Вікіпэдыя be_x_oldwiki https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0 MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter Мэдыя Спэцыяльныя Абмеркаваньне Удзельнік Гутаркі ўдзельніка Вікіпэдыя Абмеркаваньне Вікіпэдыі Файл Абмеркаваньне файла MediaWiki Абмеркаваньне MediaWiki Шаблён Абмеркаваньне шаблёну Дапамога Абмеркаваньне дапамогі Катэгорыя Абмеркаваньне катэгорыі Партал Абмеркаваньне парталу TimedText TimedText talk Модуль Абмеркаваньне модулю Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk Камянец 0 1269 2334116 2312923 2022-08-22T18:29:38Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Гісторыя */ + wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Камянец |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Камянца |Трансьлітараваная назва = Kamianiec |Герб = Coat of Arms of Kamianiec, Belarus.svg |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1276 |Статус з = |Магдэбурскае права = 26 чэрвеня 1503 |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Камянецкі раён|Камянецкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = 10 |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 8360 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 225050, 225051 |СААТА = |Выява = Вежа (Камянец).JPG |Апісаньне выявы = [[Камянецкая вежа|Абарончая вежа]] |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 24 |Шырата сэкундаў = 15 |Даўгата градусаў = 23 |Даўгата хвілінаў = 49 |Даўгата сэкундаў = 10 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Камяне́ц''', '''Ка́менец'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 160.</ref> — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Лясная (рака)|Лясной]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Камянецкі раён|Камянецкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2018 год — 8360 чалавек<ref name="belstat2018" />. Знаходзіцца за 39 км ад [[Берасьце|Берасьця]], за 28 км ад чыгуначнай станцыі [[Жабінка]] (лінія [[Баранавічы]] — [[Берасьце]]); на аўтамабільнай дарозе [[Берасьце]] — [[Каменюкі]]. Камянец — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[места]] [[Берасьцейскі павет|гістарычнай Берасьцейшчыны]], старажытны замак [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Да нашага часу тут захаваўся выдатны помнік архітэктуры [[раманскі стыль|раманскага стылю]] — [[Камянецкая вежа|абарончая вежа]], найбольшая вышынёю і ступеньню захаванасьці сярод іншых будынкаў падобнага кшталту. == Назва == [[Тапонім]] Камянец утварыўся ад мясцовай мураванай («каменнай») [[Камянецкая вежа|вежы]], вакол якой узьнікла паселішча<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 152.</ref>. У 1795—1940 гадох места мела афіцыйную назву ''Камянец Літоўскі'' дзеля адрозьненьня ад украінскага [[Камянец-Падольскі|Камянцу Падольскага]]. 13 кастрычніка 1996 году жыхары [[Украіна|ўкраінскага]] [[Камень-Кашырскі|Каменя-Кашырскага]] заўчасна адсьвяткавалі 800-гадовы [[юбілей]] свайго места, памылкова атаясаміўшы гістарычную назву ''Камень'' з Камянцом, які паводле некаторых зьвестак упершыню ўпамінаецца пад 1196 годам. То бок фактычна яны адзначылі юбілей Камянца<ref>Кравчук П. Книга рекордів Волині. — Любешів: «Ерудит», 2005. С. 12.</ref>. == Гісторыя == === Раньнія часы === Першы пісьмовы ўпамін пра Камянец зьмяшчаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]] і датуецца 1276 годам (у пэўных крыніцах<ref>[[Юры Чантурыя|Чантурыя Ю.]] [https://web.archive.org/web/20100324080509/http://knihi.com/spadcyna/spadcyna4.html Гарады і час] // {{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}}</ref> можна сустрэць больш раньняе памылковае датаваньне — 1196 год), калі князь валынскі [[Уладзімер Васількавіч|Ўладзімер Васількавіч]] заклаў тут [[Камянецкая вежа|мураваную вежу]]<ref name="evkl27">[[Валеры Грынявецкі|Грынявецкі В.]] Камянец // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 27.</ref>: {{Цытата|…зруби город на пустом мъстъ, нарицаемъм Льстнъ, и нарече имя ему Каменець, зане бысть камена земля. Созда же въ нем столпъ каменъ высотою 17 саженей, подобенъ удивлению всъм зрящим на нъ|[[Іпацьеўскі летапіс]]}} У 1289 годзе князь [[Дарагічын (Падляскае ваяводзтва)|дарагічын]]скі Юры Львовіч разбурыў [[Замак|горад]]. === Вялікае Княства Літоўскае === У 1366 годзе Камянец далучыўся да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], дзе знаходзіўся ў валоданьні [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў]]. Неаднаразова (у 1375, 1378 і 1379 гадох) места цярпела ад нападаў [[крыжакі|крыжакоў]]. У 1382—1383 гадох Камянец знаходзіўся пад уладай зяця [[Кейстут]]а, князя Януша Мазавецкага. У 1409 годзе кароль польскі Ягайла прыняў тут паслоў ад папы рымскага [[Аляксандар V (антыпапа)|Аляксандра V]]. У гэты час у месьце існаваў палац-замак. Жыхары Камянца бралі актыўны ўдзел у [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай бітве]]. У 1413 годзе места стала сталіцай [[Камянецкі павет|Камянецкага павету]] [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]], яно знаходзілася на гандлёвым шляху зь [[Берасьце|Берасьця]] ў [[Горадня|Горадню]] і з [[Кракаў|Кракава]] ў [[Вільня|Вільню]]. 26 чэрвеня 1503 году вялікі князь [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] надаў Камянцу [[Магдэбурскае права]]<ref name="evkl27"/>, а ў 1524 годзе<ref name="evkl27"/> [[Жыгімонт Стары]] — герб: «''у срэбным полі чырвоны мур зь вежай за ім''»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|}}</ref>. У 1520 годзе<ref name="evkl27"/> места ўвайшло ў склад [[Падляскае ваяводзтва (1513—1795)|Падляскага ваяводзтва]], у 1565—1566 гадох згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай — у [[Берасьцейскі павет]] [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскага ваяводзтва]]. У XVI стагодзьдзі ў Камянцы было 3—4 тыс. жыхароў. У XVII—XVIII стагодзьдзях тут існаваў замкава-палацавы комплекс, працавала тэкстыльная мануфактура [[Радзівілы|Радзівілаў]]. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] [[Маскоўскае княства|маскоўскія]] захопнікі спалілі места<ref name="evkl27"/>. З прычыны ўчыненых разбурэньняў у 1661 годзе [[сойм Рэчы Паспалітай]] вызваліў камянецкіх мяшчанаў ад усіх падаткаў тэрмінам на 4 гады. У 1673 годзе пры Васкрасенскай царкве заснавалі манастыр. У другой палове XVII ст. у Камянцы было 13 вуліцаў<ref name="evkl28">[[Валеры Грынявецкі|Грынявецкі В.]] Камянец // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 28.</ref>. У 1723 годзе тут збудавалі касьцёл. У 1726 годзе сярод вернікаў некалькіх парафіяў Камянецкага дэканату ўпаміналася [[старалітва]]. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Камянец апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе ўвайшоў у склад [[Берасьцейскі павет (Расейская імпэрыя)|Берасьцейскага павету]] [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]]. У сярэдзіне ХІХ стагодзьдзя ў месьце было 597 двароў. У канцы ХІХ стагодзьдзя ў Камянцы дзейнічалі царква, касьцёл і юдэйскі малітоўны дом. Паводле вынікаў перапісу 1897 году — 1186 будынкаў, працавалі лячэбніца і царкоўна-прыходзкая школа. На 1914 год працавала 7 дробных прадпрыемстваў. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Камянец занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. <gallery caption="Старая графіка Камянца Літоўскага" widths=150 heights=150 class="center"> Kamianieckaja vieža. Камянецкая вежа (1885).jpg|Вежа і места. В. Гразноў, 1885 г. Kamianieckaja vieža. Камянецкая вежа (1850).jpg|Вежа і места. Невядомы мастак, сяр. XIX ст. Kamianieckaja vieža. Камянецкая вежа (N. Orda, 20.04.1876).jpg|Панарама места. [[Напалеон Орда|Н. Орда]], 20.04.1876 г. Kamianieckaja vieža. Камянецкая вежа (N. Orda, 1877-83).jpg|Літаграфія з малюнка {{nowrap|Н. Орды}}, 1877—1883 гг. </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Kamianiec, Padrečnaja. Камянец, Падрэчная (N. Orda, 20.04.1876).jpg|Налева ўдалечыні сынагога. [[Напалеон Орда|Н. Орда]], 20.04.1876 г. Kamianiec, Padrečnaja. Камянец, Падрэчная (A. Kühlewein, 1876).jpg|Паводле малюнку Н. Орды Kamianiec, Vaskrasienskaja. Камянец, Васкрасенская (A. Budziłovič, 1864).jpg|Васкрасенская царква. А. Будзіловіч, 1864 г. Kamianiec, Kaścielnaja, Śviatych Piatra i Paŭła. Камянец, Касьцельная, Сьвятых Пятра і Паўла (1927).jpg|Праект [[Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Камянец)|новага касьцёла]], 1927 г. </gallery> === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Камянец абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай 1921 году]] Камянец апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], у Берасьцейскім павеце [[Палескае ваяводзтва|Палескага ваяводзтва]]. У гэты час тут працавалі 3 лесапільні, вінакурня, цэх апрацоўкі аўчынаў, 2 маслабойні. У 1939 годзе Камянец увайшоў у [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]], дзе ў 1940 годзе атрымаў афіцыйны статус [[Пасёлак гарадзкога тыпу|пасёлку гарадзкога тыпу]] і стаў цэнтрам раёну. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 23 чэрвеня 1941 да 22 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 24 чэрвеня 1983 году Камянец зноў атрымаў статус [[горад|места]]. <gallery caption="Места на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kamianieckaja vieža. Камянецкая вежа (1899).jpg|Вежа і мястэчка Kamianiec, Carkoŭnaja, Symonaŭskaja. Камянец, Царкоўная, Сымонаўская (1903).jpg|Сымонаўская царква, замест якой збудавалі [[мураўёўкі|мураўёўку]] Kamianiec, Vaskrasienskaja. Камянец, Васкрасенская (08.1916).jpg|Васкрасенская царква Kamianiec, Kaścielnaja, Śviatych Piatra i Paŭła. Камянец, Касьцельная, Сьвятых Пятра і Паўла (1921).jpg|Стары касьцёл </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Kamianiec, Dalina, Kaplica. Камянец, Даліна, Капліца (1930-39).jpg|Могілкі. Капліца Kamianieckaja synagoga. Камянецкая сынагога (1930) (2).jpg|Сынагога Kamianiec, Školnaja. Камянец, Школьная (1930).jpg|Адкрыцьцё гімназіі Kamianiec, Rynak. Камянец, Рынак (1901-39).jpg|На Рынку </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:180 barincrement:27 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:10000 ScaleMajor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1850 from:0 till:2900 bar:1878 from:0 till:6855 bar:1897 from:0 till:4600 bar:1921 from:0 till:2348 bar:1972 from:0 till:5100 bar:1991 from:0 till:8300 bar:1997 from:0 till:9400 bar:2004 from:0 till:8800 bar:2009 from:0 till:8447 bar:2018 from:0 till:8360 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XIX стагодзьдзе''': 1830 год — 927 муж., зь іх шляхты 4, духоўнага стану 5, мяшчанаў-юдэяў 738, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 176, жабракоў 14<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 412.</ref>; 1850 год — 2,9 тыс. чал.; 1878 год — 6855 чал., у тым ліку 5900 юдэяў<ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/763 763].</ref>; 1893 год — 1640 чал.<ref>{{Літаратура/ЭСБЕ}}</ref>; 1897 год — 4,6 тыс. чал.<ref>[http://gerb.brestobl.com/kamen0.html Каменец (Камянец, Kamenets)], [http://gerb.brestobl.com Гербы Брестской области]</ref> * '''XX стагодзьдзе''': 1921 год — 2348 чал.<ref>{{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 79.</ref>; 1972 год — 5,1 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Вялікая Савецкая Энцыкляпэдыя (3 выданьне)}}</ref>; 1991 год — 8,3 тыс. чал.; 1997 год — 9,4 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 78.</ref>; 1997 год — 9,3 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 554.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2004 год — 8,8 тыс. чал.; 2005 год — 8,7 тыс. чал.; 2006 год — 8,6 тыс. чал.; 2008 год — 8,5 тыс. чал.; 2009 год — 8447 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918174133/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-1.pdf Перепись населения — 2009. Брестская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2015 год — 8425 чал.<ref name="belstat2015">[https://web.archive.org/web/20150515134329/http://belstat.gov.by/uploads/bgd_files/1427878416014868.zip Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2016 год — 8405 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 8401 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 8360 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Камянцы працуюць 2 агульнаадукацыйныя школы, [[гімназія]], музычная школа, 2 дашкольныя дзіцячыя ўстановы. === Мэдыцына === Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляюць мескія лякарня і паліклініка. === Культура === Дзейнічаюць 2 дамы культуры, клюб, кінатэатар, 2 бібліятэкі. === Спорт === Для правядзеньня спартовых мерапрыемстваў у Камянцы ёсьць стадыён «Колас», прыстасаваны да гульні ў [[футбол]] і правядзеньня лёгкаатлетычных спаборніцтваў, пляцоўкі для гульні ў [[баскетбол]] і [[валейбол]], месца для зімовага катка. Ёсьць павільён для настольных гульняў: [[настольны тэніс]], [[більярд]]. Пры стадыёне знаходзіцца адміністрацыйна-сацыяльны будынак з прыбіральнямі, апранальнямі, душавымі. Апроч таго, у Камянцы дзейнічае фізкультурна-спартовы клюб, дзіцячая і моладзевая спартовая школа «Пушча», футбольны клюб «Камянец». Штогод праводзіцца каля 50 спартовых мерапрыемстваў. == Забудова == === Плян === У паўднёвай частцы Камянца сфармаваўся мікрараён, забудаваны 4—5-павярховымі жылымі дамамі. Аўтамагістраль Берасьце — Камянюкі падзяляе места на ўсходнюю і заходнюю часткі. Асновай яго плянавальнай структуры зьяўляецца няправільная радыяльная сетка вуліцаў. Галоўная вуліца — Берасьцейская (дзялянка аўтамабільнай дарогі Берасьце — Камянюкі). На ёй склаўся адміністрацыйна-грамадзкі цэнтар. Пэрспэктыву вул. Берасьцейскай замыкае сквэр і будынак сярэдняй школы № 1. Пераважае аднапавярховая індывідуальная забудова. Прамысловая зона знаходзіцца ў паўднёва-ўсходняй частцы. === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | 1 мая вуліца || '''Сьвіная''' вуліца <br> '''Паштовая''' вуліца <br> '''Сэнатарская''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | 8 сакавіка вуліца || '''Жабінкаўская''' шаша <br> '''Шашэйная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | 10 гадоў БССР вуліца || '''Судовая''' вуліца || Чырвонаармейская вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Гогаля вуліца || '''Палявая''' вуліца <br> '''Царкоўная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Дзьмітрук вуліца || '''Ступічаўская''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Дубовіка вуліца || '''Зялёная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кузько вуліца || '''Палявая''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Леванеўскага вуліца || '''Пасека''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Леніна вуліца || '''Рынак''' пляц || Пераца вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Матросава вуліца || '''Мурынка''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Набярэжная вуліца || '''Падрэчная''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пагранічная вуліца || '''Беластоцкая''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Піўненкі вуліца || '''Літоўская''' вуліца || Бэрка Ёсілевіча вуліца <br> Масьціцкага вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Смочая''' вуліца (паўночная частка) <br> '''Даліна''' вуліца (паўднёвая частка) || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Касьцельная''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Хахракова вуліца || '''Новая''' вуліца || Паўднёвая вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чкалава вуліца || '''Кобрынская''' вуліца<ref>Татаринов Ю. Города Беларуси в некоторых интересных исторических сведениях. Брестчина. — Минск, 2009.</ref> || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Судовая''' вуліца || |} З [[урбананіміка|урбананімічнай]] спадчыны Камянца да нашага часу гістарычную назву захавала толькі вуліца Берасьцейская. Тым часам гістарычныя Бажнічая, Гандлёвая, Глыбокая, Крывая, Могілкавая, Пахілая, Пярэсмык, Школьная і Замкавая вуліцы, Купальны заезд, Надрэчны праезд<ref>Мусевич Г. Каменцу 1720 лет. — Каменец, 1996.</ref> і Царкоўны пляц цяпер ня маюць афіцыйных назваў. === Мясцовасьці === Гістарычныя мясцовасьці Камянца: Замосты (Замлыны), Кладуча. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Камянца |- | * Сумеснае расейска-беларускае акцыянэрнае таварыства «Белавескія сыры» * Камянецкая філія адкрытага акцыянэрнага таварыства «[[Савачкаў прадукт]]» * Прыватнае нарыхтоўча-вытворчае гандлёва-ўнітарнае прадпрыемства «Камянецкі каапнарыхтпрамгандаль» |} == Транспарт == Праз Камянец праходзіць аўтамабільная дарога [[Берасьце]] — [[Каменюкі]] і чыгунка [[Высокае]] — [[Чаромха]], да Берасьця — каля 40 км. == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Гимназия.JPG|міні|Камянецкая гімназія]] === Інфраструктура === Дзейнічае філія Берасьцейскага абласнога краязнаўчага музэю — «Камянецкая вежа»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * [[Камянецкая вежа|Абарончая вежа]] (1271—1288) * Гімназія (1931) * Забудова гістарычная (канец ХІХ — пачатак ХХ ст.; фрагмэнты) * [[Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Камянец)|Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] (1925) * Могілкі старыя каталіцкія (XVIII—XX стагодзьдзі) * Сынагога * [[Царква Сьвятога Сімяона Стоўпніка (Камянец)|Царква Сьвятога Сімяона]] (1914; [[мураўёўкі|мураўёўка]]) * Помнік Алексу (1985, ск. Аляксандар Лышчык<ref>[https://web.archive.org/web/20110106050449/http://www.stol-kam.na.by/p100.htm Па турыстычным маршруце. г. Камянец]{{ref-ru}}</ref>) === Страчаная спадчына === * Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (1723) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Камянца" widths=150 heights=150 class="center"> Камянецкая вежа.jpg|[[Камянецкая вежа|Вежа]] Tower of Kamyanets 2011 6.JPG|Вежа і гімназія Kamyanets002.jpg|[[Царква Сьвятога Сімяона Стоўпніка (Камянец)|Царква]]-[[мураўёўкі|мураўёўка]] Сьвята-Сімяонаўская царква (Камянец) 02.jpg|Царква, інтэр’ер </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Краявіды Камянца 02.jpg|[[Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Камянец)|Касьцёл]] Краявіды Камянца 09.jpg|Могілкавая капліца Kamianiec, vulica (1.08.2008).jpg|Старая камяніца Kamianiec. Камянец (08.2008).jpg|Традыцыйная хата </gallery> == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)}} * {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.radzima.org/be/gorad/kamyanec.html Камянец], [[Radzima.org]] * [http://brestobl.com/gorod/centr/11.html Інфармацыя на старонцы BrestObl.com] * [http://kamenets.by/ Камянец — Беларусь у лепшым выглядзе]{{ref-ru}} * [http://rzecz-pospolita.com/kamieniec-litewski0.php3 Камянец — rzeczpospolita.com] {{Навігацыйная група |назоў = Камянец у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Камянецкі раён |Берасьцейская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Берасьцейшчыны}} [[Катэгорыя:Камянец| ]] k6abowqij5txcsy9ywqiv9oy7g5gh59 Капыль 0 1273 2334117 2298992 2022-08-22T18:32:49Z Kazimier Lachnovič 1079 + wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Капыль |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Капылю |Герб = Coat of Arms of Kapyl, Belarus.svg |Сьцяг = Flag of Kapyl.svg |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1274 |Статус з = |Магдэбурскае права = 27 жніўня 1652 |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Капыльскі раён|Капыльскі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 9489 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Паштовыя індэксы = 223910, 223927 |СААТА = |Выява = Панарама Капыля з замчышча, ліпень 2017.jpg |Апісаньне выявы = Панарама Капылю з Замчышча |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 9 |Шырата сэкундаў = 11 |Даўгата градусаў = 27 |Даўгата хвілінаў = 5 |Даўгата сэкундаў = 27 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Капы́ль''' — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Мажа|Мажы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Капыльскі раён|Капыльскага раёну]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2018 год — 9489 чалавек<ref name="belstat2018" />. Знаходзіцца за 120 км ад [[Менск]]у, за 9 км ад чыгуначнай станцыі [[Цімкавічы]] (лінія [[Баранавічы]] — [[Асіпавічы]]). Капыль — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[места]] [[Слуцкае княства|гістарычнай Случчыны]] (частка [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградчыны]]), колішняя сталіца [[Капыльскае княства|ўдзельнага княства]], старажытны [[Капыльскі замак|замак]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Да нашага часу тут захаваўся [[Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Капыль)|касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]], помнік архітэктуры XIX ст., [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|часткова зруйнаваны савецкімі ўладамі]]. == Назва == На думку географа [[Вадзім Жучкевіч|Вадзіма Жучкевіча]], аснова [[тапонім]]у Капыль ужывалася для пазначэньня адной з прыладаў апрацоўкі зямлі накшталт матыкі або кіркі. У беларускай мове слова «капыл» захавалася галоўным чынам для пазначэньня верхняй часткі шавецкай калодкі, а часам аднаго з тыпаў малатка ([[балтыйскія мовы|балтыйскае]] kople). Захавалася і мянушка Капыл — 'упарты, незгаворлівы чалавек'<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 173—174.</ref>. Тым часам, паводле папулярнага меркаваньня, назва Капыль утварылася ад слова «капыльле» — 'поле, апрацаванае матыкай'<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|8-2к}} С. 125.</ref>. Аднак некаторыя дасьледнікі мяркуюць, што назва паселішча ўтварылася ад слова «капальня» — часткі паганскай бажніцы<ref>Богдашич С. [http://kurjer.info/2008/12/17/sedye-legendy-drevnego-kopylya/ Седые легенды древнего Копыля], [[Інфа-Кур’ер]], 17 сьнежня 2008 г.</ref>. == Гісторыя == === Раньнія часы === Першы пісьмовы ўпамін пра Капыль зьмяшчаецца ў [[Галіцка-Валынскі летапіс|Галіцка-Валынскім летапісе]] з нагоды вайны галіцкага і холмскага князя Льва зь літоўскім князем [[Трайдзень|Трайдзенам]] і датуецца 1274 годам<ref name="evkl">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Капыль // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 42.</ref>. Непадалёк ад сучаснага месца ёсьць гарадзішча, якое ў VIII—XI стагодзьдзях належала дрыгавічам. У XI—XIII стагодзьдзях тут разьмяшчаўся дзядзінец, дзе жыў князь з сваёй дружынай. === Вялікае Княства Літоўскае === У 1320-я гады Капыль далучыўся да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. У XIV—XVIII стагодзьдзях на тэрыторыі [[гарадзішча (археалягічны аб'ект)|гарадзішча]] (у цэнтры сучаснага места) існаваў [[Капыльскі замак|драўляны замак]]. У 1395 годзе Капыль стаў цэнтрам [[Капыльскае княства|княства]] ў валоданьні [[Алелькавічы|Алелькавічаў]]. У 1439 годзе сын [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта Кейстутавіча]] намесьнік літоўскі Міхал збудаваў тут драўляны касьцёл (у 1859 годзе на ягоным месцы ўзьвялі новы мураваны<ref>{{Літаратура/Каталіцкія храмы Беларусі (2008)|к}} С. 423.</ref>). У 1506 годзе слуцкія і капыльскія баяры, якіх сабрала князёўна [[Анастасія Слуцкая|Анастасія]], разьбілі тут крымскіх татараў, што адыходзілі па [[Бітва пад Клецкам|разгроме]] пад [[Клецак|Клецкам]]. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Капыль увайшоў у склад [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]]. У 1508 годзе, учыніўшы фэўдальны мяцеж, места захапіў [[Міхал Глінскі]], які аднак ня здолеў узяць замак. За часамі [[паўстаньне Налівайкі|паўстаньня С. Налівайкі]] 25 лістапада 1595 году каля Капылю адбыўся бой паміж казацкім загонам на чале з палкоўнікам Марцінкам і войскай [[Крыштап Радзівіл «Пярун»|К. Радзівіла]], у якім Марцінак загінуў, а казакі адступілі. У канцы XVI ст. дзейнічалі кальвінскі збор і царква. У 1612 годзе па сьмерці апошняй прадстаўніцы роду Алелькавічаў, князёўны Соф’і, Капыль перайшоў да [[Радзівілы|Радзівілаў]]. 27 жніўня 1652 году [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Уладзіслаў Ваза]] надаў месту [[Магдэбурскае права]] і герб: «''у залатым полі чорны паляўнічы рог''»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}} С. 167.</ref>. Ад гэтага часу жыхары абіралі магістрат з 2 бурмістраў, 4 радцаў, мескага пісара, войта і 4 лаўнікаў. Апроч таго, яны атрымалі на кірмашы і штотыднёвыя таргі ў пятніцы. У XVII ст. дзейнічала 6 цэхаў: шавецкі, кравецкі, шапачны, рэзьніцкі і ганчарны. У 1695 годзе паміж аддзеламі Сапегаў і Радзівілаў адбыліся баі за валоданьне Капылем. У [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікую Паўночную вайну]] (1700—1721) пажар зьнішчыў у месьце больш за 60 дымоў. У 1732 годзе адзін з жыхароў Капылю — Якаў Кісель — азначаецца як «[[Старалітва|стараліцьвін]]». У сярэдзіне XVIII ст. у месьце было 12 вуліцаў, 136 дымоў хрысьціян і 53 — юдэяў. На 1750 год упамінаюцца 244 рамесьнікі, 98 краўцоў, 55 ткачоў, 39 прадзільніц, 7 апрацоўнікаў мэталаў (разам 20 прафэсіяў). У 1791 годзе Капыль увайшоў у склад [[Случарэцкі павет|Случарэцкага павету]]<ref name="evkl"/>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kapyl, Niaśviskaja, Levin. Капыль, Нясьвіская, Левін (1879).jpg|значак|Праект дома Ш. Левіна на Нясьвіскай вуліцы, 1879 г.]] У выніку другога падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Капыль апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у [[Слуцкі павет|Слуцкім павеце]]. На 1795 год у месьце дзейнічалі 2 касьцёлы і царква, працавалі 3 млыны і карчма. На 1800 год — 175 двароў. Пазьней статус паселішча панізілі да мястэчка, якое ў 1832 годзе перадалі ў валоданьне Вітгенштэйнам. У 1833 годзе па судовым працэсе, распачатым жыхарамі Капылю, іх вызналі асабіста вольнымі, але зямлю пакінулі ў валоданьні зямяніна. На 1859 год у мястэчку было 257 двароў, дзейнічалі касьцёл, царква, збор і 2 юдэйскія малітоўныя дамы, працавалі 2 вадзяныя млыны і 6 крамаў. На 1861 год — 357 двароў, у 1886 годзе дзейнічалі касьцёл, царква і збор, працавалі 4 юдэйскія малітоўныя школы, бровар, млын, 6 заезных дамоў, 87 крамаў. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Капылі дзейнічалі касьцёл, царква, кальвінскі збор і 2 юдэйскія малітоўныя дамы; працавалі 3 школы (у тым ліку 2 жыдоўскія), бровар, 2 млыны, 3 ганчарныя заводы, прадпрыемства прахаладжальных напояў, 92 крамы, аптэка, заезны дом, 7 корчмаў. На 1909 год — 1178 двароў. Улетку 1911 году ў мястэчку з спэктаклем выступіла трупа [[Ігнат Буйніцкі|Ігната Буйніцкага]]. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў лютым 1918 году Капыль занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Капыль абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Жыхары мястэчка атрымалі Пасьведчаньні [[Народны Сакратарыят БНР|Народнага Сакратарыяту БНР]]<ref>{{Літаратура/ВГАБ|4к}} С. 19.</ref>. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Капыль увайшоў у склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]]. У жніўні 1919 — ліпені 1920 году мястэчка займала польскае войска. У 1924 годзе Капыль стаў цэнтрам раёну [[БССР]], тут працавалі меская бібліятэка, тэатар, народны дом, лякарня, аптэка, 7-гадовая школа. На 1926 год у мястэчку працавалі сыраварны і цагляны заводы, ганчарная і шавецкая арцелі. У 1930-я гады тут працавалі млын зь лесапілкай, торфазавод, хлебапякарня, маслазавод, друкарня, шавецкая, кравецкая, сталярна-мэблевая і кавальская прамысловыя майстэрні, электрастанцыя. 27 верасьня 1938 году Капыль атрымаў афіцыйны статус [[пасёлак гарадзкога тыпу|пасёлку гарадзкога тыпу]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 29 чэрвеня 1941 да 1 ліпеня 1944 году Капыль знаходзіўся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 29 красавіка 1984 году Капыль зноў атрымаў статус [[места]]. 8 лютага 2000 году афіцыйна зацьвердзілі гістарычны мескі герб. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kapyl, Rynak. Капыль, Рынак (1909).jpg|На Рынку, 1909 г. Kapyl, Słuckaja, Śviatych Piatra i Paŭła. Капыль, Слуцкая, Сьвятых Пятра і Паўла (1914).jpg|Вуліца Слуцкая. [[Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Капыль)|Касьцёл]], 1914 г. Kapyl, Śviatych Piatra i Paŭła. Капыль, Сьвятых Пятра і Паўла (1914).jpg|Інтэр’ер касьцёла, 1914 г. Kapyl, Rynak, Klajnbort. Капыль, Рынак, Кляйнборт (1916).jpg|Рынак. Дом Кляйнбортаў, 1916 г. </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Kapyl, Studnia. Капыль, Студня (1918).jpg|Старая студня, 1918 г. Kapyl. Капыль (1918).jpg|Вуліца, 1918 г. Kapyl, Rynak-Piasieckaja. Капыль, Рынак-Пясецкая (1920).jpg|Рог Рынку і вуліцы Пясецкай. [[Царква Ўшэсьця Гасподняга (Капыль)|Царква]], 1920-я гг. Kapyl, Rynak. Капыль, Рынак (1932).jpg|Рынак, 1932 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:160 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:11000 ScaleMajor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1750 from:0 till:1230 bar:1800 from:0 till:629 bar:1861 from:0 till:1842 bar:1883 from:0 till:2000 bar:1897 from:0 till:4463 bar:1909 from:0 till:5968 bar:1926 from:0 till:4000 bar:1941 from:0 till:5059 bar:1969 from:0 till:4100 bar:1977 from:0 till:5700 bar:1991 from:0 till:10000 bar:1997 from:0 till:10700 bar:2006 from:0 till:10600 bar:2009 from:0 till:9938 bar:2018 from:0 till:9489 TextData= fontsize:10px pos:(10,195) text: </timeline> </div> * '''XVIII стагодзьдзе''': 1750 год — 1230 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|8-2к}} С. 130.</ref>; 1795 год — 693 чал.; 1800 год — 629 чал. * '''XIX стагодзьдзе''': 1861 год — 1842 чал.; 1883 год — 2 тыс. чал.<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Kopyl // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/386 386]—387.</ref>; 1897 год — 4463 чал.<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]], [[Лявон Калядзінскі|Калядзінскі Л.]] Капыль // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 105.</ref> * '''XX стагодзьдзе''': 1909 год — 5968 чал.; 1926 год — 4 тыс. чал.; 1941 год — 5059 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|8-2к}} С. 132.</ref>; 1969 год — 4,1 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|8-2к}} С. 133.</ref>; 1977 год — 5,7 тыс. чал.; 1991 год — 10 тыс. чал.; 1997 год — 10,7 тыс. чал.<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]], [[Лявон Калядзінскі|Калядзінскі Л.]] Капыль // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 104.</ref>; 1998 год — 10,8 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|8к}} С. 34.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2006 год — 10,6 тыс. чал.; 2007 год — 10,5 тыс. чал.; 2008 год — 10,4 тыс. чал.; 2009 год — 9938 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20101030222404/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-6.pdf Перепись населения — 2009. Минская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2015 год — 9733 чал.<ref name="belstat2015">[https://web.archive.org/web/20150515134329/http://belstat.gov.by/uploads/bgd_files/1427878416014868.zip Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2016 год — 9620 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 9526 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 9489 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === [[Файл:Парафія Святых апосталаў Пятра і Паўла.jpg|значак|Новы касьцёл]] У Капылі працуюць 6 дашкольных установаў, 3 сярэднія, 2 дзіцяча-юнацкія спартовыя школы, дзіцячая школа мастацтваў. === Мэдыцына === Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляюць лякарня і стаматалягічная паліклініка. === Культура === Дзейнічаюць 2 бібліятэкі, цэнтар культуры. == Забудова == === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Зьмітра Жылуновіча вуліца || '''Пясецкая''' вуліца <br /> '''Царкоўная''' вуліца <br> '''Сьвержанская''' вуліца<ref name="plan-XIX">[[:Файл:Kapyl. Капыль (1801-50).jpg|Плян мястэчка Капылю]]</ref> |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Слабодзкая''' вуліца (частка)<br />'''Дубніцкая''' вуліца (частка) |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Карла Маркса вуліца || '''Сьвержанская''' вуліца<ref name="tat">Татаринов Ю. Города Беларуси в некоторых интересных исторических сведениях. Минщина. — Минск, 2008.</ref> |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Леніна плошча || '''Рынак''' пляц |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Максіма Горкага вуліца || '''Крыжовая''' вуліца<ref name="magd">Капыль і Магдэбургскае права: нарысы гісторыі горада XIV—XIX стагоддзяў. — Горадня: ЮрСа Принт, 2012.</ref> <br> '''Какорыцкая''' вуліца<ref name="tat"/> <br> '''Клецкая''' вуліца (частка) <br> '''Сьвержанскі''' завулак (частка) <ref name="plan-XIX"/> |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Слуцкая''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Пралетарская вуліца || '''Задні Роў''' вуліца<ref name="magd"/> <br> '''Садовая''' вуліца<ref name="tat"/> <br> '''Затыльная''' вуліца<ref name="plan-XIX"/> |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Пушкіна вуліца || '''Сьвержанскі''' завулак<ref name="plan-XIX"/> |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Ходзькаўская''' вуліца<br />'''Нясьвіская''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Трактарная вуліца || '''Броварная''' вуліца |} З [[Урбананіміка|урбананімічнай]] спадчыны Капылю да нашага часу гістарычную назву захавала толькі вуліца Замкавая. Паводле пляну 1-й паловы XIX ст. Менская вуліца называлася Пясецкай<ref name="plan-XIX"/>. === Мясцовасьці === У Капылі існавалі гістарычныя мясцовасьці: Яцкоўшчына, Засьценак, Малая Байкоўшчына, Вялікая Байкоўшчына, Шусьціна, Салаўёўшчына, Грыцава гара, Падзамча, Клебаншчына, Каменшчына, Старына, Рэпішкі. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай, дрэваапрацоўчай прамысловасьці. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Капылю |- | * Капыльскі масласырзавод ААТ «[[Слуцкі сыраробны камбінат]]» * КУП «Капыльскі завод драўляных вырабаў»; * КУП «Капыльскі завод жалезабэтонавых вырабаў» * філія ТАА «Сармат» * ПУП «Капыльскі кааппрам» Капыльскага раённага спажывецкага таварыства |} == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Капыль. Музей.jpg|значак|Краязнаўчы музэй]] === Інфраструктура === Дзейнічае Капыльскі краязнаўчы музэй. Спыніцца можна ў гатэлі «Капыль»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * [[Капыльскі замак|Замчышча]] (XIV ст.) * [[Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Капыль)|Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла]] (1859—1864; захаваўся ў значна перабудаваным выглядзе, цяпер у будынку разьмяшчаецца рэстаран<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://globus.tut.by/kopyl/index.htm |загаловак = Копыль |фармат = |назва праекту = |выдавец = [[Globus.tut.by]] |дата = 20 лютага 2012 |мова = ru |камэнтар =}}</ref>) * Могілкі: татарскія, юдэйскія * [[Царква Ўшэсьця Гасподняга (Капыль)|Царква Ўшэсьця Гасподняга]] (1866; [[мураўёўкі|мураўёўка]]) === Страчаная спадчына === * Кальвінскі збор * Сынагога * Царква Ўшэсьця Гасподняга (XVI ст.) == Галерэя == <center><gallery caption="Краявіды Капылю" widths=150 heights=150 perrow="4"> Капыль. Рэстаран у былым касцёле.jpg|[[Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (Капыль)|Касьцёл]], перабудаваны пад рэстаран Kapyl.jpg|[[Царква Ўшэсьця Гасподняга (Капыль)|Царква]] да надбудовы [[купал-цыбуліна|купала-цыбуліны]] Капыль. Свята-Узнясенская царква (02).jpg|Царква па надбудове купала-цыбуліны Будынкі ў цэнтральнай часцы Капыля.jpg|На гістарычным Рынку Капыль. Гарадская забудова (04).jpg|Старая камяніца Капыль. Гарадская забудова (03).jpg|Старая камяніца Курганныя могільнікі ў Капылі.jpg|Курганы Татарскія могілкі, Капыль, агульны від 3.jpg|Татарскія могілкі </gallery></center> == Асобы == * [[Салямон Абрамовіч]] (1835—1917) — жыдоўскі пісьменьнік, клясык літаратуры на [[ідыш]] і на [[іўрыт|іўрыце]] * [[Сьцяпан Александровіч]] (1921—1986) — беларускі пісьменьнік і літаратуразнавец * [[Зьміцер Жылуновіч]] (1887—1937) — беларускі пісьменьнік, грамадзкі і дзяржаўны дзяяч * [[Рэнальд Кныш]] (нар. 1931) — беларускі трэнэр па спартовай гімнастыцы * [[Аляксандр Сыман]] (нар. 1977) — беларускі біятляніст, пераможца кубку Балтыі па біятлёне * [[Дзьмітры Чарнушэвіч]] (1882—1938) — беларускі мовазнаўца і грамадзкі дзяяч * [[Аляксей Шкадарэвіч]] (нар. 1947) — фізык, акадэмік НАН Беларусі == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|8}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|8-2}} * Капыль і Магдэбургскае права: нарысы гісторыі горада XIV—XIX стагоддзяў / [[Тамара Габрусь|Т. Габрусь]] і інш.; пад рэд. [[Іна Соркіна|І. Соркінай]] — Горадня: ЮрСа Принт, 2012. — 223 с.: іл. {{ISBN|978-985-90264-7-3}} * {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.radzima.org/be/gorad/kapyly.html Капыль], [[Radzima.org]] * [http://budzma.by/news/krayby-kapyl-cikhi-raycentr-yaki-pamyataye-vikinhaw.html Край|BY: Капыль — ціхі райцэнтр, які памятае вікінгаў] * [http://weather-in.by/by/minskaja/1447 Прагноз надвор’я ў м. Капылі] {{Навігацыйная група |назоў = Капыль у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Капыльскі раён |Менская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Случчыны}} [[Катэгорыя:Капыль| ]] 90bwberm9n9impx7hem6erlzas1uvof 22 жніўня 0 1653 2334033 2334025 2022-08-22T13:06:17Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki {{КаляндарЖнівень}} {{Дзень|22|08}} == Падзеі == * [[1456]] — прынцам Валахіі стаў [[Улад III Цэпеш|Улад Дракула]], вядомы па легендах аб [[вампір]]ах * [[1846]] — у [[Мэксыка|Мэксыцы]] аб’яўлена пра аднаўленьне канстытуцыі 1824 году і правядзеньне выбараў. Узьнікла Другая Фэдэральная Рэспубліка Мэксыкі. * 1846 — выдадзены загад, згодна якога [[Нью-Мэксыка]] цалкам уключаная ў склад [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] * [[1864]] — падпісаная [[Першая Жэнэўская канвэнцыя]], створанае [[таварыства Чырвонага крыжа]] * [[1926]] — у [[Яганэсбург]]у, [[ПАР]] знойдзенае [[золата]] * [[1932]] — першыя экспэрымэнты [[BBC|British Broadcasting Company]] з тэлевізійным вяшчаньнем * [[1941]] — [[Другая сусьветная вайна]]: нямецкія войскі даходзяць да [[Ленінград]]у — пачынаецца [[блякада Ленінграда]] * [[1942]] — Другая сусьветная вайна: [[Бразылія]] абвясьціла вайну [[Трэці Райх|Нямеччыне]] і [[Італія|Італіі]] * [[1944]] — Другая сусьветная вайна: [[Румынія]] захопленая [[СССР]] * [[1972]] — [[Радэзія]] выключаная з [[Міжнародны алімпійскі камітэт|МАК]] за [[расізм|расісцкую]] ўнутраную палітыку * [[1979]] — «[[Led Zeppelin]]» выпусьцілі свой апошні альбом «[[In Through the Out Door]]» * [[1989]] — адкрытае першае кальцо [[Нэптун (плянэта)|Нэптуну]] * [[1989]] — [[Летува]] абвясьціла незаконнай анэксію рэспублікі [[СССР|Савецкім Саюзам]] * [[1991]] — пасьля правалу спробы дзяржаўнага перавароту ў [[СССР]] прэзыдэнт [[Міхаіл Гарбачоў]], часова адхілены ад кіраваньня, вярнуўся ў [[Масква|Маскву]]; змоўшчыкі арыштаваныя * [[1992]] — Прэзыдэнт [[Украінская Народная Рэспубліка|Украінскай Народнай Рэспублікі]] ў выгнаньні [[Мікола Плаўюк]] склаў паўнамоцтвы перад прэзыдэнтам [[Украіна|Украіны]] [[Леанід Краўчук|Леанідам Краўчуком]] * [[2002]] — улады [[Тайлянд]]у забаранілі выкарыстаньне [[слон|сланоў]] для перасоўваньня па гарадзкіх вуліцах == Нараджэньні == * [[1760]] — [[Леў XII (папа рымскі)|Леў XII]], [[папа]] рымскі * [[1854]] — [[Мілан I]], сэрбскі кароль * [[1861]] — [[Ігнат Буйніцкі]], беларускі актор, рэжысэр, тэатральны дзяяч * [[1862]] — [[Клёд Дэбюсі]], францускі кампазытар * [[1867]] — [[Максімілян Біхэр-Бэнэр]], швайцарскі лекар і дыетоляг * [[1874]] — [[Макс Шэлер]], нямецкі філёзаф * [[1880]] — [[Горх Фок]], нямецкі пісьменьнік-марыніст, значная фігура нямецкай прыгодніцкай літаратуры * [[1902]] — [[Лені Рыфэншталь]], нямецкая кінарэжысэрка * [[1904]] — [[Дэн Сяопін]], кіраўнік КНР з 1976 году * [[1917]] — [[Джон Лі Гукер]], амэрыканскі гітарыст і сьпявак * [[1920]] — [[Рэй Брэдбэры]], амэрыканскі пісьменьнік-фантаст * [[1928]] — [[Карлгайнц Штокгаўзэн]], нямецкі кампазытар * [[1939]] — [[Сяргей Казлоў (пісьменьнік)|Сяргей Казлоў]], савецкі пісьменьнік-казачнік, паэт * [[1950]] — [[Анатоль Мяцельскі]], беларускі матэматык * [[1963]] — [[Торы Эмас]], амэрыканская сьпявачка, піяністка, аўтар песень * [[1964]] — [[Матс Віляндэр]], швэдзкі тэнісыст * [[1966]] — [[Эдыўалэй Экінуэй-Эґбэджэй]], брытанскі актор, вядомы як [[Містэр Эка]] ў сэрыяле «[[Згубленыя]]» * [[1971]] — [[Рычард Армітэдж]], ангельскі актор == Сьмерці == * [[1155]] — [[Каноэ (імпэратар)|Каноэ]], 76-ы імпэратар [[Японія|Японіі]] * [[1188]] — Кароль [[Фэрдынанд II Ліёнскі]] * [[1241]] — [[Грыгорыюс IX|Рыгор IX]], папа рымскі * [[1280]] — [[Мікалай III (папа рымскі)|Мікалай III]], папа рымскі * [[1286]] — [[Эрык V Кліпінг]], кароль [[Данія|Даніі]] * [[1350]] — [[Філіп VI]], кароль [[Францыя|Францыі]] * [[1485]] — [[Рычард III]], кароль [[Ангельшчына|Ангельшчыны]] * [[1494]] — [[Ганс Мэмлінг]], бэльгійскі мастак * [[1553]] — [[Джон Дадлі]], ангельскі адмірал і палітык * [[1748]] — [[Людвік Францішак Карвацкі]], [[езуіты|езуіт]], прэфэкт, прафэсар філязофіі, матэматыкі й грэцкае мовы, місіянэр * [[1806]] — [[Жан Фраганар]], францускі мастак * [[1860]] — [[Аляксандар Габрыель Дэкан]], [[Францыя|францускі]] [[мастак]] * [[1891]] — [[Ян Нэруда]], чэскі журналіст, паэт і пісьменьнік * [[1898]] — [[Альгерд Абуховіч]], беларускі паэт, перакладчык * [[1922]] — [[Майкл Колінз]], ірляндзкі палітык, змагар за незалежнасьць * [[1978]] — [[Піліп Пестрак]], беларускі паэт, празаік, публіцыст, крытык * [[1988]] — [[Віталь Вольскі]], беларускі празаік, драматург, літаратуразнавец, краязнавец, палітычны дзеяч; кандыдат філялягічных навук * [[1989]] — [[Аляксандар Якаўлеў]], савецкі авіяканструктар * [[1991]] — [[Барыс Пуга]], [[СССР|савецкі]] дзяржаўны і партыйны дзеяч, міністар унутраных справаў СССР (1990—1991), чалец Дзяржаўнага камітэту па надзвычайных становішчах СССР == Сьвяты == * {{Сьцяг Расеі}} [[Расея]]: Дзень дзяржаўнага сьцяга {{Месяцы}} [[Катэгорыя:22 жніўня| ]] jw3gawehmi6ke65h1ac8cievt5qd9vo Вялікае Княства Літоўскае 0 2689 2334271 2332207 2022-08-23T10:40:06Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Насельніцтва */ стыль wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Літва (неадназначнасьць)}} {{Краіна |Назва = Вялікае Княства Літоўскае |НазваЎРоднымСклоне = Вялікага Княства Літоўскага |НазваНаДзяржаўнайМове = Великое князство Литовское, Руское, Жомойтское и иных |ПэрыядІснаваньня = XIII стагодзьдзе — 1795 |НаступнаяДзяржава1 = Рэч Паспалітая |НаступнаяДзяржава2 = Расейская імпэрыя |НаступнаяДзяржава3 = Прускае каралеўства |НаступнаяДзяржава4 = Габсбурская манархія |СьцягНаступнайДзяржавы1 = Chorągiew królewska króla Zygmunta III Wazy.svg |СьцягНаступнайДзяржавы2 = Flag of Russia.svg |СьцягНаступнайДзяржавы3 = Flag of Prussia 1892-1918.svg |СьцягНаступнайДзяржавы4 = Flag of the Habsburg Monarchy.svg |Сьцяг = |Герб = Coat of arms of the Grand Duchy of Lithuania (A. Guagnini, 1581).svg |НацыянальныДэвіз = |ДзяржаўныГімн = |Месцазнаходжаньне = Vialikaje Kniastva Litoŭskaje, Ruskaje, Žamojckaje.svg |АфіцыйнаяМова = [[Беларуская мова|беларуская]]<ref>[[Уладзімер Сьвяжынскі|Сьвяжынскі У.]] Якая мова была дзяржаўнай у Вялікім Княстве Літоўскім? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 12.</ref> ([[старабеларуская мова|старабеларуская]]){{Заўвага|Дэ-юрэ — афіцыйны статус з 1566 па 29 жніўня 1696 году. Дэ-факта — ад самога часу ўзьнікненьня ВКЛ і ўваходжаньня ў ягоны склад земляў беларускага этнічнага арэалу, на якіх прынамсі не пазьней за XIV ст. ужо была сфармаваная старабеларуская мова, ужываная ў дзелавой пісьмовасьці: такім чынам, фактычны афіцыйны статус мела з самога ўтварэньня ВКЛ. З канца XIV ст. старабеларуская мова ў пэўнай ступені саступае месца (выданьне прывілеяў на лацінскай мове, некаторых дакумэнтаў па-польску). З 1696 г. старабеларуская мова афіцыйна пазбаўленая афіцыйнага статусу, але зрэдчас выкарыстоўвалася ў актах мясцовага значэньня практычна да самой ліквідацыі ВКЛ.}}, [[лацінская мова|лацінская]]{{Заўвага|Часткова і дэ-факта (напрыклад, тэксты шэрагу прывілеяў).}}, [[польская мова|польская]]{{Заўвага|Упершыню выкарыстоўваецца без афіцыйнага статусу ў некаторай частцы дакумэнтаў пасьля пэрыяду пачатку збліжэньня з Польшчай, асабліва пашырыла выкарыстаньне з пачатку XVII ст. і ўрэшце набыла статус адзінай афіцыйнай мовы ў 1696 г., хоць старабеларускую і лацінскую мовы канчаткова ня выцесьніла.}}, |Сталіца = [[Наваградак]] (да 1323)<br />[[Вільня]] (ад 1323) |НайбуйнейшыГорад = |ТыпУраду = |ПасадыКіраўнікоў = |ІмёныКіраўнікоў = |Плошча = |МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = |АдсотакВады = |ГодАцэнкіНасельніцтва = |МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = |Насельніцтва = |ШчыльнасьцьНасельніцтва = |ЭтнічныСклад = [[ліцьвіны]], [[Русіны (гістарычны этнонім)|русіны]], [[жмудзіны]] |КанфэсійныСклад = |Пісьменнасьць = |ГодАцэнкіСУП = |МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = |СУП = |СУПНаДушуНасельніцтва = |Валюта = |КодВалюты = |ЧасавыПас = |ЧасРозьніцаUTC = |ЧасавыПасУлетку = |ЧасРозьніцаUTCУлетку = |НезалежнасьцьПадзеі = — абвешчаная<br />— страчаная<br /> |НезалежнасьцьДаты = <br />9 ліпеня 1253<br />1795 |АўтамабільныЗнак = |ДамэнВерхнягаЎзроўню = |ТэлефонныКод = |Дадаткі = |ПапярэдняяДзяржава1=Полацкае княства|ПапярэдняяДзяржава2=Галіцка-Валынскае княства|ПапярэдняяДзяржава3=Смаленскае княства|ПапярэдняяДзяржава4=Мангольская імпэрыя|ПапярэдняяДзяржава5=|СьцягПапярэдняйДзяржавы1=Iziaslav of Polock Seal avers.png|СьцягПапярэдняйДзяржавы2=Alex K Halych-Volhynia-flag.svg|СьцягПапярэдняйДзяржавы3=Coat of Arms of Smolensk (1430s).svg}} '''Вялі́кае Кня́ства Літо́ўскае''' (скарочаная назва '''Літва́''', больш поўная '''Вялі́кае Кня́ства Літо́ўскае Ру́скае й Жамо́йцкае'''<ref name="Kraucevic-2013-7">{{Літаратура/Гісторыя ВКЛ (2013)|к}} С. 7.</ref>{{Заўвага|{{мова-be-old|Великое Князство Литовъское, Руское, Жомоитъское|скарочана}}; {{мова-la|Magnus Ducatus Lithuaniae|скарочана}}, {{мова-pl|Wielkie Księstwo Litewskie|скарочана}}; іншыя назвы: '''Вялі́кая Лі́тва''', '''Вялікалі́тва'''}}) — [[Фэадалізм|фэўдальная]] эўрапейская дзяржава, якая займала тэрыторыю сучасных [[Беларусь|Беларусі]] і [[Летува|Летувы]], а таксама [[Украіна|Ўкраіны]] ([[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўшчына]], [[Чарнігаў]]шчына і [[Валынь]], да 1569 году), [[Расея|Расеі]] ([[Смаленскае ваяводзтва|Смаленшчына]] і [[Севершчына]], да сярэдзіны XVII стагодзьдзя) і [[Польшча|Польшчы]] ([[Падляшша]], да 1569 году). Першая сталіца — [[Наваградак]], з 1323 году — [[Вільня]]. [[Утварэньне Вялікага Княства Літоўскага|Узьнікла]] ў сярэдзіне XIII ст. на [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх землях]] верхняга і сярэдняга [[Панямоньне|Панямоньня]] ([[Літва старажытная]]) і вярхоўя ракі [[Вяльля|Вяльлі]]<ref name="ehb387">{{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 387.</ref><ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 7.</ref>. У 1569 годзе ўтварыла [[Канфэдэрацыя|канфэдэрацыю]] з [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўствам Польскім]] — [[Рэч Паспалітая|Рэч Паспалітую]]. Спыніла сваё існаваньне ў выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|яе трэцяга падзелу]] ў 1795 годзе<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Вялікае Княства Літоўскае: Гістарычны нарыс // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 401.</ref>, аднак ня зьнікла зь міжнароднай палітыкі: у XIX ст. неаднойчы ствараліся праекты адраджэньня ВКЛ, а некалькі мадэрных нацыянальных дзяржаваў у [[найноўшы час]] выводзілі зь яго свае пачаткі і абгрунтаваньне тэрытарыяльных прэтэнзіяў<ref name="Kraucevic-2013-7"/>. Вялікае Княства Літоўскае стала дзяржавай, у якой [[Этнагенэз беларусаў|канчаткова скансалідаваўся]] і заняў галоўнае месца [[беларусы|беларускі народ]]<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 156.</ref>. Выступіла прадаўжальнікам дзяржаўнасьці [[Полацкае княства|Полацкага]] і [[Тураўскае княства|Тураўскага]] княстваў<ref name="Kraucevic-2013-7"/>. == Назва і тытул == {{Асноўны артыкул|Літва}} Назва Вялікага Княства Літоўскага і тытул гаспадара зьмяняліся з часам у залежнасьці ад дзяржаўных межаў і будовы. У сярэдзіне XIII — пачатку XIV стагодзьдзях дзяржава называлася толькі [[Літва|Літвой]]. Так, у грамаце вялікага князя [[Міндоўг]]а (1254 год) ён значыцца «каралём Літвы». Па далучэньні да Вялікага Княства Літоўскага Кіеўскай і іншых украінскіх зямель гаспадар называўся «кароль ліцьвінаў і многіх русінаў»<ref name="ehb401">[[Язэп Юхо|Юхо Я.]] Вялікае Княства Літоўскае: Дзяржаўны і палітычны лад // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 401.</ref>). Па далучэньні часткі [[Латвія|Латвіі]] вялікі князь [[Гедзімін]] пачаў называцца «кароль [[ліцьвіны|ліцьвінаў]] і [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінаў]], валадар і князь [[Зэмгалія|Зэмгаліі]]». Па далучэньні [[Жамойць|Жамойці]] (сучаснай цэнтральнай і заходняй [[Летува|Летувы]]<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Дзяржаўны і палітычны лад // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 40.</ref>) у сярэдзіне XV ст. вялікі князь тытулюецца як «''великий князь… всее Литовское земли и Жомойтское и многих Руских земель''». У [[Статут ВКЛ 1529 году|Статуце 1529 году]] значылася «''Права писаныя даны панству Великому князьству Литовскому, Рускому, Жомойтскому и иныя через наяснейшого пана Жикгимонта, з Божее милости короля полского, великого князя литовского, руского, пруского, жомойтского, мазовецкого и иных''»<ref>[[Язэп Юхо|Юхо Я.]] Вялікае Княства Літоўскае: Дзяржаўны і палітычны лад // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 401—402.</ref>. Аднак па складаньні [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] (1569 год) і далучэньні [[Украіна|Ўкраіны]] да Польшчы краіна пачала звацца толькі Вялікім Княствам Літоўскім, хоць сам гаспадар працягваў тытулявацца вялікім князем літоўскім, рускім, прускім, жамойцкім, мазавецкім, а па далучэньні ў 1561 годзе [[Інфлянты|Інфлянтаў]] — і інфлянцкім<ref name="ehb402">[[Язэп Юхо|Юхо Я.]] Вялікае Княства Літоўскае: Дзяржаўны і палітычны лад // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 402.</ref>. У афіцыйных дакумэнтах для пазначэньня дзяржавы выкарыстоўваліся назвы: «Вялікае Княства Літоўскае», «гаспадарства», «панства», «Рэч Паспалітая»; апошняя ўжывалася як пры пазначэньні толькі Вялікага Княства Літоўскага, так і супольнай з Польшчай канфэдэрацыйнай дзяржавы<ref name="ehb402"/>. == Гісторыя == === Утварэньне === [[Файл:Litva (Yermalovich) be.svg|міні|290пкс|Межы [[Літва старажытная|старажытнай Літвы]] паводле [[Мікола Ермаловіч|М. Ермаловіча]]]] {{Асноўны артыкул|Утварэньне Вялікага Княства Літоўскага}} Вытокі [[беларусы|беларускай]] дзяржаўнасьці адносяцца ад узьнікненьня [[Полацкае княства|Полацкага]] і [[Тураўскае княства|Тураўскага]], а пазьней [[Гарадзенскае княства|Гарадзенскага]], [[Наваградзкае княства|Наваградзкага]], [[Смаленскае княства|Смаленскага]] і іншых княстваў, а створаная ў гэты час матэрыяльная і духоўная культура стала падмуркам дзяржаваўтваральных працэсаў ў XIII—XIV стагодзьдзях<ref name="ehb387"/>. Падобныя працэсы былі праявай і арганічнай часткай мірнага [[балты|балта]]-[[славяне|славянскага]] ўзаемадзеяньня ў біэтнічным рэгіёне верхняга Панямоньня<ref>{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 2.</ref>. Пераход балта-славянскага сымбіёзу на новую ступень эвалюцыі адбыўся з прычыны разбурэньня палітычнай сыстэмы Ўсходняй Эўропы (агрэсія [[Інфлянцкі ордэн|Інфлянцкага]] і [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага]] ордэнаў, [[мангола-татарская навала]])<ref name="kraucevic175">{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 175.</ref>. Утварэньне Вялікага Княства Літоўскага дало магчымасьць насельніцтву краю абараніць сваю незалежнасьць і стварыць умовы для далейшага сацыяльнага, палітычнага, эканамічнага і культурнага разьвіцьця. Вялікае Княства Літоўскае з цэнтрам у [[Наваградак|Наваградку]] паўстала каля 1240-х гадоў, калі на запросіны мясцовых баяраў тут пачаў княжыць [[Міндоўг]]. Абарону краю ачоліў наймацнейшы, правераны ў баёх і выправах ваенны правадыр, этнічнае паходжаньне якога ня мела істотнага значэньня, асабліва ў рэгіёне, дзе два этнасы вякамі жылі ўперамешку<ref name="kraucevic175"/>. Да прыходу Міндоўга цэнтар Гарадзенскага княства перасунуўся ў Наваградак, дзе валадарыў князь Ізяслаў, які, хутчэй за ўсё, мірна перадаў уладу й некаторы час браў удзел у выправах Міндоўга на польскія землі. Працэс фармаваньня новай дзяржавы быў даволі працяглым і адбываўся шляхам дынастычных шлюбаў, пагадненьняў (у рэдкіх выпадках захопу) паміж асобнымі княствамі пры захаваньні палёгак, прывілеяў і пэўнага самакіраваньня (паводле прынцыпу «''старыны ня рушыць, навіны ня ўводзіць''»). Упершыню гэты мэханізм быў выкарыстаны ў дачыненьні Полацку ў 1307 годзе па ўваходжаньні Полацкага княства ў склад ВКЛ, хоць да ўваходжаньня княства ў ім і раней кіравалі літоўскія князі ([[Таўцівіл]]). У дачыненьні да Панямоньня прынцып падобнай аўтаноміі невядомы. Неўзабаве да Вялікага Княства Літоўскага добраахвотна<ref name="ehb387"/> далучылася рэшта ўдзельных княстваў на тэрыторыі сучаснай Беларусі: [[Полацкае княства|Полацак]] — у 1307 годзе; [[Віцебскае княства|Віцебск]] — у 1320 годзе; [[Берасьцейскае княства|Берасьце]], [[Менскае княства|Менск]], [[Тураўскае княства|Тураў і Пінск]] — у 1320—1330-я<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|к}} С. 8.</ref> гады; [[Амсьціслаўскае княства|Амсьціслаў]] — у 1358 годзе. Найбольш пасьпяхова працэсы аб’яднаньня беларускіх зямель праходзілі ў часе княжаньня [[Гедзімін]]а (1316—1341). Важным ягоным дасягненьнем было стварэньне незалежнай ад [[Маскоўскі патрыярхат|Масквы]] [[Літоўская мітраполія|Літоўскай праваслаўнай мітраполіі]] з цэнтрам у Наваградку. Адначасна Гедзімін паклаў падмурак [[Русь|рускаму]] вэктару палітыкі Вялікага Княства Літоўскага, які разьвіваўся ў наступныя дзесяцігодзьдзі. === Пашырэньне === Значныя тэрытарыяльныя набыткі Вялікае Княства Літоўскае атрымала ў часе княжаньня [[Альгерд]]а (1345—1377). За ім у склад дзяржавы ўвайшлі [[Севершчына|Чарнігаўска-Северская]], [[Падольле|Падольская]], [[Валынь|Валынская]] і [[Кіеўскае княства|Кіеўская]] землі, [[Смаленскае княства]], а таксама [[Жамойць]]<ref name="ehb389">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Вялікае Княства Літоўскае: Гістарычны нарыс // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 389.</ref>. У выніку, землі сучаснай Беларусі занялі цэнтральнае месца, што забясьпечыла рост іхнай эканомікі, разьвіцьцё культуры, умацаваньне [[беларуская мова|беларускай]] (гістарычнай [[старабеларуская мова|рускай]] або [[літоўская мова|літоўскай]]) мовы як афіцыйнай<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Альгерд // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 223.</ref><ref>[[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] Альгерд // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 105.</ref>. [[Файл:Vialikaje Kniastva Litoŭskaje. Вялікае Княства Літоўскае (T. Lotter, 1770).jpg|міні|290пкс|Мапа Вялікага Княства Літоўскага, па 1757 г.]] На працягу XIV ст. не спынялася змаганьне супраць [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэна]], аднак яно мела зьменлівы посьпех. Тым часам у выніку разгрому татараў у [[Бітва на Сініх Водах|бітве на Сініх Водах]] (1362) на доўгі час атрымалася адвесьці пагрозу іхных набегаў ад паўднёвай часткі дзяржавы. Каб ня даць [[Маскоўская дзяржава|Маскве]] перашкодзіць аб’яднаньню зямель сучаснай Беларусі, вялікі князь Альгерд [[Паходы Альгерда на Маскву|учыніў на яе тры выправы]] — у 1368, 1370 і 1372 гадох. Па сьмерці Альгерда абвастрыўся канфлікт паміж [[Кейстут]]ам, ягоным сынам [[Вітаўт]]ам і новым вялікім князем [[Ягайла]]м. Гэта значна аслабіла дзяржаву, чым скарысталіся [[крыжакі]], якім у 1382 годзе Ягайла мусіў саступіць землі [[Жамойць|Жамойці]]. 3 мэтай процідзеяньня зьнешняй небясьпецы, што таксама пагражала суседняму [[Каралеўства Польскае (1385—1569)|Каралеўству Польскаму]], і ўмацаваньня сваёй улады вялікі князь склаў пэрсанальны хаўрус з Польшчай — [[Крэўская унія|Крэўскую унію]] (1385). Па атрымальні польскага стальца ён мусіў далучыць да Каралеўства Польскага Вялікае Княства Літоўскае. Аднак супраць падпарадкаваньня Польшчы выступіў Вітаўт, які ачоліў унутрыдзяржаўнае змаганьне. Міжусобная вайна паміж Вітаўтам і Ягайлам скончылася [[Востраўскае пагадненьне|Востраўскім пагадненьнем]] ([[5 жніўня|5.08]].1392 г.), паводле якога Вялікаму Княству Літоўскаму гарантавалася самастойнасьць у палітычным зьвязе з Польшчай (незалежны ўрад, скарб, войска), а вялікім князем абвяшчаўся Вітаўт. Пагадненьне таксама забараняла палякам набываць ці атрымліваць у спадчыну землі ў Вялікім Княстве. Аднак Вітаўт прагнуў поўнай незалежнасьці, з гэтай мэтай ён намагаўса атрымаць каралеўскі тытул і карону. Дзеля ўмацаваньня сваёй улады Вітаўт ліквідаваў некалькі ўдзельных княстваў (у [[Полацак|Полацку]], [[Віцебск]]у, [[Ноўгарад-Северскі|Ноўгарадзе-Северскім]], [[Кіеў|Кіеве]], на Валыні і ў Падольлі). У дачыненьнях з Тэўтонскім ордэнам ён, як і папярэднікі, мусіў выкарыстоўваць [[Жамойць]] у якасьці разьменнай манэты (вядома, што Вітаўт чатырохразова — у 1384, 1390, 1398 і 1404 гадох перадаваў яе крыжакам). Толькі па [[Бітва пад Грунвальдам|Бітве пад Грунвальдам]] (1410), да якой большая частка цяперашняй [[Летува|Летувы]] знаходзілася пад акупацыяй крыжакоў, адбылося канчатковае далучэньне гэтых зямель да Вялікага Княства<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] [http://www.svaboda.org/content/article/1776930.html Улады не заўважаюць перамогі пад Грунвальдам] // «[[Радыё Свабода]]», 14 ліпеня 2009.</ref>. Да 1430 году Вялікае Княства Літоўскае дасягнула сваёй максымальнай магутнасьці і тэрытарыяльных межаў «ад мора да мора»<ref name="ehb390">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Вялікае Княства Літоўскае: Гістарычны нарыс // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 390.</ref>: найбольш усходнім пунктам дзяржавы стала [[Тула]]<ref>[[Генадзь Шабанін|Шабанін Г.]], [[Аляксандар Шэкаў|Шэкаў А.]] Тула // {{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 401.</ref>, на ўзьбярэжжы [[Чорнае мора|Чорнага мора]] паўстаў шэраг умацаваных замкаў — [[Дашаў]], [[Кацюбееў]], [[Чорны Горад]] і інш. {{Вялікалітоўскае Прычарнамор’е}} Па сьмерці Вітаўта паміж ягоным братам [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонтам]] і новым вялікім князем [[Сьвідрыгайла]]м распачалося зацятае змаганьне за ўладу. У 1432 годзе выбухнула [[грамадзянская вайна ў ВКЛ 1432—1439 гадоў|грамадзянская вайна]], якая працягвалася да 1439 году і скончылася перамогай Жыгімонта. Гэтая вайна ахапіла толькі вярхі фэўдалаў, мела дынастычны характар і была змаганьнем за палітычную ўладу<ref name="hb90">{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у кантэксьце сусьветных цывілізацыяў)|к}} С. 90.</ref>. З 2-й паловы XV ст. узмацнілася пагроза з боку [[Крымскае ханства|Крымскага ханства]], несупынныя набегі якога значна пасунулі на поўнач межы дзяржавы. У 1506 годзе войска Вялікага Княства Літоўскага разьбіла татараў пад [[Клецак|Клецкам]], па чым буйныя татарскія набегі на Беларусь не паўтараліся<ref name="hb91">{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у кантэксьце сусьветных цывілізацыяў)|к}} С. 91.</ref>. У канцы XV ст. абвастрыліся дачыненьні з [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавай]], што прывяло да несупынных ваенных канфліктаў (у 1492—1494, 1500—1503, 1507—1508, 1512—1522, 1534—1537 гадох). З аднаго і з другога боку былі перамогі і паразы. Масква таксама інсьпіравала ўнутраныя канфлікты ў дзяржаве<ref name="hb153">{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у кантэксьце сусьветных цывілізацыяў)|к}} С. 153.</ref>. Уся захопніцкая палітыка Маскоўскай дзяржавы ажыцьцяўлялася пад эгідай абароны праваслаўя<ref name="hb153"/>. === Люблінская унія === {{Асноўны артыкул|Люблінская унія}} У выніку Крэўскай уніі Вялікае Княства Літоўскае і Польшча аб’ядналіся на аснове дынастычна-пэрсанальнай уніі пры захаваньні імі пэўнай самастойнасьці ўва ўнутранай і вонкавай палітыцы. Неаднаразовае аднаўленьне і пераўкладаньне гэтага зьвязу (у 1401, 1413, 1446, 1501) сьведчыла з аднаго боку пра яго нетрываласьць, а зь іншага — пра наяўнасьць чыньнікаў, што падштурхоўвалі абедзьве дзяржавы да збліжэньня. У [[XV стагодзьдзе|XV]]—[[XVI стагодзьдзе|XVI]] стагодзьдзях вызначылася наступная тэндэнцыя: чым больш абвастраліся дачыненьні Вялікага Княства з Масквой, тым больш яно схілялася да аб’яднаньня з Польшчай. Кульмінацыя маскоўска-літоўскага процістаяньня наступіла ў 1558 годзе, калі маскоўскі гаспадар [[Іван Жахлівы]] распачаў [[Інфлянцкая вайна|вайну]] з [[Інфлянцкі ордэн|Інфлянцкім ордэнам]] і захапіў шэраг важных фартэцыяў, што стварыла пагрозу беларускаму Падзьвіньню. З гэтай прычыны вялікі князь [[Жыгімонт Аўгуст]] прыняў [[Інфлянты]] пад свой пратэктарат, у выніку чаго землі ордэна перайшлі ў супольнае валоданьне Вялікага Княства Літоўскага і Каралеўства Польскага<ref name="hb153"/>. Аднак папярэднія войны выцягнулі ўсе сродкі зь дзяржаўнага скарбу: вялікалітоўскае войска пацярпела шэраг няўдачаў, і неўзабаве Масква захапіла ўсю паўночна-ўсходнюю частку Беларусі, адкрыўшы сабе шлях на [[Вільня|Вільню]]. Пад пагрозай апынулася само існаваньне дзяржавы, што прымусіла кіроўныя колы Вялікага Княства шукаць хаўрус з Польшчаю ўзамен на вайсковую дапамогу. 10 студзеня 1569 году распачаўся Люблінскі сойм, які працягваўся амаль 6 месяцаў. Польская шляхта настойвала на прыняцьці артыкулаў, што ставілі Вялікае Княства Літоўскае ў залежнае становішча ад Польшчы. Калі паслы Вялікага Княства ўбачылі пагрозу прымусовага складаньня уніі на непрымальных для іх умовах, то 1 сакавіка 1569 году пакінулі сойм. Аднак польскія фэўдалы скарысталі цяжкае вайскова-палітычнае становішча суседа і дабіліся ад Жыгімонта Аўгуста выданьня незаконных<ref name="hb92">{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у кантэксьце сусьветных цывілізацыяў)|к}} С. 92.</ref> загадаў пра далучэньне да Польшчы [[Брацлаўскае ваяводзтва|Брацлаўскага]], [[Валынскае ваяводзтва|Валынскага]], [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскага]] і [[Падляскае ваяводзтва (1513—1795)|Падляскага]] ваяводзтваў. У такім умовах прадстаўнікі Вялікага Княства мусілі вярнуцца за стол перамоваў. 1 ліпеня 1569 году зьявіўся акт Люблінскай уніі, паводле якога стваралася новая дзяржава — [[Рэч Паспалітая Абодвух Народаў]]. === Па Люблінскай уніі === [[Файл:Statut Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Статут Вялікага Княства Літоўскага (1588).jpg|міні|290пкс|[[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году|III Статут Вялікага Княства Літоўскага]], 1588 г.]] {{Асноўны артыкул|Рэч Паспалітая}} [[Рэч Паспалітая]] была [[канфэдэрацыя]]й суседніх дзяржаваў, у складзе якой Вялікае Княства Літоўскае існавала да канца XVIII ст. — часу падзелу Рэчы Паспалітай [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыяй]], [[Аўстрыя]]й і [[Прусія]]й<ref name="hb156">{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у кантэксьце сусьветных цывілізацыяў)|к}} С. 156.</ref>. Абедзьве дзяржавы-ўдзельніцы канфэдэрацыі захоўвалі асобныя адміністрацыйны апарат, заканадаўства і судовыя органы, фінансы, мытную сыстэмы, узброеныя сілы, тытул, герб і дзяржаўную пячатку. === Змаганьне за самастойнасьць === Нягледзячы на ўмовы уніі, у 1570—1580-х гады ў Вялікім Княстве Літоўскім рэгулярна праводзіліся агульнадзяржаўныя соймы, а з 1582 году пачаў дзейнічаць [[Галоўны Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўны Трыбунал]]<ref name="hb156"/>. Аднак найбольшай праявай змаганьня за дзяржаўную самастойнасьць Вялікага Княства Літоўскага было прыняцьце [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году|Статуту 1588 году]], які фактычна скасоўваў шэраг артыкулаў Люблінскай уніі. Згодна з гэтым заканадаўчым актам, які дзейнічаў на тэрыторыі Беларусі да 1840 году, Вялікае Княства Літоўскае было самастойнай дзяржавай з уласнай тэрыторыяй, апаратам, войскам, фінансамі. Больш таго, 1-ы артыкул IV разьдзелу Статуту зацьвярджаў, у адрозьненьне ад Польшчы, дзе мовай праўных дакумэнтаў была [[лаціна]], дзяржаўнасьць [[беларуская мова|беларускай мовы]]<ref name="hb156"/>. Пазьней пры спрыяльных абставінах ўплывовыя колы Вялікага Княства Літоўскага неаднойчы спрабавалі аднавіць поўную незалежнасьць: у 1650-я гады — [[Радзівілы]], у канцы XVII ст. — [[Сапегі]]. У выніку чаго ўрад Рэчы Паспалітай мусіў пайсьці на пэўныя саступкі: з 1673 году кожны трэці сойм Рэчы Паспалітай мусіў праводзіцца на тэрыторыі Вялікага Княства ў беларускім месьце [[Горадня|Горадні]] пад старшынствам аднаго зь мясцовых дэпутатаў. === Крыза === У XVII—XVIII стагодзьдзях у сацыяльна-эканамічным разьвіцьці Рэчы Паспалітай і Вялікага Княства Літоўскага ў прыватнасьці пазначыліся перадкрызавыя тэндэнцыі: адсутнасьць нацыянальнага адзінства, сацыяльныя, этнічныя, рэлігійныя супярэчнасьці, фэўдальныя міжусобіцы прывялі да эканамічнага заняпаду. Шматлікія войны вялі да разбурэньня местаў, мястэчак і вёсак, фізычнага зьнішчэньня насельніцтва. == Дзяржаўны і палітычны лад == Цэнтральную частку дзяржавы ў палітычным эначэньні гэтага паняцьця складала [[Літва|«Літва»]], якая ўлучала [[Ашмяны|Ашмянскую]], [[Берасьце]]йскую, [[Браслаў]]скую, [[Ваўкавыск]]ую, [[Вільня|Віленскую]], [[Вількамір]]скую, [[Горадня|Гарадзенскую]], [[Капыль]]скую, [[Клецак|Клецкую]], [[Кобрынь|Кобрынскую]], [[Ліда|Лідзкую]], [[Менск]]ую, [[Наваградак|Наваградзкую]], [[Нясьвіж|Нясьвіскую]], [[Пінск]]ую, [[Рэчыца|Рэчыцкую]], [[Слонім]]скую, [[Слуцак|Слуцкую]], [[Трокі|Троцкую]] і [[Тураў]]скую землі<ref name="ehb401"/>. Дамінаваньне ў дзяржаве мелі фэўдалы цэнтральных (беларускіх) зямель, бо Вялікае Княства ўтварылася на беларускай тэрытарыяльнай, этнаграфічнай і культурнай аснове, а [[беларуская мова]] была дзяржаўнай<ref name="ehb401"/>. Тут канцэнтравалася большасьць велікакняскіх і дзяржаўных маёнткаў, а таксама асноўныя маёнткі буйных фэўдалаў. Адсюль набіралася асноўная частка арміі, зьбіраліся асноўныя даходы ў дзяржаўны скарб. Буйныя фэўдалы зь беларускіх этнаграфічных зямель [[Алелькавічы]], [[Друцкія (Гедзімінавічы)|Друцкія]], [[Глябовічы]], [[Гальшанскія]], [[Кішкі]], [[Радзівілы]], [[Сапегі]] і іншыя займалі кіроўныя пазыцыі ў дзяржаўным апараце<ref name="ehb401"/>. Вялікае Княства Літоўскае ачольваў [[вялікі князь]] (гаспадар), які быў носьбітам вярхоўнай улады. Ягоны [[Гаспадарскі суд Вялікага Княства Літоўскага|Гаспадарскі суд]] быў найвышэйшай інстанцыяй. Да XV стагодзьдзя ўрадавую дзейнасьць ажыцьцяўляў толькі сам вялікі князь, які выконваў усе функцыі кіраваньня дзяржавай. З прычыны патрэбы арганізацыі дваровай гаспадаркі і разьвязаньня праблем ўнутранай і замежнай палітыкі зьявіліся сталыя службовыя асобы — спачатку маршалак, падкаморы, падчашы, чашнік, крайчы, стольнік, мечнік, кухмістр ды іншыя, у сярэдзіне XV стагодзьдзя — пасады агульнадзяржаўнай адміністрацыі (падскарбі земскі, канцлер ды гетман найвышэйшы)<ref>{{кніга|частка=Сістэма ўлады ў Вялікім Княстве Літоўскім|загаловак=Матэрыялы па гісторыі Беларусі|аўтар=[[Генадзь Сагановіч|Сагановіч Г.]]|Месца={{Менск (Мінск)}}|год=1997|наклад=500}}</ref>. Заканадаўчую функцыю вялікага князя абмяжоўваў сойм — зьезд дэлегатаў ад рэгіянальных збораў фэўдалаў (сходаў) — і вялікакняская Рада (з XVI ст. яе звалі [[Паны-Рада]]). {{Вялікія князі літоўскія}} == Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел == {{асноўны артыкул|Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Вялікага Княства Літоўскага}} На раньнім этапе свайго існаваньня Вялікае Княства Літоўскае падзялялася на судова-адміністацыйныя акругі (княствы і намесьніцтвы), межы якіх склаліся гістарычна. На тэрыторыі Беларусі было каля 20 княстваў і намесьніцтваў, якія зьяўляліся асноўнымі адміністрацыйна-тэрытарыяльнымі адзінкамі. Яны падзяляліся на больш дробныя воласьці, якія паступова распадаліся ў працэсе пераходу зямель да фэўдалаў. У XV—XVI стагодзьдзях аформілася 2-узроўневая адміністрацыйна-тэрытарыяльная сыстэма: найвышэйшы ўзровень складалі ваяводзтвы (ад 1413 году — [[Віленскае ваяводзтва|Віленскае]] і [[Троцкае ваяводзтва|Троцкае]], 1471 — [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўскае]], 1504 — [[Полацкае ваяводзтва|Полацкае]], 1507 — [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкае]], 1508 — [[Смаленскае ваяводзтва|Смаленскае]], 1511 — [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебскае]], 1513 — [[Падляскае ваяводзтва (1513—1795)|Падляскае]]) і землі (Жамойцкая і Валынская), якія ў сваю чаргу падзяляліся на княствы і намесьніцтвы. У 1565—1566 гадох згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай аформіўся новы падзел тэрыторыі Вялікага Княства<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] [http://www.vln.by/node/25 Тэрыторыя, адміністрацыйны падзел] // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 38—39.</ref>: {{Image label begin|image=Grand Duchy of Lithuania. Вялікае Княства Літоўскае.svg|width={{{width|350}}}|float={{{float|right}}}}} {{Метка выявы|x=-220.0|y=-127.0|scale={{{width|-1}}}|text=&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Файл:Coat of Arms of Amścisłaŭ Voivodeship.svg|20px]]'''''<font align="left" color="#000000"><small> [[Амсьціслаўскае ваяводзтва|Амсьціслаўскае]]</small></font>'''''}} {{Метка выявы|x=-55.0|y=-207.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Файл:Coat of Arms of Bieraście Voivodeship.svg|20px]]'''''<font color="#000000"><small> [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскае]]</small></font>'''''}} {{Метка выявы|x=-105.0|y=-87.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Файл:POL województwo mińskie IRP COA.svg|20px]]'''''<font color="#000000"><small> [[Віленскае ваяводзтва|Віленскае]]</small></font>'''''}} {{Метка выявы|x=-212.0|y=-80.0|scale={{{width|-1}}}|text=&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Файл:Coat of Arms of Viciebsk Voivodeship.svg|20px]]'''''<font color="#000000"><small><br />[[Віцебскае ваяводзтва|Віцебскае]]</small></font>'''''}} {{Метка выявы|x=-160.0|y=-127.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Файл:Coat of Arms of Miensk Voivodeship.svg|20px]]'''''<font color="#000000"><small><br />[[Менскае ваяводзтва|Менскае]]</small></font>'''''}} {{Метка выявы|x=-115.0|y=-158.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Файл:POL województwo nowogródzkie IRP COA.svg|20px]]'''''<font color="#000000"><small><br />[[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкае]]</small></font>'''''}} {{Метка выявы|x=-177.0|y=-53.0|scale={{{width|-1}}}|text=&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Файл:Coat of Arms of Połacak Voivodeship.svg|20px]]'''''<font color="#000000"><small><br />[[Полацкае ваяводзтва|Полацкае]]</small></font>'''''}} {{Метка выявы|x=-280.0|y=-90.0|scale={{{width|-1}}}|text=[[Файл:POL województwo smoleńskie IRP COA.svg|20px]]'''''<font color="#000000"><small><br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Смаленскае ваяводзтва|Смаленскае]]</small></font>'''''}} {{Метка выявы|x=-45.0|y=-97.0|scale={{{width|-1}}}|text=&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Файл:POL województwo mińskie IRP COA.svg|20px]]'''''<font color="#000000"><small><br />[[Троцкае ваяводзтва|Троцкае]]</small></font>'''''}} {{Метка выявы|x=-20.0|y=-40.0|scale={{{width|-1}}}|text='''''<font color="#000000"><small>[[Жамойцкае староства|Жамойцкае]]</small></font>'''''<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Файл:POL województwo żmudzkie IRP COA.svg|20px]]}} {{Image label end}}<noinclude> * [[Амсьціслаўскае ваяводзтва]] (без падзелу на паветы) * [[Берасьцейскае ваяводзтва]] (паветы: [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскі]], [[Пінскі павет|Пінскі]]) * [[Брацлаўскае ваяводзтва]] (паветы: [[Віньніцкі павет|Віньніцкі]], [[Брацлаўскі павет|Брацлаўскі]]) * [[Валынскае ваяводзтва]] (паветы: [[Крэменецкі павет|Крэменецкі]], [[Луцкі павет|Луцкі]], [[Уладзімераўскі павет|Уладзімераўскі]]) * [[Віленскае ваяводзтва]] (паветы: [[Ашмянскі павет|Ашмянскі]], [[Браслаўскі павет|Браслаўскі]], [[Віленскі павет|Віленскі]], [[Вількамірскі павет|Вількамірскі]], [[Лідзкі павет|Лідзкі]]) * [[Віцебскае ваяводзтва]] (паветы: [[Аршанскі павет|Аршанскі]], [[Віцебскі павет|Віцебскі]]) * [[Кіеўскае ваяводзтва]] (паветы: [[Жытомірскі павет|Жытомірскі]], [[Кіеўскі павет|Кіеўскі]], [[Мазырскі павет|Мазырскі]], [[Оўруцкі павет|Оўруцкі]], [[Чаркаскі павет|Чаркаскі]], [[Чарнобыльскі павет|Чарнобыльскі]]) * [[Менскае ваяводзтва]] (паветы: [[Менскі павет|Менскі]], [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкі]]) * [[Наваградзкае ваяводзтва]] (паветы: [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавыскі]], [[Наваградзкі павет|Наваградзкі]], [[Слонімскі павет|Слонімскі]]) * [[Падляскае ваяводзтва (1513—1795)|Падляскае ваяводзтва]] (паветы: [[Бельскі павет (Падляскае ваяводзтва)|Бельскі]], [[Дарагічынскі павет|Дарагічынскі]], [[Мельніцкі павет|Мельніцкі]]) * [[Полацкае ваяводзтва]] (без падзелу на паветы) * [[Троцкае ваяводзтва]] (паветы: [[Гарадзенскі павет|Гарадзенскі]], [[Ковенскі павет|Ковенскі]], [[Троцкі павет|Троцкі]], [[Упіцкі павет|Упіцкі]]) * [[Жамойцкае староства]] (фактычна мела статус ваяводзтва) Паводле ўмоваў Люблінскай уніі 1569 году, Брацлаўскае, Валынскае, Кіеўскае (без Мазырскага павету), Падляскае ваяводзтвы далучыліся да Каралеўства Польскага. У 1611 годзе войскі Рэчы Паспалітай вярнулі ў склад Вялікага Княства [[Смаленскае ваяводзтва]] (паветы [[Смаленскі павет|Смаленскі]] і [[Старадубскі павет|Старадубскі]]). У 1667 годзе, паводле ўмоваў [[Андрусаўскае замірэньне|Андрусаўскага замірэньня]], [[Смаленск]] і [[Старадуб]] перайшлі пад уладу [[Маскоўская дзяржава|Масквы]], з таго часу адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел дзяржавы не зьмяняўся больш за стагодзьдзе (да 1772 году). {{Ваяводзтвы Вялікага Княства Літоўскага}} == Насельніцтва == {{Падвойная выява|справа|Lićvin. Ліцьвін (1598).jpg|106|Lićvinka. Ліцьвінка (1598).jpg|106|Ліцьвіны (Lituani), 1598 г.}} {{Асноўны артыкул|Ліцьвіны|Русіны (гістарычны этнонім)|Жмогусы|Жамойты}} У дзяржаўных дакумэнтах Вялікага Княства Літоўскага XV—XVI стагодзьдзяў назва [[Ліцьвіны|«Ліцьвіны»]] (або «''Літоўскі народ''») азначае як каталікоў (або жыхарства [[Літва|Літвы]] ў вузкім сэнсе), так і, у шырокім сэнсе, увесь народ уласна Вялікага Княства Літоўскага (без [[Жамойць|Жамойці]]). У дамовах з [[Пскоўская рэспубліка|Псковам]] 1440 і 1480 гадоў вялікі князь [[Казімер Ягелончык|Казімер]] ужываў назву «ліцьвіны» як агульнае азначэньне ўсяго народу Вялікага Княства Літоўскага («''а мне вялікаму князю Казіміру блюсьці Пскавіціна как і сваяго Ліцьвіна; також і Псковічам блюсьці Ліцьвіна, как і Пскавіціна''»)<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. I. — СПб., 1846. № 38, 39, 73.</ref><ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 86—87.</ref><ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 206—207.</ref>. Земскі прывілей Кіеўскай зямлі 1507 году абумоўліваў «''…а Кіяніна, как і Ліцьвіна, ва чці дзяржаці''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. IІ. — СПб., 1848. № 30, С. 34.</ref><ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 78.</ref>. На Віленскім сойме 1565 году разглядалася пытаньне «''садночаньня народу Літоўскага з Рускім''»<ref>Янушкевіч А. Вялікае Княства Літоўскае і Інфлянцкая вайна 1558—1570 гг. — {{Менск (Мінск)}}, 2007. С. 275.</ref> (то бок касаваньня канфэсійных перапонаў паміж ліцьвінамі-каталікамі і русінамі-праваслаўнымі, завершанае Гарадзенскім прывілеем 1568 году), прытым прывілеі 1563—1568 гадоў зьвярталіся да «''[[шляхта|шляхты]] літоўскай''», «''[[Стан (сацыяльная група)|станаў]] літоўскіх''» (то бок да ўсёй шляхты і ўсіх станаў ВКЛ)<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 211.</ref>. [[Файл:Грамата_Жыгімонта_(Сігізмунда)_ад_27_верасня_1432_месцічам_Віленскім.jpg|міні|Грамата [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта I]] (1432 г.) «''Віленскім месьцічам веры рымскае і рускім, што суць рускае веры''» — сьведчаньне канфэсійнасьці назвы «[[Русіны (гістарычны этнонім)|рускія]]», пад якой разумелі ліцьвінаў [[Кіеўская мітраполія|рускай веры]]]] У 9-м артыкуле трэцяга разьдзелу [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 году|Літоўскага Статуту рэдакцыі 1566 году]] зазначаецца, што тытульнымі нацыямі Вялікага Княства Літоўскага ёсьць адно ліцьвіны і [[Русіны (гістарычны этнонім)|русіны]], у той час як [[жамойты]] адносяцца да ліку «''обчых, чужаземцаў і загранічнікаў''»{{Заўвага|Жамойтаў да ліку «''ўражонцаў''» Вялікага Княства Літоўскага далучылі толькі на Берасьцейскім сойме 1566 году — праз паўтара стагодзьдзя па далучэньні да ВКЛ большай часткі Жамойці}}<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 88—89.</ref>: {{Цытата|У том панстве Вялікам Княстве Літоўскам і ва ўсіх землях яму прыслухаючых дастойнасьцей духоўных і сьвецкіх гарадоў, двароў і грунтаў, староств у дзяржаньні і пажываньні і вечнасьцей жадных чужаземцам і загранічнікам ані суседам таго панства даваці ня маем; але то ўсё мы і патомкі нашы Вялікія Князі Літоўскія даваці будуць павінны толька '''Літве''' а Русі, родзічам старажытным і ўражонцам Вялікага Княства Літоўскага і іных земль таму Вялікаму Княству належачых. <…> Але на дастаенства і ўсякі ўрад духоўны і сьвецкі ня маець быці абіран, ані ад нас Гаспадара стаўлен, толька здаўна продкаў сваіх ураджэнец Вялікага Княства Літоўскага '''Ліцьвін''' і Русін.}} [[Файл:Lićvin (Biełarus). Ліцьвін (Беларус) (1730-49).jpg|значак|[[Бортніцтва|Бортнік]] ліцьвін (''Lütwin''{{Заўвага|Відаць, зь [[Ліцьвіны Севершчыны|ліцьвінаў Севершчыны]]. Арыгінальны подпіс: {{мова-de|«Eine in der Ukraine befindedt Nation Lütwin genannt, wie solhe abgebildet gehen»|скарочана}}}}). Адна зь першых этнаграфічных выяваў [[беларусы|беларусаў]], 1730—1740-я гг.<ref name="CitiDog-2021">[https://citydog.by/post/fotoshot-bielarus-pryhazhun Возможно, это первое изображение белоруса в истории (но далеко не все в этом уверены). Так или иначе: посмотрите, какой красавчик!], CityDog.by, 13.09.2021 г.</ref>]] У Гарадзенскім прывілеі 1568 году кароль і вялікі князь [[Жыгімонт Аўгуст]] пісаў, што хоць народ Вялікага Княства Літоўскага падзяляецца на «літву» і «русь» (у канфэсійным сэнсе — «''рымскага закону Літве і грэчаскага Русі''»), гэта адзіны народ ВКЛ (заступнікамі якога ёсьць «''шляхта літоўская''», «''станы літоўскія''»)<ref>Monumenta reformationis Polonicae et Lithuaniae: Zbiór pomników reformacji kościoła polskiego i litewskiego. — Wilno, 1925. S. 20—27.</ref>: {{Цытата|…што вышэй аб народзе том слаўнам Вялікага Княства, аж двоега закону хрысьціянскага людзей, але '''аднаго і аднакага народу''' апісана і памянёна… <…> …роўна і аднака яка і рымскага і ўсякага хрысьціянскага закону і веры людзех у Вялікам Княстве Літоўскам і ва ўсіх землях ку нему прыслухаючых належыць, гды ж супольне межы сабою і з сабою ў адном панстве Вялікам Княстве Літоўскам і землях яму прыслухаючых і ў граніцах адных мешкаюць і '''адным народам суць'''…}} У прадмове да Літоўскага Статуту 1588 году [[Падканцлер вялікі літоўскі|падканцлер]] [[Леў Сапега]] адзначаў, што літоўскія правы і Статуты пісаны «''ўласным языком''» тытульнага народу ВКЛ: {{Цытата|І то ёсьць наша вольнасьць, катораю ся мы межы іншымі народы хрысьціянскімі хвалім, жа пана, іж бы водле волі сваее, а ня водле праў нашых панаваў, над сабою ня маем, а яка славы ўчцівае, так жывата і маетнасьці вольна ўжываем. <...> А есьлі катораму народу ўстыд праў сваіх ня ўмеці, пагатоў '''нам, каторыя ня обчым якім языком, але сваім уласным правы сьпісаныя маем''' і кождага часу, чаго нам патрэба ку адпору ўсякае крыўды, ведаці можам.}} == Месты == У XIII—XIV стагодзьдзях на тэрыторыі сучаснай Беларусі было каля 40 [[места]]ў<ref name="ehb406">[[Залман Капыскі|Капыскі З.]] Вялікае Княства Літоўскае: Гарады // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 406.</ref>. У [[XV стагодзьдзе|XV ст.]] рысы гандлёвых і рамесьніцкіх цэнтраў набылі былыя [[фартэцыя|фартэцыі]], фэўдальныя [[замак|замкі]], некаторыя гаспадарскія двары. 3 канца [[XIV стагодзьдзе|XIV ст.]] мескія паселішчы пачалі здабываць самакіраваньне паводле [[Магдэбурскае права|Магдэбурскага права]]. У XV—XVI стагодзьдзях у Вялікім Княстве Літоўскім узьнікла вялікая колькасьць адметных мескіх паселішчаў — [[мястэчка|мястэчак]]. У крыніцах XVI—XVIII стагодзьдзяў паняцьці «места» і «мястэчка» ўжываліся поруч у дачыненьні да сярэдніх і малых местаў. Існуюць розныя падыходы да іхнага разьмежаваньня. Згодна з клясыфікацыяй [[Залман Капыскі|Залмана Капыскага]] вялікімі лічыліся месты, якія мелі 10 і больш тыс. жыхароў, сярэднімі — больш за 5 тыс., малымі — 2—5 тыс. жыхароў. У мястэчках было ад некалькіх сотняў да 1,5 тыс. жыхароў<ref name="ehb406"/>. У сярэдзіне XVII ст. у Вялікім Княстве было 757 местаў і мястэчак, у тым ліку на Беларусі 42 месты і 425 мястэчак<ref name="ehb406"/>. У 2-й палове XVIII ст. на тэрыторыі сучаснай Беларусі было 39 местаў і каля 250 мястэчак, дзе жыло каля 250 тыс. чал. (каля 11% насельніцтва), аднак мескае насельніцтва так і ня здолела дасягнуць узроўню XVII ст.<ref>[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Горад // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 544.</ref> (да [[Вайна Расеі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|Патопу]]). <gallery caption="Выгляд местаў Вялікага Княства Літоўскага" widths="150" heights="150" class="center"> Horadnia. Горадня (1575).jpg|[[Горадня]], 1575 г. Vilnia. Вільня (1576, 1599).jpg|[[Вільня]], 1576 г. Połacak. Полацак (1579, 1890).jpg|[[Полацак]], 1579 г. Mahiloŭ. Магілёў (XVIII).jpg|[[Магілёў]], XVIII ст. </gallery> == Адукацыя == У Вялікім Княстве Літоўскім асьвета мела пераважна канфэсійны характар. У 2-й палове XVI ст. існавалі праваслаўныя школы з пашыранай праграмай заняткаў, дзе вывучаліся царкоўнаславянская граматыка, матэматыка, філязофія, тэалёгія. Значны ўнёсак у разьвіцьце, а часткова і ў сэкулярызацыю школьнай асьветы зрабілі праваслаўныя брацтвы ([[Вільня]], [[Магілёў]], [[Слуцак]], [[Берасьце]], [[Пінск]], [[Полацак]] і інш.). Каталіцкая сыстэма школьнай і калегіюмнай адукацыі таксама адпавядала тагачасным тэалягічным, царкоўна-рэлігійным і грамадзкім патрэбам. Паводле пастановаў віленскіх сынодаў, каталіцкія школы мусілі стварацца ў кожнай парафіі. У часе [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]] адбылося імклівае разьвіцьцё адукацыйнай справы. [[Кальвінізм|Кальвінісцкія]] навучальныя ўстановы адкрыліся ў [[Вільня|Вільні]], [[Віцебск]]у, [[Ворша|Воршы]], [[Горадня|Горадні]], [[Заслаўе|Заслаўі]], [[Менск]]у, [[Наваградак|Наваградку]], [[Полацак|Полацку]] і [[Слуцкая гімназія|Слуцку]] (існавала да 1868). Яны вызначаліся высокім узроўнем пэдагагічнага майстэрства<ref name="hb131">{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у кантэксьце сусьветных цывілізацыяў)|к}} С. 131.</ref>. У 2-й палове XVI стагодзьдзя адкрылася [[арыянства|арыянская]] акадэмія ў [[Іўе|Іўі]]. Па ўтварэньні Рэчы Паспалітай і перамогі [[Контрарэфармацыя|Контрарэфармацыі]] на тэрыторыі Вялікага Княства пачалі пашырацца найвышэйшыя гуманітарныя школы эўрапейскага ўзроўню<ref>[[Аркадзь Цеплякоў|Цеплякоў А.]] [https://web.archive.org/web/20100810192236/http://arche.bymedia.net/2006-4/cieplakou406.htm Дэміталягізацыя езуітаў у Беларусі] // [[ARCHE]] №4(44), 2006.</ref> — [[калегіюм]]ы, якія існавалі ў [[Берасьце|Берасьці]], [[Горадня|Горадні]], [[Нясьвіж]]ы, [[Полацак|Полацку]], [[Ворша|Воршы]] і інш. Большасьць зь іх знаходзілася пад апекай езуіцкіх, піярскіх і інш. каталіцкіх ордэнаў. Першы езуіцкі калегіюм узьнік у [[Вільня|Вільні]] (1570 год), у 1579 годзе ён атрымаў статус [[Віленскі ўнівэрсытэт|акадэміі (унівэрсытэту)]]. У 1773—1792 гадох на тэрыторыі Рэчы Паспалітай (і Вялікага Княства) дзейнічала [[Адукацыйная камісія]] — сьвецкая ўстанова па арганізацыі і кіраваньні сыстэмай школьная асьветы, фактычна першая ў Эўропе афіцыйная структура з функцыямі цэнтральнай школьнай улады<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 208.</ref>. <gallery caption="Навучальныя ўстановы Вялікага Княства Літоўскага" widths="150" heights="150" class="center"> <center><gallery perrow="5" caption=""> Vilnia, Universyteckaja, Vialiki Dvor. Вільня, Унівэрсытэцкая, Вялікі Двор (P. Benoist, 1850).jpg|Вялікі двор [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]] Połacak, Rynak, Jezuicki. Полацак, Рынак, Езуіцкі (D. Strukov, 1864-67).jpg|[[Полацкая езуіцкая акадэмія|Полацкі езуіцкі калегіюм]] (з 1812 — акадэмія) Miensk, Katedra. Менск, Катэдра (1840).jpg|[[Менскі езуіцкі калегіюм]] Viciebsk, Jezuicki. Віцебск, Езуіцкі (1865).jpg|[[Касьцёл Сьвятога Язэпа і кляштар езуітаў (Віцебск)|Віцебскі езуіцкі калегіюм]] </gallery> == Гаспадарка == Працэсы сацыяльна-эканамічнага разьвіцьця Вялікага Княства Літоўскага мелі падабенства з заходнеэўрапейскімі галоўным чынам паводле формы, але значна розьніліся паводле зьместу і далёка не супадалі ў часе. У 2-й палове XVI — 1-й палове XVII стагодзьдзяў на тэрыторыі Вялікага Княства была праведзеная аграрная рэформа ([[устава на валокі]], якую падпісаў [[Жыгімонт Аўгуст]]; валока складала 30 моргаў ці 21,37 га; пад [[фальварак]] адводзілася 8—15 валок). Усталявалася фальваркавая сыстэма гаспадараньня. Адбываецца канчатковае запрыгоньваньне сялянаў, значна павялічваецца прыгонны ўціск, вырасьлі даходы шляхты. У выніку рэформы ў цэнтральнай і заходняй Беларусі адбылося разбурэньне сялянскай грамады, укаранілася падворнае землекарыстаньне, зьмяніліся катэгорыі сялянаў (цяглыя, асадныя, агароднікі, слугі), іх эканамічнае й прававое становішча. Паступова ішло павелічэньне тэрыторыі землеўладаньняў сьвецкіх магнатаў, адначасна назіралася застава іхных маёнткаў. Гэта нарадзіла ў 2-й пал. [[XVII стагодзьдзе|XVIII ст.]] тэндэнцыю да пераўтварэньня фэадальнай формы ўласнасьці на зямлю ў буржуазную. Побач з заставай узьнікаюць такія зьявы, як арэнда зямлі, [[мануфактура|мануфактуры]] ды іншыя, што сьведчыць пра зараджэньне капіталістычнай формы гаспадараньня, дыфэрэнцыяцыю вёскі. == Войска == {{Асноўны артыкул|Войска Вялікага Княства Літоўскага ў 18 стагодзьдзі}} == Глядзіце таксама == * [[Гісторыя Беларусі]] * [[Падвойскі]] * [[Айчызныя людзі]] == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}} * {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}} * [[Алесь Белы|Белы А.]] [http://kamunikat.org/halounaja.html?pubid=3662 Хроніка Белай Русі]. — Менск: Беларускі Гістарычны Агляд, 2000. — {{ISBN|985-6599-12-1}}. * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|3}} * {{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2}} * [[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] [http://knihi.com/Mikola_Jermalovic/Pa_sladach_adnaho_mifa.html Па слядах аднаго міфа] / Пад. рэд. [[Анатоль Грыцкевіч|А. Грыцкевіча]]. — {{Менск (Мінск)}}, Навука і тэхніка, 1991. {{ISBN|5-343-00876-3}} (2-е выданьне). — {{Менск (Мінск)}}, Навука і тэхніка, 1989. {{ISBN|5-343-00016-9}} (1-е выданьне). * {{Літаратура/Гісторыя ВКЛ (2013)}} * {{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}} * {{Літаратура/Невядомая вайна: 1654—1667}} * [[Павал Урбан|Урбан П.]] [http://knihi.com/Paula_Urban/Pra_nacyjanalny_charaktar_Vialikaha_Kniastva_Litouskaha_j_histarycny_termin_Litva.html Пра нацыянальны характар Вялікага Княства Літоўскага й гістарычны тэрмін «Літва»] // [[Запісы Беларускага Інстытуту Навукі й Мастацтва]]. №3, 1964. * [[Вітаўт Чаропка|Чаропка В.]] [https://web.archive.org/web/20111107181417/http://old.knihi.com/caropka/imia.html Імя ў летапісе]. — {{Менск (Мінск)}}: Полымя, 1994. {{ISBN|5-345-00656-3}}. * [[Вітаўт Чаропка|Чаропка В.]] [https://web.archive.org/web/20111107182517/http://old.knihi.com/caropka/uladary01.html Уладары Вялікага Княства]. — {{Менск (Мінск)}}: Полымя, 1996. {{ISBN|985-07-0034-3}}. * {{Літаратура/ЭГБ|2}} * {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)}} == Вонкавыя спасылкі == {{Вікіцытатнік}} * {{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://starbel.narod.ru/statut1588.htm| загаловак = Дакумэнты, зьвязаныя са Трэцім статутам Вялікага Княства Літоўскага 1588 году| фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://starbel.narod.ru/ Гісторыя Беларусі IX—XVIII стагоддзяў. Першакрыніцы]| дата = 23 кастрычніка 2010 | мова = | камэнтар = }} * {{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://starbel.narod.ru/metr2/metr2.htm| загаловак = Дасьледаваньні мэтрыкаў ВКЛ| фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://starbel.narod.ru/ Гісторыя Беларусі IX—XVIII стагоддзяў. Першакрыніцы]| дата = 23 кастрычніка 2010 | мова = | камэнтар = }} * [https://web.archive.org/web/20140203014331/http://www.belhistory.eu/tag/vyalikae-knyastva-lito%d1%9eskae/ Артыкулы па гісторыі ВКЛ у пэрыёдыку «Беларускі гістарычны агляд»] * [http://www.lyczkowski.net/be/mapa/vialikaje-kniastva-litouskaje.html Вялікае Княства Літоўскае] ў сярэдзіне XVIII ст. Адміністрацыйная мапа * [http://www.vkl.by/ Электронная энцыкляпэдыя «Вялікае Княства Літоўскае»] {{Гісторыя Беларусі}} {{Гісторыя Ўкраіны}} {{Беларусь у тэмах}} 2o4xpxgl3xlji9qhsonkg77u92509dc Алесь Белы 0 2709 2334138 2317265 2022-08-22T20:37:26Z Kazimier Lachnovič 1079 + wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Белы (неадназначнасьць)}} {{Навуковец |Навуковая сфэра = [[Гісторыя]] |Месца працы = |Альма-матэр = [[Беларускі політэхнічны інстытут]] (1989) |Навуковы кіраўнік = |Знакамітыя вучні = |Вядомы як = Аўтар кнігі «Хроніка Белай Русі. Chronicon Russiae Albae. Нарыс гісторыі адной геаграфічнай назвы» |Узнагароды і прэміі = [[Прэмія імя Францішка Багушэвіча (ПЭН-цэнтар)|Прэмія імя Францішка Багушэвіча]] (2001) |Сайт = }} '''Але́сь Бе́лы''' ('''Аляксандар Валерыянавіч Белы''', нар. 17 лютага 1968, [[Менск]]) — беларускі гісторык. Доктар гуманітарных навук (PhD), гісторыя (2008)<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://kamunikat.org/Bely_Ales.html| загаловак = Алесь Белы| фармат = | назва праекту = | выдавец = Беларуская інтэрнэт-бібліятэка| дата = 21 чэрвеня 2009 | мова = | камэнтар = }}</ref>. == Біяграфія == Нарадзіўся ў [[Менск]]у, скончыў [[Беларускі політэхнічны інстытут]] (1989), Кінгзтанскую школу бізнэсу ў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] (1996). У 2008 годзе абараніў доктарскую дысэртацыю па гісторыі ў [[Клайпедзкі ўнівэрсытэт|Клайпедзкім унівэрсытэце]] (Летува) па тэме: «Лякалізацыя хароніма Белая Русь паводле заходнеэўрапейскіх тэкставых і картаграфічных крыніц XIII — сярэдзіны XVIII стагодзьдзяў». Аўтар кнігі «Хроніка Белай Русі: нарыс гісторыі адной геаграфічнай назвы» (Менск, 2000) — дэталёвае рэканструкцыі эвалюцыі зьместу назвы «[[Белая Русь]]» у сыстэмах геаграфічных ведаў розных народаў і эпох на падставе заходнеэўрапейскіх тэкставых і картаграфічных крыніц VI—XVIII стагодзьдзяў. Ляўрэат [[Прэмія імя Францішка Багушэвіча (ПЭН-цэнтар)|прэміі беларускага ПЭН-цэнтру імя Францішка Багушэвіча]] 2001 году. Аўтар шматлікіх артыкулаў па гісторыі Беларусі ў часопісе «[[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]» і Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі, у ангельскіх часопісах, радыёпраграмаў сэрыі «Беларуская Атлянтыда» на [[Радыё Свабода]]. Суаўтар дакумэнтальнага тэлевізійнага цыклю БТ «Маем рэчы». Аўтар і ўкладальнік кніг «Наша Страва», «Энциклопедия белорусской кухни», «Belarusian Cookbook». == Асноўныя інтарэсы == * гісторыя [[картаграфія|картаграфіі]]; * [[іканаграфія]] [[Вялікае княства Літоўскае|ВКЛ]] і [[Беларусь|Беларусі]] [[Сярэднявечча]] і [[Новы час|Новага часу]]; * гісторыя [[дыпляматыя|дыпляматыі]] і замежных сувязяў ВКЛ; * уплыў заходнеэўрапейскіх культурных, тэхналягічных і эканамічных рэаліяў на фармаваньне матэрыяльнай і духоўнай культуры Беларусі; * гісторыя кулінарыі і гастранаміі. == Бізнэс == У 2005 годзе набыў шляхецкі дом у вёсцы [[Малая Люцінка|Малой Люцінцы]] [[Валожынскі раён|Валожынскага раёну]], які зьбіраўся рэканструяваць і дзе прапаноўваў турыстычныя паслугі<ref>[https://www.radzima.org/be/object/3335.html Сядзіба Белых «Марцінова Гусь» | Малая Люцінка], [[Radzima.org]]</ref>. Пазьней выступаў кансультантам рэстарана нацыянальнай кухні ў цэнтры [[Менск]]у<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=124579 Рэстаран беларускай і літвінскай кухні «Кухмістр» ВІДЭА] // [[Наша Ніва]], 12 сакавіка 2014 г.</ref>. == Крытыка == Крытыкаваўся за сваё агрэсіўнае стаўленьне да [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|Беларускага нацыянальнага адраджэньня]]. У сваіх публічных выказваньнях выступаў актыўным апалягетам [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыма]] [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]], агульна абвінавачваў гістарычных дзеячоў беларускага адраджэньня і сучасных беларускіх культурніцкіх актывістаў у [[нацызм|нацызьме]], антыхрысьціянстве ды іншым. Вядомы як складальнік сьпісу «нацыстаў-беларутэнаў», у які ён улучыў у тым ліку гісторыка [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Ўладзімера Арлова]]<ref>[[Пётра Рудкоўскі]], [https://nn.by/?c=ar&i=22613 Дасканалы дуэт: КГБ і Алесь Белы] // [[Наша Ніва]], 28 сьнежня 2008 г.</ref><ref>[https://nn.by/?c=ar&i=22608 «Дзве грані нацыяналістычнае свядомасці — нацызм і паганства»] // [[Наша Ніва]], 28 сьнежня 2008 г.</ref><ref>Янка Базыль, [https://pieramoha.org/artykuly/doktor-istorii-simpson «Доктор истории» Simpson]{{Недаступная спасылка|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // [[Народная перамога]], 17 ліпеня 2013 г.</ref><ref>[http://eurasia.expert/ales-belyy-belorusskuyu-identichnost-sozdala-sovetskaya-vlast/ Алесь Белый: «Белорусскую идентичность создала советская власть»] // «Евразия Эксперт», 6 верасьня 2016 г.</ref><ref>[https://regnum.ru/news/1563089.html Алесь Белый: Существует ли в Беларуси литвинский проект?] // [[Regnum]], 21 жніўня 2012 г.</ref><ref>Зьбігнеў Канарскі, [https://web.archive.org/web/20181128073030/https://nationalinterestby.net/2017/11/24/litwin-dr-biely-i-jaho-dyjahnaz-dla-bielarusi/ Літвін, доктар Алесь Белы і яго дыягназ для Беларусі], nationalinterestby.net</ref>. Нягледзячы на агрэсіўную крытыку беларускіх адраджэнцаў, актыўна цытуе<ref>Кухмістр Верашчака. [https://books.google.by/books?id=RQp2DwAAQBAJ&pg=PT41&lpg=PT41&dq=%22%D0%81%D0%BD%D0%B0%D1%81+%D0%B7+%D0%AE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BC%22&source=bl&ots=_m-G1MRqF7&sig=ACfU3U2h1T0sznVq3sy-1Yx99c5cuBTv2A&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjCxvX11tL5AhVaNewKHbSxBZc4ChDoAXoECAQQAw#v=onepage&q&f=false Літвінская кухня]. — Litres, 2022.</ref> калядную песьню, вядомую выняткова з адной крыніцы — публікацыі [[Вацлаў Ластоўскі|Вацлава Ластоўскага]] (хоць аўтэнтычнасьць шэрагу песьняў, апублікаваных Ластоўскім, неаднаразова ставілася пад сумнеў<ref>[[Алег Ліцкевіч|Ліцкевіч А.]] [https://web.archive.org/web/20160305070331/http://beldumka.belta.by/isfiles/000167_167773.pdf «Слава Воршы ўжо не горша…»] // [[Беларуская думка]]. № 3, 2009. С. 92-99.</ref>), аднаго з пачынальнікаў Беларускага нацыянальнага адраджэньня. Адметнасьцю гэтай песьні, знойдзенай Ластоўскім у аправе кнігі, падараванай яму ў 1923 годзе начальнікам Дэпартамэнту рэлігіі Летувы {{Артыкул у іншым разьдзеле|Казімерас Прапаляніс|Казімерасам Прапалянісам|lt|Kazimieras Prapuolenis}}, ёсьць называньне «[[Ліцьвіны|ліцьвінамі]]» асобаў зь [[Летувісы|летувіскімі]] імёнамі: «''Енас з Юргасам з пушчаў літвіны нясьлі Хрыстові з салам бацьвіны''» (тым часам паводле добра вядомай яшчэ з [[Слоўнік Насовіча|слоўніка Насовіча]] беларускай народнай песьні, «''Кузьма и Дземьянъ два Лицвины, принешли горшочекъ боцвиння''»<ref name="Nasovic-1870-31">Носович И. Словарь белорусского наречия. — СПб., 1870. [https://books.google.by/books?id=tRsOdAcJl5MC&pg=PA31&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8B&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi1tLettczzAhUkSfEDHd_MCTQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8B&f=false С. 31].</ref>). Сам Белы азначае апублікаваную Ластоўскім песьню як «''традыцыйную калядку пачатку XVIII стагодзьдзя''»<ref>[https://www.patreon.com/posts/batsvinne-simval-59661281?l=it Бацвінне – гастранамічны сімвал Літвы XVII–XVIII ст.], [[Patreon]], 8 сьнежня 2021 г.</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Спасылка|url=http://autary.iig.pl/bely|загаловак=Праект «Беларускія аўтары» — Алесь Белы|копія=https://web.archive.org/web/20081208042607/http://autary.iig.pl/bely/}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Белы, Алесь}} [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Менску]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускага нацыянальнага тэхнічнага ўнівэрсытэту]] [[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміі імя Багушэвіча (ПЭН-цэнтар)]] [[Катэгорыя:Дактары філязофіі]] m4gv9uj1kdxi2ry63itcpnk7rl1vtzl Палерма 0 5807 2334057 2249046 2022-08-22T15:23:34Z Taravyvan Adijene 1924 выдаленая [[Катэгорыя:Гарады Італіі]]; дададзеная [[Катэгорыя:Палерма]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт |Назва = Палерма |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Палерма |Назва на мове краіны = Palermo |Код мовы назвы краіны = it |Краіна = Італія |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былыя назвы = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Від адміністрацыйнай адзінкі 1 = Аўтаномны рэгіён |Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = [[Сыцылія]] |Від адміністрацыйнай адзінкі 2 = Правінцыя |Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = [[Палерма (правінцыя)|Палерма]] |Від адміністрацыйнай адзінкі 3 = |Назва адміністрацыйнай адзінкі 3 = |Пасада кіраўніка = Мэр |Кіраўнік = Дыега Камарата |Плошча = 158.9 |Крыніца плошчы = |Вышыня = 14 |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 665566 |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва= |Год падліку колькасьці = 2017 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = |Год падліку колькасьці аглямэрацыі = |Крыніца колькасьці аглямэрацыі = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Дадатковы парамэтар насельніцтва = |Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = |Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = |Часавы пас = +1 |Летні час = +2 |Тэлефонны код = 091 |Паштовы індэкс = 90100 |Назва лічбавага клясыфікатару = |Лічбавы клясыфікатар = |Аўтамабільны нумарны знак = |Назва аўтамабільнага нумарнога знаку = |Аўтамабільныя нумарныя знакі = |Назва аўтамабільных нумарных знакаў = |Выява = Palermo02 flickr.jpg |Апісаньне выявы = |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 38 |Шырата хвілінаў = 7 |Шырата сэкундаў = |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 13 |Даўгата хвілінаў = 22 |Даўгата сэкундаў = |Назва мапы = |Альтэрнатыўная мапа = |Назва мапы2 = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = Category:Palermo |Сайт = |Колер = {{Колер|Італія}} }} '''Пале́рма''' ({{мова-it|Palermo}}, [[сыцылійская мова|па-сыцылійску]]: ''Palermu'' ці ''Palemmu'') — сталіца аўтаномнага рэгіёну [[Сыцылія]] ў [[Італія|Італіі]], а таксама сталіца правінцыі [[Палерма (правінцыя)|Палерма]]. Насельніцтва 665 566 чалавек (на 2017 год). == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons|Category:Palermo}} * [http://www.comune.palermo.it/ Афіцыйная старонка Палерма] * [http://www.palermotourism.com Турыстычная інфармацыя] * [https://web.archive.org/web/20060109083507/http://www.italianvisits.com/sicily/palermo/ ItalianVisits.com — турыстычная інфармацыя] {{Накід:Геаграфія}} [[Катэгорыя:Палерма| ]] gpkzsrle1rexqctn93czkxpfmgr7dk9 2334058 2334057 2022-08-22T15:23:50Z Taravyvan Adijene 1924 /* Крыніцы */ няма wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт |Назва = Палерма |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Палерма |Назва на мове краіны = Palermo |Код мовы назвы краіны = it |Краіна = Італія |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былыя назвы = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Від адміністрацыйнай адзінкі 1 = Аўтаномны рэгіён |Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = [[Сыцылія]] |Від адміністрацыйнай адзінкі 2 = Правінцыя |Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = [[Палерма (правінцыя)|Палерма]] |Від адміністрацыйнай адзінкі 3 = |Назва адміністрацыйнай адзінкі 3 = |Пасада кіраўніка = Мэр |Кіраўнік = Дыега Камарата |Плошча = 158.9 |Крыніца плошчы = |Вышыня = 14 |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 665566 |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва= |Год падліку колькасьці = 2017 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = |Год падліку колькасьці аглямэрацыі = |Крыніца колькасьці аглямэрацыі = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Дадатковы парамэтар насельніцтва = |Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = |Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = |Часавы пас = +1 |Летні час = +2 |Тэлефонны код = 091 |Паштовы індэкс = 90100 |Назва лічбавага клясыфікатару = |Лічбавы клясыфікатар = |Аўтамабільны нумарны знак = |Назва аўтамабільнага нумарнога знаку = |Аўтамабільныя нумарныя знакі = |Назва аўтамабільных нумарных знакаў = |Выява = Palermo02 flickr.jpg |Апісаньне выявы = |Шырата паўшар’е = паўночнае |Шырата градусаў = 38 |Шырата хвілінаў = 7 |Шырата сэкундаў = |Даўгата паўшар’е = усходняе |Даўгата градусаў = 13 |Даўгата хвілінаў = 22 |Даўгата сэкундаў = |Назва мапы = |Альтэрнатыўная мапа = |Назва мапы2 = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = Category:Palermo |Сайт = |Колер = {{Колер|Італія}} }} '''Пале́рма''' ({{мова-it|Palermo}}, [[сыцылійская мова|па-сыцылійску]]: ''Palermu'' ці ''Palemmu'') — сталіца аўтаномнага рэгіёну [[Сыцылія]] ў [[Італія|Італіі]], а таксама сталіца правінцыі [[Палерма (правінцыя)|Палерма]]. Насельніцтва 665 566 чалавек (на 2017 год). == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.comune.palermo.it/ Афіцыйная старонка Палерма] * [http://www.palermotourism.com Турыстычная інфармацыя] * [https://web.archive.org/web/20060109083507/http://www.italianvisits.com/sicily/palermo/ ItalianVisits.com — турыстычная інфармацыя] {{Накід:Геаграфія}} [[Катэгорыя:Палерма| ]] kspdzgq5ql8vfg9gs81ez8uswiousqw Трокі 0 9617 2334156 2311658 2022-08-23T00:16:08Z Лобачев Владимир 8873 /* Гісторыя */ Armorial Lyncenich - olde dratun. Retouch.png wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Летува |Назва = Трокі |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Трокаў |Назва летувіскай мовай = Trakai |Герб = Trakai (Lithuania) CoA.svg |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = XV стагодзьдзе |Былыя назвы = |Мясцовая назва = |Павет = [[Віленскі павет|Віленскі]] |Раён = |Староства = |Мэр = |Плошча = 11.5 |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 5266 |Год падліку колькасьці = 2010 |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Аўтамабільны нумарны знак = |Выява = Trakai-Troki.jpg |Апісаньне выявы = [[Троцкі замак|Троцкі замак на высьпе]] |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 38 |Шырата сэкундаў = 20 |Даўгата градусаў = 24 |Даўгата хвілінаў = 56 |Даўгата сэкундаў = 10 |Назва мапы = |Варыянт мапы = |Альтэрнатыўная мапа = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Тро́кі''' ({{мова-lt|Trakai|скарочана}}) — [[горад|места]] ў [[Летува|Летуве]], сярод [[Троцкія азёры|Троцкіх азёраў]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Троцкі раён|Троцкага раёну]] [[Віленскі павет|Віленскага павету]]. Насельніцтва на 2010 год — 5266 чалавек. Знаходзяцца за 28 км на захад ад [[Вільня|Вільні]], за 9 км ад чыгуначнага вузла [[Ляндварова]]. Вузел аўтамабільных дарог, чыгуначная станцыя. Трокі — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[места]], цэнтар [[Троцкі павет|гістарычнага рэгіёну]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], на [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]]. Да нашага часу тут захаваліся комплекс [[Троцкі замак|Новага (на высьпе)]] і [[Троцкі замак на паўвысьпе|Старога (на паўвысьпе)]] замкаў [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў літоўскіх]], [[Касьцёл Найсьвяцейшай Дзевы Марыі (Трокі)|Фарны касьцёл]], кляштар дамініканаў і [[Троцкая кенэса|караімская кенэса]], помнікі архітэктуры XIV—XVIII стагодзьдзяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся комплекс кляштару бэрнардынаў з касьцёлам Сьвятога Мікалая, помнік архітэктуры XVII ст., [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|зруйнаваны расейскімі ўладамі]]. == Назва == Паводле найбольш папулярнай вэрсіі, вядомай з XIX ст., [[тапонім]] Трокі ўтварыўся ад [[Балтыйскія мовы|балтыйскага]] trakas — 'вырубка'<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 378.</ref>. Тым часам, на думку беларускага мовазнаўцы [[Язэп Лёсік|Язэпа Лёсіка]], гэты тапонім паходзіць ад беларускага слова трокнуцца — 'здагадацца', 'раптам успомніць'<ref>{{Літаратура/Літва-Беларусь: гістарычныя выведы|к}} С. 17.</ref>. Таксама тлумачэньне назвы места знаходзяць у «[[Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсёй Русі|Хроніцы польскай, літоўскай, жамойцкай і ўсёй Русі]]» [[Мацей Стрыйкоўскі|Мацея Стрыйкоўскага]]: ад слова тарокі (у хроніцы ўпамінаецца {{мова-pl|troki|скарочана}}, што адпавядае {{мова-be-old|тороки, троки|скарочана}}<ref>{{Літаратура/ГСБМ|34к}} С. 31.</ref>) — 'рамяні каля задняй лукі сядла, паляўнічая сетка (дзеля здабычы)'<ref>{{Літаратура/ЭСБМ|13к}} С. 244.</ref>, якімі сьвіта і паляўнічыя вялікага князя [[Гедзімін]]а мусілі скарыстацца, каб прывесьці ў княскую рэзыдэнцыю вялікую колькасьць дзічыны, напаляванай у гэтай мясцовасьці<ref> Kronika polska, litewska, żmódzka i wszystkiej Rusi Maciejá Stryjkowskiego. — Warszawa, 1846. [https://books.google.by/books?id=p5IwAQAAMAAJ&pg=RA1-PA369&lpg=RA1-PA369&dq=troki+stryjkowski+mysli&source=bl&ots=ZBrm6jZp_9&sig=ACfU3U0hvc6Po3Huw_oq_KfD1SEg9TVAyg&hl=be&sa=X&ved=2ahUKEwj97P3pqIz0AhXcIMUKHRkTB5oQ6AF6BAgTEAM#v=onepage&q&f=false S. 369].</ref>, тым часам ў складзенай на аснове гэтага твору беларускамоўнай «[[Хроніка літоўская і жамойцкая|Хроніцы літоўскай і жамойцкай]]» сьцьвярджаецца, што «''Гедзімін збудаваў замак <…> і назваў яго Трокі, для таго, жа што жыва так дваране яка асочніцы і мысьліўцы, кухцікаве і хлапята, зайцаў, лісіц, куніц, і іншага зьверу ў тароках каля ярчакоў прад сабою, за сабою і па старанах навязаўшы, вазілі, зьверу тэж вялікага, ласей, яленей, сарн, поўны вазы многія наклалі''», што з улікам ужываньня менавіта поўнагалоснай формы слова «тарокі» дазваляе меркаваць пра вылучэньне выразу «''жыва так''» і повязь з германскімі мовамі (як і ў выпадку [[Кернаў|Кернава]], [[Эйрагола|Эйраголы]], [[Юрбарк]]у ды пэўных іншых старажытных паселішчаў [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]]) — ад [[Гоцкая мова|гоцкага]] þroc ― 'імклівасьць, спрытнасьць'<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 31.</ref>. Паводле летапіснага сьведчаньня, у сярэдзіне XV ст. [[Цьвярское Вялікае Княства|цьвярскі князь]] [[Барыс Аляксандравіч]] збудаваў на Вялікім возеры — за 50 км на паўночны ўсход ад [[Цьвер]]ы, сярод балота Аршынскага моху (за ракой {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ворша (рака)|Воршай|ru|Орша (река)}}) — замак з назвай Трокі<ref>[https://svajksta.by/archives/12687 На Вялікім возеры шукалі «цвярскія Трокі»], Svajksta, 12 траўня 2015 г.</ref>: «''заложи… город среди езера и нарекы ему Троки''»<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 671.</ref>. «Lexicon universale historico-geographico-chronologico-poetico-philologicum» 1677 году паведамляў, што на мове [[Ліцьвіны|народа Літвы]] места мае назву Трокі (''Troki''){{Заўвага|{{мова-la|«Troca, vulgo Troki, urbs Lithuaniæ...»|скарочана}}<ref>«Lexicon universale historico-geographico-chronologico-poetico-philologicum. — Basileae, 1677. [https://books.google.by/books?id=hZgXClI7PsEC&pg=PA493&dq=troki+vulgo&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjcg93OqczzAhVpQ_EDHUUoD20Q6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=troki%20vulgo&f=false P. 493].</ref>}}. У 1721 годзе [[Кашталяны троцкія|кашталян троцкі]] [[Ян Фрыдэрык Сапега]], апісваючы гісторыю места Троцкага ({{мова-la|Trocensis|скарочана}}) у «Monumenta Antiquitatum Marianarum, In Imagine Vetustissima, vulgo Gregoriana», таксама адзначаў, што «''на мясцовай мове места завецца Трокамі''» (''Troki''){{Заўвага|{{мова-la|«Lingva patria Troki vocantur»|скарочана}}<ref>Sapieha J. F. Monumenta Antiquitatum Marianarum, In Imagine Vetustissima, vulgo Gregoriana. — Varsav. Soc. Jesu, 1721. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=nnteAAAAcAAJ&dq=troki+vulgo&q=troki#v=snippet&q=troki&f=false P. 30].</ref>}}. Паводле адной з вэрсіяў, назва вёскі [[Тракелі (Воранаўскі раён)|Тракеляў]] на [[Лідзкі павет|гістарычнай Лідчыне]] мае зьвязак з Трокамі і перакладаецца як «маленькія Трокі»<ref>Культавічанка П. Беларуская нацыянальная айканімія // [[Наша Ніва]]. 30 лістапада 1999 г.</ref>. == Гісторыя == [[Файл:Armorial Lyncenich - olde dratun. Retouch.png|110px|значак|зьлева|Герб Троцкага княства]] === Полацкае княства === [[Файл:Troki. Трокі (T. Makoŭski, 1600).jpg|міні|Замкі. [[Тамаш Макоўскі|Т. Макоўскі]], 1600 г.]] Паводле паданьня, Трокі ў 1045 годзе заснаваў [[Яраслаў Мудры|Яраслаў]], сын [[Полацкае княства|полацкай князёўны]] [[Рагнеда|Рагнеды]] і князя кіеўскага Ўладзімера. Пазьней паселішча разам з замкам стала паляўнічай рэзыдэнцыяй нашчадкаў князёўны Рагнеды<ref name="cit">{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}} С. 244.</ref>. === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Vitaŭt Vialiki. Вітаўт Вялікі (XVII).jpg|110px|значак|зьлева|[[Вітаўт|Вітаўт Вялікі]]]] Па сьмерці [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Гедзімін]]а (1341 год) Трокі перайшлі да [[Кейстут]]а, які пачаў менавацца князем троцкім і жамойцкім. Сваю сталіцу ён перанёс на выспу, дзе заснаваў ''Новыя Трокі''. Паступова прыдомак «Новыя» страціўся і за папярэднім паселішчам замацавалася назва ''Старыя Трокі'', а за кейстутавай сталіцай проста — Трокі. [[Файл:Troki. Трокі (C. Breslauer, 1846).jpg|значак|Агульны выгляд, 1846 г.]] У XIV стагодзьдзі ў Троках збудавалі замкі на [[Троцкі замак|высьпе]] і [[Троцкі паўастраўны замак|паўвысьпе]]. 2 чэрвеня 1377 году<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 667.</ref> [[крыжакі]] спрабавалі ўзяць фартэцыю, але безвынікова. Крыжацкая хроніка пад 1367, 1372 і 1391 гадамі менавала Трокі і [[Коўна|Коўну]] землямі [[Русь|Русі]] (in Rusiam)<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 55.</ref>. У 1384 годзе вялікі князь [[Вітаўт]], на жаданьне сваёй жонкі Ўльяны, вылучыў тут зямлю манастыру Раства Багародзіцы. Гэты манастыр (у статусе архімандрыі) упамінаецца ў пісьмовых крыніцах да XVIII ст. Пазьней [[Сапегі]] збудавалі ў Троках мураваную Юраўскую царкву (існавала ў 1630 годзе). У пачатку XVIII ст. упамінаецца старажытная Траецкай царква, а таксама месцы, дзе стаялі цэрквы Нараджэньня Хрыстова і Сьвятога Мікалая. [[Файл:Troki, Pahonia. Трокі, Пагоня (1720) (2).jpg|110px|значак|зьлева|Герб Троцкага ваяводзтва]] У канцы XIV ст. Трокі зазначаюцца ў «[[Сьпіс рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх|Сьпісе рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх]]»: «''Трокы старыи каменны. А Новые Трокы на езере две стены камены. А вышние древян. А в острове камен''». 11 верасьня 1393 году Вітаўт з дапамогаю крыжакоў захапіў замкі і ўтрымліваў іх 2 месяцы. У 1387 годзе [[Ягайла]] пацьвердзіў свайму брату [[Скіргайла|Скіргайлу]] права валодаць Троцкім княствам. Згодна з [[Востраўскае пагадненьне|Востраўскім пагадненьнем 1392 году]] места перайшло ў склад уладаньняў Вітаўта. У 1402—1403 гадох у Троках пасяліліся 383 радзіны выхадцаў з [[Крымская паўвыспа|Крыму]] — [[караімы|караімаў]], а пазьней і крымскіх татараў. У 1405 годзе вялікі князь Вітаўт заснаваў у ''Старых Троках'' бэнэдыктынскі кляштар, а ў 1409 годзе ў ''Новых Троках'' — касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі, якому паводле паданьня перадаў цудоўны абраз, падарунак імпэратара бізантыйскага [[Мануіл II Палеалог|Мануіла II Палеалога]]<ref>[[Аляксандар Ярашэвіч|Ярашэвіч А.]] Троцкі абраз Маці Божай // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 669.</ref>. У 1413 годзе Трокі сталі сталіцай [[Троцкае ваяводзтва|ваяводзтва]] і [[Троцкі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|павету]]. Паводле некаторых зьвестак, у пачатку XV ст. вялікі князь Вітаўт надаў месту [[Магдэбурскае права]]<ref name="cit"/> (у 1444 годзе мескія правы пацьвердзіў вялікі князь [[Казімер Ягелончык|Казімер]]). У 1430 годзе тут адбыўся сход манархаў Эўропы з нагоды меркаванай каранацыі Вітаўта<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 668.</ref>, аднак 27 лістапада вялікі князь памёр у замку. У 1440 годзе ў Троках забілі [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта Кейстутавіча]]. У 1469 годзе вялікі князь [[Казімер Ягайлавіч|Казімер]] запрасіў у места бэнэдыктынаў славянскага абраду з паўднёва-славянскіх зямель<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 179.</ref>. У 1516 годзе Трокі атрымалі прывілей на 2 кірмашы штогод. У канцы XVI ст. тут праходзілі сэсіі [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўнага Трыбуналу]]. У 1617 годзе ў Троках заснавалі кляштар бэрнардынаў, у 1638 годзе — манастыр базылянаў. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) у 1665 годзе места спалілі [[Маскоўская дзяржава|маскоўскія]] захопнікі. У 1678 годзе ў Троках пачаў дзейнічаць кляштар дамініканаў. 4 верасьня 1718 году адбылася ўрачыстастая каранацыя мясцовага абраза Маці Божай. <gallery widths=150 heights=150 caption="Старая графіка Троцкіх замкаў" class="center"> Trocki zamak. Троцкі замак (F. Smuglevič, 1785-86).jpg|[[Троцкі замак|Новы замак]]. [[Францішак Смуглевіч|Ф. Смуглевіч]], 1785—1786 гг. Trocki zamak. Троцкі замак (K. Tyzenhaus, 1803).jpg|Новы замак. К. Тызэнгаўз, 1803 г. Trocki zamak na paŭvyśpie. Троцкі замак на паўвысьпе (1827).jpg|[[Троцкі замак на паўвысьпе|Стары замак]], 1827 г. Trocki zamak. Троцкі замак (1827).jpg|Новы замак, 1827 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Trocki zamak. Троцкі замак (J. Aziambłoŭski, 1843).jpg|Новы замак. {{nowrap|[[Юзэф Азямблоўскі|Ю. Азямблоўскі]]}}, 1843 г. Trocki zamak. Троцкі замак (J. Marszewski, 1866).jpg|Новы замак. Ю. Маршэўскі, 1866 г. Trocki zamak. Троцкі замак (N. Orda, 27.09.1875-77).jpg|Новы замак. [[Напалеон Орда|Н. Орда]], {{nowrap|1875—1876 гг.}} Trocki zamak na paŭvyśpie, Daminikanski. Троцкі замак на паўвысьпе, Дамініканскі (M. Andriolli, 1872).jpg|Стары замак. [[Міхал Эльвіра Андрыёлі|М. Андрыёлі]], 1872 г. </gallery> === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Трокі апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе ў 1796 годзе сталі цэнтрам [[Троцкі павет (Расейская імпэрыя)|павету]] [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]]. У 1839—1842 гадох Трокі мелі статус заштатнага места. 18 сакавіка 1860 году зьявіўся праект расейскага мескага гербу «''ў залатым полі чырвоная брама зь вежамі па бакох; над імі два чырвоныя скрыжаваныя мечы''». На 1880 год у Троках было 178 будынкаў (зь якіх 3 мураваныя), 39 крамаў, 1 двухклясная школа; сакральныя будынкі практычна ўсяго спэктру вызнаньняў. У пачатку XX ст., паводле этнаграфічнай мапы, складзенай [[Яўхім Карскі|Яўхімам Карскім]], на захадзе ад Трокаў праходзіла мяжа расьсяленьня [[беларусы|беларусаў]]. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Трокі занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]] <gallery widths=150 heights=150 caption="Старая графіка места" class="center"> Troki, Vilenskaja, Fara. Трокі, Віленская, Фара (A. Adam, 4.07.1812).jpg|[[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Трокі)|Фара]]. А. Адам, 1812 г. Troki. Трокі (J. Aziambłoŭski, 1851-78).jpg|Агульны выгляд. {{nowrap|Ю. Азямблоўскі}}, 1851—78 гг. Troki. Трокі (S. Vorobiev, 1855).jpg|Агульны выгляд, 1859 г. Troki, Bernardynski. Трокі, Бэрнардынскі (A. Römer, 1865-80).jpg|Касьцёл бэрнардынаў. {{nowrap|[[Альфрэд Ромэр|А. Ромэр]]}}, 1865—1880 гг. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Troki. Трокі (I. Trutnev, 1870).jpg|Агульны выгляд, 1870 г. Troki. Трокі (N. Orda, 1875-77).jpg|Агульны выгляд. Н. Орда, 1875—1877 гг. Troki, Kaścielnaja, Fara. Трокі, Касьцельная, Фара (1887).jpg|Фара, 1887 г. Trockaja kienesa. Троцкая кенэса (S. Masłoŭski, 1904).jpg|[[Троцкая кенэса|Кенэса]]. С. Маслоўскі, 1904 г. </gallery> === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Трокі абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. У 1920 годзе яны апынуліся ў складзе [[Сярэдняя Літва|Сярэдняй Літвы]], у 1922 годзе — у складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], у Віленскім павеце [[Віленскае ваяводзтва (1923—1939)|Віленскага ваяводзтва]]. З пачаткам [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў верасьні 1939 году Трокі занялі савецкія войскі. 10 кастрычніка 1939 году, згодна зь летувіска-савецкай дамовай, бальшавікі перадалі места ў склад [[Летува|Летувы]]. У чэрвені 1941 — ліпені 1944 году Трокі знаходзіліся пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. У 1955—1962 гадох праводзілася маштабная рэканструкцыя Троцкага замка. У 1994 годзе ўтварылася Беларускае таварыства Троцкага раёну (узначальвае М. Рулінскі)<ref>[https://web.archive.org/web/20081007193425/http://kamunikat.fontel.net/www/knizki/mab/albaruthenica/17/index.htm Беларуская дыяспара як пасрэдніца ў дыялогу цывілізацый: Матэрыялы ІІІ Міжнар. кангрэса беларусістаў (Мінск, 21—25 мая, 4—7 снеж. 2000 г.)] / Уклад. Т. Пятровіч; рэдкал.: А. Мальдзіс (гал. рэд.) і інш. — {{Менск (Мн.)}}: «Беларускі кнігазбор», 2001. — 312 с. — (Беларусіка = Albaruthenica; Кн. 17). {{ISBN|985-6638-15-1}}.</ref>. <gallery widths=150 heights=150 caption="Трокі на старых здымках" class="center"> Troki. Трокі (J. Čachovič, 1888).jpg|[[Троцкі замак на паўвысьпе|Стары замак]]. Ю. Чаховіч, 1888 г. Troki, Fara. Трокі, Фара (J. Čachovič, 1888).jpg|[[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Трокі)|Фара]]. Ю. Чаховіч, 1888 г. Troki, Fara. Трокі, Фара (1901-14).jpg|Фара, да 1915 г. Troki, Tataryški. Трокі, Татарышкі (1901-14).jpg|Агульны выгляд, да 1915 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Troki, Kalona, Pahonia. Трокі, Калёна, Пагоня (1910) (2).jpg|Калёна з [[Пагоня]]й, да 1915 г. Troki, Vilenskaja, Kalona. Трокі, Віленская, Калёна (1901-14) (2).jpg|Віленская вуліца, да 1915 г. Troki, Baharodzickaja. Трокі, Багародзіцкая (1901-14).jpg|Царква-[[мураўёўкі|мураўёўка]], {{nowrap|да 1915 г.}} Trocki zamak. Троцкі замак (1930).jpg|[[Троцкі замак|Новы замак]], 1930 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:190 barincrement:27 PlotArea = left:50 bottom:20 top:20 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:7000 ScaleMajor = unit:year increment:1500 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:300 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 align:left bar:1870 from:0 till:2191 bar:1880 from:0 till:2174 bar:1897 from:0 till:2800 bar:1901 from:0 till:2390 bar:1921 from:0 till:1587 bar:1939 from:0 till:3100 bar:1959 from:0 till:3100 bar:1970 from:0 till:4691 bar:1979 from:0 till:5763 bar:1989 from:0 till:6703 bar:2001 from:0 till:5725 bar:2010 from:0 till:5266 TextData= fontsize:10px pos:(10,190) text: Дынаміка зьмяненьня колькасьці насельніцтва Трокаў </timeline> </div> * '''XIX стагодзьдзе''': 1870 год — 2191 чал.; 1880 год — 2174 чал., зь іх паводле веры 900 каталікоў, 224 праваслаўныя, 8 раскольнікаў, 2 эвангелісты, 2 кальвіністы, 585 юдэяў, 434 караімы, 19 мусульманаў; паводле [[стан (сацыяльная група)|стану]] 278 шляхты, 12 духоўнага стану, 30 ганаровых грамадзянаў, 1631 мяшчанін, 12 сялянаў, 206 вайскоўцаў і 5 іншых станаў<ref>Krzywicki J. Troki // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/485 485].</ref>; 1897 год — 2800 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1901 год — 2390 чал., зь іх 746 каталікоў, 309 праваслаўных, 3 лютэраніны, 818 юдэяў, 424 караімы, 90 мусульманаў<ref>{{Літаратура/ЭСБЕ}}</ref>; 1921 год — 1587 чал.; 1939 год — 3,1 тыс. чал.; 1959 год — 3,1 тыс. чал.; 1970 год — 4691 чал.; 1976 год — 6 тыс. чал.; 1979 год — 5763 чал.; 1989 год — 6703 чал. * '''XXI стагодзьдзе''': 2001 год — 6,1 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|15к}} С. 499.</ref>; 2007 год — 5406 чал.; 2010 год — 5266 чал. === Адукацыя === У Троках працуюць гімназія Вітаўта Вялікага, сярэдняя і пачатковая школа. === Культура === Дзейнічаюць бібліятэка і тэатар. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай і мясцовай прамысловасьці. == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Трокі — буйны турыстычны цэнтар. У месьце працуюць некалькі музэяў. Дзейнічае ляндшафтавы заказьнік. === Славутасьці === * Забудова гістарычная (канец XIX — пачатак XX ст.; фрагмэнты) * [[Троцкі замак|Замак Новы на высьпе]] (XIV — пачатак XV ст.) * [[Троцкі замак на паўвысьпе|Замак Стары на паўвысьпе]] (XIV ст.) * [[Касьцёл Найсьвяцейшай Дзевы Марыі (Трокі)|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі]] (Фарны; 1409, 1718) * [[Троцкая кенэса|Кенэса]] (XVIII ст.) * Кляштар дамініканаў (ХVІІ—ХVІІІ стагодзьдзі) * Царква Раства Багародзіцы (1863; [[Мураўёўкі|мураўёўка]]) === Страчаная спадчына === * Кляштар бэрнардынаў (ХVІІ ст.) * Сынагога == Галерэя == <gallery widths=150 heights=150 caption="Краявіды Трокаў" class="center"> Trakai-bridge.jpg|Мост да [[Троцкі замак|Новага замка]] Trakai old castle.jpg|[[Троцкі замак на паўвысьпе|Стары замак]] Trakai Kenesa.JPG|[[Троцкая кенэса|Кенэса]] Trakai, kostel (3).jpg|[[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі (Трокі)|Фарны касьцёл]] </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Trakai, pravoslavný kostel.jpg|Царква-[[Мураўёўкі|мураўёўка]] Lithuania Trakai Old Post.jpg|Стары будынак пошты Trakai Tyszkiewicz palace.jpg|Палац [[Тышкевічы|Тышкевічаў]] на Затроччы Trakai Nepomuk.jpg|Каплічка Сьвятога Яна Непамука </gallery> == Месты-сябры == {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік местаў-сяброў Трокаў |- | * [[Бэрнбург]], [[Нямеччына]] * [[Райнэ]], [[Нямеччына]] * [[Гіжыцка]], [[Польшча]] * [[Гура]], [[Польшча]] * [[Мальбарк]], [[Польшча]] * [[Новы Сонч]], [[Польшча]] * [[Шыдловец]], [[Польшча]] * [[Аланія]], [[Турэччына]] * [[Івана-Франкоўск]], [[Украіна]] |} == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|15}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|troki}} {{Гарады Летувы}} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Троччыны}} [[Катэгорыя:Трокі| ]] 4z56z0u66xnkl2hy4x92pkij8gt41hy Шаблён:Івацэвіцкі раён 10 11112 2334203 2082765 2022-08-23T07:43:12Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца з падгрупамі |1 = {{{1|}}} |назва_шаблёну = Івацэвіцкі раён |назва = [[Івацэвіцкі раён]] |стыль_загалоўка = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |state = autocollapse |зьмест1 = {{Навігацыйная табліца/Раён |рамка = нашчадак |спасылкі = схаваць |назва_шаблёну = Івацэвіцкі раён |назва = |state = uncollapsed |гарады = * '''[[Івацэвічы]]''' * [[Косаў]] |мястэчка = * [[Целяханы]] |базавы_ўзровень = * [[Аброўскі сельсавет|Аброўскі с/с]] * [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскі с/с]] * [[Быценскі сельсавет|Быценскі с/с]] * [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі с/с]] * [[Даманаўскі сельсавет|Даманаўскі с/с]] * [[Жытлінскі сельсавет|Жытлінскі с/с]] * [[Квасевіцкі сельсавет|Квасевіцкі с/с]] * [[Любішчыцкі сельсавет|Любішчыцкі с/с]] * [[Мілейкаўскі сельсавет|Мілейкаўскі с/с]] * [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскі с/с]] * [[Рэчкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Рэчкаўскі с/с]] * [[Стайкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Стайкаўскі с/с]] * [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі с/с]] * [[Целяханскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Целяханскі с/с]] * [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі с/с]] }} |зьмест2 = {{Навігацыйная табліца/Раён |рамка = нашчадак |спасылкі = схаваць |назва_шаблёну = Івацэвіцкі раён |назва = Гісторыя (1947—1962, 1965 — наш час) |state = collapsed |гарады = * '''[[Івацэвічы]]''' (1966) * [[Косаў]] |мястэчкі = * '''[[Івацэвічы]]''' (1947—1966) * [[Целяханы]] (1965) |базавы_ўзровень = * [[Аброўскі сельсавет|Аброўскі с/с]] (''1959'') * [[Альбаўскі сельсавет|Альбаўскі с/с]] (''1947''—1954) * [[Альшанскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Альшанскі с/с]] (''1947''—1959) * [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскі с/с]] (1980) * [[Бусяскі сельсавет|Бусяскі с/с]] (''1947''—1987) * [[Быценскі сельсавет|Быценскі с/с]] (''1957'') * [[Бялавіцкі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Бялавіцкі с/с]] (''1947''—1968) * [[Верашкоўскі сельсавет|Верашкоўскі с/с]] (1954—1980) * [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі с/с]] (''1957'') * [[Выганашчанскі сельсавет|Выганашчанскі с/с]] (''1965''—2013) * [[Гортальскі сельсавет|Гортальскі с/с]] (''1965''—1987) * [[Гошчаўскі сельсавет|Гошчаўскі с/с]] (''1947''—1954) * [[Грыўдаўскі сельсавет|Грыўдаўскі с/с]] (''1947''—1959) * [[Дабромысьленскі сельсавет|Дабромысьленскі с/с]] (''1957''-2022) * [[Даманаўскі сельсавет|Даманаўскі с/с]] ('''1957''') * [[Доўгаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Доўгаўскі с/с]] (''1957''—1972) * [[Жытлінскі сельсавет|Жытлінскі с/с]] * [[Квасевіцкі сельсавет|Квасевіцкі с/с]] (1980) * [[Козіцкі сельсавет|Козіцкі с/с]] (''1959''—2013) * [[Коланскі сельсавет|Коланскі с/с]] (''1965''—1980) * [[Косаўскі гарадзкі савет|Косаўскі г/с]] (1968—1987) * [[Косаўскі сельсавет|Косаўскі с/с]] (1987—2013) * [[Кушняроўскі сельсавет|Кушняроўскі с/с]] (1954—1987) * [[Любішчыцкі сельсавет|Любішчыцкі с/с]] * [[Мілейкаўскі сельсавет|Мілейкаўскі с/с]] (1968) * [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскі с/с]] (''1947''—1954, 1987) * [[Рэчкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Рэчкаўскі с/с]] (''1965'') * [[Стайкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Стайкаўскі с/с]] * [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі с/с]] (''1959'') * [[Сянкевіцкі сельсавет|Сянкевіцкі с/с]] (''1947''—1954) * [[Целяханскі пасялковы савет|Целяханскі п/с]] (''1965''—2013) * [[Целяханскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Целяханскі с/с]] (2013) * [[Яблонскі сельсавет|Яблонскі с/с]] (''1947''—1954) * [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі с/с]] }} }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Раёны Беларусі]]</noinclude> nttal5wcjizzjznanc9abfsz3jsmv7b 2334212 2334203 2022-08-23T07:56:59Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца з падгрупамі |1 = {{{1|}}} |назва_шаблёну = Івацэвіцкі раён |назва = [[Івацэвіцкі раён]] |стыль_загалоўка = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |state = autocollapse |зьмест1 = {{Навігацыйная табліца/Раён |рамка = нашчадак |спасылкі = схаваць |назва_шаблёну = Івацэвіцкі раён |назва = |state = uncollapsed |гарады = * '''[[Івацэвічы]]''' * [[Косаў]] |мястэчка = * [[Целяханы]] |базавы_ўзровень = * [[Аброўскі сельсавет|Аброўскі с/с]] * [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскі с/с]] * [[Быценскі сельсавет|Быценскі с/с]] * [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі с/с]] * [[Жытлінскі сельсавет|Жытлінскі с/с]] * [[Квасевіцкі сельсавет|Квасевіцкі с/с]] * [[Любішчыцкі сельсавет|Любішчыцкі с/с]] * [[Мілейкаўскі сельсавет|Мілейкаўскі с/с]] * [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскі с/с]] * [[Рэчкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Рэчкаўскі с/с]] * [[Стайкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Стайкаўскі с/с]] * [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі с/с]] * [[Целяханскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Целяханскі с/с]] * [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі с/с]] }} |зьмест2 = {{Навігацыйная табліца/Раён |рамка = нашчадак |спасылкі = схаваць |назва_шаблёну = Івацэвіцкі раён |назва = Гісторыя (1947—1962, 1965 — наш час) |state = collapsed |гарады = * '''[[Івацэвічы]]''' (1966) * [[Косаў]] |мястэчкі = * '''[[Івацэвічы]]''' (1947—1966) * [[Целяханы]] (1965) |базавы_ўзровень = * [[Аброўскі сельсавет|Аброўскі с/с]] (''1959'') * [[Альбаўскі сельсавет|Альбаўскі с/с]] (''1947''—1954) * [[Альшанскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Альшанскі с/с]] (''1947''—1959) * [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскі с/с]] (1980) * [[Бусяскі сельсавет|Бусяскі с/с]] (''1947''—1987) * [[Быценскі сельсавет|Быценскі с/с]] (''1957'') * [[Бялавіцкі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Бялавіцкі с/с]] (''1947''—1968) * [[Верашкоўскі сельсавет|Верашкоўскі с/с]] (1954—1980) * [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі с/с]] (''1957'') * [[Выганашчанскі сельсавет|Выганашчанскі с/с]] (''1965''—2013) * [[Гортальскі сельсавет|Гортальскі с/с]] (''1965''—1987) * [[Гошчаўскі сельсавет|Гошчаўскі с/с]] (''1947''—1954) * [[Грыўдаўскі сельсавет|Грыўдаўскі с/с]] (''1947''—1959) * [[Дабромысьленскі сельсавет|Дабромысьленскі с/с]] (''1957''-2022) * [[Даманаўскі сельсавет|Даманаўскі с/с]] ('''1957'''-2022) * [[Доўгаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Доўгаўскі с/с]] (''1957''—1972) * [[Жытлінскі сельсавет|Жытлінскі с/с]] * [[Квасевіцкі сельсавет|Квасевіцкі с/с]] (1980) * [[Козіцкі сельсавет|Козіцкі с/с]] (''1959''—2013) * [[Коланскі сельсавет|Коланскі с/с]] (''1965''—1980) * [[Косаўскі гарадзкі савет|Косаўскі г/с]] (1968—1987) * [[Косаўскі сельсавет|Косаўскі с/с]] (1987—2013) * [[Кушняроўскі сельсавет|Кушняроўскі с/с]] (1954—1987) * [[Любішчыцкі сельсавет|Любішчыцкі с/с]] * [[Мілейкаўскі сельсавет|Мілейкаўскі с/с]] (1968) * [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскі с/с]] (''1947''—1954, 1987) * [[Рэчкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Рэчкаўскі с/с]] (''1965'') * [[Стайкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Стайкаўскі с/с]] * [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі с/с]] (''1959'') * [[Сянкевіцкі сельсавет|Сянкевіцкі с/с]] (''1947''—1954) * [[Целяханскі пасялковы савет|Целяханскі п/с]] (''1965''—2013) * [[Целяханскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Целяханскі с/с]] (2013) * [[Яблонскі сельсавет|Яблонскі с/с]] (''1947''—1954) * [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі с/с]] }} }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Раёны Беларусі]]</noinclude> j2225a9p5uvlwkhvmb3s7mtsynjkrtk 2334240 2334212 2022-08-23T09:21:28Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца з падгрупамі |1 = {{{1|}}} |назва_шаблёну = Івацэвіцкі раён |назва = [[Івацэвіцкі раён]] |стыль_загалоўка = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |state = autocollapse |зьмест1 = {{Навігацыйная табліца/Раён |рамка = нашчадак |спасылкі = схаваць |назва_шаблёну = Івацэвіцкі раён |назва = |state = uncollapsed |гарады = * '''[[Івацэвічы]]''' * [[Косаў]] |мястэчка = * [[Целяханы]] |базавы_ўзровень = * [[Аброўскі сельсавет|Аброўскі с/с]] * [[Быценскі сельсавет|Быценскі с/с]] * [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі с/с]] * [[Жытлінскі сельсавет|Жытлінскі с/с]] * [[Квасевіцкі сельсавет|Квасевіцкі с/с]] * [[Любішчыцкі сельсавет|Любішчыцкі с/с]] * [[Мілейкаўскі сельсавет|Мілейкаўскі с/с]] * [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскі с/с]] * [[Рэчкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Рэчкаўскі с/с]] * [[Стайкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Стайкаўскі с/с]] * [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі с/с]] * [[Целяханскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Целяханскі с/с]] * [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі с/с]] }} |зьмест2 = {{Навігацыйная табліца/Раён |рамка = нашчадак |спасылкі = схаваць |назва_шаблёну = Івацэвіцкі раён |назва = Гісторыя (1947—1962, 1965 — наш час) |state = collapsed |гарады = * '''[[Івацэвічы]]''' (1966) * [[Косаў]] |мястэчкі = * '''[[Івацэвічы]]''' (1947—1966) * [[Целяханы]] (1965) |базавы_ўзровень = * [[Аброўскі сельсавет|Аброўскі с/с]] (''1959'') * [[Альбаўскі сельсавет|Альбаўскі с/с]] (''1947''—1954) * [[Альшанскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Альшанскі с/с]] (''1947''—1959) * [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскі с/с]] (1980-2022) * [[Бусяскі сельсавет|Бусяскі с/с]] (''1947''—1987) * [[Быценскі сельсавет|Быценскі с/с]] (''1957'') * [[Бялавіцкі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Бялавіцкі с/с]] (''1947''—1968) * [[Верашкоўскі сельсавет|Верашкоўскі с/с]] (1954—1980) * [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі с/с]] (''1957'') * [[Выганашчанскі сельсавет|Выганашчанскі с/с]] (''1965''—2013) * [[Гортальскі сельсавет|Гортальскі с/с]] (''1965''—1987) * [[Гошчаўскі сельсавет|Гошчаўскі с/с]] (''1947''—1954) * [[Грыўдаўскі сельсавет|Грыўдаўскі с/с]] (''1947''—1959) * [[Дабромысьленскі сельсавет|Дабромысьленскі с/с]] (''1957''-2022) * [[Даманаўскі сельсавет|Даманаўскі с/с]] ('''1957'''-2022) * [[Доўгаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Доўгаўскі с/с]] (''1957''—1972) * [[Жытлінскі сельсавет|Жытлінскі с/с]] * [[Квасевіцкі сельсавет|Квасевіцкі с/с]] (1980) * [[Козіцкі сельсавет|Козіцкі с/с]] (''1959''—2013) * [[Коланскі сельсавет|Коланскі с/с]] (''1965''—1980) * [[Косаўскі гарадзкі савет|Косаўскі г/с]] (1968—1987) * [[Косаўскі сельсавет|Косаўскі с/с]] (1987—2013) * [[Кушняроўскі сельсавет|Кушняроўскі с/с]] (1954—1987) * [[Любішчыцкі сельсавет|Любішчыцкі с/с]] * [[Мілейкаўскі сельсавет|Мілейкаўскі с/с]] (1968) * [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскі с/с]] (''1947''—1954, 1987) * [[Рэчкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Рэчкаўскі с/с]] (''1965'') * [[Стайкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Стайкаўскі с/с]] * [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі с/с]] (''1959'') * [[Сянкевіцкі сельсавет|Сянкевіцкі с/с]] (''1947''—1954) * [[Целяханскі пасялковы савет|Целяханскі п/с]] (''1965''—2013) * [[Целяханскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Целяханскі с/с]] (2013) * [[Яблонскі сельсавет|Яблонскі с/с]] (''1947''—1954) * [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі с/с]] }} }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Раёны Беларусі]]</noinclude> 6cqga4o80q48bbhztojcx49q1lb5wo6 2334248 2334240 2022-08-23T09:31:47Z Stary Jolup 145 абнаўленьне зьвестак wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца з падгрупамі |1 = {{{1|}}} |назва_шаблёну = Івацэвіцкі раён |назва = [[Івацэвіцкі раён]] |стыль_загалоўка = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |state = autocollapse |зьмест1 = {{Навігацыйная табліца/Раён |рамка = нашчадак |спасылкі = схаваць |назва_шаблёну = Івацэвіцкі раён |назва = |state = uncollapsed |гарады = * '''[[Івацэвічы]]''' * [[Косаў]] |мястэчка = * [[Целяханы]] |базавы_ўзровень = * [[Быценскі сельсавет|Быценскі с/с]] * [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі с/с]] * [[Жытлінскі сельсавет|Жытлінскі с/с]] * [[Квасевіцкі сельсавет|Квасевіцкі с/с]] * [[Любішчыцкі сельсавет|Любішчыцкі с/с]] * [[Мілейкаўскі сельсавет|Мілейкаўскі с/с]] * [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскі с/с]] * [[Рэчкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Рэчкаўскі с/с]] * [[Стайкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Стайкаўскі с/с]] * [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі с/с]] * [[Целяханскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Целяханскі с/с]] * [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі с/с]] }} |зьмест2 = {{Навігацыйная табліца/Раён |рамка = нашчадак |спасылкі = схаваць |назва_шаблёну = Івацэвіцкі раён |назва = Гісторыя (1947—1962, 1965 — наш час) |state = collapsed |гарады = * '''[[Івацэвічы]]''' (1966) * [[Косаў]] |мястэчкі = * '''[[Івацэвічы]]''' (1947—1966) * [[Целяханы]] (1965) |базавы_ўзровень = * [[Аброўскі сельсавет|Аброўскі с/с]] (''1959''-2022) * [[Альбаўскі сельсавет|Альбаўскі с/с]] (''1947''—1954) * [[Альшанскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Альшанскі с/с]] (''1947''—1959) * [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскі с/с]] (1980-2022) * [[Бусяскі сельсавет|Бусяскі с/с]] (''1947''—1987) * [[Быценскі сельсавет|Быценскі с/с]] (''1957'') * [[Бялавіцкі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Бялавіцкі с/с]] (''1947''—1968) * [[Верашкоўскі сельсавет|Верашкоўскі с/с]] (1954—1980) * [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі с/с]] (''1957'') * [[Выганашчанскі сельсавет|Выганашчанскі с/с]] (''1965''—2013) * [[Гортальскі сельсавет|Гортальскі с/с]] (''1965''—1987) * [[Гошчаўскі сельсавет|Гошчаўскі с/с]] (''1947''—1954) * [[Грыўдаўскі сельсавет|Грыўдаўскі с/с]] (''1947''—1959) * [[Дабромысьленскі сельсавет|Дабромысьленскі с/с]] (''1957''-2022) * [[Даманаўскі сельсавет|Даманаўскі с/с]] ('''1957'''-2022) * [[Доўгаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Доўгаўскі с/с]] (''1957''—1972) * [[Жытлінскі сельсавет|Жытлінскі с/с]] * [[Квасевіцкі сельсавет|Квасевіцкі с/с]] (1980) * [[Козіцкі сельсавет|Козіцкі с/с]] (''1959''—2013) * [[Коланскі сельсавет|Коланскі с/с]] (''1965''—1980) * [[Косаўскі гарадзкі савет|Косаўскі г/с]] (1968—1987) * [[Косаўскі сельсавет|Косаўскі с/с]] (1987—2013) * [[Кушняроўскі сельсавет|Кушняроўскі с/с]] (1954—1987) * [[Любішчыцкі сельсавет|Любішчыцкі с/с]] * [[Мілейкаўскі сельсавет|Мілейкаўскі с/с]] (1968) * [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскі с/с]] (''1947''—1954, 1987) * [[Рэчкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Рэчкаўскі с/с]] (''1965'') * [[Стайкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Стайкаўскі с/с]] * [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі с/с]] (''1959'') * [[Сянкевіцкі сельсавет|Сянкевіцкі с/с]] (''1947''—1954) * [[Целяханскі пасялковы савет|Целяханскі п/с]] (''1965''—2013) * [[Целяханскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Целяханскі с/с]] (2013) * [[Яблонскі сельсавет|Яблонскі с/с]] (''1947''—1954) * [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі с/с]] }} }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Раёны Беларусі]]</noinclude> 5tyrkhyiqlbtuv276o7sqo3vlclefb9 2334269 2334248 2022-08-23T09:53:31Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца з падгрупамі |1 = {{{1|}}} |назва_шаблёну = Івацэвіцкі раён |назва = [[Івацэвіцкі раён]] |стыль_загалоўка = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |state = autocollapse |зьмест1 = {{Навігацыйная табліца/Раён |рамка = нашчадак |спасылкі = схаваць |назва_шаблёну = Івацэвіцкі раён |назва = |state = uncollapsed |гарады = * '''[[Івацэвічы]]''' * [[Косаў]] |мястэчка = * [[Целяханы]] |базавы_ўзровень = * [[Быценскі сельсавет|Быценскі с/с]] * [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі с/с]] * [[Жытлінскі сельсавет|Жытлінскі с/с]] * [[Квасевіцкі сельсавет|Квасевіцкі с/с]] * [[Мілейкаўскі сельсавет|Мілейкаўскі с/с]] * [[Рэчкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Рэчкаўскі с/с]] * [[Стайкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Стайкаўскі с/с]] * [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі с/с]] * [[Целяханскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Целяханскі с/с]] * [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі с/с]] }} |зьмест2 = {{Навігацыйная табліца/Раён |рамка = нашчадак |спасылкі = схаваць |назва_шаблёну = Івацэвіцкі раён |назва = Гісторыя (1947—1962, 1965 — наш час) |state = collapsed |гарады = * '''[[Івацэвічы]]''' (1966) * [[Косаў]] |мястэчкі = * '''[[Івацэвічы]]''' (1947—1966) * [[Целяханы]] (1965) |базавы_ўзровень = * [[Аброўскі сельсавет|Аброўскі с/с]] (''1959''-2022) * [[Альбаўскі сельсавет|Альбаўскі с/с]] (''1947''—1954) * [[Альшанскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Альшанскі с/с]] (''1947''—1959) * [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскі с/с]] (1980-2022) * [[Бусяскі сельсавет|Бусяскі с/с]] (''1947''—1987) * [[Быценскі сельсавет|Быценскі с/с]] (''1957'') * [[Бялавіцкі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Бялавіцкі с/с]] (''1947''—1968) * [[Верашкоўскі сельсавет|Верашкоўскі с/с]] (1954—1980) * [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі с/с]] (''1957'') * [[Выганашчанскі сельсавет|Выганашчанскі с/с]] (''1965''—2013) * [[Гортальскі сельсавет|Гортальскі с/с]] (''1965''—1987) * [[Гошчаўскі сельсавет|Гошчаўскі с/с]] (''1947''—1954) * [[Грыўдаўскі сельсавет|Грыўдаўскі с/с]] (''1947''—1959) * [[Дабромысьленскі сельсавет|Дабромысьленскі с/с]] (''1957''-2022) * [[Даманаўскі сельсавет|Даманаўскі с/с]] ('''1957'''-2022) * [[Доўгаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Доўгаўскі с/с]] (''1957''—1972) * [[Жытлінскі сельсавет|Жытлінскі с/с]] * [[Квасевіцкі сельсавет|Квасевіцкі с/с]] (1980) * [[Козіцкі сельсавет|Козіцкі с/с]] (''1959''—2013) * [[Коланскі сельсавет|Коланскі с/с]] (''1965''—1980) * [[Косаўскі гарадзкі савет|Косаўскі г/с]] (1968—1987) * [[Косаўскі сельсавет|Косаўскі с/с]] (1987—2013) * [[Кушняроўскі сельсавет|Кушняроўскі с/с]] (1954—1987) * [[Любішчыцкі сельсавет|Любішчыцкі с/с]] (да 2022) * [[Мілейкаўскі сельсавет|Мілейкаўскі с/с]] (1968) * [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскі с/с]] (''1947''—1954, 1987-2022) * [[Рэчкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Рэчкаўскі с/с]] (''1965'') * [[Стайкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Стайкаўскі с/с]] * [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі с/с]] (''1959'') * [[Сянкевіцкі сельсавет|Сянкевіцкі с/с]] (''1947''—1954) * [[Целяханскі пасялковы савет|Целяханскі п/с]] (''1965''—2013) * [[Целяханскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Целяханскі с/с]] (2013) * [[Яблонскі сельсавет|Яблонскі с/с]] (''1947''—1954) * [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі с/с]] }} }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Раёны Беларусі]]</noinclude> 14cgswbla6opfhu67ao5yet2r49awtz Чарнаўчыцы 0 12525 2334114 2299601 2022-08-22T18:27:08Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Вялікае Княства Літоўскае */ + wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Чарнаўчыцы |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Чарнаўчыцаў |Трансьлітараваная назва = Čarnaŭčycy |Герб = Coat of arms of Čarnaŭčycy.png |Сьцяг = Flag of Čarnaŭčycy.png |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = 1718 |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Берасьцейскі раён|Берасьцейскі]] |Сельсавет = [[Чарнаўчыцкі сельсавет|Чарнаўчыцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 2453 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = Чарнаўчыцкі Троіцкі касцёл.JPG |Апісаньне выявы = [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Чарнаўчыцы)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 13 |Шырата сэкундаў = 10 |Даўгата градусаў = 23 |Даўгата хвілінаў = 44 |Даўгата сэкундаў = 29 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Чарна́ўчыцы'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 89.</ref> — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Градаўка|Градаўцы]]. Цэнтар [[Чарнаўчыцкі сельсавет|сельсавету]] [[Берасьцейскі раён|Берасьцейскага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2010 год — 2453 чалавек. Знаходзяцца за 18 км на паўночны ўсход ад [[Берасьце|Берасьця]], за 7 км ад чыгуначнай станцыі [[Матыкалы]]; на шашы [[Берасьце]] — [[Камянец]]. Чарнаўчыцы — даўняе [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[Горад|места]] [[Берасьцейскі павет|гістарычнай Берасьцейшчыны]], колішняя сталіца [[Чарнаўчыцкае графства|графства]], старажытны [[Чарнаўчыцкі замак|замак]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Да нашага часу тут захаваліся [[готыка|гатычна]]-[[рэнэсанс]]авы [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Чарнаўчыцы)|касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]], збудаваны з фундацыі [[Мікалай Крыштоф Радзівіл «Сіротка»|Мікалая Радзівіла «Сіроткі»]], і [[Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы (Чарнаўчыцы)|царква Сьвятой Параскевы Пятніцы]] з элемэнтамі стылю [[барока]] ([[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных Маскоўскім патрыярхатам|пацярпела ад маскоўскай перабудовы]]), помнікі архітэктуры XVI—XVIII стагодзьдзяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучалася збудаваная ў стылі барока капліца Сьвятой Соф'і, помнік архітэктуры XVIII ст., [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зьнішчаны савецкімі ўладамі]]. == Назва == На думку географа [[Вадзім Жучкевіч|Вадзім Жучкевіча]], [[тапонім]] Чарнаўчыцы ўтварыўся ад прозьвішча Чарнаўчыц<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 402.</ref>. == Гісторыя == {{Асноўны артыкул|Гісторыя Чарнаўчыцаў}} === Вялікае Княства Літоўскае === Упершыню Чарнаўчыцы ўпамінаюцца ў XV ст. як сяло ў [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскім павеце]] [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага]], пазьней [[Падляскае ваяводзтва (1513—1795)|Падляскага ваяводзтва]]; уладаньне Невера Ваўчкевіча. У 1421 годзе тут заснавалі касьцёл. У другой палове XV ст. Ваўчкевічы зьмянялі свае ўладаньні на валынскія вёскі Івашкі [[Ільлінічы|Ільлініча]]. У пачатку XVI ст. [[Юры Ільлініч]] сабраў у ваколіцах Берасьця вялікія ўладаньні, цэнтар якіх знаходзіўся ў Чарнаўчыцах. Пад 1521 годам паселішча ўпамінаецца як мястэчка. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Чарнаўчыцы разам зь Берасьцейскім паветам увайшлі ў склад новаўтворанага [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскага ваяводзтва]]. Юры Ільлініч не пакінуў нашчадкаў, але ўсынавіў [[Мікалай Крыштоф Радзівіл «Сіротка»|Мікалая Радзівіла «Сіротку»]], якому запісаў у 1566 годзе частку сваіх уладаньняў. Чарнаўчыцы сталі рэзыдэнцыяй [[Радзівілы|Радзівілаў]], цэнтрам графства, у склад якога ўваходзіла каля 400 вёсак. У мястэчку ўзьвялі замак-палац, а ў 1585—1595 гадох — Траецкі касьцёл, помнік архітэктуры з элемэнтамі готыкі і рэнэсансу і рысамі абарончага дойлідзтва. Празь Берасьце і Чарнаўчыцы праходзіў вялікі гасьцінец зь Любліна да Вільні, які ўпамінаецца пад 1609 годам. Таксама празь мястэчка пралягала дарога [[Нясьвіж]] — [[Берасьце]] і далей на [[Кодань]] і [[Уладава|Ўладаву]]. У 1671 годзе Радзівілы збудавалі аднапавярховы палац зь вялізнымі сенямі, у якія магла заехаць шасьціконная карэта. Пры двары знаходзіліся сад і зьвярынец. У 1718 годзе [[Сьпіс польскіх манархаў|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Аўгуст Моцны]] надаў Чарнаўчыцам [[Магдэбурскае права]] і герб (выгляд геральдычнага сымбалю страчаны). У 1721 годзе сярод вернікаў мясцовай парафіі ўпаміналася [[старалітва]]. У 1733 годзе ў Чарнаўчыцах збудавалі драўляную Пятніцкую царкву. У 1777 годзе тут дзейнічаў вадзяны млын, які меў 11 вадзяных колаў. У XVIII ст. мястэчка належала вядомаму натуралісту [[Марцін Мікалай Караль Радзівіл|Марціну Радзівілу]]. У Чарнаўчыцах ён праводзіў фізычныя і хімічныя досьледы, спрабаваў адкрыць [[філязофскі камень]]. [[Геранім Флярыян Радзівіл|Геранім Радзівіл]] абвясьціў сваяка вар’ятам і забраў у апеку ягоны маёнтак. З 1778 году ў мястэчку жыў і служыў як каталіцкі сьвятар у мясцовай парафіі былы езуіт, паэт, перакладнік, пэдагог [[Фабіян Саковіч]]. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Čarnaŭčycy,_Radzivił._Чарнаўчыцы,_Радзівіл_(1761).jpg|230пкс|міні|Палац Радзівілаў. Праект, XVIII ст.]] У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Чарнаўчыцы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]. Статус паселішча панізілі да мястэчка. Маёнтак перайшоў да [[Грабоўскія|Грабоўскіх]]. Па здушэньні [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]] ў 1831 годзе царскія ўлады арыштавалі мясцовага ксяндза. У 1862 годзе з мэтаю [[Русіфікацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] расейскія ўлады адкрылі [[Народная вучэльня|народную вучэльню]], у 1867 годзе гвалтоўна перарабілі касьцёл пад царкву [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскага патрыярхату]]. На 1876 год у Чарнаўчыцах існавалі вуліцы Берасьцейская, Камянецкая, Кобрынская; Рынак, Прадмесьце. На 1886 год — 71 двор, 2 царквы, юдэйскі малітоўны дом, сынагога, крамы, шавецкая майстэрня, 2 карчмы, штогод праводзіліся 3 кірмашы. 3 1887 году ў мястэчку быў фэльчар і прыёмны пакой на 1 ложак. У 1892 годзе пачаў працаваць крышталёва-шкляны завод. Згодна з вынікамі перапісу 1897 году, у Чарнаўчыцах было 140 двароў, 2 царквы, сынагога, народная вучэльня, царкоўна-прыходзкая школа, прыёмны пакой, хлебазапасны магазын, 13 крамаў, 3 карчмы, штогод праводзіліся 3 кірмашы. На 1905 год — дзейнічала мяшчанская ўправа, працаваў пакой сельскага лекара, прызыўны ўчастак воінскай павіннасьці і ўчастак судова-міравой акругі. У пачатку XX ст. — 144 жылыя дамы, 140 дваровых месцаў; насельніцтва займалася рамяством і дробным пасярэдніцтвам, працавалі 4 кравецкія, 7 шавецкіх майстэрняў і 6 кузьняў. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Чарнаўчыцы занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Чарнаўчыцы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Берасьцейскі павет («падраён») Баранавіцкага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. Паводле [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовы 1921 году]] Чарнаўчыцы апынуліся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], у Турлянскай гміне Берасьцейскага павету [[Палескае ваяводзтва|Палескага ваяводзтва]]. На 30 верасьня 1921 году ў мястэчку быў 101 дом. За польскім часам тут дзейнічалі аддзелы стралецкага зьвязу (1933—1935) і «Таварыства жыдоўскіх школаў». У 1939 годзе Чарнаўчыцы ўвайшлі ў [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]], дзе сталі цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1940 год тут было 200 двароў, адкрылася 7-гадовая школа. У 1960-я гады савецкія ўлады апаганілі і зьнішчылі капліцу Сьвятога Соф'і, помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя<ref>Несцярчук Л. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны X — XX стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — {{Менск (Мн.)}}: БЕЛТА, 2002. С. 56.</ref>. У 1987 годзе колішняя праваслаўная царква ([[Кіеўская, галіцкая і ўсяе Русі мітраполія (уніяцкая)|Сьвяты Пасад]]) Сьвятой Параскевы Пятніцы пацярпела ад пажару, аднак у часе аднаўленьня [[Беларуская Праваслаўная Царква|Беларускі экзархат Маскоўскага патрыярхату]] істотна перабудаваў будынак: над ім замест барокавай [[Банька|банькі]] зьявіўся пазалочаны [[купал-цыбуліна]]. На 1997 год у Чарнаўчыцах было 865 двароў, на 2003 год — 884. У 2000-я гады вёска атрымала афіцыйны статус «[[аграгарадок|аграгарадку]]». 