўся жыць да цёткі і дзядзькі ў Макмекэн. === Першы турэмны тэрмін === [[Файл:Charles_Manson_mugshot_FCI_Terminal_Island_California_1956-05-02_3845-CAL.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Charles_Manson_mugshot_FCI_Terminal_Island_California_1956-05-02_3845-CAL.png/150px-Charles_Manson_mugshot_FCI_Terminal_Island_California_1956-05-02_3845-CAL.png|міні|183x183пкс|Паліцэйская фатаграфія Чарльза Мэнсана 1956 года.]] У студзені 1955 года Мэнсан ажаніўся на сямнаццацігадовай бальнічнай афіцыянтцы Разалі Джын Уіліс. Пара пераехала жыць у [[Каліфорнія|Каліфорнію]]. Мэнсан здабываў грошы для сям’і кароткачасовымі падпрацоўкамі і згонамі аўтамабіляў. Праз тры месяцы ён быў арыштаваны ў [[Лос-Анджэлес]]е, калі нелегальна перасякаў мяжу штата на сагнанай машыне. Разалі была цяжарная, гэта паслужыла змякчальнай акалічнасцю і суд прысудзіў Мэнсана да турэмнага зняволення тэрмінам у пяць гадоў умоўна, але неўзабаве такое ж абвінавачванне яму было прад’яўлена ў Лос-Анджэлесе, ён не з’явіўся ў суд на слуханне, пасля чаго ў сакавіку 1956 года, знаходзячыся ў [[Індыянапаліс]]е, штат [[Індыяна]], быў арыштаваны. Умоўны прысуд быў адменены, Мэнсан быў прысуджаны да трох гадоў турэмнага зняволення. У турме Мэнсан вельмі загарэўся жаданнем стаць сутэнёрам, шмат меў зносіны з сутэнёрамі, імкнучыся даведацца сакрэты рамяства. У красавіку 1956 года, калі Мэнсан ужо знаходзіўся за кратамі, Разалі нарадзіла сына, якому далі імя Чарльз Майлз Мэнсан-малодшы. Пасля нараджэння дзіцяці Разалі аформіла развод і з’ехала з горада. Выйшаўшы з турмы, Мэнсан стаў [[Сутэнёрства|сутэнёрам]], але поспеху ў гэтым дамагчыся не змог, ён так і не змог набраць дастаткова грошай для стабільнага заробку. === Другі турэмны тэрмін === У маі 1959 года Мэнсан быў арыштаваны пры спробе абнаявіць падроблены ім чэк на 37 даляраў і 50 цэнтаў і асуджаны на 10 гадоў умоўна. У гэтым жа годзе ён ажаніўся другі раз — на прастытутцы Леоне Стывенс, якая працавала пад псеўданімам Кэндзі, а праз год зноў быў злоўлены на парушэнні закона — на гэты раз ён нелегальна перасёк мяжу штата з мэтай арганізацыі заняткаў прастытуцыяй. Умоўны прысуд зноў быў адменены, і Мэнсан быў адпраўлены ў турму. 10 красавіка 1963 года, калі Мэнсан адбываў турэмны тэрмін, у яго нарадзіўся другі сын — Чарльз Лютар Мэнсан; затым Леона падала на развод. У турме зняволены Элвін Карпіс, які адбываў працяглы тэрмін за здзейсненае яшчэ ў 1930-я гады рабаванне банка, навучыў Мэнсана граць на гітары. Мэнсан вельмі захапіўся гітарай, пастаянна граў, складаў уласныя песні. Шырокае распаўсюджванне атрымаў недакладны слых аб тым, што Мэнсан спрабаваў стаць удзельнікам гурта The Monkees, апынуўшыся ў ліку 400 прэтэндэнтаў (перамог у конкурсе Піт Торк), і хваліўся тады, што дасягне «большага, чым [[The Beatles]]». Аднак Джон Гілмар, аўтар кнігі «Manson — The Unholy Trail Of Manson and the Family», абверг магчымасць яго ўдзелу ў конкурсе, паколькі на момант праслухоўвання Мэнсан яшчэ знаходзіўся ў турме<ref>апрель 2007, Rock Myths, стр. 43</ref>. У сакавіку 1967 года Мэнсан быў вызвалены. Да гэтага моманту яму споўнілася 32 гады, больш за палову з якіх — 17 гадоў — ён правёў за кратамі<ref name=":1">{{Cite news|title=«Я привык жить взаперти». В американской тюрьме умер Чарльз Мэнсон — самый известный серийный убийца в мире — Meduza|url=https://meduza.io/feature/2017/11/20/ya-privyk-zhit-vzaperti-v-amerikanskoy-tyurme-umer-charlz-menson-samyy-izvestnyy-seriynyy-ubiytsa-v-mire|work=Meduza|accessdate=2017-11-20|language=ru|archivedate=2017-11-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171121002346/https://meduza.io/feature/2017/11/20/ya-privyk-zhit-vzaperti-v-amerikanskoy-tyurme-umer-charlz-menson-samyy-izvestnyy-seriynyy-ubiytsa-v-mire}}</ref> == «Сям’я» == === Сан-Францыска === Адразу пасля вызвалення Мэнсан прыехаў жыць у [[Сан-Францыска]], дзе выявіў росквіт культуры [[хіпі]]. Улетку 1967 года-падчас знакамітага "Лета кахання — у раёне Хейт-Эшберы у Сан-Францыска сабралася каля ста тысяч чалавек з усяго свету. Гэта беспрэцэдэнтная падзея стала кульмінацыяй другой паловы 60-х гадоў XX стагоддзя, калі [[субкультура]] хіпі найбольш гучна заявіла пра сябе. Светапогляд хіпі, адпрэчваюць асновы і каштоўнасці капіталістычнага грамадства і праслаўлялі ўсеагульную любоў і свабодны сэкс, прыйшлося па душы Мэнсану, ён шмат пераняў з філасофіі і ладу жыцця хіпі, хоць ніколі не адносіў сябе да хіпі. У гэты час у Сан-Францыска сярод хіпі былі папулярныя «гуру» — духоўныя настаўнікі, якія прапаведавалі нетрадыцыйныя рэлігійныя погляды, новыя шляхі асабістага духоўнага развіцця і прылады грамадства. У кожным раёне Сан-Францыска тады было па некалькі гуру, якія аб’ядноўвалі вакол сябе невялікія абшчыны паслядоўнікаў. Адным з такіх гуру вырашыў стаць Мэнсан. Ён прыдумаў своеасаблівую філасофію, якая аб’яднала ў сабе светапогляд хіпі з хрысціянствам і элементамі саенталогіі, з ідэямі якой ён пазнаёміўся ў турме. Першай паслядоўніцай Мэнсана стала працаўніца бібліятэкі Мэры Бранер (Mary Brunner), якую ён сустрэў на вуліцы, калі тая гуляла з сабакам. Праз год яна нарадзіла Мэнсану сына. Пасля Мэры Бранер да Мэнсана далучыліся стрыптызерша [[С’юзан Аткінс]] (Susan Atkins), [[Лінет Фром]] (Lynette Fromme) якую выгналі бацькі з хаты і якая кінула каледж, офісная працаўніца Патрыша Крэнуінкл (Patricia Krenwinkel) і Эла Джо Бэйлі (Ella Joe Bailey) — суседка Аткінс. Былі таксама непастаянныя члены. Па іх сцвярджэнні, любы які прыйшоў тады ў суполку Мэнсана, якую той называў «сям’ёй», адразу трапляў у атмасферу безумоўнай любові, прыняцця і клопату. У суполцы было распаўсюджана ўжыванне лёгкіх наркотыкаў. Паслухаць Мэнсана тады збіралася шмат людзей. Мэнсан шмат граў на гітары, спяваў, у тым ліку ўласныя песні, шмат займаўся сэксам і ўсяляк заахвочваў сэкс паміж паслядоўнікамі, уключаючы гомасексуальны і групавой. Мэнсан не хаваў свайго крымінальнага мінулага, але казаў, што жыццё прымусіла яго рабіць розныя непрывабныя рэчы, што ён павінен быў выжываць<ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. На думку пракурора Вінцэнта Бульёзі<ref name=":3">{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=v_IY1lfDM88|title=Larry King 2009 Interview with Linda Kasabian and Vincent Bugliosi|author=|website=|date=2016-05-10|publisher=|accessdate=2017-12-03|archive-date=2019-03-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20190312205829/https://www.youtube.com/watch?v=v_IY1lfDM88&gl=US&hl=en|deadlink=no}}</ref>, які абвінавачваў потым Мэнсана на судзе, у той час суполка Мэнсана яшчэ была хутчэй звычайнай для той эпохі суполкай хіпі. Мэнсан у той час марыў аб славе духоўнага лідэра і кар’еры музыкі. Неўзабаве Мэнсану перастала падабацца ў Сан-Францыска. Займеўшы стары школьны аўтобус, Мэнсан і яго паслядоўніцы пераабсталявалі яго ў жыллё на колах, упрыгожылі ў стылі хіпі, і адправіліся ў шматмесячнае падарожжа па Каліфорніі і [[Заходняе ўзбярэжжа ЗША|Заходняму ўзбярэжжу ЗША]]. Да канца 1967 года Мэнсан з «сям’ёй» вырашыў пасяліцца ў Лос Анджэлесе. Да супольнасці тады далучылася 14-гадовая Даян Лэйк (Dianne Lake), пакінутая бацькамі-хіпі. === Знаёмства з Дэніс Уілсан === Увесну 1968 года адбылося знаёмства Мэнсана з музыкам [[Дэніс Уілсан|Дэнісам Уілсанам]], барабаншчыкам гурта [[The Beach Boys]]. Beach Boys мелі тады папулярнасць у ЗША, параўнальную з папулярнасцю [[The Beatles|Beatles]], і Уілсан быў адной з самых вядомых у краіне асоб. Іх знаёмства адбылося пасля таго, як Уілсан, праязджаючы на машыне па Малібу, убачыў на дарозе двух дзяўчат, якія галасавалі — Патрышу «Кэці» Крэнуінкл і Элу Джо Бейлі — і адвёз іх да сябе дадому. Дзяўчыны захоплена казалі Уілсану пра Мэнсана і той выявіў жаданне пазнаёміцца з ім. Па некаторых сцвярджэннях<ref name="doc2020" />, Мэнсан спецыяльна прасіў сваіх паслядоўніц хадзіць па багатых раёнах Лос Анджэлеса і спрабаваць пазнаёміцца з вядомымі людзьмі, якія маглі б спрыяць папулярызацыі Мэнсана ці даць старт яго музычнай кар’еры. Паміж Уілсанам і Мэнсанам адразу ўзнікла ўзаемная сімпатыя і нават ўзаемнае захапленне. Уілсан шукаў духоўнага настаўніка, якога знайшоў у асобе Мэнсана, ён захапляўся [[Харызма|харызмай]] Мэнсана, яго уменнем кіраваць людзьмі, акрамя таго ён убачыў у Мэнсане выдатныя музычныя здольнасці. Ён прапанаваў Мэнсану і яго дзяўчатам пасяліцца ў сваім раскошным доме, што тыя і зрабілі. Уілсан аплачваў усе іх выдаткі. Мэнсан стаў зоркай вечарынак Уілсана: ён спяваў уласныя песні, якія склаў да таго часу ўжо каля 80, незвычайна, зачаравальна танцаваў і ўражваў гасцей сваімі пропаведзямі<ref name="doc20172">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref>. Дзякуючы Уілсану Мэнсан стаў вядомай сярод багемы Лос Анджэлеса фігурай. Акрамя гэтага, Уілсана і наведвальнікаў яго дома вабіла наяўнасць там напаўголых і заўсёды гатовых да сэксу дзяўчат. Мэнсан і «сям’я» пражылі ў Уілсана некалькі месяцаў. У доме Уілсана Мэнсан пазнаёміўся з Чарльзам «Тэксам» Уотсанам (Charles’ Tex ’ Watson), які кінуў вучобу студэнтам з [[Тэхас]]а, які стаў адным з самых набліжаных да Мэнсана членаў яго абшчыны. У хатняй студыі Уілсана было зроблена некалькі запісаў песень Мэнсана. З мэтай прасоўвання музычнай кар’еры Мэнсана Уілсан пазнаёміў яго са сваім сябрам — зорным прадзюсарам Тэры Мэлчэрам. Мэлчэр шмат разоў абяцаў выпусціць альбом Мэнсана, але падмануў яго і не выпусціў, што нанесла Мэнсану найглыбейшую крыўду. Адносіны Мэнсана і Уілсана сталі хутка псавацца. Абраза ад Мэлчэра было пагоршана тым, што Уілсан узяў для свайго гурта [[The Beach Boys]] песню Мэнсана, перарабіў словы і выпусціў без згадкі імя Мэнсана. Гаворка ідзе пра песню Мэнсана «Cease to Exist», якую Beach Boys выпусцілі пад назвай «Never Learn Not to Love». Гэта выклікала скандал і бойку паміж Уілсанам і Мэнсанам, Мэнсан дастаў нож, Уілсан адступіў. Уілсан з’ехаў са свайго дома і папрасіў менеджара выправадзіць адтуль Мэнсана з усёй яго «сям’ёй». Мэнсан быў так раз’юшаны, што даслаў потым Уілсану кулю ў якасці пагрозы<ref name="doc20182">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref>. === Ранча Спэн === Яшчэ да знаходжання ў доме Уілсана «сям’я» на нейкі час пасялілася на ранча «Спэн» у каньёне Тапанга, за 50 км ад Лос Анджэлеса. Пасля выгнання з асабняка Уілсана Мэнсан з паслядоўнікамі пасяліліся там канчаткова. Ранча раней служыла галівудскім кінематаграфістам дэкарацыяй для здымкі [[Вестэрн|вестэрнаў]], а цяпер знаходзілася ў запусценні. На ранча ўтрымліваліся коні, якіх бралі напракат пакатацца. Ранча належала амаль 80-гадоваму Джорджу Спэну. Спэн дазволіў суполцы Мэнсана бясплатна пражываць на ранча, калі яны будуць чысціць стайні і сачыць за гаспадаркай. Мэнсан таксама прызначыў двух дзяўчат даглядаць персанальна за Спэнам. Неўзабаве «сям’я» ужо налічвала каля 15 пастаянных членаў, яшчэ каля 10-15 прыязджалі перыядычна. Мэнсан хацеў бачыць у суполцы больш мужчын. Ён загадаў дзяўчатам галасаваць на шашы і прыцягнуць маладых мужчын на ранча, дзе ён прапаноўваў ім наркотыкі, сэксуальныя ўцехі з дзяўчатамі і жыццё на прыродзе ў стылі хіпі. Такім чынам апынуўся на ранча Пол Уоткінс (Paul Watkins). Тады ж Мэнсан пазнаёміўся з [[Бобі Басалей|Бобі Басалеем]] (Bobby Beausoleil) — маладым музыкам і порнаакцёрам, хутка ён стаў блізкім сябрам Мэнсана. Да камуны далучыўся таксама работнік ранча Стыў «Клем» Гроган (Steve Grogan). З дзяўчат да «сям’і» тады далучыліся Сандра Гуд (Sandra Good), Леслі Ван Хаўтэн (Leslie Van Houten), Кэтрын Шэр (Catherine Share). Члены «сям’і» хадзілі па ранча абсалютна голымі або ў адных трусах, спявалі песні, ладзілі «сэксуальныя оргіі». У вялікай колькасці прымаліся наркотыкі. Пасля так званага «кіслотнага трыпа», то бок прыняцця [[ЛСД]], на думку Мэнсана, чалавек духоўна паміраў і перараджаўся, таму павінен быў прыняць новае імя. Так, напрыклад, С’юзан Аткінс стала «Сэдзі», Патрыша Крэнуінкл стала «Кэці», Леслі Ван Хаўтэн стала «Лулу»<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Большасці мясцовых такое становішча спраў на ранча не падабалася. Віндзі Баклі, працаўніца ранча, так апісала ў інтэрв’ю суполку Мэнсана: «побач з Мэнсанам быў адзін зброд. Брудныя маленькія шлюшкі. Яны былі нейкія бездапаможныя і вельмі дзіўныя. Усе мужчыны хадзілі з нажамі. А я ніколі не выходзіла на вуліцу без стрэльбы. … Дзяўчаты не раз пыталіся ў мяне, чаму б мне не зняць станік і не хадзіць напаўголай па ранча, як яны, хіба я не хачу адчуць свабоду? А я адказвала ім, што яны не вольныя, яны — рабы.»<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref> Абшчына Мэнсана жыла ў крайняй беднасці. Галоўнае жылое памяшканне ўяўляла сабой барак са сталом пасярэдзіне і кучай матрацаў вакол, на якіх спалі і займаліся сэксам. Невялікія грошы, якія зарабляліся, усе трацілі на наркотыкі. Некаторы заробак быў і ад перапродажу наркотыкаў, чым займаліся «Тэкс» Уотсан і Бобі Басалей, магчыма, іншыя таксама. Кожны дзень Мэнсан адпраўляў дзяўчат па памыйніцах каля супермаркетаў, каб яны знаходзілі там выкінутыя пратэрмінаваныя прадукты. Як ні дзіўна, па іх водгуках пазней, гэта забяспечвала членам «сям’і» цалкам здавальняючы харчаванне. На ранча жылі і дзеці, уключаючы маленькага сына Мэнсана. Першы час на ранча здаваўся многім шчаслівым<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Нягледзячы на адносна шчасны пачатак жыцця на ранча, Мэнсан глыбока перажываў крыўды, нанесеныя Уілсанам і, асабліва, Мэлчэрам, літаральна зацыкліўся на гэтым. Пасля, ў зняволенні, Мэнсан казаў у інтэрв’ю пра Мэлчэра: «Па турэмным паняццях, калі ты абяцаў нешта, то павінен выканаць. Інакш… [паказвае жэст, як бы перарэзаў горла] я з гэтым вырас. Я не разумею, як можа быць інакш». Жывучы на ранча, Мэнсан часта абвінавачваў багатых і знакамітых людзей, зорак шоў-бізнэсу, кажучы, якія яны хлуслівыя і крывадушныя. З гэтага моманту, як успамінаюць паслядоўнікі, злосць на грамадства, якая і так была ўласцівая Мэнсану, значна ўзмацнілася<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="docday">Док. фильм Charles Manson: The Final Words, реж. Джеймс Бадди Дэй, 2017, imdb 7292964.</ref>. === Вучэнне Мэнсана === Пра вучэнне Мэнсана захаваліся даволі супярэчлівыя звесткі, таму што члены «сям’і» апісвалі яго вельмі па-рознаму. Відавочна, што многія погляды, такія як непрыманне істэблішмент, блізкасць да прыроды (Мэнсан шмат казаў пра экалогію, пра тое, што людзі губяць планету, а яе трэба абараняць), свабодны секс, «пашырэнне свядомасці» пры дапамозе наркотыкаў Мэнсан пераняў з філасофіі хіпі. Тым не менш, ён не называў сябе хіпі, відаць, не любіў хіпі і злаваўся, калі яго і «сям’ю» прылічалі да хіпі, што здаралася пастаянна. Некаторыя погляды былі запазычаныя з хрысціянства. Напрыклад, Мэнсан прапаведаваў беднасць, казаў, што матэрыяльныя даброты — ілжывая каштоўнасць, голад і цялесныя нязручнасці — толькі ілюзія, якія розум павінен пераадолець. Мэнсан прапаведаваў ўсеагульную любоў як галоўную каштоўнасцю. Акрамя таго, Мэнсан намякаў сваім паслядоўнікам, што ён — [[Хрыстос]]. Ён ніколі прама не называў сябе Хрыстом, але вельмі празрыста намякаў на гэта, кажучы, напрыклад: «вось ужо дзве тысячы гадоў за вашыя грахі пакутую…» ён таксама любіў намякаць на «схаваны сэнс» свайго прозвішча Man-son («сын чалавечы»), а пад уздзеяннем наркотыкаў любіў стаяць у позе укрыжаванага чалавека. Члены яго групы пры гэтым станавіліся як бы новымі апосталамі і новымі першымі хрысціянамі. Члены «сям’і» сцвярджалі, што бачылі выкананыя ім цуды, такія як ўваскрашэнне мёртвай птушкі і скачкі на немагчымую для чалавека вышыню. Тым не менш, у адрозненне і ад хрысціянства, і ад ідэй хіпі, Мэнсан зусім не быў праціўнікам гвалту. Ён сцвярджаў, што вышэйшая праява кахання — гэта аддаць жыццё або забіць дзеля каханага чалавека. Ён казаў, што «сваіх» трэба абараняць, чаго б гэта ні каштавала, маючы на ўвазе членаў «сям’і»<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Гады існавання «сям’і» напластаваліся на вялікія грамадскія ўзрушэнні ў жыцці Амерыкі, такія як масавыя пратэсты моладзі супраць [[Вайна ў В’етнаме|вайны ў В’етнаме]] і масавыя беспарадкі чарнаскурых у [[Рух за правы афраамерыканцаў|барацьбе за свае грамадзянскія правы]]. Апошняе зрабіла на Мэнсана вельмі вялікае ўражанне. Ён быў цалкам перакананы, што ідзе вялікая расавая вайна, і ў выніку гэтай вайны чорная раса вынішчыць белую. Ён часта казаў гэта ў выглядзе прароцтва. Сам ён разам з «сям’ёй» спадзяваўся пераседзець вайну ў пустыні. У яго была ідэя знайсці ў каліфарнійскай пустыні легендарную «бяздонную яму» ({{Lang-en|bottomless pit}}) з паданняў індзейцаў, аб якой ён калісьці чуў, і перачакаць у ёй. Іншая яго ідэя была ў тым, што чарнаскурыя, выйграўшы вайну, не змогуць самастойна кіраваць краінай у сілу прыроднай няздольнасці (Мэнсан несумненна меў расісцкія погляды), таму яны будуць шукаць парады ў пакінутых белых людзей, і тады, як Мэнсан распавядаў паслядоўнікам, яны выйдуць з пустыні і зоймуць заўважнае становішча, стаўшы саветнікамі чарнаскурых. Мэнсан, як казалі, успрымаў белы альбом [[The Beatles]] як прарочае пасланне аб будучай расавай вайне, ён шматразова праслухоўваў альбом, спрабуючы знайсці схаваны сэнс песень. Ён успрымаў песню Blackbird як пасланне да чарнаскурых аб паўстанні, а песню Helter Skelter ўспрымаў як сімвал апакаліптычнага хаосу, які ўсталюецца ў ходзе расавай вайны. Гэтым тэрмінам — Helter Skelter — у «сям’і» стала прынята пазначаць будучую расавую вайну<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. ==== Альтэрнатыўнае меркаванне ==== Аб наяўнасці ў Мэнсана нейкага разгорнутага псеўдарэлігійнага вучэння, а таксама аб яго нібыта вар’яцтве на апакаліптычнай расавай вайне было вядома толькі са слоў членаў яго суполкі, якія ўступілі ў здзелку са следствам і якія выступілі ў ходзе суда на баку абвінавачвання. І абвінавачаныя, і сам Мэнсан, і тыя, што засталіся вернымі яму члены «сям’і» гэта адмаўлялі. На судзе Мэнсан таксама адмаўляў, што лічыў сябе Хрыстом. Згодна з альтэрнатыўнай версіяй падзей, якая хадзіла з самага пачатку суда, і падрабязна асветленай ў дакументальным фільме Charles Manson: The Final Words (2017), Мэнсан ніколі не ствараў рэлігійнага вучэння і, верагодна, быў інтэлектуальна няздольны яго стварыць. Любя «павылузвацца» перад членамі сваёй абшчыны, ён сапраўды ўяўляў сябе Хрыстом, паміж песнямі любіў распавядаць ля вогнішча байкі пра будучы апакаліпсіс, расавую вайну і іншыя дзівацкія рэчы, асабліва калі знаходзіўся пад уздзеяннем наркотыкаў, але вар’ятам ён не быў, ніякай культавай індактрынацыі ў яго суполке не існавала, і рэлігійнай сектай яна не была. Усе наступныя жудасныя падзеі, згодна з гэтай версіяй, мелі выключна крымінальную падаплёку, а не рэлігійную. Рэлігійная ж матывацыя была прыдуманая пракурорам Вінцэнтам Бульёзі з мэтай палягчэння прыцягнення Мэнсана да адказнасці за злачынствы, што ў адваротным выпадку было б складана зрабіць з прычыны яго асабістага няўдзелу ў забойствах. Бульёзі, магчыма, таксама прыцягнула сенсацыйнасць версіі аб сектантах-забойцах, якая пасля дазволіла яму напісаць пра гэта кнігу-бестселер і атрымаць за яе значныя ганарары<ref name="docday">Док. фильм Charles Manson: The Final Words, реж. Джеймс Бадди Дэй, 2017, imdb 7292964.