11 сакавіка 2011 году афіцыйна зацьвердзілі герб і сьцяг Чарнаўчыцаў<ref>[https://web.archive.org/web/20160304072723/http://www.pravo.by/pdf/2011-33/2011-33(009-030).pdf «Об учреждении официальных геральдических символов административно-территориальных и территориальных единиц Брестской области». Указ Президента Республики Беларусь от 11.03.2011 г. № 101]{{Ref-ru}}</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Čarnaŭčycy, Bieraściejskaja. Чарнаўчыцы, Берасьцейская (3.05.1916).jpg|Вуліца Берасьцейская. [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Чарнаўчыцы)|Касьцёл]], {{nowrap|3.05.1916 г.}} Čarnaŭčycy, Bieraściejskaja-Mohiłkavaja. Чарнаўчыцы, Берасьцейская-Могілкавая (3.05.1916).jpg|Вуліца Берасьцейская. [[Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы (Чарнаўчыцы)|Царква]], {{nowrap|3.05.1916 г.}} Čarnaŭčycy, Lasnaja. Чарнаўчыцы, Лясная (2.02.1916).jpg|Мост церазь Лясную, {{nowrap|2.02.1916 г.}} Čarnaŭčycy, Bieraściejskaja. Чарнаўчыцы, Берасьцейская (1919-39) (2).jpg|Вуліца Берасьцейская. Касьцёл, да 1939 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Čarnaŭčycy, Trajecki. Чарнаўчыцы, Траецкі (1919-39).jpg|Касьцёл з боку [[апсыда|апсыды]] Čarnaŭčycy, Trajecki. Чарнаўчыцы, Траецкі (1919-39) (2).jpg|Касьцёл, бакавы фасад Čarnaŭčycy, Bieraściejskaja. Чарнаўчыцы, Берасьцейская (1919-39) (5).jpg|Касьцёл і званіца Čarnaŭčycy, Kamianieckaja, Kaplica. Чарнаўчыцы, Камянецкая, Капліца (1901-39).jpg|Вуліца Камянецкая. Капліца Сьвятой Соф'і </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === * '''XIX стагодзьдзе''': 1830 год — 238 муж., зь іх духоўнага стану 2, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 234, жабракоў 2<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 412.</ref>; 1868 год — 399 чал. (194 муж. і 205 жан.); 1880 год — 800 чал., зь іх 175 жыдоў<ref>Sulimierski F. Czerniawczyce // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/820 820].</ref>; 1886 год — 509 чал., зь іх 65 мяшчанаў; 1897 год — 1101 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1901 год — 1101 чал. (548 муж. і 553 жан.); 1901 год — 1216 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|3-1к}} С. 143.</ref>; 1914 год — 1625 чал.; 30 верасьня 1921 году — 749 чал. (356 муж. і 393 жан.), зь іх 182 праваслаўныя, 138 каталікоў, 428 юдэяў, 1 эвангеліст<ref>Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 8: Województwo poleskie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924. S. 10.</ref>; 1940 год — 1050 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|3-1к}} С. 144.</ref>; 1959 год — 494 чал.; 1970 год — 659 чал.; 1997 год — 2372 чал.; 1999 год — 2327 чал. * '''XXI стагодзьдзе''': 2003 год — 2380 чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|17к}} С. 232.</ref>; 2005 год — 2406 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|3-1к}} С. 142.</ref>; 2010 год — 2453 чал. === Інфраструктура === У Чарнаўчыцах працуюць сярэдняя школа, клюб, бібліятэка, пошта. == Забудова == === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сікорскага вуліца || '''Цэнтральная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Школьная вуліца || '''Могілкавая''' вуліца<ref>Spis Abonentów Sieci Telefonicznej Okręgu Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Wilnie na 1939 r. — Wilno, 1939. S. 18.</ref> |} З [[урбананіміка|урбананімічнай]] спадчыны Чарнаўчыцаў да нашага часу гістарычныя назвы захавалі вуліцы Берасьцейская (частка вуліцы на поўнач ад Рынку раней мела асобную назву — Камянецкая вуліца), Кобрынская і Холміцкая. Гістарычны Рынак, разьмешчаны на рагу Берасьцейскай і Кобрынскай вуліцаў, ня мае афіцыйнай назвы. === Мясцовасьці === Гістарычныя мясцовасьці Чарнаўчыцаў: Астроўская Горка, Груд, Грыцюўка (Грыцуўка), Дзічка (Дычка), Дубна, Куяўшчына, Лісовічы, Магіліна, Глінішча, Паморгі, Папоў Лес, Патурэньне, Прадмесьце, Рынак, Рыпішча (Рэпішча). == Турыстычная інфармацыя == === Славутасьці === * [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Чарнаўчыцы)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] (1585—1595) * [[Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы (Чарнаўчыцы)|Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы]] (1733; [[Кіеўская, галіцкая і ўсяе Русі мітраполія (уніяцкая)|Сьвяты Пасад]], цяпер у валоданьні [[Беларуская Праваслаўная Царква|Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату]]) === Страчаная спадчына === * Капліца прыдарожная Сьвятой Соф'і (XVIII ст.) * Сядзібна-паркавы комплекс (XVIII ст.) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Чарнаўчыцаў" widths=150 heights=150 class="center"> Kaścioł Najśviaciejšaj Trojcy (Čarnaŭčycy) 001.Jpeg|[[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Чарнаўчыцы)|Касьцёл і званіца]] Kaścioł Najśviaciejšaj Trojcy (Čarnaŭčycy) 002.Jpeg|Касьцёл Чарнаўчыцы. Троіцкі касцёл (03).jpg|Касьцёл, з боку апсыды Чарнаўчыцы. Троіцкі касцёл. Інтэр'ер.jpg|Касьцёл, інтэр’ер </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Чарнаўчыцы. Троіцкі касцёл. Скляпенні.jpg|Касьцёл, скляпеньні Čarnaŭčycy. Чарнаўчыцы (2008).jpg|[[Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы (Чарнаўчыцы)|Пятніцкая царква]] Царква Параскевы Пятніцы (Чарнаўчыцы) 005.Jpeg|Царква, званіца Braterskaja mahiła (Čarnaŭčycy) 001.Jpeg|Братэрская магіла </gallery> == Асобы == * [[Марыям Нірэнбэрг]] (1906—1991) — габрэйская фольк-сьпявачка == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|17}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|3-1}} * {{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)}} * {{Літаратура/ЭГБ|6-2}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} == Вонкавыя спасылкі == * {{radzima|charnauchycy}} {{Навігацыйная група |назоў = Чарнаўчыцы ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Чарнаўчыцкі сельсавет |Берасьцейскі раён }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Берасьцейшчыны}} [[Катэгорыя:Чарнаўчыцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Чарнаўчыцы| ]] 67edi2kb8q5e9lyqd0ofq5emy62bj7c Шаблён:Быценскі сельсавет 10 13296 2334220 1926784 2022-08-23T08:05:52Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца/Сельсавет |1 = {{{1|}}} |назва_шаблёну = Быценскі сельсавет |назва = [[Быценскі сельсавет]] |цэнтар_савету = '''[[Быцень]]''' |вёскі = * [[Вуглы (Берасьцейская вобласьць)|Вуглы]] * [[Гнойна]] * [[Даманава (Берасьцейская вобласьць)|Даманава]] * [[Дабрынева]] * [[Доўгае (Быценскі сельсавет)|Доўгае]] * [[Запольле (Быценскі сельсавет)|Запольле]] * [[Каханова]] * [[Манцюты]] * [[Міронім]] * [[Наліўкі]] * [[Пагор’е (Берасьцейская вобласьць)|Пагор’е]] * [[Прыбарава (Івацэвіцкі раён)|Прыбарава]] * [[Рудня (Быценскі сельсавет)|Рудня]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Сельсаветы Беларусі]]</noinclude> jelxawyyy0li5a9dj4v03d7j97rgak1 Быценскі сельсавет 0 13300 2334213 2299145 2022-08-23T07:59:04Z Stary Jolup 145 абнаўленьне зьвестак wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Бы́ценскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар савету — вёска [[Быцень]]. == Гісторыя == 14 кастрычніка 1957 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Быценскі сельсавет скасаванага [[Быценскі раён|Быценскага раёну]]. 27 верасьня 2011 году вёскі [[Зарэчча (Івацэвіцкі раён)|Зарэчча]] і [[Козіна]] ўвайшлі ў склад вёскі [[Быцень]]<ref>[https://web.archive.org/web/20191027112231/http://www.pravo.by/pdf/2011-120/2011_120_9_44644.pdf «О некоторых вопросах административно-территориального устройства Бытенского сельсовета». Решение Ивацевичского районного Совета депутатов от 27 сентября 2011 г. № 81]{{Ref-ru}}</ref>. 9 жніўня 2022 году у склад сельсавету ўключаны вёскі і землі скасаванага [[Даманаўскі сельсавет|Даманаўскага сельсавету]] - [[Даманава (Берасьцейская вобласьць)|Даманава]], [[Гнойна]], [[Дабрынева]], [[Каханова]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Быценскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Быценскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]] icgofiqeulbwy5uzv07se2acjnhb51i Лявон Баршчэўскі 0 22094 2334194 2322066 2022-08-23T06:47:20Z 46.56.204.212 /* Грамадзкая і літаратурна-перакладчыцкая дзейнасьць */ wikitext text/x-wiki {{Цёзкі|Баршчэўскі}} {{Палітык |імя = Лявон Баршчэўскі |выява = 2008.06.16. Lawon Barszczeuski Fot M Kubik.JPG |памер_выявы = |подпіс = |пасада = 2-і Старшыня [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] |пачатак_тэрміну = сьнежань 2007 |канец_тэрміну = верасень 2009 |папярэднік = [[Вінцук Вячорка]] |наступнік = [[Аляксей Янукевіч]] |месца_нараджэньня = [[Полацак]], БССР |выбарчая_акруга = |сужэнец = |прафэсія = філёляг |партыя = [[Партыя БНФ]] (1999—2011) }} '''Ляво́н Баршчэ́ўскі''' ({{н}} 4 сакавіка 1958 году) — беларускі філёляг, перакладнік, грамадзкі дзяяч і палітык, былы<ref name="yanuk">[https://web.archive.org/web/20090916001316/http://www.euroradio.fm/by/963/reports/37895/ Старшынём Партыі БНФ абраны Аляксей Янукевіч (онлайн+фотарэпартаж)] ''[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]''</ref> старшыня [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] і ГА [[Беларускі Народны Фронт Адраджэньне|БНФ Адраджэньне]]. == Грамадзкая і літаратурна-перакладчыцкая дзейнасьць == Лявон Баршчэўскі нарадзіўся ў [[Полацак|Полацку]]. У 1975 годзе паступіў у Менскі пэдагагічны інстытут замежных моваў на спэцыяльнасьць [[нямецкая мова|нямецкая]] і [[ангельская мова|ангельская мовы]]. Працаваў выкладнікам нямецкай і ангельскай моваў у роднай школе № 10 Полацку, потым у Наваполацкім політэхнічным інстытуце (цяпер — [[Полацкі дзяржаўны ўнівэрсытэт]]). У 1987 годзе скончыў асьпірантуру пры Менскім пэдынстытуце замежных моваў, атрымаў ступень кандыдата [[Філялёгія|філялягічных]] навук. У 1985 годзе Лявон Баршчэўскі разам зь [[Сяргей Шупа|Сяргеем Шупам]] стварыў у Менску [[Бабілён (клюб)|клюб маладых перакладнікаў «Бабілён»]]. Перакладнік і ўкладальнік зборнікаў лірыкі [[Бэртальд Брэхт|Бэртальда Брэхта]], [[Нікаляўс Ленаў|Нікаляўса Ленаў]], [[Сапфо]], [[Франчэска Пэтрарка|Ф. Петраркі]], [[Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрліна]], [[Яраслаў Вырхліцкі|Я. Вырхліцкага]], [[Канстанцінас Кавафіс|К. Кавафіса]], [[Анакрэон]]а, [[Ду Фу]], [[Гунар Экелёф|Г. Экелёфа]], [[Эрлінг Кітэльсэн|Э. Кітэльсэна]], [[Архілёх]]а, [[Бабур]]а, [[Стэйн Стэйнар|С. Стэйнара]], [[Назым Хікмэт|Назыма Хікмэта]], [[аль-Бухтуры]], [[Марына Цьвятаева|М. Цьвятаевай]],[[Нэлі Закс]], [[Рой Кэмпбэел|Р. Кэмпбэла]], [[Сальваторэ Квазімада]]; прозы [[Генрых Бёль|Г. Бёля]] (дзе змешчаны, сярод іншага, яго пераклад рамана «Більярд а палове дзясятай»), [[Франц Кафка|Ф. Кафкі]] (у т. л. раманы «Працэс», «Замак», «Зніклы»); зборнікаў выбранай прозы [[Гайнрых Бёль|Г. Бёля]] (дзе зьмешчаны м. інш. яго пераклад рамана «Більярд а палове дзясятай»), [[Франц Кафка|Ф. Кафкі]] (улучна зь яго раманам «Працэс»). Пераклаў трагедыі [[Эсхіл]]а «Прыкуты Праметэй», «Пэрсы», [[Сафокл]]а «Эдып-цар», [[Эўрыпід]]а «Мэдэя», камэдыі [[Арыстафан]]а «Жабы», «Люсістрата», [[Мэнандр]]а «Адлюднік», драму [[Фрыдрых Шылер|Фрыдрыха Шылера]] «Дон-Карлас», раманы [[Ёган Вольфганг фон Гётэ|Ёгана Вольфганга фон Гётэ]] «Пакуты маладога Вэртэра», [[Кнут Гамсун|Кнута Гамсуна]] «Голад», аповесьці [[Г. Мастоўская-Радзівіл|Г. Мастоўскай-Радзівіл]] «Здань у Малым Замку», [[Астрыд Ліндгрэн]] «Усе нашы дзеці з Булербю», [[Яраслаў Івашкевіч|Яраслава Івашкевіча]] «Панны з Вілька», паэмы [[Эдгар Алан По|Эдгара Алана По]] («Тамерлан»), [[Хаім Нахман Бялік|Хаіма Нахмана Бяліка]] («У горадзе разьні»), [[Канстанты Ільдэфанс Галчынскі|К. І. Галчынскага]] («Баль у Саламона»), [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаша]] («Маральны трактат», «Паэтычны трактат»), трактат [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]] «Пралегомэны да любой будучай мэтафізікі», п’есы [[Станіслаў Высьпянскі|Станіслава Высьпянскага]] («Вясельле» і «Варшавянка»), [[Сэм’юэл Бэкет|Сэм’юэла Бэкета]] («Ня-я»), [[Фрыдрых Дурэнмат|Фрыдрыха Дурэнмата]] («Партрэт плянэты»), [[Вацлаў Гавэл|Вацлава Гаўла]] («Сьвята ў садзе»), [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]] («Танга»), кнігі нямецкіх гісторыкаў [[Р. Лінднэр]]а («Гісторыкі і ўлада») і [[Б. К’яры]] («Штодзённасьць за лініяй фронту»), паасобныя паэтычныя творы і прозу [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэра]], апавяданьні [[Кнут Гамсун|К. Гамсуна]], [[Ю. Боргэн]]а, [[Бруна Шульц|Б. Шульца]], эсэй [[А. Міхнік]]а, вершы, урыўкі з паэмаў [[Анакрэонт]]а, [[Катул]]а, [[Вэргіліюс]]а, [[Авідыюс]]а, [[Бэртран дэ Борн|Б. дэ Борна]], [[Пэйрэ Відаль|П. Відаля]], [[Дантэ Аліг’еры]], [[П’ер дэ Рансар|П. дэ Рансара]], [[Камоэнс|Л. ды Камойнша]], [[Ян Каханоўскі з Чарналесься|Я. Каханоўскага]], [[Нікаля Буалё]], [[Джон Мілтан|Дж. Мілтана]], [[Юзаф Бака|Ю. Бакі]], Гётэ, [[Адам Станіслаў Нарушэвіч|Адама Нарушэвіча]], [[Францішак Дыянізі Князьнін|Ф. Князьніна]], [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Ю. У. Нямцэвіча]], [[Гайнрых Гайнэ|Г. Гайнэ]], [[Джакама Леапардзі|Дж. Леапардзі]], [[Джон Кітс|Дж. Кітса]], [[Міхай Эмінэску|М. Эмінэску]], [[Вэрнэр Хайдэнстам|В. фон Хайдэнстама]], [[С. Обстфэльдэр]]а, [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бялік]]а, [[Хуан Рамон Хімэнэс|Х. Р. Хімэнэс]]а, [[Г. Ахтэрбэрг]]а, [[Я. Э. Волд]]а, [[Ю. Чаховіч]]а, [[Фэрнанду Пэсоа]], [[Нэлі Закс]], [[Ян Бжэхва|Я. Бжэхвы]], [[Гюнтэр Грас|Г. Граса]], [[Тумас Транстрэмэр|Т. Транстрэмэра]], [[Булат Акуджава|Б. Акуджавы]], [[Томас Вянцлава|Т. Вянцлавы]], [[Рой Кэмпбэл|Р. Кэмпбэла]] і інш., , лібрэта опэры «Чужое каханьне наступстваў ня бачыць» [[Францішка Ўршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Баршчэўскі — аўтар кніг папулярных нарысаў «Літаратура ад старажытнасьці да пачатку эпохі рамантызму» (2003) і «Беларуская літаратура і сьвет» (2006; разам зь [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]). Аўтар больш за 30 артыкулаў і навуковы кансультант 18-томнай «[[Беларуская энцыкляпэдыя|Беларускай энцыкляпэдыі]]» (1996—2004), а таксама шматлікіх артыкулаў па мэтодыцы выкладаньня літаратуры ў сярэдняй школе і ва ўстановах новага тыпу. Вядомы таксама як публіцыст: яго шматлікія артыкулы, інтэрвію публікаваліся ў незалежнай пэрыёдыцы ў Беларусі й па-за яе межамі. Суаўтар публікацыі «Справаздача аб стане незалежнай культуры ў Беларусі», прэзэнтаванай на сустрэчы кіраўнікоў ведамстваў культуры краінаў Эўразьвязу ў Любліне (2011). У 2014 годзе ў кракаўскім архіве (аддзел рукапісаў Бібліятэкі князёў Чартарыскіх) знайшоў рукапісы невядомых твораў беларускамоўнай літаратуры першай трэці ХІХ стагодзьдзя «Wiersz Ruski o Religii i Obyczayności» і «Jasno czerwony raczek po obłoku skacze…»<ref>Баршчэўскі Л., Янушкевіч Я. Два новыя тэксты беларускай літаратуры ХІХ ст.: Жанравая прыналежнасць, моўныя асаблівасці, праблема атрыбуцыі // Acta Albaruthenica-16. Warszawa 2016, s. 311—322.</ref> Баршчэўскі быў рэдактарам сэрыі «Biblioteka białoruska», якая пачала выходзіць у 2006 годзе ва [[Уроцлаў|Ўроцлаве]] ў Калегіюме Ўсходняй Эўропы. Рэдактар сэрыі «ЭўраГраматыкі» (з 2008). Ён уклаў 27-моўны «Эўраслоўнік» (2008), зьяўляецца адным з укладальнікаў і рэдактараў «Нямецка-беларускага слоўніка» (2006) і «Беларуска-нямецкага слоўніка» (2010). Аўтар «Кароткай граматыкі польскай мовы» (2008), «Беларуска-польскага размоўніка-даведніка» (2011), «Літоўска-беларускага, беларуска-літоўскага слоўніка» (2021); адзін з аўтараў «Кароткай граматыкі латыскай мовы» (2008), «Кароткай граматыкі нідэрляндзкай мовы» (2009), «Кароткай граматыкі нямецкай мовы» (2012). Укладальнік хрэстаматыяў для сярэдняй школы «Літаратура народаў сьвету» (т. 1 і 2, 1995) і «Літаратура народаў сьвету: ХХ стагодзьдзе» (1999; разам зь Е.Лявонавай). Лявон Баршчэўскі — заснавальнік і намесьнік дырэктара [[Беларускі гуманітарны ліцэй імя Якуба Коласа|Беларускага гуманітарнага ліцэю імя Якуба Коласа]], які быў афіцыйна зачынены ўладамі ў 2003 годзе. Уганараваны Дыплёмам Таварыства беларускай школы «Беларускі настаўнік 2009 году» і мэдалём да 100-годзьдзя Беларускай Народнай Рэспублікі (2019). Ляўрэат прэміі імя Францішка Багушэвіча Беларускага ПЭН-Цэнтру (1997). == Палітычная дзейнасьць == У 1990—1995 гадах Баршчэўскі быў дэпутатам [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь|Вярхоўнага Савету]] XII скліканьня, уваходзіў у склад парлямэнцкай апазыцыі БНФ. Быў сябрам камісіі ў пытаньнях адукацыі, культуры і захаваньня гістарычнай спадчыны, а таксама сябрам камісіі ў міжнародных справах і замежнаэканамічнай дзейнасьці. Быў суаўтарам канцэпцыяў прынятых у 1990—1992 гадах законаў «Аб грамадзянстве», «Аб адукацыі», «Аб рэфэрэндуме» і інш. У красавіку 1992 году на 9-й сэсіі ад імя Апазыцыі БНФ прадстаўляў распрацаваны адмыслоўцамі праект закону «Аб барацьбе з карупцыяй і арганізаванай злачыннасьцю», які ня быў прыняты бальшынёй Савету. З 1995 году — намесьнік старшыні Беларускага народнага фронту «Адраджэньне», у 1996—1999 гг. — выконваў абавязкі старшыні партыі пасьля эміграцыі [[Зянон Пазьняк|Зянона Пазьняка]]. Пасьля расколу партыі ў 1999—2001 гг. быў дарадцам старшыні Партыі БНФ [[Вінцук Вячорка|Вінцука Вячоркі]]. На 10 зьезьдзе [[Беларускі Народны Фронт Адраджэньне|Партыі БНФ]] у сьнежні 2007 году Лявон Баршчэўскі абраны старшынём партыі. У верасьні 2009 году зыйшоў з пасады старшыні, на якой яго, па выніках зьезду партыі, замяніў [[Аляксей Янукевіч]]<ref name="yanuk" />. У 2011 годзе разам з групай паплечнікаў выйшаў з Партыі БНФ. == Выбраная бібліяграфія == * «На шалях праўды: Выбраная лірыка». [[Бэртальд Брэхт|Б. Брэхт]]. Укладаньне, прадмова, пераклад, 1988. {{ISBN|5-340-00175-х}} * «Танга». Пераклад п’есы [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]]; паст. у 1989, апубл. у 2008 * «Зірні ў паток». [[Нікаляўс Ленаў|Н. Ленаў]]. Укладаньне, прадмова, пераклад, 1992. {{ISBN|5-340-01128-0}} * «Хрэстаматыя па літаратуры народаў сьвету. 8 кл.». Укладаньне, 1992. {{ISBN|5-86952-004-5}} * «Прыкуты Прамэтэй». [[Эсхіл]]. Пераклад, 1993. {{ISBN|5-86952-013-4}} * «Більярд а палове дзясятай: Раман, апавяданьні». [[Гайнрых Бёль]]. Укладаньне, прадмова, пераклад, 1993. {{ISBN|5-340-0094-9}} * Proverbia et dicta: Шасьцімоўны слоўнік прымавак, прыказак і крылатых слоў / Пад рэд. Н. А. Ганчаровай. Прадмова, 1993. * «Дон Карлас». [[Фрыдрых Шылер|Ф. Шылер]]. Пераклад, 1993. {{ISBN|5-340-00954-8}} * «Пры зачыненых дзьвярах: Драматычныя творы». Укладаньне, пераклад твораў Сэм’юэла Бэкета, Фрыдрыха Дурэнмата, Вацлава Гаўла, 1995. {{ISBN|5-340-01222-0}} * «Хрэстаматыя па літаратуры народаў сьвету. 9 кл., частка І». Укладаньне, 1995. {{ISBN|985-6012-12-0}} (ч. І) * «Літаратура народаў сьвету. 10 кл., часткі І і ІІ». Укладаньне, 1995. {{ISBN|985-6012-15-5}} (ч. І), {{ISBN|985-6012-16-3}} (ч. ІІ), * «Прысуд: Апавяданьні і мініятуры». [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Укладаньне, пераклад, 1996. {{ISBN|5-340-01368-5}} * «Літаратура народаў свету: ХХ стагодзьдзе. 11 кл.». Укладаньне (зь [[Ева Лявонава|Е. Лявонавай]]), 1999. {{ISBN|985-6521-03-3}} * «Пакуты маладога Вэртэра». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад, 1999. {{ISBN|985-6318-55-6}} * «Жабы». [[Арыстафан]]. Пераклад, 1999 (апубл. часткова) * «Усе нашы дзеці з Булербю». [[Астрыд Ліндгрэн|А. Ліндгрэн]]. Пераклад, 2000. {{ISBN|9955-437-04-9}} * «Літаратура ад старажытнасьці да пачатку эпохі рамантызму: Папулярныя нарысы», 2003. {{ISBN|985-419-153-2}} * «Гісторыкі і ўлада». [[Райнэр Лінднэр|Р. Лінднэр]]. Пераклад, 2003. {{ISBN|5-94716-035-8}} * «Норвежско-русский, русско-норвежский словарь». (Зь Ю. Жалезкам і А. Нурданг), 2004. {{ISBN|5-8475-0218-4}} * «Штодзённасьць за лініяй фронту». [[Бэрнгард К’яры|Б. К’яры]]. Пераклад, 2005. {{ISBN|978-5272-20-6}} * «Беларуская літаратура і сьвет: Папулярныя нарысы». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), 2006. {{ISBN|978-985-448-065-8}} * «Пралегомэны да любой будучай мэтафізікі». [[Імануіл Кант|І. Кант]]. Пераклад, 2006. {{ISBN|978-985-6783-13-5}} * «Беларуская літаратура і сьвет: Выбраныя тэксты». Укладаньне, пераклад (часткова), 2006. {{ISBN|978-985-448-066-6}} * «Качка-дзівачка: Анталёгія польскай паэзіі ХІХ-ХХ ст. для дзяцей». Укладаньне (з [[Уладзімер Сіўчыкаў|Ул. Сіўчыкавым]]), пераклад (часткова), 2006. {{ISBN|978-985-448-068-2}} * «Nie chyliłem czoła przed mocą: Antologia poezji białoruskiej ХV-ХХ w.». Укладаньне (з [[Адам Паморскі|А. Паморскім]]), прадмова, 2007. {{ISBN|978-83-89185-65-5}} * «[[Słownik białorusko-łacińsko-europejski]]», 2007. {{ISBN|978-83-89185-87-7}} * «Эўраслоўнік: 28 моў, каля 100 тыс. адзінак перакладу», 2008. {{ISBN|978-985-448-080-0}} * «Кароткая граматыка латыскай мовы». (З [[Андрэй Гуцаў|А. Гуцавым]]), 2008. {{ISBN|978-985-448-103-6}} * «Кароткая граматыка польскай мовы», 2008. {{ISBN|978-985-448-087-9}} * «Маральны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, 2008 * «Эдып-цар». [[Сафокл]]. Пераклад, 2009. * «Кароткая граматыка нідэрляндзкай мовы». (Зь Ю. Жалезкам), 2009. {{ISBN|978-985-448-103-6}} * «Беларуска-нямецкі слоўнік». Укладаньне, рэдагаваньне (з [[Мікалай Кур’янка|М. Кур’янкам]] і [[Томас Вайлер|Т. Вайлерам]]), 2010. {{ISBN|978-985-6783-98-5}} * «Тамэрлян». [[Эдгар Алан По|Э. А. По]]. Пераклад, 2011 * «Паэтычны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, 2011 * «Беларуска-польскі размоўнік-даведнік», 2011. {{ISBN|978-985-448-114-2}} * «Кароткая граматыка нямецкай мовы». (Зь [[Яўген Бяласін|Я. Бяласіным]]), 2012. {{ISBN|978-985-448-115-9}} * «Мэдэя». [[Эўрыпід]]. Пераклад, 2012, кніжнае выданьне 2018. {{ISBN|978-985-23-0009-4}} * Польска-беларускі тэматычны слоўнік для школьнікаў і студэнтаў = Polsko-białoruski słownik tematyczny dla uczniów i studentów. Укладаньне, 2012. {{ISBN|978-985-6992-26-4}} * «Архіў, 1863». [[Юдыта Вайчунайтэ|Ю. Вайчунайтэ]]. Пераклад, 2013 * «Вясельле», «Варшавянка». [[Станіслаў Высьпянскі|С. Высьпянскі]]. Пераклад, слова замест пасьлямоўя, 2014. {{ISBN|978-985-6992-40-0}} * «Мудрость слова. Сквозь века и народы: Десятиязычный словарь фразеологических эквивалентов». Укладаньне (з [[Нінэль Ганчарова|Н. Ганчаровай]], [[Андрэй Цісык|А. Цісыкам]], [[Ірына Шчарбакова|І. Шчарбаковай]], [[Алена Коршук|А. Коршук]] і інш.), 2014. {{ISBN|978-985-08-1754-9}}, 2-е, дапрац. выд. 2015. {{ISBN|978-985-08-1844-7}} * «Словы ў часе: Літаратура ад рамантызму да сымвалізму і нашаніўскага адраджэньня». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), 2014. {{ISBN|978-5-94716-255-4}} * «Жыцьцё ў праўдзе: Эсэ і прамовы». [[Вацлаў Гавэл|В. Гавэл]]. Слова замест уступу, 2014. {{ISBN|978-609-95632-6-8}} * «Мілаш. Біяграфія». [[Анджэй Франашак|А. Франашак]]. Рэдагаваньне перакладу, 2014. {{ISBN|978-608-8147-16-2}} * Беларуска-польскі тэматычна-тэрміналягічны слоўнік = Białorusko-polski słownik tematyczno-terminologiczny. Укладаньне, 2014. {{ISBN|978-985-6992-58-5}} * «Сьнег». [[Станіслаў Пшыбышэўскі|С. Пшыбышэўскі]]. Пераклад, 2015 * «Сіняя сьвіта: Казкі, легенды, паданьні». Апрацоўка паасобных казак, 2015. {{ISBN|978-985-15-2485-9}} * «Калевала». Пераклад зь фінскай [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткі]]. Рэдагаваньне перакладу, 2015. {{ISBN|978-985-6783-73-2}} * «Словы ў часе і прасторы: Літаратура апошняга стагодзьдзя». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), 2015. {{ISBN|978-985-6992-77-6}} * Два новыя тэксты беларускай літаратуры ХІХ ст.: Жанравая прыналежнасць, моўныя асаблівасці, праблема атрыбуцыі (Зь [[Язэп Янушкевіч|Я. Янушкевічам]]) // Acta Albaruthenica-16. Warszawa 2016 * «І боль, і прыгажосьць. Выбраныя творы паэтаў Эўропы і Амэрыкі ў перакладах Лявона Баршчэўскага». 2016. {{ISBN|978-985-6992-86-8}} * «Песні». [[Сапфо]]. Пераклад, 2016. {{ISBN|978-985-7164-01-1}} * «Выбраныя песні з „Канцаньерэ“». [[Франчэска Пэтрарка|Ф. Пэтрарка]]. Пераклад, 2016. {{ISBN|978-985-7164-06-6}} * «Выбранае». [[П’ер дэ Рансар|П. дэ Рансар]]. Пераклад. (З [[Ніна Мацяш|Н. Мацяш]] і [[Зьміцер Колас|З. Коласам]]), 2016. {{ISBN|978-985-7164-02-8}} * «Выбраная паэзія». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад. (З [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), 2016. {{ISBN|978-985-7164-04-2}} * «Выбраная паэзія». [[Ёган Крысьціян Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрлін]]. Пераклад, 2016. {{ISBN|978-985-7164-27-1}} * «Выбраныя вершы». [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэр]]. Пераклад. (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Уладзь Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Зьміцер Колас|З. Коласам]]), 2016. {{ISBN|978-985-7164-30-1}} * «Выбранае». [[Джон Кітс|Дж. Кітс]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]]), 2017. {{ISBN|978-985-7164-33-2}} * «Голад». [[Кнут Гамсун|К. Гамсун]]. Пераклад, 2017. {{ISBN|978-985-7165-10-0}} * «Выбраная паэзія». [[Яраслаў Вырхліцкі|Я. Вырхліцкі]]. Пераклад, 2017. {{ISBN|978-985-7164-49-3}} * «Пад вольным небам: Выбраныя вершы». [[Тумас Транстрэмэр|Т. Транстрэмэр]]. Пераклад часткі твораў, укладаньне, рэдагаваньне, 2017. {{ISBN|978-985-7164-56-1}} * «Чужое каханьне наступстваў не бачыць». [[Францішка Уршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Пераклад лібрэта опэры, 2017. {{ISBN|978-985-7185-04-7}} * «Гісторыя Латвіі». [[Ілгварс Бутуліс|І. Бутуліс]], [[Антоній Зунда|А. Зунда]]. Рэдагаваньне і пераклад асобных частак, 2017. {{ISBN|978-985-7164-60-8}} * «Выбранае». [[Ян Каханоўскі з Чарналесься|Я. Каханоўскі]]. Пераклад (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановіч]]ам), 2017. {{ISBN|978-985-7164-45-5}} * «Выбранае». [[Канстандзінас Кавафіс|К. Кавафіс]]. Пераклад, 2017. {{ISBN|978-985-7164-43-1}} * «Выбраная лірыка». [[Хуан Рамон Хімэнэс|Х. Р. Хімэнэс]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткам]]), 2017. {{ISBN|978-985-7164-62-2}} * «Выбраная паэзія». [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бялік]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]]), 2017. {{ISBN|978-985-7164-65-3}} * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасьці да канца XVIII ст.». Ч. І., 2017. {{ISBN|978-985-7164-67-7}} * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінэску|М. Эмінэску]]. Пераклад, (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), 2017. {{ISBN|978-985-7164-33-2}} * «Тэорыі літаратуры ХХ ст.». [[Анна Бужыньска|А. Бужыньска]], [[Міхал Павал Маркоўскі|М. П. Маркоўскі]]. Навуковае рэдагаваньне перакладу, 2017. {{ISBN|978-985-7136-66-7}} * «Выбраная лірыка». [[Геарг Тракль|Г. Тракль]]. Пераклад. (З [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), 2018. {{ISBN|978-985-7164-61-5}} * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасці да канца XVIII ст.». Ч. ІІ. 2018. {{ISBN|978-985-23-0004-9}} * «Балядына». [[Юльюш Славацкі|Ю. Славацкі]]. Пераклад, 2018. {{ISBN|978-985-7164-86-8}} * [[Томас Стэрнз Эліёт|Т. С. Эльёт]]. Парожнія людзі. Пераклад, 2018 * «Пігмаліён». [[Бэрнард Шоў|Б. Шоў]]. Пераклад (З [[Уладзімір Палупанаў|У. Палупанавым]]), камэнтар. 2018. {{ISBN|978-985-23-0005-6}} * «Выбраная паэзія». [[Сігб'ёрн Обстфэльдэр|С. Обстфэльдэр]]. Пераклад, 2018. {{ISBN|978-985-23-0011-7}} * «Выбраныя вершы». [[Умбэрта Саба|У. Саба]]. Пераклад, 2018. {{ISBN|978-985-23-0020-9}} * «Гісторыя Расіі ад Сярэднявечча да сучаснасьці. Нарысы». (З [[Алег Трусаў|А. Трусавым]] і [[Аляксей Хадыка|А. Хадыкам]]), 2018. {{ISBN|978-985-23-0012-4}} * «Выбраная лірыка». [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіч]]. Пераклад. (З [[Ірына Багдановіч|І. Багдановіч]], [[Серж Мінскевіч|С. Мінскевічам]] і інш.), 2018. {{ISBN|978-985-0031-5}} * «Культурная геаграфія». [[Павал Церашковіч|П. Церашковіч]]. Рэцэнзаваньне і рэдагаваньне, 2018. {{ISBN|978-985-23-0040-7}} * «Выбраная лірыка». [[Ду Фу]]. Пераклад, 2019. {{ISBN|978-985-23-0044-5}} * «Выбраная лірыка». [[Эрлінг Кітэльсэн|Э. Кітэльсэн]]. Пераклад, 2019. {{ISBN|978-985-23-0047-6}} * «Выбранае». [[Ўільям Блэйк|Ў. Блэйк]]. Пераклад (З [[Уладзімір Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ірына Паўловіч|І. Паўловіч]]), 2019. {{ISBN|978-985-23-0046-9}} * «Выбраныя вершы». [[Томас Венцлава|Т. Вянцлава]]. Пераклад. (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Алесь Разанаў|А. Разанавым]], [[Алег Мінкін|А. Мінкіным]], [[Вінцук Вячорка|В. Вячоркам]]), 2019. {{ISBN|978-985-23-0053-7}} * «Песьні і фрагмэнты». [[Анакрэон]]. Пераклад, 2019. {{ISBN|978-985-23-0069-8}} * «Выбраная лірыка». [[Гунар Экелёф]]. Пераклад, 2019. {{ISBN|978-985-23-0068-1}} * «Гісторыя румынаў». [[Ёан Аўрэл Поп]]. Рэдагаваньне перакладу, 2019. {{ISBN|978-985-23-0072-8}} * «Уводзіны ў філязофію». Укладаньне (З [[Павел Баркоўскі|П. Баркоўскім]], [[Анатоль Сідарэвіч|А. Сідарэвічам]]), пераклад і рэдагаваньне шэрагу перакладаў тэкстаў, 2019. {{ISBN|978-985-23-0075-9}} * «Вершы і фрагмэнты». [[Архілёх]]. Пераклад, 2019. {{ISBN|978-985-23-0078-0}} * «Сакральная паэзія». [[Энхэдуанна]]. Пераклад (Зь [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]]), 2019. {{ISBN|978-985-0079-7}} * «Выбранае». [[Фэрнанду Пэсоа|Ф. Пэсоа]]. Пераклад (Зь [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]]), 2019. {{ISBN|978-985-23-0084-1}} * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінэску|М. Эмінэску]]. Ілюстр. выданьне (кіраўнік праекту [[Алена Зэйбек]]). Пераклад, (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), 2020. {{ISBN|978-985-23-0087-2}} * «Выбраныя песьні». [[Джакама Леапардзі|Дж. Леапардзі]]. Пераклад. (З [[Аксана Данільчык|А. Данільчык]]), 2020. {{ISBN|978-985-0089-6}} * «Выбраныя творы». [[Захірыддзін Мухамад Бабур|Бабур]]. Пераклад, 2020. {{ISBN|978-985-0090-2}} * «Старагрэцкая драматургія». Укладаньне, пераклад (разам зь [[Юльян Дрэйзін|Ю. Дрэйзіным]]), камэнтар, 2020. {{ISBN|978-985-0088-9}} * «Перша Конституція України, написана гетьманом П. Орликом і узгоджена з козацькою радою 5 квітня 1710 року / Першая Канстытуцыя Украіны, напісаная гетманам П. Орлікам і ўзгодненая з казацкай радай 5 красавіка 1710 году», рэдагаваньне перакладу, 2020. {{ISBN|978-985-7235-28-5}} * «Выбраная паэзія». [[Стэйн Стэйнар|С. Стэйнар]]. Пераклад, 2020. {{ISBN|978-985-23-0100-8}}, * «Асновы прадпрымальнасці і прадпрымальніцкай дзейнасьці: Дапаможнік». Укладаньне. 2020; 2-е, папраўл. выд. 2021 * «Выбраная паэзія». [[Назым Хікмэт]]. Пераклад, 2020. {{ISBN|978-985-23-0114-5}} * «Выбраная паэзія». [[Цін Уевіч]]. Пераклад. (З [[Сяргей Шупа|С. Шупам]]), 2020. {{ISBN|978-985-23-0116-9}} * «Выбраныя творы». Том 1. «Працэс»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2020. {{ISBN|978-985-23-0131-2}} * «Выбраныя творы». Том 2. «Ператварэньне»: апавяданьні. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2020. {{ISBN|978-985-23-0132-9}} * «Румынскія казкі» (Аўтары: [[Іон Крангэ]], [[Пэтрэ Ісьпірэску]]). Пераклад. (З [[Зьміцер Колас|З. Коласам]]), 2021. {{ISBN|978-985-23-0144-2}} * Кароткі сучасны літоўска-беларускі і беларуска-літоўскі слоўнік = Dabartinis trumpas lietuvių-baltarusių, baltarusių-lietuvių kalbų žodynas. Укладаньне, 2021. {{ISBN|978-985-23-0152-7}} * «Выбраная паэзія». [[Аль-Бухтуры]]. Пераклад, 2021. {{ISBN|978-985-23-0149-7}} * «Выбраная лірыка». [[Марына Цьвятаева]]. Пераклад, 2021. {{ISBN|978-985-23-0150-3}} * «Лёгіка». [[Павал Баркоўскі]]. Агульнае рэдагаваньне, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0165-7}} * «Разьдзяўбуць нас крумкачы, вароны...». [[Стэфан Жаромскі]]. Пераклад. «ЛІТАРАТУРНАЯ БЕЛАРУСЬ» | № 2 (186), люты 2022 г. * «Замак»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0173-2}} * «Зьніклы»: раман; «Восем сшыткаў in octavo» [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0174-9}} * «Выбраная лірыка». [[Гэрыт Ахтэрбэрг]]. Пераклад, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0166-4}} * «Выбраныя айрэны». [[Нагапэт Кучак]]. Пераклад, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0168-8}} * «Выбраная лірыка». [[Поль Вэрлен]]. Пераклад, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0176-3}} * «Выбраная лірыка». [[Нэлі Закс]]. Пераклад, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0177-0}} * «Выбраная паэзія». [[Рой Кэмпбэл]]. Пераклад, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0178-7}} * «Выбраная паэзія». [[Сальваторэ Квазімада]]. Пераклад (неапубл.) * «Макбэт». [[Ўільям Шэксьпір]]. Пераклад, (неапубл.) * «Скнара». Жан Батыст [[Мальер]]. Пераклад, (неапубл.). == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|18—2}} * {{Літаратура/Беларускія пісьменьнікі (1992—1995)|1}} * Апазыцыя БНФ у Вярхоўным Савеце ХІІ скліканьня: Дакумэнты, факты, камэнтары [А. Кур’яновіча]. Смаленск, 2015. * Лявон Барщевський: «Найкращі перекладачи — ті, хто займаються тільки перекладами…»: Розмова з Віталієм Пономарьовим // Акцент: Альманах. Вип. 2 (4). Київ: «Темпора», 2010. С. 452—455. * Lawon Barszczeuski. Podwójne światy. Wywiad Małgorzaty Nocuń z Lawonem Barszczeuskim = Double Worlds. Małgorzata Nocuń Talks to Lavon Barshcheusky. Kraków 2014. * 6:0 на карысьць Лявона Баршчэўскага. Інтэрвію Марыны Коктыш зь Лявонам Баршчэўскім // Народная воля. 2018. 2 сак. == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.svaboda.org/content/article/782703.html Онлайн-канфэрэнцыя зь Лявонам Баршчэўскім] Радыё «Свабода», 11 сьнежня 2007 {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Баршчэўскі, Лявон}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Полацку]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савету Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня]] [[Катэгорыя:Сябры Партыі Беларускага народнага фронту]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Менскага дзяржаўнага лінгвістычнага ўнівэрсытэту]] [[Катэгорыя:Беларускія перакладчыкі]] [[Катэгорыя:Сябры беларускага ПЭН-цэнтру]] [[Катэгорыя:Сябры Саюзу беларускіх пісьменьнікаў]] [[Катэгорыя:Беларускія філёлягі]] [[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміі імя Багушэвіча (ПЭН-цэнтар)]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі на беларускую мову]] 192xhbdw3ib2eudch8sf4rnog7rils4 2334195 2334194 2022-08-23T06:56:20Z 46.56.204.212 /* Выбраная бібліяграфія */ wikitext text/x-wiki {{Цёзкі|Баршчэўскі}} {{Палітык |імя = Лявон Баршчэўскі |выява = 2008.06.16. Lawon Barszczeuski Fot M Kubik.JPG |памер_выявы = |подпіс = |пасада = 2-і Старшыня [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] |пачатак_тэрміну = сьнежань 2007 |канец_тэрміну = верасень 2009 |папярэднік = [[Вінцук Вячорка]] |наступнік = [[Аляксей Янукевіч]] |месца_нараджэньня = [[Полацак]], БССР |выбарчая_акруга = |сужэнец = |прафэсія = філёляг |партыя = [[Партыя БНФ]] (1999—2011) }} '''Ляво́н Баршчэ́ўскі''' ({{н}} 4 сакавіка 1958 году) — беларускі філёляг, перакладнік, грамадзкі дзяяч і палітык, былы<ref name="yanuk">[https://web.archive.org/web/20090916001316/http://www.euroradio.fm/by/963/reports/37895/ Старшынём Партыі БНФ абраны Аляксей Янукевіч (онлайн+фотарэпартаж)] ''[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]''</ref> старшыня [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] і ГА [[Беларускі Народны Фронт Адраджэньне|БНФ Адраджэньне]]. == Грамадзкая і літаратурна-перакладчыцкая дзейнасьць == Лявон Баршчэўскі нарадзіўся ў [[Полацак|Полацку]]. У 1975 годзе паступіў у Менскі пэдагагічны інстытут замежных моваў на спэцыяльнасьць [[нямецкая мова|нямецкая]] і [[ангельская мова|ангельская мовы]]. Працаваў выкладнікам нямецкай і ангельскай моваў у роднай школе № 10 Полацку, потым у Наваполацкім політэхнічным інстытуце (цяпер — [[Полацкі дзяржаўны ўнівэрсытэт]]). У 1987 годзе скончыў асьпірантуру пры Менскім пэдынстытуце замежных моваў, атрымаў ступень кандыдата [[Філялёгія|філялягічных]] навук. У 1985 годзе Лявон Баршчэўскі разам зь [[Сяргей Шупа|Сяргеем Шупам]] стварыў у Менску [[Бабілён (клюб)|клюб маладых перакладнікаў «Бабілён»]]. Перакладнік і ўкладальнік зборнікаў лірыкі [[Бэртальд Брэхт|Бэртальда Брэхта]], [[Нікаляўс Ленаў|Нікаляўса Ленаў]], [[Сапфо]], [[Франчэска Пэтрарка|Ф. Петраркі]], [[Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрліна]], [[Яраслаў Вырхліцкі|Я. Вырхліцкага]], [[Канстанцінас Кавафіс|К. Кавафіса]], [[Анакрэон]]а, [[Ду Фу]], [[Гунар Экелёф|Г. Экелёфа]], [[Эрлінг Кітэльсэн|Э. Кітэльсэна]], [[Архілёх]]а, [[Бабур]]а, [[Стэйн Стэйнар|С. Стэйнара]], [[Назым Хікмэт|Назыма Хікмэта]], [[аль-Бухтуры]], [[Марына Цьвятаева|М. Цьвятаевай]],[[Нэлі Закс]], [[Рой Кэмпбэел|Р. Кэмпбэла]], [[Сальваторэ Квазімада]]; прозы [[Генрых Бёль|Г. Бёля]] (дзе змешчаны, сярод іншага, яго пераклад рамана «Більярд а палове дзясятай»), [[Франц Кафка|Ф. Кафкі]] (у т. л. раманы «Працэс», «Замак», «Зніклы»); зборнікаў выбранай прозы [[Гайнрых Бёль|Г. Бёля]] (дзе зьмешчаны м. інш. яго пераклад рамана «Більярд а палове дзясятай»), [[Франц Кафка|Ф. Кафкі]] (улучна зь яго раманам «Працэс»). Пераклаў трагедыі [[Эсхіл]]а «Прыкуты Праметэй», «Пэрсы», [[Сафокл]]а «Эдып-цар», [[Эўрыпід]]а «Мэдэя», камэдыі [[Арыстафан]]а «Жабы», «Люсістрата», [[Мэнандр]]а «Адлюднік», драму [[Фрыдрых Шылер|Фрыдрыха Шылера]] «Дон-Карлас», раманы [[Ёган Вольфганг фон Гётэ|Ёгана Вольфганга фон Гётэ]] «Пакуты маладога Вэртэра», [[Кнут Гамсун|Кнута Гамсуна]] «Голад», аповесьці [[Г. Мастоўская-Радзівіл|Г. Мастоўскай-Радзівіл]] «Здань у Малым Замку», [[Астрыд Ліндгрэн]] «Усе нашы дзеці з Булербю», [[Яраслаў Івашкевіч|Яраслава Івашкевіча]] «Панны з Вілька», паэмы [[Эдгар Алан По|Эдгара Алана По]] («Тамерлан»), [[Хаім Нахман Бялік|Хаіма Нахмана Бяліка]] («У горадзе разьні»), [[Канстанты Ільдэфанс Галчынскі|К. І. Галчынскага]] («Баль у Саламона»), [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаша]] («Маральны трактат», «Паэтычны трактат»), трактат [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]] «Пралегомэны да любой будучай мэтафізікі», п’есы [[Станіслаў Высьпянскі|Станіслава Высьпянскага]] («Вясельле» і «Варшавянка»), [[Сэм’юэл Бэкет|Сэм’юэла Бэкета]] («Ня-я»), [[Фрыдрых Дурэнмат|Фрыдрыха Дурэнмата]] («Партрэт плянэты»), [[Вацлаў Гавэл|Вацлава Гаўла]] («Сьвята ў садзе»), [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]] («Танга»), кнігі нямецкіх гісторыкаў [[Р. Лінднэр]]а («Гісторыкі і ўлада») і [[Б. К’яры]] («Штодзённасьць за лініяй фронту»), паасобныя паэтычныя творы і прозу [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэра]], апавяданьні [[Кнут Гамсун|К. Гамсуна]], [[Ю. Боргэн]]а, [[Бруна Шульц|Б. Шульца]], эсэй [[А. Міхнік]]а, вершы, урыўкі з паэмаў [[Анакрэонт]]а, [[Катул]]а, [[Вэргіліюс]]а, [[Авідыюс]]а, [[Бэртран дэ Борн|Б. дэ Борна]], [[Пэйрэ Відаль|П. Відаля]], [[Дантэ Аліг’еры]], [[П’ер дэ Рансар|П. дэ Рансара]], [[Камоэнс|Л. ды Камойнша]], [[Ян Каханоўскі з Чарналесься|Я. Каханоўскага]], [[Нікаля Буалё]], [[Джон Мілтан|Дж. Мілтана]], [[Юзаф Бака|Ю. Бакі]], Гётэ, [[Адам Станіслаў Нарушэвіч|Адама Нарушэвіча]], [[Францішак Дыянізі Князьнін|Ф. Князьніна]], [[Юльян Урсын Нямцэвіч|Ю. У. Нямцэвіча]], [[Гайнрых Гайнэ|Г. Гайнэ]], [[Джакама Леапардзі|Дж. Леапардзі]], [[Джон Кітс|Дж. Кітса]], [[Міхай Эмінэску|М. Эмінэску]], [[Вэрнэр Хайдэнстам|В. фон Хайдэнстама]], [[С. Обстфэльдэр]]а, [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бялік]]а, [[Хуан Рамон Хімэнэс|Х. Р. Хімэнэс]]а, [[Г. Ахтэрбэрг]]а, [[Я. Э. Волд]]а, [[Ю. Чаховіч]]а, [[Фэрнанду Пэсоа]], [[Нэлі Закс]], [[Ян Бжэхва|Я. Бжэхвы]], [[Гюнтэр Грас|Г. Граса]], [[Тумас Транстрэмэр|Т. Транстрэмэра]], [[Булат Акуджава|Б. Акуджавы]], [[Томас Вянцлава|Т. Вянцлавы]], [[Рой Кэмпбэл|Р. Кэмпбэла]] і інш., , лібрэта опэры «Чужое каханьне наступстваў ня бачыць» [[Францішка Ўршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Баршчэўскі — аўтар кніг папулярных нарысаў «Літаратура ад старажытнасьці да пачатку эпохі рамантызму» (2003) і «Беларуская літаратура і сьвет» (2006; разам зь [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]). Аўтар больш за 30 артыкулаў і навуковы кансультант 18-томнай «[[Беларуская энцыкляпэдыя|Беларускай энцыкляпэдыі]]» (1996—2004), а таксама шматлікіх артыкулаў па мэтодыцы выкладаньня літаратуры ў сярэдняй школе і ва ўстановах новага тыпу. Вядомы таксама як публіцыст: яго шматлікія артыкулы, інтэрвію публікаваліся ў незалежнай пэрыёдыцы ў Беларусі й па-за яе межамі. Суаўтар публікацыі «Справаздача аб стане незалежнай культуры ў Беларусі», прэзэнтаванай на сустрэчы кіраўнікоў ведамстваў культуры краінаў Эўразьвязу ў Любліне (2011). У 2014 годзе ў кракаўскім архіве (аддзел рукапісаў Бібліятэкі князёў Чартарыскіх) знайшоў рукапісы невядомых твораў беларускамоўнай літаратуры першай трэці ХІХ стагодзьдзя «Wiersz Ruski o Religii i Obyczayności» і «Jasno czerwony raczek po obłoku skacze…»<ref>Баршчэўскі Л., Янушкевіч Я. Два новыя тэксты беларускай літаратуры ХІХ ст.: Жанравая прыналежнасць, моўныя асаблівасці, праблема атрыбуцыі // Acta Albaruthenica-16. Warszawa 2016, s. 311—322.</ref> Баршчэўскі быў рэдактарам сэрыі «Biblioteka białoruska», якая пачала выходзіць у 2006 годзе ва [[Уроцлаў|Ўроцлаве]] ў Калегіюме Ўсходняй Эўропы. Рэдактар сэрыі «ЭўраГраматыкі» (з 2008). Ён уклаў 27-моўны «Эўраслоўнік» (2008), зьяўляецца адным з укладальнікаў і рэдактараў «Нямецка-беларускага слоўніка» (2006) і «Беларуска-нямецкага слоўніка» (2010). Аўтар «Кароткай граматыкі польскай мовы» (2008), «Беларуска-польскага размоўніка-даведніка» (2011), «Літоўска-беларускага, беларуска-літоўскага слоўніка» (2021); адзін з аўтараў «Кароткай граматыкі латыскай мовы» (2008), «Кароткай граматыкі нідэрляндзкай мовы» (2009), «Кароткай граматыкі нямецкай мовы» (2012). Укладальнік хрэстаматыяў для сярэдняй школы «Літаратура народаў сьвету» (т. 1 і 2, 1995) і «Літаратура народаў сьвету: ХХ стагодзьдзе» (1999; разам зь Е.Лявонавай). Лявон Баршчэўскі — заснавальнік і намесьнік дырэктара [[Беларускі гуманітарны ліцэй імя Якуба Коласа|Беларускага гуманітарнага ліцэю імя Якуба Коласа]], які быў афіцыйна зачынены ўладамі ў 2003 годзе. Уганараваны Дыплёмам Таварыства беларускай школы «Беларускі настаўнік 2009 году» і мэдалём да 100-годзьдзя Беларускай Народнай Рэспублікі (2019). Ляўрэат прэміі імя Францішка Багушэвіча Беларускага ПЭН-Цэнтру (1997). == Палітычная дзейнасьць == У 1990—1995 гадах Баршчэўскі быў дэпутатам [[Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь|Вярхоўнага Савету]] XII скліканьня, уваходзіў у склад парлямэнцкай апазыцыі БНФ. Быў сябрам камісіі ў пытаньнях адукацыі, культуры і захаваньня гістарычнай спадчыны, а таксама сябрам камісіі ў міжнародных справах і замежнаэканамічнай дзейнасьці. Быў суаўтарам канцэпцыяў прынятых у 1990—1992 гадах законаў «Аб грамадзянстве», «Аб адукацыі», «Аб рэфэрэндуме» і інш. У красавіку 1992 году на 9-й сэсіі ад імя Апазыцыі БНФ прадстаўляў распрацаваны адмыслоўцамі праект закону «Аб барацьбе з карупцыяй і арганізаванай злачыннасьцю», які ня быў прыняты бальшынёй Савету. З 1995 году — намесьнік старшыні Беларускага народнага фронту «Адраджэньне», у 1996—1999 гг. — выконваў абавязкі старшыні партыі пасьля эміграцыі [[Зянон Пазьняк|Зянона Пазьняка]]. Пасьля расколу партыі ў 1999—2001 гг. быў дарадцам старшыні Партыі БНФ [[Вінцук Вячорка|Вінцука Вячоркі]]. На 10 зьезьдзе [[Беларускі Народны Фронт Адраджэньне|Партыі БНФ]] у сьнежні 2007 году Лявон Баршчэўскі абраны старшынём партыі. У верасьні 2009 году зыйшоў з пасады старшыні, на якой яго, па выніках зьезду партыі, замяніў [[Аляксей Янукевіч]]<ref name="yanuk" />. У 2011 годзе разам з групай паплечнікаў выйшаў з Партыі БНФ. == Выбраная бібліяграфія == * «На шалях праўды: Выбраная лірыка». [[Бэртальд Брэхт|Б. Брэхт]]. Укладаньне, прадмова, пераклад, 1988. {{ISBN|5-340-00175-х}} * «Танга». Пераклад п’есы [[Славамір Мрожак|С. Мрожака]]; паст. у 1989, апубл. у 2008 * «Зірні ў паток». [[Нікаляўс Ленаў|Н. Ленаў]]. Укладаньне, прадмова, пераклад, 1992. {{ISBN|5-340-01128-0}} * «Хрэстаматыя па літаратуры народаў сьвету. 8 кл.». Укладаньне, 1992. {{ISBN|5-86952-004-5}} * «Прыкуты Прамэтэй». [[Эсхіл]]. Пераклад, 1993. {{ISBN|5-86952-013-4}} * «Більярд а палове дзясятай: Раман, апавяданьні». [[Гайнрых Бёль]]. Укладаньне, прадмова, пераклад, 1993. {{ISBN|5-340-0094-9}} * Proverbia et dicta: Шасьцімоўны слоўнік прымавак, прыказак і крылатых слоў / Пад рэд. Н. А. Ганчаровай. Прадмова, 1993. * «Дон Карлас». [[Фрыдрых Шылер|Ф. Шылер]]. Пераклад, 1993. {{ISBN|5-340-00954-8}} * «Пры зачыненых дзьвярах: Драматычныя творы». Укладаньне, пераклад твораў Сэм’юэла Бэкета, Фрыдрыха Дурэнмата, Вацлава Гаўла, 1995. {{ISBN|5-340-01222-0}} * «Хрэстаматыя па літаратуры народаў сьвету. 9 кл., частка І». Укладаньне, 1995. {{ISBN|985-6012-12-0}} (ч. І) * «Літаратура народаў сьвету. 10 кл., часткі І і ІІ». Укладаньне, 1995. {{ISBN|985-6012-15-5}} (ч. І), {{ISBN|985-6012-16-3}} (ч. ІІ), * «Прысуд: Апавяданьні і мініятуры». [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Укладаньне, пераклад, 1996. {{ISBN|5-340-01368-5}} * «Літаратура народаў свету: ХХ стагодзьдзе. 11 кл.». Укладаньне (зь [[Ева Лявонава|Е. Лявонавай]]), 1999. {{ISBN|985-6521-03-3}} * «Пакуты маладога Вэртэра». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад, 1999. {{ISBN|985-6318-55-6}} * «Жабы». [[Арыстафан]]. Пераклад, 1999 (апубл. часткова) * «Усе нашы дзеці з Булербю». [[Астрыд Ліндгрэн|А. Ліндгрэн]]. Пераклад, 2000. {{ISBN|9955-437-04-9}} * «Літаратура ад старажытнасьці да пачатку эпохі рамантызму: Папулярныя нарысы», 2003. {{ISBN|985-419-153-2}} * «Гісторыкі і ўлада». [[Райнэр Лінднэр|Р. Лінднэр]]. Пераклад, 2003. {{ISBN|5-94716-035-8}} * «Норвежско-русский, русско-норвежский словарь». (Зь Ю. Жалезкам і А. Нурданг), 2004. {{ISBN|5-8475-0218-4}} * «Штодзённасьць за лініяй фронту». [[Бэрнгард К’яры|Б. К’яры]]. Пераклад, 2005. {{ISBN|978-5272-20-6}} * «Беларуская літаратура і сьвет: Папулярныя нарысы». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), 2006. {{ISBN|978-985-448-065-8}} * «Пралегомэны да любой будучай мэтафізікі». [[Імануіл Кант|І. Кант]]. Пераклад, 2006. {{ISBN|978-985-6783-13-5}} * «Беларуская літаратура і сьвет: Выбраныя тэксты». Укладаньне, пераклад (часткова), 2006. {{ISBN|978-985-448-066-6}} * «Качка-дзівачка: Анталёгія польскай паэзіі ХІХ-ХХ ст. для дзяцей». Укладаньне (з [[Уладзімер Сіўчыкаў|Ул. Сіўчыкавым]]), пераклад (часткова), 2006. {{ISBN|978-985-448-068-2}} * «Nie chyliłem czoła przed mocą: Antologia poezji białoruskiej ХV-ХХ w.». Укладаньне (з [[Адам Паморскі|А. Паморскім]]), прадмова, 2007. {{ISBN|978-83-89185-65-5}} * «[[Słownik białorusko-łacińsko-europejski]]», 2007. {{ISBN|978-83-89185-87-7}} * «Эўраслоўнік: 28 моў, каля 100 тыс. адзінак перакладу», 2008. {{ISBN|978-985-448-080-0}} * «Кароткая граматыка латыскай мовы». (З [[Андрэй Гуцаў|А. Гуцавым]]), 2008. {{ISBN|978-985-448-103-6}} * «Кароткая граматыка польскай мовы», 2008. {{ISBN|978-985-448-087-9}} * «Маральны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, 2008 * «Эдып-цар». [[Сафокл]]. Пераклад, 2009. * «Кароткая граматыка нідэрляндзкай мовы». (Зь Ю. Жалезкам), 2009. {{ISBN|978-985-448-103-6}} * «Беларуска-нямецкі слоўнік». Укладаньне, рэдагаваньне (з [[Мікалай Кур’янка|М. Кур’янкам]] і [[Томас Вайлер|Т. Вайлерам]]), 2010. {{ISBN|978-985-6783-98-5}} * «Тамэрлян». [[Эдгар Алан По|Э. А. По]]. Пераклад, 2011 * «Паэтычны трактат». [[Чэслаў Мілаш|Ч. Мілаш]]. Пераклад, 2011 * «Беларуска-польскі размоўнік-даведнік», 2011. {{ISBN|978-985-448-114-2}} * «Кароткая граматыка нямецкай мовы». (Зь [[Яўген Бяласін|Я. Бяласіным]]), 2012. {{ISBN|978-985-448-115-9}} * «Мэдэя». [[Эўрыпід]]. Пераклад, 2012, кніжнае выданьне 2018. {{ISBN|978-985-23-0009-4}} * Польска-беларускі тэматычны слоўнік для школьнікаў і студэнтаў = Polsko-białoruski słownik tematyczny dla uczniów i studentów. Укладаньне, 2012. {{ISBN|978-985-6992-26-4}} * «Архіў, 1863». [[Юдыта Вайчунайтэ|Ю. Вайчунайтэ]]. Пераклад, 2013 * «Вясельле», «Варшавянка». [[Станіслаў Высьпянскі|С. Высьпянскі]]. Пераклад, слова замест пасьлямоўя, 2014. {{ISBN|978-985-6992-40-0}} * «Мудрость слова. Сквозь века и народы: Десятиязычный словарь фразеологических эквивалентов». Укладаньне (з [[Нінэль Ганчарова|Н. Ганчаровай]], [[Андрэй Цісык|А. Цісыкам]], [[Ірына Шчарбакова|І. Шчарбаковай]], [[Алена Коршук|А. Коршук]] і інш.), 2014. {{ISBN|978-985-08-1754-9}}, 2-е, дапрац. выд. 2015. {{ISBN|978-985-08-1844-7}} * «Словы ў часе: Літаратура ад рамантызму да сымвалізму і нашаніўскага адраджэньня». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), 2014. {{ISBN|978-5-94716-255-4}} * «Жыцьцё ў праўдзе: Эсэ і прамовы». [[Вацлаў Гавэл|В. Гавэл]]. Слова замест уступу, 2014. {{ISBN|978-609-95632-6-8}} * «Мілаш. Біяграфія». [[Анджэй Франашак|А. Франашак]]. Рэдагаваньне перакладу, 2014. {{ISBN|978-608-8147-16-2}} * Беларуска-польскі тэматычна-тэрміналягічны слоўнік = Białorusko-polski słownik tematyczno-terminologiczny. Укладаньне, 2014. {{ISBN|978-985-6992-58-5}} * «Сьнег». [[Станіслаў Пшыбышэўскі|С. Пшыбышэўскі]]. Пераклад, 2015 * «Сіняя сьвіта: Казкі, легенды, паданьні». Апрацоўка паасобных казак, 2015. {{ISBN|978-985-15-2485-9}} * «Калевала». Пераклад зь фінскай [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткі]]. Рэдагаваньне перакладу, 2015. {{ISBN|978-985-6783-73-2}} * «Словы ў часе і прасторы: Літаратура апошняга стагодзьдзя». (З [[Пятро Васючэнка|П. Васючэнкам]] і [[Міхась Тычына|М. Тычынам]]), 2015. {{ISBN|978-985-6992-77-6}} * Два новыя тэксты беларускай літаратуры ХІХ ст.: Жанравая прыналежнасць, моўныя асаблівасці, праблема атрыбуцыі (Зь [[Язэп Янушкевіч|Я. Янушкевічам]]) // Acta Albaruthenica-16. Warszawa 2016 * «І боль, і прыгажосьць. Выбраныя творы паэтаў Эўропы і Амэрыкі ў перакладах Лявона Баршчэўскага». 2016. {{ISBN|978-985-6992-86-8}} * «Песні». [[Сапфо]]. Пераклад, 2016. {{ISBN|978-985-7164-01-1}} * «Выбраныя песні з „Канцаньерэ“». [[Франчэска Пэтрарка|Ф. Пэтрарка]]. Пераклад, 2016. {{ISBN|978-985-7164-06-6}} * «Выбранае». [[П’ер дэ Рансар|П. дэ Рансар]]. Пераклад. (З [[Ніна Мацяш|Н. Мацяш]] і [[Зьміцер Колас|З. Коласам]]), 2016. {{ISBN|978-985-7164-02-8}} * «Выбраная паэзія». [[Ёган Вольфганг Гётэ|Ё. В. Гётэ]]. Пераклад. (З [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), 2016. {{ISBN|978-985-7164-04-2}} * «Выбраная паэзія». [[Ёган Крысьціян Фрыдрых Гёльдэрлін|Ф. Гёльдэрлін]]. Пераклад, 2016. {{ISBN|978-985-7164-27-1}} * «Выбраныя вершы». [[Гіём Апалінэр|Г. Апалінэр]]. Пераклад. (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Уладзь Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Зьміцер Колас|З. Коласам]]), 2016. {{ISBN|978-985-7164-30-1}} * «Выбранае». [[Джон Кітс|Дж. Кітс]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]]), 2017. {{ISBN|978-985-7164-33-2}} * «Голад». [[Кнут Гамсун|К. Гамсун]]. Пераклад, 2017. {{ISBN|978-985-7165-10-0}} * «Выбраная паэзія». [[Яраслаў Вырхліцкі|Я. Вырхліцкі]]. Пераклад, 2017. {{ISBN|978-985-7164-49-3}} * «Пад вольным небам: Выбраныя вершы». [[Тумас Транстрэмэр|Т. Транстрэмэр]]. Пераклад часткі твораў, укладаньне, рэдагаваньне, 2017. {{ISBN|978-985-7164-56-1}} * «Чужое каханьне наступстваў не бачыць». [[Францішка Уршуля Радзівіл|Ф. У. Радзівіл]]. Пераклад лібрэта опэры, 2017. {{ISBN|978-985-7185-04-7}} * «Гісторыя Латвіі». [[Ілгварс Бутуліс|І. Бутуліс]], [[Антоній Зунда|А. Зунда]]. Рэдагаваньне і пераклад асобных частак, 2017. {{ISBN|978-985-7164-60-8}} * «Выбранае». [[Ян Каханоўскі з Чарналесься|Я. Каханоўскі]]. Пераклад (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановіч]]ам), 2017. {{ISBN|978-985-7164-45-5}} * «Выбранае». [[Канстандзінас Кавафіс|К. Кавафіс]]. Пераклад, 2017. {{ISBN|978-985-7164-43-1}} * «Выбраная лірыка». [[Хуан Рамон Хімэнэс|Х. Р. Хімэнэс]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]], [[Якуб Лапатка|Я. Лапаткам]]), 2017. {{ISBN|978-985-7164-62-2}} * «Выбраная паэзія». [[Хаім Нахман Бялік|Х. Н. Бялік]]. Пераклад. (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]]), 2017. {{ISBN|978-985-7164-65-3}} * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасьці да канца XVIII ст.». Ч. І., 2017. {{ISBN|978-985-7164-67-7}} * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінэску|М. Эмінэску]]. Пераклад, (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), 2017. {{ISBN|978-985-7164-33-2}} * «Тэорыі літаратуры ХХ ст.». [[Анна Бужыньска|А. Бужыньска]], [[Міхал Павал Маркоўскі|М. П. Маркоўскі]]. Навуковае рэдагаваньне перакладу, 2017. {{ISBN|978-985-7136-66-7}} * «Выбраная лірыка». [[Геарг Тракль|Г. Тракль]]. Пераклад. (З [[Васіль Сёмуха|В. Сёмухам]]), 2018. {{ISBN|978-985-7164-61-5}} * «Словы і вобразы: Літаратура і мастацтва ад старажытнасці да канца XVIII ст.». Ч. ІІ. 2018. {{ISBN|978-985-23-0004-9}} * «Балядына». [[Юльюш Славацкі|Ю. Славацкі]]. Пераклад, 2018. {{ISBN|978-985-7164-86-8}} * [[Томас Стэрнз Эліёт|Т. С. Эльёт]]. Парожнія людзі. Пераклад, 2018 * «Пігмаліён». [[Бэрнард Шоў|Б. Шоў]]. Пераклад (З [[Уладзімір Палупанаў|У. Палупанавым]]), камэнтар. 2018. {{ISBN|978-985-23-0005-6}} * «Выбраная паэзія». [[Сігб'ёрн Обстфэльдэр|С. Обстфэльдэр]]. Пераклад, 2018. {{ISBN|978-985-23-0011-7}} * «Выбраныя вершы». [[Умбэрта Саба|У. Саба]]. Пераклад, 2018. {{ISBN|978-985-23-0020-9}} * «Гісторыя Расіі ад Сярэднявечча да сучаснасьці. Нарысы». (З [[Алег Трусаў|А. Трусавым]] і [[Аляксей Хадыка|А. Хадыкам]]), 2018. {{ISBN|978-985-23-0012-4}} * «Выбраная лірыка». [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіч]]. Пераклад. (З [[Ірына Багдановіч|І. Багдановіч]], [[Серж Мінскевіч|С. Мінскевічам]] і інш.), 2018. {{ISBN|978-985-0031-5}} * «Культурная геаграфія». [[Павал Церашковіч|П. Церашковіч]]. Рэцэнзаваньне і рэдагаваньне, 2018. {{ISBN|978-985-23-0040-7}} * «Выбраная лірыка». [[Ду Фу]]. Пераклад, 2019. {{ISBN|978-985-23-0044-5}} * «Выбраная лірыка». [[Эрлінг Кітэльсэн|Э. Кітэльсэн]]. Пераклад, 2019. {{ISBN|978-985-23-0047-6}} * «Выбранае». [[Ўільям Блэйк|Ў. Блэйк]]. Пераклад (З [[Уладзімір Лянкевіч|У. Лянкевічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ірына Паўловіч|І. Паўловіч]]), 2019. {{ISBN|978-985-23-0046-9}} * «Выбраныя вершы». [[Томас Венцлава|Т. Вянцлава]]. Пераклад. (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Алесь Разанаў|А. Разанавым]], [[Алег Мінкін|А. Мінкіным]], [[Вінцук Вячорка|В. Вячоркам]]), 2019. {{ISBN|978-985-23-0053-7}} * «Песьні і фрагмэнты». [[Анакрэон]]. Пераклад, 2019. {{ISBN|978-985-23-0069-8}} * «Выбраная лірыка». [[Гунар Экелёф]]. Пераклад, 2019. {{ISBN|978-985-23-0068-1}} * «Гісторыя румынаў». [[Ёан Аўрэл Поп]]. Рэдагаваньне перакладу, 2019. {{ISBN|978-985-23-0072-8}} * «Уводзіны ў філязофію». Укладаньне (З [[Павел Баркоўскі|П. Баркоўскім]], [[Анатоль Сідарэвіч|А. Сідарэвічам]]), пераклад і рэдагаваньне шэрагу перакладаў тэкстаў, 2019. {{ISBN|978-985-23-0075-9}} * «Вершы і фрагмэнты». [[Архілёх]]. Пераклад, 2019. {{ISBN|978-985-23-0078-0}} * «Сакральная паэзія». [[Энхэдуанна]]. Пераклад (Зь [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]]), 2019. {{ISBN|978-985-0079-7}} * «Выбранае». [[Фэрнанду Пэсоа|Ф. Пэсоа]]. Пераклад (Зь [[Юлія Цімафеева|Ю. Цімафеевай]], [[Кацярына Маціеўская|К. Маціеўскай]], [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Ганна Янкута|Г. Янкутай]], [[Ігар Крэбс|І. Крэбсам]]), 2019. {{ISBN|978-985-23-0084-1}} * «Выбраная паэзія». [[Міхай Эмінэску|М. Эмінэску]]. Ілюстр. выданьне (кіраўнік праекту [[Алена Зэйбек]]). Пераклад, (З [[Рыгор Барадулін|Р. Барадуліным]] і [[К. Коракс]]), 2020. {{ISBN|978-985-23-0087-2}} * «Выбраныя песьні». [[Джакама Леапардзі|Дж. Леапардзі]]. Пераклад. (З [[Аксана Данільчык|А. Данільчык]]), 2020. {{ISBN|978-985-0089-6}} * «Выбраныя творы». [[Захірыддзін Мухамад Бабур|Бабур]]. Пераклад, 2020. {{ISBN|978-985-0090-2}} * «Старагрэцкая драматургія». Укладаньне, пераклад (разам зь [[Юльян Дрэйзін|Ю. Дрэйзіным]]), камэнтар, 2020. {{ISBN|978-985-0088-9}} * «Перша Конституція України, написана гетьманом П. Орликом і узгоджена з козацькою радою 5 квітня 1710 року / Першая Канстытуцыя Украіны, напісаная гетманам П. Орлікам і ўзгодненая з казацкай радай 5 красавіка 1710 году», рэдагаваньне перакладу, 2020. {{ISBN|978-985-7235-28-5}} * «Выбраная паэзія». [[Стэйн Стэйнар|С. Стэйнар]]. Пераклад, 2020. {{ISBN|978-985-23-0100-8}}, * «Асновы прадпрымальнасці і прадпрымальніцкай дзейнасьці: Дапаможнік». Укладаньне. 2020; 2-е, папраўл. выд. 2021 * «Выбраная паэзія». [[Назым Хікмэт]]. Пераклад, 2020. {{ISBN|978-985-23-0114-5}} * «Выбраная паэзія». [[Цін Уевіч]]. Пераклад. (З [[Сяргей Шупа|С. Шупам]]), 2020. {{ISBN|978-985-23-0116-9}} * «Выбраныя творы». Том 1. «Працэс»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2020. {{ISBN|978-985-23-0131-2}} * «Выбраныя творы». Том 2. «Ператварэньне»: апавяданьні. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, 2020. {{ISBN|978-985-23-0132-9}} * «Румынскія казкі» (Аўтары: [[Іон Крангэ]], [[Пэтрэ Ісьпірэску]]). Пераклад. (З [[Зьміцер Колас|З. Коласам]]), 2021. {{ISBN|978-985-23-0144-2}} * Кароткі сучасны літоўска-беларускі і беларуска-літоўскі слоўнік = Dabartinis trumpas lietuvių-baltarusių, baltarusių-lietuvių kalbų žodynas. Укладаньне, 2021. {{ISBN|978-985-23-0152-7}} * «Выбраная паэзія». [[Аль-Бухтуры]]. Пераклад, 2021. {{ISBN|978-985-23-0149-7}} * «Выбраная лірыка». [[Марына Цьвятаева]]. Пераклад, 2021. {{ISBN|978-985-23-0150-3}} * «Лёгіка». [[Павал Баркоўскі]]. Агульнае рэдагаваньне, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0165-7}} * «Разьдзяўбуць нас крумкачы, вароны...». [[Стэфан Жаромскі]]. Пераклад. «ЛІТАРАТУРНАЯ БЕЛАРУСЬ» | № 2 (186), люты 2022 г. * «Замак»: раман. [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0173-2}} * «Зьніклы»: раман; «Восем сшыткаў in octavo» [[Франц Кафка|Ф. Кафка]]. Пераклад, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0174-9}} * «Выбраная лірыка». [[Гэрыт Ахтэрбэрг]]. Пераклад, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0166-4}} * «Выбраныя айрэны». [[Нагапэт Кучак]]. Пераклад, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0168-8}} * «Выбраная лірыка». [[Поль Вэрлен]]. Пераклад (З [[Андрэй Хадановіч|А. Хадановічам]], [[Леанід Дранько-Майсюк|Л. Дранько-Майсюком]]), [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0176-3}} * «Выбраная лірыка». [[Нэлі Закс]]. Пераклад, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0177-0}} * «Выбраная паэзія». [[Рой Кэмпбэл]]. Пераклад, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0178-7}} * «Выбраная паэзія». [[Сальваторэ Квазімада]]. Пераклад, [[2022]]. {{ISBN|978-985-23-0188-6}} * «Макбэт». [[Ўільям Шэксьпір]]. Пераклад, (неапубл.) * «Скнара». Жан Батыст [[Мальер]]. Пераклад, (неапубл.). == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|18—2}} * {{Літаратура/Беларускія пісьменьнікі (1992—1995)|1}} * Апазыцыя БНФ у Вярхоўным Савеце ХІІ скліканьня: Дакумэнты, факты, камэнтары [А. Кур’яновіча]. Смаленск, 2015. * Лявон Барщевський: «Найкращі перекладачи — ті, хто займаються тільки перекладами…»: Розмова з Віталієм Пономарьовим // Акцент: Альманах. Вип. 2 (4). Київ: «Темпора», 2010. С. 452—455. * Lawon Barszczeuski. Podwójne światy. Wywiad Małgorzaty Nocuń z Lawonem Barszczeuskim = Double Worlds. Małgorzata Nocuń Talks to Lavon Barshcheusky. Kraków 2014. * 6:0 на карысьць Лявона Баршчэўскага. Інтэрвію Марыны Коктыш зь Лявонам Баршчэўскім // Народная воля. 2018. 2 сак. == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.svaboda.org/content/article/782703.html Онлайн-канфэрэнцыя зь Лявонам Баршчэўскім] Радыё «Свабода», 11 сьнежня 2007 {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Баршчэўскі, Лявон}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Полацку]] [[Катэгорыя:Дэпутаты Вярхоўнага Савету Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня]] [[Катэгорыя:Сябры Партыі Беларускага народнага фронту]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Менскага дзяржаўнага лінгвістычнага ўнівэрсытэту]] [[Катэгорыя:Беларускія перакладчыкі]] [[Катэгорыя:Сябры беларускага ПЭН-цэнтру]] [[Катэгорыя:Сябры Саюзу беларускіх пісьменьнікаў]] [[Катэгорыя:Беларускія філёлягі]] [[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміі імя Багушэвіча (ПЭН-цэнтар)]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі на беларускую мову]] jp30manhtboos2gadw93a791n6ptuz5 Вялікая Бераставіца 0 23959 2334107 2299939 2022-08-22T18:13:42Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Гісторыя */ + wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Бераставіца}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Вялікая Бераставіца |Статус = пасёлак гарадзкога тыпу |Назва ў родным склоне = Вялікай Бераставіцы |Назва па-расейску = |Трансьлітараваная назва = Vialikaja Bierastavica |Герб = Coat of Arms of Bierastavica Vialikaja, Biełaruś.png |Сьцяг = Flag of Bierastavica Vialikaja, Biełaruś.png |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1506 |Статус з = |Магдэбурскае права = 1754 |Былая назва = Бераставіца |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]] |Раён = [[Бераставіцкі раён|Бераставіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 5667 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = Vyalikaya Berastavitsa3.JPG |Апісаньне выявы = [[Касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Вялікая Бераставіца)|Касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі]] |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 11 |Шырата сэкундаў = 44 |Даўгата градусаў = 24 |Даўгата хвілінаў = 1 |Даўгата сэкундаў = 15 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Вялі́кая Бераставі́ца''' — [[пасёлак гарадзкога тыпу|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Бераставічанка|Бераставічанцы]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Бераставіцкі раён|Бераставіцкага раёну]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2018 год — 5667 чалавек<ref name="belstat2018" />. Знаходзіцца за 63 км ад [[Горадня|Горадні]], за 10 км ад чыгуначнай станцыі Бераставіца (лінія [[Масты]] — Бераставіца); на аўтамабільнай дарозе [[Горадня]] — Бераставіца — [[Ваўкавыск]]. Вялікая Бераставіца — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[мястэчка]] [[Гарадзенскі павет|гістарычнай Гарадзеншчыны]] (частка [[Троцкае ваяводзтва|Троччыны]]). Да нашага часу тут захаваўся [[Касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Вялікая Бераставіца)|касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі]] ў стылі [[барока]], помнік архітэктуры XVII стагодзьдзя. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаліся ратуша і палац [[Касакоўскія|Касакоўскіх]]. == Назва == Найбольш імаверна, што [[тапонім]] Бераставіца ўтварыўся ад слова «бярост» (від [[вяз]]а) або слова «бяроста» (кара бярозы)<ref>[[Ігар Трусаў|Трусаў І.]] [http://gazeta.grodno.net/33_78/t6.htm Гарадзенскія ваколіцы]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // Биржа информации. № 31 (76), 5 жніўня 1999 г.</ref>. Але не адкідаецца і магчымасьць таго, што назва паселішча зьявілася як памяншальная ад [[Берасьце|Берасьця]], тады Бераставіца — гэта маленькае Берасьце<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 27.</ref>. Часам тапонім зьвязваюць з словам «берасьцянка» (так зваліся лодкі з кары бярозы, на якіх продкі берастоўцаў хадзілі некалі паўнаводнай мясцовай рэчкаю). Таксама існуе народнае паданьне, паводле якога першымі пасяленцамі на гэтым месцы былі закаханыя Бярост і Тавіца, якім прыйшлося зьбегчы з роднага паселішча ў пошуках шчасьця. Ад іх імёнаў нібыта і ўтварылася назва новага паселішча — Бераставіца. У 2006 годзе разьбяныя скульптурныя статуі гэтых мітычных пэрсанажаў — Бяроста і Тавіцы — зьявіліся пры ўезьдзе ў Бераставіцу як даніна павагі да продкаў і да іх культуры<ref>[https://web.archive.org/web/20150613043958/http://berestovitsa.grodno-region.by/ru/region/new_3 История], [http://berestovitsa.grodno-region.by Берестовицкий районный исполнительный комитет]</ref>. == Гісторыя == {{Асноўны артыкул|Гісторыя Вялікай Бераставіцы}} === Вялікае Княства Літоўскае === Першы пісьмовы ўпамін пра Бераставіцу зьмяшчаецца ў грамаце [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандра]] пад 1506 годам у зьвязку зь перадачай паселішча ў вечнае карыстаньне [[Аляксандар Хадкевіч|Аляксандру Хадкевічу]], [[Маршалак вялікі літоўскі|маршалку вялікаму]], за заслугі перад Айчынай. У 1549 годзе [[Рыгор Хадкевіч]] пачаў будаваць тут рэзыдэнцыю<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 473.</ref>. [[Файл:Bierastavickaja ratuša. Бераставіцкая ратуша (A. Kazarski, 1882).jpg|міні|Ратуша паводле здымка 1873 г.]] З XVI стагодзьдзя ў Бераставіцы існаваў касьцёл, які спалілі [[Маскоўская дзяржава|маскоўскія]] захопнікі. На мапе [[Тамаш Макоўскі|Тамаша Макоўскага]] (1613 год) паселішча значыцца як [[мястэчка]], у [[Гарадзенскі павет|Гарадзенскім павеце]]. У 1615 годзе на месцы згарэлага драўлянага касьцёла збудавалі новы. У XVII—XVIII стагодзьдзях маёнтак знаходзіўся ў валоданьні [[Мнішкі|Мнішкаў]], [[Патоцкія|Патоцкіх]], [[Касакоўскія|Касакоўскіх]]. У 1645 годзе сярод вернікаў Бераставіцкай парафіі ўпаміналася [[старалітва]]. У XVIII стагодзьдзі пры касьцёле існавалі шпіталь і парафіяльная школа<ref name="evkl"/>. У 1754 годзе [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Аўгуст Сас]] надаў Бераставіцы [[Магдэбурскае права]] і герб з выявай вавёркі ў цэнтры. Неўзабаве на Рынку збудавалі ратушу. 19 верасьня 1794 году ў бітве паміж [[паўстаньне 1794 году|паўстанцамі]] пад камандаю [[Тадэвуш Касьцюшка|Тадэвуша Касьцюшкі]] і расейскім акупацыйным войскам ў мястэчку загінула больш за 250 абаронцаў Рэчы Паспалітай. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Bierastavica Vialikaja, Kasakoŭski. Бераставіца Вялікая, Касакоўскі (S. Kasakoŭski, 8.08.1899).jpg|значак|Палац Касакоўскіх]] У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Бераставіца апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Гарадзенскім павеце. Жыхары мястэчка бралі актыўны ўдзел у [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|паўстаньні Кастуся Каліноўскага]]<ref>[[Валеры Шаблюк|Шаблюк В.]] Вялікая Бераставіца // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 436.</ref>. На 1900 год тут працавалі дробныя прадпрыемствы. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Бераставіцу занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Бераставіца абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. У 1919 годзе Бераставіцу занялі польскія войскі, улетку 1920 году — бальшавікі, пазьней зноў палякі. 19 лютага 1921 году Бераставіца стала цэнтрам [[Гміна Вялікая Бераставіца|гміны]] ў [[Гарадзенскі павет (1919—1939)|Гарадзенскім павеце]] [[Беластоцкае ваяводзтва (1919—1939)|Беластоцкага ваяводзтва]]. Паводле [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовы 1921 году]] мястэчка канчаткова апынулася ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]. 2 лістапада 1939 году Бераставіца ўвайшла ў [[БССР]], у [[Крынкаўскі раён]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з чэрвеня 1941 да 17 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 20 верасьня 1944 году Бераставіца стала цэнтрам раёну, у 1947 годзе атрымала афіцыйны статус [[Пасёлак гарадзкога тыпу|пасёлку гарадзкога тыпу]]. 17 ліпеня 2006 году адбылося афіцыйнае зацьверджаньне гістарычнага гербу і заснаваньне сьцяга мястэчка<ref>[http://www.pravo.by/webnpa/text.asp?RN=P30600455 Указ Президента Республики Беларсь № 455 от 17 июля 2006 г.]{{Недаступная спасылка|date=March 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Bierastavickaja ratuša. Бераставіцкая ратуша (1919-39).jpg|Ратуша Bierastavica Vialikaja, Chadkievičaŭskaja. Бераставіца Вялікая, Хадкевічаўская (1919-39) (3).jpg|[[Касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Вялікая Бераставіца)|Стары касьцёл]] Bierastavica Vialikaja, Chadkievičaŭskaja. Бераставіца Вялікая, Хадкевічаўская (1919-39).jpg|Стары касьцёл, інтэр’ер Bierastavica Vialikaja, Haradzienskaja. Бераставіца Вялікая, Гарадзенская (1912).jpg|[[Касьцёл Перамяненьня Пана (Вялікая Бераставіца)|Новы касьцёл]], 1912 г. </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Bierastavica Vialikaja, Kasakoŭski. Бераставіца Вялікая, Касакоўскі (1901-39).jpg|Палац Касакоўскіх Bierastavica Vialikaja, Rynak. Бераставіца Вялікая, Рынак (1916).jpg|Рынак, 1916 г. Bierastavica Vialikaja, Školnaja, Pračyścienskaja. Бераставіца Вялікая, Школьная, Прачысьценская (P. Vałyncevič, 1908).jpg|[[Царква Ўсьпеньня Багародзіцы (Вялікая Бераставіца)|Царква]]-[[Мураўёўкі|мураўёўка]] Bierastavica Vialikaja, Kasakoŭski. Бераставіца Вялікая, Касакоўскі (S. Kasakoŭski, 20.08.1901) (3).jpg|Сядзіба </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:170 barincrement:28 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:7000 ScaleMajor = unit:year increment:2500 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:500 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1850 from:0 till:1037 bar:1878 from:0 till:1694 bar:1900 from:0 till:1786 bar:1921 from:0 till:1371 bar:1969 from:0 till:2900 bar:1992 from:0 till:7000 bar:2006 from:0 till:5900 bar:2009 from:0 till:5720 bar:2018 from:0 till:5667 TextData= fontsize:10px pos:(20,195) text: </timeline> </div> * '''XIX стагодзьдзе''': 1830 год — 394 муж., зь іх шляхты 6, духоўнага стану 5, мяшчанаў-юдэяў 357, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 26<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 412.</ref>; 1850 год — 1037 чал.; 1878 год — 1694 чал. (791 муж. і 803 жан.), у тым ліку 1127 юдэяў<ref>Sulimierski F. Brzostowica Wielka // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/422 422].</ref>; 1900 год — 1786 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1914 год — 2518 чал.; 1921 год — 1371 чал., зь іх 720 юдэяў, 421 каталік, 229 праваслаўных, 1 эвангеліст<ref>Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 5: Województwo białostockie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924. S. 32.</ref>; 1969 год — 2,9 тыс. чал.; 1992 год — 7 тыс. чал.<ref>[[Валеры Шаблюк|Шаблюк В.]] Вялікая Бераставіца // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 435.</ref>; 1996 год — 5,8 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|4к}} С. 379.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2006 год — 5,9 тыс. чал.; 2009 год — 5720 чал. (перапіс)<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918162455/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-4.pdf Перепись населения — 2009. Гродненская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2015 год — 5587 чал.<ref name="belstat2015">[https://web.archive.org/web/20150515134329/http://belstat.gov.by/uploads/bgd_files/1427878416014868.zip Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2016 год — 5545 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 5545 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 5667 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Бераставіцы працуюць сярэдняя, музычная і дзіцяча-юнацкая спартовая школы, 2 дашкольныя ўстановы. === Мэдыцына === Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе местачковая лякарня. === Культура === Дзейнічаюць 2 бібліятэкі, дом культуры, кінатэатар. === Мас-мэдыя === У мястэчку выдаецца «Бераставіцкая газета». == Забудова == === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Цяперашняя назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Дзяржынскага вуліца || '''Хадкевічаўская''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Камсамольская вуліца || '''Школьная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Кастрычніцкая вуліца || '''Падольная''' вуліца<br>'''Дольная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Леніна вуліца || '''Гарадзенская''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Партызанская вуліца || '''Сьвіслацкая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Беластоцкая''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Чкалава вуліца || '''Пробашчаўская''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвонаармейская вуліца || '''Ваўкавыская''' вуліца (частка)<ref>{{Спасылка | аўтар = Лушчык С. | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.beresta.by/?p=7799 | загаловак = Бераставіцкія вуліцы ў даваенны час | фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://www.beresta.by Навіны Бераставіцы] | дата = 2 верасьня 2012 | мова = | камэнтар = }}</ref><br>'''Сьвятога Яна''' вуліца (частка) |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Бяз назвы || '''Рынкавая''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Не існуе || '''Эймінаўская''' вуліца |} У 2017 годзе гістарычны Рынак, на якім стаяла местачковая ратуша, стаў Ратушным пляцам<ref>[https://web.archive.org/web/20170405234016/http://www.pravo.by/document/?guid=12551&p0=D917r0082435&p1=1&p5=0 Решение Берестовицкого районного совета депутатов от 20 февраля 2017 г. № 108 «О присвоении наименования площади городского поселка Большая Берестовица Гродненской области»]</ref>. === Мясцовасьці === Гістарычныя мясцовасьці: Падолы, Прабоства, Ракітнева, Пеляжын. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасьці, сацыяльна-побытавага абслугоўваньня. {| class="wikitable standard collapsible collapsed" style="border: none; width: 100%; background-color: transparent;" !Пералік прамысловых прадпрыемстваў Вялікае Бераставіцы |- | * Філія «Бераставіцкі масласырзавод» ААТ «Малочны сьвет» * [[Прыватнае ўнітарнае прадпрыемства|ПУП]] «Кааппрам Бераставіцкага раённага спажывецкага таварыства» |} == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Спыніцца можна ў местачковай гасьцініцы<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Забудова гістарычная (канец ХІХ — пачатак ХХ ст.; фрагмэнты) * [[Касьцёл Перамяненьня Пана (Вялікая Бераставіца)|Касьцёл Перамяненьня Пана]] (1912) * [[Касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Вялікая Бераставіца)|Касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі]] (1615) * Могілкі старыя каталіцкія, каплічкі * [[Царква Ўсьпеньня Багародзіцы (Вялікая Бераставіца)|Царква Прачыстай Багародзіцы]] (1867; [[Мураўёўкі|мураўёўка]]) * Сядзіба Касакоўскіх (XVIII ст.) === Страчаная спадчына === * [[Касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Вялікая Бераставіца)|Кляштар кармэлітаў]] * Палац Касакоўскіх (XIX ст.) == Галерэя == <gallery widths=150 heights=150 caption="Краявіды мястэчка" class="center"> Касцёл Дабравешчання. Вялікая Бераставіца.jpg|[[Касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар кармэлітаў (Вялікая Бераставіца)|Касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі]] Vyalikaya Berastavitsa5.JPG|Гістарычны Рынак Вялікая Бераставіца. Касцёл Перамянення Божага.jpg|[[Касьцёл Перамяненьня Пана (Вялікая Бераставіца)|Касьцёл Перамяненьня Пана]] Вялікая Бераставіца. Касцёл Праабражэння Гасподняга (03).jpg|Плябанія </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Вялікая Бераставіца. Брама.jpg|Сядзіба Касакоўскіх. Брама Вялікая Бераставіца. Царква.jpg|[[Царква Ўсьпеньня Багародзіцы (Вялікая Бераставіца)|Царква]]-[[мураўёўкі|мураўёўка]] Vyalikaya Berastavitsa2.JPG|Возера ў цэнтры мястэчка Вялікая Бераставіца. Заезны двор.jpg|Заезны двор </gallery> == Асобы == * [[Павал Валынцэвіч]] (1875—1962) — фотамастак, сьвятар * [[Восіп Кавалеўскі]] (1801—1878) — філёляг, адзін з заснавальнікаў манголазнаўства ў [[Расейская імпэрыя|Расеі]] * [[Адам Трыпус]] (1895—1965) — вайсковец і пэдагог, дзяяч [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускае Народнае Рэспублікі]] == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|4}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)}} * [[Ігар Трусаў|Трусаў І.]] [http://gazeta.grodno.net/83/T7.html Гарадзенскія ваколіцы]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // Биржа информации. № 83, 23 верасьня 1999 г. * {{Літаратура/ЭГБ|2}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|berastavica-vyalikaya}} * [http://www.svaboda.org/content/Article/773379.html Да 500-годзьдзя Вялікай Бераставіцы адкрылі дрэва жыцьця], [[Радыё Свабода]], 4 верасьня 2006 г. * [http://weather-in.by/by/grodnenskaja/1077 Прагноз надвор’я ў мяст. Вялікай Бераставіцы] {{Навігацыйная група |назоў = Вялікая Бераставіца ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Бераставіцкі раён |Гарадзенская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Гарадзеншчыны}} [[Катэгорыя:Вялікая Бераставіца| ]] if79197vwurau4h7c95bmm52jmtseat Первамайскі раён (Мікалаеўская вобласьць) 0 28548 2334141 2332957 2022-08-22T21:38:14Z Kazimier Lachnovič 1079 выдаленая [[Катэгорыя:Першамайскі раён (Мікалаеўская вобласьць)]]; дададзеная [[Катэгорыя:Первамайскі раён (Мікалаеўская вобласьць)]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Першамайскі раён}} {{Адміністрацыйная адзінка | Назва = Первамайскі раён | Арыгінальная назва = Первомайський район | Герб = | Сьцяг = | Краіна = [[Украіна]] | Гімн = | Статус = | Уваходзіць у = [[Мікалаеўская вобласьць]] | Улучае = | Цэнтар = [[Первамайск (Мікалаеўская вобласьць)|Первамайск]] | БуйныГорад = | БуйныяГарады = | ДатаЎтварэньня = | Кіраўнік = |Назва пасады кіраўніка = | АфіцыйныяМовы = украінская | Насельніцтва = 34 100 |Год перапісу = |Адсотак ад насельніцтва = |Месца паводле насельніцтва = |Шчыльнасьць = 25,8 |Месца паводле шчыльнасьці = |Нацыянальны склад = |Канфэсійны склад = | Плошча = 1 319 |Адсотак ад плошчы = |Месца паводле плошчы = | Максымальная вышыня = | Сярэдняя вышыня = | Мінімальная вышыня = | Шырата = | Даўгата = | Мапа = Pervomayskyi-Myk-Raion.png | Памер мапы = 200 | Часавы пас = [[GMT]] +2 | Скарачэньне = | ISO = | FIPS = | Тэлефонны код = +380-5161 | Паштовыя індэксы = 55220—55276 | Інтэрнэт-дамэн = | Код аўтамабільных нумароў = | Сайт = | Катэгорыя ў Commons = | Парамэтр1 = | Назва парамэтру 1 = | Дадаткі = | Мапа адміністрацыйнай адзінкі = | Колер фону парамэтраў = {{Колер|Украіна}} }} '''Первама́йскі раён''' ({{мова-uk|Первомайський район}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на паўночным захадзе [[Мікалаеўская вобласьць|Мікалаеўскай вобласьці]] [[Украіна|Ўкраіны]]. Адміністрацыйны цэнтар — места [[Первамайск (Мікалаеўская вобласьць)|Первамайск]]. == Геаграфія == Асноўныя рэкі — [[Паўднёвы Буг]] і [[Сінюха (прытока Паўднёвага Бугу)|Сінюха]]. На тэрыторыі раёну месьціцца рэгіянальны ляндшафтавы парк «Гранітна-Стэпавае Пабужжа». == Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел == У складзе раёну 51 населены пункт, 11 сельскіх ды 1 меская рада. == Сёлы == * [[Брод (Мікалаеўская вобласьць)|Брод]] {{Мікалаеўская вобласьць}} [[Катэгорыя:Первамайскі раён (Мікалаеўская вобласьць)| ]] l26zzzvco0pksrn2vz6mgs9hretgc5w Косаў 0 29384 2334109 2313015 2022-08-22T18:15:04Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Вялікае Княства Літоўскае */ + wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Косава (неадназначнасьць)}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Косаў |Статус = горад |Назва ў родным склоне = гораду Косава |Трансьлітараваная назва = Kosaŭ{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kosava}} |Герб = Coat of Arms of Kosava, Belarus.png |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1492 |Статус з = 1921 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 1832 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225262 |СААТА = |Выява = Палац.JPG |Апісаньне выявы = [[Косаўскі палац|Палац Пуслоўскіх]] |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 45 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 09 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Ко́саў'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 148—149.</ref> — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на канале [[Руднянка (канал)|Руднянцы]]. Уваходзіць у склад [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2018 год — 1832 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзіцца за 15 км ад [[Івацэвічы|Івацэвічаў]], за 13 км ад чыгуначнай станцыі Косава-Палескае (лінія [[Берасьце]] — [[Баранавічы]]). Аўтамабільныя дарогі на [[Ружаны]], [[Івацэвічы]], [[Няхачава]]. Косаў — даўняе [[мястэчка]] [[Слонімскі павет|гістарычнай Слонімшчыны]] (частка [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградчыны]]). Да нашага часу тут захаваліся драўляная [[Царква Сьвятога Юрыя (Косаў)|Юр’еўская царква]] і [[Косаўскі замак|палац Пуслоўскіх]], помнікі архітэктуры XVIII—XIX стагодзьдзяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся палац Сапегаў, помнік архітэктуры XVIII ст. Суседняе ўрочышча [[Марачоўшчына]] — месца нараджэньня [[Тадэвуш Касьцюшка|Тадэвуша Касьцюшкі]], вайсковага і грамадзкага дзеяча [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], нацыянальнага героя Беларусі, [[Польшча|Польшчы]] і [[ЗША]]. == Назва == [[Файл:Kosaŭ. Косаў (1613).jpg|значак|Косаў, з мапы 1613 г.]] [[Тапонім]] Косаў, імаверна, мае зьвязкі з асновай касы́ і вытворным прозьвішчам Косаў. Таксама магчыма, што пачатковае «к» мае пратэтычнае паходжаньне<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 178.</ref>. Паводле народнага паданьня, у XIII стагодзьдзі ў часе набегаў татараў каваль Каса рабіў зброю; мясцовыя жыхары абараняліся ад ворагаў, калі ішлі да каваля, казалі, што ідуць да Касога; месца, дзе ён жыў, паступова пачалі зваць Косавым. Згодна зь іншымі зьвесткамі, вакол Косава было шмат лугоў, якія ўвосень так гучна скашвалі, што стаяў моцны шум; адсюль і ўзьнікла назва. Традыцыйная гістарычная назва паселішча — Косаў<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык|Іскурык В.]], [[Зьміцер Саўка|Саўка З.]] |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 9 чэрвеня 2011 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>{{Літаратура/ЭСБЕ}}</ref>. Форма ''Косава'' ({{мова-ru|Коссово|скарочана}}) пачала шырока ўжывацца ў выніку [[Русіфікацыя Беларусі|перайначваньня тапоніму на расейскі манер]]<ref>[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]]. [http://www.svaboda.org/archive/all-news/20150727/16621/16621.html?id=27161579 Не страляйце пад Лёзна! Скланяйма беларускія геаграфічныя назвы], [[Радыё Свабода]], 31 ліпеня 2015 г.</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Першыя паселішчы на тэрыторыі Косава ўзьніклі ў X—XI стагодзьдзях. Захавалася гарадзішча X—XII стагодзьдзяў, якое дасьледавалі Юры Кухарэнка, [[Пётар Лысенка]], [[Леанід Побаль]] і Павал Рапапорт. Аднак першы пісьмовы ўпамін пра Косаў зьмяшчаецца прывілеі [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандра]], які перадаў яго маршалку І. Храптовічу, і датуецца 1494 годам<ref>Свод памятников истории и культуры Белоруссии. Брестская область, под ред. Марцелова С. В. — Минск: Белорусская Советская Энциклопедия, 1990. С. 208.</ref> [[Файл:Kosaŭ. Косаў (1909).jpg|значак|Траецкі касьцёл, у якім быў ахрышчаны Т. Касьцюшка]] Пазьней у розны час Косаў знаходзіўся ў валоданьні [[Флемінгі|Флемінгаў]] і [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]]. У 1510 годзе [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Стары]] выдаў прывілей на правядзеньне ў [[мястэчка|мястэчку]] таргоў і кірмашоў. У гэты час Косаў стаў цэнтрам павету, аднак згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформай 1565—1566 гадоў увайшоў у склад [[Слонімскі павет|Слонімскага павету]] [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]]. 11 траўня 1569 году мястэчка перайшло да Льва [[Сангушкі]]-Кашырскага. На 1597 год тут было 79 двароў і 2 вуліцы, дзейнічалі царква і касьцёл (з 1526 году), працавалі 27 корчмаў і шынок. З 1611 году Косавам валодалі [[Сапегі]]. У 1626 годзе з фундацыі [[Леў Сапега|Льва Сапегі]] тут збудавалі новы касьцёл. У 1645 годзе сярод вернікаў Косаўскай парафіі ўпаміналася [[старалітва]]. У другой палове XVIII стагодзьдзя мястэчка перайшло да [[Пуслоўскія|Пуслоўскіх]], якія збудавалі ў ім суконную фабрыку, цагельню, гуту і бровар. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kosaŭ, Maračoŭščyna. Косаў, Марачоўшчына (N. Orda, 1875).jpg|міні|[[Косаўскі палац|Палац Пуслоўскіх]] і сядзіба Касьцюшкаў. [[Напалеон Орда|Н. Орда]], 1875 г.]] У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Косаў апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Слонімскім павеце Слонімскай, з 1797 году [[Літоўская губэрня|Літоўскай]], з 1801 году ў [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]]. У 1825—1855 гадох у мястэчку працавала суконная мануфактура. У 1838 годзе граф Вандалін Пуслоўскі збудаваў тут палац. На 1845 год у Косаве існавала фабрыка дываноў і іншыя прадпрыемствы, на якіх налічвалася каля 200 работнікаў. У 1850-я гады працавала вінакурнае прадпрыемства. У 1861 годзе мястэчка стала цэнтрам воласьці. За часамі [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] (1863—1864) пад Косавым адбыўся бой паміж паўстанцамі і расейскімі карнымі войскамі. У 1865 годзе адкрылася народная вучэльня. У 1867 годзе пачаў працаваць млын (у 1881 годзе абсталяваны паравым рухавіком). У 1868 годзе ў мястэчку збудавалі мураваную царкву Сьвятога Антонія, у 1878 годзе — Траецкі касьцёл. Паводле вынікаў перапісу 1897 году — 431 будынкі, дзейнічалі 2 царквы, касьцёл і капліца, працавалі народная вучэльня, суконныя фабрыкі, гарбарня, пошта і 58 крамаў, штогод праводзілася па 8 кірмашоў. 15—16 кастрычніка 1900 году ў Косаве адбыліся хваляваньні навабранцаў (каля 900 чал.) у часе перастрэлкі з паліцыяй некалькіх чалавек застрэлілі. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Косаў занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]; да восені 1918 году непадалёк стаяў фронт. Ад чыгуначнай станцыі Косаў-Палескі немцы правялі вузкакалейныя чыгункі ў лясныя масівы Гуліна і Міхаліна Ружанскай пушчы. Палац пацярпеў ад рабаваньняў, загінулі сад і аранжарэя<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|3-1к}}</ref>. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Косаў абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён ўвайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай 1921 году]] Косаў апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], дзе атрымаў статус [[места]] і стаў цэнтрам павету. За польскім часам тут працавалі міравы суд і паліцэйская камэндатура. З 1922 году дзейнічаў шпіталь на 930 ложкаў, у 1923 годзе адкрыўся лесапільны завод «Тартак». 3 лютага 1927 году ў Косаве адбылася дэманстрацыя працоўных, арганізаваная падпольным райкамам [[Камуністычная партыя Заходняй Беларусі|Камуністычнай партыі Заходняй Беларусі]]; паліцыя расстраляла дэманстрацыю, гэты дзень увайшоў у беларускую гісторыю пад назвай [[Косаўскі расстрэл|Косаўскага расстрэлу]]. У 1930-я гады ў месьце дзейнічала электрастанцыя магутнасьцю 100 кВт. У 1939 годзе Косаў увайшоў у [[БССР]], дзе ў 1940 годзе стаў цэнтрам раёну (з 20 верасьня 1947 году ў складзе Івацэвіцкага раёну). У наш час Інстытут нацыянальнай памяці Польшчы вядзе расьсьледаваньне справы забойства 25 палякаў 17—20 верасьня каля Косава. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 25 чэрвеня 1941 да 12 ліпеня 1944 году места знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. У 1942 годзе ў Косаве існавала гета; у часе партызанскай апэрацыі ўсіх жыдоў вызвалілі і схавалі ў лясох, але ў выніку нямецкай агітацыі, якая абяцала ім спакойнае жыцьцё ў гета, частка юдэяў вярнуліся зь лясоў, адразу ж усіх іх расстралялі. Да 17 верасьня 2013 году — цэнтар [[Косаўскі сельсавет|Косаўскага сельсавету]]<ref>[https://web.archive.org/web/20140201224718/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=D913b0060246&p1=1 «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Берёзовского, Ивацевичского, Малоритского, Пинского районов Брестской области». Решение Брестского областного Совета депутатов от 17 сентября 2013 г. № 305]{{Ref-ru}}</ref>. <gallery caption="Места на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kosaŭ, Sapieha. Косаў, Сапега (1930).jpg|Палац Сапегаў Maračoŭščyna. Мерачоўшчына (1927).jpg|Сядзіба Касьцюшкаў Kosaŭ, Fabryčnaja. Косаў, Фабрычная (1919-39).jpg|Вуліца Фабрычная Kosaŭ, Rynak-Fabryčnaja. Косаў, Рынак-Фабрычная (1930).jpg|Пачатак Фабрычнай ад Рынку </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Kosaŭ, Rynak-Słonimskaja. Косаў, Рынак-Слонімская (F. Drazdoŭski, 1924-32).jpg|Пачатак Слонімскай ад Рынку Kosaŭ, Rynak-Kaścielnaja. Косаў, Рынак-Касьцельная (F. Drazdoŭski, 1924-32).jpg|Пачатак Касьцельнай ад Рынку Kosaŭ, Pusłoŭski, Brama. Косаў, Пуслоўскі, Брама (F. Drazdoŭski, 1924-32).jpg|Брама [[Косаўскі палац|палаца Пуслоўскіх]] Kosaŭskaja synagoga. Косаўская сынагога (1919-39).jpg|Сынагога </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:200 barincrement:27 PlotArea = left:50 bottom:20 top:30 right:20 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:5100 ScaleMajor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:250 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1833 from:0 till:741 bar:1860 from:0 till:538 bar:1867 from:0 till:1236 bar:1878 from:0 till:2030 bar:1897 from:0 till:4143 bar:1905 from:0 till:5067 bar:1921 from:0 till:2433 bar:1938 from:0 till:3708 bar:1959 from:0 till:2600 bar:1991 from:0 till:2800 bar:1997 from:0 till:2675 bar:2002 from:0 till:2500 bar:2009 from:0 till:2029 bar:2018 from:0 till:1832 TextData= fontsize:10px pos:(65,195) text:Дынаміка колькасьці насельніцтва Косава </timeline> </div> * '''XIX стагодзьдзе''': 1830 год — 578 муж., зь іх шляхты 7, духоўнага стану 2, мяшчанаў-юдэяў 408, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 150, жабракоў 2<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 414.</ref>; 1833 год — 741 чал.; 1860 год — 538 чал.; 1867 год — 1276 чал.; 1878 год — 2030 чал., у тым ліку 1279 юдэяў.<ref>Sulistrowski F. Kossów // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/473 473].</ref>; 1897 год — 4143 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 5067 чал.; 1921 год — 2433 чал.; 1938 год — 3708 чал.; 1959 год — 2,6 тыс. чал.; 1991 год — 2,8 тыс. чал.; 1997 год — 2675 чал.<ref>{{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 241.</ref>; 1998 год — 2,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|8к}} С. 427.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2002 год — 2,5 тыс. чал.; 2006 год — 2,4 тыс. чал.; 2008 год — 2,3 тыс. чал.; 2009 год — 2029 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918174133/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-1.pdf Перепись населения — 2009. Брестская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2010 год — 2 тыс. чал.<ref>[https://web.archive.org/web/20200922112316/http://maps.by/viewate/1390 Дзяржкартгеацэнтр]</ref>; 2015 год — 1905 чал.<ref name="belstat2015">[https://web.archive.org/web/20150515134329/http://belstat.gov.by/uploads/bgd_files/1427878416014868.zip Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2016 год — 1850 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 1844 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 1832 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Косаве працуюць сярэдняя і музычная школы, дашкольная ўстанова. === Мэдыцына === Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе меская лякарня. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэка. == Забудова == === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | 3 лютага вуліца || '''Слонімская''' вуліца<ref name="plan1872">[[:Файл:Kosaŭ. Косаў (1872).jpg|Плян Косава 1872 году]]</ref> <br> '''Фабрычная''' вуліца (паўднёвая частка) <br> '''Доўгая''' вуліца (паўднёвая частка) <br> '''Тадэвуша Касьцюшкі''' вуліца (паўднёвая частка)<ref>Pinkas kehilat Kosov Poleski. — Jerusalem: Relief Organization of Former Residents of Kosov Poleski in Israel, 1956.</ref> |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Горкага вуліца || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Леніна вуліца || '''Касьцельная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Кобрынская''' вуліца (заходняя частка) <br> '''Пінская''' вуліца (усходняя частка) |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Трынды вуліца || '''Надрэчная''' вуліца<ref name="plan1872"/> |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвоных танкістаў плошча || '''Рынак''' пляц |} З [[урбананіміка|урбананімічнай]] спадчыны Косава да нашага часу гістарычныя назвы захавалі Вясёлая (раней — Мізгіроўская<ref name="plan1872"/>), Надрэчная і Польная вуліцы. У тэлефонным даведніку 1939 году ўпамінаецца Шашэйная вуліца<ref>Spis Abonentów Sieci Telefonicznej Okręgu Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Wilnie na 1939 r. — Wilno, 1939. S. 30—31.</ref>. == Эканоміка == Прадпрыемствы дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці, камбінат бытавога абслугоўваньня насельніцтва. * ААТ «Косаўскае мэблевае вытворчае аб’яднаньне» == Турыстычная інфармацыя == === Славутасьці === [[Файл:Музэй-сядзіба Т. Касьцюшкі.jpg|міні|Адноўленая сядзіба Касьцюшкаў]] * [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Косава)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] (1878, [[нэараманскі стыль]]); у драўляным касьцёле 1626 году, што стаяў на гэтым месцы, 12 лютага 1746 году быў ахрышчаны [[Тадэвуш Касьцюшка]]. * Магіла ўдзельнікаў паўстаньня 1863—1864 гадоў (надмагільле пастаўленае ў 1928 годзе) * Могілкі старыя каталіцкія; капліца (1859) * [[Косаўскі замак|Палац Пуслоўскіх]] (1838, [[нэаготыка]]); узьведзены паводле праекту архітэктара Францішка Яшчолда, у будаваньні палаца дапамагаў архітэктар У. Марконі. Фасад палаца складаў 120 мэтраў у шырыню. У міжваенны час тут разьмяшчалася сядзіба Косаўскага староства. У 1942 годзе быў спалены савецкімі партызанамі і цалкам закінуты, а прылеглы парк — высечаны (цяпер на гэтым месцы хваёвы бор). Частка руінаў палаца добра захавалася і ўражвае нават сёньня. У 2009 годзе палац Пуслоўскіх у Косаве ўлучылі ў інвэстыцыйную праграму турыстычных цэнтраў Беларусі (разам зь [[Мірскі замак|Мірскім замкам]], [[Палацава-замкавы комплекс у Нясьвіжы|Палацава-замкавым комплексам у Нясьвіжы]] і Старым Замкам у [[Горадня|Горадні]])<ref>{{Навіна|аўтар=[[Алесь Пятровіч]]|загаловак=Косаўскі палац будзе ўзноўлены|спасылка=http://m.dw.com/ru/косаўскі-палац-будзе-ўзноўлены/a-3545555|выдавец=Радыё «[[Нямецкая хваля]]»|дата публікацыі=7 жніўня 2008|копія=http://www.dw.com/ru/косаўскі-палац-будзе-ўзноўлены/a-3545555|дата копіі=7 жніўня 2008|дата доступу=28 траўня 2016}}</ref> * [[Помнік Тадэвушу Касьцюшку (Марачоўшчына)|Помнік Тадэвушу Касьцюшку]] (2018; знаходзіцца ўва ўрочышчы [[Марачоўшчына|Марачоўшчыне]]) * [[Царква Сьвятога Юрыя (Косаў)|Царква Сьвятога Юр’я]] (XVIII стагодзьдзе; [[Беларуская грэка-каталіцкая царква|Сьвяты Пасад]], цяпер у валоданьні [[Беларускі экзархат Маскоўскага патрыярхату|Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату]]) * [[Царква Сьвятога Антонія (Косаў)|Царква Сьвятога Антонія]] (1868; [[мураўёўкі|мураўёўка]]) === Страчаная спадчына === * Палац Сапегаў (XVIII ст.) == Галерэя == <gallery widths=150 heights=150 caption="Краявіды места" class="center"> Косава. Каталіцкія могілкі. Магіла паўстанцаў (01).jpg|Магіла паўстанцаў KosavaKasciol018.JPG|[[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Косаў)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] Сьвята-Антоніеўская царква (Косава) 004.Jpeg|[[Царква Сьвятога Антонія (Косаў)|Царква Сьвятога Антонія]] Косава. Каталіцкія могілкі. Капліца (01).jpg|Каталіцкая капліца </gallery> == Асобы == * [[Аўрам Ешаяў Карэліц|Аўрам Ешаяў Карэліц (Хазон Іш)]] — адзін з найвядомейшых [[рабін]]аў XX стагодзьдзя * [[Тадэвуш Касьцюшка]] (1746—1817) — вайсковы і грамадзкі дзяяч [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], кіраўнік паўстаньня 1794 году; нарадзіўся ўва ўрочышчы [[Марачоўшчына|Марачоўшчыне]], за паўкілямэтру ад Косава * [[Мікалай Трында]] — кіраўнік Косаўскага раённага антыфашысцкага камітэту ў Другую сусьветную вайну == Глядзіце таксама == * [[Косаўскі расстрэл]] == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|8}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|3-1}} * {{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)}} * Чыгрын С. Слоўныя скарбы Косаўшчыны [https://web.archive.org/web/20160304125333/http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2015/04/17-2015.pdf] // «Літаратура і мастацтва» №17, 2015. * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.radzima.org/be/miesca/kosava.html Косаў], [[Radzima.org]] {{Навігацыйная група |назоў = Косаў у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Івацэвіцкі раён |Берасьцейская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Слонімшчыны}} [[Катэгорыя:Косаў| ]] 3oa9poq512gmna2l2g6dqxw8y72lc2i 2334110 2334109 2022-08-22T18:15:18Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Вялікае Княства Літоўскае */ п. wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Косава (неадназначнасьць)}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Косаў |Статус = горад |Назва ў родным склоне = гораду Косава |Трансьлітараваная назва = Kosaŭ{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Kosava}} |Герб = Coat of Arms of Kosava, Belarus.png |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1492 |Статус з = 1921 |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 1832 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225262 |СААТА = |Выява = Палац.JPG |Апісаньне выявы = [[Косаўскі палац|Палац Пуслоўскіх]] |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 45 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 09 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Ко́саў'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 148—149.</ref> — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на канале [[Руднянка (канал)|Руднянцы]]. Уваходзіць у склад [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2018 год — 1832 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзіцца за 15 км ад [[Івацэвічы|Івацэвічаў]], за 13 км ад чыгуначнай станцыі Косава-Палескае (лінія [[Берасьце]] — [[Баранавічы]]). Аўтамабільныя дарогі на [[Ружаны]], [[Івацэвічы]], [[Няхачава]]. Косаў — даўняе [[мястэчка]] [[Слонімскі павет|гістарычнай Слонімшчыны]] (частка [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградчыны]]). Да нашага часу тут захаваліся драўляная [[Царква Сьвятога Юрыя (Косаў)|Юр’еўская царква]] і [[Косаўскі замак|палац Пуслоўскіх]], помнікі архітэктуры XVIII—XIX стагодзьдзяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся палац Сапегаў, помнік архітэктуры XVIII ст. Суседняе ўрочышча [[Марачоўшчына]] — месца нараджэньня [[Тадэвуш Касьцюшка|Тадэвуша Касьцюшкі]], вайсковага і грамадзкага дзеяча [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], нацыянальнага героя Беларусі, [[Польшча|Польшчы]] і [[ЗША]]. == Назва == [[Файл:Kosaŭ. Косаў (1613).jpg|значак|Косаў, з мапы 1613 г.]] [[Тапонім]] Косаў, імаверна, мае зьвязкі з асновай касы́ і вытворным прозьвішчам Косаў. Таксама магчыма, што пачатковае «к» мае пратэтычнае паходжаньне<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 178.</ref>. Паводле народнага паданьня, у XIII стагодзьдзі ў часе набегаў татараў каваль Каса рабіў зброю; мясцовыя жыхары абараняліся ад ворагаў, калі ішлі да каваля, казалі, што ідуць да Касога; месца, дзе ён жыў, паступова пачалі зваць Косавым. Згодна зь іншымі зьвесткамі, вакол Косава было шмат лугоў, якія ўвосень так гучна скашвалі, што стаяў моцны шум; адсюль і ўзьнікла назва. Традыцыйная гістарычная назва паселішча — Косаў<ref>{{Спасылка|аўтар = [[Вольга Іскрык|Іскурык В.]], [[Зьміцер Саўка|Саўка З.]] |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16.01.2011 |url = http://www.belsat.eu/be/nasze_programy/episode/m,759,sapraudnyia-nazvy-bielaruskikh-gharadou.html |загаловак = Сапраўдныя назвы беларускіх гарадоў |фармат = |назва праекту = |выдавец = [http://www.belsat.eu Белсат ТВ] |дата = 9 чэрвеня 2011 |мова = |камэнтар =}}</ref><ref>{{Літаратура/ЭСБЕ}}</ref>. Форма ''Косава'' ({{мова-ru|Коссово|скарочана}}) пачала шырока ўжывацца ў выніку [[Русіфікацыя Беларусі|перайначваньня тапоніму на расейскі манер]]<ref>[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]]. [http://www.svaboda.org/archive/all-news/20150727/16621/16621.html?id=27161579 Не страляйце пад Лёзна! Скланяйма беларускія геаграфічныя назвы], [[Радыё Свабода]], 31 ліпеня 2015 г.</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Першыя паселішчы на тэрыторыі Косава ўзьніклі ў X—XI стагодзьдзях. Захавалася гарадзішча X—XII стагодзьдзяў, якое дасьледавалі Юры Кухарэнка, [[Пётар Лысенка]], [[Леанід Побаль]] і Павал Рапапорт. Аднак першы пісьмовы ўпамін пра Косаў зьмяшчаецца прывілеі [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандра]], які перадаў яго маршалку І. Храптовічу, і датуецца 1494 годам<ref>Свод памятников истории и культуры Белоруссии. Брестская область, под ред. Марцелова С. В. — Минск: Белорусская Советская Энциклопедия, 1990. С. 208.</ref> [[Файл:Kosaŭ. Косаў (1909).jpg|значак|Траецкі касьцёл, у якім быў ахрышчаны Т. Касьцюшка]] Пазьней у розны час Косаў знаходзіўся ў валоданьні [[Флемінгі|Флемінгаў]] і [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]]. У 1510 годзе [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Стары]] выдаў прывілей на правядзеньне ў [[мястэчка|мястэчку]] таргоў і кірмашоў. У гэты час Косаў стаў цэнтрам павету, аднак згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформай 1565—1566 гадоў увайшоў у склад [[Слонімскі павет|Слонімскага павету]] [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]]. 11 траўня 1569 году мястэчка перайшло да Льва [[Сангушкі]]-Кашырскага. На 1597 год тут было 79 двароў і 2 вуліцы, дзейнічалі царква і касьцёл (з 1526 году), працавалі 27 корчмаў і шынок. З 1611 году Косавам валодалі [[Сапегі]]. У 1626 годзе з фундацыі [[Леў Сапега|Льва Сапегі]] тут збудавалі новы касьцёл. У 1669 годзе сярод вернікаў Косаўскай парафіі ўпаміналася [[старалітва]]. У другой палове XVIII стагодзьдзя мястэчка перайшло да [[Пуслоўскія|Пуслоўскіх]], якія збудавалі ў ім суконную фабрыку, цагельню, гуту і бровар. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Kosaŭ, Maračoŭščyna. Косаў, Марачоўшчына (N. Orda, 1875).jpg|міні|[[Косаўскі палац|Палац Пуслоўскіх]] і сядзіба Касьцюшкаў. [[Напалеон Орда|Н. Орда]], 1875 г.]] У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Косаў апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Слонімскім павеце Слонімскай, з 1797 году [[Літоўская губэрня|Літоўскай]], з 1801 году ў [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]]. У 1825—1855 гадох у мястэчку працавала суконная мануфактура. У 1838 годзе граф Вандалін Пуслоўскі збудаваў тут палац. На 1845 год у Косаве існавала фабрыка дываноў і іншыя прадпрыемствы, на якіх налічвалася каля 200 работнікаў. У 1850-я гады працавала вінакурнае прадпрыемства. У 1861 годзе мястэчка стала цэнтрам воласьці. За часамі [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] (1863—1864) пад Косавым адбыўся бой паміж паўстанцамі і расейскімі карнымі войскамі. У 1865 годзе адкрылася народная вучэльня. У 1867 годзе пачаў працаваць млын (у 1881 годзе абсталяваны паравым рухавіком). У 1868 годзе ў мястэчку збудавалі мураваную царкву Сьвятога Антонія, у 1878 годзе — Траецкі касьцёл. Паводле вынікаў перапісу 1897 году — 431 будынкі, дзейнічалі 2 царквы, касьцёл і капліца, працавалі народная вучэльня, суконныя фабрыкі, гарбарня, пошта і 58 крамаў, штогод праводзілася па 8 кірмашоў. 15—16 кастрычніка 1900 году ў Косаве адбыліся хваляваньні навабранцаў (каля 900 чал.) у часе перастрэлкі з паліцыяй некалькіх чалавек застрэлілі. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Косаў занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]; да восені 1918 году непадалёк стаяў фронт. Ад чыгуначнай станцыі Косаў-Палескі немцы правялі вузкакалейныя чыгункі ў лясныя масівы Гуліна і Міхаліна Ружанскай пушчы. Палац пацярпеў ад рабаваньняў, загінулі сад і аранжарэя<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|3-1к}}</ref>. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Косаў абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён ўвайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай 1921 году]] Косаў апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], дзе атрымаў статус [[места]] і стаў цэнтрам павету. За польскім часам тут працавалі міравы суд і паліцэйская камэндатура. З 1922 году дзейнічаў шпіталь на 930 ложкаў, у 1923 годзе адкрыўся лесапільны завод «Тартак». 3 лютага 1927 году ў Косаве адбылася дэманстрацыя працоўных, арганізаваная падпольным райкамам [[Камуністычная партыя Заходняй Беларусі|Камуністычнай партыі Заходняй Беларусі]]; паліцыя расстраляла дэманстрацыю, гэты дзень увайшоў у беларускую гісторыю пад назвай [[Косаўскі расстрэл|Косаўскага расстрэлу]]. У 1930-я гады ў месьце дзейнічала электрастанцыя магутнасьцю 100 кВт. У 1939 годзе Косаў увайшоў у [[БССР]], дзе ў 1940 годзе стаў цэнтрам раёну (з 20 верасьня 1947 году ў складзе Івацэвіцкага раёну). У наш час Інстытут нацыянальнай памяці Польшчы вядзе расьсьледаваньне справы забойства 25 палякаў 17—20 верасьня каля Косава. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 25 чэрвеня 1941 да 12 ліпеня 1944 году места знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. У 1942 годзе ў Косаве існавала гета; у часе партызанскай апэрацыі ўсіх жыдоў вызвалілі і схавалі ў лясох, але ў выніку нямецкай агітацыі, якая абяцала ім спакойнае жыцьцё ў гета, частка юдэяў вярнуліся зь лясоў, адразу ж усіх іх расстралялі. Да 17 верасьня 2013 году — цэнтар [[Косаўскі сельсавет|Косаўскага сельсавету]]<ref>[https://web.archive.org/web/20140201224718/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=D913b0060246&p1=1 «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Берёзовского, Ивацевичского, Малоритского, Пинского районов Брестской области». Решение Брестского областного Совета депутатов от 17 сентября 2013 г. № 305]{{Ref-ru}}</ref>. <gallery caption="Места на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Kosaŭ, Sapieha. Косаў, Сапега (1930).jpg|Палац Сапегаў Maračoŭščyna. Мерачоўшчына (1927).jpg|Сядзіба Касьцюшкаў Kosaŭ, Fabryčnaja. Косаў, Фабрычная (1919-39).jpg|Вуліца Фабрычная Kosaŭ, Rynak-Fabryčnaja. Косаў, Рынак-Фабрычная (1930).jpg|Пачатак Фабрычнай ад Рынку </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Kosaŭ, Rynak-Słonimskaja. Косаў, Рынак-Слонімская (F. Drazdoŭski, 1924-32).jpg|Пачатак Слонімскай ад Рынку Kosaŭ, Rynak-Kaścielnaja. Косаў, Рынак-Касьцельная (F. Drazdoŭski, 1924-32).jpg|Пачатак Касьцельнай ад Рынку Kosaŭ, Pusłoŭski, Brama. Косаў, Пуслоўскі, Брама (F. Drazdoŭski, 1924-32).jpg|Брама [[Косаўскі палац|палаца Пуслоўскіх]] Kosaŭskaja synagoga. Косаўская сынагога (1919-39).jpg|Сынагога </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:200 barincrement:27 PlotArea = left:50 bottom:20 top:30 right:20 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:5100 ScaleMajor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:250 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1833 from:0 till:741 bar:1860 from:0 till:538 bar:1867 from:0 till:1236 bar:1878 from:0 till:2030 bar:1897 from:0 till:4143 bar:1905 from:0 till:5067 bar:1921 from:0 till:2433 bar:1938 from:0 till:3708 bar:1959 from:0 till:2600 bar:1991 from:0 till:2800 bar:1997 from:0 till:2675 bar:2002 from:0 till:2500 bar:2009 from:0 till:2029 bar:2018 from:0 till:1832 TextData= fontsize:10px pos:(65,195) text:Дынаміка колькасьці насельніцтва Косава </timeline> </div> * '''XIX стагодзьдзе''': 1830 год — 578 муж., зь іх шляхты 7, духоўнага стану 2, мяшчанаў-юдэяў 408, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 150, жабракоў 2<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 414.</ref>; 1833 год — 741 чал.; 1860 год — 538 чал.; 1867 год — 1276 чал.; 1878 год — 2030 чал., у тым ліку 1279 юдэяў.<ref>Sulistrowski F. Kossów // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/473 473].</ref>; 1897 год — 4143 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1905 год — 5067 чал.; 1921 год — 2433 чал.; 1938 год — 3708 чал.; 1959 год — 2,6 тыс. чал.; 1991 год — 2,8 тыс. чал.; 1997 год — 2675 чал.<ref>{{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 241.</ref>; 1998 год — 2,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|8к}} С. 427.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2002 год — 2,5 тыс. чал.; 2006 год — 2,4 тыс. чал.; 2008 год — 2,3 тыс. чал.; 2009 год — 2029 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918174133/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-1.pdf Перепись населения — 2009. Брестская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2010 год — 2 тыс. чал.<ref>[https://web.archive.org/web/20200922112316/http://maps.by/viewate/1390 Дзяржкартгеацэнтр]</ref>; 2015 год — 1905 чал.<ref name="belstat2015">[https://web.archive.org/web/20150515134329/http://belstat.gov.by/uploads/bgd_files/1427878416014868.zip Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2016 год — 1850 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 1844 чал.<ref name="belstat2017">[https://web.archive.org/web/20200813193913/http://belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 1832 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782 Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Косаве працуюць сярэдняя і музычная школы, дашкольная ўстанова. === Мэдыцына === Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляе меская лякарня. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, бібліятэка. == Забудова == === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | 3 лютага вуліца || '''Слонімская''' вуліца<ref name="plan1872">[[:Файл:Kosaŭ. Косаў (1872).jpg|Плян Косава 1872 году]]</ref> <br> '''Фабрычная''' вуліца (паўднёвая частка) <br> '''Доўгая''' вуліца (паўднёвая частка) <br> '''Тадэвуша Касьцюшкі''' вуліца (паўднёвая частка)<ref>Pinkas kehilat Kosov Poleski. — Jerusalem: Relief Organization of Former Residents of Kosov Poleski in Israel, 1956.</ref> |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Горкага вуліца || '''Царкоўная''' вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Леніна вуліца || '''Касьцельная''' вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Кобрынская''' вуліца (заходняя частка) <br> '''Пінская''' вуліца (усходняя частка) |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Трынды вуліца || '''Надрэчная''' вуліца<ref name="plan1872"/> |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Чырвоных танкістаў плошча || '''Рынак''' пляц |} З [[урбананіміка|урбананімічнай]] спадчыны Косава да нашага часу гістарычныя назвы захавалі Вясёлая (раней — Мізгіроўская<ref name="plan1872"/>), Надрэчная і Польная вуліцы. У тэлефонным даведніку 1939 году ўпамінаецца Шашэйная вуліца<ref>Spis Abonentów Sieci Telefonicznej Okręgu Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Wilnie na 1939 r. — Wilno, 1939. S. 30—31.</ref>. == Эканоміка == Прадпрыемствы дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасьці, камбінат бытавога абслугоўваньня насельніцтва. * ААТ «Косаўскае мэблевае вытворчае аб’яднаньне» == Турыстычная інфармацыя == === Славутасьці === [[Файл:Музэй-сядзіба Т. Касьцюшкі.jpg|міні|Адноўленая сядзіба Касьцюшкаў]] * [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Косава)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] (1878, [[нэараманскі стыль]]); у драўляным касьцёле 1626 году, што стаяў на гэтым месцы, 12 лютага 1746 году быў ахрышчаны [[Тадэвуш Касьцюшка]]. * Магіла ўдзельнікаў паўстаньня 1863—1864 гадоў (надмагільле пастаўленае ў 1928 годзе) * Могілкі старыя каталіцкія; капліца (1859) * [[Косаўскі замак|Палац Пуслоўскіх]] (1838, [[нэаготыка]]); узьведзены паводле праекту архітэктара Францішка Яшчолда, у будаваньні палаца дапамагаў архітэктар У. Марконі. Фасад палаца складаў 120 мэтраў у шырыню. У міжваенны час тут разьмяшчалася сядзіба Косаўскага староства. У 1942 годзе быў спалены савецкімі партызанамі і цалкам закінуты, а прылеглы парк — высечаны (цяпер на гэтым месцы хваёвы бор). Частка руінаў палаца добра захавалася і ўражвае нават сёньня. У 2009 годзе палац Пуслоўскіх у Косаве ўлучылі ў інвэстыцыйную праграму турыстычных цэнтраў Беларусі (разам зь [[Мірскі замак|Мірскім замкам]], [[Палацава-замкавы комплекс у Нясьвіжы|Палацава-замкавым комплексам у Нясьвіжы]] і Старым Замкам у [[Горадня|Горадні]])<ref>{{Навіна|аўтар=[[Алесь Пятровіч]]|загаловак=Косаўскі палац будзе ўзноўлены|спасылка=http://m.dw.com/ru/косаўскі-палац-будзе-ўзноўлены/a-3545555|выдавец=Радыё «[[Нямецкая хваля]]»|дата публікацыі=7 жніўня 2008|копія=http://www.dw.com/ru/косаўскі-палац-будзе-ўзноўлены/a-3545555|дата копіі=7 жніўня 2008|дата доступу=28 траўня 2016}}</ref> * [[Помнік Тадэвушу Касьцюшку (Марачоўшчына)|Помнік Тадэвушу Касьцюшку]] (2018; знаходзіцца ўва ўрочышчы [[Марачоўшчына|Марачоўшчыне]]) * [[Царква Сьвятога Юрыя (Косаў)|Царква Сьвятога Юр’я]] (XVIII стагодзьдзе; [[Беларуская грэка-каталіцкая царква|Сьвяты Пасад]], цяпер у валоданьні [[Беларускі экзархат Маскоўскага патрыярхату|Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату]]) * [[Царква Сьвятога Антонія (Косаў)|Царква Сьвятога Антонія]] (1868; [[мураўёўкі|мураўёўка]]) === Страчаная спадчына === * Палац Сапегаў (XVIII ст.) == Галерэя == <gallery widths=150 heights=150 caption="Краявіды места" class="center"> Косава. Каталіцкія могілкі. Магіла паўстанцаў (01).jpg|Магіла паўстанцаў KosavaKasciol018.JPG|[[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Косаў)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] Сьвята-Антоніеўская царква (Косава) 004.Jpeg|[[Царква Сьвятога Антонія (Косаў)|Царква Сьвятога Антонія]] Косава. Каталіцкія могілкі. Капліца (01).jpg|Каталіцкая капліца </gallery> == Асобы == * [[Аўрам Ешаяў Карэліц|Аўрам Ешаяў Карэліц (Хазон Іш)]] — адзін з найвядомейшых [[рабін]]аў XX стагодзьдзя * [[Тадэвуш Касьцюшка]] (1746—1817) — вайсковы і грамадзкі дзяяч [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], кіраўнік паўстаньня 1794 году; нарадзіўся ўва ўрочышчы [[Марачоўшчына|Марачоўшчыне]], за паўкілямэтру ад Косава * [[Мікалай Трында]] — кіраўнік Косаўскага раённага антыфашысцкага камітэту ў Другую сусьветную вайну == Глядзіце таксама == * [[Косаўскі расстрэл]] == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|8}} * {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|3-1}} * {{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)}} * Чыгрын С. Слоўныя скарбы Косаўшчыны [https://web.archive.org/web/20160304125333/http://www.main.lim.by/wp-content/uploads/2015/04/17-2015.pdf] // «Літаратура і мастацтва» №17, 2015. * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.radzima.org/be/miesca/kosava.html Косаў], [[Radzima.org]] {{Навігацыйная група |назоў = Косаў у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Івацэвіцкі раён |Берасьцейская вобласьць }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Слонімшчыны}} [[Катэгорыя:Косаў| ]] fqfglzobcs9n2eat7z6bk9h7xw9zuub Ліцьвіны 0 41905 2334139 2334012 2022-08-22T20:57:02Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Пад уладай Расейскай імпэрыі */ стыль wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|тып=варыянты|Ліцьвіны (неадназначнасьць)|Літоўцы (неадназначнасьць)}} [[Файл:Lićviny. Ліцьвіны (1903).jpg|значак|Ліцьвіны ў [[Беларускі нацыянальны строй|народных строях]], канец XIX — пачатак XX ст.]] '''Ліцьвіны'''<ref name="BKP-2005">{{Літаратура/Беларускі клясычны правапіс (2005)}}</ref> ('''літвіны'''<ref name="BKP-2005"/>, '''літва'''; {{мова-be-old|литвины|скарочана}}<ref name="ESBM-6">{{Літаратура/ЭСБМ|6к}} С. 12.</ref>) — гістарычнае найменьне і саманазва ўраджэнцаў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх земляў]]{{Заўвага|Гісторык [[Анатоль Астапенка]] ў сваёй доктарскай дысэртацыі, абароненай 26 красавіка 2021 годзе ў [[Кіеўскі нацыянальны ўнівэрсытэт імя Тараса Шаўчэнкі|Кіеўскім нацыянальным унівэрсытэце імя Тараса Шаўчэнкі]] (спэцыяльнасьць — [[этналёгія]]), падкрэсьлівае: «''мова „Літвы“ сярэднявечча — беларуская, а „ліцьвін“ — гэта назва беларуса таго часу''»<ref>Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 114.</ref>}} у [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]], якая выкарыстоўвалася поруч з [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]]<ref>{{Літаратура/Беларусы: У 13 т.|4к}} С. 46, 96.</ref><ref>{{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2к}} С. 5, 19.</ref><ref name="Arlou-2012-156">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 156.</ref><ref>Багдановіч А. Да пытання аб ужыванні назвы «Русь» на тэрыторыі Беларусі ў XIV—XVI стст. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 3, Гісторыя. Філасофія. Паліталогія. Сацыялогія. Эканоміка. Права. № 1, 1996. С. 3—5.</ref><ref>Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 320—321.</ref>. Па [[Крэўская унія|Крэўскай уніі]] «ліцьвінамі» называліся каталікі ВКЛ у канфэсійным сэнсе, а таксама ўсё жыхарства ў нацыянальным сэнсе, «русінамі» ў ВКЛ называліся пераважна праваслаўныя ў канфэсійным сэнсе; таксама праваслаўныя жыхары ВКЛ называліся «ліцьвіны рускае веры», «ліцьвіны грэчаскага закону людзі» і да т. п.<ref>Этнаграфія беларусаў. Гістарыяграфія, этнагенез, этнічная гісторыя. / рэд. кал. В. Бандарчык і інш. — {{Менск (Мінск)}}, 1985. С. 81.</ref><ref>[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Формы этнічнага і нацыянальнага самавызначэння беларускага насельніцтва XIV—XVIII ст. (да праблемы станаўлення нацыянальнай самасвядомасці беларусаў) // Усебеларуская канферэнцыя гісторыкаў. Мінск, 3—5 лютага 1993 года. Ч. I. — {{Менск (Мн.)}}, 1993. С. 48.</ref> Паводле энцыкляпэдыі «[[Этнаграфія Беларусі]]» 1989 году, 4-га тому [[Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі|Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі]] (1997 год) і 9-га тому [[Беларуская энцыкляпэдыя|Беларускай энцыкляпэдыі]] (1999 год), гэта назва жыхароў Вялікага Княства Літоўскага, пераважна заходніх [[беларусы|беларусаў]] і ўсходніх [[летувісы|летувісаў]] у XIV—XVIII стагодзьдзях, якая ў XVI—XVIII стагодзьдзях набыла гучаньне палітоніма — дзяржаўна-палітычнага вызначэньня ўсяго насельніцтва Вялікага Княства Літоўскага<ref name="Zajkouski-Cakvin-1997">[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]], [[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Літвіны // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 382.</ref><ref name="Cakvin-1999">[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Літвіны // {{Літаратура/БЭ|9к}} С. 314.</ref>. У XVI—XVIII стагодзьдзях назва «ліцьвіны» была найбольш абагульняльнай этнанімічнай формай самасьвядомасьці беларускага народу і адлюстроўвала найбольш шырокі ўзровень яго нацыянальнае кансалідацыі<ref>[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Формы этнічнага і нацыянальнага самавызначэння беларускага насельніцтва XIV—XVIII ст. (да праблемы станаўлення нацыянальнай самасвядомасці беларусаў) // Усебеларуская канферэнцыя гісторыкаў. Мінск, 3—5 лютага 1993 года. Ч. I. — {{Менск (Мн.)}}, 1993. С. 48—49.</ref><ref>Чаквин И. В. Избранное: теоретические и историографические статьи по этногенезу, этническим и этнокультурным процессам, конфессиональной истории белорусов. — Минск: Беларуская навука, 2014. С. 172, 176.</ref>. [[Файл:Lićviny. Ліцьвіны (1907).jpg|значак|Ліцьвіны ў народных строях, канец XIX — пачатак XX ст.]] Дзеля вызначэньня беларусаў назва «ліцьвіны»{{Заўвага|[[Славянскія мовы|Славянізаванае]] вызначэньне «ліцьвіны» адрозьнівалася ад саманазвы ўласна [[летувісы|летувісаў]], якая гучала як «lietuwis», «lietuwai», «lietuwininkas»<ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-320">Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 320.</ref>}} шырока ўжывалася яшчэ ўсё XIX стагодзьдзе і захоўваецца ў сучасным частковым ужытку ў якасьці саманазвы вясковага жыхарства [[Беларусь|Беларусі]]<ref name="Cakvin-1985">[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Гістарычная этнаніміка Палесся // Весці Акадэміі навук Беларускай ССР. — Серыя грамадскіх навук. № 4, 1985. С. 79—80.</ref><ref>{{Літаратура/Беларуска-расейскі слоўнік (2020)}} С. 697.</ref>. Як адзначае беларускі гісторык [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Уладзімер Арлоў]] у кнізе «[[Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае]]», «''Мы — беларусы, але мы і ліцьвіны, спадкаемцы гісторыі і культуры магутнай эўрапейскай дзяржавы — Вялікага Княства Літоўскага''»<ref name="Arlou-2012-161">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 161.</ref>. == Назва == [[Файл:Litva. Літва (1009).jpg|значак|Першы пісьмовы ўпамін [[Літва|Літвы]] ({{мова-la|«Litua»|скарочана}} — чытаецца як «Літва»), 1009 г.]] {{Асноўны артыкул|Літва}} Пачатковай формай назвы народу ёсьць [[Славянскія мовы|славянская]] форма «ліцьвін» (''Литвинъ''{{Заўвага|Напрыклад, у [[Цьвярскі летапіс|Цьвярскім летапісе]] 1306 году (паведамленьне пад 1289 годам) «''бо сей Андрэй родам ліцьвін, сын Гердзенеў, літоўскага князя''»<ref>Пашуто В. Т. [http://pawet.net/library/history/bel_history/_books/pashuto/%D0%9F%D0%B0%D1%88%D1%83%D1%82%D0%BE_%D0%92._%D0%9E%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B3%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0.html Образование Литовского государства]. — Москва, 1959.</ref> або ў грамаце цара [[Тахтамыш]]а каралю [[Ягайла|Ягайлу]] ад 1393 году «''Вы пак паслалі есьце к нам пасла вашага ліцьвіна на імя Нявойста''»<ref>Грамоти XIV ст. / упорядкування М. М. Пещак. — Київ: Наукова думка, 1974. № 58)</ref>}}, ''Litwini'', ''Lethowini''), якая ўжываецца ў розных (уласна літоўскіх, рускіх, польскіх, крыжацкіх ды іншых) [[Сярэднявечча|сярэднявечных]] крыніцах<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 52, 64, 73, 303, 388.</ref>. Традыцыйнае гістарычнае беларускае вымаўленьня гэтай назвы (у якім знайшла адлюстраваньне такая адметная ўласьцівасьць беларускай мовы, як [[Цеканьне|цеканьне]]) засьведчыў яшчэ ў 1870 годзе [[Іван Насовіч]] у [[Слоўнік Насовіча|сваім слоўніку]]: «''Кузьма и Дземьянъ два Лицвины, принешли горшочекъ [[Бацьвіньне|боцвиння]]''» (з народнай песьні)<ref name="Nasovic-1870-31">Носович И. Словарь белорусского наречия. — СПб., 1870. [https://books.google.by/books?id=tRsOdAcJl5MC&pg=PA31&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8B&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi1tLettczzAhUkSfEDHd_MCTQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8B&f=false С. 31].</ref>. Апроч таго, у 1911 годзе прыводзілася сьведчаньне сьвятара ў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Выступовічы|Выступовічах|uk|Виступовичі}} на поўдні [[Палесьсе|Палесься]] — на [[беларусы|беларуска]]-[[Украінцы|ўкраінскім]] этнічным памежжы — што тамтэйшыя сяляне «''[раней] такъ, якъ ліцвіны <…> [[Дзеканьне|дзікалы]] і [[Цеканьне|цікалы]]''»<ref>Каминский В. А. Отчет о поездке в Волынское Полесье // Известия Отделения русского языка и словестности Императорской академии наук. Т. XVI, кн. 3, 1911. [https://books.google.by/books?id=epQqAQAAMAAJ&pg=RA1-PA88&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8B&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi1tLettczzAhUkSfEDHd_MCTQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8B&f=false С. 88.]</ref>. Бытаваньне сярод беларусаў менавіта формы «ліцьвіны» засьведчылі ў сваіх тэкстах [[Ян Станкевіч]]<ref name="Stankievic-1926">Станкевіч Я. Кнігапісь // Сялянская Ніва. № 16, 1926. С. 3.</ref>, [[Яўхім Кіпель]]<ref name="Kipiel-1995">Дыдзік У. [http://pawet.net/library/history/bel_history/_bnr/10208/%D0%A3%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%8B_%D0%AF%D1%83%D1%85%D1%96%D0%BC%D0%B0_%D0%9A%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%BB%D1%8F.html Успаміны Яўхіма Кіпеля] // Спадчына. № 3, 1995. С. 72—99.</ref>, [[Якуб Колас|Канстантын Міцкевіч (Якуб Колас)]]<ref name="Kolas-1955">Якуб Колас. [https://be.wikisource.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0:Na_rostaniah_1.pdf/41 На ростанях]. Т. 1. Кн. 1—2. — {{Менск (Мінск)}}, 1955. С. 40—41.</ref>. Гэтую ж форму пасьлядоўна ўжывалі ў сваіх працах гісторыкі [[Вацлаў Пануцэвіч]] і [[Павал Урбан]]. Таксама існавала старажытная зборная форма «літва», якую ставяць у адзін шэраг з такімі славянскімі паводле формы (але не [[Этымалёгія|этымалёгіі]]) зборнымі назвамі, як «[[расейцы|масква]]», «[[Мардва|мардва]]», «[[татары|татарва]]» ды іншымі (у адрозьненьне ад шэрагу [[Русіны (гістарычны этнонім)|русь]], [[Чудзь|чудзь]], [[перм (этнонім)|перм]] ды іншых)<ref>Степанов Ю. С. Константы. Словарь русской культуры. Опыт исследования. — М., 1997. [https://books.google.by/books?id=ebMoAgAAQBAJ&pg=PA499&lpg=PA499&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0+%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B2%D0%B0+%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B2%D0%B0+%D0%BC%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B2%D0%B0&source=bl&ots=ZjDMl1bGNS&sig=ACfU3U2bHv7xu1VI-fDZBJYSYVPfExEHbg&hl=be&sa=X&ved=2ahUKEwjdg5Su5db1AhXah_0HHe9eAuwQ6AF6BAgbEAM#v=onepage&q&f=false С. 499].</ref>. Форма «літоўцы», што таксама ўжывалася ў значэньні ліцьвінаў<ref>{{Літаратура/Русіфікацыя: царская, савецкая, прэзыдэнцкая (2010)|к}} С. 11.</ref><ref>{{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)|к}} P. 45.</ref><ref>Народная культура Беларусі: энцыклапедычны даведнік / пад рэдакцыяй В. Цітова. — {{Менск (Мінск)}}: БелЭн, 2002. С. 222.</ref>, ёсьць пазьнейшай{{Заўвага|Напрыклад, у нявыдадзеным нумары [[Мужыцкая праўда|Мужыцкай праўды]]}} і не сустракаецца ў [[Старабеларуская мова|старых беларускіх]] тэкстах. == Паходжаньне == [[Файл:BogislawI.Siegel.JPG|значак|Пячаць {{Артыкул у іншым разьдзеле|Багуслаў I|Багуслава I|uk|Богуслав I}}, князя [[Люцічы|люцічаў]], 1170 г.]] Наконт этнічнага паходжаньня ліцьвінаў існуюць розныя погляды: * літва была заходнеславянскім народам ([[Люцічы|люцічы]]), які ў раньнім сярэднявеччы перасяліўся ў [[Панямоньне]] ([[Вацлаў Пануцэвіч]]<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 236—255, 291—294.</ref>, [[Павал Урбан]]<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 58—72.</ref>, [[Алесь Жлутка]]<ref>{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 106—107.</ref>); * ад пачатку [[Балтыйскія мовы|балтыйская]] літва жыла пераважна ў [[Вяльля|Вялейска]]-[[Нёман]]скім міжрэччы і зазнала славянізацыю ў Вялікім Княстве Літоўскім ужо ў XIII—XIV стагодзьдзях ([[Аляксандар Краўцэвіч]]<ref>{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}}</ref><ref name="Kraucevic-2013-10">{{Літаратура/Гісторыя ВКЛ (2013)|к}} С. 10.</ref>); * назва «літва» пашырылася ў якасьці азначэньня грамадзкай супольнасьці (прафэсійныя ваяры) асобаў рознага этнічнага паходжаньня ([[Зьдзіслаў Сіцька]], [[Зьміцер Сасноўскі]]); * літва была ўсходнегерманскім ([[Готы|гоцкай]] групы) народам, які славянізаваўся ў Вялікім Княстве Літоўскім у XIII—XIV стагодзьдзях, утварыўшы канфэсійную супольнасьць «ліцьвінаў» (Алёхна Дайліда<ref>Дайліда А. [https://drive.google.com/drive/folders/15Lh87jlBrjWWL6B9ViCmM86LjPUfhg20 Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019]; сьціслая вэрсія кнігі: [https://drive.google.com/drive/folders/1JqJEBu0BH9d38gyQWIAxVCKAXNP9JvmR Вытокі Вялікае Літвы. Менск, 2021.]</ref><ref>[[Сяргей Тарасаў|Тарасаў С.]] [https://esxatos.com/tarasau-recenziya-na-zbornik-artykulau-z-dadatkami-daylidy-pachatki-vyalikaga-knyastva Рэцэнзія на зборнік артыкулаў з дадаткамі А. Дайліды «Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі»], Эсхатос, 2019 г.</ref>). Тым часам расейская (савецкая) і летувіская гістарыяграфіі традыцыйна атаясамліваюць ліцьвінаў з «старажытнымі [[летувісы|летувісамі]]» (найперш — з этнаграфічнымі «[[аўкштайты|аўкштайтамі]]», фактычна вынайдзенымі ў другой палове XIX ст.), аднак такое меркаваньне зьняпраўджваецца ўжо адным толькі бракам адэкватнага тлумачэньня назвы «літва» з [[Балтыйскія мовы|балтыйскіх моваў]]. Пададзеныя яшчэ ў савецкіх слоўніках<ref name="ESBM-6"/> летувіскія этымалёгіі непераканаўчыя і маюць шмат слабых бакоў. Праявай хісткасьці летувіскіх гіпотэзаў і прыкметай таго, што этымалягічныя пошукі ў гэтым кірунку заходзяць у тупік, стала вылучэньне [[Артурас Дубоніс|Артурасам Дубонісам]] новай вэрсіі, дзе Літва супастаўляецца з назвай служылага [[Стан (сацыяльная група)|стану]] [[лейці|лейцяў]]<ref>[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] Літва і ліцьвіны — адкуль і хто? (пасляслоўе) // {{Літаратура/Літва-Беларусь: гістарычныя выведы|к}} С. 19—20.</ref>. == Тытульны народ у праўных крыніцах Вялікага Княства Літоўскага == [[Файл:Statut Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Статут Вялікага Княства Літоўскага.jpg|міні|Тытульны ліст [[Статут ВКЛ 1588 году|Статуту Вялікага Княства Літоўскага]] 1588 году]] У дзяржаўных дакумэнтах Вялікага Княства Літоўскага XV—XVI стагодзьдзяў назва «Ліцьвіны» (або «''Літоўскі народ''») азначае як каталікоў (або жыхарства [[Літва|Літвы]] ў вузкім сэнсе), так і, у шырокім сэнсе, увесь народ уласна Вялікага Княства Літоўскага (без [[Жамойць|Жамойці]]). У дамовах з [[Пскоўская рэспубліка|Псковам]] 1440 і 1480 гадоў вялікі князь [[Казімер Ягелончык|Казімер]] ужываў назву «ліцьвіны» як агульнае азначэньне ўсяго народу Вялікага Княства Літоўскага («''а мне вялікаму князю Казіміру блюсьці Пскавіціна как і сваяго Ліцьвіна; також і Псковічам блюсьці Ліцьвіна, как і Пскавіціна''»)<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. I. — СПб., 1846. № 38, 39, 73.</ref><ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 86—87.</ref><ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 206—207.</ref>. Земскі прывілей Кіеўскай зямлі 1507 году абумоўліваў «''…а Кіяніна, как і Ліцьвіна, ва чці дзяржаці''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. IІ. — СПб., 1848. № 30, С. 34.</ref><ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 78.</ref>. На Віленскім сойме 1565 году разглядалася пытаньне «''садночаньня народу Літоўскага з Рускім''»<ref>Янушкевіч А. Вялікае Княства Літоўскае і Інфлянцкая вайна 1558—1570 гг. — {{Менск (Мінск)}}, 2007. С. 275.</ref> (то бок касаваньня канфэсійных перапонаў паміж ліцьвінамі-каталікамі і русінамі-праваслаўнымі, завершанае Гарадзенскім прывілеем 1568 году), прытым прывілеі 1563—1568 гадоў зьвярталіся да «''[[шляхта|шляхты]] літоўскай''», «''[[Стан (сацыяльная група)|станаў]] літоўскіх''» (то бок да ўсёй шляхты і ўсіх станаў ВКЛ)<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 211.</ref>. У 9-м артыкуле трэцяга разьдзелу [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 году|Літоўскага Статуту рэдакцыі 1566 году]] зазначаецца, што тытульнымі нацыямі Вялікага Княства Літоўскага ёсьць адно ліцьвіны і [[Русіны (гістарычны этнонім)|русіны]], у той час як [[жамойты]] адносяцца да ліку «''обчых, чужаземцаў і загранічнікаў''»{{Заўвага|Жамойтаў да ліку «''ўражонцаў''» Вялікага Княства Літоўскага далучылі толькі на Берасьцейскім сойме 1566 году — праз паўтара стагодзьдзя па далучэньні да ВКЛ большай часткі Жамойці}}<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 88—89.</ref>: {{Цытата|У том панстве Вялікам Княстве Літоўскам і ва ўсіх землях яму прыслухаючых дастойнасьцей духоўных і сьвецкіх гарадоў, двароў і грунтаў, староств у дзяржаньні і пажываньні і вечнасьцей жадных чужаземцам і загранічнікам ані суседам таго панства даваці ня маем; але то ўсё мы і патомкі нашы Вялікія Князі Літоўскія даваці будуць павінны толька '''Літве''' а Русі, родзічам старажытным і ўражонцам Вялікага Княства Літоўскага і іных земль таму Вялікаму Княству належачых. <…> Але на дастаенства і ўсякі ўрад духоўны і сьвецкі ня маець быці абіран, ані ад нас Гаспадара стаўлен, толька здаўна продкаў сваіх ураджэнец Вялікага Княства Літоўскага '''Ліцьвін''' і Русін.}} {{Падвойная выява|справа|Lićvin. Ліцьвін (1598).jpg|106|Lićvinka. Ліцьвінка (1598).jpg|106|Ліцьвіны (Lituani), 1598 г.}} У Гарадзенскім прывілеі 1568 году кароль і вялікі князь [[Жыгімонт Аўгуст]] пісаў, што хоць народ Вялікага Княства Літоўскага падзяляецца на «літву» і «русь» (у канфэсійным сэнсе — «''рымскага закону Літве і грэчаскага Русі''»), гэта адзіны народ ВКЛ (заступнікамі якога ёсьць «''шляхта літоўская''», «''станы літоўскія''»)<ref>Monumenta reformationis Polonicae et Lithuaniae: Zbiór pomników reformacji kościoła polskiego i litewskiego. — Wilno, 1925. S. 20—27.</ref>: {{Цытата|…што вышэй аб народзе том слаўнам Вялікага Княства, аж двоега закону хрысьціянскага людзей, але '''аднаго і аднакага народу''' апісана і памянёна… <…> …роўна і аднака яка і рымскага і ўсякага хрысьціянскага закону і веры людзех у Вялікам Княстве Літоўскам і ва ўсіх землях ку нему прыслухаючых належыць, гды ж супольне межы сабою і з сабою ў адном панстве Вялікам Княстве Літоўскам і землях яму прыслухаючых і ў граніцах адных мешкаюць і '''адным народам суць'''…}} [[Файл:Leŭ Sapieha. Леў Сапега (1616).jpg|значак|[[Леў Сапега]]]] У прадмове да Літоўскага Статуту 1588 году [[Падканцлер вялікі літоўскі|падканцлер]] [[Леў Сапега]] адзначаў, што літоўскія правы і Статуты пісаны «''ўласным языком''» тытульнага народу ВКЛ: {{Цытата|І то ёсьць наша вольнасьць, катораю ся мы межы іншымі народы хрысьціянскімі хвалім, жа пана, іж бы водле волі сваее, а ня водле праў нашых панаваў, над сабою ня маем, а яка славы ўчцівае, так жывата і маетнасьці вольна ўжываем. <...> А есьлі катораму народу ўстыд праў сваіх ня ўмеці, пагатоў '''нам, каторыя ня обчым якім языком, але сваім уласным правы сьпісаныя маем''' і кождага часу, чаго нам патрэба ку адпору ўсякае крыўды, ведаці можам.}} == Гісторыя == === Раньнія часы === Хоць этнакультурная сытуацыя ў [[Літва|Літве]] X—XIII стагодзьдзяў застаецца няяснай, гісторыкі адзначаюць пашырэньне тут [[Славянскія мовы|славянскай]] культуры і [[хрысьціянства]] ўжо ў XI—XII стагодзьдзях<ref>[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] Этнічная і канфесійная сітуацыя ў гістарычнай Літве на рубяжы XIV—XV стст. // Вялікае княства Літоўскае і яго суседзі ў XIV—XV стст.: саперніцтва, супрацоўніцтва, урокі. — {{Менск (Мінск)}}, 2011. С. 20—25.</ref><ref>Заяц Ю. История белорусских земель Х — первой половины ХІІІ в. в отображении летописей и хроник Великого княжества Литовского // Гістарычна-археалагічны зборнік. Вып. 12. — {{Менск (Мн.)}}, 1997. С. 88.</ref><ref>Краўцэвіч А. Стварэнне Вялікага княства Літоўскага. — Беласток, 2008. С. 79—80, 94.</ref>. Сярод іншага, такое меркаваньне знаходзіць пацьверджаньне ў археалягічных знаходках (велізарны масіў старажытных [[праваслаўе|усходнехрысьціянскіх]] могілак у [[Кернаў|Кернаве]])<ref>[[Сяргей Абламейка (гісторык)|Сяргей Абламейка]], [https://www.svaboda.org/a/30232421.html Хто і чаму разьбеларушвае спадчыну Вільні. Алег Дзярновіч пра беларускіх «ліцьвіноў» і ўкраінска-літоўскі хаўрус], [[Радыё Свабода]], 24 кастрычніка 2019 г.</ref>. Тым часам пісьмовыя крыніцы сьведчаць пра шчыльныя і прыязныя дачыненьні літвы з полацка-менскімі князямі: у 1128—1132 гадох кіеўскія князі хадзілі «''во Литву ко Изяславу''» і «''…а Киянъ тогда много побиша Литва''», у 1180 годзе літва дапамагала полацка-менскім князям у вайне супраць смалянаў, у 1198 годзе літва разам з палачанамі хадзіла на [[Вялікія Лукі]]. Летапісы Вялікага Княства Літоўскага апавядаюць пра літоўскага князя Гінвіла-Юрыя (паводле хронікі [[Аўгустын Ратундус|Ратунда]], ён хрысьціўся ў праваслаўі ў [[Наваградак|Наваградку]] ў 1148 годзе, а памёр у 1199 годзе ў [[Ворша|Воршы]]), што ён «''з пскавяны і з смаляны ваяўваў ся доўга а граніцы прылеглыя''». Ад 1200 году літва разам з полацка-менскімі князямі ваявала проці крыжакоў: полацкі княжыч Усевалад быў зяцем літоўскага князя [[Даўгерд]]а («''аднаго з найбольш магутных ліцьвінаў''»), «''быў як яго зяць для іх амаль сваім''», «''часта ачольваў іхныя войскі''» і «''заўжды памагаў ліцьвінам і радаю, і справаю''». У 1216 і 1223 гадох полацкія князі зьбіралі «''вялікае войска з [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінаў]] і ліцьвінаў''» для паходу на [[Крыжакі|крыжакоў]]<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 35—37.</ref>. Гісторыкі таксама зьвяртаюць увагу на тое, што ў [[Цьвярскі летапіс|Цьвярскім летапісе]], напісаным пры двары цьвярскіх князёў, якія ў XIII—XIV стагодзьдзях мелі шчыльныя кантакты зь Літвой (паводле першага Наўгародзкага летапісу, у 1245 годзе на службе ў цьвярскіх князёў знаходзіліся князі-ліцьвіны Явід і Эрбэт, а ад 1289 году цьвярскім япіскапам быў сын колішняга полацкага князя [[Гердзень|Гердзеня]] Андрэй, і ўрэшце, вялікі князь [[Альгерд]] ажаніўся зь цьвярской князёўнай Ўльлянай<ref name="Urban-2001-62">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 62.</ref>), літва пералічваецца ў ліку славянскіх плямёнаў<ref>Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 36.</ref>{{Заўвага|Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на іншую вытрымку з гэтага летапісу: «''А Луцічы і Ціверычы прыседааху к Дунаеві, і бе множаства іх, седзяаху па Днястру <...> да мора''» і што аналягічныя зьвесткі таксама зьмяшчаюцца ў [[Ніканаўскі летапіс|Ніканаўскім летапісе]]. Тым часам у сярэдняй плыні [[Дунай|Дунаю]] захаваліся гідронімы Літава, Літавіца і пэўныя сугучныя назвы, а ў [[Трансыльванія|Трансыльваніі]] або далей за Дунаем на [[Балканскі паўвостраў|Балканскім паўвостраве]] існавалі Літоўская княства (''kenezat Lytwa'') і Літоўская зямля (''terra Lytwa'')<ref name="Urban-2001-60">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 60.</ref>}}: {{Цытата|...а ад Ляхаў празвашася Паляне, Ляхаве жа друзі [[Люцічы|Люціцы]], а іныі Літва, іныі Мазаўшане, іныі Памаране.}} === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Mindoŭh. Міндоўг (XVIII).jpg|значак|Кароль [[Міндоўг]]]] Сярод лістоў першага вялікага князя літоўскага [[Міндоўг]]а ёсьць меркаваная{{Заўвага|Разглядаецца дасьледінкамі як фальсыфікат канца XIV ст.<ref name="Zlutka-2005-41">{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 41.</ref>}} грамата 1261 году, дзе ён мянуе свой народ на [[Лацінская мова|лаціне]] «''Litwinos''», а сябе тытулуе «''rex Litwinorum''» — «''гаспадар ліцьвінаў''» ({{мова-la|«Mindowe, Dei gracia rex Litwinorum»|скарочана}})<ref name="Zlutka-2005-43">{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 43.</ref>. Менскі дасьледнік Алёхна Дайліда мяркуе, што назва «ліцьвіны» ў першым пэрыядзе Вялікага Княства Літоўскага, да [[Крэўская унія|Крэўскай уніі]] (у 1238—1385 гадох) была назвай мясцовай эвангелісцкай канфэсійнай супольнасьці і ўласна «Літоўскім» Вялікае Княства ад самага яго стварэньня назвалі менавіта з такім канфэсійным сэнсам, — чым тлумачыцца імклівае пашырэньне ідэнтычнасьці «ліцьвінаў» у ВКЛ, крыжовыя паходы на ВКЛ розных каталіцкіх дзяржаваў з адпаведнай фразэалёгіяй — «''вераадступныя хрысьціяне ліцьвіны''» ({{мова-la|«perfidos christianos Letoinos»|скарочана}}, 1245 год), пагроза «''для веры''» палякаў у 1294 і 1319 гадох і да т. п., стварэньне [[Літоўская мітраполія|Літоўскай мітраполіі]] ў 1299 годзе, славянізацыя ліцьвінаў ды іншыя гістарычныя факты<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 50—52.</ref>. Польскі дакумэнт 1257 году сьведчыў, што {{Не перакладзена|Лукаў (Польшча)||pl|Łuków}} (за 70 км на захад ад [[Берасьце|Берасьця]]) месьціўся «на мяжы зь ліцьвінамі» ({{мова-la|«in confinio Letwanorum»|скарочана}}<ref>Theiner A. Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia maximam partem nondum edita ex tabularis vaticanis deprompta collecta ac serie chronologica disposita. T. 1. — Romae, 1860. [https://books.google.by/books?id=b31YaUNa_fQC&pg=PA72&dq=in+confinio+Letwanorum&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj5nrWPtvz1AhXuhf0HHYY-A_EQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=in%20confinio%20Letwanorum&f=false P. 72].</ref>). Крыжацкія крыніцы XIII—XIV ст. шматкроць засьведчылі, што [[Горадня]] месьцілася ў Літве, а ў Гарадзенскай зямлі жылі ліцьвіны (''Lethowini'')<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 59.</ref>. Сярод іншага, [[Пётар з Дусбургу]] у сваёй хроніцы двойчы (пад 1296 і 1305 гадамі) пішучы пра змаганьне нямецкіх рыцараў зь літоўскімі (ліцьвінамі) заўважаў, што апошнія былі «[[Русіны (гістарычны этнонім)|рускімі]]»<ref name="Jermalovic-2000-37">{{Літаратура/Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае|к}} С. 37.</ref>. У крыжацкім помніку «Паведамленьні аб літоўскіх дарогах» (складзены між 1384 і 1401 гадамі) «[[Аўкштота]] або верхняя Літва» (''Auxteten oder Ober-Littauen'') абыймала [[Вільня|Вільню]], Горадню, [[Ваўкавыск]], [[Слонім]], [[Наваградак]], [[Крэва]] і [[Валожын]]<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 58.</ref>. Складзены ў канцы XIV ст. у [[Кіеў|Кіеве]] (Вялікае Княства Літоўскае) «[[Сьпіс рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх]]», дзе пералічваліся [[замак|гарады (замкі)]], падначаленыя ўладзе [[Кіеўская мітраполія|праваслаўнага («рускага») мітрапаліта]] — баўгарскія, валаскія, польскія (падольскія), кіеўскія, валынскія, літоўскія, смаленскія, разанскія і залескія — улучаў большасьць гарадоў на [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]] у разьдзел ''літоўскія гарады''<ref>[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Спіс рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 392.</ref>, сярод іх [[Ворша]], [[Полацак]], [[Віцебск]], [[Слуцак]], [[Менск]], [[Наваградак]], [[Барысаў]], [[Крычаў]]<ref name="Arlou-2012-156"/>. [[Файл: Vilenskija mučaniki. Віленскія мучанікі (1417).jpg|значак|[[Віленскія мучанікі]]-ліцьвіны Антоні (Круглец), Ян (Кумец) і Яўстах (Няжыла) (выява каля 1417 г.)]] У 1299 годзе ўтварылася [[Літоўская мітраполія]], якая абыймала Наваградзкае, Полацкае і Тураўскае біскупствы, менаваныя ў бізантыйскім лісьце 1361 году «літоўскімі» ({{мова-el|«των Λιτβων»|скарочана}}). Яе кіраўнік тытулаваўся «мітрапалітам Літвы» ({{мова-el|«μητροπολίτης Λιτβων»|скарочана}}) і меў намесьнікаў у Горадні і Вільні («''із старыны''», як адзначаецца ў лісьце 1451 году)<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 50.</ref>. Літоўская мітраполія была першай установай, на грунце якой адбылася кансалідацыя тытульнага народу ВКЛ — народу ліцьвінаў — што ясна відаць зь бізантыйскага дакумэнту пра падзеі 1354 году, які сьведчыць, што Літоўскую мітраполію тады аднавілі на жаданьне «народу» Літвы<ref>Памятники древнерусского канонического права. Ч. 1, т. VI. — СПб., 1880. Прил., № 15. Стлб. 94.</ref>: {{Цытата|…магутны князь Літоўскае зямлі <…> гатовы быў на ўсё, каб <…> яго край быў самастойным і быў паднесены на ўзровень мітраполіі, кіраванае ўласным мітрапалітам, пра што і прасіў сьвяты і высокі збор; і гэты збор <…> паставіў пасланага адтуль і прызнанага дастойным кандыдата (Рамана) на мітрапаліта таго краю, згодна з жаданьнем '''яго народу''', зь мясцовымі патрэбамі і жаданьнем згаданага князя}} [[Файл:Vilnia, Pračyścienskaja. Вільня, Прачысьценская (I. Trutnev, XVII, 1870).jpg|значак|[[Прачысьценская царква (Вільня)|Віленская Прачысьценская саборная царква]], збудаваная вялікім князем [[Альгерд]]ам у 1347 годзе (зь інвэнтару XVII ст. паводле перамалёўкі І. Трутнева, 1870 г.)]] Ліцьвінамі былі [[віленскія мучанікі]] 1347 году — Кумец, Круглец і Няжыла, дваране вялікага князя [[Альгерд]]а ў [[Вільня|Вільні]]. Жывоты кажуць, што яны были «''родам Літвы…''», а «''…літоўскія ж ім імёны Круглец, Кумец, Няжыла''»<ref>Baronas D. Trys Vilniaus kankiniai: gyvenimas ir istorija. — Vilnius, 2000. S. 252, 268, 278, 286.</ref><ref>Станкевіч Я. Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. С. 636.</ref>, прытым пабочныя зьвесткі яўна сьведчаць пра канфэсыйны характар гэтай ідэнтычнасьці «літвы»<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 50—51.</ref>{{Заўвага|Напрыклад, «ліцьвінамі» служба маскоўскага князя ў 1378 годзе назвала [[канстантынопаль]]скага патрыярха [[Філафей Коккін|Філафея]] і [[Бізантыя|бізантыйскага]] цэсара [[Іван V|Івана V]]<ref>Памятники древнерусского канонического права. Ч. 1, т. VI. — СПб., 1880. Стлб. 185.</ref>, што стала вынікам іх прыхільнай палітыкі да Літвы, і асабліва да справы пашырэньня Літоўскай мітраполіі на просьбу вялікага князя Альгерда}}. Паводле гіпотэзы менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, шматлікія сьведчаньні розных крыніцаў пра [[Крэўская унія|Крэўскую унію]] і зьнітаваную зь ёй рэлігійную рэформу 1387—1388 гадоў у Літве паказваюць, што пераводзілі на каталіцтва (меншай часткай) і на праваслаўе (большай часткай) канфэсійную супольнасць ліцьвінаў (вернікаў былой Літоўскай мітраполіі), — з чаго робіцца зразумелым як пашырэньне ад таго часу назвы «літва», «ліцьвіны» як агульнанацыянальнай, так і славянскага моўнага і культурнага характару гэтага тытульнага народу ВКЛ<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 160—223.</ref>. «Літоўскімі» ад таго часу называлі ўсіх князёў ВКЛ (незалежна ад веры{{Заўвага|Напрыклад, «''А каторых зьбітага войска імёны суць князей літоўскіх: князь Андрэй Альгірдавіч полацкі, брат яго князь Дзьмітрэй бранскі, князь Іван Дзьмітравіч, князь Андрэй пасынак князя Дзьмітроў, князь Іван Барысавіч кіеўскі, князь Глеб Сьвятаслававіч смаленскі, князь Глеб Карыятавіч, брат яго князь Сямён, князь Міхайла Падбярэскі а брат яго князь Дзьмітрэй, князь Фёдар Патрыкеевіч валоскі, князь Іван Юр’евіч Бельскі…''» ([[Ніканаўскі летапіс]])}}, таксама існаваў «літоўскі» ваенны звычай (напрыклад, у друцкага князя Івана Бабы ў 1432 годзе: «''изрядивъ свой полк с копьи по литовски''»), літоўская мерная сыстэма (зь «літоўскі рублём», «літоўскім грошам», «літоўскім локцем», «літоўскім гарнцам» і г. д.)<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 80—81, 197—207.</ref>. [[Файл:Grunvaldzkaja bitva. Грунвальдзкая бітва (1474-83).jpg|міні|Ліцьвіны (направа) на [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкім полі]] 15 ліпеня 1410 г.]] У 1406 годзе, паводле [[Хроніка літоўская і жамойцкая|Хронікі літоўскай і жамойцкай]], адзін з баяраў вялікага князя літоўскага [[Вітаўт]]а — «''Андрэй ліцьвін''» — на перамовах, калі Вітаўт важыўся ўкласьці мір зь непрыяцелем, крыкнуў вялікаму князю: «''Не міры, Вітаўце, не міры''»{{Заўвага|[[ПСРЛ]]. Т. 32. — М.: Наука, 1975. С. 78.}}, адмаўляючы вялікага князя ад некарыснага міру. Дзеля гэтага Вітаўт даў Андрэю прозьвішча «Няміра», і ад яго пайшоў баярскі род [[Неміровічы|Неміровічаў]]<ref name="Jermalovic-2000-37"/>. У [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай біцьве]] 1410 году ад Літвы бралі ўдзел [[Вільня|віленская]], [[Наваградак|наваградзкая]], [[берасьце]]йская, [[ваўкавыск]]ая, [[віцебск]]ая, [[Горадня|гарадзенская]], [[Дарагічын (Падляскае ваяводзтва)|дарагічынская]], [[кіеў]]ская, [[Коўна|ковенская]], [[Камянец-Падольскі|крамянецкая]], [[Ліда|лідзкая]], [[Меднікі|медніцквая]], [[Мельнік|мельніцкая]], [[пінск]]ая, [[Полацак|полацкая]], [[Трокі|троцкая]], тры [[смаленск]]ія, [[старадуб]]ская ды іншыя харугвы. Разам, з 40 літоўскіх харугваў, 28 былі з [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]]<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Знешняя палітыка Вітаўта: заходні накірунак // Наш радавод. Кн. 2, 1990. С. 173.</ref><ref>Русіновіч К. [http://www2.polskieradio.pl/eo/print.aspx?iid=135324 Шлях на Грунвальд], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё]], 9 ліпеня 2010 г.</ref>. Усе яны выступілі пад гербам [[Пагоня]]й, апрача 10 вялікакняскіх, якія выступілі пад гербам [[Калюмны|Калюмнамі]]<ref>Воюш І. Пратаформы інфармацыйна-камунікацыйнай дзейнасці падчас княжання Вітаўта (другая палова XIV — пачатак XV ст.) // Журнал Белорусского государственного университета. Журналистика. Педагогика. № 1, 2017. С. 9.</ref>. Віленскі біскуп [[Якуб Пліхта]] (1398—1407) паходзіў «''зь Літвы, зь ейнага народу і мовы''»<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 27.</ref> ({{мова-la|«Johannis dicti Plychta… vero vicarium Lythuanie, eiusdemque nacionis et lingue»|скарочана}}<ref>Kodeks dyplomatyczny Katedry i Diecezji Wileńskiej. Nr. 81. — Kraków, 1939. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=1WssAAAAIAAJ&dq=Plychta+vero+Lythuanie&focus=searchwithinvolume&q=Plychta+vero S. 61].</ref>), пазьней віленскімі біскупамі былі [[Мацей зь Вільні]] (1422—1453) «''родам ліцьвін''» ({{мова-la|«origine Lytwanum»|скарочана}}), [[Мікалай Дзяжковіч]] з [[Салечнікі|Салечнікаў]] (1453—1467) «''з народу ліцьвінаў''» ({{мова-la|«natione Lituanus»|скарочана}}), [[Ян Ласовіч]] зь Вільні (1468—1481) «''ліцьвін''» ({{мова-la|«Lithuanus»|скарочана}}), [[Андрэй Гасковіч]] зь Вільні (1481—1491) «''з народу ліцьвінаў''» ({{мова-la|«natione Lituanus»|скарочана}})<ref>Fijałek J. Uchrześcijanienie Litwy przez Polskę // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. Wł. Abracham, J. Fijałek, J. Rozwadowski et al. — Kraków etc.: Gebethner i Wolff, 1914. S. 152—158.</ref>. [[Файл:Bieł-čyrvona-bieły ściah. Бел-чырвона-белы сьцяг (1579).jpg|значак|Ліцьвіны вызваляюць [[Полацак]] з-пад [[Маскоўская дзяржава|маскоўскай]] акупацыі, 1579 г.]] У летапісным апавяданьні пра [[Бітва пад Хойніцамі|бітву пад Хойніцамі]] 1454 году вялікі князь Казімер называў «''мае верныя слугі літва''» паноў [[Алехна Судзімонтавіч|Алёхну Судзімонтавіча]], Багдана Андрушкавіча, Яна Кучука, Станьку Касьцевіча і Івана Ільлініча<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 206.</ref>. У 1492 годзе, у час паднясеньня на вялікакняскі сталец [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандра]], маршалак дворны Літавор Багданавіч Храбтовіч ад імя ўсіх літоўскіх князёў і паноў ([[Алелькавічы|Алелькавічаў]], [[Гальшанскія|Гальшанскіх]], [[Глінскія (род)|Глінскіх]] ды іншых) выступіў з прамовай да гаспадара, у якой казаў: «''памятай, што над літвой пануеш''» і «''просім цябе, каб <…> праўдзівым літоўскім і Вітаўтавым прыкладам нас радзіў і судзіў''»<ref>Stryjkowski M. Kronika Polska, Litewska, Żmódzka i wszystkiej Rusi. T. II. — Warszawa, 1846. S. 293—294.</ref>. [[Файл:Litva. Літва (J. Müller, 1692).jpg|значак|[[Літва старажытная|Літва]]. Мапа з атлясу 1692 году (перадрукоўвалася ў 1702 годзе)]] У XV стагодзьдзі шмат ліцьвінаў езьдзілі навучацца ў [[Кракаўскі ўнівэрсытэт]]. Акты рэктарскага суду [[Кракаўскі ўнівэрсытэт|Кракаўскага ўнівэрсытэту]] мянуюць «ліцьвінамі» ўсіх студэнтаў з гістарычных земляў Вялікага Княства Літоўскага — то бо зь [[Беларусь|Беларусі]] (без [[Жамойць|Жамойці]] і [[Украіна|Ўкраіны]]). Паводле актаў XV — пачатку XVI стагодзьдзяў ліцьвінамі былі Сянько Гарынскі, князь Андрэй [[Сьвірскія|Сьвірскі]], Мацей Ліцьвін, Ян зь [[Новы Сьвержань|Сьвержаню]], Юры, Ванька ды іншыя. Яны паходзілі зь [[Вільня|Вільні]], [[Дарагічын]]а, [[Гміна Мельнік|Мельніку]], [[Бельск]]у, [[Новы Сьвержань|Сьвержаню]], [[Менск]]у, [[Полацк]]у, [[Пінск]]у, [[Клецк]]у ды іншых местаў і мястэчак Вялікага Княства Літоўскага. Як адзначае гісторык [[Алег Латышонак]], усе [[беларусы]] выступаюць у актах унівэрсытэту як «ліцьвіны» (''Lithuanus'')<ref>[[Алег Латышонак|Латышонак А.]] [https://web.archive.org/web/20100810190844/http://arche.bymedia.net/2007-06/latysonak706.htm Студэнты зь Вялікага Княства Літоўскага перад рэктарскім судам Кракаўскага ўнівэрсытэту ў 1469—1536 гг.] // [[ARCHE]]. № 6 (57), 2007.