</ref>. === Злачынствы === ==== Замах на забойства Бернарда Кроў ==== Пры куплі наркотыкаў «Тэкс» (Чарльз Уотсан) падмануў чарнаскурага прадаўца наркотыкаў Бернарда «Лацапопа» Кроў. Гаворка ішла аб буйной суме. Кроў прыгразіў з’явіцца на ранча Спэн і расправіцца з усімі яго насельнікамі. Тэкс далажыў аб пагрозе Мэнсану. Мэнсан пагаварыў з Кроў па тэлефоне і дамовіўся аб сустрэчы ў кватэры Кроў. 1 чэрвеня 1969 года Мэнсан з’явіўся на сустрэчу з пісталетам, стрэліў у жывот Кроў і схаваўся. Кроў выжыў, але Мэнсан не ведаў пра гэта. Праз некалькі дзён Мэнсан убачыў па тэлевізары рэпартаж, у якім гаварылася аб выяўленні ў тым раёне цела забітага члена «Чорных пантэр», [[Афраамерыканцы|афраамерыканскай]] леварадыкальнай арганізацыі, якая прасоўвала ідэі ўзброенай барацьбы з белымі. Памылкова палічыўшы, што гаворка ў рэпартажы ішла пра цела Кроў, Мэнсан стаў баяцца помсты з боку «чорных пантэр». Гэта стала штуршком для актыўнай ваенізацыі камуны. «Сям’я» пачала скупляць зброю, Мэнсан стаў вучыць паслядоўнікаў, юнакоў і дзяўчат, карыстацца ёю, страляць, выкарыстоўваць нож. Былі прыняты меры для ўмацавання лагера на ранча Спэн, арганізавана дзяжурства са зброяй і патруляванне ранча па начах. «Сям’я» таксама зблізілася з байкерскай групоўкай Straight Satans («Чыстыя д’яблы»), спадзяючыся на іх абарону ад «Чорных пантэр»<ref>Day, James Buddy. ''Hippie Cult Leader: The Last Words of Charles Manson''. Optimum Publishing, 2019. {{ISBN|978-0888902962}}</ref><ref>{{Кніга|аўтар=Sanders, Ed.|загаловак=The family|спасылка=https://www.worldcat.org/oclc/49519230|выданне=Completely rev. and updated|месца=New York|выдавецтва=Thunder's Mouth Press|год=2002|старонак=xii, 540 pages, [8] pages of plates|isbn=1560253967}}</ref>. ==== Забойства Гары Хінмана ==== У канцы ліпеня 1969 года Бобі Басалей купіў у свайго знаёмага Гары Хінмана наркотык [[мескалін]], які затым быў перапрададзены групе байкераў Straight Satans. Байкеры апынуліся незадаволеныя якасцю наркотыку або проста вырашылі атрымаць яго бясплатна і сталі патрабаваць у Басалея вярнуць грошы за мескалін назад. Адносіны з байкерамі былі вельмі важныя для «сям’і» яшчэ таму, што тыя пагадзіліся забяспечваць абарону ад «Чорных пантэр», а цяпер дагавор аб абароне апынуўся прыпынены. Басалей і дзве жанчыны з «сям’і» — С’юзан «Сэдзі» Аткінс і Мэры Бранер — адправіліся ў дом Хінмана, каб запатрабаваць назад грошы. Хінман, які іх сустрэў, адмовіўся вяртаць грошы. Басалей пачаў пагражаць яму пісталетам. Узнікла бойка, пісталет стрэліў, але ніхто не быў паранены. Пачаліся перамовы. Хтосьці з жанчын, не сказаўшы Басалею, патэлефанавала Мэнсану на ранча. Хінман быў гатовы аддаць Басалею дзве старыя машыны ў кошт выплаты, і Басалей ўжо гатовы быў іх прыняць, калі ў дом прыйшоў Мэнсан з японскім мячом у руках, а таксама [[Брус Дэвіс]]. Ледзь уступіўшы ў пакой, Мэнсан з ходу ўдарыў або паласнуў Хінмана мячом па галаве, чым моцна рассек яму шчаку і адрэзаў частка вуха. У Хінмана пачаўся моцны крывацёк. Мэнсан так і не дамогся вяртання грошай. Джозэф казаў, што грошай у яго ўжо няма. Мэнсан і Дэвіс з’ехалі, Басалею было загадана дамагацца вяртання грошай да канца. На працягу двух наступных дзён Хінмана катавалі. Ён прасіў адвезці яго ў бальніцу, але Басалей адмаўляў. У рэшце рэшт Басалей патэлефанаваў Мэнсану і спытаў, што рабіць далей. Адказ Мэнсана быў: «Ты сам ведаеш, што рабіць…» Басалей, Аткінс і Бранер напалі на знясіленага Хінмана і забілі яго: жанчыны душылі яго падушкай, а Басалей нанёс яму два ўдары нажом у грудзі, ад чаго той сканаў. Напрыканцы Басалей напісаў на сцяне «POLITICAL PIGGY» («палітычная свіння») і крывёю Хінмана намаляваў знак «лапы», былая эмблема «Чорных пантэр» — такім чынам меркавалася зваліць віну на «Чорных пантэр» і выклікаць супраць іх хвалю грамадскага абурэння<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. З дому Хінмана Басалей з’ехаў на яго аўтамабілі, і карыстаўся ім, пакуль 6 жніўня 1969 года не быў затрыманы ў ім і арыштаваны. Прама ў багажніку быў знойдзены акрываўлены нож, якім быў забіты Хінман<ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref>. ==== Забойства Шэран Тэйт і яе гасцей ==== 8 жніўня 1969 года чацвёра членаў «сям’і» па загадзе Мэнсана здзейснілі жорсткае забойства пецярых чалавек у доме па адрасе С’ела-драйв, 10050; сам Мэнсан быў у гэты час на ранча і ўдзелу ў забойстве не прымаў. Дакладней кажучы, загад Мэнсана ў нейкай форме быў аддадзены толькі Тэксу Уотсану, астатнім — С’юзан Аткінс, Патрышы і Ліндзе Касабіян — было загадана рабіць тое, што скажа Уотсан. Узяўшы з сабой некалькі нажоў, адзін пісталет і вяроўку, яны селі ў жоўты «Ford» 1969 года і адправіліся па пазначаным адрасе<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. У гэтым доме раней жыў Тэры Мэлчэр, але за месяц да гэтага з’ехаў. Мэнсан не хаваў злосць на Мэлчэра пасля таго, як сарваўся запіс яго альбома. Па сцвярджэнні пракурора Вінцэнта Бульёзі на судзе, Мэнсан загадаў зладзіць бойню ў доме, каб зваліць усё на «Чорных пантэр», выклікаць у людзей нянавісць да іх і такім чынам паскорыць пачатак міжрасавай вайны, якой Мэнсан, па сцвярджэнні Бульёзі, жадаў. А дом Мэлчэра, на думку Бульёзі, быў абраны таму, што ён сімвалізаваў для Мэнсана багатыя пласты грамадства, якія той зненавідзеў. Мэнсан на судзе ўсё гэта адмаўляў. Па-за судом выказвалася таксама здагадка, што Мэнсан не ведаў, што Мэлчэр з’ехаў, і хацеў яго смерці, накіроўваючы ў дом забойцаў, аднак існуе сведчанне фатографа Шэран Тэйт, што Мэнсан заходзіў і таму дакладна ведаў, што Мэлчэр з’ехаў<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Тэкс і жанчыны пад’ехалі да дома, Тэкс залез на слуп і перарэзаў тэлефонныя драты, затым усё пералезлі праз агароджу. У гэты час да дома пад’ехаў белы аўтамабіль, за рулём якога сядзеў васямнаццацігадовы Стывен Пэрэнт — ён прыехаў да прыяцеля, які сачыў у доме за гаспадаркай і які жыў у госцевым доміку. Калі машына спынілася, Тэкс падышоў і застрэліў Пэрэнта. Пасля гэтага Касабіян пакінулі вартаваць каля брамы, а астатнія адправіліся ў дом. Тэкс асцярожна залез праз акно, адчыніў дзверы і ўпусціў астатніх. У доме знаходзіліся чатыры чалавекі: жонка кінарэжысёра [[Раман Паланскі|Рамана Паланскі]] кінаактрыса [[Шэран Тэйт]], якая была на апошнім тыдні цяжарнасці; яе сябар і былы палюбоўнік, знакаміты стыліст прычосак Джэй Себрынг; сябар Паланскі пісьменнік Войцэх Фрайкоўскі, па здагадцы паліцыі, актыўна ўцягнуты ў наркагандаль; і дзяўчына Фрайкоўскі — Эбігейл Фолджэр — спадчынніца буйнога стану кававага магната. Нападнікі запатрабавалі аддаць ім усе наяўныя грошы. Джэй Себрынг, які валодаў чорным поясам па [[каратэ]], паспрабаваў супраціўляцца, але Уотсан застрэліў яго. Фрайкоўскі кінуўся бегчы, але ў двары Уотсан нагнаў яго, жорстка збіў ручкай пісталета, ад чаго ад пісталета нават адкалоліся часткі, затым застрэліў і дабіў нажом. У гэты час Фолджэр кінулася бегчы праз заднюю дзвер, але яе дагнала Крэнуінкл, наскочыла на яе ззаду, зваліла і забіла, нанёсшы мноства нажавых раненняў. Тэйт умольвала пашкадаваць яе і дзіцяці, але забойцы не спыніліся. Тэйт была павешана на бэльцы ў гасцінай, а затым Аткінс ўзяла нож і пачала біць ім Тэйт, у тым ліку наносячы ўдары прама ў жывот, дзе знаходзіўся плод. Калі ўсе ахвяры былі мёртвыя, Аткінс, выконваючы загады Мэнсана, узяла скрываўлены ручнік і напісала ім на дзверы слова «PIG» ({{Tr|свіння}}<span class="nowrap">—</span>&#x2009;<span>«свіння»</span>; хоць звычайна пад гэтым словам на слэнгу разумелі паліцэйскіх, унутры «сям’і» гэтае слова мела іншы сэнс, пазначаючы багатых і ўплывовых членаў грамадства — у гэтым сэнсе гэтае слова выкарыстоўвалася ў песні Piggies на «белым» альбоме Бітлз). Усяго ў ходзе нападу ахвярам было нанесена 102 нажавых раненні<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Вярнуўшыся на ранча, яны заспелі Мэнсана з жанчынай, танцуючых голымі ў святле месяца. Нікога са сваіх ахвяр нападнікі не ведалі, іх імёны яны пачулі на наступны дзень, гледзячы сюжэт аб забойствах у навінах па тэлебачанні. Мэнсан спытаўся ў іх, ці не адчуваюць яны раскаяння, на што тыя адказалі, што не. Забойства выклікала шок у Лос-Анджэлесе і трапіла ў навінавыя выпускі ўсіх агульнанацыянальных тэлесетак, сродкі масавай інфармацыі надавалі яму вялікую ўвагу. Горад, які ў той час лічыўся адносна шчасным у плане злачыннасці, дзе ў многіх раёнах не было прынята зачыняць на ключ ўваходныя дзверы, апынуўся агорнуты страхам. У горадзе значна павялічылася продаж зброі, шмат вядомых і заможных людзей пачалі наймаць ахову. На думку мясцовых рэпарцёраў, дадзенае забойства назаўжды змяніла атмасферу ў Лос-Анджэлесе<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. ==== Забойства сям’і Ла-Б’янка ==== На наступны дзень пасля разні ў доме Шэран Тэйт, 9 жніўня, было здзейснена яшчэ адно, двайное, забойства. На гэты раз паехаў і Мэнсан, разам з Уотсанам, Касабіян, Крэнуінкл, Аткінс, Клемам Гроганам і Леслі Ван Хаўтэн<ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref>. Па заяве на судзе Лінды Касабіян, якая заключыла здзелку са следствам і якая выступала сведкай абвінавачвання, уся група некалькі гадзін кружыла па горадзе, выбіраючы выпадковых ахвяр. Паводле яе заявы, ёй было прапанавана забіць свайго знаёмага, але яна наўмысна пастукала не ў тыя дзверы, каб пазбегнуць яго забойства. Паводле яе слоў, група нават была гатовая зладзіць разню ў царкве, але тая ў позні час апынулася зачынена. Як сцвярджала Касабіян, канчатковы выбар ахвяраў быў выпадковым<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Група спынілася ля прыватнага дома, які належаў уладальнікам сеткі невялікіх магазінаў — Лена і Размары Ла-Б’янка. Мэнсан і Тэкс праніклі ў дом, напалі на гаспадароў, звязалі іх і затыкнулі ім раты. Пасля гэтага сам Мэнсан, Аткінс, Касабіян і Гроган з’ехалі, а Крэнуінкл і Ван Хаўтэн далучыліся да Тэкса. Тэкс забіў Лена Ла-Б’янка. Наверсе ў спальні Ван Хаўтэн і Аткінс спрабавалі забіць Размары, але тая вырвалася. Калі прыйшоў Тэкс, ён дапамог зваліць Размары Ла-Б’янка, пасля чаго Ван Хаўтэн забіла яе нажом. На жываце Лена Ла-Б’янка было нажом выразана слова «WAR» ({{Tr|вайна}}<span class="nowrap">—</span>&#x2009;<span>«вайна»</span>). На сценах дома крывёю ахвяр былі нанесеныя надпісы «RISE» ({{Tr|паўстанне}}<span class="nowrap">—</span>&#x2009;<span>«паўстанне»</span>), «DEATH TO PIGS» ({{Tr|смерць свінням}}<span class="nowrap">—</span>&#x2009;<span>«смерць свінням»</span>), на халадзільніку Аткінс з памылкай напісала «HEALTER SKELTER». Перад нападам Мэнсан прасіў яе напісаць у доме «што-небудзь вядзьмарскае» ({{Lang-en|«something witchy»}}).<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref> ==== Забойства Дональда «Шорці» Шы ==== Прыкладна ў той жа час, калі адбыліся разня ў асабняку Шэрон Тэйт і забойства сям’і Ла-Б’янка, паліцыя стала падазраваць «сям’ю» у серыі згонаў аўтамабіляў. Згоны сапраўды мелі месца, па замове «сям’і» байкеры з Straight Satans перараблялі сагнаныя аўтамабілі і багі, на якіх члены «сям’і» любілі ганяць па акрузе. 16 жніўня 1969 года на ранча быў праведзены ператрус і была канфіскавана ўся зброя, што там знаходзілася, аўтамабілі і багі, а Мэнсан і іншыя члены «сям’і» арыштаваныя. Неўзабаве пасля арышту высветлілася, што ператрус быў праведзены не ў дату, вызначаную ў ордэры, з-за чаго ператрус быў прызнаны незаконным, члены «сям’і» адпушчаныя, а іх маёмасць вернута. Пасля вызвалення Мэнсан вырашыў, што адзін з людзей, які працаваў на ранча — Дональд «Шорці» Шы — навёў паліцыю на іх ранча. Верагодна, ён зрабіў гэта, паколькі яму заплаціў за гэта ўладальнік суседняга ранча, якому надакучыла суседства з «сям’ёй». Ноччу Уотсан і Гроган забілі Шы, раздзялілі труп і закапалі яго часткі<ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref>. ==== Расследаванне ==== Як ні дзіўна, забойства доўгі час не маглі звязаць паміж сабой. Хоць дэтэктывы, якія працавалі над забойствам Хінмана, паведамлялі пра падабенства почырку забойства Хінмана з забойствамі на С’ела-драйв, іх паведамленні следчыя забойства Тэйт былі праігнараваныя. Забойства ў доме Тэйт, на думку паліцыі, з’явіліся вынікам «разборак» з-за гандлю наркотыкамі, чым, на іх думку, займаўся Войцэх Фрайкоўскі і, магчыма, таксама Джэй Сібрынг. Забойства пары Ла-Б’янка таксама не было своечасова звязана з забойствамі на С’ела-драйв. Следчыя лічылі, што ў доме Ла-Б’янка надпісы былі нанесеныя для адцягнення ўвагі, каб пусціць паліцыю па ілжывым следзе — следзе забойцаў з С’ела-драйв, а сапраўднай прычынай забойства Ла-Б’янка яны лічылі рабаванне<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref>. ==== Уцёк у пустыню і арышт ==== Пасля рэйду паліцыі на ранча Спэн Мэнсан вырашыў тэрмінова пакінуць яго. Адна з членаў «сям’і» прапанавала ранча сваёй бабулі пад назвай Баркер ў пустыні недалёка ад [[Даліна Смерці|Даліны Смерці]]. «Сям’я» спешна туды перабралася. Уотсан паехаў на сваю радзіму ў Тэхас. Аднак праз некалькі месяцаў і на новае ранча прыехала паліцыя. Мэнсан і члены «сям’і» былі арыштаваныя па падазрэнні ў крадзяжы аўтамабіляў і падпале экскаватара. Мэнсан спрабаваў пазбегнуць арышту, схаваўшыся ў шафе пад ракавінай. Да гэтага часу ўжо ўсім членам абшчыны было вядома аб учыненых забойствах, некаторыя беглі з ранча<ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Знаходзячыся ў зняволенні, С’юзан Аткінс пахвалілася сукамерніцы, што гэта яна забіла Шэран Тэйт. Сукамерніца, арыштаваная за прастытуцыю, неадкладна паведаміла аб гэтым уладам. Такім чынам следства выйшла на групу Мэнсана. Амаль адначасова з гэтым уладам здалася Лінда Касабіян, якая ўцякла з ранча. У абмен на адмову ад крымінальнага пераследу, яна пагадзілася стаць ключавым сведкам абвінавачвання на судзе<ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref>. == Суд == Суд над Мэнсанам і «сям’ёй», які зацягнуўся на дзевяць месяцаў, пачаўся 15 чэрвеня 1971 года стаў адным з самых гучных у гісторыі Амерыкі. Сваё дачыненне да забойстваў Мэнсан адмаўляў, кажучы, што чальцы «сям’і» не рабілі нічога, чаго б яны самі не хацелі. Легітымнасць суда ён не прызнаваў, кажучы: «Гэта ваш суд, а не мой». Падчас суда ён шмат дурыўся, адказваў пытаннем на пытанне, казаў загадкамі. Ён хацеў абараняць сябе сам, але суддзя не дазволіў, настаяўшы на прызначэнні адваката. На судзе Мэнсан папракаў грамадства і за свой лёс, і за тое, што здарылася забойства. {{Пачатак цытаты}} «Вы ядзіце мяса і знішчаеце тое, што лепш за вас, а потым вы кажаце якія дрэнныя ў вас дзеці, нават называеце іх забойцамі. Вы зрабілі дзяцей такімі. … Гэтыя дзеці, якія ідуць на вас з нажамі, — гэта вашыя дзеці. Вы вучылі іх. Я іх не вучыў. Я толькі дапамог ім устаць на ногі. … Большасць людзей на ранча, якіх вы называеце „Сям’ёй“ — гэта людзі, якіх вы не хацелі, людзі на абочыне, якіх выгналі іх бацькі, якія не хацелі патрапіць у турму для падлеткаў. А я зрабіў усё, што ад мяне залежыць, я сабраў іх на маій сметніку і сказаў ім, што ў каханні няма нічога няправільнага.»<ref name="автоссылка1">{{Cite web |url=https://www.famous-trials.com/manson/258-mansontestimony |title=Testimony of Charles Manson in the Tate-LaBianca Murder Trial |access-date=2021-09-13 |archive-date=2021-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210913185658/https://www.famous-trials.com/manson/258-mansontestimony |deadlink=no }}</ref>{{Арыгінальны тэкст|en|You eat meat and you kill things that are better than you are, and then you say how bad, and even killers, your children are. You made your children what they are. ... These children that come at you with knives. they are your children. You taught them. I didn’t teach them. I just tried to help them stand up. ... Most of the people at the ranch that you call the Family were just people that you did not want, people that were alongside the road, that their parents had kicked out, that did not want to go to Juvenile Hall. So I did the best I could and I took them up on my garbage dump and I told them this: that in love there is no wrong.}} {{Канец цытаты}} {{Пачатак цытаты}} Я сын турмы. Я сын вашай сістэмы. … Я — тое, што вы з мяне зрабілі. Я — ваша адлюстраванне.<ref name="автоссылка1" /> {{Арыгінальны тэкст|en|My father is the jailhouse. My father is your system. ... I am only what you made me. I am only a reflection of you.