</ref>. «Ліцьвінам» у 1506 годзе запісаўся ў [[Кракаўскі ўнівэрсытэт|Кракаўскім унівэрсытэце]] і выдатны асьветнік і першадрукар [[Францішак Скарына]], ураджэнец Полацку<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-234">Дубавец С., Сагановіч Г. [https://knihi.com/Siarhiej_Dubaviec/Starazytnaja_Litva_i_sucasnaja_Letuva.html Старажытная Літва і сучасная Летува] // {{Літаратура/З гісторыяй на Вы|2к}} С. 234.</ref>. [[Файл:Lićviny. Ліцьвіны (1608).jpg|значак|Ліцьвіны (Litvani) з «Nova et acurata totius Europae tabula», 1608 г.]] Па ўтварэньні [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1569 год) магнаты і шляхта Вялікага Княства Літоўскага працягвалі падкрэсьліваць, што яны менавіта «ліцьвіны», чым выказвалі даволі высокі ўзровень дзяржаўна-нацыянальнай самасьвядомасці. «''Мы і палякі, хоць і брацьця, але зусім адменных звычаяў''», — пісаў у сваім лісьце да [[Крыштап Мікалай Радзівіл «Пярун»|Крыштапа Радзівіла]] [[Канцлер вялікі літоўскі|канцлер]] [[Леў Сапега]] ў канцы XVI стагодзьдзя<ref>{{Літаратура/Беларусы: У 13 т.|4к}} С. 95.</ref><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-321">Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 321.</ref>. У статуце [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Літоўскага Трыбуналу]] («''Спосаб праў трыбунальскіх''») 1581 году [[Канцлер вялікі літоўскі|канцлер]] [[Астафей Валовіч]] пісаў: «''На тых сойміках вышэй менаваных кождае ваяводзтва, зямля або павет абіраці маюць, і будуць павінны, межы сабою асоб годных богабойных, цнатлівых, праў і звычаеў онага панства Вялікага княства Літоўскага ўмеетных''»<ref>Временник Императорского Московского общества истории и древностей Российских. Кн. 25. — М., 1857. [https://books.google.by/books?id=VacKAAAAIAAJ&pg=RA1-PA5&dq=%D0%B7%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F+%D0%96%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B8%D1%82%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B8%D0%B6%D1%8A+%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B8+%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B8+%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D1%8B%D0%B5+%D0%BC%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8C&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwirhMPWmab4AhVXSfEDHdh6DDMQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=%D0%B7%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F%20%D0%96%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B8%D1%82%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B8%D0%B6%D1%8A%20%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B8%20%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8%20%D0%B8%20%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B8%20%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D1%8B%D0%B5%20%D0%BC%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8C&f=false С. 5].</ref>, прытым зазначалася, што «''зямля Жамойцкая іж сваі вольнасьці і звычаі асаблівыя маюць…''»<ref>Лаппо И. И. Великое Княжество Литовское во второй половине XVI столетия. — Юрьев, 1911. [https://books.google.by/books?id=DPH63PnVhGcC&pg=PA529&dq=%D0%B7%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F+%D0%96%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B8%D1%82%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B8%D0%B6%D1%8A+%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B8+%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B8+%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D1%8B%D0%B5+%D0%BC%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8C&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj9ueCSmab4AhU_QvEDHf32DGMQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=%D0%B7%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F%20%D0%96%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B8%D1%82%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B8%D0%B6%D1%8A%20%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B8%20%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8%20%D0%B8%20%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B8%20%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D1%8B%D0%B5%20%D0%BC%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8C&f=false С. 529].</ref>. У 4-м томе [[Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі|Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі]] (1997 год) адзначаецца, што ў літоўскіх (беларускіх) летапісах ды іншых дакумэнтах XIV—XVI стагодзьдзяў назва «ліцьвіны» зьвязвалася ў этнагенэтычным аспэкце зь легендарнымі рымскімі перасяленцамі на чале з князем [[Палямон]]ам (тым часам сама легенда пра [[Палямонавічы|Палямонавічаў]] упершыню зьявілася толькі ў другой рэдакцыі [[Беларуска-літоўскія летапісы|беларуска-літоўскіх летапісаў]], створанай у 1520-х або 1530-х гадох<ref>Ivinskis Z. Palemonas // Lietuviu enciklopedija. — Boston, Massachusetts: Lietuviu enciklopedijos leidykla, 1953—1966. — Vol. 21. — P. 400—401.</ref>{{Заўвага|На падставе гэтай легенды зьявіліся фантастычныя сьцьверджаньні, што літоўская шляхта паходзіць з [[Рымская імпэрыя|Рымскай імпэрыі]] і трапіла ў Літву праз [[Балтыйскае мора|Балтыйскае]] ўзьбярэжжа Жамойці, а пацьверджаньнем гэтаму ёсьць нібы падобная на лаціну мова сялянаў. Адпаведныя сьцьверджаньні можна сустрэць у нататках [[Міхалон Ліцьвін|Міхалона Ліцьвіна]] 1550 году, выдадзеных у 1615 годзе («''руская мова чужая нам, ліцьвінам, гэта значыць [[Італійцы|італійцам]], што паходзяць з краіны Італіі''», а мова сялянаў — «''форма лаціны, якая вырадзілася''», але яе, маўляў, ачысьцілі і надрукавалі дакумэнты на сапраўднай лаціне Ягайла і Вітаўт), і ў прадмове да [[Лацінская мова|лацінскага]] перакладу [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 году|II Літоўскага статуту]] [[Аўгустын Ратундус|Аўгустына Ратундуса]] 1576 году (ліцьвіны, паходзяць ад рымлян і родная мова іх лаціна, адна з трох, якімі Бог дазволіў славіць сябе; адпаведна, лаціна як «прыродная мова» мусіць быць вернутая ліцьвінам ва ўсіх сфэрах жыцьця, таксама ў хаце, замест «барбарскай мовы русінаў»; гэта дапаможа частцы «рускіх баяраў» адмовіцца ад грэцкай мовы)<ref name="Astraucou-2014">[[Сяргей Астравец|Астравец С.]] [https://www.svaboda.org/a/26711502.html З «Іліядай» пад падушкай], [[Радыё Свабода]], 26 лістапада 2014 г.</ref>. У якасьці наймацнейшага аргумэнту апошні прыводзіў тое, што, на яго думку, руская мова была агульнай з Маскоўскай дзяржавай — спрадвечным ворагам Літвы<ref>[[Уладзімер Сьвяжынскі|Свяжынскі У.]] Праблемы афіцыйнай мовы ВКЛ у літоўскай і украінскай гістарыяграфіях // «Мова — Літаратура — Культура»: матэрыялы V Міжнароднай навуковай канферэнцыі (да 80-годдзя прафесара Льва Міхайлавіча Шакуна), Мінск, 16—17 лістапада 2006 года [Тэкст] / Беларускі дзярж. ун-т; у аўтарскай рэдакцыі. — {{Менск (Мінск)}}: Права і эканоміка, 2007. — 654 с. — 250 экз. — {{ISBN|978-985-442-381-4}}. — С. 128.</ref>}}), а тэрытарыяльна — зь землямі пачатковай лякалізацыі тапоніму [[Літва]] — на захад ад ракі [[Бярэзіна|Бярэзіны]] ў міжрэччы [[Нёман]]а і [[Вяльля|Вяльлі]]. Прытым назва «ліцьвіны» супрацьпастаўлялася этнонімам іншых суседніх этнічных групаў і народаў — [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінам]], [[палякі|ляхам (палякам)]], [[мазаўшане|мазаўшанам]], [[Жамойты|жамойтам]], [[прусы (племя)|прусам]], [[валыне|валынянам]]<ref name="Zajkouski-Cakvin-1997"/>. [[Файл:Lićvin (Biełarus). Ліцьвін (Беларус) (1730-49).jpg|значак|[[Бортніцтва|Бортнік]] ліцьвін (''Lütwin''{{Заўвага|Відаць, зь [[Ліцьвіны Севершчыны|ліцьвінаў Севершчыны]]. Арыгінальны подпіс: {{мова-de|«Eine in der Ukraine befindedt Nation Lütwin genannt, wie solhe abgebildet gehen»|скарочана}}}}). Адна зь першых этнаграфічных выяваў [[беларусы|беларусаў]], 1730—1740-я гг.<ref name="CitiDog-2021">[https://citydog.by/post/fotoshot-bielarus-pryhazhun Возможно, это первое изображение белоруса в истории (но далеко не все в этом уверены). Так или иначе: посмотрите, какой красавчик!], CityDog.by, 13.09.2021 г.</ref>]] Беларускамоўны пераклад «[[Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсёй Русі|Хронікі]]» [[Мацей Стрыйкоўскі|Мацея Стрыйкоўскага]] (пачатак XVII ст.) называе ліцьвінам полацкага і друцкага князя [[Рагвалод-Васіль Рагвалодавіч|Рагвалода-Васіля Рагвалодавіча]] (1110-я — 1171/1180), «''…бо [[Таўцівіл|Феафіл]] Полацак узяў <…> па Васілю Рагвалодзе, каторы тэж быў [[ліцьвін]], і па [[Глеб Рагвалодавіч|Глебе]], сыне яго, і застаў князем полацкім''»<ref>{{Літаратура/ГСБМ|17к}} С. 66.</ref>. Тым часам [[Васкрасенкі летапіс]] сярэдзіны XVI ст. выводзіў першых вялікіх князёў літоўскіх — [[Міндоўг]]а і [[Трайдзень|Трайдзеня]] — з полацкіх [[Ізяслававічы (Полацкія)|Рагвалодавічаў]]<ref>[[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] Старажытная Беларусь. Віленскі перыяд. — {{Менск (Мн.)}}, 1994. [https://belhistory.com/forum/gistoryja-belarusi/polackae-pahodzhanne-litouskih-knjazjou С. 6—10].</ref>. Сучасныя гісторыкі мяркуюць, што адзін зь дзяржаўных сымбаляў Вялікага Княства Літоўскага — [[Калюмны]] («Слупы [[Гедзімін]]а») — сьпярша былі гербавым знакам [[Полацкае княства|Полацкага княства]], ад якога перайшлі да ВКЛ<ref>Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 21.</ref><ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 42.</ref>. {{Падвойная выява|справа|Изображение Литовскаго мужика 1.jpg|106|Изображение Литовскаго мужика 2.jpg|106|Малюнкі сялянаў-ліцьвінаў<ref>Ригельман А. Летописное повествование о Малой России и ее народе и козаках вообще. — Москва, 1847.</ref>{{Заўвага|Відаць, [[Ліцьвіны Севершчыны|ліцьвінаў Севершчыны]]}} ({{мова-ru|«литовский мужик»|скарочана}}), 1770-я гг.}} Нямецкі гісторык [[Станіслаў Борнбах]] у сваім камэнтары да [[Хроніка Віганда|Хронікі Віганда]], зробленым у канцы XVI ст., адзначыў, што ў апісаньні Віганда магістар [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэну]] Лютар з Браўншвайгу меў шмат збройных канфліктаў «''з русінамі, гэта значыць зь ліцьвінамі, а таксама з палякамі''»<ref name="Urban-2001-82">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 82.</ref>. Пісьменьнік-палеміст, грамадзка-палітычны і царкоўны дзяяч Рэчы Паспалітай [[Мялеці Сматрыцкі]], які ня мог ня ведаць рэальнай сытуацыі з мовай і рэгіянальнай сьвядомасьцю ў Вялікім Княстве Літоўскім<ref name="Nasievic-2005">[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Літвіны // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 207.</ref>, у сваім творы «Апраўданьне нявіннасьці» (Вільня, 1621 год) называе ліцьвінаў сярод рускіх народаў<ref name="Karotki-2009">Короткий В. [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/19949/1/%d0%9b%d0%b8%d1%82%d0%b2%d0%b0%2c%20%d0%a0%d1%83%d1%81%d1%8c%2c%20%d0%bb%d0%b8%d1%82%d0%b2%d0%b8%d0%bd%2c%20%d1%80%d1%83%d1%81%d0%b8%d0%bd%20%d0%b2%20%d0%bf%d0%b0%d0%bc%d1%8f%d1%82%d0%bd%d0%b8%d0%ba%d0%b0%d1%85%20%d0%bb%d0%b8%d1%82%d0%b5%d1%80%d0%b0%d1%82%d1%83%d1%80%d1%8b%20%d0%92%d0%b5%d0%bb%d0%b8%d0%ba%d0%be%d0%b3%d0%be%20%d0%9a%d0%bd%d1%8f%d0%b6%d0%b5%d1%81%d1%82%d0%b2%d0%b0%20%d0%9b%d0%b8%d1%82%d0%be%d0%b2%d1%81%d0%ba%d0%be%d0%b3%d0%be%20XVI-XVII%20%d0%b2%d0%b2.pdf «Литва», «Русь», «литвин», «русин» в памятниках литературы Великого Княжества Литовского XVI—XVII веков] // Bibliotheca archivi lithuanici. — № 7. — Vilnius: Lietuvių kalbos institutas, 2009. C. 187—196.</ref>: {{Цытата|«Ты, [кожны з] вялікіх, шчыльнанаселеных і незьлічоных хрысьціянскіх народаў — валынцаў, падгорцаў, падляшцаў, палешукоў, падольцаў, Нізоўцаў, украінцаў, Літвы, Белай Русі і Чорнай, ад бэскідзкіх [[Татры|Татраў]] да Балтыйскага мора, на ўсход сонца і на поўдзень, у Кароне і ў Вялікім Княстве Літоўскім, [ты, кожны зь ліку] шырока расьселеных хрысьціянскіх рускіх народаў, у шаснаццаці шматлюдных япіскапскіх дыяцэзіях, пры тым, што Мітрапаліт мае шэсьць япіскапаў [і] сёмага архіяпіскапа пад уладай сваёй юрысдыкцыі, у час прыватных нарадаў ты ня мусіў быў стаяць за сьпінамі япіскапаў, аб’яднаных пад уладай аднаго і таго ж Пастыра. {{арыгінал|pl|Tak, mnogiego gęstego y niezliczonego ludu chrześciańskiego Wołyńcow, Podgorzan, Podlaszan, Polesian, Podolan, Nizowcow, Ukraińcow, Litwy, Białey Rusi y Czarney, od Tatrow Beskidskich do morza Bałtyskiego na Wschod słońca y południe w Koronie y w Wielkim Księstwie Litewskim szeroko rospościerających się chrześciańskich ruskich narodow w szestnastu ludnych episkopskich dyocezjach sześć episkopow siodmego archiepiskopa pod władzą jurisdictiej swojey maiącemu metropolitowi przy prywatnych consultacyach stać za ramionami biskupow pod tymże y iednym Pasterzem będących <...> nie był powinien.}} |Smotrycki M. Werificacia niewinności powtore wydana <...>. — Wilno, 1621. 8—8v. }} Азначэньне «рускія князі літоўскага роду» атрымалі [[Адаеўскія]], [[Бялеўскія]], [[Бельскія (род)|Бельскія]], [[Глінскія (род)|Глінскія]], [[Варатынскія]], [[Мязеўскія]], [[Масальскія]], [[Амсьціслаўскі раён|Мсьціслаўскія]] ды іншыя служылыя князі — прытым як [[Гедзімінавічы]], так і [[Рурыкавічы]] — якія ў XV—XVI стагодзьдзях пераходзілі на службу ў [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскую дзяржаву]] зь Вялікага Княства Літоўскага<ref>{{Літаратура/Беларусы: У 13 т.|4к}} С. 96.</ref>. У прыказах Маскоўскай дзяржавы XV—XVII стагодзьдзяў «ліцьвінамі» называлі выхадцаў з усёй этнічнай тэрыторыі беларусаў. Напрыклад, у дакумэнтах XVII стагодзьдзя: «''…приехал <…> ис [[Полацак|Полотцка]] ко Пскову <…> торговой литвин Спиридонка Кондратьев» (1623 год)<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 81.</ref>, «…Давыдко Кученин в роспросе сказался: родом литвин белорусец [[Віцебск|Витепского]] повету''»<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 94.</ref>, «''…в роспросе Васька [Степанов] сказался: родом литвин белорусец [[Ашмяны|Шменского]] повету''»<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 95.</ref> (абодва 1627 год), «''…Ивашка Еремеев сказался: родом литвин Гродцкого повету <…> покиня он в [[Гародня (Гараднянскі раён)|Гродни]] детей своих <…> пошол от голоду з женою своею и с меншею дочерью с Анюткою в [[Сярпейск|Серпееск]] <…> Осташко Жданов сказался: литвин Гродцкого повету королевского села Кундина <…> пошол от голоду кормитца в город в Гродню''» (1628 год)<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 99.</ref>, «''…в роспросе Микитка [Берников] сказался: родом литвин-белорусец ис [[Копысь|Копыси]], мещанский сын''» (1629 год)<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 103.</ref>, «''…Матюшка [Михайлов] в роспросе сказался: родом он литвин, белорусец [[Амсьціслаў|Мстиславского]] повету <…> жена его Полашка сказалась: родом литовка, белоруска Мстиславского ж повету''»<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 106.</ref>, «''…Васька Ондреев в роспросе сказался: родом он литвин [[Полацак|Полотцкого]] повету''»<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 110.</ref> (абодва 1631 год), «''…на роспросе сказалось: Игнашко Григорьев, родом он литвин [[Ворша|Оршанского]] повету''» (1636 год)<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 131.</ref>, «''…[Федька Оксенов] в роспросе сказался: родом литвин, белорусец, [[Дуброўна|Дубровенского]] повету''» (1645 год)<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 191.</ref>, «''…литвину [[Магілёў|могилевцу]] Саве Агееву <…> литвину [[Быхаў|быховцу]] Илье Павлову <…> литвину могилевцу Василью Онтонову <…> литвину могилевцу Марку Леонтьеву <…> литвину [[Слуцак|слутчанину]] Василью Павлову <…> литвину слутчанину Илье Павлову''» (1675 год)<ref>Русско-белорусские связи во второй половине XVII в. (1667—1686 гг.). Сборник документов. — Мн., 1972. С. 158—160.</ref>, «''…литвину могилевцу Захарью Алтуфьеву <…> литвину быховцу Ивану Митрофанову <…> литвину быховцу Михаилу Митрофанову''» (1676 год)<ref>Русско-белорусские связи во второй половине XVII в. (1667—1686 гг.). Сборник документов. — Мн., 1972. С. 193—195.</ref>. Апавядаючы пра рэйд невялікага варожага аддзелу на [[Смаленскі павет|Смаленшчыну]] ў 1565 годзе, маскоўскі летапіс адзначаў, што гэта былі «літоўскія людзі», удакладняючы: «''[[Амсьціслаў|амсьціслаўцы]] і [[Крычаў|крычаўцы]]''»<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-233-234">Дубавец С., Сагановіч Г. [https://knihi.com/Siarhiej_Dubaviec/Starazytnaja_Litva_i_sucasnaja_Letuva.html Старажытная Літва і сучасная Летува] // {{Літаратура/З гісторыяй на Вы|2к}} С. 233—234.</ref>. У XVIII ст. ва [[Украіна|Ўкраіне]], дзе раней апынулася этнічна беларуская [[Старадубскі павет|Старадубшчына]], зьявіліся этнаграфічныя малюнкі мясцовых беларусаў, на якіх тыя называліся ліцьвінамі<ref name="CitiDog-2021"/>. Увогуле, усе суседнія народы ў XIV—XVIII стагодзьдзях называлі беларусаў «ліцьвінамі», «літвой», тым часам [[жамойты]] ў Вялікім Княстве Літоўскім не называліся ліцьвінамі{{Заўвага|Напрыклад, у шэрагу пэтыцыяў у 1550-я гады жамойцкая шляхта прасіла вялікага князя [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]], «''абы ўрады ў зямлі Жамойцкай не былі даваны ані Літве, ані Русі''»<ref name="Nasievic-2005"/>, таксама паводле дакумэнту пачатку XVIII ст., «''У адной Вільні зьмерла можна сказаць цэлая Жамойць і часткова Літва''» ({{мова-ru|«В одной Вильне вымерла можно сказать целая Жмудь и отчасти Литва»<ref>[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] [https://web.archive.org/web/20141129020526/http://kamunikat.fontel.net/pdf/albaruthenica/06.pdf Нацыя ліцвінаў у этнагенезе беларусаў: Параўнальна-тыпалагічны і гістарычны аспекты] // Беларусіка = Albaruthenica. Кн. 6, 1997. С. 40.</ref>)|скарочана}}}}<ref>Чаквин И. В. Избранное: теоретические и историографические статьи по этногенезу, этническим и этнокультурным процессам, конфессиональной истории белорусов. — Минск: Беларуская навука, 2014. С. 173.</ref><ref>Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 139.</ref>. [[Файл:Horadnia, Sapieha. Горадня, Сапега (1716).jpg|значак|Сойм у [[Палац Сапегаў (Батораўка)|Гарадзенскім палацы Сапегаў]], 1716 г.]] «Каэквацыя» (ураўнаньне) правоў літоўскага народу 1697 году спрыяла ўтварэньню адзінага «Польскага» шляхецкага народу Рэчы Паспалітае, але патрыятычная шляхта Літвы ўсё XVIII ст. падкрэсьлівала сваю нацыянальную адметнасьць ад палякаў. «''Літоўскія патрыёты''» і «''Айчына Вялікае Княства Літоўскае''» сьцьвярджаюцца ў розных дакумэнтаў соймікаў ВКЛ тых часоў{{Заўвага|У 1729 годзе соймік Віленскага ваяводзтва на чале з Багуславам Янам Чыжом, старостам прапойскім, даручыў паслам на вялікі сойм Бэнэдыкту Вольскаму і Яну Гарайну патрабаваць раздаваньня пасадаў у ВКЛ толькі «''літоўскім''» ураднікам і казаў пра «''заслугі перад Айчынай''» [[Канцлер вялікі літоўскі|канцлера]] [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|Міхала Вішнявецкага]], кашталяна віцебскага [[Марцыян Аляксандар Агінскі|Марцыяна Агінскага]] і [[Канюшы вялікі літоўскі|канюшага]] [[Міхал Казімер Радзівіл «Рыбанька»|Міхала Радзівіла]]<ref>Акты, издаваемые Виленскою археографическою комиссиею. Т. 8. — Вильна, 1875. № 163.</ref>. У 1738 годзе падчашы віленскі Ян Гарайн і судзьдзя гродзкі віленскі Багуслаў Ян Чыж паклалі падваяводзе віленскаму Мікалаю Петрушэвічу інструкцыю для паслоў Віленскага ваяводзтва, у якой пісалі пра «''заслугі для Айчыны''» «''патрыётаў''» ВКЛ — маршалка Трыбуналу Страшэвіча, падкаморага браслаўскага Рудаміны, падваяводы віленскага Петрушэвіча, [[Стражнік вялікі літоўскі|стражніка]] Антонія Пацея, [[Пісар вялікі літоўскі|пісара]] Дамініка Валовіча, кашталяна віцебскага Юрыя Тышкевіча<ref>Акты, издаваемые Виленскою археографическою комиссиею. Т. 8. — Вильна, 1875. № 164.</ref>. У 1756 годзе соймік Наваградзкага ваяводзтва на чале з мастаўнічым Аршанскага павету Ігнаціем Якавіцкім патрабаваў ад галоўнага сойму, каб «''Літоўскія ўрады''» не раздавалі «''каронным''» (палякам) і згадваў «''заслугі для Айчыны нашай''» канцлера ВКЛ [[Міхал Фрыдэрык Чартарыйскі|Міхала Чартарыйскага]], [[Падканцлер вялікі літоўскі|падканцлера]] [[Міхал Антоні Сапега|Міхала Сапегі]], [[Гетман польны літоўскі|гетмана польнага]] [[Міхал Юзэф Масальскі|Міхала Масальскага]] ды іншых<ref>Акты, издаваемые Виленскою археографическою комиссиею. Т. 13. — Вильна, 1886. № 65.</ref>}}. Пісьмовыя крыніцы XVII—XVIII стагодзьдзяў паведамляюць пра такую зьяву ў ВКЛ, як [[Старалітва|старалітва (стараліцьвіны)]]: «''яны сьвяты і пасты правяць паводле рускага абраду''»<ref>Камунтавічэне В. Насельніцтва Ельненскай парафіі ў XVII ст. («Старая Літва», або ятвяжскі след у Віленскім біскупстве)" // [[ARCHE Пачатак]]. № 5, 2016. С. 310—321.</ref>, «''яны ідуць да камуніі паводле лацінскага абраду, але захоўваюць грэцка-русінскія сьвяты і пасты''»<ref>Alińauskas V. Baltų religijos ir mitologijos reliktai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikńtystėje (XIV—XVIII a.): Ńaltinių rinkinys. Sudarė ir parengė Vytautas Alińauskas. — Vilnius: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 2016. P. 367.</ref>, «''старажытныя ліцьвіны, г. зн. русіны''» ({{мова-la|«Antiqui lithuani, id est ruteni»|скарочана}})<ref>Alińauskas V. Baltų religijos ir mitologijos reliktai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikńtystėje (XIV—XVIII a.): Ńaltinių rinkinys. Sudarė ir parengė Vytautas Alińauskas. — Vilnius: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 2016. P. 50.</ref>, «''старыя русіны або старалітва''» ({{мова-la|«Rutheni Veteres, seu Stara Litwa»|скарочана}})<ref>Alińauskas V. Baltų religijos ir mitologijos reliktai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikńtystėje (XIV—XVIII a.): Ńaltinių rinkinys. Sudarė ir parengė Vytautas Alińauskas. — Vilnius: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 2016. P. 264.</ref><ref>Скварчэўскі Д. «Stara Litwa» як этнаканфесійная і сацыяльная група ў Вялікім Княстве Літоўскім у XVI—XVIII ст. // Сацыяльныя інстытуты ў Вялікім Княстве Літоўскім у ранні Новы час : матэрыялы міжнароднага навуковага круглага стала, Мінск, 2 снежня 2020 г. / БДУ, Гістарычны фак., Каф. гісторыі Беларусі старажытнага часу і сярэдніх вякоў; [пад рэд. А. Любага]. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2020. С. 46—52.</ref>. Так, «стараліцьвінам» у лічбе камісіі, якая ў 1732 годзе апытвала жыхароў мястэчак [[Капыль|Капылю]] і [[Пясочнае|Пясочнага]] [[Слуцкае княства|Слуцкага княства]] дзеля расьледаваньня скаргі на каталіцкага сьвятара з боку праваслаўных сьвятароў і жыхароў, азначылі мясцовага жыхара Якава Кісяля<ref>Архив Юго-Западной России. Ч. 1, т. 4. — Киев, 1871. [https://books.google.by/books?id=hz4OAAAAQAAJ&pg=RA1-PA441&dq=starolitwin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjPteO-y9X5AhXDtqQKHXodA5MQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=starolitwin&f=false С. 441].</ref>. [[Файл:Tadevuš Kaściuška. Тадэвуш Касьцюшка (K. Wojniakowski, 1800-11).jpg|міні|[[Тадэвуш Касьцюшка]]]] Правадыр [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньня 1794 году]] [[Тадэвуш Касьцюшка]], ураджэнец [[Слонімскі павет|Слонімшчыны]], казаў: «''Хіба я не ліцьвін, Ваш зямляк, Вамі абраны? Каму павінен дзякаваць [за рэкамэндацыю [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскага]] сойміка], калі ня Вам? Каго павінен абараняць, калі ня Вас і сябе самога?''». У лісьце да маскоўскага гаспадара [[Аляксандар I Раманаў|Аляксандра I]] за два гады да сьмерці ён пісаў: «''Нарадзіўся я ліцьвінам…''»<ref name="Arlou-2012-157">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 157.</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Lićvinka. Ліцьвінка (1825).jpg|значак|[[Шляхта|Шляхцянка]]-ліцьвінка ў сьвяточным строі (паводле моды таго часу). {{Артыкул у іншым разьдзеле|Жорж Жак Гатын|Ж. Гатын|ru|Гатин, Жорж Жак}}, 1825 г.]] Расейскі чыноўнік {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Башняк||ru|Бошняк, Александр Карлович}} у выдадзеным у 1821 годзе дзёньніку свайго падарожжа 1815 году зь Вільні ў [[Кіеў]] пакінуў падрабязныя апісаньні прыроды і мескіх паселішчаў колішняга Вялікага Княства Літоўскага, а таксама адзначыў: «''Наўрад ці [[Прыпяць]] ня варта лічыць прыроднаю мяжою Літвы <…>. Да Прыпяці жывуць літоўцы <…>; да Прыпяці гавораць і апранаюцца па-літоўску…''» ({{мова-ru|«Едва ли Припять не должно почитать природною границею Литвы <…>. До Припяти живут литовцы <…>; до Припяти говорят и одеваются по Литовски…»|скарочана}})<ref>Дневные записки путешествия А. Бошняка в разные области западной и полуденной России, в 1815 году. Ч. 2. — Москва, 1821. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=tmllAAAAcAAJ&dq=%D0%94%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D1%8B%D1%8F+%D0%B7%D0%B0%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%B8+%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%B5%D1%88%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B8%D1%8F+%D0%90.+%D0%91%D0%BE%D1%88%D0%BD%D1%8F%D0%BA%D0%B0+%D0%BF%D0%BE+%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8+%D0%B2%D1%8A+1815&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B#v=snippet&q=%D0%B5%D0%B4%D0%B2%D0%B0%20%D0%BB%D0%B8%20%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D1%82%D1%8C&f=false С. 106—107].</ref>. [[Файл:Lithuanian peasants.jpg|значак|«Літоўскія сяляне» (у [[Беларускі нацыянальны строй|народных строях]]). [[Францішак Смуглевіч|Ф. Смуглевіч]], канец XVIII ст.]] Славуты паэт [[Адам Міцкевіч]] (1798—1855), які нарадзіўся і вырас на [[Наваградзкі павет|Наваградчыне]] і ў самім [[Наваградак|Наваградку]], у [[Пан Тадэвуш|сваёй знакамітай паэме]] пісаў пра родны край: «''О Літва, айчына мая!…''»<ref name="Zajkouski-2009"/><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-324">Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 324.</ref>. Разам з тым, Адам Міцкевіч у сваім выкладзе пра літоўскі народ у Парыжы зьвяртаў увагу, што ліцьвіны завуць на сваёй мове палякоў — «lankas», а русінаў — «gudas», а Бога — «Dewas»<ref>Literatura słowiańska wykładana w Kolegium francuzkiem przez Adama Mickiewicza / Adam Mickiewicz, Feliks Wrotnowski. Nakł. Księgarni Jana Konstantego Żupańskiego, 1865. [http://books.google.by/books?id=KKgDAAAAYAAJ&pg=RA1-PA191&dq=dewas+mickiewicz&hl=ru&sa=X&ei=I6dcVOfcKqGV7AbP24GoDg&ved=0CCwQ6AEwAg#v=onepage&q=%C5%82ankas&f=false S. 171, 178]. </ref>{{Заўвага|У першай палове XIX ст. пад уплывам пашыранага тады [[рамантызм]]у адзначалася тэндэнцыя [[міт]]алягізацыі гістарычнай спадчыны: некалькі аўтараў (найперш вядомы сваімі фальсыфікатамі [[Тэадор Нарбут]], які прыдумаў падрабязны пантэон «літоўскіх» паганскіх багоў ў рамках «[[Ацтэкі|ацтэцка]]-індыйскай» рэлігіі «ліцьвінаў», а таксама выхадзец з [[Валынь|валынскай]] шляхты [[Юзэф Ігнацы Крашэўскі]], які выводзіў паходжаньне «ліцьвінаў» з [[Індыя|Індыі]] і паяднаў імёны «літоўскіх» паганскіх багоў з індускімі), пачалі ўзвышаць дахрысьціянскую, паганскую спадчыну Вялікага Княства Літоўскага, а разам зь ёй — балтыйскую меншасьць, якая найдаўжэй спавядала [[паганства]]. Гэтыя аўтары сьцьвярджалі: ўсё, што «літоўскае» — паганскае. Самі яны не валодалі летувіскай мовай, але імкнуліся выкарыстоўваць у сваіх творах асобныя летувіскія словы. На гэтым грунце ўжо пазьней дзеячы летувіскага нацыянальнага руху пачалі атаясамліваць Вялікае Княства Літоўскае выняткова зь летувісамі<ref name="Astraucou-2014"/>}}, ён жа зазначаў: «''На беларускай мове, якую называюць рускай або літоўска-рускай, гавораць каля дзесяці мільёнаў чалавек; гэта самая багатая і самая чыстая гаворка, яна ўзьнікла даўно і выдатна распрацавана. У пэрыяд незалежнасьці Літвы вялікія князі карысталіся ёй для сваёй дыпляматычнай перапіскі''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Język Bialoruski, nazwany Ruskim albo Litewsko-Ruskim, którym mówi dziesięć milionów jest najbogatszy i naczystszy, uprawiany niegdyś i od wielkich książ t używany w ich układach sojuszniczych za czasów niepodległości Wielkiego Xięcia Litewskiego»|скарочана}}<ref>Trzeci Maj. [http://cyfrowe.mnk.pl/Content/396/1842_098.pdf?fbclid=IwAR2VyLmTV_6Psf4RhpV2aLF1d4K-zRxq3dKeZhJgiDo6f-ETJWbwVgPMArg Nr. 48], 1842. S. 285.</ref>}}<ref name="Arlou-2012-160"/>. Таксама ў сваёй лекцыі ў Парыжы 22 сьнежня 1840 году, кажучы пра славянскую агульнасьць, Адам Міцкевіч называў у ліку славянскіх народаў [[Палякі|палякаў]], [[Расейцы|расейцаў]], [[Чэхі|чэхаў]], [[ілірыйцы|ілірыйцаў]], [[Сэрбы|сэрбаў]], ліцьвінаў і [[Украінцы|казакоў]]{{Заўвага|Гісторык беларускай літаратуры [[Мікола Хаўстовіч]] зьвяртае ўвагу на тое, што пэўная супярэчлівасьць ў выказваньнях можа тлумачыцца неўсталяванасьцю як навуковых канцэпцыяў, так і поглядаў самога Адама Міцкевіча: назваўшы сябе ліцьвінам, ён на наступнай старонцы мог пісаць пра «нашага польскага паэта Багдана Залескага», каб празь некалькі абзацаў гаварыць пра яго як пра ўкраінскага паэта<ref>Хаўстовіч М. Наш Міцкевіч // XIX стагоддзе: Навукова-літаратурны альманах. Кніга другая. — {{Менск (Мн.)}}: Кафедра гісторыі беларускай літаратуры БДУ, 2000. С. 3—4.</ref>}}. {{Падвойная выява|справа|Литвины из альбома Яна Левицкого 2.jpg|111|Biełarusy, Mahiloŭ. Беларусы, Магілёў (1882) (2).jpg|101|«Ліцьвіны. Сяляне з ваколіцаў [[Вільня|Вільні]]» (1841 г.) і «Тыпы беларусаў [[Магілёўская губэрня|Магілёўскай губэрні]]» (1882 г.)}} Заснавальнік новай беларускай драматургіі і адзін з стваральнікаў сучаснай літаратурнай беларускай мовы [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]] (1808—1884), хоць і нарадзіўся і правёў цэлае жыцьцё на [[Рэчыцкі павет|Рэчыччыне]] і [[Менскі павет|Меншчыне]], лічыў, што ён вырас «''сярод ліцьвінаў''»<ref>Дунін-Марцінкевіч В. Збор твораў. — {{Менск (Мн.)}}, 1958. С. 362.</ref><ref name="Jermalovic-2000-37"/>. «Літвою» ён лічыў [[Менск]], у якім тады жыў<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-232">Дубавец С., Сагановіч Г. [https://knihi.com/Siarhiej_Dubaviec/Starazytnaja_Litva_i_sucasnaja_Letuva.html Старажытная Літва і сучасная Летува] // {{Літаратура/З гісторыяй на Вы|2к}} С. 232.</ref><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-324"/>. Народжанага на [[Слуцкае княства|гістарычнай Случчыне]] беларускага паэта [[Уладзіслаў Сыракомля|Ўладзіслава Сыракомлю (Людвіка Кандратовіча)]] (1823—1862) сучасьнікі называлі «лірнікам літоўскім»<ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-324"/>, «літоўскім паэтам», «песьняром Літвы». Сам ён неаднаразова казаў «Я — ліцьвін» і падкрэсьліваў, што і яго прапрадзед быў «шчырым ліцьвінам»<ref>[[Кастусь Цьвірка|Цвірка К.]] Лірнік беларускай зямлі // Уладзіслаў Сыракомля. Выбраныя творы. — {{Менск (Мінск)}}: «Кнігазбор», 2006. С. 3.</ref>. У 1855 годзе Ўладзіслаў Сыракомля пісаў пра творы Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча: «''Пекная гэта галіна славянскай мовы… і старая! Бо гэта мова нашага Літоўскага статута і заканадаўства… на ёй размаўлялі тры чвэрці даўняй Літвы, народ, шляхта і паны''»<ref>[[Сяргей Абламейка (гісторык)|Абламейка С.]] [https://www.svaboda.org/a/30278850.html Каліноўскі і палітычнае нараджэньне Беларусі], [[Радыё Свабода]], 19 лістапада 2019 г.</ref>. А ў адным з сваіх вершаў паэт падкрэсьліваў: «''Пра адно я толькі сьпяваю, хоць на розныя ноты: [[Жыве Беларусь!|Хай жыве наша Літва!]] Хай жывуць ліцьвіны!''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Ja jedno tylko śpiewam, choć na różną nutę: Niech żyje nasza Litwa! niech żyją Litwini!»<ref>Poezye Ludwika Kondratowicza (Władysława Syrokomli). T. 7. — Warszawa, 1872. S. 186.</ref>|скарочана}}}}<ref>[[Кастусь Цьвірка|Цвірка К.]] Лірнік беларускай зямлі // Уладзіслаў Сыракомля. Выбраныя творы. — {{Менск (Мінск)}}: «Кнігазбор», 2006. С. 4.</ref>. {{Падвойная выява|справа|Lićvinka. Ліцьвінка (K. Rusiecki, 1847).jpg|107|Rusiecki-Litwinka z wierzbami.jpg|105|«Ліцьвінка зь вербамі» пэндзьля [[Канут Русецкі|Канута Русецкага]]: больш раньняя вэрсія, набытая [[Іван Луцкевіч|Іванам Луцкевічам]] для [[Беларускі музэй у Вільні|Віленскага беларускага музэю]] (налева) і больш позьняя, якая патрапіла ў калекцыю [[Летувіскі мастацкі музэй|Летувіскага мастацкага музэю]] (направа)}} Беларускі пісьменьнік [[Арцём Вярыга-Дарэўскі]] (1816—1884), які нарадзіўся на [[Полацкае ваяводзтва|Полаччыне]] і жыў у [[Віцебск]]у, пісаў у сваім творы: «''Літва — родная зямелька''». Ягоны верш «Ліцьвінам, што запісаліся ў мой „Альбом“, на разьвітаньне» (1858 год) адрасаваны маладым беларускім літаратарам. У ім аўтар усклікаў: «''Чый гэта голас? Гэты словы нашы, браценькі-літоўцы''»<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-232"/><ref>Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 324—325.</ref>. Славуты навуковец-дасьледнік, геоляг і мінэроляг [[Ігнат Дамейка]] (1802—1889), які вызнаваў сябе ліцьвінам («''… усё роўна памру ліцьвінам''») у сваіх успамінах пра [[Ян Чачот|Яна Чачота]] і [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] адзначаў, што «''Два нашы студэнты Наваградзкай школы з гадоў маленства добра ведалі наш літоўскі люд, палюбілі яго песьні, прасякнуліся яго духам і паэзіяй, да чаго, вядома ж, прычынілася і тое, што малое мястэчка Наваградак ня шмат чым адрозьнівалася ад нашых вёсак і засьценкаў. Школьнае жыцьцё было хутчэй сельскае. Сябры хадзілі на кірмашы, на царкоўныя ўрачыстасьці, бывалі на сялянскіх вясельлях, дажынках і хаўтурах. У тыя школьныя часы ўбогая страха і народная песьня распалілі ў абодвух першы паэтычны агонь. Адам хутка ўзьнёсься да высокай сфэры сваіх цудоўных твораў. Ян жа да сьмерці застаўся верны народнай паэзіі…''»<ref>Ян Чачот. Выбраныя творы. — {{Менск (Мінск)}}: Беларускі кнігазбор, 1996. С. 9.</ref>. У сваёй кнізе «Мае падарожжы» Ігнат Дамейка, апісваючы інтэрнацыянальны склад паўстанцкіх аддзелаў, практычна ў кожным выпадку называе нацыянальную прыналежнасьць таго ці іншага афіцэра або жаўнера. Ён дакладна выдзяляе каронных (г. зн. палякаў), жамойтаў (сучасных летувісаў) і «''нашых ліцьвінаў''» (сучасных беларусаў). Прытым Дамейка не праводзіць ніякай нацыянальнай мяжы паміж літоўскай (беларускай) шляхтай і сялянамі. Для яго яны ўсе — «''нашы ліцьвіны''». У дыплёме ганаровага доктара мэдыцыны, выдадзенага Ігнату Дамейку ў Кракаўскім [[Ягелонскі ўнівэрсытэт|Ягелонскім унівэрсытэце]] ў 1887 годзе, пазначана «''… слаўнаму мужу Ігнату Дамейку, ліцьвіну…''»<ref>[[Станіслаў Лясковіч|Лясковіч С.]] [https://web.archive.org/web/20090924033606/http://dyatlovo.com/modules/content/index.php/ignat-dameika-naciy Да пытаньня нацыянальнага самавызначэньня Ігната Дамейкі] // Лідскі летапісец. № 19.</ref>. У 1861 годзе, пачуўшы пра хваляваньні на радзіме [[Зыгмунт Мінейка]] вярнуўся зь [[Пецярбург]]у дамоў, каб распачаць антыцарскую агітацыю сярод сялянаў. Як сьведчыць у кнізе «Імёны свабоды» [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Ўладзімер Арлоў]], у жніўні 1861 году агент III аддзелу даносіў расейскаму начальству, што «''кадэт Зыгмунт Мінейка ходзіць пераапрануты селянінам і разносіць складзеную нейкім Марцінкевічам на народнай мове „Гутарку старога Дзеда“, дзе ў вершах паказваецца лёс Літвы і ўвесь прыгнёт прыпісваецца расейскаму ўраду''»{{Заўвага|{{мова-ru|«кадет Сигизмунд Минейко ходит переодет крестьянином и разносит сочиненную неким Марцинкевичем на народном языке „Гутарку старога дзеда“, где в стихах представлены судьбы Литвы и все притеснения приписаны российскому правительству»|скарочана}}}}<ref>Лашкевіч К. [https://web.archive.org/web/20090404014016/http://news.tut.by/society/133461.html Як TUTэйшыя зьмянялі сьвет. Ліцьвінскі элін — герой Грэцыі], [[TUT.BY]], 2 красавіка 2009 г.</ref>. «''Продкі мае выйшлі зь літоўскіх балотаў''», — пісаў пра [[Пінскі павет|Піншчыну]] [[Фёдар Дастаеўскі]] (1821—1881)<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-232"/><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-324"/>. Знакамітая пісьменьніца [[Эліза Ажэшка]] (1841—1910) неаднаразова падпісвалася як Габрыэла Ліцьвінка ({{мова-pl|Gabriela Litwinka|скарочана}}) або проста ''Li…ka'' (скарочаная форма: ''ліцьвінка'')<ref>Шчарбачэвіч Н. [http://zviazda.by/be/news/20160815/1471291123-karespandent-zvyazdy-praehalasya-pa-znakavyh-myascinah-elizy-azheshki Карэспандэнт «Звязды» праехалася па знакавых мясцінах Элізы Ажэшкі] // [[Звязда]]. № 22, 16 жніўня 2016. С. 12.</ref>. Паводле дзёньніку [[Алена Скірмунт|Алены Скірмунт]], часткова апублікаванага ў 1876 годзе пад назвай «3 жыцьця літвінкі, 1827—1874»: ''«[[Рослаў]]. Павінна быць [[Смаленская губэрня]], адна з складных частак Вялікарасеі? О, не! Гэта наша [[Смаленскае ваяводзтва]]! Людзі такога ж самага тыпу, з той жа мовай і ўборамі. Праўда, сядзібы ў многім сталі больш брыдкія, хаця і зараз вялікія»''<ref>Залескі Б. З жыцця літвінкі: з лістоў і нататак 1823—1874. — {{Менск (Мінск)}}: Выд-ва Вiктара Хурсiка, 2009. С. 186.</ref>. [[Файл:Mužyckaja praŭda. Ziamla naša nazyvajecca litoŭskaja, a my nazyvajemsia litoŭcy.jpg|значак|Першая старонка нявыдадзенай [[Мужыцкая праўда|Мужыцкай праўды]], кастрычнік 1862 г.]] Беларускі герой-рэвалюцыянэр [[Кастусь Каліноўскі]] (1838—1864), які заўсёды зьвяртаўся да народу ў [[беларуская мова|беларускай мове]], менаваў свой родны край (ён нарадзіўся на [[Гарадзенскі павет|Гарадзеншчыне]]) «Літвою». Створаны ім у час паўстаньня часовы ўрадовы камітэт ён назваў «[[Літоўскі ўрад]]». У 1989 годзе ў [[Вільня|віленскім]] [[Касьцёл Сьвятога Францішка Азіскага і кляштар бэрнардынаў (Вільня)|касьцёле Сьвятога Францішка Азіскага]] знайшлі рукапісны дакумэнт пад назвай «№6 Мужыцкая праўда». Тэкст газэты падрыхтавалі ў кастрычніку 1862 году, аднак зь нейкіх прычынаў не надрукавалі. Гэты варыянт лічыцца ўнікальным і вылучаецца з усяе сэрыі, бо тлумачыць сялянам, як раней называлася іхная краіна і якую назву мае тутэйшы народ<ref>[[Васіль Герасімчык|Герасімчык В.]] [https://web.archive.org/web/20180620212041/https://www.nv-online.info/2018/03/13/zyamlya-nasha-z-vyakou-vechnyh-nazyvaetstsa-litouskaya-a-my-to-nazyvaemsya-litoutsy-nenadrukavany-numar-muzhytskaj-praudy.html Ненадрукаваны нумар «Мужыцкай праўды»] // Народная Воля. 19 чэрвеня 2018 г.</ref><ref>Герасімчык В. Канстанцін Каліноўскі: асоба і легенда. — {{Горадня (Гродна)}}, 2018.</ref>: {{Цытата|Вы, дзецюкі, пэўне ня ведаеце, хто вы такія, як называецца гэта зямля, на якой нашы бацькі жылі <...> Зямля наша зь вякоў вечных называецца літоўская, а мы то называемся літоўцы.}} Разам з тым, у «[[Лісты з-пад шыбеніцы|Лістах з-пад шыбеніцы]]» Кастусь Каліноўскі ўпамінае і беларусаў, і літоўцаў: «''Калі ронд польскі ўсім братнім народам дае самарондства, маскаль мала таго, што гэтак не робіць, но яшчэ там, гдзе жылі палякі, літоўцы і беларусы, заводзіць маскоўскія школы, а ў гэтых школах учаць па-маскоўску, гдзе ніколі не пачуеш і слова па-польску, па-літоўску да і па-беларуску, як народ таго хоча''»<ref>''Кастусь Каліноўскі.'' [https://knihi.com/Kastus_Kalinouski/Pismy_z-pad_sybienicy.html Пісьмы з-пад шыбеніцы. Ліст першы.]</ref>. Аднак жамойцкі біскуп [[Матэвус Валанчус]] яшчэ перад паўстаньнем дамогся дазволу ад расейскіх уладаў адчыняць пры касьцёлах парафіяльныя школы з выкладаньнем па-летувіску<ref name="Arlou-2012-348">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 348.</ref>, а па здушэньні паўстаньня расейскія ўлады, увогуле, зрабілі летувіскую мовай навучаньня ў [[Мар’ямпаль]]скай дзяржаўнай вышэйшай вучэльні, якая стала цэнтрам падрыхтоўкі летувіскай эліты. Тым часам выкладаньне беларускай мовы ў школах усіх узроўняў было пад забаронай<ref name="Arlou-2012-348"/>. Яшчэ ў 1851 годзе расейска-нямецкі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||be|Пётр Іванавіч Кёпен}} зьвяртаў увагу на тое, што расейцы і ўкраінцы называюць беларусаў «ліцьвінамі» або «літвой»{{Заўвага|{{мова-de|«Ich glaube hier bemerken zu müssen, dass die Grossrussen sowohl, wie auch die Kleinrussen, die Wörter Литва und Литвинъ (Litauer) gebrauchen um damit die Weissrussen zu bezeichnen»|скарочана}}}}<ref> Mélanges russes tirés du Bulletin historico-philologique de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg. T. II, 1855. [https://books.google.by/books?id=bacKAAAAYAAJ&pg=PA227&dq=zamaitisch&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj90qyKweP1AhUM9aQKHW5-B-kQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=litauer%20weissrussen%20kleinrussen&f=false P. 2].</ref>. Францускі географ і гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Элізэ Рэклю||en|Élisée Reclus}} ў 5-м томе сваёй працы «Зямля і людзі» (1881 год, перавыдаваўся па-расейску ў 1883 і 1898 гадох{{Заўвага|Падобныя зьвесткі ў 1882<ref>The Encyclopædia Britannica. Vol. XIV. — Philadelphia, 1882. [https://books.google.by/books?id=xT5IPDMtSJYC&pg=PA708&dq=%22the+name+of+Jmud+being%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjA-qDRi9_0AhVog_0HHQX-Cp8Q6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=%22the%20name%20of%20Jmud%20being%22&f=false P. 708].</ref>, 1891, 1907 і 1911 гадох падавала {{Артыкул у іншым разьдзеле|Энцыкляпэдыя Брытаніка||en|Encyclopædia Britannica}}: «''У Расеі ўсё беларускае насельніцтва былога Вялікага Княства Літоўскага звычайна называюць літоўцамі, тады як літоўцаў ва ўласным сэнсе — жамойтамі''» ({{мова-en|In Russia, all the White Russian population of the former Polish Lithuania are usually considered Lithuanians, the name of Zhmud being restricted to Lithuanians proper|скарочана}})<ref>The Encyclopædia Britannica. Vol. XVI. — New York, 1911. [https://books.google.by/books?id=N2gNAQAAMAAJ&pg=PA790&dq=%22zhmud%22+britannica&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwinpbfD_d70AhUMh_0HHc82AwwQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=%22zhmud%22%20britannica&f=false P. 790].</ref>}}) засьведчыў, што ў той час у Польшчы і Расеі ліцьвінамі традыцыйна працягвалі называць беларусаў, тады як летувісаў — жамойтамі{{Заўвага|{{мова-en|Even still the custom prevails in Poland and Russia of calling Lithuanians the White Russians of the old political Lithuania, distinguishing the Lithuanians proper by the term «Jmudes»<ref>Reclus E. The universal geography: earth and its inhabitants. Vol. 5. — London, 1881. P. 256.</ref>|скарочана}}}}: {{Цытата|...нават цяпер яшчэ ў Польшчы, як і ў Расеі, «ліцьвінамі» звычайна называюць беларускіх славянаў былой палітычнай Літвы, тады як літоўцам ва ўласным сэнсе{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувісы»: сам аўтар ужо лічыць слушным у этнаграфічным пляне атаясамліваць ліцьвінаў зь летувісамі}}{{Заўвага|Хоць яшчэ ў 1863 годзе гісторык і этнограф, віцэ-прэзыдэнт Парыскага этнаграфічнага таварыства [[Францішак Генрык Духінскі]] пісаў, што «''больш за сто гадоў таму князь {{Артыкул у іншым разьдзеле|Жан Д'Атрош Шап||en|Jean-Baptiste Chappe d'Auteroche}} <…> дасканала вызначыў адрозьненьне паміж беларусамі і [[Расейцы|маскалямі]], калі сказаў: „ліцьвін дурны, але маральны; маскаль ня ведае маралі, але хітры“''» ({{мова-pl|«Przed więcej jak stu laty, określił doskonale ksiądz Chappe d’Auteroche <…> różnice między Białorusinami a Moskalami, kiedy rzekł: „Litwin głupi, ale moralny; Moskal nie zna moralności, ale jest chytry“»|скарочана}})<ref>Duchiński F. H. Dopołnienia do trzech części Zasad Dziejów Słowian i Moskali. — Paryz, 1863. [https://books.google.by/books?id=WW9cAAAAcAAJ&pg=PA14&dq=rzek%C5%82+Litwin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiAh7jO7d7zAhWLGuwKHTYeDTU4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&q=Litwin&f=false S. 14].</ref>. Тым часам латыска-летувіскі этнограф Эдуард Вольтэр, які карыстаўся падтрымкай Расейскага геаграфічнага таварыства, ужо ў 1887 годзе аспрэчваў называньне жамойтаў «''літоўцамі ва ўласным сэнсе''» і выдзяляў іх у асобную «літоўскую краіну»: «''Такі погляд на Жамойць у сэнсе ўласнай, сапраўднай Літвы, аднак жа, не пацьвярджаецца ані зьвесткамі этнаграфічнымі, ані дасьледаваньнямі лінгвістычнымі''» ({{мова-ru|«Такой взгляд на Жмудь, в смысле собственной, истинной Литвы однако же не подтверждается ни данными этнографическими, ни исследованиями лингвистическими»|скарочана}})<ref>Памятная книжка Ковенской губернии на 1888 год. — Ковна, 1887. [https://books.google.by/books?id=Ol5AAQAAMAAJ&pg=PA231&dq=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%8A+%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjJ8eDcjNz0AhX0QvEDHZlqDAsQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%8A%20%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8A&f=false С. 231].</ref>}} даюць назву «жамойтаў» альбо «жмудзінаў». {{арыгінал|ru|...даже теперь еще в Польше, как и в России, «литвинами» обыкновенно называют белорусских славян бывшей политической Литвы, тогда как литовцам в собственном смысле дают название «жмудов» или «жмудинов».}}|Реклю Э. Земля и люди. Т. 5, вып. 2. — СПб., 1883. С. 124.}} Падобныя зьвесткі адзначыў у 1894 годзе заснавальнік сучаснай францускай школы геаграфіі і геапалітыкі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Поль Відаль дэ ля Бляш||en|Paul Vidal de La Blache}}: «''…і сёння расейцы і палякі называюць беларусаў гэтай краіны [Белай Русі] літоўцамі, а літоўцаў жамойтамі''»{{Заўвага|{{мова-fr|«Après l'union, le nom de Lithuanie ne fut donné qu'à la partie peuplée de Lithuaniens et à la Russie Blanche; aujourd'hui encore, les Russes et les Polonais qualifient de Lithuaniens les Blancs-Russiens de ce pays, et de Jmoudes les Lithuaniens»|скарочана}}}}<ref>Paul Vidal de La Blache. Cours de géographie à l'usage de l'enseignement secondaire. — Paris, 1894. [https://books.google.by/books?id=09GzvLRnegEC&pg=PA469&dq=jmoudes&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj15czI7cn5AhUthP0HHeWVATIQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=jmoudes&f=false P. 469].</ref>. Сваім парадкам славяназнаўца {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Пэрвольф||uk|Первольф Осип Осипович}} сьведчыў у 1893 годзе, што ўкраінцы дагэтуль называюць беларусаў ліцьвінамі ({{мова-ru|«...до сих пор Малорусы называют Белорусов Литвинами»|скарочана}})<ref>Славяне, их взаимные отношения и связи. Т. 3, ч. 2. — Варшава, 1893. [https://books.google.by/books?id=qYhBAAAAYAAJ&pg=PA167&dq=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A+%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi-1a2l0MDzAhV6RvEDHfgAA2g4MhDoAXoECAQQAg#v=onepage&q=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A%20%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A&f=false С. 167].</ref>. Гэтак, з вуснаў украінца пра беларуса можна было пачуць: «''Хіба лихо озме литвина, щоб він не [[Дзеканьне|дзекнув]]''». Тым часам у 1889 годзе адзначалася, што «''і за [[Заходні Буг|Бугам]], напрыклад у [[Седлецкая губэрня|Седлецкай губэрні]], беларуса іначай не назавуць, як ліцьвінам''»{{Заўвага|{{мова-ru|«и за Бугом, напр. в Седлецкой губ., белорусса иначе не назовут, как литвином»<ref>Янчук Н. По Минской губернии (заметки из поездки в 1886 году). — Москва, 1889. [https://books.google.by/books?id=G34hEAAAQBAJ&pg=PA26&dq=Po+litewsku+%D1%8F%D0%BD%D1%87%D1%83%D0%BA%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiNyOa8isPzAhVPRPEDHQkbDGYQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=Po%20litewsku%20%D1%8F%D0%BD%D1%87%D1%83%D0%BA%D1%8A&f=false С. 26.]</ref>|скарочана}}}} (а ўжо ў наш час у ваколіцах [[Беласток]]у запісалі пра беларуса: «''Як сыр не закуска, так ліцьвін — не чалавек!''» або «''Ліцьвін — то чортаў сын!''»<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-232-233">Дубавец С., Сагановіч Г. [https://knihi.com/Siarhiej_Dubaviec/Starazytnaja_Litva_i_sucasnaja_Letuva.html Старажытная Літва і сучасная Летува] // {{Літаратура/З гісторыяй на Вы|2к}} С. 232—233.</ref>). А гісторык і краязнаўца {{Артыкул у іншым разьдзеле|Уладзімер Міхневіч|Ўладзімер Міхневіч|ru|Михневич, Владимир Осипович}} у 1899 годзе засьведчыў, што расейцы ў той час таксама ўсё яшчэ называлі беларусаў ліцьвінамі{{Заўвага|{{мова-ru|«Малоросса он [великоросс, россиянин] называет „хохлом“, белорусса — „литвином“ или „поляком“»|скарочана}}}}<ref>Михневич В. О. Кто и когда выдумал Россию? // Исторический Вестник. Том. 75, 1899. С. 507.</ref>. Увогуле, у пагранічных зь Беларусьсю раёнах Расеі назва ліцьвіны існавала да сярэдзіны XX стагодзьдзя<ref>{{Літаратура/Энцыкляпэдыя літаратуры і мастацтва Беларусі|3к}} С. 287.</ref>. Жыхары [[Курск]]ай і [[Арол (горад)|Арлоўскай абласьцей]] [[Расея|Расеі]] называлі беларусаў «ліцьвінамі» ажно да [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-232"/><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-325">Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 325.</ref>. Яшчэ ў 1864 годзе нямецкі этнограф і палкоўнік арміі [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] [[Радэрык фон Эркерт]], які не прызнаваў беларусаў асобнай народнасьцю і па здушэньні [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў]] на заказ расейскіх уладаў дасьледаваў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічную тэрыторыя беларусаў]], пакінуў наступнае сьведчаньне<ref>[[Сяргей Токць|Токць С.]] Беларуская вёска на мяжы эпох. Змены этнічнай самасвядомасці сялянства ва ўмовах распаду традыцыйнага аграрнага грамадства (па матэрыялах Гарадзеншчыны 19 — першай трэці 20 ст.). — {{Горадня (Гродна)}}: ГрДУ, 2003. С. 27.</ref>: {{Цытата|Мову сваю прасталюдзін называе простай, а самаго сябе [[Русіны (гістарычны этнонім)|Рускім]], часта нават Літоўцам (паводле палітычных паданьняў), ці проста селянінам <…> Польская шляхта, а асабліва каталіцкае духавенства, часта выкарыстоўвае тэрмін „Літоўцы“ датычна тых каталікоў, у якіх роднай мовай засталася руская. {{арыгінал|ru|Язык свой простолюдин называет простым, а самого себя Русским, часто даже Литовцем (по политически преданиям), или просто крестъянином <…> Польское дворянство, а в особенности католическое духовенство часто употребляет выражение «Литовцы» о тех католиках, у которых родным языком остался русский. }}|Эркерт Р. Взгляд на историю и этнографию западных губерний России. — СПб., 1864. С. 8.}} [[Файл:Litwins-bielarusians.jpg|значак|Першая старонка працы [[Марыя Косіч|М. Косіч]] пра [[Ліцьвіны Севершчыны|ліцьвінаў-беларусаў]], 1901 г.]] У 1901 годзе беларуская фальклярыстка і этнаграфістка [[Марыя Косіч]] выдала працу «Ліцьвіны-беларусы Чарнігаўскай губэрні, іх побыт і песьні», прысьвечаную вуснай народнай паэзіі і духоўнай культуры беларусаў [[Старадубскі павет|гістарычнай Старадубшчыны]], улучанай расейскімі ўладамі ў склад [[Чарнігаўская губэрня|Чарнігаўскай губэрні]]. Тым часам, паводле сьведчаньня супрацоўніка Этнаграфічнага аддзелу Расейскага імпэратарскага музэю Данілы Сьвяцкага, яшчэ ў 1909 годзе жыхары [[Трубчэўск]]ага павету называлі сябе «Літвою»<ref>Святский, Д. О. [http://diderix.petergen.com/lub-kost.htm Крестьянские костюмы в области соприкосновения Орловской, Курской и Черниговской губерний (Севский уезд Орловской губернии)]. — СПб., 1910.</ref>. А мовазнаўца [[Антон Палявы]] засьведчыў наступную інфармацыю пра жыхароў [[Навазыбкаў]]скага павету<ref>[[Янка Станкевіч|Станкевіч Я.]] Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі. — New Jersey, 1978. С. 36.</ref><ref>Гісторыя філасофскай і грамадска-​палітычнай думкі Беларусі. Т. 1. — {{Менск (Мінск)}}: «Беларуская навука», 2008. С. 84.</ref>: {{Цытата|«Калі б вы папыталіся ў селака Навазыбкаўскага павету, прыкладам, гэтак: „Хто вы такія? да якое нацыі належыце?“ — то пачулі б такі адказ: „Хто мы?! Мы руськія“ ''[г.зн. праваслаўныя — заўвага [[Ян Станкевіч|Янкі Станкевіча]]]''. Калі вы далей папытаецеся: „Якія „руськія“? — Велікарусы, ці што?“ дык узноў пачуеце адказ: „Ды не, якія мы там Велікарусы? Не, мы не Маскалі“. „Ды хто ж вы тады, Украінцы?“ „Не, і не Ўкраінцы!“ „Ды хто ж, наапошку: не Маскалі, не Ўкраінцы, а хто ж?“ І вось… скажуць вам: „Мы Літва, Ліцьвіны“»}} Антон Палявы паведамляў у сваіх чытаньнях для маскоўскай дыялекталягічнай камісіі ў 1925 годзе (пра [[Ліцьвіны Севершчыны|ліцьвінаў]] Навазыбкаўскага павету): «''Гэтыя песьні яшчэ больш пераконваюць у тым, што мова [[Ліцьвіны Севершчыны|навазыбкаўскіх ліцьвінаў]] ёсьць [[беларуская мова|мовай беларускай]], а гэткім чынам, і самі ліцьвіны — таксама ёсьць [[беларус]]амі''»<ref>[[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Язык і языкаведа. — Вільня: Інстытут беларусістыкі, 2007. С. 854.</ref>. [[Файл:Miensk Litoŭski. Менск Літоўскі (A. Jelski, 1900).jpg|значак|''[[Менск|Менск Літоўскі]]''. З вокладкі кнігі [[Аляксандар Ельскі|Аляксандра Ельскага]], 1900 г.]] Паводле апублікаванай у 1902 годзе працы этнографа [[Павал Шэйн|Паўла Шэйна]], сяляне [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] «''…не называюць сябе ні рускімі, ні беларусамі. Некаторыя лічаць сябе ліцьвінамі''» ({{мова-ru|«...не называют себя ни русскими, ни белоруссами. Некоторые считают себя литвинами»|скарочана}})<ref>Шейн, П. В. Материалы для изучения быта и языка русского населения Северо-Западного края. Т. 2. — СПб., 1902. С. 21.</ref>. Сьведчаньне пра бытаваньне сярод беларусаў саманазвы «ліцьвіны» таксама пакінуў ксёндз Ян Жылінскі ў летувіскай газэце {{Артыкул у іншым разьдзеле|Viltis||be|Viltis}} (№ 29, 1909 год)<ref>Litwa. Nr. 8 (14), 1909. S. 117.</ref>: «''Ёсьць шмат беларусаў, якія проста называюць сябе ліцьвінамі і хочуць імі быць, гэтак жа, як ліцьвіны, што гавораць па-польску. Добра было б, калі б і яны мелі сваё выданьне ў беларускай мове''»<ref>[[LITWA: hłos monarchisty]]. № I (XXII), 2008. С. 2.</ref>. Ужываньне беларускай саманазвы «ліцьвіны» ў пачатку XX ст. засьведчыў клясык беларускай літаратуры [[Якуб Колас|Якуб Колас (Канстантын Міцкевіч)]] у сваёй аўтабіяграфічнай трылёгіі «[[На ростанях]]»{{Заўвага|Якуб Колас стаў правобразам маладога настаўніка Лабановіча}}<ref>Кузняцоў С. [https://nashaniva.com/?c=ar&i=126017 Лёс сям’і пана падлоўчага: Ядвіся з трылогіі «На ростанях»: што з ёй стала], [[Наша Ніва]], 12 красавіка 2014 г.</ref>: «''Пан падлоўчы быў родам дзесь з Гарадзеншчыны і паходзіў, як ён казаў сам, з старога дваранскага роду. Тутэйшае жыхарства лічыла яго палякам, сам жа пан падлоўчы з гэтым не згаджаўся. „Я — ліцьвін“, — зь нейкаю гордасьцю зазначаў пан падлоўчы і сваю належнасьць да ліцьвінаў даводзіў, паміж іншым, і тым, што яго прозьвішча — Баранкевіч — мела канчатак на „іч“, тады як чыста польскія прозьвішчы канчаюцца на „скі“: Жулаўскі, Дамброўскі, Галонскі. Даведаўшыся, што прозьвішча новага настаўніка Лабановіч, падлоўчы пры спатканьні зь ім прыметна выказаў адзнакі здавальненьня, як гэта бывае тады, калі нам на чужыне прыходзіцца спаткацца зь земляком. — То і пан — ліцьвін! — весела сказаў ён маладому настаўніку і пастукаў яго па плячы. <…> Гаварыў падлоўчы Баранкевіч найбольш добраю беларускаю моваю»<ref name="Kolas-1955"/><ref name="Jermalovic-2000-37"/>. Паводле ўспамінаў беларускага грамадзкага дзеяча, пэдагога і актывіста [[Беларуская дыяспара|беларускай дыяспары]] ў [[ЗША]] [[Яўхім Кіпель|Яўхіма Кіпеля]] (1896—1969), назва ліцьвіны захоўвалася ў ваколіцах [[Бабруйск]]у ([[Рэчыцкі павет|гістарычная Рэччычына]]): «''У Бабруйшчыне, і там, дзе я рос, тады яшчэ быў папулярны назоў „Літва“, а мы былі „ліцьвіны“. Было й німала тых, хто памятаў, што й край называўся „Літвой“. Было яшчэ таксама шмат сьветкаў паўстаньня 1863—1864 гадоў. Мой дзед па бацьку быў у паўстаньні, ды ў Машнічах, Слаўкавічах, Байлюкох і іншых суседніх вёсках і сёлах яшчэ былі жывымі сьветкі ды ўдзельнікі паўстаньня. „Мы — Літва“, — казаў мне заўсёды мой дзед. Ды й іншыя дзяды нам, дзецям, заўсёды казалі, што тут заўсёды была Літва. <…> Памяць пра Літву перахоўвалі ня толькі нашыя дзяды ды паны, як Быкоўскі, але й маладзейшыя людзі, і гэтыя ўспаміны перадавалі нам''»<ref name="Kipiel-1995"/>. == Літоўская мова == === Першы запіс === [[Файл:Kiejstut. Кейстут (1841).jpg|значак|Вялікі князь [[Кейстут]]]] У 1351 годзе князь [[Кейстут]] (брат вялікага князя літоўскага [[Альгерд]]а) рушыў у [[Вугоршчына|Вугоршчыну]] ў выправу з вайсковымі аддзеламі з [[Трокі|Трокаў]], [[Горадня|Горадні]], [[Дарагічын]]а і [[Берасьце|Берасьця]]. У час сустрэчы вугорскі кароль [[Людвік I Вялікі|Людвік (Лаёш) Вялікі]] і князь Кейстут учынілі мір, і на знак замірэньня Кейстут загадаў зарэзаць [[карова|быка]] і па забіцьці павярнуўся да свайго войска і пракрычаў «''па-літоўску''» (паводле вугорскай кронікі, ''lithwanice''): «''Рагаціна — розьні нашы. Госпад на ны!''» ([[Стараславянская мова|па-стараславянску]] «на ны» азначае «на нас»{{Заўвага|Як зазначае [[Аляксандар Брукнэр]], {{мова-pl|«Dla dzisiejszych Litwomanów bardzo bolesna przy tym uwaga, bo ów Kiejstut, naswybitniejszy Litwy pogańskiej przedstawiciel, nie po litewsku, lecz, o zgrozo, po białorusku rotę przysięgi wraz z swymi odprawia»|скарочана}}}}<ref>Brückner A. [http://slowianie.3bird.pl/download/materialy/slowianie-materialy-aleksander-bruckner-mitologia-slowianska-i-polska.pdf Mitologia słowiańska i polska]. — Warszawa, 1980.</ref>), у запісе кронікі — «''rogachina roznenachy gospanany''», што перамовілі яго ліцьвіны (''Lithwani''). З тым, што гэтая прамова ёсьць узорам славянскай мовы, пагаджаецца большасьць дасьледнікаў: [[Аляксандар Мяжынскі]], [[Аляксандар Брукнэр]], {{Артыкул у іншым разьдзеле|Стывэн Крыстафэр Роўэл||be|Стывен Крыстафер Роўэл}}, {{Артыкул у іншым разьдзеле|Андраш Золтан||be|Андраш Золтан}} ды іншыя<ref>[[Алег Латышонак|Латышонак А.]] Нацыянальнасць — Беларус. — Вільня: Інстытут беларусістыкі, 2009. С. 86.</ref>. === Славянская літоўская мова === {{Асноўны артыкул|Старабеларуская мова|Беларуская мова}} [[Файл:Žygimont Kiejstutavič, Pahonia. Жыгімонт Кейстутавіч, Пагоня (1411, 1930).jpg|значак|Пячаць [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта Кейстутавіча]] з [[Пагоня]]й, 1411 г.]] За часамі Вялікага Княства Літоўскага [[Беларуская мова|беларускую мову]] азначалі літоўскай (мовай літоўскага народу) вялікі князь [[Ягайла]] ў агульназемскім прывілеі для Літвы 1387 году, першы віленскі біскуп (1388—1398) [[Андрэй Васіла]] ў сваім тэстамэнце ды іншыя ліцьвіны, а таксама замежнікі (напрыклад, чэскі тэоляг [[Геранім Праскі]], які ў канцы XIV ст. быў місіянэрам у Літве, пісаў, што ў гэтай дзяржаве «''мова народу ёсьць славянскай''», а паводле назвы дзяржавы яе называюць «''літоўскай''»<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-234"/><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-325"/>). Беларуская мова, якая ў Вялікім Княстве Літоўскім называлася літоўскай, была мовай літоўскага народу і афіцыйнай мовай гаспадарства, на ёй складаліся ўрадавыя лісты і судовыя выракі, вялося дыпляматычнае ліставаньне з замежнымі краямі{{Заўвага|Ужо 28 сьнежня 1264 году на беларускай мове склалі дамову паміж князем [[Гердзень|Гердзенем]] (стрыечным братам вялікага князя [[Міндоўг]]а) і [[Лівонскі ордэн|Інфлянцкім ордэнам]]<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 61.</ref>}}. [[Файл:Vitaŭt Vialiki, Kalumny. Вітаўт Вялікі, Калюмны (1555).jpg|значак|[[Вітаўт|Вітаўт Вялікі]] з гербам [[Калюмны|Калюмнамі]]]] Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на вялікую колькасьць беларускіх тлумачальных тэрмінаў у граматах літоўскіх князёў і баяраў, складзеных у XIV—XV стагодзьдзях на [[Лацінская мова|лацінскай мове]]. Такое ўжываньне выняткова славянскіх тлумачальных тэрмінаў ня толькі ў дакумэнтах, пісаных у дзяржаўнай канцылярыі Вялікага Княства Літоўскага, але і аформленых па-за канцылярыяй звычайнымі ліцьвінамі, ёсьць беспасярэднім сьведчаньнем, што тыя карысталіся ўласнымі, а не чужымі моўнымі выразамі<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 39—46.</ref>. Пагатоў у многіх выпадках беларускія словы падаваліся з азначэньнем «народны» («гутарковы»), а самі такія дакумэнты нярэдка складаліся ў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх мясцовасьцях]], прылеглых да сучаснага беларуска-летувіскага этнічнага памежжа. У 1358 годзе дзеля вызначэньня дакладнай мяжы паміж Вялікім Княствам Літоўскім і [[Мазавецкае княства|Мазоўшам]] у [[Горадня|Горадні]] склікалі адмысловы сойм зь літоўскіх і мазоўскіх князёў і баяраў. У [[Лацінская мова|лацінскім]] акце разьмежаваньня, выдадзеным у Горадні 13 жніўня 1358 годзе князямі [[Кейстут]]ам, [[Патрыкей|Патрыкеем]] і [[Войшвілт]]ам і баярамі Айкшам, Алізарам і Васком Кірдзеевічамі, ужылі трансьлітараваныя ў лаціну «''гутарковыя''» назвы памежных пунктаў «''Каменны брод''» (''in vulgari a Kamyoni brod'') і «''вусьце вялікай стругі''» (''uscze welikey strugi'')<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 62.</ref>. У лацінскай дароўнай грамаце [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Ашмяны)|касьцёлу]] ў [[Ашмяны|Ашмянах]] ваяводы віленскага [[Войцех Манівід|Альбэрта Манівіда]] ад 1407 году ўжываецца «''народны''» выраз «''паўустаўнае''» (''vulgariter dictam pol ustavy'')<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 175.</ref>. Князь [[Жыгімонт Кейстутавіч]] у сваёй лацінскай грамаце ад 1411 году згадваў гутарковую (''vulgariter dicitur'') меру «''пуд воску''» (''pud vosku'')<ref name="Urban-2001-11">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 11.</ref>. А ў дароўнай грамаце ад 1434 году, якой Жыгімонт Кейстутавіч ужо будучы вялікім князем запісаў [[Касьцёл Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)|Віленскай катэдры]] наданьні ў [[Меднікі|Медніцкай]], [[Дубінкі|Дубінскай]], [[Лынгмяны|Лынгмянскай]] і [[Немянчын]]скай валасьцях, згадваліся загароджы на рацэ, якія па-народнаму называліся «''язы''»{{Заўвага|Паводле [[Этымалягічны слоўнік беларускай мовы|Этымалягічнага слоўніка беларускай мовы]] [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]], «''Ез — 'перагародка, якую ставяць рыбакі на рацэ з праходам, у якім расстаўляюць нерат' <...> (гл. таксама яз)''»<ref>{{Літаратура/ЭСБМ|3к}} С. 184.</ref>, таксама шэраг прыкладаў ужываньня гэтага слова ў форме «яз» падае [[Гістарычны слоўнік беларускай мовы]]<ref>{{Літаратура/ГСБМ|37к}} С. 300.</ref>}} (''vulgariter jazi''). У лісьце да імпэратара [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта Люксэмбурскага]] ад 1420 году вялікі князь [[Вітаўт]] ужыў выраз «''ловы, у народнай мове менаваныя „гайны“''»{{Заўвага|Этымалягічны слоўнік беларускай мовы [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] падае: «''Гайно — 'бярлога, логава'''»<ref>{{Літаратура/ЭСБМ|3к}} С. 18.</ref>}} (''indagines, alias in vulgari hayn'')<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 208.</ref>. У 1423 годзе ён зацьвердзіў дароўную грамату віленскага ваяводы Альбэрта Манівіда капліцы пры Віленскай катэдры, дзе загадвалася тром «''сем’ям''» (''familiae vulgariter siemie'') Цярэнцевічаў (''Terentiewiczy'') даваць «''лукно пяціпяднае''» (''lukno petypedne'') мёду, а братам Львовічам (''Lwowiczy'') і Небутовічам (''Nebutowiczy'') — «''лукно шасьціпяднае''» (''vulgariter lukno szescipedne'') мёду на карысьць той капліцы<ref name="Dajlida-2019-176"/>. У дароўнай грамаце віленскага мяшчаніна Мацея Волаха і яго жонкі Дароты [[Віленскі кляштар францішканаў|Віленскаму кляштару францішканаў]] ад 1422 году лацінскі выраз «''situm circa fluvium Niemesz''» («''разьмешчаны ля ракі [[Нявежа (Летува)|Нямежы]]''») патлумачылі гутарковым выразам «''на Нямежы''» (''in vulgari comuniter dicendo na Nemeszi'')<ref name="Dajlida-2019-176">Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 176.</ref>. У 1434 годзе ў дароўнай грамаце, якой [[Андрэй Саковіч (ваявода)|Андрэй Саковіч]], дзедзіч [[Немянчын]]а, надаваў Віленскай катэдры дзесяціну з свайго двара ў [[Сьвянцяны|Сьвянцянах]], згадваліся мясцовыя жыхары Войтка, два Мікіты, Кузьма Сямашыч (''Cusma Semaszicz''), Кастусь Пуршка (''Costhus alius Purschka'') ды іншыя. Некаторыя зь іх былі ўдзельнікамі суполак [[Бортніцтва|бортнікаў]], якія па-народнаму называліся «''сябрылы''» (''alias sabrili''); супольнік такой сябрылы называўся «''сябрыч''» (''alias sabricz'')<ref name="Dajlida-2019-176"/>. У грамаце 1436 году, якой Конрад Кучук (''Cunradus alias Kuczuc''), дзедзіч [[Жырмуны|Жырмуноў]], чыніў наданьне Віленскаму касьцёлу францішканаў, згадвалася мера мёду, якая па-народнаму называлася «''шацец''» (''vulgariter dictam szathec'')<ref name="Dajlida-2019-176"/>. У грамаце 1437 году Станіслаў Даўгайла, харужы віленскі, надаваў Віленскай катэдры сваю зямлю Навіны (''Nowiny'') на дзесяць «''бочак''» (''ad decem tunnas alias beczki'')<ref name="Dajlida-2019-177">Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 177.</ref>. У 1451 годзе кашталян віленскі [[Сямён Гедыгольдавіч]] заснаваў [[Касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі (Вішнеў)|касьцёл]] у сваёй вотчыне [[Вішнеў (Менская вобласьць)|Вішневе]] і надаў яму зямлю «''з пашняй''» (''cum agro alias z pasznia'') і лугі, па-народнаму менаваныя «''сенажаці''» (''prata alias sianozaczy''). У 1452 годзе Магдалена, удава старосты [[Ліда|лідзкага]] Ягінта, надала Віленскаму кляштару францішканаў «''пашню''» (''agrum alias pasznia'') зь людзьмі ў [[Тракелі (Вярэнаўскі раён)|Тракелях]]. У 1459 годзе пан Андрэй Даўгердавіч надаў [[Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя (Лынтупы)|касьцёлу]] ў [[Лынтупы|Лынтупах]] людзей, якія мусілі даваць «''бязьмен''» мёду (''bezmien mellis'') або «''пуд''» мёду (''pud mellis''), а таксама пэўную меру «''грачыхі''» (''hreczychy'')<ref name="Dajlida-2019-177"/>. [[Файл:Ліст вялікага князя Вітаўта з подпісам “Самъ” (1399).jpg|значак|Ліст вялікага князя Вітаўта рыскаму бурмістру на [[Старабеларуская мова|беларускай мове]] з подпісам «''Самъ''», 1399 г.]] Яшчэ ў XIII ст. прускі храніст Хрысьціян пісаў: «''Калісьці [[Вэнэды]]я, цяпер Літванія, адсюль назва Вэнэдзкай затокі''» і такім парадкам лічыў пачатковую Літву [[Славянскія мовы|славянскай]] краінай<ref>[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] Літва і ліцьвіны — адкуль і хто? (пасляслоўе) // {{Літаратура/Літва-Беларусь: гістарычныя выведы|к}} С. 23.</ref>. У 1440-х гадох славянскай назваў літоўскую мову пісьменьнік і гуманіст, будучы [[папа|рымскі папа]] [[Піюс II (папа рымскі)|Энэа Сыльвіё Пікаляміні]]: «''Літва месьціцца на ўсход ад Польшчы. Мова народу — славянская''»{{Заўвага|{{мова-la|«Lituania et ipsa late patents regio Polonis ad orlentem connexa est… Sermo gentis Sclavonicus est''»|скарочана}}<ref>Pii II Pontificis Maximi Historia Rerum ubique Gestarum cum Locorum descriptione. — Parrhisiis, 1509. P. 109v—110.</ref>}}<ref name="Urban-2001-113">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 113.</ref><ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 265—266.</ref><ref name="Zajkouski-Cakvin-1997"/>. Невядомы сучасьнік [[Ян Длугаш|Яна Длугаша]] ў трактаце пра Памор’е (1464 год) пісаў, што «''мову памаранаў аднолькава могуць разумець палякі, русіны, ліцьвіны і прусы{{Заўвага|Пад прусамі тут, напэўна, разумелася польскае насельніцтва, якое тады жыло ў нізоўі [[Вісла|Віслы]] на яе правым узьбярэжжы<ref name="Urban-2001-15">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 15.</ref>}}''»<ref name="Zajkouski-Cakvin-1997"/>. Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, што хоць сам Длугаш адзначыўся супярэчлівымі сьцьверджаньнямі пра мову ліцьвінаў, якіх залічваў да славянізаваных балтаў гэтак званага «[[Італійцы|італійскага]] паходжаньня»<ref name="Urban-2001-76">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 76.</ref>, аднак апісваючы эпізоды хрышчэньня ліцьвінаў і [[жамойты|жамойтаў]] храніст засьведчыў: пры хрышчэньні ліцьвінаў польскія сьвятары ня мелі патрэбы ў перакладніках, якія спатрэбіліся ім пры хрышчэньні жамойтаў{{Заўвага|Таксама у 11-й кнізе сваіх хронікаў Ян Длугаш згадаў першага каталіцкага біскупа для Жамойці [[Мацей зь Вільні|Мацея]]: «''з паходжаньня Немец, які, аднак, нарадзіўся ў Вільні. Ён добра ведаў мовы літоўскую і жамойцкую''», чым прызнаў існаваньне дзьвюх асобных моваў — літоўскай і жамойцкай<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 22.</ref>}}<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 22, 103.</ref>. Тым часам вялікі князь [[Гедзімін]] запрашаў з Захаду ў Вялікае Княства Літоўскае дзеля хрышчэньня ліцьвінаў манахаў-прапаведнікаў, якія валодалі «польскай» і «рускай» мовамі<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 58, 102.</ref>. У грамаце вялікага князя [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандра]] да біскупа віленскага [[Войцех Табар|Войцеха Табара]] ад 1503 году пан [[Іван Сапега]], які працаваў у славянскім сакратарыяце Вялікага Княства Літоўскага і фактычна азначаўся ў дзьвюх папскіх булах ад 1501 году як «''сакратар рускай мовы''» («''secretarius Ruthenicus''», «''in cancellaria Ruthenica secretarium et capitaneum''»), характарызаваўся як «''secretario nostro Litvano''» («''secretarius noster Litvanus''»), што варта разумець як «''сакратар літоўскай мовы''»<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 114.</ref>. Паводле гісторыка Паўла Урбана, гэта ёсьць адным зь сьведчаньняў працэсу сьціраньня этнічнай мяжы паміж ліцьвінамі і [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]] ў XV—XVI стагодзьдзях<ref name="Urban-2001-85">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 85.</ref>. Увогуле, атаясамліваньне Літвы і Русі адзначаў яшчэ польска-прускі гісторык і этнограф XVII ст. {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мацей Прэторыюс||pl|Mateusz Pretoriusz}}, тлумачэньне якому бачыў у агульным паходжаньнем рускіх і літоўскіх княскіх дынастыяў — «''з Прусаў''»<ref>Naruszewicz A. Historya narodu polskiego. T. 1, cz. 1. — Warszawa, 1824. [https://polona.pl/item/historya-narodu-polskiego-t-1-cz-1,OTYyMDI0Njg/265/#info:metadata S. 206].</ref>. Ён жа сьцьвярджаў паходжаньне назвы літвы ад [[Люцічы|люцічаў]]<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 292.</ref>, а таксама сьведчыў, што «''літоўская мова ёсьць настолькі пашыранай у Русі, што літоўскую мову называюць рускай і рускую — літоўскай''»{{Заўвага|{{мова-de|«Die Littauische Sprache ist in Reussen so gemein gewesen, dass man Littauisch Reussisch genannt und Reussisch Littauisch»|скарочана}}}}<ref>Vater J. S. Die Sprache der alten Preussen. — Braunschweig, 1821. [https://books.google.by/books?id=LoICAAAAQAAJ&pg=PR12-IA6&dq=Die+Littauische+und+jetzige+Nadravische&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiX_eWNjp31AhWX87sIHWgzCo4Q6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=Die%20Littauische%20und%20jetzige%20Nadravische&f=false S. VI].</ref>, на што зьвяртае ўвагу [[Вацлаў Пануцэвіч]]<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 278.</ref>. Паводле гісторыка [[Андрэй Катлярчук|Андрэя Катлярчука]], азначэньне старой беларускай літаратурнай мовы як «рускай» (паралельна зь яе азначэньнем «літоўскай» — як гутарковай мовы ліцьвінаў) тлумачыцца тым, што яна ўжывала на пісьме [[Кірыліца|кірылічныя «рускія» літары]]<ref>[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] Швэды ў гісторыі й культуры беларусаў. — {{Менск (Мінск)}}: Энцыклапедыкс, 2002. С. 147.</ref>. Такія эўрапейскія навукоўцы, як Гэртман Шэдэль у «Сусьветнай хроніцы» (1493 год)<ref name="Panucevic-2014-265">{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 265.</ref><ref name="Zajkouski-Cakvin-1997"/>, дырэктар [[Нюрнбэрг|Нюрнбэрскае]] гімназіі Ян Коклес Норык у «Дэкастыхоне» (1511 год){{Заўвага|{{мова-la|«Post Poloniam Lituania est spaciola quoque tellus verum paludibos sylvisque plurimum obducta… Lingua utuntur Sclavonica»|скарочана}}<ref>Jo. Coclei Norici Decastichon. In librum. Norinburgae, 1511, pp.Kv-K II — Inkunabel. Gymnasial Bibliothek zu Koeln, GB XI 490b, Panzer VII, 451, 86.</ref>}}<ref name="Zajkouski-Cakvin-1997"/>, Ян Багемскі ў працы «Звычаі ўсіх народаў» (1538 г.){{Заўвага|{{мова-la|«Lithunia est Poloniae ad ortum connexa noningentorum millium passuum circuitu magna sui parte palustris plurimumque nemorosa… Sermo gentis, ut Polonis, Sclavonicus, hie enim sermo, quern latissime patet, ac plurimis quidem gentibus communis est…»|скарочана}}<ref>Omnium Gentium Mores, Leges et Ritus. Ex mulris clarissimis rerum scriptoribus a Joanne Boemo Aubano Teutonico nuper collecti et novissime recogniti. Antverpiae, 1538. P. 80v-81.</ref>}}<ref name="Zajkouski-Cakvin-1997"/> і аўстрыйскі дыплямат [[Сігізмунд Гербэрштэйн]] у «Гісторыі Масковіі» (1549 год) пісалі пра Літву, як пра славянскі народ. Усе яны залічвалі літоўскую мову да [[славянскія мовы|славянскіх моваў]]<ref name="Stankievic-2003-639">Станкевіч Я. Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. С. 639.</ref>. Сігізмунд Гербэрштэйн, які наведваў Літву ў 1517—1526 гадох, пісаў: * «''…бізона ліцьвіны ў сваёй мове называюць „зубр“ (Suber{{Заўвага|Тым часам [[летувісы]] завуць гэтага зьвера ''stumbras''<ref name="Arlou-2012-160">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 160.</ref><ref name="Zajkouski-2009">[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/_articles/zaj2/%D0%97%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%AD._%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F.html Літва гістарычная] // [[Наша слова|Наша Слова]]. № 26 (917), 1 ліпеня 2009 г.; № 27 (918), 8 ліпеня 2009 г.</ref>}})''»{{Заўвага|{{мова-la|«Bisontem Lithwani lingua patria vocant Suber, Germani improprie Aurox vel Urox»<ref>Sigmund von Herberstein. Rervm Moscoviticarvm Commentarii. — Antverpiae, 1557. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=iUphAAAAcAAJ&dq=Quae+fera+Lithwanis+sua+lingua+Loss&q=suber#v=snippet&q=suber&f=false P. 117].</ref>|скарочана}}}}; * «''…той зьвер, якога ліцьвіны ў сваёй мове называюць „лось“ (Loss), по-нямецку завецца Ellend („лось“ — нямецк.)''»{{Заўвага|{{мова-la|«Quae fera Lithwanis sua lingua Loss est, earn Germani Ellend, quidem Latine Alcem vocant»<ref>Sigmund von Herberstein. Rervm Moscoviticarvm Commentarii. — Antverpiae, 1557. [https://books.google.by/books?id=iUphAAAAcAAJ&pg=PA118-IA1&dq=Quae+fera+Lithwanis+sua+lingua+Loss&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwii8ueNhb70AhWB-qQKHTj7BbIQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=Quae%20fera%20Lithwanis%20sua%20lingua%20Loss&f=false P. 118].</ref>|скарочана}}}}; * «''Гаспадар прызначае туды [ў Жамойць] ўрадоўцу [зь Літвы], якога ў сваёй мове яны [ліцьвіны] называюць „староста“ (Starosta)''»{{Заўвага|{{мова-la|«ex Lithvania a Principe Praefectus, quem sua lingua Starosta, quasi seniorem appellant praeficitur»<ref>Sigmund von Herberstein. Rervm Moscoviticarvm Commentarii. — Antverpiae, 1557. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=iUphAAAAcAAJ&dq=Quae+fera+Lithwanis+sua+lingua+Loss&q=suber#v=snippet&q=starosta%20lingua&f=false P. 119].</ref>|скарочана}}}}<ref name="Stankievic-2003-639"/>. Вэнэцыянскі дыплямат Марка Фаскарына ў 1557 годзе пісаў, што «''маскавіты размаўляюць і пішуць славянскай мовай, таксама як [[Харватыя|далматы]], [[Чэхія|чэхі]], [[палякі]] і ліцьвіны''»{{Заўвага|{{мова-it|«Questi Moscoviti parlano la lingua Schiavona, et scrivono nella stessa, siccome i Dalmatini, Bohemi, Polacchi et Lithuani…»|скарочана}}<ref>Historica Russiae Monumenta, ex antiquis exterarum gentium archivis et bibliothecis depromta ab A. J. Turgenevio, T. I. Nr. 135. — Petropoli, 1841. P. 149.</ref>}}<ref>Станкевіч Я. Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. С. 639—640.</ref>. Успрыманьнем у Польшчы ліцьвінаў (разам з русінамі) як народу славянскай мовы, этнічна блізкага палякам, тлумачыцца пасольская інструкцыя для [[Эразм Цёлак|Эразма Цёлка]] на перамовы з новаабраным папам [[Юліюс II (папа рымскі)|Юліюсам II]], выдадзеная ў 1504 годзе ў канцылярыі [[Карона Каралеўства Польскага|Каралеўства Польскага]], дзе сьцьвярджалася нібы «''землі Літоўскага княства спакон веку былі заселеныя палякамі''»<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 84, 113.</ref>. Тым часам у творах паэта і пісьменьніка [[Мікалай Рэй|Мікалая Рэя]], аднаго з заснавальнікаў [[Польская літаратура (рэнэсанс)|польскай літаратуры]], ліцьвіны гавораць па-беларуску (напрыклад, ліцьвін простага [[Стан (сацыяльная група)|стану]] зь верша «Litwin co pytał Polaka iako gi zową», выдадзенага ў 1562 годзе<ref>Rozprawy Akademii Umiejętności: Wydział Filologiczny. T. VIII, 1894. [https://books.google.by/books?id=bFIoAAAAYAAJ&pg=PA331&dq=rzek%C5%82+Litwin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwisoP7b4t7zAhVI6qQKHfNUAHsQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=rzek%C5%82%20Litwin&f=false S. 331].</ref>). Як падкрэсьліваў польскі гісторык літаратуры і мовазнаўца [[Аляксандар Брукнэр]], «''калі [Мікалай Рэй] пазьней апісваў русінаў, яны гаварылі „па-літоўску“ (г.зн. па-беларуску; ліцьвін у яго заўсёды быў толькі беларусам), ніколі па-ўкраінску''»{{Заўвага|{{мова-pl|«[Mikołaj Rej] jeżeli później o Rusinach opowiadał, prawili mu po "litewsku" (tj. po białorusku; Litwin u nego zawsze tyle co Białorusin), nigdy po małorusku»|скарочана}}}}<ref>Brückner A. Mikołaj Rej: człowiek i dzieło. — Lwów, 1922. S. 7.</ref><ref>Brückner A. Mikołaj Rej. — Warszawa: PWN, 1988. [https://books.google.by/books?id=SKTqAAAAMAAJ&q=Miko%C5%82aj+Rej+litwin&dq=Miko%C5%82aj+Rej+litwin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjn5Lee4N7zAhVrgP0HHScUAxkQ6AF6BAgCEAI S. 14].</ref>. Таксама ў працы «Statuta, prawa i konstytucje», выдадзенай у 1600 годзе ў [[Кракаў|Кракаве]], каралеўскі сакратар [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ян Янушоўскі||pl|Jan Januszowski}} зазначаў, што ў «''народнай літоўскай мове''» ({{мова-la|vulgo Lituanico|скарочана}}) судовага сакратара называюць дзецкім (''Dzieczkie'')<ref>Januszowski J. Statuta, prawa y constitucie. — Kraków, 1600. [https://books.google.by/books?id=AwpqPXb2wE8C&pg=PA834&lpg=PA834&dq=%22vulgo+lituanico%22&source=bl&ots=Pj8onEbDfy&sig=ACfU3U3c61-MJ5YxF1VMaHXJ7Wjj75Uwhw&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi78qfTgoX2AhVSQfEDHZMyBsgQ6AF6BAgEEAM#v=onepage&q=lituanico&f=false S. 834].</ref>. [[Файл:Книга, глаголемая по-гречески катехизис, по-литовски оглашение, русским же языком нарицается беседословие (1627, 1783).jpg|значак|Першая старонка катэхізісу {{nowrap|Л. Зізанія}} (перавыданьне 1783 году, [[Горадня]]): «''Книга, глаголемая по-гречески катехизис, по-литовски оглашение, русским же языком нарицается беседословие''»]] Апублікаваная ў 1578 годзе ў [[Кракаў|Кракаве]] [[Хроніка Эўрапейскай Сарматыі]] зазначала, што «''…усе іншыя найбольшыя і найхрабрэйшыя народы ўсходніх і паўночных краінаў, якія ўжываюць славянскую мову, ёсьць баўгары, басьнякі, сэрбы, …ліцьвіны, што пануюць размашыста, кашубы… чэхі, палякі, мазуры… Ва ўсіх гэтых краінах, ад Ледавітага акіяну… да Міжземнага і Адрыятычнага мораў, жывуць народы славянскай мовы… Хоць многія зь іх свой бацькоўскі спосаб жыцьця зьмянілі на звычаі іншых народаў. Гэтак басьнякі, баўгары, сэрбы, рацы і далматы перанялі звычаі туркаў і вугорцаў… Ліцьвіны, русіны і мазуры зблізіліся з палякамі… Па-за гэтым, аднак, усе яны, хоць расьсяліліся сярод іншых народаў, гутараць, асабліва ў вёсках, на сваёй роднай, хай сабе адметнай, славянскай мове''»<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 18—19.</ref>. Таксама пры апісаньні Масковіі паведамлялася, што «''іншыя славяне, якімі ёсьць палякі, чэхі, ліцьвіны (літва) ды іншыя, якія ад мовы рускай адрозьніваюцца, іншым імём цара называюць, адныя Krol, другія Korol, альбо Kral…''»{{Заўвага|{{мова-la|«cæteri autem Slavones vtpote Poloni, Bohemi, Lituani, et cæteri, qui ab idiomate Ruthenico diuersi sunt, alio nomine Regem appellant, scilicet Krol, alij Korol, et Kral»|скарочана}}<ref> Sarmatiae Europeae descriptio, quae regnum Poloniae, Lituaniam, Samogitiam, Russiam, Masouiam, Prussiam, Pomeraniam, Liuoniam, & Moschouiae, Tartariaeque partem complectitur. — Cracovia, 1578. [https://books.google.by/books?id=ULz4bTnQRRoC&pg=RA1-PA29&dq=lithwanice&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjT0tKVws3zAhVbSvEDHcDSCYIQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=kral&f=false Fol. 25].</ref>}}{{Заўвага|{{мова-pl|«Insi zaś Słowacy, iako są Polacy, Czechowie, Litwa, y insi, ktorzy od mowy Ruskiey są rożni inszym imieniem Cara zowią iedni Krolem drudzy Korolem albo Kralem...»<ref>Zbior dzieiopisow polskich, Т. 4. — Warszawa, 1768. [https://books.google.by/books?id=HvYvAAAAYAAJ&pg=PA523&dq=Cara+zowi%C4%85+iedni+Krolem+drudzy+Korolem+albo+Kralem&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiYusyoy87zAhVGSPEDHeBLBFwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=Cara%20zowi%C4%85%20iedni%20Krolem%20drudzy%20Korolem%20albo%20Kralem&f=false S. 523].</ref>|скарочана}}}}. А ў дапоўненым польскамоўным выданьні 1611 году зазначалася, што «''…называе гэты танец русь і літва Korohodem''»{{Заўвага|{{мова-pl|«...zowie ten taniec Ruś y Litwa Korohodem»<ref>Kronika Sarmacyey Europskiey. — Krakow, 1611. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=FxhhAAAAcAAJ&dq=y+Litwa+obuwie+sobie+plot%C4%85%2C+kt%C3%B3re+Litwa+lapciami&q=Korohodem#v=onepage&q=taniec&f=false S. 27].</ref>|скарочана}}}} і «''…як русь, і літва абутак сабе пляце, які літва называе Lapciami, а русь — Kurpiami''»{{Заўвага|{{мова-pl|«...iako Ruś y Litwa obuwie sobie plotą, które Litwa lapciami, Ruś kurpiami nazywa»<ref>Kronika Sarmacyey Europskiey. — Krakow, 1611. [https://books.google.by/books?id=FxhhAAAAcAAJ&pg=RA4-PA11&dq=y+Litwa+obuwie+sobie+plot%C4%85,+kt%C3%B3re+Litwa+lapciami&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwirgZfnxM7zAhU1SvEDHe--CFwQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&q=l%C3%A1p%C4%87i%C3%A1mi&f=false S. 11].</ref>|скарочана}}}}{{Заўвага|Разам з тым, у гэтым жа выданьні адзначалася, што {{мова-pl|«...y sam narod Litewski iasnie assernie abowiem wiele słow Lacinskich y Włoskich w iezyku ich przyrodzonym nayduie sie iako Dziewos po Litewsku a po Lacinie Deus Bog; Saulas, u nich Słońce a po Lacinie Sol; maja y Niemieckich słow w swey mowie niemało jako Kinig a u nich Kоnigos Xiaże. Maia y Greckich słow nieco w sobie <...> ale się w tych swych kraiach z [[Палямон (літоўскі князь)|Palemoniem]] zoszli»|скарочана}}. Паводле гісторыка і мовазнаўцы [[Мікалай Нікалаеў|Мікалая Нікалаева]], укладальніка акадэмічнага выданьня «Гісторыі беларускай кнігі», у той час пад назвай «літоўская мова» ўжо разумелася лучнасьць славянскіх і балтыйскіх дыялектаў у межах Вялікага Княства Літоўскага (палітычнай Літвы): «''у розных частках дзяржавы карысталіся сваімі дыялектамі „рускай“ ці „літоўскай“ мовы''», прытым «''асабліва адрозьніваліся дыялекты балтыйскія''»<ref>{{Літаратура/Гісторыя беларускай кнігі|1к}} С. 78.</ref>}}. [[Файл:Чэскі і рускі когут, валынскі півень, літоўскі пятух (1627, 1653).jpg|значак|Старонка слоўніка П. Бярынды (другое выданьне, Куцейна пад [[Ворша]]й, 1653 г.): «''Пѣтель: чэскі і рускі — когут, валынскі — півень, літоўскі — пятух''»]] Маскоўскі пісьменьнік {{Артыкул у іншым разьдзеле|Трыфан Карабейнікаў||ru|Коробейников, Трифон}} пры апісаньні свайго падарожжа празь Вялікае Княства Літоўскае адзначыў пра адно зь местаў: «''А поставил тое полату, живеть в ней костянтиновской жилец, судья, по-литовски [[войт|вой]], именем Скряга''»<ref>Православный Палестинский сборник. Т. 9, вып. 2. — СПб., 1890. [https://books.google.by/books?id=GcM7AQAAMAAJ&pg=RA1-PA76&dq=%D1%81%D1%83%D0%B4%D1%8C%D1%8F+%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8+%D0%B2%D0%BE%D0%B9&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwityJ6Zib35AhUBh_0HHX1SD0QQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q&f=false С. 76].</ref>. У {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вайсковы статут Маскоўскай дзяржавы (1607)|вайсковым статуце Маскоўскай дзяржавы 1607 году|ru|Воинский устав (1607)}} зазначалася<ref>Устав ратных, пушечных и других дел, касающихся до воинской науки. Т. 1. — СПб., 1777. [https://books.google.by/books?id=fvtkAAAAcAAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=%D0%B0+%D0%BF%D0%BE+%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B8+%D0%B8+%D0%BF%D0%BE+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8+%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%82%D1%8A,+%D0%B0+%D0%BF%D0%BE+%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B8+%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%8A&source=bl&ots=pGqMudYDUC&sig=ACfU3U16i03ipvtTAPg7wX34h8B2NroklA&hl=be&sa=X&ved=2ahUKEwi96-63uL_zAhUYtKQKHd4MAbYQ6AF6BAgREAM#v=onepage&q&f=false С. 73].</ref>: «''…подобает большому Маршалке <…> держаши у себя книгу, именуемую по Француски ле Дроа, а по Немецки Спекулюм Саксоници юрис, а по Польски и по Литовски Статут, а по Руски судебник''»<ref>Савченко Д. А. Создание Соборного Уложения: исторический опыт модернизации отечественного законодательства // Вестник НГУЭУ. № 3, 2013. С. 211.</ref>. У скарзе жыхара [[Наўгародзкая зямля|Наўгародзкай зямлі]] да маскоўскага гаспадара [[Васіль Шуйскі|Васіля Шуйскага]] пра напад ў 1610 годзе на вясельны паязд адзначалася, што нападнікі крычалі «''по-литовски: хапай, хапай, рубай, рубай''»<ref>Селин А. А. Об одной сельской свадьбе при царе Василии Шуйском // Мифология и повседневность. Вып. 2. Мат. науч. конф., 24-26 февраля 1999 г. СПб., 1999. С. 186—197.</ref>. У Актах [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] (запіс ад 1618 году): «''… выехали из деревни человек с пятнадцать, а на них магерки литовския, и почали им говорить по-литовски: не утекайте-де!''»<ref>Акты Московского государства. Т. 1. — СПб., 1890. С. 148.</ref><ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-234"/>. У выпісе з дакумэнтаў Маскоўскай дзяржавы за 1658 год зазначалася пра [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|ўзятага ў палон]] беларуса: «''зовут де ево по-литовски Ян Мелешков, а во крещение Гришка Иванов сын''»<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 386.</ref>. Увогуле, яшчэ ў 1918 годзе гісторык літаратуры і мовазнаўца [[Аляксандар Брукнэр]] зьвяртаў увагу на тое, што ў Маскоўскай дзяржаве беларуская мова афіцыйна вызначалася як «літоўская»<ref>Brückner A. Z niwy białoruskiej. — Kraków, 1918. [https://polona.pl/item/z-niwy-bialoruskiej,Njc4NTg4MjY/5/#info:metadata S. 4].</ref>. Гэты ж факт прызнаюць летувіскія аўтары {{Артыкул у іншым разьдзеле|Станіславас Лазутка||lt|Stanislovas Lazutka}}, [[Ірэна Валіканіце]] і [[Эдвардас Гудавічус]]: «''у канцылярыі вялікага князя маскоўскага дакумэнты, якія прыходзілі з ВКЛ, напісаныя на старабеларускай мове, вызначаліся як пісаныя „па-літоўску“''»{{Заўвага|У якасьці прыкладаў падаюцца вопісы архіваў маскоўскага гаспадара і пасольскага прыказа: «''Грамота <…> писана по-литовски''» (1502 год), «''Лист <…> писан по-литовски''» (1570 год) ды іншыя<ref>Описи Царского архива XVI века и архива Посольского приказа 1614 года / Под ред. С. О. Шмидта. — Москва: Изд-во вост. лит., 1960. С. 68, 73.</ref>}}<ref>Лазутка С., Валиконите И., Гудавичюс Э. Первый литовский статут. — Вильнюс, 2004. [https://books.google.by/books?id=jeg1AQAAIAAJ&q=po+litowski+Pisan&dq=po+litowski+Pisan&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjx2qfv0vX1AhXDQ_EDHSUyANgQ6AF6BAgEEAI С. 64].</ref>. Праваслаўны культурны дзяяч [[Ляўрэнці Зізані]], ураджэнец Вялікага Княства Літоўскага, выдаў у 1627 годзе на заказ патрыярха Вялікі [[катэхізіс]], у якім гэтак патлумачыў назву кнігі: «''Книга, глаголемая по-гречески катехизис, по-литовски оглашение, русским же языком нарицается беседословие''» і такім чынам атаясамліваў літоўскую мову з [[Старабеларуская мова|старабеларускай]], а рускую — з [[Стараславянская мова|стараславянскай]]. Праз год маскоўскі гаспадар [[Міхаіл I Раманаў]] пытаўся ў яго: «''По литовскому языку как вы говорите „собра“?''», на што асьветнік адказваў: «''Тожде и по литовскому языку „собра“''»<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-234"/><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-325"/>. Іншы культурны дзяяч і лексыкограф [[Памва Бярында]], ураджэнец Рэчы Паспалітай, таксама атаясамліваў літоўскую мову з старабеларускай: «''пѣтель'' (царкоўнаславянская мова)'': чэскі і рускі — когут, валынскі — півень, літоўскі ''(г.зн. па-старабеларуску)'' — пятух''»<ref name="Sviazynski-2006">Свяжынскі У. Праблема афіцыйнай мовы ВКЛ у літоўскай і украінскай гістарыяграфіях // «Мова — Літаратура — Культура»: матэрыялы V Міжнароднай навуковай канферэнцыі (да 80-годдзя прафесара Льва Міхайлавіча Шакуна), Мінск, 16-17 лістапада 2006 года / Беларускі дзярж. ун-т; у аўтарскай рэдакцыі. — {{Менск (Мінск)}}: Права і эканоміка, 2007. С. 131.</ref>. [[Файл:Widaw in German, Vilna in Italian, Wilenski in Lithuanian (Belarusian), Wilna in Polish, Vilne in French, Vilna in Latin (V. Coronelli, 1690) (2).jpg|значак|Фрагмэнт мапы ВКЛ ([[Вэнэцыянская рэспубліка|Вэнэцыя]], 1690 г.) з назвамі Вільні на розных мовах: ''Widaw'' на нямецкай, ''Vilna'' на італьянскай, ''Wilenski'' [горад, замак] на літоўскай (г. зн. беларускай), ''Wilna'' на польскай, ''Vilne'' на францускай, ''Vilna'' на лаціне<ref name="Briedis-2009">Briedis L. Vilnius: City of Strangers. — Central European University Press, 2009. P. 15.</ref>]] Гісторык мовы [[Сяргей Запрудзкі]] сярод сьведчаньняў называньня беларускай мовы «літоўскай», апроч Сігізмунда Гербэрштэйн, Лаўрэція Зізанія і Памвы Бярынды, таксама прыводзіць аўтара лацінамоўнай польскай граматыкі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Статорыюс-Стоенскі|Пятра Статорыюса-Стоенскага|pl|Piotr Stoiński}}{{Заўвага|{{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Статорыюс-Стоенскі||pl|Piotr Stoiński}} пісаў пра існаваньне мазавецкага, рускага і літоўскага дыялектаў поруч з польскай мовай, разумеючы пад літоўскім дыялектам беларускую мову<ref name="Zaprudzki-2013"/>}} (XVI ст.), славацкага падарожніка {{Артыкул у іншым разьдзеле|Даніэль Крман|Даніэля Крмана|uk|Даніел Крман}} і [[Пісар вялікі літоўскі|пісара вялікага літоўскага]] [[Удальрык Крыштап Радзівіл|Ўдальрыка Радзівіла]], які заклікаў да рэформы літоўскай граматыкі на фанэтычнай аснове (XVIII ст.)<ref name="Zaprudzki-2013">[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/%d0%97%d0%b0%d0%bf%d1%80%d1%83%d0%b4%d1%81%d0%ba%d1%96_%d0%9d%d0%b0%d0%b7%d0%b2%d1%8b%20%d0%b1%d0%b5%d0%bb%20%d0%bc%d0%be%d0%b2%d1%8b_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. Рэд. М. Прыгодзіча. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2013. С. 91—93.</ref>. Ён жа адзначае сярод тых, хто сьцьвярджаў, што ліцьвіны гаварылі на славянскай мове, апроч Гераніма Праскага, яшчэ {{Артыкул у іншым разьдзеле|Паола Джовія Навакомскі|Паолу Джовію Навакомскага|uk|Паоло Джовіо}} і {{Артыкул у іншым разьдзеле|Конрад Геснэр|Конрада Геснэра|be|Конрад Геснер}}<ref name="Zaprudzki-2013-92">[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/%d0%97%d0%b0%d0%bf%d1%80%d1%83%d0%b4%d1%81%d0%ba%d1%96_%d0%9d%d0%b0%d0%b7%d0%b2%d1%8b%20%d0%b1%d0%b5%d0%bb%20%d0%bc%d0%be%d0%b2%d1%8b_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. Рэд. М. Прыгодзіча. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2013. С. 92.</ref>. Гісторык [[Андрэй Катлярчук]] зьвяртае ўвагу на тое, што гістарычных ліцьвінаў да шэрагу славянамоўных народаў таксама залічваў швэдзкі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёхан Гот Батвід||sv|Johannes Bothvidi}}{{Заўвага|{{мова-la|«Illyricam voco Linguam qua Sclavis, Croatis, Bohemis, Dalmatis, Polonis, Lithvanis, Russis, Muschovitis alias populi est communis»|скарочана}}}}<ref>[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] Швэды ў гісторыі й культуры беларусаў. — {{Менск (Мінск)}}: Энцыклапедыкс, 2002. С. 139, 142.</ref>. Францускі палітык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Блез дэ Віжэнэр||pl|Blaise de Vigenère}} у сваім «Апісаньні Польскага Каралеўства» (1573 год) зазначаў пра жыхароў [[Падольле|Падольля]], што «''няма ніякага сумневу ў тым, што яны, падобна іншым, належаць да славянска-рускага племені; бо і мова іхная, і норавы, і звычаі амаль тыя ж самыя, як на Чырвонай Русі, Валыні і Літве''»<ref>Блез де Виженер. [https://www.vostlit.info/Texts/rus14/Vizhener/text.phtml?id=395 Описание Польского Королевства] // Мемуары, относящиеся к истории Южной Руси. Вып. I (XVI ст.). — Киев, 1890.</ref>. Нямецкі дыплямат {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яган Георг Корб||ru|Корб, Иоганн Георг}} у дзёньніку свайго падарожжа 1698 году ў Масковію праз [[Прусія|Прусію]], Жамойць і Літву (у тым ліку сталіцу Вільню) пры апісаньні [[Жодзін]]а адзначыў, што свае заезныя двары ліцьвіны называюць «круг»<ref>Корб И. Г. Дневник путешествия в Московию. — СПб., 1906. [https://books.google.by/books?id=erw6AQAAMAAJ&pg=PA28&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi_68Pqj8LzAhVwRfEDHW48B7I4KBDoAXoECAoQAg#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&f=false С. 28].</ref> ({{мова-la|«Diversoria sua Lithuani Krug appellant»|скарочана}}<ref>Korb J. G. Diarium itineris in Moscoviam perillustris ac… — Vienna, 1698. [http://elib.shpl.ru/ru/nodes/55809-korb-j-g-diarium-itineris-in-moscoviam-perillustris-ac-ignatii-christophor-nobilis-domini-de-guarient-rall-ab-romanorum-imperatore-leopoldo-i-ad-tzarum-et-magnum-moscoviae-ducem-petrum-alexiowicium-anno-1698-vienna-1698#mode/inspect/page/38/zoom/4 P. 26].</ref>). На выдадзенай у 1690 годзе ў [[Вэнэцыянская рэспубліка|Вэнэцыі]] мапе Вялікага Княства Літоўскага падаваліся варыянты назваў асобных мясьцінаў на розных мовах, дзе для Вільні з пазнакай «''Lit''» (на літоўскай мове) падавалася славянская беларуская назва «Віленскі [горад, замак]» («Wilenski»)<ref name="Briedis-2009"/>. [[Файл:Udalryk Kryštap Radzivił. Удальрык Крыштап Радзівіл (1742-47).jpg|значак|[[Удальрык Крыштап Радзівіл|Удальрык Радзівіл]]]] У 1637 годзе шляхціч з [[Слуцкае княства|Случчыны]] [[Ян Цадроўскі]], які спадарожнічаў князю [[Багуслаў Радзівіл|Багуславу Радзівілу]] ў Нямеччыну ды іншыя эўрапейскія краі, запісаў у сваім дзёньніку, што ў ваколіцах [[Любэк]]у і [[Гамбург]]у — колішнім памежжы [[Германцы|германцаў]] з палабскімі славянамі ([[Люцічы|люцічамі]] і хаўруснымі ім плямёнамі) — «''…мы напаткалі мужыкоў, якія размаўлялі на мяшаным нямецка-літоўскім дыялекце; сваё паходжаньне яны вядуць ад [[Герулы|герулаў]], продкаў ліцьвінаў''»{{Заўвага|Згадка пра герулаў, відаць, сьведчыць пра папулярнасьць сярод тагачаснай літоўскай шляхты канцэпцыі ўласнага германскага паходжаньня<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 16.</ref>}}<ref>Помнікі мемуарнай літаратуры Беларусі XVII ст. — {{Менск (Мн.)}}, 1983. С. 124.</ref>. У канцы XVII — пачатку XVIII ст. у сваіх неапублікаваных лацінамоўных курсах філязофіі шэраг кіеўскіх прафэсараў называлі беларускую мову «літоўскай» — ''Lit(h)uanice''. У падрыхтаваным у гэты ж час на паўднёвай Чарнігаўшчыне або на паўночнай Палтаўшчыне зборніку вершаў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Кліменці Зіноўіў|Кліменція Зіноўіва|uk|Зіновіїв Климентій}} беларуская мова таксама называецца літоўскай: «''О теслях або теж о плотника(х) по моско(в)скии(и): а о дейлидах по лито(в)ски(и)''»<ref name="Zaprudzki-2013-92"/>. Паводле выдадзенай у 1899 годзе ў Вільні працы гісторыка {{Артыкул у іншым разьдзеле|Венядзікт Плашчанскі|Венядзікта Плашчанскага|uk|Площанський Венедикт Михайлович}}, за часамі Рэчы Паспалітай дакумэнты на беларускай мове, якія паходзілі зь Літвы, ва Ўкраіне азначалі як пісаныя літоўскай мовай ({{мова-la|st. et idiom. lithuanico|скарочана}})<ref>Площанский В. М. Прошлое Холмской Руси. — Вильна, 1899. [https://books.google.by/books?id=s6vZ3kR-LJwC&pg=RA1-PA95&dq=idiom+lithuanico&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjp9s7CqoT2AhVR_rsIHe75DucQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=idiom%20lithuanico&f=false С. 95].</ref>. Апроч таго, ліцьвіны — беларусы, якія размаўляюць на роднай беларускай мове — сталі трывалым кампанэнтам украінскіх [[інтэрмэдыя]]ў XVIII стагодзьдзя<ref>Кабржыцкая Т., Рагойша У. [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/92798/1/%D0%A2%D0%B0%D1%86%D1%86%D1%8F%D0%BD%D0%B0%20%D0%9A%D0%B0%D0%B1%D1%80%D0%B6%D1%8B%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F%2C%20%D0%A3%D1%81%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B4%20%D0%A0%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%B9%D1%88%D0%B0%20%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96%20%D1%84%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D1%80%20%D0%B2%D0%B0%20%D1%9E%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85%20%D1%96%D0%BD%D1%82%D1%8D%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F%D1%85%20%D0%A5V%D0%86%D0%86%D0%86%20%D1%81%D1%82..pdf Беларускі фальклор ва ўкраінскіх інтэрмедыях ХVІІІ ст.] // Фалькларыстычныя даследаванні. Кантэкст. Тыпалогія. Сувязі: зб. арт. Вып. 4 / пад нав. рэд. Р. Кавалёвай, В. Прыемка. — {{Менск (Мінск)}}: Бестпрынт, 2007. C. 206.</ref>, напісаных навукоўцам і пісьменьнікам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мітрафан Даўгалеўскі|Мітрафанам Даўгалеўскім|uk|Довгалевський Митрофан}}<ref>Rozprawy Wydziału Filologicznego. T. 14, 1891. [https://books.google.by/books?id=8-AfAAAAIAAJ&pg=PR18&dq=Litwin+czy+Bia%C5%82orusin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiy6pD_-t7zAhXJ-aQKHQ-EAPcQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&q=Litwin%20czy%20Bia%C5%82orusin&f=false S. XVIII].</ref> (які, магчыма, меў беларускае паходжаньне<ref name="Kabrzyckaja-2007">Кабржыцкая Т., Рагойша У. Феномен часу: драматургія Кіева-Магілянцаў як выява ўкраінска-беларускай культурнай супольнасці // Беларусь і беларусы ў прасторы і часе: зборнік да 75-годдзя прафесара Адама Мальдзіса / Грамадскае аб’яднанне «Міжнародная асацыяцыя беларусістаў», Польскі інстытут у Мінску. — {{Менск (Мінск)}}, 2007. С. 140―151</ref>), прафэсарам [[Кіева-Магілянская акадэмія|Кіеўска-Магілянскай акадэміі]] будучым [[магілёў]]скім япіскапам [[Георгі (Каніскі)|Георгіем (Каніскім)]] ды іншымі аўтарамі<ref>Гудзій М. [http://litopys.org.ua/ukrinter/int02.htm Українські інтермедії XVII—XVIII ст.] — Київ, 1960.</ref>. У 1693 годзе ў [[Лёндан]]е пабачыла сьвет ангельскамоўнае выданьне энцыкляпэдыі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Le Grand Dictionnaire historique|«Le Grand Dictionnaire historique»|en|Le Grand Dictionnaire historique}}, дзе значылася, што жыхары Літвы называюць яе «Litwa» і што мова Літвы — славянскі дыялект ({{мова-en|«Lithuania <...> called by the inhabitants, Litwa; <...> Their language is a dialect of the Sclavonick»|скарочана}})<ref>Bohun E. A Geographical Dictionary, representing the present and ancient names of all the countries, provinces, remarkable cities … of the whole world … With a short historical account of the same, etc. — London, 1693. [https://books.google.by/books?id=ag5mAAAAcAAJ&pg=PA234&dq=lithuanians+litwa+language&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiTm4DC_8fzAhWgSvEDHe4NBJ84UBDoAXoECAsQAg#v=onepage&q=lithuanians%20litwa%20language&f=false P. 234].</ref>. У выдадзеным у Лёндане 34-м томе калектыўнай навуковай працы {{Артыкул у іншым разьдзеле|Universal History (1747—1768)|«Universal History»|en|Universal History (Sale et al)}} (1762 год) зазначалася, што Літву карэнныя яе жыхары называюць «Litwa» ({{мова-en|«...Lithuania, called Litwa by the natives»|скарочана}})<ref>The Modern Part of an Universal History. Vol. XXXIV. — London, 1762. P. 409.</ref>, а таксама што Літва мяжуе з [[Расея]]й, [[Інфлянты|Інфлянтамі]], [[Валынь]]ню, [[Чырвоная Русь|Чырвонай Русьсю]], [[Польшча]]й, [[Падляшша]]м, [[Прусія]]й і [[Жамойць|Жамойцю]]<ref>The Modern Part of an Universal History. Vol. XXXIV. — London, 1762. P. 410.</ref>. Падобныя памежныя рэгіёны (з удакладненьнем у выглядзе Малой Польшчы — замест Чырвонай Русі і Польшчы) пазначаліся ў выдадзеным у [[Пэрт (Шатляндыя|Пэрце]] 13-м томе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Encyclopædia Perthensis|«Encyclopædia Perthensis»|en|Encyclopædia Perthensis}} (1806 год{{Заўвага|Перавыдаваўся ў Лёндане ў 1807 годзе і ў [[Эдынбург]]у ў 1816 годзе}}), дзе таксама адзначалася назва «Litwa» і тое, што мова Літвы — славянскі дыялект ({{мова-en|«Lithuania, or Litwa <...> The language is a dialect of the Sclavonic»|скарочана}})<ref>Encyclopaedia Perthensis; or, Universal dictionary of Knowledge. Vol. XIII. — London, 1806. P. 285.</ref>. У прадмове да выдадзенай ў 1704 годзе кнігі «Лексикон треязычный», аднаго з галоўных слоўнікаў [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]], пісьменьнік і перакладнік {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фёдар Палікарпаў-Арлоў|Фёдар Палікарпаў-Арлоў|ru|Поликарпов-Орлов, Фёдор Поликарпович}}{{Заўвага|У рэдагаваньні і дапаўненьні «Лексикона треязычного» бралі ўдзел ураджэнец Рэчы Паспалітай {{Артыкул у іншым разьдзеле|Стэфан (Яворскі)||uk|Стефан (Яворський)}} і выпускнік Кіеўскай духоўнай акадэміі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Рафаіл (Краснапольскі)||uk|Рафаїл (Краснопольський)}}, а пры складаньні гэтага слоўніка Фёдар Палікарпаў-Арлоў карыстаўся рукапісным беларуска-лацінска-польскім слоўнікам XVII ст.<ref>Сперанский М. Н. Один из источников «Триязычного лексикона» Федора Поликарпова — рукописный белорусско-латинско-польский словарь XVII в. // Из истории русско-славянских литературных связей. — М., 1960. С. 205, 209.</ref>}} адзначыў літоўскую мову сярод славянскіх: «''Вместо же языка еврейскаго наш предпоставихом славенский, яко поистинне отца многих языков благоплоднейша. Понеже от него аки от источника неизчерпаема, прочиим многим произыти языком, сиречь польскому, чешскому, сербскому, болгарскому, литовскому, малороссийскому, и иным множайшым, всем есть явно''»<ref>Поликарпов-Орлов Ф. П. Лексикон треязычный, сиречь речений славенских, еллиногреческих и латинских сокровище. — Москва, 1704. [https://viewer.rusneb.ru/ru/000199_000009_004091708?page=9&rotate=0&theme=white]</ref>. Першы прафэсійны расейскі літаратар {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Сумарокаў||ru|Сумароков, Александр Петрович}} (1717—1777), прыводзячы назвы зямлі на розных мовах, зазначаў: «''По Трансильвански Йерде : по Персидски Земин : а о Славенском, Польском и Литовском и поминать не чево; ибо сии языки теже, что и наш''»<ref>Полное собрание всех сочинений в стихах и прозе покойнаго действительнаго статскаго советника, ордена св. Анны кавалера и Лейпцигскаго ученаго собрания члена, Александра Петровича Сумарокова. Ч. X. — Москва, 1782. [https://books.google.by/books?id=33NdAAAAcAAJ&pg=PA128&dq=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A+%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj1uraa38DzAhWoQ_EDHcgPAFo4tAEQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A&f=false С. 128].</ref>. Францускі прафэсар мэдыцыны {{Артыкул у іншым разьдзеле|Жан Аструк||en|Jean Astruc}} у 1768 годзе зазначаў, што «[[каўтун]] (Koltun) — літоўская назва для {{мова-la|Plica|скарочана}}»{{Заўвага|{{мова-la|«Koltun, hoc eft, Paxillus, nomen Lithuanicum Plicæ»|скарочана}}}}<ref>Astruc J. De morbis venereis libri novem. — Neapoli, 1768. [https://books.google.by/books?id=li9QR0lQ1SUC&pg=PA408#v=onepage&q&f=false P. 408].</ref>, «koltun у літоўскай мове значыць {{мова-la|Paxillum|скарочана}}»{{Заўвага|{{мова-la|«Koltun, lithuanice Paxillum significant»|скарочана}}}}<ref>Astruc J. De morbis venereis libri novem. — Neapoli, 1768. [https://books.google.by/books?id=li9QR0lQ1SUC&pg=PA408#v=onepage&q=lithuanice&f=false P. 69].</ref>. У 1791 годзе віленскі земскі судзьдзя [[Тадэвуш Корсак]] прамаўляў на [[Чатырохгадовы Сойм|Чатырохгадовым Сойме]] зь «літоўскім акцэнтам», які ўражваў палякаў<ref>Юргайціс Р. Парламенцкая дзейнасць паслоў з віленскага сойміка ў сойме Рэчы Паспалітай у 1717—1793 гг. // [[ARCHE Пачатак]]. № 6 (105), 2011. С. 109.</ref><ref>Помнікі беларускага пісьменства 18-га стагоддзя / Уклад. А. Дайліда, Г. Ціванова, М. Свістунова. — Менск, 2021. С. 49.</ref>. У канцы XVIII ст., ужо за часамі [[Расейская імпэрыя|расейскага панаваньня]], беларуская мова працягвала называцца літоўскай. Гэтак, прызначаны кіраваць новаўтворанай [[Менская япархія|Менскай япархіяй]] [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Урадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] [[Віктар Садкоўскі]], адданы маскоўскай гаспадыні [[Кацярына ІІ|Кацярыне ІІ]], пагражаў беларускім сьвятарам на [[Слуцак|слуцкім]] эпархіяльным зборы: «''Я вас скорэню, знішчу, штоб і языка не было вашого проклятого ''літовского'' і вас саміх; я вас у зсылкі парассылаю альбо ў салдаты пааддаю, а сваіх з-за кардону пановажу!''»<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-235">Дубавец С., Сагановіч Г. [https://knihi.com/Siarhiej_Dubaviec/Starazytnaja_Litva_i_sucasnaja_Letuva.html Старажытная Літва і сучасная Летува] // {{Літаратура/З гісторыяй на Вы|2к}} С. 235.</ref><ref>{{Літаратура/Русіфікацыя: царская, савецкая, прэзыдэнцкая (2010)|к}} С. 5.</ref><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-325"/>. У 1806 годзе расейскі царкоўны гісторык, археограф і біліёграф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўген (Балхавіцінаў)||ru|Евгений (Болховитинов)}}, камэнтуючы ў сваім «Гістарычным слоўніку аб расейскіх пісьменьніках» сьцьверджаньне [[Шыман Старавольскі|Шымана Старавольскага]] пра зробленыя [[Ян з Глогава|Янам з Глогава]] (настаўнікам [[Францішак Скарына|Францішка Скарыны]]{{Заўвага|Існуе вэрсія, што Францішак Скарына мог працягнуць і выдаць пераклад, распачаты яго настаўнікам Янам з Глогава<ref>Владимировас Л. Всеобщая история книги: Древний мир. Средневековье. Возрождение. — М.: Книга, 1988. С. 201.</ref>}}) пераклады кнігаў бібліі на «славянскую мову» — мову Вялікага Княства Літоўскага<ref>Яцухна В. Скарыназнаўчая спадчына Вацлава Ластоўскага // Спадчына Скарыны: да 500-годдзя беларускага кнігадрукавання : зб. навуковых артыкулаў : у 2 ч. Ч. 1 / рэдкал. : А. Ермакова (гал. рэд.) [і інш] ; М-ва адукацыі Рэспублікі Беларусь, Гомельскі дзярж. ун-т імя Ф. Скарыны. — Гомель : ГДУ імя Ф. Скарыны, 2017. С. 61.</ref> — адзначаў, што той напраўду перакладаў іх на літоўскую мову{{Заўвага|{{мова-ru|«Но оба они ошибаются по незнанию подлинного Словянского языка. Потому что Глоговенский переводил упомянутые книги не на Славянский, а на Литовский язык, на коем они и напечатаны в Кракове»|скарочана}}}}<ref>Друг просвещения. Ч. 1, 1806. [https://books.google.by/books?id=WCloAAAAcAAJ&pg=PA100&dq=%D0%B3%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjZ_7LQhoz0AhWsR_EDHamUA3oQ6AF6BAgCEAI#v=snippet&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A&f=false С. 100].</ref>. Гэты ж аўтар у іншым сваім слоўніку (1827 год) азначаў «Катэхізіс вялікі» Л. Зізанія як ад пачатку «напісаны на літоўскай мове» ({{мова-ru|«писанный <...> на Литовском языке»|скарочана}})<ref> Словарь исторический о бывших в России писателях духовного чина греко-российской церкви. Т. 2. — СПб., 1827. [https://books.google.by/books?id=M91dAAAAcAAJ&pg=PA4&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A+%22%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%A3%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiGi9bxzY30AhU1SPEDHTyUCsI4lgEQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A%20%22%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%A3%22&f=false С. 4].</ref>, такое азначэньне гэтага выданьня як ўкладзенага «на літоўскай мове» даў яшчэ ў 1822 годзе расейскі выдавец і філёляг {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мікалай Грэч||be|Мікалай Іванавіч Грэч}}{{Заўвага|{{мова-ru|«Зизаний сочинил еще на Литовском языке большой Катихизис»|скарочана}}}}<ref>Опыт краткой истории руской литературы. — СПб., 1822. [https://books.google.by/books?id=kMFLAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A&f=false С. 62].</ref>. У 1807 годзе нямецкі географ {{Артыкул у іншым разьдзеле|Георг Гасэль||ru|Гассель, Георг}} у сваёй працы пра Расейскую імпэрыю<ref>Hassel H. Statistischer Abriss des Russischen Kaisertums nach seinen neuesten politischen Beziehungen. — Nürnberg — Leipzig, 1807. S. 92.</ref> пісаў пра славянскі народ ліцьвінаў (літоўцаў), праваслаўных, якія жылі сярод палякаў у Віленскай, Гарадзенскай, Менскай, Магілёўскай і Віцебскай губэрніях і зазначаў, што яны карыстаюцца сваёй асобнай мовай<ref name="Zaprudzki-2013-95">[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/%d0%97%d0%b0%d0%bf%d1%80%d1%83%d0%b4%d1%81%d0%ba%d1%96_%d0%9d%d0%b0%d0%b7%d0%b2%d1%8b%20%d0%b1%d0%b5%d0%bb%20%d0%bc%d0%be%d0%b2%d1%8b_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. Рэд. М. Прыгодзіча. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2013. С. 95.</ref>. У выдадзенай у [[Харкаў|Харкаве]] працы «Найноўшы нарыс правілаў расейскай граматыкі»<ref>Новейшее начертание правил Российской грамматики, на началах всеобщей основанных. — Харьков, 1810. С. 28.</ref> (1810 год) {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Арнатоўскі||uk|Орнатовський Іван}} называў беларусаў літоўцамі і сьцьвярджаў, што «''паўночна-заходняя частка Расеі запазычыла многа словаў, а яшчэ больш канчаткаў, уласьцівых мове літоўцаў''»<ref name="Zaprudzki-2013-96">[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/%d0%97%d0%b0%d0%bf%d1%80%d1%83%d0%b4%d1%81%d0%ba%d1%96_%d0%9d%d0%b0%d0%b7%d0%b2%d1%8b%20%d0%b1%d0%b5%d0%bb%20%d0%bc%d0%be%d0%b2%d1%8b_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. Рэд. М. Прыгодзіча. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2013. С. 96.</ref>. [[Адам Міцкевіч]] (1798—1855), які паводле сьведчаньня свайго сучасьніка Максымільяна Маркса, размаўляў з каханай Марыляй Верашчакай па-беларуску, а свае першыя вершы, не напісаныя, а агучаныя ўслых, прамаўляў па-беларуску<ref>Корбут В. [https://www.polskieradio.pl/396/8226/Artykul/2810981,%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81-%D1%81%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D1%87%D1%8B%D1%9E-%D1%88%D1%82%D0%BE-%D0%9C%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87-%D1%81%D0%B2%D0%B0%D0%B5-%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%88%D1%8B%D1%8F-%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%88%D1%8B-%D1%81%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%9E-%D0%BF%D0%B0%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%83 Маркс сведчыў, што Міцкевіч свае першыя вершы складаў па-беларуску], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё]], 23 верасьня 2021 г.</ref>, і паводле гісторыка беларускай літаратуры [[Мікола Хаўстовіч|Міколы Хаўстовіча]], зрэдку называў мову сваіх твораў «ліцьвінскай»<ref>Хаўстовіч М. Наш Міцкевіч // XIX стагоддзе: Навукова-літаратурны альманах. Кн. 1. — {{Менск (Мн.)}}: БДУ, 2000. С. 3.</ref>, клапаціўся пра захаваньне і перадачу дзецям мясцовага вымаўленьня<ref>[[Станіслаў Станкевіч (кнігар)|Станкевіч С.]] Беларускія элементы ў польскай рамантычнай паэзіі. — Вільня, 2010. С. 201.</ref>: {{Цытата|...няраз слухаючы нас, ён уздыхаў, што ў нас бясколерны, чужаземскі акцэнт. Ён бы хацеў чуць з нашых вуснаў мову сьпеўную, літоўскую, якая была яму мілейшая за ўсё. {{арыгінал|pl|...nieraz słycząc nas mówiących, wzdychał, że mamy akcent bezbarwny, cudzoziemski. On byłby chciał słyczeć w naszych ustach tę mowę spewną, litewską, która nadewszystko była mu miłą.}} |Gorecka A. Wspomnienia o Adamie Mickiewiczu. — Kraków, 1897. S. 76.}} [[Файл:Литовско-русский словарь, составленный в 1596 году Лаврентием Зизанием (1849).jpg|значак|Тытульны аркуш [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянска]]-беларускага слоўніка [[Лаўрэнці Зізані|Лаўрэнція Зізанія]] ў публікацыі 1849 году]] У 1836 годзе расейскі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхаіл Пагодзін||ru|Погодині, Михаил Петрович}} пісаў пра Ўкраіну: «''Прыйшлі жа туды яшчэ пазьней літоўцы або беларусцы, з [[Гедзімін]]ам, і ўвялі ў пісьмовы ўжытак сваю мову''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Пришли же туда еще позднее Литовцы или Белорусцы, с Гедемином, и ввели в письменное употребление свой язык»|скарочана}}}}<ref>Погодин М. П. Записка о древнем языке русском // Известия Императорской академии наук по отделению русского языка и словестности. Т. 5, 1836. С. 82.</ref>{{Заўвага|Тым часам у афіцыйным часопісе Міністэрства народнай асьветы Расейскай імпэрыі за 1836 год прафэсар [[Маскоўскі ўнівэрсытэт|Маскоўскага ўнівэрсытэта]] гісторык і этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Сьнегіроў||ru|Снегирёв, Иван Михайлович}} у сваім артыкуле «Латинская синонимика в Германии», зьмешчаным у радзьдзел «Науки и словестность», прыводзіў варыянты славянскага слова «хлеб»: «''по Малорос. хлиб, на Польском по Варшавскому и Краковскому произношению хлиб, а по Литовскому хлеб (chleb)''»<ref>Журнал Министерства Народного Просвещения. 1836. Ч. 9. [https://books.google.by/books?id=3dljAAAAcAAJ&pg=PA470&dq=%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%83+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%83&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjUv6_5g9nzAhUpQvEDHYb9CtUQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%83%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%83&f=false С. 470].</ref>}}. Расейскі пісьменьнік і выдавец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Павел Свіньін||be|Павел Пятровіч Свін’ін}} у 1839 годзе адзначаў, што ўкраінская мова за [[Чарнігаў|Чарнігавым]] зьмяняецца на літоўскую ({{мова-ru|«Язык Малороссийский <...> за Черниговым изменяется в Литовский»|скарочана}})<ref>Картины России и быт разноплеменных ее народов : Из путешествий П. П. Свиньина. Ч. 1. — СПб., 1839. С. 313—314.</ref>. У 1841 годзе расейскі пісьменьнік і аўтар шматлікіх падручнікаў расейскай мовы Іван Пенінскі ў прадмове да трэцяга выданьня «Славянскай хрэстаматыі», у якое ён дадаў вытрымкі зь [[Літоўская Мэтрыка|Літоўскай мэтрыкі]], зазначаў<ref>Пенинский И. С. Славянская хрестоматия, или Избранные места из произведений древнего отечественного наречия. — СПб.: Тип. Деп. нар. прос., 1841. [https://books.google.by/books?id=DmJcAAAAcAAJ&pg=PR6&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjMw6W6or7zAhWKRfEDHaYZDYI4WhDoAXoECAsQAg#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC&f=false С. VI].</ref>: «''Бракавала таксама ранейшым выданьнях Хрэстаматыі артыкулаў, якія пазнаёмілі б выхаванца з мовамі Беларускай і Літоўскай, слушна названымі мовай Заходне-Рускай; і ў гэтых адносінах кніга папоўненая цяпер здавальняльна''» ({{мова-ru|«Недоставало также в прежних изданиях Хрестоматии статей, которые познакомили бы воспитанника с языками Белорусским и Литовским, страведливо названными языком Западно-Русским; и в этом отношении книга пополнена теперь удовлетворительно»|скарочана}}){{Заўвага|Гэтае ж сьцьверджаньне паўтараецца ў прадмове да чацьвертага выданьня (1843 год)}}. У 1849 годзе расейскі этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Сахараў||ru|Сахаров, Иван Петрович}} апублікаваў [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянска]]-беларускі слоўнік [[Лаўрэнці Зізані|Лаўрэнція Зізанія]] пад назвай «Літоўска-рускі слоўнік» ({{мова-ru|«Литовско-русский словарь»|скарочана}})<ref>Сахаров И. П. Сказания русского народа. Т. 2. — СПб., 1849. С. 119.</ref>, у 1869 годзе ў часопісе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Филологические записки||ru|Филологические записки}} адзначалася: «''Слоўнік Л. Зізанія належыць да літоўскай пісьменнасьці. У ім славянскія словы, іншаземныя тлумачацца літоўскай мовай, бо і сам складальнік быў родам зь Літвы''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Словарь Л. Зизания принадлежит грамотности Литовской. В нем слова Славянские иностранные объясняются речью Литовскою потому что и сам составитель был родом из Литвы»|скарочана}}}}<ref>Филологические записки. Вып. 1, 1869. [https://books.google.by/books?id=n1lKAAAAcAAJ&pg=RA1-PA10&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE+%22%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%8A%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiRkKWd_o30AhWdQ_EDHQz1D_04HhDoAXoECAMQAg#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%8E&f=false С. 9].</ref>, а ў 1872 годзе пісьменьнік і пэдагог {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Чудзінаў||ru|Чудинов, Александр Николаевич}} пісаў пра слоўнік Л. Зізанія, што «''аўтар родам зь Літвы, таму ўсе тлумачэньні словаў ім робяцца на літоўскай мове''» ({{мова-ru|«Так как автор родом из Литвы, то и все объяснения слов им делаются на Литовском языке»|скарочана}})<ref>О преподавании отечественнаго языка: Очерк истории языкознания в связи с историей обучения родному языку, с приложением библиографического указателя. — Воронеж, 1872. [https://books.google.by/books?id=DdtdAAAAcAAJ&printsec=frontcover&dq=%D0%9E%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D1%8A+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F&hl=ru&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A&f=false С. 201].</ref>. Народжаны на [[Жамойць|Жамойці]] гісторык і археоляг {{Артыкул у іншым разьдзеле|Тадэвуш Валянскі||be|Тадэвуш Валянскі}} ў 1854 годзе залічваў літоўскую мову да славянскіх: «''…трэба валодаць веданьнем усіх найгалоўнейшых, прынамсі, цяпер яшчэ жывых гаворак славянскіх, якімі лічацца: руская, польская, чэская, сэрба-далмацкая, ілірыйская, вэнэдзкая альбо вэндзкая і літоўская''»{{Заўвага|{{мова-ru|«...должно обладать знанием всех главнейших, по крайней мере, теперь ещё живых наречий славянских, которыми почитаются: русское, польское, чешское, сербо-далматское, иллирийское, венедское или вендское и литовское»|скарочана}}}}<ref>Воланский Т. [https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%9E%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%8F%D1%82%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2,_%D0%BE%D0%B1%D1%8A%D1%8F%D1%81%D0%BD%D1%8F%D1%8E%D1%89%D0%B8%D1%85_%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%8F%D0%BD%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%8E_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8E/%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B5 Описание памятников, объясняющих славяно-русскую историю] // Новые материалы для древнейшей истории славян вообще и славяно-руссов в особенности с лёгким очерком истории русов до Рождества Христова. Вып. I—III. — М., 1854; переизд.: СПб., 1995.</ref>. У часопісе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вестник Европы (1866—1918)|«Вестник Европы»|ru|Вестник Европы (1866—1918)}} (1866 год) гісторык і этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фэактыст Хартахай||ru|Хартахай, Феоктист Авраамович}} адзначаў: «''у справах Літоўскага пасольскага прыказу захоўваецца ярлык [[Мэнглі I Гірэй|Мэнглі Гірэя]], перакладзены на тагачасную літоўскую мову. У гэтым ярлыку адзін татарскі ўрад [землямера] называецца адпаведным яму літоўскім урадам „[[каморнік]]а“''»{{Заўвага|{{мова-ru|«В делах литовского посольского приказа находится ярлык Менгли-Гирея, который переведен на тогдашний литовский язык. В этом ярлыке один татарский чин [землемера] назван соответствующим ему литовским чином „коморника“»|скарочана}}}}<ref>Хартахай Ф. Историческая судьба крымских татар (статья вторая) // Вестник Европы. Т. 2, 1866. [https://books.google.ru/books?id=FwYYAAAAYAAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%BA&f=false С. 213].</ref>. Этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхаіл Дзьмітрыеў||be|Міхаіл Аляксеевіч Дзмітрыеў}} у сваім «Зборніку песень, казак, абрадаў і звычаяў сялянаў Паўночна-Заходняга краю» (1869 год) зазначаў, што «''Пахаваньне ў сялянаў Дзісьненскага і Вялейскага паветаў называецца літоўскім словам „хаўтуры“''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Похороны у простолюдинов Дисненского и Вилейского уездов называются Литовским словом „хаутуры“»|скарочана}}}}<ref>Дмитриев М.А. Собраніе пѣсен, сказок, обрядов и обычаев крестьян Сѣверо-западнаго края. — Вильна, 1869. [https://books.google.by/books?id=zwLkAAAAMAAJ&pg=PP7&dq=%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B5+%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%BA%D1%8A,+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D1%8F%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjmkeiLtcz5AhWD8LsIHcEID5EQ6AF6BAgHEAI#v=snippet&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A%20%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%BC%D1%8A&f=false С. 211].</ref>. Гісторык і краязнаўца {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сямён Пісараў||ru|Писарев, Семён Петрович}} у сваёй публікацыі ад 1897 году ўдакладняў, што старажытная частка (цэнтар) [[Смаленск]]у — Княская мясцовасьць — гістарычна называлася «''па-літоўску проста „[[Горад|места]]“''»{{Заўвага|{{мова-ru|«…бывшей Княжеской местности, по-литовски просто: „места“»|скарочана}}}}<ref>Писарев С. П. Было ли перенесение мощей святых мучеников Бориса и Глеба из Вышгорода в Смоленск. — Смоленск, 1897. [https://books.google.by/books?id=Z2SsMAAC6BQC&pg=PA52&dq=%D0%B2%D1%8B%D0%B6%D0%B3%D0%BB%D0%B8+%D0%BC%D1%A3%D1%81%D1%82%D0%BE,+%D1%86%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B8+%D0%B8+%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%80%D0%B8&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj09Jb_rb35AhVjMOwKHdHcDyQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q&f=false С. 52].</ref>. Захаваліся сьведчаньні, што яшчэ ў сярэдзіне XIX ст. на захадзе [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]] мясцовыя жыхары называлі беларускую мову літоўскай<ref>Этнографический сборник, издаваемый Имп. Русским географическим обществом. Вып. 3. — СПб., 1858. С. 105.</ref>{{Заўвага|Падобныя зьвесткі прыводзяцца ў трэцім томе выданьня «Живописная Россия» (1882 год)<ref>Живописная Россия. Т. 3. — СПб. — Москва, 1882. [https://books.google.by/books?id=D4U1AQAAMAAJ&pg=PA448&dq=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A+%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj63IXp1cDzAhVcSfEDHTbbC084RhDoAXoECAgQAg#v=onepage&q=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A%20%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A&f=false С. 448].</ref>: {{мова-ru|«Около Свислочи, Крынок, Яловки и м. Гродка живут уже настоящие (как называют там) «дзекалы» или дэкалы со своим языком, называемым здесь литовским»|скарочана}}}}: {{Цытата|На ўсходзе і паўночным усходзе яна мяжуе з мовай уласна беларускай, якая ў мясцовых жыхароў называецца літоўскай. Гэтай мовай гавораць ужо каля [[Сьвіслач (горад)|Сьвіслачы]], [[Крынкі|Крынак]], [[Ялоўка|Ялоўкі]] і каля мястэчку [[Гарадок (Беластоцкі павет)|Гарадку]], пры якім сустракаюцца гэтыя два адценьні. {{арыгінал|ru|На востоке и северо-востоке он граничит с языком собственно белорусским, который у здешних жителей называется «литоуским». Этим языком говорят уже около Сьвислочи, Крынок, Яловки и около мест. Гродка, при котором втречаются эти два оттенка.}}|Заметки о западной части Гродненской губернии // Этнографический сборник. Вып. 3. — СПб., 1858. С. 105.}} [[Файл:Jan Stankievič. Ян Станкевіч (1920-29).jpg|значак|[[Ян Станкевіч]]]] У 1839 годзе ўкраінскі і расейскі лінгвіст, гісторык і этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхайла Максімовіч||uk|Максимович Михайло Олександрович}} зазначаў, што беларускую мову дакладней называць літоўска-рускай і даваў наступнае тлумачэньне: ва Ўкраіне гэтую мову называюць проста літоўскай, а тых, хто ёй гаворыць — ліцьвінамі, адпаведна і [[Старадубскі павет|паўночна-заходняя частка Чарнігаўскай губэрні]], дзе гавораць па-беларуску, называецца ўжо Літвой<ref>Максимович М. А. История древней русской словесности. Кн. 1. — Киев, 1839. [https://books.google.by/books?id=rkVBAQAAIAAJ&pg=PA97&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwivxqmDrb7zAhVbQ_EDHUVbD8g4bhDoAXoECAcQAg#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC&f=false С. 97].</ref>. Тое, што вакол [[Гародня (Гараднянскі раён)|Гародні]] і [[Новае Места (Бранская вобласьць)|Новага Места]] гавораць ужо «па-літоўску», адзначаў яшчэ ў 1786 годзе ўкраінскі гісторык і этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Апанас Шафорнскі||uk|Шафонський Опанас Филимонович}}<ref>Черниговского наместничества топографическое описание. — Киев, 1851. [https://books.google.by/books?id=z0pdAAAAcAAJ&pg=PA235&dq=%22%D1%82%D0%BE+%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%8C+%D0%BF%D0%BE+%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiktNeF2Lr5AhUNtKQKHbX_BCAQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&q=%22%D1%82%D0%BE%20%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%8C%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%22&f=false С. 233].</ref>, таксама ў загадзе Чарнігаўскай кансысторыі ад 1761 году паведамлялася пра жыхароў Старадубшчыны, што тыя гавораць «па-літоўску»<ref>Древности. Т. 1, вып. 3. — М., 1899. [https://books.google.by/books?id=vb4KAAAAIAAJ&pg=PA37&lpg=PA37&dq=%D0%BF%D0%BE-%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D1%83&source=bl&ots=zelw46sEM1&sig=ACfU3U15xCPP2oswTZ_NnbNBIE0bNapcXA&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjYnZXmkr35AhUY7qQKHUWbBY0Q6AF6BAgREAM#v=onepage&q&f=false С. 37].</ref>. У 4-м томе часопісу {{Артыкул у іншым разьдзеле|Biblioteka Warszawska||pl|Biblioteka Warszawska}} за 1848 год захавалася сьведчаньне, што «''…палякі звычайна называюць беларускую (крывіцкую) мову літоўскай, а літоўскую{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскую»}} — жамойцкай''» ({{мова-pl|«...Polacy język biało-ruski (krzywicki) powszechnie nazywają litewskim, a litewski żmudzkim»|скарочана}}<ref>Biblioteka Warszawska. T. 4, 1848. [https://books.google.by/books?id=dm5lAAAAcAAJ&pg=PA435&dq=powszechnie+nazywaj%C4%85+litewskim,+a+litewski+%C5%BCmudzkim&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiVhrLjkN70AhXB8rsIHZLnCOgQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=powszechnie%20nazywaj%C4%85%20litewskim%2C%20a%20litewski%20%C5%BCmudzkim&f=false S. 435].</ref>){{Заўвага|Сам аўтар нататкі (J. Szreder) лічыць, што гэтая замена нібыта адбываецца з прычыны «''невуцтва''» ({{мова-pl|«Tylko niewiadomość popełnić może taką zamianę»|скарочана}}). Тым часам у 1832 годзе народжаны на Жамойці сьвятар і мовазнаўца Калікст [[Касакоўскія|Касакоўскі]] абраў для сваёй граматыкі летувіскай мовы назву «Граматыка жамойцкай мовы» ({{мова-pl|Grammatyka języka żmudzkiego|скарочана}} або {{мова-lt|Kałbrieda leźuwio źiamaytiszko|скарочана}})<ref>Subačius G. Kalikstas Kasakauskis // Visuotinė lietuvių enciklopedija. T. IX (Juocevičius — Khiva). — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 2006. P. 521.</ref>. А польскі гісторык літаратуры {{Артыкул у іншым разьдзеле|Караль Эстрэйхэр||pl|Karol Estreicher (starszy)}}, якога называюць «бацькам польскай бібліяграфіі», у сваёй «Bibliografia Polska» (1888 год) азначаў надрукаваны ў Кёнігзбэргу першы поўны пераклад Бібліі на летувіскую мову як «''жамойцкую біблію''», «''біблію ў жамойцкай мове''» ({{мова-pl|«Biblia Żmudzka», «w języku żmudzkim»|скарочана}})<ref>Estreicher K. Bibliografia Polska. T. IX. — Kraków, 1888. S. [https://books.google.by/books?id=d3JmAAAAcAAJ&pg=PA527&dq=w+jezyku+zmudzkim&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi806izw-n1AhXF7rsIHbsaAFI4FBDoAXoECAkQAg#v=snippet&q=biblia%20%C5%BCmudzkim%20krolewiec&f=false 527], [https://books.google.by/books?id=d3JmAAAAcAAJ&pg=PA527&dq=w+jezyku+zmudzkim&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi806izw-n1AhXF7rsIHbsaAFI4FBDoAXoECAkQAg#v=snippet&q=biblia%20%C5%BCmudzka%201735&f=false CCCXLI].</ref>}}. Польскі этнограф [[Оскар Кольбэрг]] пры апісаньні [[Падляшша]] зазначаў, што жыхары яго паўночнай часткі «''размаўляюць на дыялекце руска-літоўскім, набліжаным да беларускага, які тут проста называюць літоўскім''»<ref name="Kolberg-1890-359">Kolberg O. Mazowsze: obraz etnograficzny. Mazowsze stare. Mazury. Podlasie. Tom V. — Kraków, 1890. [https://books.google.by/books?id=k_pLxc6D2oMC&pg=PA359&dq=ruskolitewski&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjklvv7j675AhWyMewKHZJwAkYQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=ruskolitewski&f=false S. 359].</ref>. [[Файл:Vacłaŭ Panucevič. Вацлаў Пануцэвіч (1930-39).jpg|значак|[[Вацлаў Пануцэвіч]]]] Мовазнаўца [[Яўхім Карскі]] ў сваім дакладзе пра старабеларускую мову, зробленым у 1893 годзе, прывёў некалькі назваў беларускай мовы, сярод якіх былі літоўская і літоўска-руская<ref name="Zaprudzki-2013-82">[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/%d0%97%d0%b0%d0%bf%d1%80%d1%83%d0%b4%d1%81%d0%ba%d1%96_%d0%9d%d0%b0%d0%b7%d0%b2%d1%8b%20%d0%b1%d0%b5%d0%bb%20%d0%bc%d0%be%d0%b2%d1%8b_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. Рэд. М. Прыгодзіча. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2013. С. 82.</ref>. Яшчэ ў 1825 годзе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||be|Пётр Іванавіч Кёпен}} прапаноўваў называць беларускую мову літоўска-рускай<ref>Кеппен П. Рец. на: Калайдович К., Строев П. Обстоятельное описание славяно-российских рукописей, хранящихся в Москве в библиотеке графа Федора Андреевича Толстова // Библиографические листы, 19. Санкт-Петербург, 1825. С. 267—268.</ref> і абгрунтоўваў гэта тым, што ўкраінцы называлі беларускую мову літоўскай і што такі лінгвонім сустракаецца ў катэхізьме XVII ст. [[Лаўрэнці Зізані|Лаўрэнція Зізанія]]<ref>[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] Аб навуковай рэцэпцыі беларускай мовы ў Расіі ў першай палове ХІХ стагоддзя // Мовазнаўства. Літаратуразнаўства. Фалькларыстыка. XV Міжнародны з’езд славістаў (Мінск, 20-27 жніўня 2013 г.): Даклады беларускай дэлегацыі. Рэдкал. А. Лукашанец і інш. — {{Менск (Мінск)}}, Беларуская навука, 2013. С. 37—52.</ref>. Літоўска-рускую мову таксама згадвалі ў 1828 годзе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхайла Качаноўскі||uk|Михайло Каченовський}}<ref>Каченовский М. О снимке жалованной грамоты Великого князя Литовского Витовта каноникам виленским // Вестник Европы. № 22, 1828. С. 146.</ref>, у 1829 годзе — {{Артыкул у іншым разьдзеле|Павел Строеў||ru|Строев, Павел Михайлович}}<ref>Строев П. М. Обстоятельное описание старопечатных книг славянских и российских. — Москва, 1829. С. 6, 80, 120.</ref>, у 1852 годзе — Фёдар Галатузаў<ref name="Zaprudzki-2013-85">[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/%d0%97%d0%b0%d0%bf%d1%80%d1%83%d0%b4%d1%81%d0%ba%d1%96_%d0%9d%d0%b0%d0%b7%d0%b2%d1%8b%20%d0%b1%d0%b5%d0%bb%20%d0%bc%d0%be%d0%b2%d1%8b_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. Рэд. М. Прыгодзіча. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2013. С. 85.</ref>, у 1878 годзе — {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Каратаеў||be|Іван Пракопавіч Каратаеў}}<ref>Карский Е. Ф. Белоруссы. Т. 1. — Варшава, 1903. [https://books.google.by/books?id=Hbw6AQAAMAAJ&pg=PA411&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9+%22%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjh2qbZ5Yv0AhXIQvEDHQOfA30Q6AF6BAgGEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9%20%22%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A%22&f=false С. 411].</ref>, у 1890 годзе — {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пампей Бацюшкаў||uk|Батюшков Помпей Миколайович}}<ref>Батюшков П. Белоруссия и Литва. Исторические судьбы Северо-Западного края. — СПб., 1890. [https://books.google.by/books?id=30dbAAAAQAAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A&f=false С. 159].</ref>. Назву «руска-літоўская мова» ({{мова-ru|«Русско-Литовский язык»|скарочана}}) у 1854 годзе ўжыў гісторык і бібліёграф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхаіл Палудзенскі||ru|Полуденский, Михаил Петрович}}<ref>Временник Императоркого московского общества истории и древностей российских. Кн. 19, 1854. [https://books.google.by/books?id=N35fAAAAcAAJ&pg=RA4-PA25&dq=%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9+%22%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi35r_4go70AhUvQfEDHSnyCdoQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A&f=false С. 25].</ref>. Назву «літоўска-славянская мова» ({{мова-ru|«литово-славянский язык»|скарочана}}) датычна беларускай мовы цытуе [[Мікалай Улашчык]] у біяграфічным нарысе [[Міхал Баброўскі|Міхала Баброўскага]]<ref>[[Мікалай Улашчык|Улащик Н. Н.]] Введение в изучение белорусско-литовского летописания. — М.: Наука, 1985. С. 41.</ref>. У 1918 годзе прафэсар славянскіх моваў і літаратураў [[Бэрлінскі ўнівэрсітэт|Бэрлінскага ўнівэрсітэту]] [[Аляксандар Брукнэр]] апублікаваў артыкул «Зь беларускай нівы» ({{мова-pl|«Z niwy białoruskiej»|скарочана}}), дзе падкрэсьліваў, што гістарычная літоўская — гэта беларуская мова, якая была [[Афіцыйная мова|афіцыйнай мовай]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], што гістарычныя ліцьвіны — гэта беларусы, а гістарычная літоўшчына — гэта беларушчына: «''…па-літоўску г. зн. па-беларуску пісаныя ўсе літоўскія акты, хронікі, статуты… …ліцьвін, г. зн. беларус… …літоўшчына, г. зн. беларушчына…''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Tento białoruski język ma własną przeszłość, wcześniejszą nierównie i światlejszą niż mało- lub wielkoruski, ale pod obcą, litewską nazwą w niej się ukrywa. Był bowiem językiem urzędowym na całej Litwie; po litewsku; t. j. białorusku spisywano akty, kroniki, statuty; on pierwszy w druku się pojawił, równocześnie z polskim, w Biblii doktora Skoriny w Pradze i Wilnie około 1520 r. <…> Więc mógł sobie niegdyś tuszyć Litwin, t. j. Białorus, że mowa jego i narodowość na całej Litwie każdą inną wyprze — losy zrządziły inaczej: wyparła mowę jego, a zamieniła narodowość wszechpotężna polszczyzna. …w grodach zaś litewskich, od Wilna do Witebska, osiadało mieszczaństwo polskie, bo po polsku mówiące i myślące a litewszczyzna, t. j. białoruszczyzna kątem około monasterów i cerkwi się kupiła. Już w 15 w. w aktach litewskich (białoruskich) spotykasz gęste wyrazy polskie… W 16 w. czytają jeszcze białoruscy Chodkiewicze, Tryznowie, Pacowie, Tyszkiewicze, Sapiehowie, Dorohostajscy, Kiszkowie po białorusku, otrzymują z kancelarii wileńskiej dyplomy i listy białoruskie…»|скарочана}}}}<ref>Brückner A. Z niwy białoruskiej. — Kraków, 1918. [https://polona.pl/item/z-niwy-bialoruskiej,Njc4NTg4MjY/4/#info:metadata S. 3]—5.</ref>. У 1922 годзе прафэсар гісторыі [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фэлікс Канечны||be|Фелікс Канечны}} апублікаваў артыкул з прапановай тэрміналягічна аддзяляць летувіскую мову ({{мова-pl|język letuwski|скарочана}}) ад гістарычнай літоўскай (беларускай), а таксама Летуву ({{мова-pl|Letuwa|скарочана}}) — ад гістарычнай Літвы і летувісаў ({{мова-pl|Letuwini|скарочана}}) — ад гістарычных ліцьвінаў{{Заўвага|Падобнае тэрміналягічнае разьмежаваньне ({{мова-pl|Letuwisi, letuwiski|скарочана}}) прапаноўваў яшчэ ў 1916 годзе польскі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Людвік Яноўскі||pl|Ludwik Janowski}}<ref>Janowski L. Litwa i Polska. — Lausanne, 1916. S. 5.</ref>, тым часам яшчэ ў 1837 годзе падобную назву народу ({{мова-ru|летувы|скарочана}}) выкарыстаў расейскі пісьменьнік зь [[Менскі павет|Меншчыны]] [[Фадзей Булгарын]]: {{мова-ru|«Все соседние народы Датчане, Германы, Скандинавы и Летувы или Литва <...> Славяне заняли часть земли, принадлежавшей древним Летувам, или Литве, в нынешней Пруссии, и часть Вендов даже смешалась с Летувами»|скарочана}}<ref>Булгарин Ф. Россия в историческом, статистическом, географическом и литературном отношениях. — СПб., 1837. С. 135, 149.</ref>}}: «''пасольства яго [Уладзіслава Ягайлы] у Кракаў (аб руцэ Ядвігі) не патрабавала перакладніка, бо яны выкарыстоўвалі беларускую мову. Тая мова вякамі лічылася „літоўскай“ і так нават часта называлася. У Польшчы нават ня ведалі пра існаваньне летувіскай мовы, пакуль яе не адкрыла парафіяльнае духавенства''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Poselstwo ego [Władysława Jagiełły] do Krakowa (o rękę Jadwigi) nie potrzebowały tłumacza, gdyż używały języka białoruskiego. Ten język uważany był przez wieki całe za „litewski“ i tak nawet często nazywany. W Polsce nawet nie wiedziano o istnieniu języka letuwskiego, aż dopiero odkryło go duchowieństwo parafjalne»|скарочана}}}}<ref>Koneczny F. Letuwa a Litwa // Przegląd Powszechny. Nr. 463, 1922. S. 41.</ref>. 18 сакавіка 1928 году гэтую прапанову абмяркоўвалі на паседжаньні Віленскага аддзелу [[Польскае гістарычнае таварыства|Польскага гістарычнага таварыства]], дзе Фэлікс Канечны выступіў зь лекцыяй «Этнаграфічная тэрміналёгія ў Вялікім Княстве Літоўскім», адзначаючы: «''у крыніцах часта ўпамінаецца літоўская мова, але маецца на ўвазе не летувіская мова, а беларуская. Афіцыйнай мовай у Вялікім Княстве Літоўскім была беларуская''»{{Заўвага|{{мова-pl|«W źródłach jest często mowa o języku litewskim, ale rozumieją one przez to nie język litewski, czyli letuwski, lecz białoruski. Językiem urzędowym w W. Ks. Lit. był język białoruski»|скарочана}}}}<ref>Ateneum Wilenskie. Z. 14, 1928. S. 215.</ref>. У 1926 годзе беларускі гісторык і мовазнаўца [[Ян Станкевіч]] на старонках віленскай газэты «[[Сялянская Ніва]]» зазначаў: ''«Вялікае значэньне мела імя Ліцьвін, Літва. Нашая мова часта завецца гэтым імем <…> Але нашыя продкі самі называлі сябе і далей па-старому: Крывіч, Ліцьвін, Крывія, Літва, мова крывіцкая, літоўская, руская»''<ref name="Stankievic-1926"/>. Пазьней ён папулярызаваў датычна беларускай мовы назву ''вялікалітоўская''{{Заўвага|А датычна Беларусі — назву ''Вялікалітва''}}, падрыхтаваў і выдаў на сродкі [[Вялікалітоўская фундацыя імя Льва Сапегі|Вялікалітоўскай (беларускай) фундацыі імя Льва Сапегі]] «Вялікалітоўска-расейскі слоўнік» ({{мова-en|Greatlitvan-Russian Dictionary|скарочана}}, {{мова-ru|великолитовско-русский словарь|скарочана}}), які захоўваецца ў найбуйнейшай у сьвеце [[Бібліятэка Кангрэсу|Бібліятэцы Кангрэсу]] [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]<ref>Мартыненка В. [https://knihi.com/Kastus_Travien/Bryhadny_hienieral.html Уводзіны]. Кастусь Травень. Брыгадны генерал, [[Knihi.com]]</ref>. А ў працах беларускага гісторыка [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]], які меў грунтоўную філялягічную падрыхтоўку і выдаваў у [[Чыкага]] навуковы часопіс «[[Litva]]», літоўская мова — гэта беларуская мова, як і ліцьвін — беларус, а Літва — Беларусь<ref name="Zlutka-1998">[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] [https://media.catholic.by/nv/n5/art16.htm Пра Вацлава Пануцэвіча] // [[Наша Вера]]. № 2, 1998.</ref>. === Балтыйская (неславянская) літоўская мова === {{Асноўны артыкул|Летувізацыя}} [[Файл:Catechismus in preüßnischer sprach, gecorrigiret und dagegen das deüdsche.jpg|значак|Першая друкаваная летувіская кніга<ref name="Panucevic-271"/><ref>[[Павал Урбан|Урбан П.]] [https://knihi.com/Paula_Urban/U_sviatle_histarycnych_faktau.html У сьвятле гістарычных фактаў (У сувязі з брашурай Л. С. Абэцэдарскага)]. — Мюнхэн — Нью-Ёрк: БІНІМ, 1972.</ref> («''у прускай мове''»), выдадзеная дзеля [[Прускія летувісы|жамойтаў («прусаў»)]] [[Самбія|Самбіі]]. [[Калінінград|Кёнігзбэрг]], 1545 г.]] Уласна літоўскія князі і баяры, пакінуўшы ў XIV—XV стагодзьдзяў у сваіх перакладных лацінскіх і нямецкіх граматах тузіны гутарковых беларускіх словаў і выразаў, не падалі ў іх ніводнага [[Балтыйскія мовы|балтыйскага слова]]{{Заўвага|Прытым, да прыкладу, хаця польская мова не была пісьмовай да XVI ст., ёсьць запісы ў сярэднявечных лацінамоўных крыніцах, якія падаюць прыклады польскай мовы і адназначна сьведчаць пра тое, што палякі размаўлялі на польскай мове, а запіс пра эстонскую мову сустракаецца яшчэ пад 1214 годам у хроніцы Генрыка Латвійскага: «лаўла, лаўла, паппі» («сьпявай, сьпявай, поп»)<ref name="Dajlida-2019-29">Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 29.</ref>}}<ref name="Dajlida-2019-29"/>. Паводле некаторых летувіскіх дасьледнікаў<ref>[https://www.litviny.net/10801079-108010891090108610881080109510771089108210801093-1076108610821091108410771085109010861074.html Летувіская мова з гістарычных дакумэнтаў паводле крытыка канцэпцыі ліцьвінізму летувіскага гісторыка Томаса Бараноўскага]{{ref-ru}}</ref>, адным зь першых, хто пісьмова зафіксаваў такое балтыйскае слова, стаў італьянскі гуманіст [[Філіп Калімах]] (1437—1496). Ён быў асабістым сакратаром караля і вялікага князя [[Казімер Ягелончык|Казімера Ягайлавіча]] і ў сваім творы, прысьвечаным жыцьцю польскага кардынала [[Зьбігнеў Алясьніцкі|Зьбігнева Алясьніцкага]], дае зьвесткі пра звычаі і мову ліцьвінаў: «''…хвалілі [Ліцьвіны] лясы, камяні, аддалённыя месцы, азёры і розныя пачвары, асабліва вужаку{{Заўвага|Спэцыфічнае стаўленьне да вужакаў — агульная асаблівасьць беларускага і летувіскага фальклёру{{зноска|Wilson|2012|Wilson|27}}, прытым гісторык [[Андрэй Катлярчук]] зьвяртае ўвагу на тое, што ўшанаваньне вужакаў нельга зьвязваць выняткова з [[Балты|балтыйскай]] традыцыяй, бо «Вужыны кароль» — гэта цэнтральны пэрсанаж міталёгіі [[Лужычане|лужыцкіх сэрбаў]]<ref>[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] Швэды ў гісторыі й культуры беларусаў. — {{Менск (Мінск)}}: Энцыклапедыкс, 2002. С. 137.</ref>}}, які на іх мове мае назву „Gyvotem“''»{{Заўвага|{{мова-la|«Litifani … ante omnia serpentem, quem Gyvotem lingua sua dicunt»|скарочана}}<ref>Callimachus Buonacorsi P. Vita et mores Sbignei Cardinalis // Pomniki dziejowe Polski. T. 6. — Warszawa, 1961. P. 245.</ref>}} ([[летувіская мова|па-летувіску]] ''gyvatė'' — гэта 'зьмяя', тым часам у беларускай міталёгіі «жывойтамі» называюць яшчарак — «зьмеяў на чатырох кароткіх лапах»<ref>Клімковіч І. [http://pawet.net/library/history/bel_history/dk/45/%D0%A6%D0%BC%D0%BE%D0%BA_%D0%B7_%D0%AE%D0%B1%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%BF%D0%BB%D0%BE%D1%88%D1%87%D1%8B.html Цмок з Юбілейнай плошчы] // [[Маладосьць (часопіс)|Маладосьць]]. № 7, 2011. С. 96.</ref><ref>Мяцеліца К. У пошуках жывойта // [[Маладосьць (часопіс)|Маладосьць]]. № 12, 2015. С. 148—149.</ref>). [[Файл:Samogitia-Samaide (A. Ortelius, 1570).jpg|значак|[[Жамойць]]: [[Жамойцкае староства|літоўская]] (Samogitia) і [[Малая Летува|пруская]] (Samaide)<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 271—272.</ref>. З атлясу «Theatrvm orbis terrarvm», 1570 г.]] У 1564 годзе польскі храніст [[Марцін Бельскі]] прывёў прыклад балтыйскай мовы ў сваёй [[Хроніка ўсяго сьвету|Хроніцы ўсяго сьвету]]{{Заўвага|Тым часам мовазнаўца [[Ян Станкевіч]] зьвяртае ўвагу на іншае сьцьверджаньне Марціна Бельскага, што [[пруская мова]] мае падабенства з мовай Літвы — той часткі Літвы, дзе гавораць [[куршаўская мова|куршаўскай мовай]] ({{мова-pl|«Rzecz Prusów podobna jest rzeczy Litwy, tej Litwy, która mówi językiem kurońskim»|скарочана}}). Такім парадкам польскі храніст фактычна разьмяжоўвае славянскую Літву зь яе балтыйская часткай, мову якой ён гэтым разам называе «куршаўскай»<ref>Станкевіч Я. Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. С. 651.</ref>. Сярод іншага, Марцін Бельскі яшчэ сьцьвярджаў, што «''Жамойты, а таксама Куршы, гавораць іначай, чым Літва''» ({{мова-pl|«Odmiennie mówią Żmódzinowie, takoż Kurowie, niż Litwa»|скарочана}}<ref>Słownik języka polskiego. T. 3. — Warszawa, 1814. [https://books.google.by/books?id=I1NRAAAAcAAJ&pg=PA977&dq=%C5%BBm%C3%B3dzinowie+bielski&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiXptHQq831AhVplP0HHTQQAuAQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=%C5%BBm%C3%B3dzinowie%20bielski&f=false S. 977].</ref>)}}: {{Цытата|Зь літоўскай мовай мы ўсе добра знаёмы, а як гавораць, быццам яна падобная на лацінскую. Мне так не здаецца, як у гэтых словах убачыш «Superatus hodie astus demonis, cum ipse sit cum suis demonibus ambiciosus» — «Isgaleta Jauesti Kitristas velino / Kuri saua sutrine Lampse velina»{{Заўвага|Тым часам [[Летувіская мова|па-летувіску]] азначаная фраза выглядае наступным чынам: «''Nugalėta jau šiandien velnio gudrystė, nors jis su savo demonais ir trokšta garbės''». У 1996 годзе летувіскі мовазнаўца [[Зігмас Зінкявічус]] мусіў прызнаць, што гэты тэкст «''занадта дэфармаваны''» ({{мова-it|«è troppo deformato»|скарочана}}<ref>Zinkevičius Z. Martynas Mažvydas e l'inizio della lingua scritta lituana // Res Balticae. 1996. P. 184.</ref>)}}. {{арыгінал|pl|Litewskiey mowy świadomismy wszyscy a iako powiedzaią żeby się zgadzała z Łacińską niezda mi się iako w tych słowiech obaczysz „Superatus hodie astus demonis, cum ipse sit cum suis demonibus ambiciosus“ „Isgaleta Jauesti Kitristas velino / Kuri saua sutrine Lampse velina“.}}|Kronika wszystkyego swyata. Wyd. 1564. S. 438.}} [[Файл:Lingua Samogitica (1690).jpg|значак|Надрукаваны ў Вільні ў 1690 годзе пераклад [[Папа|папскай]] булы на летувіскую мову, якая ў дакумэнце называецца «жамойцкай мовай» ({{мова-la|Lingua Samogitica|скарочана}}). Прызначаўся да чытаньня ў парафіях [[Жамойцкае біскупства|Жамойцкага біскупства]], якое ахоплівала ня толькі [[Жамойцкае староства]], але і [[Упіцкі павет|Ўпіцкі павет]], жыхароў якога за Расейскай імпэрыяй назвалі «[[Аўкштайты|аўкштайтамі]]» — «уласнымі літоўцамі»]] Апроч таго, летувіскія гісторыкі і мовазнаўцы, а таксама тыя<ref>[[Алег Дзярновіч|Дзярновіч А.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/dziarnovich/47/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D1%9E_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BC_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%BC.html Літоўская мова ў Вялікім Княстве Літоўскім] // Палітычная сфера. № 16—17 (1—2), 2011. С. 115—143.</ref>, хто іх цытуе, спрабуюць спасылацца на пэўныя сьведчаньні, у якіх не ўдакладняецца, што памянёная там «літоўская» ёсьць неславянскай (балтыйскай) або, увогуле, датычыцца [[Летувіская мова|жамойцкай (летувіскай) мовы]]: * Успамін [[Вітаўт]]а пра тое, што на Луцкім зьездзе манархаў у студзені 1429 году ён зьвярнуўся па-літоўску да [[Ягайла|Ягайлы]] ({{мова-la|«nos vero in lithwanico diximus ad vos»|скарочана}}), што адбылося калі побач з братамі былі толькі імпэратар [[Жыгімонт Люксэмбурскі]] і яго жонка<ref name="Urban-2001-106">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 106.</ref>. ** Раней Вітаўт у лацінскай грамаце ад 1420 году да імпэратара Жыгімонта Люксэмбурскага двойчы ўжыў славянскія тэрміны (''Szomoyth'', ''Somoyth'' — {{мова-be-old|Жомойть|скарочана}}) у называньні [[Жамойць|Жамойці]] і [[жамойты|жамойтаў]] (хоць у тагачасных лацінскіх тэкстах да іх дастасоўвалі назвы ''Samogitia'' і ''Samogiti''), кажучы, што іх гэтак называлі «ў літоўскай мове» ({{мова-la|Sed quod terra Samaytarum est terra inferior ad terram Lythwanie, ideo Szomoyth vocatur, quod in lythwanico terra inferior interpretatur <...> que terra in Lythwanico Somoyth quasi terra inferior appelatur|скарочана}})<ref name="Urban-2001-105-106">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105—106.</ref>. Пагатоў пазьнейшае асабістае ліставаньне паміж Вітаўтам і Ягайлам вялося на беларускай («рускай») мове{{Заўвага|Крыжацкі дыплямат Конрад Кібург, які ачольваў пасольства ў Вільню ў 1397 годзе, засьведчыў у сваіх нататках, пакінутых у форме дзёньніка, што вялікі князь Вітаўт і ўвесь яго двор карысталіся рускай мовай (а таксама дадаў, што Вітаўт някепска ведаў нямецкую мову)<ref name="Urban-2001-115">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 115.</ref>}}<ref name="Urban-2001-107">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 107.</ref>. * Лічба гданьскіх мяшчанаў, якія ў 1492 годзе прыбылі ў Вільню дзеля сустрэчы з [[Казімер Ягайлавіч|Казімерам Ягайлавічам]] і [[Паны-Рада|Панамі-Радаю]] і ў час перамоваў сутыкнуліся з польскаю, літоўскаю і рускаю мовамі ({{мова-de|«Daruff wart manchfaldig handelt gehat itzundt Polnisch, itzundt Lithows, itzundt Reuszch»|скарочана}}). * Паведамленьне храніста [[Ян Длугаш|Яна Длугаша]] пра тое, што ў 1440 годзе вялікага князя [[Казімер Ягайлавіч|Казімера Ягайлавіча]], які нарадзіўся і выхоўваўся ў [[Кракаў|Кракаве]], па прыбыцьці ў Вільню мясцовыя баяры [[Алелька Ўладзімеравіч]], [[Васіль Пуцята]] і [[Юры Сямёнавіч]] навучалі літоўскай мове і мясцоваму праву ({{мова-la|«Pauci qui remanserant, odio et arte Lithuanorum tempore succedente exclusi sunt, veriti, ne native affect plus esset Polonis quam Lithuanis affectus, officials Lithuanos adiungung et ipsum linguam et mores suos instruunt»|скарочана}}) ** Увогуле, падобныя спробы з боку летувісаў атаясаміць усякі гістарычны ўпамін «літоўскай мовы» менавіта зь летувіскай мовай адзначаліся ўжо ў пачатку XX ст., калі [[Міхал Піюс Ромэр]] з спасылкай на летувіскае выданьне «Lietuvis» за 1907 год сьцьвярджаў, нібы апошні афіцыйны дакумэнт па-летувіску склалі ў [[Белая Царква (Кіеўская вобласьць)|Белай Царкве]] ваявода кіеўскі [[Адам Кісель]], ваявода смаленскі [[Юры Караль Глябовіч|Юры Глябовіч]], [[Стольнік вялікі літоўскі|стольнік]] Вінцэнт Гасеўскі і падсудак браслаўскі Міхал Касакоўскі{{Заўвага|Гэты «''ліст на літоўскай мове''» ўпамінаецца ў працы польскага гісторыка XVII ст. {{Артыкул у іншым разьдзеле|Лаўрын Ян Рудаўскі|Лаўрына Яна Рудаўскага|pl|Wawrzyniec Jan Rudawski}}: {{мова-la|«Quibus enim rationibus persuaderent surenti multitudini, se legatos et commissarios esse, quos ubique iuris gentium praerogatiua securos reddit, communicatis itaque in unum confiliis, in quo tunc rerum et fortunae articulo versarentur, Ianussio duci Radiuilio Lituana lingua secretis literis scripserunt»|скарочана}}<ref>Historiarum Poloniae ab excessu Vladislai iv ad pacem Olivensem vsque libri ix, seu, Annales regnante Ioanne Casimiro Poloniarum. — Varsaviae et Lipsiae, 1755. [https://books.google.by/books?id=SjtD6h1inW0C&pg=PA85&dq=%22lituana+lingua%22&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiq9oGDqsL5AhVR6LsIHZSjBNIQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=lingua&f=false P. 85].</ref>}}. Абсурднасьць гэтага сьцьверджаньня паказаў яшчэ ў 1912 годзе гісторык [[Лявон Васілеўскі]]<ref>Wasilewski L. Litwa i Białoruś: przeszłość — teraźniejszość — tendnecje rozwojowe. — Kraków, 1912. S. 157.</ref>. На пашыраную ўжо ў тыя часы «манію» ўглядаць у кожным літоўскім паводле назвы мовы гістарычным дакумэнце жамойцкую мову зьвяртаў ўвагу ў 1918 годзе гісторык літаратуры і мовазнаўца [[Аляксандар Брукнэр]] («''…сёньняшні літваман гатовы падумаць, што тое пра яго жамойцкую гаворку мова; нават… у „літоўскім“ лісьце русіна Кісяля ўгледзелі помнік жамойцкай мовы''»)<ref>Brückner A. Z niwy białoruskiej. — Kraków, 1918. [https://polona.pl/item/z-niwy-bialoruskiej,Njc4NTg4MjY/5/#info:metadata S. 4]—5.