}} {{Канец цытаты}} Абвінавачванні ў забойствах у ходзе дадзенага суда былі таксама прад’яўленыя Крэнуінкл, Аткінс і Ван Хаўтэн. Уотсан, які з’ехаў у Тэхас, чакаў дэпартацыю адтуль і не быў судзімы разам з Мэнсанам і астатнімі. Абвінавачаныя жанчыны, па патрабаванні адвакатаў, адмовіліся ад дачы паказанняў. На працягу ўсяго суда яны стараліся паводзіць сябе весела і нязмушана, што выклікала ў грамадстве яшчэ большае раздражненне<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. За распрацоўку лініі абвінавачвання адказваў намеснік акруговага пракурора Вінцэнт Бульёзі. Ён абраў сенсацыйную тактыку, вырашыўшы абвінаваціць Мэнсана ў стварэнні дэструктыўнай секты апакаліптычнага тыпу, члены якой, знаходзячыся розумам ва ўладзе Мэнсана, здзяйснялі злачынствы па рэлігійных матывах, жадаючы выклікаць міжрасавую вайну, у якой загінуць усе белыя людзі, акрамя суполкі Мэнсана. Па законах Каліфорніі таго часу, усе ўдзельнікі змовы з мэтай здзяйснення злачынства неслі роўную адказнасць за ўчыненыя ў выніку злачынства. Такая тактыка абвінавачвання дазваляла Бульёзі лёгка звязаць Мэнсана са злачынствамі і запытаць для яго смяротнае пакаранне. У адваротным выпадку, як казаў потым Бульёзі, звязаць Мэнсана са злачынствамі і прыцягнуць яго да адказнасці было б вельмі складана, паколькі ён не прысутнічаў на месцы злачынстваў непасрэдна падчас забойстваў<ref>{{Cite news|title=Charles Manson follower ends her silence 40 years after night of slaughter|first=Robin|last=McKie|url=http://www.theguardian.com/world/2009/aug/02/charles-manson-linda-kasabian-polanski|work=[[The Observer]]|date=2009-08-01|accessdate=2017-11-25|language=en}}</ref>. Галоўную ролю ў абвінавачванні згулялі паказанні Лінды Касабіян, якая ў падрабязнасцях апісала злачынства «сям’і», заключыўшы здзелку з Бульёзі у абмен на зняцце з яе ўсіх абвінавачванняў. У перыяд судовых разглядаў Мэнсан і іншыя члены «сям’і» выразалі ў сябе на лбе касыя крыжы ў знак таго, што яны выкраслілі сябе з грамадства і грамадства выкрасліла іх. Затым Мэнсан і члены «сям’і» агалілі сабе галавы. Пазней, ужо ў час зняволення, Мэнсан ператворыць свой крыж на ілбе ў [[Свастыка|свастыку]] з канцамі прамянёў, загнутымі ў правы бок<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Падчас аднаго з пасяджэнняў Мэнсан выйшаў з сябе і паспрабаваў напасці на суддзю, але быў спынены прыставамі<ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Увесь час разбіранняў верныя Мэнсану члены «сям’і» сядзелі каля будынка суда, яны давалі інтэрв’ю і ўсяляк падтрымлівалі Мэнсана. Са слоў Бульёзі, яны нават пагражалі яму на аўтастаянцы. Члены сям’і таксама былі абвінавачаныя ў атручванні ЛСД адной з дзяўчат, якая хацела даць паказанні супраць Мэнсана. Загадкавым чынам загінуў падчас суда адвакат Леслі Ван Хаўтэн, Рональд Х’юз, які раней быў таксама прызначаным адвакатам Мэнсана, але Мэнсан адмовіўся ад яго. Праз пяць месяцаў былі выяўленыя фрагменты раздзеленага цела Х’юза. Гэта забойства не было раскрыта; існуюць здагадкі, што да яго былі датычныя «дзяўчынкі Мэнсана» — жанчыны са складу «сям’і», якія знаходзіліся на волі<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Пад канец суда, як мяркуецца атрымаўшы запіску ад Мэнсана, абвінавачаныя жанчыны заявілі, што забойствы ў доме Тэйт і Ла-Б’янка былі здзейсненыя імі з мэтай пусціць паліцыю па ілжывым следзе ў справе забойства Хінмана і адвесці падазрэнне ад Басалея, а Мэнсан да забойстваў недатычны<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. Журы прысяжных доўга раілася, але ў выніку ўсе чацвёра абвінавачаных былі прысуджаныя да смяротнага пакарання. Неўзабаве да смяротнага пакарання быў прысуджаны і Уотсан. Брус Дэвіс і Стыў Гроган таксама былі прысуджаныя да смерці. Пакаранне ўсім асуджаным членаў «сям’і» была заменена на пажыццёвае зняволенне ў выніку таго, што ў Каліфорніі смяротнае пакаранне ў 1972 годзе была прызнанае неканстытуцыйным. Мэры Бранер ўжо знаходзілася ў зняволенні на момант забойстваў і не была асуджаная за іх<ref name="doc2017">Док. фильм Inside the Manson Cult: The Lost Tapes, 2017, Fox Television, imdb 8527036.</ref><ref name="doc2018">Док. фильм Manson: The Lost Tapes, 2018, Naked Television, imdb 9301712.</ref><ref name="doc2020">Док. фильм «Helter Skelter: Американский миф», 2020, 6 серий.</ref>. З членаў «сям’і» Лінет Фром і Сандра Гуд былі асуджаныя пазней за іншыя злачынствы. Мэнсан, Басалей і Аткінс памерлі ў зняволенні. === Альтэрнатыўнае тлумачэнне матываў злачынстваў === Адразу пасля пачатку суда тактыка Вінцэнта Бульёзі і выстаўленыя ім Мэнсану абвінавачванні выклікалі вялікі недавер часткі грамадства. Пры ўсёй сваёй сенсацыйнасці, такое тлумачэнне падзей многім людзям не здавалася праўдападобным. Чарльз Мэнсан зусім не нагадваў рэлігійнага лідэра. Ён быў неадукаваным, не надаваў уражанне высокаінтэлектуальнага чалавека, зусім не быў красамоўным, падчас суда шмат дурачыўся, часам нават робячы ўражанне вар’ята. Таксама было відавочна нелагічным, што ён, будучы адкрытым расістам і не любячы чарнаскурых, чамусьці хацеў выклікаць міжрасавую вайну, у якой былі б знішчаны ўсе белыя людзі. На гэтым фоне часта выказвалася альтэрнатыўная версія матываў падзей, якія адбыліся, падрабязна прадстаўленая ў дакументальным фільме Charles Manson: the Final Words (2017), згодна з гэтай версіі ўсе злачынствы мелі выключна крымінальную падаплёку і не былі вынікам стварэння апакаліптычнага культу<ref name="docday">Док. фильм Charles Manson: The Final Words, реж. Джеймс Бадди Дэй, 2017, imdb 7292964.</ref>. Згодна з гэтай версіяй, якая грунтавалася на першапачатковых высновах паліцыі Лос Анджэлеса, злачынствы, якія здарыліся, сталі вынікам праблем, выкліканых гандлем наркотыкамі, і няўдалых спробаў вырашыць гэтыя праблемы, якія прымусілі «сям’ю» ісці на ўсё новыя і больш жудасныя злачынствы. Усё пачалося з замаху на Бернарда Кроў. Будучы ўпэўненым у яго смерці і ў тым, што ён быў членам «Чорных пантэр», Мэнсан вельмі спалохаўся помсты «Чорных пантэр» і быў вымушаны звярнуцца па абарону да байкерскай групоўцы Straight Satans, у якой бачыў адзінае выратаванне для «сям’і». Але дагавор аб абароне апынуўся парушаны ў выніку гісторыі з няякаснымі наркотыкамі ад Хінмана. Мэнсан быў вымушаны прымаць жорсткія меры для вяртання грошай — так апынуўся забіты Гары Хінман, а Басалей, бліжэйшы сябар Мэнсана, апынуўся ў турме. Мэнсан хацеў вызваліць яго, а таксама баяўся, што Басалей пачне гаварыць і выдасць Мэнсана і «сям’ю». Напад на дом Тэйт, такім чынам, меў дваякую мэту: рабаванне, з мэтай вярнуць грошы байкерам, і адвод падазрэнняў ад Басалея. Імітуючы почырк забойцаў Хінмана (адначасовае выкарыстанне нажоў і пісталета, жорсткасць, надпісы крывёю на сценах), Мэнсан хацеў пераканаць следства, што забойцы Хінмана яшчэ на волі. Апошні матыў Аткінс, Крэнуінкл і Ван Хаўтэн фактычна пацвердзілі ў канцы судовага разбору. Дакладна вядома, што пасля разні ў доме Тэйт Мэнсан адправіў запіску Басалею ў турму са словамі: «цяпер ужо ўсё ў парадку, толькі маўчы». Выбар дома Тэйт не быў выпадковым. Па-першае, Мэнсан, бываючы там, добра ведаў планіроўку гэтага дома, што было зручна для арганізацыі злачынства. Па-другое, па сведчаннях фатографа Тэйт, ён наведваўся туды пасля ад’езду Мэлчэра, незадоўга да злачынства, жадаючы заключыць пагадненне з Фрайкоўскі і Сібрынгам па продажы наркотыкаў, але нешта пайшло не так. Можа быць, паміж імі і Мэнсанам ўзнікла сварка. Мэнсан мог думаць, што ў доме знаходзіцца буйная сума грошай<ref name="docday">Док. фильм Charles Manson: The Final Words, реж. Джеймс Бадди Дэй, 2017, imdb 7292964.</ref>. Не здолеўшы скрасці грошы ў ходзе налёту на дом Тэйт, Мэнсан вырашае адразу распачаць другую спробу рабавання. Дом Ла-Б’янка таксама быў абраны невыпадкова: Мэнсан бываў у свайго прыяцеля ў доме прама па суседстве з Ла-Б’янка, дзе часта праводзіліся вечарынкі. Аднойчы Ла-Б’янка нават выклікалі паліцыю з-за шуму на вечарыне, тады Мэнсану і астатнім прыйшлося разысціся. Мэнсан ведаў, што Ла-Б’янка заможныя людзі і падазраваў, што нейкія грошы маюцца ў іх у доме. Яго хуткі ад’езд з дому Ла-Б’янка перад забойствам быў, верагодна, звязаны менавіта з тым, што ён атрымаў ад іх грошы, і тут жа павёз іх байкерам Straight Satans для аднаўлення дамовы аб абароне. На карысць гэтай версіі выступае той факт, што гаманец з дакументамі Ла-Б’янка Мэнсан і Касабіян выкінулі той ноччу ў непасрэднай блізкасці ад «штаб-кватэры» Straight Satans. Надпісы ж у доме Ла-Б’янка былі зноў нанесеныя з мэтай адвесці падазрэнне ад Басалея ў забойстве Гары Хінмана. Забойства ж Дональда Шы стала вынікам помсты Мэнсана і «сям’і» за наводку паліцыі<ref name="docday">Док. фильм Charles Manson: The Final Words, реж. Джеймс Бадди Дэй, 2017, imdb 7292964.</ref>. == Турэмнае зняволенне == Мэнсана часта называлі самым вядомым зняволеным Амерыкі, нават у турме да яго не слабела ўвага. На волі ў яго было шмат прыхільнікаў, яму пісалі ў турму шмат лістоў. === Інтэрв’ю === Пад час турэмнага зняволення Мэнсан пяць разоў даваў інтэрв’ю; некаторыя з гэтых інтэрв’ю былі ганараваны ўзнагарод: * У 1979 годзе Мэнсана некалькі разоў наведаў журналіст Нуэль Эманс. Узятыя ім інтэрв’ю былі пакладзены ў аснову кнігі, якая выйшла ў 1986 годзе, «Чарльз Мэнсан: сапраўдная гісторыя жыцця, расказаная ім самім». * 13 чэрвеня 1981 інтэрв’ю журналісту Таму Снайдэру для яго шоў «{{Не перакладзена 5|Tomorrow Coast to Coast|4=Tomorrow Coast to Coast}}» на канале [[NBC]]; калі Мэнсан даваў яго, на яго лбе быў ужо не касой крыж, а [[свастыка]]. Узнагарода: інтэрв’ю года. * 7 сакавіка 1986 інтэрв’ю Чарлі Роўз для CBS News Nightwatch. Узнагарода: прэмія «[[Эмі]]» у намінацыі «Лепшае інтэрв’ю» за 1987 год. * У 1988 годзе інтэрв’ю Джэральда Рыверы для спецыяльнага журналісцкага расследавання аб [[Сатанізм|сатанізме]]. * У 1989 годзе Інтэрв’ю Нікаласу Шрэку для дакументальнага фільма «Чарльз Мэнсан — суперзорка» (англ. «Charles Manson Superstar»). Шрэк прыйшоў да высновы, што Мэнсан прыкідваўся вар’ятам, але ніколі ім не быў. === Замах === 25 верасня 1984 года, знаходзячыся ў турме, Мэнсан быў атакаваны іншым зняволеным — Янам Холмстрэмам, які абліў яго растваральнікам і падпаліў, у выніку чаго Мэнсан атрымаў апёкі другой і трэцяй ступеняў 18 % цела, пераважна твару і галавы<ref name="nyt260984">{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/1984/09/26/us/around-the-nation-manson-is-set-ablaze-by-inmate-in-california.html|title=Manson Is Set Ablaze By Inmate in California|work=[[The New York Times]]|date=1984-09-26|lang=en|accessdate=2013-02-01|archiveurl=https://www.webcitation.org/6E7857HNJ?url=http://www.nytimes.com/1984/09/26/us/around-the-nation-manson-is-set-ablaze-by-inmate-in-california.html|archivedate=2013-02-01|deadlink=no}}</ref>. Холмстрэм сцвярджаў, што Мэнсану надакучыла, што ён спявае ў камеры крышнаіцкія мантры, і Мэнсан стаў пагражаць яму, і гэта заахвоціла яго да нападу<ref name="nyt260984" />. === Спроба жаніцьбы === 7 лістапада 2014 года 80-гадоваму Мэнсану быў выдадзены дазвол на заключэнне шлюбу з 27-гадовай Афтан Элейн Бертан, таксама вядомай як Стар<ref>{{Cite web|url=http://time.com/3590836/charles-manson-marriage-afton-elaine-burton-star/|title=5 Things to Know About the Woman Charles Manson Might Marry|publisher=[[Time]]|accessdate=2017-11-20|archive-date=2015-01-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20150106131006/http://time.com/3590836/charles-manson-marriage-afton-elaine-burton-star/|deadlink=no}}</ref>. Гэты шлюб не быў зарэгістраваны, бо высветлілася, што Бертан задумала гэта толькі для таго, каб атрымаць матэрыяльную выгаду: пасля смерці Мэнсана яна мела намер на правах жонкі атрымаць яго труп, бальзамаваць, змясціць у шкляны [[саркафаг]] і выставіць на агляд у Лос-Анджэлесе з мэтай прыцягнення турыстаў<ref>{{Cite news|title=Manson wedding off after it emerges that his fiance just wanted his corpse for display|url=http://www.independent.co.uk/news/people/charles-manson-wedding-off-after-it-emerges-that-girlfriend-afton-elaine-burton-just-wanted-his-10034793.html|accessdate=2017-11-20}}</ref>. == Смерць == 3 студзеня 2017 года газета ''«[[Los Angeles Times]]»'' паведаміла, што Мэнсан цяжка хворы; стан яго быў настолькі сур’ёзным, што яго не пакінулі ў турэмным шпіталі, а вывезлі за межы турмы і змясцілі ў звычайную бальніцу<ref name="лента0401">{{Cite web|url=https://lenta.ru/news/2017/01/04/mensona_uvezli_iz_turimy/|title=Серийного убийцу Чарльза Мэнсона госпитализировали из тюрьмы|date=2017-01-04|publisher=[[Lenta.ru]]|accessdate=2017-01-04|archive-date=2017-01-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20170104155810/https://lenta.ru/news/2017/01/04/mensona_uvezli_iz_turimy/|deadlink=no}}</ref>. У сярэдзіне лістапада 2017 года ён быў зноў шпіталізаваны<ref>{{Cite web|url=http://time.com/5027330/charles-manson-hospitalized/|title=Charles Manson Has Reportedly Been Hospitalized|publisher=[[Time]]|accessdate=2017-11-20|archive-date=2017-11-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20171119172727/http://time.com/5027330/charles-manson-hospitalized/|deadlink=no}}</ref> і ў турму ўжо не вярнуўся. Чарльз Мэнсан памёр, знаходзячыся ў бальніцы, 19 лістапада 2017 года, на 84-м годзе жыцця. Цела было [[Крэмацыя|крэміравана]], прах развеяны у невядомым месцы. == Далейшы лёс членаў «сям’і» == [[Файл:Manson-March-2009.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Manson-March-2009.jpg/180px-Manson-March-2009.jpg|міні|188x188пкс|Чарльз Мэнсан, 2009 год.]] За забойствы, учыненыя «сям’ёй», сямёра ўдзельнікаў (акрамя самога Мэнсана) — С’юзан Аткінс, Патрышы Крэнуінкл, Леслі ван Хаўтэн, Бобі Басалей, Чарльз Уотсан, Брус Дэвіс і Стыў Гроган — былі прысуджаныя да смяротнага пакарання, замененай на пажыццёвае зняволенне, Мэры Бранер ужо знаходзілася ў зняволенні і не была асуджаная за злачынствы «сям’і», Лінет Фром і Сандра Гуд былі асуджаныя пазней за іншыя злачынствы. Гроган стаў адзіным з асуджаных на пажыццёвае зняволенне, хто выйшаў на волю. === Удзельнікі разні ў доме Шэран Тэйт і забойства пары Ла-Б’янка === ==== Жанчыны ==== С’юзан Аткінс, Патрышы «Кэці» Крэнуінкл і Леслі ван Хаўтэн былі накіраваныя ў Каліфарнійскую ўстанову для жанчын у горадзе [[Чына (Каліфорнія)|Чына]]. С’юзан Аткінс, знаходзячыся ў зняволенні, двойчы выходзіла замуж, стала хрысціянкай і напісала аўтабіяграфію пад назвай «Child of Satan, Child Of God». Яе другі муж арганізаваў сайт у яе падтрымку. У сакавіку 2008 года яна трапіла ў турэмную лякарню з дыягназам рак галаўнога мозгу. 2 верасня 2009 года С’юзан Аткінс у трынаццаты раз адмовілі ў датэрміновым вызваленні<ref>[http://www.latimes.com/news/local/la-me-manson-follower6-2009jun06,0,5682297.story «Parole hearing scheduled for Manson follower Susan Atkins.» Los Angeles Times, June 6, 2009] {{Wayback|url=http://www.latimes.com/news/local/la-me-manson-follower6-2009jun06,0,5682297.story}}{{Ref-en}}</ref>, а праз тры тыдні, 24 верасня, на 62 годзе жыцця, яна памерла. Патрышы Крэнуінкл па меры магчымасці вядзе актыўнае жыццё ў турме<ref name=":2">{{Cite news|title=Manson Family Killer Denied Parole for At Least 5 Years|url=http://www.tmz.com/2017/06/22/manson-family-killer-patricia-krenwinkel-denied-parole/|accessdate=2017-11-23}}</ref>. У чэрвені 2017 года ёй чатырнаццаты раз адмовілі ва ўмоўна-датэрміновым вызваленні<ref name=":2" />. 27 мая 2022 года Камісія па ўмоўна-датэрміновым вызваленні Каліфорніі рэкамендавала змяніць меру стрымання ў дачыненні да 74-гадовай Патрышы Крэнуінкл, якая сядзіць у турме з 1969 года. Леслі Ван Хаўтэн, знаходзячыся ў зняволенні, атрымала ступень магістра і таксама змагаецца за сваё вызваленне, у чым ёй было шмат разоў адмоўлена. 9 студзеня 2018 года было адхілена яе 21-е прашэнне. 31 студзеня 2020 года ў СМІ з’явілася інфармацыя аб тым, што камісія па ўмоўна-датэрміновым вызваленні ўхваліла яе чарговае прашэнне; гэта рашэнне ўступіць у сілу, калі яно будзе ўхвалена губернатарам Каліфорніі [[Гэвін Ньюс|Гэвінам Ньюсам]]<ref>{{Cite web|url=https://www.thesun.co.uk/news/8322466/youngest-member-murderous-charles-manson-family-freed/#comments|title=CULT KILLER Youngest member of murderous Charles Manson family ‘to be FREED’ after 50 years|author=Jon Lockett|website=https://www.thesun.co.uk|date=2020-01-31|publisher=|archive-date=2020-02-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20200203194935/https://www.thesun.co.uk/news/8322466/youngest-member-murderous-charles-manson-family-freed/#comments|deadlink=no}}</ref>. Сястра Шэран Тэйт, Дэбра, заявіла, што катэгарычна не згодная з заключэннем камісіі аб памілаванні і спадзяецца, што губернатар не дазволіць Ван Хаўтэн выйсці на волю<ref>{{Cite web|url=https://bigpicture.ru/?p=1118665|title=Выйдет ли убийца на свободу? Самую юную соучастницу Чарльза Мэнсона могут выпустить|author=|website=https://bigpicture.ru|date=|publisher=|archive-date=2020-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20200806110120/https://bigpicture.ru/?p=1118665|deadlink=no}}</ref>. У лістападзе 2020 года Ньюс адхіліў прашэнне, заявіўшы, што 71-гадовая Ван Хаўтен ўсё яшчэ ўяўляе для грамадства неапраўданую небяспеку. '''Літаратура''' ==== Мужчыны ==== Бобі Басалей знаходзіцца ў Турме штата Арэгон у горадзе [[Сейлем (Арэгон)|Сайлем]], штат [[Арэгон]]. Знаходзячыся ў зняволенні, ён ажаніўся і стаў бацькам чацвярых дзяцей. Таксама ён займаецца музыкай і разам з жонкай падтрымлівае свой вэб-сайт. Яго апошняе прашэнне аб датэрміновым вызваленні было пададзена ў студзені 2019 года, а ў красавіку было адхілена. Чарльз Уотсан утрымліваўся ў Каліфарнійскай мужчынскай калоніі ў горадзе Сан-Луіс-Абіспа да 1993 года, калі ён быў пераведзены ў турму Мьюл-Крык у Іёне, Каліфорнія, а потым у турму Сан-Дыега Рычард-Джэй-Донаван. У турме ён стаў хрысціянскім актывістам і студэнтам-[[Капелан|капеланам]]. Напісаў аўтабіяграфію пад назвай «Will You Die For Me?». У 1979, знаходзячыся ў заключэнні, ён ажаніўся на Крысцін Джаан Сведж, пасля чаго ў іх нарадзілася чацвёра дзяцей (трое хлопчыкаў і адна дзяўчынка). У 2003 годзе Сведж развялася з Уотсанам і выйшла замуж за іншага мужчыну, але захавала з ім сяброўскія адносіны. Апошняе прашэнне (18-е па ліку) пра датэрміновае вызваленне Уотсан падаваў у кастрычніку 2021 года, але атрымаў адмову. Брус Дэвіс адбывае пакаранне ў каліфарнійскай мужчынскай калоніі ў горадзе Сан-Луіс-Абіспа, там жа, дзе раней утрымліваўся Чарльз Уотсан. Будучы зняволеным, ён стаў хрысціянінам і атрымаў доктарскую ступень па філасофіі рэлігіі<ref>{{Cite news|title=Charles Manson follower Bruce Davis sees parole rejected once again|url=http://www.theguardian.com/us-news/2016/jan/23/charles-manson-follower-bruce-davis-parole-denied-jerry-brown|date=2016-01-23|accessdate=2017-11-25}}</ref>. У 2010 годзе камісія па ўмоўна-датэрміновым вызваленні вырашыла, што Дэвіса можна вызваліць, але тагачасны губернатар Каліфорніі [[Арнольд Шварцэнэгер]] адмяніў гэта рашэнне. У кастрычніку 2012 года з’яўляліся звесткі, што ён можа выйсці на волю пасля 27-га прашэння, аднак усе наступныя просьбы былі адхіленыя губернатарам [[Джэры Браўн|Эдмундам Браўнам-малодшым]]. Слуханне апошняга прашэння адбылося ў 2021 годзе, але яно было адхілена. Стыў Гроган пасля асуджэння быў этапаваны ў турму «Deuel Vocational Institutions». Ён супрацоўнічаў з паліцэйскімі ў пошуках астанкаў Дональда Шы і быў датэрмінова вызвалены ў 1985 годзе. === Іншыя === ==== Мэры Бранер ==== Мэры Бранер не брала ўдзел у забойствах у разаніне ў хаце Тэйт і забойстве пары Ла-Б’янка, бо да гэтага моманту ўжо знаходзілася ў турме за махлярства з крэдытнымі картамі. Яна пайшла на кампраміс са следствам і сведчыла супраць «сям’і», але неўзабаве пашкадавала пра сваё рашэнне і стала ўдзельніцай групоўкі, што планавала захапіць пасажырскі самалёт, патрабуючы вызвалення Мэнсана і іншых асуджаных членаў «сям’і» і забіваць па адным пасажыру штогадзіны, пакуль патрабаванні не будуць выкананы. Для захопу самалёта групоўцы трэба была зброя, якую яны мелі намер выкрасці з крамы спартовых тавараў; у час спробы выкрадання яны былі схоплены паліцыяй. Бранер была асуджана і правяла ў турме 6 гадоў. У 1977 годзе яна выйшла на волю, пасля чаго аднавіла апеку над Валянцінам Майклам, змяніла імя і пераехала жыць на [[Сярэдні Захад]]<ref>{{Cite web|url=http://www.rollingstone.com/culture/pictures/manson-family-where-are-they-now-w430665/mary-brunner-w430670|title=Manson Family: Where Are They Now?