</ref>. * Два наказы аналягічнага зьвесту вялікага князя [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]] намесьніку [[Жыжмары|жыжмарскаму]] ад 3 жніўня 1511 году (''«Вялелі есма ў таго касьцёла жыжмарскага меці каплана, што бы ўмеў па­літоўскі казаці, і містра»'') і [[Эйшышкі|эйшыскаму]] плябану ад 27 студзеня 1524 году ({{мова-la|«…presbyteros idoneos, quorum saltem unus idiomate Lithuanico praedicare populo Dei bene sciat et debeat»|скарочана}}). ** Раней за памянёныя наказы, у верасьні 1501 году [[Віленскія біскупы|віленскі біскуп]] [[Войцех Табар|Альбэрт Табар]] атрымаў ад вялікага князя [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандра]] грамату, паводле якой змог на свой погляд прызначаць ксяндзоў, пажадана такіх, якія б валодалі «літоўскай гаворкай»{{Заўвага|У той час набажэнствы і казаньні спраўляліся на лацінскай мове}}. У грамаце пералічвалася 28 парафіяльных касьцёлаў, у тым ліку ў [[Ліда|Лідзе]], [[Беліца|Беліцы]], [[Быстрыца|Быстрыцы]], [[Слонім]]е, [[Валожын]]е, [[Краснае|Красным Сяле]], [[Маладэчна|Маладэчне]], [[Радашкавічы|Радашкавічах]], [[Койданава|Койданаве]], а таксама тры касьцёлы на [[Падляшша|Падляшшы]] (у [[Гонядзь|Гонядзі]] і ваколіцах). Апроч відавочна нелетувіскага геаграфічнага ахопу, гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, што гэтая пажаданая ў тым часе «моўная рэформа» не пакінула ніякіх сьлядоў, якія б маглі пацьвердзіць факт ужываньня жамойцкай (летувіскай) мовы ў набажэнствах ня толькі пералічаных, але ўвогуле, хоць якой парафіі<ref name="Urban-2001-32-33">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 32—33.</ref>. Увогуле жа, пра тое, што ў [[Віленскае біскупства|Віленскім біскупстве]] пад літоўскай разумелася не балтыйская мова, таксама сьведчыць статут гэтага біскупства ад 1669 году, які забараняў даваць [[Бэнэфіцыя|бэнэфіцыі]] іншаземцам, якія не ведаюць ''літоўскай'' ({{мова-la|litvanica|скарочана}}) мовы, і загадваў прамаўляць казані ў касьцёлах дыяцэзіі паводле чаргі «''адну ў літоўскай мове, адну ў польскай''» ({{мова-la|«alteram in litvanica, alteram in polonica»|скарочана}})<ref>Fijałek J. Uchrześcijanienie Litwy przez Polskę // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. — Kraków, 1914. [https://books.google.by/books?id=C_gKAAAAIAAJ&pg=PP7&dq=Fija%C5%82ek.+Uchrze%C5%9Bcijanienie+Litwy+przez+Polsk%C4%99+//+Polska+i+Litwa+w+dziejowym+stosunku.&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiom4-fv-z3AhUAS_EDHXgrAbMQ6AF6BAgIEAI#v=snippet&q=alteram%20in%20litvanica&f=false S. 312].</ref><ref>[http://vkl.by/articles/531 Віленскі сінод 1669] // {{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 131.</ref>. * Запіс пад 1529 годам у [[Мэтрыка Вялікага Княства Літоўскага|Мэтрыцы Вялікага Княства Літоўскага]], дзе судовы выканаўца Васіль Бялянін (пра якога вядома толькі, што ён «русін» з ВКЛ без удакладаньня — зь [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускай]] або з украінскай яго часткі) засьведчыў, што баярын гаспадарскі Пятро Сумарок спрабаваў пры ім падкупіць сьведак з-пад [[Эйшышкі|Эйшышкаў]] размаўлячы зь імі «''па-літоўскі''». * Цытата зь Віленскага мескага статуту ад 18 лістапада 1551 году, каб выклік на суд і вырак суду абвяшчаўся «''po polsku i po litewsku, i po rusku, aby wszyscy, ktorzy by słuchali, rozumieli''». * Паведамленьне пра адстаўку ў 1538 годзе лаўніка Ковенскай магдэбургіі немца Андрэаса Войта з прычыны няведаньня ім літоўскай мовы ({{мова-de|«…er sproch halben dem, er im litauischen nicht wol erfaren sei»|скарочана}}). {{Падвойная выява|справа|Zmudzki Ięzyk (1783).jpg|98|Samogitico (1851).jpg|116|Старонкі каталёгаў бібліятэк у [[Гарадзішча (вёска, Пінскі раён)|Гарадзішчы]] і [[Крэтынга|Крэтынзе]], на якіх мова выдадзеных у Літве і Прусіі летувіскіх кніг азначаецца як жамойцкая}} Як адзначае беларускі гісторык [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Уладзімер Арлоў]], напраўду не існуе нават ускосных пацьверджаньняў таго, што вялікія князі гаварылі па-летувіску. Прытым з гістарычных крыніцаў вядома, што ў час выправаў углыб [[Жамойць|Жамойці]] гаспадары і віленскія ўраднікі бралі з сабой перакладнікаў<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 105.</ref>. Тым часам у першым летувіскім катэхізьме, выдадзеным ў 1545 годзе, летувіская мова называецца «прускай», а ў тэксьце дзьвюх наступных кніг (1547 і 1559 гады) назва мовы не ўпамінаецца<ref name="Panucevic-271">{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 271.</ref>. Толькі ў 1579 годзе, па сьмерці герцага прускага [[Альбрэхт Гогенцолерн|Альбрэхта Гогенцолерна]], які быў ініцыятарам летувіскага кнігадрукаваньня, выйшаў летувіскі катэхізм, дзе мова выданьня азначалася як летувіская. Гэтая назва замацавалася ў наступных летувіскіх кнігах<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 273.</ref>. {{Падвойная выява|справа|Dictionarium trium lingvarum in usum studiosae iuventutis (Dictionary of the Polish-Latin-Lithuanian languages) by Konstantinas Sirvydas, Vilnius, 1713.jpg|102|Moksłas skaytima raszto lękiszko del mazu waykialu (in Lithuanian language), Vilnius, 1766.jpg|112|Вокладкі першых летувіскіх слоўніка {{мова-la|Dictionarium trium linguarum|скарочана}} (налева) і лемантара {{мова-lt|Moksłas skaytima raszto lękiszko del mazu waykialu|скарочана}} або {{мова-pl|Nauka czytania pisma polskiego dla małych dziatek|скарочана}} (направа)}} Павал Урбан адзначае той факт, што малітоўнікі і катэхізмы, перакладзеныя на жамойцкую мову, пачалі выкарыстоўвацца ў Жамойці ў другой палове XVI ст. Менавіта дзякуючы выдавецкай дзейнасьці кніжнікаў-перакладнікаў сьпярша ў Прусіі («[[Малая Летува|Малой Летуве]]»), а потым і ў Вільні (з 1595 году<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 274.</ref>), мова жамойтаў атрымала статус «літоўскай мовы»<ref name="Urban-2001-33">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 6, 33.</ref>. Страту з гэтай і шэрагу іншых прычынаў у другой палове XVI ст. старога значэньня назвы «літоўская мова» на карысьць жамойцкай мовы адзначае таксама [[Вацлаў Пануцэвіч]]<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 277.</ref>. [[Файл:Zmudzki ięzyk (1773).jpg|значак|Біскуп [[Ян Дамінік Лапацінскі]] азначае летувіскую мову кнігі як жамойцкую ({{мова-pl|«Zmudzki ięzyk»|скарочана}}). Вільня, 1773 г.]] Як падкрэсьлівае гісторык і літаратуразнаўца [[Іван Саверчанка]], у XVI ст. раньнія ідэолягі жамойцкага (летувіскага) нацыянальнага руху, найперш пісьменьнікі і багасловы [[Марцін Мажвід]], [[Мэльхіёр Пяткевіч]], [[Мікалай Даўкша]] і [[Канстанцін Шырвід]], пачалі актыўна ўжываць тэрмін «літоўская мова» ў дачыненьні да гістарычна жамойцкай мовы. Абапіраючыся выняткова на этнічныя фантазіі ды показкі, яны назвалі свой народ «літоўцамі»<ref>[[Іван Саверчанка|Саверчанка І.]] Aurea mediocritas. Кніжна-пісьмовая культура Беларусі. Адраджэнне і ранняе барока. — {{Менск (Мінск)}}: Тэхналогія, 1998. С. 14.</ref>, што ўрэшце выявілася працяглай у часе блытанінай і шматлікімі супярэчнасьцямі. У прадмове да першай выдадзенай у Вялікім Княстве Літоўскім летувіскай кнігі — «Катэхізму» ({{мова-lt|Kathechismas arba mokslas kiekwienam priwalvs|скарочана}}, 1595 год) — [[Мікалай Даўкша]] сьцьвярджаў, што пераклаў яго «''на ўласную мову нашу летувіскую''»<ref name="Nasievic-2005"/>, аднак у прадмове да перавыданьня 1605 году ўжо ананімны перакладнік сьцьвярджаў, што папярэднік пераклаў катэхізм на жамойцкую мову і таму летувісы скардзіліся: «''Ня маем катэхізму летувіскага''»<ref name="Sviazynski-2005-209"/>. Паводле тлумачэньня летувіскага мовазнаўцы [[Зігмас Зінкявічус|Зігмаса Зінкявічуса]]{{Заўвага|У 1993 годзе [[Зігмас Зінкявічус]] заклікаў замяніць навуковы тэрмін [[старабеларуская мова]] «больш карэктным» — «канцылярская славянская мова Літоўскай дзяржавы»<ref>[[Мікалай Нікалаеў|Нікалаеў М.]] [https://xn--d1ag.xn--e1a4c/pub/arche/html/2003-5/nika503.html Вільня і Літва ў расейскім друку] // [[ARCHE Пачатак]]. № 5 (28), 2003.</ref>}}, у кнігах XVII ст. усталяваліся тры варыянты пісьмовай летувіскай мовы — заходні (мова летувісаў у [[Прусія|Прусіі]] — «[[Малая Летува|Малой Летуве]]»), заснаваны на заходнежамойцкім дыялекце<ref name="Dziarnovic-2012">[[Алег Дзярновіч|Дзярновіч А.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/dziarnovich/52c/%D0%9F%D0%BE%D1%88%D1%83%D0%BA%D1%96_%D0%90%D0%B9%D1%87%D1%8B%D0%BD%D1%8B:_%27%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0%27_%D1%96_%27%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%8C%27_%D1%83_%D1%81%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D1%96%D1%96.html Пошукі Айчыны: «Літва» і «Русь» у сучаснай беларускай гістарыяграфіі] // Палітычная сфера. № 18—19 (1—2), 2012. С. 30—53.</ref>, блізкі да яго сярэдні, заснаваны на гаворках ваколіцаў [[Кейданы|Кейданаў]] (выкарыстоўваўся ў Жамойцкіх [[Жамойцкае староства|старостве]] і [[Жамойцкае біскупства|біскупстве]] Вялікага Княства Літоўскага і называўся жамойцкай мовай{{Заўвага|Факт называньня ў Вялікім Княстве Літоўскім мовы летувісаў (у тым ліку мовы прускіх жамойтаў у «[[Малая Летува|Малой Летуве]]») ''жамойцкай'' яшчэ ў 1821 годзе засьведчыў нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Фатэр||en|Johann Severin Vater}} у сваёй працы «Die Sprache der alten Preussen»: «''У мясцовасьцях, дзе жылі надровы і скалвы [«Малая Летува»]... да гэтага часу захавалася літоўская мова; там ёсьць друкаваныя біблія, граматыкі, слоўнікі, і менавіта яна вядомая ў пэўнай ступені выняткова пад імем літоўскай, у той час як у колішнім Вялікім Княстве Літоўскім мае назву жамойцкай''» ({{мова-de|«In den Gegenden, wo ehemals die Nadrauer und Schalauer wohnten, d. i. von Memel, Tilse, Ragnit, Insterburg bis Gumbinnen, hat sich noch bis auf den heutigen Tag der Gebrauch der Litthauischen Sprache erhalten; die Bibel, Sprachlehren, Wörterbücher sind in derselben gedruckt, und sie ist es, welche gewissermassen ausschliesslich unter dem Namen der Litthauischen bekannt ist, während die des ehemals Grossherzogl. Litthauens den Namen der Schamaitischen führt»|скарочана}})<ref>Vater J. S. Die Sprache der alten Preussen. — Braunschweig, 1821. [https://books.google.by/books?id=bpJJAAAAcAAJ&pg=PR12&dq=den+Namen+der+Schamaitischen&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiSldqi1ej0AhVvgf0HHchpCSEQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=den%20Namen%20der%20Schamaitischen&f=false S. XII].</ref>. Пагатоў, у 1781 годзе гэта таксама засьведчыў нямецкі філёляг і гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Абрагам Пэнцэль||de|Abraham Jakob Penzel}}: «''...шмат [«літоўскіх» кніг, якія аўтар прывёз у мясцовую бібліятэку з Кёнігзбэргу] дадалося зь Вільні <...> дзе яна [«літоўская мова» — паводле прускіх кніг] называецца жамойцкай, бо гэтай мовай гавораць не ўва ўсім Вялікім Княстве Літоўскім, а толькі ў яго правінцыі, якая завецца Жамойцю''» ({{мова-de|«Ich habe viel Litauisches, Lettisches, und Estonisches aus Königsberg mitgebracht; die zwen letztern Fächer nicht, aber das erstere sehr stark aus Wilna vermehrt, welches um desto merkwurdiger ist, weil das Litauische, welches man hier spricht, (man nennt es Samogitisch, weil diese Sprache nicht im ganzen Großherzogthum Litauen, sondern nur in der Provinz, die den Nahmen Schamaiten, Samogitia, führt, gesprochen wird,) merklich vom preußischen Dialekt abweicht, und theils mit rußischen, theils lettischen Worten durchspickt ist»|скарочана}})<ref>Journal zur Kunstgeschichte und zur allgemeinen Litteratur. 10. Theil, 1781. [https://books.google.by/books?id=mslbAAAAcAAJ&pg=PA236&dq=man+nennt+es+Samogitisch&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi3ytrc5uj0AhUBh_0HHQKID4MQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=man%20nennt%20es%20Samogitisch&f=false S. 236].</ref>}}) і ўсходні — уласна «летувіская мова»<ref name="Sviazynski-2005-209">[[Уладзімер Сьвяжынскі|Свяжынскі У.]] Літоўская мова // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 209.</ref>. Адпаведна, першыя летувіскія кнігі, выдадзеныя Даўкшам, былі на сярэднім варыянце летувіскай мовы — жамойцкай мове, а ўжо ў пачатку XVIII ст. (1705 год) усходні варыянт пісьмовай летувіскай мовы (уласна «летувіская мова»), што, паводле Зінкявічуса, грунтаваўся на [[Віленскі павет (ВКЛ)|прывіленскіх]] дыялектах, цалкам зьнік<ref name="Kascian-2009">Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.</ref>. Прытым Зінкявічус зазначае, што ''«для летувіскай мовы сытуацыя была катастрафічнай, ёй не давалі разьвівацца, выштурхоўвалі з агульнага ўжытку ды й друкаваць пісьмовыя тэксты па-летувіску было цяжка»''. З гэтай прычыны летувіскія мовазнаўцы імкнуцца падкрэсьліваць ''«адзінства арэалу летувіскай мовы праз палітычную мяжу паміж Вялікім Княства Літоўскім і Прусіяй»''{{Заўвага|Тым часам яшчэ ў 1874 годзе ў лічбе [[Маскоўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Маскоўскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]] зазначалася, што ў [[Прусія|Прусіі]] ўсіх летувісаў, што жывуць у [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], называюць жамойтамі ({{мова-ru|«В Пруссии называют Жемайтами всех Литовцев, живущих в России, хотя, собственно говоря, Жемайты (Жмудь) составляют только часть их»|скарочана}})<ref>Отчет о состояниях и действиях Императорского Московского университета за 1874 год. — Москва, 1875. [https://books.google.by/books?id=zO81AAAAIAAJ&pg=RA2-PA14&dq=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A+%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj49u3-18DzAhU-Q_EDHYsCD-E4UBDoAXoECAkQAg#v=onepage&q=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A%20%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A&f=false С. 14].</ref>. Зь іншага боку, жамойцкі біскуп у Расейскай імпэрыі [[Мацей Казімер Валанчэўскі|Мацей Валанчэўскі (Валанчус)]] (1801—1875) азначаў прускіх летувісаў як жамойтаў, якія «''гавораць па-жамойцку, маюць жамойцкія кнігі і вывучаюць жамойцкую мову''» ({{мова-lt|«...daug yra žemaičių katalikų, kurie tačiau gyvena dailiai, šneka žemaitiškai, turi knygų, mokos rašto žemaitiško»|скарочана}})<ref>Pocytė S. Mažosios ir Didžiosios Lietuvos integracijos problema XIX a. — XX a. pradžioje // Sociologija. Mintis ir veiksmas. Nr. 1—2, 2001. P. 78—79.</ref>. Зрэшты, у 1882 годзе нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Адальбэрт Бэцэнбэргер||en|Adalbert Bezzenberger}}, які лічыцца заснавальнікам балтыйскай філялёгіі, пакінуў сьведчаньне, што летувісы ў Расейскай імпэрыі называлі прускіх летувісаў жамойтамі, а іх мову — жамойцкай, тым часам самі прускія летувісы называлі жамойтамі ўсіх расейскіх летувісаў ({{мова-de|«Der gemeine russische Litauer aber versteht unter Žemaiten alle diejenigen seiner landsleute, welche über seinen horizont hinaus nach westen wohnen. So erklärte zum biespiel ein Litauer, mit dem ich mich in [[Біржы|Birsen]] über seine muttersprache unterhielt, das preussische süd-Litauisch, das ich damals sprach, für žemaitisch. Umgekehrt nenuen die preussischen Litauer alle jenseits der grenze wohnenden Litauer „Žemaiten“»|скарочана}})<ref>Bezzenberger A. Litauische Forschungen: Beiträge zur Kenntniss der Sprache und des Volkstumes der Litauer. — Göttingen, 1882. [https://books.google.by/books?id=PpMWAAAAYAAJ&pg=PA38&dq=Die+preussischen+Litauer+sch%C3%A4tzen+die+%C5%BDemaiten+gering+,+die+%C5%BEemaitische+sprache+gilt+ihnen+f%C3%BCr+unfein+und+in+folge+dessen+r%C3%BCmpfen+die+s%C3%BCdlicher&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjE3eKd-5z1AhXc7rsIHeFmAeUQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=Die%20preussischen%20Litauer%20sch%C3%A4tzen%20die%20%C5%BDemaiten%20gering%20%2C%20die%20%C5%BEemaitische%20sprache%20gilt%20ihnen%20f%C3%BCr%20unfein%20und%20in%20folge%20dessen%20r%C3%BCmpfen%20die%20s%C3%BCdlicher&f=false S. 38].</ref>. А ў 1900 годзе на старонках прускага летувіскага часопісу {{Артыкул у іншым разьдзеле|Saulėteka||lt|Saulėteka}} зазначалася, што прускія летувісы ня толькі называюць расейскіх летувісаў «жамойтамі», але і лічаць гэтых жамойтаў такім жа чужым народам, як расейцаў або палякаў ({{мова-lt|«Kas pažįsta arčiaus prūsų pusės lietuvius, tas gerai mato, kad maskoliškoji Lietuva su savo gyventojais yra visai nepažįstama jiems šalis; jie jos ir nenori pažinti, nelaikydami tų, kaip jie vadina «Žemaičių», ne per savo viengenčius; jų akyse žemaitis, tai tiek, ką maskolius ar lenkas»|скарочана}})<ref>Pocytė S. Mažosios ir Didžiosios Lietuvos integracijos problema XIX a. — XX a. pradžioje // Sociologija. Mintis ir veiksmas. Nr. 1—2, 2001. P. 80.</ref>}}, прызнаючы той факт, што летувіскія граматыкі і слоўнікі доўгі час (да канца XVIII ст.) складаліся і друкаваліся галоўным парадкам у Прусіі<ref name="Kascian-2009"/>. {{Падвойная выява|справа|PEDELIS MIROS Saldźiausi medi Kriźiaus JESUSA Pona Sawimp turis inriszta (in Lithuanian language) by Vincentas Karafa, Vilnius, 1746.jpg|109|Pawinastis krykscionyszkas Arba Pamoksłas trumpas (in Lithuanian language), 1781.jpg|105|Летувіскія кнігі (Вільня, 1750 г. і Варшава, 1781 г.), мова якіх на вокладках азначаецца як жамойцкая}} Адзіным выдадзеным на тэрыторыі ВКЛ да канца XVIII стагодзьдзя слоўнікам летувіскай мовы стаў «Слоўнік трох моваў» [[Канстанцін Шырвід|Канстанціна Шырвіда]]<ref>Schmalstieg W. R. [http://www.lituanus.org/1982_1/82_1_03.htm Early Lithuanian Grammars] // Lituanus. Vol. 28, Nr. 1, 1982.</ref> (выйшаў з друку каля 1620 году ў Вільні і перавыдаваўся ў 1629, 1631, 1642, 1677, 1713 гадох), у якім, аднак, не падавалася назвы трэцяй (летувіскай) мовы<ref>Szyrwid K. [https://books.google.by/books?id=-PZPAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false Dictionarium trium linguarum]. — Vilna, 1713.</ref> (хоць выдадзены ў 1683 годзе таксама пры Віленскай езуіцкай акадэміі першы друкаваны слоўнік [[Латыская мова|латыскай мовы]] дакладна падаваў назву гэтай мовы ўжо ў самім сваім назове — «Dictionarium Polono-Latino-Lotavikum…»), вынікам чаго стала наступнае дадатковае азначэньне ў шэрагу навуковых працаў XIX ст.: «''польскі, лацінскі і жамойцкі''» ({{мова-la|Poln. Lat. et Samogiticae|скарочана}}<ref>Adelung J. H. Mithridates, oder allgemeine Sprachenkunde. Band 2. — Berlin, 1809. [https://books.google.by/books?id=o6kKAQAAIAAJ&pg=PA709&dq=Dictionarium+trium+linguarum+Samogiticae&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwisnYrN2uj0AhVeiv0HHY3MDIgQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=Dictionarium%20trium%20linguarum%20Samogiticae&f=false S. 709].</ref><ref>Vater J. S. Litteratur der Grammatiken, Lexica und Wörtersammlungen aller Sprachen der Erde. — Berlin, 1815. [https://books.google.by/books?id=5gUCAAAAQAAJ&pg=PA133&dq=dictionarium+trium+samogit.&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjKp9LR-uj0AhVgh_0HHd_LA1wQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=dictionarium%20trium%20samogit.&f=false S. 133].</ref><ref name="Kiopen-1827-103">Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. 103.</ref><ref>Magazin, herausgegeben von der Lettisch-Literarischen Gesellschaft. — Mitau, 1828. S. 65.</ref>, {{мова-de|Das lateinisch-polnisch-samogitische Wörterbuch|скарочана}}<ref>Winkelmann E. Bibliotheca Livoniæ historica. — St. Petersburg, 1870. [https://books.google.by/books?id=IdXEOzDAQz4C&pg=PA45&dq=in+samogitischen+sprache&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiw1-eptun1AhUxSPEDHQJbB544ggEQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=in%20samogitischen%20sprache&f=false S. 45].</ref>) — як і ў некалькіх каталёгах бібліятэк на тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага ({{мова-pl|«Dykcyonarz Łacinsko-polski i Zmudzki»|скарочана}}<ref>Pacevičius A. Vienuolynų bibliotekos Lietuvoje 1795—1864 m. — Vilnius, 2005. P. 186.</ref>, {{мова-la|«Synonyma Latino-Polono-Samogitica»|скарочана}}<ref>Lebedys J. Lietuvių kalba XVII—XVIII a. viešajame gyvenime. — Vilnius, 1976. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=WxIHAQAAIAAJ&dq=%C5%BCmudzki+vie%C5%A1ajame&focus=searchwithinvolume&q=synonyma+latino P. 115].</ref>). Першая на тэрыторыі ВКЛ летувіская граматыка выйшла ў 1737 годзе на сярэднім варыянце пісьмовай летувіскай мовы (жамойцкай мове)<ref name="Sviazynski-2005-209"/> і мела назву «''Лучнасць моваў Літвы, апісаная паводле граматычных законаў галоўнага дыялекту гэтага княства, і да карыстаньня старанным нэа-[[палямон]]ам прызначаная з дазволу старэйшых''»<ref>[https://www.litviny.net/104310881072108410721090108010821080-1089108310861074107210881080-10861087108010891072108510801077-11031079109910821072.html Граматыкі і слоўнікі летувіскай мовы паводле крытыка канцэпцыі ліцьвінізму летувіскага гісторыка Томаса Бараноўскага]{{ref-ru}}</ref> ({{мова-la|Universitas Linguarum Litvaniae in Principali Ducatus Ejusdem Dialecto Grammaticis Legibus Circumscripta. & in obsequium Zelorum Neo-Palaemonum Ordinata Permissu Superiorum|скарочана}}){{Заўвага|Тым часам надрукаваныя раней у [[Прусія|Прусіі]] пры падтрымцы прускіх уладаў летувіскія граматыкі мелі назвы: «Летувіская граматыка» ({{мова-la|Grammatica Litvanica|скарочана}}, Даніэль Кляйн, 1653 год), «Зборнік летувіскай граматыкі» ({{мова-la|Compendium Grammaticae Lithvanicae|скарочана}}, Хрыстафор Сапун, 1673 год), «Прынцыпы летувіскай мовы» ({{мова-la|Principium primarium in lingva Lithvanica|скарочана}}, Міхаэль Мёрлін, 1706 год)}}. Як і ў выпадку выдадзенага езуітамі слоўніка, праз фактычны брак у назове граматыкі назвы летувіскай мовы (хоць выдадзеная таго ж году граматыка латыскай мовы дакладна пазначала назву мовы ў назове — «Lotavica Grammatica…») у [[Рыга|рыскім]] навуковым выданьні 1844 году яе азначылі як «граматыку жамойцкай мовы» ({{мова-de|«eine Grammatik der schamaitischen (schmudischen) Sprache»|скарочана}})<ref>Magazin, hrsg. von der Lettisch-Literärischen Gesellschaft. Band 7, 1844. [https://books.google.by/books?id=xOtOAAAAcAAJ&pg=RA2-PA31&dq=schamaitischen+sprache&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjBp7b-8Ob1AhUOP-wKHTPfB244FBDoAXoECAkQAg#v=onepage&q=schamaitischen%20sprache&f=false S. 31].</ref>. Існуюць зьвесткі, што ў 1752 годзе ў Віленскай друкарні францішканаў выйшаў «Лемантар жамойцкі», які, аднак, не захаваўся<ref name="Dziarnovic-2011">[[Алег Дзярновіч|Дзярновіч А.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/dziarnovich/47/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D1%9E_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BC_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%BC.html Літоўская мова ў Вялікім Княстве Літоўскім] // Палітычная сфера. № 16—17 (1—2), 2011. С. 115—143.</ref>. Першы вядомы летувіскі лемантар у ВКЛ выйшаў паміж 1759—1761 гадамі (захаваліся выданьні 1763 і 1766 гадоў) і меў назву «''Навука чытаньня пісьма польскага для малых дзетак''» ({{мова-lt|Moksłas skaytima raszto lękiszko del mazu waykialu|скарочана}} = {{мова-pl|Nauka czytania pisma polskiego dla małych dziatek|скарочана}}), у выданьні 1783 году ён застаўся бяз польскай моўнай часткі і польскага назову, але ўжо з пазначэньнем у назове «''летувіскага пісьма''»: «''Навука чытаньня пісьма летувіскага для малых дзетак''» ({{мова-lt|Moksłas skaytima raszta lietuwiszka dieł mazu wayku|скарочана}})<ref name="Dziarnovic-2011"/>{{Заўвага|Разам з тым, назва летувіскай мовы ўсё ж зьявілася ў назове аднаго рэлігійнага выданьня з друкарні Віленскай езуіцкай акадэміі «Punkty kazan od adwentu az do postu. Litewskim iezykiem, z wytlumaczeniem na polskie. Przez ksiedza Konstantego Szyrwida» 1629 году, таксама згадваецца кніга Шырвіда «Clavis linguae Lituanicae» 1630 году (не захавалася ніводнага асобніка)}}. Тым часам у каталёзе бібліятэкі кляштару бэнэдыктынак у [[Гарадзішча (вёска, Пінскі раён)|Гарадзішчы]] ([[Пінскі павет|Піншчына]]), складзеным паміж 1783—1790 гадамі, асобнік летувіскага лемантара азначылі як «''Мокслас або лемантар жамойцкай мовы''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Moksłas czyli Elementarz Zmudzkiego Ięzyka»|скарочана}}}}<ref>Pacevičius A. Vienuolynų bibliotekos Lietuvoje 1795—1864 m. — Vilnius, 2005. P. 183.</ref>, таксама ў складзеным [[Адукацыйная камісія|Адукацыйнай камісіяй]] у 1773—1774 гадох інвэнтары Віленскай езуіцкай акадэміі адзначалася 100 асобнікаў «''жамойцкага лемантара''» ({{мова-pl|«Elementarz żmudzki»|скарочана}})<ref>Lietuvos TSR bibliografija. T. 1. — Vilnius, 1969. P. 266.</ref>. {{Падвойная выява|справа|Ziemaytiszki (1793).jpg|108|Ziemaytiszki (1793) (2).jpg|106|Лацінска-польска-жамойцкія слоўнікі месяцаў з кніг, надрукаваных у Вільні ў 1793 годзе}} Нягледзячы на спробы папулярызацыі ў XVII ст. назвы «літоўская мова» сярод літоўскіх жамойтаў (пры пасьпяховым замацаваньні гэтай назвы ў [[Прускія летувісы|прускіх жамойтаў]]), у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] летувіская мова працягвала называцца і ўспрымацца менавіта як жамойцкая. Паводле зробленага польскім гісторыкам і дзяржаўным дзеячом [[Ян Гербурт|Янам Гербуртам]] перакладу тэксту [[Мельнскі мір|Мельнскага міру]], зьмешчанага ў працы «Statuta y Przywileie Koronne z Łácińskiego ięzyká na Polskie przełożone» (Кракаў, 1570 год), пры апісаньні межаў Прусіі адзначалася, што «''замак Мэмэль па-жамойцку завецца [[Клайпеда#Назва|Клайпеда]]''»{{Заўвага|{{мова-pl|«...zamek Memel ktory po Zmudzku zowe Klupedo»|скарочана}}}}<ref>Herburt J. Statuta y Przywileie Koronne z Łácińskiego ięzyká na Polskie przełożone. — Kraków, 1570. [https://books.google.by/books?id=YaHmofKR8m8C&pg=PT174&dq=po+zmudzku&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwicru31mt_0AhWRhv0HHSqYDuEQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=zmudzku&f=false S. 740].</ref><ref>Malinowski M. Dzieje Korony Polskiej i Wielkiego Ksiestwa Litewskiego od roku 1380 do 1535. — Wilno, 1847. [https://books.google.by/books?id=DiRaAAAAcAAJ&pg=PA489&dq=zmudzku+klajpeda&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjd2oC3wOD0AhVL8rsIHUo1AtkQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=zmudzku%20klajpeda&f=false S. 489].</ref>. Пры прызначэньні ў 1575 годзе [[Мэльхіёр Гедройц|Мэльхіёра Гедройца]] на Медніцкую катэдру неаднаразова падкрэсьлівалася, што ён «''валодае жамойцкай мовай''»{{Заўвага|{{мова-la|«...linguae Samogiticae, cum qua inter indigenas majore cum commmendatione atque fractu versari possit, peritum...»|скарочана}}<ref>Ivinskis Z. [https://www.aidai.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=4890:is&catid=311:5-gegu&Itemid=343 Merkelis Giedraitis arba Lietuva dviejų amžių sąvartoje] // Aidai. Nr. 5 (40), 1951.</ref>; {{мова-la|«...praeterea indigena huius patriae et linguam norit Samogiticam, qua tanto maiorem fructum in illa dioecesi facere possit»|скарочана}}<ref>Elementa ad Fontium Editiones. T. XXII. — Romae, 1970. [https://pau.krakow.pl/Elementa/tomy/Elementa_XXII_1970.pdf P. 132].</ref>; {{мова-la|«Accedit quod linguam illam Samogiticam bene novit»|скарочана}}<ref>Annales ecclesiastici. T. 2. — Romae, 1856. [https://books.google.by/books?id=uSw2AQAAMAAJ&pg=PA105&dq=%22linguam+Samogiticam&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwil5teDo-n1AhWVR_EDHZxZBww4FBDoAXoECAYQAg#v=onepage&q=Samogiticam&f=false P. 105].</ref>}}. Пры візытацыі Жамойцкага біскуства ў 1579 годзе абмяркоўвалася выняткова жамойцкая мова ({{мова-la|lingua Samogitica|скарочана}}) — як вусная мова мясцовага насельніцтва{{Заўвага|{{мова-la|«Interrog., an calleat linguam Samogiticam? — R.: Partim scio, quia fui in ista regione 18 annos...; Interrog., an isti parochiani soleant confiteri et communicare? — R.: Raro confitentur et non sunt in hac civitate quatuor vel quinque, qui istud faciant, — et facta replicatione dixit: Isti confitentur lingua Samogitica, — et iterum interogatus dixit: Parum servant festa et multi etiam comedant carnes tempore prohibito praesertim extra civitatem <...> Et iterum facta replicatione dixit: Ego intelligo confitentes Samogitice et etiam aliquantulum loquor, quia fui in istis regionibus 18 annos, — sed facta experientia ostendit se parum scire loqui Samogitice»|скарочана}}<ref name="Jablonskis-1973-189">Jablonskis K. Lietuvių kultūra ir jos veikėjai. — Vilnius, 1973. P. 189.</ref>}}. Складзеныя ў 1620—1752 гадох сьпісы навучэнцаў Папскай сэмінарыі ў Вільні разьмяжоўваюць літоўскую (lingua lituanica) і жамойцкую (lingua samogitica) мовы<ref>Grickevičius A. Popiežiškosios seminarijos Vilniuje studentų lietuvių ir žemaičių kalbų mokėjimas 1626−1651 m. // Lituanistica. Nr. 1, 1993. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=ngcWAQAAMAAJ&dq=lingua+litvanica+ir+lingua+samogitica&focus=searchwithinvolume&q=samogitica P. 61].</ref> — як і ліцьвінаў з жамойтамі<ref>Litwin H. Przynależność narodowa alumnów Seminarium Papieskiego w Wilnie 1582—1798. Przyczynek do badań nad świadomością narodową w Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych // Między Wschodem i Zachodem. Rzeczpospolita XVI—XVIII w. Studia ofiarowane Zbigniewowi Wójcickiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. — Warszawa, 1993. S. 64.</ref>. У 1631 годзе пры прызначэньні на Медніцкую катэдру народжанага на Жамойці [[Мэльхіёр Гейш|Мэльхіёра Гейша]] староства генэральны жамойцкі [[Геранім Валовіч]] зазначаў, што той «''вольна валодае жамойцкай мовай…, якой амаль не валодаў ніводны біскуп да цяперашняга часу''» ({{мова-la|«Et ita existimo, quia ipse callet linguam Samogiticam..., quam fere nullus Episcopus, praeter modernum, possedit»|скарочана}})<ref>Acta Nuntiaturae Polonae. [https://pau.krakow.pl/ANP/ANP_XXIV_1_1992.pdf T. XXIV, Vol 1]. — Romae, 1992. P. 391.</ref>. У 1647 годзе чацьверты сынод Жамойцкага біскупства пастанавіў перакласьці булу папы рымскага [[Урбан VIII|Урбана VIII]] менавіта на «''жамойцкую мову''» ({{мова-la|«lingua Samogitica translaram»|скарочана}}), таго ж году адпаведны тэкст зьмясьцілі ў кнізе «Synodus quarta dioecesis Samogitiae», надрукаванай у Вільні. Публікацыя жамойцкага перакладу тлумачылася ў пастанове сыноду тым, што некаторыя сьвятары і прапаведнікі перакручвалі зьмест булы «''ў мясцовай мове''»<ref>Zinkevičius. Reikšmingas žemaitiškas rankraštinis tekstas // Žodžių formos ir jų vartosena. — Vilnius, 1974, P. 172.</ref>. У 1690 годзе адпаведны тэкст папскай булы «''жамойцкай мовай''» зь невялікі зьменамі прывялі ў надрукаваным у Вільні зборніку дакумэнтаў Жамойцкага біскупства<ref>Collectanea: Constitutionum Synodalium Dioecesis Samogitiensis. — Vilnius, 1690. [https://books.google.by/books?id=VvBNZ9BNRgsC&pg=RA1-PA15&dq=Samogitica+lingua&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj3nuHIhOf1AhUwwQIHHWSKAVsQ6AF6BAgJEAI#v=snippet&q=samogitica&f=false P. 146].</ref>. Аршанскі шляхціч [[Адам Рыгор Каменскі Длужык]], які ў 1660 годзе трапіў у палон [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] (далей — на поўнач [[Сыбір]]ы), у сваім дзёньніку зазначаў, што мова [[Зыране|пярмі-зыранаў]] (заходнія суседзі [[Самадыйскія народы|самаедаў]]) мае падабенства з жамойцкай{{Заўвага|{{мова-pl|«I stąd się poczyna Permia, a Moskwa zowie ją Zyrany, którzy są ludzie dziwnego języka; mają wiarę ruską; powiadają, że ich chrzcił ś[w.] Stephan. Ludzie przemyślni, mianowicie w lasach, na wodzie, strzelcy z łuków. Język poszedł trochę na żmudzki»<ref>Kamieński-Dłużyk A. Diariusz więzienia moskiewskiego miast i miejsc // Warta, Książka zbiorowa ofiarowana ks. Fr. Bażyńskiemu. — Poznań, 1874. S. 380.</ref>|скарочана}}}}<ref>Грицкевич В. П. От Нёмана к берегам Тихого океана. — Мн.: Полымя, 1986.</ref>. Паводле выдадзенага ў 1691 годзе [[Жагоры|жагорскім]] намесьнікам дэкрэту, «''…навучыла тых словаў на гаспадара свайго Мацяша Стракша мовіць па-жамойцку: „Welne iszszłuok łowi ir banda io“''»{{Заўвага|{{мова-pl|«...nauczyła tych słów na gospodarza swego Matyasza Straksza mówić po Żmudzku: „Welne iszszłuok łowi ir banda io“»|скарочана}}<ref>Jucewicz L. A. Wspomnienia Żmudzi. — Wilno, 1842. [https://books.google.by/books?id=95kQAQAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=Wspomnienia+Zmudzi,+1842&hl=ru&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=%C5%BBmudzku&f=false S. 182].</ref>}}<ref name="Jablonskis-1973-291">Jablonskis K. Lietuvių kultūra ir jos veikėjai. — Vilnius, 1973. P. 291.</ref>. Рукапісная летувіская кніга 1707 году азначаецца на вокладцы як пераклад на жамойцкую мову: «''ператлумачаная з польскай на жамойцкую''» ({{мова-lt|«par[t]łumoczita isz Lynkiyska ąt Zemajty[szka]»|скарочана}})<ref>Kregždys R. Lietuvių kalbos polonizmų žodynas. — Vilnius, 2016. P. 200.</ref>. Польскі гісторык і лексыкограф [[Каспар Нясецкі]] ў 1737 годзе пісаў: «''…слова „гедрос“, паводле [[Мацей Стрыйкоўскі|Стрыйкоўскага]], у жамойцкай мове значыць сонца''»{{Заўвага|{{мова-pl|«...słowo Gedros, ''według Stryikow: fol: 355'', w Zmudzkim języku słońce znaczy»|скарочана}}}}<ref>Niesiecki K. Korona polska przy zlotej wolnosci. T. 2. — Lwów, 1738. [https://books.google.by/books?id=VVRJAAAAcAAJ&pg=PA194&dq=jezyku+zmudzkim&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjwzd_A7OH0AhUSSvEDHQBMA0cQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=jezyku%20zmudzkim&f=false S. 194].</ref>. Жамойцкай азначалася мова летувіскіх кніг XVIII ст., друкаваных у Вільні, Варшаве і [[Супрасьля|Супрасьлі]]: у назове кнігі 1750 году («''з польскай на жамойцкую мову перакладзеная''», {{мова-lt|«Isz Lankiszka Ziemaytiszkay iżguldita»|скарочана}}), у назове («''па-жамойцку вытлумачаная і друкаваная''», {{мова-lt|«ziamaytyszka ysztumocitas yr drukowatas»|скарочана}}) і ў тэксьце ({{мова-lt|«Ziemaytyszku liezuwiu»|скарочана}})<ref>1759 metų «Ziwatas». — Vilnius, 1998. [https://books.google.by/books?id=D8pMAQAAMAAJ&q=Ziemaytiszku&dq=Ziemaytiszku&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjLxezn6vT1AhWniv0HHXFKDVIQ6AF6BAgCEAI P. 5].</ref> кнігі 1759 году, якая перавыдалася ў 1787 годзе, а таксама ў назове кнігі 1781 году («''з польскай мовы на жамойцкую''», {{мова-lt|«isz Liezuwe Lękiszka ant ziemaytyszka»|скарочана}}), якая перадрукоўвалася ў 1806 і 1830 гадох. Каля 1750 году зь перавыданьнем каля 1762 і ў 1765, 1770, каля 1775, каля 1778 і ў 1798 гадох у Вільні друкавалі кнігу «''Жамойт на роднай мове славіць Пана Бога''» ({{мова-lt|«Ziemaytis prigimtu sawa lieżuwiu Pona Diewa garbin»|скарочана}})<ref>Lietuvos TSR bibliografija. T. 1. — Vilnius, 1969. P. 464—465.</ref>. У складзеным у 1772 годзе каталёзе бібліятэкі [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]] адзіную ў сьпісе цалкам летувіскую кнігу азначылі як жамойцкую ({{мова-la|«Samogitico idiomate»|скарочана}})<ref>Catalogus Auctorum Ordine Alphabetico dispositus in Bibliotheca Collegii Academiae Vilnensi S. I. reperibilium. — Vilnae, 1772. [https://virtus.mb.vu.lt/en/p/69/ P. 69].</ref>, адзіную кнігу на летувіскай мове азначылі як «жамойцкую кнігу» ({{мова-pl|«Książka Żmudzka»|скарочана}} і ў бібліятэцы [[Касьцёл Сьвятой Барбары і кляштар трынітарыяў (Берасьце)|Берасьцейскага трынітарскага кляштару]]<ref>Pacevičius A. Vienuolynų bibliotekos Lietuvoje 1795—1864 m. — Vilnius, 2005. P. 184.</ref>. У 1773 годзе біскуп [[Ян Дамінік Лапацінскі]] ў сваёй польскамоўнай прадмове да летувіскай кнігі, выдадзенай у Вільні, азначыў яе мову як жамойцкую ({{мова-pl|«Zmudzki ięzyk»|скарочана}}). Устава, зьмешчаная ў інвэнтары [[Рэтаў]]скага староства 1784 году, вызначала павіннасьць: «''…уставу два разы на год для ўсёй воласьці, па-жамойцку перакладзеную, прачытаць і патлумачыць, што каторы пункт значыць…''»{{Заўвага|{{мова-pl|«…ustawę dwa razy na rok dla całey włosci, po Żmudzku przekopiowaną, przeczytać y wyexplikować, co ktory punkt znaczy…»|скарочана}}}}<ref>Акты издаваемые Виленской комиссией для разбора древних актов. Т. XXV. — Вильна, 1898. [https://books.google.by/books?id=IOYDAAAAYAAJ&pg=PA547&dq=po+%C5%BBmudzku&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjWlaXJsfD1AhUZOuwKHbYlAmQQ6AF6BAgEEAI#v=snippet&q=%C5%BBmudzku&f=false С. 547].</ref>. Шматлікія выдадзеныя ў Вільні летувіскія кнігі (дзьве 1793, 1797, 1805, 1812, 1820, 1824, 1826, 1830, 1832, 1834, 1840, 1848, дзьве 1851, 1852, дзьве 1853, 1854, 1856 гады) зьмяшчалі лацінска-польска-жамойцкія слоўнікі месяцаў ({{мова-lt|«Mienesey Łotiniszki, Lękiszki, Ziemaytiszki»|скарочана}}). Складзены ў 1797 годзе каталёг бібліятэкі Віленскага францішканскага кляштару, у якой захоўваўся вялікі збор летувіскіх кнігаў<ref>Pacevičius A. Vienuolynų bibliotekos Lietuvoje 1795—1864 m. — Vilnius, 2005. P. 180.</ref>, меў назву: «Каталёг кніг у мовах жамойцкай, рускай, габрэйскай, арабскай, грэцкай і нямецкай» ({{мова-pl|Katalog ksiąg w Języku Zmudzkim, Ruskim, Hebrayskim, Arabskim, Greckim i Niemieckim|скарочана}})<ref>Lietuvos TSR aukstuju mokyklu mokslo darbai. Nr. 33—34, 1998. [https://books.google.by/books?id=szAPAQAAMAAJ&q=jezyku+zmudzkim&dq=jezyku+zmudzkim&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjwzd_A7OH0AhUSSvEDHQBMA0cQ6AF6BAgMEAI P. 33.]</ref>. Тым часам [[Генэрал-ад’ютант|генэрал-ад’ютант]] [[Войска Вялікага Княства Літоўскага ў XVIII стагодзьдзі|войска былога Вялікага Княства Літоўскага]] Юры Грушэўскі азначыў летувіскую біблію [[Багуслаў Самуэль Хілінскі|Багуслава Самуэля Хілінскага]], асобнік якой у 1805 годзе падараваў бібліятэцы [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], як «''рэдкую біблію ў жамойцкай мове''» ({{мова-pl|«rzadką Biblią w Żmudzkim języku»|скарочана}})<ref>Stankiewicz M. Bibliografia litewska od 1547 do 1701 r. — Kraków, 1889. [https://books.google.by/books?id=fMgtAAAAYAAJ&pg=PA56&dq=Gru%C5%BCewski+jezyku+zmudzkim&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiUl9rCvun1AhVzSPEDHfrwDOAQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=Gru%C5%BCewski%20jezyku%20zmudzkim&f=false S. 56].</ref>. [[Файл:Jistoriję Justinaus parguldę Isz Łotynû kałbôs i Żæmaitiû K. Daugkientys metusî (1798, 1834-36).jpg|значак|Летувіскі пераклад [[Сыманас Даўкантас|Сыманаса Даўкантаса]] «''з лацінскай мовы на жамойцкую''» (1834—1836 гг., з мэтай фальсыфікацыі больш раньняга часу стварэньня падпісаны «1798 г.»)]] Адзін зь першых ідэолягаў летувіскага нацыянальнага руху [[Сыманас Даўкантас]] (1793—1864) — з мэтай зрабіць летувіскую літаратуру больш старажытнай<ref>Roma Bončkutė, [https://www.bernardinai.lt/nedegantys-simono-daukanto-rastai/ Nedegantys Simono Daukanto raštai], bernardinai.lt, 28 лістапада 2020 г.</ref> — пакінуў на вокладцы падпісанага псэўданімам уласнага летувіскага перакладу азначэньне «''з лацінскай мовы на жамойцкую''» ({{мова-lt|«Isz Łotynû kałbôs i Żæmaitiû»|скарочана}}) і дату «''1798 год''». Азначэньнем летувіскай мовы як жамойцкай ён, з усяго відаць, спрабаваў зрабіць сваю фальсыфікацыю адпаведнай сапраўдным раньнім летувіскім перакладам: {{Артыкул у іншым разьдзеле|Антанас Кляментас|Антанаса Кляментаса|lt|Antanas Jackus Klementas}} паміж 1790—1810 гадамі («''з польскай на жамойцкую''», {{мова-lt|«isz Linkiszka… unt… Ziemaytiszka»|скарочана}}, {{мова-lt|«isz linkiszka raszta ziemaytyszka»|скарочана}})<ref>Biržiška V. Aleksandrynas: senųjų lietuvių rašytojų, rašiusių prieš 1865 m., biografijos, bibliografijos ir biobibliografijos. T. 2. — Čikaga, 1963. [https://archive.org/details/birziska-aleksandrynas-t.-2-1963_202012/page/225/mode/2up?q=Ziemaytiszka P. 226].</ref> і [[Юзэф Арнульф Гедройц|Юзэфа Арнульфа Гедройца]] 1809 году («''на жамойцкую мову''», {{мова-lt|«and ležuwia… Ziematyszka»|скарочана}})<ref>Biržiška V. Aleksandrynas: senųjų lietuvių rašytojų, rašiusių prieš 1865 m., biografijos, bibliografijos ir biobibliografijos. T. 2. — Čikaga, 1963. [https://archive.org/details/birziska-aleksandrynas-t.-2-1963_202012/page/211/mode/2up?q=Ziematyszka P. 212].</ref>. {{Падвойная выява|справа|Grammatyka języka żmudzkiego. Kałbrieda leźuwio źiamaytiszko (1832).jpg|108|Naujes moksłas skajtima raszta żemajtyszka diel mażun wajkun (1848).jpg|106|Выдадзеныя ў Вільні жамойцкія (летувіскія) «Граматыка жамойцкай мовы» (1832 г.) і лемантар «Новая навука чытаньня пісьма жамойцкага для малых дзетак» (1848 г.)}} Як зазначае гісторык мовы [[Сяргей Запрудзкі]], яшчэ ў пачатку XIX ст. тэрмін «літоўскі» ў розных мовах (як і «беларускі», «рускі» і многія іншыя) меў «дыфузнае», няўстойлівае ў тэрміналягічным пляне значэньне і ня быў замацаваны за назвай мовы сучасных летувісаў<ref name="Zaprudzki-2013-85"/>. Напрыклад, нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Хрыстаф Адэлюнг||en|Johann Christoph Adelung}} у сваёй працы «Мітрыдат, або Агульнае мовазнаўства…»<ref>Adelung J. H. Mithridates, oder allgemeine Sprachenkunde. Band 2. — Berlin, 1809. S. 696—697.</ref> (1809 год) пісаў, што «літоўцы» маюць няяснае мяшанае «германа-славянскае» паходжаньне; іх жамойцкая група складаецца з носьбітаў дыялекту, які мае назву «польска-літоўскі», сама ж «літоўская» мова на дзьве траціны складаецца з славянскай; аўтар паведаміў, што суседзям «літоўцы» сьпярша былі вядомыя як гуды, а таксама згадаў яцьвягаў і такую іх назву, як палешукі. Сяргей Запрудзкі зазначае, што з пададзенай інфармацыі можна меркаваць, што пад назвай «літоўцы» нямецкі лінгвіст часткова разумеў беларусаў<ref name="Zaprudzki-2013-96"/>. Іншы нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Сэвэрын Фатэр||en|Johann Severin Vater}} у свай працы «Літаратура, датычная граматык, лексыкі і збораў словаў усіх моваў зямлі: выкладзеная ў альфабэтным парадку моваў…»<ref>Litteratur der Grammatiken, Lexika und Wörtersammlungen aller Sprachen der Erde. — Berlin, 1815. S. 132.</ref> (1815 год) сьцьвярджаў, што будучы сястрой [[Латыская мова|латыскай мовы]], з пункту гледжаньня лексыкі і граматыкі «літоўская» мова была пераважна славянскай, у іншых дачыненьнях — германскай; «літоўская» мова мела свае адгалінаваньні ў Жамойці і на поўдні Вялікага Княства Літоўскага. Апошняе сьцьверджаньне дазваляе меркаваць, што тут таксама пад «літоўскай» мовай часткова разумелася беларуская<ref>[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/%d0%97%d0%b0%d0%bf%d1%80%d1%83%d0%b4%d1%81%d0%ba%d1%96_%d0%9d%d0%b0%d0%b7%d0%b2%d1%8b%20%d0%b1%d0%b5%d0%bb%20%d0%bc%d0%be%d0%b2%d1%8b_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. Рэд. М. Прыгодзіча. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2013. С. 100.</ref>. У 1827 годзе расейска-нямецкі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||ru|Кёппен, Пётр Иванович}} у сваёй кнізе «О происхождении, языке и литературе литовских народов» крытыкаваў апублікаваны ў 1822 годзе артыкул латыскага сьвятара-дасьледніка {{Артыкул у іншым разьдзеле|Карл Ватсан|Карла Ватсана|de|Karl Friedrich Watson}}, які да «латыскіх народаў» ({{мова-de|«Lettischer Volksstamm»|скарочана}}) адносіў латышоў, летувісаў і ўсіх беларусаў («крывічоў»)<ref name="Kiopen-1827-11">Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. 11.</ref>. Таксама ён палемізаваў датычна назвы адпаведнай моўнай групы, сьцьвярджаючы «літоўскія мовы» і «літоўскія народы» замест прынятых у той час «латыскія мовы» і «латыскія народы»<ref>Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. 32—36.</ref>, ужываючы, разам з тым, наступныя азначэньні: «''ўласна гэтак званая літоўская гаворка''», «''уласна гэтак званая літоўская мова''», «''уласна гэтак званыя літоўцы (жамойць?)''», «''уласна гэтак званая літоўская [гаворка] (або жамойцка-літоўская)''» ({{мова-ru|«собственно так называемое литовское наречие», «собственно так называемый литовский язык», «собственно так называемые литовцы (жмудь?)», «собственно так называемое литовское [наречие] (или жмудско-литовское)»|скарочана}}<ref>Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. 29, 31, 33, 49, 77.</ref>){{Заўвага|У 1824 годзе віленскі [[Kurier Litewski (1793)|Kurier Litewski]] называў мову летувіскіх кніг «жамойцка-літоўскай» («літоўска-жамойцкай») і «[[Прускія летувісы|пруска-літоўскай]]» ({{мова-pl|«...w języku Litewsko-Żmudzkim i Prusko-Litewskim... Napisane w języku Żmudzko-Litewskim przez Kajetana Niezabitowskiego Żmudzina...»|скарочана}})<ref>Kurier Litewski. Nr. 49, 1824. [https://books.google.by/books?id=qkZJAAAAcAAJ&pg=RA8-PT6&dq=jezyku+zmudzkim&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwick8Hn7-H0AhXESPEDHVluBb84ChDoAXoECAkQAg#v=onepage&q&f=false S. 4].</ref>; а яшчэ ў 1860 годзе «Encyklopedyja Powszechna» азначала дзьве першыя бібліі на летувіскай мове як «літоўска-прускую» ([[Ёнас Брэткунас]], [[Калінінград|Кёнігзбэрг]], 1590 год) і «жамойцкую» ([[Багуслаў Самуэль Хілінскі]], [[Лёндан]], 1660 год)<ref>Encyklopedyja powszechna. T. 3. — Warszawa, 1860. [https://books.google.by/books?id=XMhLAQAAIAAJ&pg=PA428&dq=biblija+zmudzka&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiOo7Xy2uX1AhVnSfEDHXUCDCQQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=biblija%20zmudzka&f=false S. 428].</ref>}}. Аднак у 1829 годзе (гэтая праца перавыдавалася ў 1830 годзе) расейскі пісьменьнік і гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мікалай Палявы||ru|Полевой, Николай Алексеевич}} зазначаў: «''Няма сумневу прылічваць сюды [да латыскіх народаў] крывічоў (цяперашніх ліцьвіна-русаў і беларусаў)''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Нет сомнения причислять сюда [к Латышским народам] Кривичей (нынешних Литвино-Русов и Белоруссов)»|скарочана|}}}}<ref>Полевой Н. История русского народа. — Москва, 1829. С. 47.</ref>. Яшчэ ў 1831 годзе прафэсар гісторыі [[Парыская акадэмія|Парыскай акадэміі]] Андрыен Жары Мансі вылучаў у «літоўскай мове» чатыры падмовы: «літоўскую» (уласна) каля [[Вільня|Вільні]] ды іншых; «крывіцкую» каля [[Віцебск]]у, [[Смаленск]]у ды іншых; «жамойцкую»; «[[Прускія летувісы|пруска-літоўскую]]» каля [[Тыльзыт]]у ды іншых<ref>Жарри Манси А. История древних и новых литератур, наук и изящных искусств. — Москва, 1832. С. 46.</ref>. Падобныя зьвесткі географ {{Артыкул у іншым разьдзеле|Х’ю Мюрэй||en|Hugh Murray (geographer)}} зьмясьціў у сваёй «An Encyclopaedia of Geography», выдадзенай у 1834 годзе (перавыдавалася ў 1839 годзе, а таксама ў 1861 годзе пад назвай «The Encyclopedia of All Nations»<ref>Murray H. The Encyclopedia of All Nations. Vol. 1. — New York, 1861. [https://books.google.by/books?id=yJERZqUGwpMC&pg=PA307&dq=murray+Kriwitsh&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiqj5vBivb1AhVthP0HHQavDBgQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=murray%20Kriwitsh&f=false P. 307].</ref>), вылучаючы ў «літоўскай мове» дыялекты «сапраўдны літоўскі», «жамойцкі», «крывіцкі» і «пруска-літоўскі»<ref>Murray H. An Encyclopaedia of Geography. — London, 1834. [https://books.google.by/books?id=-vlCAAAAcAAJ&pg=PA306&dq=murray+Kriwitsh&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiqj5vBivb1AhVthP0HHQavDBgQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=murray%20Kriwitsh&f=false P. 306].</ref>. А ў 1841 годзе (гэтая праца перавыдавалася ў 1849 годзе) расейскі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мікалай Устралаў||ru|Устрялов, Николай Герасимович}} ужываў да мовы летувісаў назву «латыская гаворка» ({{мова-ru|«...в воеводствах Виленском и Трокском удержалось Латышское наречие»|скарочана}})<ref>Устрялов Н. Русская история. Ч. 1. — СПб., 1849. С. 249.</ref>. У 1842 годзе афіцыйны часопіс Міністэрства народнай асьветы Расейскай імпэрыі зазначаў, што «''паводле меркаваньня Ватсана, які прылічвае крывічоў (ліцьвіна-русаў і беларусаў) да народаў літоўскіх, колькасьць літоўцаў можа дасягаць 11 мільёнаў''»{{Заўвага|{{мова-ru|«По мнению Ватсона, причисляющего Кривичей (Литвино-Руссов и Белоруссов) к народам Литовским, число Литовцев может простираться до 11 мил.»|скарочана}}}}<ref>Журнал Министерства народного просвещения. Том 36 (1842). С. 173.</ref>{{Заўвага|Як зазначае летувіскі гісторык Дарыюс Сталюнас, нават у 1860-я гады найлепшы, як тады лічылася ў Расейскай імпэрыі, экспэрт у колішнім Вялікім Княстве Літоўскім прафэсар Пецярбурскай духоўнай акадэміі [[Міхаіл Каяловіч]] у праграме этнаграфічнага вывучэньня рэлігійнага жыцьця [[Паўночна-Заходні край|Заходняга краю]] пісаў як пра «літоўскі народ», так і пра «літоўскае племя», якое да таго ж гаворыць «жамойцкай мовай»<ref name="Stalunas-2005">Сталюнас Д. Идентификация, язык и алфавит литовцев в российской национальной политике 1860-х годов // Ab imperio. № 2, 2005. С. 225—254.</ref>}}. Пра «літоўска-жамойцкую мову», якой размаўляюць у тым ліку ў «''Прусіі да самага Караляўца''», яшчэ ў 1858 годзе пісаў часопіс {{Артыкул у іншым разьдзеле|Dziennik Literacki||pl|Dziennik Literacki}}<ref>Dziennik Literacki. Nr. 124, 1858. [https://books.google.by/books?id=TqCfX3hdldAC&pg=PA1008&dq=szyrwid+zmudzki&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiptMTotIb2AhVvgv0HHStRAMYQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=szyrwid%20zmudzki&f=false S. 1008].</ref>. У 1846 годзе нямецкі гісторык прафэсар [[Тарту|Дэрпцкага]] ўнівэрсытэту {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Крузэ||ru|Крузе, Фридрих Карл Герман}}, хоць ужо і пісаў, што «''літоўцы жывуць часткова ў заходніх губэрнях Расеі, дзе яны ўлучаюць жамойтаў, а часткова ў Прусіі''», і апісваў летувіскую мову як «літоўскую» (адзначаючы, аднак, што «''літоўцы называюць сваю краіну Litwa, Lätawa''»), але прытым зазначаў<ref>Kruse F. Ur-Geschichte des Esthnischen Volksstammes und der Kaiserlich-Russischen Ostseeprovinzen Liv-, Esth- und Curland überhaupt, bis zur Einführung der christlichen Religion. — Moskau, 1846. [https://books.google.by/books?id=SK1KAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=ru#v=snippet&q=eingentlichen%20lithauer%20wilna&f=false S. 128].</ref>: {{Цытата|Сапраўдныя літоўцы жывуць у былых Віленскім і Троцкім, Наваградзкім, Берасьцейскім Літоўскім, Менскім, Полацкім, Віцебскім, Амсьціслаўскім і Смаленскім ваяводзтвах. {{арыгінал|de|«Die eigentlichen Lithauer wohnen im ehemaligen Palatinate Wilna und Troki, Nowogrodek, Brzest Litowsk, Minsk, Polozk, Witepsk, Mscislaw und Smolensk»}}| }} У 1854 годзе на старонках часопіса {{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}, які рэдагаваўся народжаным на [[Віленскі павет (ВКЛ)|Віленшчыне]] навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]] прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}}, зьявілася крытычная нататка датычна называньня часткі жамойтаў «літвой» (названых пазьней «[[аўкштайты|аўкштайтамі]]» — «уласнымі літоўцамі», якія насяляюць «[[Аўкштота|Аўкштоту]]» — «Верхнюю або ўласную Літву»), а жамойцкай мовы — «літоўскай»<ref>Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&pg=RA3-PA71-IA7&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&f=false С. 28—29].</ref>: {| |- | {{пачатак цытаты}} Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа чудзкім народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romeі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо [[жмогус]] значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала. {{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}} {{канец цытаты}} |} [[Файл:Русская азбука с переводом слов и фраз на жмудский язык (1861).jpg|значак|«Расейскі лемантар зь перакладам словаў і фразаў на жамойцкую мову» ({{мова-ru|«Русская азбука с переводом слов и фраз на жмудский язык»|скарочана}}), 1861 г.]] Яшчэ ў 1861 годзе ў прадстаўленьні папячыцеля [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Шырынскі-Шыхматаў|Аляксандра Шырынскага-Шыхматава|ru|Ширинский-Шихматов, Александр Прохорович}} да генэрал-губэрнатара {{Артыкул у іншым разьдзеле|Уладзімер Назімаў|Ўладзімера Назімава|ru|Назимов, Владимир Иванович}} адзначалася, што большасьць сельскага насельніцтва [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрні]] размаўляюць па-жамойцку, а большасьць сельскага насельніцтва [[Віленская губэрня|Віленскай]], [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай]] і [[Менская губэрня|Менскай]] губэрніяў — па-беларуску. Адпаведна, у [[Народная вучэльня|народных вучэльнях]] дзеля першых прапаноўвалася выкладаць па-жамойцку, а дзеля другіх — толькі па-расейску. Тым часам літоўская і летувіская мовы ({{мова-ru|литовский язык|скарочана}}) у гэтым афіцыйным дакумэнце [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] не ўпаміналіся: {{Цытата|Так, у большай частцы Ковенскай губэрні, населенай жамойтамі, якія маюць сваю пісьменнасьць, хоць яшчэ і нязначную, але якая прадстаўляе ўжо для народу малітоўнікі, календары і некаторыя іншыя карысныя кнігі на жамойцкай мове, на якой народ слухае пропаведзі ў касьцёлах і спавядаецца ў гэтай губэрні, навучаньне ў пачатковых вучэльнях жамойцкай грамаце варта дазволіць, выкладаньне ж польскай мовы, на якой гавораць абшарнікі і чыноўнікі, у гэтыя вучэльні ня ўводзіць, пакінуўшы яе толькі ў гімназіях і прагімназіях. У губэрнях жа Віленскай, Гарадзенскай і Менскай вялікая частка сельскага насельніцтва размаўляе беларускай гаворкай, таму і народныя вучэльні ў гэтых мясцовасьцях маюць быць чыста расейскімі. {{арыгінал|ru|Так, в большей части Ковенской губернии, населенной жмудинами, имеющими свою письменность, хотя еще и незначительную, но представляющую уже для народа молитвенники, календари и некоторыя другие полезные книги на жмудском языке, на котором народ слушает проповеди в костелах и исповедуется в этой губернии, обучение в первоначальных училищах жмудской грамоте следует допустить, преподавание же польского языка, которым говорят помещики и чиновники, в эти училища не вводить, оставив его только в гимназиях и прогимназиях. В губерниях же Виленской, Гродненской и Минской большая часть сельского населения говорит наречием белорусским, поэтому и народные училища в этих местностях должны быть чисто русскими.}} |Корнилов И. П. Русское дело в Северо-Западном крае: Материалы для истории Виленского учебного округа преимущественно в Муравьевскую эпоху. — С.-Петербург, 1901. С. 4—5. }} [[Файл:Жемойтско-литовский букварь. Изданный по распоряжению господина главного начальника Cеверо-западного края (1864).jpg|значак|«Жамойцка-літоўскі буквар», выдадзены ў 1864 годзе на загад [[Міхаіл Мураўёў|Мураўёва-вешальніка]]]] Як прызнае сучасны летувіскі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Дарыюс Сталюнас||lt|Darius Staliūnas}}, «''Хоць уласна тэрмін „літоўцы“ ўжываўся даволі часта, больш звыклымі для расейскай бюракратыі [у 1860-я гады] заставаліся іншыя паняцьці — „самагіцкае племя“, „жамойць“ або „жмудзіны“, „жамойцкі народ“, а мова — „жамойцкая“ або „самагіцкая“''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Хотя собственно термин „литовцы“ употреблялся довольно часто, более привычными для российской бюрократии оставались другие понятия — „самогитское племя“, „жмудь“ или „жмудины“, „жмудский народ“, а язык — „жмудский“ или „самогитский“»|скарочана}}}}{{Заўвага|Сярод іншага, існавала «Камісія для разгляду польскіх і жамойцкіх кніг, якія прадаюцца ў Вільні» ({{мова-ru|«Комиссия для рассмотрения польских и жмудских книг, продаваемых в г. Вильне»|скарочана}}), утвораная ў 1865 годзе наступнікам [[Міхаіл Мураўёў|Мураўёва-вешальніка]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Канстанцін фон Каўфман|Канстанцінам фон Каўфманам|ru|Кауфман, Константин Петрович фон}}. Таксама таго ж году пры ўправе Віленскай навучальнай акругі выйшаў з друку «Жамойцка-расейскі буквар» ({{мова-lt|«Букварс жемайтишкай-русишкасис паращитас пагал моки ма ну В. Золотова падота, ишгульдитас пар И. Кречински»|скарочана}} або {{мова-ru|«Букварь жмудско-русский, составленный но методе В. Золотова. Пер. И. Кречинского»|скарочана}})}}<ref name="Stalunas-2005"/>. {{Падвойная выява|справа|Программа преподавания жмудского языка в Поневежской учительской семинарии (1893).jpg|107|Программа жмудско-литовского языка (1893).jpg|107|Праграмы выкладаньня летувіскай мовы ў [[Панявеж|Панявескай]] настаўніцкай сэмінарыі: {{мова-ru|«Программа преподавания жмудского языка»|скарочана}} (налева), {{мова-ru|«Программа жмудско-литовского языка»|скарочана}} (направа)}} У 1862 годзе ў прадстаўленьні Аляксандра Шырынскага-Шыхматава да кіраўніка Міністэрства народнай асьветы Расейскай імпэрыі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Галаўнін|Аляксандра Галаўніна|ru|Головнин, Александр Васильевич}} адзначалася, што адной з мэтаў адкрыцьця школаў на Жамойці (пад якой найперш разумелася этнічна летувіская Ковенская губэрня) мусіць быць умацаваньне жамойцкай нацыянальнасьці зь бесьперапынным пераконваньнем тамтэйшых сялянаў, што яны жамойты і літоўцы (ліцьвіны) і што ўлады Расейскай імпэрыі жадаюць не [[Русіфікацыя|абмаскаліць]] іх, а наблізіць іхныя інтарэсы да інтарэсаў [[Расея|Расеі]]: {{Цытата|На Жамойці — умацаваньне жамойцкай нацыянальнасьці, зусім не варожай Расеі і ўраду ў ніжэйшых пластах насельніцтва, і бесьперапыннае ўнушэньне сялянам, што яны не палякі, а жамойты і літоўцы, і што Расея не жадае зусім абмаскаліць іх, а хоча толькі зблізіць іх інтарэсы з інтарэсамі дзяржавы. {{арыгінал|ru|На Жмуди — укрепление жмудской национальности, вовсе не враждебной России и правительству в низших слоях населения, и постоянное внушение крестьянам, что они не поляки, а жмудины и литовцы, и что Россия не желает вовсе обрусить их, а хочет только сблизить их интересы с интересами государства.}} |Корнилов И. П. Русское дело в Северо-Западном крае: Материалы для истории Виленского учебного округа преимущественно в Муравьевскую эпоху. — С.-Петербург, 1901. С. 22. }} {{Падвойная выява|справа|Žiamaytiszki (1879).jpg|108|Lietuwiszki (1879).jpg|106|Слоўнікі месяцаў з кніг, выдадзеных у 1879 годзе: апошняе ўласнае азначэньне жамойцкай мовы (налева) і новае яе азначэньне ўжо як летувіскай (направа)}} Пры здушэньні [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] (1863—1864) 1 лютага 1864 году генэрал-губэрнатар [[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходняга краю]] [[Міхаіл Мураўёў|Мураўёў-вешальнік]] у сваім цыркуляры дазволіў «''незалежна ад расейскай мовы навучаньне мове жамойцкай як мясцовай гаворцы, а таксама і катэхізму на гэтай мове''»{{Заўвага|{{мова-ru|«независимо от русского языка обучение языку жмудскому как местному наречию, а также и катехизису на этом языке»|скарочана}}}}, а 5 лютага 1865 году ён выдаў загад «''прапанаваць біскупу [[Мацей Казімер Валанчэўскі|Валанчэўскаму]], пад асабістым яго назіраньнем неадкладна распарадзіцца складаньнем зборніка або перакладу на жамойцкую мову пропаведзяў Бялабрэскага і Філіпецкага''»{{Заўвага|{{мова-ru|«предложить епископу Волончевскому, под личным его наблюдением немедленно распорядиться составлением сборника или перевода на жмудский язык проповедей Бялобрежского и Филипецкого»|скарочана}}}}. Акруговы інспэктар Мікалай Новікаў, які займаўся ўладкаваньнем школаў у Ковенскай губэрні, 25 жніўня 1864 году пісаў папячыцелю Віленскай навучальнай акругі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Карнілаў|Івану Карнілаву|ru|Корнилов, Иван Петрович}}: «''Гэтая сумесь гаворкі дае надзею на магчымасьць стварыць на развалінах розных гаворак расейскую і жамойцкую мовы''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Эта смесь говора дает надежду на возможность создать на развалинах разных говоров русский и жмудский языки»|скарочана}}}}, а 11 верасьня таго ж году — «''Дазволю сабе ня першы раз паўтарыць, што сапраўдны стан літоўскай мовы ў Ковенскай губэрні дапускае магчымасьць і ўзнавіць яе з развалінаў, і на гэтых развалінах стварыць хоць-якую іншую мову''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Позволю себе не в первый раз повторить, что настоящее состояние литовского языка в Ковенской губернии допускает возможность и воссоздать его из развалин, и на этих развалинах создать какой угодно другой язык»|скарочана}}}}. 7 лютага 1869 году літоўскі архіяпіскап {{Артыкул у іншым разьдзеле|Макары (Булгакаў)||ru|Макарий (Булгаков)}} пісаў да обэр-пракурора [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] «''Адны мы, расейцы, мусім клапаціцца не пра тое, каб абмаскаліць літоўцаў, а пра тое, каб захаваць і распрацоўваць іх мову, даць ім граматыку і слоўнік іх мовы і праз тое спрыяць падтрыманьню іх нацыянальнасьці…''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Одни мы, русские, должны заботиться не о том, чтобы обрусить литовцев, а о том, чтобы сохранить и разрабатывать их язык, дать им грамматику и словарь их языка и чрез то содействовать поддержанию их национальности…»|скарочана}}}}<ref name="Stalunas-2005"/>. У 218-м томе (1881 год) афіцыйнага часопіса Міністэрства народнай асьветы Расейскай імпэрыі зазначалася<ref>Журнал Министерства народного просвещения. Том 218 (1881). [https://books.google.by/books?id=-BkFAAAAYAAJ&pg=RA3-PA299&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj0r-DJicLzAhWdQvEDHUzGBMI4ChDoAXoECAMQAg#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&f=false С. 299].</ref>: {{Цытата|Зрэшты, варта заўважыць, што назвы «Жмудзіны» і «Ліцьвіны» (Літоўцы) у лінгвістычна-этнаграфічным сэнсе далёка не супадаюць зь іх гістарычным значэньнем і зь іх папулярным ужываньнем у цяперашні час. Шмат хто называе «Жмудзінамі» ўсіх сапраўдных Літоўцаў, у супрацьлегласьць «Ліцьвінаў», гэта значыць людзям не літоўскага, але славянскага этнаграфічнага паходжаньня, якія жывуць у Літве, альбо ў супрацьлегласьць «ліцьвінаў» як наогул жыхарам гістарычнай Літвы без адрозьненьня іх паходжаньня. Пры такім поглядзе замест назвы «літоўская мова» ўжываюць «жамойцкая мова». {{арыгінал|ru|Впрочем, следует заметить, что названия «Жмудины» и «Литвины» (Литовцы) в лингвистико-этнографическом смысле далеко не совпадают с их историческим значением и с их популярным употреблением в настоящее время. Многие называют «Жмудинами» всех настоящих Литовцев, в противоположность «Литвинам», то есть людям не литовского, но славянского этнографического происхождения, живущим в Литве, или же в противоположность «Литвинам» как вообще жителям исторической Литвы без различия их происхождения. При таком взгляде вместо названия «литовский язык» употребляют «язык жмудский».}} | }} У 1885 годзе ў расейскай прэсе Паўночна-Заходняга краю асьвятлялася наведваньне летувіскіх вучэльняў Ковенскай губэрні генэрал-губэрнатарам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Каханаў|Іванам Каханавам|ru|Каханов, Иван Семёнович}}, калі той заахвочваў мясцовае насельніцта да летувіскай (жамойцкай) мовы, у тым ліку загадаў хлопчыку чытаць малітву «Ойча наш» па-летувіску: «''ты ліцьвін, дык навошта молісься па-польску, а не на сваёй мове?''» ({{мова-ru|«ты литвин, так зачем же молишься по-польски, а не на своем языке?»|скарочана}})<ref>Каблиц И. И. Интеллигенция и народ в общественной жизни России. — СПб., 1886. [https://books.google.by/books?id=VqkKAAAAIAAJ&pg=PP3&dq=%D0%BA%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D1%86%D1%8A+%D0%B8%D0%BD%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%8F+%D0%B8+%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi9vc7jjo70AhXARPEDHdjOC58Q6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8A&f=false С. 224].</ref>. Як прызнае летувіскі этноляг {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пятрас Кальнюс||lt|Petras Kalnius}}, у афіцыйных дакумэнтах Расейскай імпэрыі азначэньне жамойцкай мовы ў якасьці «літоўскай» ({{мова-ru|«литовский язык»|скарочана}}) — як і само паняцьце «літоўскі народ» ({{мова-ru|«литовский народ»|скарочана}}) датычна летувісаў Віленскай і Ковенскай губэрняў — пачало дамінаваць толькі ў 1890—1900-я гады<ref>Kalnius P. Žemaičių etniškumo sampratos XIX a. šaltiniuose. 2. Nuo žemaičių kultūrinio sąjūdžio iki XIX a. pab // Liaudies kultūra. 2 (131), 2010. P. 22.</ref>. == Герб == {{Асноўны артыкул|Пагоня}} [[Файл:Jagajła, Pahonia. Ягайла, Пагоня (K. Kielisiński, 1841).jpg|міні|[[Пагоня]] з надмагільля [[Ягайла|Ягайлы]]]] Паходжаньне дзяржаўнага гербу ліцьвінаў — [[Пагоня|Пагоні]] — мае [[Сэмантыка|сэмантычную]] повязь з старажытнай ваеннай традыцыяй народнай пагоні — найважнейшай функцыяй арганізацыі жыцьця і побыту [[Усходнеславянскія мовы|ўсходнеславянскіх плямёнаў]], калі кожны чалавек быў у адказе за жыцьцё супляменьніка. У выпадку раптоўнага нападу супраціўніка і захопу ў палон суродзічаў кожны мужчына, які меў права насіць зброю, мусіў пехатою або конна кідацца ў пагоню за ворагам, каб адбіць палон. Ва ўмовах ваеннай дэмакратыі традыцыя народнай пагоні выконвалася безумоўна і захоўвалася стагодзьдзямі і ў эпоху [[Русь|Русі]], і ў часы Вялікага Княства Літоўскага<ref name="ehb-391">[[Міхась Ткачоў|Ткачоў М.]] Беларускія нацыянальныя сімвалы // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 391.</ref>. [[Іпацьеўскі летапіс]] паведамляе пра пагоню жыхароў [[Берасьце|Берасьця]] ў 1280 годзе за польскім вайсковым аддзелам, які паваяваў ваколіцы места. Вялікі князь літоўскі [[Ягайла]] ў сваёй ([[Лацінская мова|лацінскай]]) грамаце ад 20 лютага 1387 году пісаў<ref>Гісторыя Беларусі ў дакументах і матэрыялах (IX—XVIII ст.) / Склад.: В. Шчарбакоў, К. Кернажыцкі, Д. Даўгяла. Т. 1. — Менск: Выдавецтва АН БССР, 1936.</ref><ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 78—79.</ref>: {{Цытата|…паводле старажытнага звычаю, перасьлед ворага ёсьць абавязкам кожнага мужчыны ў нашым краі; гэткае [[паспалітае рушэньне]] дзеля выгнаньня ворага з нашае Літоўскае зямлі па-народнаму завецца „пагоня“''. {{арыгінал|la|...Quotiescunque etiam hostes et adversarios nostros et ipsius terrae nostrae Lithuanicae fugitivos insequi opportuerit, ad insequutionem huiusmodi, quod роgоniа vulgo dicitur, nоn solum armigeri, verum etiam omnis masculus, cuiuscunque status aut conditionis extiterit, dummodo аrmа bellicosa gestare poterit, proficisci teneatur.}}||З прывілею вялікага князя літоўскага [[Ягайла|Ягайлы]], 20 лютага 1387 г.}} [[Файл:Pahonia. Пагоня (1832).jpg|значак|Пагоня як сымбаль [[Белая Русь|Белай Русі]] (у адрозьненьне ад іншых краінаў) на эмблеме [[Таварыства Літоўскае і зямель Рускіх|Таварыства Літоўскага і зямель Рускіх]], 1832 г.]] Паводле летапісаў Вялікага Княства Літоўскага, Пагоню ў якасьці гербу гаспадарства ўвёў князь [[Нарымонт]], брат вялікага князя [[Трайдзень|Трайдзеня]] (1270—1282): {{Цытата|Той Нарымунт меў герб, або кляйнот, рыцарства сваяго таковы, і тым пячатаваўся, Вялікаму княству Літоўскаму заставіў яго, а то такі: у гербе муж збройны, на каню белам, у полю чырвонам, меч голы, яка бы каго гонячы дзяржаў над галавою, і ёсьць адтоля названы «'''пагоня'''».|[[Хроніка літоўская і жамойцкая]]{{Заўвага|Хроника Литовская и Жемайтская // [[ПСРЛ]]. Т. 32 — М.: Наука, 1973.}}{{Заўвага|Хроника Быховца // [[ПСРЛ]]. Т. 32 — М.: Наука, 1973.}}}} [[Файл:Pahonia, Žyvie Biełaruś. Пагоня, Жыве Беларусь (1918).jpg|міні|Гербы [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх ваяводзтваў]] і дзяржаўны герб [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]], 1918 г.]] Выява гербу Пагоні ёсьць на пячаці полацкага князя Глеба-Нарымонта 1338 году і на пячаці (з кірылічным надпісам) вялікага князя літоўскага [[Альгерд]]а 1366 году<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 120.</ref>. Назва ''Пагоня'' набыла шырокую вядомасьць у канцы XV — пачатку XVI стагодзьдзя, відаць, у выніку асэнсаваньня гербавай выявы як сымбалю абаронцы Айчыны<ref>Шаланда А. Кароткі нарыс гісторыі беларускай нацыянальнай і дзяржаўнай сімволікі // Герольд Litherland. № 21, 2019. С. 4—5.</ref>. Кароль і вялікі князь [[Жыгімонт Аўгуст]] у 1562 годзе загадаў біць на [[Віленская мынца|Віленскай мынцы]] манэты-траякі: «''А на сем з аднае стараны два першыя словы, каторымі ся пачынаець пісаці імя наша гаспадарскае, а з другое стараны … герб Пагоня''». Дзяржаўны герб Вялікага Княства Літоўскага пад назвай Пагоня ({{мова-be-old|Погоня|скарочана}}) сьцьвярджаецца ў [[Статуты Вялікага Княства Літоўскага|статутах Вялікага Княства Літоўскага]] [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 году|1566]]<ref name="salanda-2019-5">Шаланда А. Кароткі нарыс гісторыі беларускай нацыянальнай і дзяржаўнай сімволікі // Герольд Litherland. № 21, 2019. С. 5.</ref> і [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году|1588]]<ref>{{Літаратура/ГСБМ|25к}} С. 131.</ref> гадоў. Афіцыйная беларуская гербавая назва ''Пагоня'' не пакідае ніякіх сумневаў у [[беларусы|беларускай этнічнай прыналежнасьці]] грамадзтва, дзе зьявіўся і выкарыстоўваўся герб Вялікага Княства Літоўскага<ref name="salanda-2019-5"/>. Тым часам [[Летувіская мова|летувіскае]] слова «''výtis''» («''віціс''»), якое выкарыстоўваецца дзеля азначэньня [[Герб Летувы|сучаснага летувіскага варыянту Пагоні]], прыдумаў ў сярэдзіне XIX ст. [[Сымонас Даўкантас]]<ref name="Kraucevic-1993">[[Алесь Краўцэвіч|Краўцэвіч А.]] Як здарылася, што Жамойць пачала называцца Літвою? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 54.</ref><ref name="Arlou-2012-349">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 349.</ref>. Сьпярша ім называлі толькі вершніка-рыцара, а дзеля азначэньня гербу цалкам слова «''Vytís''» (ужо зь вялікай літары і з націскам на другім складзе) упершыню выкарысталі толькі ў 1884 годзе (раней Пагоню па-летувіску звычайна звалі «''Vaikymas''» — 'Перасьледаваньне'). Да канца XIX ст. слова «''Vytis''» стала агульнапрынятым у Летуве дзеля азначэньня Пагоні. Аднак яшчэ доўгі час ішлі спрэчкі пра тое, на якім складзе трэба рабіць націск — на першым ці на другім. Толькі ў 1930-я гады з гэтым канчаткова вызначыліся — спыніліся на «''Výtis''»<ref>{{кніга|аўтар=Rimša E.|частка=Heraldika |загаловак=Iš praeities į dabartį|месца=Vilnius|выдавецтва=Versus aureus|год=2004|pages=61—63}}</ref>. {| |- | <gallery caption="Гербы [[Вялікае Княства Літоўскае#Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак (ваяводзтваў) Вялікага Княства Літоўскага]], 1720-я гады" class="center""> Amścisłaŭ, Pahonia. Амсьціслаў, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Амсьціслаўскае ваяводзтва|Амсьціслаўскае]] Bieraście, Pahonia. Берасьце, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскае]] Vilnia, Pahonia. Вільня, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Віленскае ваяводзтва|Віленскае]] Viciebsk, Pahonia. Віцебск, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Віцебскае ваяводзтва|Віцебскае]] Miensk, Pahonia. Менск, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Менскае ваяводзтва|Менскае]] </gallery> <gallery class="center""> Padlašša, Pahonia. Падляшша, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Падляскае ваяводзтва (1513—1795)|Падляскае]] Połacak, Pahonia. Полацак, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Полацкае ваяводзтва|Полацкае]] Troki, Pahonia. Трокі, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Троцкае ваяводзтва|Троцкае]] Žemaitija. Жамойць (1720).jpg|[[Жамойцкае ваяводзтва|Жамойцкае (староства)]] Inflanty. Інфлянты (1720) (2).jpg|[[Інфлянцкае ваяводзтва|Інфлянцкае]] </gallery> |} == Сталіца == {{Асноўны артыкул|Вільня}} [[Файл:Vilnia, Vostraja Brama. Вільня, Вострая Брама (J. Bułhak, 1912) (2).jpg|значак|[[Вострая брама]] з гербам [[Пагоня]]й у [[Вільня|Вільні]]. Здымак [[Ян Булгак|Яна Булгака]], 1912 г.]] У старажытных пісьмовых крыніцах сталіца ліцьвінаў — [[Вільня]] — упамінаецца пад беларускай назвай ''Вільня'' (''Vilnia'' або ''Vilna'', напрыклад, у лістах [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Гедзімін]]а 1323 году «''in civitate nostra regia '''Vilnia'''''»<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 79.</ref>). У старабеларускіх тэкстах з XV ст. суіснавалі формы ''Вильня'' / ''у Вильни'' і ''Вильна'' / ''у Вильне'' (што параўнальна з ''Горадна'' — ''[[Горадня]]'' і ''[[Коўна]]'' — ''Коўня''), але паступова запанавала форма ''Вильня''<ref name="viacorka"/>. Тым часам форму «''Vilnius''» [[летувіская мова|па-жамойцку]] пачалі ўжываць прыкладна з XVII ст. ([[Мікалоюс Даўкша|М. Даўкша]] ў «Пастыле» 1600 году). Летувіскі тапаніміст [[Аляксандрас Ванагас]] мяркуе, што гэта форма ўзьнікла пад уплывам польскай назвы ''Wilno'' (у летувіскай мове няма назоўнікаў ніякага роду, у пазычаньнях ён зьмяняецца на мужчынскі). Тым часам польскае ''Wilno'' утварылася ад старабеларускага варыянту ''Вільна''<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] [https://www.svaboda.org/a/vilnia/30284660.html Вільня ці Вільнюс? Ці карэктна называць горад традыцыйным беларускім імем], [[Радыё Свабода]], 21 лістапада 2019 г.</ref>. А першаснай і найбольш старажытнай назвай места ў жамойцкіх (летувіскіх) гаворках ёсьць ''Vilnia'', на што зьвяртае ўвагу А. Ванагас і што пацьвярджаецца сучаснай [[латыская мова|латыскай]] назвай — ''Viļņa''<ref name="viacorka"/>. {| |- | <gallery class="center"> Belarusians - on Ethnic Map of European Russia by Aleksandr Rittich - 1875 AD.jpg|[[Беларусы]] (арэал у цэнтры) на «Этнаграфічнай мапе Эўрапейскай Расеі» (1875 г.), складзенай [[Аляксандар Рыціх|Аляксандрам Рыціхам]] (фрагмэнт) Biełarusy. Беларусы (1885).jpg|Фрагмэнт этнаграфічнай мапы Эўропы з атлясу «Géographie Militaire» ([[Парыж]], 1885 г.) Biełarusy. Беларусы (J. Karski, 1903).jpg|Этнаграфічная мапа беларусаў (паводле моўнага крытэру), складзеная філёлягам-славістам [[Яўхім Карскі|Яўхімам Карскім]], 1903 г. Länder und Völkerkarte Europas.jpg|Фрагмэнт мапы «Землі і народы Эўропы» (1918 г.), складзенай нямецкім гісторыкам [[Дзітрых Шэфэр|Дзістрыхам Шэфэрам]] (1845—1929) Peoples of Eastern Europe by United States Department of State (1943).jpg|Этнаграфічная мапа Ўсходняй Эўропы, складзеная супрацоўнікамі [[Дзяржаўны Дэпартамэнт ЗША|Дзяржаўнага Дэпартамэнту ЗША]] ў 1943 г. </gallery> |} == Перайменаваньне ліцьвінаў у «беларусаў» == {{Асноўны артыкул|Русіфікацыя Беларусі}} Упершыню назва «беларусы» ў дачыненьні да ліцьвінаў пачала выкарыстоўвацца ў XVII ст. у час войнаў [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] з Рэччу Паспалітай, у запісах маскоўскіх вайсковых пісараў, дзеля азначэньня праваслаўнага вызнаньня тых палонных ліцьвінаў і ўкраінцаў, якія былі праваслаўнымі (у адрозьненьне ад ліцьвінаў-каталікоў{{Заўвага|Напрыклад, {{мова-ru|«...литвин Ивашко Иванов з женою с Роинкою да с сыном с Микулайком да с сестрою з девкою Агафьицею. А сказал, что он родом литвин, католицкие веры из города Несвижа, мещанский сын, а жена де за ним литовка же тово ж города Несвижа»|скарочана}}<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570-1667 гг. — Минск, 1963. С. 108.</ref>}}), напрыклад: «''литвин белорусец Ошмянского повету''», «''литовка беларуска Мстиславского повету''», «''литвин белоруские веры''» («руская, беларуская вера» = праваслаўе) і г. д.<ref name="latysonak">[[Алег Латышонак|Латышонак А.]] Нацыянальнасць — Беларус. — Вільня: Інстытут беларусістыкі, 2009. С. 212—213.</ref> Тым часам палонныя шляхцічы-ліцьвіны называлі сябе выняткова «ліцьвінамі», напр.: «''литвин Корнейко Круковской, уроженец Оршанского повету, шляхтич белоруские веры''»<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 112.</ref>). Сваю зямлю палонныя літоўскія (беларускія) шляхціцы таксама называлі Літвой. Гісторык [[Алег Латышонак]] прыйшоў да высновы: {{Пачатак цытаты}} «Сьвядомае ўжываньне назвы „беларусец“ непісьменнымі сялянамі і прадстаўнікамі гарадзкога плебсу ў сытуацыі, калі гэтае найменьне невядома шляхце, я лічу немагчымым. Выснова з гэтага можа быць толькі адна: слова „беларусец“ ува ўсіх выпадках ''уклалі ў вусны прышэльцаў маскоўскія чыноўнікі''»<ref name="latysonak"/> {{Канец цытаты}} [[Файл:Biełarusy. Беларусы (1803).jpg|значак|Беларус ({{мова-ru|«белороссиянин»|скарочана}}) і беларуска ({{мова-ru|«белороссиянка»|скарочана}}). З альбому, выдадзенага ў 1803 годзе для [[Аляксандар I Раманаў|Аляксандра I Раманава]], дзе зьмяшчаюцца малюнкі [[Палякі|палякаў]], [[Латышы|латышоў]] («ліфлянцаў» і «курляндцаў»), [[Украінцы|украінцаў]] («маларасіянаў») ды шматлікіх іншых народаў пад [[Расейская імпэрыя|расейскай уладай]], але няма ліцьвінаў{{Заўвага|Беларускі этноляг [[Юры Ўнуковіч]] зьвяртае ўвагу на тое, што расейскі навуковец [[Васіль Севяргін]], які ў 1802 годзе наведаў [[Шаўлі]], [[Кейданы]], [[Коўна]], [[Вільня|Вільню]], [[Горадня|Горадню]], [[Стоўпцы]], [[Менск]], [[Барысаў]], [[Крупкі]] і [[Ворша|Воршу]], хоць і разглядаў адпаведную тэрыторыю як «''Литву и Белоруссию''», аднак датычна мясцовага насельніцтва не ўжываў ані назвы «беларусы», ані «літоўцы» («ліцьвіны»)<ref>Унуковіч Ю. Этнічная ідэнтыфікацыя і катэгарызацыя беларусаў і літоўцаў у ХІХ ст. // Białorutenistyka Białostocka. T. 12 (2020). S. 377.</ref>}}]] Па [[анэксія|анэксіі]] земляў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] (1772, 1793, 1795 гады) улады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], як адзначае гісторык [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Уладзімер Арлоў]], спрыялі пашырэньню назвы [[беларусы]], бо гэтая назва больш адпавядала [[імпэрыялізм|імпэрскім інтарэсам]] і дазваляла трактаваць ліцьвінаў як разнавіднасьць [[расейцы|расейцаў («вялікарусаў»)]]. Разам з тым, гэтая назва замацавалася за ўсім насельніцтвам толькі на мяжы XIX і XX стагодзьдзяў<ref name="Arlou-2012-161"/>. Выдадзенае ў 1787 годзе на загад маскоўскай гаспадыні [[Кацярына II|Кацярыны II]] «Пространное Землеописание Российского Государства» паведамляла, што ў [[Магілёўскае намесьніцтва|Магілёўскім]] і [[Полацкае намесьніцтва|Полацкім]] намесьніцтвах, «''апроч расейцаў, знаходзяцца <…> палякі, літва і жыды''»{{Заўвага|{{мова-ru|«кроме Россиян, находятся <...> Поляки, Литва и Жиды»|скарочана}}}}<ref>Пространное Землеописание Российского Государства. — СПб., 1787. С. 272, 276.</ref>, прытым літва адносілася да славянскіх народаў<ref>Пространное Землеописание Российского Государства. — СПб., 1787. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=GFxiAAAAcAAJ&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0#v=snippet&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0&f=false С. 133].</ref>. Геаграфічны слоўнік Расейскай дзяржавы 1788 году зьмяшчае артыкул «''Белоруссия, или Белая Россия''» з азначэньнем «''краіна, далучаная да Расеі <…> за панаваньнем Кацярыны II <…>, як то павет Дынабурскі, ваяводзтвы Амсьціслаўскае, Віцебскае, часткі паветаў Аршанскага і Рэчыцкага <…> цяпер жа ўся Беларусь падзяляецца на два намесьніцтвы: Полацкае і Магілёўскае''»<ref>Новый и полный географический словарь Российского государства. Ч. 1. — Москва, 1788. С. 123—125.</ref>. У афіцыйным аглядзе Расейскай імпэрыі 1793 году адзначалася, што Магілёўскае намесьніцтва складае частку «Беларусі» ({{мова-ru|«Бело-Руссии»|скарочана}}), а «''яго жыхары — гэта палякі і літва, якія спавядаюць рымска-каталіцкі, грэцкі і ўніяцкі законы; ёсьць тут таксама жыды''» ({{мова-ru|«жители оного суть поляки и литва, исповедующие римско-католицкий, греческий и униатский закон; здесь есть также жиды»|скарочана}})<ref>Плещеев С. И. Обозрение Российской империи в нынешнем ее новоустроенном состоянии. — СПб.: Имп. тип., 1793. С. 98.</ref>. Такі ж склад насельніцтва пазначаўся для Полацкага намесьніцтва, якое называлася другой часткай «Беларусі»<ref>Плещеев С. И. Обозрение Российской империи в нынешнем ее новоустроенном состоянии. — СПб.: Имп. тип., 1793. С. 95.</ref>. Тым часам у выдадзеным да [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай]] (1772 год) пры Імпэратарскім Маскоўскім унівэрсытэце атлясе зазначалася, што «''Белая Расія <…> складаецца з Смаленскай губэрні''»<ref>Детской атлас: о Российской Империи с толкованием гербов и с родословием царствующему дому. Т. 4. — Москва, 1771. [https://books.google.by/books?id=rABhAAAAcAAJ&pg=PA91&dq=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D1%8F&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjw8b27hJj0AhXc8LsIHRRbA9sQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D1%8F&f=false С. 91].</ref>, а прафэсар Маскоўскага ўнівэрытэту {{Артыкул у іншым разьдзеле|Харытон Чабатароў||ru|Чеботарёв, Харитон Андреевич}} у першым падручніку расейскай геаграфіі «Географическое методическое описание Российской империи…» (выйшаў з друку ў 1776 годзе) пісаў: «''З даўніх часоў прыналежныя да Расеі землі складаюць тры галоўныя яе часткі, гэта значыць: вялікую, малую і белую Расію. <…> Белая Расія, Rossia alba, ляжыць да Польскіх граніцаў паміж вялікай і малой Расіяй. Яна складаецца з аднаго Смаленскага княства <…> Смаленскае княства паводле цяперашняга падзелу называецца [[Смаленская губэрня|Смаленскай губэрняй]]''»<ref>Географическое методическое описание Российской империи… — Москва, 1776. С. 95, [https://books.google.by/books?id=pnVpAAAAcAAJ&pg=PA104&dq=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D1%8F&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjw8b27hJj0AhXc8LsIHRRbA9sQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D1%8F&f=false 104].</ref>{{Заўвага|Далей жа, аднак, пры падрабязным апісаньні тагачаснага адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу Расейскай імпэрыі аўтар ўжо адзначае, што Смаленская губэрня з наступнай Магілёўскай і большай часткай Пскоўскай губэрні «складае гэтак званую Белую Расію» ({{мова-ru|«составляет так называемую Белую Россию»|скарочана}})<ref>Географическое методическое описание Российской империи… — Москва, 1776. [https://books.google.by/books?id=pnVpAAAAcAAJ&pg=PA104&dq=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D1%8F&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjw8b27hJj0AhXc8LsIHRRbA9sQ6AF6BAgJEAI#v=snippet&q=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%8A%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BC%D1%83%D1%8E&f=false С. 429].</ref>}}. [[Файл:Congress Poland and Lithuanian governorates - by Alexander Voschinin - 1851 AD.jpg|значак|Мапа № 6 атлясу «Географический атлас Российской империи» (1851 г.)<ref>Географический атлас Российской империи [Карты] / Сост. на основании Высочайше утвержденного наставления 24 декабря 1848 года Александром Вощининым. — Санкт-Петербург: 1851. — 17 с.</ref>, дзе цэнтральная частка [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]] (на поўдзень ад [[Горадня|Горадні]] і [[Менск]]у) мае подпіс «літоўцы» ({{мова-ru|литовцы|скарочана}}), а паўночна-ўсходняя частка — «беларусы» ({{мова-ru|белорусы|скарочана}})]] У кнізе нямецкага навукоўца {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Гатліб Георгі|Ёгана Георгі|ru|Георги, Иоганн Готлиб}} «Описание всех в Российском государстве обитающих народов», выдадзенай у 1799 годзе пры Імпэратарскай акадэміі навук у Санкт-Пецярбург, зазначалася, што «''літоўцы — старажытнае племя русаў… гэты народ у пляне сваіх звычаяў, павер’яў, ладу жыцьця, адзеньня і нораваў мае падабенства часткова з палякамі і маларосамі, а часткова зь вядомымі плямёнамі старажытных русаў, што жывуць у Расеі''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Литовцы суть древнее племя Руссов… В прочем народ сей в рассуждении своих обычаев, поверьев, образа жизни, одеяния и нравов, имеет сходство частью с Поляками и Малороссиянами, а частью с известными, обитающими в России, племенами древних Руссов»|скарочана}}}}<ref>Георги И. Г. Описание всех обитающих в Российском государстве народов их житейских обрядов, обыкновений, одежд, жилищ, упражнений, забав, вероисповеданий и других достопамятностей. Ч. 4. — СПб, 1799. С. 385.</ref>. У 1815 годзе расейскі географ прафэсар Пецярбурскага пэдагагічнага інстытуту {{Артыкул у іншым разьдзеле|Еўдакім Зяблоўскі||ru|Зябловский, Евдоким Филиппович}} пісаў у другім выданьні сваёй працы «Статистическое описание Российской Империи»: «''Палякі… жывуць у губэрнях Віцебскай, Магілёўскай, Віленскай, Гарадзенскай, Менскай… <…> Літва знаходзіцца ў Віленскай і Магілёўскай губэрні, і ва ўсіх месцах былога Герцагства Літоўскага''»{{Заўвага|{{мова-ru|Поляки... живут в Губерниях Витебской, Могилевской, Виленской, Гродненской, Минской… <…> Литва находится в Виленской и Могилевской Губерниях и во всех местах бывшего Герцогства Литовского|скарочана}}}}<ref>Зябловский Е. Статистическое описание Российской Империи в нынешнем ее состоянии. — СПб, 1815 [https://books.google.by/books?id=FwRhAAAAcAAJ&printsec=frontcover&dq=%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5+%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%98%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%96%D0%B8&hl=ru&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0&f=false С. 123].</ref>. У 1827 годзе расейскі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||ru|Кёппен, Пётр Иванович}} азначаў нашчадкаў [[крывічы|крывічоў]] як «літоўска-рускіх» ({{мова-ru|Литовско-Русских|скарочана}})<ref name="Kiopen-1827-10">Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. 10.</ref>, «ліцьвіна-русаў» ({{мова-ru|Литвино-Руссов|скарочана}}) і «беларусцаў» ({{мова-ru|Белорусцев|скарочана}})<ref name="Kiopen-1827-11"/>. У 1837 годзе расейскі гісторык і этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Сьнегіроў||ru|Снегирёв, Иван Михайлович}} пісаў, што «''пад словам Літва разумеюцца два розныя плямёны, а менавіта: 1) Літва азначае Вялікае Княства Літоўскае ў найбольшым яго пашырэньні. А як уласная Літва, якая гаворыць сваёй мовай, складала найменшую частку насельніцтва; то пад Літвой разумелі Расіянаў, або Русінаў Вялікага Княства Літоўскага; 2) Літва — народ адрознага ад Славянаў племені, які гаворыць мовай нявысьветленага паходжаньня і вядомы ў [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]] пад імём Жамойці. У Польскіх пісьменьнікаў Літва часта ўжываецца замест Літоўскай Русі і замест Жамойці або Самагіціі»{{Заўвага|{{мова-ru|«Под словом Литвы разумеются два разных племени, именно 1) Литва означает Великое Княжество Литовское в наибольшем его распространении. А как собственная Литва, говорящая своим особенным языком, составляла самую малую часть народонаселения: то под Литвою разумели Россиян или Русинов Великого Княжества Литовского; 2) Литва — народ опличногo oт Славян племени, говорящий языком недоведомого происхождения и известный в Виленской г. под именем Жмуди. У Польских писателей Литва часто употребляется вместо Литовской Руси и вместо Жмуди или Самогиции».|скарочана}}}}<ref>Снегирев И. М. Руские простонародные праздники и суеверные обряды: Выпуск I. — Москва, 1837. [https://books.google.by/books?id=qQJnAAAAcAAJ&pg=PA244&dq=%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D0%B5+%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8+1837&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjnteDJ0pf0AhWWi_0HHXfhBkEQ6AF6BAgEEAI#v=snippet&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0%20%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B8%20%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8&f=false С. 94].</ref>. Адным зь сьведчаньняў называньня «літоўцамі» беларусаў у Віленскай і Гарадзенскай губэрнях ёсьць сьпіс ураднікаў-[[Базыляны|базылянаў]] Віленскай уніяцкай мітрапаліцкай япархіі за 1815 год, дзе чатыры чалавекі назваліся «ўраджэнцамі літоўскімі», 14 — прылічылі сябе да «літоўскай нацыі», два — да «польскай», адзін — да «беларускай», адзін — «ураджэнец валынскі» і адзін — «ураджэнец самагіцкі»<ref>{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у 6 тамох)|4к}} С. 73.</ref>. Выдадзеная ў 1839 годзе 3-я частка расейскай энцыкляпэдыі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Военный энциклопедический лексикон||ru|Военный энциклопедический лексикон}} у артыкуле пра Віленскую губэрню падавала наступную інфармацыю: «''Насельніцтва складаецца з прыродных літоўцаў, палякаў, жыдоў, расейцаў і малой колькасьці караімаў і татараў. Шляхта большай часткай літоўскага паходжаньня''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Народонаселение состоит из природных Литовцев, Поляков, Евреев, Русских и малого числа Караимов и Татар. Дворянство большей частью происхождения Литовского»|скарочана}}}}<ref>Военный энциклопедический лексикон. Ч. 3. — СПб., 1839. С. 324.</ref>, тым часам у артыкуле пра [[Віцебская губэрня|Віцебскую губэрню]] гэтая ж крыніца замест літоўцаў сярод насельніцтва падавала беларусаў, а паходжаньне шляхты не адзначалася<ref>Военный энциклопедический лексикон. Ч. 9. — СПб., 1839. С. 384.</ref>. Падобная сытуацыя назіралася і ў выдадзенай у 1845 годзе 9-й частцы, калі ў артыкуле пра [[Менская губэрня|Менскую губэрню]] зазначалася, што «''Насельніцтва складаецца з прыродных літоўцаў, палякаў, жыдоў і малой колькасьці татараў. Шляхта большай часткай літоўскага паходжаньня''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Народонаселение состоит из природных Литовцев, Поляков, Евреев и малого числа Татар. Дворянство большей частью происхождения Литовского»|скарочана}}}}<ref>Военный энциклопедический лексикон. Ч. 9. — СПб., 1845. [https://books.google.by/books?id=r_IIAAAAQAAJ&pg=PA58&hl=ru&source=gbs_selected_pages&cad=2#v=onepage&q&f=false С. 58].</ref>, а ў артыкуле пра [[Магілёўская губэрня|Магілёўскую губэрню]] замест літоўцаў ужо падаваліся беларусы<ref>Военный энциклопедический лексикон. Ч. 9. — СПб., 1845. С. 108.</ref>{{Заўвага|Разам з тым, у выдадзенай у 1840 годзе 4-й частцы адзначалася, што насельніцтва [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] «''пераважна складаецца з русінаў, беларускага племені, з выняткам паўночных паветаў, у якіх пануюць літоўцы. Шляхта амаль ўся даўняга літоўскага і найноўшага польскага паходжаньня''»<ref>Военный энциклопедический лексикон. Ч. 4. — СПб., 1840. С. 108.</ref>}}. [[Файл:Рассказы на белорусском наречии (1863).jpg|значак|«Рассказы на белорусском наречии», выдадзеныя ўладамі Расейскай імпэрыі ў 1863 г.]] Выдадзеная у 1843 годзе 2-я частка «Геаграфіі Расейскай імпэрыі» {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Паўлоўскі|Івана Паўлоўскага|ru|Павловский, Иван Яковлевич}} паведамляла, што «''ў Беларусі агулам жывуць літоўцы і рускія; у местах пераважна палякі і жыды''»{{Заўвага|{{мова-ru|«В Белоруссии вообще живут Литовцы и Русские; в городах преимущественно Поляки и Евреи»|скарочана}}}}<ref>Павловский И. Я. География Российской империи. Ч. 2. — Дерпт, 1843. С. 7.</ref>. У 1849 годзе расейскі этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Сахараў||ru|Сахаров, Иван Петрович}} ужыў датычна беларусаў назву літоўца-русы ({{мова-ru|литовцо-руссы|скарочана}}){{Заўвага|Напрыклад, {{мова-ru|«Литовцо-руссы хоровод переименовали в корогод»|скарочана}}}}<ref>Сахаров И. П. Сказания русского народа. Т. 2. — СПб., 1849. С. [https://books.google.by/books?id=UvtJAAAAcAAJ&pg=RA3-PA38&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D1%8B&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiS0srKqrnzAhUkS_EDHRXODUIQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D1%8B&f=false 38], [https://books.google.by/books?id=oboNAAAAIAAJ&pg=RA3-PA77&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D1%8B&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiS0srKqrnzAhUkS_EDHRXODUIQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D1%8B&f=false 77].</ref>. Напісаную каля 1857 году і выдадзеную ў 1867 годзе кнігу пра гісторыю [[Тураў]]скай япархіі народжаны на [[Пінскі павет|Піншчыне]] архімандрыт [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Урадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Анатолі (Станкевіч)||uk|Анатолій Станкевич}}<ref>Ільїн О. Єпископ Анатолій (Станкевич) та виникнення білоруської національної ідеї // Сіверянський літопис. № 1, 2013. С. 33—34.</ref> пачынаў наступнымі словамі<ref>Воспоминание о древнем православии Западной Руси. — Москва, 1867. С. 1.</ref>: «''Якім бедным ня быў бы выгляд цяперашняга [[Тураў|Турава]], але ўсё-ткі памяць пра Тураў, як калыску праваслаўя ў Літве, сьвятая для ўсякага руса-ліцьвіна''» ({{мова-ru|«Как ни беден вид теперешнего Турова, но все-таки память о Турове, как колыбели православия в Литве, священна для всякого руссо-литвина»|скарочана}}){{Заўвага|«Руса-ліцьвіны» ({{мова-ru|«руссо-литвины»|скарочана}}) таксама ўпамінаюцца ў іншым месцы кнігі<ref>Воспоминание о древнем православии Западной Руси. — Москва, 1867. С. 23.</ref>}}. [[Файл:Dictionary Nasovic Title Page .jpg|значак|[[Слоўнік Насовіча]] ({{мова-ru|«Словарь белорусского наречия»|скарочана}}). [[Санкт-Пецярбург]], 1870 г.]] У 1846 годзе на прапанову Расейскай акадэміі навук даслаць зьвесткі пра наяўнасьць неславянскіх нацыянальных меншасьцяў, у тым ліку і летувісаў, ваўкавыскі земскі спраўнік паведаміў, што ў [[Ваўкавыскі павет (Гарадзенская губэрня)|Ваўкавыскім павеце]] [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] жыве 84 190 «''літоўцаў праваслаўнага і каталіцкага веравызнаньня''ў» (большасьць насельніцтва павету). Як падкрэсьлівае гісторык [[Аляксандар Краўцэвіч]], такім парадкам мясцовы ўраднік з тэрыторыі гістарычнай Літвы традыцыйна атаясаміў «літоўцаў» з тутэйшымі беларусамі<ref>Краўцэвіч А. Стварэнне Вялікага княства Літоўскага. — Беласток, 2008. С. 114.</ref>. Паводле апублікаваных у 1861 годзе афіцыйных зьвестак губэрнскіх статыстычных камітэтаў, сабраных у канцы 1850-х гадоў з дапамогай мясцовага духавенства ўсіх канфэсіяў, у Ваўкавыскім павеце налічвалася ўжо толькі 37 481 «літоўцаў», з астатняга насельніцтва павету 23&nbsp;816 чал. назвалі праваслаўнымі «вялікарасіянамі», 9032 чал. — каталікамі-«палякамі», 8578 чал. — «беларусамі», 2854 чал. — праваслаўнымі «[[яцьвягі|яцьвягамі]]», 15 чал. — «маларасіянамі»<ref name="Zapiski-1861-153">Записки Императорского русского географического общества. Кн. 3, 1861. С. 153.</ref>. Тым часам у [[Гарадзенскі павет (Гарадзенская губэрня)|Гарадзенскім павеце]] налічылі 46&nbsp;270 «літоўцаў», 16&nbsp;426 «палякаў», 8171 «вялікарасіяніна» і 2074 «беларусы», прытым 29&nbsp;856 «літоўцаў» спавядалі праваслаўе. Апроч таго, у [[Берасьцейскі павет (Гарадзенская губэрня)|Берасьцейскім павеце]] налічылі 13&nbsp;322 праваслаўныя «літоўцы», у [[Пружанскі павет (Гарадзенская губэрня)|Пружанскім павеце]] — 22&nbsp;103, у [[Слонімскі павет (Гарадзенская губэрня)|Слонімскім павеце]] — 53&nbsp;808, а ў [[Кобрынскі павет (Гарадзенская губэрня)|Кобрынскім павеце]] — 22&nbsp;725 праваслаўных «яцьвягаў»<ref name="Zapiski-1861-153"/>. Тым часам большую частку насельніцтва Менскай губэрні ў гэтых сьпісах ужо азначылі як беларусаў, хоць у [[Слуцкі павет (Менская губэрня)|Слуцкім павеце]] яшчэ налічылі 20&nbsp;721 «літоўцаў» (зь іх 9028 праваслаўных), у [[Барысаўскі павет|Барысаўскім павеце]] — 19&nbsp;082, у [[Ігуменскі павет|Ігуменскім павеце]] — 14&nbsp;919<ref>Записки Императорского русского географического общества. Кн. 3, 1861. С. 153.</ref>. У Віленскай губэрні гэтыя ж сьпісы дэкляравалі 27&nbsp;985 праваслаўных «літоўцаў» (пераважна ў [[Лідзкі павет (Віленская губэрня)|Лідзкім павеце]])<ref>Записки Императорского русского географического общества. Кн. 3, 1861. С. 150—151.</ref>. У 1869 годзе расейскія ўлады апублікавалі статыстычныя зьвесткі пра этнічны склад падатнага насельніцтва, дзе ўжо і большасьць насельніцтва Гарадзенскай губэрні азначалася як беларусы («нацыянальнасьць» жыхароў гэтым разам вызначалі расейскія паліцыйныя прыставы, якія дасылалі зьвесткі беспасярэдне ў статыстычны камітэт)<ref>[[Сяргей Токць|Токць С.]] Беларуская вёска на мяжы эпох. Змены этнічнай самасвядомасці сялянства ва ўмовах распаду традыцыйнага аграрнага грамадства (па матэрыялах Гарадзеншчыны 19 — першай трэці 20 ст.). — {{Горадня (Гродна)}}: ГрДУ, 2003. С. 149—150.</ref>. У 1886 годзе латыска-летувіскі этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Эдуард Вольтэр||be|Эдуард Аляксандравіч Вольтэр}}, які карыстаўся падтрымкай [[Расейскае геаграфічнае таварыства|Расейскага геаграфічнага таварыства]], даваў наступныя інструкцыі датычна збору статыстычных зьвестак у Віленскай губэрні<ref>Вольтер Э. Об изучении литовского языка и племени // Памятная книжка Виленской губернии на 1887 год. — Вильна, 1886. С. 133.</ref>: «''Пры зьбіраньні статыстычных зьвестак часта зьмешваюцца паняцьці Ліцьвін, Літва ў гістарычна-геаграфічным значэньні зь Літвой этнаграфічнай. Ліцьвінам лічыцца мусіць той, хто ў хатнім побыце размаўляе па-літоўску{{Заўвага|Тут — у сэнсе «па-летувіску»|name="pa-letuvisku"}} <…> У цяперашні час зьвесткі, датычна прынятых у войска ў рубрыцы „паводле паходжаньня“, мусяць лічыцца сумнеўнымі ад таго, што вельмі шмат ліцьвінаў значыцца ў паветах — дзе іх цяпер, як тых, хто размаўляе па-літоўску, зусім няма; а наадварот, у тых паветах, дзе цяпер яшчэ гавораць па-літоўску, паводле статыстычных табліцаў прынятых літоўцаў у войска паказваецца параўнальна мала. У [[Вялейскі павет (Віленская губэрня)|Вялейскім]] і [[Дзісенскі павет (Віленская губэрня)|Дзісенскім]] паветах пра літоўцаў ня можа быць і гаворкі…»{{Заўвага|{{мова-ru|«При собирании статистических сведений часто смешиваются понятия Литвин, Литва в историко-географическом значении с литвою этнографической. Литвином считаться должен тот, кто в домашнем быту говорит по литовски <...> В настоящее время сведения, относительно принятых в войска по рубрике «по происхождению», должны считаться сомнительными оттого, что очень много литвинов значится в уездах — где их теперь, как по литовски говорящих, вовсе нет; а наоборот, в тех уездах, где ныне еще говорят по литовски, по статистическим таблицам принятых литовцев в войска показано сравнительно мало. В Вилейском и Дисненском уездах о литовцах не может быть и речи...»|скарочана}}}}''. [[Файл:Vysokaŭski zamak. Высокаўскі замак (N. Orda, 1877-83, 1901-14).jpg|значак|Выдадзеная ў Расейскай імпэрыі [[Летувіская мова|летувіскамоўная]] паштоўка з рэпрадукцыяй малюнка [[Высокае|Высокага]] [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] (аўтар малюнка — [[Напалеон Орда]]) і подпісам: {{мова-lt|Augštaičai, Gardino gubernijoje|скарочана}}. Падобныя летувіскія паштоўкі выйшлі з краявідамі [[:Файл:Navahradzki zamak, Fara. Наваградзкі замак, Фара (1909) (2).jpg|Наваградку]], [[:Файл:Kreŭski zamak. Крэўскі замак (1907) (2).jpg|Крэва]], [[:Файл:Lida. Ліда (N. Orda, 1877, 1901-14).jpg|Ліды]], [[:Файл:Gieranionski zamak. Геранёнскі замак (N. Orda, 1877, 1906).jpg|Геранёнаў]]]] У 1863 годзе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Шырынскі-Шыхматаў||ru|Ширинский-Шихматов, Александр Прохорович}} на сродкі [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]] вялікім накладам надрукаваў «Рассказы на белорусском наречии»<ref>[[Алег Латышонак|Латышонак А.]] [http://dziejaslou.by/old/www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/lat902ec.html?OpenDocument Гутарка «царкоўнага старасты Янкі» з «Яськам гаспадаром з-пад Вільні»] // [[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]]. № 9 (2), 2004. С. 196—212.</ref> (выдавалася за зборнік ананімных «народных» твораў) — кнігу да чытаньня ў [[Народная вучэльня|народных вучэльнях]], дзе гістарычным ліцьвінам навязваўся ідэалягічны штамп расейскага [[імпэрыялізм]]у дзеля абгрунтаваньня прынцыпаў [[Русіфікацыя Беларусі|іх русіфікацыі]] і асыміляцыі<ref name="Chaustovic-2001-11">Хаўстовіч М. «Разсказы на белорусскомъ наречіи» ў кантэксце ананімнай літаратуры 60-х гг. XIX ст. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. № 1, 2001. С. 11.</ref>: у першым творы «Кто булы наши найдавнійшіи диды и якая их була доля до уніи?» аўтар (відаць, [[Міхаіл Каяловіч]]<ref name="Chaustovic-2001-9">Хаўстовіч М. «Разсказы на белорусскомъ наречіи» ў кантэксце ананімнай літаратуры 60-х гг. XIX ст. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. № 1, 2001. С. 9.</ref>) апавядае пра «літоўскую заваёву Беларусі»{{Заўвага|Хоць супольнае жыцьцё беларусаў з «заваёўнікамі» ў гэтым творы падаецца досыць станоўча<ref name="Tokc-2006"/>}}, называючы «ліцьвінамі» летувісаў<ref name="Tokc-2006">[[Сяргей Токць|Токць С.]] Абуджэнне заходнерусізму ў інтэграцыйным канструктывізме А. Бендзіна // [[Беларускі гістарычны агляд]]. Т. 13, сш. 2 (снежань 2006). С. 388—419.</ref>, у другім творы праводзіцца думка, што «''нашы дзяды былі рускімі, але сталі над імі панаваць ліцьвіны і палякі ды прымусілі прыняць унію, каб ператварыць нас у палякаў і католікаў''»<ref name="Chaustovic-2001-9"/>, трэці твор «Великая помылка наших белорусов» заканчваецца заклікам, што «''Русскими, а не Поляками мы повинны называтца''»<ref name="Chaustovic-2001-10">Хаўстовіч М. «Разсказы на белорусскомъ наречіи» ў кантэксце ананімнай літаратуры 60-х гг. XIX ст. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. № 1, 2001. С. 10.</ref>, у чацьвертым творы прапагандуецца навучаньне дзяцей у расейскіх школах<ref name="Chaustovic-2001-11"/>. Выдадзены ў 1870 годзе Імпэратарскай акадэміяй навук у [[Санкт-Пецярбург]]у [[Слоўнік Насовіча|«Словарь белорусского наречия»]] [[Іван Насовіч|Івана Насовіча]] падае да беларускага слова «литвин» расейскі адпаведнік «литовец» і прыклад ужываньня «''литвин як лин''»{{Заўвага|Выдадзены ў 2011 годзе [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміяй навук Беларусі]] «Слоўнік беларускіх народных параўнанняў» дае наступнае тлумачэньне выразу «''ліцьвін як лін''»: «''Пра характар колішняга беларуса — дужага, моцнага, выкрутлівага, якога голай рукой ня возьмеш''»<ref>Слоўнік беларускіх народных параўнанняў. — {{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 241.</ref>}}, сьледам падаецца слова «[[Літвякі (неадназначнасьць)|литвяк]]», якому даецца расейскае тлумачэньне «тоже, что литвин» і прыклад ужываньня «''литвяки по нашему не говоруць''»<ref>Носович И. Словарь белорусского наречия. — СПб., 1870. С. 269.</ref>. Тым часам у якасьці прыкладу да слова «[[Бацьвіньне|боцвинне]]» падаецца «''Кузьма и Дземьян два лицвины, принешли горшочек боцвиння''»<ref name="Nasovic-1870-31"/>{{Заўвага|Як зазначаюць сучасныя дасьледнікі, сьвятых Кузьму і Дзям’яна беларусы здаўна лічылі сваімі апекунамі і дарадцамі: у беларускім фальклёры адлюстроўваецца вера ў тое, што Кузьма і Дзям’ян дапамагалі сялянам у іх галоўных клопатах — сенакосе, падрыхтоўцы да жніва, малацьбе. Сярод іншага, менавіта Кузьма і Дзям'ян дапамагаюць ліцьвіну паводле сюжэту ўкраінскай інтэрмэдыі XVIII стагодзьдьзя<ref name="Kabrzyckaja-2007"/>}}. Гэты ж слоўнік да вядомай беларускай назвы расейцаў — [[маскаль]] — падае толькі адно расейскае значэньне «солдат»<ref>Носович И. Словарь белорусского наречия. — СПб., 1870. С. 290.</ref>. [[Файл:Vilnia, Lidzkaja-Franciškanskaja. Вільня, Лідзкая-Францішканская (J. Bułhak, 1912).jpg|значак|Шыльда летувіскай школы ({{мова-lt|Lietuviška mokykla|скарочана}}, {{мова-ru|Литовское училище|скарочана}}) на Лідзкай вуліцы ў цэнтры [[Вільня|Вільні]], 1912 год. Тым часам хоць-якія беларускія школы ў Расейскай імпэрыі заставаліся пад забаронай]] Як адзначае гісторык [[Павал Церашковіч]], па 1860-х гадоў тэрмін «ліцьвіны» («літоўцы») у дачыненьні да беларусаў зьнікае з афіцыйных дакумэнтаў і статыстыкі Расейскай імпэрыі<ref>Терешквич П. В. Этническая история Беларуси XIX — начала XX в. — Минск, 2004. С. 79.</ref>. Разам з тым, яшчэ ў працы 1886 году (перавыдавалася ў 1890 годзе) пра здушэньне [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня 1830—1831 гадоў]] расейскі вайсковы гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Пузырэўскі||pl|Aleksandr Puzyriewski}}, які паходзіў зь віленскай шляхты, апісваў насельніцтва вылучанага ім паўночнага тэатру ваенных дзеяньняў ([[Беластоцкая вобласьць (Расейская імпэрыя)|Беластоцкая вобласьць]], [[Віленская губэрня]], часткі [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай]] і [[Менская губэрня|Менскай]] губэрняў з найважнейшымі местамі [[Вільня]]й, [[Горадня]]й, [[Коўна]]й, [[Беласток]]ам і [[Менск]]ам) як «''жамойць і літоўцы складаюць земляробчую клясу; гандаль і прамысловасьць у руках жыдоў, якія насяляюць месты і мястэчкі; польская шляхта — паноўная кляса''», а насельніцтва сярэдняга тэатру ваенных дзеяньняў ([[Палесьсе]] — паўднёвыя часткі Менскай і Гарадзенскай губэрняў, паўночная частка [[Валынская губэрня|Валынскай губэрні]] з найважнешымі местамі [[Берасьце]]м, [[Пінск]]ам, [[Мазыр]]ом і [[Бабруйск]]ам) — «''беларусы, літоўцы, палякі, жыды''»<ref>Пузыревский А. К. Польско-русская война 1831 г. — СПб., 1886. С. 21—22.</ref>{{Заўвага|А ў выдадзенай у 1869 годзе этнаграфічнай працы {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхаіл Дзьмітрыеў|Міхаіла Дзьмітрыева|be|Міхаіл Аляксеевіч Дзмітрыеў}} адзначалася, што {{мова-ru|«Похороны у простолюдинов Дисненского и Вилейского уездов называются Литовским словом ''хаутуры''»|скарочана}}<ref>Собрание песен, сказок, обрядов и обычаев крестьян Северо-западнаго края. — Вильна, 1869. [https://books.google.by/books?id=zwLkAAAAMAAJ&pg=PA211&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A+%22%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%BC%D1%8A%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiKocygxo70AhWK3eAKHXp0AME4HhDoAXoECAIQAg#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A%20%22%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%BC%D1%8A%22&f=false С. 211].</ref>}}. Таксама адгукнуліся на сьвядомасьці ліцьвінаў-беларусаў наступствы [[палянізацыя|палянізацыі]]. Так, шматлікія беларусы называлі сябе [[палякі|палякамі]], хоць азначалі сваю зямлю [[Літва старажытная|Літвой]], а мову — [[Беларуская мова|літоўскай]]<ref>Янчук Н. По Минской губернии (заметки из поездки в 1886 году). — Москва, 1889. [https://books.google.by/books?id=G34hEAAAQBAJ&pg=PA26&dq=Po+litewsku+%D1%8F%D0%BD%D1%87%D1%83%D0%BA%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiNyOa8isPzAhVPRPEDHQkbDGYQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=Po%20litewsku%20%D1%8F%D0%BD%D1%87%D1%83%D0%BA%D1%8A&f=false С. 25—26.]</ref>: {{Цытата|Іншая цяжкасьць паходзіць ад таго, што на мясцовай мове, а пагатоў на польскай, нярэдка зьмешваюцца назвы «Беларусь» і «Літва», беларуская мова і літоўская{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіская»|name="letuviskaja"}}, то бок паводле старадаўняй памяці пра тыя часы, калі Беларусь і Літва складалі адно цэлае, усё беларускае называлася ''літоўскім''. Спытаеце вы, напрыклад, якуюсьці мяшчанку, хто яна такая? — Polka, адкажа яна вам. — Адкуль родам? — Z Litwy. Як гавораць дома? — Po litewsku. Між тым пры высьвятленьні больш дакладных зьвестак выяўляецца, што ні сама яна, ні яе родныя ні слова не разумеюць па-літоўску{{Заўвага|name="pa-letuvisku"}}, а гавораць выняткова [[Беларуская мова|па-беларуску]]. {{арыгінал|ru|Другое затруднение происходитъ оттого, что на местном языке, а тем более на польском, нередко смешиваются в названии Белоруссия и Литва, белорусский язык и литовский, т. е. по старинной памяти о тех временах, когда Белоруссия и Литва составляли одно целое, всё белорусское называется литовским. Спросите вы, например, какую нибудь мещанку, кто она такая? – Polka, ответит она вам. – Откуда родом? – Z Litwy. – Как говорят дома? – Po litewsku. Между тем, по наведении более точных справок оказывается, что ни сама она, ни ее родные ни слова не понимают по-литовски, а исключительно говорятъ по-белорусски.}} }} [[Файл:Kowno dzisiejsza stolica Żmudzi (A. Czapski, 1850).jpg|значак|«Коўна — цяперашняя сталіца [[Жамойць|Жамойці]]» ({{мова-pl|«Kowno dzisiejsza stolica Żmudzi»|скарочана}}). Подпіс да панарамнай выявы [[Коўна]], 1850 г.]] [[Файл:Schamaiten (Samogitien) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Фрагмэнт мапы «Землі і народы Эўропы» нямецкага гісторыка [[Дытрых Шэфэр|Дытрыха Шэфэра]] (1916 г.), на якой абшар [[летувісы|летувісаў]] мае подпіс «''Schamaiten (Samogitien)''»]] [[Файл:Litauer (Schamaiten, Schmuden) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Легенда да мапы Д. Шэфэра, дзе летувісы азначаюцца [[жамойты|жамойтамі]]<ref>Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 139—140.</ref>: «''Litauer (Schamaiten, Schmuden'')»]] Зь іншага боку, яшчэ ў пачатку ХХ ст. захоўвалася адрозьненьне паміж літоўцамі і жамойтамі. У артыкуле «Цікавае выступленьне» [[Антон Луцкевіч]] цытуе прамову ксяндза [[Міхал Далецкі|Міхала Далецкага]] на інгрэсе жамойцкага біскупа [[Францішак Карэвіч|Францішка Карэвіча (Пранцішкуса Каравічуса)]]: «''У склад нашай дыяцэзіі ўходзіць, апрыч жмудзінаў і літоўцаў, значнае чысло і другіх народнасьцяў…''»<ref>[[Антон Луцкевіч|Луцкевіч А.]] Барацьба за вызваленьне. — Вільня; Беласток, 2009. С. 134.</ref>. Увогуле, жыхарства [[Жамойць|Жамойці]] (большай часткі сучаснай [[Летува|Летувы]]) «ліцьвінамі» (альбо «літоўцамі») сябе не называла нават у XIX стагодзьдзі. У навуковым выданьні «Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею», выдадзеным у 1899 годзе, у прадмове зьмяшчаецца агляд аўтарам [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрні]], якая займала тады ўсю тэрыторыю сучаснай [[Летува|Летувы]] на поўнач ад [[Коўна|Коўны]]: «''Ковенская губэрня ўся амаль заселеная карэннымі літоўцамі, якія край свой называюць [[Жамойць|Жмудзь]], а сябе [[жмогусы|жмогусамі]]''» ({{мова-ru|«Ковенская губерния вся почти сплошь заселена коренными литовцами, которые страну свою называют Жмудь, а себя жмогусами»|скарочана}}<ref>Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею // Акты Упитского гродского суда. — Вильна, 1899. [https://books.google.by/books?id=XeYDAAAAYAAJ&pg=PR29&dq=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjx1Yv_n8jzAhWIhv0HHVNpC7sQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&q=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&f=false С. XXIX].</ref>). А ў 1893 годзе паведамлялася, што «''…Жамойць, або, як яна сама сябе называе, „сьвятая Жамойць“, засяляе шчыльнай масай мільёна ў два душ паўночную частку Віленскай губэрні і найбольшую частку Ковенскай і Сувалкаўскай''» ({{мова-ru|«...Жмудь, или, как она сама себя называет, «святая Жмудь», населяет плотной массой миллиона в два душ северную часть Виленской губернии и наибольшую часть Ковенской и Сувалкской»|скарочана}})<ref>Русское обозрение. Т. 4, 1893. [https://books.google.by/books?id=eeA6AQAAMAAJ&pg=PA414&dq=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D1%82,+%E2%80%9E%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%B0%D1%8F+%D0%96%D0%BC%D1%83%D0%B4%D1%8C%E2%80%9C,&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjOovDw0ev0AhWk_7sIHSTgDBwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D1%82%2C%20%E2%80%9E%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%B0%D1%8F%20%D0%96%D0%BC%D1%83%D0%B4%D1%8C%E2%80%9C%2C&f=false С. 414].</ref>. На тое, што жыхары Жамойці не называлі сябе ліцьвінамі, таксама зьвяртае ўвагу [[Ігар Чаквін]], тым часам беларускамоўныя ліцьвіны гістарычна супрацьпастаўлялі сябе летувісам, якіх вызначалі назвамі «жамайты», «жамойты», «жмудзь», «самагіты» ды іншымі<ref>{{Літаратура/Беларусы: У 13 т.|4к}} С. 95—96.</ref>{{Заўвага|[[Гістарычны слоўнік беларуская мовы]] падае наступныя назвы з азначэньнем 'жамойт, жыхар Жамойці' або 'Жамойць': * ''Жмайдзін'' («''з заўзятай злосьці ... коні двох жмайдзінаў паловых з шорами ізь лейцамі ... заступіўшы на дабравольнай дарозе''») * ''Жмойдзь'' («''пад тым іменем замыкаюцца некаторыя народы сятыскія ў гісторыкаў, і нашы славенскія ўсі продкаве, русь, Масква, палякі, літва, жмойдзь''») * ''Жмуйдзь'' («''з таго ж гомэра і патомкаў яго цымбраў пашлі немцы. А ад кваснона (квіснонамі) краля іўдзескамі названы, готаве, такжа полаўцы, літва, жмуйдзь, латва''») * ''Жамойцін'' («''у лесе ліцьвіна з жамойцінам да тых часоў ані слыхаць было''») * ''Жамойць'' («''абы ўрады ў зямлі Жамойцкай не былі даваны ані Літве, ані Русі, і не аселым, адно Жамойці''», «''то ўсе мы і патомкі нашы вялікія князі літоўскія даваці будзем павінны, толька літве, русі, жамойці''», «''асобна абоз з калёс скірпячых паставіўшы бяз зброі і панцыраў бо тодзь яшчэ рыштунку жамойць у тот час ня знала''»)<ref>{{Літаратура/ГСБМ|10к}} С. 42, 50.</ref>}}. Гэтак, гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўстах Іваноўскі||pl|Eustachy Iwanowski}} ў 1861 годзе пісаў, што ліцьвіны ўжываюць наступныя назвы да жамойтаў: ''[[Жмогусы|Zmogosy]], Zmujdziaki, Żmudź, Żmudzin''<ref>Iwanowski E. (Eu…… Heleniusz) Wspomnienia narodowe. — Paryż, 1861. [https://books.google.by/books?id=KNYRAAAAYAAJ&pg=PA491&dq=Zmogosy,+Zmujdziaki,+%C5%BBmud%C5%BA,+%C5%BBmudzin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjv8obs1Y70AhW_Q_EDHUkUAAcQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=Zmogosy%2C%20Zmujdziaki%2C%20%C5%BBmud%C5%BA%2C%20%C5%BBmudzin&f=false S. 491].</ref>. Беларускае слова «жмудзяк» з расейскім перакладам «жмудин, литвин» зафіксаваў «[[Беларуска-расійскі слоўнік Байкова і Некрашэвіча|Беларуска-расійскі слоўнік]]» [[Мікола Байкоў|Міколы Байкова]] і [[Сьцяпан Некрашэвіч|Сьцяпана Некрашэвіча]] (1925 год), а выдадзены ў 2014 годзе «[[Ушачы|Вушацкі]] словазбор [[Рыгор Барадулін|Рыгора Барадуліна]]» падае слова «жмудзяк» у значэньні «скупы чалавек, скнара»: «''Такі ўжо жмут, такі жмудзяк, што зімой лёду не пазычыць''»{{Заўвага|Тым часам слова «жмудны», паводле Расейска-беларускага слоўніка дадатковай лексыкі [[Зьміцер Саўка|Зьмітра Саўкі]], мае расейскі пераклад «выматывающий», а ў беларускіх гаворках ([[Жыткавіцкі раён]]) адпавядае беларускаму слову «скупы»}}. Таксама ў беларускіх гаворках захавалася слова «жмодзь» — 'саранча, навала' («''ек та жмодзь: і свое поедзяць і нашэ покрадуць''»{{Заўвага|Запісана ў [[Столінскі раён|Столінскім раёне]] пра вялікую колькасьць малых пражэрлівых істот}}<ref>Слоўнік беларускіх народных параўнанняў. — {{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 152.</ref>), якое паводле Этымалягічнага слоўніка беларускай мовы [[НАН Беларусі]], відаць, ёсьць пераасэнсаваньнем старой назвы групы плямёнаў ([[жамойць]]), вядомым і ў іншых выпадках (напрыклад, [[барбары]])<ref>{{Літаратура/ЭСБМ|3к}} С. 231.</ref>. Тым часам летувіская мовазнаўца {{Артыкул у іншым разьдзеле|Юраце Лаўчуце||lt|Jūratė Sofija Laučiūtė}} ў сваім «Слоўніку балтызмаў у славянскіх мовах» (1982 год) зьвязвае з этнонімам «жамойць» беларускае слова «жмойдзь» — 'шматлікая сям’я з малалетніх, якія задарма ядуць хлеб; увогуле вялікая колькасьць дармаемаў' і параўноўвае яго з словам «жэмяць» — 'малеча, драбяза'<ref>Лаучюте Ю. А. Словарь балтизмов в славянских языках / Отв. ред. чл.-корр. АН СССР А. В. Десницкая; Институт языкознания АН СССР. — Л.: Наука. Ленингр. отд-ние, 1982. С. 54.</ref>{{Заўвага|Сюды ж «жэмач» — 'пагардлівы зварот да падлеткаў' (смаленскае) і 'дробная рыбіна' (пскоўскае)<ref>Корбут В. [http://mowaznaustwa.ru/2009/03/19/v-korbut-z-kry%D1%9Eskix-belaruskix-baltyzma%D1%9E/ З крыўскіх (беларускіх) балтызмаў] // DRUVIS. Альманах цэнтра этнакасмалогіі KRYŬJA. № 1, 2005.</ref>}}. Таксама, відаць, зьвязаны з жамойтамі выраз «жэмаць пузатая» — 'малыя дзеці' — ёсьць у лексыконе [[Аўсюкова|аўсюкоўскай]] гаворкі ([[Расонскі раён]])<ref>[https://news.arche.by/by/page/science/filialogia-navuka/13809 З лексікону аўсюкоўскай гаворкі], [[ARCHE Пачатак]], 7 лютага 2014 г.</ref>. Апроч таго, беларускі мовазнаўца [[Мікалай Бірыла]] ў сваёй працы «Беларуская антрапанімія» (1969 год) прыводзіць наступныя прозьвішчы, утвораныя ад 'летувіс, жмудзін, жамайдзяк, жыхар Жамойці': Жамойда, Жамойдзін, Жамойта, Жамойць, Жмайдзяк, Жмудзяк, Змудзяк<ref>Бірыла М. Беларуская антрапанімія, 2. Прозвішчы, утвораныя ад апелятыўнай лексікі. — {{Менск (Мінск)}}: «Навука і тэхніка», 1969. С. 144, 146—147, 160.</ref>. Таксама ў Беларусі адзначаюцца паселішчы з назвамі этнічнага паходжаньня, утворанымі ад «жамойць» або «жамайдзяк»: [[Жамайдзякі]] ([[Івацэвіцкі раён]]), [[Жамойск]] ([[Докшыцкі раён]]), [[Жамойцішкі]] ([[Вярэнаўскі раён]])<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 122.</ref>, [[Жамайдзі]] ([[Лідзкі раён]]), [[Жамойдзь (Валожынскі раён)|Жамойдзь]] ([[Валожынскі раён]]) і [[Жамойдзь (Клецкі раён)|Жамойдзь]] ([[Клецкі раён]])<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 125.</ref>. Гісторык [[Мікола Ермаловіч]] зьвяртае ўвагу на наяўнасьць значнай колькасці танонімаў тыпу «Жамойцішкі», «Жамайтэлі» і ім падобных у былых Бутрымонскай і Язьненскай воласьцях [[Троцкі павет (Віленская губэрня)|Троцкага]], у Падбярэзскай, Рукойненскай, Янішкаўскай воласьцях [[Віленскі павет (Віленская губэрня)|Віленскага]], у Аляксандраўскай, Беняконскай, Ганчарскай і Эйшышкаўскай воласьцях [[Лідзкі павет (Віленская губэрня)|Лідзкага]], у Дубатоўскай воласьці [[Сьвянцянскі павет (Віленская губэрня)|Сьвянцянскага]], у Забрэскай і Суботніцкай воласьцях [[Ашмянскі павет (Віленская губэрня)|Ашмянскага]] паветаў. Гэтыя тапонімы досыць сканцэнтраваныя і шчыльна абымаюць усходнія і паўднёва-ўсходнія межы сучаснай Летувы<ref name="Jermalovic-2000-37">{{Літаратура/Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае|к}} С. 37.</ref>. [[Файл:Litwa i Białoruś (J. Bazewicz, 1916).jpg|значак|Краіна «Літва і Беларусь» ({{мова-pl|«Litwa i Białoruś»|скарочана}}), асобная ад [[Жамойць|Жамойці]] (''Żmujdź''), 1916 г.]] Такім чынам, [[Русіфікацыя Беларусі|палітыка татальнай русіфікацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]], якую праводзілі ўлады Расейскай імпэрыі, спрыяла паступоваму зьнікненьню з ужытку назвы «ліцьвіны» ў гістарычным сэнсе<ref>{{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2к}} С. 5, 19.</ref><ref>{{Літаратура/Рэканструкцыя нацыяў|к}} P. 49—50.</ref> і яе адначаснаму замацаваньню за суседнім балтыйскім народам ([[летувісы|летувісамі]])<ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-321"/>. Тым часам на ўсе землі ліцьвінаў пашырылася назва «[[Белая Русь]]», «Беларусь», якая раней ужывалася датычна ўсходняй часткі ВКЛ, дзе праваслаўных жыхароў называлі «[[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]]». Хоць ліцьвіны-беларусы ў афіцыйным жыцьці Расейскай імпэрыі нібыта спынілі сваё існаваньне як асобны народ, але ў рэальнасьці яны працягвалі захоўваць свае нацыянальныя традыцыі, культуру і мову<ref name="Bic-Harecki-Konan-2005-19">{{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2к}} С. 19.</ref>. [[Файл:Pahonia. Пагоня (M. Bahdanovič, 30.11.1917).jpg|значак|Першая публікацыя верша «[[Пагоня (песьня)|Пагоня]]» [[Максім Багдановіч|М. Багдановіча]] ([[Вольная Беларусь (газэта)|Вольная Беларусь]], 30 лістапада 1917 г.)]] У канцы XIX — пачатку XX ст. нацыянальная эліта гістарычных ліцьвінаў пры чынным удзеле выхадцаў з [[шляхта|шляхты]] колішняга [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] — простых нашчадкаў [[Літва старажытная|гістарычнай Літвы]]<ref name="Katlarcuk-2003">[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] [https://xn--d1ag.xn--e1a4c/pub/arche/html/2003-2/katl203.html Чаму беларусы не апанавалі літоўскай спадчыны] // [[ARCHE Пачатак]]. № 2 (25), 2003.</ref> (з шляхты паходзілі заснавальнікі [[Наша Ніва|Нашай Нівы]] браты [[Іван Луцкевіч|Іван]] і [[Антон Луцкевіч]]ы, заснавальнік [[Беларуская рэвалюцыйная партыя|першай беларускай партыі]] [[Вацлаў Іваноўскі]], адзін з заснавальнікаў [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларускай сацыялістычнай грамады]] паэт [[Карусь Каганец]], стваральнік беларускага тэатру [[Ігнат Буйніцкі]], клясыкі беларускай паэзіі [[Алаіза Пашкевіч]] і [[Янка Купала]], адзін з пачынальнікаў нацыянальнага адраджэньня [[Вацлаў Ластоўскі]], аўтар навукова вызначаных межаў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]] гісторык і этнограф прафэсар [[Мітрафан Доўнар-Запольскі]] ды іншыя{{Заўвага|Як зазначае гісторык [[Сяргей Токць]], «''Менавіта выхадцы з шляхты колькасна пераважалі ў беларускім нацыянальным руху на пачатковай фазе яго разьвіцьця і стварылі тады большасьць тэкстаў, якія заклалі культурны канон нацыянальнай ідэі''»<ref>[[Сяргей Токць|Токць С.]] Шляхта Беларусі і беларускі нацыянальны рух у другой палове ХІХ — пачатку ХХ ст. // Rocznik Centrum Studiów Białoruskich. Гадавік Цэнтра Беларускіх Студыяў. Nr 2/№ 2 (2017). С. 134.</ref>}}) — якая выступала за адраджэньне свайго народа і яго дзяржаўнасьці, абрала назвы «Беларусь» і «беларусы»{{Заўвага|Разам з тым, частка літоўскай шляхты (найперш буйныя землеўласьнікі — зямяне) не сьпяшалася і нават асьцерагалася прымаць назву «беларусы». Дачка [[Ежы Чапскі|Ежы Чапскага]], які ў 1917 годзе ўсё ж назваў сябе беларусам<ref>[[Сяргей Абламейка (гісторык)|Абламейка С.]] [https://www.svaboda.org/a/30169005.html У 1917 годзе нашчадак Рурыка і іншыя магнаты Меншчыны абвясьцілі сябе беларусамі], [[Радыё Свабода]], 19 верасьня 2019 г.</ref>, графіня Марыя Чапская (1894—1981) у сваім эсэ «Florian Czarnyszewicz» (1965 год, Парыж) патлумачыла, якое стаўленьне было ў літоўскай шляхты да сялянаў і чаму зямяне не прымалі назвы «беларусы», прыводзячы вытрымкі з палемічных лістоў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Флярыян Чарнышэвіч|Флярыяна Чарнышэвіча|pl|Florian Czarnyszewicz}}, напісаных па-беларуску да [[Кастусь Акула|Кастуся Акулы]] і пазьней перасланых ёй копіяй: «''Важна тое, што спадар зьяўляецца сынам свайго краю. Я таксама ёсьць сын Вялікага Княства Літоўскага. Мой бацька і дзед, і дзед майго дзеда нарадзіліся і злажылі свае косьці ў гэтай зямлі; і суджу, што можна мне родны край кахаць і тужыць па ім, і думаць аб ім, і цешыцца, калі гаспадары чыняць штось мудрае і шляхетнае, і самоціцца, калі памнажаюць памылкі. <…> І не былі гэта караняжы, а сыны Вялікага Княства Літоўскага, многія ў доме ня мовілі па-польску, але назвы „бела-“ ці „чарнарусаў“ не прымалі, бо „рускі“ для іх азначаў тры чацьвертых [[Расейцы|маскаля]]. Называлі сябе палякамі, але чулі сваю своеасаблівасьць. І калі б тады якая мудрасьць, якісь аўтарытэт пагадзіўся і прывёў у жыцьцё найменьне „літоўца“ (у значэньні [[Адам Міцкевіч|міцкевічаўскім]]) альбо крывічаніна, ахвотна бы тое прынялі»<ref>Czapska M. Florian Czarnyszewicz // Ostatnie odwiedziny i inne szkice. — Warszawa, 2006. — S. 166—167.</ref>}}. Палітык і грамадзкі дзяяч [[Зянон Пазьняк]] дае наступныя тлумачэньні, чаму дзеячы нацыянальна-вызвольнага руху мелі выступіць пад назвай «Беларусь»<ref>[[Зянон Пазьняк|Пазьняк З.]] [http://www.bielarus.net/archives/2016/12/30/4684 Беларусь-Літва], Беларуская Салідарнасьць, 27 сьнежня 2016 г.</ref>: {{Пачатак цытаты}} І нарэшце, чаму нацыянальныя дзеячы ўмоўнай «Літвы», разумеючы гісторыю, ня выступілі пад аб’яднаўчым тэрмінам «Літва», але пад назвай «Беларусь»? Адказ на паверхні: таму што аб’яднаўчым тэрмінам у гэтай сытуацыі магла быць толькі Беларусь. Гэта ўжо была навуковая і палітычная рэальнасьць. Нашыя нацыянальныя дзеячы таго часу — гэта былі мудрыя людзі, якія грунтаваліся на аб’яднаўчай нацыянальнай ідэі, умелі стратэгічна думаць і глядзець наперад, абапіраліся на навуку і на рэчаіснасьць. Сытуацыя была такой, што калі б яны кансэрватыўна ці рамантычна выступілі пад назовам «Літва», то ўсходнюю Беларусь мы маглі б страціць назаўсёды. Царская Расея скарыстала б канфэсійны падзел і тэрміналёгію ў сваіх інтарэсах з усёй магутнасьцю імпэрскай прапаганды, бюракратычнага апарату і царквы. Вось тады зьявілася б у Расеі рэальная Белая Русь, якую б яшчэ і натравілі супраць «католической литовской ереси» ды «сэпаратызму». Бальшавікі давяршылі б гэты падзел ужо ў сьведамасьці. А сьведамасны падзел, як вядома, нашмат горшы і разбуральны, чым падзел тэрытарыяльны. Стаўка на назву «Літва» была б у тых умовах ужо сэпаратысцкай і тупіковай. У лепшым выпадку — маргінальнай. Нацыянальныя дзеячы-адраджэнцы абазначылі і ўключылі ў нацыянальны рух усю літоўскую тэрыторыю Вялікага Княства Літоўскага (умоўную Літву і Беларусь) пад агульнай назвай Беларусь. У выніку расейская прапаганда не змагла фармальна ўклініцца ды падзяліць адзіную ідэю (хоць увесь час імкнулася). Расея ў такіх абставінах вымушана была агулам непрызнаваць і змагацца зь беларускім нацыянальным рухам. Расейцам у ідэйным пляне фармальна нічога не дасталося. <…> [[Беларусы|Беларуская нацыя]] адбылася ў пачатку ХХ стагодзьдзя. Вяршыняй гэтага працэсу было стварэньне [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]], прытым дакладна ў дзяржаўна-этнічных межах [[Літва старажытная|гістарычнай Літвы]]. {{Канец цытаты}} [[Файл:BNR (Ruthienie Blanche) Map 1918.jpg|значак|Межы [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі (БНР)]], абвешчаныя 25 сакавіка 1918 г. паводле [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнага крытэру]] — на падставе працаў гісторыка і этнографа [[Мітрафан Доўнар-Запольскі|Мітрафана Доўнар-Запольскага]]]] Разам з тым, усе дзеячы беларускага нацыянальна-вызвольнага руху (ад [[Францішак Багушэвіч|Францішка Багушэвіча]] да [[Янка Купала|Янкі Купалы]]) бесьперапынна падкрэсьлівалі повязь Беларускай дзяржаўнасьці зь Вялікім Княства Літоўскім, а ўсе беларускія гісторыкі (ад [[Вацлаў Ластоўскі|Вацлава Ластоўскага]] да [[Усевалад Ігнатоўскі|Ўсевалада Ігнатоўскага]]) называлі ВКЛ «Беларуска-Літоўскім гаспадарствам». Гэтая ж пазыцыя знайшла адлюстраваньне ў [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной грамаце]] Беларускай Народнай Рэспублікі ад 9 сакавіка 1918 году («''Пасьля трох з паловаю вякоў няволі зноў на увесь сьвет кажа беларускі народ аб тым, што ён жыве і будзе жыць''»), а гербу [[Пагоня|Пагоні]] («''старадаўняй Літоўскай Пагоні''»), які стаў дзяржаўным сымбалем БНР, прысьвяціў [[Пагоня (песьня)|свой верш]] клясык беларускай літаратуры [[Максім Багдановіч]]. Тым часам яшчэ ўлетку 1916 году [[Беларускі народны камітэт]] на чале з Антонам Луцкевічам падтрымаў і пашырыў ідэю [[Канфэдэрацыя Вялікага Княства Літоўскага|канфэдэрацыі Вялікага Княства Літоўскага]] да канцэпцыі «Злучаных Штатаў» ад [[Балтыйскае мора|Балтыйскага]] да [[Чорнае мора|Чорнага]] мораў, якія плянавалася ўтварыць зь незалежных [[Беларусь|Беларусі]], [[Летува|Летувы]], [[Латвія|Латвіі]] і [[Украіна|Ўкраіны]]. Падобны зьвяз тлумачыўся найперш эканамічнымі прычынамі — атрыманьнем выйсьця да мора і патрэбамі нацыянальнай абароны. У 1917 годзе беларускія арганізацыі працягвалі выступаць за ўтварэньне Беларуска-Летувіскай дзяржавы (падтрымана ў верасьні 1917 году [[Беларускі нацыянальны камітэт (Менск)|Беларускім нацыянальным камітэтам]] у [[Менск]]у), прытым рабілі гэта, нягледзячы на пазыцыю [[Летувіская Тарыба|Летувіскай Тарыбы]], якая заявіла прэтэнзіі на [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічныя тэрыторыі беларусаў]]. Пры канцы студзеня 1918 году ў Вільні прайшла [[Беларуская канфэрэнцыя (1918)|Беларуская канфэрэнцыя]], якая прыняла рэзалюцыю аб імкненьні стварыць незалежную дэмакратычную дзяржаву зь дзьвюх асноўных нацыянальных тэрыторыяў — беларускай і летувіскай. Па абвяшчэньні ў лютым 1918 году незалежнасьці Летувы ў хаўрусе зь [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыяй]] (у ліпені 1918 году прапанову ад Тарыбы стаць [[Летува (каралеўства, 1918)|каралём Летувы]] пад імём «Міндаўгаса II» прыняў нямецкі прынц і вайсковец [[Вільгельм Карл фон Урах]]) ідэя канфэдэрацыі не ўздымалася<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 351—352.</ref>. [[Файл:Jazep Losik. Язэп Лёсік (1910-19).jpg|значак|[[Язэп Лёсік]]]] Кіраўніцтва Беларускай Народнай Рэспублікі ад пачатку няраз сутыкалася з прэтэнзіямі Летувы на велізарную частку [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]]. У адказ на заявы ўрада БНР, што Вільня — адвечная сталіца Беларусі, яе палітычны і духоўны цэнтар, летувісы запатрабавалі Гарадзенскую і Віленскую губэрні, большыя за тэрыторыю ўсёй Летувы. Тады ж зьявіліся безапэляцыйныя сьцьверджаньні, што значная частка беларусаў — гэта зьбеларушчаныя летувісы<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 362—363.</ref>. Падобныя заявы тлумачыліся прысваеньнем гістарычнай і культурнай спадчыны Вялікага Княства Літоўскага з боку летувіскага нацыянальнага руху, які праз больш спрыяльныя ўмовы пачаўся значна раней за беларускі. Амэрыканскі гісторык [[Тымаці Снайдэр]] таксама зьвярнуў увагу на тое, што першае пакаленьне інтэлігентаў-летувісаў складалі не шляхцічы былога Вялікага Княства Літоўскага (якім само паходжаньне і кодэкс гонару не дазваляў займацца фальшаваньнем), а ксяндзы і настаўнікі — дзеці заможных сялянаў з расейскай адукацыяй<ref>{{Літаратура/Рэканструкцыя нацыяў|к}} P. 31—32, 46.</ref>, якім было вельмі лёгка замоўчваць і ігнараваць гістарычныя факты<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 348—349.</ref><ref name="Katlarcuk-2003"/>. У ліпені 1920 году адбылося падпісаньне савецка-летувіскай [[Маскоўская дамова (1920)|Маскоўскай дамовы]], згодна зь якой Летува атрымала значную частку гістарычных і этнаграфічных земляў беларусаў, што выклікала пратэст з боку кіраўніцтва БНР і прывяло да ўтварэньня [[Сярэдняя Літва|Сярэдняй Літвы]]<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 363—365.</ref>. [[Файл:Tamaš Hryb. Тамаш Грыб (1925).jpg|значак|[[Тамаш Грыб]]]] Ужо ў 1921 годзе адзін з ініцыятараў абвяшчэньня Беларускай Народнай Рэспублікі былы старшыня [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі|Рады БНР]] [[Язэп Лёсік]] апублікаваў у афіцыйным культурна-адукацыйным часопісе [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]] артыкул «Літва — Беларусь (Гістарычныя выведы)»<ref>Лёсік Я. Літва-Беларусь: гістарычныя выведы // Школа и культра Советской Белоруссии. — 1921. №2. — С. 12—22.</ref>, у якім зазначыў: «''Беларусь у пазьнейшыя часы дзяржаўнай незалежнасьці насіла найменьне Вялікага Княства Літоўскага, Рускага, Жмудзкага й інш., або карацей — Вялікае Княства Літоўскае. <…> Сталася так, што пад Літвою разумеюць землі, заселеныя жмудзінамі, або даўнейшую Жамойць. <…> А што важней за ўсё, дык гэта тое, што Літва й Жмудзь — дзьве рэчы зусім розныя, і, апіраючыся на летапісныя весткі, ні ў якім разе ня можна зваць цяперашніх жмудзінаў літоўцамі. <…> Мала гэтага, цяперашнія літоўцы (жмудзіны) упэўнілі нават усю Эўропу, што гэты іх маленькі жмудзкі народ абладаў колісь магутнай і слаўнай Літоўска-Рускай дзяржавай. <…> Расійскія і польскія гісторыкі, дзякуючы сваім імпэрыялістычным тэндэнцыям, не вытлумачылі сабе значэньне слова Літва і вераць створанай ілюзіі, што ўвесь гістарычны скарб б. В. К. Літоўска-Рускага (Беларускага) належыць цяперашнім жмудзінам. Але правільнае асьвятленьне гістарычных фактаў сьведчыць нам пра тое, што Літва — гэта было славянскае племя, увайшоўшае ў склад цяперашняга беларускага народа. Літва, Лютва, Люцічы — іменьні славянскага племя <…> і калі нашы продкі — беларусіны ў прошлых сталецьцях звалі сябе літвінамі, то яны ведалі, што казалі''». Неўзабаве, аднак, [[Беларусізацыя|беларусізацыю]] ў БССР спыніў [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі|сталінскі тэрор]], які цалкам зьнішчыў беларускую гістарычную школу (Язэпа Лёсіка арыштавалі ўжо ў 1930 годзе — увогуле жа, савецкія ўлады фізычна або духоўна зьнішчылі 32 менскія гісторыкі, а іх працы выдалілі з навуковых бібліятэк)<ref name="Katlarcuk-2009">[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] [https://web.archive.org/web/20091202093523/http://arche.by/by/19/30/1220/ Прадмова да «літоўскага» нумару] // [[ARCHE Пачатак]]. № 9, 2009.</ref>. Далучаная да [[СССР]] пазьней Летува пазьбегла татальнага зьнішчэньня гуманітарных кадраў і здолела ў 1945—1991 гадох працягваць традыцыі навуковай школы пэрыяду незалежнасьці. У адрозьненьне ад БССР і [[УССР]], савецкае кіраўніцтва дазволіла Летуве, як і Латвіі з Эстоніяй, мець унівэрсытэт на мове тытульнай нацыі. Гэты летувіскамоўны Віленскі ўнівэрсытэт хутка стаў «раем для балтыйскіх дасьледаваньняў»<ref name="Kascian-2009"/>. Тым часам БССР была адзінай рэспублікай эўрапейскай часткі СССР, якая ня мела гістарычнага часопісу. Згодна з партыйнымі дырэктывамі, адлік сапраўднай гісторыі Беларусі вёўся з 1917 году, а беларускі этнас разглядаўся як негістарычны, які ня меў уласнай эліты, высокай культуры і мастацтва<ref name="Katlarcuk-2009"/>. Адначасна савецкія ўлады фактычна дазволілі летувісам праводзіць палітыку дэнацыяналізацыі і [[Летувізацыя|летувізацыі]] далучаных [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх земляў]] гістарычных [[Віленскае ваяводзтва|Віленшчыны]] і [[Троцкае ваяводзтва|Троччыны]]<ref name="Kascian-2009"/>. [[Файл:Пікет каля Дому ўраду (Менск, 1991 г.).jpg|значак|Пікет у [[Менск]]у з плякатам [[лацінка]]й: «''Вярнуць народу яго спрадвечныя сымбалі: герб [[Пагоня]] й [[бел-чырвона-белы сьцяг]], а таксама назоў Бацькаўшчыны — [[Вялікае Княства Літоўскае|Літва]], сталіцы — Менск!''» (19.09.1991 г.)]] Дасьледаваньні гісторыі Літвы і ліцьвінаў працягнулі беларускія навукоўцы па-за межамі СССР. Яшчэ ў 1934 годзе загаднік беларускага замежнага архіва ў [[Прага|Празе]], былы [[Міністры ўнутраных справаў БНР|міністар унутраных справаў БНР]] [[Тамаш Грыб]] у сваім артыкуле «[[wikisource:be:На два франты|На два франты (Галоўныя засады вызвольнай праграмы беларускага народу)]]» падкрэсьліваў: «''Хай нас ня блытаюць розныя найменьні дзяржавы, утворанай на рубяжы XIII—XIV стагодзьдзяў на вагромністым абшары Усходняе Эўропы, найменьні, якія ўжываюцца ў сучаснай гістарычнай літаратуры — Літва, Русь, Западная Русь, Літоўская Русь, Вялікае Князьства Літоўскае, Вялікае Князьства Літоўска-Рускае, Вялікае Князьства Літоўска-Беларускае, Вялікае Князьства Беларуска-Літоўскае, а таксама: Западная Русь пад уладаю Літвы, Беларусь пад Літоўскім панаваньнем ды інш. Усё гэта ёсьць выплад надзіву годнага непаразуменьня і зблытаніны паняцьцяў. Трымаймося фактаў гістарычнае рэчаістасьці: мова і культура беларускага народу былі пануючымі ў гэнай дзяржаве. Вось жа: гэта была беларуская дзяржава! <…> Трэ мець на ўвазе пры гэтым і адрознасьць паміж Ліцьвінамі (старадаўнымі Люцічамі, Велетамі або Волатамі) і Жмудзінамі. Асабліва сяньня трэ мець на ўвазе гэну адрознасьць, калі Жмудзіны, прыняўшы старадаўнае найменьне Літва, імкнуцца прыўласьніць і гістарычны зьмест гэтага слова — гістарычную мінуўшчыну беларускага народу''»<ref>[[Тамаш Грыб|Грыб Тамаш]]. На два франты // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 4, 1995. С. 80—120.</ref>. Тым часам яшчэ ў 1939 годзе [[Ян Станкевіч]], які з 1927 году выкладаў у [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскім унівэрсытэце]], зазначыў: «''Трэба зацеміць, што з гледзішча нацыянальнага Беларусы ў гэтую пару звалі сябе Ліцьвінамі, гэтак-жа нас звалі ўсе нашыя суседзі, але з гледзішча рэлігійнага Беларусы ўсходняга абраду заўсёды зваліся Русінамі''»<ref>[[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Гісторыя Беларускага языка. — Вільня, 1939. C. 6.</ref>. Адным зь першых дасьледнікаў, хто спрабаваў высьветліць, як назва «Літва» перамясьцілася на тэрыторыю суседняй дзяржавы і як славяне-ліцьвіны сталі беларусамі, быў [[Вацлаў Пануцэвіч]] (1911—1991), які выдаваў навуковы часопіс «[[Літва (часопіс)|Litva]]», а таксама апублікаваў некалькі манаграфічных публікацыяў, зь якіх асаблівую навуковую вартасьць маюць кнігі «Літва і Жмудзь» (Чыкага, 1953—1954 год) і «З гісторыі Беларусі або Крывіччыны-Літвы» (Чыкага, 1965 год). Гісторык мовы [[Алесь Жлутка]] адзначае засяроджанасьць В. Пануцэвіча на гістарычных крыніцах і яго грунтоўную філялягічную падрыхтоўку<ref name="Zlutka-1998"/>. Погляды В. Пануцэвіча падтрымаў і разьвіў гісторык [[Павал Урбан]] (1924—2011), які адзначыў разьмежаваньне ліцьвінаў і жамойтаў і што Жамойць была адасобленай ад Літвы моўна і этнічна. У рамках гэтай праграмы знаходзіцца сьцьверджаньне гісторыка, што «''ад 1579 году ў выданьнях, што таксама выходзяць у Кёнігсбэргу, жмудзкая мова пачынае звацца літоўскай''» («У сьвятле гістарычных фактаў», 1972 год). Ужо ў найноўшы пэрыяд у Беларусі выйшла чарговая праца П. Урбана «Да пытаньня этнічнай прыналежнасьці старажытных ліцьвіноў» (1994 год), у якой аўтар сфармуляваў наступную тэзу: «''[[Аўкштота]] была асобнай зямлёй і ніколі не атаясамлівалася з уласна Літвой''». Пашыраны варыянт (у першую чаргу праз улучэньне дадаткаў) гэтай кнігі пад назвай «Старажытныя ліцьвіны» апублікавалі празь сем гадоў<ref name="Dziarnovic-2012"/>. Тым часам у паваеннай Беларусі да падобных высноваў у сваіх дасьледаваньнях, якія праводзіліся па-за афіцыйнай савецкай гістарыяграфіяй, прыйшоў [[Мікола Ермаловіч]] (1921—2000), які завяршыў у 1968 годзе працу над кнігай «Па сьлядах аднаго міта». Гэтая кніга доўгі час пашыралася пад закансьпіраванай назвай «Сто старонак» і ўпершыню легальна выйшла з друку толькі ў 1989 годзе. З пачаткам працэсу дэмакратызацыі ў СССР ужо ў другой палове 1980-х гадоў канцэпцыя М. Ермаловіча атрымала інстытуцыянальнае, фармальнае акадэмічнае завяршэньне і пашырылася ў літаратуры<ref name="Dziarnovic-2012"/>. [[Файл:Coat of arms of Belarus (1991–1995).svg|значак|[[Пагоня|Дзяржаўны герб Беларусі Пагоня]]]] Па [[Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі|аднаўленьні незалежнасьці Беларусі]] [[Нацыянальная сымболіка|нацыянальны герб]] беларусаў і дзяржаўны герб Вялікага Княства Літоўскага [[Пагоня]] зноў стаў афіцыйным сымбалем Беларускай дзяржавы, на афіцыйным узроўні ўздымалася пытаньне дзяржаўнай заступнасьці зь Вялікім Княстве Літоўскім (сярод іншага, ВКЛ мелася згадвацца як крыніца Беларускай дзяржаўнасьці ў тэксьце [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]]<ref>[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/30488810.html У праекце Канстытуцыі 1994 прыгадваліся ВКЛ і БНР], [[Радыё Свабода]], 15 сакавіка 2020 г.</ref>). У гэты ж час пачаліся супольныя кантакты беларускіх і летувіскіх гісторыкаў, а ў 1993 годзе ў вёсцы [[Гервяты|Гервятах]] адбыўся першы круглы стол беларускіх і летувіскіх навукоўцаў, прысьвечаны спадчыне Вялікага Княства Літоўскага. Аднак па абраньні на пасаду прэзыдэнта Беларусі [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]], які неўзабаве ўсталяваў [[Русіфікацыя Беларусі#Рэжым Лукашэнкі|прарасейскі]] [[Рэжым Лукашэнкі|аўтарытарны рэжым]] і гісторыкі-[[Прапаганда ў Беларусі|прапагандысты]] якога ([[Якаў Трашчанок]], [[Вадзім Гігін]], [[Ігар Марзалюк]] ды іншыя) адзначыліся фактычным зваротам да расейска-савецкага погляду на гістарычных ліцьвінаў, падобныя абмеркаваньні спыніліся, тым часам адбылася рэактывацыя двухбаковых (найперш эканамічных) міждзяржаўных дачыненьняў<ref name="Kascian-2009"/>. == Сучаснасьць == {{Асноўны артыкул|Ліцьвінства}} === Ужываньне === У частковым ужытку найменьне «ліцьвін» працягвае існаваць як саманазва вясковага жыхарства і ў цяперашні час<ref name="Arlou-2012-157"/>. У 1990 годзе часопіс «Савецкая этнаграфія» падаваў зьвесткі: {{Пачатак цытаты}} «Як мікраэтнонім, найменьне „ліцьвіны“ існавала і працягвае існаваць сярод некаторых мясцовых групаў [[беларусы|беларускага]] і асыміляванага [[балты]]йскага жыхарства заходніх раёнаў [[Беларусь|Беларусі]] і Ўсходняй [[Летува|Летувы]]»<ref>Чаквин И. В., Терешкович П. В. Из истории становления национального самосознания белорусов (XIV — начало XX вв.) // Советская этнография. № 6, 1990.</ref>. {{Канец цытаты}} У працы 1985 году, у якой адлюстроўваюцца рэаліі 1980-х гадоў, [[Ігар Чаквін]] пісаў: {{Пачатак цытаты}} «У гісторыка-этнаграфічнай вобласьці [[Беларусь|беларуска]]-[[Украіна|ўкраінскага]] [[Палесьсе|Палесься]] арэал распаўсюджваньня назвы ''[[палешукі]]'' не складае суцэльнага масіву. Асноўнай этнанімічнай формай, якая часьцей за ўсё чаргуецца на Палесьсі з назвай ''палешукі'' зьяўляецца этнікон '''ліцьвіны'''. Паводле зьвестак Л. Асоўскага (на 30-я гады ХХ ст.) назва ''ліцьвіны'' была лякалізавана ў Заходнім Палесьсі ў вярхоўях [[Ясельда|Ясельды]] і ў раёне [[Ружаны|Ружан]], [[Косаў|Косава]], [[Івацэвічы|Івацэвіч]]. З гэтай вобласьці, мяркуючы па прыведзенай ім карце, арэал назвы ''ліцьвіны'' распаўсюджваўся на поўдзень да [[Лунінец|Лунінца]]. На [[Прыпяць|Прыпяцкім]] правабярэжжы гэты арэал ішоў ад [[Давыд-Гарадок|Давыд-Гарадка]] на [[Столін]] і далей у двух напрамках — на [[Ракітнае (Ровенская вобласьць)|Ракітнае]] і на [[Кастопаль]]. (…) Арэальнае існаваньне на Палесьсі формы ''ліцьвіны'' таксама носіць контурны малюнак, калі адпаведная этнанімічная самасьвядомасьць найбольш выразна выступае ў паўзьмежных зонах кантакціраваньня непасрэдна з палешукамі, а ўнутры гэтых зон аслаблена і часткова дыфэрэнцыравана. Так, у радзе палескіх абласьцей, дзе распаўсюджана назва ''ліцьвіны'', яна часта дапаўняецца азначэньнямі, якія падкрэсьліваюць асобныя асаблівасьці гаворак — ''ліцьвіны-хацюны'' (паміж Століным і Ракітным, а таксама паміж Косавам і Лунінцом), ''літвакі-калыбанюкі'' (паміж Століным і Кастопалем), іх антрапалягічныя рысы і спэцыфіку месца існаваньня — ''ліцьвіны-чарнякі'' ([[Пружанскі раён]]), ''парэчукі'' ([[Гарынь|Пагарыньне]]) і г. д.»<ref name="Cakvin-1985"/> {{Канец цытаты}} У энцыкляпэдыі «[[Этнаграфія Беларусі]]» (1989 год), 7-м томе [[Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі|Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі]] (1997 год) і 9-м томе [[Беларуская энцыкляпэдыя|Беларускай энцыкляпэдыі]] (1999 год) зазначалася<ref>[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Літвіны, ліцвіны // {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)|к}} С. 292.</ref><ref name="Zajkouski-Cakvin-1997"/><ref name="Cakvin-1999"/>: {{Пачатак цытаты}} У наш час [назва ліцьвіны] ужываецца <…> таксама як лякальны этнікон невялікіх групаў беларускага насельніцтва (у раёне [[Бяроза (горад)|Бярозы]], [[Івацэвічы|Івацэвічаў]], [[Косаў|Косава]], [[Пружаны|Пружанаў]], [[Наваградак|Наваградку]], [[Вярэнаў|Вярэнава]], [[Горадня|Горадні]], [[Паставы|Паставаў]], [[Браслаў|Браслава]] і інш.), некаторых раёнаў беларуска-ўкраінскага [[Палесьсе|Палесься]] (раёны [[Столін]]а, [[Ракітнае (Ровенская вобласьць)|Ракітнага]], [[Кастопаль|Кастопалю]], [[Сарны|Сарнаў]], [[Оўруч]]у) і часткова беларускамоўнага насельніцтва паўночнай Чарнігаўшчыны і Кіеўшчыны, заходняй Браншчыны і Смаленшчыны. {{Канец цытаты}} У канцы 1990-х гадоў [[Уладзімер Каткоўскі]], які ў 2004 годзе запачаткаваў [[Беларуская Вікіпэдыя|Беларускую Вікіпэдыю]], стварыў сайт «Літванія, зямля ліцьвінаў»<ref>[[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Уладзімер Арлоў]], [https://www.svaboda.org/a/24468948.html Імёны Свабоды: Уладзімер Каткоўскі], [[Радыё Свабода]], 31 студзеня 2012 г.</ref>. У час правядзеньня [[Перапіс насельніцтва Расеі (2002)|перапісу насельніцтва Расеі ў 2002 годзе]] тыя, хто сябе называў ''ліцьвінам'', былі разьмеркаваныя наступным чынам: ''[[аўкштоты]]'', ''[[жамойты]]'', ''[[летувнік]] (і)'', ''[[летувяй]]'', а таксама тыя ''ліцьвіны'' і ''[[літвякі]]''/''[[літвакі]]'', якія ўжываюць летувіскую мову, былі аднесеныя да [[летувісы|летувісаў]]; пазасталыя ''ліцьвіны'' і ''літвякі''/''літвакі'' былі аднесеныя да [[беларусы|беларусаў]]<ref>[http://www.perepis2002.ru/ct/html/TOM_04_01.htm 1. Национальный состав населения], [https://web.archive.org/web/20041106060159/http://www.perepis2002.ru/ www.perepis2002.ru]</ref>. Артур Пракапчук, аўтар часопісу «Самиздат», у 2009 годзе пісаў: «''Літвой гэты край называўся амаль тысячу гадоў, усутыч да XIX стагодзьдзя, а назва народу — „ліцьвіны“ захоўвалася і па Другой сусьветнай вайне, што я нават памятаю з сваіх летніх вакацыяў у вёсцы [[Цытва|Цытве]] ([[Менская вобласьць]]), дзе зацята працягвалі менаваць сябе „ліцьвінамі“ аднавяскоўцы маёй бабулі Эміліі''»<ref>Прокопчук А. А. [http://zhurnal.lib.ru/p/prokopchuk_artur_andreewich/vkl.shtml Беларусь литовская], Журнал «Самиздат», 8 траўня 2011 г.</ref>. Як адзначае гісторык [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Уладзімер Арлоў]], дзясяткі тысячаў беларусаў маюць прозьвішчы з коранем 'ліцьв' ('літв'): Ліцьвін (Літвін), Ліцьвіновіч (Літвіновіч), Ліцьвінка (Літвінка), Ліцьвіненка (Літвіненка), Ліцьвіненя (Літвіненя), Ліцьвіёнак (Літвіёнак), Ліцьвінаў (Літвінаў), Ліцьвінчык (Літвінчык), Ліцьвінюк (Літвінюк), Ліцьвінчук (Літвінчук), Ліцьвінскі (Літвінскі), Літоўчанка, Ліцьвінец і іншыя<ref name="Arlou-2012-157"/>. [[Файл: Стары Ольса. Гераічны эпас. Сьпевы рыцараў і шляхты Вялікай Літвы.jpg|значак|Ваяр-ліцьвін на вокладцы альбому «Гераічны эпас» (2006 год) гурту «[[Стары Ольса]]»]] Апроч таго, назва «ліцьвіны» шырока ўжываецца ў розных сфэрах жыцьця Беларусі: элітарнай і масавай культуры, спорце, грамадзкім харчаваньні. Яшчэ ў 1991 годзе ўтварыўся [[фальклёр]]ны гурт «[[Ліцьвіны (гурт)|Ліцьвіны]]», які займаецца адраджэньнем беларускіх аўтэнтычных сьпеваў<ref>Скобла М. [https://www.svaboda.org/a/28147841.html Натальля Матыліцкая: «Ліцьвіноў» не было ў дзяржаўных рэестрах, але нас слухалі з захапленьнем!], [[Радыё Свабода]], 30 лістапада 2016 г.</ref>. У 2004 годзе ансамбль «[[Песьняры]]» запісаў песьню «Літвінка»<ref>[https://pesnyary.com/song/litvinka Літвінка], [[Песьняры]], 2004 г.</ref>, а ў 2010 годзе — песьню «Я ліцьвін»<ref>[https://pesnyary.com/song-865.html Я лiцвiн], [[Песьняры]], 2010 г.</ref>. У 2010 годзе ў Менску зьявіўся клюб амэрыканскага футболу «Літвіны», сымбалем якога сталі [[Калюмны]]<ref>[https://www.svaboda.org/a/27759277.html «Літвіны» — гэта амэрыканскі футбол], [[Радыё Свабода]], 2016 г.</ref>. У 2013 годзе беларускі гурт «[[Стары Ольса]]» апублікаваў відэакліп на песьню «Litvin»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=FLxS2rE44Zo Stary Olsa - Litvin (official music video)], [[YouTube]], 22 красавіка 2013 г.</ref>. У 2015 годзе беларускі гурт [[Крамбамбуля (гурт)|Крамбамбуля]] зьмясьціў у сваім альбоме «[[Чырвоны штраль]]» песьню «Гэй, ліцьвіны! Бог нам радзіць»<ref>[https://34mag.net/piarshak/releases/chyrvony-shtral/p/10 «Чырвоны штраль» ‒ развітальны альбом «Крамбамбулі»], [[34mag]]</ref>. У 2017 годзе ў Менску адкрыўся рэстаран сучаснай беларускай кухні «Літвіны», які праз паўгоду стаў сеткавым<ref>[https://realt.onliner.by/2018/04/06/litviny-2 В Каменной Горке открылся ресторан новой белорусской кухни «Литвины»], [[Onliner.by]], 6.04.2018 г.</ref>. У час [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|абароны Ўкраіны ад расейскага ўварваньня]] першы гераічна палеглы беларус-добраахвотнік [[Ільля «Ліцьвін» (Хрэнаў)|Ільля «Ліцьвін»]] меў вайсковы пазыўны ў гонар гістарычных ліцьвінаў — жыхароў Вялікага Княства Літоўскага<ref>[https://novychas.online/hramadstva/belarus-jaki-vajue-za-ukrainu-raspavjou-pra-hibe Беларус, які ваюе за Украіну, распавёў пра гібель Іллі «Літвіна»], [[Новы час (газэта)|Новы час]], 8 сакавіка 2022 г.</ref>. 21 траўня 2022 году назву «Ліцьвін» атрымаў адзін з батальёнаў [[Полк імя Кастуся Каліноўскага|палку імя Кастуся Каліноўскага]] — вайсковай фармацыі беларускіх ваяроў-дабраахвотнікаў ва Ўкраіне<ref>[https://www.svaboda.org/a/31861235.html Батальён Кастуся Каліноўскага абвясьціў аб стварэньні аднайменнага палка], [[Радыё Свабода]], 21 траўня 2022 г.</ref>. === Грамадзкая дзейнасьць === Гісторыкі [[Сяргей Абламейка (гісторык)|Сяргей Абламейка]] і [[Аляксандар Краўцэвіч]] зьвяртаюць ўвагу на тое, што ліцьвінства ня можа быць альтэрнатывай [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|беларускасьці]], бо ёсьць яе неад’емнай складовай часткай. Проціпастаўляць іх — значыць дэструктыўна перакручваць рэальную гісторыю і этнагенэз беларусаў<ref>[[Сяргей Абламейка (гісторык)|Абламейка С.]] [https://www.svaboda.org/a/28920419.html Зноў пра ідэнтычнасьць Скарыны], [[Радыё Свабода]], 15 сьнежня 2017 г.</ref><ref name="Kraucevic-2017">[https://nashaniva.com/?c=ar&i=146173 Алесь Краўцэвіч: Ліцвінства — выдумка ворагаў, якую падтрымалі дурні], [[Наша Ніва]], 28 сакавіка 2017 г.</ref>. Адзначаецца, што ўлады [[Расея|Расеі]] атакуюць тое ліцьвінства, якое ёсьць сынонімам беларускасьці, аднак актыўна падтрымліваюць пэўныя «ліцьвінскія» праекты, якія аддзяляюць «ліцьвінаў» ад беларусаў<ref>{{Навіна|аўтар=Руселік В.|загаловак=Вейшнорыя: сьмех скрозь сьлёзы|спасылка=https://novychas.by/palityka/krok-da-zahopu-belarusi-zrobleny-abo-smeh-skroz-s|выдавец=[[Новы час (газэта)|Новы час]]|дата публікацыі=14 верасьня 2017|дата доступу=25 лютага 2020}}</ref>, ганяць беларусаў і ўсё беларускае<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гэта слова сакральнае. Аб некаторых аспэктах Беларускага Адраджэньня і паразы рускай палітыкі|спасылка=http://pazniak.info/page_geta_slova_sakralnae__ab_nekatoryih_aspektah_belaruskaga__adradjennya_|выдавец=[[Зянон Пазьняк]]|дата публікацыі=13 верасьня 2015|копія=http://www.bielarus.net/archives/2015/09/15/4232|дата копіі=15 верасьня 2015|дата доступу=22 траўня 2020}}</ref> або прапагандуюць, што беларусы — гэта летувісы, якія маюць вывучаць летувіскую мову і злучацца зь Летувой<ref name="Kraucevic-2017"/>. === Міленіюм Літвы === 22 студзеня 2009 году ў Беларусі ўтварыўся грамадзкі арганізацыйны камітэт імпрэзы 1000-годзьдзя назвы ''Літва'' пад старшынствам доктара гістарычных навук прафэсара [[Анатоль Грыцкевіч|Анатоля Грыцкевіча]]. У арганізацыйны камітэт «Міленіюм Літвы» ўвайшлі пісьменьніца [[Вольга Іпатава]], доктар гістарычных навук [[Алесь Краўцэвіч]], доктар мэдычных навук [[Алесь Астроўскі]], доктар біялягічных навук [[Аляксей Мікуліч]], археоляг [[Эдвард Зайкоўскі]], мастак і грамадзкі дзяяч [[Аляксей Марачкін]], сьвятар [[Леанід Акаловіч]] і дасьледнік [[Зьдзіслаў Сіцька]]. У звароце арганізацыйнага камітэту паведамляецца, што першы ўпамін назвы Літва (Lituae) у пісьмовых крыніцах — нямецкіх Квэдлінбурскіх аналах — належыць да 1009 году. Аўтары звароту адзначаюць, што назва Літва датычыцца старажытнай тэрыторыі Беларусі, а цяперашнія беларусы да пачатку XX стагодзьдзя называлі сябе ліцьвінамі. «''Тэрміны Беларусь і беларусы навязаныя нам расейскай адміністрацыяй у сярэдзіне XIX стагодзьдзя. Беларусь зьяўляецца галоўнай пераемніцай Вялікага Княства Літоўскага. Нашы землі складалі вялікую частку ВКЛ. Менавіта на нашых землях і паўстала вялікая дзяржава ВКЛ, аб’ядналая ў XV стагодзьдзі асобныя княствы-землі, у тым ліку Наваградзкае, Полацкае, Смаленскае, Турава-Пінскае і Гарадзенскае''», — гаворыцца ў звароце<ref>{{Навіна|аўтар=[[Марат Гаравы]]|загаловак=Створаны грамадзкі аргкамітэт сьвяткаваньня 1000-годзьдзя назвы Літва пад старшынствам прафэсара Анатоля Грыцкевіча|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2009/01/22/279333_279363|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=22 студзеня 2009|дата доступу=14 кастрычніка 2014}}</ref>. == Цытаты == {{Цытата|Літва месьціцца на ўсход ад Польшчы. Мова народу — славянская. {{арыгінал|la|Lituania et ipsa late patents regio Polonis ad orientem connexa est… Sermo gentis Sclavonicus est.}}|[[Піюс II (папа рымскі)|Энэй Сыльвій Пікаляміні]], будучы папа рымскі Піюс II, 1440-я гг.}} {{Цытата|…ня обчым якім языком, але сваім уласным правы сьпісаныя маем.|[[Статуты ВКЛ|Літоўскі Статут]], 1588 г.}} {{Цытата|Кажам заўжды «літоўскі, ліцьвін» — але тое адно замест «беларускі, беларус», бо ў 1510 годзе ніхто яшчэ «Літву этнічную» і ня сьніў, яшчэ [[Мікалай Рэй|Рэй]] у 1562 годзе ліцьвінам менаваў беларуса, а ў Маскве і ў XVII стагодзьдзі «літоўскі» — тое самае што беларускі. {{арыгінал|pl|Mówimy ciągle «litewski, Litwin», ale to tylko zamiast «białoruski, Białorus», bo w r. 1510 nikomu nie o Litwie właściwej, etnograficznej ani śnilo; jeszcze Rej w r. 1562. Litwinem Białorusina nazywał, a w Moskwie i w XVII wieku «litowskij» tyle, co białoruski}} |[[Аляксандар Брукнэр]], прафэсар [[Бэрлінскі ўнівэрсытэт|Бэрлінскага ўнівэрсытэту]], сябра [[Польская акадэмія навук|Польскай]], [[Праская акадэмія навук|Праскай]], [[Бялградзкая акадэмія навук|Бялградзкай]] і [[Пецярбуская акадэмія навук|Пецярбускай]] акадэміяў навук, 1928 г.<ref>[[Аляксандар Брукнэр|Brückner A.]] Ruskopolski rękopis z r. 1510 // Slavia: časopis pro slovanskou filologii. VII, 1928—1929. S. 10—11.</ref><ref>Станкевіч Я. Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. С. 637.</ref> }} {{Цытата|У афіцыйных дакумэнтах XVI—XVIII стагодзьдзяў, апроч «Літвы», для ўсяе тэрыторыі Беларусі другога найменьня наагул не існавала, і ўвесь народ называлі Літвою. У нашай жа гістарычнай літаратуры да цяперашнага часу ігнаруюць гэтае найменьне народу, якое ён насіў больш чым 500 гадоў.|[[Язэп Юхо]], гісторык права, доктар навук, 1968 г.<ref name="jucho">[[Язэп Юхо|Юхо Я.]] Пра назву «Беларусь» // Полымя. № 1, 1968. С. 175—182.</ref>.}} {{Цытата|У другой палове ХІХ ст. нацыянальная інтэлігенцыя, якая выступала за адраджэньне свайго народа і яго дзяржаўнасьці, аднавіла назвы «Беларусь» і «беларусы» як сымбаль пратэсту супраць расейскага ўціску. Пад гэтаю назваю наш народ увайшоў у ХХ ст., замацаваў яе за сабою ў сусьветнай супольнасьці і ўступіў зь ёю ў новае тысячагодзьдзе. Але нам неабходна памятаць, што мы — нашчадкі ліцьвінаў, прадаўжальнікі іх патрыятычных справаў<ref name="Bic-Harecki-Konan-2005-19"/>.