|accessdate=2017-11-25|archivedate=2017-11-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171125210054/http://www.rollingstone.com/culture/pictures/manson-family-where-are-they-now-w430665/mary-brunner-w430670}}</ref><ref>{{Cite news|title=The Charles Manson Family|url=https://www.thoughtco.com/the-charles-manson-family-4123191|work=ThoughtCo|accessdate=2017-11-26}}</ref>. ==== Лінет «Сквікі» Фром ==== Лінет "Сквікі<nowiki><b id="mwAgU">»</b></nowiki> Фром, адна з самых адданых паслядоўніц Мэнсана, заставалася на волі да 5 верасня 1975 года, калі, знаходзячыся ў парку [[Сакрамента (Каліфорнія)|Сакрамэнта]], накіравала пісталет на прэзідэнта ЗША [[Джэральд Рудальф Форд|Джэральда Форда]]. Яна была тут жа абясшкоджаная агентам сакрэтнай службы [[:en:Larry Buendorf|Лары Буендорфам]]. На судзе Фром адмовілася супрацоўнічаць з уласнай абаронай, была прызнаная вінаватай у здзяйсненні спробы замаху на прэзідэнта і прысуджаная да пажыццёвага зняволення. Падчас адбыцця зняволення ўтрымлівалася ў розных установах. У 1979 годзе яна была змешчана ў Федэральную папраўчую ўстанову у горадзе Дубліне, штат Каліфорнія, дзе напала з малатком на іншую зняволеную. У снежні 1987 года, калі да яе дайшоў ілжывы слых, што Мэнсан нібыта памірае ад раку, яна здзейсніла уцёк з Федэральнага турэмнага лагера ў Олдэрсане, штат [[Заходняя Віргінія]]. Праз два дні яе злавілі і змясцілі ў Федэральны медыцынскі цэнтр (турму) Карсвел у горадзе [[Форт-Уэрт]], штат Тэхас, дзе яна утрымлівалася аж да вызвалення ў 2009 годзе. З 1985 года яна неаднаразова падавала прашэнні аб датэрміновым вызваленні, але кожны раз атрымлівала адмову. У ліпені 2008 года чарговае прашэнне было задаволена, аднак з-за ўцёкаў яе вызвалілі толькі 14 жніўня 2009 года. Пасля вызвалення Лінет Фром пражывае ў горадзе Марсі, штат [[Нью-Ёрк (штат)|Нью-Ёрк]]. ==== Сандра Гуд ==== Сандра Гуд, быўшы зацятай паслядоўніцай філасофіі Мэнсана пра захаванне экалагічнага балансу — ATWA (Air, Trees, Water, Animals), супольна са С’юзан Мёрфі разаслала «карпаратыўным забруджвальнікам» — выканаўчым дырэктарам і кіраўнікам прадпрыемстваў, якія забруджваюць навакольнае асяроддзе — 170 лістоў, што змяшчалі пагрозы смерцю. За гэта 13 красавіка 1976 года яна была асуджана на дзесяць гадоў пазбаўлення волі. У пачатку снежня 1985 года была ўмоўна-датэрмінова вызвалена, пасля чаго заставалася адданай ідэям ATWA і сцвярджала, што Мэнсан не быў датычны да забойстваў, за якія быў асуджаны. Па ўмовах вызвалення яна не мела права вярнуцца ў Каліфорнію і пераехала ў [[Вермонт]], дзе да 1989 года жыла адносна ціха пад імем Сандра Колінз, але праз некаторы час з-за выступаў у падтрымку Мэнсана яе асоба была раскрытая. Як толькі ўмоўны тэрмін скончыўся, яна пераехала ў Каліфорнію, у горад Хэнфард, каб знаходзіцца як мага бліжэй да месца зняволення Мэнсана. 26 студзеня 1996 года разам з Джорджам Сцімсанам яна стварыла вэб-сайт з адрасам atwa.com у падтрымку Мэнсана<ref>{{Cite web|url=http://www.charlesmanson.com/closing-argument.html|title=State of California v. Charles Manson by Vincent Bugliosi; Los Angeles, California, January 15, 1971|archive-date=2017-07-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20170702213035/http://www.charlesmanson.com/closing-argument.html|deadlink=no}}</ref>. У 2011 гэты сайт быў ліквідаваны, а даменнае імя выстаўлена на продаж. Пасля гэтага, па непацверджаных дадзеных, яна з’ехала з Хэнфарда; больш яна ніколі не рабіла адкрытых заяваў у падтрымку Мэнсана. У 2014 годзе Сцімсанам была выпушчаная кніга ''«''Да пабачэння, Хэлтэр Скелтэр''»,'' у якой сцвярджаецца, што вердыкт суда ў адносінах да Мэнсана быў несправядлівым. Гуд і Фром былі адзінымі паслядоўнікамі Мэнсана, якія заставаліся вернымі яму аж да яго смерці. == Нашчадкі Мэнсана == * Джэй Уайт (Чарльз Майлз Мэнсан-малодшы) (красавік 1956, Каліфорнія — 29 чэрвеня 1993, Каларада) — сын Мэнсана і Разалі Джын Уіліс, які нарадзіўся, калі Мэнсан адбываў першы «дарослы» турэмны тэрмін. У далейшым змяніў імя на Джэй Уайт, узяўшы прозвішча другога мужа маці. У 1993 годзе памёр ад нанесенага сабе ж агнястрэльнага ранення. Хоць яго матыў ніколі не быў афіцыйна пацверджаны, яго сын Джэйсан Фрыман у 2012 годзе заявіў, што яго бацька менавіта пакончыў з сабой, таму што не змог вынесці пачуцця віны з-за свайго паходжання. * Чарльз Лютэр Мэнсан (нар. 10 красавіка 1963) — сын Мэнсана і Лявоны Стывенс, які нарадзіўся, калі Мэнсан адбываў другі «дарослы» турэмны тэрмін. Пазней змяніў імя на Джэй Чарльз Уорнер. Як мяркуецца, памёр у 2007 годзе<ref>{{Cite web|url=https://www.ibtimes.com/who-are-charles-mansons-children-3-confirmed-biological-sons-others-claim-parentage-2615385|title=Who Are Charles Manson’s Children? 3 Confirmed Biological Sons, Others Claim Parentage|archive-date=2021-05-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20210509095427/https://www.ibtimes.com/who-are-charles-mansons-children-3-confirmed-biological-sons-others-claim-parentage-2615385|deadlink=no}}</ref>. * Валянцін Майкл Бранер (Валянцін Майкл Мэнсан) (нар. 15 красавіка 1968 года) — сын Мэнсана і Мэры Бранер. Быў названы ў гонар галоўнага героя адной з любімых кніг Мэнсана — «Чужынец у чужой краіне». Ва ўзросце 18 месяцаў, пасля арышту маці, быў аддадзены пад апеку бабулі і дзядулі па матчынай лініі, якія далі яму сваё прозвішча. Калі Бранер выйшла з турмы, яна аднавіла над ім апеку, але да таго моманту ён з-за ўзросту ўжо не змог прыняць яе як маці. У 1993 годзе заявіў, што ніякага пачуцця сваяцтва з Мэнсанам не адчувае<ref>{{Cite web|url=https://www.oprahmag.com/entertainment/a27920517/charles-manson-children/|title=Charles Manson Had at Least Three Biological Children|archive-date=2020-11-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20201125075406/https://www.oprahmag.com/entertainment/a27920517/charles-manson-children/|deadlink=no}}</ref>. == Магчымыя нашчадкі Мэнсана == * У сакавіку 1970 года Лінда Касабіян нарадзіла сына, які атрымаў імя Энджэл. Як мяркуецца, Касабіян нарадзіла яго ад Мэнсана. Сваяцтва не было ні пацверджана, ні аспрэчана. * У 2010 годзе нейкі Мэцью Робертс, які жыў у некалькіх прыёмных сем’ях, заяўляў, што з’яўляецца сынам Мэнсана. Ён сцвярджаў, што яго біялагічная маці была ўдзельніцай «сям’і» і зацяжарыла ад Мэнсана, калі «сям’ч» жыла на ранча Спэн; былі праведзены дзве ДНК-экспертызы, якія не пацвердзілі іх сваяцтва. * У 2011 годзе Рэбека Эванс-Баніядзі, якая з’яўляецца дачкой Андрэа Кавакоў (жанчыны, якая некаторы час была членам «сям’і») і вырасла ў прыёмных сем’ях, сцвярджала, што біялагічная маці нарадзіла яе ад Мэнсана. Сваяцтва было ні пацверджана, ні аспрэчана<ref>{{Cite news|title=Charles Manson is my father: Woman tells world of horrific discovery|url=http://www.mirror.co.uk/news/uk-news/charles-manson-is-my-father-woman-tells-129738}}</ref>. == Музычная кар’ера == [[Файл:Lie_—_The_Love_and_Terror_Cult.jpg|alt=|міні|131x131пкс|Вокладка альбома Мэнсана ''Lie: The Love and Terror Cult'' (1970).]] У 1970 годзе выйшаў альбом песень Мэнсана ''Lie: The Love and Terror Cult,'' складзены з дэмазапісаў, зробленых ім да арышту за забойства<ref>{{Cite news|title=Charles Manson Dead at 83|url=https://www.rollingstone.com/culture/news/charles-manson-dead-at-83-w458873}}</ref>. Пласцінку па просьбе Мэнсана спрадзюсіраваў і выпусціў за свой кошт Філ Каўфман — яго былы сукамернік па турме на востраве Тэрмінал, які жыў таксама кароткі час з «сям’ёй»<ref name=":4">{{Cite news|title=From The Beatles to The Beach Boys, Nine Inch Nails & More: Charles Manson's Ties to Music|url=https://www.billboard.com/articles/columns/rock/8039666/charles-mansons-music-history-beatles-beach-boys}}</ref>. Для вокладкі пласцінкі была выкарыстана выява вокладкі часопіса ''[[Life]]'' ад 19 снежня 1969 года з фатаграфіяй Мэнсана, дзе з арыгінальнага загалоўка «LIFE» была прыбраная літара «F»<ref name=":4" />. Альбом камерцыйна праваліўся: з 2000 надрукаваных былі прададзеныя толькі 300 копій, паколькі многія крамы адмовіліся распаўсюджваць творчасць забойцы; у выніку на дадзены момант арыгінал пласцінкі з’яўляецца калекцыйнай рэдкасцю<ref name=":4">{{Cite news|title=From The Beatles to The Beach Boys, Nine Inch Nails & More: Charles Manson's Ties to Music|url=https://www.billboard.com/articles/columns/rock/8039666/charles-mansons-music-history-beatles-beach-boys}}</ref>. Пасля некаторыя вядомыя выканаўцы і калектывы (напрыклад, [[Guns N’ Roses]], [[The Beach Boys]], [[:en:The