|Аўтарскі калектыў кнігі «Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы», выдадзенай у 2005 годзе Міжнародным грамадзкім аб’яднаньнем «[[Згуртаваньне беларусаў сьвету Бацькаўшчына|Згуртаваньне беларусаў сьвету „Бацькаўшчына“]]»: [[Міхась Біч]] — доктар гістарычных навук; [[Натальля Гардзіенка]] — кандыдат гістарычных навук, [[Радзім Гарэцкі]] — акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, экс-прэзыдэнт Міжнароднага грамадзкага аб’яднаньня «Згуртаваньне беларусаў сьвету „Бацькаўшчына“»; [[Уладзімер Конан]] — доктар філязофскіх навук; [[Арсень Ліс]] — доктар філялягічных навук; [[Леанід Лойка]] — кандыдат гістарычных навук; [[Адам Мальдзіс]] — доктар філялягічных навук; [[Уладзімер Мархель]] — кандыдат філялягічных навук; [[Алена Макоўская]] — старшыня Рады Міжнароднага грамадзкага аб’яднаньня «Згуртаваньне беларусаў сьвету „Бацькаўшчына“»; [[Алесь Петрашкевіч]] — кандыдат гістарычных навук; [[Анатоль Сабалеўскі]] — доктар мастацтвазнаўства; [[Лідзія Савік]] — кандыдат філялягічных навук; [[Віктар Скорабагатаў]] — заслужаны артыст Беларусі; [[Ганна Сурмач]] — экс-старшыня Міжнароднага грамадзкага аб’яднаньня «Згуртаваньне беларусаў сьвету „Бацькаўшчына“»; [[Барыс Стук]] — намесьнік старшыні Рады Міжнароднага грамадзкага аб’яднаньня «Згуртаваньне беларусаў сьвету „Бацькаўшчына“»; [[Галіна Сяргеева]] — кандыдат гістарычных навук; [[Алег Трусаў]] — кандыдат гістарычных навук; [[Георгі Штыхаў]] — доктар гістарычных навук; [[Язэп Юхо]] — доктар юрыдычных навук}} == Глядзіце таксама == * [[Ліцьвіны Севершчыны]] * [[Беларусы]] * [[Літва]] * [[Белая Русь]] * [[Літоўская мітраполія]] * [[Старалітва]] * [[Ліцьвякі (гістарычны этнонім)]] == Заўвагі == {{Заўвагі|2}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}} * {{Літаратура/Дзесяць вякоў беларускай гісторыі (1997)}} * {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}} * {{Літаратура/БЭ|9}} * {{Літаратура/Беларусы: У 13 т.|4}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|3}} * {{Літаратура/ГСБМ|17}} * {{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2}} * Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. — 656 с {{ISBN|985-6299-34-9}}. * Гісторыя філасофскай і грамадска-палітычнай думкі Беларусі. У 6 т. Т. 1. Эпоха Сярэднявечча / В. Евароўскі [і інш.]; рэд. кал.: В. Евароўскі [і інш.]. — {{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2008. — 575 с {{ISBN|978-985-08-0967-4}}. * Дайліда А. [http://spampavac.by/files/downloads/pvkl.pdf Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі] / Рэц. [[Сяргей Тарасаў|С. Тарасаў]]. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. * [[Сяргей Дубавец|Дубавец С.]], [[Генадзь Сагановіч|Сагановіч Г.]] [https://knihi.com/Siarhiej_Dubaviec/Starazytnaja_Litva_i_sucasnaja_Letuva.html Старажытная Літва і сучасная Летува] // {{Літаратура/З гісторыяй на Вы|2}} * {{Літаратура/Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае}} * [[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] [https://knihi.com/Mikola_Jermalovic/Pa_sladach_adnaho_mifa.html Па слядах аднаго міфа]. 2-е выданьне. — Менск, Навука і тэхніка, 1991. — 98 с {{ISBN|5-343-00876-3}}. * [[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/_articles/zaj2/%D0%97%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%AD._%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F.html Літва гістарычная] // [[Наша слова|Наша Слова]]. № 26 (917), 1 ліпеня 2009 г.; № 27 (918), 8 ліпеня 2009 г. * Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303. * {{Літаратура/Гісторыя ВКЛ (2013)}} * {{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}} * [[Іван Ласкоў|Ласкоў І.]] [https://adzharaj-kut.blogspot.com/2016/03/2016_6.html Жамойцкі тупік] // [[Літаратура і мастацтва]]. 17 верасьня 1993. С. 14—15. * {{Літаратура/Літва-Беларусь: гістарычныя выведы}} * {{Літаратура/Русіфікацыя: царская, савецкая, прэзыдэнцкая (2010)}} * {{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях}} * {{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы}} * [[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}: «Энцыклапедыкс», 2003. — 776 с {{ISBN|985-6599-77-6}}. * [[Сьвятлана Струкава|Струкава С.]] [https://rep.bntu.by/bitstream/handle/data/6488/%D0%A1.%2037-40.pdf?sequence=1&isAllowed=y Старажытныя найменні беларусаў] // [[Роднае слова (часопіс)|Роднае слова]]. № 8, 2009. С. 37—40. * [[Павал Урбан|Урбан П.]] Да пытаньня этнічнай прыналежнасьці старажытных ліцьвіноў. — Менск: ВЦ «Бацькаўшчына»; МП «Бесядзь», 1994. — 107 с. * {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}} * [[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Гістарычная этнаніміка Палесся // Весці Акадэміі навук Беларускай ССР. — Серыя грамадскіх навук. № 4, 1985. С. 74—80. * Чаквін І. [https://web.archive.org/web/20141129020526/http://kamunikat.fontel.net/pdf/albaruthenica/06.pdf Нацыя ліцвінаў у этнагенезе беларусаў: Параўнальна-тыпалагічны і гістарычны аспекты] // Беларусіка = Albaruthenica. Кн. 6 : Беларусь паміж Усходам і Захадам: Праблемы міжнац., міжрэліг. і міжкультур. узаемадзеяння, дыялогу і сінтэзу. Ч. 1, 1997. С. 37—41. * Чаквін І. Формы этнічнага і нацыянальнага самавызначэння беларускага насельніцтва XIV—XVIII ст. (да праблемы станаўлення нацыянальнай самасвядомасці беларусаў) // Усебеларуская канферэнцыя гісторыкаў. Мінск, 3—5 лютага 1993 года. Ч. I. — {{Менск (Мн.)}}, 1993. С. 47—49. * [[Сяргей Шыдлоўскі|Шыдлоўскі С.]] Формы самавызначэння і самасвядомасці прывілеяванага саслоўя ў Беларусі першай паловы ХІХ стагоддзя // Вестник Полоцкого государственного университета: Серия А (гуманитарные науки). № 7, 2006. С. 25—33. * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)}} * {{Літаратура/ЭСБМ|6}} * [[Норман Дэвіс|Davies N.]] Litva: The Rise and Fall of the Grand Duchy of Lithuania. — Penguin Group US, 2013. — 90 p. {{ISBN|9781101630822}}. * {{Літаратура/Рэканструкцыя нацыяў}} * {{Кніга |аўтар = [[Эндру Ўілсан|Wilson A.]] |частка = |загаловак = Belarus. The last European dictatorship |арыгінал = |спасылка = https://yalebooks.yale.edu/book/9780300259216/belarus |адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = {{артыкул у іншым разьдзеле|Yale University Press|Yale University Press|uk|Yale University Press}} |год = 2012 |том = |старонкі = |старонак = 384 |сэрыя = |isbn = 978-0-300-25921-6 |наклад = |ref = Wilson }} * {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)}} * [[Фэлікс Канечны|Koneczny F.]] Letuwa a Litwa // Przegląd Powszechny. Nr. 463, 1922. S. 38—45. * Litwinowicz-Droździel M. O starożytnościach litewskich. Mitologizacja historii w XIX-wiecznym piśmiennictwie byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego. — Kraków: Tow. Autorów i Wydawców Prac Naukowych «Universitas», 2008. — 227 p. {{ISBN|97883-242-0837-1}}. * Короткий В. [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/19949/1/%d0%9b%d0%b8%d1%82%d0%b2%d0%b0%2c%20%d0%a0%d1%83%d1%81%d1%8c%2c%20%d0%bb%d0%b8%d1%82%d0%b2%d0%b8%d0%bd%2c%20%d1%80%d1%83%d1%81%d0%b8%d0%bd%20%d0%b2%20%d0%bf%d0%b0%d0%bc%d1%8f%d1%82%d0%bd%d0%b8%d0%ba%d0%b0%d1%85%20%d0%bb%d0%b8%d1%82%d0%b5%d1%80%d0%b0%d1%82%d1%83%d1%80%d1%8b%20%d0%92%d0%b5%d0%bb%d0%b8%d0%ba%d0%be%d0%b3%d0%be%20%d0%9a%d0%bd%d1%8f%d0%b6%d0%b5%d1%81%d1%82%d0%b2%d0%b0%20%d0%9b%d0%b8%d1%82%d0%be%d0%b2%d1%81%d0%ba%d0%be%d0%b3%d0%be%20XVI-XVII%20%d0%b2%d0%b2.pdf «Литва», «Русь», «литвин», «русин» в памятниках литературы Великого Княжества Литовского XVI—XVII веков] // Bibliotheca archivi lithuanici. — № 7. — Vilnius: Lietuvių kalbos institutas, 2009. C. 187—196. * Сталюнас Д. Идентификация, язык и алфавит литовцев в российской национальной политике 1860-х годов // Ab imperio. № 2, 2005. С. 225—254. * [[Павал Церашковіч|Терешкович П. В.]] Этническая история Беларуси XIX — начала XX в.: В контексте Центрально-Восточной Европы. — Мн.: БГУ, 2004. — 223 с. {{ISBN|985-485-004-8}}. * Чаквин И. В. Избранное: теоретические и историографические статьи по этногенезу, этническим и этнокультурным процессам, конфессиональной истории белорусов. — Минск: Беларуская навука, 2014. — 463 с {{ISBN|978-985-08-1740-2}}. == Вонкавыя спасылкі == {{Вікіцытатнік|Літвіны}} * [[Дзяніс Марціновіч|Марціновіч Д.]] [https://budzma.org/news/dzyanis-marcinovich-chamu-licviny-stali-byelarusami.html Чаму ліцвіны сталі беларусамі?], [[Budzma.org]], 13 траўня 2014 г. * [[Зянон Пазьняк|Пазьняк З.]] [http://www.bielarus.net/archives/2016/12/30/4684 Беларусь-Літва], Беларуская Салідарнасьць, 27 сьнежня 2016 г. * [[Сяргей Астравец|Астравец С.]] [https://www.svaboda.org/a/26711502.html З «Іліядай» пад падушкай], [[Радыё Свабода]], 26 лістапада 2014 г. * [http://litviny.blogspot.com/ Разважаньні пра ВКЛ і ліцьвінаў] * [https://www.facebook.com/litva.belarus Энцыкляпэдыя Літвы-Беларусі], [[Facebook]] * [http://history-belarus.by/pages/terms/litwiny.php Ліцьвіны]{{ref-ru}}, Кароткая гісторыя Беларусі за апошнія 1000 год * [http://veras.litvin.org/ Віктар Верас «У вытокаў гістарычнай праўды»]{{ref-ru}} * [http://lietuvos.istorija.net/lituanistica/litvinizm.htm Тэндэнцыйная крытыка ліцьвінства з боку летувіскага гісторыка Томаса Бараноўскага]{{ref-ru}} {{Беларусы}} {{Добры артыкул}} [[Катэгорыя:Беларусы]] [[Катэгорыя:Славяне]] [[Катэгорыя:Балты]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Вялікае Княства Літоўскае]] s0maiipqm497wlayasm2a45lgetry6v 2334140 2334139 2022-08-22T21:10:49Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Назва */ а. wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|тып=варыянты|Ліцьвіны (неадназначнасьць)|Літоўцы (неадназначнасьць)}} [[Файл:Lićviny. Ліцьвіны (1903).jpg|значак|Ліцьвіны ў [[Беларускі нацыянальны строй|народных строях]], канец XIX — пачатак XX ст.]] '''Ліцьвіны'''<ref name="BKP-2005">{{Літаратура/Беларускі клясычны правапіс (2005)}}</ref> ('''літвіны'''<ref name="BKP-2005"/>, '''літва'''; {{мова-be-old|литвины|скарочана}}<ref name="ESBM-6">{{Літаратура/ЭСБМ|6к}} С. 12.</ref>) — гістарычнае найменьне і саманазва ўраджэнцаў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх земляў]]{{Заўвага|Гісторык [[Анатоль Астапенка]] ў сваёй доктарскай дысэртацыі, абароненай 26 красавіка 2021 годзе ў [[Кіеўскі нацыянальны ўнівэрсытэт імя Тараса Шаўчэнкі|Кіеўскім нацыянальным унівэрсытэце імя Тараса Шаўчэнкі]] (спэцыяльнасьць — [[этналёгія]]), падкрэсьлівае: «''мова „Літвы“ сярэднявечча — беларуская, а „ліцьвін“ — гэта назва беларуса таго часу''»<ref>Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 114.</ref>}} у [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]], якая выкарыстоўвалася поруч з [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]]<ref>{{Літаратура/Беларусы: У 13 т.|4к}} С. 46, 96.</ref><ref>{{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2к}} С. 5, 19.</ref><ref name="Arlou-2012-156">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 156.</ref><ref>Багдановіч А. Да пытання аб ужыванні назвы «Русь» на тэрыторыі Беларусі ў XIV—XVI стст. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 3, Гісторыя. Філасофія. Паліталогія. Сацыялогія. Эканоміка. Права. № 1, 1996. С. 3—5.</ref><ref>Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 320—321.</ref>. Па [[Крэўская унія|Крэўскай уніі]] «ліцьвінамі» называліся каталікі ВКЛ у канфэсійным сэнсе, а таксама ўсё жыхарства ў нацыянальным сэнсе, «русінамі» ў ВКЛ называліся пераважна праваслаўныя ў канфэсійным сэнсе; таксама праваслаўныя жыхары ВКЛ называліся «ліцьвіны рускае веры», «ліцьвіны грэчаскага закону людзі» і да т. п.<ref>Этнаграфія беларусаў. Гістарыяграфія, этнагенез, этнічная гісторыя. / рэд. кал. В. Бандарчык і інш. — {{Менск (Мінск)}}, 1985. С. 81.</ref><ref>[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Формы этнічнага і нацыянальнага самавызначэння беларускага насельніцтва XIV—XVIII ст. (да праблемы станаўлення нацыянальнай самасвядомасці беларусаў) // Усебеларуская канферэнцыя гісторыкаў. Мінск, 3—5 лютага 1993 года. Ч. I. — {{Менск (Мн.)}}, 1993. С. 48.</ref> Паводле энцыкляпэдыі «[[Этнаграфія Беларусі]]» 1989 году, 4-га тому [[Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі|Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі]] (1997 год) і 9-га тому [[Беларуская энцыкляпэдыя|Беларускай энцыкляпэдыі]] (1999 год), гэта назва жыхароў Вялікага Княства Літоўскага, пераважна заходніх [[беларусы|беларусаў]] і ўсходніх [[летувісы|летувісаў]] у XIV—XVIII стагодзьдзях, якая ў XVI—XVIII стагодзьдзях набыла гучаньне палітоніма — дзяржаўна-палітычнага вызначэньня ўсяго насельніцтва Вялікага Княства Літоўскага<ref name="Zajkouski-Cakvin-1997">[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]], [[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Літвіны // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 382.</ref><ref name="Cakvin-1999">[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Літвіны // {{Літаратура/БЭ|9к}} С. 314.</ref>. У XVI—XVIII стагодзьдзях назва «ліцьвіны» была найбольш абагульняльнай этнанімічнай формай самасьвядомасьці беларускага народу і адлюстроўвала найбольш шырокі ўзровень яго нацыянальнае кансалідацыі<ref>[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Формы этнічнага і нацыянальнага самавызначэння беларускага насельніцтва XIV—XVIII ст. (да праблемы станаўлення нацыянальнай самасвядомасці беларусаў) // Усебеларуская канферэнцыя гісторыкаў. Мінск, 3—5 лютага 1993 года. Ч. I. — {{Менск (Мн.)}}, 1993. С. 48—49.</ref><ref>Чаквин И. В. Избранное: теоретические и историографические статьи по этногенезу, этническим и этнокультурным процессам, конфессиональной истории белорусов. — Минск: Беларуская навука, 2014. С. 172, 176.</ref>. [[Файл:Lićviny. Ліцьвіны (1907).jpg|значак|Ліцьвіны ў народных строях, канец XIX — пачатак XX ст.]] Дзеля вызначэньня беларусаў назва «ліцьвіны»{{Заўвага|[[Славянскія мовы|Славянізаванае]] вызначэньне «ліцьвіны» адрозьнівалася ад саманазвы ўласна [[летувісы|летувісаў]], якая гучала як «lietuwis», «lietuwai», «lietuwininkas»<ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-320">Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 320.</ref>}} шырока ўжывалася яшчэ ўсё XIX стагодзьдзе і захоўваецца ў сучасным частковым ужытку ў якасьці саманазвы вясковага жыхарства [[Беларусь|Беларусі]]<ref name="Cakvin-1985">[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Гістарычная этнаніміка Палесся // Весці Акадэміі навук Беларускай ССР. — Серыя грамадскіх навук. № 4, 1985. С. 79—80.</ref><ref>{{Літаратура/Беларуска-расейскі слоўнік (2020)}} С. 697.</ref>. Як адзначае беларускі гісторык [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Уладзімер Арлоў]] у кнізе «[[Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае]]», «''Мы — беларусы, але мы і ліцьвіны, спадкаемцы гісторыі і культуры магутнай эўрапейскай дзяржавы — Вялікага Княства Літоўскага''»<ref name="Arlou-2012-161">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 161.</ref>. == Назва == [[Файл:Litva. Літва (1009).jpg|значак|Першы пісьмовы ўпамін [[Літва|Літвы]] ({{мова-la|«Litua»|скарочана}} — чытаецца як «Літва»), 1009 г.]] {{Асноўны артыкул|Літва}} Пачатковай формай назвы народу ёсьць [[Славянскія мовы|славянская]] форма «ліцьвін» (''Литвинъ''{{Заўвага|Напрыклад, у [[Цьвярскі летапіс|Цьвярскім летапісе]] 1306 году (паведамленьне пад 1289 годам) «''бо сей Андрэй родам ліцьвін, сын Гердзенеў, літоўскага князя''»<ref>Пашуто В. Т. [http://pawet.net/library/history/bel_history/_books/pashuto/%D0%9F%D0%B0%D1%88%D1%83%D1%82%D0%BE_%D0%92._%D0%9E%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%B3%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0.html Образование Литовского государства]. — Москва, 1959.</ref> або ў грамаце цара [[Тахтамыш]]а каралю [[Ягайла|Ягайлу]] ад 1393 году «''Вы пак паслалі есьце к нам пасла вашага ліцьвіна на імя Нявойста''»<ref>Грамоти XIV ст. / упорядкування М. М. Пещак. — Київ: Наукова думка, 1974. № 58)</ref>}}, ''Litwini'', ''Lethowini''), якая ўжываецца ў розных (уласна літоўскіх, рускіх, польскіх, крыжацкіх ды іншых) [[Сярэднявечча|сярэднявечных]] крыніцах<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 52, 64, 73, 303, 388.</ref>. Традыцыйнае гістарычнае беларускае вымаўленьне гэтай назвы (у якім знайшла адлюстраваньне такая адметная ўласьцівасьць беларускай мовы, як [[Цеканьне|цеканьне]]) засьведчыў яшчэ ў 1870 годзе [[Іван Насовіч]] у [[Слоўнік Насовіча|сваім слоўніку]]: «''Кузьма и Дземьянъ два Лицвины, принешли горшочекъ [[Бацьвіньне|боцвиння]]''» (з народнай песьні)<ref name="Nasovic-1870-31">Носович И. Словарь белорусского наречия. — СПб., 1870. [https://books.google.by/books?id=tRsOdAcJl5MC&pg=PA31&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8B&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi1tLettczzAhUkSfEDHd_MCTQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8B&f=false С. 31].</ref>. Апроч таго, у 1911 годзе прыводзілася сьведчаньне сьвятара ў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Выступовічы|Выступовічах|uk|Виступовичі}} на поўдні [[Палесьсе|Палесься]] — на [[беларусы|беларуска]]-[[Украінцы|ўкраінскім]] этнічным памежжы — што тамтэйшыя сяляне «''[раней] такъ, якъ ліцвіны <…> [[Дзеканьне|дзікалы]] і [[Цеканьне|цікалы]]''»<ref>Каминский В. А. Отчет о поездке в Волынское Полесье // Известия Отделения русского языка и словестности Императорской академии наук. Т. XVI, кн. 3, 1911. [https://books.google.by/books?id=epQqAQAAMAAJ&pg=RA1-PA88&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8B&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi1tLettczzAhUkSfEDHd_MCTQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8B&f=false С. 88.]</ref>. Бытаваньне сярод беларусаў менавіта формы «ліцьвіны» засьведчылі ў сваіх тэкстах [[Ян Станкевіч]]<ref name="Stankievic-1926">Станкевіч Я. Кнігапісь // Сялянская Ніва. № 16, 1926. С. 3.</ref>, [[Яўхім Кіпель]]<ref name="Kipiel-1995">Дыдзік У. [http://pawet.net/library/history/bel_history/_bnr/10208/%D0%A3%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%8B_%D0%AF%D1%83%D1%85%D1%96%D0%BC%D0%B0_%D0%9A%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%BB%D1%8F.html Успаміны Яўхіма Кіпеля] // Спадчына. № 3, 1995. С. 72—99.</ref>, [[Якуб Колас|Канстантын Міцкевіч (Якуб Колас)]]<ref name="Kolas-1955">Якуб Колас. [https://be.wikisource.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0:Na_rostaniah_1.pdf/41 На ростанях]. Т. 1. Кн. 1—2. — {{Менск (Мінск)}}, 1955. С. 40—41.</ref>. Гэтую ж форму пасьлядоўна ўжывалі ў сваіх працах гісторыкі [[Вацлаў Пануцэвіч]] і [[Павал Урбан]]. Таксама існавала старажытная зборная форма «літва», якую ставяць у адзін шэраг з такімі славянскімі паводле формы (але не [[Этымалёгія|этымалёгіі]]) зборнымі назвамі, як «[[расейцы|масква]]», «[[Мардва|мардва]]», «[[татары|татарва]]» ды іншымі (у адрозьненьне ад шэрагу [[Русіны (гістарычны этнонім)|русь]], [[Чудзь|чудзь]], [[перм (этнонім)|перм]] ды іншых)<ref>Степанов Ю. С. Константы. Словарь русской культуры. Опыт исследования. — М., 1997. [https://books.google.by/books?id=ebMoAgAAQBAJ&pg=PA499&lpg=PA499&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0+%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B2%D0%B0+%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B2%D0%B0+%D0%BC%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B2%D0%B0&source=bl&ots=ZjDMl1bGNS&sig=ACfU3U2bHv7xu1VI-fDZBJYSYVPfExEHbg&hl=be&sa=X&ved=2ahUKEwjdg5Su5db1AhXah_0HHe9eAuwQ6AF6BAgbEAM#v=onepage&q&f=false С. 499].</ref>. Форма «літоўцы», што таксама ўжывалася ў значэньні ліцьвінаў<ref>{{Літаратура/Русіфікацыя: царская, савецкая, прэзыдэнцкая (2010)|к}} С. 11.</ref><ref>{{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)|к}} P. 45.</ref><ref>Народная культура Беларусі: энцыклапедычны даведнік / пад рэдакцыяй В. Цітова. — {{Менск (Мінск)}}: БелЭн, 2002. С. 222.</ref>, ёсьць пазьнейшай{{Заўвага|Напрыклад, у нявыдадзеным нумары [[Мужыцкая праўда|Мужыцкай праўды]]}} і не сустракаецца ў [[Старабеларуская мова|старых беларускіх]] тэкстах. == Паходжаньне == [[Файл:BogislawI.Siegel.JPG|значак|Пячаць {{Артыкул у іншым разьдзеле|Багуслаў I|Багуслава I|uk|Богуслав I}}, князя [[Люцічы|люцічаў]], 1170 г.]] Наконт этнічнага паходжаньня ліцьвінаў існуюць розныя погляды: * літва была заходнеславянскім народам ([[Люцічы|люцічы]]), які ў раньнім сярэднявеччы перасяліўся ў [[Панямоньне]] ([[Вацлаў Пануцэвіч]]<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 236—255, 291—294.</ref>, [[Павал Урбан]]<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 58—72.</ref>, [[Алесь Жлутка]]<ref>{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 106—107.</ref>); * ад пачатку [[Балтыйскія мовы|балтыйская]] літва жыла пераважна ў [[Вяльля|Вялейска]]-[[Нёман]]скім міжрэччы і зазнала славянізацыю ў Вялікім Княстве Літоўскім ужо ў XIII—XIV стагодзьдзях ([[Аляксандар Краўцэвіч]]<ref>{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}}</ref><ref name="Kraucevic-2013-10">{{Літаратура/Гісторыя ВКЛ (2013)|к}} С. 10.</ref>); * назва «літва» пашырылася ў якасьці азначэньня грамадзкай супольнасьці (прафэсійныя ваяры) асобаў рознага этнічнага паходжаньня ([[Зьдзіслаў Сіцька]], [[Зьміцер Сасноўскі]]); * літва была ўсходнегерманскім ([[Готы|гоцкай]] групы) народам, які славянізаваўся ў Вялікім Княстве Літоўскім у XIII—XIV стагодзьдзях, утварыўшы канфэсійную супольнасьць «ліцьвінаў» (Алёхна Дайліда<ref>Дайліда А. [https://drive.google.com/drive/folders/15Lh87jlBrjWWL6B9ViCmM86LjPUfhg20 Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019]; сьціслая вэрсія кнігі: [https://drive.google.com/drive/folders/1JqJEBu0BH9d38gyQWIAxVCKAXNP9JvmR Вытокі Вялікае Літвы. Менск, 2021.]</ref><ref>[[Сяргей Тарасаў|Тарасаў С.]] [https://esxatos.com/tarasau-recenziya-na-zbornik-artykulau-z-dadatkami-daylidy-pachatki-vyalikaga-knyastva Рэцэнзія на зборнік артыкулаў з дадаткамі А. Дайліды «Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі»], Эсхатос, 2019 г.</ref>). Тым часам расейская (савецкая) і летувіская гістарыяграфіі традыцыйна атаясамліваюць ліцьвінаў з «старажытнымі [[летувісы|летувісамі]]» (найперш — з этнаграфічнымі «[[аўкштайты|аўкштайтамі]]», фактычна вынайдзенымі ў другой палове XIX ст.), аднак такое меркаваньне зьняпраўджваецца ўжо адным толькі бракам адэкватнага тлумачэньня назвы «літва» з [[Балтыйскія мовы|балтыйскіх моваў]]. Пададзеныя яшчэ ў савецкіх слоўніках<ref name="ESBM-6"/> летувіскія этымалёгіі непераканаўчыя і маюць шмат слабых бакоў. Праявай хісткасьці летувіскіх гіпотэзаў і прыкметай таго, што этымалягічныя пошукі ў гэтым кірунку заходзяць у тупік, стала вылучэньне [[Артурас Дубоніс|Артурасам Дубонісам]] новай вэрсіі, дзе Літва супастаўляецца з назвай служылага [[Стан (сацыяльная група)|стану]] [[лейці|лейцяў]]<ref>[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] Літва і ліцьвіны — адкуль і хто? (пасляслоўе) // {{Літаратура/Літва-Беларусь: гістарычныя выведы|к}} С. 19—20.</ref>. == Тытульны народ у праўных крыніцах Вялікага Княства Літоўскага == [[Файл:Statut Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Статут Вялікага Княства Літоўскага.jpg|міні|Тытульны ліст [[Статут ВКЛ 1588 году|Статуту Вялікага Княства Літоўскага]] 1588 году]] У дзяржаўных дакумэнтах Вялікага Княства Літоўскага XV—XVI стагодзьдзяў назва «Ліцьвіны» (або «''Літоўскі народ''») азначае як каталікоў (або жыхарства [[Літва|Літвы]] ў вузкім сэнсе), так і, у шырокім сэнсе, увесь народ уласна Вялікага Княства Літоўскага (без [[Жамойць|Жамойці]]). У дамовах з [[Пскоўская рэспубліка|Псковам]] 1440 і 1480 гадоў вялікі князь [[Казімер Ягелончык|Казімер]] ужываў назву «ліцьвіны» як агульнае азначэньне ўсяго народу Вялікага Княства Літоўскага («''а мне вялікаму князю Казіміру блюсьці Пскавіціна как і сваяго Ліцьвіна; також і Псковічам блюсьці Ліцьвіна, как і Пскавіціна''»)<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. I. — СПб., 1846. № 38, 39, 73.</ref><ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 86—87.</ref><ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 206—207.</ref>. Земскі прывілей Кіеўскай зямлі 1507 году абумоўліваў «''…а Кіяніна, как і Ліцьвіна, ва чці дзяржаці''»<ref>Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. IІ. — СПб., 1848. № 30, С. 34.</ref><ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 78.</ref>. На Віленскім сойме 1565 году разглядалася пытаньне «''садночаньня народу Літоўскага з Рускім''»<ref>Янушкевіч А. Вялікае Княства Літоўскае і Інфлянцкая вайна 1558—1570 гг. — {{Менск (Мінск)}}, 2007. С. 275.</ref> (то бок касаваньня канфэсійных перапонаў паміж ліцьвінамі-каталікамі і русінамі-праваслаўнымі, завершанае Гарадзенскім прывілеем 1568 году), прытым прывілеі 1563—1568 гадоў зьвярталіся да «''[[шляхта|шляхты]] літоўскай''», «''[[Стан (сацыяльная група)|станаў]] літоўскіх''» (то бок да ўсёй шляхты і ўсіх станаў ВКЛ)<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 211.</ref>. У 9-м артыкуле трэцяга разьдзелу [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 году|Літоўскага Статуту рэдакцыі 1566 году]] зазначаецца, што тытульнымі нацыямі Вялікага Княства Літоўскага ёсьць адно ліцьвіны і [[Русіны (гістарычны этнонім)|русіны]], у той час як [[жамойты]] адносяцца да ліку «''обчых, чужаземцаў і загранічнікаў''»{{Заўвага|Жамойтаў да ліку «''ўражонцаў''» Вялікага Княства Літоўскага далучылі толькі на Берасьцейскім сойме 1566 году — праз паўтара стагодзьдзя па далучэньні да ВКЛ большай часткі Жамойці}}<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 88—89.</ref>: {{Цытата|У том панстве Вялікам Княстве Літоўскам і ва ўсіх землях яму прыслухаючых дастойнасьцей духоўных і сьвецкіх гарадоў, двароў і грунтаў, староств у дзяржаньні і пажываньні і вечнасьцей жадных чужаземцам і загранічнікам ані суседам таго панства даваці ня маем; але то ўсё мы і патомкі нашы Вялікія Князі Літоўскія даваці будуць павінны толька '''Літве''' а Русі, родзічам старажытным і ўражонцам Вялікага Княства Літоўскага і іных земль таму Вялікаму Княству належачых. <…> Але на дастаенства і ўсякі ўрад духоўны і сьвецкі ня маець быці абіран, ані ад нас Гаспадара стаўлен, толька здаўна продкаў сваіх ураджэнец Вялікага Княства Літоўскага '''Ліцьвін''' і Русін.}} {{Падвойная выява|справа|Lićvin. Ліцьвін (1598).jpg|106|Lićvinka. Ліцьвінка (1598).jpg|106|Ліцьвіны (Lituani), 1598 г.}} У Гарадзенскім прывілеі 1568 году кароль і вялікі князь [[Жыгімонт Аўгуст]] пісаў, што хоць народ Вялікага Княства Літоўскага падзяляецца на «літву» і «русь» (у канфэсійным сэнсе — «''рымскага закону Літве і грэчаскага Русі''»), гэта адзіны народ ВКЛ (заступнікамі якога ёсьць «''шляхта літоўская''», «''станы літоўскія''»)<ref>Monumenta reformationis Polonicae et Lithuaniae: Zbiór pomników reformacji kościoła polskiego i litewskiego. — Wilno, 1925. S. 20—27.</ref>: {{Цытата|…што вышэй аб народзе том слаўнам Вялікага Княства, аж двоега закону хрысьціянскага людзей, але '''аднаго і аднакага народу''' апісана і памянёна… <…> …роўна і аднака яка і рымскага і ўсякага хрысьціянскага закону і веры людзех у Вялікам Княстве Літоўскам і ва ўсіх землях ку нему прыслухаючых належыць, гды ж супольне межы сабою і з сабою ў адном панстве Вялікам Княстве Літоўскам і землях яму прыслухаючых і ў граніцах адных мешкаюць і '''адным народам суць'''…}} [[Файл:Leŭ Sapieha. Леў Сапега (1616).jpg|значак|[[Леў Сапега]]]] У прадмове да Літоўскага Статуту 1588 году [[Падканцлер вялікі літоўскі|падканцлер]] [[Леў Сапега]] адзначаў, што літоўскія правы і Статуты пісаны «''ўласным языком''» тытульнага народу ВКЛ: {{Цытата|І то ёсьць наша вольнасьць, катораю ся мы межы іншымі народы хрысьціянскімі хвалім, жа пана, іж бы водле волі сваее, а ня водле праў нашых панаваў, над сабою ня маем, а яка славы ўчцівае, так жывата і маетнасьці вольна ўжываем. <...> А есьлі катораму народу ўстыд праў сваіх ня ўмеці, пагатоў '''нам, каторыя ня обчым якім языком, але сваім уласным правы сьпісаныя маем''' і кождага часу, чаго нам патрэба ку адпору ўсякае крыўды, ведаці можам.}} == Гісторыя == === Раньнія часы === Хоць этнакультурная сытуацыя ў [[Літва|Літве]] X—XIII стагодзьдзяў застаецца няяснай, гісторыкі адзначаюць пашырэньне тут [[Славянскія мовы|славянскай]] культуры і [[хрысьціянства]] ўжо ў XI—XII стагодзьдзях<ref>[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] Этнічная і канфесійная сітуацыя ў гістарычнай Літве на рубяжы XIV—XV стст. // Вялікае княства Літоўскае і яго суседзі ў XIV—XV стст.: саперніцтва, супрацоўніцтва, урокі. — {{Менск (Мінск)}}, 2011. С. 20—25.</ref><ref>Заяц Ю. История белорусских земель Х — первой половины ХІІІ в. в отображении летописей и хроник Великого княжества Литовского // Гістарычна-археалагічны зборнік. Вып. 12. — {{Менск (Мн.)}}, 1997. С. 88.</ref><ref>Краўцэвіч А. Стварэнне Вялікага княства Літоўскага. — Беласток, 2008. С. 79—80, 94.</ref>. Сярод іншага, такое меркаваньне знаходзіць пацьверджаньне ў археалягічных знаходках (велізарны масіў старажытных [[праваслаўе|усходнехрысьціянскіх]] могілак у [[Кернаў|Кернаве]])<ref>[[Сяргей Абламейка (гісторык)|Сяргей Абламейка]], [https://www.svaboda.org/a/30232421.html Хто і чаму разьбеларушвае спадчыну Вільні. Алег Дзярновіч пра беларускіх «ліцьвіноў» і ўкраінска-літоўскі хаўрус], [[Радыё Свабода]], 24 кастрычніка 2019 г.</ref>. Тым часам пісьмовыя крыніцы сьведчаць пра шчыльныя і прыязныя дачыненьні літвы з полацка-менскімі князямі: у 1128—1132 гадох кіеўскія князі хадзілі «''во Литву ко Изяславу''» і «''…а Киянъ тогда много побиша Литва''», у 1180 годзе літва дапамагала полацка-менскім князям у вайне супраць смалянаў, у 1198 годзе літва разам з палачанамі хадзіла на [[Вялікія Лукі]]. Летапісы Вялікага Княства Літоўскага апавядаюць пра літоўскага князя Гінвіла-Юрыя (паводле хронікі [[Аўгустын Ратундус|Ратунда]], ён хрысьціўся ў праваслаўі ў [[Наваградак|Наваградку]] ў 1148 годзе, а памёр у 1199 годзе ў [[Ворша|Воршы]]), што ён «''з пскавяны і з смаляны ваяўваў ся доўга а граніцы прылеглыя''». Ад 1200 году літва разам з полацка-менскімі князямі ваявала проці крыжакоў: полацкі княжыч Усевалад быў зяцем літоўскага князя [[Даўгерд]]а («''аднаго з найбольш магутных ліцьвінаў''»), «''быў як яго зяць для іх амаль сваім''», «''часта ачольваў іхныя войскі''» і «''заўжды памагаў ліцьвінам і радаю, і справаю''». У 1216 і 1223 гадох полацкія князі зьбіралі «''вялікае войска з [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінаў]] і ліцьвінаў''» для паходу на [[Крыжакі|крыжакоў]]<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 35—37.</ref>. Гісторыкі таксама зьвяртаюць увагу на тое, што ў [[Цьвярскі летапіс|Цьвярскім летапісе]], напісаным пры двары цьвярскіх князёў, якія ў XIII—XIV стагодзьдзях мелі шчыльныя кантакты зь Літвой (паводле першага Наўгародзкага летапісу, у 1245 годзе на службе ў цьвярскіх князёў знаходзіліся князі-ліцьвіны Явід і Эрбэт, а ад 1289 году цьвярскім япіскапам быў сын колішняга полацкага князя [[Гердзень|Гердзеня]] Андрэй, і ўрэшце, вялікі князь [[Альгерд]] ажаніўся зь цьвярской князёўнай Ўльлянай<ref name="Urban-2001-62">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 62.</ref>), літва пералічваецца ў ліку славянскіх плямёнаў<ref>Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 36.</ref>{{Заўвага|Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на іншую вытрымку з гэтага летапісу: «''А Луцічы і Ціверычы прыседааху к Дунаеві, і бе множаства іх, седзяаху па Днястру <...> да мора''» і што аналягічныя зьвесткі таксама зьмяшчаюцца ў [[Ніканаўскі летапіс|Ніканаўскім летапісе]]. Тым часам у сярэдняй плыні [[Дунай|Дунаю]] захаваліся гідронімы Літава, Літавіца і пэўныя сугучныя назвы, а ў [[Трансыльванія|Трансыльваніі]] або далей за Дунаем на [[Балканскі паўвостраў|Балканскім паўвостраве]] існавалі Літоўская княства (''kenezat Lytwa'') і Літоўская зямля (''terra Lytwa'')<ref name="Urban-2001-60">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 60.</ref>}}: {{Цытата|...а ад Ляхаў празвашася Паляне, Ляхаве жа друзі [[Люцічы|Люціцы]], а іныі Літва, іныі Мазаўшане, іныі Памаране.}} === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Mindoŭh. Міндоўг (XVIII).jpg|значак|Кароль [[Міндоўг]]]] Сярод лістоў першага вялікага князя літоўскага [[Міндоўг]]а ёсьць меркаваная{{Заўвага|Разглядаецца дасьледінкамі як фальсыфікат канца XIV ст.<ref name="Zlutka-2005-41">{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 41.</ref>}} грамата 1261 году, дзе ён мянуе свой народ на [[Лацінская мова|лаціне]] «''Litwinos''», а сябе тытулуе «''rex Litwinorum''» — «''гаспадар ліцьвінаў''» ({{мова-la|«Mindowe, Dei gracia rex Litwinorum»|скарочана}})<ref name="Zlutka-2005-43">{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 43.</ref>. Менскі дасьледнік Алёхна Дайліда мяркуе, што назва «ліцьвіны» ў першым пэрыядзе Вялікага Княства Літоўскага, да [[Крэўская унія|Крэўскай уніі]] (у 1238—1385 гадох) была назвай мясцовай эвангелісцкай канфэсійнай супольнасьці і ўласна «Літоўскім» Вялікае Княства ад самага яго стварэньня назвалі менавіта з такім канфэсійным сэнсам, — чым тлумачыцца імклівае пашырэньне ідэнтычнасьці «ліцьвінаў» у ВКЛ, крыжовыя паходы на ВКЛ розных каталіцкіх дзяржаваў з адпаведнай фразэалёгіяй — «''вераадступныя хрысьціяне ліцьвіны''» ({{мова-la|«perfidos christianos Letoinos»|скарочана}}, 1245 год), пагроза «''для веры''» палякаў у 1294 і 1319 гадох і да т. п., стварэньне [[Літоўская мітраполія|Літоўскай мітраполіі]] ў 1299 годзе, славянізацыя ліцьвінаў ды іншыя гістарычныя факты<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 50—52.</ref>. Польскі дакумэнт 1257 году сьведчыў, што {{Не перакладзена|Лукаў (Польшча)||pl|Łuków}} (за 70 км на захад ад [[Берасьце|Берасьця]]) месьціўся «на мяжы зь ліцьвінамі» ({{мова-la|«in confinio Letwanorum»|скарочана}}<ref>Theiner A. Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia maximam partem nondum edita ex tabularis vaticanis deprompta collecta ac serie chronologica disposita. T. 1. — Romae, 1860. [https://books.google.by/books?id=b31YaUNa_fQC&pg=PA72&dq=in+confinio+Letwanorum&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj5nrWPtvz1AhXuhf0HHYY-A_EQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=in%20confinio%20Letwanorum&f=false P. 72].</ref>). Крыжацкія крыніцы XIII—XIV ст. шматкроць засьведчылі, што [[Горадня]] месьцілася ў Літве, а ў Гарадзенскай зямлі жылі ліцьвіны (''Lethowini'')<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 59.</ref>. Сярод іншага, [[Пётар з Дусбургу]] у сваёй хроніцы двойчы (пад 1296 і 1305 гадамі) пішучы пра змаганьне нямецкіх рыцараў зь літоўскімі (ліцьвінамі) заўважаў, што апошнія былі «[[Русіны (гістарычны этнонім)|рускімі]]»<ref name="Jermalovic-2000-37">{{Літаратура/Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае|к}} С. 37.</ref>. У крыжацкім помніку «Паведамленьні аб літоўскіх дарогах» (складзены між 1384 і 1401 гадамі) «[[Аўкштота]] або верхняя Літва» (''Auxteten oder Ober-Littauen'') абыймала [[Вільня|Вільню]], Горадню, [[Ваўкавыск]], [[Слонім]], [[Наваградак]], [[Крэва]] і [[Валожын]]<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 58.</ref>. Складзены ў канцы XIV ст. у [[Кіеў|Кіеве]] (Вялікае Княства Літоўскае) «[[Сьпіс рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх]]», дзе пералічваліся [[замак|гарады (замкі)]], падначаленыя ўладзе [[Кіеўская мітраполія|праваслаўнага («рускага») мітрапаліта]] — баўгарскія, валаскія, польскія (падольскія), кіеўскія, валынскія, літоўскія, смаленскія, разанскія і залескія — улучаў большасьць гарадоў на [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]] у разьдзел ''літоўскія гарады''<ref>[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Спіс рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 392.</ref>, сярод іх [[Ворша]], [[Полацак]], [[Віцебск]], [[Слуцак]], [[Менск]], [[Наваградак]], [[Барысаў]], [[Крычаў]]<ref name="Arlou-2012-156"/>. [[Файл: Vilenskija mučaniki. Віленскія мучанікі (1417).jpg|значак|[[Віленскія мучанікі]]-ліцьвіны Антоні (Круглец), Ян (Кумец) і Яўстах (Няжыла) (выява каля 1417 г.)]] У 1299 годзе ўтварылася [[Літоўская мітраполія]], якая абыймала Наваградзкае, Полацкае і Тураўскае біскупствы, менаваныя ў бізантыйскім лісьце 1361 году «літоўскімі» ({{мова-el|«των Λιτβων»|скарочана}}). Яе кіраўнік тытулаваўся «мітрапалітам Літвы» ({{мова-el|«μητροπολίτης Λιτβων»|скарочана}}) і меў намесьнікаў у Горадні і Вільні («''із старыны''», як адзначаецца ў лісьце 1451 году)<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 50.</ref>. Літоўская мітраполія была першай установай, на грунце якой адбылася кансалідацыя тытульнага народу ВКЛ — народу ліцьвінаў — што ясна відаць зь бізантыйскага дакумэнту пра падзеі 1354 году, які сьведчыць, што Літоўскую мітраполію тады аднавілі на жаданьне «народу» Літвы<ref>Памятники древнерусского канонического права. Ч. 1, т. VI. — СПб., 1880. Прил., № 15. Стлб. 94.</ref>: {{Цытата|…магутны князь Літоўскае зямлі <…> гатовы быў на ўсё, каб <…> яго край быў самастойным і быў паднесены на ўзровень мітраполіі, кіраванае ўласным мітрапалітам, пра што і прасіў сьвяты і высокі збор; і гэты збор <…> паставіў пасланага адтуль і прызнанага дастойным кандыдата (Рамана) на мітрапаліта таго краю, згодна з жаданьнем '''яго народу''', зь мясцовымі патрэбамі і жаданьнем згаданага князя}} [[Файл:Vilnia, Pračyścienskaja. Вільня, Прачысьценская (I. Trutnev, XVII, 1870).jpg|значак|[[Прачысьценская царква (Вільня)|Віленская Прачысьценская саборная царква]], збудаваная вялікім князем [[Альгерд]]ам у 1347 годзе (зь інвэнтару XVII ст. паводле перамалёўкі І. Трутнева, 1870 г.)]] Ліцьвінамі былі [[віленскія мучанікі]] 1347 году — Кумец, Круглец і Няжыла, дваране вялікага князя [[Альгерд]]а ў [[Вільня|Вільні]]. Жывоты кажуць, што яны были «''родам Літвы…''», а «''…літоўскія ж ім імёны Круглец, Кумец, Няжыла''»<ref>Baronas D. Trys Vilniaus kankiniai: gyvenimas ir istorija. — Vilnius, 2000. S. 252, 268, 278, 286.</ref><ref>Станкевіч Я. Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. С. 636.</ref>, прытым пабочныя зьвесткі яўна сьведчаць пра канфэсыйны характар гэтай ідэнтычнасьці «літвы»<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 50—51.</ref>{{Заўвага|Напрыклад, «ліцьвінамі» служба маскоўскага князя ў 1378 годзе назвала [[канстантынопаль]]скага патрыярха [[Філафей Коккін|Філафея]] і [[Бізантыя|бізантыйскага]] цэсара [[Іван V|Івана V]]<ref>Памятники древнерусского канонического права. Ч. 1, т. VI. — СПб., 1880. Стлб. 185.</ref>, што стала вынікам іх прыхільнай палітыкі да Літвы, і асабліва да справы пашырэньня Літоўскай мітраполіі на просьбу вялікага князя Альгерда}}. Паводле гіпотэзы менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, шматлікія сьведчаньні розных крыніцаў пра [[Крэўская унія|Крэўскую унію]] і зьнітаваную зь ёй рэлігійную рэформу 1387—1388 гадоў у Літве паказваюць, што пераводзілі на каталіцтва (меншай часткай) і на праваслаўе (большай часткай) канфэсійную супольнасць ліцьвінаў (вернікаў былой Літоўскай мітраполіі), — з чаго робіцца зразумелым як пашырэньне ад таго часу назвы «літва», «ліцьвіны» як агульнанацыянальнай, так і славянскага моўнага і культурнага характару гэтага тытульнага народу ВКЛ<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 160—223.</ref>. «Літоўскімі» ад таго часу называлі ўсіх князёў ВКЛ (незалежна ад веры{{Заўвага|Напрыклад, «''А каторых зьбітага войска імёны суць князей літоўскіх: князь Андрэй Альгірдавіч полацкі, брат яго князь Дзьмітрэй бранскі, князь Іван Дзьмітравіч, князь Андрэй пасынак князя Дзьмітроў, князь Іван Барысавіч кіеўскі, князь Глеб Сьвятаслававіч смаленскі, князь Глеб Карыятавіч, брат яго князь Сямён, князь Міхайла Падбярэскі а брат яго князь Дзьмітрэй, князь Фёдар Патрыкеевіч валоскі, князь Іван Юр’евіч Бельскі…''» ([[Ніканаўскі летапіс]])}}, таксама існаваў «літоўскі» ваенны звычай (напрыклад, у друцкага князя Івана Бабы ў 1432 годзе: «''изрядивъ свой полк с копьи по литовски''»), літоўская мерная сыстэма (зь «літоўскі рублём», «літоўскім грошам», «літоўскім локцем», «літоўскім гарнцам» і г. д.)<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 80—81, 197—207.</ref>. [[Файл:Grunvaldzkaja bitva. Грунвальдзкая бітва (1474-83).jpg|міні|Ліцьвіны (направа) на [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкім полі]] 15 ліпеня 1410 г.]] У 1406 годзе, паводле [[Хроніка літоўская і жамойцкая|Хронікі літоўскай і жамойцкай]], адзін з баяраў вялікага князя літоўскага [[Вітаўт]]а — «''Андрэй ліцьвін''» — на перамовах, калі Вітаўт важыўся ўкласьці мір зь непрыяцелем, крыкнуў вялікаму князю: «''Не міры, Вітаўце, не міры''»{{Заўвага|[[ПСРЛ]]. Т. 32. — М.: Наука, 1975. С. 78.}}, адмаўляючы вялікага князя ад некарыснага міру. Дзеля гэтага Вітаўт даў Андрэю прозьвішча «Няміра», і ад яго пайшоў баярскі род [[Неміровічы|Неміровічаў]]<ref name="Jermalovic-2000-37"/>. У [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай біцьве]] 1410 году ад Літвы бралі ўдзел [[Вільня|віленская]], [[Наваградак|наваградзкая]], [[берасьце]]йская, [[ваўкавыск]]ая, [[віцебск]]ая, [[Горадня|гарадзенская]], [[Дарагічын (Падляскае ваяводзтва)|дарагічынская]], [[кіеў]]ская, [[Коўна|ковенская]], [[Камянец-Падольскі|крамянецкая]], [[Ліда|лідзкая]], [[Меднікі|медніцквая]], [[Мельнік|мельніцкая]], [[пінск]]ая, [[Полацак|полацкая]], [[Трокі|троцкая]], тры [[смаленск]]ія, [[старадуб]]ская ды іншыя харугвы. Разам, з 40 літоўскіх харугваў, 28 былі з [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]]<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Знешняя палітыка Вітаўта: заходні накірунак // Наш радавод. Кн. 2, 1990. С. 173.</ref><ref>Русіновіч К. [http://www2.polskieradio.pl/eo/print.aspx?iid=135324 Шлях на Грунвальд], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё]], 9 ліпеня 2010 г.</ref>. Усе яны выступілі пад гербам [[Пагоня]]й, апрача 10 вялікакняскіх, якія выступілі пад гербам [[Калюмны|Калюмнамі]]<ref>Воюш І. Пратаформы інфармацыйна-камунікацыйнай дзейнасці падчас княжання Вітаўта (другая палова XIV — пачатак XV ст.) // Журнал Белорусского государственного университета. Журналистика. Педагогика. № 1, 2017. С. 9.</ref>. Віленскі біскуп [[Якуб Пліхта]] (1398—1407) паходзіў «''зь Літвы, зь ейнага народу і мовы''»<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 27.</ref> ({{мова-la|«Johannis dicti Plychta… vero vicarium Lythuanie, eiusdemque nacionis et lingue»|скарочана}}<ref>Kodeks dyplomatyczny Katedry i Diecezji Wileńskiej. Nr. 81. — Kraków, 1939. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=1WssAAAAIAAJ&dq=Plychta+vero+Lythuanie&focus=searchwithinvolume&q=Plychta+vero S. 61].</ref>), пазьней віленскімі біскупамі былі [[Мацей зь Вільні]] (1422—1453) «''родам ліцьвін''» ({{мова-la|«origine Lytwanum»|скарочана}}), [[Мікалай Дзяжковіч]] з [[Салечнікі|Салечнікаў]] (1453—1467) «''з народу ліцьвінаў''» ({{мова-la|«natione Lituanus»|скарочана}}), [[Ян Ласовіч]] зь Вільні (1468—1481) «''ліцьвін''» ({{мова-la|«Lithuanus»|скарочана}}), [[Андрэй Гасковіч]] зь Вільні (1481—1491) «''з народу ліцьвінаў''» ({{мова-la|«natione Lituanus»|скарочана}})<ref>Fijałek J. Uchrześcijanienie Litwy przez Polskę // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. Wł. Abracham, J. Fijałek, J. Rozwadowski et al. — Kraków etc.: Gebethner i Wolff, 1914. S. 152—158.</ref>. [[Файл:Bieł-čyrvona-bieły ściah. Бел-чырвона-белы сьцяг (1579).jpg|значак|Ліцьвіны вызваляюць [[Полацак]] з-пад [[Маскоўская дзяржава|маскоўскай]] акупацыі, 1579 г.]] У летапісным апавяданьні пра [[Бітва пад Хойніцамі|бітву пад Хойніцамі]] 1454 году вялікі князь Казімер называў «''мае верныя слугі літва''» паноў [[Алехна Судзімонтавіч|Алёхну Судзімонтавіча]], Багдана Андрушкавіча, Яна Кучука, Станьку Касьцевіча і Івана Ільлініча<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 206.</ref>. У 1492 годзе, у час паднясеньня на вялікакняскі сталец [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандра]], маршалак дворны Літавор Багданавіч Храбтовіч ад імя ўсіх літоўскіх князёў і паноў ([[Алелькавічы|Алелькавічаў]], [[Гальшанскія|Гальшанскіх]], [[Глінскія (род)|Глінскіх]] ды іншых) выступіў з прамовай да гаспадара, у якой казаў: «''памятай, што над літвой пануеш''» і «''просім цябе, каб <…> праўдзівым літоўскім і Вітаўтавым прыкладам нас радзіў і судзіў''»<ref>Stryjkowski M. Kronika Polska, Litewska, Żmódzka i wszystkiej Rusi. T. II. — Warszawa, 1846. S. 293—294.</ref>. [[Файл:Litva. Літва (J. Müller, 1692).jpg|значак|[[Літва старажытная|Літва]]. Мапа з атлясу 1692 году (перадрукоўвалася ў 1702 годзе)]] У XV стагодзьдзі шмат ліцьвінаў езьдзілі навучацца ў [[Кракаўскі ўнівэрсытэт]]. Акты рэктарскага суду [[Кракаўскі ўнівэрсытэт|Кракаўскага ўнівэрсытэту]] мянуюць «ліцьвінамі» ўсіх студэнтаў з гістарычных земляў Вялікага Княства Літоўскага — то бо зь [[Беларусь|Беларусі]] (без [[Жамойць|Жамойці]] і [[Украіна|Ўкраіны]]). Паводле актаў XV — пачатку XVI стагодзьдзяў ліцьвінамі былі Сянько Гарынскі, князь Андрэй [[Сьвірскія|Сьвірскі]], Мацей Ліцьвін, Ян зь [[Новы Сьвержань|Сьвержаню]], Юры, Ванька ды іншыя. Яны паходзілі зь [[Вільня|Вільні]], [[Дарагічын]]а, [[Гміна Мельнік|Мельніку]], [[Бельск]]у, [[Новы Сьвержань|Сьвержаню]], [[Менск]]у, [[Полацк]]у, [[Пінск]]у, [[Клецк]]у ды іншых местаў і мястэчак Вялікага Княства Літоўскага. Як адзначае гісторык [[Алег Латышонак]], усе [[беларусы]] выступаюць у актах унівэрсытэту як «ліцьвіны» (''Lithuanus'')<ref>[[Алег Латышонак|Латышонак А.]] [https://web.archive.org/web/20100810190844/http://arche.bymedia.net/2007-06/latysonak706.htm Студэнты зь Вялікага Княства Літоўскага перад рэктарскім судам Кракаўскага ўнівэрсытэту ў 1469—1536 гг.] // [[ARCHE]]. № 6 (57), 2007.</ref>. «Ліцьвінам» у 1506 годзе запісаўся ў [[Кракаўскі ўнівэрсытэт|Кракаўскім унівэрсытэце]] і выдатны асьветнік і першадрукар [[Францішак Скарына]], ураджэнец Полацку<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-234">Дубавец С., Сагановіч Г. [https://knihi.com/Siarhiej_Dubaviec/Starazytnaja_Litva_i_sucasnaja_Letuva.html Старажытная Літва і сучасная Летува] // {{Літаратура/З гісторыяй на Вы|2к}} С. 234.</ref>. [[Файл:Lićviny. Ліцьвіны (1608).jpg|значак|Ліцьвіны (Litvani) з «Nova et acurata totius Europae tabula», 1608 г.]] Па ўтварэньні [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (1569 год) магнаты і шляхта Вялікага Княства Літоўскага працягвалі падкрэсьліваць, што яны менавіта «ліцьвіны», чым выказвалі даволі высокі ўзровень дзяржаўна-нацыянальнай самасьвядомасці. «''Мы і палякі, хоць і брацьця, але зусім адменных звычаяў''», — пісаў у сваім лісьце да [[Крыштап Мікалай Радзівіл «Пярун»|Крыштапа Радзівіла]] [[Канцлер вялікі літоўскі|канцлер]] [[Леў Сапега]] ў канцы XVI стагодзьдзя<ref>{{Літаратура/Беларусы: У 13 т.|4к}} С. 95.</ref><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-321">Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 321.</ref>. У статуце [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Літоўскага Трыбуналу]] («''Спосаб праў трыбунальскіх''») 1581 году [[Канцлер вялікі літоўскі|канцлер]] [[Астафей Валовіч]] пісаў: «''На тых сойміках вышэй менаваных кождае ваяводзтва, зямля або павет абіраці маюць, і будуць павінны, межы сабою асоб годных богабойных, цнатлівых, праў і звычаеў онага панства Вялікага княства Літоўскага ўмеетных''»<ref>Временник Императорского Московского общества истории и древностей Российских. Кн. 25. — М., 1857. [https://books.google.by/books?id=VacKAAAAIAAJ&pg=RA1-PA5&dq=%D0%B7%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F+%D0%96%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B8%D1%82%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B8%D0%B6%D1%8A+%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B8+%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B8+%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D1%8B%D0%B5+%D0%BC%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8C&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwirhMPWmab4AhVXSfEDHdh6DDMQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=%D0%B7%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F%20%D0%96%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B8%D1%82%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B8%D0%B6%D1%8A%20%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B8%20%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8%20%D0%B8%20%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B8%20%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D1%8B%D0%B5%20%D0%BC%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8C&f=false С. 5].</ref>, прытым зазначалася, што «''зямля Жамойцкая іж сваі вольнасьці і звычаі асаблівыя маюць…''»<ref>Лаппо И. И. Великое Княжество Литовское во второй половине XVI столетия. — Юрьев, 1911. [https://books.google.by/books?id=DPH63PnVhGcC&pg=PA529&dq=%D0%B7%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F+%D0%96%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B8%D1%82%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B8%D0%B6%D1%8A+%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B8+%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B8+%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D1%8B%D0%B5+%D0%BC%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8C&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj9ueCSmab4AhU_QvEDHf32DGMQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=%D0%B7%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F%20%D0%96%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B8%D1%82%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B8%D0%B6%D1%8A%20%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B8%20%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8%20%D0%B8%20%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B8%20%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B2%D1%8B%D0%B5%20%D0%BC%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8C&f=false С. 529].</ref>. У 4-м томе [[Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі|Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі]] (1997 год) адзначаецца, што ў літоўскіх (беларускіх) летапісах ды іншых дакумэнтах XIV—XVI стагодзьдзяў назва «ліцьвіны» зьвязвалася ў этнагенэтычным аспэкце зь легендарнымі рымскімі перасяленцамі на чале з князем [[Палямон]]ам (тым часам сама легенда пра [[Палямонавічы|Палямонавічаў]] упершыню зьявілася толькі ў другой рэдакцыі [[Беларуска-літоўскія летапісы|беларуска-літоўскіх летапісаў]], створанай у 1520-х або 1530-х гадох<ref>Ivinskis Z. Palemonas // Lietuviu enciklopedija. — Boston, Massachusetts: Lietuviu enciklopedijos leidykla, 1953—1966. — Vol. 21. — P. 400—401.</ref>{{Заўвага|На падставе гэтай легенды зьявіліся фантастычныя сьцьверджаньні, што літоўская шляхта паходзіць з [[Рымская імпэрыя|Рымскай імпэрыі]] і трапіла ў Літву праз [[Балтыйскае мора|Балтыйскае]] ўзьбярэжжа Жамойці, а пацьверджаньнем гэтаму ёсьць нібы падобная на лаціну мова сялянаў. Адпаведныя сьцьверджаньні можна сустрэць у нататках [[Міхалон Ліцьвін|Міхалона Ліцьвіна]] 1550 году, выдадзеных у 1615 годзе («''руская мова чужая нам, ліцьвінам, гэта значыць [[Італійцы|італійцам]], што паходзяць з краіны Італіі''», а мова сялянаў — «''форма лаціны, якая вырадзілася''», але яе, маўляў, ачысьцілі і надрукавалі дакумэнты на сапраўднай лаціне Ягайла і Вітаўт), і ў прадмове да [[Лацінская мова|лацінскага]] перакладу [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 году|II Літоўскага статуту]] [[Аўгустын Ратундус|Аўгустына Ратундуса]] 1576 году (ліцьвіны, паходзяць ад рымлян і родная мова іх лаціна, адна з трох, якімі Бог дазволіў славіць сябе; адпаведна, лаціна як «прыродная мова» мусіць быць вернутая ліцьвінам ва ўсіх сфэрах жыцьця, таксама ў хаце, замест «барбарскай мовы русінаў»; гэта дапаможа частцы «рускіх баяраў» адмовіцца ад грэцкай мовы)<ref name="Astraucou-2014">[[Сяргей Астравец|Астравец С.]] [https://www.svaboda.org/a/26711502.html З «Іліядай» пад падушкай], [[Радыё Свабода]], 26 лістапада 2014 г.</ref>. У якасьці наймацнейшага аргумэнту апошні прыводзіў тое, што, на яго думку, руская мова была агульнай з Маскоўскай дзяржавай — спрадвечным ворагам Літвы<ref>[[Уладзімер Сьвяжынскі|Свяжынскі У.]] Праблемы афіцыйнай мовы ВКЛ у літоўскай і украінскай гістарыяграфіях // «Мова — Літаратура — Культура»: матэрыялы V Міжнароднай навуковай канферэнцыі (да 80-годдзя прафесара Льва Міхайлавіча Шакуна), Мінск, 16—17 лістапада 2006 года [Тэкст] / Беларускі дзярж. ун-т; у аўтарскай рэдакцыі. — {{Менск (Мінск)}}: Права і эканоміка, 2007. — 654 с. — 250 экз. — {{ISBN|978-985-442-381-4}}. — С. 128.</ref>}}), а тэрытарыяльна — зь землямі пачатковай лякалізацыі тапоніму [[Літва]] — на захад ад ракі [[Бярэзіна|Бярэзіны]] ў міжрэччы [[Нёман]]а і [[Вяльля|Вяльлі]]. Прытым назва «ліцьвіны» супрацьпастаўлялася этнонімам іншых суседніх этнічных групаў і народаў — [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінам]], [[палякі|ляхам (палякам)]], [[мазаўшане|мазаўшанам]], [[Жамойты|жамойтам]], [[прусы (племя)|прусам]], [[валыне|валынянам]]<ref name="Zajkouski-Cakvin-1997"/>. [[Файл:Lićvin (Biełarus). Ліцьвін (Беларус) (1730-49).jpg|значак|[[Бортніцтва|Бортнік]] ліцьвін (''Lütwin''{{Заўвага|Відаць, зь [[Ліцьвіны Севершчыны|ліцьвінаў Севершчыны]]. Арыгінальны подпіс: {{мова-de|«Eine in der Ukraine befindedt Nation Lütwin genannt, wie solhe abgebildet gehen»|скарочана}}}}). Адна зь першых этнаграфічных выяваў [[беларусы|беларусаў]], 1730—1740-я гг.<ref name="CitiDog-2021">[https://citydog.by/post/fotoshot-bielarus-pryhazhun Возможно, это первое изображение белоруса в истории (но далеко не все в этом уверены). Так или иначе: посмотрите, какой красавчик!], CityDog.by, 13.09.2021 г.</ref>]] Беларускамоўны пераклад «[[Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсёй Русі|Хронікі]]» [[Мацей Стрыйкоўскі|Мацея Стрыйкоўскага]] (пачатак XVII ст.) называе ліцьвінам полацкага і друцкага князя [[Рагвалод-Васіль Рагвалодавіч|Рагвалода-Васіля Рагвалодавіча]] (1110-я — 1171/1180), «''…бо [[Таўцівіл|Феафіл]] Полацак узяў <…> па Васілю Рагвалодзе, каторы тэж быў [[ліцьвін]], і па [[Глеб Рагвалодавіч|Глебе]], сыне яго, і застаў князем полацкім''»<ref>{{Літаратура/ГСБМ|17к}} С. 66.</ref>. Тым часам [[Васкрасенкі летапіс]] сярэдзіны XVI ст. выводзіў першых вялікіх князёў літоўскіх — [[Міндоўг]]а і [[Трайдзень|Трайдзеня]] — з полацкіх [[Ізяслававічы (Полацкія)|Рагвалодавічаў]]<ref>[[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] Старажытная Беларусь. Віленскі перыяд. — {{Менск (Мн.)}}, 1994. [https://belhistory.com/forum/gistoryja-belarusi/polackae-pahodzhanne-litouskih-knjazjou С. 6—10].</ref>. Сучасныя гісторыкі мяркуюць, што адзін зь дзяржаўных сымбаляў Вялікага Княства Літоўскага — [[Калюмны]] («Слупы [[Гедзімін]]а») — сьпярша былі гербавым знакам [[Полацкае княства|Полацкага княства]], ад якога перайшлі да ВКЛ<ref>Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 21.</ref><ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 42.</ref>. {{Падвойная выява|справа|Изображение Литовскаго мужика 1.jpg|106|Изображение Литовскаго мужика 2.jpg|106|Малюнкі сялянаў-ліцьвінаў<ref>Ригельман А. Летописное повествование о Малой России и ее народе и козаках вообще. — Москва, 1847.</ref>{{Заўвага|Відаць, [[Ліцьвіны Севершчыны|ліцьвінаў Севершчыны]]}} ({{мова-ru|«литовский мужик»|скарочана}}), 1770-я гг.}} Нямецкі гісторык [[Станіслаў Борнбах]] у сваім камэнтары да [[Хроніка Віганда|Хронікі Віганда]], зробленым у канцы XVI ст., адзначыў, што ў апісаньні Віганда магістар [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэну]] Лютар з Браўншвайгу меў шмат збройных канфліктаў «''з русінамі, гэта значыць зь ліцьвінамі, а таксама з палякамі''»<ref name="Urban-2001-82">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 82.</ref>. Пісьменьнік-палеміст, грамадзка-палітычны і царкоўны дзяяч Рэчы Паспалітай [[Мялеці Сматрыцкі]], які ня мог ня ведаць рэальнай сытуацыі з мовай і рэгіянальнай сьвядомасьцю ў Вялікім Княстве Літоўскім<ref name="Nasievic-2005">[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Літвіны // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 207.</ref>, у сваім творы «Апраўданьне нявіннасьці» (Вільня, 1621 год) называе ліцьвінаў сярод рускіх народаў<ref name="Karotki-2009">Короткий В. [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/19949/1/%d0%9b%d0%b8%d1%82%d0%b2%d0%b0%2c%20%d0%a0%d1%83%d1%81%d1%8c%2c%20%d0%bb%d0%b8%d1%82%d0%b2%d0%b8%d0%bd%2c%20%d1%80%d1%83%d1%81%d0%b8%d0%bd%20%d0%b2%20%d0%bf%d0%b0%d0%bc%d1%8f%d1%82%d0%bd%d0%b8%d0%ba%d0%b0%d1%85%20%d0%bb%d0%b8%d1%82%d0%b5%d1%80%d0%b0%d1%82%d1%83%d1%80%d1%8b%20%d0%92%d0%b5%d0%bb%d0%b8%d0%ba%d0%be%d0%b3%d0%be%20%d0%9a%d0%bd%d1%8f%d0%b6%d0%b5%d1%81%d1%82%d0%b2%d0%b0%20%d0%9b%d0%b8%d1%82%d0%be%d0%b2%d1%81%d0%ba%d0%be%d0%b3%d0%be%20XVI-XVII%20%d0%b2%d0%b2.pdf «Литва», «Русь», «литвин», «русин» в памятниках литературы Великого Княжества Литовского XVI—XVII веков] // Bibliotheca archivi lithuanici. — № 7. — Vilnius: Lietuvių kalbos institutas, 2009. C. 187—196.</ref>: {{Цытата|«Ты, [кожны з] вялікіх, шчыльнанаселеных і незьлічоных хрысьціянскіх народаў — валынцаў, падгорцаў, падляшцаў, палешукоў, падольцаў, Нізоўцаў, украінцаў, Літвы, Белай Русі і Чорнай, ад бэскідзкіх [[Татры|Татраў]] да Балтыйскага мора, на ўсход сонца і на поўдзень, у Кароне і ў Вялікім Княстве Літоўскім, [ты, кожны зь ліку] шырока расьселеных хрысьціянскіх рускіх народаў, у шаснаццаці шматлюдных япіскапскіх дыяцэзіях, пры тым, што Мітрапаліт мае шэсьць япіскапаў [і] сёмага архіяпіскапа пад уладай сваёй юрысдыкцыі, у час прыватных нарадаў ты ня мусіў быў стаяць за сьпінамі япіскапаў, аб’яднаных пад уладай аднаго і таго ж Пастыра. {{арыгінал|pl|Tak, mnogiego gęstego y niezliczonego ludu chrześciańskiego Wołyńcow, Podgorzan, Podlaszan, Polesian, Podolan, Nizowcow, Ukraińcow, Litwy, Białey Rusi y Czarney, od Tatrow Beskidskich do morza Bałtyskiego na Wschod słońca y południe w Koronie y w Wielkim Księstwie Litewskim szeroko rospościerających się chrześciańskich ruskich narodow w szestnastu ludnych episkopskich dyocezjach sześć episkopow siodmego archiepiskopa pod władzą jurisdictiej swojey maiącemu metropolitowi przy prywatnych consultacyach stać za ramionami biskupow pod tymże y iednym Pasterzem będących <...> nie był powinien.}} |Smotrycki M. Werificacia niewinności powtore wydana <...>. — Wilno, 1621. 8—8v. }} Азначэньне «рускія князі літоўскага роду» атрымалі [[Адаеўскія]], [[Бялеўскія]], [[Бельскія (род)|Бельскія]], [[Глінскія (род)|Глінскія]], [[Варатынскія]], [[Мязеўскія]], [[Масальскія]], [[Амсьціслаўскі раён|Мсьціслаўскія]] ды іншыя служылыя князі — прытым як [[Гедзімінавічы]], так і [[Рурыкавічы]] — якія ў XV—XVI стагодзьдзях пераходзілі на службу ў [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскую дзяржаву]] зь Вялікага Княства Літоўскага<ref>{{Літаратура/Беларусы: У 13 т.|4к}} С. 96.</ref>. У прыказах Маскоўскай дзяржавы XV—XVII стагодзьдзяў «ліцьвінамі» называлі выхадцаў з усёй этнічнай тэрыторыі беларусаў. Напрыклад, у дакумэнтах XVII стагодзьдзя: «''…приехал <…> ис [[Полацак|Полотцка]] ко Пскову <…> торговой литвин Спиридонка Кондратьев» (1623 год)<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 81.</ref>, «…Давыдко Кученин в роспросе сказался: родом литвин белорусец [[Віцебск|Витепского]] повету''»<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 94.</ref>, «''…в роспросе Васька [Степанов] сказался: родом литвин белорусец [[Ашмяны|Шменского]] повету''»<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 95.</ref> (абодва 1627 год), «''…Ивашка Еремеев сказался: родом литвин Гродцкого повету <…> покиня он в [[Гародня (Гараднянскі раён)|Гродни]] детей своих <…> пошол от голоду з женою своею и с меншею дочерью с Анюткою в [[Сярпейск|Серпееск]] <…> Осташко Жданов сказался: литвин Гродцкого повету королевского села Кундина <…> пошол от голоду кормитца в город в Гродню''» (1628 год)<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 99.</ref>, «''…в роспросе Микитка [Берников] сказался: родом литвин-белорусец ис [[Копысь|Копыси]], мещанский сын''» (1629 год)<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 103.</ref>, «''…Матюшка [Михайлов] в роспросе сказался: родом он литвин, белорусец [[Амсьціслаў|Мстиславского]] повету <…> жена его Полашка сказалась: родом литовка, белоруска Мстиславского ж повету''»<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 106.</ref>, «''…Васька Ондреев в роспросе сказался: родом он литвин [[Полацак|Полотцкого]] повету''»<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 110.</ref> (абодва 1631 год), «''…на роспросе сказалось: Игнашко Григорьев, родом он литвин [[Ворша|Оршанского]] повету''» (1636 год)<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 131.</ref>, «''…[Федька Оксенов] в роспросе сказался: родом литвин, белорусец, [[Дуброўна|Дубровенского]] повету''» (1645 год)<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 191.</ref>, «''…литвину [[Магілёў|могилевцу]] Саве Агееву <…> литвину [[Быхаў|быховцу]] Илье Павлову <…> литвину могилевцу Василью Онтонову <…> литвину могилевцу Марку Леонтьеву <…> литвину [[Слуцак|слутчанину]] Василью Павлову <…> литвину слутчанину Илье Павлову''» (1675 год)<ref>Русско-белорусские связи во второй половине XVII в. (1667—1686 гг.). Сборник документов. — Мн., 1972. С. 158—160.</ref>, «''…литвину могилевцу Захарью Алтуфьеву <…> литвину быховцу Ивану Митрофанову <…> литвину быховцу Михаилу Митрофанову''» (1676 год)<ref>Русско-белорусские связи во второй половине XVII в. (1667—1686 гг.). Сборник документов. — Мн., 1972. С. 193—195.</ref>. Апавядаючы пра рэйд невялікага варожага аддзелу на [[Смаленскі павет|Смаленшчыну]] ў 1565 годзе, маскоўскі летапіс адзначаў, што гэта былі «літоўскія людзі», удакладняючы: «''[[Амсьціслаў|амсьціслаўцы]] і [[Крычаў|крычаўцы]]''»<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-233-234">Дубавец С., Сагановіч Г. [https://knihi.com/Siarhiej_Dubaviec/Starazytnaja_Litva_i_sucasnaja_Letuva.html Старажытная Літва і сучасная Летува] // {{Літаратура/З гісторыяй на Вы|2к}} С. 233—234.</ref>. У XVIII ст. ва [[Украіна|Ўкраіне]], дзе раней апынулася этнічна беларуская [[Старадубскі павет|Старадубшчына]], зьявіліся этнаграфічныя малюнкі мясцовых беларусаў, на якіх тыя называліся ліцьвінамі<ref name="CitiDog-2021"/>. Увогуле, усе суседнія народы ў XIV—XVIII стагодзьдзях называлі беларусаў «ліцьвінамі», «літвой», тым часам [[жамойты]] ў Вялікім Княстве Літоўскім не называліся ліцьвінамі{{Заўвага|Напрыклад, у шэрагу пэтыцыяў у 1550-я гады жамойцкая шляхта прасіла вялікага князя [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]], «''абы ўрады ў зямлі Жамойцкай не былі даваны ані Літве, ані Русі''»<ref name="Nasievic-2005"/>, таксама паводле дакумэнту пачатку XVIII ст., «''У адной Вільні зьмерла можна сказаць цэлая Жамойць і часткова Літва''» ({{мова-ru|«В одной Вильне вымерла можно сказать целая Жмудь и отчасти Литва»<ref>[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] [https://web.archive.org/web/20141129020526/http://kamunikat.fontel.net/pdf/albaruthenica/06.pdf Нацыя ліцвінаў у этнагенезе беларусаў: Параўнальна-тыпалагічны і гістарычны аспекты] // Беларусіка = Albaruthenica. Кн. 6, 1997. С. 40.</ref>)|скарочана}}}}<ref>Чаквин И. В. Избранное: теоретические и историографические статьи по этногенезу, этническим и этнокультурным процессам, конфессиональной истории белорусов. — Минск: Беларуская навука, 2014. С. 173.</ref><ref>Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 139.</ref>. [[Файл:Horadnia, Sapieha. Горадня, Сапега (1716).jpg|значак|Сойм у [[Палац Сапегаў (Батораўка)|Гарадзенскім палацы Сапегаў]], 1716 г.]] «Каэквацыя» (ураўнаньне) правоў літоўскага народу 1697 году спрыяла ўтварэньню адзінага «Польскага» шляхецкага народу Рэчы Паспалітае, але патрыятычная шляхта Літвы ўсё XVIII ст. падкрэсьлівала сваю нацыянальную адметнасьць ад палякаў. «''Літоўскія патрыёты''» і «''Айчына Вялікае Княства Літоўскае''» сьцьвярджаюцца ў розных дакумэнтаў соймікаў ВКЛ тых часоў{{Заўвага|У 1729 годзе соймік Віленскага ваяводзтва на чале з Багуславам Янам Чыжом, старостам прапойскім, даручыў паслам на вялікі сойм Бэнэдыкту Вольскаму і Яну Гарайну патрабаваць раздаваньня пасадаў у ВКЛ толькі «''літоўскім''» ураднікам і казаў пра «''заслугі перад Айчынай''» [[Канцлер вялікі літоўскі|канцлера]] [[Міхал Сэрвацы Вішнявецкі|Міхала Вішнявецкага]], кашталяна віцебскага [[Марцыян Аляксандар Агінскі|Марцыяна Агінскага]] і [[Канюшы вялікі літоўскі|канюшага]] [[Міхал Казімер Радзівіл «Рыбанька»|Міхала Радзівіла]]<ref>Акты, издаваемые Виленскою археографическою комиссиею. Т. 8. — Вильна, 1875. № 163.</ref>. У 1738 годзе падчашы віленскі Ян Гарайн і судзьдзя гродзкі віленскі Багуслаў Ян Чыж паклалі падваяводзе віленскаму Мікалаю Петрушэвічу інструкцыю для паслоў Віленскага ваяводзтва, у якой пісалі пра «''заслугі для Айчыны''» «''патрыётаў''» ВКЛ — маршалка Трыбуналу Страшэвіча, падкаморага браслаўскага Рудаміны, падваяводы віленскага Петрушэвіча, [[Стражнік вялікі літоўскі|стражніка]] Антонія Пацея, [[Пісар вялікі літоўскі|пісара]] Дамініка Валовіча, кашталяна віцебскага Юрыя Тышкевіча<ref>Акты, издаваемые Виленскою археографическою комиссиею. Т. 8. — Вильна, 1875. № 164.</ref>. У 1756 годзе соймік Наваградзкага ваяводзтва на чале з мастаўнічым Аршанскага павету Ігнаціем Якавіцкім патрабаваў ад галоўнага сойму, каб «''Літоўскія ўрады''» не раздавалі «''каронным''» (палякам) і згадваў «''заслугі для Айчыны нашай''» канцлера ВКЛ [[Міхал Фрыдэрык Чартарыйскі|Міхала Чартарыйскага]], [[Падканцлер вялікі літоўскі|падканцлера]] [[Міхал Антоні Сапега|Міхала Сапегі]], [[Гетман польны літоўскі|гетмана польнага]] [[Міхал Юзэф Масальскі|Міхала Масальскага]] ды іншых<ref>Акты, издаваемые Виленскою археографическою комиссиею. Т. 13. — Вильна, 1886. № 65.</ref>}}. Пісьмовыя крыніцы XVII—XVIII стагодзьдзяў паведамляюць пра такую зьяву ў ВКЛ, як [[Старалітва|старалітва (стараліцьвіны)]]: «''яны сьвяты і пасты правяць паводле рускага абраду''»<ref>Камунтавічэне В. Насельніцтва Ельненскай парафіі ў XVII ст. («Старая Літва», або ятвяжскі след у Віленскім біскупстве)" // [[ARCHE Пачатак]]. № 5, 2016. С. 310—321.</ref>, «''яны ідуць да камуніі паводле лацінскага абраду, але захоўваюць грэцка-русінскія сьвяты і пасты''»<ref>Alińauskas V. Baltų religijos ir mitologijos reliktai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikńtystėje (XIV—XVIII a.): Ńaltinių rinkinys. Sudarė ir parengė Vytautas Alińauskas. — Vilnius: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 2016. P. 367.</ref>, «''старажытныя ліцьвіны, г. зн. русіны''» ({{мова-la|«Antiqui lithuani, id est ruteni»|скарочана}})<ref>Alińauskas V. Baltų religijos ir mitologijos reliktai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikńtystėje (XIV—XVIII a.): Ńaltinių rinkinys. Sudarė ir parengė Vytautas Alińauskas. — Vilnius: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 2016. P. 50.</ref>, «''старыя русіны або старалітва''» ({{мова-la|«Rutheni Veteres, seu Stara Litwa»|скарочана}})<ref>Alińauskas V. Baltų religijos ir mitologijos reliktai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikńtystėje (XIV—XVIII a.): Ńaltinių rinkinys. Sudarė ir parengė Vytautas Alińauskas. — Vilnius: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 2016. P. 264.</ref><ref>Скварчэўскі Д. «Stara Litwa» як этнаканфесійная і сацыяльная група ў Вялікім Княстве Літоўскім у XVI—XVIII ст. // Сацыяльныя інстытуты ў Вялікім Княстве Літоўскім у ранні Новы час : матэрыялы міжнароднага навуковага круглага стала, Мінск, 2 снежня 2020 г. / БДУ, Гістарычны фак., Каф. гісторыі Беларусі старажытнага часу і сярэдніх вякоў; [пад рэд. А. Любага]. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2020. С. 46—52.</ref>. Так, «стараліцьвінам» у лічбе камісіі, якая ў 1732 годзе апытвала жыхароў мястэчак [[Капыль|Капылю]] і [[Пясочнае|Пясочнага]] [[Слуцкае княства|Слуцкага княства]] дзеля расьледаваньня скаргі на каталіцкага сьвятара з боку праваслаўных сьвятароў і жыхароў, азначылі мясцовага жыхара Якава Кісяля<ref>Архив Юго-Западной России. Ч. 1, т. 4. — Киев, 1871. [https://books.google.by/books?id=hz4OAAAAQAAJ&pg=RA1-PA441&dq=starolitwin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjPteO-y9X5AhXDtqQKHXodA5MQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=starolitwin&f=false С. 441].</ref>. [[Файл:Tadevuš Kaściuška. Тадэвуш Касьцюшка (K. Wojniakowski, 1800-11).jpg|міні|[[Тадэвуш Касьцюшка]]]] Правадыр [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньня 1794 году]] [[Тадэвуш Касьцюшка]], ураджэнец [[Слонімскі павет|Слонімшчыны]], казаў: «''Хіба я не ліцьвін, Ваш зямляк, Вамі абраны? Каму павінен дзякаваць [за рэкамэндацыю [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскага]] сойміка], калі ня Вам? Каго павінен абараняць, калі ня Вас і сябе самога?''». У лісьце да маскоўскага гаспадара [[Аляксандар I Раманаў|Аляксандра I]] за два гады да сьмерці ён пісаў: «''Нарадзіўся я ліцьвінам…''»<ref name="Arlou-2012-157">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 157.</ref>. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Lićvinka. Ліцьвінка (1825).jpg|значак|[[Шляхта|Шляхцянка]]-ліцьвінка ў сьвяточным строі (паводле моды таго часу). {{Артыкул у іншым разьдзеле|Жорж Жак Гатын|Ж. Гатын|ru|Гатин, Жорж Жак}}, 1825 г.]] Расейскі чыноўнік {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Башняк||ru|Бошняк, Александр Карлович}} у выдадзеным у 1821 годзе дзёньніку свайго падарожжа 1815 году зь Вільні ў [[Кіеў]] пакінуў падрабязныя апісаньні прыроды і мескіх паселішчаў колішняга Вялікага Княства Літоўскага, а таксама адзначыў: «''Наўрад ці [[Прыпяць]] ня варта лічыць прыроднаю мяжою Літвы <…>. Да Прыпяці жывуць літоўцы <…>; да Прыпяці гавораць і апранаюцца па-літоўску…''» ({{мова-ru|«Едва ли Припять не должно почитать природною границею Литвы <…>. До Припяти живут литовцы <…>; до Припяти говорят и одеваются по Литовски…»|скарочана}})<ref>Дневные записки путешествия А. Бошняка в разные области западной и полуденной России, в 1815 году. Ч. 2. — Москва, 1821. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=tmllAAAAcAAJ&dq=%D0%94%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D1%8B%D1%8F+%D0%B7%D0%B0%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%B8+%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%B5%D1%88%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B8%D1%8F+%D0%90.+%D0%91%D0%BE%D1%88%D0%BD%D1%8F%D0%BA%D0%B0+%D0%BF%D0%BE+%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8+%D0%B2%D1%8A+1815&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B#v=snippet&q=%D0%B5%D0%B4%D0%B2%D0%B0%20%D0%BB%D0%B8%20%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D1%82%D1%8C&f=false С. 106—107].</ref>. [[Файл:Lithuanian peasants.jpg|значак|«Літоўскія сяляне» (у [[Беларускі нацыянальны строй|народных строях]]). [[Францішак Смуглевіч|Ф. Смуглевіч]], канец XVIII ст.]] Славуты паэт [[Адам Міцкевіч]] (1798—1855), які нарадзіўся і вырас на [[Наваградзкі павет|Наваградчыне]] і ў самім [[Наваградак|Наваградку]], у [[Пан Тадэвуш|сваёй знакамітай паэме]] пісаў пра родны край: «''О Літва, айчына мая!…''»<ref name="Zajkouski-2009"/><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-324">Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 324.</ref>. Разам з тым, Адам Міцкевіч у сваім выкладзе пра літоўскі народ у Парыжы зьвяртаў увагу, што ліцьвіны завуць на сваёй мове палякоў — «lankas», а русінаў — «gudas», а Бога — «Dewas»<ref>Literatura słowiańska wykładana w Kolegium francuzkiem przez Adama Mickiewicza / Adam Mickiewicz, Feliks Wrotnowski. Nakł. Księgarni Jana Konstantego Żupańskiego, 1865. [http://books.google.by/books?id=KKgDAAAAYAAJ&pg=RA1-PA191&dq=dewas+mickiewicz&hl=ru&sa=X&ei=I6dcVOfcKqGV7AbP24GoDg&ved=0CCwQ6AEwAg#v=onepage&q=%C5%82ankas&f=false S. 171, 178]. </ref>{{Заўвага|У першай палове XIX ст. пад уплывам пашыранага тады [[рамантызм]]у адзначалася тэндэнцыя [[міт]]алягізацыі гістарычнай спадчыны: некалькі аўтараў (найперш вядомы сваімі фальсыфікатамі [[Тэадор Нарбут]], які прыдумаў падрабязны пантэон «літоўскіх» паганскіх багоў ў рамках «[[Ацтэкі|ацтэцка]]-індыйскай» рэлігіі «ліцьвінаў», а таксама выхадзец з [[Валынь|валынскай]] шляхты [[Юзэф Ігнацы Крашэўскі]], які выводзіў паходжаньне «ліцьвінаў» з [[Індыя|Індыі]] і паяднаў імёны «літоўскіх» паганскіх багоў з індускімі), пачалі ўзвышаць дахрысьціянскую, паганскую спадчыну Вялікага Княства Літоўскага, а разам зь ёй — балтыйскую меншасьць, якая найдаўжэй спавядала [[паганства]]. Гэтыя аўтары сьцьвярджалі: ўсё, што «літоўскае» — паганскае. Самі яны не валодалі летувіскай мовай, але імкнуліся выкарыстоўваць у сваіх творах асобныя летувіскія словы. На гэтым грунце ўжо пазьней дзеячы летувіскага нацыянальнага руху пачалі атаясамліваць Вялікае Княства Літоўскае выняткова зь летувісамі<ref name="Astraucou-2014"/>}}, ён жа зазначаў: «''На беларускай мове, якую называюць рускай або літоўска-рускай, гавораць каля дзесяці мільёнаў чалавек; гэта самая багатая і самая чыстая гаворка, яна ўзьнікла даўно і выдатна распрацавана. У пэрыяд незалежнасьці Літвы вялікія князі карысталіся ёй для сваёй дыпляматычнай перапіскі''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Język Bialoruski, nazwany Ruskim albo Litewsko-Ruskim, którym mówi dziesięć milionów jest najbogatszy i naczystszy, uprawiany niegdyś i od wielkich książ t używany w ich układach sojuszniczych za czasów niepodległości Wielkiego Xięcia Litewskiego»|скарочана}}<ref>Trzeci Maj. [http://cyfrowe.mnk.pl/Content/396/1842_098.pdf?fbclid=IwAR2VyLmTV_6Psf4RhpV2aLF1d4K-zRxq3dKeZhJgiDo6f-ETJWbwVgPMArg Nr. 48], 1842. S. 285.</ref>}}<ref name="Arlou-2012-160"/>. Таксама ў сваёй лекцыі ў Парыжы 22 сьнежня 1840 году, кажучы пра славянскую агульнасьць, Адам Міцкевіч называў у ліку славянскіх народаў [[Палякі|палякаў]], [[Расейцы|расейцаў]], [[Чэхі|чэхаў]], [[ілірыйцы|ілірыйцаў]], [[Сэрбы|сэрбаў]], ліцьвінаў і [[Украінцы|казакоў]]{{Заўвага|Гісторык беларускай літаратуры [[Мікола Хаўстовіч]] зьвяртае ўвагу на тое, што пэўная супярэчлівасьць ў выказваньнях можа тлумачыцца неўсталяванасьцю як навуковых канцэпцыяў, так і поглядаў самога Адама Міцкевіча: назваўшы сябе ліцьвінам, ён на наступнай старонцы мог пісаць пра «нашага польскага паэта Багдана Залескага», каб празь некалькі абзацаў гаварыць пра яго як пра ўкраінскага паэта<ref>Хаўстовіч М. Наш Міцкевіч // XIX стагоддзе: Навукова-літаратурны альманах. Кніга другая. — {{Менск (Мн.)}}: Кафедра гісторыі беларускай літаратуры БДУ, 2000. С. 3—4.</ref>}}. {{Падвойная выява|справа|Литвины из альбома Яна Левицкого 2.jpg|111|Biełarusy, Mahiloŭ. Беларусы, Магілёў (1882) (2).jpg|101|«Ліцьвіны. Сяляне з ваколіцаў [[Вільня|Вільні]]» (1841 г.) і «Тыпы беларусаў [[Магілёўская губэрня|Магілёўскай губэрні]]» (1882 г.)}} Заснавальнік новай беларускай драматургіі і адзін з стваральнікаў сучаснай літаратурнай беларускай мовы [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]] (1808—1884), хоць і нарадзіўся і правёў цэлае жыцьцё на [[Рэчыцкі павет|Рэчыччыне]] і [[Менскі павет|Меншчыне]], лічыў, што ён вырас «''сярод ліцьвінаў''»<ref>Дунін-Марцінкевіч В. Збор твораў. — {{Менск (Мн.)}}, 1958. С. 362.</ref><ref name="Jermalovic-2000-37"/>. «Літвою» ён лічыў [[Менск]], у якім тады жыў<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-232">Дубавец С., Сагановіч Г. [https://knihi.com/Siarhiej_Dubaviec/Starazytnaja_Litva_i_sucasnaja_Letuva.html Старажытная Літва і сучасная Летува] // {{Літаратура/З гісторыяй на Вы|2к}} С. 232.</ref><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-324"/>. Народжанага на [[Слуцкае княства|гістарычнай Случчыне]] беларускага паэта [[Уладзіслаў Сыракомля|Ўладзіслава Сыракомлю (Людвіка Кандратовіча)]] (1823—1862) сучасьнікі называлі «лірнікам літоўскім»<ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-324"/>, «літоўскім паэтам», «песьняром Літвы». Сам ён неаднаразова казаў «Я — ліцьвін» і падкрэсьліваў, што і яго прапрадзед быў «шчырым ліцьвінам»<ref>[[Кастусь Цьвірка|Цвірка К.]] Лірнік беларускай зямлі // Уладзіслаў Сыракомля. Выбраныя творы. — {{Менск (Мінск)}}: «Кнігазбор», 2006. С. 3.</ref>. У 1855 годзе Ўладзіслаў Сыракомля пісаў пра творы Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча: «''Пекная гэта галіна славянскай мовы… і старая! Бо гэта мова нашага Літоўскага статута і заканадаўства… на ёй размаўлялі тры чвэрці даўняй Літвы, народ, шляхта і паны''»<ref>[[Сяргей Абламейка (гісторык)|Абламейка С.]] [https://www.svaboda.org/a/30278850.html Каліноўскі і палітычнае нараджэньне Беларусі], [[Радыё Свабода]], 19 лістапада 2019 г.</ref>. А ў адным з сваіх вершаў паэт падкрэсьліваў: «''Пра адно я толькі сьпяваю, хоць на розныя ноты: [[Жыве Беларусь!|Хай жыве наша Літва!]] Хай жывуць ліцьвіны!''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Ja jedno tylko śpiewam, choć na różną nutę: Niech żyje nasza Litwa! niech żyją Litwini!»<ref>Poezye Ludwika Kondratowicza (Władysława Syrokomli). T. 7. — Warszawa, 1872. S. 186.</ref>|скарочана}}}}<ref>[[Кастусь Цьвірка|Цвірка К.]] Лірнік беларускай зямлі // Уладзіслаў Сыракомля. Выбраныя творы. — {{Менск (Мінск)}}: «Кнігазбор», 2006. С. 4.</ref>. {{Падвойная выява|справа|Lićvinka. Ліцьвінка (K. Rusiecki, 1847).jpg|107|Rusiecki-Litwinka z wierzbami.jpg|105|«Ліцьвінка зь вербамі» пэндзьля [[Канут Русецкі|Канута Русецкага]]: больш раньняя вэрсія, набытая [[Іван Луцкевіч|Іванам Луцкевічам]] для [[Беларускі музэй у Вільні|Віленскага беларускага музэю]] (налева) і больш позьняя, якая патрапіла ў калекцыю [[Летувіскі мастацкі музэй|Летувіскага мастацкага музэю]] (направа)}} Беларускі пісьменьнік [[Арцём Вярыга-Дарэўскі]] (1816—1884), які нарадзіўся на [[Полацкае ваяводзтва|Полаччыне]] і жыў у [[Віцебск]]у, пісаў у сваім творы: «''Літва — родная зямелька''». Ягоны верш «Ліцьвінам, што запісаліся ў мой „Альбом“, на разьвітаньне» (1858 год) адрасаваны маладым беларускім літаратарам. У ім аўтар усклікаў: «''Чый гэта голас? Гэты словы нашы, браценькі-літоўцы''»<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-232"/><ref>Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 324—325.</ref>. Славуты навуковец-дасьледнік, геоляг і мінэроляг [[Ігнат Дамейка]] (1802—1889), які вызнаваў сябе ліцьвінам («''… усё роўна памру ліцьвінам''») у сваіх успамінах пра [[Ян Чачот|Яна Чачота]] і [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] адзначаў, што «''Два нашы студэнты Наваградзкай школы з гадоў маленства добра ведалі наш літоўскі люд, палюбілі яго песьні, прасякнуліся яго духам і паэзіяй, да чаго, вядома ж, прычынілася і тое, што малое мястэчка Наваградак ня шмат чым адрозьнівалася ад нашых вёсак і засьценкаў. Школьнае жыцьцё было хутчэй сельскае. Сябры хадзілі на кірмашы, на царкоўныя ўрачыстасьці, бывалі на сялянскіх вясельлях, дажынках і хаўтурах. У тыя школьныя часы ўбогая страха і народная песьня распалілі ў абодвух першы паэтычны агонь. Адам хутка ўзьнёсься да высокай сфэры сваіх цудоўных твораў. Ян жа да сьмерці застаўся верны народнай паэзіі…''»<ref>Ян Чачот. Выбраныя творы. — {{Менск (Мінск)}}: Беларускі кнігазбор, 1996. С. 9.</ref>. У сваёй кнізе «Мае падарожжы» Ігнат Дамейка, апісваючы інтэрнацыянальны склад паўстанцкіх аддзелаў, практычна ў кожным выпадку называе нацыянальную прыналежнасьць таго ці іншага афіцэра або жаўнера. Ён дакладна выдзяляе каронных (г. зн. палякаў), жамойтаў (сучасных летувісаў) і «''нашых ліцьвінаў''» (сучасных беларусаў). Прытым Дамейка не праводзіць ніякай нацыянальнай мяжы паміж літоўскай (беларускай) шляхтай і сялянамі. Для яго яны ўсе — «''нашы ліцьвіны''». У дыплёме ганаровага доктара мэдыцыны, выдадзенага Ігнату Дамейку ў Кракаўскім [[Ягелонскі ўнівэрсытэт|Ягелонскім унівэрсытэце]] ў 1887 годзе, пазначана «''… слаўнаму мужу Ігнату Дамейку, ліцьвіну…''»<ref>[[Станіслаў Лясковіч|Лясковіч С.]] [https://web.archive.org/web/20090924033606/http://dyatlovo.com/modules/content/index.php/ignat-dameika-naciy Да пытаньня нацыянальнага самавызначэньня Ігната Дамейкі] // Лідскі летапісец. № 19.</ref>. У 1861 годзе, пачуўшы пра хваляваньні на радзіме [[Зыгмунт Мінейка]] вярнуўся зь [[Пецярбург]]у дамоў, каб распачаць антыцарскую агітацыю сярод сялянаў. Як сьведчыць у кнізе «Імёны свабоды» [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Ўладзімер Арлоў]], у жніўні 1861 году агент III аддзелу даносіў расейскаму начальству, што «''кадэт Зыгмунт Мінейка ходзіць пераапрануты селянінам і разносіць складзеную нейкім Марцінкевічам на народнай мове „Гутарку старога Дзеда“, дзе ў вершах паказваецца лёс Літвы і ўвесь прыгнёт прыпісваецца расейскаму ўраду''»{{Заўвага|{{мова-ru|«кадет Сигизмунд Минейко ходит переодет крестьянином и разносит сочиненную неким Марцинкевичем на народном языке „Гутарку старога дзеда“, где в стихах представлены судьбы Литвы и все притеснения приписаны российскому правительству»|скарочана}}}}<ref>Лашкевіч К. [https://web.archive.org/web/20090404014016/http://news.tut.by/society/133461.html Як TUTэйшыя зьмянялі сьвет. Ліцьвінскі элін — герой Грэцыі], [[TUT.BY]], 2 красавіка 2009 г.</ref>. «''Продкі мае выйшлі зь літоўскіх балотаў''», — пісаў пра [[Пінскі павет|Піншчыну]] [[Фёдар Дастаеўскі]] (1821—1881)<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-232"/><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-324"/>. Знакамітая пісьменьніца [[Эліза Ажэшка]] (1841—1910) неаднаразова падпісвалася як Габрыэла Ліцьвінка ({{мова-pl|Gabriela Litwinka|скарочана}}) або проста ''Li…ka'' (скарочаная форма: ''ліцьвінка'')<ref>Шчарбачэвіч Н. [http://zviazda.by/be/news/20160815/1471291123-karespandent-zvyazdy-praehalasya-pa-znakavyh-myascinah-elizy-azheshki Карэспандэнт «Звязды» праехалася па знакавых мясцінах Элізы Ажэшкі] // [[Звязда]]. № 22, 16 жніўня 2016. С. 12.</ref>. Паводле дзёньніку [[Алена Скірмунт|Алены Скірмунт]], часткова апублікаванага ў 1876 годзе пад назвай «3 жыцьця літвінкі, 1827—1874»: ''«[[Рослаў]]. Павінна быць [[Смаленская губэрня]], адна з складных частак Вялікарасеі? О, не! Гэта наша [[Смаленскае ваяводзтва]]! Людзі такога ж самага тыпу, з той жа мовай і ўборамі. Праўда, сядзібы ў многім сталі больш брыдкія, хаця і зараз вялікія»''<ref>Залескі Б. З жыцця літвінкі: з лістоў і нататак 1823—1874. — {{Менск (Мінск)}}: Выд-ва Вiктара Хурсiка, 2009. С. 186.</ref>. [[Файл:Mužyckaja praŭda. Ziamla naša nazyvajecca litoŭskaja, a my nazyvajemsia litoŭcy.jpg|значак|Першая старонка нявыдадзенай [[Мужыцкая праўда|Мужыцкай праўды]], кастрычнік 1862 г.]] Беларускі герой-рэвалюцыянэр [[Кастусь Каліноўскі]] (1838—1864), які заўсёды зьвяртаўся да народу ў [[беларуская мова|беларускай мове]], менаваў свой родны край (ён нарадзіўся на [[Гарадзенскі павет|Гарадзеншчыне]]) «Літвою». Створаны ім у час паўстаньня часовы ўрадовы камітэт ён назваў «[[Літоўскі ўрад]]». У 1989 годзе ў [[Вільня|віленскім]] [[Касьцёл Сьвятога Францішка Азіскага і кляштар бэрнардынаў (Вільня)|касьцёле Сьвятога Францішка Азіскага]] знайшлі рукапісны дакумэнт пад назвай «№6 Мужыцкая праўда». Тэкст газэты падрыхтавалі ў кастрычніку 1862 году, аднак зь нейкіх прычынаў не надрукавалі. Гэты варыянт лічыцца ўнікальным і вылучаецца з усяе сэрыі, бо тлумачыць сялянам, як раней называлася іхная краіна і якую назву мае тутэйшы народ<ref>[[Васіль Герасімчык|Герасімчык В.]] [https://web.archive.org/web/20180620212041/https://www.nv-online.info/2018/03/13/zyamlya-nasha-z-vyakou-vechnyh-nazyvaetstsa-litouskaya-a-my-to-nazyvaemsya-litoutsy-nenadrukavany-numar-muzhytskaj-praudy.html Ненадрукаваны нумар «Мужыцкай праўды»] // Народная Воля. 19 чэрвеня 2018 г.</ref><ref>Герасімчык В. Канстанцін Каліноўскі: асоба і легенда. — {{Горадня (Гродна)}}, 2018.</ref>: {{Цытата|Вы, дзецюкі, пэўне ня ведаеце, хто вы такія, як называецца гэта зямля, на якой нашы бацькі жылі <...> Зямля наша зь вякоў вечных называецца літоўская, а мы то называемся літоўцы.}} Разам з тым, у «[[Лісты з-пад шыбеніцы|Лістах з-пад шыбеніцы]]» Кастусь Каліноўскі ўпамінае і беларусаў, і літоўцаў: «''Калі ронд польскі ўсім братнім народам дае самарондства, маскаль мала таго, што гэтак не робіць, но яшчэ там, гдзе жылі палякі, літоўцы і беларусы, заводзіць маскоўскія школы, а ў гэтых школах учаць па-маскоўску, гдзе ніколі не пачуеш і слова па-польску, па-літоўску да і па-беларуску, як народ таго хоча''»<ref>''Кастусь Каліноўскі.'' [https://knihi.com/Kastus_Kalinouski/Pismy_z-pad_sybienicy.html Пісьмы з-пад шыбеніцы. Ліст першы.]</ref>. Аднак жамойцкі біскуп [[Матэвус Валанчус]] яшчэ перад паўстаньнем дамогся дазволу ад расейскіх уладаў адчыняць пры касьцёлах парафіяльныя школы з выкладаньнем па-летувіску<ref name="Arlou-2012-348">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 348.</ref>, а па здушэньні паўстаньня расейскія ўлады, увогуле, зрабілі летувіскую мовай навучаньня ў [[Мар’ямпаль]]скай дзяржаўнай вышэйшай вучэльні, якая стала цэнтрам падрыхтоўкі летувіскай эліты. Тым часам выкладаньне беларускай мовы ў школах усіх узроўняў было пад забаронай<ref name="Arlou-2012-348"/>. Яшчэ ў 1851 годзе расейска-нямецкі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||be|Пётр Іванавіч Кёпен}} зьвяртаў увагу на тое, што расейцы і ўкраінцы называюць беларусаў «ліцьвінамі» або «літвой»{{Заўвага|{{мова-de|«Ich glaube hier bemerken zu müssen, dass die Grossrussen sowohl, wie auch die Kleinrussen, die Wörter Литва und Литвинъ (Litauer) gebrauchen um damit die Weissrussen zu bezeichnen»|скарочана}}}}<ref> Mélanges russes tirés du Bulletin historico-philologique de l’Académie impériale des sciences de St.-Pétersbourg. T. II, 1855. [https://books.google.by/books?id=bacKAAAAYAAJ&pg=PA227&dq=zamaitisch&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj90qyKweP1AhUM9aQKHW5-B-kQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=litauer%20weissrussen%20kleinrussen&f=false P. 2].</ref>. Францускі географ і гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Элізэ Рэклю||en|Élisée Reclus}} ў 5-м томе сваёй працы «Зямля і людзі» (1881 год, перавыдаваўся па-расейску ў 1883 і 1898 гадох{{Заўвага|Падобныя зьвесткі ў 1882<ref>The Encyclopædia Britannica. Vol. XIV. — Philadelphia, 1882. [https://books.google.by/books?id=xT5IPDMtSJYC&pg=PA708&dq=%22the+name+of+Jmud+being%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjA-qDRi9_0AhVog_0HHQX-Cp8Q6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=%22the%20name%20of%20Jmud%20being%22&f=false P. 708].</ref>, 1891, 1907 і 1911 гадох падавала {{Артыкул у іншым разьдзеле|Энцыкляпэдыя Брытаніка||en|Encyclopædia Britannica}}: «''У Расеі ўсё беларускае насельніцтва былога Вялікага Княства Літоўскага звычайна называюць літоўцамі, тады як літоўцаў ва ўласным сэнсе — жамойтамі''» ({{мова-en|In Russia, all the White Russian population of the former Polish Lithuania are usually considered Lithuanians, the name of Zhmud being restricted to Lithuanians proper|скарочана}})<ref>The Encyclopædia Britannica. Vol. XVI. — New York, 1911. [https://books.google.by/books?id=N2gNAQAAMAAJ&pg=PA790&dq=%22zhmud%22+britannica&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwinpbfD_d70AhUMh_0HHc82AwwQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=%22zhmud%22%20britannica&f=false P. 790].</ref>}}) засьведчыў, што ў той час у Польшчы і Расеі ліцьвінамі традыцыйна працягвалі называць беларусаў, тады як летувісаў — жамойтамі{{Заўвага|{{мова-en|Even still the custom prevails in Poland and Russia of calling Lithuanians the White Russians of the old political Lithuania, distinguishing the Lithuanians proper by the term «Jmudes»<ref>Reclus E. The universal geography: earth and its inhabitants. Vol. 5. — London, 1881. P. 256.</ref>|скарочана}}}}: {{Цытата|...нават цяпер яшчэ ў Польшчы, як і ў Расеі, «ліцьвінамі» звычайна называюць беларускіх славянаў былой палітычнай Літвы, тады як літоўцам ва ўласным сэнсе{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувісы»: сам аўтар ужо лічыць слушным у этнаграфічным пляне атаясамліваць ліцьвінаў зь летувісамі}}{{Заўвага|Хоць яшчэ ў 1863 годзе гісторык і этнограф, віцэ-прэзыдэнт Парыскага этнаграфічнага таварыства [[Францішак Генрык Духінскі]] пісаў, што «''больш за сто гадоў таму князь {{Артыкул у іншым разьдзеле|Жан Д'Атрош Шап||en|Jean-Baptiste Chappe d'Auteroche}} <…> дасканала вызначыў адрозьненьне паміж беларусамі і [[Расейцы|маскалямі]], калі сказаў: „ліцьвін дурны, але маральны; маскаль ня ведае маралі, але хітры“''» ({{мова-pl|«Przed więcej jak stu laty, określił doskonale ksiądz Chappe d’Auteroche <…> różnice między Białorusinami a Moskalami, kiedy rzekł: „Litwin głupi, ale moralny; Moskal nie zna moralności, ale jest chytry“»|скарочана}})<ref>Duchiński F. H. Dopołnienia do trzech części Zasad Dziejów Słowian i Moskali. — Paryz, 1863. [https://books.google.by/books?id=WW9cAAAAcAAJ&pg=PA14&dq=rzek%C5%82+Litwin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiAh7jO7d7zAhWLGuwKHTYeDTU4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&q=Litwin&f=false S. 14].</ref>. Тым часам латыска-летувіскі этнограф Эдуард Вольтэр, які карыстаўся падтрымкай Расейскага геаграфічнага таварыства, ужо ў 1887 годзе аспрэчваў называньне жамойтаў «''літоўцамі ва ўласным сэнсе''» і выдзяляў іх у асобную «літоўскую краіну»: «''Такі погляд на Жамойць у сэнсе ўласнай, сапраўднай Літвы, аднак жа, не пацьвярджаецца ані зьвесткамі этнаграфічнымі, ані дасьледаваньнямі лінгвістычнымі''» ({{мова-ru|«Такой взгляд на Жмудь, в смысле собственной, истинной Литвы однако же не подтверждается ни данными этнографическими, ни исследованиями лингвистическими»|скарочана}})<ref>Памятная книжка Ковенской губернии на 1888 год. — Ковна, 1887. [https://books.google.by/books?id=Ol5AAQAAMAAJ&pg=PA231&dq=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%8A+%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjJ8eDcjNz0AhX0QvEDHZlqDAsQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%8A%20%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8A&f=false С. 231].</ref>}} даюць назву «жамойтаў» альбо «жмудзінаў». {{арыгінал|ru|...даже теперь еще в Польше, как и в России, «литвинами» обыкновенно называют белорусских славян бывшей политической Литвы, тогда как литовцам в собственном смысле дают название «жмудов» или «жмудинов».}}|Реклю Э. Земля и люди. Т. 5, вып. 2. — СПб., 1883. С. 124.}} Падобныя зьвесткі адзначыў у 1894 годзе заснавальнік сучаснай францускай школы геаграфіі і геапалітыкі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Поль Відаль дэ ля Бляш||en|Paul Vidal de La Blache}}: «''…і сёння расейцы і палякі называюць беларусаў гэтай краіны [Белай Русі] літоўцамі, а літоўцаў жамойтамі''»{{Заўвага|{{мова-fr|«Après l'union, le nom de Lithuanie ne fut donné qu'à la partie peuplée de Lithuaniens et à la Russie Blanche; aujourd'hui encore, les Russes et les Polonais qualifient de Lithuaniens les Blancs-Russiens de ce pays, et de Jmoudes les Lithuaniens»|скарочана}}}}<ref>Paul Vidal de La Blache. Cours de géographie à l'usage de l'enseignement secondaire. — Paris, 1894. [https://books.google.by/books?id=09GzvLRnegEC&pg=PA469&dq=jmoudes&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj15czI7cn5AhUthP0HHeWVATIQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=jmoudes&f=false P. 469].</ref>. Сваім парадкам славяназнаўца {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Пэрвольф||uk|Первольф Осип Осипович}} сьведчыў у 1893 годзе, што ўкраінцы дагэтуль называюць беларусаў ліцьвінамі ({{мова-ru|«...до сих пор Малорусы называют Белорусов Литвинами»|скарочана}})<ref>Славяне, их взаимные отношения и связи. Т. 3, ч. 2. — Варшава, 1893. [https://books.google.by/books?id=qYhBAAAAYAAJ&pg=PA167&dq=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A+%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi-1a2l0MDzAhV6RvEDHfgAA2g4MhDoAXoECAQQAg#v=onepage&q=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A%20%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A&f=false С. 167].</ref>. Гэтак, з вуснаў украінца пра беларуса можна было пачуць: «''Хіба лихо озме литвина, щоб він не [[Дзеканьне|дзекнув]]''». Тым часам у 1889 годзе адзначалася, што «''і за [[Заходні Буг|Бугам]], напрыклад у [[Седлецкая губэрня|Седлецкай губэрні]], беларуса іначай не назавуць, як ліцьвінам''»{{Заўвага|{{мова-ru|«и за Бугом, напр. в Седлецкой губ., белорусса иначе не назовут, как литвином»<ref>Янчук Н. По Минской губернии (заметки из поездки в 1886 году). — Москва, 1889. [https://books.google.by/books?id=G34hEAAAQBAJ&pg=PA26&dq=Po+litewsku+%D1%8F%D0%BD%D1%87%D1%83%D0%BA%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiNyOa8isPzAhVPRPEDHQkbDGYQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=Po%20litewsku%20%D1%8F%D0%BD%D1%87%D1%83%D0%BA%D1%8A&f=false С. 26.]</ref>|скарочана}}}} (а ўжо ў наш час у ваколіцах [[Беласток]]у запісалі пра беларуса: «''Як сыр не закуска, так ліцьвін — не чалавек!''» або «''Ліцьвін — то чортаў сын!''»<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-232-233">Дубавец С., Сагановіч Г. [https://knihi.com/Siarhiej_Dubaviec/Starazytnaja_Litva_i_sucasnaja_Letuva.html Старажытная Літва і сучасная Летува] // {{Літаратура/З гісторыяй на Вы|2к}} С. 232—233.</ref>). А гісторык і краязнаўца {{Артыкул у іншым разьдзеле|Уладзімер Міхневіч|Ўладзімер Міхневіч|ru|Михневич, Владимир Осипович}} у 1899 годзе засьведчыў, што расейцы ў той час таксама ўсё яшчэ называлі беларусаў ліцьвінамі{{Заўвага|{{мова-ru|«Малоросса он [великоросс, россиянин] называет „хохлом“, белорусса — „литвином“ или „поляком“»|скарочана}}}}<ref>Михневич В. О. Кто и когда выдумал Россию? // Исторический Вестник. Том. 75, 1899. С. 507.</ref>. Увогуле, у пагранічных зь Беларусьсю раёнах Расеі назва ліцьвіны існавала да сярэдзіны XX стагодзьдзя<ref>{{Літаратура/Энцыкляпэдыя літаратуры і мастацтва Беларусі|3к}} С. 287.</ref>. Жыхары [[Курск]]ай і [[Арол (горад)|Арлоўскай абласьцей]] [[Расея|Расеі]] называлі беларусаў «ліцьвінамі» ажно да [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-232"/><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-325">Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. С. 325.</ref>. Яшчэ ў 1864 годзе нямецкі этнограф і палкоўнік арміі [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] [[Радэрык фон Эркерт]], які не прызнаваў беларусаў асобнай народнасьцю і па здушэньні [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 гадоў]] на заказ расейскіх уладаў дасьледаваў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічную тэрыторыя беларусаў]], пакінуў наступнае сьведчаньне<ref>[[Сяргей Токць|Токць С.]] Беларуская вёска на мяжы эпох. Змены этнічнай самасвядомасці сялянства ва ўмовах распаду традыцыйнага аграрнага грамадства (па матэрыялах Гарадзеншчыны 19 — першай трэці 20 ст.). — {{Горадня (Гродна)}}: ГрДУ, 2003. С. 27.</ref>: {{Цытата|Мову сваю прасталюдзін называе простай, а самаго сябе [[Русіны (гістарычны этнонім)|Рускім]], часта нават Літоўцам (паводле палітычных паданьняў), ці проста селянінам <…> Польская шляхта, а асабліва каталіцкае духавенства, часта выкарыстоўвае тэрмін „Літоўцы“ датычна тых каталікоў, у якіх роднай мовай засталася руская. {{арыгінал|ru|Язык свой простолюдин называет простым, а самого себя Русским, часто даже Литовцем (по политически преданиям), или просто крестъянином <…> Польское дворянство, а в особенности католическое духовенство часто употребляет выражение «Литовцы» о тех католиках, у которых родным языком остался русский. }}|Эркерт Р. Взгляд на историю и этнографию западных губерний России. — СПб., 1864. С. 8.}} [[Файл:Litwins-bielarusians.jpg|значак|Першая старонка працы [[Марыя Косіч|М. Косіч]] пра [[Ліцьвіны Севершчыны|ліцьвінаў-беларусаў]], 1901 г.]] У 1901 годзе беларуская фальклярыстка і этнаграфістка [[Марыя Косіч]] выдала працу «Ліцьвіны-беларусы Чарнігаўскай губэрні, іх побыт і песьні», прысьвечаную вуснай народнай паэзіі і духоўнай культуры беларусаў [[Старадубскі павет|гістарычнай Старадубшчыны]], улучанай расейскімі ўладамі ў склад [[Чарнігаўская губэрня|Чарнігаўскай губэрні]]. Тым часам, паводле сьведчаньня супрацоўніка Этнаграфічнага аддзелу Расейскага імпэратарскага музэю Данілы Сьвяцкага, яшчэ ў 1909 годзе жыхары [[Трубчэўск]]ага павету называлі сябе «Літвою»<ref>Святский, Д. О. [http://diderix.petergen.com/lub-kost.htm Крестьянские костюмы в области соприкосновения Орловской, Курской и Черниговской губерний (Севский уезд Орловской губернии)]. — СПб., 1910.</ref>. А мовазнаўца [[Антон Палявы]] засьведчыў наступную інфармацыю пра жыхароў [[Навазыбкаў]]скага павету<ref>[[Янка Станкевіч|Станкевіч Я.]] Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі. — New Jersey, 1978. С. 36.</ref><ref>Гісторыя філасофскай і грамадска-​палітычнай думкі Беларусі. Т. 1. — {{Менск (Мінск)}}: «Беларуская навука», 2008. С. 84.</ref>: {{Цытата|«Калі б вы папыталіся ў селака Навазыбкаўскага павету, прыкладам, гэтак: „Хто вы такія? да якое нацыі належыце?“ — то пачулі б такі адказ: „Хто мы?! Мы руськія“ ''[г.зн. праваслаўныя — заўвага [[Ян Станкевіч|Янкі Станкевіча]]]''. Калі вы далей папытаецеся: „Якія „руськія“? — Велікарусы, ці што?“ дык узноў пачуеце адказ: „Ды не, якія мы там Велікарусы? Не, мы не Маскалі“. „Ды хто ж вы тады, Украінцы?“ „Не, і не Ўкраінцы!“ „Ды хто ж, наапошку: не Маскалі, не Ўкраінцы, а хто ж?“ І вось… скажуць вам: „Мы Літва, Ліцьвіны“»}} Антон Палявы паведамляў у сваіх чытаньнях для маскоўскай дыялекталягічнай камісіі ў 1925 годзе (пра [[Ліцьвіны Севершчыны|ліцьвінаў]] Навазыбкаўскага павету): «''Гэтыя песьні яшчэ больш пераконваюць у тым, што мова [[Ліцьвіны Севершчыны|навазыбкаўскіх ліцьвінаў]] ёсьць [[беларуская мова|мовай беларускай]], а гэткім чынам, і самі ліцьвіны — таксама ёсьць [[беларус]]амі''»<ref>[[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Язык і языкаведа. — Вільня: Інстытут беларусістыкі, 2007. С. 854.</ref>. [[Файл:Miensk Litoŭski. Менск Літоўскі (A. Jelski, 1900).jpg|значак|''[[Менск|Менск Літоўскі]]''. З вокладкі кнігі [[Аляксандар Ельскі|Аляксандра Ельскага]], 1900 г.]] Паводле апублікаванай у 1902 годзе працы этнографа [[Павал Шэйн|Паўла Шэйна]], сяляне [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] «''…не называюць сябе ні рускімі, ні беларусамі. Некаторыя лічаць сябе ліцьвінамі''» ({{мова-ru|«...не называют себя ни русскими, ни белоруссами. Некоторые считают себя литвинами»|скарочана}})<ref>Шейн, П. В. Материалы для изучения быта и языка русского населения Северо-Западного края. Т. 2. — СПб., 1902. С. 21.</ref>. Сьведчаньне пра бытаваньне сярод беларусаў саманазвы «ліцьвіны» таксама пакінуў ксёндз Ян Жылінскі ў летувіскай газэце {{Артыкул у іншым разьдзеле|Viltis||be|Viltis}} (№ 29, 1909 год)<ref>Litwa. Nr. 8 (14), 1909. S. 117.</ref>: «''Ёсьць шмат беларусаў, якія проста называюць сябе ліцьвінамі і хочуць імі быць, гэтак жа, як ліцьвіны, што гавораць па-польску. Добра было б, калі б і яны мелі сваё выданьне ў беларускай мове''»<ref>[[LITWA: hłos monarchisty]]. № I (XXII), 2008. С. 2.</ref>. Ужываньне беларускай саманазвы «ліцьвіны» ў пачатку XX ст. засьведчыў клясык беларускай літаратуры [[Якуб Колас|Якуб Колас (Канстантын Міцкевіч)]] у сваёй аўтабіяграфічнай трылёгіі «[[На ростанях]]»{{Заўвага|Якуб Колас стаў правобразам маладога настаўніка Лабановіча}}<ref>Кузняцоў С. [https://nashaniva.com/?c=ar&i=126017 Лёс сям’і пана падлоўчага: Ядвіся з трылогіі «На ростанях»: што з ёй стала], [[Наша Ніва]], 12 красавіка 2014 г.</ref>: «''Пан падлоўчы быў родам дзесь з Гарадзеншчыны і паходзіў, як ён казаў сам, з старога дваранскага роду. Тутэйшае жыхарства лічыла яго палякам, сам жа пан падлоўчы з гэтым не згаджаўся. „Я — ліцьвін“, — зь нейкаю гордасьцю зазначаў пан падлоўчы і сваю належнасьць да ліцьвінаў даводзіў, паміж іншым, і тым, што яго прозьвішча — Баранкевіч — мела канчатак на „іч“, тады як чыста польскія прозьвішчы канчаюцца на „скі“: Жулаўскі, Дамброўскі, Галонскі. Даведаўшыся, што прозьвішча новага настаўніка Лабановіч, падлоўчы пры спатканьні зь ім прыметна выказаў адзнакі здавальненьня, як гэта бывае тады, калі нам на чужыне прыходзіцца спаткацца зь земляком. — То і пан — ліцьвін! — весела сказаў ён маладому настаўніку і пастукаў яго па плячы. <…> Гаварыў падлоўчы Баранкевіч найбольш добраю беларускаю моваю»<ref name="Kolas-1955"/><ref name="Jermalovic-2000-37"/>. Паводле ўспамінаў беларускага грамадзкага дзеяча, пэдагога і актывіста [[Беларуская дыяспара|беларускай дыяспары]] ў [[ЗША]] [[Яўхім Кіпель|Яўхіма Кіпеля]] (1896—1969), назва ліцьвіны захоўвалася ў ваколіцах [[Бабруйск]]у ([[Рэчыцкі павет|гістарычная Рэччычына]]): «''У Бабруйшчыне, і там, дзе я рос, тады яшчэ быў папулярны назоў „Літва“, а мы былі „ліцьвіны“. Было й німала тых, хто памятаў, што й край называўся „Літвой“. Было яшчэ таксама шмат сьветкаў паўстаньня 1863—1864 гадоў. Мой дзед па бацьку быў у паўстаньні, ды ў Машнічах, Слаўкавічах, Байлюкох і іншых суседніх вёсках і сёлах яшчэ былі жывымі сьветкі ды ўдзельнікі паўстаньня. „Мы — Літва“, — казаў мне заўсёды мой дзед. Ды й іншыя дзяды нам, дзецям, заўсёды казалі, што тут заўсёды была Літва. <…> Памяць пра Літву перахоўвалі ня толькі нашыя дзяды ды паны, як Быкоўскі, але й маладзейшыя людзі, і гэтыя ўспаміны перадавалі нам''»<ref name="Kipiel-1995"/>. == Літоўская мова == === Першы запіс === [[Файл:Kiejstut. Кейстут (1841).jpg|значак|Вялікі князь [[Кейстут]]]] У 1351 годзе князь [[Кейстут]] (брат вялікага князя літоўскага [[Альгерд]]а) рушыў у [[Вугоршчына|Вугоршчыну]] ў выправу з вайсковымі аддзеламі з [[Трокі|Трокаў]], [[Горадня|Горадні]], [[Дарагічын]]а і [[Берасьце|Берасьця]]. У час сустрэчы вугорскі кароль [[Людвік I Вялікі|Людвік (Лаёш) Вялікі]] і князь Кейстут учынілі мір, і на знак замірэньня Кейстут загадаў зарэзаць [[карова|быка]] і па забіцьці павярнуўся да свайго войска і пракрычаў «''па-літоўску''» (паводле вугорскай кронікі, ''lithwanice''): «''Рагаціна — розьні нашы. Госпад на ны!''» ([[Стараславянская мова|па-стараславянску]] «на ны» азначае «на нас»{{Заўвага|Як зазначае [[Аляксандар Брукнэр]], {{мова-pl|«Dla dzisiejszych Litwomanów bardzo bolesna przy tym uwaga, bo ów Kiejstut, naswybitniejszy Litwy pogańskiej przedstawiciel, nie po litewsku, lecz, o zgrozo, po białorusku rotę przysięgi wraz z swymi odprawia»|скарочана}}}}<ref>Brückner A. [http://slowianie.3bird.pl/download/materialy/slowianie-materialy-aleksander-bruckner-mitologia-slowianska-i-polska.pdf Mitologia słowiańska i polska]. — Warszawa, 1980.</ref>), у запісе кронікі — «''rogachina roznenachy gospanany''», што перамовілі яго ліцьвіны (''Lithwani''). З тым, што гэтая прамова ёсьць узорам славянскай мовы, пагаджаецца большасьць дасьледнікаў: [[Аляксандар Мяжынскі]], [[Аляксандар Брукнэр]], {{Артыкул у іншым разьдзеле|Стывэн Крыстафэр Роўэл||be|Стывен Крыстафер Роўэл}}, {{Артыкул у іншым разьдзеле|Андраш Золтан||be|Андраш Золтан}} ды іншыя<ref>[[Алег Латышонак|Латышонак А.]] Нацыянальнасць — Беларус. — Вільня: Інстытут беларусістыкі, 2009. С. 86.</ref>. === Славянская літоўская мова === {{Асноўны артыкул|Старабеларуская мова|Беларуская мова}} [[Файл:Žygimont Kiejstutavič, Pahonia. Жыгімонт Кейстутавіч, Пагоня (1411, 1930).jpg|значак|Пячаць [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонта Кейстутавіча]] з [[Пагоня]]й, 1411 г.]] За часамі Вялікага Княства Літоўскага [[Беларуская мова|беларускую мову]] азначалі літоўскай (мовай літоўскага народу) вялікі князь [[Ягайла]] ў агульназемскім прывілеі для Літвы 1387 году, першы віленскі біскуп (1388—1398) [[Андрэй Васіла]] ў сваім тэстамэнце ды іншыя ліцьвіны, а таксама замежнікі (напрыклад, чэскі тэоляг [[Геранім Праскі]], які ў канцы XIV ст. быў місіянэрам у Літве, пісаў, што ў гэтай дзяржаве «''мова народу ёсьць славянскай''», а паводле назвы дзяржавы яе называюць «''літоўскай''»<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-234"/><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-325"/>). Беларуская мова, якая ў Вялікім Княстве Літоўскім называлася літоўскай, была мовай літоўскага народу і афіцыйнай мовай гаспадарства, на ёй складаліся ўрадавыя лісты і судовыя выракі, вялося дыпляматычнае ліставаньне з замежнымі краямі{{Заўвага|Ужо 28 сьнежня 1264 году на беларускай мове склалі дамову паміж князем [[Гердзень|Гердзенем]] (стрыечным братам вялікага князя [[Міндоўг]]а) і [[Лівонскі ордэн|Інфлянцкім ордэнам]]<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 61.</ref>}}. [[Файл:Vitaŭt Vialiki, Kalumny. Вітаўт Вялікі, Калюмны (1555).jpg|значак|[[Вітаўт|Вітаўт Вялікі]] з гербам [[Калюмны|Калюмнамі]]]] Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на вялікую колькасьць беларускіх тлумачальных тэрмінаў у граматах літоўскіх князёў і баяраў, складзеных у XIV—XV стагодзьдзях на [[Лацінская мова|лацінскай мове]]. Такое ўжываньне выняткова славянскіх тлумачальных тэрмінаў ня толькі ў дакумэнтах, пісаных у дзяржаўнай канцылярыі Вялікага Княства Літоўскага, але і аформленых па-за канцылярыяй звычайнымі ліцьвінамі, ёсьць беспасярэднім сьведчаньнем, што тыя карысталіся ўласнымі, а не чужымі моўнымі выразамі<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 39—46.</ref>. Пагатоў у многіх выпадках беларускія словы падаваліся з азначэньнем «народны» («гутарковы»), а самі такія дакумэнты нярэдка складаліся ў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх мясцовасьцях]], прылеглых да сучаснага беларуска-летувіскага этнічнага памежжа. У 1358 годзе дзеля вызначэньня дакладнай мяжы паміж Вялікім Княствам Літоўскім і [[Мазавецкае княства|Мазоўшам]] у [[Горадня|Горадні]] склікалі адмысловы сойм зь літоўскіх і мазоўскіх князёў і баяраў. У [[Лацінская мова|лацінскім]] акце разьмежаваньня, выдадзеным у Горадні 13 жніўня 1358 годзе князямі [[Кейстут]]ам, [[Патрыкей|Патрыкеем]] і [[Войшвілт]]ам і баярамі Айкшам, Алізарам і Васком Кірдзеевічамі, ужылі трансьлітараваныя ў лаціну «''гутарковыя''» назвы памежных пунктаў «''Каменны брод''» (''in vulgari a Kamyoni brod'') і «''вусьце вялікай стругі''» (''uscze welikey strugi'')<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 62.</ref>. У лацінскай дароўнай грамаце [[Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар францішканаў (Ашмяны)|касьцёлу]] ў [[Ашмяны|Ашмянах]] ваяводы віленскага [[Войцех Манівід|Альбэрта Манівіда]] ад 1407 году ўжываецца «''народны''» выраз «''паўустаўнае''» (''vulgariter dictam pol ustavy'')<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 175.</ref>. Князь [[Жыгімонт Кейстутавіч]] у сваёй лацінскай грамаце ад 1411 году згадваў гутарковую (''vulgariter dicitur'') меру «''пуд воску''» (''pud vosku'')<ref name="Urban-2001-11">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 11.</ref>. А ў дароўнай грамаце ад 1434 году, якой Жыгімонт Кейстутавіч ужо будучы вялікім князем запісаў [[Касьцёл Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)|Віленскай катэдры]] наданьні ў [[Меднікі|Медніцкай]], [[Дубінкі|Дубінскай]], [[Лынгмяны|Лынгмянскай]] і [[Немянчын]]скай валасьцях, згадваліся загароджы на рацэ, якія па-народнаму называліся «''язы''»{{Заўвага|Паводле [[Этымалягічны слоўнік беларускай мовы|Этымалягічнага слоўніка беларускай мовы]] [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]], «''Ез — 'перагародка, якую ставяць рыбакі на рацэ з праходам, у якім расстаўляюць нерат' <...> (гл. таксама яз)''»<ref>{{Літаратура/ЭСБМ|3к}} С. 184.</ref>, таксама шэраг прыкладаў ужываньня гэтага слова ў форме «яз» падае [[Гістарычны слоўнік беларускай мовы]]<ref>{{Літаратура/ГСБМ|37к}} С. 300.</ref>}} (''vulgariter jazi''). У лісьце да імпэратара [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта Люксэмбурскага]] ад 1420 году вялікі князь [[Вітаўт]] ужыў выраз «''ловы, у народнай мове менаваныя „гайны“''»{{Заўвага|Этымалягічны слоўнік беларускай мовы [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|НАН Беларусі]] падае: «''Гайно — 'бярлога, логава'''»<ref>{{Літаратура/ЭСБМ|3к}} С. 18.</ref>}} (''indagines, alias in vulgari hayn'')<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 208.</ref>. У 1423 годзе ён зацьвердзіў дароўную грамату віленскага ваяводы Альбэрта Манівіда капліцы пры Віленскай катэдры, дзе загадвалася тром «''сем’ям''» (''familiae vulgariter siemie'') Цярэнцевічаў (''Terentiewiczy'') даваць «''лукно пяціпяднае''» (''lukno petypedne'') мёду, а братам Львовічам (''Lwowiczy'') і Небутовічам (''Nebutowiczy'') — «''лукно шасьціпяднае''» (''vulgariter lukno szescipedne'') мёду на карысьць той капліцы<ref name="Dajlida-2019-176"/>. У дароўнай грамаце віленскага мяшчаніна Мацея Волаха і яго жонкі Дароты [[Віленскі кляштар францішканаў|Віленскаму кляштару францішканаў]] ад 1422 году лацінскі выраз «''situm circa fluvium Niemesz''» («''разьмешчаны ля ракі [[Нявежа (Летува)|Нямежы]]''») патлумачылі гутарковым выразам «''на Нямежы''» (''in vulgari comuniter dicendo na Nemeszi'')<ref name="Dajlida-2019-176">Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 176.</ref>. У 1434 годзе ў дароўнай грамаце, якой [[Андрэй Саковіч (ваявода)|Андрэй Саковіч]], дзедзіч [[Немянчын]]а, надаваў Віленскай катэдры дзесяціну з свайго двара ў [[Сьвянцяны|Сьвянцянах]], згадваліся мясцовыя жыхары Войтка, два Мікіты, Кузьма Сямашыч (''Cusma Semaszicz''), Кастусь Пуршка (''Costhus alius Purschka'') ды іншыя. Некаторыя зь іх былі ўдзельнікамі суполак [[Бортніцтва|бортнікаў]], якія па-народнаму называліся «''сябрылы''» (''alias sabrili''); супольнік такой сябрылы называўся «''сябрыч''» (''alias sabricz'')<ref name="Dajlida-2019-176"/>. У грамаце 1436 году, якой Конрад Кучук (''Cunradus alias Kuczuc''), дзедзіч [[Жырмуны|Жырмуноў]], чыніў наданьне Віленскаму касьцёлу францішканаў, згадвалася мера мёду, якая па-народнаму называлася «''шацец''» (''vulgariter dictam szathec'')<ref name="Dajlida-2019-176"/>. У грамаце 1437 году Станіслаў Даўгайла, харужы віленскі, надаваў Віленскай катэдры сваю зямлю Навіны (''Nowiny'') на дзесяць «''бочак''» (''ad decem tunnas alias beczki'')<ref name="Dajlida-2019-177">Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 177.</ref>. У 1451 годзе кашталян віленскі [[Сямён Гедыгольдавіч]] заснаваў [[Касьцёл Адведзінаў Найсьвяцейшай Панны Марыі (Вішнеў)|касьцёл]] у сваёй вотчыне [[Вішнеў (Менская вобласьць)|Вішневе]] і надаў яму зямлю «''з пашняй''» (''cum agro alias z pasznia'') і лугі, па-народнаму менаваныя «''сенажаці''» (''prata alias sianozaczy''). У 1452 годзе Магдалена, удава старосты [[Ліда|лідзкага]] Ягінта, надала Віленскаму кляштару францішканаў «''пашню''» (''agrum alias pasznia'') зь людзьмі ў [[Тракелі (Вярэнаўскі раён)|Тракелях]]. У 1459 годзе пан Андрэй Даўгердавіч надаў [[Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя (Лынтупы)|касьцёлу]] ў [[Лынтупы|Лынтупах]] людзей, якія мусілі даваць «''бязьмен''» мёду (''bezmien mellis'') або «''пуд''» мёду (''pud mellis''), а таксама пэўную меру «''грачыхі''» (''hreczychy'')<ref name="Dajlida-2019-177"/>. [[Файл:Ліст вялікага князя Вітаўта з подпісам “Самъ” (1399).jpg|значак|Ліст вялікага князя Вітаўта рыскаму бурмістру на [[Старабеларуская мова|беларускай мове]] з подпісам «''Самъ''», 1399 г.]] Яшчэ ў XIII ст. прускі храніст Хрысьціян пісаў: «''Калісьці [[Вэнэды]]я, цяпер Літванія, адсюль назва Вэнэдзкай затокі''» і такім парадкам лічыў пачатковую Літву [[Славянскія мовы|славянскай]] краінай<ref>[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] Літва і ліцьвіны — адкуль і хто? (пасляслоўе) // {{Літаратура/Літва-Беларусь: гістарычныя выведы|к}} С. 23.</ref>. У 1440-х гадох славянскай назваў літоўскую мову пісьменьнік і гуманіст, будучы [[папа|рымскі папа]] [[Піюс II (папа рымскі)|Энэа Сыльвіё Пікаляміні]]: «''Літва месьціцца на ўсход ад Польшчы. Мова народу — славянская''»{{Заўвага|{{мова-la|«Lituania et ipsa late patents regio Polonis ad orlentem connexa est… Sermo gentis Sclavonicus est''»|скарочана}}<ref>Pii II Pontificis Maximi Historia Rerum ubique Gestarum cum Locorum descriptione. — Parrhisiis, 1509. P. 109v—110.</ref>}}<ref name="Urban-2001-113">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 113.</ref><ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 265—266.</ref><ref name="Zajkouski-Cakvin-1997"/>. Невядомы сучасьнік [[Ян Длугаш|Яна Длугаша]] ў трактаце пра Памор’е (1464 год) пісаў, што «''мову памаранаў аднолькава могуць разумець палякі, русіны, ліцьвіны і прусы{{Заўвага|Пад прусамі тут, напэўна, разумелася польскае насельніцтва, якое тады жыло ў нізоўі [[Вісла|Віслы]] на яе правым узьбярэжжы<ref name="Urban-2001-15">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 15.</ref>}}''»<ref name="Zajkouski-Cakvin-1997"/>. Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, што хоць сам Длугаш адзначыўся супярэчлівымі сьцьверджаньнямі пра мову ліцьвінаў, якіх залічваў да славянізаваных балтаў гэтак званага «[[Італійцы|італійскага]] паходжаньня»<ref name="Urban-2001-76">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 76.</ref>, аднак апісваючы эпізоды хрышчэньня ліцьвінаў і [[жамойты|жамойтаў]] храніст засьведчыў: пры хрышчэньні ліцьвінаў польскія сьвятары ня мелі патрэбы ў перакладніках, якія спатрэбіліся ім пры хрышчэньні жамойтаў{{Заўвага|Таксама у 11-й кнізе сваіх хронікаў Ян Длугаш згадаў першага каталіцкага біскупа для Жамойці [[Мацей зь Вільні|Мацея]]: «''з паходжаньня Немец, які, аднак, нарадзіўся ў Вільні. Ён добра ведаў мовы літоўскую і жамойцкую''», чым прызнаў існаваньне дзьвюх асобных моваў — літоўскай і жамойцкай<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 22.</ref>}}<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 22, 103.</ref>. Тым часам вялікі князь [[Гедзімін]] запрашаў з Захаду ў Вялікае Княства Літоўскае дзеля хрышчэньня ліцьвінаў манахаў-прапаведнікаў, якія валодалі «польскай» і «рускай» мовамі<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 58, 102.</ref>. У грамаце вялікага князя [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандра]] да біскупа віленскага [[Войцех Табар|Войцеха Табара]] ад 1503 году пан [[Іван Сапега]], які працаваў у славянскім сакратарыяце Вялікага Княства Літоўскага і фактычна азначаўся ў дзьвюх папскіх булах ад 1501 году як «''сакратар рускай мовы''» («''secretarius Ruthenicus''», «''in cancellaria Ruthenica secretarium et capitaneum''»), характарызаваўся як «''secretario nostro Litvano''» («''secretarius noster Litvanus''»), што варта разумець як «''сакратар літоўскай мовы''»<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 114.</ref>. Паводле гісторыка Паўла Урбана, гэта ёсьць адным зь сьведчаньняў працэсу сьціраньня этнічнай мяжы паміж ліцьвінамі і [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]] ў XV—XVI стагодзьдзях<ref name="Urban-2001-85">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 85.</ref>. Увогуле, атаясамліваньне Літвы і Русі адзначаў яшчэ польска-прускі гісторык і этнограф XVII ст. {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мацей Прэторыюс||pl|Mateusz Pretoriusz}}, тлумачэньне якому бачыў у агульным паходжаньнем рускіх і літоўскіх княскіх дынастыяў — «''з Прусаў''»<ref>Naruszewicz A. Historya narodu polskiego. T. 1, cz. 1. — Warszawa, 1824. [https://polona.pl/item/historya-narodu-polskiego-t-1-cz-1,OTYyMDI0Njg/265/#info:metadata S. 206].</ref>. Ён жа сьцьвярджаў паходжаньне назвы літвы ад [[Люцічы|люцічаў]]<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 292.</ref>, а таксама сьведчыў, што «''літоўская мова ёсьць настолькі пашыранай у Русі, што літоўскую мову называюць рускай і рускую — літоўскай''»{{Заўвага|{{мова-de|«Die Littauische Sprache ist in Reussen so gemein gewesen, dass man Littauisch Reussisch genannt und Reussisch Littauisch»|скарочана}}}}<ref>Vater J. S. Die Sprache der alten Preussen. — Braunschweig, 1821. [https://books.google.by/books?id=LoICAAAAQAAJ&pg=PR12-IA6&dq=Die+Littauische+und+jetzige+Nadravische&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiX_eWNjp31AhWX87sIHWgzCo4Q6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=Die%20Littauische%20und%20jetzige%20Nadravische&f=false S. VI].</ref>, на што зьвяртае ўвагу [[Вацлаў Пануцэвіч]]<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 278.</ref>. Паводле гісторыка [[Андрэй Катлярчук|Андрэя Катлярчука]], азначэньне старой беларускай літаратурнай мовы як «рускай» (паралельна зь яе азначэньнем «літоўскай» — як гутарковай мовы ліцьвінаў) тлумачыцца тым, што яна ўжывала на пісьме [[Кірыліца|кірылічныя «рускія» літары]]<ref>[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] Швэды ў гісторыі й культуры беларусаў. — {{Менск (Мінск)}}: Энцыклапедыкс, 2002. С. 147.</ref>. Такія эўрапейскія навукоўцы, як Гэртман Шэдэль у «Сусьветнай хроніцы» (1493 год)<ref name="Panucevic-2014-265">{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 265.</ref><ref name="Zajkouski-Cakvin-1997"/>, дырэктар [[Нюрнбэрг|Нюрнбэрскае]] гімназіі Ян Коклес Норык у «Дэкастыхоне» (1511 год){{Заўвага|{{мова-la|«Post Poloniam Lituania est spaciola quoque tellus verum paludibos sylvisque plurimum obducta… Lingua utuntur Sclavonica»|скарочана}}<ref>Jo. Coclei Norici Decastichon. In librum. Norinburgae, 1511, pp.Kv-K II — Inkunabel. Gymnasial Bibliothek zu Koeln, GB XI 490b, Panzer VII, 451, 86.</ref>}}<ref name="Zajkouski-Cakvin-1997"/>, Ян Багемскі ў працы «Звычаі ўсіх народаў» (1538 г.){{Заўвага|{{мова-la|«Lithunia est Poloniae ad ortum connexa noningentorum millium passuum circuitu magna sui parte palustris plurimumque nemorosa… Sermo gentis, ut Polonis, Sclavonicus, hie enim sermo, quern latissime patet, ac plurimis quidem gentibus communis est…»|скарочана}}<ref>Omnium Gentium Mores, Leges et Ritus. Ex mulris clarissimis rerum scriptoribus a Joanne Boemo Aubano Teutonico nuper collecti et novissime recogniti. Antverpiae, 1538. P. 80v-81.</ref>}}<ref name="Zajkouski-Cakvin-1997"/> і аўстрыйскі дыплямат [[Сігізмунд Гербэрштэйн]] у «Гісторыі Масковіі» (1549 год) пісалі пра Літву, як пра славянскі народ. Усе яны залічвалі літоўскую мову да [[славянскія мовы|славянскіх моваў]]<ref name="Stankievic-2003-639">Станкевіч Я. Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. С. 639.</ref>. Сігізмунд Гербэрштэйн, які наведваў Літву ў 1517—1526 гадох, пісаў: * «''…бізона ліцьвіны ў сваёй мове называюць „зубр“ (Suber{{Заўвага|Тым часам [[летувісы]] завуць гэтага зьвера ''stumbras''<ref name="Arlou-2012-160">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 160.</ref><ref name="Zajkouski-2009">[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/_articles/zaj2/%D0%97%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%AD._%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F.html Літва гістарычная] // [[Наша слова|Наша Слова]]. № 26 (917), 1 ліпеня 2009 г.; № 27 (918), 8 ліпеня 2009 г.</ref>}})''»{{Заўвага|{{мова-la|«Bisontem Lithwani lingua patria vocant Suber, Germani improprie Aurox vel Urox»<ref>Sigmund von Herberstein. Rervm Moscoviticarvm Commentarii. — Antverpiae, 1557. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=iUphAAAAcAAJ&dq=Quae+fera+Lithwanis+sua+lingua+Loss&q=suber#v=snippet&q=suber&f=false P. 117].</ref>|скарочана}}}}; * «''…той зьвер, якога ліцьвіны ў сваёй мове называюць „лось“ (Loss), по-нямецку завецца Ellend („лось“ — нямецк.)''»{{Заўвага|{{мова-la|«Quae fera Lithwanis sua lingua Loss est, earn Germani Ellend, quidem Latine Alcem vocant»<ref>Sigmund von Herberstein. Rervm Moscoviticarvm Commentarii. — Antverpiae, 1557. [https://books.google.by/books?id=iUphAAAAcAAJ&pg=PA118-IA1&dq=Quae+fera+Lithwanis+sua+lingua+Loss&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwii8ueNhb70AhWB-qQKHTj7BbIQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=Quae%20fera%20Lithwanis%20sua%20lingua%20Loss&f=false P. 118].</ref>|скарочана}}}}; * «''Гаспадар прызначае туды [ў Жамойць] ўрадоўцу [зь Літвы], якога ў сваёй мове яны [ліцьвіны] называюць „староста“ (Starosta)''»{{Заўвага|{{мова-la|«ex Lithvania a Principe Praefectus, quem sua lingua Starosta, quasi seniorem appellant praeficitur»<ref>Sigmund von Herberstein. Rervm Moscoviticarvm Commentarii. — Antverpiae, 1557. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=iUphAAAAcAAJ&dq=Quae+fera+Lithwanis+sua+lingua+Loss&q=suber#v=snippet&q=starosta%20lingua&f=false P. 119].</ref>|скарочана}}}}<ref name="Stankievic-2003-639"/>. Вэнэцыянскі дыплямат Марка Фаскарына ў 1557 годзе пісаў, што «''маскавіты размаўляюць і пішуць славянскай мовай, таксама як [[Харватыя|далматы]], [[Чэхія|чэхі]], [[палякі]] і ліцьвіны''»{{Заўвага|{{мова-it|«Questi Moscoviti parlano la lingua Schiavona, et scrivono nella stessa, siccome i Dalmatini, Bohemi, Polacchi et Lithuani…»|скарочана}}<ref>Historica Russiae Monumenta, ex antiquis exterarum gentium archivis et bibliothecis depromta ab A. J. Turgenevio, T. I. Nr. 135. — Petropoli, 1841. P. 149.</ref>}}<ref>Станкевіч Я. Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. С. 639—640.</ref>. Успрыманьнем у Польшчы ліцьвінаў (разам з русінамі) як народу славянскай мовы, этнічна блізкага палякам, тлумачыцца пасольская інструкцыя для [[Эразм Цёлак|Эразма Цёлка]] на перамовы з новаабраным папам [[Юліюс II (папа рымскі)|Юліюсам II]], выдадзеная ў 1504 годзе ў канцылярыі [[Карона Каралеўства Польскага|Каралеўства Польскага]], дзе сьцьвярджалася нібы «''землі Літоўскага княства спакон веку былі заселеныя палякамі''»<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 84, 113.</ref>. Тым часам у творах паэта і пісьменьніка [[Мікалай Рэй|Мікалая Рэя]], аднаго з заснавальнікаў [[Польская літаратура (рэнэсанс)|польскай літаратуры]], ліцьвіны гавораць па-беларуску (напрыклад, ліцьвін простага [[Стан (сацыяльная група)|стану]] зь верша «Litwin co pytał Polaka iako gi zową», выдадзенага ў 1562 годзе<ref>Rozprawy Akademii Umiejętności: Wydział Filologiczny. T. VIII, 1894. [https://books.google.by/books?id=bFIoAAAAYAAJ&pg=PA331&dq=rzek%C5%82+Litwin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwisoP7b4t7zAhVI6qQKHfNUAHsQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=rzek%C5%82%20Litwin&f=false S. 331].</ref>). Як падкрэсьліваў польскі гісторык літаратуры і мовазнаўца [[Аляксандар Брукнэр]], «''калі [Мікалай Рэй] пазьней апісваў русінаў, яны гаварылі „па-літоўску“ (г.зн. па-беларуску; ліцьвін у яго заўсёды быў толькі беларусам), ніколі па-ўкраінску''»{{Заўвага|{{мова-pl|«[Mikołaj Rej] jeżeli później o Rusinach opowiadał, prawili mu po "litewsku" (tj. po białorusku; Litwin u nego zawsze tyle co Białorusin), nigdy po małorusku»|скарочана}}}}<ref>Brückner A. Mikołaj Rej: człowiek i dzieło. — Lwów, 1922. S. 7.</ref><ref>Brückner A. Mikołaj Rej. — Warszawa: PWN, 1988. [https://books.google.by/books?id=SKTqAAAAMAAJ&q=Miko%C5%82aj+Rej+litwin&dq=Miko%C5%82aj+Rej+litwin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjn5Lee4N7zAhVrgP0HHScUAxkQ6AF6BAgCEAI S. 14].</ref>. Таксама ў працы «Statuta, prawa i konstytucje», выдадзенай у 1600 годзе ў [[Кракаў|Кракаве]], каралеўскі сакратар [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ян Янушоўскі||pl|Jan Januszowski}} зазначаў, што ў «''народнай літоўскай мове''» ({{мова-la|vulgo Lituanico|скарочана}}) судовага сакратара называюць дзецкім (''Dzieczkie'')<ref>Januszowski J. Statuta, prawa y constitucie. — Kraków, 1600. [https://books.google.by/books?id=AwpqPXb2wE8C&pg=PA834&lpg=PA834&dq=%22vulgo+lituanico%22&source=bl&ots=Pj8onEbDfy&sig=ACfU3U3c61-MJ5YxF1VMaHXJ7Wjj75Uwhw&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi78qfTgoX2AhVSQfEDHZMyBsgQ6AF6BAgEEAM#v=onepage&q=lituanico&f=false S. 834].</ref>. [[Файл:Книга, глаголемая по-гречески катехизис, по-литовски оглашение, русским же языком нарицается беседословие (1627, 1783).jpg|значак|Першая старонка катэхізісу {{nowrap|Л. Зізанія}} (перавыданьне 1783 году, [[Горадня]]): «''Книга, глаголемая по-гречески катехизис, по-литовски оглашение, русским же языком нарицается беседословие''»]] Апублікаваная ў 1578 годзе ў [[Кракаў|Кракаве]] [[Хроніка Эўрапейскай Сарматыі]] зазначала, што «''…усе іншыя найбольшыя і найхрабрэйшыя народы ўсходніх і паўночных краінаў, якія ўжываюць славянскую мову, ёсьць баўгары, басьнякі, сэрбы, …ліцьвіны, што пануюць размашыста, кашубы… чэхі, палякі, мазуры… Ва ўсіх гэтых краінах, ад Ледавітага акіяну… да Міжземнага і Адрыятычнага мораў, жывуць народы славянскай мовы… Хоць многія зь іх свой бацькоўскі спосаб жыцьця зьмянілі на звычаі іншых народаў. Гэтак басьнякі, баўгары, сэрбы, рацы і далматы перанялі звычаі туркаў і вугорцаў… Ліцьвіны, русіны і мазуры зблізіліся з палякамі… Па-за гэтым, аднак, усе яны, хоць расьсяліліся сярод іншых народаў, гутараць, асабліва ў вёсках, на сваёй роднай, хай сабе адметнай, славянскай мове''»<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 18—19.</ref>. Таксама пры апісаньні Масковіі паведамлялася, што «''іншыя славяне, якімі ёсьць палякі, чэхі, ліцьвіны (літва) ды іншыя, якія ад мовы рускай адрозьніваюцца, іншым імём цара называюць, адныя Krol, другія Korol, альбо Kral…''»{{Заўвага|{{мова-la|«cæteri autem Slavones vtpote Poloni, Bohemi, Lituani, et cæteri, qui ab idiomate Ruthenico diuersi sunt, alio nomine Regem appellant, scilicet Krol, alij Korol, et Kral»|скарочана}}<ref> Sarmatiae Europeae descriptio, quae regnum Poloniae, Lituaniam, Samogitiam, Russiam, Masouiam, Prussiam, Pomeraniam, Liuoniam, & Moschouiae, Tartariaeque partem complectitur. — Cracovia, 1578. [https://books.google.by/books?id=ULz4bTnQRRoC&pg=RA1-PA29&dq=lithwanice&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjT0tKVws3zAhVbSvEDHcDSCYIQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=kral&f=false Fol. 25].</ref>}}{{Заўвага|{{мова-pl|«Insi zaś Słowacy, iako są Polacy, Czechowie, Litwa, y insi, ktorzy od mowy Ruskiey są rożni inszym imieniem Cara zowią iedni Krolem drudzy Korolem albo Kralem...»<ref>Zbior dzieiopisow polskich, Т. 4. — Warszawa, 1768. [https://books.google.by/books?id=HvYvAAAAYAAJ&pg=PA523&dq=Cara+zowi%C4%85+iedni+Krolem+drudzy+Korolem+albo+Kralem&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiYusyoy87zAhVGSPEDHeBLBFwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=Cara%20zowi%C4%85%20iedni%20Krolem%20drudzy%20Korolem%20albo%20Kralem&f=false S. 523].</ref>|скарочана}}}}. А ў дапоўненым польскамоўным выданьні 1611 году зазначалася, што «''…называе гэты танец русь і літва Korohodem''»{{Заўвага|{{мова-pl|«...zowie ten taniec Ruś y Litwa Korohodem»<ref>Kronika Sarmacyey Europskiey. — Krakow, 1611. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=FxhhAAAAcAAJ&dq=y+Litwa+obuwie+sobie+plot%C4%85%2C+kt%C3%B3re+Litwa+lapciami&q=Korohodem#v=onepage&q=taniec&f=false S. 27].</ref>|скарочана}}}} і «''…як русь, і літва абутак сабе пляце, які літва называе Lapciami, а русь — Kurpiami''»{{Заўвага|{{мова-pl|«...iako Ruś y Litwa obuwie sobie plotą, które Litwa lapciami, Ruś kurpiami nazywa»<ref>Kronika Sarmacyey Europskiey. — Krakow, 1611. [https://books.google.by/books?id=FxhhAAAAcAAJ&pg=RA4-PA11&dq=y+Litwa+obuwie+sobie+plot%C4%85,+kt%C3%B3re+Litwa+lapciami&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwirgZfnxM7zAhU1SvEDHe--CFwQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&q=l%C3%A1p%C4%87i%C3%A1mi&f=false S. 11].</ref>|скарочана}}}}{{Заўвага|Разам з тым, у гэтым жа выданьні адзначалася, што {{мова-pl|«...y sam narod Litewski iasnie assernie abowiem wiele słow Lacinskich y Włoskich w iezyku ich przyrodzonym nayduie sie iako Dziewos po Litewsku a po Lacinie Deus Bog; Saulas, u nich Słońce a po Lacinie Sol; maja y Niemieckich słow w swey mowie niemało jako Kinig a u nich Kоnigos Xiaże. Maia y Greckich słow nieco w sobie <...> ale się w tych swych kraiach z [[Палямон (літоўскі князь)|Palemoniem]] zoszli»|скарочана}}. Паводле гісторыка і мовазнаўцы [[Мікалай Нікалаеў|Мікалая Нікалаева]], укладальніка акадэмічнага выданьня «Гісторыі беларускай кнігі», у той час пад назвай «літоўская мова» ўжо разумелася лучнасьць славянскіх і балтыйскіх дыялектаў у межах Вялікага Княства Літоўскага (палітычнай Літвы): «''у розных частках дзяржавы карысталіся сваімі дыялектамі „рускай“ ці „літоўскай“ мовы''», прытым «''асабліва адрозьніваліся дыялекты балтыйскія''»<ref>{{Літаратура/Гісторыя беларускай кнігі|1к}} С. 78.</ref>}}. [[Файл:Чэскі і рускі когут, валынскі півень, літоўскі пятух (1627, 1653).jpg|значак|Старонка слоўніка П. Бярынды (другое выданьне, Куцейна пад [[Ворша]]й, 1653 г.): «''Пѣтель: чэскі і рускі — когут, валынскі — півень, літоўскі — пятух''»]] Маскоўскі пісьменьнік {{Артыкул у іншым разьдзеле|Трыфан Карабейнікаў||ru|Коробейников, Трифон}} пры апісаньні свайго падарожжа празь Вялікае Княства Літоўскае адзначыў пра адно зь местаў: «''А поставил тое полату, живеть в ней костянтиновской жилец, судья, по-литовски [[войт|вой]], именем Скряга''»<ref>Православный Палестинский сборник. Т. 9, вып. 2. — СПб., 1890. [https://books.google.by/books?id=GcM7AQAAMAAJ&pg=RA1-PA76&dq=%D1%81%D1%83%D0%B4%D1%8C%D1%8F+%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8+%D0%B2%D0%BE%D0%B9&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwityJ6Zib35AhUBh_0HHX1SD0QQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q&f=false С. 76].</ref>. У {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вайсковы статут Маскоўскай дзяржавы (1607)|вайсковым статуце Маскоўскай дзяржавы 1607 году|ru|Воинский устав (1607)}} зазначалася<ref>Устав ратных, пушечных и других дел, касающихся до воинской науки. Т. 1. — СПб., 1777. [https://books.google.by/books?id=fvtkAAAAcAAJ&pg=PA73&lpg=PA73&dq=%D0%B0+%D0%BF%D0%BE+%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B8+%D0%B8+%D0%BF%D0%BE+%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8+%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%82%D1%8A,+%D0%B0+%D0%BF%D0%BE+%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B8+%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D1%8A&source=bl&ots=pGqMudYDUC&sig=ACfU3U16i03ipvtTAPg7wX34h8B2NroklA&hl=be&sa=X&ved=2ahUKEwi96-63uL_zAhUYtKQKHd4MAbYQ6AF6BAgREAM#v=onepage&q&f=false С. 73].</ref>: «''…подобает большому Маршалке <…> держаши у себя книгу, именуемую по Француски ле Дроа, а по Немецки Спекулюм Саксоници юрис, а по Польски и по Литовски Статут, а по Руски судебник''»<ref>Савченко Д. А. Создание Соборного Уложения: исторический опыт модернизации отечественного законодательства // Вестник НГУЭУ. № 3, 2013. С. 211.</ref>. У скарзе жыхара [[Наўгародзкая зямля|Наўгародзкай зямлі]] да маскоўскага гаспадара [[Васіль Шуйскі|Васіля Шуйскага]] пра напад ў 1610 годзе на вясельны паязд адзначалася, што нападнікі крычалі «''по-литовски: хапай, хапай, рубай, рубай''»<ref>Селин А. А. Об одной сельской свадьбе при царе Василии Шуйском // Мифология и повседневность. Вып. 2. Мат. науч. конф., 24-26 февраля 1999 г. СПб., 1999. С. 186—197.</ref>. У Актах [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] (запіс ад 1618 году): «''… выехали из деревни человек с пятнадцать, а на них магерки литовския, и почали им говорить по-литовски: не утекайте-де!''»<ref>Акты Московского государства. Т. 1. — СПб., 1890. С. 148.</ref><ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-234"/>. У выпісе з дакумэнтаў Маскоўскай дзяржавы за 1658 год зазначалася пра [[Вайна Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|ўзятага ў палон]] беларуса: «''зовут де ево по-литовски Ян Мелешков, а во крещение Гришка Иванов сын''»<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 386.</ref>. Увогуле, яшчэ ў 1918 годзе гісторык літаратуры і мовазнаўца [[Аляксандар Брукнэр]] зьвяртаў увагу на тое, што ў Маскоўскай дзяржаве беларуская мова афіцыйна вызначалася як «літоўская»<ref>Brückner A. Z niwy białoruskiej. — Kraków, 1918. [https://polona.pl/item/z-niwy-bialoruskiej,Njc4NTg4MjY/5/#info:metadata S. 4].</ref>. Гэты ж факт прызнаюць летувіскія аўтары {{Артыкул у іншым разьдзеле|Станіславас Лазутка||lt|Stanislovas Lazutka}}, [[Ірэна Валіканіце]] і [[Эдвардас Гудавічус]]: «''у канцылярыі вялікага князя маскоўскага дакумэнты, якія прыходзілі з ВКЛ, напісаныя на старабеларускай мове, вызначаліся як пісаныя „па-літоўску“''»{{Заўвага|У якасьці прыкладаў падаюцца вопісы архіваў маскоўскага гаспадара і пасольскага прыказа: «''Грамота <…> писана по-литовски''» (1502 год), «''Лист <…> писан по-литовски''» (1570 год) ды іншыя<ref>Описи Царского архива XVI века и архива Посольского приказа 1614 года / Под ред. С. О. Шмидта. — Москва: Изд-во вост. лит., 1960. С. 68, 73.</ref>}}<ref>Лазутка С., Валиконите И., Гудавичюс Э. Первый литовский статут. — Вильнюс, 2004. [https://books.google.by/books?id=jeg1AQAAIAAJ&q=po+litowski+Pisan&dq=po+litowski+Pisan&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjx2qfv0vX1AhXDQ_EDHSUyANgQ6AF6BAgEEAI С. 64].</ref>. Праваслаўны культурны дзяяч [[Ляўрэнці Зізані]], ураджэнец Вялікага Княства Літоўскага, выдаў у 1627 годзе на заказ патрыярха Вялікі [[катэхізіс]], у якім гэтак патлумачыў назву кнігі: «''Книга, глаголемая по-гречески катехизис, по-литовски оглашение, русским же языком нарицается беседословие''» і такім чынам атаясамліваў літоўскую мову з [[Старабеларуская мова|старабеларускай]], а рускую — з [[Стараславянская мова|стараславянскай]]. Праз год маскоўскі гаспадар [[Міхаіл I Раманаў]] пытаўся ў яго: «''По литовскому языку как вы говорите „собра“?''», на што асьветнік адказваў: «''Тожде и по литовскому языку „собра“''»<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-234"/><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-325"/>. Іншы культурны дзяяч і лексыкограф [[Памва Бярында]], ураджэнец Рэчы Паспалітай, таксама атаясамліваў літоўскую мову з старабеларускай: «''пѣтель'' (царкоўнаславянская мова)'': чэскі і рускі — когут, валынскі — півень, літоўскі ''(г.зн. па-старабеларуску)'' — пятух''»<ref name="Sviazynski-2006">Свяжынскі У. Праблема афіцыйнай мовы ВКЛ у літоўскай і украінскай гістарыяграфіях // «Мова — Літаратура — Культура»: матэрыялы V Міжнароднай навуковай канферэнцыі (да 80-годдзя прафесара Льва Міхайлавіча Шакуна), Мінск, 16-17 лістапада 2006 года / Беларускі дзярж. ун-т; у аўтарскай рэдакцыі. — {{Менск (Мінск)}}: Права і эканоміка, 2007. С. 131.</ref>. [[Файл:Widaw in German, Vilna in Italian, Wilenski in Lithuanian (Belarusian), Wilna in Polish, Vilne in French, Vilna in Latin (V. Coronelli, 1690) (2).jpg|значак|Фрагмэнт мапы ВКЛ ([[Вэнэцыянская рэспубліка|Вэнэцыя]], 1690 г.) з назвамі Вільні на розных мовах: ''Widaw'' на нямецкай, ''Vilna'' на італьянскай, ''Wilenski'' [горад, замак] на літоўскай (г. зн. беларускай), ''Wilna'' на польскай, ''Vilne'' на францускай, ''Vilna'' на лаціне<ref name="Briedis-2009">Briedis L. Vilnius: City of Strangers. — Central European University Press, 2009. P. 15.</ref>]] Гісторык мовы [[Сяргей Запрудзкі]] сярод сьведчаньняў называньня беларускай мовы «літоўскай», апроч Сігізмунда Гербэрштэйн, Лаўрэція Зізанія і Памвы Бярынды, таксама прыводзіць аўтара лацінамоўнай польскай граматыкі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Статорыюс-Стоенскі|Пятра Статорыюса-Стоенскага|pl|Piotr Stoiński}}{{Заўвага|{{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Статорыюс-Стоенскі||pl|Piotr Stoiński}} пісаў пра існаваньне мазавецкага, рускага і літоўскага дыялектаў поруч з польскай мовай, разумеючы пад літоўскім дыялектам беларускую мову<ref name="Zaprudzki-2013"/>}} (XVI ст.), славацкага падарожніка {{Артыкул у іншым разьдзеле|Даніэль Крман|Даніэля Крмана|uk|Даніел Крман}} і [[Пісар вялікі літоўскі|пісара вялікага літоўскага]] [[Удальрык Крыштап Радзівіл|Ўдальрыка Радзівіла]], які заклікаў да рэформы літоўскай граматыкі на фанэтычнай аснове (XVIII ст.)<ref name="Zaprudzki-2013">[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/%d0%97%d0%b0%d0%bf%d1%80%d1%83%d0%b4%d1%81%d0%ba%d1%96_%d0%9d%d0%b0%d0%b7%d0%b2%d1%8b%20%d0%b1%d0%b5%d0%bb%20%d0%bc%d0%be%d0%b2%d1%8b_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. Рэд. М. Прыгодзіча. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2013. С. 91—93.</ref>. Ён жа адзначае сярод тых, хто сьцьвярджаў, што ліцьвіны гаварылі на славянскай мове, апроч Гераніма Праскага, яшчэ {{Артыкул у іншым разьдзеле|Паола Джовія Навакомскі|Паолу Джовію Навакомскага|uk|Паоло Джовіо}} і {{Артыкул у іншым разьдзеле|Конрад Геснэр|Конрада Геснэра|be|Конрад Геснер}}<ref name="Zaprudzki-2013-92">[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/%d0%97%d0%b0%d0%bf%d1%80%d1%83%d0%b4%d1%81%d0%ba%d1%96_%d0%9d%d0%b0%d0%b7%d0%b2%d1%8b%20%d0%b1%d0%b5%d0%bb%20%d0%bc%d0%be%d0%b2%d1%8b_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. Рэд. М. Прыгодзіча. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2013. С. 92.</ref>. Гісторык [[Андрэй Катлярчук]] зьвяртае ўвагу на тое, што гістарычных ліцьвінаў да шэрагу славянамоўных народаў таксама залічваў швэдзкі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёхан Гот Батвід||sv|Johannes Bothvidi}}{{Заўвага|{{мова-la|«Illyricam voco Linguam qua Sclavis, Croatis, Bohemis, Dalmatis, Polonis, Lithvanis, Russis, Muschovitis alias populi est communis»|скарочана}}}}<ref>[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] Швэды ў гісторыі й культуры беларусаў. — {{Менск (Мінск)}}: Энцыклапедыкс, 2002. С. 139, 142.</ref>. Францускі палітык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Блез дэ Віжэнэр||pl|Blaise de Vigenère}} у сваім «Апісаньні Польскага Каралеўства» (1573 год) зазначаў пра жыхароў [[Падольле|Падольля]], што «''няма ніякага сумневу ў тым, што яны, падобна іншым, належаць да славянска-рускага племені; бо і мова іхная, і норавы, і звычаі амаль тыя ж самыя, як на Чырвонай Русі, Валыні і Літве''»<ref>Блез де Виженер. [https://www.vostlit.info/Texts/rus14/Vizhener/text.phtml?id=395 Описание Польского Королевства] // Мемуары, относящиеся к истории Южной Руси. Вып. I (XVI ст.). — Киев, 1890.</ref>. Нямецкі дыплямат {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яган Георг Корб||ru|Корб, Иоганн Георг}} у дзёньніку свайго падарожжа 1698 году ў Масковію праз [[Прусія|Прусію]], Жамойць і Літву (у тым ліку сталіцу Вільню) пры апісаньні [[Жодзін]]а адзначыў, што свае заезныя двары ліцьвіны называюць «круг»<ref>Корб И. Г. Дневник путешествия в Московию. — СПб., 1906. [https://books.google.by/books?id=erw6AQAAMAAJ&pg=PA28&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi_68Pqj8LzAhVwRfEDHW48B7I4KBDoAXoECAoQAg#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&f=false С. 28].</ref> ({{мова-la|«Diversoria sua Lithuani Krug appellant»|скарочана}}<ref>Korb J. G. Diarium itineris in Moscoviam perillustris ac… — Vienna, 1698. [http://elib.shpl.ru/ru/nodes/55809-korb-j-g-diarium-itineris-in-moscoviam-perillustris-ac-ignatii-christophor-nobilis-domini-de-guarient-rall-ab-romanorum-imperatore-leopoldo-i-ad-tzarum-et-magnum-moscoviae-ducem-petrum-alexiowicium-anno-1698-vienna-1698#mode/inspect/page/38/zoom/4 P. 26].</ref>). На выдадзенай у 1690 годзе ў [[Вэнэцыянская рэспубліка|Вэнэцыі]] мапе Вялікага Княства Літоўскага падаваліся варыянты назваў асобных мясьцінаў на розных мовах, дзе для Вільні з пазнакай «''Lit''» (на літоўскай мове) падавалася славянская беларуская назва «Віленскі [горад, замак]» («Wilenski»)<ref name="Briedis-2009"/>. [[Файл:Udalryk Kryštap Radzivił. Удальрык Крыштап Радзівіл (1742-47).jpg|значак|[[Удальрык Крыштап Радзівіл|Удальрык Радзівіл]]]] У 1637 годзе шляхціч з [[Слуцкае княства|Случчыны]] [[Ян Цадроўскі]], які спадарожнічаў князю [[Багуслаў Радзівіл|Багуславу Радзівілу]] ў Нямеччыну ды іншыя эўрапейскія краі, запісаў у сваім дзёньніку, што ў ваколіцах [[Любэк]]у і [[Гамбург]]у — колішнім памежжы [[Германцы|германцаў]] з палабскімі славянамі ([[Люцічы|люцічамі]] і хаўруснымі ім плямёнамі) — «''…мы напаткалі мужыкоў, якія размаўлялі на мяшаным нямецка-літоўскім дыялекце; сваё паходжаньне яны вядуць ад [[Герулы|герулаў]], продкаў ліцьвінаў''»{{Заўвага|Згадка пра герулаў, відаць, сьведчыць пра папулярнасьць сярод тагачаснай літоўскай шляхты канцэпцыі ўласнага германскага паходжаньня<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 16.</ref>}}<ref>Помнікі мемуарнай літаратуры Беларусі XVII ст. — {{Менск (Мн.)}}, 1983. С. 124.</ref>. У канцы XVII — пачатку XVIII ст. у сваіх неапублікаваных лацінамоўных курсах філязофіі шэраг кіеўскіх прафэсараў называлі беларускую мову «літоўскай» — ''Lit(h)uanice''. У падрыхтаваным у гэты ж час на паўднёвай Чарнігаўшчыне або на паўночнай Палтаўшчыне зборніку вершаў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Кліменці Зіноўіў|Кліменція Зіноўіва|uk|Зіновіїв Климентій}} беларуская мова таксама называецца літоўскай: «''О теслях або теж о плотника(х) по моско(в)скии(и): а о дейлидах по лито(в)ски(и)''»<ref name="Zaprudzki-2013-92"/>. Паводле выдадзенай у 1899 годзе ў Вільні працы гісторыка {{Артыкул у іншым разьдзеле|Венядзікт Плашчанскі|Венядзікта Плашчанскага|uk|Площанський Венедикт Михайлович}}, за часамі Рэчы Паспалітай дакумэнты на беларускай мове, якія паходзілі зь Літвы, ва Ўкраіне азначалі як пісаныя літоўскай мовай ({{мова-la|st. et idiom. lithuanico|скарочана}})<ref>Площанский В. М. Прошлое Холмской Руси. — Вильна, 1899. [https://books.google.by/books?id=s6vZ3kR-LJwC&pg=RA1-PA95&dq=idiom+lithuanico&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjp9s7CqoT2AhVR_rsIHe75DucQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=idiom%20lithuanico&f=false С. 95].</ref>. Апроч таго, ліцьвіны — беларусы, якія размаўляюць на роднай беларускай мове — сталі трывалым кампанэнтам украінскіх [[інтэрмэдыя]]ў XVIII стагодзьдзя<ref>Кабржыцкая Т., Рагойша У. [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/92798/1/%D0%A2%D0%B0%D1%86%D1%86%D1%8F%D0%BD%D0%B0%20%D0%9A%D0%B0%D0%B1%D1%80%D0%B6%D1%8B%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F%2C%20%D0%A3%D1%81%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B4%20%D0%A0%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%B9%D1%88%D0%B0%20%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96%20%D1%84%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D1%80%20%D0%B2%D0%B0%20%D1%9E%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85%20%D1%96%D0%BD%D1%82%D1%8D%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F%D1%85%20%D0%A5V%D0%86%D0%86%D0%86%20%D1%81%D1%82..pdf Беларускі фальклор ва ўкраінскіх інтэрмедыях ХVІІІ ст.] // Фалькларыстычныя даследаванні. Кантэкст. Тыпалогія. Сувязі: зб. арт. Вып. 4 / пад нав. рэд. Р. Кавалёвай, В. Прыемка. — {{Менск (Мінск)}}: Бестпрынт, 2007. C. 206.</ref>, напісаных навукоўцам і пісьменьнікам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мітрафан Даўгалеўскі|Мітрафанам Даўгалеўскім|uk|Довгалевський Митрофан}}<ref>Rozprawy Wydziału Filologicznego. T. 14, 1891. [https://books.google.by/books?id=8-AfAAAAIAAJ&pg=PR18&dq=Litwin+czy+Bia%C5%82orusin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiy6pD_-t7zAhXJ-aQKHQ-EAPcQ6AF6BAgKEAI#v=onepage&q=Litwin%20czy%20Bia%C5%82orusin&f=false S. XVIII].</ref> (які, магчыма, меў беларускае паходжаньне<ref name="Kabrzyckaja-2007">Кабржыцкая Т., Рагойша У. Феномен часу: драматургія Кіева-Магілянцаў як выява ўкраінска-беларускай культурнай супольнасці // Беларусь і беларусы ў прасторы і часе: зборнік да 75-годдзя прафесара Адама Мальдзіса / Грамадскае аб’яднанне «Міжнародная асацыяцыя беларусістаў», Польскі інстытут у Мінску. — {{Менск (Мінск)}}, 2007. С. 140―151</ref>), прафэсарам [[Кіева-Магілянская акадэмія|Кіеўска-Магілянскай акадэміі]] будучым [[магілёў]]скім япіскапам [[Георгі (Каніскі)|Георгіем (Каніскім)]] ды іншымі аўтарамі<ref>Гудзій М. [http://litopys.org.ua/ukrinter/int02.htm Українські інтермедії XVII—XVIII ст.] — Київ, 1960.</ref>. У 1693 годзе ў [[Лёндан]]е пабачыла сьвет ангельскамоўнае выданьне энцыкляпэдыі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Le Grand Dictionnaire historique|«Le Grand Dictionnaire historique»|en|Le Grand Dictionnaire historique}}, дзе значылася, што жыхары Літвы называюць яе «Litwa» і што мова Літвы — славянскі дыялект ({{мова-en|«Lithuania <...> called by the inhabitants, Litwa; <...> Their language is a dialect of the Sclavonick»|скарочана}})<ref>Bohun E. A Geographical Dictionary, representing the present and ancient names of all the countries, provinces, remarkable cities … of the whole world … With a short historical account of the same, etc. — London, 1693. [https://books.google.by/books?id=ag5mAAAAcAAJ&pg=PA234&dq=lithuanians+litwa+language&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiTm4DC_8fzAhWgSvEDHe4NBJ84UBDoAXoECAsQAg#v=onepage&q=lithuanians%20litwa%20language&f=false P. 234].</ref>. У выдадзеным у Лёндане 34-м томе калектыўнай навуковай працы {{Артыкул у іншым разьдзеле|Universal History (1747—1768)|«Universal History»|en|Universal History (Sale et al)}} (1762 год) зазначалася, што Літву карэнныя яе жыхары называюць «Litwa» ({{мова-en|«...Lithuania, called Litwa by the natives»|скарочана}})<ref>The Modern Part of an Universal History. Vol. XXXIV. — London, 1762. P. 409.</ref>, а таксама што Літва мяжуе з [[Расея]]й, [[Інфлянты|Інфлянтамі]], [[Валынь]]ню, [[Чырвоная Русь|Чырвонай Русьсю]], [[Польшча]]й, [[Падляшша]]м, [[Прусія]]й і [[Жамойць|Жамойцю]]<ref>The Modern Part of an Universal History. Vol. XXXIV. — London, 1762. P. 410.</ref>. Падобныя памежныя рэгіёны (з удакладненьнем у выглядзе Малой Польшчы — замест Чырвонай Русі і Польшчы) пазначаліся ў выдадзеным у [[Пэрт (Шатляндыя|Пэрце]] 13-м томе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Encyclopædia Perthensis|«Encyclopædia Perthensis»|en|Encyclopædia Perthensis}} (1806 год{{Заўвага|Перавыдаваўся ў Лёндане ў 1807 годзе і ў [[Эдынбург]]у ў 1816 годзе}}), дзе таксама адзначалася назва «Litwa» і тое, што мова Літвы — славянскі дыялект ({{мова-en|«Lithuania, or Litwa <...> The language is a dialect of the Sclavonic»|скарочана}})<ref>Encyclopaedia Perthensis; or, Universal dictionary of Knowledge. Vol. XIII. — London, 1806. P. 285.</ref>. У прадмове да выдадзенай ў 1704 годзе кнігі «Лексикон треязычный», аднаго з галоўных слоўнікаў [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]], пісьменьнік і перакладнік {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фёдар Палікарпаў-Арлоў|Фёдар Палікарпаў-Арлоў|ru|Поликарпов-Орлов, Фёдор Поликарпович}}{{Заўвага|У рэдагаваньні і дапаўненьні «Лексикона треязычного» бралі ўдзел ураджэнец Рэчы Паспалітай {{Артыкул у іншым разьдзеле|Стэфан (Яворскі)||uk|Стефан (Яворський)}} і выпускнік Кіеўскай духоўнай акадэміі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Рафаіл (Краснапольскі)||uk|Рафаїл (Краснопольський)}}, а пры складаньні гэтага слоўніка Фёдар Палікарпаў-Арлоў карыстаўся рукапісным беларуска-лацінска-польскім слоўнікам XVII ст.<ref>Сперанский М. Н. Один из источников «Триязычного лексикона» Федора Поликарпова — рукописный белорусско-латинско-польский словарь XVII в. // Из истории русско-славянских литературных связей. — М., 1960. С. 205, 209.</ref>}} адзначыў літоўскую мову сярод славянскіх: «''Вместо же языка еврейскаго наш предпоставихом славенский, яко поистинне отца многих языков благоплоднейша. Понеже от него аки от источника неизчерпаема, прочиим многим произыти языком, сиречь польскому, чешскому, сербскому, болгарскому, литовскому, малороссийскому, и иным множайшым, всем есть явно''»<ref>Поликарпов-Орлов Ф. П. Лексикон треязычный, сиречь речений славенских, еллиногреческих и латинских сокровище. — Москва, 1704. [https://viewer.rusneb.ru/ru/000199_000009_004091708?page=9&rotate=0&theme=white]</ref>. Першы прафэсійны расейскі літаратар {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Сумарокаў||ru|Сумароков, Александр Петрович}} (1717—1777), прыводзячы назвы зямлі на розных мовах, зазначаў: «''По Трансильвански Йерде : по Персидски Земин : а о Славенском, Польском и Литовском и поминать не чево; ибо сии языки теже, что и наш''»<ref>Полное собрание всех сочинений в стихах и прозе покойнаго действительнаго статскаго советника, ордена св. Анны кавалера и Лейпцигскаго ученаго собрания члена, Александра Петровича Сумарокова. Ч. X. — Москва, 1782. [https://books.google.by/books?id=33NdAAAAcAAJ&pg=PA128&dq=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A+%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj1uraa38DzAhWoQ_EDHcgPAFo4tAEQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A&f=false С. 128].</ref>. Францускі прафэсар мэдыцыны {{Артыкул у іншым разьдзеле|Жан Аструк||en|Jean Astruc}} у 1768 годзе зазначаў, што «[[каўтун]] (Koltun) — літоўская назва для {{мова-la|Plica|скарочана}}»{{Заўвага|{{мова-la|«Koltun, hoc eft, Paxillus, nomen Lithuanicum Plicæ»|скарочана}}}}<ref>Astruc J. De morbis venereis libri novem. — Neapoli, 1768. [https://books.google.by/books?id=li9QR0lQ1SUC&pg=PA408#v=onepage&q&f=false P. 408].</ref>, «koltun у літоўскай мове значыць {{мова-la|Paxillum|скарочана}}»{{Заўвага|{{мова-la|«Koltun, lithuanice Paxillum significant»|скарочана}}}}<ref>Astruc J. De morbis venereis libri novem. — Neapoli, 1768. [https://books.google.by/books?id=li9QR0lQ1SUC&pg=PA408#v=onepage&q=lithuanice&f=false P. 69].</ref>. У 1791 годзе віленскі земскі судзьдзя [[Тадэвуш Корсак]] прамаўляў на [[Чатырохгадовы Сойм|Чатырохгадовым Сойме]] зь «літоўскім акцэнтам», які ўражваў палякаў<ref>Юргайціс Р. Парламенцкая дзейнасць паслоў з віленскага сойміка ў сойме Рэчы Паспалітай у 1717—1793 гг. // [[ARCHE Пачатак]]. № 6 (105), 2011. С. 109.</ref><ref>Помнікі беларускага пісьменства 18-га стагоддзя / Уклад. А. Дайліда, Г. Ціванова, М. Свістунова. — Менск, 2021. С. 49.</ref>. У канцы XVIII ст., ужо за часамі [[Расейская імпэрыя|расейскага панаваньня]], беларуская мова працягвала называцца літоўскай. Гэтак, прызначаны кіраваць новаўтворанай [[Менская япархія|Менскай япархіяй]] [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Урадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] [[Віктар Садкоўскі]], адданы маскоўскай гаспадыні [[Кацярына ІІ|Кацярыне ІІ]], пагражаў беларускім сьвятарам на [[Слуцак|слуцкім]] эпархіяльным зборы: «''Я вас скорэню, знішчу, штоб і языка не было вашого проклятого ''літовского'' і вас саміх; я вас у зсылкі парассылаю альбо ў салдаты пааддаю, а сваіх з-за кардону пановажу!''»<ref name="Дубавец-Сагановіч-1994-235">Дубавец С., Сагановіч Г. [https://knihi.com/Siarhiej_Dubaviec/Starazytnaja_Litva_i_sucasnaja_Letuva.html Старажытная Літва і сучасная Летува] // {{Літаратура/З гісторыяй на Вы|2к}} С. 235.</ref><ref>{{Літаратура/Русіфікацыя: царская, савецкая, прэзыдэнцкая (2010)|к}} С. 5.</ref><ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-325"/>. У 1806 годзе расейскі царкоўны гісторык, археограф і біліёграф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўген (Балхавіцінаў)||ru|Евгений (Болховитинов)}}, камэнтуючы ў сваім «Гістарычным слоўніку аб расейскіх пісьменьніках» сьцьверджаньне [[Шыман Старавольскі|Шымана Старавольскага]] пра зробленыя [[Ян з Глогава|Янам з Глогава]] (настаўнікам [[Францішак Скарына|Францішка Скарыны]]{{Заўвага|Існуе вэрсія, што Францішак Скарына мог працягнуць і выдаць пераклад, распачаты яго настаўнікам Янам з Глогава<ref>Владимировас Л. Всеобщая история книги: Древний мир. Средневековье. Возрождение. — М.: Книга, 1988. С. 201.</ref>}}) пераклады кнігаў бібліі на «славянскую мову» — мову Вялікага Княства Літоўскага<ref>Яцухна В. Скарыназнаўчая спадчына Вацлава Ластоўскага // Спадчына Скарыны: да 500-годдзя беларускага кнігадрукавання : зб. навуковых артыкулаў : у 2 ч. Ч. 1 / рэдкал. : А. Ермакова (гал. рэд.) [і інш] ; М-ва адукацыі Рэспублікі Беларусь, Гомельскі дзярж. ун-т імя Ф. Скарыны. — Гомель : ГДУ імя Ф. Скарыны, 2017. С. 61.</ref> — адзначаў, што той напраўду перакладаў іх на літоўскую мову{{Заўвага|{{мова-ru|«Но оба они ошибаются по незнанию подлинного Словянского языка. Потому что Глоговенский переводил упомянутые книги не на Славянский, а на Литовский язык, на коем они и напечатаны в Кракове»|скарочана}}}}<ref>Друг просвещения. Ч. 1, 1806. [https://books.google.by/books?id=WCloAAAAcAAJ&pg=PA100&dq=%D0%B3%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjZ_7LQhoz0AhWsR_EDHamUA3oQ6AF6BAgCEAI#v=snippet&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A&f=false С. 100].</ref>. Гэты ж аўтар у іншым сваім слоўніку (1827 год) азначаў «Катэхізіс вялікі» Л. Зізанія як ад пачатку «напісаны на літоўскай мове» ({{мова-ru|«писанный <...> на Литовском языке»|скарочана}})<ref> Словарь исторический о бывших в России писателях духовного чина греко-российской церкви. Т. 2. — СПб., 1827. [https://books.google.by/books?id=M91dAAAAcAAJ&pg=PA4&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A+%22%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%A3%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiGi9bxzY30AhU1SPEDHTyUCsI4lgEQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A%20%22%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%A3%22&f=false С. 4].</ref>, такое азначэньне гэтага выданьня як ўкладзенага «на літоўскай мове» даў яшчэ ў 1822 годзе расейскі выдавец і філёляг {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мікалай Грэч||be|Мікалай Іванавіч Грэч}}{{Заўвага|{{мова-ru|«Зизаний сочинил еще на Литовском языке большой Катихизис»|скарочана}}}}<ref>Опыт краткой истории руской литературы. — СПб., 1822. [https://books.google.by/books?id=kMFLAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A&f=false С. 62].</ref>. У 1807 годзе нямецкі географ {{Артыкул у іншым разьдзеле|Георг Гасэль||ru|Гассель, Георг}} у сваёй працы пра Расейскую імпэрыю<ref>Hassel H. Statistischer Abriss des Russischen Kaisertums nach seinen neuesten politischen Beziehungen. — Nürnberg — Leipzig, 1807. S. 92.</ref> пісаў пра славянскі народ ліцьвінаў (літоўцаў), праваслаўных, якія жылі сярод палякаў у Віленскай, Гарадзенскай, Менскай, Магілёўскай і Віцебскай губэрніях і зазначаў, што яны карыстаюцца сваёй асобнай мовай<ref name="Zaprudzki-2013-95">[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/%d0%97%d0%b0%d0%bf%d1%80%d1%83%d0%b4%d1%81%d0%ba%d1%96_%d0%9d%d0%b0%d0%b7%d0%b2%d1%8b%20%d0%b1%d0%b5%d0%bb%20%d0%bc%d0%be%d0%b2%d1%8b_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. Рэд. М. Прыгодзіча. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2013. С. 95.</ref>. У выдадзенай у [[Харкаў|Харкаве]] працы «Найноўшы нарыс правілаў расейскай граматыкі»<ref>Новейшее начертание правил Российской грамматики, на началах всеобщей основанных. — Харьков, 1810. С. 28.</ref> (1810 год) {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Арнатоўскі||uk|Орнатовський Іван}} называў беларусаў літоўцамі і сьцьвярджаў, што «''паўночна-заходняя частка Расеі запазычыла многа словаў, а яшчэ больш канчаткаў, уласьцівых мове літоўцаў''»<ref name="Zaprudzki-2013-96">[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/%d0%97%d0%b0%d0%bf%d1%80%d1%83%d0%b4%d1%81%d0%ba%d1%96_%d0%9d%d0%b0%d0%b7%d0%b2%d1%8b%20%d0%b1%d0%b5%d0%bb%20%d0%bc%d0%be%d0%b2%d1%8b_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. Рэд. М. Прыгодзіча. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2013. С. 96.</ref>. [[Адам Міцкевіч]] (1798—1855), які паводле сьведчаньня свайго сучасьніка Максымільяна Маркса, размаўляў з каханай Марыляй Верашчакай па-беларуску, а свае першыя вершы, не напісаныя, а агучаныя ўслых, прамаўляў па-беларуску<ref>Корбут В. [https://www.polskieradio.pl/396/8226/Artykul/2810981,%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81-%D1%81%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D1%87%D1%8B%D1%9E-%D1%88%D1%82%D0%BE-%D0%9C%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87-%D1%81%D0%B2%D0%B0%D0%B5-%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%88%D1%8B%D1%8F-%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%88%D1%8B-%D1%81%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%9E-%D0%BF%D0%B0%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%83 Маркс сведчыў, што Міцкевіч свае першыя вершы складаў па-беларуску], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё]], 23 верасьня 2021 г.</ref>, і паводле гісторыка беларускай літаратуры [[Мікола Хаўстовіч|Міколы Хаўстовіча]], зрэдку называў мову сваіх твораў «ліцьвінскай»<ref>Хаўстовіч М. Наш Міцкевіч // XIX стагоддзе: Навукова-літаратурны альманах. Кн. 1. — {{Менск (Мн.)}}: БДУ, 2000. С. 3.</ref>, клапаціўся пра захаваньне і перадачу дзецям мясцовага вымаўленьня<ref>[[Станіслаў Станкевіч (кнігар)|Станкевіч С.]] Беларускія элементы ў польскай рамантычнай паэзіі. — Вільня, 2010. С. 201.</ref>: {{Цытата|...няраз слухаючы нас, ён уздыхаў, што ў нас бясколерны, чужаземскі акцэнт. Ён бы хацеў чуць з нашых вуснаў мову сьпеўную, літоўскую, якая была яму мілейшая за ўсё. {{арыгінал|pl|...nieraz słycząc nas mówiących, wzdychał, że mamy akcent bezbarwny, cudzoziemski. On byłby chciał słyczeć w naszych ustach tę mowę spewną, litewską, która nadewszystko była mu miłą.}} |Gorecka A. Wspomnienia o Adamie Mickiewiczu. — Kraków, 1897. S. 76.}} [[Файл:Литовско-русский словарь, составленный в 1596 году Лаврентием Зизанием (1849).jpg|значак|Тытульны аркуш [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянска]]-беларускага слоўніка [[Лаўрэнці Зізані|Лаўрэнція Зізанія]] ў публікацыі 1849 году]] У 1836 годзе расейскі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхаіл Пагодзін||ru|Погодині, Михаил Петрович}} пісаў пра Ўкраіну: «''Прыйшлі жа туды яшчэ пазьней літоўцы або беларусцы, з [[Гедзімін]]ам, і ўвялі ў пісьмовы ўжытак сваю мову''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Пришли же туда еще позднее Литовцы или Белорусцы, с Гедемином, и ввели в письменное употребление свой язык»|скарочана}}}}<ref>Погодин М. П. Записка о древнем языке русском // Известия Императорской академии наук по отделению русского языка и словестности. Т. 5, 1836. С. 82.</ref>{{Заўвага|Тым часам у афіцыйным часопісе Міністэрства народнай асьветы Расейскай імпэрыі за 1836 год прафэсар [[Маскоўскі ўнівэрсытэт|Маскоўскага ўнівэрсытэта]] гісторык і этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Сьнегіроў||ru|Снегирёв, Иван Михайлович}} у сваім артыкуле «Латинская синонимика в Германии», зьмешчаным у радзьдзел «Науки и словестность», прыводзіў варыянты славянскага слова «хлеб»: «''по Малорос. хлиб, на Польском по Варшавскому и Краковскому произношению хлиб, а по Литовскому хлеб (chleb)''»<ref>Журнал Министерства Народного Просвещения. 1836. Ч. 9. [https://books.google.by/books?id=3dljAAAAcAAJ&pg=PA470&dq=%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%83+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%83&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjUv6_5g9nzAhUpQvEDHYb9CtUQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%83%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%83&f=false С. 470].</ref>}}. Расейскі пісьменьнік і выдавец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Павел Свіньін||be|Павел Пятровіч Свін’ін}} у 1839 годзе адзначаў, што ўкраінская мова за [[Чарнігаў|Чарнігавым]] зьмяняецца на літоўскую ({{мова-ru|«Язык Малороссийский <...> за Черниговым изменяется в Литовский»|скарочана}})<ref>Картины России и быт разноплеменных ее народов : Из путешествий П. П. Свиньина. Ч. 1. — СПб., 1839. С. 313—314.</ref>. У 1841 годзе расейскі пісьменьнік і аўтар шматлікіх падручнікаў расейскай мовы Іван Пенінскі ў прадмове да трэцяга выданьня «Славянскай хрэстаматыі», у якое ён дадаў вытрымкі зь [[Літоўская Мэтрыка|Літоўскай мэтрыкі]], зазначаў<ref>Пенинский И. С. Славянская хрестоматия, или Избранные места из произведений древнего отечественного наречия. — СПб.: Тип. Деп. нар. прос., 1841. [https://books.google.by/books?id=DmJcAAAAcAAJ&pg=PR6&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjMw6W6or7zAhWKRfEDHaYZDYI4WhDoAXoECAsQAg#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC&f=false С. VI].</ref>: «''Бракавала таксама ранейшым выданьнях Хрэстаматыі артыкулаў, якія пазнаёмілі б выхаванца з мовамі Беларускай і Літоўскай, слушна названымі мовай Заходне-Рускай; і ў гэтых адносінах кніга папоўненая цяпер здавальняльна''» ({{мова-ru|«Недоставало также в прежних изданиях Хрестоматии статей, которые познакомили бы воспитанника с языками Белорусским и Литовским, страведливо названными языком Западно-Русским; и в этом отношении книга пополнена теперь удовлетворительно»|скарочана}}){{Заўвага|Гэтае ж сьцьверджаньне паўтараецца ў прадмове да чацьвертага выданьня (1843 год)}}. У 1849 годзе расейскі этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Сахараў||ru|Сахаров, Иван Петрович}} апублікаваў [[Царкоўнаславянская мова|царкоўнаславянска]]-беларускі слоўнік [[Лаўрэнці Зізані|Лаўрэнція Зізанія]] пад назвай «Літоўска-рускі слоўнік» ({{мова-ru|«Литовско-русский словарь»|скарочана}})<ref>Сахаров И. П. Сказания русского народа. Т. 2. — СПб., 1849. С. 119.</ref>, у 1869 годзе ў часопісе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Филологические записки||ru|Филологические записки}} адзначалася: «''Слоўнік Л. Зізанія належыць да літоўскай пісьменнасьці. У ім славянскія словы, іншаземныя тлумачацца літоўскай мовай, бо і сам складальнік быў родам зь Літвы''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Словарь Л. Зизания принадлежит грамотности Литовской. В нем слова Славянские иностранные объясняются речью Литовскою потому что и сам составитель был родом из Литвы»|скарочана}}}}<ref>Филологические записки. Вып. 1, 1869. [https://books.google.by/books?id=n1lKAAAAcAAJ&pg=RA1-PA10&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE+%22%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%8A%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiRkKWd_o30AhWdQ_EDHQz1D_04HhDoAXoECAMQAg#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%8E&f=false С. 9].</ref>, а ў 1872 годзе пісьменьнік і пэдагог {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Чудзінаў||ru|Чудинов, Александр Николаевич}} пісаў пра слоўнік Л. Зізанія, што «''аўтар родам зь Літвы, таму ўсе тлумачэньні словаў ім робяцца на літоўскай мове''» ({{мова-ru|«Так как автор родом из Литвы, то и все объяснения слов им делаются на Литовском языке»|скарочана}})<ref>О преподавании отечественнаго языка: Очерк истории языкознания в связи с историей обучения родному языку, с приложением библиографического указателя. — Воронеж, 1872. [https://books.google.by/books?id=DdtdAAAAcAAJ&printsec=frontcover&dq=%D0%9E%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D1%8A+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F&hl=ru&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D1%8A&f=false С. 201].</ref>. Народжаны на [[Жамойць|Жамойці]] гісторык і археоляг {{Артыкул у іншым разьдзеле|Тадэвуш Валянскі||be|Тадэвуш Валянскі}} ў 1854 годзе залічваў літоўскую мову да славянскіх: «''…трэба валодаць веданьнем усіх найгалоўнейшых, прынамсі, цяпер яшчэ жывых гаворак славянскіх, якімі лічацца: руская, польская, чэская, сэрба-далмацкая, ілірыйская, вэнэдзкая альбо вэндзкая і літоўская''»{{Заўвага|{{мова-ru|«...должно обладать знанием всех главнейших, по крайней мере, теперь ещё живых наречий славянских, которыми почитаются: русское, польское, чешское, сербо-далматское, иллирийское, венедское или вендское и литовское»|скарочана}}}}<ref>Воланский Т. [https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%9E%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%8F%D1%82%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2,_%D0%BE%D0%B1%D1%8A%D1%8F%D1%81%D0%BD%D1%8F%D1%8E%D1%89%D0%B8%D1%85_%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%8F%D0%BD%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%8E_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8E/%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B5 Описание памятников, объясняющих славяно-русскую историю] // Новые материалы для древнейшей истории славян вообще и славяно-руссов в особенности с лёгким очерком истории русов до Рождества Христова. Вып. I—III. — М., 1854; переизд.: СПб., 1995.</ref>. У часопісе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вестник Европы (1866—1918)|«Вестник Европы»|ru|Вестник Европы (1866—1918)}} (1866 год) гісторык і этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фэактыст Хартахай||ru|Хартахай, Феоктист Авраамович}} адзначаў: «''у справах Літоўскага пасольскага прыказу захоўваецца ярлык [[Мэнглі I Гірэй|Мэнглі Гірэя]], перакладзены на тагачасную літоўскую мову. У гэтым ярлыку адзін татарскі ўрад [землямера] называецца адпаведным яму літоўскім урадам „[[каморнік]]а“''»{{Заўвага|{{мова-ru|«В делах литовского посольского приказа находится ярлык Менгли-Гирея, который переведен на тогдашний литовский язык. В этом ярлыке один татарский чин [землемера] назван соответствующим ему литовским чином „коморника“»|скарочана}}}}<ref>Хартахай Ф. Историческая судьба крымских татар (статья вторая) // Вестник Европы. Т. 2, 1866. [https://books.google.ru/books?id=FwYYAAAAYAAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%BA&f=false С. 213].</ref>. Этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхаіл Дзьмітрыеў||be|Міхаіл Аляксеевіч Дзмітрыеў}} у сваім «Зборніку песень, казак, абрадаў і звычаяў сялянаў Паўночна-Заходняга краю» (1869 год) зазначаў, што «''Пахаваньне ў сялянаў Дзісьненскага і Вялейскага паветаў называецца літоўскім словам „хаўтуры“''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Похороны у простолюдинов Дисненского и Вилейского уездов называются Литовским словом „хаутуры“»|скарочана}}}}<ref>Дмитриев М.А. Собраніе пѣсен, сказок, обрядов и обычаев крестьян Сѣверо-западнаго края. — Вильна, 1869. [https://books.google.by/books?id=zwLkAAAAMAAJ&pg=PP7&dq=%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B5+%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%BA%D1%8A,+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D1%8F%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjmkeiLtcz5AhWD8LsIHcEID5EQ6AF6BAgHEAI#v=snippet&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A%20%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%BC%D1%8A&f=false С. 211].</ref>. Гісторык і краязнаўца {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сямён Пісараў||ru|Писарев, Семён Петрович}} у сваёй публікацыі ад 1897 году ўдакладняў, што старажытная частка (цэнтар) [[Смаленск]]у — Княская мясцовасьць — гістарычна называлася «''па-літоўску проста „[[Горад|места]]“''»{{Заўвага|{{мова-ru|«…бывшей Княжеской местности, по-литовски просто: „места“»|скарочана}}}}<ref>Писарев С. П. Было ли перенесение мощей святых мучеников Бориса и Глеба из Вышгорода в Смоленск. — Смоленск, 1897. [https://books.google.by/books?id=Z2SsMAAC6BQC&pg=PA52&dq=%D0%B2%D1%8B%D0%B6%D0%B3%D0%BB%D0%B8+%D0%BC%D1%A3%D1%81%D1%82%D0%BE,+%D1%86%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B8+%D0%B8+%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%80%D0%B8&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj09Jb_rb35AhVjMOwKHdHcDyQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q&f=false С. 52].</ref>. Захаваліся сьведчаньні, што яшчэ ў сярэдзіне XIX ст. на захадзе [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]] мясцовыя жыхары называлі беларускую мову літоўскай<ref>Этнографический сборник, издаваемый Имп. Русским географическим обществом. Вып. 3. — СПб., 1858. С. 105.</ref>{{Заўвага|Падобныя зьвесткі прыводзяцца ў трэцім томе выданьня «Живописная Россия» (1882 год)<ref>Живописная Россия. Т. 3. — СПб. — Москва, 1882. [https://books.google.by/books?id=D4U1AQAAMAAJ&pg=PA448&dq=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A+%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj63IXp1cDzAhVcSfEDHTbbC084RhDoAXoECAgQAg#v=onepage&q=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A%20%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A&f=false С. 448].</ref>: {{мова-ru|«Около Свислочи, Крынок, Яловки и м. Гродка живут уже настоящие (как называют там) «дзекалы» или дэкалы со своим языком, называемым здесь литовским»|скарочана}}}}: {{Цытата|На ўсходзе і паўночным усходзе яна мяжуе з мовай уласна беларускай, якая ў мясцовых жыхароў называецца літоўскай. Гэтай мовай гавораць ужо каля [[Сьвіслач (горад)|Сьвіслачы]], [[Крынкі|Крынак]], [[Ялоўка|Ялоўкі]] і каля мястэчку [[Гарадок (Беластоцкі павет)|Гарадку]], пры якім сустракаюцца гэтыя два адценьні. {{арыгінал|ru|На востоке и северо-востоке он граничит с языком собственно белорусским, который у здешних жителей называется «литоуским». Этим языком говорят уже около Сьвислочи, Крынок, Яловки и около мест. Гродка, при котором втречаются эти два оттенка.}}|Заметки о западной части Гродненской губернии // Этнографический сборник. Вып. 3. — СПб., 1858. С. 105.}} [[Файл:Jan Stankievič. Ян Станкевіч (1920-29).jpg|значак|[[Ян Станкевіч]]]] У 1839 годзе ўкраінскі і расейскі лінгвіст, гісторык і этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхайла Максімовіч||uk|Максимович Михайло Олександрович}} зазначаў, што беларускую мову дакладней называць літоўска-рускай і даваў наступнае тлумачэньне: ва Ўкраіне гэтую мову называюць проста літоўскай, а тых, хто ёй гаворыць — ліцьвінамі, адпаведна і [[Старадубскі павет|паўночна-заходняя частка Чарнігаўскай губэрні]], дзе гавораць па-беларуску, называецца ўжо Літвой<ref>Максимович М. А. История древней русской словесности. Кн. 1. — Киев, 1839. [https://books.google.by/books?id=rkVBAQAAIAAJ&pg=PA97&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwivxqmDrb7zAhVbQ_EDHUVbD8g4bhDoAXoECAcQAg#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC&f=false С. 97].</ref>. Тое, што вакол [[Гародня (Гараднянскі раён)|Гародні]] і [[Новае Места (Бранская вобласьць)|Новага Места]] гавораць ужо «па-літоўску», адзначаў яшчэ ў 1786 годзе ўкраінскі гісторык і этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Апанас Шафорнскі||uk|Шафонський Опанас Филимонович}}<ref>Черниговского наместничества топографическое описание. — Киев, 1851. [https://books.google.by/books?id=z0pdAAAAcAAJ&pg=PA235&dq=%22%D1%82%D0%BE+%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%8C+%D0%BF%D0%BE+%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiktNeF2Lr5AhUNtKQKHbX_BCAQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&q=%22%D1%82%D0%BE%20%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%8C%20%D0%BF%D0%BE%20%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%22&f=false С. 233].</ref>, таксама ў загадзе Чарнігаўскай кансысторыі ад 1761 году паведамлялася пра жыхароў Старадубшчыны, што тыя гавораць «па-літоўску»<ref>Древности. Т. 1, вып. 3. — М., 1899. [https://books.google.by/books?id=vb4KAAAAIAAJ&pg=PA37&lpg=PA37&dq=%D0%BF%D0%BE-%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D1%83&source=bl&ots=zelw46sEM1&sig=ACfU3U15xCPP2oswTZ_NnbNBIE0bNapcXA&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjYnZXmkr35AhUY7qQKHUWbBY0Q6AF6BAgREAM#v=onepage&q&f=false С. 37].</ref>. У 4-м томе часопісу {{Артыкул у іншым разьдзеле|Biblioteka Warszawska||pl|Biblioteka Warszawska}} за 1848 год захавалася сьведчаньне, што «''…палякі звычайна называюць беларускую (крывіцкую) мову літоўскай, а літоўскую{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскую»}} — жамойцкай''» ({{мова-pl|«...Polacy język biało-ruski (krzywicki) powszechnie nazywają litewskim, a litewski żmudzkim»|скарочана}}<ref>Biblioteka Warszawska. T. 4, 1848. [https://books.google.by/books?id=dm5lAAAAcAAJ&pg=PA435&dq=powszechnie+nazywaj%C4%85+litewskim,+a+litewski+%C5%BCmudzkim&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiVhrLjkN70AhXB8rsIHZLnCOgQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=powszechnie%20nazywaj%C4%85%20litewskim%2C%20a%20litewski%20%C5%BCmudzkim&f=false S. 435].</ref>){{Заўвага|Сам аўтар нататкі (J. Szreder) лічыць, што гэтая замена нібыта адбываецца з прычыны «''невуцтва''» ({{мова-pl|«Tylko niewiadomość popełnić może taką zamianę»|скарочана}}). Тым часам у 1832 годзе народжаны на Жамойці сьвятар і мовазнаўца Калікст [[Касакоўскія|Касакоўскі]] абраў для сваёй граматыкі летувіскай мовы назву «Граматыка жамойцкай мовы» ({{мова-pl|Grammatyka języka żmudzkiego|скарочана}} або {{мова-lt|Kałbrieda leźuwio źiamaytiszko|скарочана}})<ref>Subačius G. Kalikstas Kasakauskis // Visuotinė lietuvių enciklopedija. T. IX (Juocevičius — Khiva). — Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 2006. P. 521.</ref>. А польскі гісторык літаратуры {{Артыкул у іншым разьдзеле|Караль Эстрэйхэр||pl|Karol Estreicher (starszy)}}, якога называюць «бацькам польскай бібліяграфіі», у сваёй «Bibliografia Polska» (1888 год) азначаў надрукаваны ў Кёнігзбэргу першы поўны пераклад Бібліі на летувіскую мову як «''жамойцкую біблію''», «''біблію ў жамойцкай мове''» ({{мова-pl|«Biblia Żmudzka», «w języku żmudzkim»|скарочана}})<ref>Estreicher K. Bibliografia Polska. T. IX. — Kraków, 1888. S. [https://books.google.by/books?id=d3JmAAAAcAAJ&pg=PA527&dq=w+jezyku+zmudzkim&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi806izw-n1AhXF7rsIHbsaAFI4FBDoAXoECAkQAg#v=snippet&q=biblia%20%C5%BCmudzkim%20krolewiec&f=false 527], [https://books.google.by/books?id=d3JmAAAAcAAJ&pg=PA527&dq=w+jezyku+zmudzkim&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi806izw-n1AhXF7rsIHbsaAFI4FBDoAXoECAkQAg#v=snippet&q=biblia%20%C5%BCmudzka%201735&f=false CCCXLI].</ref>}}. Польскі этнограф [[Оскар Кольбэрг]] пры апісаньні [[Падляшша]] зазначаў, што жыхары яго паўночнай часткі «''размаўляюць на дыялекце руска-літоўскім, набліжаным да беларускага, які тут проста называюць літоўскім''»<ref name="Kolberg-1890-359">Kolberg O. Mazowsze: obraz etnograficzny. Mazowsze stare. Mazury. Podlasie. Tom V. — Kraków, 1890. [https://books.google.by/books?id=k_pLxc6D2oMC&pg=PA359&dq=ruskolitewski&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjklvv7j675AhWyMewKHZJwAkYQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=ruskolitewski&f=false S. 359].</ref>. [[Файл:Vacłaŭ Panucevič. Вацлаў Пануцэвіч (1930-39).jpg|значак|[[Вацлаў Пануцэвіч]]]] Мовазнаўца [[Яўхім Карскі]] ў сваім дакладзе пра старабеларускую мову, зробленым у 1893 годзе, прывёў некалькі назваў беларускай мовы, сярод якіх былі літоўская і літоўска-руская<ref name="Zaprudzki-2013-82">[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/%d0%97%d0%b0%d0%bf%d1%80%d1%83%d0%b4%d1%81%d0%ba%d1%96_%d0%9d%d0%b0%d0%b7%d0%b2%d1%8b%20%d0%b1%d0%b5%d0%bb%20%d0%bc%d0%be%d0%b2%d1%8b_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. Рэд. М. Прыгодзіча. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2013. С. 82.</ref>. Яшчэ ў 1825 годзе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||be|Пётр Іванавіч Кёпен}} прапаноўваў называць беларускую мову літоўска-рускай<ref>Кеппен П. Рец. на: Калайдович К., Строев П. Обстоятельное описание славяно-российских рукописей, хранящихся в Москве в библиотеке графа Федора Андреевича Толстова // Библиографические листы, 19. Санкт-Петербург, 1825. С. 267—268.</ref> і абгрунтоўваў гэта тым, што ўкраінцы называлі беларускую мову літоўскай і што такі лінгвонім сустракаецца ў катэхізьме XVII ст. [[Лаўрэнці Зізані|Лаўрэнція Зізанія]]<ref>[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] Аб навуковай рэцэпцыі беларускай мовы ў Расіі ў першай палове ХІХ стагоддзя // Мовазнаўства. Літаратуразнаўства. Фалькларыстыка. XV Міжнародны з’езд славістаў (Мінск, 20-27 жніўня 2013 г.): Даклады беларускай дэлегацыі. Рэдкал. А. Лукашанец і інш. — {{Менск (Мінск)}}, Беларуская навука, 2013. С. 37—52.</ref>. Літоўска-рускую мову таксама згадвалі ў 1828 годзе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхайла Качаноўскі||uk|Михайло Каченовський}}<ref>Каченовский М. О снимке жалованной грамоты Великого князя Литовского Витовта каноникам виленским // Вестник Европы. № 22, 1828. С. 146.</ref>, у 1829 годзе — {{Артыкул у іншым разьдзеле|Павел Строеў||ru|Строев, Павел Михайлович}}<ref>Строев П. М. Обстоятельное описание старопечатных книг славянских и российских. — Москва, 1829. С. 6, 80, 120.</ref>, у 1852 годзе — Фёдар Галатузаў<ref name="Zaprudzki-2013-85">[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/%d0%97%d0%b0%d0%bf%d1%80%d1%83%d0%b4%d1%81%d0%ba%d1%96_%d0%9d%d0%b0%d0%b7%d0%b2%d1%8b%20%d0%b1%d0%b5%d0%bb%20%d0%bc%d0%be%d0%b2%d1%8b_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. Рэд. М. Прыгодзіча. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2013. С. 85.</ref>, у 1878 годзе — {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Каратаеў||be|Іван Пракопавіч Каратаеў}}<ref>Карский Е. Ф. Белоруссы. Т. 1. — Варшава, 1903. [https://books.google.by/books?id=Hbw6AQAAMAAJ&pg=PA411&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9+%22%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjh2qbZ5Yv0AhXIQvEDHQOfA30Q6AF6BAgGEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9%20%22%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A%22&f=false С. 411].</ref>, у 1890 годзе — {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пампей Бацюшкаў||uk|Батюшков Помпей Миколайович}}<ref>Батюшков П. Белоруссия и Литва. Исторические судьбы Северо-Западного края. — СПб., 1890. [https://books.google.by/books?id=30dbAAAAQAAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A&f=false С. 159].</ref>. Назву «руска-літоўская мова» ({{мова-ru|«Русско-Литовский язык»|скарочана}}) у 1854 годзе ўжыў гісторык і бібліёграф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхаіл Палудзенскі||ru|Полуденский, Михаил Петрович}}<ref>Временник Императоркого московского общества истории и древностей российских. Кн. 19, 1854. [https://books.google.by/books?id=N35fAAAAcAAJ&pg=RA4-PA25&dq=%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9+%22%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi35r_4go70AhUvQfEDHSnyCdoQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%B9%20%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D1%8A&f=false С. 25].</ref>. Назву «літоўска-славянская мова» ({{мова-ru|«литово-славянский язык»|скарочана}}) датычна беларускай мовы цытуе [[Мікалай Улашчык]] у біяграфічным нарысе [[Міхал Баброўскі|Міхала Баброўскага]]<ref>[[Мікалай Улашчык|Улащик Н. Н.]] Введение в изучение белорусско-литовского летописания. — М.: Наука, 1985. С. 41.</ref>. У 1918 годзе прафэсар славянскіх моваў і літаратураў [[Бэрлінскі ўнівэрсітэт|Бэрлінскага ўнівэрсітэту]] [[Аляксандар Брукнэр]] апублікаваў артыкул «Зь беларускай нівы» ({{мова-pl|«Z niwy białoruskiej»|скарочана}}), дзе падкрэсьліваў, што гістарычная літоўская — гэта беларуская мова, якая была [[Афіцыйная мова|афіцыйнай мовай]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], што гістарычныя ліцьвіны — гэта беларусы, а гістарычная літоўшчына — гэта беларушчына: «''…па-літоўску г. зн. па-беларуску пісаныя ўсе літоўскія акты, хронікі, статуты… …ліцьвін, г. зн. беларус… …літоўшчына, г. зн. беларушчына…''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Tento białoruski język ma własną przeszłość, wcześniejszą nierównie i światlejszą niż mało- lub wielkoruski, ale pod obcą, litewską nazwą w niej się ukrywa. Był bowiem językiem urzędowym na całej Litwie; po litewsku; t. j. białorusku spisywano akty, kroniki, statuty; on pierwszy w druku się pojawił, równocześnie z polskim, w Biblii doktora Skoriny w Pradze i Wilnie około 1520 r. <…> Więc mógł sobie niegdyś tuszyć Litwin, t. j. Białorus, że mowa jego i narodowość na całej Litwie każdą inną wyprze — losy zrządziły inaczej: wyparła mowę jego, a zamieniła narodowość wszechpotężna polszczyzna. …w grodach zaś litewskich, od Wilna do Witebska, osiadało mieszczaństwo polskie, bo po polsku mówiące i myślące a litewszczyzna, t. j. białoruszczyzna kątem około monasterów i cerkwi się kupiła. Już w 15 w. w aktach litewskich (białoruskich) spotykasz gęste wyrazy polskie… W 16 w. czytają jeszcze białoruscy Chodkiewicze, Tryznowie, Pacowie, Tyszkiewicze, Sapiehowie, Dorohostajscy, Kiszkowie po białorusku, otrzymują z kancelarii wileńskiej dyplomy i listy białoruskie…»|скарочана}}}}<ref>Brückner A. Z niwy białoruskiej. — Kraków, 1918. [https://polona.pl/item/z-niwy-bialoruskiej,Njc4NTg4MjY/4/#info:metadata S. 3]—5.</ref>. У 1922 годзе прафэсар гісторыі [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фэлікс Канечны||be|Фелікс Канечны}} апублікаваў артыкул з прапановай тэрміналягічна аддзяляць летувіскую мову ({{мова-pl|język letuwski|скарочана}}) ад гістарычнай літоўскай (беларускай), а таксама Летуву ({{мова-pl|Letuwa|скарочана}}) — ад гістарычнай Літвы і летувісаў ({{мова-pl|Letuwini|скарочана}}) — ад гістарычных ліцьвінаў{{Заўвага|Падобнае тэрміналягічнае разьмежаваньне ({{мова-pl|Letuwisi, letuwiski|скарочана}}) прапаноўваў яшчэ ў 1916 годзе польскі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Людвік Яноўскі||pl|Ludwik Janowski}}<ref>Janowski L. Litwa i Polska. — Lausanne, 1916. S. 5.</ref>, тым часам яшчэ ў 1837 годзе падобную назву народу ({{мова-ru|летувы|скарочана}}) выкарыстаў расейскі пісьменьнік зь [[Менскі павет|Меншчыны]] [[Фадзей Булгарын]]: {{мова-ru|«Все соседние народы Датчане, Германы, Скандинавы и Летувы или Литва <...> Славяне заняли часть земли, принадлежавшей древним Летувам, или Литве, в нынешней Пруссии, и часть Вендов даже смешалась с Летувами»|скарочана}}<ref>Булгарин Ф. Россия в историческом, статистическом, географическом и литературном отношениях. — СПб., 1837. С. 135, 149.</ref>}}: «''пасольства яго [Уладзіслава Ягайлы] у Кракаў (аб руцэ Ядвігі) не патрабавала перакладніка, бо яны выкарыстоўвалі беларускую мову. Тая мова вякамі лічылася „літоўскай“ і так нават часта называлася. У Польшчы нават ня ведалі пра існаваньне летувіскай мовы, пакуль яе не адкрыла парафіяльнае духавенства''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Poselstwo ego [Władysława Jagiełły] do Krakowa (o rękę Jadwigi) nie potrzebowały tłumacza, gdyż używały języka białoruskiego. Ten język uważany był przez wieki całe za „litewski“ i tak nawet często nazywany. W Polsce nawet nie wiedziano o istnieniu języka letuwskiego, aż dopiero odkryło go duchowieństwo parafjalne»|скарочана}}}}<ref>Koneczny F. Letuwa a Litwa // Przegląd Powszechny. Nr. 463, 1922. S. 41.</ref>. 18 сакавіка 1928 году гэтую прапанову абмяркоўвалі на паседжаньні Віленскага аддзелу [[Польскае гістарычнае таварыства|Польскага гістарычнага таварыства]], дзе Фэлікс Канечны выступіў зь лекцыяй «Этнаграфічная тэрміналёгія ў Вялікім Княстве Літоўскім», адзначаючы: «''у крыніцах часта ўпамінаецца літоўская мова, але маецца на ўвазе не летувіская мова, а беларуская. Афіцыйнай мовай у Вялікім Княстве Літоўскім была беларуская''»{{Заўвага|{{мова-pl|«W źródłach jest często mowa o języku litewskim, ale rozumieją one przez to nie język litewski, czyli letuwski, lecz białoruski. Językiem urzędowym w W. Ks. Lit. był język białoruski»|скарочана}}}}<ref>Ateneum Wilenskie. Z. 14, 1928. S. 215.</ref>. У 1926 годзе беларускі гісторык і мовазнаўца [[Ян Станкевіч]] на старонках віленскай газэты «[[Сялянская Ніва]]» зазначаў: ''«Вялікае значэньне мела імя Ліцьвін, Літва. Нашая мова часта завецца гэтым імем <…> Але нашыя продкі самі называлі сябе і далей па-старому: Крывіч, Ліцьвін, Крывія, Літва, мова крывіцкая, літоўская, руская»''<ref name="Stankievic-1926"/>. Пазьней ён папулярызаваў датычна беларускай мовы назву ''вялікалітоўская''{{Заўвага|А датычна Беларусі — назву ''Вялікалітва''}}, падрыхтаваў і выдаў на сродкі [[Вялікалітоўская фундацыя імя Льва Сапегі|Вялікалітоўскай (беларускай) фундацыі імя Льва Сапегі]] «Вялікалітоўска-расейскі слоўнік» ({{мова-en|Greatlitvan-Russian Dictionary|скарочана}}, {{мова-ru|великолитовско-русский словарь|скарочана}}), які захоўваецца ў найбуйнейшай у сьвеце [[Бібліятэка Кангрэсу|Бібліятэцы Кангрэсу]] [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]<ref>Мартыненка В. [https://knihi.com/Kastus_Travien/Bryhadny_hienieral.html Уводзіны]. Кастусь Травень. Брыгадны генерал, [[Knihi.com]]</ref>. А ў працах беларускага гісторыка [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]], які меў грунтоўную філялягічную падрыхтоўку і выдаваў у [[Чыкага]] навуковы часопіс «[[Litva]]», літоўская мова — гэта беларуская мова, як і ліцьвін — беларус, а Літва — Беларусь<ref name="Zlutka-1998">[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] [https://media.catholic.by/nv/n5/art16.htm Пра Вацлава Пануцэвіча] // [[Наша Вера]]. № 2, 1998.</ref>. === Балтыйская (неславянская) літоўская мова === {{Асноўны артыкул|Летувізацыя}} [[Файл:Catechismus in preüßnischer sprach, gecorrigiret und dagegen das deüdsche.jpg|значак|Першая друкаваная летувіская кніга<ref name="Panucevic-271"/><ref>[[Павал Урбан|Урбан П.]] [https://knihi.com/Paula_Urban/U_sviatle_histarycnych_faktau.html У сьвятле гістарычных фактаў (У сувязі з брашурай Л. С. Абэцэдарскага)]. — Мюнхэн — Нью-Ёрк: БІНІМ, 1972.</ref> («''у прускай мове''»), выдадзеная дзеля [[Прускія летувісы|жамойтаў («прусаў»)]] [[Самбія|Самбіі]]. [[Калінінград|Кёнігзбэрг]], 1545 г.]] Уласна літоўскія князі і баяры, пакінуўшы ў XIV—XV стагодзьдзяў у сваіх перакладных лацінскіх і нямецкіх граматах тузіны гутарковых беларускіх словаў і выразаў, не падалі ў іх ніводнага [[Балтыйскія мовы|балтыйскага слова]]{{Заўвага|Прытым, да прыкладу, хаця польская мова не была пісьмовай да XVI ст., ёсьць запісы ў сярэднявечных лацінамоўных крыніцах, якія падаюць прыклады польскай мовы і адназначна сьведчаць пра тое, што палякі размаўлялі на польскай мове, а запіс пра эстонскую мову сустракаецца яшчэ пад 1214 годам у хроніцы Генрыка Латвійскага: «лаўла, лаўла, паппі» («сьпявай, сьпявай, поп»)<ref name="Dajlida-2019-29">Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 29.</ref>}}<ref name="Dajlida-2019-29"/>. Паводле некаторых летувіскіх дасьледнікаў<ref>[https://www.litviny.net/10801079-108010891090108610881080109510771089108210801093-1076108610821091108410771085109010861074.html Летувіская мова з гістарычных дакумэнтаў паводле крытыка канцэпцыі ліцьвінізму летувіскага гісторыка Томаса Бараноўскага]{{ref-ru}}</ref>, адным зь першых, хто пісьмова зафіксаваў такое балтыйскае слова, стаў італьянскі гуманіст [[Філіп Калімах]] (1437—1496). Ён быў асабістым сакратаром караля і вялікага князя [[Казімер Ягелончык|Казімера Ягайлавіча]] і ў сваім творы, прысьвечаным жыцьцю польскага кардынала [[Зьбігнеў Алясьніцкі|Зьбігнева Алясьніцкага]], дае зьвесткі пра звычаі і мову ліцьвінаў: «''…хвалілі [Ліцьвіны] лясы, камяні, аддалённыя месцы, азёры і розныя пачвары, асабліва вужаку{{Заўвага|Спэцыфічнае стаўленьне да вужакаў — агульная асаблівасьць беларускага і летувіскага фальклёру{{зноска|Wilson|2012|Wilson|27}}, прытым гісторык [[Андрэй Катлярчук]] зьвяртае ўвагу на тое, што ўшанаваньне вужакаў нельга зьвязваць выняткова з [[Балты|балтыйскай]] традыцыяй, бо «Вужыны кароль» — гэта цэнтральны пэрсанаж міталёгіі [[Лужычане|лужыцкіх сэрбаў]]<ref>[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] Швэды ў гісторыі й культуры беларусаў. — {{Менск (Мінск)}}: Энцыклапедыкс, 2002. С. 137.</ref>}}, які на іх мове мае назву „Gyvotem“''»{{Заўвага|{{мова-la|«Litifani … ante omnia serpentem, quem Gyvotem lingua sua dicunt»|скарочана}}<ref>Callimachus Buonacorsi P. Vita et mores Sbignei Cardinalis // Pomniki dziejowe Polski. T. 6. — Warszawa, 1961. P. 245.</ref>}} ([[летувіская мова|па-летувіску]] ''gyvatė'' — гэта 'зьмяя', тым часам у беларускай міталёгіі «жывойтамі» называюць яшчарак — «зьмеяў на чатырох кароткіх лапах»<ref>Клімковіч І. [http://pawet.net/library/history/bel_history/dk/45/%D0%A6%D0%BC%D0%BE%D0%BA_%D0%B7_%D0%AE%D0%B1%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%BF%D0%BB%D0%BE%D1%88%D1%87%D1%8B.html Цмок з Юбілейнай плошчы] // [[Маладосьць (часопіс)|Маладосьць]]. № 7, 2011. С. 96.</ref><ref>Мяцеліца К. У пошуках жывойта // [[Маладосьць (часопіс)|Маладосьць]]. № 12, 2015. С. 148—149.</ref>). [[Файл:Samogitia-Samaide (A. Ortelius, 1570).jpg|значак|[[Жамойць]]: [[Жамойцкае староства|літоўская]] (Samogitia) і [[Малая Летува|пруская]] (Samaide)<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 271—272.</ref>. З атлясу «Theatrvm orbis terrarvm», 1570 г.]] У 1564 годзе польскі храніст [[Марцін Бельскі]] прывёў прыклад балтыйскай мовы ў сваёй [[Хроніка ўсяго сьвету|Хроніцы ўсяго сьвету]]{{Заўвага|Тым часам мовазнаўца [[Ян Станкевіч]] зьвяртае ўвагу на іншае сьцьверджаньне Марціна Бельскага, што [[пруская мова]] мае падабенства з мовай Літвы — той часткі Літвы, дзе гавораць [[куршаўская мова|куршаўскай мовай]] ({{мова-pl|«Rzecz Prusów podobna jest rzeczy Litwy, tej Litwy, która mówi językiem kurońskim»|скарочана}}). Такім парадкам польскі храніст фактычна разьмяжоўвае славянскую Літву зь яе балтыйская часткай, мову якой ён гэтым разам называе «куршаўскай»<ref>Станкевіч Я. Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. С. 651.</ref>. Сярод іншага, Марцін Бельскі яшчэ сьцьвярджаў, што «''Жамойты, а таксама Куршы, гавораць іначай, чым Літва''» ({{мова-pl|«Odmiennie mówią Żmódzinowie, takoż Kurowie, niż Litwa»|скарочана}}<ref>Słownik języka polskiego. T. 3. — Warszawa, 1814. [https://books.google.by/books?id=I1NRAAAAcAAJ&pg=PA977&dq=%C5%BBm%C3%B3dzinowie+bielski&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiXptHQq831AhVplP0HHTQQAuAQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=%C5%BBm%C3%B3dzinowie%20bielski&f=false S. 977].</ref>)}}: {{Цытата|Зь літоўскай мовай мы ўсе добра знаёмы, а як гавораць, быццам яна падобная на лацінскую. Мне так не здаецца, як у гэтых словах убачыш «Superatus hodie astus demonis, cum ipse sit cum suis demonibus ambiciosus» — «Isgaleta Jauesti Kitristas velino / Kuri saua sutrine Lampse velina»{{Заўвага|Тым часам [[Летувіская мова|па-летувіску]] азначаная фраза выглядае наступным чынам: «''Nugalėta jau šiandien velnio gudrystė, nors jis su savo demonais ir trokšta garbės''». У 1996 годзе летувіскі мовазнаўца [[Зігмас Зінкявічус]] мусіў прызнаць, што гэты тэкст «''занадта дэфармаваны''» ({{мова-it|«è troppo deformato»|скарочана}}<ref>Zinkevičius Z. Martynas Mažvydas e l'inizio della lingua scritta lituana // Res Balticae. 1996. P. 184.</ref>)}}. {{арыгінал|pl|Litewskiey mowy świadomismy wszyscy a iako powiedzaią żeby się zgadzała z Łacińską niezda mi się iako w tych słowiech obaczysz „Superatus hodie astus demonis, cum ipse sit cum suis demonibus ambiciosus“ „Isgaleta Jauesti Kitristas velino / Kuri saua sutrine Lampse velina“.}}|Kronika wszystkyego swyata. Wyd. 1564. S. 438.}} [[Файл:Lingua Samogitica (1690).jpg|значак|Надрукаваны ў Вільні ў 1690 годзе пераклад [[Папа|папскай]] булы на летувіскую мову, якая ў дакумэнце называецца «жамойцкай мовай» ({{мова-la|Lingua Samogitica|скарочана}}). Прызначаўся да чытаньня ў парафіях [[Жамойцкае біскупства|Жамойцкага біскупства]], якое ахоплівала ня толькі [[Жамойцкае староства]], але і [[Упіцкі павет|Ўпіцкі павет]], жыхароў якога за Расейскай імпэрыяй назвалі «[[Аўкштайты|аўкштайтамі]]» — «уласнымі літоўцамі»]] Апроч таго, летувіскія гісторыкі і мовазнаўцы, а таксама тыя<ref>[[Алег Дзярновіч|Дзярновіч А.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/dziarnovich/47/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D1%9E_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BC_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%BC.html Літоўская мова ў Вялікім Княстве Літоўскім] // Палітычная сфера. № 16—17 (1—2), 2011. С. 115—143.</ref>, хто іх цытуе, спрабуюць спасылацца на пэўныя сьведчаньні, у якіх не ўдакладняецца, што памянёная там «літоўская» ёсьць неславянскай (балтыйскай) або, увогуле, датычыцца [[Летувіская мова|жамойцкай (летувіскай) мовы]]: * Успамін [[Вітаўт]]а пра тое, што на Луцкім зьездзе манархаў у студзені 1429 году ён зьвярнуўся па-літоўску да [[Ягайла|Ягайлы]] ({{мова-la|«nos vero in lithwanico diximus ad vos»|скарочана}}), што адбылося калі побач з братамі былі толькі імпэратар [[Жыгімонт Люксэмбурскі]] і яго жонка<ref name="Urban-2001-106">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 106.</ref>. ** Раней Вітаўт у лацінскай грамаце ад 1420 году да імпэратара Жыгімонта Люксэмбурскага двойчы ўжыў славянскія тэрміны (''Szomoyth'', ''Somoyth'' — {{мова-be-old|Жомойть|скарочана}}) у называньні [[Жамойць|Жамойці]] і [[жамойты|жамойтаў]] (хоць у тагачасных лацінскіх тэкстах да іх дастасоўвалі назвы ''Samogitia'' і ''Samogiti''), кажучы, што іх гэтак называлі «ў літоўскай мове» ({{мова-la|Sed quod terra Samaytarum est terra inferior ad terram Lythwanie, ideo Szomoyth vocatur, quod in lythwanico terra inferior interpretatur <...> que terra in Lythwanico Somoyth quasi terra inferior appelatur|скарочана}})<ref name="Urban-2001-105-106">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105—106.</ref>. Пагатоў пазьнейшае асабістае ліставаньне паміж Вітаўтам і Ягайлам вялося на беларускай («рускай») мове{{Заўвага|Крыжацкі дыплямат Конрад Кібург, які ачольваў пасольства ў Вільню ў 1397 годзе, засьведчыў у сваіх нататках, пакінутых у форме дзёньніка, што вялікі князь Вітаўт і ўвесь яго двор карысталіся рускай мовай (а таксама дадаў, што Вітаўт някепска ведаў нямецкую мову)<ref name="Urban-2001-115">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 115.</ref>}}<ref name="Urban-2001-107">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 107.</ref>. * Лічба гданьскіх мяшчанаў, якія ў 1492 годзе прыбылі ў Вільню дзеля сустрэчы з [[Казімер Ягайлавіч|Казімерам Ягайлавічам]] і [[Паны-Рада|Панамі-Радаю]] і ў час перамоваў сутыкнуліся з польскаю, літоўскаю і рускаю мовамі ({{мова-de|«Daruff wart manchfaldig handelt gehat itzundt Polnisch, itzundt Lithows, itzundt Reuszch»|скарочана}}). * Паведамленьне храніста [[Ян Длугаш|Яна Длугаша]] пра тое, што ў 1440 годзе вялікага князя [[Казімер Ягайлавіч|Казімера Ягайлавіча]], які нарадзіўся і выхоўваўся ў [[Кракаў|Кракаве]], па прыбыцьці ў Вільню мясцовыя баяры [[Алелька Ўладзімеравіч]], [[Васіль Пуцята]] і [[Юры Сямёнавіч]] навучалі літоўскай мове і мясцоваму праву ({{мова-la|«Pauci qui remanserant, odio et arte Lithuanorum tempore succedente exclusi sunt, veriti, ne native affect plus esset Polonis quam Lithuanis affectus, officials Lithuanos adiungung et ipsum linguam et mores suos instruunt»|скарочана}}) ** Увогуле, падобныя спробы з боку летувісаў атаясаміць усякі гістарычны ўпамін «літоўскай мовы» менавіта зь летувіскай мовай адзначаліся ўжо ў пачатку XX ст., калі [[Міхал Піюс Ромэр]] з спасылкай на летувіскае выданьне «Lietuvis» за 1907 год сьцьвярджаў, нібы апошні афіцыйны дакумэнт па-летувіску склалі ў [[Белая Царква (Кіеўская вобласьць)|Белай Царкве]] ваявода кіеўскі [[Адам Кісель]], ваявода смаленскі [[Юры Караль Глябовіч|Юры Глябовіч]], [[Стольнік вялікі літоўскі|стольнік]] Вінцэнт Гасеўскі і падсудак браслаўскі Міхал Касакоўскі{{Заўвага|Гэты «''ліст на літоўскай мове''» ўпамінаецца ў працы польскага гісторыка XVII ст. {{Артыкул у іншым разьдзеле|Лаўрын Ян Рудаўскі|Лаўрына Яна Рудаўскага|pl|Wawrzyniec Jan Rudawski}}: {{мова-la|«Quibus enim rationibus persuaderent surenti multitudini, se legatos et commissarios esse, quos ubique iuris gentium praerogatiua securos reddit, communicatis itaque in unum confiliis, in quo tunc rerum et fortunae articulo versarentur, Ianussio duci Radiuilio Lituana lingua secretis literis scripserunt»|скарочана}}<ref>Historiarum Poloniae ab excessu Vladislai iv ad pacem Olivensem vsque libri ix, seu, Annales regnante Ioanne Casimiro Poloniarum. — Varsaviae et Lipsiae, 1755. [https://books.google.by/books?id=SjtD6h1inW0C&pg=PA85&dq=%22lituana+lingua%22&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiq9oGDqsL5AhVR6LsIHZSjBNIQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=lingua&f=false P. 85].</ref>}}. Абсурднасьць гэтага сьцьверджаньня паказаў яшчэ ў 1912 годзе гісторык [[Лявон Васілеўскі]]<ref>Wasilewski L. Litwa i Białoruś: przeszłość — teraźniejszość — tendnecje rozwojowe. — Kraków, 1912. S. 157.</ref>. На пашыраную ўжо ў тыя часы «манію» ўглядаць у кожным літоўскім паводле назвы мовы гістарычным дакумэнце жамойцкую мову зьвяртаў ўвагу ў 1918 годзе гісторык літаратуры і мовазнаўца [[Аляксандар Брукнэр]] («''…сёньняшні літваман гатовы падумаць, што тое пра яго жамойцкую гаворку мова; нават… у „літоўскім“ лісьце русіна Кісяля ўгледзелі помнік жамойцкай мовы''»)<ref>Brückner A. Z niwy białoruskiej. — Kraków, 1918. [https://polona.pl/item/z-niwy-bialoruskiej,Njc4NTg4MjY/5/#info:metadata S. 4]—5.</ref>. * Два наказы аналягічнага зьвесту вялікага князя [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]] намесьніку [[Жыжмары|жыжмарскаму]] ад 3 жніўня 1511 году (''«Вялелі есма ў таго касьцёла жыжмарскага меці каплана, што бы ўмеў па­літоўскі казаці, і містра»'') і [[Эйшышкі|эйшыскаму]] плябану ад 27 студзеня 1524 году ({{мова-la|«…presbyteros idoneos, quorum saltem unus idiomate Lithuanico praedicare populo Dei bene sciat et debeat»|скарочана}}). ** Раней за памянёныя наказы, у верасьні 1501 году [[Віленскія біскупы|віленскі біскуп]] [[Войцех Табар|Альбэрт Табар]] атрымаў ад вялікага князя [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандра]] грамату, паводле якой змог на свой погляд прызначаць ксяндзоў, пажадана такіх, якія б валодалі «літоўскай гаворкай»{{Заўвага|У той час набажэнствы і казаньні спраўляліся на лацінскай мове}}. У грамаце пералічвалася 28 парафіяльных касьцёлаў, у тым ліку ў [[Ліда|Лідзе]], [[Беліца|Беліцы]], [[Быстрыца|Быстрыцы]], [[Слонім]]е, [[Валожын]]е, [[Краснае|Красным Сяле]], [[Маладэчна|Маладэчне]], [[Радашкавічы|Радашкавічах]], [[Койданава|Койданаве]], а таксама тры касьцёлы на [[Падляшша|Падляшшы]] (у [[Гонядзь|Гонядзі]] і ваколіцах). Апроч відавочна нелетувіскага геаграфічнага ахопу, гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, што гэтая пажаданая ў тым часе «моўная рэформа» не пакінула ніякіх сьлядоў, якія б маглі пацьвердзіць факт ужываньня жамойцкай (летувіскай) мовы ў набажэнствах ня толькі пералічаных, але ўвогуле, хоць якой парафіі<ref name="Urban-2001-32-33">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 32—33.</ref>. Увогуле жа, пра тое, што ў [[Віленскае біскупства|Віленскім біскупстве]] пад літоўскай разумелася не балтыйская мова, таксама сьведчыць статут гэтага біскупства ад 1669 году, які забараняў даваць [[Бэнэфіцыя|бэнэфіцыі]] іншаземцам, якія не ведаюць ''літоўскай'' ({{мова-la|litvanica|скарочана}}) мовы, і загадваў прамаўляць казані ў касьцёлах дыяцэзіі паводле чаргі «''адну ў літоўскай мове, адну ў польскай''» ({{мова-la|«alteram in litvanica, alteram in polonica»|скарочана}})<ref>Fijałek J. Uchrześcijanienie Litwy przez Polskę // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. — Kraków, 1914. [https://books.google.by/books?id=C_gKAAAAIAAJ&pg=PP7&dq=Fija%C5%82ek.+Uchrze%C5%9Bcijanienie+Litwy+przez+Polsk%C4%99+//+Polska+i+Litwa+w+dziejowym+stosunku.&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiom4-fv-z3AhUAS_EDHXgrAbMQ6AF6BAgIEAI#v=snippet&q=alteram%20in%20litvanica&f=false S. 312].</ref><ref>[http://vkl.by/articles/531 Віленскі сінод 1669] // {{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 131.</ref>. * Запіс пад 1529 годам у [[Мэтрыка Вялікага Княства Літоўскага|Мэтрыцы Вялікага Княства Літоўскага]], дзе судовы выканаўца Васіль Бялянін (пра якога вядома толькі, што ён «русін» з ВКЛ без удакладаньня — зь [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускай]] або з украінскай яго часткі) засьведчыў, што баярын гаспадарскі Пятро Сумарок спрабаваў пры ім падкупіць сьведак з-пад [[Эйшышкі|Эйшышкаў]] размаўлячы зь імі «''па-літоўскі''». * Цытата зь Віленскага мескага статуту ад 18 лістапада 1551 году, каб выклік на суд і вырак суду абвяшчаўся «''po polsku i po litewsku, i po rusku, aby wszyscy, ktorzy by słuchali, rozumieli''». * Паведамленьне пра адстаўку ў 1538 годзе лаўніка Ковенскай магдэбургіі немца Андрэаса Войта з прычыны няведаньня ім літоўскай мовы ({{мова-de|«…er sproch halben dem, er im litauischen nicht wol erfaren sei»|скарочана}}). {{Падвойная выява|справа|Zmudzki Ięzyk (1783).jpg|98|Samogitico (1851).jpg|116|Старонкі каталёгаў бібліятэк у [[Гарадзішча (вёска, Пінскі раён)|Гарадзішчы]] і [[Крэтынга|Крэтынзе]], на якіх мова выдадзеных у Літве і Прусіі летувіскіх кніг азначаецца як жамойцкая}} Як адзначае беларускі гісторык [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Уладзімер Арлоў]], напраўду не існуе нават ускосных пацьверджаньняў таго, што вялікія князі гаварылі па-летувіску. Прытым з гістарычных крыніцаў вядома, што ў час выправаў углыб [[Жамойць|Жамойці]] гаспадары і віленскія ўраднікі бралі з сабой перакладнікаў<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 105.</ref>. Тым часам у першым летувіскім катэхізьме, выдадзеным ў 1545 годзе, летувіская мова называецца «прускай», а ў тэксьце дзьвюх наступных кніг (1547 і 1559 гады) назва мовы не ўпамінаецца<ref name="Panucevic-271">{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 271.</ref>. Толькі ў 1579 годзе, па сьмерці герцага прускага [[Альбрэхт Гогенцолерн|Альбрэхта Гогенцолерна]], які быў ініцыятарам летувіскага кнігадрукаваньня, выйшаў летувіскі катэхізм, дзе мова выданьня азначалася як летувіская. Гэтая назва замацавалася ў наступных летувіскіх кнігах<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 273.</ref>. {{Падвойная выява|справа|Dictionarium trium lingvarum in usum studiosae iuventutis (Dictionary of the Polish-Latin-Lithuanian languages) by Konstantinas Sirvydas, Vilnius, 1713.jpg|102|Moksłas skaytima raszto lękiszko del mazu waykialu (in Lithuanian language), Vilnius, 1766.jpg|112|Вокладкі першых летувіскіх слоўніка {{мова-la|Dictionarium trium linguarum|скарочана}} (налева) і лемантара {{мова-lt|Moksłas skaytima raszto lękiszko del mazu waykialu|скарочана}} або {{мова-pl|Nauka czytania pisma polskiego dla małych dziatek|скарочана}} (направа)}} Павал Урбан адзначае той факт, што малітоўнікі і катэхізмы, перакладзеныя на жамойцкую мову, пачалі выкарыстоўвацца ў Жамойці ў другой палове XVI ст. Менавіта дзякуючы выдавецкай дзейнасьці кніжнікаў-перакладнікаў сьпярша ў Прусіі («[[Малая Летува|Малой Летуве]]»), а потым і ў Вільні (з 1595 году<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 274.</ref>), мова жамойтаў атрымала статус «літоўскай мовы»<ref name="Urban-2001-33">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 6, 33.</ref>. Страту з гэтай і шэрагу іншых прычынаў у другой палове XVI ст. старога значэньня назвы «літоўская мова» на карысьць жамойцкай мовы адзначае таксама [[Вацлаў Пануцэвіч]]<ref>{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 277.</ref>. [[Файл:Zmudzki ięzyk (1773).jpg|значак|Біскуп [[Ян Дамінік Лапацінскі]] азначае летувіскую мову кнігі як жамойцкую ({{мова-pl|«Zmudzki ięzyk»|скарочана}}). Вільня, 1773 г.]] Як падкрэсьлівае гісторык і літаратуразнаўца [[Іван Саверчанка]], у XVI ст. раньнія ідэолягі жамойцкага (летувіскага) нацыянальнага руху, найперш пісьменьнікі і багасловы [[Марцін Мажвід]], [[Мэльхіёр Пяткевіч]], [[Мікалай Даўкша]] і [[Канстанцін Шырвід]], пачалі актыўна ўжываць тэрмін «літоўская мова» ў дачыненьні да гістарычна жамойцкай мовы. Абапіраючыся выняткова на этнічныя фантазіі ды показкі, яны назвалі свой народ «літоўцамі»<ref>[[Іван Саверчанка|Саверчанка І.]] Aurea mediocritas. Кніжна-пісьмовая культура Беларусі. Адраджэнне і ранняе барока. — {{Менск (Мінск)}}: Тэхналогія, 1998. С. 14.</ref>, што ўрэшце выявілася працяглай у часе блытанінай і шматлікімі супярэчнасьцямі. У прадмове да першай выдадзенай у Вялікім Княстве Літоўскім летувіскай кнігі — «Катэхізму» ({{мова-lt|Kathechismas arba mokslas kiekwienam priwalvs|скарочана}}, 1595 год) — [[Мікалай Даўкша]] сьцьвярджаў, што пераклаў яго «''на ўласную мову нашу летувіскую''»<ref name="Nasievic-2005"/>, аднак у прадмове да перавыданьня 1605 году ўжо ананімны перакладнік сьцьвярджаў, што папярэднік пераклаў катэхізм на жамойцкую мову і таму летувісы скардзіліся: «''Ня маем катэхізму летувіскага''»<ref name="Sviazynski-2005-209"/>. Паводле тлумачэньня летувіскага мовазнаўцы [[Зігмас Зінкявічус|Зігмаса Зінкявічуса]]{{Заўвага|У 1993 годзе [[Зігмас Зінкявічус]] заклікаў замяніць навуковы тэрмін [[старабеларуская мова]] «больш карэктным» — «канцылярская славянская мова Літоўскай дзяржавы»<ref>[[Мікалай Нікалаеў|Нікалаеў М.]] [https://xn--d1ag.xn--e1a4c/pub/arche/html/2003-5/nika503.html Вільня і Літва ў расейскім друку] // [[ARCHE Пачатак]]. № 5 (28), 2003.</ref>}}, у кнігах XVII ст. усталяваліся тры варыянты пісьмовай летувіскай мовы — заходні (мова летувісаў у [[Прусія|Прусіі]] — «[[Малая Летува|Малой Летуве]]»), заснаваны на заходнежамойцкім дыялекце<ref name="Dziarnovic-2012">[[Алег Дзярновіч|Дзярновіч А.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/dziarnovich/52c/%D0%9F%D0%BE%D1%88%D1%83%D0%BA%D1%96_%D0%90%D0%B9%D1%87%D1%8B%D0%BD%D1%8B:_%27%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0%27_%D1%96_%27%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%8C%27_%D1%83_%D1%81%D1%83%D1%87%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D1%96%D1%96.html Пошукі Айчыны: «Літва» і «Русь» у сучаснай беларускай гістарыяграфіі] // Палітычная сфера. № 18—19 (1—2), 2012. С. 30—53.</ref>, блізкі да яго сярэдні, заснаваны на гаворках ваколіцаў [[Кейданы|Кейданаў]] (выкарыстоўваўся ў Жамойцкіх [[Жамойцкае староства|старостве]] і [[Жамойцкае біскупства|біскупстве]] Вялікага Княства Літоўскага і называўся жамойцкай мовай{{Заўвага|Факт называньня ў Вялікім Княстве Літоўскім мовы летувісаў (у тым ліку мовы прускіх жамойтаў у «[[Малая Летува|Малой Летуве]]») ''жамойцкай'' яшчэ ў 1821 годзе засьведчыў нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Фатэр||en|Johann Severin Vater}} у сваёй працы «Die Sprache der alten Preussen»: «''У мясцовасьцях, дзе жылі надровы і скалвы [«Малая Летува»]... да гэтага часу захавалася літоўская мова; там ёсьць друкаваныя біблія, граматыкі, слоўнікі, і менавіта яна вядомая ў пэўнай ступені выняткова пад імем літоўскай, у той час як у колішнім Вялікім Княстве Літоўскім мае назву жамойцкай''» ({{мова-de|«In den Gegenden, wo ehemals die Nadrauer und Schalauer wohnten, d. i. von Memel, Tilse, Ragnit, Insterburg bis Gumbinnen, hat sich noch bis auf den heutigen Tag der Gebrauch der Litthauischen Sprache erhalten; die Bibel, Sprachlehren, Wörterbücher sind in derselben gedruckt, und sie ist es, welche gewissermassen ausschliesslich unter dem Namen der Litthauischen bekannt ist, während die des ehemals Grossherzogl. Litthauens den Namen der Schamaitischen führt»|скарочана}})<ref>Vater J. S. Die Sprache der alten Preussen. — Braunschweig, 1821. [https://books.google.by/books?id=bpJJAAAAcAAJ&pg=PR12&dq=den+Namen+der+Schamaitischen&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiSldqi1ej0AhVvgf0HHchpCSEQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=den%20Namen%20der%20Schamaitischen&f=false S. XII].</ref>. Пагатоў, у 1781 годзе гэта таксама засьведчыў нямецкі філёляг і гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Абрагам Пэнцэль||de|Abraham Jakob Penzel}}: «''...шмат [«літоўскіх» кніг, якія аўтар прывёз у мясцовую бібліятэку з Кёнігзбэргу] дадалося зь Вільні <...> дзе яна [«літоўская мова» — паводле прускіх кніг] называецца жамойцкай, бо гэтай мовай гавораць не ўва ўсім Вялікім Княстве Літоўскім, а толькі ў яго правінцыі, якая завецца Жамойцю''» ({{мова-de|«Ich habe viel Litauisches, Lettisches, und Estonisches aus Königsberg mitgebracht; die zwen letztern Fächer nicht, aber das erstere sehr stark aus Wilna vermehrt, welches um desto merkwurdiger ist, weil das Litauische, welches man hier spricht, (man nennt es Samogitisch, weil diese Sprache nicht im ganzen Großherzogthum Litauen, sondern nur in der Provinz, die den Nahmen Schamaiten, Samogitia, führt, gesprochen wird,) merklich vom preußischen Dialekt abweicht, und theils mit rußischen, theils lettischen Worten durchspickt ist»|скарочана}})<ref>Journal zur Kunstgeschichte und zur allgemeinen Litteratur. 10. Theil, 1781. [https://books.google.by/books?id=mslbAAAAcAAJ&pg=PA236&dq=man+nennt+es+Samogitisch&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi3ytrc5uj0AhUBh_0HHQKID4MQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=man%20nennt%20es%20Samogitisch&f=false S. 236].</ref>}}) і ўсходні — уласна «летувіская мова»<ref name="Sviazynski-2005-209">[[Уладзімер Сьвяжынскі|Свяжынскі У.]] Літоўская мова // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 209.</ref>. Адпаведна, першыя летувіскія кнігі, выдадзеныя Даўкшам, былі на сярэднім варыянце летувіскай мовы — жамойцкай мове, а ўжо ў пачатку XVIII ст. (1705 год) усходні варыянт пісьмовай летувіскай мовы (уласна «летувіская мова»), што, паводле Зінкявічуса, грунтаваўся на [[Віленскі павет (ВКЛ)|прывіленскіх]] дыялектах, цалкам зьнік<ref name="Kascian-2009">Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.</ref>. Прытым Зінкявічус зазначае, што ''«для летувіскай мовы сытуацыя была катастрафічнай, ёй не давалі разьвівацца, выштурхоўвалі з агульнага ўжытку ды й друкаваць пісьмовыя тэксты па-летувіску было цяжка»''. З гэтай прычыны летувіскія мовазнаўцы імкнуцца падкрэсьліваць ''«адзінства арэалу летувіскай мовы праз палітычную мяжу паміж Вялікім Княства Літоўскім і Прусіяй»''{{Заўвага|Тым часам яшчэ ў 1874 годзе ў лічбе [[Маскоўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Маскоўскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]] зазначалася, што ў [[Прусія|Прусіі]] ўсіх летувісаў, што жывуць у [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], называюць жамойтамі ({{мова-ru|«В Пруссии называют Жемайтами всех Литовцев, живущих в России, хотя, собственно говоря, Жемайты (Жмудь) составляют только часть их»|скарочана}})<ref>Отчет о состояниях и действиях Императорского Московского университета за 1874 год. — Москва, 1875. [https://books.google.by/books?id=zO81AAAAIAAJ&pg=RA2-PA14&dq=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A+%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj49u3-18DzAhU-Q_EDHYsCD-E4UBDoAXoECAkQAg#v=onepage&q=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A%20%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A&f=false С. 14].</ref>. Зь іншага боку, жамойцкі біскуп у Расейскай імпэрыі [[Мацей Казімер Валанчэўскі|Мацей Валанчэўскі (Валанчус)]] (1801—1875) азначаў прускіх летувісаў як жамойтаў, якія «''гавораць па-жамойцку, маюць жамойцкія кнігі і вывучаюць жамойцкую мову''» ({{мова-lt|«...daug yra žemaičių katalikų, kurie tačiau gyvena dailiai, šneka žemaitiškai, turi knygų, mokos rašto žemaitiško»|скарочана}})<ref>Pocytė S. Mažosios ir Didžiosios Lietuvos integracijos problema XIX a. — XX a. pradžioje // Sociologija. Mintis ir veiksmas. Nr. 1—2, 2001. P. 78—79.</ref>. Зрэшты, у 1882 годзе нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Адальбэрт Бэцэнбэргер||en|Adalbert Bezzenberger}}, які лічыцца заснавальнікам балтыйскай філялёгіі, пакінуў сьведчаньне, што летувісы ў Расейскай імпэрыі называлі прускіх летувісаў жамойтамі, а іх мову — жамойцкай, тым часам самі прускія летувісы называлі жамойтамі ўсіх расейскіх летувісаў ({{мова-de|«Der gemeine russische Litauer aber versteht unter Žemaiten alle diejenigen seiner landsleute, welche über seinen horizont hinaus nach westen wohnen. So erklärte zum biespiel ein Litauer, mit dem ich mich in [[Біржы|Birsen]] über seine muttersprache unterhielt, das preussische süd-Litauisch, das ich damals sprach, für žemaitisch. Umgekehrt nenuen die preussischen Litauer alle jenseits der grenze wohnenden Litauer „Žemaiten“»|скарочана}})<ref>Bezzenberger A. Litauische Forschungen: Beiträge zur Kenntniss der Sprache und des Volkstumes der Litauer. — Göttingen, 1882. [https://books.google.by/books?id=PpMWAAAAYAAJ&pg=PA38&dq=Die+preussischen+Litauer+sch%C3%A4tzen+die+%C5%BDemaiten+gering+,+die+%C5%BEemaitische+sprache+gilt+ihnen+f%C3%BCr+unfein+und+in+folge+dessen+r%C3%BCmpfen+die+s%C3%BCdlicher&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjE3eKd-5z1AhXc7rsIHeFmAeUQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=Die%20preussischen%20Litauer%20sch%C3%A4tzen%20die%20%C5%BDemaiten%20gering%20%2C%20die%20%C5%BEemaitische%20sprache%20gilt%20ihnen%20f%C3%BCr%20unfein%20und%20in%20folge%20dessen%20r%C3%BCmpfen%20die%20s%C3%BCdlicher&f=false S. 38].</ref>. А ў 1900 годзе на старонках прускага летувіскага часопісу {{Артыкул у іншым разьдзеле|Saulėteka||lt|Saulėteka}} зазначалася, што прускія летувісы ня толькі называюць расейскіх летувісаў «жамойтамі», але і лічаць гэтых жамойтаў такім жа чужым народам, як расейцаў або палякаў ({{мова-lt|«Kas pažįsta arčiaus prūsų pusės lietuvius, tas gerai mato, kad maskoliškoji Lietuva su savo gyventojais yra visai nepažįstama jiems šalis; jie jos ir nenori pažinti, nelaikydami tų, kaip jie vadina «Žemaičių», ne per savo viengenčius; jų akyse žemaitis, tai tiek, ką maskolius ar lenkas»|скарочана}})<ref>Pocytė S. Mažosios ir Didžiosios Lietuvos integracijos problema XIX a. — XX a. pradžioje // Sociologija. Mintis ir veiksmas. Nr. 1—2, 2001. P. 80.</ref>}}, прызнаючы той факт, што летувіскія граматыкі і слоўнікі доўгі час (да канца XVIII ст.) складаліся і друкаваліся галоўным парадкам у Прусіі<ref name="Kascian-2009"/>. {{Падвойная выява|справа|PEDELIS MIROS Saldźiausi medi Kriźiaus JESUSA Pona Sawimp turis inriszta (in Lithuanian language) by Vincentas Karafa, Vilnius, 1746.jpg|109|Pawinastis krykscionyszkas Arba Pamoksłas trumpas (in Lithuanian language), 1781.jpg|105|Летувіскія кнігі (Вільня, 1750 г. і Варшава, 1781 г.), мова якіх на вокладках азначаецца як жамойцкая}} Адзіным выдадзеным на тэрыторыі ВКЛ да канца XVIII стагодзьдзя слоўнікам летувіскай мовы стаў «Слоўнік трох моваў» [[Канстанцін Шырвід|Канстанціна Шырвіда]]<ref>Schmalstieg W. R. [http://www.lituanus.org/1982_1/82_1_03.htm Early Lithuanian Grammars] // Lituanus. Vol. 28, Nr. 1, 1982.</ref> (выйшаў з друку каля 1620 году ў Вільні і перавыдаваўся ў 1629, 1631, 1642, 1677, 1713 гадох), у якім, аднак, не падавалася назвы трэцяй (летувіскай) мовы<ref>Szyrwid K. [https://books.google.by/books?id=-PZPAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false Dictionarium trium linguarum]. — Vilna, 1713.</ref> (хоць выдадзены ў 1683 годзе таксама пры Віленскай езуіцкай акадэміі першы друкаваны слоўнік [[Латыская мова|латыскай мовы]] дакладна падаваў назву гэтай мовы ўжо ў самім сваім назове — «Dictionarium Polono-Latino-Lotavikum…»), вынікам чаго стала наступнае дадатковае азначэньне ў шэрагу навуковых працаў XIX ст.: «''польскі, лацінскі і жамойцкі''» ({{мова-la|Poln. Lat. et Samogiticae|скарочана}}<ref>Adelung J. H. Mithridates, oder allgemeine Sprachenkunde. Band 2. — Berlin, 1809. [https://books.google.by/books?id=o6kKAQAAIAAJ&pg=PA709&dq=Dictionarium+trium+linguarum+Samogiticae&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwisnYrN2uj0AhVeiv0HHY3MDIgQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=Dictionarium%20trium%20linguarum%20Samogiticae&f=false S. 709].</ref><ref>Vater J. S. Litteratur der Grammatiken, Lexica und Wörtersammlungen aller Sprachen der Erde. — Berlin, 1815. [https://books.google.by/books?id=5gUCAAAAQAAJ&pg=PA133&dq=dictionarium+trium+samogit.&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjKp9LR-uj0AhVgh_0HHd_LA1wQ6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=dictionarium%20trium%20samogit.&f=false S. 133].</ref><ref name="Kiopen-1827-103">Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. 103.</ref><ref>Magazin, herausgegeben von der Lettisch-Literarischen Gesellschaft. — Mitau, 1828. S. 65.</ref>, {{мова-de|Das lateinisch-polnisch-samogitische Wörterbuch|скарочана}}<ref>Winkelmann E. Bibliotheca Livoniæ historica. — St. Petersburg, 1870. [https://books.google.by/books?id=IdXEOzDAQz4C&pg=PA45&dq=in+samogitischen+sprache&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiw1-eptun1AhUxSPEDHQJbB544ggEQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=in%20samogitischen%20sprache&f=false S. 45].</ref>) — як і ў некалькіх каталёгах бібліятэк на тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага ({{мова-pl|«Dykcyonarz Łacinsko-polski i Zmudzki»|скарочана}}<ref>Pacevičius A. Vienuolynų bibliotekos Lietuvoje 1795—1864 m. — Vilnius, 2005. P. 186.</ref>, {{мова-la|«Synonyma Latino-Polono-Samogitica»|скарочана}}<ref>Lebedys J. Lietuvių kalba XVII—XVIII a. viešajame gyvenime. — Vilnius, 1976. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=WxIHAQAAIAAJ&dq=%C5%BCmudzki+vie%C5%A1ajame&focus=searchwithinvolume&q=synonyma+latino P. 115].</ref>). Першая на тэрыторыі ВКЛ летувіская граматыка выйшла ў 1737 годзе на сярэднім варыянце пісьмовай летувіскай мовы (жамойцкай мове)<ref name="Sviazynski-2005-209"/> і мела назву «''Лучнасць моваў Літвы, апісаная паводле граматычных законаў галоўнага дыялекту гэтага княства, і да карыстаньня старанным нэа-[[палямон]]ам прызначаная з дазволу старэйшых''»<ref>[https://www.litviny.net/104310881072108410721090108010821080-1089108310861074107210881080-10861087108010891072108510801077-11031079109910821072.html Граматыкі і слоўнікі летувіскай мовы паводле крытыка канцэпцыі ліцьвінізму летувіскага гісторыка Томаса Бараноўскага]{{ref-ru}}</ref> ({{мова-la|Universitas Linguarum Litvaniae in Principali Ducatus Ejusdem Dialecto Grammaticis Legibus Circumscripta. & in obsequium Zelorum Neo-Palaemonum Ordinata Permissu Superiorum|скарочана}}){{Заўвага|Тым часам надрукаваныя раней у [[Прусія|Прусіі]] пры падтрымцы прускіх уладаў летувіскія граматыкі мелі назвы: «Летувіская граматыка» ({{мова-la|Grammatica Litvanica|скарочана}}, Даніэль Кляйн, 1653 год), «Зборнік летувіскай граматыкі» ({{мова-la|Compendium Grammaticae Lithvanicae|скарочана}}, Хрыстафор Сапун, 1673 год), «Прынцыпы летувіскай мовы» ({{мова-la|Principium primarium in lingva Lithvanica|скарочана}}, Міхаэль Мёрлін, 1706 год)}}. Як і ў выпадку выдадзенага езуітамі слоўніка, праз фактычны брак у назове граматыкі назвы летувіскай мовы (хоць выдадзеная таго ж году граматыка латыскай мовы дакладна пазначала назву мовы ў назове — «Lotavica Grammatica…») у [[Рыга|рыскім]] навуковым выданьні 1844 году яе азначылі як «граматыку жамойцкай мовы» ({{мова-de|«eine Grammatik der schamaitischen (schmudischen) Sprache»|скарочана}})<ref>Magazin, hrsg. von der Lettisch-Literärischen Gesellschaft. Band 7, 1844. [https://books.google.by/books?id=xOtOAAAAcAAJ&pg=RA2-PA31&dq=schamaitischen+sprache&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjBp7b-8Ob1AhUOP-wKHTPfB244FBDoAXoECAkQAg#v=onepage&q=schamaitischen%20sprache&f=false S. 31].</ref>. Існуюць зьвесткі, што ў 1752 годзе ў Віленскай друкарні францішканаў выйшаў «Лемантар жамойцкі», які, аднак, не захаваўся<ref name="Dziarnovic-2011">[[Алег Дзярновіч|Дзярновіч А.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/dziarnovich/47/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D1%9E_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BC_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%BC.html Літоўская мова ў Вялікім Княстве Літоўскім] // Палітычная сфера. № 16—17 (1—2), 2011. С. 115—143.</ref>. Першы вядомы летувіскі лемантар у ВКЛ выйшаў паміж 1759—1761 гадамі (захаваліся выданьні 1763 і 1766 гадоў) і меў назву «''Навука чытаньня пісьма польскага для малых дзетак''» ({{мова-lt|Moksłas skaytima raszto lękiszko del mazu waykialu|скарочана}} = {{мова-pl|Nauka czytania pisma polskiego dla małych dziatek|скарочана}}), у выданьні 1783 году ён застаўся бяз польскай моўнай часткі і польскага назову, але ўжо з пазначэньнем у назове «''летувіскага пісьма''»: «''Навука чытаньня пісьма летувіскага для малых дзетак''» ({{мова-lt|Moksłas skaytima raszta lietuwiszka dieł mazu wayku|скарочана}})<ref name="Dziarnovic-2011"/>{{Заўвага|Разам з тым, назва летувіскай мовы ўсё ж зьявілася ў назове аднаго рэлігійнага выданьня з друкарні Віленскай езуіцкай акадэміі «Punkty kazan od adwentu az do postu. Litewskim iezykiem, z wytlumaczeniem na polskie. Przez ksiedza Konstantego Szyrwida» 1629 году, таксама згадваецца кніга Шырвіда «Clavis linguae Lituanicae» 1630 году (не захавалася ніводнага асобніка)}}. Тым часам у каталёзе бібліятэкі кляштару бэнэдыктынак у [[Гарадзішча (вёска, Пінскі раён)|Гарадзішчы]] ([[Пінскі павет|Піншчына]]), складзеным паміж 1783—1790 гадамі, асобнік летувіскага лемантара азначылі як «''Мокслас або лемантар жамойцкай мовы''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Moksłas czyli Elementarz Zmudzkiego Ięzyka»|скарочана}}}}<ref>Pacevičius A. Vienuolynų bibliotekos Lietuvoje 1795—1864 m. — Vilnius, 2005. P. 183.</ref>, таксама ў складзеным [[Адукацыйная камісія|Адукацыйнай камісіяй]] у 1773—1774 гадох інвэнтары Віленскай езуіцкай акадэміі адзначалася 100 асобнікаў «''жамойцкага лемантара''» ({{мова-pl|«Elementarz żmudzki»|скарочана}})<ref>Lietuvos TSR bibliografija. T. 1. — Vilnius, 1969. P. 266.</ref>. {{Падвойная выява|справа|Ziemaytiszki (1793).jpg|108|Ziemaytiszki (1793) (2).jpg|106|Лацінска-польска-жамойцкія слоўнікі месяцаў з кніг, надрукаваных у Вільні ў 1793 годзе}} Нягледзячы на спробы папулярызацыі ў XVII ст. назвы «літоўская мова» сярод літоўскіх жамойтаў (пры пасьпяховым замацаваньні гэтай назвы ў [[Прускія летувісы|прускіх жамойтаў]]), у [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] летувіская мова працягвала называцца і ўспрымацца менавіта як жамойцкая. Паводле зробленага польскім гісторыкам і дзяржаўным дзеячом [[Ян Гербурт|Янам Гербуртам]] перакладу тэксту [[Мельнскі мір|Мельнскага міру]], зьмешчанага ў працы «Statuta y Przywileie Koronne z Łácińskiego ięzyká na Polskie przełożone» (Кракаў, 1570 год), пры апісаньні межаў Прусіі адзначалася, што «''замак Мэмэль па-жамойцку завецца [[Клайпеда#Назва|Клайпеда]]''»{{Заўвага|{{мова-pl|«...zamek Memel ktory po Zmudzku zowe Klupedo»|скарочана}}}}<ref>Herburt J. Statuta y Przywileie Koronne z Łácińskiego ięzyká na Polskie przełożone. — Kraków, 1570. [https://books.google.by/books?id=YaHmofKR8m8C&pg=PT174&dq=po+zmudzku&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwicru31mt_0AhWRhv0HHSqYDuEQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=zmudzku&f=false S. 740].</ref><ref>Malinowski M. Dzieje Korony Polskiej i Wielkiego Ksiestwa Litewskiego od roku 1380 do 1535. — Wilno, 1847. [https://books.google.by/books?id=DiRaAAAAcAAJ&pg=PA489&dq=zmudzku+klajpeda&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjd2oC3wOD0AhVL8rsIHUo1AtkQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=zmudzku%20klajpeda&f=false S. 489].</ref>. Пры прызначэньні ў 1575 годзе [[Мэльхіёр Гедройц|Мэльхіёра Гедройца]] на Медніцкую катэдру неаднаразова падкрэсьлівалася, што ён «''валодае жамойцкай мовай''»{{Заўвага|{{мова-la|«...linguae Samogiticae, cum qua inter indigenas majore cum commmendatione atque fractu versari possit, peritum...»|скарочана}}<ref>Ivinskis Z. [https://www.aidai.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=4890:is&catid=311:5-gegu&Itemid=343 Merkelis Giedraitis arba Lietuva dviejų amžių sąvartoje] // Aidai. Nr. 5 (40), 1951.</ref>; {{мова-la|«...praeterea indigena huius patriae et linguam norit Samogiticam, qua tanto maiorem fructum in illa dioecesi facere possit»|скарочана}}<ref>Elementa ad Fontium Editiones. T. XXII. — Romae, 1970. [https://pau.krakow.pl/Elementa/tomy/Elementa_XXII_1970.pdf P. 132].</ref>; {{мова-la|«Accedit quod linguam illam Samogiticam bene novit»|скарочана}}<ref>Annales ecclesiastici. T. 2. — Romae, 1856. [https://books.google.by/books?id=uSw2AQAAMAAJ&pg=PA105&dq=%22linguam+Samogiticam&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwil5teDo-n1AhWVR_EDHZxZBww4FBDoAXoECAYQAg#v=onepage&q=Samogiticam&f=false P. 105].</ref>}}. Пры візытацыі Жамойцкага біскуства ў 1579 годзе абмяркоўвалася выняткова жамойцкая мова ({{мова-la|lingua Samogitica|скарочана}}) — як вусная мова мясцовага насельніцтва{{Заўвага|{{мова-la|«Interrog., an calleat linguam Samogiticam? — R.: Partim scio, quia fui in ista regione 18 annos...; Interrog., an isti parochiani soleant confiteri et communicare? — R.: Raro confitentur et non sunt in hac civitate quatuor vel quinque, qui istud faciant, — et facta replicatione dixit: Isti confitentur lingua Samogitica, — et iterum interogatus dixit: Parum servant festa et multi etiam comedant carnes tempore prohibito praesertim extra civitatem <...> Et iterum facta replicatione dixit: Ego intelligo confitentes Samogitice et etiam aliquantulum loquor, quia fui in istis regionibus 18 annos, — sed facta experientia ostendit se parum scire loqui Samogitice»|скарочана}}<ref name="Jablonskis-1973-189">Jablonskis K. Lietuvių kultūra ir jos veikėjai. — Vilnius, 1973. P. 189.</ref>}}. Складзеныя ў 1620—1752 гадох сьпісы навучэнцаў Папскай сэмінарыі ў Вільні разьмяжоўваюць літоўскую (lingua lituanica) і жамойцкую (lingua samogitica) мовы<ref>Grickevičius A. Popiežiškosios seminarijos Vilniuje studentų lietuvių ir žemaičių kalbų mokėjimas 1626−1651 m. // Lituanistica. Nr. 1, 1993. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=ngcWAQAAMAAJ&dq=lingua+litvanica+ir+lingua+samogitica&focus=searchwithinvolume&q=samogitica P. 61].</ref> — як і ліцьвінаў з жамойтамі<ref>Litwin H. Przynależność narodowa alumnów Seminarium Papieskiego w Wilnie 1582—1798. Przyczynek do badań nad świadomością narodową w Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych // Między Wschodem i Zachodem. Rzeczpospolita XVI—XVIII w. Studia ofiarowane Zbigniewowi Wójcickiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. — Warszawa, 1993. S. 64.</ref>. У 1631 годзе пры прызначэньні на Медніцкую катэдру народжанага на Жамойці [[Мэльхіёр Гейш|Мэльхіёра Гейша]] староства генэральны жамойцкі [[Геранім Валовіч]] зазначаў, што той «''вольна валодае жамойцкай мовай…, якой амаль не валодаў ніводны біскуп да цяперашняга часу''» ({{мова-la|«Et ita existimo, quia ipse callet linguam Samogiticam..., quam fere nullus Episcopus, praeter modernum, possedit»|скарочана}})<ref>Acta Nuntiaturae Polonae. [https://pau.krakow.pl/ANP/ANP_XXIV_1_1992.pdf T. XXIV, Vol 1]. — Romae, 1992. P. 391.</ref>. У 1647 годзе чацьверты сынод Жамойцкага біскупства пастанавіў перакласьці булу папы рымскага [[Урбан VIII|Урбана VIII]] менавіта на «''жамойцкую мову''» ({{мова-la|«lingua Samogitica translaram»|скарочана}}), таго ж году адпаведны тэкст зьмясьцілі ў кнізе «Synodus quarta dioecesis Samogitiae», надрукаванай у Вільні. Публікацыя жамойцкага перакладу тлумачылася ў пастанове сыноду тым, што некаторыя сьвятары і прапаведнікі перакручвалі зьмест булы «''ў мясцовай мове''»<ref>Zinkevičius. Reikšmingas žemaitiškas rankraštinis tekstas // Žodžių formos ir jų vartosena. — Vilnius, 1974, P. 172.</ref>. У 1690 годзе адпаведны тэкст папскай булы «''жамойцкай мовай''» зь невялікі зьменамі прывялі ў надрукаваным у Вільні зборніку дакумэнтаў Жамойцкага біскупства<ref>Collectanea: Constitutionum Synodalium Dioecesis Samogitiensis. — Vilnius, 1690. [https://books.google.by/books?id=VvBNZ9BNRgsC&pg=RA1-PA15&dq=Samogitica+lingua&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj3nuHIhOf1AhUwwQIHHWSKAVsQ6AF6BAgJEAI#v=snippet&q=samogitica&f=false P. 146].</ref>. Аршанскі шляхціч [[Адам Рыгор Каменскі Длужык]], які ў 1660 годзе трапіў у палон [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] (далей — на поўнач [[Сыбір]]ы), у сваім дзёньніку зазначаў, што мова [[Зыране|пярмі-зыранаў]] (заходнія суседзі [[Самадыйскія народы|самаедаў]]) мае падабенства з жамойцкай{{Заўвага|{{мова-pl|«I stąd się poczyna Permia, a Moskwa zowie ją Zyrany, którzy są ludzie dziwnego języka; mają wiarę ruską; powiadają, że ich chrzcił ś[w.] Stephan. Ludzie przemyślni, mianowicie w lasach, na wodzie, strzelcy z łuków. Język poszedł trochę na żmudzki»<ref>Kamieński-Dłużyk A. Diariusz więzienia moskiewskiego miast i miejsc // Warta, Książka zbiorowa ofiarowana ks. Fr. Bażyńskiemu. — Poznań, 1874. S. 380.</ref>|скарочана}}}}<ref>Грицкевич В. П. От Нёмана к берегам Тихого океана. — Мн.: Полымя, 1986.</ref>. Паводле выдадзенага ў 1691 годзе [[Жагоры|жагорскім]] намесьнікам дэкрэту, «''…навучыла тых словаў на гаспадара свайго Мацяша Стракша мовіць па-жамойцку: „Welne iszszłuok łowi ir banda io“''»{{Заўвага|{{мова-pl|«...nauczyła tych słów na gospodarza swego Matyasza Straksza mówić po Żmudzku: „Welne iszszłuok łowi ir banda io“»|скарочана}}<ref>Jucewicz L. A. Wspomnienia Żmudzi. — Wilno, 1842. [https://books.google.by/books?id=95kQAQAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=Wspomnienia+Zmudzi,+1842&hl=ru&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=%C5%BBmudzku&f=false S. 182].</ref>}}<ref name="Jablonskis-1973-291">Jablonskis K. Lietuvių kultūra ir jos veikėjai. — Vilnius, 1973. P. 291.</ref>. Рукапісная летувіская кніга 1707 году азначаецца на вокладцы як пераклад на жамойцкую мову: «''ператлумачаная з польскай на жамойцкую''» ({{мова-lt|«par[t]łumoczita isz Lynkiyska ąt Zemajty[szka]»|скарочана}})<ref>Kregždys R. Lietuvių kalbos polonizmų žodynas. — Vilnius, 2016. P. 200.</ref>. Польскі гісторык і лексыкограф [[Каспар Нясецкі]] ў 1737 годзе пісаў: «''…слова „гедрос“, паводле [[Мацей Стрыйкоўскі|Стрыйкоўскага]], у жамойцкай мове значыць сонца''»{{Заўвага|{{мова-pl|«...słowo Gedros, ''według Stryikow: fol: 355'', w Zmudzkim języku słońce znaczy»|скарочана}}}}<ref>Niesiecki K. Korona polska przy zlotej wolnosci. T. 2. — Lwów, 1738. [https://books.google.by/books?id=VVRJAAAAcAAJ&pg=PA194&dq=jezyku+zmudzkim&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjwzd_A7OH0AhUSSvEDHQBMA0cQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=jezyku%20zmudzkim&f=false S. 194].</ref>. Жамойцкай азначалася мова летувіскіх кніг XVIII ст., друкаваных у Вільні, Варшаве і [[Супрасьля|Супрасьлі]]: у назове кнігі 1750 году («''з польскай на жамойцкую мову перакладзеная''», {{мова-lt|«Isz Lankiszka Ziemaytiszkay iżguldita»|скарочана}}), у назове («''па-жамойцку вытлумачаная і друкаваная''», {{мова-lt|«ziamaytyszka ysztumocitas yr drukowatas»|скарочана}}) і ў тэксьце ({{мова-lt|«Ziemaytyszku liezuwiu»|скарочана}})<ref>1759 metų «Ziwatas». — Vilnius, 1998. [https://books.google.by/books?id=D8pMAQAAMAAJ&q=Ziemaytiszku&dq=Ziemaytiszku&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjLxezn6vT1AhWniv0HHXFKDVIQ6AF6BAgCEAI P. 5].</ref> кнігі 1759 году, якая перавыдалася ў 1787 годзе, а таксама ў назове кнігі 1781 году («''з польскай мовы на жамойцкую''», {{мова-lt|«isz Liezuwe Lękiszka ant ziemaytyszka»|скарочана}}), якая перадрукоўвалася ў 1806 і 1830 гадох. Каля 1750 году зь перавыданьнем каля 1762 і ў 1765, 1770, каля 1775, каля 1778 і ў 1798 гадох у Вільні друкавалі кнігу «''Жамойт на роднай мове славіць Пана Бога''» ({{мова-lt|«Ziemaytis prigimtu sawa lieżuwiu Pona Diewa garbin»|скарочана}})<ref>Lietuvos TSR bibliografija. T. 1. — Vilnius, 1969. P. 464—465.</ref>. У складзеным у 1772 годзе каталёзе бібліятэкі [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]] адзіную ў сьпісе цалкам летувіскую кнігу азначылі як жамойцкую ({{мова-la|«Samogitico idiomate»|скарочана}})<ref>Catalogus Auctorum Ordine Alphabetico dispositus in Bibliotheca Collegii Academiae Vilnensi S. I. reperibilium. — Vilnae, 1772. [https://virtus.mb.vu.lt/en/p/69/ P. 69].</ref>, адзіную кнігу на летувіскай мове азначылі як «жамойцкую кнігу» ({{мова-pl|«Książka Żmudzka»|скарочана}} і ў бібліятэцы [[Касьцёл Сьвятой Барбары і кляштар трынітарыяў (Берасьце)|Берасьцейскага трынітарскага кляштару]]<ref>Pacevičius A. Vienuolynų bibliotekos Lietuvoje 1795—1864 m. — Vilnius, 2005. P. 184.</ref>. У 1773 годзе біскуп [[Ян Дамінік Лапацінскі]] ў сваёй польскамоўнай прадмове да летувіскай кнігі, выдадзенай у Вільні, азначыў яе мову як жамойцкую ({{мова-pl|«Zmudzki ięzyk»|скарочана}}). Устава, зьмешчаная ў інвэнтары [[Рэтаў]]скага староства 1784 году, вызначала павіннасьць: «''…уставу два разы на год для ўсёй воласьці, па-жамойцку перакладзеную, прачытаць і патлумачыць, што каторы пункт значыць…''»{{Заўвага|{{мова-pl|«…ustawę dwa razy na rok dla całey włosci, po Żmudzku przekopiowaną, przeczytać y wyexplikować, co ktory punkt znaczy…»|скарочана}}}}<ref>Акты издаваемые Виленской комиссией для разбора древних актов. Т. XXV. — Вильна, 1898. [https://books.google.by/books?id=IOYDAAAAYAAJ&pg=PA547&dq=po+%C5%BBmudzku&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjWlaXJsfD1AhUZOuwKHbYlAmQQ6AF6BAgEEAI#v=snippet&q=%C5%BBmudzku&f=false С. 547].</ref>. Шматлікія выдадзеныя ў Вільні летувіскія кнігі (дзьве 1793, 1797, 1805, 1812, 1820, 1824, 1826, 1830, 1832, 1834, 1840, 1848, дзьве 1851, 1852, дзьве 1853, 1854, 1856 гады) зьмяшчалі лацінска-польска-жамойцкія слоўнікі месяцаў ({{мова-lt|«Mienesey Łotiniszki, Lękiszki, Ziemaytiszki»|скарочана}}). Складзены ў 1797 годзе каталёг бібліятэкі Віленскага францішканскага кляштару, у якой захоўваўся вялікі збор летувіскіх кнігаў<ref>Pacevičius A. Vienuolynų bibliotekos Lietuvoje 1795—1864 m. — Vilnius, 2005. P. 180.</ref>, меў назву: «Каталёг кніг у мовах жамойцкай, рускай, габрэйскай, арабскай, грэцкай і нямецкай» ({{мова-pl|Katalog ksiąg w Języku Zmudzkim, Ruskim, Hebrayskim, Arabskim, Greckim i Niemieckim|скарочана}})<ref>Lietuvos TSR aukstuju mokyklu mokslo darbai. Nr. 33—34, 1998. [https://books.google.by/books?id=szAPAQAAMAAJ&q=jezyku+zmudzkim&dq=jezyku+zmudzkim&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjwzd_A7OH0AhUSSvEDHQBMA0cQ6AF6BAgMEAI P. 33.]</ref>. Тым часам [[Генэрал-ад’ютант|генэрал-ад’ютант]] [[Войска Вялікага Княства Літоўскага ў XVIII стагодзьдзі|войска былога Вялікага Княства Літоўскага]] Юры Грушэўскі азначыў летувіскую біблію [[Багуслаў Самуэль Хілінскі|Багуслава Самуэля Хілінскага]], асобнік якой у 1805 годзе падараваў бібліятэцы [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], як «''рэдкую біблію ў жамойцкай мове''» ({{мова-pl|«rzadką Biblią w Żmudzkim języku»|скарочана}})<ref>Stankiewicz M. Bibliografia litewska od 1547 do 1701 r. — Kraków, 1889. [https://books.google.by/books?id=fMgtAAAAYAAJ&pg=PA56&dq=Gru%C5%BCewski+jezyku+zmudzkim&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiUl9rCvun1AhVzSPEDHfrwDOAQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=Gru%C5%BCewski%20jezyku%20zmudzkim&f=false S. 56].</ref>. [[Файл:Jistoriję Justinaus parguldę Isz Łotynû kałbôs i Żæmaitiû K. Daugkientys metusî (1798, 1834-36).jpg|значак|Летувіскі пераклад [[Сыманас Даўкантас|Сыманаса Даўкантаса]] «''з лацінскай мовы на жамойцкую''» (1834—1836 гг., з мэтай фальсыфікацыі больш раньняга часу стварэньня падпісаны «1798 г.»)]] Адзін зь першых ідэолягаў летувіскага нацыянальнага руху [[Сыманас Даўкантас]] (1793—1864) — з мэтай зрабіць летувіскую літаратуру больш старажытнай<ref>Roma Bončkutė, [https://www.bernardinai.lt/nedegantys-simono-daukanto-rastai/ Nedegantys Simono Daukanto raštai], bernardinai.lt, 28 лістапада 2020 г.</ref> — пакінуў на вокладцы падпісанага псэўданімам уласнага летувіскага перакладу азначэньне «''з лацінскай мовы на жамойцкую''» ({{мова-lt|«Isz Łotynû kałbôs i Żæmaitiû»|скарочана}}) і дату «''1798 год''». Азначэньнем летувіскай мовы як жамойцкай ён, з усяго відаць, спрабаваў зрабіць сваю фальсыфікацыю адпаведнай сапраўдным раньнім летувіскім перакладам: {{Артыкул у іншым разьдзеле|Антанас Кляментас|Антанаса Кляментаса|lt|Antanas Jackus Klementas}} паміж 1790—1810 гадамі («''з польскай на жамойцкую''», {{мова-lt|«isz Linkiszka… unt… Ziemaytiszka»|скарочана}}, {{мова-lt|«isz linkiszka raszta ziemaytyszka»|скарочана}})<ref>Biržiška V. Aleksandrynas: senųjų lietuvių rašytojų, rašiusių prieš 1865 m., biografijos, bibliografijos ir biobibliografijos. T. 2. — Čikaga, 1963. [https://archive.org/details/birziska-aleksandrynas-t.-2-1963_202012/page/225/mode/2up?q=Ziemaytiszka P. 226].</ref> і [[Юзэф Арнульф Гедройц|Юзэфа Арнульфа Гедройца]] 1809 году («''на жамойцкую мову''», {{мова-lt|«and ležuwia… Ziematyszka»|скарочана}})<ref>Biržiška V. Aleksandrynas: senųjų lietuvių rašytojų, rašiusių prieš 1865 m., biografijos, bibliografijos ir biobibliografijos. T. 2. — Čikaga, 1963. [https://archive.org/details/birziska-aleksandrynas-t.-2-1963_202012/page/211/mode/2up?q=Ziematyszka P. 212].</ref>. {{Падвойная выява|справа|Grammatyka języka żmudzkiego. Kałbrieda leźuwio źiamaytiszko (1832).jpg|108|Naujes moksłas skajtima raszta żemajtyszka diel mażun wajkun (1848).jpg|106|Выдадзеныя ў Вільні жамойцкія (летувіскія) «Граматыка жамойцкай мовы» (1832 г.) і лемантар «Новая навука чытаньня пісьма жамойцкага для малых дзетак» (1848 г.)}} Як зазначае гісторык мовы [[Сяргей Запрудзкі]], яшчэ ў пачатку XIX ст. тэрмін «літоўскі» ў розных мовах (як і «беларускі», «рускі» і многія іншыя) меў «дыфузнае», няўстойлівае ў тэрміналягічным пляне значэньне і ня быў замацаваны за назвай мовы сучасных летувісаў<ref name="Zaprudzki-2013-85"/>. Напрыклад, нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Хрыстаф Адэлюнг||en|Johann Christoph Adelung}} у сваёй працы «Мітрыдат, або Агульнае мовазнаўства…»<ref>Adelung J. H. Mithridates, oder allgemeine Sprachenkunde. Band 2. — Berlin, 1809. S. 696—697.</ref> (1809 год) пісаў, што «літоўцы» маюць няяснае мяшанае «германа-славянскае» паходжаньне; іх жамойцкая група складаецца з носьбітаў дыялекту, які мае назву «польска-літоўскі», сама ж «літоўская» мова на дзьве траціны складаецца з славянскай; аўтар паведаміў, што суседзям «літоўцы» сьпярша былі вядомыя як гуды, а таксама згадаў яцьвягаў і такую іх назву, як палешукі. Сяргей Запрудзкі зазначае, што з пададзенай інфармацыі можна меркаваць, што пад назвай «літоўцы» нямецкі лінгвіст часткова разумеў беларусаў<ref name="Zaprudzki-2013-96"/>. Іншы нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Сэвэрын Фатэр||en|Johann Severin Vater}} у свай працы «Літаратура, датычная граматык, лексыкі і збораў словаў усіх моваў зямлі: выкладзеная ў альфабэтным парадку моваў…»<ref>Litteratur der Grammatiken, Lexika und Wörtersammlungen aller Sprachen der Erde. — Berlin, 1815. S. 132.</ref> (1815 год) сьцьвярджаў, што будучы сястрой [[Латыская мова|латыскай мовы]], з пункту гледжаньня лексыкі і граматыкі «літоўская» мова была пераважна славянскай, у іншых дачыненьнях — германскай; «літоўская» мова мела свае адгалінаваньні ў Жамойці і на поўдні Вялікага Княства Літоўскага. Апошняе сьцьверджаньне дазваляе меркаваць, што тут таксама пад «літоўскай» мовай часткова разумелася беларуская<ref>[[Сяргей Запрудзкі|Запрудскі С.]] [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/57376/1/%d0%97%d0%b0%d0%bf%d1%80%d1%83%d0%b4%d1%81%d0%ba%d1%96_%d0%9d%d0%b0%d0%b7%d0%b2%d1%8b%20%d0%b1%d0%b5%d0%bb%20%d0%bc%d0%be%d0%b2%d1%8b_81-111.pdf Назвы беларускай мовы ў працах даследчыкаў пачатку ХІХ ст.] // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. Рэд. М. Прыгодзіча. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2013. С. 100.</ref>. У 1827 годзе расейска-нямецкі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||ru|Кёппен, Пётр Иванович}} у сваёй кнізе «О происхождении, языке и литературе литовских народов» крытыкаваў апублікаваны ў 1822 годзе артыкул латыскага сьвятара-дасьледніка {{Артыкул у іншым разьдзеле|Карл Ватсан|Карла Ватсана|de|Karl Friedrich Watson}}, які да «латыскіх народаў» ({{мова-de|«Lettischer Volksstamm»|скарочана}}) адносіў латышоў, летувісаў і ўсіх беларусаў («крывічоў»)<ref name="Kiopen-1827-11">Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. 11.</ref>. Таксама ён палемізаваў датычна назвы адпаведнай моўнай групы, сьцьвярджаючы «літоўскія мовы» і «літоўскія народы» замест прынятых у той час «латыскія мовы» і «латыскія народы»<ref>Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. 32—36.</ref>, ужываючы, разам з тым, наступныя азначэньні: «''ўласна гэтак званая літоўская гаворка''», «''уласна гэтак званая літоўская мова''», «''уласна гэтак званыя літоўцы (жамойць?)''», «''уласна гэтак званая літоўская [гаворка] (або жамойцка-літоўская)''» ({{мова-ru|«собственно так называемое литовское наречие», «собственно так называемый литовский язык», «собственно так называемые литовцы (жмудь?)», «собственно так называемое литовское [наречие] (или жмудско-литовское)»|скарочана}}<ref>Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. 29, 31, 33, 49, 77.</ref>){{Заўвага|У 1824 годзе віленскі [[Kurier Litewski (1793)|Kurier Litewski]] называў мову летувіскіх кніг «жамойцка-літоўскай» («літоўска-жамойцкай») і «[[Прускія летувісы|пруска-літоўскай]]» ({{мова-pl|«...w języku Litewsko-Żmudzkim i Prusko-Litewskim... Napisane w języku Żmudzko-Litewskim przez Kajetana Niezabitowskiego Żmudzina...»|скарочана}})<ref>Kurier Litewski. Nr. 49, 1824. [https://books.google.by/books?id=qkZJAAAAcAAJ&pg=RA8-PT6&dq=jezyku+zmudzkim&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwick8Hn7-H0AhXESPEDHVluBb84ChDoAXoECAkQAg#v=onepage&q&f=false S. 4].</ref>; а яшчэ ў 1860 годзе «Encyklopedyja Powszechna» азначала дзьве першыя бібліі на летувіскай мове як «літоўска-прускую» ([[Ёнас Брэткунас]], [[Калінінград|Кёнігзбэрг]], 1590 год) і «жамойцкую» ([[Багуслаў Самуэль Хілінскі]], [[Лёндан]], 1660 год)<ref>Encyklopedyja powszechna. T. 3. — Warszawa, 1860. [https://books.google.by/books?id=XMhLAQAAIAAJ&pg=PA428&dq=biblija+zmudzka&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiOo7Xy2uX1AhVnSfEDHXUCDCQQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=biblija%20zmudzka&f=false S. 428].</ref>}}. Аднак у 1829 годзе (гэтая праца перавыдавалася ў 1830 годзе) расейскі пісьменьнік і гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мікалай Палявы||ru|Полевой, Николай Алексеевич}} зазначаў: «''Няма сумневу прылічваць сюды [да латыскіх народаў] крывічоў (цяперашніх ліцьвіна-русаў і беларусаў)''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Нет сомнения причислять сюда [к Латышским народам] Кривичей (нынешних Литвино-Русов и Белоруссов)»|скарочана|}}}}<ref>Полевой Н. История русского народа. — Москва, 1829. С. 47.</ref>. Яшчэ ў 1831 годзе прафэсар гісторыі [[Парыская акадэмія|Парыскай акадэміі]] Андрыен Жары Мансі вылучаў у «літоўскай мове» чатыры падмовы: «літоўскую» (уласна) каля [[Вільня|Вільні]] ды іншых; «крывіцкую» каля [[Віцебск]]у, [[Смаленск]]у ды іншых; «жамойцкую»; «[[Прускія летувісы|пруска-літоўскую]]» каля [[Тыльзыт]]у ды іншых<ref>Жарри Манси А. История древних и новых литератур, наук и изящных искусств. — Москва, 1832. С. 46.</ref>. Падобныя зьвесткі географ {{Артыкул у іншым разьдзеле|Х’ю Мюрэй||en|Hugh Murray (geographer)}} зьмясьціў у сваёй «An Encyclopaedia of Geography», выдадзенай у 1834 годзе (перавыдавалася ў 1839 годзе, а таксама ў 1861 годзе пад назвай «The Encyclopedia of All Nations»<ref>Murray H. The Encyclopedia of All Nations. Vol. 1. — New York, 1861. [https://books.google.by/books?id=yJERZqUGwpMC&pg=PA307&dq=murray+Kriwitsh&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiqj5vBivb1AhVthP0HHQavDBgQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=murray%20Kriwitsh&f=false P. 307].</ref>), вылучаючы ў «літоўскай мове» дыялекты «сапраўдны літоўскі», «жамойцкі», «крывіцкі» і «пруска-літоўскі»<ref>Murray H. An Encyclopaedia of Geography. — London, 1834. [https://books.google.by/books?id=-vlCAAAAcAAJ&pg=PA306&dq=murray+Kriwitsh&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiqj5vBivb1AhVthP0HHQavDBgQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=murray%20Kriwitsh&f=false P. 306].</ref>. А ў 1841 годзе (гэтая праца перавыдавалася ў 1849 годзе) расейскі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Мікалай Устралаў||ru|Устрялов, Николай Герасимович}} ужываў да мовы летувісаў назву «латыская гаворка» ({{мова-ru|«...в воеводствах Виленском и Трокском удержалось Латышское наречие»|скарочана}})<ref>Устрялов Н. Русская история. Ч. 1. — СПб., 1849. С. 249.</ref>. У 1842 годзе афіцыйны часопіс Міністэрства народнай асьветы Расейскай імпэрыі зазначаў, што «''паводле меркаваньня Ватсана, які прылічвае крывічоў (ліцьвіна-русаў і беларусаў) да народаў літоўскіх, колькасьць літоўцаў можа дасягаць 11 мільёнаў''»{{Заўвага|{{мова-ru|«По мнению Ватсона, причисляющего Кривичей (Литвино-Руссов и Белоруссов) к народам Литовским, число Литовцев может простираться до 11 мил.»|скарочана}}}}<ref>Журнал Министерства народного просвещения. Том 36 (1842). С. 173.</ref>{{Заўвага|Як зазначае летувіскі гісторык Дарыюс Сталюнас, нават у 1860-я гады найлепшы, як тады лічылася ў Расейскай імпэрыі, экспэрт у колішнім Вялікім Княстве Літоўскім прафэсар Пецярбурскай духоўнай акадэміі [[Міхаіл Каяловіч]] у праграме этнаграфічнага вывучэньня рэлігійнага жыцьця [[Паўночна-Заходні край|Заходняга краю]] пісаў як пра «літоўскі народ», так і пра «літоўскае племя», якое да таго ж гаворыць «жамойцкай мовай»<ref name="Stalunas-2005">Сталюнас Д. Идентификация, язык и алфавит литовцев в российской национальной политике 1860-х годов // Ab imperio. № 2, 2005. С. 225—254.</ref>}}. Пра «літоўска-жамойцкую мову», якой размаўляюць у тым ліку ў «''Прусіі да самага Караляўца''», яшчэ ў 1858 годзе пісаў часопіс {{Артыкул у іншым разьдзеле|Dziennik Literacki||pl|Dziennik Literacki}}<ref>Dziennik Literacki. Nr. 124, 1858. [https://books.google.by/books?id=TqCfX3hdldAC&pg=PA1008&dq=szyrwid+zmudzki&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiptMTotIb2AhVvgv0HHStRAMYQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=szyrwid%20zmudzki&f=false S. 1008].</ref>. У 1846 годзе нямецкі гісторык прафэсар [[Тарту|Дэрпцкага]] ўнівэрсытэту {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Крузэ||ru|Крузе, Фридрих Карл Герман}}, хоць ужо і пісаў, што «''літоўцы жывуць часткова ў заходніх губэрнях Расеі, дзе яны ўлучаюць жамойтаў, а часткова ў Прусіі''», і апісваў летувіскую мову як «літоўскую» (адзначаючы, аднак, што «''літоўцы называюць сваю краіну Litwa, Lätawa''»), але прытым зазначаў<ref>Kruse F. Ur-Geschichte des Esthnischen Volksstammes und der Kaiserlich-Russischen Ostseeprovinzen Liv-, Esth- und Curland überhaupt, bis zur Einführung der christlichen Religion. — Moskau, 1846. [https://books.google.by/books?id=SK1KAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=ru#v=snippet&q=eingentlichen%20lithauer%20wilna&f=false S. 128].</ref>: {{Цытата|Сапраўдныя літоўцы жывуць у былых Віленскім і Троцкім, Наваградзкім, Берасьцейскім Літоўскім, Менскім, Полацкім, Віцебскім, Амсьціслаўскім і Смаленскім ваяводзтвах. {{арыгінал|de|«Die eigentlichen Lithauer wohnen im ehemaligen Palatinate Wilna und Troki, Nowogrodek, Brzest Litowsk, Minsk, Polozk, Witepsk, Mscislaw und Smolensk»}}| }} У 1854 годзе на старонках часопіса {{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}, які рэдагаваўся народжаным на [[Віленскі павет (ВКЛ)|Віленшчыне]] навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]] прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}}, зьявілася крытычная нататка датычна называньня часткі жамойтаў «літвой» (названых пазьней «[[аўкштайты|аўкштайтамі]]» — «уласнымі літоўцамі», якія насяляюць «[[Аўкштота|Аўкштоту]]» — «Верхнюю або ўласную Літву»), а жамойцкай мовы — «літоўскай»<ref>Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&pg=RA3-PA71-IA7&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&f=false С. 28—29].</ref>: {| |- | {{пачатак цытаты}} Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа чудзкім народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romeі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо [[жмогус]] значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала. {{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}} {{канец цытаты}} |} [[Файл:Русская азбука с переводом слов и фраз на жмудский язык (1861).jpg|значак|«Расейскі лемантар зь перакладам словаў і фразаў на жамойцкую мову» ({{мова-ru|«Русская азбука с переводом слов и фраз на жмудский язык»|скарочана}}), 1861 г.]] Яшчэ ў 1861 годзе ў прадстаўленьні папячыцеля [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Шырынскі-Шыхматаў|Аляксандра Шырынскага-Шыхматава|ru|Ширинский-Шихматов, Александр Прохорович}} да генэрал-губэрнатара {{Артыкул у іншым разьдзеле|Уладзімер Назімаў|Ўладзімера Назімава|ru|Назимов, Владимир Иванович}} адзначалася, што большасьць сельскага насельніцтва [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрні]] размаўляюць па-жамойцку, а большасьць сельскага насельніцтва [[Віленская губэрня|Віленскай]], [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай]] і [[Менская губэрня|Менскай]] губэрніяў — па-беларуску. Адпаведна, у [[Народная вучэльня|народных вучэльнях]] дзеля першых прапаноўвалася выкладаць па-жамойцку, а дзеля другіх — толькі па-расейску. Тым часам літоўская і летувіская мовы ({{мова-ru|литовский язык|скарочана}}) у гэтым афіцыйным дакумэнце [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] не ўпаміналіся: {{Цытата|Так, у большай частцы Ковенскай губэрні, населенай жамойтамі, якія маюць сваю пісьменнасьць, хоць яшчэ і нязначную, але якая прадстаўляе ўжо для народу малітоўнікі, календары і некаторыя іншыя карысныя кнігі на жамойцкай мове, на якой народ слухае пропаведзі ў касьцёлах і спавядаецца ў гэтай губэрні, навучаньне ў пачатковых вучэльнях жамойцкай грамаце варта дазволіць, выкладаньне ж польскай мовы, на якой гавораць абшарнікі і чыноўнікі, у гэтыя вучэльні ня ўводзіць, пакінуўшы яе толькі ў гімназіях і прагімназіях. У губэрнях жа Віленскай, Гарадзенскай і Менскай вялікая частка сельскага насельніцтва размаўляе беларускай гаворкай, таму і народныя вучэльні ў гэтых мясцовасьцях маюць быць чыста расейскімі. {{арыгінал|ru|Так, в большей части Ковенской губернии, населенной жмудинами, имеющими свою письменность, хотя еще и незначительную, но представляющую уже для народа молитвенники, календари и некоторыя другие полезные книги на жмудском языке, на котором народ слушает проповеди в костелах и исповедуется в этой губернии, обучение в первоначальных училищах жмудской грамоте следует допустить, преподавание же польского языка, которым говорят помещики и чиновники, в эти училища не вводить, оставив его только в гимназиях и прогимназиях. В губерниях же Виленской, Гродненской и Минской большая часть сельского населения говорит наречием белорусским, поэтому и народные училища в этих местностях должны быть чисто русскими.}} |Корнилов И. П. Русское дело в Северо-Западном крае: Материалы для истории Виленского учебного округа преимущественно в Муравьевскую эпоху. — С.-Петербург, 1901. С. 4—5. }} [[Файл:Жемойтско-литовский букварь. Изданный по распоряжению господина главного начальника Cеверо-западного края (1864).jpg|значак|«Жамойцка-літоўскі буквар», выдадзены ў 1864 годзе на загад [[Міхаіл Мураўёў|Мураўёва-вешальніка]]]] Як прызнае сучасны летувіскі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Дарыюс Сталюнас||lt|Darius Staliūnas}}, «''Хоць уласна тэрмін „літоўцы“ ўжываўся даволі часта, больш звыклымі для расейскай бюракратыі [у 1860-я гады] заставаліся іншыя паняцьці — „самагіцкае племя“, „жамойць“ або „жмудзіны“, „жамойцкі народ“, а мова — „жамойцкая“ або „самагіцкая“''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Хотя собственно термин „литовцы“ употреблялся довольно часто, более привычными для российской бюрократии оставались другие понятия — „самогитское племя“, „жмудь“ или „жмудины“, „жмудский народ“, а язык — „жмудский“ или „самогитский“»|скарочана}}}}{{Заўвага|Сярод іншага, існавала «Камісія для разгляду польскіх і жамойцкіх кніг, якія прадаюцца ў Вільні» ({{мова-ru|«Комиссия для рассмотрения польских и жмудских книг, продаваемых в г. Вильне»|скарочана}}), утвораная ў 1865 годзе наступнікам [[Міхаіл Мураўёў|Мураўёва-вешальніка]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Канстанцін фон Каўфман|Канстанцінам фон Каўфманам|ru|Кауфман, Константин Петрович фон}}. Таксама таго ж году пры ўправе Віленскай навучальнай акругі выйшаў з друку «Жамойцка-расейскі буквар» ({{мова-lt|«Букварс жемайтишкай-русишкасис паращитас пагал моки ма ну В. Золотова падота, ишгульдитас пар И. Кречински»|скарочана}} або {{мова-ru|«Букварь жмудско-русский, составленный но методе В. Золотова. Пер. И. Кречинского»|скарочана}})}}<ref name="Stalunas-2005"/>. {{Падвойная выява|справа|Программа преподавания жмудского языка в Поневежской учительской семинарии (1893).jpg|107|Программа жмудско-литовского языка (1893).jpg|107|Праграмы выкладаньня летувіскай мовы ў [[Панявеж|Панявескай]] настаўніцкай сэмінарыі: {{мова-ru|«Программа преподавания жмудского языка»|скарочана}} (налева), {{мова-ru|«Программа жмудско-литовского языка»|скарочана}} (направа)}} У 1862 годзе ў прадстаўленьні Аляксандра Шырынскага-Шыхматава да кіраўніка Міністэрства народнай асьветы Расейскай імпэрыі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Галаўнін|Аляксандра Галаўніна|ru|Головнин, Александр Васильевич}} адзначалася, што адной з мэтаў адкрыцьця школаў на Жамойці (пад якой найперш разумелася этнічна летувіская Ковенская губэрня) мусіць быць умацаваньне жамойцкай нацыянальнасьці зь бесьперапынным пераконваньнем тамтэйшых сялянаў, што яны жамойты і літоўцы (ліцьвіны) і што ўлады Расейскай імпэрыі жадаюць не [[Русіфікацыя|абмаскаліць]] іх, а наблізіць іхныя інтарэсы да інтарэсаў [[Расея|Расеі]]: {{Цытата|На Жамойці — умацаваньне жамойцкай нацыянальнасьці, зусім не варожай Расеі і ўраду ў ніжэйшых пластах насельніцтва, і бесьперапыннае ўнушэньне сялянам, што яны не палякі, а жамойты і літоўцы, і што Расея не жадае зусім абмаскаліць іх, а хоча толькі зблізіць іх інтарэсы з інтарэсамі дзяржавы. {{арыгінал|ru|На Жмуди — укрепление жмудской национальности, вовсе не враждебной России и правительству в низших слоях населения, и постоянное внушение крестьянам, что они не поляки, а жмудины и литовцы, и что Россия не желает вовсе обрусить их, а хочет только сблизить их интересы с интересами государства.}} |Корнилов И. П. Русское дело в Северо-Западном крае: Материалы для истории Виленского учебного округа преимущественно в Муравьевскую эпоху. — С.-Петербург, 1901. С. 22. }} {{Падвойная выява|справа|Žiamaytiszki (1879).jpg|108|Lietuwiszki (1879).jpg|106|Слоўнікі месяцаў з кніг, выдадзеных у 1879 годзе: апошняе ўласнае азначэньне жамойцкай мовы (налева) і новае яе азначэньне ўжо як летувіскай (направа)}} Пры здушэньні [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] (1863—1864) 1 лютага 1864 году генэрал-губэрнатар [[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходняга краю]] [[Міхаіл Мураўёў|Мураўёў-вешальнік]] у сваім цыркуляры дазволіў «''незалежна ад расейскай мовы навучаньне мове жамойцкай як мясцовай гаворцы, а таксама і катэхізму на гэтай мове''»{{Заўвага|{{мова-ru|«независимо от русского языка обучение языку жмудскому как местному наречию, а также и катехизису на этом языке»|скарочана}}}}, а 5 лютага 1865 году ён выдаў загад «''прапанаваць біскупу [[Мацей Казімер Валанчэўскі|Валанчэўскаму]], пад асабістым яго назіраньнем неадкладна распарадзіцца складаньнем зборніка або перакладу на жамойцкую мову пропаведзяў Бялабрэскага і Філіпецкага''»{{Заўвага|{{мова-ru|«предложить епископу Волончевскому, под личным его наблюдением немедленно распорядиться составлением сборника или перевода на жмудский язык проповедей Бялобрежского и Филипецкого»|скарочана}}}}. Акруговы інспэктар Мікалай Новікаў, які займаўся ўладкаваньнем школаў у Ковенскай губэрні, 25 жніўня 1864 году пісаў папячыцелю Віленскай навучальнай акругі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Карнілаў|Івану Карнілаву|ru|Корнилов, Иван Петрович}}: «''Гэтая сумесь гаворкі дае надзею на магчымасьць стварыць на развалінах розных гаворак расейскую і жамойцкую мовы''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Эта смесь говора дает надежду на возможность создать на развалинах разных говоров русский и жмудский языки»|скарочана}}}}, а 11 верасьня таго ж году — «''Дазволю сабе ня першы раз паўтарыць, што сапраўдны стан літоўскай мовы ў Ковенскай губэрні дапускае магчымасьць і ўзнавіць яе з развалінаў, і на гэтых развалінах стварыць хоць-якую іншую мову''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Позволю себе не в первый раз повторить, что настоящее состояние литовского языка в Ковенской губернии допускает возможность и воссоздать его из развалин, и на этих развалинах создать какой угодно другой язык»|скарочана}}}}. 7 лютага 1869 году літоўскі архіяпіскап {{Артыкул у іншым разьдзеле|Макары (Булгакаў)||ru|Макарий (Булгаков)}} пісаў да обэр-пракурора [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] «''Адны мы, расейцы, мусім клапаціцца не пра тое, каб абмаскаліць літоўцаў, а пра тое, каб захаваць і распрацоўваць іх мову, даць ім граматыку і слоўнік іх мовы і праз тое спрыяць падтрыманьню іх нацыянальнасьці…''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Одни мы, русские, должны заботиться не о том, чтобы обрусить литовцев, а о том, чтобы сохранить и разрабатывать их язык, дать им грамматику и словарь их языка и чрез то содействовать поддержанию их национальности…»|скарочана}}}}<ref name="Stalunas-2005"/>. У 218-м томе (1881 год) афіцыйнага часопіса Міністэрства народнай асьветы Расейскай імпэрыі зазначалася<ref>Журнал Министерства народного просвещения. Том 218 (1881). [https://books.google.by/books?id=-BkFAAAAYAAJ&pg=RA3-PA299&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj0r-DJicLzAhWdQvEDHUzGBMI4ChDoAXoECAMQAg#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D1%8B%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&f=false С. 299].</ref>: {{Цытата|Зрэшты, варта заўважыць, што назвы «Жмудзіны» і «Ліцьвіны» (Літоўцы) у лінгвістычна-этнаграфічным сэнсе далёка не супадаюць зь іх гістарычным значэньнем і зь іх папулярным ужываньнем у цяперашні час. Шмат хто называе «Жмудзінамі» ўсіх сапраўдных Літоўцаў, у супрацьлегласьць «Ліцьвінаў», гэта значыць людзям не літоўскага, але славянскага этнаграфічнага паходжаньня, якія жывуць у Літве, альбо ў супрацьлегласьць «ліцьвінаў» як наогул жыхарам гістарычнай Літвы без адрозьненьня іх паходжаньня. Пры такім поглядзе замест назвы «літоўская мова» ўжываюць «жамойцкая мова». {{арыгінал|ru|Впрочем, следует заметить, что названия «Жмудины» и «Литвины» (Литовцы) в лингвистико-этнографическом смысле далеко не совпадают с их историческим значением и с их популярным употреблением в настоящее время. Многие называют «Жмудинами» всех настоящих Литовцев, в противоположность «Литвинам», то есть людям не литовского, но славянского этнографического происхождения, живущим в Литве, или же в противоположность «Литвинам» как вообще жителям исторической Литвы без различия их происхождения. При таком взгляде вместо названия «литовский язык» употребляют «язык жмудский».}} | }} У 1885 годзе ў расейскай прэсе Паўночна-Заходняга краю асьвятлялася наведваньне летувіскіх вучэльняў Ковенскай губэрні генэрал-губэрнатарам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Каханаў|Іванам Каханавам|ru|Каханов, Иван Семёнович}}, калі той заахвочваў мясцовае насельніцта да летувіскай (жамойцкай) мовы, у тым ліку загадаў хлопчыку чытаць малітву «Ойча наш» па-летувіску: «''ты ліцьвін, дык навошта молісься па-польску, а не на сваёй мове?''» ({{мова-ru|«ты литвин, так зачем же молишься по-польски, а не на своем языке?»|скарочана}})<ref>Каблиц И. И. Интеллигенция и народ в общественной жизни России. — СПб., 1886. [https://books.google.by/books?id=VqkKAAAAIAAJ&pg=PP3&dq=%D0%BA%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D1%86%D1%8A+%D0%B8%D0%BD%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%8F+%D0%B8+%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi9vc7jjo70AhXARPEDHdjOC58Q6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8A&f=false С. 224].</ref>. Як прызнае летувіскі этноляг {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пятрас Кальнюс||lt|Petras Kalnius}}, у афіцыйных дакумэнтах Расейскай імпэрыі азначэньне жамойцкай мовы ў якасьці «літоўскай» ({{мова-ru|«литовский язык»|скарочана}}) — як і само паняцьце «літоўскі народ» ({{мова-ru|«литовский народ»|скарочана}}) датычна летувісаў Віленскай і Ковенскай губэрняў — пачало дамінаваць толькі ў 1890—1900-я гады<ref>Kalnius P. Žemaičių etniškumo sampratos XIX a. šaltiniuose. 2. Nuo žemaičių kultūrinio sąjūdžio iki XIX a. pab // Liaudies kultūra. 2 (131), 2010. P. 22.</ref>. == Герб == {{Асноўны артыкул|Пагоня}} [[Файл:Jagajła, Pahonia. Ягайла, Пагоня (K. Kielisiński, 1841).jpg|міні|[[Пагоня]] з надмагільля [[Ягайла|Ягайлы]]]] Паходжаньне дзяржаўнага гербу ліцьвінаў — [[Пагоня|Пагоні]] — мае [[Сэмантыка|сэмантычную]] повязь з старажытнай ваеннай традыцыяй народнай пагоні — найважнейшай функцыяй арганізацыі жыцьця і побыту [[Усходнеславянскія мовы|ўсходнеславянскіх плямёнаў]], калі кожны чалавек быў у адказе за жыцьцё супляменьніка. У выпадку раптоўнага нападу супраціўніка і захопу ў палон суродзічаў кожны мужчына, які меў права насіць зброю, мусіў пехатою або конна кідацца ў пагоню за ворагам, каб адбіць палон. Ва ўмовах ваеннай дэмакратыі традыцыя народнай пагоні выконвалася безумоўна і захоўвалася стагодзьдзямі і ў эпоху [[Русь|Русі]], і ў часы Вялікага Княства Літоўскага<ref name="ehb-391">[[Міхась Ткачоў|Ткачоў М.]] Беларускія нацыянальныя сімвалы // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 391.</ref>. [[Іпацьеўскі летапіс]] паведамляе пра пагоню жыхароў [[Берасьце|Берасьця]] ў 1280 годзе за польскім вайсковым аддзелам, які паваяваў ваколіцы места. Вялікі князь літоўскі [[Ягайла]] ў сваёй ([[Лацінская мова|лацінскай]]) грамаце ад 20 лютага 1387 году пісаў<ref>Гісторыя Беларусі ў дакументах і матэрыялах (IX—XVIII ст.) / Склад.: В. Шчарбакоў, К. Кернажыцкі, Д. Даўгяла. Т. 1. — Менск: Выдавецтва АН БССР, 1936.</ref><ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 78—79.</ref>: {{Цытата|…паводле старажытнага звычаю, перасьлед ворага ёсьць абавязкам кожнага мужчыны ў нашым краі; гэткае [[паспалітае рушэньне]] дзеля выгнаньня ворага з нашае Літоўскае зямлі па-народнаму завецца „пагоня“''. {{арыгінал|la|...Quotiescunque etiam hostes et adversarios nostros et ipsius terrae nostrae Lithuanicae fugitivos insequi opportuerit, ad insequutionem huiusmodi, quod роgоniа vulgo dicitur, nоn solum armigeri, verum etiam omnis masculus, cuiuscunque status aut conditionis extiterit, dummodo аrmа bellicosa gestare poterit, proficisci teneatur.}}||З прывілею вялікага князя літоўскага [[Ягайла|Ягайлы]], 20 лютага 1387 г.}} [[Файл:Pahonia. Пагоня (1832).jpg|значак|Пагоня як сымбаль [[Белая Русь|Белай Русі]] (у адрозьненьне ад іншых краінаў) на эмблеме [[Таварыства Літоўскае і зямель Рускіх|Таварыства Літоўскага і зямель Рускіх]], 1832 г.]] Паводле летапісаў Вялікага Княства Літоўскага, Пагоню ў якасьці гербу гаспадарства ўвёў князь [[Нарымонт]], брат вялікага князя [[Трайдзень|Трайдзеня]] (1270—1282): {{Цытата|Той Нарымунт меў герб, або кляйнот, рыцарства сваяго таковы, і тым пячатаваўся, Вялікаму княству Літоўскаму заставіў яго, а то такі: у гербе муж збройны, на каню белам, у полю чырвонам, меч голы, яка бы каго гонячы дзяржаў над галавою, і ёсьць адтоля названы «'''пагоня'''».|[[Хроніка літоўская і жамойцкая]]{{Заўвага|Хроника Литовская и Жемайтская // [[ПСРЛ]]. Т. 32 — М.: Наука, 1973.}}{{Заўвага|Хроника Быховца // [[ПСРЛ]]. Т. 32 — М.: Наука, 1973.}}}} [[Файл:Pahonia, Žyvie Biełaruś. Пагоня, Жыве Беларусь (1918).jpg|міні|Гербы [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх ваяводзтваў]] і дзяржаўны герб [[Беларуская Народная Рэспубліка|БНР]], 1918 г.]] Выява гербу Пагоні ёсьць на пячаці полацкага князя Глеба-Нарымонта 1338 году і на пячаці (з кірылічным надпісам) вялікага князя літоўскага [[Альгерд]]а 1366 году<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 120.</ref>. Назва ''Пагоня'' набыла шырокую вядомасьць у канцы XV — пачатку XVI стагодзьдзя, відаць, у выніку асэнсаваньня гербавай выявы як сымбалю абаронцы Айчыны<ref>Шаланда А. Кароткі нарыс гісторыі беларускай нацыянальнай і дзяржаўнай сімволікі // Герольд Litherland. № 21, 2019. С. 4—5.</ref>. Кароль і вялікі князь [[Жыгімонт Аўгуст]] у 1562 годзе загадаў біць на [[Віленская мынца|Віленскай мынцы]] манэты-траякі: «''А на сем з аднае стараны два першыя словы, каторымі ся пачынаець пісаці імя наша гаспадарскае, а з другое стараны … герб Пагоня''». Дзяржаўны герб Вялікага Княства Літоўскага пад назвай Пагоня ({{мова-be-old|Погоня|скарочана}}) сьцьвярджаецца ў [[Статуты Вялікага Княства Літоўскага|статутах Вялікага Княства Літоўскага]] [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 году|1566]]<ref name="salanda-2019-5">Шаланда А. Кароткі нарыс гісторыі беларускай нацыянальнай і дзяржаўнай сімволікі // Герольд Litherland. № 21, 2019. С. 5.</ref> і [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году|1588]]<ref>{{Літаратура/ГСБМ|25к}} С. 131.</ref> гадоў. Афіцыйная беларуская гербавая назва ''Пагоня'' не пакідае ніякіх сумневаў у [[беларусы|беларускай этнічнай прыналежнасьці]] грамадзтва, дзе зьявіўся і выкарыстоўваўся герб Вялікага Княства Літоўскага<ref name="salanda-2019-5"/>. Тым часам [[Летувіская мова|летувіскае]] слова «''výtis''» («''віціс''»), якое выкарыстоўваецца дзеля азначэньня [[Герб Летувы|сучаснага летувіскага варыянту Пагоні]], прыдумаў ў сярэдзіне XIX ст. [[Сымонас Даўкантас]]<ref name="Kraucevic-1993">[[Алесь Краўцэвіч|Краўцэвіч А.]] Як здарылася, што Жамойць пачала называцца Літвою? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 54.</ref><ref name="Arlou-2012-349">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 349.</ref>. Сьпярша ім называлі толькі вершніка-рыцара, а дзеля азначэньня гербу цалкам слова «''Vytís''» (ужо зь вялікай літары і з націскам на другім складзе) упершыню выкарысталі толькі ў 1884 годзе (раней Пагоню па-летувіску звычайна звалі «''Vaikymas''» — 'Перасьледаваньне'). Да канца XIX ст. слова «''Vytis''» стала агульнапрынятым у Летуве дзеля азначэньня Пагоні. Аднак яшчэ доўгі час ішлі спрэчкі пра тое, на якім складзе трэба рабіць націск — на першым ці на другім. Толькі ў 1930-я гады з гэтым канчаткова вызначыліся — спыніліся на «''Výtis''»<ref>{{кніга|аўтар=Rimša E.|частка=Heraldika |загаловак=Iš praeities į dabartį|месца=Vilnius|выдавецтва=Versus aureus|год=2004|pages=61—63}}</ref>. {| |- | <gallery caption="Гербы [[Вялікае Княства Літоўскае#Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак (ваяводзтваў) Вялікага Княства Літоўскага]], 1720-я гады" class="center""> Amścisłaŭ, Pahonia. Амсьціслаў, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Амсьціслаўскае ваяводзтва|Амсьціслаўскае]] Bieraście, Pahonia. Берасьце, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскае]] Vilnia, Pahonia. Вільня, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Віленскае ваяводзтва|Віленскае]] Viciebsk, Pahonia. Віцебск, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Віцебскае ваяводзтва|Віцебскае]] Miensk, Pahonia. Менск, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Менскае ваяводзтва|Менскае]] </gallery> <gallery class="center""> Padlašša, Pahonia. Падляшша, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Падляскае ваяводзтва (1513—1795)|Падляскае]] Połacak, Pahonia. Полацак, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Полацкае ваяводзтва|Полацкае]] Troki, Pahonia. Трокі, Пагоня (1720) (2).jpg|[[Троцкае ваяводзтва|Троцкае]] Žemaitija. Жамойць (1720).jpg|[[Жамойцкае ваяводзтва|Жамойцкае (староства)]] Inflanty. Інфлянты (1720) (2).jpg|[[Інфлянцкае ваяводзтва|Інфлянцкае]] </gallery> |} == Сталіца == {{Асноўны артыкул|Вільня}} [[Файл:Vilnia, Vostraja Brama. Вільня, Вострая Брама (J. Bułhak, 1912) (2).jpg|значак|[[Вострая брама]] з гербам [[Пагоня]]й у [[Вільня|Вільні]]. Здымак [[Ян Булгак|Яна Булгака]], 1912 г.]] У старажытных пісьмовых крыніцах сталіца ліцьвінаў — [[Вільня]] — упамінаецца пад беларускай назвай ''Вільня'' (''Vilnia'' або ''Vilna'', напрыклад, у лістах [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Гедзімін]]а 1323 году «''in civitate nostra regia '''Vilnia'''''»<ref>{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 79.</ref>). У старабеларускіх тэкстах з XV ст. суіснавалі формы ''Вильня'' / ''у Вильни'' і ''Вильна'' / ''у Вильне'' (што параўнальна з ''Горадна'' — ''[[Горадня]]'' і ''[[Коўна]]'' — ''Коўня''), але паступова запанавала форма ''Вильня''<ref name="viacorka"/>. Тым часам форму «''Vilnius''» [[летувіская мова|па-жамойцку]] пачалі ўжываць прыкладна з XVII ст. ([[Мікалоюс Даўкша|М. Даўкша]] ў «Пастыле» 1600 году). Летувіскі тапаніміст [[Аляксандрас Ванагас]] мяркуе, што гэта форма ўзьнікла пад уплывам польскай назвы ''Wilno'' (у летувіскай мове няма назоўнікаў ніякага роду, у пазычаньнях ён зьмяняецца на мужчынскі). Тым часам польскае ''Wilno'' утварылася ад старабеларускага варыянту ''Вільна''<ref name="viacorka">[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] [https://www.svaboda.org/a/vilnia/30284660.html Вільня ці Вільнюс? Ці карэктна называць горад традыцыйным беларускім імем], [[Радыё Свабода]], 21 лістапада 2019 г.</ref>. А першаснай і найбольш старажытнай назвай места ў жамойцкіх (летувіскіх) гаворках ёсьць ''Vilnia'', на што зьвяртае ўвагу А. Ванагас і што пацьвярджаецца сучаснай [[латыская мова|латыскай]] назвай — ''Viļņa''<ref name="viacorka"/>. {| |- | <gallery class="center"> Belarusians - on Ethnic Map of European Russia by Aleksandr Rittich - 1875 AD.jpg|[[Беларусы]] (арэал у цэнтры) на «Этнаграфічнай мапе Эўрапейскай Расеі» (1875 г.), складзенай [[Аляксандар Рыціх|Аляксандрам Рыціхам]] (фрагмэнт) Biełarusy. Беларусы (1885).jpg|Фрагмэнт этнаграфічнай мапы Эўропы з атлясу «Géographie Militaire» ([[Парыж]], 1885 г.) Biełarusy. Беларусы (J. Karski, 1903).jpg|Этнаграфічная мапа беларусаў (паводле моўнага крытэру), складзеная філёлягам-славістам [[Яўхім Карскі|Яўхімам Карскім]], 1903 г. Länder und Völkerkarte Europas.jpg|Фрагмэнт мапы «Землі і народы Эўропы» (1918 г.), складзенай нямецкім гісторыкам [[Дзітрых Шэфэр|Дзістрыхам Шэфэрам]] (1845—1929) Peoples of Eastern Europe by United States Department of State (1943).jpg|Этнаграфічная мапа Ўсходняй Эўропы, складзеная супрацоўнікамі [[Дзяржаўны Дэпартамэнт ЗША|Дзяржаўнага Дэпартамэнту ЗША]] ў 1943 г. </gallery> |} == Перайменаваньне ліцьвінаў у «беларусаў» == {{Асноўны артыкул|Русіфікацыя Беларусі}} Упершыню назва «беларусы» ў дачыненьні да ліцьвінаў пачала выкарыстоўвацца ў XVII ст. у час войнаў [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] з Рэччу Паспалітай, у запісах маскоўскіх вайсковых пісараў, дзеля азначэньня праваслаўнага вызнаньня тых палонных ліцьвінаў і ўкраінцаў, якія былі праваслаўнымі (у адрозьненьне ад ліцьвінаў-каталікоў{{Заўвага|Напрыклад, {{мова-ru|«...литвин Ивашко Иванов з женою с Роинкою да с сыном с Микулайком да с сестрою з девкою Агафьицею. А сказал, что он родом литвин, католицкие веры из города Несвижа, мещанский сын, а жена де за ним литовка же тово ж города Несвижа»|скарочана}}<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570-1667 гг. — Минск, 1963. С. 108.</ref>}}), напрыклад: «''литвин белорусец Ошмянского повету''», «''литовка беларуска Мстиславского повету''», «''литвин белоруские веры''» («руская, беларуская вера» = праваслаўе) і г. д.<ref name="latysonak">[[Алег Латышонак|Латышонак А.]] Нацыянальнасць — Беларус. — Вільня: Інстытут беларусістыкі, 2009. С. 212—213.</ref> Тым часам палонныя шляхцічы-ліцьвіны называлі сябе выняткова «ліцьвінамі», напр.: «''литвин Корнейко Круковской, уроженец Оршанского повету, шляхтич белоруские веры''»<ref>Русско-белорусские связи: сборник документов : 1570—1667 гг. — Минск, 1963. С. 112.</ref>). Сваю зямлю палонныя літоўскія (беларускія) шляхціцы таксама называлі Літвой. Гісторык [[Алег Латышонак]] прыйшоў да высновы: {{Пачатак цытаты}} «Сьвядомае ўжываньне назвы „беларусец“ непісьменнымі сялянамі і прадстаўнікамі гарадзкога плебсу ў сытуацыі, калі гэтае найменьне невядома шляхце, я лічу немагчымым. Выснова з гэтага можа быць толькі адна: слова „беларусец“ ува ўсіх выпадках ''уклалі ў вусны прышэльцаў маскоўскія чыноўнікі''»<ref name="latysonak"/> {{Канец цытаты}} [[Файл:Biełarusy. Беларусы (1803).jpg|значак|Беларус ({{мова-ru|«белороссиянин»|скарочана}}) і беларуска ({{мова-ru|«белороссиянка»|скарочана}}). З альбому, выдадзенага ў 1803 годзе для [[Аляксандар I Раманаў|Аляксандра I Раманава]], дзе зьмяшчаюцца малюнкі [[Палякі|палякаў]], [[Латышы|латышоў]] («ліфлянцаў» і «курляндцаў»), [[Украінцы|украінцаў]] («маларасіянаў») ды шматлікіх іншых народаў пад [[Расейская імпэрыя|расейскай уладай]], але няма ліцьвінаў{{Заўвага|Беларускі этноляг [[Юры Ўнуковіч]] зьвяртае ўвагу на тое, што расейскі навуковец [[Васіль Севяргін]], які ў 1802 годзе наведаў [[Шаўлі]], [[Кейданы]], [[Коўна]], [[Вільня|Вільню]], [[Горадня|Горадню]], [[Стоўпцы]], [[Менск]], [[Барысаў]], [[Крупкі]] і [[Ворша|Воршу]], хоць і разглядаў адпаведную тэрыторыю як «''Литву и Белоруссию''», аднак датычна мясцовага насельніцтва не ўжываў ані назвы «беларусы», ані «літоўцы» («ліцьвіны»)<ref>Унуковіч Ю. Этнічная ідэнтыфікацыя і катэгарызацыя беларусаў і літоўцаў у ХІХ ст. // Białorutenistyka Białostocka. T. 12 (2020). S. 377.</ref>}}]] Па [[анэксія|анэксіі]] земляў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] (1772, 1793, 1795 гады) улады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], як адзначае гісторык [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Уладзімер Арлоў]], спрыялі пашырэньню назвы [[беларусы]], бо гэтая назва больш адпавядала [[імпэрыялізм|імпэрскім інтарэсам]] і дазваляла трактаваць ліцьвінаў як разнавіднасьць [[расейцы|расейцаў («вялікарусаў»)]]. Разам з тым, гэтая назва замацавалася за ўсім насельніцтвам толькі на мяжы XIX і XX стагодзьдзяў<ref name="Arlou-2012-161"/>. Выдадзенае ў 1787 годзе на загад маскоўскай гаспадыні [[Кацярына II|Кацярыны II]] «Пространное Землеописание Российского Государства» паведамляла, што ў [[Магілёўскае намесьніцтва|Магілёўскім]] і [[Полацкае намесьніцтва|Полацкім]] намесьніцтвах, «''апроч расейцаў, знаходзяцца <…> палякі, літва і жыды''»{{Заўвага|{{мова-ru|«кроме Россиян, находятся <...> Поляки, Литва и Жиды»|скарочана}}}}<ref>Пространное Землеописание Российского Государства. — СПб., 1787. С. 272, 276.</ref>, прытым літва адносілася да славянскіх народаў<ref>Пространное Землеописание Российского Государства. — СПб., 1787. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=GFxiAAAAcAAJ&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0#v=snippet&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0&f=false С. 133].</ref>. Геаграфічны слоўнік Расейскай дзяржавы 1788 году зьмяшчае артыкул «''Белоруссия, или Белая Россия''» з азначэньнем «''краіна, далучаная да Расеі <…> за панаваньнем Кацярыны II <…>, як то павет Дынабурскі, ваяводзтвы Амсьціслаўскае, Віцебскае, часткі паветаў Аршанскага і Рэчыцкага <…> цяпер жа ўся Беларусь падзяляецца на два намесьніцтвы: Полацкае і Магілёўскае''»<ref>Новый и полный географический словарь Российского государства. Ч. 1. — Москва, 1788. С. 123—125.</ref>. У афіцыйным аглядзе Расейскай імпэрыі 1793 году адзначалася, што Магілёўскае намесьніцтва складае частку «Беларусі» ({{мова-ru|«Бело-Руссии»|скарочана}}), а «''яго жыхары — гэта палякі і літва, якія спавядаюць рымска-каталіцкі, грэцкі і ўніяцкі законы; ёсьць тут таксама жыды''» ({{мова-ru|«жители оного суть поляки и литва, исповедующие римско-католицкий, греческий и униатский закон; здесь есть также жиды»|скарочана}})<ref>Плещеев С. И. Обозрение Российской империи в нынешнем ее новоустроенном состоянии. — СПб.: Имп. тип., 1793. С. 98.</ref>. Такі ж склад насельніцтва пазначаўся для Полацкага намесьніцтва, якое называлася другой часткай «Беларусі»<ref>Плещеев С. И. Обозрение Российской империи в нынешнем ее новоустроенном состоянии. — СПб.: Имп. тип., 1793. С. 95.</ref>. Тым часам у выдадзеным да [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай]] (1772 год) пры Імпэратарскім Маскоўскім унівэрсытэце атлясе зазначалася, што «''Белая Расія <…> складаецца з Смаленскай губэрні''»<ref>Детской атлас: о Российской Империи с толкованием гербов и с родословием царствующему дому. Т. 4. — Москва, 1771. [https://books.google.by/books?id=rABhAAAAcAAJ&pg=PA91&dq=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D1%8F&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjw8b27hJj0AhXc8LsIHRRbA9sQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D1%8F&f=false С. 91].</ref>, а прафэсар Маскоўскага ўнівэрытэту {{Артыкул у іншым разьдзеле|Харытон Чабатароў||ru|Чеботарёв, Харитон Андреевич}} у першым падручніку расейскай геаграфіі «Географическое методическое описание Российской империи…» (выйшаў з друку ў 1776 годзе) пісаў: «''З даўніх часоў прыналежныя да Расеі землі складаюць тры галоўныя яе часткі, гэта значыць: вялікую, малую і белую Расію. <…> Белая Расія, Rossia alba, ляжыць да Польскіх граніцаў паміж вялікай і малой Расіяй. Яна складаецца з аднаго Смаленскага княства <…> Смаленскае княства паводле цяперашняга падзелу называецца [[Смаленская губэрня|Смаленскай губэрняй]]''»<ref>Географическое методическое описание Российской империи… — Москва, 1776. С. 95, [https://books.google.by/books?id=pnVpAAAAcAAJ&pg=PA104&dq=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D1%8F&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjw8b27hJj0AhXc8LsIHRRbA9sQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D1%8F&f=false 104].</ref>{{Заўвага|Далей жа, аднак, пры падрабязным апісаньні тагачаснага адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу Расейскай імпэрыі аўтар ўжо адзначае, што Смаленская губэрня з наступнай Магілёўскай і большай часткай Пскоўскай губэрні «складае гэтак званую Белую Расію» ({{мова-ru|«составляет так называемую Белую Россию»|скарочана}})<ref>Географическое методическое описание Российской империи… — Москва, 1776. [https://books.google.by/books?id=pnVpAAAAcAAJ&pg=PA104&dq=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B1%D1%A3%D0%BB%D0%BE-%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D1%8F&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjw8b27hJj0AhXc8LsIHRRbA9sQ6AF6BAgJEAI#v=snippet&q=%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%8A%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BC%D1%83%D1%8E&f=false С. 429].</ref>}}. [[Файл:Congress Poland and Lithuanian governorates - by Alexander Voschinin - 1851 AD.jpg|значак|Мапа № 6 атлясу «Географический атлас Российской империи» (1851 г.)<ref>Географический атлас Российской империи [Карты] / Сост. на основании Высочайше утвержденного наставления 24 декабря 1848 года Александром Вощининым. — Санкт-Петербург: 1851. — 17 с.</ref>, дзе цэнтральная частка [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]] (на поўдзень ад [[Горадня|Горадні]] і [[Менск]]у) мае подпіс «літоўцы» ({{мова-ru|литовцы|скарочана}}), а паўночна-ўсходняя частка — «беларусы» ({{мова-ru|белорусы|скарочана}})]] У кнізе нямецкага навукоўца {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Гатліб Георгі|Ёгана Георгі|ru|Георги, Иоганн Готлиб}} «Описание всех в Российском государстве обитающих народов», выдадзенай у 1799 годзе пры Імпэратарскай акадэміі навук у Санкт-Пецярбург, зазначалася, што «''літоўцы — старажытнае племя русаў… гэты народ у пляне сваіх звычаяў, павер’яў, ладу жыцьця, адзеньня і нораваў мае падабенства часткова з палякамі і маларосамі, а часткова зь вядомымі плямёнамі старажытных русаў, што жывуць у Расеі''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Литовцы суть древнее племя Руссов… В прочем народ сей в рассуждении своих обычаев, поверьев, образа жизни, одеяния и нравов, имеет сходство частью с Поляками и Малороссиянами, а частью с известными, обитающими в России, племенами древних Руссов»|скарочана}}}}<ref>Георги И. Г. Описание всех обитающих в Российском государстве народов их житейских обрядов, обыкновений, одежд, жилищ, упражнений, забав, вероисповеданий и других достопамятностей. Ч. 4. — СПб, 1799. С. 385.</ref>. У 1815 годзе расейскі географ прафэсар Пецярбурскага пэдагагічнага інстытуту {{Артыкул у іншым разьдзеле|Еўдакім Зяблоўскі||ru|Зябловский, Евдоким Филиппович}} пісаў у другім выданьні сваёй працы «Статистическое описание Российской Империи»: «''Палякі… жывуць у губэрнях Віцебскай, Магілёўскай, Віленскай, Гарадзенскай, Менскай… <…> Літва знаходзіцца ў Віленскай і Магілёўскай губэрні, і ва ўсіх месцах былога Герцагства Літоўскага''»{{Заўвага|{{мова-ru|Поляки... живут в Губерниях Витебской, Могилевской, Виленской, Гродненской, Минской… <…> Литва находится в Виленской и Могилевской Губерниях и во всех местах бывшего Герцогства Литовского|скарочана}}}}<ref>Зябловский Е. Статистическое описание Российской Империи в нынешнем ее состоянии. — СПб, 1815 [https://books.google.by/books?id=FwRhAAAAcAAJ&printsec=frontcover&dq=%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5+%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%98%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%96%D0%B8&hl=ru&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0&f=false С. 123].</ref>. У 1827 годзе расейскі навуковец {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пётар Кёпэн||ru|Кёппен, Пётр Иванович}} азначаў нашчадкаў [[крывічы|крывічоў]] як «літоўска-рускіх» ({{мова-ru|Литовско-Русских|скарочана}})<ref name="Kiopen-1827-10">Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб., 1827. С. 10.</ref>, «ліцьвіна-русаў» ({{мова-ru|Литвино-Руссов|скарочана}}) і «беларусцаў» ({{мова-ru|Белорусцев|скарочана}})<ref name="Kiopen-1827-11"/>. У 1837 годзе расейскі гісторык і этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Сьнегіроў||ru|Снегирёв, Иван Михайлович}} пісаў, што «''пад словам Літва разумеюцца два розныя плямёны, а менавіта: 1) Літва азначае Вялікае Княства Літоўскае ў найбольшым яго пашырэньні. А як уласная Літва, якая гаворыць сваёй мовай, складала найменшую частку насельніцтва; то пад Літвой разумелі Расіянаў, або Русінаў Вялікага Княства Літоўскага; 2) Літва — народ адрознага ад Славянаў племені, які гаворыць мовай нявысьветленага паходжаньня і вядомы ў [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]] пад імём Жамойці. У Польскіх пісьменьнікаў Літва часта ўжываецца замест Літоўскай Русі і замест Жамойці або Самагіціі»{{Заўвага|{{мова-ru|«Под словом Литвы разумеются два разных племени, именно 1) Литва означает Великое Княжество Литовское в наибольшем его распространении. А как собственная Литва, говорящая своим особенным языком, составляла самую малую часть народонаселения: то под Литвою разумели Россиян или Русинов Великого Княжества Литовского; 2) Литва — народ опличногo oт Славян племени, говорящий языком недоведомого происхождения и известный в Виленской г. под именем Жмуди. У Польских писателей Литва часто употребляется вместо Литовской Руси и вместо Жмуди или Самогиции».|скарочана}}}}<ref>Снегирев И. М. Руские простонародные праздники и суеверные обряды: Выпуск I. — Москва, 1837. [https://books.google.by/books?id=qQJnAAAAcAAJ&pg=PA244&dq=%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D0%B5+%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8+1837&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjnteDJ0pf0AhWWi_0HHXfhBkEQ6AF6BAgEEAI#v=snippet&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0%20%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B8%20%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8&f=false С. 94].</ref>. Адным зь сьведчаньняў называньня «літоўцамі» беларусаў у Віленскай і Гарадзенскай губэрнях ёсьць сьпіс ураднікаў-[[Базыляны|базылянаў]] Віленскай уніяцкай мітрапаліцкай япархіі за 1815 год, дзе чатыры чалавекі назваліся «ўраджэнцамі літоўскімі», 14 — прылічылі сябе да «літоўскай нацыі», два — да «польскай», адзін — да «беларускай», адзін — «ураджэнец валынскі» і адзін — «ураджэнец самагіцкі»<ref>{{Літаратура/Гісторыя Беларусі (у 6 тамох)|4к}} С. 73.</ref>. Выдадзеная ў 1839 годзе 3-я частка расейскай энцыкляпэдыі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Военный энциклопедический лексикон||ru|Военный энциклопедический лексикон}} у артыкуле пра Віленскую губэрню падавала наступную інфармацыю: «''Насельніцтва складаецца з прыродных літоўцаў, палякаў, жыдоў, расейцаў і малой колькасьці караімаў і татараў. Шляхта большай часткай літоўскага паходжаньня''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Народонаселение состоит из природных Литовцев, Поляков, Евреев, Русских и малого числа Караимов и Татар. Дворянство большей частью происхождения Литовского»|скарочана}}}}<ref>Военный энциклопедический лексикон. Ч. 3. — СПб., 1839. С. 324.</ref>, тым часам у артыкуле пра [[Віцебская губэрня|Віцебскую губэрню]] гэтая ж крыніца замест літоўцаў сярод насельніцтва падавала беларусаў, а паходжаньне шляхты не адзначалася<ref>Военный энциклопедический лексикон. Ч. 9. — СПб., 1839. С. 384.</ref>. Падобная сытуацыя назіралася і ў выдадзенай у 1845 годзе 9-й частцы, калі ў артыкуле пра [[Менская губэрня|Менскую губэрню]] зазначалася, што «''Насельніцтва складаецца з прыродных літоўцаў, палякаў, жыдоў і малой колькасьці татараў. Шляхта большай часткай літоўскага паходжаньня''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Народонаселение состоит из природных Литовцев, Поляков, Евреев и малого числа Татар. Дворянство большей частью происхождения Литовского»|скарочана}}}}<ref>Военный энциклопедический лексикон. Ч. 9. — СПб., 1845. [https://books.google.by/books?id=r_IIAAAAQAAJ&pg=PA58&hl=ru&source=gbs_selected_pages&cad=2#v=onepage&q&f=false С. 58].</ref>, а ў артыкуле пра [[Магілёўская губэрня|Магілёўскую губэрню]] замест літоўцаў ужо падаваліся беларусы<ref>Военный энциклопедический лексикон. Ч. 9. — СПб., 1845. С. 108.</ref>{{Заўвага|Разам з тым, у выдадзенай у 1840 годзе 4-й частцы адзначалася, што насельніцтва [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] «''пераважна складаецца з русінаў, беларускага племені, з выняткам паўночных паветаў, у якіх пануюць літоўцы. Шляхта амаль ўся даўняга літоўскага і найноўшага польскага паходжаньня''»<ref>Военный энциклопедический лексикон. Ч. 4. — СПб., 1840. С. 108.</ref>}}. [[Файл:Рассказы на белорусском наречии (1863).jpg|значак|«Рассказы на белорусском наречии», выдадзеныя ўладамі Расейскай імпэрыі ў 1863 г.]] Выдадзеная у 1843 годзе 2-я частка «Геаграфіі Расейскай імпэрыі» {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Паўлоўскі|Івана Паўлоўскага|ru|Павловский, Иван Яковлевич}} паведамляла, што «''ў Беларусі агулам жывуць літоўцы і рускія; у местах пераважна палякі і жыды''»{{Заўвага|{{мова-ru|«В Белоруссии вообще живут Литовцы и Русские; в городах преимущественно Поляки и Евреи»|скарочана}}}}<ref>Павловский И. Я. География Российской империи. Ч. 2. — Дерпт, 1843. С. 7.</ref>. У 1849 годзе расейскі этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Сахараў||ru|Сахаров, Иван Петрович}} ужыў датычна беларусаў назву літоўца-русы ({{мова-ru|литовцо-руссы|скарочана}}){{Заўвага|Напрыклад, {{мова-ru|«Литовцо-руссы хоровод переименовали в корогод»|скарочана}}}}<ref>Сахаров И. П. Сказания русского народа. Т. 2. — СПб., 1849. С. [https://books.google.by/books?id=UvtJAAAAcAAJ&pg=RA3-PA38&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D1%8B&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiS0srKqrnzAhUkS_EDHRXODUIQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D1%8B&f=false 38], [https://books.google.by/books?id=oboNAAAAIAAJ&pg=RA3-PA77&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D1%8B&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiS0srKqrnzAhUkS_EDHRXODUIQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D1%8B&f=false 77].</ref>. Напісаную каля 1857 году і выдадзеную ў 1867 годзе кнігу пра гісторыю [[Тураў]]скай япархіі народжаны на [[Пінскі павет|Піншчыне]] архімандрыт [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Урадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Анатолі (Станкевіч)||uk|Анатолій Станкевич}}<ref>Ільїн О. Єпископ Анатолій (Станкевич) та виникнення білоруської національної ідеї // Сіверянський літопис. № 1, 2013. С. 33—34.</ref> пачынаў наступнымі словамі<ref>Воспоминание о древнем православии Западной Руси. — Москва, 1867. С. 1.</ref>: «''Якім бедным ня быў бы выгляд цяперашняга [[Тураў|Турава]], але ўсё-ткі памяць пра Тураў, як калыску праваслаўя ў Літве, сьвятая для ўсякага руса-ліцьвіна''» ({{мова-ru|«Как ни беден вид теперешнего Турова, но все-таки память о Турове, как колыбели православия в Литве, священна для всякого руссо-литвина»|скарочана}}){{Заўвага|«Руса-ліцьвіны» ({{мова-ru|«руссо-литвины»|скарочана}}) таксама ўпамінаюцца ў іншым месцы кнігі<ref>Воспоминание о древнем православии Западной Руси. — Москва, 1867. С. 23.</ref>}}. [[Файл:Dictionary Nasovic Title Page .jpg|значак|[[Слоўнік Насовіча]] ({{мова-ru|«Словарь белорусского наречия»|скарочана}}). [[Санкт-Пецярбург]], 1870 г.]] У 1846 годзе на прапанову Расейскай акадэміі навук даслаць зьвесткі пра наяўнасьць неславянскіх нацыянальных меншасьцяў, у тым ліку і летувісаў, ваўкавыскі земскі спраўнік паведаміў, што ў [[Ваўкавыскі павет (Гарадзенская губэрня)|Ваўкавыскім павеце]] [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] жыве 84 190 «''літоўцаў праваслаўнага і каталіцкага веравызнаньня''ў» (большасьць насельніцтва павету). Як падкрэсьлівае гісторык [[Аляксандар Краўцэвіч]], такім парадкам мясцовы ўраднік з тэрыторыі гістарычнай Літвы традыцыйна атаясаміў «літоўцаў» з тутэйшымі беларусамі<ref>Краўцэвіч А. Стварэнне Вялікага княства Літоўскага. — Беласток, 2008. С. 114.</ref>. Паводле апублікаваных у 1861 годзе афіцыйных зьвестак губэрнскіх статыстычных камітэтаў, сабраных у канцы 1850-х гадоў з дапамогай мясцовага духавенства ўсіх канфэсіяў, у Ваўкавыскім павеце налічвалася ўжо толькі 37 481 «літоўцаў», з астатняга насельніцтва павету 23&nbsp;816 чал. назвалі праваслаўнымі «вялікарасіянамі», 9032 чал. — каталікамі-«палякамі», 8578 чал. — «беларусамі», 2854 чал. — праваслаўнымі «[[яцьвягі|яцьвягамі]]», 15 чал. — «маларасіянамі»<ref name="Zapiski-1861-153">Записки Императорского русского географического общества. Кн. 3, 1861. С. 153.</ref>. Тым часам у [[Гарадзенскі павет (Гарадзенская губэрня)|Гарадзенскім павеце]] налічылі 46&nbsp;270 «літоўцаў», 16&nbsp;426 «палякаў», 8171 «вялікарасіяніна» і 2074 «беларусы», прытым 29&nbsp;856 «літоўцаў» спавядалі праваслаўе. Апроч таго, у [[Берасьцейскі павет (Гарадзенская губэрня)|Берасьцейскім павеце]] налічылі 13&nbsp;322 праваслаўныя «літоўцы», у [[Пружанскі павет (Гарадзенская губэрня)|Пружанскім павеце]] — 22&nbsp;103, у [[Слонімскі павет (Гарадзенская губэрня)|Слонімскім павеце]] — 53&nbsp;808, а ў [[Кобрынскі павет (Гарадзенская губэрня)|Кобрынскім павеце]] — 22&nbsp;725 праваслаўных «яцьвягаў»<ref name="Zapiski-1861-153"/>. Тым часам большую частку насельніцтва Менскай губэрні ў гэтых сьпісах ужо азначылі як беларусаў, хоць у [[Слуцкі павет (Менская губэрня)|Слуцкім павеце]] яшчэ налічылі 20&nbsp;721 «літоўцаў» (зь іх 9028 праваслаўных), у [[Барысаўскі павет|Барысаўскім павеце]] — 19&nbsp;082, у [[Ігуменскі павет|Ігуменскім павеце]] — 14&nbsp;919<ref>Записки Императорского русского географического общества. Кн. 3, 1861. С. 153.</ref>. У Віленскай губэрні гэтыя ж сьпісы дэкляравалі 27&nbsp;985 праваслаўных «літоўцаў» (пераважна ў [[Лідзкі павет (Віленская губэрня)|Лідзкім павеце]])<ref>Записки Императорского русского географического общества. Кн. 3, 1861. С. 150—151.</ref>. У 1869 годзе расейскія ўлады апублікавалі статыстычныя зьвесткі пра этнічны склад падатнага насельніцтва, дзе ўжо і большасьць насельніцтва Гарадзенскай губэрні азначалася як беларусы («нацыянальнасьць» жыхароў гэтым разам вызначалі расейскія паліцыйныя прыставы, якія дасылалі зьвесткі беспасярэдне ў статыстычны камітэт)<ref>[[Сяргей Токць|Токць С.]] Беларуская вёска на мяжы эпох. Змены этнічнай самасвядомасці сялянства ва ўмовах распаду традыцыйнага аграрнага грамадства (па матэрыялах Гарадзеншчыны 19 — першай трэці 20 ст.). — {{Горадня (Гродна)}}: ГрДУ, 2003. С. 149—150.</ref>. У 1886 годзе латыска-летувіскі этнограф {{Артыкул у іншым разьдзеле|Эдуард Вольтэр||be|Эдуард Аляксандравіч Вольтэр}}, які карыстаўся падтрымкай [[Расейскае геаграфічнае таварыства|Расейскага геаграфічнага таварыства]], даваў наступныя інструкцыі датычна збору статыстычных зьвестак у Віленскай губэрні<ref>Вольтер Э. Об изучении литовского языка и племени // Памятная книжка Виленской губернии на 1887 год. — Вильна, 1886. С. 133.</ref>: «''Пры зьбіраньні статыстычных зьвестак часта зьмешваюцца паняцьці Ліцьвін, Літва ў гістарычна-геаграфічным значэньні зь Літвой этнаграфічнай. Ліцьвінам лічыцца мусіць той, хто ў хатнім побыце размаўляе па-літоўску{{Заўвага|Тут — у сэнсе «па-летувіску»|name="pa-letuvisku"}} <…> У цяперашні час зьвесткі, датычна прынятых у войска ў рубрыцы „паводле паходжаньня“, мусяць лічыцца сумнеўнымі ад таго, што вельмі шмат ліцьвінаў значыцца ў паветах — дзе іх цяпер, як тых, хто размаўляе па-літоўску, зусім няма; а наадварот, у тых паветах, дзе цяпер яшчэ гавораць па-літоўску, паводле статыстычных табліцаў прынятых літоўцаў у войска паказваецца параўнальна мала. У [[Вялейскі павет (Віленская губэрня)|Вялейскім]] і [[Дзісенскі павет (Віленская губэрня)|Дзісенскім]] паветах пра літоўцаў ня можа быць і гаворкі…»{{Заўвага|{{мова-ru|«При собирании статистических сведений часто смешиваются понятия Литвин, Литва в историко-географическом значении с литвою этнографической. Литвином считаться должен тот, кто в домашнем быту говорит по литовски <...> В настоящее время сведения, относительно принятых в войска по рубрике «по происхождению», должны считаться сомнительными оттого, что очень много литвинов значится в уездах — где их теперь, как по литовски говорящих, вовсе нет; а наоборот, в тех уездах, где ныне еще говорят по литовски, по статистическим таблицам принятых литовцев в войска показано сравнительно мало. В Вилейском и Дисненском уездах о литовцах не может быть и речи...»|скарочана}}}}''. [[Файл:Vysokaŭski zamak. Высокаўскі замак (N. Orda, 1877-83, 1901-14).jpg|значак|Выдадзеная ў Расейскай імпэрыі [[Летувіская мова|летувіскамоўная]] паштоўка з рэпрадукцыяй малюнка [[Высокае|Высокага]] [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] (аўтар малюнка — [[Напалеон Орда]]) і подпісам: {{мова-lt|Augštaičai, Gardino gubernijoje|скарочана}}. Падобныя летувіскія паштоўкі выйшлі з краявідамі [[:Файл:Navahradzki zamak, Fara. Наваградзкі замак, Фара (1909) (2).jpg|Наваградку]], [[:Файл:Kreŭski zamak. Крэўскі замак (1907) (2).jpg|Крэва]], [[:Файл:Lida. Ліда (N. Orda, 1877, 1901-14).jpg|Ліды]], [[:Файл:Gieranionski zamak. Геранёнскі замак (N. Orda, 1877, 1906).jpg|Геранёнаў]]]] У 1863 годзе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Шырынскі-Шыхматаў||ru|Ширинский-Шихматов, Александр Прохорович}} на сродкі [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]] вялікім накладам надрукаваў «Рассказы на белорусском наречии»<ref>[[Алег Латышонак|Латышонак А.]] [http://dziejaslou.by/old/www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/lat902ec.html?OpenDocument Гутарка «царкоўнага старасты Янкі» з «Яськам гаспадаром з-пад Вільні»] // [[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]]. № 9 (2), 2004. С. 196—212.</ref> (выдавалася за зборнік ананімных «народных» твораў) — кнігу да чытаньня ў [[Народная вучэльня|народных вучэльнях]], дзе гістарычным ліцьвінам навязваўся ідэалягічны штамп расейскага [[імпэрыялізм]]у дзеля абгрунтаваньня прынцыпаў [[Русіфікацыя Беларусі|іх русіфікацыі]] і асыміляцыі<ref name="Chaustovic-2001-11">Хаўстовіч М. «Разсказы на белорусскомъ наречіи» ў кантэксце ананімнай літаратуры 60-х гг. XIX ст. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. № 1, 2001. С. 11.</ref>: у першым творы «Кто булы наши найдавнійшіи диды и якая их була доля до уніи?» аўтар (відаць, [[Міхаіл Каяловіч]]<ref name="Chaustovic-2001-9">Хаўстовіч М. «Разсказы на белорусскомъ наречіи» ў кантэксце ананімнай літаратуры 60-х гг. XIX ст. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. № 1, 2001. С. 9.</ref>) апавядае пра «літоўскую заваёву Беларусі»{{Заўвага|Хоць супольнае жыцьцё беларусаў з «заваёўнікамі» ў гэтым творы падаецца досыць станоўча<ref name="Tokc-2006"/>}}, называючы «ліцьвінамі» летувісаў<ref name="Tokc-2006">[[Сяргей Токць|Токць С.]] Абуджэнне заходнерусізму ў інтэграцыйным канструктывізме А. Бендзіна // [[Беларускі гістарычны агляд]]. Т. 13, сш. 2 (снежань 2006). С. 388—419.</ref>, у другім творы праводзіцца думка, што «''нашы дзяды былі рускімі, але сталі над імі панаваць ліцьвіны і палякі ды прымусілі прыняць унію, каб ператварыць нас у палякаў і католікаў''»<ref name="Chaustovic-2001-9"/>, трэці твор «Великая помылка наших белорусов» заканчваецца заклікам, што «''Русскими, а не Поляками мы повинны называтца''»<ref name="Chaustovic-2001-10">Хаўстовіч М. «Разсказы на белорусскомъ наречіи» ў кантэксце ананімнай літаратуры 60-х гг. XIX ст. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Серыя 4, Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. № 1, 2001. С. 10.</ref>, у чацьвертым творы прапагандуецца навучаньне дзяцей у расейскіх школах<ref name="Chaustovic-2001-11"/>. Выдадзены ў 1870 годзе Імпэратарскай акадэміяй навук у [[Санкт-Пецярбург]]у [[Слоўнік Насовіча|«Словарь белорусского наречия»]] [[Іван Насовіч|Івана Насовіча]] падае да беларускага слова «литвин» расейскі адпаведнік «литовец» і прыклад ужываньня «''литвин як лин''»{{Заўвага|Выдадзены ў 2011 годзе [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміяй навук Беларусі]] «Слоўнік беларускіх народных параўнанняў» дае наступнае тлумачэньне выразу «''ліцьвін як лін''»: «''Пра характар колішняга беларуса — дужага, моцнага, выкрутлівага, якога голай рукой ня возьмеш''»<ref>Слоўнік беларускіх народных параўнанняў. — {{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 241.</ref>}}, сьледам падаецца слова «[[Літвякі (неадназначнасьць)|литвяк]]», якому даецца расейскае тлумачэньне «тоже, что литвин» і прыклад ужываньня «''литвяки по нашему не говоруць''»<ref>Носович И. Словарь белорусского наречия. — СПб., 1870. С. 269.</ref>. Тым часам у якасьці прыкладу да слова «[[Бацьвіньне|боцвинне]]» падаецца «''Кузьма и Дземьян два лицвины, принешли горшочек боцвиння''»<ref name="Nasovic-1870-31"/>{{Заўвага|Як зазначаюць сучасныя дасьледнікі, сьвятых Кузьму і Дзям’яна беларусы здаўна лічылі сваімі апекунамі і дарадцамі: у беларускім фальклёры адлюстроўваецца вера ў тое, што Кузьма і Дзям’ян дапамагалі сялянам у іх галоўных клопатах — сенакосе, падрыхтоўцы да жніва, малацьбе. Сярод іншага, менавіта Кузьма і Дзям'ян дапамагаюць ліцьвіну паводле сюжэту ўкраінскай інтэрмэдыі XVIII стагодзьдьзя<ref name="Kabrzyckaja-2007"/>}}. Гэты ж слоўнік да вядомай беларускай назвы расейцаў — [[маскаль]] — падае толькі адно расейскае значэньне «солдат»<ref>Носович И. Словарь белорусского наречия. — СПб., 1870. С. 290.</ref>. [[Файл:Vilnia, Lidzkaja-Franciškanskaja. Вільня, Лідзкая-Францішканская (J. Bułhak, 1912).jpg|значак|Шыльда летувіскай школы ({{мова-lt|Lietuviška mokykla|скарочана}}, {{мова-ru|Литовское училище|скарочана}}) на Лідзкай вуліцы ў цэнтры [[Вільня|Вільні]], 1912 год. Тым часам хоць-якія беларускія школы ў Расейскай імпэрыі заставаліся пад забаронай]] Як адзначае гісторык [[Павал Церашковіч]], па 1860-х гадоў тэрмін «ліцьвіны» («літоўцы») у дачыненьні да беларусаў зьнікае з афіцыйных дакумэнтаў і статыстыкі Расейскай імпэрыі<ref>Терешквич П. В. Этническая история Беларуси XIX — начала XX в. — Минск, 2004. С. 79.</ref>. Разам з тым, яшчэ ў працы 1886 году (перавыдавалася ў 1890 годзе) пра здушэньне [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня 1830—1831 гадоў]] расейскі вайсковы гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Пузырэўскі||pl|Aleksandr Puzyriewski}}, які паходзіў зь віленскай шляхты, апісваў насельніцтва вылучанага ім паўночнага тэатру ваенных дзеяньняў ([[Беластоцкая вобласьць (Расейская імпэрыя)|Беластоцкая вобласьць]], [[Віленская губэрня]], часткі [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай]] і [[Менская губэрня|Менскай]] губэрняў з найважнейшымі местамі [[Вільня]]й, [[Горадня]]й, [[Коўна]]й, [[Беласток]]ам і [[Менск]]ам) як «''жамойць і літоўцы складаюць земляробчую клясу; гандаль і прамысловасьць у руках жыдоў, якія насяляюць месты і мястэчкі; польская шляхта — паноўная кляса''», а насельніцтва сярэдняга тэатру ваенных дзеяньняў ([[Палесьсе]] — паўднёвыя часткі Менскай і Гарадзенскай губэрняў, паўночная частка [[Валынская губэрня|Валынскай губэрні]] з найважнешымі местамі [[Берасьце]]м, [[Пінск]]ам, [[Мазыр]]ом і [[Бабруйск]]ам) — «''беларусы, літоўцы, палякі, жыды''»<ref>Пузыревский А. К. Польско-русская война 1831 г. — СПб., 1886. С. 21—22.</ref>{{Заўвага|А ў выдадзенай у 1869 годзе этнаграфічнай працы {{Артыкул у іншым разьдзеле|Міхаіл Дзьмітрыеў|Міхаіла Дзьмітрыева|be|Міхаіл Аляксеевіч Дзмітрыеў}} адзначалася, што {{мова-ru|«Похороны у простолюдинов Дисненского и Вилейского уездов называются Литовским словом ''хаутуры''»|скарочана}}<ref>Собрание песен, сказок, обрядов и обычаев крестьян Северо-западнаго края. — Вильна, 1869. [https://books.google.by/books?id=zwLkAAAAMAAJ&pg=PA211&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A+%22%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%BC%D1%8A%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiKocygxo70AhWK3eAKHXp0AME4HhDoAXoECAIQAg#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC%D1%8A%20%22%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%BC%D1%8A%22&f=false С. 211].</ref>}}. Таксама адгукнуліся на сьвядомасьці ліцьвінаў-беларусаў наступствы [[палянізацыя|палянізацыі]]. Так, шматлікія беларусы называлі сябе [[палякі|палякамі]], хоць азначалі сваю зямлю [[Літва старажытная|Літвой]], а мову — [[Беларуская мова|літоўскай]]<ref>Янчук Н. По Минской губернии (заметки из поездки в 1886 году). — Москва, 1889. [https://books.google.by/books?id=G34hEAAAQBAJ&pg=PA26&dq=Po+litewsku+%D1%8F%D0%BD%D1%87%D1%83%D0%BA%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiNyOa8isPzAhVPRPEDHQkbDGYQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=Po%20litewsku%20%D1%8F%D0%BD%D1%87%D1%83%D0%BA%D1%8A&f=false С. 25—26.]