Lemonheads|The Lemonheads]], Дэвендра Банхарт, [[:en:The Brian Jonestown Massacre|Brian Jonestown Massacre]], Blood Axis, Роб Зомбі) запісвалі кавер-версіі альбо выкарыстоўвалі фрагменты песень з гэтага альбома<ref>{{Cite web|url=https://www.rollingstone.com/culture/lists/charles-mansons-musical-legacy-a-murderers-words-in-9-tracks-w433395/beach-boys-never-learn-not-to-love-1968-w433396|title=Charles Manson's Musical Legacy: A Murderer's Words in 9 Tracks|author=|website=|date=|publisher=Rolling Stone|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190209211900/https://www.rollingstone.com/culture/culture-lists/charles-mansons-musical-legacy-a-murderers-words-in-9-tracks-98883/beach-boys-never-learn-not-to-love-1968-98981/|archivedate=2019-02-09|accessdate=2018-04-22}}</ref>. У тым жа годзе быў запісаны акустычны альбом [[:en:The Family Jams|The Family Jams]], які складаецца з песень, напісаных Мэнсанам, у выкананні былых удзельнікаў «сям’і» Стыва Грогана і Кетрын Шэйр і разнастайнага жаночага хору. Альбом выйшаў у свет праз 27 гадоў, у 1997 годзе. Ён быў выпушчаны на двух дысках; выпуск адбыўся пры падтрымцы і рэмастэрынгу двух лэйблаў, Transparency Records і Aoroa Records. == У масавай культуры == ==== Дакументальныя фільмы ==== * «Мэнсан» (1973) — рэжысёры Роберт Хендрыксан і Лоўрэнс Мэрык, намінацыя на прэмію «Оскар». * «Charles Manson Superstar» (1989) — рэжысёр Нікалас Шрэк. * «The Six Degrees of Helter Skelter» (2009) — рэжысёр Майкл Дорсі. * «Life After Manson» (2014) — рэжысёр Алівія Клаўс. * «Усярэдзіне секты Мэнсана: згубленыя плёнкі» (2018) — рэжысёр Х’ю Бэлентайн. * Фрагменты прамовы з інтэрв’ю выкарыстоўваюцца ў кампазіцыі «Worlock» электра-індастрыял групы «[[Skinny Puppy]]». * «Helter Skelter» (1974) — кніга амерыканскага юрыста Вінсэнта Бугліёзі пра Мэнсана. * Manson in His Own Words: The Shocking Confessions of ’The Most Dangerous Man Alive’(1986) — кніга Нуэля Эманса, напісаная на аснове яго інтэрв’ю з Чарльзам Мэнсанам. ==== Кінафільмы і тэлесерыялы ==== * «Я п’ю тваю кроў» (1970) — фільм жахаў, сюжэт якога часткова заснаваны на жыцці «сям’і» Мэнсана. * «Хелтэр Скелтэр» (1976) — тэлефільм, экранізацыя кнігі Вінцэнта Бугліёзі. * «Віртуознасць» (1995) — адзін з прататыпаў SID 6.7 з’яўляецца Чарльз Мэнсан. * «Сям’я Мэнсана» (1997) — трылер Джыма ван Бебера. * «Шчаслівага Раства, Чарлі Мэнсан!» (1998) — 16 серыя 2 сезону мультсерыяла «[[South Park|Паўднёвы Парк]]»: па сюжэце Мэнсан разам з дзядзькам Картмана здзяйсняе ўцёк з турмы. * «Хелтэр Скелтэр» (2004) — тэлефільм, рэмейк экранізацыі 1976 года. * «Страшна жыві! Страшна памры!» (2006) — лялечны мультфільм, чорная камедыя. * Сюжэты фільмаў «Незнаёмцы» (2008) і «Незнаёмцы: жорсткія гульні» (2018) маюць адсылкі на гісторыю Чарльза Мэнсана. * «Я д’ябал» (2009) — камедыйны трылер. Малады прысяжны на судзе улюбляецца ў адну з дзяўчат Мэнсана. * «Марта, Марсі Мэй, Марлен» (2011) — псіхалагічны фільм пра дзяўчыну з секты; з’яўляецца частковай адсылкай да гісторыі «сям’і» Мэнсана. * «Дом Мэнсана» (2014) — біяграфічны трылер. * «Сямейныя канікулы з Мэнсанамі» (2015) — незалежны камедыйны фільм. * «Вадалей» (2015)— серыял, заснаваны на рэальных падзеях, хоць некаторыя персанажы і сюжэтныя лініі выдуманыя. * «Паляўнічы за розумам» — серыял пра зараджэнне крымінальнай псіхалогіі ў [[Федэральнае бюро расследаванняў|ФБР]]. Мэнсан непасрэдна з’яўляецца ў 5 серыі 2 сезона. * «Страчаныя дзяўчыны Мэнсана» (2016) — тэлефільм пра Лінду Касабіян. * «Ваўкі ў дзвярэй» (2016) — фільм жахаў, у аснову якога лягла гісторыя забойства Шэран Тэйт і яе гасцей дома. * Амерыканская гісторыя жахаў: Культ (2017) — аблічча серыйнага забойцы быў увасоблены Эван Пітэрс. * «Нічога добрага ў гатэлі „Эль Раяль“» (2018) — Мэнсан з’яўляецца відавочным прататыпам персанажа Білі Лі. * «Так сказаў Чарлі» (2018) — біяграфічная драма. * «Прывіды Шэран Тэйт» (2019) — фільм жахаў. * «[[Аднойчы ў Галівудзе (фільм, 2019)|Аднойчы ў Галівудзе]]» (2019) — фільм [[Квенцін Таранціна|Квенціна Таранціна]] да 50-годдзя падзей 1969 года, які дэманструе альтэрнатыўны варыянт гісторыі, у якім у членаў «сям’і» не атрымоўваецца зладзіць разню ў доме Шэран Тэйт. У 2021 годзе Таранціна выдаў аднайменны раман. ==== Музыка ==== * Кампазіцыя Death Valley ’69 з альбома Bad Moon Rising [[Злучаныя Штаты Амерыкі|амерыканскага]] гурта [[Sonic Youth]]. * Песня Bloodbath in Paradise з альбома No Rest for the Wicked брытанскага музыканта [[Озі Осбарн]]а. * Фрагменты прамовы з інтэрв’ю выкарыстоўваюцца ў кампазіцыі «Worlock» электра-індастрыял групы «[[Skinny Puppy]]». * ATWA (2001) — кампазіцыя з альбома «Toxicity» амерыканскага рок-гурта армянскага паходжання [[System of a Down|«System of a Down]]». * Фрагмент прамовы Чарльза Мэнсана выкарыстоўваецца ў кампазіцыі «Forever Failure» з альбома «Draconian Times» брытанскага рок-гурта «Paradise Lost». * Фрагмент прамовы Чарльза Мэнсана выкарыстоўваецца ў кампазіцыі «Herr, Nun Laß In Frieden» амерыканскага выканаўцы «Blood Axis». * У песні «Creepy Crawl» гурта «Necro» выкарыстоўваецца ўрывак з інтэрв’ю. * Амерыканскі рок-спявак Браян Х’ю Уорнер, выкарыстаў імя актрысы [[Мэрылін Манро]] і прозвішча Чарльза Мэнсана для стварэння ўласнага псеўданіма — [[Мэрылін Мэнсан|Marilyn Manson]], а таксама назвы гурта — Marilyn Manson. Яе дэбютная дэмазапіс 1992 года мае тую ж назву, што і альбом удзельнікаў «сям’і» — «The Family Jams», рэліз якога выйшаў на 5 гадоў пазней. * Гурт «Spahn Ranch» названы ў гонар ранча, на якім жыла «сям’я». * Гурта Kasabian названа ў гонар Лінды Касабіян. * Рэпер СД стварыў трэк пад назвай «Чалавек са свастыкай на лбе». * Фрагмент прамовы Чарльза Мэнсана выкарыстоўваецца ў кампазіцыі «Gucci Prison» амерыканскага металкор гурта «Emmure». * У песні «Beware» гурта «Death Grips» выкарыстоўваецца ўрывак з інтэрв’ю Мэнсана. * У песні Он Юн «Мэнсон»<ref>{{Cite web|url=http://onesong.ru/14/On-Yun/tekst-pesni-Menson|title=Текст песни Он Юн - Мэнсон перевод, слова песни, видео, клип|publisher=onesong.ru|accessdate=2018-05-26|archive-date=2018-05-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20180527201503/http://onesong.ru/14/On-Yun/tekst-pesni-Menson|deadlink=no}}</ref>. * Смерць Мэнсана іранічна абыгрываецца ў песні «Charlie Is Dead» расійскага electro-праекта ET Pornstars * У песні «Fuck Everybody» выканаўцы Terror Reid выкарыстоўваецца ўрывак з інтэрв’ю. * Намаляваны на вокладцы песні «I know where you live» гурта You Must Murder * Фрагмент прамовы Чарльза Мэнсана выкарыстоўваецца ў кампазіцыі «introduction.exe» украінскага гурта «corn wave». {{Зноскі}} == Спасылкі == * {{H|Jenkins}}{{Cite web|author=[[Дженкинс, Джон Филип|Jenkins J. P.]]|url=http://www.britannica.com/biography/Charles-Manson|title=Charles Manson|publisher=[[Энциклопедия Британника|Britannica]]|accessdate=2017-02-27}} {{Бібліяінфармацыя}} {{DEFAULTSORT:Мэнсан Чарльз}} [[Катэгорыя:Забойцы ЗША]] [[Катэгорыя:Старонкі з недагледжанымі перакладамі]] e78bf6nq1qoe43h3z8smgdjaxrtp59p Эстэр Срулеўна Алексенцава 0 717761 4194665 2022-08-26T11:45:33Z Паўлюк Шапецька 37440 Новая старонка: «{{Вучоны}} '''Эстэр Срулеўна Алексенцава''' ({{ДН|27|2|1906}}, с. Голта (раён г. [[Пэрвамайск (Мікалаеўская вобласць)|Пэрвамайск]], [[Мікалаеўская вобласць]]), [[Украіна]] — {{ДС|4|2|1967}}) — уўрач-фізіёлаг. Доктар медыцынскіх навук (1947), прафесар (1949). Удзельнік Вялікай Айчы...» wikitext text/x-wiki {{Вучоны}} '''Эстэр Срулеўна Алексенцава''' ({{ДН|27|2|1906}}, с. Голта (раён г. [[Пэрвамайск (Мікалаеўская вобласць)|Пэрвамайск]], [[Мікалаеўская вобласць]]), [[Украіна]] — {{ДС|4|2|1967}}) — уўрач-фізіёлаг. Доктар медыцынскіх навук (1947), прафесар (1949). Удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. == Біяграфія == Скончыла [[Харкаўскі медыцынскі інстытут]] (1935). Працавала у Харкаўскім фармацэўтычным інстытуце (1938—1941, дырэктар інстытута, адначасова загадчык кафедры фізіялогіі), [[Віцебскі дзяржаўны медыцынскі інстытут|Віцебскім дзяржаўным медыцынскім інстытуце]] (у 1949—1964 — загадчык кафедры нармальнай фізіялогіі, з 1964 — прафесар-кансультант). Навуковыя інтарэсы: змяненні ўзроўню цукру ў крыві пры захворваннях; рэгуляцыя працэсаў знясілення; працэсы знясілення і ўзнаўлення функцый сліннай залозы і шкілетных мышц пры павышаным артэрыяльным ціску. == Узнагароды == [[Ордэн Чырвонай Зоркі|Ордэны Чырвонай Зоркі]], [[ордэн Айчыннай вайны|Айчыннай вайны]] 2-й ступені і інш. {{зноскі}} == Літаратура == * Колебания уровня сахара крови в норме и при различных воздействиях : диссертация … доктора медицинских наук / Эстер Срулевна Алексенцева. — Харьков, 1946. * Алексенцава Эстэр Срулеўна // Беларуская савецкая энцыклапедыя : [у 12 т.]. — Мінск, 1974. — Т. 11. — С. 578. {{DEFAULTSORT:Алексенцава Эстэр Срулеўна}} 2icia2kcnu07ni7t56d6wvr290701ec Размовы:Помнік у памяць вайны 1812 года (Клясціцы) 1 717762 4194667 2022-08-26T11:47:58Z Maksim L. 13 /* Назва */ новы падраздзел wikitext text/x-wiki == Назва == Калі гэта не нейкая замацаваная назва помніка, то "у памяць вайны" або "у памяць пра вайну" прынамсі. [[Удзельнік:Maksim L.|Максім Л.]] ([[Размовы з удзельнікам:Maksim L.|размовы]]) 14:47, 26 жніўня 2022 (+03) fn244xpp6wzu0kq9f4j44jf5zsym8v3