</ref>: {{Цытата|Іншая цяжкасьць паходзіць ад таго, што на мясцовай мове, а пагатоў на польскай, нярэдка зьмешваюцца назвы «Беларусь» і «Літва», беларуская мова і літоўская{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіская»|name="letuviskaja"}}, то бок паводле старадаўняй памяці пра тыя часы, калі Беларусь і Літва складалі адно цэлае, усё беларускае называлася ''літоўскім''. Спытаеце вы, напрыклад, якуюсьці мяшчанку, хто яна такая? — Polka, адкажа яна вам. — Адкуль родам? — Z Litwy. Як гавораць дома? — Po litewsku. Між тым пры высьвятленьні больш дакладных зьвестак выяўляецца, што ні сама яна, ні яе родныя ні слова не разумеюць па-літоўску{{Заўвага|name="pa-letuvisku"}}, а гавораць выняткова [[Беларуская мова|па-беларуску]]. {{арыгінал|ru|Другое затруднение происходитъ оттого, что на местном языке, а тем более на польском, нередко смешиваются в названии Белоруссия и Литва, белорусский язык и литовский, т. е. по старинной памяти о тех временах, когда Белоруссия и Литва составляли одно целое, всё белорусское называется литовским. Спросите вы, например, какую нибудь мещанку, кто она такая? – Polka, ответит она вам. – Откуда родом? – Z Litwy. – Как говорят дома? – Po litewsku. Между тем, по наведении более точных справок оказывается, что ни сама она, ни ее родные ни слова не понимают по-литовски, а исключительно говорятъ по-белорусски.}} }} [[Файл:Kowno dzisiejsza stolica Żmudzi (A. Czapski, 1850).jpg|значак|«Коўна — цяперашняя сталіца [[Жамойць|Жамойці]]» ({{мова-pl|«Kowno dzisiejsza stolica Żmudzi»|скарочана}}). Подпіс да панарамнай выявы [[Коўна]], 1850 г.]] [[Файл:Schamaiten (Samogitien) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Фрагмэнт мапы «Землі і народы Эўропы» нямецкага гісторыка [[Дытрых Шэфэр|Дытрыха Шэфэра]] (1916 г.), на якой абшар [[летувісы|летувісаў]] мае подпіс «''Schamaiten (Samogitien)''»]] [[Файл:Litauer (Schamaiten, Schmuden) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Легенда да мапы Д. Шэфэра, дзе летувісы азначаюцца [[жамойты|жамойтамі]]<ref>Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 139—140.</ref>: «''Litauer (Schamaiten, Schmuden'')»]] Зь іншага боку, яшчэ ў пачатку ХХ ст. захоўвалася адрозьненьне паміж літоўцамі і жамойтамі. У артыкуле «Цікавае выступленьне» [[Антон Луцкевіч]] цытуе прамову ксяндза [[Міхал Далецкі|Міхала Далецкага]] на інгрэсе жамойцкага біскупа [[Францішак Карэвіч|Францішка Карэвіча (Пранцішкуса Каравічуса)]]: «''У склад нашай дыяцэзіі ўходзіць, апрыч жмудзінаў і літоўцаў, значнае чысло і другіх народнасьцяў…''»<ref>[[Антон Луцкевіч|Луцкевіч А.]] Барацьба за вызваленьне. — Вільня; Беласток, 2009. С. 134.</ref>. Увогуле, жыхарства [[Жамойць|Жамойці]] (большай часткі сучаснай [[Летува|Летувы]]) «ліцьвінамі» (альбо «літоўцамі») сябе не называла нават у XIX стагодзьдзі. У навуковым выданьні «Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею», выдадзеным у 1899 годзе, у прадмове зьмяшчаецца агляд аўтарам [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрні]], якая займала тады ўсю тэрыторыю сучаснай [[Летува|Летувы]] на поўнач ад [[Коўна|Коўны]]: «''Ковенская губэрня ўся амаль заселеная карэннымі літоўцамі, якія край свой называюць [[Жамойць|Жмудзь]], а сябе [[жмогусы|жмогусамі]]''» ({{мова-ru|«Ковенская губерния вся почти сплошь заселена коренными литовцами, которые страну свою называют Жмудь, а себя жмогусами»|скарочана}}<ref>Акты, издаваемые Виленскою археографическою коммиссиею // Акты Упитского гродского суда. — Вильна, 1899. [https://books.google.by/books?id=XeYDAAAAYAAJ&pg=PR29&dq=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjx1Yv_n8jzAhWIhv0HHVNpC7sQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&q=%D0%96%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B8&f=false С. XXIX].</ref>). А ў 1893 годзе паведамлялася, што «''…Жамойць, або, як яна сама сябе называе, „сьвятая Жамойць“, засяляе шчыльнай масай мільёна ў два душ паўночную частку Віленскай губэрні і найбольшую частку Ковенскай і Сувалкаўскай''» ({{мова-ru|«...Жмудь, или, как она сама себя называет, «святая Жмудь», населяет плотной массой миллиона в два душ северную часть Виленской губернии и наибольшую часть Ковенской и Сувалкской»|скарочана}})<ref>Русское обозрение. Т. 4, 1893. [https://books.google.by/books?id=eeA6AQAAMAAJ&pg=PA414&dq=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D1%82,+%E2%80%9E%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%B0%D1%8F+%D0%96%D0%BC%D1%83%D0%B4%D1%8C%E2%80%9C,&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjOovDw0ev0AhWk_7sIHSTgDBwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D1%82%2C%20%E2%80%9E%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%B0%D1%8F%20%D0%96%D0%BC%D1%83%D0%B4%D1%8C%E2%80%9C%2C&f=false С. 414].</ref>. На тое, што жыхары Жамойці не называлі сябе ліцьвінамі, таксама зьвяртае ўвагу [[Ігар Чаквін]], тым часам беларускамоўныя ліцьвіны гістарычна супрацьпастаўлялі сябе летувісам, якіх вызначалі назвамі «жамайты», «жамойты», «жмудзь», «самагіты» ды іншымі<ref>{{Літаратура/Беларусы: У 13 т.|4к}} С. 95—96.</ref>{{Заўвага|[[Гістарычны слоўнік беларуская мовы]] падае наступныя назвы з азначэньнем 'жамойт, жыхар Жамойці' або 'Жамойць': * ''Жмайдзін'' («''з заўзятай злосьці ... коні двох жмайдзінаў паловых з шорами ізь лейцамі ... заступіўшы на дабравольнай дарозе''») * ''Жмойдзь'' («''пад тым іменем замыкаюцца некаторыя народы сятыскія ў гісторыкаў, і нашы славенскія ўсі продкаве, русь, Масква, палякі, літва, жмойдзь''») * ''Жмуйдзь'' («''з таго ж гомэра і патомкаў яго цымбраў пашлі немцы. А ад кваснона (квіснонамі) краля іўдзескамі названы, готаве, такжа полаўцы, літва, жмуйдзь, латва''») * ''Жамойцін'' («''у лесе ліцьвіна з жамойцінам да тых часоў ані слыхаць было''») * ''Жамойць'' («''абы ўрады ў зямлі Жамойцкай не былі даваны ані Літве, ані Русі, і не аселым, адно Жамойці''», «''то ўсе мы і патомкі нашы вялікія князі літоўскія даваці будзем павінны, толька літве, русі, жамойці''», «''асобна абоз з калёс скірпячых паставіўшы бяз зброі і панцыраў бо тодзь яшчэ рыштунку жамойць у тот час ня знала''»)<ref>{{Літаратура/ГСБМ|10к}} С. 42, 50.</ref>}}. Гэтак, гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўстах Іваноўскі||pl|Eustachy Iwanowski}} ў 1861 годзе пісаў, што ліцьвіны ўжываюць наступныя назвы да жамойтаў: ''[[Жмогусы|Zmogosy]], Zmujdziaki, Żmudź, Żmudzin''<ref>Iwanowski E. (Eu…… Heleniusz) Wspomnienia narodowe. — Paryż, 1861. [https://books.google.by/books?id=KNYRAAAAYAAJ&pg=PA491&dq=Zmogosy,+Zmujdziaki,+%C5%BBmud%C5%BA,+%C5%BBmudzin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjv8obs1Y70AhW_Q_EDHUkUAAcQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=Zmogosy%2C%20Zmujdziaki%2C%20%C5%BBmud%C5%BA%2C%20%C5%BBmudzin&f=false S. 491].</ref>. Беларускае слова «жмудзяк» з расейскім перакладам «жмудин, литвин» зафіксаваў «[[Беларуска-расійскі слоўнік Байкова і Некрашэвіча|Беларуска-расійскі слоўнік]]» [[Мікола Байкоў|Міколы Байкова]] і [[Сьцяпан Некрашэвіч|Сьцяпана Некрашэвіча]] (1925 год), а выдадзены ў 2014 годзе «[[Ушачы|Вушацкі]] словазбор [[Рыгор Барадулін|Рыгора Барадуліна]]» падае слова «жмудзяк» у значэньні «скупы чалавек, скнара»: «''Такі ўжо жмут, такі жмудзяк, што зімой лёду не пазычыць''»{{Заўвага|Тым часам слова «жмудны», паводле Расейска-беларускага слоўніка дадатковай лексыкі [[Зьміцер Саўка|Зьмітра Саўкі]], мае расейскі пераклад «выматывающий», а ў беларускіх гаворках ([[Жыткавіцкі раён]]) адпавядае беларускаму слову «скупы»}}. Таксама ў беларускіх гаворках захавалася слова «жмодзь» — 'саранча, навала' («''ек та жмодзь: і свое поедзяць і нашэ покрадуць''»{{Заўвага|Запісана ў [[Столінскі раён|Столінскім раёне]] пра вялікую колькасьць малых пражэрлівых істот}}<ref>Слоўнік беларускіх народных параўнанняў. — {{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. С. 152.</ref>), якое паводле Этымалягічнага слоўніка беларускай мовы [[НАН Беларусі]], відаць, ёсьць пераасэнсаваньнем старой назвы групы плямёнаў ([[жамойць]]), вядомым і ў іншых выпадках (напрыклад, [[барбары]])<ref>{{Літаратура/ЭСБМ|3к}} С. 231.</ref>. Тым часам летувіская мовазнаўца {{Артыкул у іншым разьдзеле|Юраце Лаўчуце||lt|Jūratė Sofija Laučiūtė}} ў сваім «Слоўніку балтызмаў у славянскіх мовах» (1982 год) зьвязвае з этнонімам «жамойць» беларускае слова «жмойдзь» — 'шматлікая сям’я з малалетніх, якія задарма ядуць хлеб; увогуле вялікая колькасьць дармаемаў' і параўноўвае яго з словам «жэмяць» — 'малеча, драбяза'<ref>Лаучюте Ю. А. Словарь балтизмов в славянских языках / Отв. ред. чл.-корр. АН СССР А. В. Десницкая; Институт языкознания АН СССР. — Л.: Наука. Ленингр. отд-ние, 1982. С. 54.</ref>{{Заўвага|Сюды ж «жэмач» — 'пагардлівы зварот да падлеткаў' (смаленскае) і 'дробная рыбіна' (пскоўскае)<ref>Корбут В. [http://mowaznaustwa.ru/2009/03/19/v-korbut-z-kry%D1%9Eskix-belaruskix-baltyzma%D1%9E/ З крыўскіх (беларускіх) балтызмаў] // DRUVIS. Альманах цэнтра этнакасмалогіі KRYŬJA. № 1, 2005.</ref>}}. Таксама, відаць, зьвязаны з жамойтамі выраз «жэмаць пузатая» — 'малыя дзеці' — ёсьць у лексыконе [[Аўсюкова|аўсюкоўскай]] гаворкі ([[Расонскі раён]])<ref>[https://news.arche.by/by/page/science/filialogia-navuka/13809 З лексікону аўсюкоўскай гаворкі], [[ARCHE Пачатак]], 7 лютага 2014 г.</ref>. Апроч таго, беларускі мовазнаўца [[Мікалай Бірыла]] ў сваёй працы «Беларуская антрапанімія» (1969 год) прыводзіць наступныя прозьвішчы, утвораныя ад 'летувіс, жмудзін, жамайдзяк, жыхар Жамойці': Жамойда, Жамойдзін, Жамойта, Жамойць, Жмайдзяк, Жмудзяк, Змудзяк<ref>Бірыла М. Беларуская антрапанімія, 2. Прозвішчы, утвораныя ад апелятыўнай лексікі. — {{Менск (Мінск)}}: «Навука і тэхніка», 1969. С. 144, 146—147, 160.</ref>. Таксама ў Беларусі адзначаюцца паселішчы з назвамі этнічнага паходжаньня, утворанымі ад «жамойць» або «жамайдзяк»: [[Жамайдзякі]] ([[Івацэвіцкі раён]]), [[Жамойск]] ([[Докшыцкі раён]]), [[Жамойцішкі]] ([[Вярэнаўскі раён]])<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 122.</ref>, [[Жамайдзі]] ([[Лідзкі раён]]), [[Жамойдзь (Валожынскі раён)|Жамойдзь]] ([[Валожынскі раён]]) і [[Жамойдзь (Клецкі раён)|Жамойдзь]] ([[Клецкі раён]])<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 125.</ref>. Гісторык [[Мікола Ермаловіч]] зьвяртае ўвагу на наяўнасьць значнай колькасці танонімаў тыпу «Жамойцішкі», «Жамайтэлі» і ім падобных у былых Бутрымонскай і Язьненскай воласьцях [[Троцкі павет (Віленская губэрня)|Троцкага]], у Падбярэзскай, Рукойненскай, Янішкаўскай воласьцях [[Віленскі павет (Віленская губэрня)|Віленскага]], у Аляксандраўскай, Беняконскай, Ганчарскай і Эйшышкаўскай воласьцях [[Лідзкі павет (Віленская губэрня)|Лідзкага]], у Дубатоўскай воласьці [[Сьвянцянскі павет (Віленская губэрня)|Сьвянцянскага]], у Забрэскай і Суботніцкай воласьцях [[Ашмянскі павет (Віленская губэрня)|Ашмянскага]] паветаў. Гэтыя тапонімы досыць сканцэнтраваныя і шчыльна абымаюць усходнія і паўднёва-ўсходнія межы сучаснай Летувы<ref name="Jermalovic-2000-37">{{Літаратура/Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае|к}} С. 37.</ref>. [[Файл:Litwa i Białoruś (J. Bazewicz, 1916).jpg|значак|Краіна «Літва і Беларусь» ({{мова-pl|«Litwa i Białoruś»|скарочана}}), асобная ад [[Жамойць|Жамойці]] (''Żmujdź''), 1916 г.]] Такім чынам, [[Русіфікацыя Беларусі|палітыка татальнай русіфікацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]], якую праводзілі ўлады Расейскай імпэрыі, спрыяла паступоваму зьнікненьню з ужытку назвы «ліцьвіны» ў гістарычным сэнсе<ref>{{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2к}} С. 5, 19.</ref><ref>{{Літаратура/Рэканструкцыя нацыяў|к}} P. 49—50.</ref> і яе адначаснаму замацаваньню за суседнім балтыйскім народам ([[летувісы|летувісамі]])<ref name="Kren-Koukiel-Marozava-2000-321"/>. Тым часам на ўсе землі ліцьвінаў пашырылася назва «[[Белая Русь]]», «Беларусь», якая раней ужывалася датычна ўсходняй часткі ВКЛ, дзе праваслаўных жыхароў называлі «[[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]]». Хоць ліцьвіны-беларусы ў афіцыйным жыцьці Расейскай імпэрыі нібыта спынілі сваё існаваньне як асобны народ, але ў рэальнасьці яны працягвалі захоўваць свае нацыянальныя традыцыі, культуру і мову<ref name="Bic-Harecki-Konan-2005-19">{{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2к}} С. 19.</ref>. [[Файл:Pahonia. Пагоня (M. Bahdanovič, 30.11.1917).jpg|значак|Першая публікацыя верша «[[Пагоня (песьня)|Пагоня]]» [[Максім Багдановіч|М. Багдановіча]] ([[Вольная Беларусь (газэта)|Вольная Беларусь]], 30 лістапада 1917 г.)]] У канцы XIX — пачатку XX ст. нацыянальная эліта гістарычных ліцьвінаў пры чынным удзеле выхадцаў з [[шляхта|шляхты]] колішняга [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] — простых нашчадкаў [[Літва старажытная|гістарычнай Літвы]]<ref name="Katlarcuk-2003">[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] [https://xn--d1ag.xn--e1a4c/pub/arche/html/2003-2/katl203.html Чаму беларусы не апанавалі літоўскай спадчыны] // [[ARCHE Пачатак]]. № 2 (25), 2003.</ref> (з шляхты паходзілі заснавальнікі [[Наша Ніва|Нашай Нівы]] браты [[Іван Луцкевіч|Іван]] і [[Антон Луцкевіч]]ы, заснавальнік [[Беларуская рэвалюцыйная партыя|першай беларускай партыі]] [[Вацлаў Іваноўскі]], адзін з заснавальнікаў [[Беларуская сацыялістычная грамада|Беларускай сацыялістычнай грамады]] паэт [[Карусь Каганец]], стваральнік беларускага тэатру [[Ігнат Буйніцкі]], клясыкі беларускай паэзіі [[Алаіза Пашкевіч]] і [[Янка Купала]], адзін з пачынальнікаў нацыянальнага адраджэньня [[Вацлаў Ластоўскі]], аўтар навукова вызначаных межаў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]] гісторык і этнограф прафэсар [[Мітрафан Доўнар-Запольскі]] ды іншыя{{Заўвага|Як зазначае гісторык [[Сяргей Токць]], «''Менавіта выхадцы з шляхты колькасна пераважалі ў беларускім нацыянальным руху на пачатковай фазе яго разьвіцьця і стварылі тады большасьць тэкстаў, якія заклалі культурны канон нацыянальнай ідэі''»<ref>[[Сяргей Токць|Токць С.]] Шляхта Беларусі і беларускі нацыянальны рух у другой палове ХІХ — пачатку ХХ ст. // Rocznik Centrum Studiów Białoruskich. Гадавік Цэнтра Беларускіх Студыяў. Nr 2/№ 2 (2017). С. 134.</ref>}}) — якая выступала за адраджэньне свайго народа і яго дзяржаўнасьці, абрала назвы «Беларусь» і «беларусы»{{Заўвага|Разам з тым, частка літоўскай шляхты (найперш буйныя землеўласьнікі — зямяне) не сьпяшалася і нават асьцерагалася прымаць назву «беларусы». Дачка [[Ежы Чапскі|Ежы Чапскага]], які ў 1917 годзе ўсё ж назваў сябе беларусам<ref>[[Сяргей Абламейка (гісторык)|Абламейка С.]] [https://www.svaboda.org/a/30169005.html У 1917 годзе нашчадак Рурыка і іншыя магнаты Меншчыны абвясьцілі сябе беларусамі], [[Радыё Свабода]], 19 верасьня 2019 г.</ref>, графіня Марыя Чапская (1894—1981) у сваім эсэ «Florian Czarnyszewicz» (1965 год, Парыж) патлумачыла, якое стаўленьне было ў літоўскай шляхты да сялянаў і чаму зямяне не прымалі назвы «беларусы», прыводзячы вытрымкі з палемічных лістоў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Флярыян Чарнышэвіч|Флярыяна Чарнышэвіча|pl|Florian Czarnyszewicz}}, напісаных па-беларуску да [[Кастусь Акула|Кастуся Акулы]] і пазьней перасланых ёй копіяй: «''Важна тое, што спадар зьяўляецца сынам свайго краю. Я таксама ёсьць сын Вялікага Княства Літоўскага. Мой бацька і дзед, і дзед майго дзеда нарадзіліся і злажылі свае косьці ў гэтай зямлі; і суджу, што можна мне родны край кахаць і тужыць па ім, і думаць аб ім, і цешыцца, калі гаспадары чыняць штось мудрае і шляхетнае, і самоціцца, калі памнажаюць памылкі. <…> І не былі гэта караняжы, а сыны Вялікага Княства Літоўскага, многія ў доме ня мовілі па-польску, але назвы „бела-“ ці „чарнарусаў“ не прымалі, бо „рускі“ для іх азначаў тры чацьвертых [[Расейцы|маскаля]]. Называлі сябе палякамі, але чулі сваю своеасаблівасьць. І калі б тады якая мудрасьць, якісь аўтарытэт пагадзіўся і прывёў у жыцьцё найменьне „літоўца“ (у значэньні [[Адам Міцкевіч|міцкевічаўскім]]) альбо крывічаніна, ахвотна бы тое прынялі»<ref>Czapska M. Florian Czarnyszewicz // Ostatnie odwiedziny i inne szkice. — Warszawa, 2006. — S. 166—167.</ref>}}. Палітык і грамадзкі дзяяч [[Зянон Пазьняк]] дае наступныя тлумачэньні, чаму дзеячы нацыянальна-вызвольнага руху мелі выступіць пад назвай «Беларусь»<ref>[[Зянон Пазьняк|Пазьняк З.]] [http://www.bielarus.net/archives/2016/12/30/4684 Беларусь-Літва], Беларуская Салідарнасьць, 27 сьнежня 2016 г.</ref>: {{Пачатак цытаты}} І нарэшце, чаму нацыянальныя дзеячы ўмоўнай «Літвы», разумеючы гісторыю, ня выступілі пад аб’яднаўчым тэрмінам «Літва», але пад назвай «Беларусь»? Адказ на паверхні: таму што аб’яднаўчым тэрмінам у гэтай сытуацыі магла быць толькі Беларусь. Гэта ўжо была навуковая і палітычная рэальнасьць. Нашыя нацыянальныя дзеячы таго часу — гэта былі мудрыя людзі, якія грунтаваліся на аб’яднаўчай нацыянальнай ідэі, умелі стратэгічна думаць і глядзець наперад, абапіраліся на навуку і на рэчаіснасьць. Сытуацыя была такой, што калі б яны кансэрватыўна ці рамантычна выступілі пад назовам «Літва», то ўсходнюю Беларусь мы маглі б страціць назаўсёды. Царская Расея скарыстала б канфэсійны падзел і тэрміналёгію ў сваіх інтарэсах з усёй магутнасьцю імпэрскай прапаганды, бюракратычнага апарату і царквы. Вось тады зьявілася б у Расеі рэальная Белая Русь, якую б яшчэ і натравілі супраць «католической литовской ереси» ды «сэпаратызму». Бальшавікі давяршылі б гэты падзел ужо ў сьведамасьці. А сьведамасны падзел, як вядома, нашмат горшы і разбуральны, чым падзел тэрытарыяльны. Стаўка на назву «Літва» была б у тых умовах ужо сэпаратысцкай і тупіковай. У лепшым выпадку — маргінальнай. Нацыянальныя дзеячы-адраджэнцы абазначылі і ўключылі ў нацыянальны рух усю літоўскую тэрыторыю Вялікага Княства Літоўскага (умоўную Літву і Беларусь) пад агульнай назвай Беларусь. У выніку расейская прапаганда не змагла фармальна ўклініцца ды падзяліць адзіную ідэю (хоць увесь час імкнулася). Расея ў такіх абставінах вымушана была агулам непрызнаваць і змагацца зь беларускім нацыянальным рухам. Расейцам у ідэйным пляне фармальна нічога не дасталося. <…> [[Беларусы|Беларуская нацыя]] адбылася ў пачатку ХХ стагодзьдзя. Вяршыняй гэтага працэсу было стварэньне [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]], прытым дакладна ў дзяржаўна-этнічных межах [[Літва старажытная|гістарычнай Літвы]]. {{Канец цытаты}} [[Файл:BNR (Ruthienie Blanche) Map 1918.jpg|значак|Межы [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі (БНР)]], абвешчаныя 25 сакавіка 1918 г. паводле [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнага крытэру]] — на падставе працаў гісторыка і этнографа [[Мітрафан Доўнар-Запольскі|Мітрафана Доўнар-Запольскага]]]] Разам з тым, усе дзеячы беларускага нацыянальна-вызвольнага руху (ад [[Францішак Багушэвіч|Францішка Багушэвіча]] да [[Янка Купала|Янкі Купалы]]) бесьперапынна падкрэсьлівалі повязь Беларускай дзяржаўнасьці зь Вялікім Княства Літоўскім, а ўсе беларускія гісторыкі (ад [[Вацлаў Ластоўскі|Вацлава Ластоўскага]] да [[Усевалад Ігнатоўскі|Ўсевалада Ігнатоўскага]]) называлі ВКЛ «Беларуска-Літоўскім гаспадарствам». Гэтая ж пазыцыя знайшла адлюстраваньне ў [[Другая Ўстаўная грамата|Другой Устаўной грамаце]] Беларускай Народнай Рэспублікі ад 9 сакавіка 1918 году («''Пасьля трох з паловаю вякоў няволі зноў на увесь сьвет кажа беларускі народ аб тым, што ён жыве і будзе жыць''»), а гербу [[Пагоня|Пагоні]] («''старадаўняй Літоўскай Пагоні''»), які стаў дзяржаўным сымбалем БНР, прысьвяціў [[Пагоня (песьня)|свой верш]] клясык беларускай літаратуры [[Максім Багдановіч]]. Тым часам яшчэ ўлетку 1916 году [[Беларускі народны камітэт]] на чале з Антонам Луцкевічам падтрымаў і пашырыў ідэю [[Канфэдэрацыя Вялікага Княства Літоўскага|канфэдэрацыі Вялікага Княства Літоўскага]] да канцэпцыі «Злучаных Штатаў» ад [[Балтыйскае мора|Балтыйскага]] да [[Чорнае мора|Чорнага]] мораў, якія плянавалася ўтварыць зь незалежных [[Беларусь|Беларусі]], [[Летува|Летувы]], [[Латвія|Латвіі]] і [[Украіна|Ўкраіны]]. Падобны зьвяз тлумачыўся найперш эканамічнымі прычынамі — атрыманьнем выйсьця да мора і патрэбамі нацыянальнай абароны. У 1917 годзе беларускія арганізацыі працягвалі выступаць за ўтварэньне Беларуска-Летувіскай дзяржавы (падтрымана ў верасьні 1917 году [[Беларускі нацыянальны камітэт (Менск)|Беларускім нацыянальным камітэтам]] у [[Менск]]у), прытым рабілі гэта, нягледзячы на пазыцыю [[Летувіская Тарыба|Летувіскай Тарыбы]], якая заявіла прэтэнзіі на [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічныя тэрыторыі беларусаў]]. Пры канцы студзеня 1918 году ў Вільні прайшла [[Беларуская канфэрэнцыя (1918)|Беларуская канфэрэнцыя]], якая прыняла рэзалюцыю аб імкненьні стварыць незалежную дэмакратычную дзяржаву зь дзьвюх асноўных нацыянальных тэрыторыяў — беларускай і летувіскай. Па абвяшчэньні ў лютым 1918 году незалежнасьці Летувы ў хаўрусе зь [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыяй]] (у ліпені 1918 году прапанову ад Тарыбы стаць [[Летува (каралеўства, 1918)|каралём Летувы]] пад імём «Міндаўгаса II» прыняў нямецкі прынц і вайсковец [[Вільгельм Карл фон Урах]]) ідэя канфэдэрацыі не ўздымалася<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 351—352.</ref>. [[Файл:Jazep Losik. Язэп Лёсік (1910-19).jpg|значак|[[Язэп Лёсік]]]] Кіраўніцтва Беларускай Народнай Рэспублікі ад пачатку няраз сутыкалася з прэтэнзіямі Летувы на велізарную частку [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]]. У адказ на заявы ўрада БНР, што Вільня — адвечная сталіца Беларусі, яе палітычны і духоўны цэнтар, летувісы запатрабавалі Гарадзенскую і Віленскую губэрні, большыя за тэрыторыю ўсёй Летувы. Тады ж зьявіліся безапэляцыйныя сьцьверджаньні, што значная частка беларусаў — гэта зьбеларушчаныя летувісы<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 362—363.</ref>. Падобныя заявы тлумачыліся прысваеньнем гістарычнай і культурнай спадчыны Вялікага Княства Літоўскага з боку летувіскага нацыянальнага руху, які праз больш спрыяльныя ўмовы пачаўся значна раней за беларускі. Амэрыканскі гісторык [[Тымаці Снайдэр]] таксама зьвярнуў увагу на тое, што першае пакаленьне інтэлігентаў-летувісаў складалі не шляхцічы былога Вялікага Княства Літоўскага (якім само паходжаньне і кодэкс гонару не дазваляў займацца фальшаваньнем), а ксяндзы і настаўнікі — дзеці заможных сялянаў з расейскай адукацыяй<ref>{{Літаратура/Рэканструкцыя нацыяў|к}} P. 31—32, 46.</ref>, якім было вельмі лёгка замоўчваць і ігнараваць гістарычныя факты<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 348—349.</ref><ref name="Katlarcuk-2003"/>. У ліпені 1920 году адбылося падпісаньне савецка-летувіскай [[Маскоўская дамова (1920)|Маскоўскай дамовы]], згодна зь якой Летува атрымала значную частку гістарычных і этнаграфічных земляў беларусаў, што выклікала пратэст з боку кіраўніцтва БНР і прывяло да ўтварэньня [[Сярэдняя Літва|Сярэдняй Літвы]]<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 363—365.</ref>. [[Файл:Tamaš Hryb. Тамаш Грыб (1925).jpg|значак|[[Тамаш Грыб]]]] Ужо ў 1921 годзе адзін з ініцыятараў абвяшчэньня Беларускай Народнай Рэспублікі былы старшыня [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі|Рады БНР]] [[Язэп Лёсік]] апублікаваў у афіцыйным культурна-адукацыйным часопісе [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай ССР]] артыкул «Літва — Беларусь (Гістарычныя выведы)»<ref>Лёсік Я. Літва-Беларусь: гістарычныя выведы // Школа и культра Советской Белоруссии. — 1921. №2. — С. 12—22.</ref>, у якім зазначыў: «''Беларусь у пазьнейшыя часы дзяржаўнай незалежнасьці насіла найменьне Вялікага Княства Літоўскага, Рускага, Жмудзкага й інш., або карацей — Вялікае Княства Літоўскае. <…> Сталася так, што пад Літвою разумеюць землі, заселеныя жмудзінамі, або даўнейшую Жамойць. <…> А што важней за ўсё, дык гэта тое, што Літва й Жмудзь — дзьве рэчы зусім розныя, і, апіраючыся на летапісныя весткі, ні ў якім разе ня можна зваць цяперашніх жмудзінаў літоўцамі. <…> Мала гэтага, цяперашнія літоўцы (жмудзіны) упэўнілі нават усю Эўропу, што гэты іх маленькі жмудзкі народ абладаў колісь магутнай і слаўнай Літоўска-Рускай дзяржавай. <…> Расійскія і польскія гісторыкі, дзякуючы сваім імпэрыялістычным тэндэнцыям, не вытлумачылі сабе значэньне слова Літва і вераць створанай ілюзіі, што ўвесь гістарычны скарб б. В. К. Літоўска-Рускага (Беларускага) належыць цяперашнім жмудзінам. Але правільнае асьвятленьне гістарычных фактаў сьведчыць нам пра тое, што Літва — гэта было славянскае племя, увайшоўшае ў склад цяперашняга беларускага народа. Літва, Лютва, Люцічы — іменьні славянскага племя <…> і калі нашы продкі — беларусіны ў прошлых сталецьцях звалі сябе літвінамі, то яны ведалі, што казалі''». Неўзабаве, аднак, [[Беларусізацыя|беларусізацыю]] ў БССР спыніў [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі|сталінскі тэрор]], які цалкам зьнішчыў беларускую гістарычную школу (Язэпа Лёсіка арыштавалі ўжо ў 1930 годзе — увогуле жа, савецкія ўлады фізычна або духоўна зьнішчылі 32 менскія гісторыкі, а іх працы выдалілі з навуковых бібліятэк)<ref name="Katlarcuk-2009">[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] [https://web.archive.org/web/20091202093523/http://arche.by/by/19/30/1220/ Прадмова да «літоўскага» нумару] // [[ARCHE Пачатак]]. № 9, 2009.</ref>. Далучаная да [[СССР]] пазьней Летува пазьбегла татальнага зьнішчэньня гуманітарных кадраў і здолела ў 1945—1991 гадох працягваць традыцыі навуковай школы пэрыяду незалежнасьці. У адрозьненьне ад БССР і [[УССР]], савецкае кіраўніцтва дазволіла Летуве, як і Латвіі з Эстоніяй, мець унівэрсытэт на мове тытульнай нацыі. Гэты летувіскамоўны Віленскі ўнівэрсытэт хутка стаў «раем для балтыйскіх дасьледаваньняў»<ref name="Kascian-2009"/>. Тым часам БССР была адзінай рэспублікай эўрапейскай часткі СССР, якая ня мела гістарычнага часопісу. Згодна з партыйнымі дырэктывамі, адлік сапраўднай гісторыі Беларусі вёўся з 1917 году, а беларускі этнас разглядаўся як негістарычны, які ня меў уласнай эліты, высокай культуры і мастацтва<ref name="Katlarcuk-2009"/>. Адначасна савецкія ўлады фактычна дазволілі летувісам праводзіць палітыку дэнацыяналізацыі і [[Летувізацыя|летувізацыі]] далучаных [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх земляў]] гістарычных [[Віленскае ваяводзтва|Віленшчыны]] і [[Троцкае ваяводзтва|Троччыны]]<ref name="Kascian-2009"/>. [[Файл:Пікет каля Дому ўраду (Менск, 1991 г.).jpg|значак|Пікет у [[Менск]]у з плякатам [[лацінка]]й: «''Вярнуць народу яго спрадвечныя сымбалі: герб [[Пагоня]] й [[бел-чырвона-белы сьцяг]], а таксама назоў Бацькаўшчыны — [[Вялікае Княства Літоўскае|Літва]], сталіцы — Менск!''» (19.09.1991 г.)]] Дасьледаваньні гісторыі Літвы і ліцьвінаў працягнулі беларускія навукоўцы па-за межамі СССР. Яшчэ ў 1934 годзе загаднік беларускага замежнага архіва ў [[Прага|Празе]], былы [[Міністры ўнутраных справаў БНР|міністар унутраных справаў БНР]] [[Тамаш Грыб]] у сваім артыкуле «[[wikisource:be:На два франты|На два франты (Галоўныя засады вызвольнай праграмы беларускага народу)]]» падкрэсьліваў: «''Хай нас ня блытаюць розныя найменьні дзяржавы, утворанай на рубяжы XIII—XIV стагодзьдзяў на вагромністым абшары Усходняе Эўропы, найменьні, якія ўжываюцца ў сучаснай гістарычнай літаратуры — Літва, Русь, Западная Русь, Літоўская Русь, Вялікае Князьства Літоўскае, Вялікае Князьства Літоўска-Рускае, Вялікае Князьства Літоўска-Беларускае, Вялікае Князьства Беларуска-Літоўскае, а таксама: Западная Русь пад уладаю Літвы, Беларусь пад Літоўскім панаваньнем ды інш. Усё гэта ёсьць выплад надзіву годнага непаразуменьня і зблытаніны паняцьцяў. Трымаймося фактаў гістарычнае рэчаістасьці: мова і культура беларускага народу былі пануючымі ў гэнай дзяржаве. Вось жа: гэта была беларуская дзяржава! <…> Трэ мець на ўвазе пры гэтым і адрознасьць паміж Ліцьвінамі (старадаўнымі Люцічамі, Велетамі або Волатамі) і Жмудзінамі. Асабліва сяньня трэ мець на ўвазе гэну адрознасьць, калі Жмудзіны, прыняўшы старадаўнае найменьне Літва, імкнуцца прыўласьніць і гістарычны зьмест гэтага слова — гістарычную мінуўшчыну беларускага народу''»<ref>[[Тамаш Грыб|Грыб Тамаш]]. На два франты // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 4, 1995. С. 80—120.</ref>. Тым часам яшчэ ў 1939 годзе [[Ян Станкевіч]], які з 1927 году выкладаў у [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскім унівэрсытэце]], зазначыў: «''Трэба зацеміць, што з гледзішча нацыянальнага Беларусы ў гэтую пару звалі сябе Ліцьвінамі, гэтак-жа нас звалі ўсе нашыя суседзі, але з гледзішча рэлігійнага Беларусы ўсходняга абраду заўсёды зваліся Русінамі''»<ref>[[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Гісторыя Беларускага языка. — Вільня, 1939. C. 6.</ref>. Адным зь першых дасьледнікаў, хто спрабаваў высьветліць, як назва «Літва» перамясьцілася на тэрыторыю суседняй дзяржавы і як славяне-ліцьвіны сталі беларусамі, быў [[Вацлаў Пануцэвіч]] (1911—1991), які выдаваў навуковы часопіс «[[Літва (часопіс)|Litva]]», а таксама апублікаваў некалькі манаграфічных публікацыяў, зь якіх асаблівую навуковую вартасьць маюць кнігі «Літва і Жмудзь» (Чыкага, 1953—1954 год) і «З гісторыі Беларусі або Крывіччыны-Літвы» (Чыкага, 1965 год). Гісторык мовы [[Алесь Жлутка]] адзначае засяроджанасьць В. Пануцэвіча на гістарычных крыніцах і яго грунтоўную філялягічную падрыхтоўку<ref name="Zlutka-1998"/>. Погляды В. Пануцэвіча падтрымаў і разьвіў гісторык [[Павал Урбан]] (1924—2011), які адзначыў разьмежаваньне ліцьвінаў і жамойтаў і што Жамойць была адасобленай ад Літвы моўна і этнічна. У рамках гэтай праграмы знаходзіцца сьцьверджаньне гісторыка, што «''ад 1579 году ў выданьнях, што таксама выходзяць у Кёнігсбэргу, жмудзкая мова пачынае звацца літоўскай''» («У сьвятле гістарычных фактаў», 1972 год). Ужо ў найноўшы пэрыяд у Беларусі выйшла чарговая праца П. Урбана «Да пытаньня этнічнай прыналежнасьці старажытных ліцьвіноў» (1994 год), у якой аўтар сфармуляваў наступную тэзу: «''[[Аўкштота]] была асобнай зямлёй і ніколі не атаясамлівалася з уласна Літвой''». Пашыраны варыянт (у першую чаргу праз улучэньне дадаткаў) гэтай кнігі пад назвай «Старажытныя ліцьвіны» апублікавалі празь сем гадоў<ref name="Dziarnovic-2012"/>. Тым часам у паваеннай Беларусі да падобных высноваў у сваіх дасьледаваньнях, якія праводзіліся па-за афіцыйнай савецкай гістарыяграфіяй, прыйшоў [[Мікола Ермаловіч]] (1921—2000), які завяршыў у 1968 годзе працу над кнігай «Па сьлядах аднаго міта». Гэтая кніга доўгі час пашыралася пад закансьпіраванай назвай «Сто старонак» і ўпершыню легальна выйшла з друку толькі ў 1989 годзе. З пачаткам працэсу дэмакратызацыі ў СССР ужо ў другой палове 1980-х гадоў канцэпцыя М. Ермаловіча атрымала інстытуцыянальнае, фармальнае акадэмічнае завяршэньне і пашырылася ў літаратуры<ref name="Dziarnovic-2012"/>. [[Файл:Coat of arms of Belarus (1991–1995).svg|значак|[[Пагоня|Дзяржаўны герб Беларусі Пагоня]]]] Па [[Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі|аднаўленьні незалежнасьці Беларусі]] [[Нацыянальная сымболіка|нацыянальны герб]] беларусаў і дзяржаўны герб Вялікага Княства Літоўскага [[Пагоня]] зноў стаў афіцыйным сымбалем Беларускай дзяржавы, на афіцыйным узроўні ўздымалася пытаньне дзяржаўнай заступнасьці зь Вялікім Княстве Літоўскім (сярод іншага, ВКЛ мелася згадвацца як крыніца Беларускай дзяржаўнасьці ў тэксьце [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]]<ref>[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/30488810.html У праекце Канстытуцыі 1994 прыгадваліся ВКЛ і БНР], [[Радыё Свабода]], 15 сакавіка 2020 г.</ref>). У гэты ж час пачаліся супольныя кантакты беларускіх і летувіскіх гісторыкаў, а ў 1993 годзе ў вёсцы [[Гервяты|Гервятах]] адбыўся першы круглы стол беларускіх і летувіскіх навукоўцаў, прысьвечаны спадчыне Вялікага Княства Літоўскага. Аднак па абраньні на пасаду прэзыдэнта Беларусі [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]], які неўзабаве ўсталяваў [[Русіфікацыя Беларусі#Рэжым Лукашэнкі|прарасейскі]] [[Рэжым Лукашэнкі|аўтарытарны рэжым]] і гісторыкі-[[Прапаганда ў Беларусі|прапагандысты]] якога ([[Якаў Трашчанок]], [[Вадзім Гігін]], [[Ігар Марзалюк]] ды іншыя) адзначыліся фактычным зваротам да расейска-савецкага погляду на гістарычных ліцьвінаў, падобныя абмеркаваньні спыніліся, тым часам адбылася рэактывацыя двухбаковых (найперш эканамічных) міждзяржаўных дачыненьняў<ref name="Kascian-2009"/>. == Сучаснасьць == {{Асноўны артыкул|Ліцьвінства}} === Ужываньне === У частковым ужытку найменьне «ліцьвін» працягвае існаваць як саманазва вясковага жыхарства і ў цяперашні час<ref name="Arlou-2012-157"/>. У 1990 годзе часопіс «Савецкая этнаграфія» падаваў зьвесткі: {{Пачатак цытаты}} «Як мікраэтнонім, найменьне „ліцьвіны“ існавала і працягвае існаваць сярод некаторых мясцовых групаў [[беларусы|беларускага]] і асыміляванага [[балты]]йскага жыхарства заходніх раёнаў [[Беларусь|Беларусі]] і Ўсходняй [[Летува|Летувы]]»<ref>Чаквин И. В., Терешкович П. В. Из истории становления национального самосознания белорусов (XIV — начало XX вв.) // Советская этнография. № 6, 1990.</ref>. {{Канец цытаты}} У працы 1985 году, у якой адлюстроўваюцца рэаліі 1980-х гадоў, [[Ігар Чаквін]] пісаў: {{Пачатак цытаты}} «У гісторыка-этнаграфічнай вобласьці [[Беларусь|беларуска]]-[[Украіна|ўкраінскага]] [[Палесьсе|Палесься]] арэал распаўсюджваньня назвы ''[[палешукі]]'' не складае суцэльнага масіву. Асноўнай этнанімічнай формай, якая часьцей за ўсё чаргуецца на Палесьсі з назвай ''палешукі'' зьяўляецца этнікон '''ліцьвіны'''. Паводле зьвестак Л. Асоўскага (на 30-я гады ХХ ст.) назва ''ліцьвіны'' была лякалізавана ў Заходнім Палесьсі ў вярхоўях [[Ясельда|Ясельды]] і ў раёне [[Ружаны|Ружан]], [[Косаў|Косава]], [[Івацэвічы|Івацэвіч]]. З гэтай вобласьці, мяркуючы па прыведзенай ім карце, арэал назвы ''ліцьвіны'' распаўсюджваўся на поўдзень да [[Лунінец|Лунінца]]. На [[Прыпяць|Прыпяцкім]] правабярэжжы гэты арэал ішоў ад [[Давыд-Гарадок|Давыд-Гарадка]] на [[Столін]] і далей у двух напрамках — на [[Ракітнае (Ровенская вобласьць)|Ракітнае]] і на [[Кастопаль]]. (…) Арэальнае існаваньне на Палесьсі формы ''ліцьвіны'' таксама носіць контурны малюнак, калі адпаведная этнанімічная самасьвядомасьць найбольш выразна выступае ў паўзьмежных зонах кантакціраваньня непасрэдна з палешукамі, а ўнутры гэтых зон аслаблена і часткова дыфэрэнцыравана. Так, у радзе палескіх абласьцей, дзе распаўсюджана назва ''ліцьвіны'', яна часта дапаўняецца азначэньнямі, якія падкрэсьліваюць асобныя асаблівасьці гаворак — ''ліцьвіны-хацюны'' (паміж Століным і Ракітным, а таксама паміж Косавам і Лунінцом), ''літвакі-калыбанюкі'' (паміж Століным і Кастопалем), іх антрапалягічныя рысы і спэцыфіку месца існаваньня — ''ліцьвіны-чарнякі'' ([[Пружанскі раён]]), ''парэчукі'' ([[Гарынь|Пагарыньне]]) і г. д.»<ref name="Cakvin-1985"/> {{Канец цытаты}} У энцыкляпэдыі «[[Этнаграфія Беларусі]]» (1989 год), 7-м томе [[Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі|Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі]] (1997 год) і 9-м томе [[Беларуская энцыкляпэдыя|Беларускай энцыкляпэдыі]] (1999 год) зазначалася<ref>[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Літвіны, ліцвіны // {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)|к}} С. 292.</ref><ref name="Zajkouski-Cakvin-1997"/><ref name="Cakvin-1999"/>: {{Пачатак цытаты}} У наш час [назва ліцьвіны] ужываецца <…> таксама як лякальны этнікон невялікіх групаў беларускага насельніцтва (у раёне [[Бяроза (горад)|Бярозы]], [[Івацэвічы|Івацэвічаў]], [[Косаў|Косава]], [[Пружаны|Пружанаў]], [[Наваградак|Наваградку]], [[Вярэнаў|Вярэнава]], [[Горадня|Горадні]], [[Паставы|Паставаў]], [[Браслаў|Браслава]] і інш.), некаторых раёнаў беларуска-ўкраінскага [[Палесьсе|Палесься]] (раёны [[Столін]]а, [[Ракітнае (Ровенская вобласьць)|Ракітнага]], [[Кастопаль|Кастопалю]], [[Сарны|Сарнаў]], [[Оўруч]]у) і часткова беларускамоўнага насельніцтва паўночнай Чарнігаўшчыны і Кіеўшчыны, заходняй Браншчыны і Смаленшчыны. {{Канец цытаты}} У канцы 1990-х гадоў [[Уладзімер Каткоўскі]], які ў 2004 годзе запачаткаваў [[Беларуская Вікіпэдыя|Беларускую Вікіпэдыю]], стварыў сайт «Літванія, зямля ліцьвінаў»<ref>[[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Уладзімер Арлоў]], [https://www.svaboda.org/a/24468948.html Імёны Свабоды: Уладзімер Каткоўскі], [[Радыё Свабода]], 31 студзеня 2012 г.</ref>. У час правядзеньня [[Перапіс насельніцтва Расеі (2002)|перапісу насельніцтва Расеі ў 2002 годзе]] тыя, хто сябе называў ''ліцьвінам'', былі разьмеркаваныя наступным чынам: ''[[аўкштоты]]'', ''[[жамойты]]'', ''[[летувнік]] (і)'', ''[[летувяй]]'', а таксама тыя ''ліцьвіны'' і ''[[літвякі]]''/''[[літвакі]]'', якія ўжываюць летувіскую мову, былі аднесеныя да [[летувісы|летувісаў]]; пазасталыя ''ліцьвіны'' і ''літвякі''/''літвакі'' былі аднесеныя да [[беларусы|беларусаў]]<ref>[http://www.perepis2002.ru/ct/html/TOM_04_01.htm 1. Национальный состав населения], [https://web.archive.org/web/20041106060159/http://www.perepis2002.ru/ www.perepis2002.ru]</ref>. Артур Пракапчук, аўтар часопісу «Самиздат», у 2009 годзе пісаў: «''Літвой гэты край называўся амаль тысячу гадоў, усутыч да XIX стагодзьдзя, а назва народу — „ліцьвіны“ захоўвалася і па Другой сусьветнай вайне, што я нават памятаю з сваіх летніх вакацыяў у вёсцы [[Цытва|Цытве]] ([[Менская вобласьць]]), дзе зацята працягвалі менаваць сябе „ліцьвінамі“ аднавяскоўцы маёй бабулі Эміліі''»<ref>Прокопчук А. А. [http://zhurnal.lib.ru/p/prokopchuk_artur_andreewich/vkl.shtml Беларусь литовская], Журнал «Самиздат», 8 траўня 2011 г.</ref>. Як адзначае гісторык [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Уладзімер Арлоў]], дзясяткі тысячаў беларусаў маюць прозьвішчы з коранем 'ліцьв' ('літв'): Ліцьвін (Літвін), Ліцьвіновіч (Літвіновіч), Ліцьвінка (Літвінка), Ліцьвіненка (Літвіненка), Ліцьвіненя (Літвіненя), Ліцьвіёнак (Літвіёнак), Ліцьвінаў (Літвінаў), Ліцьвінчык (Літвінчык), Ліцьвінюк (Літвінюк), Ліцьвінчук (Літвінчук), Ліцьвінскі (Літвінскі), Літоўчанка, Ліцьвінец і іншыя<ref name="Arlou-2012-157"/>. [[Файл: Стары Ольса. Гераічны эпас. Сьпевы рыцараў і шляхты Вялікай Літвы.jpg|значак|Ваяр-ліцьвін на вокладцы альбому «Гераічны эпас» (2006 год) гурту «[[Стары Ольса]]»]] Апроч таго, назва «ліцьвіны» шырока ўжываецца ў розных сфэрах жыцьця Беларусі: элітарнай і масавай культуры, спорце, грамадзкім харчаваньні. Яшчэ ў 1991 годзе ўтварыўся [[фальклёр]]ны гурт «[[Ліцьвіны (гурт)|Ліцьвіны]]», які займаецца адраджэньнем беларускіх аўтэнтычных сьпеваў<ref>Скобла М. [https://www.svaboda.org/a/28147841.html Натальля Матыліцкая: «Ліцьвіноў» не было ў дзяржаўных рэестрах, але нас слухалі з захапленьнем!], [[Радыё Свабода]], 30 лістапада 2016 г.</ref>. У 2004 годзе ансамбль «[[Песьняры]]» запісаў песьню «Літвінка»<ref>[https://pesnyary.com/song/litvinka Літвінка], [[Песьняры]], 2004 г.</ref>, а ў 2010 годзе — песьню «Я ліцьвін»<ref>[https://pesnyary.com/song-865.html Я лiцвiн], [[Песьняры]], 2010 г.</ref>. У 2010 годзе ў Менску зьявіўся клюб амэрыканскага футболу «Літвіны», сымбалем якога сталі [[Калюмны]]<ref>[https://www.svaboda.org/a/27759277.html «Літвіны» — гэта амэрыканскі футбол], [[Радыё Свабода]], 2016 г.</ref>. У 2013 годзе беларускі гурт «[[Стары Ольса]]» апублікаваў відэакліп на песьню «Litvin»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=FLxS2rE44Zo Stary Olsa - Litvin (official music video)], [[YouTube]], 22 красавіка 2013 г.</ref>. У 2015 годзе беларускі гурт [[Крамбамбуля (гурт)|Крамбамбуля]] зьмясьціў у сваім альбоме «[[Чырвоны штраль]]» песьню «Гэй, ліцьвіны! Бог нам радзіць»<ref>[https://34mag.net/piarshak/releases/chyrvony-shtral/p/10 «Чырвоны штраль» ‒ развітальны альбом «Крамбамбулі»], [[34mag]]</ref>. У 2017 годзе ў Менску адкрыўся рэстаран сучаснай беларускай кухні «Літвіны», які праз паўгоду стаў сеткавым<ref>[https://realt.onliner.by/2018/04/06/litviny-2 В Каменной Горке открылся ресторан новой белорусской кухни «Литвины»], [[Onliner.by]], 6.04.2018 г.</ref>. У час [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|абароны Ўкраіны ад расейскага ўварваньня]] першы гераічна палеглы беларус-добраахвотнік [[Ільля «Ліцьвін» (Хрэнаў)|Ільля «Ліцьвін»]] меў вайсковы пазыўны ў гонар гістарычных ліцьвінаў — жыхароў Вялікага Княства Літоўскага<ref>[https://novychas.online/hramadstva/belarus-jaki-vajue-za-ukrainu-raspavjou-pra-hibe Беларус, які ваюе за Украіну, распавёў пра гібель Іллі «Літвіна»], [[Новы час (газэта)|Новы час]], 8 сакавіка 2022 г.</ref>. 21 траўня 2022 году назву «Ліцьвін» атрымаў адзін з батальёнаў [[Полк імя Кастуся Каліноўскага|палку імя Кастуся Каліноўскага]] — вайсковай фармацыі беларускіх ваяроў-дабраахвотнікаў ва Ўкраіне<ref>[https://www.svaboda.org/a/31861235.html Батальён Кастуся Каліноўскага абвясьціў аб стварэньні аднайменнага палка], [[Радыё Свабода]], 21 траўня 2022 г.</ref>. === Грамадзкая дзейнасьць === Гісторыкі [[Сяргей Абламейка (гісторык)|Сяргей Абламейка]] і [[Аляксандар Краўцэвіч]] зьвяртаюць ўвагу на тое, што ліцьвінства ня можа быць альтэрнатывай [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|беларускасьці]], бо ёсьць яе неад’емнай складовай часткай. Проціпастаўляць іх — значыць дэструктыўна перакручваць рэальную гісторыю і этнагенэз беларусаў<ref>[[Сяргей Абламейка (гісторык)|Абламейка С.]] [https://www.svaboda.org/a/28920419.html Зноў пра ідэнтычнасьць Скарыны], [[Радыё Свабода]], 15 сьнежня 2017 г.</ref><ref name="Kraucevic-2017">[https://nashaniva.com/?c=ar&i=146173 Алесь Краўцэвіч: Ліцвінства — выдумка ворагаў, якую падтрымалі дурні], [[Наша Ніва]], 28 сакавіка 2017 г.</ref>. Адзначаецца, што ўлады [[Расея|Расеі]] атакуюць тое ліцьвінства, якое ёсьць сынонімам беларускасьці, аднак актыўна падтрымліваюць пэўныя «ліцьвінскія» праекты, якія аддзяляюць «ліцьвінаў» ад беларусаў<ref>{{Навіна|аўтар=Руселік В.|загаловак=Вейшнорыя: сьмех скрозь сьлёзы|спасылка=https://novychas.by/palityka/krok-da-zahopu-belarusi-zrobleny-abo-smeh-skroz-s|выдавец=[[Новы час (газэта)|Новы час]]|дата публікацыі=14 верасьня 2017|дата доступу=25 лютага 2020}}</ref>, ганяць беларусаў і ўсё беларускае<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гэта слова сакральнае. Аб некаторых аспэктах Беларускага Адраджэньня і паразы рускай палітыкі|спасылка=http://pazniak.info/page_geta_slova_sakralnae__ab_nekatoryih_aspektah_belaruskaga__adradjennya_|выдавец=[[Зянон Пазьняк]]|дата публікацыі=13 верасьня 2015|копія=http://www.bielarus.net/archives/2015/09/15/4232|дата копіі=15 верасьня 2015|дата доступу=22 траўня 2020}}</ref> або прапагандуюць, што беларусы — гэта летувісы, якія маюць вывучаць летувіскую мову і злучацца зь Летувой<ref name="Kraucevic-2017"/>. === Міленіюм Літвы === 22 студзеня 2009 году ў Беларусі ўтварыўся грамадзкі арганізацыйны камітэт імпрэзы 1000-годзьдзя назвы ''Літва'' пад старшынствам доктара гістарычных навук прафэсара [[Анатоль Грыцкевіч|Анатоля Грыцкевіча]]. У арганізацыйны камітэт «Міленіюм Літвы» ўвайшлі пісьменьніца [[Вольга Іпатава]], доктар гістарычных навук [[Алесь Краўцэвіч]], доктар мэдычных навук [[Алесь Астроўскі]], доктар біялягічных навук [[Аляксей Мікуліч]], археоляг [[Эдвард Зайкоўскі]], мастак і грамадзкі дзяяч [[Аляксей Марачкін]], сьвятар [[Леанід Акаловіч]] і дасьледнік [[Зьдзіслаў Сіцька]]. У звароце арганізацыйнага камітэту паведамляецца, што першы ўпамін назвы Літва (Lituae) у пісьмовых крыніцах — нямецкіх Квэдлінбурскіх аналах — належыць да 1009 году. Аўтары звароту адзначаюць, што назва Літва датычыцца старажытнай тэрыторыі Беларусі, а цяперашнія беларусы да пачатку XX стагодзьдзя называлі сябе ліцьвінамі. «''Тэрміны Беларусь і беларусы навязаныя нам расейскай адміністрацыяй у сярэдзіне XIX стагодзьдзя. Беларусь зьяўляецца галоўнай пераемніцай Вялікага Княства Літоўскага. Нашы землі складалі вялікую частку ВКЛ. Менавіта на нашых землях і паўстала вялікая дзяржава ВКЛ, аб’ядналая ў XV стагодзьдзі асобныя княствы-землі, у тым ліку Наваградзкае, Полацкае, Смаленскае, Турава-Пінскае і Гарадзенскае''», — гаворыцца ў звароце<ref>{{Навіна|аўтар=[[Марат Гаравы]]|загаловак=Створаны грамадзкі аргкамітэт сьвяткаваньня 1000-годзьдзя назвы Літва пад старшынствам прафэсара Анатоля Грыцкевіча|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2009/01/22/279333_279363|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=22 студзеня 2009|дата доступу=14 кастрычніка 2014}}</ref>. == Цытаты == {{Цытата|Літва месьціцца на ўсход ад Польшчы. Мова народу — славянская. {{арыгінал|la|Lituania et ipsa late patents regio Polonis ad orientem connexa est… Sermo gentis Sclavonicus est.}}|[[Піюс II (папа рымскі)|Энэй Сыльвій Пікаляміні]], будучы папа рымскі Піюс II, 1440-я гг.}} {{Цытата|…ня обчым якім языком, але сваім уласным правы сьпісаныя маем.|[[Статуты ВКЛ|Літоўскі Статут]], 1588 г.}} {{Цытата|Кажам заўжды «літоўскі, ліцьвін» — але тое адно замест «беларускі, беларус», бо ў 1510 годзе ніхто яшчэ «Літву этнічную» і ня сьніў, яшчэ [[Мікалай Рэй|Рэй]] у 1562 годзе ліцьвінам менаваў беларуса, а ў Маскве і ў XVII стагодзьдзі «літоўскі» — тое самае што беларускі. {{арыгінал|pl|Mówimy ciągle «litewski, Litwin», ale to tylko zamiast «białoruski, Białorus», bo w r. 1510 nikomu nie o Litwie właściwej, etnograficznej ani śnilo; jeszcze Rej w r. 1562. Litwinem Białorusina nazywał, a w Moskwie i w XVII wieku «litowskij» tyle, co białoruski}} |[[Аляксандар Брукнэр]], прафэсар [[Бэрлінскі ўнівэрсытэт|Бэрлінскага ўнівэрсытэту]], сябра [[Польская акадэмія навук|Польскай]], [[Праская акадэмія навук|Праскай]], [[Бялградзкая акадэмія навук|Бялградзкай]] і [[Пецярбуская акадэмія навук|Пецярбускай]] акадэміяў навук, 1928 г.<ref>[[Аляксандар Брукнэр|Brückner A.]] Ruskopolski rękopis z r. 1510 // Slavia: časopis pro slovanskou filologii. VII, 1928—1929. S. 10—11.</ref><ref>Станкевіч Я. Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}, 2003. С. 637.</ref> }} {{Цытата|У афіцыйных дакумэнтах XVI—XVIII стагодзьдзяў, апроч «Літвы», для ўсяе тэрыторыі Беларусі другога найменьня наагул не існавала, і ўвесь народ называлі Літвою. У нашай жа гістарычнай літаратуры да цяперашнага часу ігнаруюць гэтае найменьне народу, якое ён насіў больш чым 500 гадоў.|[[Язэп Юхо]], гісторык права, доктар навук, 1968 г.<ref name="jucho">[[Язэп Юхо|Юхо Я.]] Пра назву «Беларусь» // Полымя. № 1, 1968. С. 175—182.</ref>.}} {{Цытата|У другой палове ХІХ ст. нацыянальная інтэлігенцыя, якая выступала за адраджэньне свайго народа і яго дзяржаўнасьці, аднавіла назвы «Беларусь» і «беларусы» як сымбаль пратэсту супраць расейскага ўціску. Пад гэтаю назваю наш народ увайшоў у ХХ ст., замацаваў яе за сабою ў сусьветнай супольнасьці і ўступіў зь ёю ў новае тысячагодзьдзе. Але нам неабходна памятаць, што мы — нашчадкі ліцьвінаў, прадаўжальнікі іх патрыятычных справаў<ref name="Bic-Harecki-Konan-2005-19"/>.|Аўтарскі калектыў кнігі «Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы», выдадзенай у 2005 годзе Міжнародным грамадзкім аб’яднаньнем «[[Згуртаваньне беларусаў сьвету Бацькаўшчына|Згуртаваньне беларусаў сьвету „Бацькаўшчына“]]»: [[Міхась Біч]] — доктар гістарычных навук; [[Натальля Гардзіенка]] — кандыдат гістарычных навук, [[Радзім Гарэцкі]] — акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, экс-прэзыдэнт Міжнароднага грамадзкага аб’яднаньня «Згуртаваньне беларусаў сьвету „Бацькаўшчына“»; [[Уладзімер Конан]] — доктар філязофскіх навук; [[Арсень Ліс]] — доктар філялягічных навук; [[Леанід Лойка]] — кандыдат гістарычных навук; [[Адам Мальдзіс]] — доктар філялягічных навук; [[Уладзімер Мархель]] — кандыдат філялягічных навук; [[Алена Макоўская]] — старшыня Рады Міжнароднага грамадзкага аб’яднаньня «Згуртаваньне беларусаў сьвету „Бацькаўшчына“»; [[Алесь Петрашкевіч]] — кандыдат гістарычных навук; [[Анатоль Сабалеўскі]] — доктар мастацтвазнаўства; [[Лідзія Савік]] — кандыдат філялягічных навук; [[Віктар Скорабагатаў]] — заслужаны артыст Беларусі; [[Ганна Сурмач]] — экс-старшыня Міжнароднага грамадзкага аб’яднаньня «Згуртаваньне беларусаў сьвету „Бацькаўшчына“»; [[Барыс Стук]] — намесьнік старшыні Рады Міжнароднага грамадзкага аб’яднаньня «Згуртаваньне беларусаў сьвету „Бацькаўшчына“»; [[Галіна Сяргеева]] — кандыдат гістарычных навук; [[Алег Трусаў]] — кандыдат гістарычных навук; [[Георгі Штыхаў]] — доктар гістарычных навук; [[Язэп Юхо]] — доктар юрыдычных навук}} == Глядзіце таксама == * [[Ліцьвіны Севершчыны]] * [[Беларусы]] * [[Літва]] * [[Белая Русь]] * [[Літоўская мітраполія]] * [[Старалітва]] * [[Ліцьвякі (гістарычны этнонім)]] == Заўвагі == {{Заўвагі|2}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}} * {{Літаратура/Дзесяць вякоў беларускай гісторыі (1997)}} * {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}} * {{Літаратура/БЭ|9}} * {{Літаратура/Беларусы: У 13 т.|4}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|3}} * {{Літаратура/ГСБМ|17}} * {{Літаратура/Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы|2}} * Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 1. Са старажытных часоў да канца XVIII ст.: Курс лекцый. / [[Іван Крэнь|І. Крэнь]], [[Іван Коўкель|І. Коўкель]], [[Сьвятлана Марозава|С. Марозава]], С. Сяльверстава, І. Фёдараў. — {{Менск (Мн.)}}: РІВШ БДУ, 2000. — 656 с {{ISBN|985-6299-34-9}}. * Гісторыя філасофскай і грамадска-палітычнай думкі Беларусі. У 6 т. Т. 1. Эпоха Сярэднявечча / В. Евароўскі [і інш.]; рэд. кал.: В. Евароўскі [і інш.]. — {{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2008. — 575 с {{ISBN|978-985-08-0967-4}}. * Дайліда А. [http://spampavac.by/files/downloads/pvkl.pdf Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі] / Рэц. [[Сяргей Тарасаў|С. Тарасаў]]. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. * [[Сяргей Дубавец|Дубавец С.]], [[Генадзь Сагановіч|Сагановіч Г.]] [https://knihi.com/Siarhiej_Dubaviec/Starazytnaja_Litva_i_sucasnaja_Letuva.html Старажытная Літва і сучасная Летува] // {{Літаратура/З гісторыяй на Вы|2}} * {{Літаратура/Беларуская дзяржава Вялікае Княства Літоўскае}} * [[Мікола Ермаловіч|Ермаловіч М.]] [https://knihi.com/Mikola_Jermalovic/Pa_sladach_adnaho_mifa.html Па слядах аднаго міфа]. 2-е выданьне. — Менск, Навука і тэхніка, 1991. — 98 с {{ISBN|5-343-00876-3}}. * [[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/_articles/zaj2/%D0%97%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%AD._%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F.html Літва гістарычная] // [[Наша слова|Наша Слова]]. № 26 (917), 1 ліпеня 2009 г.; № 27 (918), 8 ліпеня 2009 г. * Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303. * {{Літаратура/Гісторыя ВКЛ (2013)}} * {{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}} * [[Іван Ласкоў|Ласкоў І.]] [https://adzharaj-kut.blogspot.com/2016/03/2016_6.html Жамойцкі тупік] // [[Літаратура і мастацтва]]. 17 верасьня 1993. С. 14—15. * {{Літаратура/Літва-Беларусь: гістарычныя выведы}} * {{Літаратура/Русіфікацыя: царская, савецкая, прэзыдэнцкая (2010)}} * {{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях}} * {{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы}} * [[Ян Станкевіч|Станкевіч Я.]] Нарысы зь гісторыі Вялікалітвы-Беларусі // Станкевіч Я. Гістарычныя творы. — {{Менск (Мн.)}}: «Энцыклапедыкс», 2003. — 776 с {{ISBN|985-6599-77-6}}. * [[Сьвятлана Струкава|Струкава С.]] [https://rep.bntu.by/bitstream/handle/data/6488/%D0%A1.%2037-40.pdf?sequence=1&isAllowed=y Старажытныя найменні беларусаў] // [[Роднае слова (часопіс)|Роднае слова]]. № 8, 2009. С. 37—40. * [[Павал Урбан|Урбан П.]] Да пытаньня этнічнай прыналежнасьці старажытных ліцьвіноў. — Менск: ВЦ «Бацькаўшчына»; МП «Бесядзь», 1994. — 107 с. * {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}} * [[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Гістарычная этнаніміка Палесся // Весці Акадэміі навук Беларускай ССР. — Серыя грамадскіх навук. № 4, 1985. С. 74—80. * Чаквін І. [https://web.archive.org/web/20141129020526/http://kamunikat.fontel.net/pdf/albaruthenica/06.pdf Нацыя ліцвінаў у этнагенезе беларусаў: Параўнальна-тыпалагічны і гістарычны аспекты] // Беларусіка = Albaruthenica. Кн. 6 : Беларусь паміж Усходам і Захадам: Праблемы міжнац., міжрэліг. і міжкультур. узаемадзеяння, дыялогу і сінтэзу. Ч. 1, 1997. С. 37—41. * Чаквін І. Формы этнічнага і нацыянальнага самавызначэння беларускага насельніцтва XIV—XVIII ст. (да праблемы станаўлення нацыянальнай самасвядомасці беларусаў) // Усебеларуская канферэнцыя гісторыкаў. Мінск, 3—5 лютага 1993 года. Ч. I. — {{Менск (Мн.)}}, 1993. С. 47—49. * [[Сяргей Шыдлоўскі|Шыдлоўскі С.]] Формы самавызначэння і самасвядомасці прывілеяванага саслоўя ў Беларусі першай паловы ХІХ стагоддзя // Вестник Полоцкого государственного университета: Серия А (гуманитарные науки). № 7, 2006. С. 25—33. * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)}} * {{Літаратура/ЭСБМ|6}} * [[Норман Дэвіс|Davies N.]] Litva: The Rise and Fall of the Grand Duchy of Lithuania. — Penguin Group US, 2013. — 90 p. {{ISBN|9781101630822}}. * {{Літаратура/Рэканструкцыя нацыяў}} * {{Кніга |аўтар = [[Эндру Ўілсан|Wilson A.]] |частка = |загаловак = Belarus. The last European dictatorship |арыгінал = |спасылка = https://yalebooks.yale.edu/book/9780300259216/belarus |адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = {{артыкул у іншым разьдзеле|Yale University Press|Yale University Press|uk|Yale University Press}} |год = 2012 |том = |старонкі = |старонак = 384 |сэрыя = |isbn = 978-0-300-25921-6 |наклад = |ref = Wilson }} * {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)}} * [[Фэлікс Канечны|Koneczny F.]] Letuwa a Litwa // Przegląd Powszechny. Nr. 463, 1922. S. 38—45. * Litwinowicz-Droździel M. O starożytnościach litewskich. Mitologizacja historii w XIX-wiecznym piśmiennictwie byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego. — Kraków: Tow. Autorów i Wydawców Prac Naukowych «Universitas», 2008. — 227 p. {{ISBN|97883-242-0837-1}}. * Короткий В. [https://elib.bsu.by/bitstream/123456789/19949/1/%d0%9b%d0%b8%d1%82%d0%b2%d0%b0%2c%20%d0%a0%d1%83%d1%81%d1%8c%2c%20%d0%bb%d0%b8%d1%82%d0%b2%d0%b8%d0%bd%2c%20%d1%80%d1%83%d1%81%d0%b8%d0%bd%20%d0%b2%20%d0%bf%d0%b0%d0%bc%d1%8f%d1%82%d0%bd%d0%b8%d0%ba%d0%b0%d1%85%20%d0%bb%d0%b8%d1%82%d0%b5%d1%80%d0%b0%d1%82%d1%83%d1%80%d1%8b%20%d0%92%d0%b5%d0%bb%d0%b8%d0%ba%d0%be%d0%b3%d0%be%20%d0%9a%d0%bd%d1%8f%d0%b6%d0%b5%d1%81%d1%82%d0%b2%d0%b0%20%d0%9b%d0%b8%d1%82%d0%be%d0%b2%d1%81%d0%ba%d0%be%d0%b3%d0%be%20XVI-XVII%20%d0%b2%d0%b2.pdf «Литва», «Русь», «литвин», «русин» в памятниках литературы Великого Княжества Литовского XVI—XVII веков] // Bibliotheca archivi lithuanici. — № 7. — Vilnius: Lietuvių kalbos institutas, 2009. C. 187—196. * Сталюнас Д. Идентификация, язык и алфавит литовцев в российской национальной политике 1860-х годов // Ab imperio. № 2, 2005. С. 225—254. * [[Павал Церашковіч|Терешкович П. В.]] Этническая история Беларуси XIX — начала XX в.: В контексте Центрально-Восточной Европы. — Мн.: БГУ, 2004. — 223 с. {{ISBN|985-485-004-8}}. * Чаквин И. В. Избранное: теоретические и историографические статьи по этногенезу, этническим и этнокультурным процессам, конфессиональной истории белорусов. — Минск: Беларуская навука, 2014. — 463 с {{ISBN|978-985-08-1740-2}}. == Вонкавыя спасылкі == {{Вікіцытатнік|Літвіны}} * [[Дзяніс Марціновіч|Марціновіч Д.]] [https://budzma.org/news/dzyanis-marcinovich-chamu-licviny-stali-byelarusami.html Чаму ліцвіны сталі беларусамі?], [[Budzma.org]], 13 траўня 2014 г. * [[Зянон Пазьняк|Пазьняк З.]] [http://www.bielarus.net/archives/2016/12/30/4684 Беларусь-Літва], Беларуская Салідарнасьць, 27 сьнежня 2016 г. * [[Сяргей Астравец|Астравец С.]] [https://www.svaboda.org/a/26711502.html З «Іліядай» пад падушкай], [[Радыё Свабода]], 26 лістапада 2014 г. * [http://litviny.blogspot.com/ Разважаньні пра ВКЛ і ліцьвінаў] * [https://www.facebook.com/litva.belarus Энцыкляпэдыя Літвы-Беларусі], [[Facebook]] * [http://history-belarus.by/pages/terms/litwiny.php Ліцьвіны]{{ref-ru}}, Кароткая гісторыя Беларусі за апошнія 1000 год * [http://veras.litvin.org/ Віктар Верас «У вытокаў гістарычнай праўды»]{{ref-ru}} * [http://lietuvos.istorija.net/lituanistica/litvinizm.htm Тэндэнцыйная крытыка ліцьвінства з боку летувіскага гісторыка Томаса Бараноўскага]{{ref-ru}} {{Беларусы}} {{Добры артыкул}} [[Катэгорыя:Беларусы]] [[Катэгорыя:Славяне]] [[Катэгорыя:Балты]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Вялікае Княства Літоўскае]] k9dzlv32zafy47h30cy41mofohxv2dn Тамаш Зан 0 42019 2334099 2312035 2022-08-22T17:38:32Z Taravyvan Adijene 1924 /* Вонкавыя спасылкі */ Commons wikitext text/x-wiki {{Пісьменьнік |Імя = Тамаш Зан |Арыгінал імя = |Партрэт = Портрет Томаша Зана (1837).jpg |Памер = |Апісаньне = |Імя пры нараджэньні = |Псэўданімы = |Дата нараджэньня = {{Нарадзіўся|21|12|1796}} |Месца нараджэньня = в. [[Мясата]], [[Ашмянскі павет]], [[Віленская губэрня]], [[Расейская імпэрыя]] |Дата сьмерці = {{Памёр|19|7|1855|гадоў=58}} |Месца сьмерці = маёнтак [[Кахачын]], Сеньненскі павет, [[Магілёўская губэрня]], [[Расейская імпэрыя]] |Род = Зані |Жонка = Брыгіда са Сьвентаржэцкіх |Дзеці = Віктарын (1848), Абдон (1849), Клемэнт (1852), Станіслаў (1854) |Род дзейнасьці = [[паэт]], [[драматург]], геоляг, дасьледнік прыроды, музэязнавец |Гады актыўнасьці = |Напрамак = [[рамантызм]] |Жанр = элегія, баляда, трыялет, паэма |Дэбют = |Значныя творы = |Прэміі = |Палічка = |Сайт = }} '''Тамаш Зан''' ({{мова-pl|Tomasz Zan}}; 21 сьнежня 1796, в. [[Мясата]], [[Ашмянскі павет]], [[Віленская губэрня]] — 19 ліпеня 1855, маёнтак [[Кахачын]] каля [[Ворша|Воршы]]) — удзельнік вызвольнага руху, дасьледнік прыроды, літаратар<ref name="ehb">[[Кастусь Цьвірка]]. Зан Тамаш // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 404.</ref>, музэязнавец, [[геалёгія|геоляг]], дасьледнік прыродных багацьцяў [[Урал]]а. Адзін з стваральнікаў [[таварыства філяматаў]], стваральнік [[Прамяністыя (таварыства)|таварыства прамяністых]], рэарганізаванага пазьней у [[таварыства філярэтаў]]; сябра [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]] і [[Ян Чачот|Яна Чачота]]. Кіраўнік першых рэвалюцыйных арганізацыяў на [[Беларусь|Беларусі]] і [[Летува|Літве]]<ref>[https://web.archive.org/web/20161203205529/http://old.nlb.by/html/news2006/zan.html 21 снежня — 210 год з дня нараджэння Т. Зана (1796—1855), паэта-рамантыка, даследчыка прыроды, удзельніка вызваленчага руху] // [[Нацыянальная бібліятэка Беларусі (новы будынак)|Нацыянальная бібліятэка Беларусі]]</ref>. Адыграў значную ролю ў разьвіцьці новага літаратурнага кірунку — рэвалюцыйнага рамантызму<ref name=asvet/>. Першым з кола віленскіх паэтаў прызнаў беларускую народную творчасьць за адзін з найгалоўнейшых разьдзелаў свае паэтычнае праграмы<ref>{{Кніга|аўтар = [[Станіслаў Станкевіч (кнігар)|Станкевіч, С]].|частка = Тамаш Зан|загаловак = Беларускія элементы ў польскай рамантычнай паэзіі|арыгінал = Pierwiastki białoruskie w polskiej poezji romantycznej|адказны = Валер Булгакаў|выданьне = 1-е выд.|месца = Вільня: Інстытут беларусістыкі; Беласток: Беларускае гістарычнае таварыства|год = 2010|старонкі = 16|старонак = 211|isbn = 83-60456-21-6}}</ref>. == Біяграфія == === Паходжаньне === [[Файл:Tamaš Zan.jpg|міні|Тамаш Зан у маладыя гады]] Сапраўднае прозьвішча самога паэта і яго продкаў вымаўлялася мякка — «Зань»<ref name=asvet>{{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак = Мысліцелі і асветнікі Беларусі: Энцыкл. даведнік / Беларус. Энцыкл.|арыгінал = |спасылка = |адказны = Гал. рэд. «Беларус. Энцыкл.»: Барыс Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = БелЭн|год = 1995|том = |старонкі = 434—435|старонак = 671|сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref><ref name=alesm292>{{Кніга|аўтар = Марціновіч А. А.|частка = Пакутнік за свабоду — «архіпрамяністы» Тамаш Зан|загаловак = У часе прасветленыя твары: Гіст. эсэ, нарысы|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = Полымя|год = 1999|том = |старонкі = 292|старонак = |сэрыя = |isbn = 985-07-0297-4|наклад = }}</ref>. У часе вучобы ў [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскім унівэрсытэце]] вымаўленьне зь невядомых прычын пацьвярдзела<ref name=knihazbor>{{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак = Філаматы і філарэты|арыгінал = |спасылка = |адказны = Укладанне, пераклад польскамоўных твораў, прадмова, біяграфічныя даведкі пра аўтараў і каментарыі [[Кастусь Цьвірка|К. Цьвіркі]],|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = 1998|том = |старонкі = 197|старонак = 400|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>, імаверна, па звычайным недаглядзе аднаго з службоўцаў канцылярыі<ref name=alesm292/>. Род Заняў належыў да тыповай беларускай шляхты<ref name=alesm292/>. Дзед Тамаша Зана — таксама Тамаш — быў [[бурмістар|бурмістрам]] у [[Радашкавічы|Радашкавічах]], дзе меў зямельныя надзелы і арандаваў непадалёк адсюль маёнтак Селішча. Продкі Тамаша Зана па матчынай лініі жылі ва [[Узда|Ўзьдзе]] і былі перайшоўшымі з праваслаўя ўніятамі<ref name=art>{{артыкул|аўтар=[[Кастусь Цьвірка|Цьвірка, К.]]|загаловак=Вечны выгнаннік і пілігрым. Жыццё і творчасць Тамаша Зана|арыгінал=|спасылка=|аўтар выданьня=|выданьне=|тып=|месца=|выдавецтва=|год=1994|выпуск=|том=|нумар=2|старонкі=17—24|isbn=}}</ref>. Бацька Тамаша — Караль Зан — атрымаў у спадчыну ўладаньні ў Радашкавічах. Удзельнічаў у [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньні Тадэвуша Касьцюшкі]] і пасьля яго здушэньня вярнуўся дамоў, але з пачаткам рэпрэсіяў у дачыненьні да паўстанцаў уцякае пад [[Каралявец]]<ref name=knihazbor/>. Цяжарную жонку Кацярыну зь першым сынам Вінцэнтам адводзіць у маёнтак Селішча да брата, дзе яна мусіла пачакаць, пакуль вызваліцца маёнтак Халецкаўшчына ў Вілейскім павеце, аднак зь невядомых прычын, дакумэнты на куплю маёнтка губляюцца і Кацярына, даведаўшыся пра гэта ўжо ў дарозе, вымушаная была застацца ў вёсцы [[Мясата]], дзе 21 сьнежня 1796 году нарадзіўся Тамаш Зан<ref name=art/>. Некаторыя лічаць, што роды адбыліся ў доме паноў Тышынскіх, зь якімі зналіся Заны<ref name=art/>. Зрэшты, беларускі гісторык Валянцін Грыцкевіч у Цэнтральным дзяржаўным гістарычным архіве СССР у Ленінградзе знайшоў «выпись крестной метрики», якая сьведчыць, што Тамаш Карлавіч Зан, нарадзіўся ў 1796 у карчме Мясата за 14 км ад [[Маладэчна]] на тракце, пралеглым між [[Менск]]ам і [[Вільня]]ю<ref>ЦГИА СССР, ф. 1343, оп. 22, д. 950, л .16</ref><ref>{{Кніга|аўтар = Грицкевич В. П.|частка = Ташкараган ищет золото|загаловак = От Немана к берегам Тихого океана|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = Полымя|год = 1986|том = |старонкі = 94|старонак = 303|сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. === Маленства === Паводле меркаваньняў біёграфаў паэта, жонка Караля Зана была вымушаная ўцячы зь Вінцэнтам і Тамашам у лес празь небясьпечнасьць надыходзячых у Мясату казацкіх войскаў. Там ёй дапамагала мясцовая сялянка, якая хадзіла туды наведаць свайго мужа, які хаваўся ад рэкрутчыны<ref name=art/>. Пасьля Мясаты Кацярына разам зь дзецьмі вярнулася ў Селішчы, куды неўзабаве, пачуўшы пра амністыю, трапіў і сам Караль Зан. Тут ён уладкоўваецца аканомам у адстаўнога палкоўніка польскіх войскаў Трэмбіцкага ў недалёкім маёнтку Вязынь, дзе праходзіць маленства будучага паэта і першыя ўрокі граматы ў дзяка Аляшкевіча<ref name=art/>. Неўзабаве маці адвозіць юнага Тамаша да сваіх бацькоў у мястэчка Ўзда, дзе ўладкоўвае яго ў парафіяльную школу, аднак пасьля сьмерці свайго дзеда разам з бабуляй ізноў вяртаецца ў Вязынь. Цяпер ён працягвае вучобу ў гувэрнэра Калантая ў суседняй [[Слабада|Слабадзе]] (вучыцца разам зь дзецьмі нейкіх Мікуліцкіх)<ref name=knihazbor/>. Празь некалькі месяцаў, у 1807 годзе, разам з малодшым братам Ігнасем пасылаецца ў Менскую гімназію. === Менская гімназія: 1805—1812 === [[Файл:Tamaš Zan2.jpg|міні|210пкс|Тамаш Зан у маладыя гады. Малюнак [[Ян Рустэм|Яна Рустэма]]. За своеасабліую форму ілба паэта жартаўліва называлі «Трохкутным»<ref>{{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак = Філаматы і філарэты|арыгінал = |спасылка = |адказны = Укладанне, пераклад польскамоўных твораў, прадмова, біяграфічныя даведкі пра аўтараў і каментарыі [[Кастусь Цьвірка|К. Цьвіркі]],|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = 1998|том = |старонкі = 383|старонак = 400|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>]] Будучы гімназістам Тамаш належыў да ліку найбольш здатных вучняў. Таксама актыўна ўдзельнічаў у студэнцкіх зборах і забавах<ref name=knihazbor/>. Будынак тагачаснай Менскай гімназіі знаходзіўся на [[Высокі Рынак|Высокім рынку]], які з XVII ст. зрабіўся адміністрацыйным, гандлёвым і культурным цэнтрам Менску. Асобныя вобразы з тагачаснага жыцьця гораду запомніліся юнаму Тамашу надзвычай: {| |- | {{Цытата|Габрэйка з абаранкам, немец з грэцкімі піражкамі, званар-езуіт, вар'ят Янка, смаргонскія мядзьведзі, гукі царкоўнага звона, сад Карнеева, [[Залатая Горка]], [[Кальварыя (прадмесьце)|Кальварыя]], архірэй Пацёмкін — вакол усяго гэтага і круціліся думкі менскіх дзяцей да 1812 году. Нянавісьці і розьніцы між нацыямі ня ведалі... З тае грубае і дзікае мовы маскалёў, бо менскім сялянскім прастамоўем ахвотна карысталіся студэнты, прыжылося башкірскае «гайда»<ref>Z filareckiego świata: zbiór wspomnień z lat 1816-1824. Wydae Henryk Mościcki. — Warszawa, 1924. — S. 196.</ref>}} |} Найбліжэйшымі сябрамі Тамаша Зана ў Менскай гімназіі былі браты Верашчакі з Наваградчыны — Міхал і Юзэф. Асабліва моцна ён пасябрыўся зь Міхалам, дзякуючы якому Тамаш пазнаёміўся зь ягонаю сястрой [[Марыля Верашчака|Марыляй Верашчакай]] — будучай каханай [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]], які, у сваю чаргу, пазнаёміўся зь ёю не без пасярэдніцтва Зана<ref name=knihazbor/>. Далейшай вучобе ў Менскай гімназіі перашкодзіла хвароба Тамаша, таму бацькі вырашылі забраць яго разам з братам Ігнасем дамоў у фальварак Выверы, які яго бацькі ўзялі ў арэнду<ref name=art/>. Тут прайшлі самыя яркія юнацкія гады Тамаша. Выверы былі недалёка ад [[Маладэчна]], таму па выздараўленьні Тамаша бацькі паслалі яго разам з малодшым Ігнасем і Стэфанам давучвацца ў Маладэчанскую павятовую школу, якую толькі што перавялі з [[Бабруйск]]у<ref name=art/>. У здыманай маладэчанскай кватэры разам з братамі пасялілася і бабка Далеўская. === Маладэчанскі пэрыяд === [[Файл:TomaszZan.jpg|міні|Тамаш Зан, частка малюнку Р. Жукоўскага (1814—1886)]] Зьвесткі пра маладэчанскі пэрыяд жыцьця паэта захаваліся збольшага ў дакумэнтах сьледчай камісіі працэсу над філяматамі. Напрыклад, абвінавачаньне ў «непажадным кірунку думак» абгрунтоўвалася тым, што Тамаш «яшчэ зь дзяцінства, з павятовай маладэчанскай школы зьневажаў урад і пісаў недобранадзейныя вершы, а таксама стварыў там нейкае таварыства»<ref name=knihazbor/>. Пад згаданым таварыствам мелі на ўвазе вайсковую гульню, што вымагала хлапчукоў дзяліцца на дзьве «арміі»: расейскую — армію Марса, які ўвасабляў грубую сілу, і польскую — армію [[Апалён]]а, бога любові. На чале арміі Апалёна часта быў Тамаш Зан, які карыстаўся павагаю паплечнікаў за «менскую вучонасьць»<ref name=knihazbor/>. Да справы таксама быў далучаны верш, напісаны Занам у 1815 годзе пад назваю «Марш для студэнтаў, апалёнавага войска», дзе быў прамы заклік да падрыхтоўкі вайны супраць «[[маскалі|маскаля]]», і незакончаная камэдыя «Сталасьць у сяброўстве», што таксама накіроўвалася супраць царскага самадзяржаўя. Саміх «маладэчанскіх» твораў Тамаша Зана не захавалася. Адзінае сьведчаньне пра іх — рапарт сэнатара Мікалая Навасільцава вялікаму князю Канстанціну ў траўні 1824 году, які потым апублікаваў Фёдар Вяржбоўскі ў брашуры «К истории тайных обществ и кружков среди литовско-польской молодёжи» (Варшава, 1898)<ref name=art/>. === Віленскі ўнівэрсытэт: 1815—1820 === [[Файл:GreatCourtyard.jpg|міні|[[Дзядзінец]] [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]] і Царква сьвятога Яна, дзе ў 1815—1820 гадох вучыўся Тамаш Зан]] У 1815 годзе Тамаш Зан за ўласны кошт паступае на фізыка-матэматычны фалькутэт [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]] і, каб мець сродкі на жыцьцё, працуе гувэрнэрам. Становіцца тут чальцом патрыятычнага таварыства шубраўцаў; прымаецца ў масонскую лёжу<ref name=vorsha24>{{артыкул|аўтар=Лютынскі В. П.|загаловак=Тамаш Зан на Аршаншчыне|арыгінал=|спасылка=|аўтар выданьня=|выданьне=Аршанскі краязнаўчы зборнік|тып=|месца=Орша|выдавецтва=Аршанская друкарня|год=1997|выпуск=|том=|нумар=2|старонкі=24|isbn=985-6133-40-8}}</ref>. Ужо ў першы год навучаньня ён ўступае ў Таварыства шасьці, у якое ўваходзілі студэнты-менчукі<ref name=art/>. У 1817 годзе Тамаш Зан становіцца адным з заснавальнікаў [[Таварыства філяматаў]], у 1820 — стварае [[Прамяністыя (таварыства)|Таварыства прамяністых]], рэарганізаванае пазьней у [[Таварыства філярэтаў]]. Згодна з назвай «тэорыі прамянёў», ад кожнага добразычлівага чалавека сыходзяць прамяні, якія жыватворна ўзьдзейнічаюць на тых, хто яго абкружае<ref name=vorsha24/>. Таварыства прамяністых за кароткі час сабрала 200 сяброў і складалася ў пераважнай большасьці зь беларускай моладзі<ref name=belarus40>{{артыкул|аўтар=Цішук, Г.|загаловак=Архіпрамяністы|арыгінал=|спасылка=|аўтар выданьня=|выданьне=Беларусь|тып=|месца=|выдавецтва=|год=2003|выпуск=|том=|нумар=6|старонкі=40|isbn=}}</ref>. У 1823 годзе арыштоўваецца царскімі ўладамі<ref name=marakou>[http://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-i?id=19476 Зан Тамаш] // {{Літаратура/Даведнік Маракова|РЛ|1|0|РЛ1-3|РЛ1-3}}</ref>. Захаваліся дакумэнты аб выдачы Зану дыплёма магістэрскай ступені па філязофіі, які ён не пасьпеў атрымаць праз арышт<ref name=asvet/>. У часе сьледзтва 1823—1824 гадоў усю віну за стварэньне і дзейнасьць згуртаваньняў моладзі бярэ на сваю адказнасьць<ref name=art/>, дзякуючы чаму астатніх арыштаваных, у ліку якіх знаходзіліся [[Адам Міцкевіч]], [[Ян Чачот]], [[Ігнат Дамейка]] і слабы здароўем Юзэф Яжоўскі выслалі ўглыб Расеі, а не зьняволілі ў цытадэлі<ref name=sv>{{Спасылка | аўтар = [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Уладзімер Арлоў]]| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 5 сьнежня 2006| url = http://www.svaboda.org/content/transcript/776431.html| загаловак = Імёны Свабоды: Тамаш Зан 21.12.1796, в. Мясата (цяпер Маладэчанскі раён) — 19.7.1855, маёнтак Кухачын паблізу Воршы. Пахаваны ў в. Смаляны, Аршанскі раён| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Радыё Свабода]]| дата = 4 жніўня 2011 | мова = | камэнтар = }}</ref>. Адам Міцкевіч пазьней увасобіў сумленнасьць і [[таварыскасьць]] Тамаша ў III частцы «[[Дзяды (паэма)|Дзядоў]]». На адным з допытаў Зан выказаўся: «Мы не стваралі часу — час ствараў нас»<ref name=belarus40/>. За некалькі дзён да высылкі Зана ў кляштарныя муры дазволілі наведацца тым, хто хацеў зь ім разьвітацца. Філярэт Ота Сьлізень прыгадвае ў сваіх нататках, што «дзьверы ў камэры Зана ў кляштары ўсе гэтыя дні амаль не зачыняліся» і калі ён туды ўвайшоў: {| |- | {{Цытата|…у камэры было ўжо некалькі філярэтаў, сярод іх — [[Адам Міцкевіч|Міцкевіч]], [[Антоні Эдвард Адынец|Адынец]], Пясецкі, Фрэенд, два Тамашовы браты, [[Ян Чачот|Чачот]], Сузін і хтосьці яшчэ… Усіх я знайшоў моцна расчуленымі, бо якраз у гэтую хвіліну Чачот пад акампанэмэнт гітары Тамаша сьпяваў толькі што складзеную ім песьню на народнай гаворцы, песьню жаласную, разьвітальную, якая сваёй мэлёдыяй і зьместам выклікала ўсеагульны плач…<ref name=knihazbor2>{{Кніга|аўтар = Кастусь Цвірка|частка = Паданне пра філаматаў, або Доля аднаго пакалення|загаловак = Філаматы і філарэты|арыгінал = |спасылка = http://bk.knihi.com/filamaty/filamaty0.html|адказны = Укладанне, пераклад польскамоўных твораў, прадмова, біяграфічныя даведкі пра аўтараў і каментарыі [[Кастусь Цьвірка|К. Цьвіркі]],|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = 1998|том = |старонкі = 19|старонак = 400|сэрыя = Беларускі кнігазбор|isbn = |наклад = }}</ref>}} |} Пра гэтае разьвітаньне таксама расказвае [[Антоні Эдвард Адынец]]: {| |- | {{Цытата|Было нас некалькі дзясяткаў вечарам у камэры Тамаша Зана, куды неўзабаве зайшлі Сузін і Чачот. Апошні засьпяваў пад гітару толькі што складзеную ім песьню на народнай гаворцы:<br><center>Да лятуць, лятуць да дзікіе гусі,</center> <center>Да нас павязуць до далёкое Русі…</center><br>Далей у песьні расказвалася пра гусей, якія адлятаюць на поўдзень, у той час як асуджаных павязуць на поўнач, і хто ведае ці вярнуцца яны калі-небудзь назад. І так глыбока ўзрушыла ўсіх гэтая песьня, што яна выклікала агульны плач, а сьпявак стаў аб’ектам абдымкаў<ref name=knihazbor2/>.}} |} === Высылка: 1824—1837 === {{Асноўны артыкул|Аб мэтах і спосабах утрыманьня прапанаванага Музэюма ў Арэнбургу}} [[Файл:Tomasz Zan map (1831-1834).jpg|міні|400пкс|Мапа экспэдыцыйных перамяшчэньняў Тамаша Зана (цэльная лінія) у 1831—1834 гадах у часе Арэнбурскай высылкі]] За арганізацыю падпольных таварыстваў Тамаша Зана ў кастрычніку 1824 году высылаюць у Арэнбурскую фартэцыю, адкуль яго вызваляюць 22 лістапада 1825 году. Там ён застаецца верным сваім ідэалам і, паводле зьвестак расейскага пісьменьніка Эрнста Сафонава, удзельнічае ў тайных арганізацыях расейскіх рэвалюцыянэраў у [[Арэнбург]]у і сябруе зь яе кіраўніком, расейскім паэтам Пятром Кудрашовым<ref name=art/>. У 1833 годзе прымае ўдзел у змове высыльных, якія рыхтавалі ўзброенае паўстаньне супраць мясцовых удадаў з мэтай уцячы за мяжу, аднак спроба гэтая не ўдалася. У высылцы Тамаш Зан сустракае вядомага нямецкага навукоўца-прыродазнаўца [[Аляксандар фон Гумбальт|Аляксандра Гумбальта]], які прыязджаў на [[Урал|Ўрал]] для навуковай экспэдыцыі. Пад яго ўзьдзеяньнем паэт захапляецца вывучэньнем [[геалёгія|геалёгіі]] і [[батаніка|батанікі]]<ref name=art/>. Празь некаторы час Тамашу даручаюць геалягічную выведку на шырокіх прасторах Прыўральля і Тургайскага стэпу. На [[Волга|Волзе]], пад [[Самара]]й, ён адшукаў [[нафта|нафту]], у Заўральскім стэпе — багатыя паклады [[золата]], каля Троіцкай фартэцыі — медную руду<ref name=knihazbor/>. У высылцы Тамаш Зан сустракаўся з многімі дасьледнікамі, якія прыязджалі вывучаць прыроду Прыўральля — батанікам з [[Дэрпт]]а Эдуардам Аляксандравічам Эвэрсманам, яго землякамі геолягамі Грыгорыем Пятровічам Гельмэрсэнам і Эрнстам Гофманам, хімікам Карлам Гэбэлем, астраномам Васілём Фёдаравічам Фёдаравым, прафэсарам Хрыстафорам Ганстэнам, лейтэнантам Дуэ з [[Нарвэгія|Нарвэгіі]] і іншымі<ref>{{Кніга|аўтар = Грицкевич В. П.|частка = Ташкараган ищет золото|загаловак = От Немана к берегам Тихого океана|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = Полымя|год = 1986|том = |старонкі = 113|старонак = 303|сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. У арэнбурскай ссылцы паэт таксама пазнаёміўся з Грыгорыем Сілычам Карэліным — прадзедам паэта [[Аляксандар Блок|Аляксандра Блока]]<ref>{{Кніга|аўтар = Грицкевич В. П.|частка = Ташкараган ищет золото|загаловак = От Немана к берегам Тихого океана|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = Полымя|год = 1986|том = |старонкі = 108|старонак = 303|сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. Меў сустрэчы з сасланым кампазытарам Аляксандрам Аляксандравічам Аляб’евым, удзельнікам [[вайна 1812 году|вайны 1812 году]], сябрам Дзяніса Давыдава і Аляксандра Грыбаедава, аўтарам славутых вакальных твораў «Салавей», «Вячэрні звон», «Доўгая дарога»<ref name=belarus41>{{артыкул|аўтар=Цішук, Г.|загаловак=Архіпрамяністы|арыгінал=|спасылка=|аўтар выданьня=|выданьне=Беларусь|тып=|месца=|выдавецтва=|год=2003|выпуск=|том=|нумар=6|старонкі=41|isbn=}}</ref>. З прапановы генэрал-губэрнатара П. Сухцелена напісаў грунтоўную працу па музэйнай справе «[[Аб мэтах і спосабах утрыманьня прапанаванага Музэюма ў Арэнбургу]]». Стварыў багаты мінэралягічны музэй у Арэнбургу<ref name=sv/> за што атрымаў званьне чыноўніка XIV клясы (калескага рэгістратара). У 1831 годзе ў ангельскім часопісе «Рэвю брытанік», выдаваным на францускай мове, быў зьмешчаны артыкул «Палітычная гісторыя Літвы» з аповедам падзеяў 1817—1823 гадоў у Віленскім унівэрсытэце з падрабязным асьвятленьнем лёсаў іх удзельнікаў, у тым ліку і «найпрамяністага» Тамаша Зана<ref>{{Кніга|аўтар = Грицкевич В. П.|частка = Ташкараган ищет золото|загаловак = От Немана к берегам Тихого океана|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = Полымя|год = 1986|том = |старонкі = 121|старонак = 303|сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. Улетку 1833 году знаходзіўся на лячэньні на Сергіеўскіх серных водах каля Самары. У сьнежні 1833 году вярнуўся да выкананьня сваіх абавязкаў. З 18 ліпеня па 5 сьнежня 1834 году праводзіў геагнастычныя дасьледаваньні кіргіскага стэпу, у выніку якіх ён выявіў у наносах рэк Адырлы, Таўкарагайлы-Аят, Сарымсаклы і іншых дзесяць золатаўтрымальных прыіскаў, а таксама паклады меднай руды на поўдні ад Тройцкай крэпасьці. За гэта Тамаш Зан быў прыстаўлены да грашовай узнагароды ў 1500 рублёў і быў узьведзены ў X клясу паводле «Табелі аб рангах»<ref name=kah61>{{Кніга|аўтар = Каханоўскі, Г.|частка = «Самае ўдзячнае пачуццё»|загаловак = Адчыніся, таямніца часу: Гіст.-літ. нарысы|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = Маст. літ.|год = 1984|том = |старонкі = 61|старонак = 199|сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref> (атрымаў чын калескага сакратара). Падарожнічаў па Башкірыі, пабываў у [[Екацерынбург]]у (пісаў пра цяжкія ўмовы работы ў Саймонаўскіх капальнях золата і малахіту). Цікавіўся фальклёрнымі традыцыямі [[башкіры|башкіраў]]. Адным зь першых вывучаў народную паэзію і норавы казахаў, татар, башкір і пакінуў запіс адной цюрскай песьні<ref>{{Кніга|аўтар = Грицкевич В. П.|частка = Ташкараган ищет золото|загаловак = От Немана к берегам Тихого океана|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = Полымя|год = 1986|том = |старонкі = 126|старонак = 303|сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. Пад уражаньнем сваіх падарожжаў па Прыўральлю і расказаў відавочцаў у 1833 годзе выказаў намер напісаць трылёгію пра гэты край у часе Пугачоўскага паўстаньня, аднак плянаванага ня зьдзейсьніў. Улічваючы нямалыя заслугі Тамаша Зана ў вывучэньні прыроды Ўрала і выяўленьні пакладаў золата, 3 траўня 1837 году, паэту паведаміла, што: {| |- | {{Цытата|Государь император всемилостивейше соизволил разрешить Зану оставить, буде пожелает, службу в Оренбургском крае, с правом продолжить оную в других губерниях или возвратиться на родину<ref>{{Кніга|аўтар = Грицкевич, В.|частка = |загаловак = От Немана к берегам Тихого океана|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = |год = 1986|том = |старонкі = 128|старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>}} |} Пасьля ад’езду Тамаша Зана, створаны ім Арэнбурскі музэй перайшоў у рукі былога інспэктара Гарадзенскай гімназіі Міхаіла Фадзеевіча Зялёнкі, які за ўдзел у паўстаньні знаходзіўся ў ссылцы ў Арэнбургу<ref name=kah61/>. === Санкт-Пецярбург: 1837—1841 === [[Файл:Tamaš Zan. Тамаш Зан (M. Fajans, 1856).jpg|міні|Тамаш Зан у сталым веку. Паводле малюнка [[Юзэф Ігнацы Крашэўскі|Ю. І. Крашэўскага]]]] У кастрычніку 1837 году Тамаш прыяжджае ў [[Санкт-Пецярбург]], дзе ён, уладкаваўшыся бібліятэкарам у Горным інстытуце, заняўся выданьнем «Геагнастычных назіраньняў» — вынікам сямігадовых дасьледаваньняў прыродных багацьцяў Урала агульным аб’ёмам у сто друкаваных аркушаў. Аднак апублікаваць кнігу Зану не ўдалося, а месцазнаходжаньне гэтага рукапісу невядома дагэтуль<ref name=knihazbor/>. Таксама склаў мапу Прыўральскага краю<ref>{{Кніга|аўтар = Мароз У.|частка = Філамат Тамаш Зан|загаловак = За брамай забытых мелодый: эсэ, вершы, мініяцюры|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уладзімір Мароз; маст. А. А. глекаў, У. В. Мароз|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = Маст. літ.|год = 2004|том = |старонкі = 96|старонак = 254|сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. У 1839 годзе здае экзамэны на атрыманьне кваліфікацыі горнага інжынэра. Двойчы запрашаецца для выступленьня з дакладамі ў Імпэратарскае Расейскае геаграфічнае таварыства<ref name=asd312>Зубовіч, С. Ф. Імёны на картах планеты Зямля / С. Ф. Зубовіч // Беларускае Асветніцтва : вопыт тысячагоддзя : матэрыялы II Міжнароднага кангрэса, 17-19 мая 2000 года : [у 3 кн.] / [рэдакцыйная калегія : А. І. Лугоўскі (галоўны рэдактар) і інш.]. Мінск, 2001. Кн. 2. С. 102—107.</ref>. Неўзабаве пасьля прыезду Тамаша выклікаюць у канцылярыю III аддзяленьня імпэратарскага ведамства. Даведаўшыся аб яго ўдзеле ў арэнбурскай змове 1833 году, яго вырашаюць вярнуць назад у Арэнбург у суправаджэньні жандара<ref name=art/>. На дапамогу паэту прыходзяць яго віленскія сябры, аселыя ў Пецярбургу, і найперш Францішак Малеўскі. Аднак справа аб удзеле ў плянаваным бунце даходзіць да самога шэфа жандараў, галоўнага начальніка III аддзяленьня графа Бенкендорфа<ref name=knihazbor/>. У гэты момант за Тамаша Зана заступаецца арэнбурскі генэрал-губэрнатар Васіль Аляксеевіч Пятроўскі, які высока цаніў высыльнага за яго геалягічныя адкрыцьці і шырыню ведаў<ref name=art/><ref name="ReferenceA">{{Кніга|аўтар = Мароз У.|частка = Філамат Тамаш Зан|загаловак = За брамай забытых мелодый: эсэ, вершы, мініяцюры|арыгінал = |спасылка = |адказны = Уладзімір Мароз; маст. А. А. глекаў, У. В. Мароз|выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = Маст. літ.|год = 2004|том = |старонкі = 97|старонак = 254|сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. === Вяртаньне === [[Файл:Dałmataŭščyna, Viarboŭski. Далматаўшчына, Вярбоўскі (T. Boretti, 1900).jpg|міні|Вёска [[Далматаўшчына]], дзе некаторы час у маёнтку філямата Антонія Вяржбоўскага Тамаш Зан жыў разам зь [[Ян Чачот|Янам Чачотам]]]] Пасьля сямнаццацігадовай высылкі ў 1841 годзе Тамаш Зан вяртаецца на радзіму. Пасьля [[Горадня|Горадні]] і [[Вільня|Вільні]] некаторы час разам зь [[Ян Чачот|Янам Чачотам]] жыў у [[Далматаўшчына|Далматаўшчыне]] каля [[Карэлічы|Карэлічаў]], у маёнтку філямата Антонія Вяржбоўскага<ref name="ReferenceA"/>. Працаваў у Віленскім корпусе горных інжынэраў, а праз чатыры гады — інспэктарам дзяржаўных маёнткаў на Аршаншчыне і з 1844 году на Лепельшчыне. Тут сышоўся зь сям’ёй Кусьцінскіх. Міхаіл Кусьцінскі, [[студэнт]] Пецярбурскага ўнівэрсытэту, а пазьней вядомы археоляг, успамінаў, што Зан быў душой кожнага таварыскага сходу. Сачыняў музыку, песьні, у тым ліку і на словы Я. Чачота<ref name=vorsha25>{{артыкул|аўтар=Лютынскі В. П.|загаловак=Тамаш Зан на Аршаншчыне|арыгінал=|спасылка=|аўтар выданьня=|выданьне=Аршанскі краязнаўчы зборнік|тып=|месца=Орша|выдавецтва=Аршанская друкарня|год=1997|выпуск=|том=|нумар=2|старонкі=25|isbn=985-6133-40-8}}</ref>. У 1845 годзе выходзіць у адстаўку<ref name=asd312/>. Як адзначае Тамашовы паплечнік і блізкі сябра [[Ігнат Дамейка]]: «Тамаш Зан прыехаў здаровы і вясёлы, як і раней — сардэчны, разумны. Здавалася, ён зьбярог у сабе ўсю маладую сілу і кемлівасьць». Але празь некалькі месяцаў Зан захварэў: «гэта быў пачатак вар'яцтва, якое прыйшло не адразу, нягледзячы на лекі, што даваў яму брат»<ref name=vorsha25/>. Па вяртаньні паэта адразу акружаюць сябры і асабліва [[Марыля Верашчака|Марыля Путкамэр]], якая забірае яго да сябе ў маёнтак Бальценікі, дзе Тамаша кранае Марыліна дачка Зося, якая сьпявае яму, граючы на фартэпіяна, песьні [[Ян Чачот|Яна Чачота]]<ref name=art/>. Разам з Марыляй і малодшым братам Ігнасем наведвае сям’ю Бялінскіх у Янушах, Марыліных братоў Юзэфа ў Смольчыцах і Міхала ў [[Дварэц|Дварцы]], дзе яго прымаюць зь вялікаю радасьцю<ref name=art/>. Варта адзначыць, што будучы героем міцкевічавых «Дзядоў», Тамаш Зан стаў жывой легендай у вачох сваіх сучасьнікаў<ref name=art/>. У вёсцы Аборак на Маладэчаншчыне ў сям’і добрых знаёмых Дэдэркаў Тамаш Зан сустракае маладую Брыгіду Сьвентажэцкую зь недалёкае Маліноўшчыны, якая зачытвалася рамантычнаю літаратурай і захаплялася творчасьцю свайго сучасьніка Адама Міцкевіча. Неўзабаве Брыгіда закахалася ў Тамаша і той адказаў узаемнасьцю. Пазьней у лісьце Марылі Путкамэр ён прызнаваўся: {| |- | {{Цытата|Я ўбачыў у ёй самую Літву, якая вітае свайго сына з выгнаньня, убачыў у ёй анёла, які нагадвае мне маю маладосьць, боства, якое прадракае мне шчасьлівую будучыню<ref>{{Кніга|аўтар = Wawrzykowska-Wieciochowa D.|частка = |загаловак = Adam i Maryla|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Warszawa|выдавецтва = |год = 1990|том = |старонкі = 214|старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>}} |} [[Файл:Brygidа Świętorzeckа z synami.jpg|міні|Брыгіда Зан (народжаная Сьвентаржэцкая) з сынамі. Сядзіць — Абдон, стаяць (зьлева направа) — гувэрнэр, Віктарын і Клемэнт.]] [[Файл:Smalany, Tamaš Zan. Napaleon Orda.jpg|міні|Магіла Тамаша Зана на акварэлі [[Напалеон Орда|Н. Орды]], 2-я палова XIX стагодзьдзя]] 29 кастрычніка 1846 году ў мястэчку Лебедзеве пад Маладэчнам яны пабраліся шлюбам<ref name=art/>. Вясельле было мнагалюднае і апрача радні прыехалі яго найбліжэйшыя сябры [[Марыля Верашчака|Марыля]] і Ваўжынец Путкамэры, браты Верашчакі — Юзэф і Міхал<ref name=art/>. Апошнія дзевяць гадоў жыцьця вёў актыўную краязнаўчую і літаратурную работу<ref>Зубовіч, С. Ф. Тамаш Зан — барацьбіт і краязнаўца / Зубовіч С. Ф. // Вілейскі краязнаўчы зборнік / складальнік В. Коласава. Мінск, 2001. С. 54-56.</ref>. Нейкі час жыў у Беніцы, займаўся геалягічнымі дасьледаваньнямі і геалягічнай працай. У беніцкіх [[сваяк]]оў жонкі ў старасьвецкім будынку бачыў галерэю і мэмарыяльную залю, у якой суткі правёў [[Напалеон I Банапарт|Напалеон]] у сьнежні 1812 году<ref name=kah61/>. Пасьля Беніцы разам зь сям’ёй пераехаў у Аборак, дзе пражыў тры гады. Пад канец жыцьця пры дапамозе Марылінага мужа Ваўжынца Путкамэра за грошы, атрыманыя ў якасьці пасагу, Зан набыў маёнтак Кахачын (сёньня — в. [[Какоўчына]]). У набыцьці маёнтку яму таксама дапамог А. Дабравольскі, які паставіў своеасаблівую ўмову: «новасьпечаны памешчык» мусіў «аддзякаваць» яго, напісаўшы тут аўтабіяграфію, аднак задума засталася нязьдзейсьненай<ref name=vorsha25/>. [[Адам Міцкевіч]] з Парыжа паведамляў ў Чылі [[Ігнат Дамейка|Ігнату Дамейку]]: «У Зана вёсачка ў Беларусі»<ref name=belarus42>{{артыкул|аўтар=Цішук, Г.|загаловак=Архіпрамяністы|арыгінал=|спасылка=|аўтар выданьня=|выданьне=Беларусь|тып=|месца=|выдавецтва=|год=2003|выпуск=|том=|нумар=6|старонкі=42|isbn=}}</ref>. Спачатку неспрактыкаванаму ў гаспадарцы паэту маёнтак Кахачын прынёс толькі турботы. У лісьце да Кусьцінскіх Зан скрадзіўся: «За два прайшоўшых гады вычарпаў у мяне гэты маёнтак усе зьберажэньні». Пазьней Марылі Путкамэр ён напіша: {| |- | {{Цытата|Вязень над [[Вяльля|Віліяй]], хворы над [[Нёман]]ам, чыноўнік над [[Дзьвіна|Дзьвіной]], не прытуліла мяне сяброўства на [[Вялікае Княства Літоўскае|Літве]], горная справа на [[Жмудзь|Жмудзі]], сваяцтва і вучоная сябрына на [[Чорная Русь|Чорнай]], грамадзянства і набожнасьць над [[Дняпро]]м і на [[Белая Русь|Белай Русі]]. Няўжо ж, пакуль жыву, буду вечным выгнаньнікам і пілігрымам?<ref>{{Кніга|аўтар = Wawrzykowska-Wieciochowa D.|частка = |загаловак = Adam i Maryla|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Warszawa|выдавецтва = |год = 1990|том = |старонкі = 242|старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>}} |} Толькі празь некалькі гадоў, калі Заны пабудавалі дом, займелі гаспадарку, жыцьцё пайшло належным парадкам. У Тамаша і Брыгіды Занаў нарадзіліся чатыры сыны: Віктарын (1848), Абдон (1849), Клемэнт (1852) і Станіслаў (1854)<ref name=vorsha26>{{артыкул|аўтар=Лютынскі В. П.|загаловак=Тамаш Зан на Аршаншчыне|арыгінал=|спасылка=|аўтар выданьня=|выданьне=Аршанскі краязнаўчы зборнік|тып=|месца=Орша|выдавецтва=Аршанская друкарня|год=1997|выпуск=|том=|нумар=2|старонкі=26|isbn=985-6133-40-8}}</ref>. Памёр тут жа 7 ліпеня 1855 году. Пахаваны на каталіцкіх могілках у мястэчку [[Смаляны (Віцебская вобласьць)|Смаляны]]. Жонка Брыгіда памерла 23 жніўня 1900 году ва ўзросьце 81 году. Яе пахавалі побач з мужам<ref name=alesm307>{{Кніга|аўтар = Марціновіч А. А.|частка = Пакутнік за свабоду — «архіпрамяністы» Тамаш Зан|загаловак = У часе прасветленыя твары: Гіст. эсэ, нарысы|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = Полымя|год = 1999|том = |старонкі = 307|старонак = |сэрыя = |isbn = 985-07-0297-4|наклад = }}</ref>. У эпітафіі на мэмарыяльнай пліце, усталяванай кс. Уладзіславам Любамірскім, што ляжыць перад помнікамі, гаворыцца: {| |- | {{Цытата|Мілы Богу і людзям Тамаш Зан, памяць пра якога блаславенна. Жыў шэсьцьдзесят гадоў. Памёр 7 ліпеня 1855 году ў [[Кахачын]]е. Зь Сьвентаржэцкіх Брыгіда Зан пахаваная побач з сваім мужам 23 жніўня 1900 году ва ўзросьце 81 год. Сын іх немаўля Стась памёр у 1854 годзе.}} |} == Постаць == Блізкі сябра Тамаша Зана [[Ігнат Дамейка]] наступным чынам апісваў зьнешнасьць свайго таварыша: {| |- | {{Цытата|Быў Тамаш Зан... чалавекам з шырокімі схільнасьцямі: грунтоўна ведаў прыродазнаўчыя і экспэрымэнтальныя навукі, слыў добрым матэматыкам і паэтам, ведаў літаратуру і нашу гісторыю, старажытныя мовы; быў вялікім аматарам мастацтваў, у першую чаргу музыкі, якую добра ведаў; выдатна сьпяваў. Сярэдняга росту, смуглаватага твару, з малымі агністымі вачыма і цёмнымі кучаравымі валасамі, з высокім ілбом, які трохі звужаўся ўверсе. Калі ён сьпяваў, імправізаваў, тады ад яго, казалі, ад чала і вачэй нібы сыходзіла праменьне, якім проста паланяў сэрцы ўсіх, хто яго слухаў. Нездарма Зан атрымаў ганаровую мянушку «архіпрамяністы»<ref name=vorsha24/>}} |} == Творчая спадчына == Тамаш Зан — аўтар заснаваных на [[беларусы|беларускім]] фальклёры паэтычных твораў на [[польская мова|польскай мове]]. У камэдыі «Грэцкія піражкі» (1817, пастаўлена ў Арэнбургу 11 лютага 1830 году<ref name=hryck23/>) выкарыстаў беларускі фальклёр, у паэме «[[Табакерка (паэма)|Табакерка]]» (1818) апісаў беларускае вясельле, сьвята Купальле, звычаі і абрады беларусаў. Ім напісаныя баляды і паэмы «[[Цыганка (баляда)|Цыганка]]», «[[Сьвіцязь-возера]]» (абедзьве 1820), «Твардоўскі», «Бекеш» і лірычныя вершы, у прыватнасьці, верш «Мінчук» (1836) і «Сабіраемся з-над Урала на Літву» (1838)<ref name=stan26>{{Кніга|аўтар = Станкевіч, С.|частка = |загаловак = Беларускія элементы ў польскай рамантычнай паэзіі|арыгінал = Pierwiastki białoruskie w polskiej poezji romantycznej|адказны = Валер Булгакаў|выданьне = 1-е выд.|месца = Вільня: Інстытут беларусістыкі; Беласток: Беларускае гістарычнае таварыства|год = 2010|старонкі = 26|старонак = 211|isbn = 83-60456-21-6}}</ref>. Тамаш Зан адыграў значную ролю ў разьвіцьці новага літаратурнага кірунку — рэвалюцыйнага рамантызму<ref name=asvet/>. Ва ўральскім дзёньніку «З выгнаньня» паэт выказаў намер пісаць на [[беларуская мова|беларускай мове]], аднак ніводзін зь яго беларускіх твораў не захаваўся<ref name="ehb"/>. У 1833 годзе Т. Зан адзначыў у дзёньніку, што «напісаў па-расейску дзіцячую камэдыю «Русалки и леший», накшталт «Грэцкіх піражкоў»<ref name=hryck23>{{Кніга|аўтар = Грицкевич В. П.|частка = Ташкараган ищет золото|загаловак = От Немана к берегам Тихого океана|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = Мн.|выдавецтва = Полымя|год = 1986|том = |старонкі = 112—113|старонак = 303|сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. Невядома, ці ставілася яна на сцэне ў Арэнбургу. == Ушанаваньне памяці == Паводле зьвестак Арэнбурскага краязнаўчага музэю, імя Тамаша Зана носіць араграфічнае ўзвышша на Паўднёвым Урале<ref name=asd312/>. == Выданьні == * Tryolety i wiersze miłosne. Warszawa, 1922; * Z wygnania. Wilno, 1929. Бел. пер.: Філаматы і філарэты: Зборнік. Мн., 1998. * {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак = Філаматы і філарэты |арыгінал = |спасылка = |адказны = укладаньне, пераклад польскамоўных твораў, прадмова, біяграфічныя даведкі й камэнты [[Кастусь Цьвірка|Кастуся Цьвіркі]] |выданьне = |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва =[[Беларускі кнігазбор]] |год = 1998 |том = |старонкі = 197—230 |старонак = 400 |сэрыя = Серыя І. Мастацкая Літаратура |isbn = 985-6318-21-1|наклад = 10100}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == {{слупок-пачатак-малы}} {{слупок-2}} * Тамаш Зан, 1796—1855 // Літаратура Беларусі : першая палова XIX стагоддзя : хрэстаматыя / [укладанне, прадмова, біяграфічныя даведкі і каментарыі К. Цвіркі]. Мінск, 2000. С. 52—67. Змест : [Біяграфічная даведка] / [К. А. Цвірка]. [Выбраныя творы] / Тамаш Зан. * Тамаш Зан, 1796—1855 // Філаматы і філарэты : зборнік / [укладанне, пераклад польскамоўных твораў, прадмова, біяграфічныя даведкі пра аўтараў і каментарыі Кастуся Цвіркі]. Мінск, 1998. С. 197—230. Змест: [Біяграфічная даведка] / [К. Цвірка]. Творы ; Пісьмы / Тамаш Зан. * Зан Тамаш // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. Мінск, 1998. Т. 6. С. 525—526. * Зан Тамаш // {{Літаратура/ЭГБ|3}} * Зан Тамаш // Беларусь : энцыклапедычны даведнік. Мінск, 1995. С. 321. * Зан Тамаш // Асветнікі зямлі Беларускай, X — пачатак XX ст. : энцыклапедычны даведнік. Мінск, 2001. С. 176—177. * Зан Тамаш // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі : у 5 т. Мінск, 1985. Т. 2. С. 484. * Зан Тамаш // Памяць : Карэліцкі раён / [рэдакцыйная калегія : В. К. Кунашка і інш.]. Мінск, 2000. С. 78. * Станкевіч, С. Беларускія элементы ў польскай рамантычнай паэзіі / Станіслаў Станкевіч; пераклад Міколы Хаўстовіча // Спадчына. 1998. № 5. С. 100—139. Са зместу: Тамаш Зан. С. 109—136. * Мароз, У. В. Філамат Тамаш Зан / Уладзімір Мароз // За брамай забытых мелодый : эсэ. Вершы. Мініяцюры / Уладзімір Мароз. Мінск, 2004. С. 90—97. * Цвірка, К. Дарогамі Тамаша Зана / Кастусь Цвірка // Камяні тых сядзібаў : шляхі паэтаў XIX стагоддзя / Кастусь Цвірка. Мінск, 2004. С. 82—125. * Тое ж // Лісце забытых алеяў : эсэ / Кастусь Цвірка. Мінск, 1993. С. 99—177. * Тое ж // Полымя. 1992. № 5. С. 159—172 ; № 6. С. 148—165. * Марціновіч, А. Пакутнік за свабоду — «архіпрамяністы» : Тамаш Зан / Алесь Марціновіч // У часе прасветленыя твары : гістарычныя эсэ, нарысы / Алесь Марціновіч. Мінск, 1999. С. 290—308. * Цішук, Г. Архіпрамяністы / Глеб Цішук // Беларусь. 2003. № 6. С. 40-42. {{слупок-2}} * Лютынскі, В. Таямніца маёнтка Кахачын / Віктар Лютынскі // Беларуская Мінуўшчына. 1997. № 1. С. 28-31. (Постаці). * Пра лёс Т. Зана, яго грамадскую дзейнасць і маёнтак, дзе ён правёў апошнія гады жыцця. * Цвірка, К. Вечны выгнаннік і пілігрым : жыццё і творчасць Тамаша Зана / Кастусь Цвірка // Роднае слова. 1994. № 2. С. 17—24. * Мохнач, Н. Н. Общественно-политическая и этическая мысль Белоруссии начала XIX в. / Н. Н. Мохнач; под редакцией А. С. Майхровича. — Минск : Наука и техника, 1985. — 94 с. * Также об этических воззрениях и деятельности Т. Зана. * Каханоўскі, Г. «Самае ўдзячнае пачуццё» / Генадзь Каханоўскі // Адчыніся, таямніца часу : гісторыка-літаратурныя нарысы / Генадзь Каханоўскі. Мінск, 1984. С. 58-61. * Жыццёвы шлях Т. Зана. * Лютынскі, В. П. Тамаш Зан на Аршаншчыне / Лютынскі В. П. // Аршанскі краязнаўчы зборнік № 2 / укладальнік В. Лютынскі. [Орша], 1997. С. 24-27. * Грицкевич, В. П. Ташкараган ищет золото / В. П. Грицкевич // От Немана к берегам Тихого океана / В. П. Грицкевич. Минск, 1986. С. 92-131. * Об участии Т. Зана в освоении Урала. * Ермоленко, В. А. Зан Томаш Карлович / В. А. Ермоленко // Вестник Белорусского государственного университета. Серия 2, Химия. Биология. География. 1997. № 1. С. 72-73. * О Т. Зане как естествоиспытателе и его вкладе в мировую науку о Земле. * Зубовіч, С. Ф. Тамаш Зан — барацьбіт і краязнаўца / Зубовіч С. Ф. // Вілейскі краязнаўчы зборнік / складальнік В. Коласава. Мінск, 2001. С. 54—56. * Гужалоўскі, А. Тамаш Зан — аўтар першага беларускага музейнага праекта / Аляксандр Гужалоўскі // Беларускі гістарычны часопіс. 1999. № 3. С. 60-62. * Зубовіч, С. Ф. Імёны на картах планеты Зямля / С. Ф. Зубовіч // Беларускае Асветніцтва : вопыт тысячагоддзя : матэрыялы II Міжнароднага кангрэса, 17-19 мая 2000 года : [у 3 кн.] / [рэдакцыйная калегія : А. І. Лугоўскі (галоўны рэдактар) і інш.]. Мінск, 2001. Кн. 2. С. 102—107. * Лютынскі, В. Прыцягальны вобраз / Віктар Лютынскі // Голас Радзімы. 2002. 9 студз. (№ 3). С. 4. {{слупок-канец}} {{Тамаш Зан}} {{Добры артыкул}} {{Бібліяінфармацыя}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Зан, Тамаш}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Маладэчанскім раёне]] [[Катэгорыя:Польскія паэты]] [[Катэгорыя:Польскія літаратары]] [[Катэгорыя:Польскія мэмуарысты]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Віленскага ўнівэрсытэту]] [[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя ў Расейскай імпэрыі]] [[Катэгорыя:Філяматы]] [[Катэгорыя:Філярэты]] [[Катэгорыя:Асобы Маладэчна]] [[Катэгорыя:Літаратары рамантызму]] [[Катэгорыя:Пахаваныя ў Аршанскім раёне]] [[Катэгорыя:Тамаш Зан| ]] 70182tlzsoy5zyp68d8o239bbvvn63p Катэгорыя:Гісторыя Блізкага Ўсходу 14 47201 2334039 1580937 2022-08-22T13:50:00Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Блізкі Ўсход]] [[Катэгорыя:Гісторыя па рэгіёнах|Блізкі Ўсход]] orvgc7rdm0j7v65u43dg7coc8s0944d Ісак Сербаў 0 48845 2334075 1998795 2022-08-22T16:51:41Z Taravyvan Adijene 1924 [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]-картка, [[Вікіпэдыя:Выявы|выява]], [[ВП:СТРАЗ]] wikitext text/x-wiki {{Навуковец}} [[Файл:Isaak Serbov on stamp.jpg|значак|Паштовая марка Беларусі]] '''Іса́к Абра́мавіч Се́рбаў''' (27 траўня 1871, вёска [[Кульшычы (Магілёўская вобласьць)|Кульшычы]], цяпер [[Прапойскі раён]] — 21 студзеня 1943) — беларускі этнограф, фальклярыст, археоляг. Правадзейны сябра [[Інбелкульт]]у (1922), кандыдат гістарычных навук (1934). == Біяграфія == У 1892 годзе скончыў [[Полацкая настаўніцкая сэмінарыя|Полацкую настаўніцкую сэмінарыю]], у 1901 — [[Маскоўскі археалягічны інстытут]]. Працаваў настаўнікам у [[Менск]]у і іншых беларускіх [[места]]х. У 1910—1912 як сябра Паўночна-Заходняга аддзелу [[Расейскае геаграфічнае таварыства|Расейскага геаграфічнага таварыства]] наладжваў экспэдыцыі на Беларусь. У 1919—1921 працаваў у аддзелах народнай асьветы [[Магілёўская губэрня|Магілёўскай]] і [[Гомельская губэрня|Гомельскай]] губэрняў, удзельнічаў у працы па зборы і ахове помнікаў мастацтва і гісторыі. 3 1923 працаваў выкладчыкам, загадчыкам катэдры этнаграфіі [[БДУ]], з 1925 сакратаром сэкцыі этнаграфіі Інбелкульту. У 2-й палове [[1920-я|1920-х]] дасьледаваў курганы дрыгавічоў каля [[Менск]]у і [[Мазыр]]а. 3 1929 навуковы сакратар катэдры этнаграфіі і фальклёру Інстытуту гісторыі АН Беларусі. == Навуковая дзейнасьць == Вывучаў побыт, матэрыяльную культуру, вусную паэтычную і музычную творчасьць беларускага народу. Сабраў багатыя калекцыі народнага адзеньня і мастацтва, на аснове якіх выдадзены альбом «Беларускае народнае мастацтва» (1951). Першы зь беларускіх этнографаў стварыў вялікую фотатэку, у якой зафіксаваныя тыпы адзеньня жыхароў розных куткоў [[Палесьсе|Палесься]], жыльля, гаспадарчых пабудоваў, вырабы рамёстваў. Сабраныя этнаграфічныя матэрыялы і назіраньні абагульніў у працах «Сяло Вялікае; Малюнкі з жыцьця Беларусі» (1910), «Паездкі па Палесьсі 1911 і 1912 гг.» (1914), «Беларусы-сакуны» (1915). == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/Памяць/Менск|1}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Сербаў, Ісак}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Прапойскім раёне]] [[Катэгорыя:Беларускія этнографы]] [[Катэгорыя:Беларускія археолягі]] [[Катэгорыя:Беларускія фальклярысты]] [[Катэгорыя:Кандыдаты гістарычных навук]] 81fpl76aruqkcr58ly2318d476ecrff Беларуская АЭС 0 49981 2334223 2316357 2022-08-23T08:20:06Z W 11741 /* Адключэньні */ +Крыніца wikitext text/x-wiki {{АЭС |Назва = Беларуская АЭС |Выява = |Апісаньне выявы = |Краіна = Беларусь |Месцазнаходжаньне = [[Астравецкі раён]], [[Гарадзенская вобласьць]], Беларусь |Пачатак будаўніцтва = красавік 2012 г. |Пачатак эксплюатацыі = {{Дата пачатку|7|11|2020|1}} |Заканчэньне эксплюатацыі = |Эксплюатуючая арганізацыя = «[[Белэнэрга]]» |Колькасьць энэргаблёкаў = 1 |Будуецца энэргаблёкаў = 1 |Тып рэактараў = [[Вода-вадзяны энэргетычны рэактар|вода-вадзяны]] |Дзейных рэактараў = 1 |Генэруючая магутнасьць = 1170 МВат (электрычная), 3200 МВат (цеплавая) |Узнагароды = |Сайт = [https://belaes.by/be/ belaes.by/be] |Шырата паўшар'е = паўночнае |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 45 |Шырата сэкундаў = 27 |Даўгата паўшар'е = усходняе |Даўгата градусаў = 26 |Даўгата хвілінаў = 05 |Даўгата сэкундаў = 33 |Пазыцыя подпісу на мапе = унізе |Водступ подпісу на мапе = }} '''Белару́ская АЭС''' — дзяржаўная [[атамная электрастанцыя]] Беларусі, запушчаная ў лістападзе 2020 году ў [[Астравецкі раён|Астравецкім раёне]] Гарадзенскай вобласьці. Праект будаўніцтва прадугледжвае ўзьвядзеньне 2 [[Вода-вадзяны ядзерны рэактар|вода-вадзяных рэактараў]] [[Ядзерны рэактар 3-га пакаленьня|3-га пакаленьня]] магутнасьцю кожнага па тысячы мэга[[ват]]аў<ref name="БелТА">{{Навіна|аўтар=Людміла Сац|загаловак=Беларусь разглядае 3 групы замежных кампаніяў у якасьці патэнцыйных удзельнікаў будаўніцтва АЭС|спасылка=http://news.belta.by/by/print?id=179923|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=11 кастрычніка 2007|дата доступу=19 красавіка 2013}}</ref>. 9 студзеня 2008 г. [[Савет міністраў Рэспублікі Беларусь]] прызначыў кіраўніком Дырэкцыі будаўніцтва АЭС Міхаіла Філімонава, які дагэтуль узначальваў ААТ «[[Белэнэргабуд]]»<ref>{{Навіна|аўтар=Мілена Ануфрыёнак|загаловак=Выканаўцам абавязкаў кіраўніка Дырэкцыі будаўніцтва атамнай электрастанцыі назначаны Міхаіл Філімонаў|спасылка=http://news.belta.by/by/print?id=193472|выдавец=БелТА|дата публікацыі=9 студзеня 2008|дата доступу=19 красавіка 2013}}</ref>. == Перадгісторыя == У 1983 годзе ў [[Пасёлак|пасёлку]] [[Дружны (Менская вобласьць)|Дружны]] ([[Пухавіцкі раён]], [[Менская вобласьць]]) за 40 кілямэтраў на ўсход ад [[Менск]]а пачалося будаўніцтва першай чаргі (2000 мэга[[ват]]аў) атамнай [[Цеплаэлектрацэнтраль|цеплаэлектрацэнтралі]] (АЦЭЦ). Праз [[Чарнобыльская катастрофа|выбух]] у 1986 годзе на [[Чарнобыльская АЭС|Чарнобыльскай АЭС]] ([[Кіеўская вобласьць]], [[Украіна]]) замест АЦЭЦ у 1999 г. запусьцілі першы блёк [[Менская ЦЭЦ-5|Менскай ЦЭЦ-5]]. У 1993 г. адбылося падпісаньне пратаколу аб выкарыстаньні ў Беларусі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Канадзкі дэўтэрна-ўранавы рэактар|канадзкага|en|CANDU reactor}} [[дэўтэр]]на-ўранавага рэактара і зьявілася Праграма разьвіцьця атамнай энэргэтыкі ў Рэспубліцы Беларусь. У пачатку 1999 году ўрадавая камісія па выяўленьні неабходнасьці будаўніцтва АЭС у Беларусі ўвяла [[мараторый]] на будаўніцтва АЭС тэрмінам 10 гадоў, каб вывучыць «досьвед працы новага пакаленьня бясьпечных рэактараў, якія распрацоўваюцца ў Францыі, [[ЗША]], Нямеччыне, Расеі, і пасьля хаця б 5-гадовага досьведу іх пасьпяховай эксплюатацыі прыняць рашэньне пра далейшы лёс разьвіцьця атамнай энэргетыкі ў Беларусі». На 2011 г. расейскія і францускія рэактары новага пакаленьня яшчэ толькі будаваліся<ref>{{Навіна|аўтар=[[Уладзімер Валодзін]]|загаловак=Як будуюць беларускую АЭС|спасылка=http://diploby.mondediplo.com/?p=58|выдавец=Дыпляматычны сьвет Беларусі|дата копіі=21 красавіка 2011|копія=http://news.arche.by/by/page/ideas/gaspadarka-idei/4991|дата публікацыі=20 красавіка 2011|дата доступу=19 красавіка 2013}}</ref>. 1 верасьня 2006 г. грамадзянам было абяцана правядзеньне рэфэрэндуму па будаўніцтве АЭС<ref>[http://www.eprussia.ru/pressa/articles/3996.htm Программа-минимум и программа-максимум Александра Лукашенко]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20090408203822/http://naviny.by/rubrics/economic/2006/09/01/ic_news_113_258203/ Лукашенко: решение о строительстве АЭС будет приниматься с учетом мнения народа]</ref>. Аднак рашэньне аб будаўніцтве было прынята 15 студзеня 2008 г. на пасяджэньні Савету Бясьпекі Рэспублікі Беларусь, якое праходзіла пад старшынствам прэзыдэнта Аляксандра Лукашэнкі<ref name="Савет">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Савет Бясьпекі прыняў канчатковае палітычнае рашэньне аб будаўніцтве ў Беларусі АЭС|спасылка=http://news.belta.by/by/print?id=194504|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=15 студзеня 2008|дата доступу=19 красавіка 2013}}</ref>. == Прычыны будаўніцтва == * Дыспрапорцыі энэргабалянсу Беларусі. У 2008 годзе дзель [[Прыродны газ|прыроднага газу]] ў валавым спажываньні паліўна-энэргетычных рэсурсаў склала 62%, у аб’ёме кацельна-пячнога паліва — 79%, удзельная вага ў [[Электраэнэргетыка|электраэнэргетыцы]] — 95%<ref>{{Артыкул|аўтар=Інга Міндалёва.|загаловак=9 мільярдаў даляраў — на беларускую АЭС|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=45064|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=13 кастрычніка 2009|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2009-10-13 193 (26551)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/45079/13kas-3.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}</ref>. * «Газавыя войны» з [[Расея]]й: [[расейска-беларускі энэргетычны канфлікт]] 2006—2007 гг. і [[газавы канфлікт 2010 году]]. Скончыліся несяброўскім [[паглынаньне]]м «[[Белтрансгаз]]а» з боку расейскага «[[Газпрам]]а» (Масква), якое цягнулася з 18 траўня 2007 г. па 1 сьнежня 2011 г. (4,5 гады) шляхам паступовага продажу дзелямі за $5 млрд. * Залежнасьць ад аднаго пастаўшчыка. 25 лістапада 2011 г. у рэзыдэнцыі Горкі-9 (Адзінцоўскі раён, [[Маскоўская вобласьць]]) урады Беларусі і Расеі падпісалі на расейскай мове «Пагадненьне аб умовах куплі-продажу акцыяў і далейшай дзейнасьці ААТ "Белтрансгаз"», якое набыло моц 23 студзеня 2013 году. Паводле 6-га артыкула Пагадненьня, «ААТ ''"Белтрансгаз" валодае [[Манаполія|выключным правам]]'' на закуп прыроднага газу, які вывозіцца з тэрыторыі Расейскай Федэрацыі і прызначанага для спажыўцоў Рэспублікі Беларусь». Паводле 8-га артыкула, «Беларускі Бок гарантуе, што ''па 31 сьнежня 2031 году правы і зацікаўленасьці ААТ "Газпрам", ААТ "Белтрансгаз"'' і іх адпаведных правапераемнікаў, якія вынікаюць з гэтага Пагадненьня або ўзьнікаюць у сувязі з гэтым Пагадненьнем па стане на дату падпісаньня дадзенага Пагадненьня, ''не падлягаюць зьменам'', дапаўненьням, выняткам або скарачэньням без папярэдняй згоды Расейскага Боку»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пагадненьне між Урадам Рэспублікі Беларусь і Ўрадам Расейскай Фэдэрацыі аб умовах куплі-продажу акцыяў і далейшай дзейнасьці ААТ «Белтрансгаз»|спасылка=http://www.levonevski.net/pravo/norm2013/num06/d06907.html|выдавец=[[Валер Леванеўскі]]|мова=ru|дата публікацыі=лістапад 2013|дата доступу=26 кастрычніка 2016}}</ref>. * Каньюнктура на сусьветных рынках вуглевадародаў. * Каньюнктура на сусьветным атамным рынку. === Перавагі === Прагнозы ўплыву на сытуацыю ў энэргетычнай сфэры Беларусі: * У энэргабалянсе Беларусі ў 2020 ядзернае паліва зойме 14—16% — каля 4 млн тон умоўнага паліва (туп) з агульных 40 млн туп паліўна-энэргетычнага балянсу Рэспублікі Беларусь<ref name="Мілена">{{Навіна|аўтар=Мілена Ануфрыёнак|загаловак=У энергабалянсе Беларусі да 2020 года ядзернае паліва зойме каля 14—16 працэнтаў|спасылка=http://news.belta.by/by/print?id=185608|выдавец=БелТА|дата публікацыі=15 лістапада 2007|дата доступу=19 красавіка 2013}}</ref>; * Па папярэдніх падліках тарыфы на электраэнэргію ў Беларусі ў 2020 зьнізяцца ў параўнаньні з 2015 на 10-15%<ref name="Мілена"/>; * Магчыма дазволіць эканоміць каля $1 млрд у год на закупах газу, скарачэньне закупаў прыроднага газу на 3—3,5 млрд куб. м у год; * Паніжэньне выдаткаў на вытворчасьць электраэнэргіі на 20%<ref>{{Артыкул|аўтар=Інга Міндалёва.|загаловак=Увядзеньне ў энэргасыстэму краіны беларускай АЭС прывядзе да зьніжэньня сабекошту электраэнэргіі на 20 працэнтаў|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=37854|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=24 чэрвеня 2009|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2009-06-24 115 (26473)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/37840/24cher-5.pdf 5]|issn=1990-763x}}</ref>; * Скарачэньне выкідаў парніковага газу на 10—12 млн т у год. Разьвіцьцё атамнай энэргетыкі названа найважнейшым фактарам забесьпячэньня энэргетычнай бясьпекі краіны разам з мадэрнізацыяй дзеючай энэргасыстэмы, выкарыстаньнем аднаўляльных крыніц энэргіі, скарачэньнем энэргаёмістасьці ВУП і дывэрсыфікацыяй крыніц паступленьня вуглевадароднай сыравіны<ref>{{Навіна|аўтар=Людміла Сац|загаловак=Разьвіцьцё атамнай энэргетыкі зьяўляецца найважнейшым фактарам забесьпячэньня энэргабясьпекі Беларусі - прэзыдэнт|спасылка=http://news.belta.by/by/print?id=194414|выдавец=БелТА|дата публікацыі=15 студзеня 2008|дата доступу=19 красавіка 2013}}</ref>. == Падраднікі == 15 лістапада 2007 г. у якасьці галоўнага староньняга наглядніка за будаўніцтвам вызначылі [[Кіеў]]скі навукова-дасьледніцкі праектны інстытут «Энэргапраект» (Украіна), што раней праектаваў [[Ігналінская АЭС|Ігналінскую]] ([[Летува]], 1983—2009), [[Пакшская АЭС|Пакшскую]] ([[Вугоршчына]], 1982) і [[Ровенская АЭС|Ровенскую АЭС]] (Украіна, 1980)<ref name="БелНДІ">{{Навіна|аўтар=Мілена Ануфрыёнак|загаловак=Беларусь прыцягне ў якасьці міжнароднага экспэрта па будаўніцтву АЭС Кіеўскі інстытут «Энергапраект»|спасылка=http://news.belta.by/by/print?id=185591|выдавец=БелТА|дата публікацыі=15 лістапада 2007|дата доступу=19 красавіка 2013}}</ref>. 11 кастрычніка 2011 г. кіраўнік Дырэкцыі будаўніцтва АЭС Міхаіл Філімонаў падпісаў са старшынём расейскага [[ЗАТ]] «[[Атамбудэкспарт]]» Аляксандрам Глухавым пагадненьне аб будаўніцтве 2 энэргаблёкаў агульнай магутнасьцю да 2400 мэгаватаў з [[Рэактарная ўстаноўка|рэактарнымі ўстаноўкамі]] В-491 паводле праекту «[[АЭС-2006]]» ад [[ААТ]] «[[Санкт-Пецярбурскі Атамэнэргапраект]]», які з 2004 г. браў удзел у выбары пляцоўкі<ref>{{Навіна|аўтар=Ганна Кот, БелТА|загаловак=Падпісана кантрактнае пагадненьне па будаўніцтву АЭС у Беларусі|спасылка=http://www.belarus.by/by/press-center/news/padpsana-kantraktnae-pagadnenne-pa-budantstvu-aes-u-belarus_i_0000002752.html|выдавец=[[Belarus.by]]|дата публікацыі=11 кастрычніка 2011|дата доступу=14 жніўня 2016}}</ref>. == Выбар пляцоўкі == Пошук пляцоўкі пачаўся ў другой палове 1990-х. З улікам дыстанцыі магчымага разьмяшчэньня АЭС ад населеных пунктаў, ахоўных экалягічных зон, міжнародных авіятрас, магістральных трубаправодаў была складзена «карта адхіленых тэрыторый», у якую трапіла каля 50% тэрыторыі краіны, у тым ліку амаль уся [[Менская вобласьць]]. На астатняй тэрыторыі былі вызначаны 54 патэнцыяльныя пункты (малая шчыльнасьць насельніцтва і прывязка да вадаёмаў, здольных забясьпечыць тэхнічнай вадой АЭС магутнасьцю звыш 4 млн кВт). З 74<ref>{{Навіна|аўтар=Кастусь Лашкевіч|загаловак=Апошні хутар ля будучай АЭС: Польшча, Сталін, Лукашэнка|спасылка=http://news.tut.by/society/149908_print.html|выдавец=[[TUT.BY|Tut.by]]|дата публікацыі=15 кастрычніка 2009|дата доступу=24 траўня 2013}}</ref> пунктаў выбралі шэсьць. 6 верасьня 2007 г. намесьнік старшыні [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]] Ўладзімер Цімашпольскі заявіў, што пры выбары пляцоўкі разглядалася і «палітычная падаплёка», бо «Ігналінская АЭС хоча захоўваць адходы на мяжы зь Беларусьсю. Чаму нам таксама не пабудаваць там (на мяжы зь Летувой) блёк»<ref>{{Навіна|аўтар=БелаПАН|загаловак=Беларускую АЭС могуць пабудаваць і на мяжы зь Літвой|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/11322.html|выдавец=[[Наша Ніва]]|дата публікацыі=6 верасьня 2007|дата доступу=19 красавіка 2013}}</ref>. На 14 красавіка 2008 г. разглядалася 4 пляцоўкі: Астравецкая, [[Дрыса|Дрысенская]] ([[Віцебская вобласьць]]), [[Чырвоная Паляна (Чавускі раён)|Чырвонапалянская]] і Кукшынаўская<ref>{{Навіна|аўтар=Вольга Бяляўская|загаловак=Беларускія навуцоўцы маюць дастатковыя веды для правільнага выбару пляцоўкі для АЭС - М.Мясьніковіч|спасылка=http://news.belta.by/by/print?id=211879|выдавец=БелТА|дата публікацыі=14 красавіка 2008|дата доступу=8 жніўня 2013}}</ref>. 16 траўня засталося 3 пляцоўкі (выбыла Дрысенская)<ref>{{Навіна|аўтар=Вольга Бяляўская|загаловак=Кукшынаўская пляцоўка можа стаць месцам разьмяшчэньня беларускай АЭС - М.Мясьніковіч|спасылка=http://news.belta.by/by/print?id=224427|выдавец=БелТА|дата публікацыі=16 траўня 2008|дата доступу=8 жніўня 2013}}</ref>. 19 сьнежня першы віцэ-прэм’ер Беларусі [[Уладзімер Сямашка|Ўладзімер Сямашка]] паведаміў, што АЭС збудуюць на Астравецкай пляцоўцы ([[Гарадзенская вобласьць]])<ref>{{Навіна|аўтар=Анастасія Янушэўская, Натальля Кароткая|загаловак=Прынятае рашэньне аб будаўніцтве беларускай АЭС на Астравецкай пляцоўцы|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2008/12/19/273739_273749|выдавец=БелаПАН|дата публікацыі=19 сьнежня 2009|дата доступу=19 красавіка 2013}}</ref>. 20 сьнежня Дзяржаўная камісія па выбары месца разьмяшчэньня зямельнага ўчастку для будаўніцтва АЭС аддала перавагу Астравецкай пляцоўцы перад Чырвонапалянскай ([[Чавускі раён]], [[Магілёўская вобласьць]]) і [[Кукшынава|Кукшынаўскай]] ([[Шклоўскі раён]], Магілёўская вобл.)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзяржаўная камісія выбрала для будаўніцтва беларускай АЭС Астравецкую пляцоўку|спасылка=http://news.belta.by/by/print?id=314841|выдавец=БелТА|дата публікацыі=20 сьнежня 2008|дата доступу=6 жніўня 2013}}</ref>. ==== Астравецкая пляцоўка ==== [[Астравец]]кая пляцоўка складаецца з [[Гліна|гліністага]] і [[Пясок|пясчанага]] [[грунт]]у. Грунтовыя воды залягаюць на глыбіні звыш 15 мэтраў. Выкарыстаньню ў якасьці крыніцы вады для ахаладжэньня АЭС падлягае [[рака]] [[Вяльля]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Астравецкая пляцоўка прыярытэтная для будаўніцтва АЭС у Беларусі - дадзеныя АУНА|спасылка=http://news.belta.by/by/print?id=414849|выдавец=БелТА|дата публікацыі=1 верасьня 2009|дата доступу=8 жніўня 2013}}</ref>. Пляцоўка месьціцца за 39 км ад вобласьці магчымага землятрусу ў [[Ашмянскі раён|Ашмянскім раёне]] (Гарадзенская вобл.)<ref>{{Навіна|аўтар=[[Андрэй Рыкаў]], «БелНДПІэнэргапрам»|загаловак=Справаздача аб ацэнцы ўзьдзеяньня на навакольнае асяродзьдзе Беларускай АЭС|спасылка=http://www.dsae.by/dadvfiles/ovosen.pdf|выдавец=Дырэкцыя будаўніцтва АЭС|мова=en|дата публікацыі=2009|дата доступу=8 жніўня 2013}}</ref>. У 1908 годзе побач адбыўся [[гудагай]]скі [[землятрус]] [[Інтэнсіўнасьць|інтэнсіўнасьцю]] 9 балаў і магутнасьцю 4,5 [[Магнітуда землятрусу|магнітуды]]<ref>{{Артыкул|аўтар=Інга Міндалёва.|загаловак=Землятрус у Японіі па сваёй энэргіі прыкладна ў 500 тысяч разоў мацнейшы, чым землятрус, які можа здарыцца на тэрыторыі Беларусі|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=76473|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=25 сакавіка 2011|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2011-03-25 55 (26919)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/76449/25sak-3.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}</ref>, што ўтварыў разломы глебы. == Кошт == 25 лістапада 2011 г. у сядзібе [[Горкі-9|Горкі]] ([[Адзінцоўскі раён]], [[Маскоўская вобласьць]], Расея)<ref>{{Навіна|аўтар=Андрэй Кажамякін|загаловак=Беларусь і Расея падпісалі міжурадавае пагадненьне аб выдзяленьні дзяржкрэдыту на будаўніцтва АЭС|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2011/11/25/512670_512672|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=25 лістапада 2011|дата доступу=5 жніўня 2013}}</ref> адбылося падпісаньне беларуска-расейскага міжурадавага пагадненьня аб вылучэньні на будоўлю АЭС да $9 млрд [[тавар]]най пазыкі ў адцінак да 2020 г. з пагашэньнем ад 1 красавіка 2021 г. цягам 15 год 30 роўнымі дзелямі кожныя паўгады<ref>{{Навіна|аўтар=Ганна Кот|загаловак=Беларусь атрымае расейскі крэдыт для будаўніцтва АЭС на выгадных умовах - Мінфін Беларусі|спасылка=http://m.blr.belta.by/economics/view/belarus-atrymae-rasijski-kredyt-dlja-budaunitstva-aes-na-vygadnyh-umovah-minfin-belarusi-5336-2011|выдавец=БелТА|дата публікацыі=28 лістапада 2011|дата копіі=28 лістапада 2011|копія=http://blr.belta.by/economics/view/belarus-atrymae-rasijski-kredyt-dlja-budaunitstva-aes-na-vygadnyh-umovah-minfin-belarusi-5336-2011|дата доступу=14 жніўня 2016}}</ref>. 13 лютага 2012 г. «[[Зьнешэканамбанк]]» (Масква, Расея) вылучыў яшчэ $500 млн пазыкі на папярэднія плацяжы за будоўлю цягам 5 год<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Мацьвееў|загаловак=Зьнешэканамбанк пракрэдытуе авансавыя плацяжы Беларусі па будаўніцтву АЭС у памеры $500 млн.|спасылка=http://m.blr.belta.by/economics/view/zneshekanambank-prakredytue-avansavyja-platsjazhy-belarusi-pa-budaunitstvu-aes-u-pamery-500-mln.-5890-2012 |выдавец=БелТА|дата публікацыі=13 лютага 2012|дата копіі=13 лютага 2012|копія=http://blr.belta.by/economics/view/zneshekanambank-prakredytue-avansavyja-platsjazhy-belarusi-pa-budaunitstvu-aes-u-pamery-500-mln.-5890-2012|дата доступу=14 жніўня 2016}}</ref>. 30 верасьня 2013 г. Савет міністраў Беларусі ўхваліў выдаткоўваньне на будаўніцтва 2,9 трлн [[Беларускі рубель|беларускіх рублёў]] у цэнах 2006 г. (падрыхтоўка, вытворчая база, [[падстанцыя]] 110/10 кіля[[вольт]] «Вяльля», чыгунка, аўтадарогі, праектаваньне і выведка, нагляд па інжынэрных сетках, жытло, будынкі грамадзкага, побытавага і культурнага прызначэньня), 44,582 млрд [[Расейскі рубель|расейскіх рублёў]] у цэнах 2001 г. (будынкі АЭС) і $340,86 млн (выдача магутнасьці і сувязь з [[энэргасыстэма]]й)<ref name="см"/>. 14 ліпеня 2020 году прадстаўнікі ўрадаў Беларусі і Расеі падпісалі ў Маскве Пратакол да Пагадненьня аб крэдыце на будаўніцтва АЭС. Пратакол падоўжыў выкарыстаньне пазыкі на 2 гады да канца 2022 году. Пачатак пагашэньня асноўнай пазыкі перанесьлі з 1 красавіка 2021 году на 1 красавіка 2023-га. Адсоткавую стаўку па крэдыце зьмянілі зь мяшанай на цьвёрдую ў памеры 3,3 % гадавых. На 1 сакавіка 2021 году на будаўніцтва Беларускай АЭС скарысталі 4,7 млрд $ з 10 млрд $ пазыкі. 24 сакавіка 2021 году расейскі прэзыдэнт [[Уладзімер Пуцін]] падпісаў Закон аб ратыфікацыі Пратаколу<ref>{{Навіна|аўтар=Эдуард Півавар|загаловак=Пуцін падпісаў закон аб ратыфікацыі пратакола, што рэструктурызуе крэдыт для БелАЭС|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/putsin-padpisau-zakon-ab-ratyfikatsyi-pratakola-shto-restrukturyzue-kredyt-dlja-belaes-98169-2021/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=24 сакавіка 2021|дата доступу=25 сакавіка 2021}}</ref>. == Падрыхтоўка пэрсаналу == Падрыхтоўка спэцыялістаў вядуць тры ўнівэрсытэты: [[Беларускі нацыянальны тэхнічны ўнівэрсытэт]] (факультэт энэргетычнага будаўніцтва), [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт]] (фізычны факультэт) і [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт інфарматыкі і радыёэлектронікі]]. Падпісана пагадненьне з Расеяй, якое прадугледжвае магчымасьць падрыхтоўкі беларускіх спэцыялістаў у гэтай краіне. Магчыма, будуць запрашацца спэцыялісты, якія працуюць у галіне ядзернай энэргетыкі ў Расеі, Украіне, Летуве<ref>[https://web.archive.org/web/20160325200236/http://www.interfax.by/?id=33&id_sp=45882&lang=ru Беларусь прорабатывает вопрос подготовки специалистов для атомной электростанции]</ref>. На 8 сьнежня 2017 году з патрэбнага ліку 2321 адмыслоўца нанялі 1250 супрацоўнікаў (54 %), зь іх 130 іншаземцаў пераважна з Расеі і Ўкраіны. Пагатоў у 2016 годзе стажаваньне на [[Новаваронеская АЭС|Новаваронескай АЭС]] прайшлі 72 супрацоўнікі, у 2017-м — 139<ref>{{Артыкул|аўтар=Сяргей Куркач.|загаловак=Пры падрыхтоўцы атамшчыкаў дробязяў няма|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20171207/1512667320-dze-i-yak-ryhtuyuc-kadry-dlya-belaruskay-atamnay-elektrastancyi|выданьне=Зьвязда|тып=|год=8 сьнежня 2017|нумар=[http://zviazda.by/be/number/39-28655 39 (28655)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/8sne-1_optim.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/8sne-4_optim.pdf 4]|issn=}}</ref>. == Заканадаўства == 25 жніўня 2005 г. А.Лукашэнка падпісаў Указ № 399 «Аб зацьвярджэньні Канцэпцыі энэргетычнай [[Бясьпека|бясьпекі]] і павышэньня энэргетычнай незалежнасьці Рэспублікі Беларусь і …», паводле якога Канцэпцыя «не рассылаецца» і Савету міністраў Рэспублікі Беларусь даручалася «ў трохмесячны тэрмін зацьвердзіць плян асноўных мерапрыемстваў па рэалізацыі Канцэпцыі»<ref>{{Навіна|аўтар=А.Лукашэнка|загаловак=Указ прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь ад 25 жніўня 2005 г. № 399|спасылка=http://www.spravka-jurist.com/base/part-sx/tx_cssxjy.htm|выдавец=«Юрыдычная кансультацыя»|мова=ru|дата публікацыі=2007|копія=http://pravo.newsby.org/belarus/ukaz2/uk666.htm|дата копіі=2007|дата доступу=27 жніўня 2016}}</ref>. 18 лістапада 2005 г. [[Савет міністраў Рэспублікі Беларусь]] зацьвердзіў Пастанову № 1290 «Аб ''зацьвярджэньні пляна асноўных мерапрыемстваў па рэалізацыі Канцэпцыі'' энэргетычнай бясьпекі і павышэньня энэргетычнай незалежнасьці Рэспублікі Беларусь». У разьдзеле «Разьвіцьцё ''атамнай энэргетыкі''» плян прадугледжваў з боку [[Міністэрства энэргетыкі Рэспублікі Беларусь]] і [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]] (НАНБ): 1) у 2006 г. «стварэньне арганізацыйна-прававой структуры выкананьня работаў падрыхтоўчага пэрыяду ''будаўніцтва АЭС''» (пункт 14); 2) у 2008 г. «распрацоўку ў рамках падрыхтоўчага пэрыяду будаўніцтва АЭС тэхніка-эканамічнага абгрунтаваньня будаўніцтва» (п. 15)<ref>{{Навіна|аўтар=[[Уладзімер Сямашка]]|загаловак=Пастанова Савета міністраў Рэспублікі Беларусь ад 18 лістапада 2005 г. № 1290|спасылка=http://www.busel.org/texts/cat3ar/id5rwkeup.htm|выдавец=Партал «Бусел»|мова=ru|дата публікацыі=2008|копія=http://pravo.levonevsky.org/bazaby/org507/sbor3/text2278.htm|дата копіі=2008|дата доступу=27 жніўня 2016}}</ref>. 14 чэрвеня 2007 г. А.Лукашэнка падпісаў Дырэктыву № 3 «Эканомія і беражлівасьць — галоўныя фактары эканамічнай бясьпекі дзяржавы». Паводле 3-га пункту 1-га артыкула Дырэктывы, Савету міністраў Беларусі і [[НАНБ]] даручалася: «1.3.1. унесьці кіраўніку дзяржавы праект удакладненай Канцэпцыі энэргетычнай бясьпекі і павышэньня энэргетычнай незалежнасьці Рэспублікі Беларусь, прадугледзеўшы ў ім: … дывэрсыфікацыю паставак у рэспубліку нафты, прыроднага газу, электраэнэргіі, вугалю і ''[[Ядзернае паліва|ядзернага паліва]]'', якая забясьпечвае з 2020 году імпарт з адной краіны-пастаўшчыка ня больш як 65 працэнтаў аб’ёму спажываных энэргарэсурсаў»<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Дырэктыва № 3 ад 14 чэрвеня 2007 г.|спасылка=http://president.gov.by/by/official_documents_by/view/dyrektyva-3-ad-14-chervenja-2007-g-1649/|выдавец=Прэс-служба прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=14 чэрвеня 2007|дата копіі=14 чэрвеня 2007|копія=http://president.gov.by/by/official_documents_by/printv/dyrektyva-3-ad-14-chervenja-2007-g-1649/|дата доступу=14 жніўня 2016}}</ref>. 12 лістапада 2007 г. А. Лукашэнка падпісаў Указ № 565, якім: 1) у складзе [[Міністэрства энэргетыкі Рэспублікі Беларусь]] стваралася Дырэкцыя будаўніцтва АЭС, 2) у складзе [[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях Рэспублікі Беларусь]] — Дэпартамэнт па ядзернай і радыяцыйнай бясьпецы (Дзяржатамнагляд), 3) [[Аб’яднаны інстытут энэргетычных і ядзерных дасьледаваньняў «Сосны»]] прызначаўся выконваць навуковае суправаджэньне, 4) РУП «[[БелНДПІэнэргапрам]]» — галоўным праектавальнікам<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прэзыдэнт Беларусі вызначыў арганізацыі для падрыхтоўкі будаўніцтва АЭС|спасылка=http://news.belta.by/by/print?id=185031|выдавец=БелТА|дата публікацыі=12 лістапада 2007|дата доступу=18 ліпеня 2013}}</ref>. 31 студзеня 2008 г. [[Савет бясьпекі Рэспублікі Беларусь]] ухваліў Пастановай № 1 будаўніцтва АЭС сумарнай электрычнай магутнасьцю 2000 мэгаватаў з уводам першага энэргетычнага блёку ў 2016 годзе, другога — у 2018-м<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Пастанова Савета бясьпекі Рэспублікі Беларусь № 1 ад 31 студзеня 2008 г.|спасылка=http://archive.ec/DpvQx|выдавец=Прэс-служба прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь|дата публікацыі=31 студзеня 2008|дата доступу=19 красавіка 2013}}</ref>. 30 ліпеня А. Лукашэнка падпісаў Закон «Аб выкарыстаньні атамнай энэргіі»<ref>{{Артыкул|аўтар=А.Лукашэнка.|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь «Аб выкарыстаньні атамнай энэргіі» (Артыкулы 8-48)|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=16333|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=6 жніўня 2008|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2008-08-06 145 (26258)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/16321/6gni-7.pdf 7]|issn=1990-763x}}</ref> з 12 разьдзелаў, у тым ліку: (2) дзяржаўнае кіраваньне і забесьпячэньне бясьпекі<ref>{{Артыкул|аўтар=А.Лукашэнка.|загаловак=Закон Рэспублікі Беларусь «Аб выкарыстаньні атамнай энэргіі» (Артыкулы 4-7)|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=16233|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=5 жніўня 2008|нумар=[http://www.zviazda.by/ru/archive/?idate=2008-08-05 144 (26257)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/16224/5gni-3.pdf 3]|issn=1990-763x}}</ref>, (3) абыходжаньне зь ядзернымі матэрыяламі і радыяактыўнымі адходамі, (4) разьмяшчэньне і ўзьвядзеньне ядзернай устаноўкі і пункта захоўваньня, (5) увод у эксплюатацыю і вывад з эксплюатацыі ядзернай устаноўкі і пункта захоўваньня, (6) фізычная ахова аб’ектаў, (7) аварыйная гатоўнасьць і аварыйнае рэагаваньне, (8) эксплюатавальныя і абслуговыя арганізацыі, (9) адказнасьць за шкоду ад радыяцыйнай аварыі, (10) гарантыі правоў грамадзянаў і арганізацыяў, (11) міжнародная супраца. 4 траўня 2009 г. [[Савет міністраў Рэспублікі Беларусь]] пастановай № 571 ухваліў Палажэньне аб парадку абмеркаваньня пытаньняў у сфэры выкарыстаньня атамнай энэргіі з удзелам [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкіх аб’яднаньняў]], іншых арганізацыяў і грамадзянаў<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Сяргей Сідорскі]].|загаловак=Пастанова Савета міністраў Рэспублікі Беларусь (№ 571)|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=34623|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=12 траўня 2009|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2009-05-12 78 (26436)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/34631/12maj-4.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref><ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Палажэньне аб парадку абмеркаваньня пытаньняў у сфэры выкарыстаньня атамнай энэргіі з удзелам грамадзкіх аб’яднаньняў, іншых арганізацыяў і грамадзянаў|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=34622|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=12 траўня 2009|нумар=78 (26436)|старонкі=4|issn=1990-763x}}</ref>. 9 кастрычніка ў Астраўцы адбыліся грамадзкія слуханьні папярэдняй справаздачы аб ацэнцы ўзьдзеяньня на навакольнае асяродзьдзе (АУНА) будучай АЭС з удзелам 813 чалавек, у тым ліку прадстаўнікоў руху «Навукоўцы за бязьядзерную Беларусь», [[Беларуская партыя Зялёныя|партыі «Зялёныя»]], групы «Экаахова» і грамадзкага аб’яднаньня «[[Экадом]]»<ref>{{Навіна|аўтар=Тацяна Вішнеўская|загаловак=Гадавы аб'ём закупак прыроднага газу ў Беларусі з пускам АЭС скароціцца на 4-5 млрд. куб. м - М.Міхадзюк|спасылка=http://news.belta.by/by/print?id=431913|выдавец=БелТА|дата публікацыі=9 кастрычніка 2009|дата доступу=23 траўня 2013}}</ref>. Справаздачу распрацаваў «БелНДПІэнэргапрам» на замову Дырэкцыі будаўніцтва АЭС<ref>{{Навіна|аўтар=Мілена Ануфрыёнак|загаловак=Узьдзеяньне беларускай АЭС на навакольнае асяродзьдзе будзе мінімальнае — дадзеныя АУНА|спасылка=http://news.belta.by/by/print?id=427803|выдавец=БелТА|дата публікацыі=30 верасьня 2009|дата доступу=23 траўня 2013}}</ref>. 15 верасьня 2011 г. А. Лукашэнка Ўказам № 418 вызначыў пад АЭС зямельны ўчастак у [[Астравецкі раён|Астравецкім раёне]] [[плошча]]й 450 [[га]], што за 1,5 км на паўночны ўсход ад вёскі [[Бабраўнікі (вёска)|Бабраўнікі]] і на [[поўдзень]] ад в. [[Авены]], абмежаваны на паўночным [[захад]]зе [[аўтамабіль]]най [[дарога]]й в. [[Шульнікі]] — в. Авены, на захадзе — аўтадарогай [[Газа]] — АЭС — Астравец ад аўтадарогі [[Р-45]], на паўночным [[усход]]зе — аўтадарогай [[Н-6223]] ([[Місьляны]] — Шульнікі — Авены — [[Валейкуны]]), на поўдні, паўднёвым захадзе і захадзе — аўтадарогай ад аўтадарогі Н-6223 в. [[Рудзішкі 1|Рудзішкі]] — [[хутар]] Бабраўнікі і землямі [[Сельскагаспадарчы вытворчы каапэратыў|СВК]] «[[Варняны]]»<ref>{{Навіна|аўтар=Анастасія Янушэўская|загаловак=Лукашэнка вызначыў месцам разьмяшчэньня АЭС зямельны ўчастак у Астравецкім раёне|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2011/09/20/497575_497590|выдавец=БелаПАН|дата публікацыі=20 верасьня 2011|дата доступу=6 жніўня 2013}}</ref>. 30 верасьня 2013 г. Савет міністраў Беларусі зацьвердзіў Пастановай № 857 узьвядзеньне 2 энэргаблёкаў магутнасьцю кожнага па 1194 мэгаваты, тэрмін работы АЭС у 50 год і сярэднегадавы выпуск электраэнэргіі АЭС 17 095,1 млн [[Кіляват-гадзіна|кіляват·гадзіна]]<ref name="см">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Савет міністраў Беларусі зацьвердзіў праектную дакумэнтацыю Беларускай АЭС|спасылка=http://blr.belta.by/society/view/savet-ministrau-belarusi-zatsverdziu-praektnuju-dakumentatsyju-belaruskaj-aes-19760-2013|выдавец=БелТА|дата публікацыі=2 кастрычніка 2013|дата копіі=3 кастрычніка 2013|копія=http://zviazda.by/be/news/20131003/1380784066-savet-ministrau-belarusi-zacverdziu-praektnuyu-dakumentacyyu-belaruskay-aes|дата доступу=14 жніўня 2016}}</ref>. 30 сьнежня 2013 году А. Лукашэнка падпісаў Указ № 583 «Аб рэарганізацыі ДУ «Дырэкцыя будаўніцтва атамнай электрастанцыі», якую перайменавалі ў РУП «Беларуская атамная электрастанцыя» у падпарадкаваньні дзяржаўнага аб'яднаньня «[[Белэнэрга]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Аб прадпрыемстве|спасылка=https://belaes.by/be/ab-pradpryemstve-2.html|выдавец=УП «Беларуская атамная электрастанцыя»|дата публікацыі=2020|дата копіі|дата доступу=8 жніўня 2020}}</ref>. 26 студзеня 2021 году А. Лукашэнка падпісаў Указ № 32 «Аб фондах Беларускай атамнай электрастанцыі», які прадугледжваў стварэньне 2-х фондаў фінансаваньня працаў па: 1) вывадзе з эксплюатацыі, 2) падтрыманьні і павышэньні бясьпекі. Згодна з Указам УП «Беларуская АЭС» мела пасьля ўводу штомесяц адлічваць у гэтыя фонды да 15 % выручкі ад збыту электраэнэргіі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=На Беларускай атамнай электрастанцыі ствараюцца два фонды|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210126/1611681484-na-belaruskay-atamnay-elektrastancyi-stvarayucca-dva-fondy|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=26 студзеня 2021|дата доступу=26 студзеня 2021}}</ref>. == Будаўніцтва == У сярэдзіне красавіка 2012 г. на пляцоўцы пачалі будаваць дарогі і будынкі<ref name="лк"/>. На пачатак траўня 2012 году ў 3-х вёсках Астравецкага раёну ([[Міхалішкі]], [[Гервяты]] і Трокенікі-1) ўсталявалі аўтаматычныя пункты вымярэньня магутнасьці дозы [[Гама-выпраменьваньне|гама-выпраменьваньня]] ў рэальным часе<ref>{{Артыкул|аўтар=Барыс Пракопчык.|загаловак=Усе бакі мірнага атама|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=96627|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=3 траўня 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-05-03 83 (27198)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/96604/3may-6.indd.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref>. 18 ліпеня ў Менску адбылося падпісаньне беларуска-расейскай дамовы на будаўніцтва АЭС, што прадугледжвала ўвод першага блёку ў лістападзе 2018 г., другога — у ліпені 2020-га. На 1 лютага 2013 г. беларускія будаўнікі скончылі падрыхтоўку [[Аснова збудаваньня|асновы]] першага блёку і пачалі падрыхтоўку асновы другога<ref name="лк">{{Навіна|аўтар=Лілія Крапівіна|загаловак=«Расатам» высока ацэньвае якасьць работаў беларускіх будаўнікоў на АЭС|спасылка=http://blr.belta.by/economics/view/rasatam-vysoka-atsenvae-jakasts-rabot-belaruskih-budaunikou-na-aes-8644-2013|выдавец=БелТА|дата публікацыі=1 лютага 2013|дата доступу=14 жніўня 2016}}</ref>. 19 лістапада 2014 г. у [[падмурак]] 1-га рэактара паставілі пастку расплаву для выкідаў пры [[Здарэньне|здарэньні]]<ref>{{Навіна|аўтар=Аляксей Радзівонаў|загаловак=Новы этап будаўніцтва на Беларускай АЭС|спасылка=http://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/novyy_etap_stroitelstva_na_belorusskoy_aes_19_11_2014_21_15_00/ |выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=19 лістапада 2014|дата доступу=14 жніўня 2016}}</ref>. 24 сьнежня 2015 г. у Астравец з расейскага прадпрыемства «[[Атаммаш]]» ([[Валгадонск]], [[Растоўская вобласьць]], [[Паўднёвая фэдэральная акруга]]) прывезьлі корпус для рэактара. Дастаўка доўжылася 72 дні. 8 красавіка 2016 г. абрушылася стойка {{Артыкул у іншым разьдзеле|Апалубка|апалубкі|en|Formwork}} службовага будынка АЭС пры кладцы [[бэтон]]у перакрыцьцяў побытавага памяшканьня<ref>{{Навіна|аўтар=Аляксей Аляксандраў|загаловак=Мінэнэрга: У красавіку на будаўніцтве АЭС быў дэфэкт пры падрыхтоўчых працах|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2016/05/06/844468_844474|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=6 траўня 2016|дата доступу=14 траўня 2016}}</ref>. На 27 траўня 2016 г. пабудавалі 1-ю [[Градзірня|градзірню]] вышынёй каля 170 мэтраў<ref name="нв">{{Артыкул|аўтар=[[Дзяніс Марціновіч]].|загаловак=Што там, на Беларускай АЭС|спасылка=http://www.nv-online.info/by/689/printed/118759/Што-там--на-Беларускай-АЭС.htm?tpl=7|выданьне=[[Народная воля]]|тып=газэта|год=27 траўня 2016|нумар=[http://www.nv-online.info/attachment/728/%D0%9D%D0%92_038_20-05-2016_00.pdf 38 (4085)]|старонкі=2|issn=2071-9647}}</ref>. [[Файл:Будаўніцтва Астравецкай АЭС 002.jpg|значак|280пкс|Будаўніцтва Беларускай АЭС (13 жніўня 2016 г.)]] У ноч (а 1:30) на 10 ліпеня 2016 г. падчас падрыхтоўкі да ўстаноўкі 330-тонны корпус рэактара даўжынёй 11 мэтраў сарваўся са стропаў і ўпаў з вышыні 4 мэтраў<ref>{{Навіна|аўтар=[[Аляксандар Ярашэвіч]]|загаловак=Мінэнэрга пацьвердзіла няштатную сытуацыю на будоўлі БелАЭС|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2016/07/26/857368_478523|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=26 ліпеня 2016|копія=http://novychas.by/hramadstva/minenerha-pacverdzila-njasztatnuju-situacyju-na-bu|дата копіі=26 ліпеня 2016|дата доступу=14 жніўня 2016}}</ref>. Мэталічныя стропы апынуліся на 30 см карацейшыя за даўжыню, якую замерылі ў Расеі, што прывяло да адхіленьня і наступнага падзеньня корпуса. 11 жніўня 2016 г. [[Міністэрства энэргетыкі Рэспублікі Беларусь]] накіравала прадпрыемству «[[Расатам]]» (Масква) паведамленьне аб рашэньні замяніць корпус рэактара<ref>{{Навіна|аўтар=Тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Беларусь прыняла рашэньне замяніць корпус рэактара энэргаблока атамнай электрастанцыі|спасылка=http://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/belarus_prinyala_reshenie_zamenit_korpus_reaktora_energobloka_atomnoy_elektrostantsii/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=11 жніўня 2016|дата доступу=14 жніўня 2016}}</ref>. На 8 сьнежня 2016 г. для [[Ядзерны рэактар|рэактарнага]] блёка № 1 Беларускай АЭС паставілі 4 з 5 галоўных цыркулярных помпаў (кожная вагой па 25 тонаў)<ref>{{Навіна|аўтар=Тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Сэрца першага энэргаблока - у дарозе на Беларускую АЭС|спасылка=http://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/serdtse_pervogo_energobloka_v_puti_na_belorusskuyu_aes/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=8 сьнежня 2016|дата доступу=9 сьнежня 2016}}</ref>. Цягам 2017 году на будоўлі ў сярэднім задзейнічалі 4950 чалавек. У сьнежні 2017 году на 2-м энэргаблёку змантавалі корпус рэактара. На 26 лютага 2018 году ўсталявалі парагенэратары і скончылі зварку галоўнага цыркуляцыйнага трубаправода 1-га энэргаблёка. Таксама ўзьвялі 2-ю вежавую выпарную градзірню і 70-мэтровыя будынкі 1-га і 2-га рэактараў<ref>{{Артыкул|аўтар=Сяргей Куркач.|загаловак=БелАЭС: год да старту|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20180223/1519402287-belaes-god-da-startu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=26 лютага 2018|нумар=[http://zviazda.by/be/number/39-28655 39 (28655)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/24lut-1_optim.pdf 1], [http://zviazda.by/sites/default/files/24lut-4_optim.pdf 4]|issn=}}</ref>. 25 чэрвеня 2018 году на 2-м энэргаблёку Беларускай АЭС скончылі зварку галоўнага цыркуляцыйнага [[трубаправод]]а, на якую спатрэбілася 70 дзён<ref>{{Навіна|аўтар=Тэлеканал «Беларусь 1»|загаловак=На другім энэргаблоку БелАЭС завяршылася зварка галоўнага цыркуляцыйнага трубаправода|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/na_vtorom_energobloke_belaes_zavershena_svarka_glavnogo_tsirkulyatsionnogo_truboprovoda/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=25 чэрвеня 2018|дата доступу=2 ліпеня 2018}}</ref>. У сьнежні 2018 году скончылі будаўніцтва звыш 1000 км паветраных [[Лінія электраперадачы|лініяў электраперадачы]] (ЛЭП) [[напруга]]й 330 кіля[[Вольт]] і перабудову каля 700 км дзейных паветраных лініяў 110—330 кВольт. Таксама перабудавалі 4 падстанцыі і пабудавалі падстанцыю «[[Паставы]]» (Віцебская вобласьць) на 330 кВ. У выніку Беларускую АЭС зьвязалі з энэргасыстэмай Беларусі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Павал Дрозд: Як БелАЭС рыхтуецца да інтэграцыі ў энэргасістэму|спасылка=https://blr.belta.by/interview/view/jak-belaes-ryhtuetstsa-da-integratsyi-u-energasistemu-3038/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=17 чэрвеня 2020|дата доступу=19 чэрвеня 2020}}</ref>. Цягам 2012—2020 гадоў [[Міжнароднае агенцтва атамнай энэргіі]] (Аўстрыя) накіравала ў Беларусь 7 пасольстваў: 1) ацэнкі ядзернай інфраструктуры ў 2012 годзе, 2) ацэнкі рэгулявальнай інфраструктуры ядзернай і радыяцыйнай [[Бясьпека|бясьпекі]] ў 2016-м, 3) ацэнкі пляцоўкі АЭС і зьнешніх узьдзеяньняў у 2017 годзе, 4) наконт аварыйнай гатоўнасьці і рэагаваньня ў 2018-м, 5) уліку і кантролю ядзернага матэрыялу ў 2019 годзе, 6) наконт перадэксплюатацыйнай гатоўнасьці ў 2019 годзе, 7) ацэнкі ядзернай інфраструктуры ў 2020-м<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзяржатамнагляд адрэагаваў на рэзалюцыю Сойма Летувы аб БелАЭС і заклікаў выкарыстоўваць правераныя факты|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/dzjarzhatamnagljad-adreagavau-na-rezaljutsyju-sejma-litvy-ab-belaes-i-zaklikau-vykarystouvats-92103-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=25 верасьня 2020|дата доступу=26 верасьня 2020}}</ref>. 26 лістапада 2021 году Міжведамасная камісія падпісала Акт аб гатоўнасьці інжынэрна-тэхнічных збудаваньняў 2-га энэргаблёку Беларускай АЭС да выкарыстаньня<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Падпісаны акт аб гатоўнасьці інжынэрна-тэхнічных збудаваньняў фізабароны энэргаблёка нумар 2 БелАЭС да эксплюатацыі|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/padpisany-akt-ab-gatounastsi-inzhynerna-tehnichnyh-zbudavannjau-fizabarony-energabloka-numar-2-belaes-107356-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=26 жніўня 2021|дата доступу=26 лістапада 2021}}</ref>. == Пуск == 22 красавіка 2019 году ў 1-ы рэактар пачалі загружаць 163 імітатары цеплавыдзяляльных зборак (ЦВЗ) для падрыхтоўкі да халоднай і гарачай абкаткі (ХГА) падчас пусканаладкі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=На першым энэргаблёку БелАЭС пачалася загрузка імітатараў цеплавыдзяляльных зборак|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/na-pershym-energabloku-belaes-pachalasja-zagruzka-imitatarau-tseplavydzjaljalnyh-zborak-77553-2019/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=22 красавіка 2019|дата доступу=25 красавіка 2019}}</ref>. 6 красавіка 2020 году на 1-м энэргаблёку выпрабавалі аўтаматычны запуск ўстаноўкі электразабесьпячэньня і ўсіх 4-х аварыйных дызэль-генэратарных установак, а таксама праверылі працаздольнасьць аварыйных мэханізмаў усіх 4-х каналаў бясьпекі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=На першым блёку БелАЭС завершаныя выпрабаваньні сыстэм бяспекі|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/na-pershym-bloku-belaes-zavershany-vyprabavanni-sistem-bjaspeki-86529-2020/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=6 красавіка 2020|дата доступу=7 красавіка 2020}}</ref>. 7 траўня 2020 году да разьмеркавальнай прылады БелАЭС падлучылі 5-ую зь 7-і высакавольтных [[Лінія электраперадачы|лініяў электраперадачы]] (ЛЭП) для сувязі з энэргасыстэмай Беларусі. Гэтая ЛЭП мела [[Напруга|напругу]] 330 кіля[[вольт]] і ішла да падстанцыі «[[Стоўпцы]]» (Менская вобласьць), якую аснасьцілі 2-ма шунтавальнымі рэактарамі. Адначасна разьмеркавальную прыладу падстанцыі з напругай 220 кілявольт замянілі на больш магутную з напругай 330 кВ. Таксама пабудавалі астатнія 2 зь 7 высакавольтных ЛЭП да [[Маладэчна]] і мястэчка [[Рось]] у Ваўкавыскім раёне (Гарадзенская вобласьць)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Да БелАЭС падключылі пятую зь сямі высакавольтавых ліній для сувязі з энэргасістэмай|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/da-belaes-padkljuchyli-pjatuju-z-sjami-vysakavoltavyh-linij-dlja-suvjazi-z-energasistemaj-87453-2020/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=7 траўня 2020|дата доступу=12 траўня 2020}}</ref>. 25 траўня 2020 году супрацоўнікі БелАЭС разьмясьцілі цеплавыдзяляльныя зборкі ў сховішчы [[Ядзернае паліва|ядзернага паліва]] для наступнай загрузкі ў рэактар 1-га энэргаблёка<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=На БелАЭС завяршылі прыёмку ядзернага паліва для першага блёка|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/na-belaes-zavjarshyli-pryemku-jadzernaga-paliva-dlja-pershaga-bloka-87970-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=25 траўня 2020|дата доступу=26 траўня 2020}}</ref>. 6 жніўня 2020 году [[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях Рэспублікі Беларусь]] ухваліла Рашэньне аб наданьні ДП «Беларуская АЭС» права загрузкі штатнай актыўнай зоны рэактара энэргаблёка № 1<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Выдадзены дазвол на права загрузкі штатнай актыўнай зоны рэактара № 1 Беларускай АЭС|спасылка=https://gosatomnadzor.mchs.gov.by/by/novosti/318280/|выдавец=Дэпартамэнт ядзернай і радыяцыйнай бясьпекі [[МНС Беларусі]]|дата публікацыі=6 жніўня 2020|дата доступу=7 жніўня 2020}}</ref>. 7 жніўня ў рэактар пачалі загружаць 163 цеплавыдзяляльныя зборкі (ЦВЗ) зь ядзерным палівам<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Загрузка ядзернага паліва на першым энергаблёку БелАЭС пачнецца 7 жніўня|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/zagruzka-jadzernaga-paliva-na-pershym-energabloku-belaes-pachnetstsa-7-zhniunja-90266-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=6 жніўня 2020|дата доступу=7 жніўня 2020}}</ref>. 20 жніўня 2020 году ў 1-ы рэактар загрузілі ўсе 163 ЦВЗ, вырабленыя на «[[Новасыбірскі завод хімканцэнтратаў|Новасыбірскім заводзе хімканцэнтратаў]]». Узровень іх узбагачанасьці складаў ад 1,3 % да 4,4 %<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=На першым энергаблёку БелАЭС загружана ядзернае паліва - Дзяржатамнагляд|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/na-pershym-energabloku-belaes-zagruzhana-jadzernae-paliva-dzjarzhatamnagljad-90921-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=20 жніўня 2020|дата доступу=20 жніўня 2020}}</ref>. 10 верасьня 2020 году на Беларускай АЭС падлучылі дадатковы [[дызэль-генэратар]] на выпадак абясточваньня<ref>{{Навіна|аўтар=Тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=На БелАЭС усталявалі дадатковы дызэль-генэратар|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/na_belaes_ustanovili_dopolnitelnyy_dizel_generator/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=10 верасьня 2020|дата доступу=12 верасьня 2020}}</ref>. 5 кастрычніка 2020 году падлучылі 7-ю высакавольтную лінію электраперадачы даўжынёй 250 км, якая была найбольш працяглай лініяй у энэргасыстэме Беларусі з напругай 330 кілявольт і злучала БелАЭС з падстанцыяй «Рось». Папярэдне падлучылі 6 такіх лініяў электраперадачы для сувязі зь іншымі падстанцыямі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=БелАЭС атрымала сёмую лінію сувязі з энэргасыстэмай|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/belaes-atrymala-semuju-liniju-suvjazi-z-energasistemaj-92356-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=5 кастрычніка 2020|дата доступу=6 кастрычніка 2020}}</ref>. 11 кастрычніка 2020 году а 2:26 1-ы энэргаблёк Беларускай АЭС вывелі на мінімальна кантраляваны ўзровень (МКУ) магутнасьці, які складаў менш за 1 % намінальнай магутнасьці рэактара. У выніку ў актыўнай зоне 1-га рэактара пачалася кіраваная [[ядзерная рэакцыя]], якая сама падтрымліваецца<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Першы энэргаблёк Беларускай АЭС выведзены на мінімальна кантраляваны ровень магутнасьці|спасылка=https://www.racyja.com/ekanomika/pershy-energablok-belaruskaj-aes-vyve/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=11 кастрычніка 2020|дата доступу=12 кастрычніка 2020}}</ref>. 30 кастрычніка 2020 году на 1-м энэргаблёку БелАЭС пробна запусьцілі турбіну на 35 % магутнасьці рэактара. Кручэньне турбіны на халастым хаду давялі да праектнага значэньня ў 3000 абаротаў за хвіліну<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=На першым блёку БелАЭС выкананы пробны пуск турбіны|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/na-pershym-bloku-belaes-vykanany-probny-pusk-turbiny-93262-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=30 кастрычніка 2020|дата доступу=1 лістапада 2020}}</ref>. 3 лістапада 2020 году а 12:03 [[турбагенэратар]] 1-га энэргаблёка БелАЭС уключылі ў аб'яднаную энэргасыстэму Беларусі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Першы энэргаблёк БелАЭС уключаны ў энэргасыстэму краіны|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/pershy-energablok-belaes-ukljuchany-u-energasistemu-krainy-93341-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=3 лістапада 2020|дата доступу=3 лістапада 2020}}</ref>. 7 лістапада 2020 году 1-ы энэргаблёк АЭС вывелі на магутнасьць 400 мэга[[ват]]. За 3 папярэднія дні ад часу ўлучэньня ў энэргасыстэму з АЭС адпусьцілі звыш 22 млн [[кіляват-гадзіна]] электраэнэргіі, якую дагэтуль выраблялі пры дапамозе 6,4 млн [[Кубамэтар|кубамэтраў]] прыроднага газу цаной каля 1 млн $. Рэактар 1-га энэргаблёка запрацаваў на магутнасьці 40 %<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Першы энэргаблёк Беларускай атамнай электрастанцыі выйшаў на магутнасьць 400 МВт|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/pershy-energablok-belaruskaj-atamnaj-elektrastantsyi-vyjshau-na-magutnats-400-mvt-93475-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=7 лістапада 2020|дата доступу=9 лістапада 2020}}</ref>. На той час на Беларускай АЭС працавала каля 2200 чалавек, зь іх 62 замежных грамадзяніны Расеі і Ўкраіны. У якасьці паліва на АЭС выкарыстоўвалі ўзбагачаны [[дыяксыд урану]] ў выглядзе таблетак памерам да 1 см і вагой 5 [[грам]]аў. З кожнай такой уранавай «таблеткі» выраблялі столькі [[Электраэнэргія|электраэнэргіі]], як з 350 кг [[Нафта|нафты]] або 360 кубамэтраў [[Прыродны газ|прыроднага газу]]. Рэактар быў цалкам загружаны 87 тонамі такіх уранавых таблетак, на адпрацоўку якіх прызначалася 4 гады<ref>{{Артыкул|аўтар=Вольга Мядзьведзева, Марыя Дадалка.|загаловак=«Гэта этап сувэрэнітэту і незалежнасьці нашай краіны»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20201107/1604732336-prezident-belarusi-alyaksandr-lukashenka-navedvae-belaes|выданьне=Зьвязда|тып=|год=9 лістапада 2020|нумар=[https://zviazda.by/be/number/218-29332 218 (29332)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lis-1_optim_2.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/9lis-3_optim_2.pdf 2], [https://zviazda.by/sites/default/files/9lis-3_optim_2.pdf 3]|issn=}}</ref>. 10 лістапада 2020 году пастаўку электраэнэргіі ад Беларускай АЭС прыпынілі, а магутнасьць [[турбагенэратар]]а зьнізілі да нулявой<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Часовае спыненьне пастаўкі электраэнэргіі ад БелАЭС прадугледжана праграмай энэргапуску - Мінэнэрга|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/chasovae-spynenne-pastauki-elektraenergii-ad-belaes-pradugledzhana-pragramaj-energapusku-minenerga-93548-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=10 лістапада 2020|дата доступу=19 лістапада 2020}}</ref>. 19 лістапада 2020 году 1-ы энэргаблёк паўторна ўключылі ў сетку пасьля замены [[трансфарматар]]аў напругі ў вымяральных ланцугах генэратарнага выключальніка<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Першы энэргаблёк БелАЭС уключаны ў сетку пасьля замены абсталяваньня|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/pershy-energablok-belaes-ukljuchany-u-setku-paslja-zameny-abstaljavannja-93843-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=19 лістапада 2020|дата доступу=19 лістапада 2020}}</ref>. 2 сьнежня 2020 году [[Міністэрства энэргетыкі Беларусі]] паведаміла пра скідваньне пары на 1-м энэргаблёку, што выявіла патрэбу ў выпраўленьні працы накрывак шумапаглынальнікаў пары<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Мінэнэрга: Скідваньне пары на першым блёку БелАЭС праведзена плянава ў час тэставаньня абсталяваньня|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20201202/1606892011-minenerga-skidvanne-pary-na-pershym-bloku-belaes-pravedzena-planava-u-chas|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=2 сьнежня 2020|дата доступу=8 сьнежня 2020}}</ref>. 3 сьнежня 2020 году падалі напругу на 1-ю сэкцыю 10 кілявольт 2-га энэргаблёка<ref>{{Навіна|аўтар=Ірына Сідарок.|загаловак=На другі энэргаблёк АЭС падалі напругу|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20200403/1585932272-na-drugi-energablok-aes-padali-napruzhanne|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=4 сьнежня 2020|дата доступу=8 сьнежня 2020}}</ref>. 29 сьнежня 2020 году старшыня ўраду Беларусі [[Раман Галоўчанка]] паведаміў, што 1-ы рэактар працаваў на 75 % магутнасьці, што дазваляла штодня замяшчаць замежны прыродны газ на 750 000 даляраў ЗША<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Беларусь з запускам першага блёка АЭС эканоміць на закупках газу каля $750 тыс. у дзень - Галоўчанка|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/belarus-z-zapuskam-pershaga-bloka-aes-ekanomits-na-zakupkah-gazu-kalja-750-tys-u-dzen-galouchanka-95299-2020/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=29 сьнежня 2020|дата доступу=29 сьнежня 2020}}</ref>. 12 студзеня 2021 году а 19:57 1-ы энэргаблёк БелАЭС вывелі на поўную магутнасьць. Цеплавая магутнасьць энэргаблёка склала 3200 мэгават, а электрычная — 1170 мэгават<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Першы энэргаблёк БелАЭС выведзены на 100 працэнтаў магутнасьці|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/pershy-energablok-belaes-vyvedzeny-na-100-pratsentau-magutnastsi-95608-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=13 студзеня 2021|дата доступу=13 студзеня 2021}}</ref>. 16 студзеня 1-ы энэргаблёк адлучылі ад электрасеткі пасьля спрацоўваньня абароны [[генэратар]]а. 21 студзеня а 12:19 энаргаблёк зноў падлучылі да сеткі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Першы энэргаблёк БелАЭС зноў уключаны ў сетку|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/pershy-energablok-belaes-znou-ukljuchany-u-setku-95923-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=21 студзеня 2020|дата доступу=21 студзеня 2021}}</ref>. 8 сакавіка 2021 году а 2:14 1-ы энэргаблёк БелАЭС падлучылі да электрасеткі пасьля 259 выпрабаваньняў абсталяваньня<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Першы энэргаблёк БелАЭС уключаны ў сетку|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210308/1615189434-pershy-energablok-belaes-uklyuchany-u-setku|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=8 сакавіка 2021|дата доступу=8 сакавіка 2021}}</ref>. Агулам на 1-м энэргаблёку зьмяшчалася 285 000 вузлоў абсталяваньня, якія падлягалі выпрабаваньню<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Мінэнэрга растлумачыла прычыны адключэньняў першага энэргаблёка БелАЭС ад сеткі|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/minenerga-rastlumachyla-prychyny-adkljuchennjau-pershaga-energabloka-belaes-ad-setki-97629-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=10 сакавіка 2021|дата доступу=10 сакавіка 2021}}</ref>. 14 сакавіка 1-ы энэраблёк уключылі ў сетку пасьля дасьледаваньня [[ксэнон]]авых пераходаў у рэактары, які вывелі на намінальны ўзровень магутнасьці<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Першы энергаблёк БелАЭС уключаны ў сетку|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/pershy-energablok-belaes-ukljuchany-u-setku-97779-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=15 сакавіка 2021|дата доступу=15 сакавіка 2021}}</ref>. 15 сакавіка 2021 году на 2-м энэргаблёку загрузілі 163 імітатары ЦВЗ у рэактар<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=На другім энергаблоку БелАЭС завершана загрузка ў рэактар імітатараў цеплавыдзяляльных зборак|спасылка=https://belaes.by/be/naviny/item/3193-na-vtorom-energobloke-belaes-zavershena-zagruzka-v-reaktor-imitatorov-teplovydelyayushchikh-sborok.html|выдавец=УП «Беларуская АЭС»|дата публікацыі=15 сакавіка 2021|дата доступу=15 сакавіка 2021}}</ref>. 16 сакавіка 2021 году [[Савет міністраў Беларусі]] ўхваліў Пастанову № 148 аб прызначэньні камісіі прыёмкі ў эксплюатацыю пускавога комплексу 1-га блёка Беларускай АЭС. Пасаду старшыні прыёмачнай камісіі заняў намесьнік старшыні ўраду [[Юры Назараў]]. Яго намесьнікамі сталі кіраўнік «[[Белэнэрга]]» Павал Дрозд і намесьнік [[Міністэрства энэргетыкі Рэспублікі Беларусь|міністра энэргетыкі]] Міхаіл Міхадзюк. Таксама ў склад камісіі ўвайшлі 1-ы намесьнік старшыні [[Дзяржаўны камітэт па стандартызацыі Рэспублікі Беларусь|Дзяржкамітэту стандартызацыі]] Зьміцер Барташэвіч, намесьнік кіраўніка «Белэнэрга» Сяргей Бабовіч, начальнік У[[ДАІ]] [[УУС Гарадзенскага аблвыканкаму]] Ўладзімер Дзяшко, намесьнік [[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях Рэспублікі Беларусь|міністра па надзвычайных сытуацыях]] Анатоль Даўгалевец, 1-ы намесьнік [[Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь|міністра фінансаў]] Зьміцер Кійко, 1-ы намесьнік [[Міністэрства архітэктуры і будаўніцтва Рэспублікі Беларусь|міністра архітэктуры і будаўніцтва]] Ігар Касьцюкоў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Саўмін назначыў прыёмачную камісію для першага энергаблёка БелАЭС|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/saumin-naznachyu-pryemachnuju-kamisiju-dlja-pershaga-energabloka-belaes-97928-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=18 сакавіка 2021|дата доступу=22 сакавіка 2021}}</ref>. 3 траўня 2021 году з «[[Новасыбірскі завод хімканцэнтратаў|Новасыбірскага заводу хімканцэнтратаў]]» даставілі цеплавыдзяляльныя зборкі і паглынальныя стрыжні для 2-га энэргаблёку БелАЭС, якія разьмясьцілі ў сховішчы<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ядзернае паліва гатова для пачатковай загрузкі ў рэактар другога энэргаблёка БелАЭС|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/jadzernae-paliva-gatova-dlja-pachatkovaj-zagruzki-u-reaktar-drugoga-energabloka-belaes-99493-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=3 траўня 2021|дата доступу=3 траўня 2021}}</ref>. 24 траўня 2021 году скончылі 15-дзённае апрабаваньне 1-га энэргаблёку на поўнай магутнасьці<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=На БелАЭС завяршыўся этап комплекснага апрабаваньня першага энэргаблёка|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/na-belaes-zavjarshyusja-etap-kompleksnaga-aprabavannja-pershaga-energabloka-100079-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=24 траўня 2021|дата доступу=31 траўня 2021}}</ref>. 9 чэрвеня 2021 году на 2-м энэргаблёку скончылі гідраўлічныя выпрабаваньні і цыркуляцыйную прамыўку трубаправодаў і абсталяваньня 1-га і 2-га контураў рэактара. Пры гэтым, у рэактар загрузілі імітатары цеплавыдзяляльных зборак (ЦВЗ)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Завяршыліся гідравыпрабаваньні першага і другога контураў другога энэргаблёка БелАЭС|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/zavjarshylisja-gidravyprabavanni-pershaga-i-drugoga-konturau-drugoga-energabloka-belaes-100703-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=9 чэрвеня 2021|дата доступу=9 чэрвеня 2021}}</ref>. 10 чэрвеня 2021 году Прыёмачная камісія пад старшынствам намесьніка старшыні ўраду [[Юры Назараў|Юрыя Назарава]] падпісала Акт прыёмкі ў прамысловую эксплюатацыю пускавога комплексу 1-га энэргаблёка. У выніку яго пуск быў завершаны<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Падпісаны акт прыёмкі ў прамысловую эксплюатацыю першага энэргаблёка БелАЭС|спасылка=https://belaes.by/be/naviny/item/3321-podpisan-akt-priemki-v-promyshlennuyu-ekspluatatsiyu-pervogo-energobloka-belaes.html|выдавец=УП «Беларуская АЭС»|дата публікацыі=10 чэрвеня 2021|дата доступу=10 чэрвеня 2021}}</ref>. 22 сьнежня 2021 году ў актыўную зону рэактара 2-га энэргаблёка Беларускай АЭС загрузілі 1-ю са 163-х цеплавядзяляльных зборак (ЦВЗ) зь ядзерным палівам. Гэтым пачалі фізычны пуск 2-га энэргаблёка. Кожная ЦВЗ складалася з 312 цеплавыдзяляльных элемэнтаў (ЦВЭл) [[прамер]]ам 9 мм і вышынёй каля 4-х мэтраў. Вага паліва ў ЦВЗ складала 571 кг<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=На БелАЭС пачалася загрузка ядзернага паліва ў рэактар другога энэргаблёка|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/na-belaes-pachalasja-zagruzka-jadzernaga-paliva-u-reaktar-drugoga-energabloka-108515-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=22 сьнежня 2021|дата доступу=22 сьнежня 2021}}</ref>. == Уплыў == На 23 чэрвеня 2021 году вытворчасьць электраэнэргіі на 1-м энэргаблёку Беларускай АЭС склала 27,5 млн [[кіляват-гадзіна]] (29 %) пры агульным аб'ёме вытворчасьці ў [[Энэргасыстэма Беларусі|энэргасыстэме Беларусі]] каля 95 млн кВт-гадз. Гэты аб'ём вытворчасьці перавышаў адпаведныя аб'ёмы 4-х абласных энэргасыстэмаў разам узятых — Гарадзенскай (без самой АЭС), Гомельскай, Магілёўскай і Менскай<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Першы энэргаблок БелАЭС штодзённа выпрацоўвае каля 27 млн кВт.гадз электраэнэргіі|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/pershy-energablok-belaes-shtodzenna-vypratsouvae-kalja-27-mln-kvtgadz-elektraenergii-101219-2021/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=23 чэрвеня 2021|дата доступу=23 чэрвеня 2021}}</ref>. == Рацыяцыйны фон == Цягам 4-х месяцаў ад 7 лістапада 2020 году па 7 сакавіка 2021 году [[гама-выпраменьваньне]] вакол Беларускай АЭС складала 0,05 — 0,11 мікра[[Зывэрт (адзінка вымярэньня)|зывэрт]]/гадзіна. Кожныя 10 хвілінаў аўтаматычныя пункты вымярэньня (АПВ) дасылалі зьвесткі з дазымэтрычных чуйнікаў на сэрвэр ведамаснай аўтаматызаванай сыстэмы радыяцыйнага кантролю (АСКРА). Гэтым сэрвэрам кіраваў Рэспубліканскі цэнтар гідрамэтэаралёгіі, кантролю радыяактыўнага забруджваньня і маніторынгу навакольнага асяродзьдзя ([[Белгідрамэт]]) [[Мінпрыроды Беларусі]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Белгідрамэт абверг заяву Летувы аб адключэньні станцый маніторынгу радыяцыі|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210328/1616917945-belgidramet-abverg-zayavu-litvy-ab-adklyuchenni-stancyy-manitoryngu|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=27 лютага 2021|дата доступу=29 сакавіка 2021}}</ref>. == Адключэньні == 12 ліпеня 2021 году на 1-м энэргаблёку БелАЭС спрацавала аўтаматычная абарона [[турбагенэратар]]а, у выніку чаго той адключылі ад сеткі. Пры гэтым магутнасьць рэактара зьнізілі да 1 %<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Першы энэргаблёк БелАЭС будзе ўключаны пасля дыягностыкі сыстэмаў і вузлоў турбагенэратара - Каранкевіч|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/pershy-energablok-belaes-budze-ukljuchany-paslja-dyjagnostyki-sistem-i-vuzlou-turbageneratara-101969-2021/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=16 ліпеня 2021|дата доступу=16 ліпеня 2021}}</ref>. 20 жніўня 2021 году высьветлілі, што патрабуецца замена аднаго з элемэнтаў узбуджальніка генэратара<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьміцер Кучук: «Расатам» зьяўляецца няякасным падрадчыкам|спасылка=https://www.racyja.com/ekanomika/zmitsera-kuchuka-yak-vysvyatlyaetstsa-rasa/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=20 жніўня 2021|дата доступу=29 жніўня 2021}}</ref>. 4 кастрычніка 2021 году 1-ы энэргаблёк Беларускай АЭС зноў уключылі ў сетку пасьля дыягностыкі вузлоў турбагенэратара<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дзяржатамнагляд: адключэньне энэргаблёка БелАЭС ад сеткі не ўплывала на радыяцыйную бясьпеку|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/dzjarzhatamnagljad-adkljuchenne-energabloka-belaes-ad-setki-ne-uplyvala-na-radyjatsyjnuju-bjaspeku-104920-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=6 кастрычніка 2021|дата доступу=7 кастрычніка 2021}}</ref>. 17 лістапада 2021 году адбылося паўторнае адключэньне 1-га энэргаблёку БелАЭС аўтаматыкай<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Першы энэргаблёк БелАЭС адключаны ад сеткі|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/pershy-energablok-belaes-adkljuchany-ad-setki-106834-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=17 лістапада 2021|дата доступу=17 лістапада 2021}}</ref>. 19 лістапада міністар энэргетыкі Беларусі [[Віктар Каранкевіч]] паведаміў, што ад чуйнікаў абсталяваньня «паступіў адзін некарэктны сыгнал, які прывёў да спрацоўваньня аўтаматычнай сыстэмы аховы, і блёк быў адключаны ад сеткі»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Каранкевіч назваў прычыну адключэньня ад сеткі першага энергаблёка БелАЭС|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/karankevich-nazvau-prychynu-adkljuchennja-ad-setki-pershaga-energabloka-belaes-106979-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=19 лістапада 2021|дата доступу=26 лістапада 2021}}</ref>. У той дзень 1-ы энэргаблёк зноў уключылі ў сетку<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Першы энэргаблёк БелАЭС уключаны ў сетку|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/pershy-energablok-belaes-ukljuchany-u-setku-107000-2021/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=19 лістапад 2021|дата доступу=19 лістапада 2021}}</ref>. 25 красавіка 2022 году 1-ы энэргаблёк БелАЭС вывелі ў плянава-папераджальны [[рамонт]], які меў штогод ладзіцца дзеля ўстойлівага працоўнага стану абсталяваньня. Плянам прадугледзелі рамонт [[парагенэратар]]аў і кампэнсатараў ціску, галоўных цыркуляцыйных [[помпа]]ў і турбагенэратара, а таксама іншага абсталяваньня рэактарнай устаноўкі. Сярод іншага, мерапрыемства ўлучала праверку мэталу і [[Зварка|зварных]] злучэньняў абсталяваньня рэактара і [[трубаправод]]аў. Урэшце, прадугледжвалася частковая перазагрузка ў [[Ядзерны рэактар|рэактар]] сьвежага [[Ядзернае паліва|ядзернага паліва]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Першы энергаблёк БелАЭС выведзены ў плянава-папераджальны рамонт|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/pershy-energablok-belaes-vyvedzeny-u-planava-paperadzhalny-ramont-113985-2022/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=25 красавіка 2022|дата доступу=27 красавіка 2022}}</ref>. 22 жніўня 2022 году скончылі рамонт, у ходзе якога пачынілі турбагенэратар і галоўныя цыркуляцыйныя помпы. Таксама ўпершыню замянілі 48 з 163-х цеплавыдзяляльных зборак зь ядзерным палівам. Пры гэтым, правялі агляд каля 3000 прыладаў абсталяваньня<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Завершаны плянава-папераджальны рамонт першага энергаблёка БелАЭС|спасылка=https://belaes.by/be/naviny/item/3783-zavershen-planovo-predupreditelnyj-remont-pervogo-energobloka-belaes.html|выдавец=УП «Беларуская АЭС»|дата публікацыі=22 жніўня 2022|дата доступу=23 жніўня 2022}}</ref>. == Крытыка == 26 красавіка 2009 г. падчас [[Чарнобыльскі шлях|Чарнобыльскага шляху]] прафэсар і ўдзельнік руху «Навукоўцы за бязьядзерную Беларусь» Георгі Лепін заявіў, што на Астравецкай пляцоўцы існуе тэктанічны [[разлом]], што пагражае разбурэньнем меркаванай АЭС<ref>{{Навіна|аўтар=Сяргей Пульша|загаловак=Прафэсар Георгі Лепін заявіў пра тое, што ніхто «сур'ёзна» не абсьледаваў Астравецкую пляцоўку для будаўніцтва АЭС|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2009/04/26/300584_300587|выдавец=БелаПАН|дата публікацыі=26 красавіка 2009|дата доступу=19 красавіка 2013}}</ref>. У ліпені кіраўнік [[ляндшафт]]нага [[заказьнік]]а «[[Сарачанскія азёры]]», што за 5 км ад Астравецкай пляцоўкі, Ігар Пастухоў у сваім лісьце заклікаў урад адмовіцца ад будаўніцтва АЭС блізу асабліва падахоўных прыродных земляў [[Нарачанска-Вялейская нізіна|Нарачана-Вялейскага]] азёрнага краю ([[Блакітныя азёры (ляндшафтны заказьнік)|«Блакітныя азёры»]], [[Нарачанскі (Нацыянальны парк)|Нацыянальны парк «Нарачанскі»]], [[возера]] [[Сьвір (возера)|Сьвір]] і «[[Швакшты]]») праз шкоду сельскаму [[турызм]]у<ref>{{Навіна|аўтар=Тацяна Каравянкова|загаловак=Дырэктар заказьніка «Сарачанскія азёры» заклікае не будаваць АЭС побач з падахоўнымі прыроднымі тэрыторыямі|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2009/07/20/318052_318057|выдавец=БелаПАН|дата публікацыі=20 ліпеня 2009|дата доступу=19 красавіка 2013}}</ref>. У студзені 2011 г. Камітэт па выкананьні Канвэнцыі Эспа (аб ацэнцы ўзьдзеяньня на навакольнае асяродзьдзе ў трансгранічным кантэксьце), які дзейнічае пры Эўрапейскай эканамічнай камісіі [[ААН]], прызнаў парушэньні, дапушчаныя Беларусьсю пры плянаваньні АЭС. У сувязі з гэтым міжнародны камітэт рэкамэндаваў уладам прыпыніць будаўніцтва АЭС<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=ААН рэкамэндавала Беларусі прыпыніць будаўніцтва АЭС|спасылка=http://telegraf.by/2011/01/aan_rekamendavala_belarus_pripinc__budanctva_aes|выдавец=[[Telegraf.by]]|дата публікацыі=20 студзеня 2011|дата доступу=14 жніўня 2016}}</ref>. 26 сакавіка 2014 г. загаднік катэдры [[Ядзерная фізыка|ядзернай фізыкі]] БДУ [[Станіслаў Шушкевіч]], які рыхтаваў ядзернікаў для Астраўца, заявіў аб адсутнасьці ''праекта'' будаўніцтва АЭС<ref>{{Артыкул|аўтар=Зьміцер Панкавец.|загаловак=Станіслаў Шушкевіч: Калі Беларусь атрымае ядзерную зброю — яна загіне|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/125432.html|выданьне=Наша Ніва|тып=газэта|год=26 сакавіка 2014|нумар=12 (849)|старонкі=9|issn=1819-1614}}</ref>. 27 красавіка 2014 г. 10-ы Зьезд [[Кансэрватыўна-Хрысьціянская Партыя — БНФ|Кансэрватыўна-хрысьціянскай партыі — БНФ]] у складзе 124 прадстаўнікоў ухваліў заяву «Будаўніцтва ў Беларусі атамнай электрастанцыі — найвялікшае злачынства супраць беларускага народу»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьезд народнай партыі|спасылка=https://pieramoha.org/artykuly/ziezd|выдавец=[[Народная Перамога]]|дата публікацыі=27 красавіка 2014|дата доступу=30 сьнежня 2014}}</ref>. У заяве адзначалася істотнае павелічэньне дзяржаўнай запазычанасьці ў сувязі з пазыкай на будаўніцтва АЭС ($9 млрд) і {{Артыкул у іншым разьдзеле|Кошт электрычнасьці паводле крыніцы|параўнальная дарагавізна|en|Cost of electricity by source}} атамнай энэргіі: «[[Кошт]] 1 [[Кіляват-гадзіна|кВт•г]] электраэнэргіі, вырабленай на АЭС, перавышае кошт электраэнэргіі, вырабленай на: парасілавых станцыях у 2,3 — 2,8 раза; газа-[[мазут]]ных станцыях у 1,9 — 2,3 раза; [[вугаль]]ных станцыях у 1,5 — 1,9 раза; комплексе малых [[ГЭС]], або комплексе ветраэнэргетычных станцый у 1,6 — 2,8 раза»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Будаўніцтва ў Беларусі атамнай электрастанцыі — найвялікшае злачынства супраць беларускага народу|спасылка=http://www.bielarus.net/archives/2014/04/28/3709|выдавец=[[Беларуская Салідарнасьць]]|дата публікацыі=28 красавіка 2014|дата доступу=30 сьнежня 2014}}</ref>. == Глядзіце таксама == * [[Памір (АЭС)]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=https://belaes.by/be/kantakty.html|выдавец=УП «Беларуская атамная электрастанцыя»|дата публікацыі=2020|дата доступу=8 жніўня 2020}} ** [https://belaes.by/be/elektronnye-obrashcheniya.html Звароты грамадзянаў] ** [https://belaes.by/be/naviny.html Навіны] * {{Навіна|аўтар=Лілія Крапівіна|загаловак=Беларуская АЭС: падрыхтоўка да старту|спасылка=http://blr.belta.by/interview/view/belaruskaja-aes-padryhtouka-da-startu-110/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=9 жніўня 2011|дата доступу=14 жніўня 2016}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Атамны Астравец», дак. фільм|спасылка=http://belsat.eu/films/300/|выдавец=Тэлеканал «[[Белсат]]»|дата публікацыі=28 ліпеня 2014|дата копіі=25 кастрычніка 2012|копія=https://www.youtube.com/embed/UqlORnXq8c4?autoplay=1|дата доступу=14 жніўня 2016}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=АЭС у Беларусі|спасылка=https://charter97.org/be/news/atom|выдавец=[[Хартыя’97]]|дата публікацыі=14 жніўня 2016|дата доступу=9 лістапада 2020}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Беларуская АЭС|спасылка=https://euroradio.pl/belaruskaya-aes|выдавец=[[Эўрарадыё]]|дата публікацыі=12 жніўня 2016|дата доступу=9 лістапада 2020}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Атамныя электрастанцыі]] [[Катэгорыя:Энэргетыка Беларусі]] [[Катэгорыя:Астравецкі раён]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2020 годзе]] exe9mqge2vuhf174dj4pw9m55seqa73 Сьвір (мястэчка) 0 55248 2334111 2318487 2022-08-22T18:22:31Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Вялікае Княства Літоўскае */ + wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Сьвір}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Сьвір |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Сьвіра |Трансьлітараваная назва = Śvir{{Заўвага|Паводле афіцыйнага напісаньня — Svir}} |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Мядзельскі раён|Мядзельскі]] |Сельсавет = [[Сьвірскі сельсавет (Мядзельскі раён)|Сьвірскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 906 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 222387<ref>[http://zip.belpost.by/street/svir-minsk-myadelskiy Алфавитный список улиц по Свирь] — Белпошта</ref> |СААТА = |Выява = Касьцёл, Свір.jpg |Апісаньне выявы = [[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Сьвір)|Касьцёл Сьвятога Мікалая]] |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 51 |Шырата сэкундаў = 3 |Даўгата градусаў = 26 |Даўгата хвілінаў = 23 |Даўгата сэкундаў = 49 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Сьвір'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}} С. 327.</ref> — [[пасёлак гарадзкога тыпу|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на беразе возера [[Сьвір (возера)|Сьвіру]]. Цэнтар [[Сьвірскі сельсавет (Мядзельскі раён)|сельсавету]] [[Мядзельскі раён|Мядзельскага раёну]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2018 год — 906 чалавек<ref name="belstat2018" />. Знаходзіцца за 45 км на захад ад [[Мядзел]]у, за 26 км ад чыгуначнай станцыі [[Лынтупы]] (лінія [[Пабродзьдзе]] — [[Каралеўшчына (Віцебская вобласьць)|Каралеўшчына]]). Вузел аўтамабільных дарог на [[Смаргонь]], [[Кабыльнік]], [[Брусы (Мядзельскі раён)|Брусы]]. Сьвір — [[мястэчка]] [[Ашмянскі павет|гістарычнай Ашмяншчыны]] (частка [[Віленскае ваяводзтва|Віленшчыны]]), старажытны замак [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Да нашага часу тут захаваўся [[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Сьвір)|касьцёл Сьвятога Мікалая]] ў стылі [[барока]], помнік архітэктуры XVII — пачатку XX ст. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Jan Śvirski. Ян Сьвірскі (XVII).jpg|зьлева|міні|120пкс|Ян Сьвірскі]] Паводле паданьня, Сьвір на месцы капішча [[Пярун|Перуна]] ў XIII стагодзьдзі заснаваў князь [[Даўмонт Пскоўскі|Даўмонт]], які збудаваў тут замак. Паселішча ўваходзіла ў склад [[Ашмянскі павет|Ашмянскага павету]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]] і знаходзілася ў валоданьні князёў [[Сьвірскія|Сьвірскіх]]. У 1452 годзе князь Ян Сьвірскі збудаваў у Сьвіры касьцёл, перабудаваны ў 1653 годзе. У 1528 годзе Сьвір перайшоў да князёў [[Радзівілы|Радзівілаў]]. За часамі [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкай вайны]] ў 1579 годзе тут адбыўся першы агляд войскаў і нарада з удзелам [[Сьпіс польскіх манархаў|караля]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Стэфан Баторы|Стэфана Баторыя]]. У 1689 годзе сярод вернікаў Сьвірскай парафіі ўпаміналася [[старалітва]]. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Сьвір апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе стаў цэнтрам воласьці Вялейскага, потым Сьвянцянскага павету [[Слонімская губэрня|Слонімскай]], з 1801 году [[Віленская губэрня|Віленскай]] губэрні. У 1845 годзе каля мястэчка знаходзілася 2 маёнткі: ''Сьвір Ляскоўскі'' ''і Сьвір Стацкоўскі''. На 1859 год у Сьвіры было 119 будынкаў, на 1866 год — 133. У 1864 годзе расейскія ўлады з мэтаю [[Русіфікацыя Беларусі|маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага]] адкрылі тут [[Народная вучэльня|народную вучэльню]]. У 1879 годзе ў мястэчку пачаў працаваць бровар, у 1896 годзе — сьпіртаачышчальная вытворчасьць. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у Сьвіры дзейнічалі касьцёл і юдэйская малітоўная школа, працавалі валасная ўправа, паштова-тэлеграфная кантора, судова-сьледчы ўчастак Віленскага акруговага суду, народная вучэльня, лячэбніца, аптэка, хлебазапасны магазын, 34 крамы, 12 заезных дамоў і 14 корчмаў, штогод праводзілася 5 кірмашоў. У 1904 годзе зьявіўся аднайменны фальварак. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] Сьвір занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. <gallery caption="Старая графіка Сьвіру" widths=215 heights=180 class="center"> Śvir, Śviatoha Mikałaja. Сьвір, Сьвятога Мікалая (S. Šyler, 1908).jpg|Праект рэканструкцыі [[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Сьвір)|касьцёла]], 1908 г. Śvir, Śviryca. Сьвір, Сьвірыца (J. Drazdovič, 1924).jpg|Агульны выгляд. [[Язэп Драздовіч|Я. Драздовіч]], 1924 г. Śvir. Сьвір (J. Drazdovič, 1924).jpg|Возера. Я. Драздовіч, 1924 г. </gallery> === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Сьвір абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай 1921 году]] Сьвір апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], дзе стаў цэнтрам гміны Сьвянцянскага павету [[Віленскае ваяводзтва (1926—1939)|Віленскага ваяводзтва]]. На 1931 год у мястэчку дзейнічалі касьцёл і царква, працавалі паліцэйскі пастарунак, мескі суд, аптэка, лячэбніца і пошта, на сьвяты праводзіліся кірмашы. У 1939 годзе Сьвір увайшоў ў [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]], дзе 15 студзеня 1940 году стаў цэнтрам раёну (з 12 кастрычніка 1940 году цэнтар сельсавету, з 31 жніўня 1959 году ў Мядзельскім раёне, з 20 студзеня 1960 году ў Менскай вобласьці). У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 25 чэрвеня 1940 да 6 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. 25 красавіка 1958 году Сьвір атрымаў афіцыйны статус [[пасёлак гарадзкога тыпу|пасёлку гарадзкога тыпу]] (з 31 студзеня 2008<ref>[http://www.bankzakonov.com/regional_pravo_by_2010/blocks0/rtf-e8p5c0.htm Решение Мядельского районного Совета депутатов от 31.01.2008 № 50 «О преобразовании некоторых сельских населенных пунктов в агрогородки»]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> да 26 лютага 2010 году<ref>[http://www.pravo.by/document/?guid=2012&oldDoc=2010-47/2010_47_9_28643.pdf&oldDocPage=1 О внесении изменений в решение Мядельского районного Совета депутатов от 31 января 2008 г. № 50]{{Недаступная спасылка|date=April 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> меў афіцыйны статус «[[аграгарадок|аграгарадку]]»). <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Śvir, Rynak, Śviatoha Mikałaja. Сьвір, Рынак, Сьвятога Мікалая (1900).jpg|[[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Сьвір)|Касьцёл]] да рэканструкцыі, каля 1900 г. Śvir, Śviatoha Mikałaja. Сьвір, Сьвятога Мікалая (J. Kłos, 1930).jpg|Касьцёл па рэканструкцыі. Ю. Клос, 1930 г. Śvir, Śviatoha Mikałaja. Сьвір, Сьвятога Мікалая (1930-39).jpg|Інтэр’ер касьцёла, 1930 г. Śvir, Rynak. Сьвір, Рынак (1931).jpg|Працэсія перад касьцёлам, 1931 г. </gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center"> Śvir, Školnaja. Сьвір, Школьная (1916).jpg|Рынак. Карчма, 1916 г. Śvir, Śviryca. Сьвір, Сьвірыца (1935).jpg|Мост, 1935 г. Śvir. Сьвір (1919-39).jpg|Возера, да 1939 г. Śvir, Uprava. Сьвір, Управа (1930).jpg|Управа гміны, 1930-я гг. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === <div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours"> <timeline> ImageSize = width:auto height:130 barincrement:31 PlotArea = left:50 bottom:20 top:15 right:15 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = late Colors = id:linegrey2 value:gray(0.9) id:linegrey value:gray(0.7) id:cobar value:rgb(0.0,0.7,0.8) id:cobar2 value:rgb(0.6,0.9,0.6) DateFormat = yyyy Period = from:0 till:2000 ScaleMajor = unit:year increment:1000 start:0 gridcolor:linegrey ScaleMinor = unit:year increment:250 start:0 gridcolor:linegrey2 PlotData = color:cobar width:15 bar:1859 from:0 till:589 bar:1866 from:0 till:640 bar:1897 from:0 till:1686 bar:1931 from:0 till:1900 bar:2000 from:0 till:1383 bar:2009 from:0 till:1055 bar:2018 from:0 till:906 TextData= fontsize:10px pos:(25,195) text: </timeline> </div> * '''XIX стагодзьдзе''': 1859 год — 589 чал.; 1866 год — 640 чал., у тым ліку 152 каталікі, 58 старавераў, 14 праваслаўных, 6 эвангелістаў, 405 юдэяў, 5 магамэтанаў<ref>Krzywicki J. Świr // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/713 713].</ref>; 1897 год — 1686 чал. (у мястэчку і двух маёнтках) * '''XX стагодзьдзе''': 1931 год — 1900 чал.<ref>[[Вольга Князева|Князева В.]] Свір // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 261.</ref>; 1999 год — 1400 чал.; 2000 год — 1,4 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|14к}} С. 259.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2006 год — 1,3 тыс. чал.; 2009 год — 1055 чал.<ref>[https://web.archive.org/web/20101030222404/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-6.pdf Перепись населения — 2009. Минская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2010 год — 1042 чал.; 2011 год — 1018 чал.<ref>[https://web.archive.org/web/20111011174707/http://belstat.gov.by/homep/ru/publications/population/2011/bul_population.rar Статистический бюллетень «Численность населения на 1 января 2011 года и среднегодовая численность населения за 2010 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа»] год — Белстат{{ref-ru}}</ref>; 2015 год — 915 чал.<ref name="belstat2015">[https://web.archive.org/web/20150515134329/http://belstat.gov.by/uploads/bgd_files/1427878416014868.zip Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2016 год — 909 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 916 чал.<ref name="belstat2017">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 906 чал.<ref name="belstat2018">[https://web.archive.org/web/20180405033656/http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Адукацыя === У Сьвіры працуюць сярэдняя, музычная і спартовая школы, дашкольная ўстанова. === Мэдыцына === Мэдычнае абслугоўваньне насельніцтва ажыцьцяўляюць лякарня і паліклініка. === Культура === Дзейнічаюць дом культуры, 2 бібліятэкі. == Забудова == === Вуліцы і пляцы === У тэлефонным даведніку 1939 году ўпамінаецца Віленскі тракт<ref>Spis Abonentów Sieci Telefonicznej Okręgu Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Wilnie na 1939 r. — Wilno, 1939. S. 52.</ref>. == Эканоміка == Прадпрыемствы харчовай прамысловасьці. == Турыстычная інфармацыя == === Інфраструктура === Гатэльны комплекс «Сьвір» спартовага таварыства «Дынама»<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. === Славутасьці === * Гарадзішча пэрыяду раньняга жалезнага веку * Забудова гістарычная (XIX — пачатак ХХ ст.; фрагмэнты) * Капліца могілкавая * [[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Сьвір)|Касьцёл Сьвятога Мікалая]] (1649—1653, 1903—1909) * [[Малельня Ўсьпеньня Прасьвятой Багародзіцы (Сьвір)|Малельня стараверская]] (пачатак ХХ ст.) * Сынагога * Сядзіба (пачатак ХХ ст.) == Галерэя == <gallery caption="Краявіды Сьвіра" widths=150 heights=150 class="center"> Свір. Гарадзішча (01).jpg|Гарадзішча Мікалаеўскі касьцёл Сьвір 5.JPG|[[Касьцёл Сьвятога Мікалая (Сьвір)|Касьцёл]], інтэр’ер Свір. Свята-Успенская царква.jpg|[[Малельня Ўсьпеньня Прасьвятой Багародзіцы (Сьвір)|Малельня]] Свір. Млын.jpg|Млын </gallery> == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|14}} * {{Літаратура/ГВБ|8-3}} * {{Літаратура/ЭГБ|6-1}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11}} == Вонкавыя спасылкі == * {{radzima|svir|назва=Сьвір}} {{Навігацыйная група |назоў = Сьвір у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |state = autocollapse |Сьвірскі сельсавет (Мядзельскі раён) |Мядзельскі раён }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Ашмяншчыны}} [[Катэгорыя:Сьвір (Менская вобласьць)| ]] mlyh161f0k4de3mz5ze68d1d7ebezfg Целяханскі пасялковы савет 0 58341 2334221 2297439 2022-08-23T08:07:14Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{адміністрацыйная адзінка}} '''Целяха́нскі пасялко́вы савет''' — былая [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар савету — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] [[Целяханы]]. == Гісторыя == 25 сьнежня 1956 году Целяханы атрымалі афіцыйны статус [[пасёлак гарадзкога тыпу|пасёлку гарадзкога тыпу]]. У сувязі з гэтым [[Целяханскі сельсавет (Целяханскі раён)|Целяханскі сельсавет]] рэарганізаваны ў пасялковы савет у складзе [[Целяханскі раён|Целяханскага]] (з 8 жніўня 1959 году — [[Лагішынскі раён|Лагішынскага]], з 25 сьнежня 1962 году — [[Пінскі раён|Пінскага]], з 6 студзеня 1965 году — Івацэвіцкага) раёну Берасьцейскай вобласьці<ref>[https://web.archive.org/web/20180902080919/http://fk.archives.gov.by/fond/108695 Телеханский поселковый Совет депутатов и исполнительный комитет]{{ref-ru}} // Фондавы каталёг дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь</ref>. 26 чэрвеня 2013 году пасялковы савет рэарганізаваны ў [[Целяханскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|сельсавет]]<ref>[https://web.archive.org/web/20131014171133/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&p0=D913b0059598&p1=1 «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Ивацевичского района Брестской области». Решение Брестского областного Совета депутатов от 26 июня 2013 г. № 288]{{Ref-ru}}</ref>. == Населеныя пункты == * 1 студзеня 1986 году — 3<ref>{{Літаратура/БССР. Адм.-тэр. падзел|7}} С. 22</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ГВБ|3-1}} С. 512 {{Целяханскі пасялковы савет}} {{Навігацыйная група |назоў = Раёны, у якія ўваходзіў пасялковы савет |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Івацэвіцкі раён |Пінскі раён |Лагішынскі раён |Целяханскі раён }} [[Катэгорыя:Былыя пасялковыя саветы Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Пасялковыя саветы, створаныя ў 1956 годзе]] [[Катэгорыя:Пасялковыя саветы, скасаваныя ў 2013 годзе]] 3wsucvn8o4q2w5xrivgisv84oswc1cm Троцкае ваяводзтва 0 58361 2334154 2331282 2022-08-23T00:14:17Z Лобачев Владимир 8873 /* Гісторыя */ Armorial Lyncenich - olde dratun. Retouch.png wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Назва = Троцкае ваяводзтва |Назва ў родным склоне = Троцкага ваяводзтва |Арыгінальная назва = |Герб = Troki,_Pahonia._Трокі,_Пагоня_(1720).jpg |Сьцяг = |Краіна = [[Вялікае Княства Літоўскае]] |Гімн = |Статус = |Уваходзіць у = |Улучае = |Цэнтар = [[Трокі]] |БуйныГорад = |ДатаЎтварэньня = |Кіраўнік = [[Ваяводы троцкія]] |Назва пасады кіраўніка = Ваяводы |Кіраўнік2 = [[Кашталяны троцкія]] |Назва пасады кіраўніка2 = Кашталяны |АфіцыйныяМовы = |Насельніцтва = гл. [[Троцкае ваяводзтва#Дэмаграфія|Дэмаграфія]] |Год перапісу = |Адсотак ад насельніцтва = |Месца паводле насельніцтва = |Шчыльнасьць = |Месца паводле шчыльнасьці = |Нацыянальны склад = |Канфэсійны склад = |Плошча = 31,2 тыс. |Адсотак ад плошчы = |Месца паводле плошчы = |Максымальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Мапа = Trockaje vajavodztva. Троцкае ваяводзтва.svg |Памер мапы = |Мапа адміністрацыйнай адзінкі = |Памер мапы аа = |Часавы пас = |Скарачэньне = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамэн = |Код аўтамабільных нумароў = |Катэгорыя ў Commons = |Парамэтар1 = [[1413]]—[[1795]] |Назва парамэтру 1 = Час існаваньня |Сайт = |Дадаткі = |Колер фону парамэтраў = {{Колер|ВКЛ}} |Колер фону герб-сьцяг = }} '''Тро́цкае ваяво́дзтва'''{{Заўвага|{{мова-be-old|Воеводство Троцкое|скарочана}}; {{мова-la|Palatinatus Trocensis|скарочана}}, {{мова-pl|Województwo trockie|скарочана}}}} — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў заходняй і паўночна-заходняй частцы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і цэнтральнай частцы [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Плошча каля 31,2 тыс. км². Сталіца — [[места]] [[Трокі]]. Найбольшыя месты: [[Горадня]], [[Коўна]], [[Мерач]] і [[Панявеж]]. == Сымболіка == Герб ваяводзтва меў наступны выгляд: ''«белая [[Пагоня]] ў чырвоным полі»''. Ваяводзкая [[харугва]] была чырвонага колеру з выяваю гербу [[Пагоня]] ў цэнтры, паветы мелі харугвы з Пагоняй у блакітным полі<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Трокскае ваяводства // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 520.</ref>. <gallery caption="Герб Троцкага ваяводзтва [[Пагоня]]" widths=150 heights=150 class="center"> Navahradak-Troki, Pahonia. Наваградак-Трокі, Пагоня (1712).jpg|1712 г. Troki, Pahonia. Трокі, Пагоня (1720) (2).jpg|каля 1720 г. Troki, Pahonia. Трокі, Пагоня (1794).jpg|1794 г. Troki, Pahonia. Трокі, Пагоня (1900).jpg|канец XIX ст. (рэканструкцыя) </gallery> == Гісторыя == {{Падвойная выява|зьлева|Armorial Lyncenich - olde dratun. Retouch.png|95|Troki. Трокі (1555).jpg|100|Гербы Троччыны, [[XV стагодзьдзе|XV ст.]]}} Утварылася згодна з пастановамі [[Гарадзельская унія|Гарадзельскай уніі]] (1413 год) замест скасаваных [[Гарадзенскае княства|Гарадзенскага]] і [[Троцкае княства|Троцкага]] княстваў. У гэты ж час уводзіліся пасады ваяводы і кашталяна, якія паводле значнасьці лічыліся другімі па [[Урад (Вялікае Княства Літоўскае)|ўрадах]] ваяводы і кашталяна віленскіх. У XV ст. у склад ваяводзтва ўваходзілі паўночная, цэнтральная і паўднёвая часткі сучаснай [[Летува|Летувы]], прынёманскія землі Беларусі, [[Берасьцейская зямля|Берасьцейская]], і Новагародзкая землі, [[Падляшша]], [[Кобрынскае княства]], [[Пінскае княства]], [[Давыд-Гарадоцкае княства]], [[Тураўскае княства|Тураўшчына]]. Гэтыя княствы, Берасьцейская і Новагародзкая землі, Падляшша і Ковенскі павет мелі самастойнае ад ваяводы кіраваньне<ref name="vkl">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыкевіч А.]] Троцкае ваяводства // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 668.</ref> (паводле іншых зьвестак, у ваенных і часткова падатковых адносінах Гарадзецкае, Клецкае, Кобрынскае, Пінскае княствы, Берасьцейскае, Ваўкавыскае, Гарадзенскае, Камянецкае, Новагародзкае, Слонімскае намесьніцтвы падпарадкоўваліся намесьніку, а з 1413 году — ваяводу троцкаму<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] [https://web.archive.org/web/20090401195829/http://vn.belinter.net/vkl/29.html Тэрыторыя, адміністрацыйны падзел] // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 36.</ref>). На ўсходзе Беларусі ў Троцкае ваяводзтва ўваходзіла палова [[Бабруйская воласьць|Бабруйскай воласьці]]. У XVІ ст. з складу Троцкага вылучыліся Наваградзкае, Падляскае і Берасьцейскае ваяводзтвы. У 1791 годзе паводле [[Канстытуцыя 3 траўня|Кантытуцыі Рэчы Паспалітай]] утварыўся [[Мерацкі павет]]. У 1793 годзе згодна з пастановаю [[Гарадзенскі сойм|Гарадзенскага сойму]] з Троцкага вылучылася [[Гарадзенскае ваяводзтва]], у склад якога ўвайшлі Гарадзенскі і Мерацкі паветы. У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) асноўная частка тэрыторыі ваяводзтва ўвайшла ў склад [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]], рэшта — у [[Слонімская губэрня|Слонімскую губэрню]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref name="vkl"/>. == Геаграфія == [[Файл:Vilnia-Troki. Вільня-Трокі (1665).jpg|міні|[[Віленскае ваяводзтва|Віленскае]] і Троцкае ваяводзтвы ([[Парыж]], 1665 г.)]] На поўначы межавала з [[Курляндыя]]й, на ўсходзе — зь [[Віленскае ваяводзтва|Віленскім]] і [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкім]] ваяводзтвамі, на поўдні — зь [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскім]] і [[Падляскае ваяводзтва (1513—1795)|Падляскім]] ваяводзтвамі, на захадзе — з Падляскім ваяводзтвам, [[Прусія|Прусіяй]] і [[Жамойць|Жамойцю]]<ref name="sg">[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Województwo trockie // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/338 338].</ref>. == Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел == [[Файл:Vilnia-Troki. Вільня-Трокі (1665) (3).jpg|міні|Іншая вэрсія мапы [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага]] і Троцкага ваяводзтваў ([[Парыж]], 1665 г.)]] Ваяводзтва падзялялася на чатыры паветы: [[Троцкі павет|Троцкі]], [[Гарадзенскі павет|Гарадзенскі]], [[Ковенскі павет (ВКЛ)|Ковенскі]] і [[Упіцкі павет|Упіцкі]]. [[Файл:Vilnia-Troki-Inflanty-Kurlandyja-Žamojć. Вільня-Трокі-Інфлянты-Курляндыя-Жамойць (1791).jpg|міні|[[Віленскае ваяводзтва|Віленскае]] і Троцкае ваяводзтвы, [[Інфлянцкае ваяводзтва|Інфлянты]], [[Курляндыя]], [[Жамойць]] (1791 г.)]] {| cellspacing="1" cellpadding="5" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! Назва !! Цэнтар !! Плошча, <br /> тыс. км² !! Староствы |- style="background:#FAFAFA;" | [[Троцкі павет]] || [[Трокі]] || 8,7 || [[Троцкае староства|Троцкае (гродавае)]] <br /> [[Алькеніцкае староства|Алькеніцкае]] <br /> [[Жыжморскае староства|Жыжморскае]] <br /> [[Лазьдзейскае староства|Лазьдзейскае]] <br /> [[Мерацкае староства|Мерацкае]] <br /> [[Неманойцкае староства|Неманойцкае]] |- style="background:#EEEEEE;" | [[Гарадзенскі павет]] || [[Горадня]] || 11,7 || [[Гарадзенскае староства|Гарадзенскае (гродавае)]] <br /> [[Васількоўскае староства|Васількоўскае]] <br /> [[Прывальскае староства|Прывальскае]] <br /> [[Прыросьльскае староства|Прыросьльскае]] <br /> [[Філіпоўскае староства|Філіпоўскае]] |- style="background:#FAFAFA;" | [[Ковенскі павет (ВКЛ)|Ковенскі павет]] || [[Коўна]] || 6 || [[Ковенскае староства|Ковенскае (гродавае)]] <br /> [[Ваўкавіскае староства|Ваўкавіскае]] <br /> [[Віштынецкае староства|Віштынецкае]] <br /> [[Дорсуніскае староства|Дорсуніскае]] <br /> [[Прэнскае староства|Прэнскае]] |- style="background:#EEEEEE;" | [[Упіцкі павет]] || [[Упіта]] || 9,1 || [[Упіцкае староства|Упіцкае (гродавае)]] <br /> [[Вабольніцкае староства|Вабольніцкае]] <br /> [[Гульбінскае староства|Гульбінскае]] <br /> [[Жыдайчанскае староства|Жыдайчанскае]] <br /> [[Сенгвейскае староства|Сенгвейскае]] <br /> [[Шадоўскае староства|Шадоўскае]] <br /> [[Шыманскае староства|Шыманскае]] |} [[Ваяводзкі соймік]] праводзіўся ў Троках. Павятовыя соймікі праходзілі ў [[Трокі|Троках]], [[Панявеж]]ы, [[Горадня|Горадні]] і [[Коўна|Коўне]], тамака ж склікалася [[паспалітае рушаньне]]. Гарадзенская, ковенская, троцкая і ўпіцкая шляхта абірала восем [[Пасол соймавы|паслоў]] на [[Сойм Рэчы Паспалітай|Вальны сойм]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], а таксама восем дэпутатаў на [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўны Трыбунал]]. == Дэмаграфія == На 1775 год Троцкае ваяводзтва налічвала 55 614 [[дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]]<ref name="vkl"/>. На 1790 год насельніцтва ваяводзтва складала каля 288 тыс. жыхароў. == Ураднікі == {{Асноўны артыкул|ваяводы троцкія|кашталяны троцкія}} У [[Сэнат|Сэнаце]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] Троцкае ваяводзтва мела двух прадстаўнікоў — [[Ваявода|ваяводу]] і [[кашталян]]а. Згодна зь [[Люблінская унія|Люблінскай уніяй]] (1569 год) ваявода троцкі паводле значнасьці займаў месца ў сэнаце па [[ваяводы каліскія|каліскім]], а кашталян — па [[ваяводы серадзкія|серадзкім]] і перад [[ваяводы лянчыскія|лянчыскім]]. За ўвесь час існаваньня Троцкага ваяводзтва мела 42 ваяводы і 53 кашталяны<ref>Krzywicki J. Województwo trockie // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/491 491].</ref>. Ваяводзкі [[мундзір]] складаўся з пурпуровага [[кунтуш]]а зь зялёнымі [[адвароты|адваротамі]] і белага [[жупан]]а. Па-за вальным соймам троцкая шляхта ўжывала цёмна-сіні («гранатовы») кунтуш, жоўтыя («саламяныя») адвароты і жупан<ref name="vkl"/>, у сваю чаргу Ўпіцкі павет — малінавы («кармазыновы») кунтуш, цёмна-сінія адвароты і «саламяны» жупан. Паводле герархіі земскіх ураднікаў у Троцкім павеце наперадзе ішоў [[цівун]], у астатніх паветах — [[маршалак павятовы|маршалкі]]. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/ЭГБ|5}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Вялікага Княства Літоўскага}} [[Катэгорыя:Троцкае ваяводзтва| ]] [[Катэгорыя:Ваяводзтвы Вялікага Княства Літоўскага]] kojkyqz41nmm8lyz2d6713zj94q17l0 2334157 2334154 2022-08-23T00:22:43Z 185.253.182.145 /* Гісторыя */ Recueil d'armoiries polonaises COA of Trakai Voivodeship.png wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Назва = Троцкае ваяводзтва |Назва ў родным склоне = Троцкага ваяводзтва |Арыгінальная назва = |Герб = Troki,_Pahonia._Трокі,_Пагоня_(1720).jpg |Сьцяг = |Краіна = [[Вялікае Княства Літоўскае]] |Гімн = |Статус = |Уваходзіць у = |Улучае = |Цэнтар = [[Трокі]] |БуйныГорад = |ДатаЎтварэньня = |Кіраўнік = [[Ваяводы троцкія]] |Назва пасады кіраўніка = Ваяводы |Кіраўнік2 = [[Кашталяны троцкія]] |Назва пасады кіраўніка2 = Кашталяны |АфіцыйныяМовы = |Насельніцтва = гл. [[Троцкае ваяводзтва#Дэмаграфія|Дэмаграфія]] |Год перапісу = |Адсотак ад насельніцтва = |Месца паводле насельніцтва = |Шчыльнасьць = |Месца паводле шчыльнасьці = |Нацыянальны склад = |Канфэсійны склад = |Плошча = 31,2 тыс. |Адсотак ад плошчы = |Месца паводле плошчы = |Максымальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Мапа = Trockaje vajavodztva. Троцкае ваяводзтва.svg |Памер мапы = |Мапа адміністрацыйнай адзінкі = |Памер мапы аа = |Часавы пас = |Скарачэньне = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамэн = |Код аўтамабільных нумароў = |Катэгорыя ў Commons = |Парамэтар1 = [[1413]]—[[1795]] |Назва парамэтру 1 = Час існаваньня |Сайт = |Дадаткі = |Колер фону парамэтраў = {{Колер|ВКЛ}} |Колер фону герб-сьцяг = }} '''Тро́цкае ваяво́дзтва'''{{Заўвага|{{мова-be-old|Воеводство Троцкое|скарочана}}; {{мова-la|Palatinatus Trocensis|скарочана}}, {{мова-pl|Województwo trockie|скарочана}}}} — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў заходняй і паўночна-заходняй частцы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і цэнтральнай частцы [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Плошча каля 31,2 тыс. км². Сталіца — [[места]] [[Трокі]]. Найбольшыя месты: [[Горадня]], [[Коўна]], [[Мерач]] і [[Панявеж]]. == Сымболіка == Герб ваяводзтва меў наступны выгляд: ''«белая [[Пагоня]] ў чырвоным полі»''. Ваяводзкая [[харугва]] была чырвонага колеру з выяваю гербу [[Пагоня]] ў цэнтры, паветы мелі харугвы з Пагоняй у блакітным полі<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Трокскае ваяводства // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 520.</ref>. <gallery caption="Герб Троцкага ваяводзтва [[Пагоня]]" widths=150 heights=150 class="center"> Navahradak-Troki, Pahonia. Наваградак-Трокі, Пагоня (1712).jpg|1712 г. Troki, Pahonia. Трокі, Пагоня (1720) (2).jpg|каля 1720 г. Troki, Pahonia. Трокі, Пагоня (1794).jpg|1794 г. Troki, Pahonia. Трокі, Пагоня (1900).jpg|канец XIX ст. (рэканструкцыя) </gallery> == Гісторыя == {{Падвойная выява|зьлева|Armorial Lyncenich - olde dratun. Retouch.png|95|Recueil d'armoiries polonaises COA of Trakai Voivodeship.png|100|Гербы Троччыны, [[XV стагодзьдзе|XV ст.]]}} Утварылася згодна з пастановамі [[Гарадзельская унія|Гарадзельскай уніі]] (1413 год) замест скасаваных [[Гарадзенскае княства|Гарадзенскага]] і [[Троцкае княства|Троцкага]] княстваў. У гэты ж час уводзіліся пасады ваяводы і кашталяна, якія паводле значнасьці лічыліся другімі па [[Урад (Вялікае Княства Літоўскае)|ўрадах]] ваяводы і кашталяна віленскіх. У XV ст. у склад ваяводзтва ўваходзілі паўночная, цэнтральная і паўднёвая часткі сучаснай [[Летува|Летувы]], прынёманскія землі Беларусі, [[Берасьцейская зямля|Берасьцейская]], і Новагародзкая землі, [[Падляшша]], [[Кобрынскае княства]], [[Пінскае княства]], [[Давыд-Гарадоцкае княства]], [[Тураўскае княства|Тураўшчына]]. Гэтыя княствы, Берасьцейская і Новагародзкая землі, Падляшша і Ковенскі павет мелі самастойнае ад ваяводы кіраваньне<ref name="vkl">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыкевіч А.]] Троцкае ваяводства // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 668.</ref> (паводле іншых зьвестак, у ваенных і часткова падатковых адносінах Гарадзецкае, Клецкае, Кобрынскае, Пінскае княствы, Берасьцейскае, Ваўкавыскае, Гарадзенскае, Камянецкае, Новагародзкае, Слонімскае намесьніцтвы падпарадкоўваліся намесьніку, а з 1413 году — ваяводу троцкаму<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] [https://web.archive.org/web/20090401195829/http://vn.belinter.net/vkl/29.html Тэрыторыя, адміністрацыйны падзел] // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 36.</ref>). На ўсходзе Беларусі ў Троцкае ваяводзтва ўваходзіла палова [[Бабруйская воласьць|Бабруйскай воласьці]]. У XVІ ст. з складу Троцкага вылучыліся Наваградзкае, Падляскае і Берасьцейскае ваяводзтвы. У 1791 годзе паводле [[Канстытуцыя 3 траўня|Кантытуцыі Рэчы Паспалітай]] утварыўся [[Мерацкі павет]]. У 1793 годзе згодна з пастановаю [[Гарадзенскі сойм|Гарадзенскага сойму]] з Троцкага вылучылася [[Гарадзенскае ваяводзтва]], у склад якога ўвайшлі Гарадзенскі і Мерацкі паветы. У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) асноўная частка тэрыторыі ваяводзтва ўвайшла ў склад [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]], рэшта — у [[Слонімская губэрня|Слонімскую губэрню]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref name="vkl"/>. == Геаграфія == [[Файл:Vilnia-Troki. Вільня-Трокі (1665).jpg|міні|[[Віленскае ваяводзтва|Віленскае]] і Троцкае ваяводзтвы ([[Парыж]], 1665 г.)]] На поўначы межавала з [[Курляндыя]]й, на ўсходзе — зь [[Віленскае ваяводзтва|Віленскім]] і [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкім]] ваяводзтвамі, на поўдні — зь [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскім]] і [[Падляскае ваяводзтва (1513—1795)|Падляскім]] ваяводзтвамі, на захадзе — з Падляскім ваяводзтвам, [[Прусія|Прусіяй]] і [[Жамойць|Жамойцю]]<ref name="sg">[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Województwo trockie // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/338 338].</ref>. == Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел == [[Файл:Vilnia-Troki. Вільня-Трокі (1665) (3).jpg|міні|Іншая вэрсія мапы [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага]] і Троцкага ваяводзтваў ([[Парыж]], 1665 г.)]] Ваяводзтва падзялялася на чатыры паветы: [[Троцкі павет|Троцкі]], [[Гарадзенскі павет|Гарадзенскі]], [[Ковенскі павет (ВКЛ)|Ковенскі]] і [[Упіцкі павет|Упіцкі]]. [[Файл:Vilnia-Troki-Inflanty-Kurlandyja-Žamojć. Вільня-Трокі-Інфлянты-Курляндыя-Жамойць (1791).jpg|міні|[[Віленскае ваяводзтва|Віленскае]] і Троцкае ваяводзтвы, [[Інфлянцкае ваяводзтва|Інфлянты]], [[Курляндыя]], [[Жамойць]] (1791 г.)]] {| cellspacing="1" cellpadding="5" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! Назва !! Цэнтар !! Плошча, <br /> тыс. км² !! Староствы |- style="background:#FAFAFA;" | [[Троцкі павет]] || [[Трокі]] || 8,7 || [[Троцкае староства|Троцкае (гродавае)]] <br /> [[Алькеніцкае староства|Алькеніцкае]] <br /> [[Жыжморскае староства|Жыжморскае]] <br /> [[Лазьдзейскае староства|Лазьдзейскае]] <br /> [[Мерацкае староства|Мерацкае]] <br /> [[Неманойцкае староства|Неманойцкае]] |- style="background:#EEEEEE;" | [[Гарадзенскі павет]] || [[Горадня]] || 11,7 || [[Гарадзенскае староства|Гарадзенскае (гродавае)]] <br /> [[Васількоўскае староства|Васількоўскае]] <br /> [[Прывальскае староства|Прывальскае]] <br /> [[Прыросьльскае староства|Прыросьльскае]] <br /> [[Філіпоўскае староства|Філіпоўскае]] |- style="background:#FAFAFA;" | [[Ковенскі павет (ВКЛ)|Ковенскі павет]] || [[Коўна]] || 6 || [[Ковенскае староства|Ковенскае (гродавае)]] <br /> [[Ваўкавіскае староства|Ваўкавіскае]] <br /> [[Віштынецкае староства|Віштынецкае]] <br /> [[Дорсуніскае староства|Дорсуніскае]] <br /> [[Прэнскае староства|Прэнскае]] |- style="background:#EEEEEE;" | [[Упіцкі павет]] || [[Упіта]] || 9,1 || [[Упіцкае староства|Упіцкае (гродавае)]] <br /> [[Вабольніцкае староства|Вабольніцкае]] <br /> [[Гульбінскае староства|Гульбінскае]] <br /> [[Жыдайчанскае староства|Жыдайчанскае]] <br /> [[Сенгвейскае староства|Сенгвейскае]] <br /> [[Шадоўскае староства|Шадоўскае]] <br /> [[Шыманскае староства|Шыманскае]] |} [[Ваяводзкі соймік]] праводзіўся ў Троках. Павятовыя соймікі праходзілі ў [[Трокі|Троках]], [[Панявеж]]ы, [[Горадня|Горадні]] і [[Коўна|Коўне]], тамака ж склікалася [[паспалітае рушаньне]]. Гарадзенская, ковенская, троцкая і ўпіцкая шляхта абірала восем [[Пасол соймавы|паслоў]] на [[Сойм Рэчы Паспалітай|Вальны сойм]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], а таксама восем дэпутатаў на [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўны Трыбунал]]. == Дэмаграфія == На 1775 год Троцкае ваяводзтва налічвала 55 614 [[дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]]<ref name="vkl"/>. На 1790 год насельніцтва ваяводзтва складала каля 288 тыс. жыхароў. == Ураднікі == {{Асноўны артыкул|ваяводы троцкія|кашталяны троцкія}} У [[Сэнат|Сэнаце]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] Троцкае ваяводзтва мела двух прадстаўнікоў — [[Ваявода|ваяводу]] і [[кашталян]]а. Згодна зь [[Люблінская унія|Люблінскай уніяй]] (1569 год) ваявода троцкі паводле значнасьці займаў месца ў сэнаце па [[ваяводы каліскія|каліскім]], а кашталян — па [[ваяводы серадзкія|серадзкім]] і перад [[ваяводы лянчыскія|лянчыскім]]. За ўвесь час існаваньня Троцкага ваяводзтва мела 42 ваяводы і 53 кашталяны<ref>Krzywicki J. Województwo trockie // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/491 491].</ref>. Ваяводзкі [[мундзір]] складаўся з пурпуровага [[кунтуш]]а зь зялёнымі [[адвароты|адваротамі]] і белага [[жупан]]а. Па-за вальным соймам троцкая шляхта ўжывала цёмна-сіні («гранатовы») кунтуш, жоўтыя («саламяныя») адвароты і жупан<ref name="vkl"/>, у сваю чаргу Ўпіцкі павет — малінавы («кармазыновы») кунтуш, цёмна-сінія адвароты і «саламяны» жупан. Паводле герархіі земскіх ураднікаў у Троцкім павеце наперадзе ішоў [[цівун]], у астатніх паветах — [[маршалак павятовы|маршалкі]]. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/ЭГБ|5}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Вялікага Княства Літоўскага}} [[Катэгорыя:Троцкае ваяводзтва| ]] [[Катэгорыя:Ваяводзтвы Вялікага Княства Літоўскага]] a9a3qa51ftr0ex3vec31edz3dtfg9yv 2334257 2334157 2022-08-23T09:38:28Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Гісторыя */ усё ж я прынцыпова супраць выкарыстаньне .PNG па-за шаблёнамі-карткамі там, дзе ёсьць нармальныя .JPG wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Назва = Троцкае ваяводзтва |Назва ў родным склоне = Троцкага ваяводзтва |Арыгінальная назва = |Герб = Troki,_Pahonia._Трокі,_Пагоня_(1720).jpg |Сьцяг = |Краіна = [[Вялікае Княства Літоўскае]] |Гімн = |Статус = |Уваходзіць у = |Улучае = |Цэнтар = [[Трокі]] |БуйныГорад = |ДатаЎтварэньня = |Кіраўнік = [[Ваяводы троцкія]] |Назва пасады кіраўніка = Ваяводы |Кіраўнік2 = [[Кашталяны троцкія]] |Назва пасады кіраўніка2 = Кашталяны |АфіцыйныяМовы = |Насельніцтва = гл. [[Троцкае ваяводзтва#Дэмаграфія|Дэмаграфія]] |Год перапісу = |Адсотак ад насельніцтва = |Месца паводле насельніцтва = |Шчыльнасьць = |Месца паводле шчыльнасьці = |Нацыянальны склад = |Канфэсійны склад = |Плошча = 31,2 тыс. |Адсотак ад плошчы = |Месца паводле плошчы = |Максымальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Мапа = Trockaje vajavodztva. Троцкае ваяводзтва.svg |Памер мапы = |Мапа адміністрацыйнай адзінкі = |Памер мапы аа = |Часавы пас = |Скарачэньне = |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Інтэрнэт-дамэн = |Код аўтамабільных нумароў = |Катэгорыя ў Commons = |Парамэтар1 = [[1413]]—[[1795]] |Назва парамэтру 1 = Час існаваньня |Сайт = |Дадаткі = |Колер фону парамэтраў = {{Колер|ВКЛ}} |Колер фону герб-сьцяг = }} '''Тро́цкае ваяво́дзтва'''{{Заўвага|{{мова-be-old|Воеводство Троцкое|скарочана}}; {{мова-la|Palatinatus Trocensis|скарочана}}, {{мова-pl|Województwo trockie|скарочана}}}} — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў заходняй і паўночна-заходняй частцы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і цэнтральнай частцы [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Плошча каля 31,2 тыс. км². Сталіца — [[места]] [[Трокі]]. Найбольшыя месты: [[Горадня]], [[Коўна]], [[Мерач]] і [[Панявеж]]. == Сымболіка == Герб ваяводзтва меў наступны выгляд: ''«белая [[Пагоня]] ў чырвоным полі»''. Ваяводзкая [[харугва]] была чырвонага колеру з выяваю гербу [[Пагоня]] ў цэнтры, паветы мелі харугвы з Пагоняй у блакітным полі<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Трокскае ваяводства // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 520.</ref>. <gallery caption="Герб Троцкага ваяводзтва [[Пагоня]]" widths=150 heights=150 class="center"> Navahradak-Troki, Pahonia. Наваградак-Трокі, Пагоня (1712).jpg|1712 г. Troki, Pahonia. Трокі, Пагоня (1720) (2).jpg|каля 1720 г. Troki, Pahonia. Трокі, Пагоня (1794).jpg|1794 г. Troki, Pahonia. Трокі, Пагоня (1900).jpg|канец XIX ст. (рэканструкцыя) </gallery> == Гісторыя == {{Падвойная выява|зьлева|Armorial Lyncenich - olde dratun.jpg|93|Troki. Трокі (1555).jpg|105|Гербы Троччыны, [[XV стагодзьдзе|XV ст.]]}} Утварылася згодна з пастановамі [[Гарадзельская унія|Гарадзельскай уніі]] (1413 год) замест скасаваных [[Гарадзенскае княства|Гарадзенскага]] і [[Троцкае княства|Троцкага]] княстваў. У гэты ж час уводзіліся пасады ваяводы і кашталяна, якія паводле значнасьці лічыліся другімі па [[Урад (Вялікае Княства Літоўскае)|ўрадах]] ваяводы і кашталяна віленскіх. У XV ст. у склад ваяводзтва ўваходзілі паўночная, цэнтральная і паўднёвая часткі сучаснай [[Летува|Летувы]], прынёманскія землі Беларусі, [[Берасьцейская зямля|Берасьцейская]], і Новагародзкая землі, [[Падляшша]], [[Кобрынскае княства]], [[Пінскае княства]], [[Давыд-Гарадоцкае княства]], [[Тураўскае княства|Тураўшчына]]. Гэтыя княствы, Берасьцейская і Новагародзкая землі, Падляшша і Ковенскі павет мелі самастойнае ад ваяводы кіраваньне<ref name="vkl">[[Анатоль Грыцкевіч|Грыкевіч А.]] Троцкае ваяводства // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 668.</ref> (паводле іншых зьвестак, у ваенных і часткова падатковых адносінах Гарадзецкае, Клецкае, Кобрынскае, Пінскае княствы, Берасьцейскае, Ваўкавыскае, Гарадзенскае, Камянецкае, Новагародзкае, Слонімскае намесьніцтвы падпарадкоўваліся намесьніку, а з 1413 году — ваяводу троцкаму<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] [https://web.archive.org/web/20090401195829/http://vn.belinter.net/vkl/29.html Тэрыторыя, адміністрацыйны падзел] // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 36.</ref>). На ўсходзе Беларусі ў Троцкае ваяводзтва ўваходзіла палова [[Бабруйская воласьць|Бабруйскай воласьці]]. У XVІ ст. з складу Троцкага вылучыліся Наваградзкае, Падляскае і Берасьцейскае ваяводзтвы. У 1791 годзе паводле [[Канстытуцыя 3 траўня|Кантытуцыі Рэчы Паспалітай]] утварыўся [[Мерацкі павет]]. У 1793 годзе згодна з пастановаю [[Гарадзенскі сойм|Гарадзенскага сойму]] з Троцкага вылучылася [[Гарадзенскае ваяводзтва]], у склад якога ўвайшлі Гарадзенскі і Мерацкі паветы. У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) асноўная частка тэрыторыі ваяводзтва ўвайшла ў склад [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]], рэшта — у [[Слонімская губэрня|Слонімскую губэрню]] [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]<ref name="vkl"/>. == Геаграфія == [[Файл:Vilnia-Troki. Вільня-Трокі (1665).jpg|міні|[[Віленскае ваяводзтва|Віленскае]] і Троцкае ваяводзтвы ([[Парыж]], 1665 г.)]] На поўначы межавала з [[Курляндыя]]й, на ўсходзе — зь [[Віленскае ваяводзтва|Віленскім]] і [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкім]] ваяводзтвамі, на поўдні — зь [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскім]] і [[Падляскае ваяводзтва (1513—1795)|Падляскім]] ваяводзтвамі, на захадзе — з Падляскім ваяводзтвам, [[Прусія|Прусіяй]] і [[Жамойць|Жамойцю]]<ref name="sg">[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Województwo trockie // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/338 338].</ref>. == Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел == [[Файл:Vilnia-Troki. Вільня-Трокі (1665) (3).jpg|міні|Іншая вэрсія мапы [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага]] і Троцкага ваяводзтваў ([[Парыж]], 1665 г.)]] Ваяводзтва падзялялася на чатыры паветы: [[Троцкі павет|Троцкі]], [[Гарадзенскі павет|Гарадзенскі]], [[Ковенскі павет (ВКЛ)|Ковенскі]] і [[Упіцкі павет|Упіцкі]]. [[Файл:Vilnia-Troki-Inflanty-Kurlandyja-Žamojć. Вільня-Трокі-Інфлянты-Курляндыя-Жамойць (1791).jpg|міні|[[Віленскае ваяводзтва|Віленскае]] і Троцкае ваяводзтвы, [[Інфлянцкае ваяводзтва|Інфлянты]], [[Курляндыя]], [[Жамойць]] (1791 г.)]] {| cellspacing="1" cellpadding="5" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|ВКЛ}} align="center" ! Назва !! Цэнтар !! Плошча, <br /> тыс. км² !! Староствы |- style="background:#FAFAFA;" | [[Троцкі павет]] || [[Трокі]] || 8,7 || [[Троцкае староства|Троцкае (гродавае)]] <br /> [[Алькеніцкае староства|Алькеніцкае]] <br /> [[Жыжморскае староства|Жыжморскае]] <br /> [[Лазьдзейскае староства|Лазьдзейскае]] <br /> [[Мерацкае староства|Мерацкае]] <br /> [[Неманойцкае староства|Неманойцкае]] |- style="background:#EEEEEE;" | [[Гарадзенскі павет]] || [[Горадня]] || 11,7 || [[Гарадзенскае староства|Гарадзенскае (гродавае)]] <br /> [[Васількоўскае староства|Васількоўскае]] <br /> [[Прывальскае староства|Прывальскае]] <br /> [[Прыросьльскае староства|Прыросьльскае]] <br /> [[Філіпоўскае староства|Філіпоўскае]] |- style="background:#FAFAFA;" | [[Ковенскі павет (ВКЛ)|Ковенскі павет]] || [[Коўна]] || 6 || [[Ковенскае староства|Ковенскае (гродавае)]] <br /> [[Ваўкавіскае староства|Ваўкавіскае]] <br /> [[Віштынецкае староства|Віштынецкае]] <br /> [[Дорсуніскае староства|Дорсуніскае]] <br /> [[Прэнскае староства|Прэнскае]] |- style="background:#EEEEEE;" | [[Упіцкі павет]] || [[Упіта]] || 9,1 || [[Упіцкае староства|Упіцкае (гродавае)]] <br /> [[Вабольніцкае староства|Вабольніцкае]] <br /> [[Гульбінскае староства|Гульбінскае]] <br /> [[Жыдайчанскае староства|Жыдайчанскае]] <br /> [[Сенгвейскае староства|Сенгвейскае]] <br /> [[Шадоўскае староства|Шадоўскае]] <br /> [[Шыманскае староства|Шыманскае]] |} [[Ваяводзкі соймік]] праводзіўся ў Троках. Павятовыя соймікі праходзілі ў [[Трокі|Троках]], [[Панявеж]]ы, [[Горадня|Горадні]] і [[Коўна|Коўне]], тамака ж склікалася [[паспалітае рушаньне]]. Гарадзенская, ковенская, троцкая і ўпіцкая шляхта абірала восем [[Пасол соймавы|паслоў]] на [[Сойм Рэчы Паспалітай|Вальны сойм]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], а таксама восем дэпутатаў на [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўны Трыбунал]]. == Дэмаграфія == На 1775 год Троцкае ваяводзтва налічвала 55 614 [[дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]]<ref name="vkl"/>. На 1790 год насельніцтва ваяводзтва складала каля 288 тыс. жыхароў. == Ураднікі == {{Асноўны артыкул|ваяводы троцкія|кашталяны троцкія}} У [[Сэнат|Сэнаце]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] Троцкае ваяводзтва мела двух прадстаўнікоў — [[Ваявода|ваяводу]] і [[кашталян]]а. Згодна зь [[Люблінская унія|Люблінскай уніяй]] (1569 год) ваявода троцкі паводле значнасьці займаў месца ў сэнаце па [[ваяводы каліскія|каліскім]], а кашталян — па [[ваяводы серадзкія|серадзкім]] і перад [[ваяводы лянчыскія|лянчыскім]]. За ўвесь час існаваньня Троцкага ваяводзтва мела 42 ваяводы і 53 кашталяны<ref>Krzywicki J. Województwo trockie // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/491 491].</ref>. Ваяводзкі [[мундзір]] складаўся з пурпуровага [[кунтуш]]а зь зялёнымі [[адвароты|адваротамі]] і белага [[жупан]]а. Па-за вальным соймам троцкая шляхта ўжывала цёмна-сіні («гранатовы») кунтуш, жоўтыя («саламяныя») адвароты і жупан<ref name="vkl"/>, у сваю чаргу Ўпіцкі павет — малінавы («кармазыновы») кунтуш, цёмна-сінія адвароты і «саламяны» жупан. Паводле герархіі земскіх ураднікаў у Троцкім павеце наперадзе ішоў [[цівун]], у астатніх паветах — [[маршалак павятовы|маршалкі]]. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/ЭГБ|5}} {{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Вялікага Княства Літоўскага}} [[Катэгорыя:Троцкае ваяводзтва| ]] [[Катэгорыя:Ваяводзтвы Вялікага Княства Літоўскага]] t7m24d6j5uu7k5wia0www8xp5pmzlqq Новы Двор (Сьвіслацкі раён) 0 61310 2334112 2255699 2022-08-22T18:23:21Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Вялікае Княства Літоўскае */ + wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Новы Двор (неадназначнасьць)}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Новы Двор |Статус = аграгарадок |Назва ў родным склоне = Новага Двору |Трансьлітараваная назва = Novy Dvor |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]] |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]] |Раён = [[Сьвіслацкі раён|Сьвіслацкі]] |Сельсавет = [[Навадворскі сельсавет (Сьвіслацкі раён)|Навадворскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 924 |Год падліку колькасьці = 2004 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 231983 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 50 |Шырата сэкундаў = |Даўгата градусаў = 24 |Даўгата хвілінаў = 21 |Даўгата сэкундаў = |Пазыцыя подпісу на мапе = зьлева |Водступ подпісу на мапе = |Commons = Category:Novy Dvor, Svislač District |Сайт = }} '''Но́вы Двор'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гарадзенская вобласьць}}</ref> — [[аграгарадок|вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Мядзянка|Мядзянцы]]. Цэнтар [[Навадворскі сельсавет (Сьвіслацкі раён)|сельсавету]] [[Сьвіслацкі раён|Сьвіслацкага раёну]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2003 год — 924 чалавекі. Знаходзіцца за 38 км на паўднёвы ўсход ад места і чыгуначнай станцыі [[Сьвіслач (горад)|Сьвіслачы]]. Новы Двор — даўняе [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[мястэчка]] [[Ваўкавыскі павет|гістарычнай Ваўкавышчыны]] (частка [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградчыны]]). == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Першы пісьмовы ўпамін пра Новы Двор датуецца 1409 годам, калі ён знаходзіўся ў валоданьні [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Вітаўт]]а. Паселішча значыцца на мапах 1508, 1613 і 1654 гадох. У 1551 годзе празь мястэчка з [[Кракаў|Кракава]] ў [[Вільня|Вільню]] праходзіў пахавальны картэж зь целам [[Барбара Радзівіл|Барбары Радзівіл]]. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) Новы Двор спалілі швэдзкія войскі. У пачатку сьнежня 1655 году непадалёк ад мястэчка тутэйшая шляхта атрымала перамогу над маскоўскімі захопнікамі. Прыкладна ў другой палове XVII ст. Новы Двор атрымаў [[Магдэбурскае права]] і герб, пацьверджаныя [[Сьпіс каралёў польскіх|каралямі]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікімі князямі]] [[Ян Казімер Ваза|Янам Казімерам]] (3 жніўня 1661 году), [[Міхал Карыбут Вішнявецкі|Міхалам Карыбутам Вішнявецкім]] (20 сакавіка 1670 году), [[Ян Сабескі|Янам Сабескім]], (20 студзеня 1679 году), [[Аўгуст Моцны|Аўгустам Моцным]] (28 лістапада 1718 году) і [[Аўгуст Сас|Аўгустам Сасам]] (14 лістапада 1744 году). У 1692 годзе сярод вернікаў мясцовай парафіі ўпаміналася [[старалітва]]. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Novy Dvor, Michajłaŭskaja. Новы Двор, Міхайлаўская (1930).jpg|значак|Царква, 1930-я гг.]] У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Новы Двор апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Ваўкавыскім павеце Гарадзенскай губэрні. На 1833 год у мястэчку было 90 драўляных будынкаў, дзейнічала царква. З 1860 году існавала царкоўна-прыходзкая школа. У 1862 годзе адкрылася аднаклясная народная вучэльня, у 1900 годзе — двухклясная народная вучэльня (у 1905 годзе навучаліся 89 хлопчыкаў і 16 дзяўчынак). 13 траўня 1863 году каля Новага Двору адбылася сутычка расейскіх карных войскаў і 40 казакаў з паўстанцамі. Захаваліся імёны сялянаў зь мястэчка Новы Двор, удзельнікаў [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] (1863—1864), якіх пазьней рэпрэсавалі ўлады Расейскай імпэрыі. Сярод іх значацца Франц Ярашэвіч, Восіп Грушэўскі, Франц Раманоўскі, Антон Грушэўскі, Максім Завістоўскі, Фёдар Кулік, Станіслаў Грушэўскі і Міхал Ганчарэвіч<ref>Раманаў С. [https://web.archive.org/web/20101024004430/http://www.svisloch.info/history/693-pad-vyyavaj-zbrojnaga-arxanyola.html Пад выявай збройнага арханёла] // «Свіслацкая газета», 19 верасьня 2009. C. 4.</ref>. 17 верасьня 1867 году ў Новым Двары асьвяцілі новую царкву-[[мураўёўкі|мураўёўку]]. Паводле вынікаў перапісу 1897 году — 271 двор, царква, сынагога, народная вучэльня, збожжавы магазын, крама дробнага тавару, 2 млыны, 2 піцейныя дамы. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Новы Двор занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. === Найноўшы час === [[Файл:Novy Dvor, Michajłaŭskaja. Новы Двор, Міхайлаўская (1941-44).jpg|значак|Царква, 1941—44 гг.]] 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Новы Двор абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Жыхары мястэчка атрымалі Пасьведчаньні [[Народны Сакратарыят БНР|Народнага Сакратарыяту БНР]]<ref>{{Літаратура/ВГАБ|4к}} С. 19.</ref>. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Новы Двор увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай 1921 году]] ён апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], у Ваўкавыскім павеце [[Беластоцкае ваяводзтва|Беластоцкага ваяводзтва]]. У 1939 годзе Новы Двор увайшоў у [[БССР]], дзе 12 кастрычніка 1940 году стаў цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 2000 год тут быў 381 двор, на 2003 год — 416. У 2000-я гады Новы Двор атрымаў афіцыйны статус «[[аграгарадок|аграгарадку]]». == Насельніцтва == === Дэмаграфія === * '''XIX стагодзьдзе''': 1829 год — 399 чал., у тым ліку 18 юдэяў<ref>[http://www.sztetl.org.pl/be/article/nowy-dwor-2037/3,-/ Nowy Dwór]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, «Віртуальны Штэтл»</ref>; 1830 год — 216 муж., зь іх шляхты 2, духоўнага стану 1, мяшчанаў-юдэяў 18, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 195<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 412.</ref>; 1833 год — 409 чал. (206 муж. і 203 жан.); 1837 год — 714 чал., у тым ліку 49 юдэяў; 1886 год — 1183 чал. (563 муж. і 620 жан.), у тым ліку 100 юдэяў<ref>Krzywicki J. Nowydwór (11) // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|7к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/295 295].</ref>; 1897 год — 1481 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1901 год — 1,2 тыс. чал.; 1905 год — 1,4 тыс. чал.<ref>Указатель населенным местам Гродненской губернии с относящимися к ним необходимыми сведениями. — Гродно, 1905.</ref>; 1912 год — 1573 чал.; 1921 год — 646 чал., у тым ліку 146 юдэяў; 1937 год — 1,4 тыс. чал.<ref>Karpyza W. Nowy Dwór // «Magazyn Polski» № 1—2, 2000. S. 50.</ref>; 2000 год — 987 чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|11к}} С. 372.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2003 год — 924 чал. === Інфраструктура === У Новым Двары працуюць сярэдняя школа, амбуляторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта. == Эканоміка == Лясьніцтва. == Турыстычная інфармацыя == === Страчаная спадчына === * Царква Сьвятога Міхала Арханёла (1868) * Сынагога == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|11}} * Раманаў С. Пад выявай збройнага арханёла // Свіслацкая газета. 19 верасьня 2009 г. * {{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|7}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.radzima.org/be/miesca/novy-dvor-2.html Новы Двор], [[Radzima.org]] {{Навігацыйная група |назоў = Новы Двор у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Навадворскі сельсавет (Сьвіслацкі раён) |Сьвіслацкі раён }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Ваўкавышчыны}} [[Катэгорыя:Навадворскі сельсавет (Сьвіслацкі раён)]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Сьвіслацкага раёну]] 7pb2vuiimnuc2x7l7gerfvmco9oyl9z Жыжмары 0 61407 2334040 2272114 2022-08-22T13:58:20Z Kazimier Lachnovič 1079 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Летува |Назва = Жыжмары |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Жыжмараў |Назва летувіскай мовай = Žiežmariai |Герб = Ziezmariai COA.gif |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1495 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былыя назвы = |Мясцовая назва = |Павет = [[Ковенскі павет|Ковенскі]] |Раён = [[Кашадарскі раён|Кашадарскі]] |Староства = |Мэр = |Плошча = 3.82 |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 3730 |Год падліку колькасьці = 2010 |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Тэлефонны код = 346 |Паштовы індэкс = LT-4240 |Аўтамабільны нумарны знак = |Выява = Ziezmariu aikstė.JPG |Апісаньне выявы = Касьцёл Сьвятога Якуба Апостала |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 48 |Шырата сэкундаў = 20 |Даўгата градусаў = 24 |Даўгата хвілінаў = 26 |Даўгата сэкундаў = 20 |Назва мапы = |Варыянт мапы = |Альтэрнатыўная мапа = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Жыжмары''', '''Жыжморы'''<ref>[http://brama.brestregion.com/nomer6/artic03.shtml Пуслоўскія] // Гістарычная брама. № 2 (6), 1998.</ref><ref>[[Алег Ліцкевіч|Ліцкевіч А.]] Распараджэнні Жыгімонта Аўгуста адносна ўласных гаспадарскіх (вялікакняскіх) маёнткаў пасля заключэння Люблінскай уніі 1569 году // «Metriciana». Том ІІІ. — {{Менск (Мн.)}}, 2004. {{ISBN|985-6374-03-0}}.</ref> ({{мова-lt|Žiežmariai|скарочана}}) — [[горад|места]] ў [[Летува|Летуве]], на рацэ [[Стрэва|Стрэве]]. Цэнтар [[Жыжмарскае гарадзкое староства|мескага]] і [[Жыжмарскае староства|сельскага]] старостваў [[Кашадарскі раён|Кашадарскага раёну]] [[Ковенскі павет|Ковенскага павету]]. Насельніцтва на 2010 год — 3730 чалавек. Знаходзяцца за 6 км на поўдзень ад [[Кашадары|Кашадараў]], каля аўтамабільнай дарогі [[Вільня]] — [[Клайпеда]]. Жыжмары — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[места]] [[Троцкі павет|гістарычнай Троччыны]], на старажытным гасьцінцы паміж [[Вільня]]й і [[Коўна]]й. Цэнтар нягродавага [[староства]] і месца правядзеньня соймікі [[старадуб]]скай шляхты ([[ліцьвіны Севершчыны]]) па захопе [[Старадубскі павет|Старадубскага павету]] [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавай]]. Пад Жыжмарамі знаходзяцца [[Агінты]] — маёнтак князёў [[Агінскія|Агінскіх]], ад якога ўтварылася прозьвішча гэтага [[Русіны (гістарычны этнонім)|рускага]] роду. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Žiežmariai coats of arms in 1791.jpg|міні|150пкс|зьлева|Мескі герб, 1792 г.]] Першы пісьмовы ўспамін пра Жыжмары датуецца 1495 годам, калі вялікі князь [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] перадаў іх сваёй жонцы [[Алена Іванаўна|Алене Іванаўне]]<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 219.</ref>. У пачатку XVI стагодзьдзя тут збудавалі драўляны касьцёл Сьвятога Якуба Апостала, пры якім дзейнічала школа. 3 жніўня 1511 году вялікі князь [[Жыгімонт Стары]] даў наказ намесьніку жыжмарскаму: ''«Вялелі есма ў таго касьцёла жыжмарскага меці каплана, што бы ўмеў [[Ліцьвіны#Літоўская мова|па­літоўскі]] казаці, і містра»''<ref name="Urban-2001-32-33">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 32—33.</ref>. Пад 1522 годам Жыжмары ўпамінаюцца як [[места]], якое з 1534 году было ў валоданьні зьбеглага з [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] князя С. Ф. Бельскага, з 1549 году — каралевы і вялікай княгіні [[Барбара Радзівіл|Барбары Радзівіл]]. У XVI—XVIII стагодзьдзях Жыжмары былі цэнтрам нягродавага староства, якое звычайна знаходзілася ў трыманьні магнатаў. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Расеі з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) маскоўскія захопнікі зруйнавалі Жыжмары разам з касьцёлам<ref name="evkl"/>. У 1669 годзе ў мясцовай парафіі ўпамінаецца [[старалітва]]{{Заўвага|{{мова-la|«…conversio colonorum, Stara Litva dictorum, praesertim in bonis m[agnifici] d[omini] Oginski, sit menti et cordi apud r[everendus] d[ominus] parochus»|скарочана}}<ref>Kamuntavičienė V. Jotvingiai «Senoji Lietuva» ir jų tikėjimas. XVII a. // Terra Jatwezenorum. Nr. 5, 2013. P. 68.</ref>}}, якую шэраг крыніцаў зьвязваюць з [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]]. У [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікую Паўночную вайну]] (1700—1721) мястэчка спазнала чарговыя спусташэньні. У 1777—1793 гадох у Жыжмарах знаходзілася намінальная сталіца захопленага Масквой [[Старадубскі павет|Старадубскага павету]], тут праводзіліся соймікі старадубскай шляхты<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 220.</ref>. 14 лютага 1792 году кароль і вялікі князь [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] надаў месту [[Магдэбурскае права]] і герб з выявай Сьвятога Станіслава Біскупа. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Жыжмары апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Троцкім павеце Віленскай губэрні. У 2-й палове XIX ст. у мястэчку было 8 мураваных і 271 драўляны будынак, існавалі Рынак, а таксама Ковенская, Віленская, Дворная і Жосьлеўская вуліцы. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Жыжмары занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]] === Найноўшы час === Па польска-летувіскіх баях і падпісаньні пагадненьня паміж міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікай]] і Летувой у 1919 годзе Жыжмары апынуліся ў складзе Летувы. За часамі [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] з чэрвеня 1941 да 1944 году места знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. == Насельніцтва == === Дэмаграфія === * '''XIX стагодзьдзе''': 1880 год — 3500 чал., зь іх 849 каталікоў, 23 праваслаўныя, 22 стараверы, 1310 юдэяў<ref>Witanowski M. Żyżmory // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/927 S. 927].</ref> * '''XX стагодзьдзе''': 1970 год — 1767 чал.; 1979 год — 2622 чал.; 1989 год — 3523 чал. * '''XXI стагодзьдзе''': 2001 год — 3884 чал.; 2010 год — 3730 чал. === Інфраструктура === У Жыжмарах працуюць школа, дашкольная ўстанова, пошта і бібліятэка. == Турыстычная інфармацыя == === Славутасьці === * Касьцёл Сьвятога Якуба Апостала (1924) * Помнік волі * Сынагога == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭВКЛ|3}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14}} {{Гарады Летувы}} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Троччыны}} [[Катэгорыя:Гарады Летувы]] 6qcz4ple83pgbddfx30ixbk5ybzcoze 2334041 2334040 2022-08-22T13:58:43Z Kazimier Lachnovič 1079 п. wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Летува |Назва = Жыжмары |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Жыжмараў |Назва летувіскай мовай = Žiežmariai |Герб = Ziezmariai COA.gif |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1495 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былыя назвы = |Мясцовая назва = |Павет = [[Ковенскі павет|Ковенскі]] |Раён = [[Кашадарскі раён|Кашадарскі]] |Староства = |Мэр = |Плошча = 3.82 |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 3730 |Год падліку колькасьці = 2010 |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Тэлефонны код = 346 |Паштовы індэкс = LT-4240 |Аўтамабільны нумарны знак = |Выява = Ziezmariu aikstė.JPG |Апісаньне выявы = Касьцёл Сьвятога Якуба Апостала |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 48 |Шырата сэкундаў = 20 |Даўгата градусаў = 24 |Даўгата хвілінаў = 26 |Даўгата сэкундаў = 20 |Назва мапы = |Варыянт мапы = |Альтэрнатыўная мапа = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Жыжмары''', '''Жыжморы'''<ref>[http://brama.brestregion.com/nomer6/artic03.shtml Пуслоўскія] // Гістарычная брама. № 2 (6), 1998.</ref><ref>[[Алег Ліцкевіч|Ліцкевіч А.]] Распараджэнні Жыгімонта Аўгуста адносна ўласных гаспадарскіх (вялікакняскіх) маёнткаў пасля заключэння Люблінскай уніі 1569 году // «Metriciana». Том ІІІ. — {{Менск (Мн.)}}, 2004. {{ISBN|985-6374-03-0}}.</ref> ({{мова-lt|Žiežmariai|скарочана}}) — [[горад|места]] ў [[Летува|Летуве]], на рацэ [[Стрэва|Стрэве]]. Цэнтар [[Жыжмарскае гарадзкое староства|мескага]] і [[Жыжмарскае староства|сельскага]] старостваў [[Кашадарскі раён|Кашадарскага раёну]] [[Ковенскі павет|Ковенскага павету]]. Насельніцтва на 2010 год — 3730 чалавек. Знаходзяцца за 6 км на поўдзень ад [[Кашадары|Кашадараў]], каля аўтамабільнай дарогі [[Вільня]] — [[Клайпеда]]. Жыжмары — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[места]] [[Троцкі павет|гістарычнай Троччыны]], на старажытным гасьцінцы паміж Вільняй і [[Коўна]]й. Цэнтар нягродавага [[староства]] і месца правядзеньня соймікі [[старадуб]]скай шляхты ([[ліцьвіны Севершчыны]]) па захопе [[Старадубскі павет|Старадубскага павету]] [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавай]]. Пад Жыжмарамі знаходзяцца [[Агінты]] — маёнтак князёў [[Агінскія|Агінскіх]], ад якога ўтварылася прозьвішча гэтага [[Русіны (гістарычны этнонім)|рускага]] роду. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Žiežmariai coats of arms in 1791.jpg|міні|150пкс|зьлева|Мескі герб, 1792 г.]] Першы пісьмовы ўспамін пра Жыжмары датуецца 1495 годам, калі вялікі князь [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] перадаў іх сваёй жонцы [[Алена Іванаўна|Алене Іванаўне]]<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 219.</ref>. У пачатку XVI стагодзьдзя тут збудавалі драўляны касьцёл Сьвятога Якуба Апостала, пры якім дзейнічала школа. 3 жніўня 1511 году вялікі князь [[Жыгімонт Стары]] даў наказ намесьніку жыжмарскаму: ''«Вялелі есма ў таго касьцёла жыжмарскага меці каплана, што бы ўмеў [[Ліцьвіны#Літоўская мова|па­літоўскі]] казаці, і містра»''<ref name="Urban-2001-32-33">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 32—33.</ref>. Пад 1522 годам Жыжмары ўпамінаюцца як [[места]], якое з 1534 году было ў валоданьні зьбеглага з [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] князя С. Ф. Бельскага, з 1549 году — каралевы і вялікай княгіні [[Барбара Радзівіл|Барбары Радзівіл]]. У XVI—XVIII стагодзьдзях Жыжмары былі цэнтрам нягродавага староства, якое звычайна знаходзілася ў трыманьні магнатаў. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Расеі з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) маскоўскія захопнікі зруйнавалі Жыжмары разам з касьцёлам<ref name="evkl"/>. У 1669 годзе ў мясцовай парафіі ўпамінаецца [[старалітва]]{{Заўвага|{{мова-la|«…conversio colonorum, Stara Litva dictorum, praesertim in bonis m[agnifici] d[omini] Oginski, sit menti et cordi apud r[everendus] d[ominus] parochus»|скарочана}}<ref>Kamuntavičienė V. Jotvingiai «Senoji Lietuva» ir jų tikėjimas. XVII a. // Terra Jatwezenorum. Nr. 5, 2013. P. 68.</ref>}}, якую шэраг крыніцаў зьвязваюць з [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]]. У [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікую Паўночную вайну]] (1700—1721) мястэчка спазнала чарговыя спусташэньні. У 1777—1793 гадох у Жыжмарах знаходзілася намінальная сталіца захопленага Масквой [[Старадубскі павет|Старадубскага павету]], тут праводзіліся соймікі старадубскай шляхты<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 220.</ref>. 14 лютага 1792 году кароль і вялікі князь [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] надаў месту [[Магдэбурскае права]] і герб з выявай Сьвятога Станіслава Біскупа. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Жыжмары апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Троцкім павеце Віленскай губэрні. У 2-й палове XIX ст. у мястэчку было 8 мураваных і 271 драўляны будынак, існавалі Рынак, а таксама Ковенская, Віленская, Дворная і Жосьлеўская вуліцы. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Жыжмары занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]] === Найноўшы час === Па польска-летувіскіх баях і падпісаньні пагадненьня паміж міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікай]] і Летувой у 1919 годзе Жыжмары апынуліся ў складзе Летувы. За часамі [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] з чэрвеня 1941 да 1944 году места знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. == Насельніцтва == === Дэмаграфія === * '''XIX стагодзьдзе''': 1880 год — 3500 чал., зь іх 849 каталікоў, 23 праваслаўныя, 22 стараверы, 1310 юдэяў<ref>Witanowski M. Żyżmory // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/927 S. 927].</ref> * '''XX стагодзьдзе''': 1970 год — 1767 чал.; 1979 год — 2622 чал.; 1989 год — 3523 чал. * '''XXI стагодзьдзе''': 2001 год — 3884 чал.; 2010 год — 3730 чал. === Інфраструктура === У Жыжмарах працуюць школа, дашкольная ўстанова, пошта і бібліятэка. == Турыстычная інфармацыя == === Славутасьці === * Касьцёл Сьвятога Якуба Апостала (1924) * Помнік волі * Сынагога == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭВКЛ|3}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14}} {{Гарады Летувы}} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Троччыны}} [[Катэгорыя:Гарады Летувы]] lcrh718oo7qx1wxfypu26lq80785rvs 2334042 2334041 2022-08-22T13:59:05Z Kazimier Lachnovič 1079 п. wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Летува |Назва = Жыжмары |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Жыжмараў |Назва летувіскай мовай = Žiežmariai |Герб = Ziezmariai COA.gif |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1495 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былыя назвы = |Мясцовая назва = |Павет = [[Ковенскі павет|Ковенскі]] |Раён = [[Кашадарскі раён|Кашадарскі]] |Староства = |Мэр = |Плошча = 3.82 |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 3730 |Год падліку колькасьці = 2010 |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Тэлефонны код = 346 |Паштовы індэкс = LT-4240 |Аўтамабільны нумарны знак = |Выява = Ziezmariu aikstė.JPG |Апісаньне выявы = Касьцёл Сьвятога Якуба Апостала |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 48 |Шырата сэкундаў = 20 |Даўгата градусаў = 24 |Даўгата хвілінаў = 26 |Даўгата сэкундаў = 20 |Назва мапы = |Варыянт мапы = |Альтэрнатыўная мапа = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Жыжмары''', '''Жыжморы'''<ref>[http://brama.brestregion.com/nomer6/artic03.shtml Пуслоўскія] // Гістарычная брама. № 2 (6), 1998.</ref><ref>[[Алег Ліцкевіч|Ліцкевіч А.]] Распараджэнні Жыгімонта Аўгуста адносна ўласных гаспадарскіх (вялікакняскіх) маёнткаў пасля заключэння Люблінскай уніі 1569 году // «Metriciana». Том ІІІ. — {{Менск (Мн.)}}, 2004. {{ISBN|985-6374-03-0}}.</ref> ({{мова-lt|Žiežmariai|скарочана}}) — [[горад|места]] ў [[Летува|Летуве]], на рацэ [[Стрэва|Стрэве]]. Цэнтар [[Жыжмарскае гарадзкое староства|мескага]] і [[Жыжмарскае староства|сельскага]] старостваў [[Кашадарскі раён|Кашадарскага раёну]] [[Ковенскі павет|Ковенскага павету]]. Насельніцтва на 2010 год — 3730 чалавек. Знаходзяцца за 6 км на поўдзень ад [[Кашадары|Кашадараў]], каля аўтамабільнай дарогі [[Вільня]] — [[Клайпеда]]. Жыжмары — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[места]] [[Троцкі павет|гістарычнай Троччыны]], на старажытным гасьцінцы паміж Вільняй і [[Коўна]]й. Цэнтар нягродавага [[староства]] і месца правядзеньня соймікаў [[старадуб]]скай шляхты ([[ліцьвіны Севершчыны]]) па захопе [[Старадубскі павет|Старадубскага павету]] [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавай]]. Пад Жыжмарамі знаходзяцца [[Агінты]] — маёнтак князёў [[Агінскія|Агінскіх]], ад якога ўтварылася прозьвішча гэтага [[Русіны (гістарычны этнонім)|рускага]] роду. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Žiežmariai coats of arms in 1791.jpg|міні|150пкс|зьлева|Мескі герб, 1792 г.]] Першы пісьмовы ўспамін пра Жыжмары датуецца 1495 годам, калі вялікі князь [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] перадаў іх сваёй жонцы [[Алена Іванаўна|Алене Іванаўне]]<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 219.</ref>. У пачатку XVI стагодзьдзя тут збудавалі драўляны касьцёл Сьвятога Якуба Апостала, пры якім дзейнічала школа. 3 жніўня 1511 году вялікі князь [[Жыгімонт Стары]] даў наказ намесьніку жыжмарскаму: ''«Вялелі есма ў таго касьцёла жыжмарскага меці каплана, што бы ўмеў [[Ліцьвіны#Літоўская мова|па­літоўскі]] казаці, і містра»''<ref name="Urban-2001-32-33">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 32—33.</ref>. Пад 1522 годам Жыжмары ўпамінаюцца як [[места]], якое з 1534 году было ў валоданьні зьбеглага з [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] князя С. Ф. Бельскага, з 1549 году — каралевы і вялікай княгіні [[Барбара Радзівіл|Барбары Радзівіл]]. У XVI—XVIII стагодзьдзях Жыжмары былі цэнтрам нягродавага староства, якое звычайна знаходзілася ў трыманьні магнатаў. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Расеі з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) маскоўскія захопнікі зруйнавалі Жыжмары разам з касьцёлам<ref name="evkl"/>. У 1669 годзе ў мясцовай парафіі ўпамінаецца [[старалітва]]{{Заўвага|{{мова-la|«…conversio colonorum, Stara Litva dictorum, praesertim in bonis m[agnifici] d[omini] Oginski, sit menti et cordi apud r[everendus] d[ominus] parochus»|скарочана}}<ref>Kamuntavičienė V. Jotvingiai «Senoji Lietuva» ir jų tikėjimas. XVII a. // Terra Jatwezenorum. Nr. 5, 2013. P. 68.</ref>}}, якую шэраг крыніцаў зьвязваюць з [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]]. У [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікую Паўночную вайну]] (1700—1721) мястэчка спазнала чарговыя спусташэньні. У 1777—1793 гадох у Жыжмарах знаходзілася намінальная сталіца захопленага Масквой [[Старадубскі павет|Старадубскага павету]], тут праводзіліся соймікі старадубскай шляхты<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 220.</ref>. 14 лютага 1792 году кароль і вялікі князь [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] надаў месту [[Магдэбурскае права]] і герб з выявай Сьвятога Станіслава Біскупа. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Жыжмары апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Троцкім павеце Віленскай губэрні. У 2-й палове XIX ст. у мястэчку было 8 мураваных і 271 драўляны будынак, існавалі Рынак, а таксама Ковенская, Віленская, Дворная і Жосьлеўская вуліцы. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Жыжмары занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]] === Найноўшы час === Па польска-летувіскіх баях і падпісаньні пагадненьня паміж міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікай]] і Летувой у 1919 годзе Жыжмары апынуліся ў складзе Летувы. За часамі [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] з чэрвеня 1941 да 1944 году места знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. == Насельніцтва == === Дэмаграфія === * '''XIX стагодзьдзе''': 1880 год — 3500 чал., зь іх 849 каталікоў, 23 праваслаўныя, 22 стараверы, 1310 юдэяў<ref>Witanowski M. Żyżmory // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/927 S. 927].</ref> * '''XX стагодзьдзе''': 1970 год — 1767 чал.; 1979 год — 2622 чал.; 1989 год — 3523 чал. * '''XXI стагодзьдзе''': 2001 год — 3884 чал.; 2010 год — 3730 чал. === Інфраструктура === У Жыжмарах працуюць школа, дашкольная ўстанова, пошта і бібліятэка. == Турыстычная інфармацыя == === Славутасьці === * Касьцёл Сьвятога Якуба Апостала (1924) * Помнік волі * Сынагога == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭВКЛ|3}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14}} {{Гарады Летувы}} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Троччыны}} [[Катэгорыя:Гарады Летувы]] r6oycroxkd8u408sy3efqe1ys56g18g 2334044 2334042 2022-08-22T14:00:31Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Вялікае Княства Літоўскае */ стыль wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Летува |Назва = Жыжмары |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Жыжмараў |Назва летувіскай мовай = Žiežmariai |Герб = Ziezmariai COA.gif |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1495 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былыя назвы = |Мясцовая назва = |Павет = [[Ковенскі павет|Ковенскі]] |Раён = [[Кашадарскі раён|Кашадарскі]] |Староства = |Мэр = |Плошча = 3.82 |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 3730 |Год падліку колькасьці = 2010 |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Тэлефонны код = 346 |Паштовы індэкс = LT-4240 |Аўтамабільны нумарны знак = |Выява = Ziezmariu aikstė.JPG |Апісаньне выявы = Касьцёл Сьвятога Якуба Апостала |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 48 |Шырата сэкундаў = 20 |Даўгата градусаў = 24 |Даўгата хвілінаў = 26 |Даўгата сэкундаў = 20 |Назва мапы = |Варыянт мапы = |Альтэрнатыўная мапа = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Жыжмары''', '''Жыжморы'''<ref>[http://brama.brestregion.com/nomer6/artic03.shtml Пуслоўскія] // Гістарычная брама. № 2 (6), 1998.</ref><ref>[[Алег Ліцкевіч|Ліцкевіч А.]] Распараджэнні Жыгімонта Аўгуста адносна ўласных гаспадарскіх (вялікакняскіх) маёнткаў пасля заключэння Люблінскай уніі 1569 году // «Metriciana». Том ІІІ. — {{Менск (Мн.)}}, 2004. {{ISBN|985-6374-03-0}}.</ref> ({{мова-lt|Žiežmariai|скарочана}}) — [[горад|места]] ў [[Летува|Летуве]], на рацэ [[Стрэва|Стрэве]]. Цэнтар [[Жыжмарскае гарадзкое староства|мескага]] і [[Жыжмарскае староства|сельскага]] старостваў [[Кашадарскі раён|Кашадарскага раёну]] [[Ковенскі павет|Ковенскага павету]]. Насельніцтва на 2010 год — 3730 чалавек. Знаходзяцца за 6 км на поўдзень ад [[Кашадары|Кашадараў]], каля аўтамабільнай дарогі [[Вільня]] — [[Клайпеда]]. Жыжмары — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[места]] [[Троцкі павет|гістарычнай Троччыны]], на старажытным гасьцінцы паміж Вільняй і [[Коўна]]й. Цэнтар нягродавага [[староства]] і месца правядзеньня соймікаў [[старадуб]]скай шляхты ([[ліцьвіны Севершчыны]]) па захопе [[Старадубскі павет|Старадубскага павету]] [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавай]]. Пад Жыжмарамі знаходзяцца [[Агінты]] — маёнтак князёў [[Агінскія|Агінскіх]], ад якога ўтварылася прозьвішча гэтага [[Русіны (гістарычны этнонім)|рускага]] роду. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Žiežmariai coats of arms in 1791.jpg|міні|150пкс|зьлева|Мескі герб, 1792 г.]] Першы пісьмовы ўспамін пра Жыжмары датуецца 1495 годам, калі вялікі князь [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] перадаў іх сваёй жонцы [[Алена Іванаўна|Алене Іванаўне]]<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 219.</ref>. У пачатку XVI стагодзьдзя тут збудавалі драўляны касьцёл Сьвятога Якуба Апостала, пры якім дзейнічала школа. 3 жніўня 1511 году вялікі князь [[Жыгімонт Стары]] даў наказ намесьніку жыжмарскаму: ''«Вялелі есма ў таго касьцёла жыжмарскага меці каплана, што бы ўмеў [[Ліцьвіны#Літоўская мова|па­літоўскі]] казаці, і містра»''<ref name="Urban-2001-32-33">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 32—33.</ref>. Пад 1522 годам Жыжмары ўпамінаюцца як [[места]], якое з 1534 году было ў валоданьні зьбеглага з [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] князя С. Ф. Бельскага, з 1549 году — каралевы і вялікай княгіні [[Барбара Радзівіл|Барбары Радзівіл]]. У XVI—XVIII стагодзьдзях Жыжмары былі цэнтрам нягродавага староства, якое звычайна знаходзілася ў трыманьні магнатаў. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Расеі з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) маскоўскія захопнікі зруйнавалі Жыжмары разам з касьцёлам<ref name="evkl"/>. У 1669 годзе сярод вернікаў мясцовай парафіі ўпамінаецца [[старалітва]]{{Заўвага|{{мова-la|«…conversio colonorum, Stara Litva dictorum, praesertim in bonis m[agnifici] d[omini] Oginski, sit menti et cordi apud r[everendus] d[ominus] parochus»|скарочана}}<ref>Kamuntavičienė V. Jotvingiai «Senoji Lietuva» ir jų tikėjimas. XVII a. // Terra Jatwezenorum. Nr. 5, 2013. P. 68.</ref>}}, якую шэраг крыніцаў зьвязваюць з [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]]. У [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікую Паўночную вайну]] (1700—1721) мястэчка спазнала чарговыя спусташэньні. У 1777—1793 гадох у Жыжмарах знаходзілася намінальная сталіца захопленага Масквой [[Старадубскі павет|Старадубскага павету]], тут праводзіліся соймікі старадубскай шляхты<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 220.</ref>. 14 лютага 1792 году кароль і вялікі князь [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] надаў месту [[Магдэбурскае права]] і герб з выявай Сьвятога Станіслава Біскупа. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Жыжмары апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Троцкім павеце Віленскай губэрні. У 2-й палове XIX ст. у мястэчку было 8 мураваных і 271 драўляны будынак, існавалі Рынак, а таксама Ковенская, Віленская, Дворная і Жосьлеўская вуліцы. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Жыжмары занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]] === Найноўшы час === Па польска-летувіскіх баях і падпісаньні пагадненьня паміж міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікай]] і Летувой у 1919 годзе Жыжмары апынуліся ў складзе Летувы. За часамі [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] з чэрвеня 1941 да 1944 году места знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. == Насельніцтва == === Дэмаграфія === * '''XIX стагодзьдзе''': 1880 год — 3500 чал., зь іх 849 каталікоў, 23 праваслаўныя, 22 стараверы, 1310 юдэяў<ref>Witanowski M. Żyżmory // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/927 S. 927].</ref> * '''XX стагодзьдзе''': 1970 год — 1767 чал.; 1979 год — 2622 чал.; 1989 год — 3523 чал. * '''XXI стагодзьдзе''': 2001 год — 3884 чал.; 2010 год — 3730 чал. === Інфраструктура === У Жыжмарах працуюць школа, дашкольная ўстанова, пошта і бібліятэка. == Турыстычная інфармацыя == === Славутасьці === * Касьцёл Сьвятога Якуба Апостала (1924) * Помнік волі * Сынагога == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭВКЛ|3}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14}} {{Гарады Летувы}} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Троччыны}} [[Катэгорыя:Гарады Летувы]] d9v1h3em6hg1av25zhjpvnrjy9rj2mg 2334045 2334044 2022-08-22T14:01:14Z Kazimier Lachnovič 1079 удакл. wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Летува |Назва = Жыжмары |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Жыжмараў |Назва летувіскай мовай = Žiežmariai |Герб = Ziezmariai COA.gif |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1495 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былыя назвы = |Мясцовая назва = |Павет = [[Ковенскі павет|Ковенскі]] |Раён = [[Кашадарскі раён|Кашадарскі]] |Староства = |Мэр = |Плошча = 3.82 |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 3730 |Год падліку колькасьці = 2010 |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Тэлефонны код = 346 |Паштовы індэкс = LT-4240 |Аўтамабільны нумарны знак = |Выява = Ziezmariu aikstė.JPG |Апісаньне выявы = Касьцёл Сьвятога Якуба Апостала |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 48 |Шырата сэкундаў = 20 |Даўгата градусаў = 24 |Даўгата хвілінаў = 26 |Даўгата сэкундаў = 20 |Назва мапы = |Варыянт мапы = |Альтэрнатыўная мапа = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Жыжмары''', '''Жыжморы'''<ref>[http://brama.brestregion.com/nomer6/artic03.shtml Пуслоўскія] // Гістарычная брама. № 2 (6), 1998.</ref><ref>[[Алег Ліцкевіч|Ліцкевіч А.]] Распараджэнні Жыгімонта Аўгуста адносна ўласных гаспадарскіх (вялікакняскіх) маёнткаў пасля заключэння Люблінскай уніі 1569 году // «Metriciana». Том ІІІ. — {{Менск (Мн.)}}, 2004. {{ISBN|985-6374-03-0}}.</ref> ({{мова-lt|Žiežmariai|скарочана}}) — [[горад|места]] ў [[Летува|Летуве]], на рацэ [[Стрэва|Стрэве]]. Цэнтар [[Жыжмарскае гарадзкое староства|мескага]] і [[Жыжмарскае староства|сельскага]] старостваў [[Кашадарскі раён|Кашадарскага раёну]] [[Ковенскі павет|Ковенскага павету]]. Насельніцтва на 2010 год — 3730 чалавек. Знаходзяцца за 6 км на поўдзень ад [[Кашадары|Кашадараў]], каля аўтамабільнай дарогі [[Вільня]] — [[Клайпеда]]. Жыжмары — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[места]] [[Троцкі павет|гістарычнай Троччыны]], на старажытным гасьцінцы паміж Вільняй і [[Коўна]]й. Цэнтар нягродавага [[староства]] і месца правядзеньня соймікаў [[старадуб]]скай шляхты ([[ліцьвіны Севершчыны]]) па захопе [[Старадубскі павет|Старадубскага павету]] [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавай]]. Пад Жыжмарамі знаходзяцца [[Агінты]] — маёнтак князёў [[Агінскія|Агінскіх]], ад якога ўтварылася прозьвішча гэтага [[Русіны (гістарычны этнонім)|рускага]] роду. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Žiežmariai coats of arms in 1791.jpg|міні|150пкс|зьлева|Мескі герб, 1792 г.]] Першы пісьмовы ўспамін пра Жыжмары датуецца 1495 годам, калі вялікі князь [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] перадаў іх сваёй жонцы [[Алена Іванаўна|Алене Іванаўне]]<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 219.</ref>. У пачатку XVI стагодзьдзя тут збудавалі драўляны касьцёл Сьвятога Якуба Апостала, пры якім дзейнічала школа. 3 жніўня 1511 году вялікі князь [[Жыгімонт Стары]] даў наказ намесьніку жыжмарскаму: ''«Вялелі есма ў таго касьцёла жыжмарскага меці каплана, што бы ўмеў [[Ліцьвіны#Літоўская мова|па­літоўскі]] казаці, і містра»''<ref name="Urban-2001-32-33">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 32—33.</ref>. Пад 1522 годам Жыжмары ўпамінаюцца як [[места]], якое з 1534 году было ў валоданьні зьбеглага з [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] князя С. Ф. Бельскага, з 1549 году — каралевы і вялікай княгіні [[Барбара Радзівіл|Барбары Радзівіл]]. У XVI—XVIII стагодзьдзях Жыжмары былі цэнтрам нягродавага староства, якое звычайна знаходзілася ў трыманьні магнатаў. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Расеі з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) маскоўскія захопнікі зруйнавалі Жыжмары разам з касьцёлам<ref name="evkl"/>. У 1669 годзе сярод вернікаў мясцовай парафіі ўпамінаецца [[старалітва]]{{Заўвага|{{мова-la|«…conversio colonorum, Stara Litva dictorum, praesertim in bonis m[agnifici] d[omini] Oginski, sit menti et cordi apud r[everendus] d[ominus] parochus»|скарочана}}<ref>Kamuntavičienė V. Jotvingiai «Senoji Lietuva» ir jų tikėjimas. XVII a. // Terra Jatwezenorum. Nr. 5, 2013. P. 68.</ref>}}, якую шэраг крыніцаў зьвязваюць з [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]]. У [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікую Паўночную вайну]] (1700—1721) места спазнала чарговыя спусташэньні. У 1777—1793 гадох у Жыжмарах знаходзілася намінальная сталіца захопленага Масквой [[Старадубскі павет|Старадубскага павету]], тут праводзіліся соймікі старадубскай шляхты<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 220.</ref>. 14 лютага 1792 году кароль і вялікі князь [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] надаў месту [[Магдэбурскае права]] і герб з выявай Сьвятога Станіслава Біскупа. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Жыжмары апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Троцкім павеце Віленскай губэрні. У 2-й палове XIX ст. у мястэчку было 8 мураваных і 271 драўляны будынак, існавалі Рынак, а таксама Ковенская, Віленская, Дворная і Жосьлеўская вуліцы. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Жыжмары занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]] === Найноўшы час === Па польска-летувіскіх баях і падпісаньні пагадненьня паміж міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікай]] і Летувой у 1919 годзе Жыжмары апынуліся ў складзе Летувы. За часамі [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] з чэрвеня 1941 да 1944 году места знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. == Насельніцтва == === Дэмаграфія === * '''XIX стагодзьдзе''': 1880 год — 3500 чал., зь іх 849 каталікоў, 23 праваслаўныя, 22 стараверы, 1310 юдэяў<ref>Witanowski M. Żyżmory // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/927 S. 927].</ref> * '''XX стагодзьдзе''': 1970 год — 1767 чал.; 1979 год — 2622 чал.; 1989 год — 3523 чал. * '''XXI стагодзьдзе''': 2001 год — 3884 чал.; 2010 год — 3730 чал. === Інфраструктура === У Жыжмарах працуюць школа, дашкольная ўстанова, пошта і бібліятэка. == Турыстычная інфармацыя == === Славутасьці === * Касьцёл Сьвятога Якуба Апостала (1924) * Помнік волі * Сынагога == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭВКЛ|3}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14}} {{Гарады Летувы}} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Троччыны}} [[Катэгорыя:Гарады Летувы]] 7390op2dni0epe8mnnln1174byploq3 2334046 2334045 2022-08-22T14:07:55Z Kazimier Lachnovič 1079 + wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Летува |Назва = Жыжмары |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Жыжмараў |Назва летувіскай мовай = Žiežmariai |Герб = Ziezmariai COA.gif |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1495 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былыя назвы = |Мясцовая назва = |Павет = [[Ковенскі павет|Ковенскі]] |Раён = [[Кашадарскі раён|Кашадарскі]] |Староства = |Мэр = |Плошча = 3.82 |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 3730 |Год падліку колькасьці = 2010 |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Тэлефонны код = 346 |Паштовы індэкс = LT-4240 |Аўтамабільны нумарны знак = |Выява = Ziezmariu aikstė.JPG |Апісаньне выявы = Касьцёл Сьвятога Якуба Апостала |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 48 |Шырата сэкундаў = 20 |Даўгата градусаў = 24 |Даўгата хвілінаў = 26 |Даўгата сэкундаў = 20 |Назва мапы = |Варыянт мапы = |Альтэрнатыўная мапа = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Жыжмары''', '''Жыжморы'''<ref>[http://brama.brestregion.com/nomer6/artic03.shtml Пуслоўскія] // Гістарычная брама. № 2 (6), 1998.</ref><ref>[[Алег Ліцкевіч|Ліцкевіч А.]] Распараджэнні Жыгімонта Аўгуста адносна ўласных гаспадарскіх (вялікакняскіх) маёнткаў пасля заключэння Люблінскай уніі 1569 году // «Metriciana». Том ІІІ. — {{Менск (Мн.)}}, 2004. {{ISBN|985-6374-03-0}}.</ref> ({{мова-lt|Žiežmariai|скарочана}}) — [[горад|места]] ў [[Летува|Летуве]], на рацэ [[Стрэва|Стрэве]]. Цэнтар [[Жыжмарскае гарадзкое староства|мескага]] і [[Жыжмарскае староства|сельскага]] старостваў [[Кашадарскі раён|Кашадарскага раёну]] [[Ковенскі павет|Ковенскага павету]]. Насельніцтва на 2010 год — 3730 чалавек. Знаходзяцца за 6 км на поўдзень ад [[Кашадары|Кашадараў]], каля аўтамабільнай дарогі [[Вільня]] — [[Клайпеда]]. Жыжмары — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[места]] [[Троцкі павет|гістарычнай Троччыны]], на старажытным гасьцінцы паміж Вільняй і [[Коўна]]й. Цэнтар нягродавага [[староства]] і месца правядзеньня соймікаў [[старадуб]]скай шляхты ([[ліцьвіны Севершчыны]]) па захопе [[Старадубскі павет|Старадубскага павету]] [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавай]]. Пад Жыжмарамі знаходзяцца [[Агінты]] — маёнтак князёў [[Агінскія|Агінскіх]], ад якога ўтварылася прозьвішча гэтага [[Русіны (гістарычны этнонім)|рускага]] роду. == Назва == [[Тапонім]] Жыжмары зьвязваюць з ракой [[Жыжмара]]й, якая, аднак, знаходзіцца далёка на ўсход ад сучаснага места (мяркуюць, што паселішча зь нейкіх невядомых прычынаў перанесьлі)<ref>Vanagas A. Lietuvos miestų vardai (antrasis leidimas). — Vilnius, Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 2004. P. 280—281.</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Žiežmariai coats of arms in 1791.jpg|міні|150пкс|зьлева|Мескі герб, 1792 г.]] Першы пісьмовы ўспамін пра Жыжмары датуецца 1495 годам, калі вялікі князь [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] перадаў іх сваёй жонцы [[Алена Іванаўна|Алене Іванаўне]]<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 219.</ref>. У пачатку XVI стагодзьдзя тут збудавалі драўляны касьцёл Сьвятога Якуба Апостала, пры якім дзейнічала школа. 3 жніўня 1511 году вялікі князь [[Жыгімонт Стары]] даў наказ намесьніку жыжмарскаму: ''«Вялелі есма ў таго касьцёла жыжмарскага меці каплана, што бы ўмеў [[Ліцьвіны#Літоўская мова|па­літоўскі]] казаці, і містра»''<ref name="Urban-2001-32-33">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 32—33.</ref>. Пад 1522 годам Жыжмары ўпамінаюцца як [[места]], якое з 1534 году было ў валоданьні зьбеглага з [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] князя С. Ф. Бельскага, з 1549 году — каралевы і вялікай княгіні [[Барбара Радзівіл|Барбары Радзівіл]]. У XVI—XVIII стагодзьдзях Жыжмары былі цэнтрам нягродавага староства, якое звычайна знаходзілася ў трыманьні магнатаў. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Расеі з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) маскоўскія захопнікі зруйнавалі Жыжмары разам з касьцёлам<ref name="evkl"/>. У 1669 годзе сярод вернікаў мясцовай парафіі ўпамінаецца [[старалітва]]{{Заўвага|{{мова-la|«…conversio colonorum, Stara Litva dictorum, praesertim in bonis m[agnifici] d[omini] Oginski, sit menti et cordi apud r[everendus] d[ominus] parochus»|скарочана}}<ref>Kamuntavičienė V. Jotvingiai «Senoji Lietuva» ir jų tikėjimas. XVII a. // Terra Jatwezenorum. Nr. 5, 2013. P. 68.</ref>}}, якую шэраг крыніцаў зьвязваюць з [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]]. У [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікую Паўночную вайну]] (1700—1721) места спазнала чарговыя спусташэньні. У 1777—1793 гадох у Жыжмарах знаходзілася намінальная сталіца захопленага Масквой [[Старадубскі павет|Старадубскага павету]], тут праводзіліся соймікі старадубскай шляхты<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 220.</ref>. 14 лютага 1792 году кароль і вялікі князь [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] надаў месту [[Магдэбурскае права]] і герб з выявай Сьвятога Станіслава Біскупа. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Жыжмары апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Троцкім павеце Віленскай губэрні. У 2-й палове XIX ст. у мястэчку было 8 мураваных і 271 драўляны будынак, існавалі Рынак, а таксама Ковенская, Віленская, Дворная і Жосьлеўская вуліцы. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Жыжмары занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]] === Найноўшы час === Па польска-летувіскіх баях і падпісаньні пагадненьня паміж міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікай]] і Летувой у 1919 годзе Жыжмары апынуліся ў складзе Летувы. За часамі [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] з чэрвеня 1941 да 1944 году места знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. == Насельніцтва == === Дэмаграфія === * '''XIX стагодзьдзе''': 1880 год — 3500 чал., зь іх 849 каталікоў, 23 праваслаўныя, 22 стараверы, 1310 юдэяў<ref>Witanowski M. Żyżmory // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/927 S. 927].</ref> * '''XX стагодзьдзе''': 1970 год — 1767 чал.; 1979 год — 2622 чал.; 1989 год — 3523 чал. * '''XXI стагодзьдзе''': 2001 год — 3884 чал.; 2010 год — 3730 чал. === Інфраструктура === У Жыжмарах працуюць школа, дашкольная ўстанова, пошта і бібліятэка. == Турыстычная інфармацыя == === Славутасьці === * Касьцёл Сьвятога Якуба Апостала (1924) * Помнік волі * Сынагога == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭВКЛ|3}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14}} {{Гарады Летувы}} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Троччыны}} [[Катэгорыя:Гарады Летувы]] mlgt1a8z3aajxq7tqmx1j26di21qlku 2334106 2334046 2022-08-22T18:10:46Z Kazimier Lachnovič 1079 стыль wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Летува |Назва = Жыжмары |Статус = горад |Назва ў родным склоне = Жыжмараў |Назва летувіскай мовай = Žiežmariai |Герб = Ziezmariai COA.gif |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 1495 |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былыя назвы = |Мясцовая назва = |Павет = [[Ковенскі павет|Ковенскі]] |Раён = [[Кашадарскі раён|Кашадарскі]] |Староства = |Мэр = |Плошча = 3.82 |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 3730 |Год падліку колькасьці = 2010 |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Тэлефонны код = 346 |Паштовы індэкс = LT-4240 |Аўтамабільны нумарны знак = |Выява = Ziezmariu aikstė.JPG |Апісаньне выявы = Касьцёл Сьвятога Якуба Апостала |Шырата градусаў = 54 |Шырата хвілінаў = 48 |Шырата сэкундаў = 20 |Даўгата градусаў = 24 |Даўгата хвілінаў = 26 |Даўгата сэкундаў = 20 |Назва мапы = |Варыянт мапы = |Альтэрнатыўная мапа = |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Жыжмары''', '''Жыжморы'''<ref>[http://brama.brestregion.com/nomer6/artic03.shtml Пуслоўскія] // Гістарычная брама. № 2 (6), 1998.</ref><ref>[[Алег Ліцкевіч|Ліцкевіч А.]] Распараджэнні Жыгімонта Аўгуста адносна ўласных гаспадарскіх (вялікакняскіх) маёнткаў пасля заключэння Люблінскай уніі 1569 году // «Metriciana». Том ІІІ. — {{Менск (Мн.)}}, 2004. {{ISBN|985-6374-03-0}}.</ref> ({{мова-lt|Žiežmariai|скарочана}}) — [[горад|места]] ў [[Летува|Летуве]], на рацэ [[Стрэва|Стрэве]]. Цэнтар [[Жыжмарскае гарадзкое староства|мескага]] і [[Жыжмарскае староства|сельскага]] старостваў [[Кашадарскі раён|Кашадарскага раёну]] [[Ковенскі павет|Ковенскага павету]]. Насельніцтва на 2010 год — 3730 чалавек. Знаходзяцца за 6 км на поўдзень ад [[Кашадары|Кашадараў]], каля аўтамабільнай дарогі [[Вільня]] — [[Клайпеда]]. Жыжмары — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[места]] [[Троцкі павет|гістарычнай Троччыны]], на старажытным гасьцінцы паміж Вільняй і [[Коўна]]й. Цэнтар нягродавага [[староства]] і месца правядзеньня соймікаў [[старадуб]]скай шляхты ([[ліцьвіны Севершчыны]]) па захопе [[Старадубскі павет|Старадубскага павету]] [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавай]]. Пад Жыжмарамі знаходзяцца [[Агінты]] — маёнтак князёў [[Агінскія|Агінскіх]], ад якога ўтварылася прозьвішча гэтага [[Русіны (гістарычны этнонім)|рускага з паходжаньня]] [[Ліцьвіны|літоўскага]] роду. == Назва == [[Тапонім]] Жыжмары зьвязваюць з ракой [[Жыжмара]]й, якая, аднак, знаходзіцца далёка на ўсход ад сучаснага места (мяркуюць, што паселішча зь нейкіх невядомых прычынаў перанесьлі)<ref>Vanagas A. Lietuvos miestų vardai (antrasis leidimas). — Vilnius, Mokslo ir enciklopedijų leidybos institutas, 2004. P. 280—281.</ref>. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Žiežmariai coats of arms in 1791.jpg|міні|150пкс|зьлева|Мескі герб, 1792 г.]] Першы пісьмовы ўспамін пра Жыжмары датуецца 1495 годам, калі вялікі князь [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] перадаў іх сваёй жонцы [[Алена Іванаўна|Алене Іванаўне]]<ref name="evkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 219.</ref>. У пачатку XVI стагодзьдзя тут збудавалі драўляны касьцёл Сьвятога Якуба Апостала, пры якім дзейнічала школа. 3 жніўня 1511 году вялікі князь [[Жыгімонт Стары]] даў наказ намесьніку жыжмарскаму: ''«Вялелі есма ў таго касьцёла жыжмарскага меці каплана, што бы ўмеў [[Ліцьвіны#Літоўская мова|па­літоўскі]] казаці, і містра»''<ref name="Urban-2001-32-33">{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 32—33.</ref>. Пад 1522 годам Жыжмары ўпамінаюцца як [[места]], якое з 1534 году было ў валоданьні зьбеглага з [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]] князя С. Ф. Бельскага, з 1549 году — каралевы і вялікай княгіні [[Барбара Радзівіл|Барбары Радзівіл]]. У XVI—XVIII стагодзьдзях Жыжмары былі цэнтрам нягродавага староства, якое звычайна знаходзілася ў трыманьні магнатаў. У [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайну Расеі з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) маскоўскія захопнікі зруйнавалі Жыжмары разам з касьцёлам<ref name="evkl"/>. У 1669 годзе сярод вернікаў мясцовай парафіі ўпамінаецца [[старалітва]]{{Заўвага|{{мова-la|«…conversio colonorum, Stara Litva dictorum, praesertim in bonis m[agnifici] d[omini] Oginski, sit menti et cordi apud r[everendus] d[ominus] parochus»|скарочана}}<ref>Kamuntavičienė V. Jotvingiai «Senoji Lietuva» ir jų tikėjimas. XVII a. // Terra Jatwezenorum. Nr. 5, 2013. P. 68.</ref>}}, якую шэраг крыніцаў зьвязваюць з [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]]. У [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікую Паўночную вайну]] (1700—1721) места спазнала чарговыя спусташэньні. У 1777—1793 гадох у Жыжмарах знаходзілася намінальная сталіца захопленага Масквой [[Старадубскі павет|Старадубскага павету]], тут праводзіліся соймікі старадубскай шляхты<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|3к}} С. 220.</ref>. 14 лютага 1792 году кароль і вялікі князь [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] надаў месту [[Магдэбурскае права]] і герб з выявай Сьвятога Станіслава Біскупа. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Жыжмары апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Троцкім павеце Віленскай губэрні. У 2-й палове XIX ст. у мястэчку было 8 мураваных і 271 драўляны будынак, існавалі Рынак, а таксама Ковенская, Віленская, Дворная і Жосьлеўская вуліцы. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Жыжмары занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]] === Найноўшы час === Па польска-летувіскіх баях і падпісаньні пагадненьня паміж міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікай]] і Летувой у 1919 годзе Жыжмары апынуліся ў складзе Летувы. За часамі [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] з чэрвеня 1941 да 1944 году места знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. == Насельніцтва == === Дэмаграфія === * '''XIX стагодзьдзе''': 1880 год — 3500 чал., зь іх 849 каталікоў, 23 праваслаўныя, 22 стараверы, 1310 юдэяў<ref>Witanowski M. Żyżmory // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/927 S. 927].</ref> * '''XX стагодзьдзе''': 1970 год — 1767 чал.; 1979 год — 2622 чал.; 1989 год — 3523 чал. * '''XXI стагодзьдзе''': 2001 год — 3884 чал.; 2010 год — 3730 чал. === Інфраструктура === У Жыжмарах працуюць школа, дашкольная ўстанова, пошта і бібліятэка. == Турыстычная інфармацыя == === Славутасьці === * Касьцёл Сьвятога Якуба Апостала (1924) * Помнік волі * Сынагога == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭВКЛ|3}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14}} {{Гарады Летувы}} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Троччыны}} [[Катэгорыя:Гарады Летувы]] l34wy8h4xazqry9fxctgiz7p7jcapx4 Катэгорыя:Тамбоўская вобласьць 14 64181 2334089 1593604 2022-08-22T17:26:15Z Taravyvan Adijene 1924 {{Болей}} wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Вобласьці Расеі]] [[Катэгорыя:Цэнтральная фэдэральная акруга Расейскай Фэдэрацыі]] r1epofxf6frz2f2cmi39z1nw6n1crgb Самэгрэла-Зэма Сванэці 0 64217 2334037 2155215 2022-08-22T13:36:18Z Taravyvan Adijene 1924 [[ВП:СТРАЗ]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Самэгрэла-Зэма Сванэці''' ({{мова-ka|სამეგრელო-ზემო სვანეთი}}) — край, адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка [[Грузія|Рэспублікі Грузія]]. Цэнтар — горад [[Зугдзідзі]]. {{накід}} {{Грузія}} [[Катэгорыя:Самэгрэла-Зэма Сванэці| ]] e76uy335ku30b3axxkicc7k9prl56wd Бакінскі мэтрапалітэн 0 69317 2334164 2318503 2022-08-23T04:28:02Z 31.200.16.107 wikitext text/x-wiki {{Мэтрапалітэн |назва = Бакінскі мэтрапалітэн |лёга = Baku Subway logo.png |фота = |подпіс = |месца = [[Баку]], [[Азэрбайджан]] |пачатак працы = 6 лістапада [[1967 год у гісторыі мэтрапалітэну|1967]] |лініі = 3 |даўжыня = 38,1 км |станцыі = 26 |пасажыры = 608 тыс. (2015) |пасажыры2 = 222 млн (2015) |схема = [[Файл:Baku Metro map 2016.jpg|300пкс|Схема лініяў Бакінскага мэтрапалітэну]] }} '''Бакінскі [[мэтрапалітэн]]''' ({{мова-az|Bakı Metropoliteni}}) — від гарадзкога транспарту, пракладзенага пад зямлёй у [[Баку]] ([[Азэрбайджан]]). Бакінскі мэтрапалітэн пачаў працаваць [[6 лістапада]] [[1967 год у гісторыі мэтрапалітэну|1967]] году і на сёньняшні дзень налічвае 26 станцыяў, агульная працягласьць лініяў — 38,1 км. == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} * [http://metro.gov.az/ Афіцыйны сайт Бакінскага мэтрапалітэну]{{ref-az}}{{ref-ru}}{{ref-en}} * [http://www.urbanrail.net/as/baku/baku.htm Urbanrail — Бакінскі мэтрапалітэн]{{ref-en}} {{Накід:Мэтро}} [[Катэгорыя:Бакінскі мэтрапалітэн| ]] [[Катэгорыя:Грамадзкі транспарт Азэрбайджану]] [[Катэгорыя:Транспартныя збудаваньні Азэрбайджану]] [[Катэгорыя:Чыгуначная інфраструктура Азэрбайджану]] orlqbhw2kpc6xs3zb1zk7r414qoha2k Старалітва 0 74486 2334036 2334023 2022-08-22T13:28:17Z Kazimier Lachnovič 1079 стыль wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Старалітва (неадназначнасьць)}} '''Старалітва''', '''стараліцьвіны''' (''Staralitwa'', ''Stara Litwa'', ''Stara Litva'', ''starolitwin'') — назва пэўнай часткі [[ліцьвіны|ліцьвінаў]]-каталікоў, якая часта сустракаецца ў дакумэнтах [[Рымска-каталіцкі касьцёл у Беларусі|Касьцёлу]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ў XVI—XVIII стагодзьдзях. Як вынікае з гістарычных крыніцаў, гэтым найменьнем азначалі ліцьвінаў (у прыватнасьці, на [[Слонімскі павет|Слонімшчыне]], [[Лідзкі павет|Лідчыне]], [[Слуцкае княства|Случчыне]]{{Заўвага|У лічбе камісіі, якая ў 1732 годзе апытвала жыхароў мястэчак [[Капыль|Капылю]] і [[Пясочнае|Пясочнага]] [[Слуцкае княства|Слуцкага княства]] дзеля расьледаваньня скаргі на каталіцкага сьвятара з боку праваслаўных сьвятароў і жыхароў, аднаго зь сьведкаў — Якава Кісяля — азначылі як «стараліцьвіна» ({{мова-la|«Jakow Kisiel, starolitwin»|скарочана}})<ref>Архив Юго-Западной России. Ч. 1, т. 4. — Киев, 1871. [https://books.google.by/books?id=hz4OAAAAQAAJ&pg=RA1-PA441&dq=starolitwin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjPteO-y9X5AhXDtqQKHXodA5MQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&q=starolitwin&f=false С. 441].</ref>}}), якія трымаліся не каталіцкіх, а нейкіх сваіх старажытных абрадаў. Сьвяты і пасты яны абходзілі «''паводле рускага абраду''», не выконвалі вызначаных Касьцёлам правілаў, але трымаліся нейкіх «''уласных, успадкаваных ад дзядоў законаў''» — дзеля чаго каталіцкія ўлады не ўважалі іх за каталікоў<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 75.</ref>. Адзначаецца, што праз брак зьвестак гэтая зьява патрабуе далейшага дасьледаваньня<ref>Скварчэўскі Д. «Stara Litwa» як этнаканфесійная і сацыяльная група ў Вялікім Княстве Літоўскім у XVI—XVIII ст. // Сацыяльныя інстытуты ў Вялікім Княстве Літоўскім у ранні Новы час : матэрыялы міжнароднага навуковага круглага стала, Мінск, 2 снежня 2020 г. / БДУ, Гістарычны фак., Каф. гісторыі Беларусі старажытнага часу і сярэдніх вякоў; [пад рэд. А. Любага]. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2020. С. 51.</ref>. == Гісторыя == {{Асноўны артыкул|Ліцьвіны|Русіны (гістарычны этнонім)}} Справа кансысторскага суду 1721 году паведамляла пра прымусовы перавод ваўкавыскім лоўчым Казімерам Калусоўскім сялянаў-уніятаў сваіх вёсак [[Няцеч (Тарноўскі сельсавет)|Няцечы]], [[Старажымавічы|Старажымавічаў]] і [[Чаплічы (Лідзкі раён)|Чапліцы]] ([[Лідзкі павет]]) у рыма-каталіцтва. Падчас апытаньня ў судзе сялянаў аб іх былой веры шэсьць чалавек назвалі сваю веру «старалітва» (аднаго такога селяніна назвалі «стараліцьвін»)<ref>[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] Язычніцтва на землях Беларусі ў сярэднявеччы // Гістарычна-археалагічны зборнік. № 12, 1997. [https://books.google.by/books?id=1QghAQAAMAAJ&q=%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0&dq=%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjVqMCx6Nj5AhWq8rsIHQDGDCQQ6AF6BAgCEAI С. 83].</ref>. Менскі дасьледнік Алёхна Дайліда, які мяркуе, што назва [[Ліцьвіны|«ліцьвіны»]] ў першым пэрыядзе [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] (да [[Крэўская унія|Крэўскай уніі]]) была назвай мясцовай эвангелісцкай канфэсійнай супольнасьці і ўласна «Літоўскім» Вялікае Княства ад самага яго стварэньня назвалі менавіта з такім канфэсійным сэнсам, зазначае: «''такім парадкам, відаць, што адметны канфэсійны сэнс назвы „ліцьвін“ працягваў існаваць яшчэ ў першай палове XVIII стагодзьдзя''»<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 75—76.</ref>. На зьяву «старалітвы» ў касьцёле Вялікага Княства Літоўскага яшчэ ў 1869 годзе зьвяртаў увагу [[Ігнат Казлоўскі]]: «''Пад назваю „старалітвы“ разумелі тады ня штосьці іншае, як звычаі рыма-каталікоў, ліцьвінаў, заснаваныя на [[Русь|рускіх]] пачатках''»<ref>Козловский И. [http://books.google.ru/books?id=1pIZAAAAYAAJ&pg=RA5-PA51&dq=%D0%96%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8+%22%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%B8%D0%BB%D0%BE+%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%8B%22&hl=ru&ei=AWrgTpPRA8qt8gP3_PjMBA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDMQ6AEwAA#v=onepage&q=%D0%96%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%20%22%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%B8%D0%BB%D0%BE%20%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%8B%22&f=false Судьбы русского языка в Литве и на Жмуди] // Вестн. Зап. России. Т. IV, кн. 11, 1869. С. 50.</ref>. Пад «рускімі» дасьледнік разумеў агульна-ўсходнеславянскія пачаткі, улучна з мовай, культурнымі рысамі ды іншым. Таксама Ігнат Казлоўскі пісаў: «''Ад таго ж збору ''[Віленскага рыма-каталіцкага збору 1685 году]'' мы даведваемся, што спрадвеку і ў канцы XVII стагодзьдзя ў [[ВКЛ|Літве]] рымска-каталіцкія духоўныя насілі бараду, ня стрыглі валасоў у сябе на галаве, як гэта да нашага часу робяць [[праваслаўе|праваслаўныя]] сьвятары, і насілі футравыя чапкі рускіх баяраў. Вядома, нарэшце, што спрадвеку і да першага падзелу [[Рэч Паспалітая|Польшчы]] ў 1772 годзе, галоўнымі заступнікамі [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў літоўскіх]] лічыліся ў мясцовых рыма-каталікоў [[сьвяты Юры]], а перадусім [[Мікола Цудатворца|сьвяты Мікалай, Мірлікійскі цудатворца]], ён жа заступнік [[Расея|Расеі]]; [[Княжыч Казімер|Казімер]] жа паднясёны на сьвятога заступніка Літвы ўпершыню ў 1604 годзе. З гэтага ясна відаць, што спрадвеку і да XVIII стагодзьдзя, нават і на [[Жамойць|Жамойці]], у асяродзьдзі рыма-каталікоў панавалі ня іншыя, як рускія пачаткі, то бо „старалітва“''»<ref>Козловский И. Судьбы русского языка в Литве и на Жмуди // Вестн. Зап. России. Т. IV, кн. 11, 1869. С. 51.</ref>. У складзенай у 1721 годзе інструкцыі аб забароне пераходу русінаў з грэцкага абраду ў лацінскі паведамлялася, што «''старажытных ліцьвінаў, якія у народнай мове называюцца „Старая Літва“''» ({{мова-la|«Antiqui Lithvani vulgo dicta Stara Litwa»|скарочана}}), трэба змушаць да захаваньня аднаго абраду, бо тыя зьмешваюць лацінскі і грэцкі абрады (а менавіта — не прытрымліваюцца [[Грыгарыянскі каляндар|Грыгарыянскага календару]])<ref>Harasiewicz M. Annales ecclesiae Ruthenae. — Leopoli, 1862. [https://books.google.by/books?id=Q8nm0MoNFYoC&pg=PA384&dq=staralitwa&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjlqL_1q9b5AhWFIMUKHXAtD_8Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=stara%20litwa&f=false P. 384].</ref>. У 1726 годзе сынод Луцкага і Берасьцейскага біскупства пастанавіў: «''паколькі ў некаторых парафіях, а менавіта ў [[Камянец]]кім дэканаце, многія зь ліцьвінаў, або старалітвы ''<nowiki>[</nowiki>{{мова-la|«alias Stara Litwa»|скарочана}}<nowiki>]</nowiki>'', верна захоўваць і трымаюцца рымскага абраду і паводле яго сьвятыя сакрамэнты ў касьцёлах прымаюць, але сьвяты адзначаюць разам з русінамі: таму плябаны маюць пільна на тое зьвяртаць увагу і такой мяшанкі абрадаў не дапушчаць''»<ref>Constitutiones synodales diaecesis Luceoriensis & Brestensis. — Varsaviae, 1726. [https://books.google.by/books?id=hHenKM_DOXcC&pg=PP18&dq=%22stara+litwa%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjurujMrdb5AhUkMuwKHTrxBWk4KBDoAXoECAsQAg#v=onepage&q=%22stara%20litwa%22&f=false P. C1].</ref><ref>Historya Kościoła polskiego: Przez x. Melchiora Bulińskiego. T. 3. — Kraków, 1874. [https://books.google.by/books?id=Z9FgAAAAcAAJ&pg=PA266&dq=%22stara+litwa%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjurujMrdb5AhUkMuwKHTrxBWk4KBDoAXoECAgQAg#v=onepage&q=%22stara%20litwa%22&f=false S. 266].</ref>. Таксама ў кнізе езуіта {{Артыкул у іншым разьдзеле|Марцін Кужанецкі|Марціна Кужанецкага|pl|Marcin Kurzeniecki}} ([[Вільня]], 1752 год) зазначалася, што «''Старая Літва, якая сьвятую імшу і камунію рымскія захоўвае, а сьвяты і пасты ўніяцкія, мусіць урэшце аднаго абраду пільнаваць…''»<ref>Kurzeniecki M. Rozmowy kapelana albo Teologa Nadwornego z Oyczystym Panem Chrześćiańskim. — Wilna, 1752. [https://books.google.by/books?id=3WpiAAAAcAAJ&pg=PA267&dq=%22stara+litwa%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj-lffurdb5AhUDC-wKHYLmBV44MhDoAXoECAgQAg#v=onepage&q=%22stara%20litwa%22&f=false S. 267].</ref>. Хоць крыніцы беспасярэдне зьвязваюць старалітву з [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]] — «''старажытныя ліцьвіны, г. зн. русіны''» ({{мова-la|«Antiqui lithuani, id est ruteni»|скарочана}}) ([[Сьвір (мястэчка)|Сьвір]], 1689 год)<ref>Alińauskas V. Baltų religijos ir mitologijos reliktai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikńtystėje (XIV—XVIII a.): Ńaltinių rinkinys. Sudarė ir parengė Vytautas Alińauskas. — Vilnius: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 2016. P. 50.</ref>, «''старыя русіны або старалітва''» ({{мова-la|«Rutheni Veteres, seu Stara Litwa»|скарочана}}) ([[Ваверка]], 1692 год)<ref>Alińauskas V. Baltų religijos ir mitologijos reliktai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikńtystėje (XIV—XVIII a.): Ńaltinių rinkinys. Sudarė ir parengė Vytautas Alińauskas. — Vilnius: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 2016. P. 264.</ref>, «''русіны, якія… называюцца старымі [[Яцьвягі|яцьвягамі]]{{Заўвага|Апублікаваныя ў 1861 годзе афіцыйныя зьвесткі губэрнскіх статыстычных камітэтаў, сабраныя ў канцы 1850-х гадоў з дапамогай мясцовага духавенства ўсіх канфэсіяў, засьведчылі традыцыйнае разуменьне пад «яцьвягамі» [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічных]] [[Беларусы|беларусаў]]: у [[Берасьцейскі павет (Гарадзенская губэрня)|Берасьцейскім павеце]] налічвалася 1616 яцьвягаў, у [[Бельскі павет (Гарадзенская губэрня)|Бельскім]] — 3741 яцьвягаў, у [[Ваўкавыскі павет (Гарадзенская губэрня)|Ваўкавыскім]] — 2854 яцьвягаў, а ў [[Кобрынскі павет (Гарадзенская губэрня)|Кобрынскім]], увогуле, 22&nbsp;725 яцьвягаў, што складала 28% ад усяго насельніцтва павету. Паводле веры ўсе гэтыя яцьвягі вызначаліся як праваслаўныя<ref name="Zapiski-1861-153">Записки Императорского русского географического общества. Кн. 3, 1861. [https://books.google.by/books?id=AgXe1pyCfzsC&pg=RA1-PA133&dq=%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%B8+%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%BE+%D0%B3%D0%B5%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%BE+%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0+%D1%8F%D1%82%D0%B2%D1%8F%D0%B3%D0%B8&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjgzIvBmdr5AhXGxqQKHUfiBCAQ6AF6BAgJEAI#v=snippet&q=%D1%8F%D1%82%D0%B2%D1%8F%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D1%8A&f=false С. 153].</ref>}} або іншым імем — па-народнаму „Старая Літва“''» ([[Чарнаўчыцы]], 1721 год)<ref>[https://svajksta.by/archives/19252 «Старалітва» ад Берасця да Смургоняў], Svajksta, 15 сакавіка 2017 г.</ref> — летувіскія дасьледнікі і тыя, хто іх цытуе<ref>Скварчэўскі Д. «Stara Litwa» як этнаканфесійная і сацыяльная група ў Вялікім Княстве Літоўскім у XVI—XVIII ст. // Сацыяльныя інстытуты ў Вялікім Княстве Літоўскім у ранні Новы час : матэрыялы міжнароднага навуковага круглага стала, Мінск, 2 снежня 2020 г. / БДУ, Гістарычны фак., Каф. гісторыі Беларусі старажытнага часу і сярэдніх вякоў; [пад рэд. А. Любага]. — {{Менск (Мінск)}}: БДУ, 2020. С. 46—52.</ref>, сьцьвярджаюць пра [[Балтыйскія мовы|балтыйскую]] і [[Паганства|паганскую]] існасьць старалітвы{{Заўвага|Як адзін з довадаў летувіскія аўтары прыводзяць сьведчаньне з 1689 году, што стараліцьвіны ў [[Сьвір (мястэчка)|Сьвіры]] ў ноч [[Божае Нараджэньне|Раства]] сьпявалі песьню, у якой згадваецца слова ''Lado'', якое гэтыя аўтары зьвязваюць з «''богам старога летувіскага паганства''»<ref>Alińauskas V. Baltų religijos ir mitologijos reliktai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikńtystėje (XIV—XVIII a.): Ńaltinių rinkinys. Sudarė ir parengė Vytautas Alińauskas. — Vilnius: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 2016. P. 261.</ref>. Тым часам Алёхна Дайліда зьвяртае ўвагу на тое, што вокліч «''лада, лада''» (вядомы зь літоўскіх летапісаў як традыцыйнае вітаньне ліцьвінаў) ёсьць прывітальным сьпевам, вядомым у розных славянскіх народаў і зьнітаваным з абрадамі запрашэньня<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 30—31.</ref>}}. Адпаведныя аўтары ў сваіх публікацыях разглядалі згадкі пра старалітву ў наступных парафіях: [[Вялікая Бераставіца|Бераставіцкай]] (4 красавіка 1645 году){{Заўвага|«''Агарнуць асаблівай пастырскай апекай простых людзей, якія завуцца “Старая Літва” і пры дапамозе сьвецкіх уладаў прымусіць іх стала наведваць касьцёл''» ({{мова-la|«Rudium Staralitwa dictorum praecipuam curam habeat, et brachio seculari invocato eosdem ad eccl[esi]am suam frequentare compellat»|скарочана}})}}, [[Вялікія Шылавічы|Шыдлавецкай]] (6 красавіка 1645 году){{Заўвага|«''…схіліць на працягу трох месяцаў, наведваючы просты люд з мэтай катэхізацыі, калі сам з прычыны пажылога веку ня ў стане пераканаць простых сялянаў, званых „Старой Літвой“, прыняць новы каляндар, увядзеньню якога яны супраціўляюцца, то выкарыстай дапамогу сьвецкіх уладаў''» ({{мова-la|«…emat intra tres menses in pagos et ad rudes catehisandos venitat(?) operarios si ipse per se propter aetatem ingravescentem excurrere non valet simplices Rusticos Staralitwa dictos ad nouum calendarium tenendum inducat in nolentes quantum fieri potest brahio seculari»|скарочана}})}}, [[Поразаў]]скай (8 ліпеня 1645 году){{Заўвага|«''Падчас гэтай візытацыі не даем новага рэфармацыйнага дэкрэту, дастаткова, каб вялебны пан плябан выканаў папярэдні. Адзінае мае паклапаціцца, каб сяляне, званыя „Старая Літва“ былі ахопленыя пастырскай апекай і карпатліва прыведзеныя да прыняцьця новага календару''» ({{мова-la|«Decreta reformationis nova non datur in hac visitatione g[e]n[er]ali R[evere]ndo D[omi]no Parocho sufficet si primis satisfecerit. Unicum iniungitur ut Rusticorum Stara litua dictorum fidelem curam habeat, et eosdem ad nouum calendarium venien:(?) pro posse suo inducat»|скарочана}})}}, [[Ельня (Лідзкі раён)|Ельненскай]] (1668{{Заўвага|«''Паспаліты люд іншы, усе рускай рэлігіі, альбо Яцьвягі Старая Літва, хоць гэтых меней, каторыя сьвяты і пасты захоўваюць паводле рускага абраду, многія, аднак, зь іх і здаровыя, і хворыя споведзь і камунію ў рымскім абрадзе адпраўляюць''» ({{мова-pl|«Pospolity lud inny, wszytek religiey Ruskiey, albo Jacwiez Stara Litwa lubo onych mniey, ktorzy swięta, posty zachowuią podług obrzędu Ruskiego, wiele iednak z nich y zdrowi y chorzy spowiedz, y communionem ritu Romano odprawuią»|скарочана}})}} і паміж 1670 і 1675 гадамі{{Заўвага|«''…сярод іх ёсьць невялікая група, якая завецца Новай Яцьвезьзю, або Старой Літвой, яны трымаюцца ня вызначаных касьцёлам правілаў, але нейкіх уласных, успадкаваных ад бацькоў і дзядоў, законаў, зь якімі ні ў якім разе не жадаюць разьвітвацца''» ({{мова-la|«…ex parte non pauci sunt ktory się nowa Jacwieź albo Stara Litwa vocantes non iuxta institutionem ab Eccl[esi]a sibi traditam ale iakiemuś moribus paternis et avitis od ktorych się oderwac zadną miarą niedaią»|скарочана}})}}), [[Косаў]]скай (8 студзеня 1669 году){{Заўвага|«''парафіяне часткова грэцкага абраду, часткова — лацінскага, а некаторыя сяляне завуцца „Старая Літва“''» ({{мова-la|«Parochianos partim Graecos, partim Latinos aliquos etiam plebeios habet Stara Litwa»|скарочана}})}}, [[Жыжмары|Жыжмарскай]] (1669 год){{Заўвага|{{мова-la|«…conversio colonorum, Stara Litva dictorum, praesertim in bonis m[agnifici] d[omini] Oginski, sit menti et cordi apud r[everendus] d[ominus] parochus»|скарочана}}}}<ref>Kamuntavičienė V. Jotvingiai «Senoji Lietuva» ir jų tikėjimas. XVII a. // Terra Jatwezenorum. Nr. 5, 2013. P. 68.</ref>, [[Альшэва (Берасьцейская вобласьць)|Альшэўскай]] (10 студзеня 1669 году){{Заўвага|«''Парафіяне розныя — шляхцічы пераважна каталікі, астатнія — грэцкага абраду, а некаторыя „Старой Літвой“ завуцца''» ({{мова-la|«Parochiani permixti nobiles quamplurimi catholici caeteri vero ritus graeci, alij vero Stara Litwa vocantur»|скарочана}})}}, [[Сьвір (мястэчка)|Сьвірскай]] (1689 год), [[Ваверка|Ваверскай]] (12 чэрвеня 1692 году), [[Новы Двор (Сьвіслацкі раён)|Навадворскай]] (13 ліпеня 1692 году), [[Жодзішкі|Жодзішкаўскай]] (сакавік 1701 году), [[Чарнаўчыцы|Чарнаўчыцкай]] (1721 год), [[Камень (Валожынскі раён)|Каменскай]] (24 сакавіка 1743 году), [[Равяцічы (Берасьцейская вобласьць)|Равяціцкай]] (1746 год){{Заўвага|{{мова-pl|«…a zastawszy w wsiach poddanych ledwie tylo imie ścianskie na sobie mających, y część niemałą ludzi wiarę starey Litwy od cerkwi Bożey w unii ś. z wiarą rzymską będącey zakazaną y potempioną trzycymaiących…»|скарочана}}<ref>Акты Виленской археографической комиссии. Т. 3. Акты Брестского городского суда XVI—XVIII вв. — Вильна, 1870. [https://books.google.by/books?id=MXRgAAAAcAAJ&pg=PA202&dq=%22starey+Litwy%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjSto2a8dj5AhVLr6QKHfZdDD4Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&q=%22starey%20Litwy%22&f=false С. 202].</ref>}}. == Старалітоўцы == {{Асноўны артыкул|Летувізацыя}} Замацаваньне ў другой палове XIX ст. у афіцыйнай расейскай навуцы, ідэалёгіі і прэсе тэрміна «літоўцы» («ліцьвіны») выняткова за [[Жамойць|жамойцкім]] насельніцтвам{{Заўвага|Хоць яшчэ ў 1860-я гады, як прызнае сучасны летувіскі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Дарыюс Сталюнас||lt|Darius Staliūnas}}<ref name="Stalunas-2005">Сталюнас Д. Идентификация, язык и алфавит литовцев в российской национальной политике 1860-х годов // Ab imperio. № 2, 2005. С. 225—254.</ref> «''…больш звыклымі для расейскай бюракратыі заставаліся іншыя [замест „літоўцаў“] паняцьці — „самагіцкае племя“, „жамойць“ або „жмудзіны“, „жамойцкі народ“, а мова — „жамоцкая“ або „самагіцкая“''» ({{мова-ru|«Хотя собственно термин „литовцы“ употреблялся довольно часто, более привычными для российской бюрократии оставались другие понятия — „самогитское племя“, „жмудь“ или „жмудины“, „жмудский народ“, а язык — „жмудский“ или „самогитский“»|скарочана}})}} прывяло да таго, што шляхта колішняга Вялікага Княства Літоўскага дзеля вонкавых дачыненьняў з расейскімі ўладамі пачала часьцей карыстацца тэрмінам «палякі», які ад пачатку быў палітонімам і зьвязваўся з ідэяй адраджэньня «Польшчы» — былой [[Канфэдэрацыя|канфэдэрацыйнай]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]<ref>[[Аляксандар Смалянчук|Смалянчук А.]] Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 — люты 1917 г. — СПб., 2004. С. 115—124.</ref>, хоць у прыватных зносінах паміж сабой і з уласна [[палякі|этнічнымі палякамі]] («караняжамі») выкарыстоўвала паралельна і тэрмін [[Ліцьвіны|«ліцьвіны» («літоўцы»)]], а балтамоўнае насельніцтва працягвала традыцыйна называць «[[Жамойты|жамойтамі]]»{{Заўвага|Напрыклад, гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўстах Іваноўскі||pl|Eustachy Iwanowski}} ў 1861 годзе пісаў, што [[ліцьвіны]] ўжываюць наступныя назвы да жамойтаў: ''[[Жмогусы|Zmogosy]], Zmujdziaki, Żmudź, Żmudzin''<ref>Iwanowski E. (Eu…… Heleniusz) Wspomnienia narodowe. — Paryż, 1861. [https://books.google.by/books?id=KNYRAAAAYAAJ&pg=PA491&dq=Zmogosy,+Zmujdziaki,+%C5%BBmud%C5%BA,+%C5%BBmudzin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjv8obs1Y70AhW_Q_EDHUkUAAcQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=Zmogosy%2C%20Zmujdziaki%2C%20%C5%BBmud%C5%BA%2C%20%C5%BBmudzin&f=false S. 491].</ref>. Таксама францускі географ і гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Элізэ Рэклю||en|Élisée Reclus}} ў 5-м томе сваёй працы «Зямля і людзі» (1881 год) засьведчыў, што ў той час у Польшчы і Расеі ліцьвінамі ўсё яшчэ традыцыйна называлі [[беларусы|беларусаў]], тады як летувісаў — жамойтамі<ref>Reclus E. The universal geography: earth and its inhabitants. Vol. 5. — London, 1881. P. 256.</ref>: «''…нават цяпер яшчэ ў Польшчы, як і ў Расеі, „ліцьвінамі“ звычайна называюць беларускіх славянаў былой палітычнай Літвы, тады як літоўцам ва ўласным сэнсе даюць назву „жамойтаў“ альбо „жмудзінаў“''» («''…даже теперь еще в Польше, как и в России, „литвинами“ обыкновенно называют белорусских славян бывшей политической Литвы, тогда как литовцам в собственном смысле дают название „жмудов“ или „жмудинов“''»)<ref>Реклю Э. Земля и люди. Т. 5, вып. 2. — СПб., 1883. [https://books.google.by/books?id=bVQNAQAAMAAJ&pg=PA124&dq=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%8A+%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjJ8eDcjNz0AhX0QvEDHZlqDAsQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%8A%20%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8A&f=false С. 124].</ref>}}. Непрыняцьце новага значэньня тэрміна «літоўцы» прывяло да ўзьнікненьня ў канцы XIX — пачатку XX ст. і пэўнага пашырэньня сярод літоўскай шляхты (асабліва ў этнакантактавай зоне — у [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]], памежнай з асноўным масівам балтамоўнага насельніцтва — [[Ковенская губэрня|Ковенскай губэрняй]]) тэрміна «младалітоўцы» дзеля пазначэньня балтамоўнага насельніцтва, а дзеля ўласнага самавызначэньня — тэрмінаў «старалітоўцы» («стараліцьвіны»), «гістарычныя літоўцы» («гістарычныя ліцьвіны»), «міцкевічоўцы» (у знак салідарнасьці з тым значэньнем паняцьця «ліцьвіны», якое выкарыстоўваў [[Адам Міцкевіч]] у сваім творы «[[Пан Тадэвуш]]»){{Заўвага|У 1906 годзе ў газэце «[[Kurier Litewski]]» ([[:Файл:Starolitwin - Kuryer Litewski 1906 nr 146 s 1.jpg|№ 146, С. 1]]) зьявіўся артыкул «Мы і літоўцы» ({{мова-pl|My i litwini|скарочана}}), падпісаны крыптонімам «Старалітовец» ({{мова-pl|Starolitwin|скарочана}}), у якім аўтар спрабаваў папулярызаваць тэрмін «старалітоўцы» і прапаноўваў стварыць «Cтаралітоўскую партыю», якая б выяўляла інтарэсы карэннай літоўскай шляхты; тым часам летувіскую інтэлігенцыю (паводле аўтара — у большасьці псэўдаінтэлегінцыю), якая з падачы і пры падтрымцы расейскіх уладаў спрабавала манапалізаваць права на назву «літоўцы» ({{мова-pl|«Szowinizm ten jest owocem szkoły rosyjskiej, której wychowańcami są młodolitwini, mówiący nieraz lepiej po rosyjsku, niż po litewsku»|скарочана}}) прапаноўваў называць «младалітоўцамі» ({{мова-pl|młodolitwini|скарочана}}). Сярод іншага, тэрміналёгію «стараліцоўцаў» і «младалітоўцаў» у 1934 годзе выкарыстоўваў былы прэм’ер-міністар [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] [[Раман Скірмунт]] у сваім артыкуле-нэкралёгу «Панны з Муру» пра [[Канстанцыя Скірмунт|Канстанцыю Скірмунт]] і Юзэфу Куржанеўскую, дзе адзначаў, што захапленьне Канстанцыяй Скірмунт «літваманіяй» не ўлічвала тое, што младалітоўцы звузілі паняцьце [[Літва старажытная|Літвы]] да свайго этнаграфічнага Ковенскага арэалу<ref>Skirmuntt R. [[:Файл:Slowo - 1934, nr 127 Roman Skirmunt - Panie z muru - p 3.jpg|Panie z Muru (III)]] // Słowo. Nr. 127, 1934. S. 3.</ref>}}<ref name="Buchowski-2006-26">Buchowski K. [http://pbc.biaman.pl/Content/2045/litwomani_i_polonizatorzy.pdf Litwomani i polonizatorzy : mity, wzajemne postrzeganie i stereotypy w stosunkach polsko-litewskich w pierwszej połowie XX wieku]. — Białystok, 2006. S. 26.</ref><ref>История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 15.</ref>. == Глядзіце таксама == * [[Літоўская мітраполія]] * [[Ліцьвякі (гістарычны этнонім)]] == Заўвагі == {{Заўвагі|2}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)}} [[Катэгорыя:Вялікае Княства Літоўскае]] [[Катэгорыя:Каталіцтва]] arm7fngg5n2phspbb2m1pxiodb7suf8 Лі Чон-Ён 0 89272 2334151 2318301 2022-08-22T22:42:40Z Dymitr 10914 /* Вонкавыя спасылкі */ [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]] wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |Імя = Лі Чон-Ён |клюб = [[Ульсан Хёндэ]] |нумар = 72 |гады = 2004—2009<br/>2009—2015<br/>2015—2018<br/>2018—2020<br/>2020— |клюбы = [[Сэул (футбольны клюб)|Сэул]]<br/>[[Болтан Ўандэрэрз]]<br/>[[Крыстал Пэлас Лёндан|Крыстал Пэлас]]<br/>[[Бохум (футбольны клюб)|Бохум]]<br/>[[Ульсан Хёндэ]] |гульні(галы) = 54 (11)<br/>176 (17)<br/>38 (1)<br/>35 (1)<br/>58 (7) |нац гады = 2008— |нац зборная = {{Футбол Рэспубліка Карэя|няма}} |нац гульні(галы) = 89 (9) |абнаўленьне(клюб) = 28 траўня 2022 |абнаўленьне(зборная) = 26 сакавіка 2019 }} '''Лі Чон-Ён''' ({{мова-ko|이청용}}; нарадзіўся 2 ліпеня 1988 году, [[Сэул]], [[Рэспубліка Карэя]]) — [[Рэспубліка Карэя|паўднёвакарэйскі]] футбаліст, паўабаронца клюбу «[[Ульсан Хёндэ]]» і [[Зборная Рэспублікі Карэя па футболе|нацыянальнай зборнай Рэспублікі Карэі]]. Ягонае імя перакладаецца як «сіні цмок» і мае кітайскае паходжаньне. У студзені 2009 году газэта ''[[The Times]]'' уключыла футбаліста ў сьпіс 50 будучых зорак футболу. == Дасягненьні == '''«Сэул»''': * Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Рэспублікі Карэі|Кубка карэйскае лігі]]: 2006 '''«Ульсан Хёндэ»''': * Перамржца [[Ліга чэмпіёнаў АФК|Лігі чэмпіёнаў АФК]]: 2020 == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.bwfc.co.uk/page/ProfilesDetail/0,,1004~48368,00.html Профіль на афіцыйным сайце «Болтан Ўандэрэрз»] {{Навігацыйная група |назоў = Лі Чон-Ён у складзе [[Зборная Рэспублікі Карэя па футболе|зборнай Рэспублікі Карэя]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак Азіі па футболе|Кубках Азіі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Рэспубліка Карэя}}; |Рэспубліка Карэя на ЧС-2014 |Рэспубліка Карэя на АФК КА-2015 |Рэспубліка Карэя на АФК КА-2019 }} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Лі, Чон-Ён}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Сэуле]] [[Катэгорыя:Паўднёвакарэйскія футбалісты]] [[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Рэспублікі Карэя]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Сэул»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Болтан Ўандэрэрз»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Крыстал Пэлас» Лёндан]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Бохум»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Ўльсан Хёндэ»]] 6bszop107o9xb8v2nokb7ylidwq5lhm Вікіпэдыя:Праект:Дзяржаўныя інстытуцыі Беларусі/Новыя артыкулы 4 89786 2334055 2330320 2022-08-22T14:49:10Z W 11741 +[[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях]] wikitext text/x-wiki <!--новыя зьнізу; сьпіс павінен складацца ня больш як з 10 артыкулаў--> {{Калёнкі|2}} * [[Гарадзкая пракуратура]] * [[Транспартная пракуратура]] * [[Статут СНД]] * [[Генадзь Дыско]] * [[Аляксей Стук]] * [[Максім Варонін]] * [[Сяргей Хмарук]] * [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году]] * [[Юры Селівёрстаў]] * [[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях]] {{Канец калёнкі}} gmoqvyxcvppmpcha8zij47s8gtlef6u Сьвятавольскі сельсавет 0 89892 2334230 2309342 2022-08-23T09:10:09Z Stary Jolup 145 абнаўленьне зьвестак wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Сьвятаво́льскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар савету — вёска [[Сьвятая Воля]]. Колькасьць жыхароў — 1434<ref name="Івацэвіцкі райвыканкам" />. Агульная колькасьць двароў — 695<ref name="Івацэвіцкі райвыканкам">[https://web.archive.org/web/20100528192800/http://ivacevichi.brest-region.by/content/art-651.html Івацэвіцкі райвыканкам: Сьвятавольскі сельсавет]{{ref-ru}}</ref>. == Гісторыя == 8 жніўня 1959 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Сьвятавольскі сельсавет скасаванага [[Целяханскі раён|Целяханскага раёну]]. 9 жніўня 2022 году у склад сельсавету ўключаны вёскі і землі скасаванага [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскага сельсавету]] - [[[Амяльная]], [[Глінная]], [[Гошча]], [[Каранная]], [[Коланск]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Сьвятавольскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Сьвятавольскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]] qmt5krkmqd21g6y28uzl4jhzqusjlku 2334231 2334230 2022-08-23T09:10:19Z Stary Jolup 145 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Сьвятаво́льскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар савету — вёска [[Сьвятая Воля]]. Колькасьць жыхароў — 1434<ref name="Івацэвіцкі райвыканкам" />. Агульная колькасьць двароў — 695<ref name="Івацэвіцкі райвыканкам">[https://web.archive.org/web/20100528192800/http://ivacevichi.brest-region.by/content/art-651.html Івацэвіцкі райвыканкам: Сьвятавольскі сельсавет]{{ref-ru}}</ref>. == Гісторыя == 8 жніўня 1959 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Сьвятавольскі сельсавет скасаванага [[Целяханскі раён|Целяханскага раёну]]. 9 жніўня 2022 году у склад сельсавету ўключаны вёскі і землі скасаванага [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскага сельсавету]] - [[Амяльная]], [[Глінная]], [[Гошча]], [[Каранная]], [[Коланск]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Сьвятавольскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Сьвятавольскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]] lltarzk5jxt9cviw0fnjtofie947sdr 2334246 2334231 2022-08-23T09:28:32Z Stary Jolup 145 /* Гісторыя */ абнаўленьне зьвестак wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Сьвятаво́льскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар савету — вёска [[Сьвятая Воля]]. Колькасьць жыхароў — 1434<ref name="Івацэвіцкі райвыканкам" />. Агульная колькасьць двароў — 695<ref name="Івацэвіцкі райвыканкам">[https://web.archive.org/web/20100528192800/http://ivacevichi.brest-region.by/content/art-651.html Івацэвіцкі райвыканкам: Сьвятавольскі сельсавет]{{ref-ru}}</ref>. == Гісторыя == 8 жніўня 1959 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Сьвятавольскі сельсавет скасаванага [[Целяханскі раён|Целяханскага раёну]]. 9 жніўня 2022 году у склад сельсавету ўключаны вёскі і землі скасаванага [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскага сельсавету]] - [[Амяльная]], [[Глінная]], [[Гошча]], [[Каранная]], [[Коланск]] і [[Аброўскі сельсавет|Аброўскага сельсавету]] - [[Аброва (Івацэвіцкі раён)|Аброва]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Сьвятавольскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Сьвятавольскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]] 5lby77775eqkgnvfxtvssqsik5hirxr Шаблён:Сьвятавольскі сельсавет 10 89895 2334232 1929547 2022-08-23T09:11:25Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца/Сельсавет |1 = {{{1|}}} |назва_шаблёну = Сьвятавольскі сельсавет |назва = [[Сьвятавольскі сельсавет]] |цэнтар_савету = '''[[Сьвятая Воля]]''' |вёскі = * [[Амяльная]] * [[Вялікая Гаць]] * [[Глінная]] * [[Гошча]] * [[Доўгая (Берасьцейская вобласьць)|Доўгая]] * [[Каранная]] * [[Коланск]] * [[Турная (Івацэвіцкі раён)|Турная]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Сельсаветы Беларусі]]</noinclude> dsbi9pd6pd79oqwe47zxn9pel5hjj6r 2334245 2334232 2022-08-23T09:27:24Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца/Сельсавет |1 = {{{1|}}} |назва_шаблёну = Сьвятавольскі сельсавет |назва = [[Сьвятавольскі сельсавет]] |цэнтар_савету = '''[[Сьвятая Воля]]''' |вёскі = * [[Аброва (Івацэвіцкі раён)|Аброва]] * [[Амяльная]] * [[Вялікая Гаць]] * [[Глінная]] * [[Гошча]] * [[Доўгая (Берасьцейская вобласьць)|Доўгая]] * [[Каранная]] * [[Коланск]] * [[Турная (Івацэвіцкі раён)|Турная]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Сельсаветы Беларусі]]</noinclude> tn7w47oqhd4edlnxypbr54fn29x04vj Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы/Сьпіс істотных артыкулаў паводле памеру 4 91685 2334225 2333347 2022-08-23T08:36:30Z DymitrBot 56484 робат: абнаўленьне зьвестак wikitext text/x-wiki <noinclude>{{/Уступ|23.08.2022 08:36 UTC|38.42|38.51|+0.09 }}</noinclude> # [[Мастацкая выдумка]] (<span style="color: #909090;">0 сымб. → </span>0 сымб.) # [[Плаваньне]] (<span style="color: #909090;">570 сымб. → </span>798 сымб.) # [[Гандаль]] (<span style="color: #909090;">1673 сымб. → </span>2342 сымб.) # [[Кругазварот вады]] (<span style="color: #909090;">1777 сымб. → </span>2488 сымб.) # [[Ліпіды]] (<span style="color: #909090;">2506 сымб. → </span>3508 сымб.) # [[Плязма]] (<span style="color: #909090;">2516 сымб. → </span>3522 сымб.) # [[Вадкасьць]] (<span style="color: #909090;">2544 сымб. → </span>3562 сымб.) # [[Політэізм]] (<span style="color: #909090;">2563 сымб. → </span>3588 сымб.) # [[Дыялектыка]] (<span style="color: #909090;">2564 сымб. → </span>3590 сымб.) # [[Дыхальная сыстэма]] (<span style="color: #909090;">2569 сымб. → </span>3597 сымб.) # [[Электрычны ток]] (<span style="color: #909090;">2579 сымб. → </span>3611 сымб.) # [[Жыцьцё]] (<span style="color: #909090;">2584 сымб. → </span>3618 сымб.) # [[Пераклад]] (<span style="color: #909090;">2588 сымб. → </span>3623 сымб.) # [[Любоў]] (<span style="color: #909090;">2591 сымб. → </span>3627 сымб.) # [[Гармоны]] (<span style="color: #909090;">2601 сымб. → </span>3641 сымб.) # [[Кансэрватызм]] (<span style="color: #909090;">2613 сымб. → </span>3658 сымб.) # [[Прамысловая вытворчасьць]] (<span style="color: #909090;">2614 сымб. → </span>3660 сымб.) # [[Рухавік унутранага згараньня]] (<span style="color: #909090;">2617 сымб. → </span>3664 сымб.) # [[Вецер]] (<span style="color: #909090;">2622 сымб. → </span>3671 сымб.) # [[Соль]] (<span style="color: #909090;">2633 сымб. → </span>3686 сымб.) # [[Хуткасьць сьвятла]] (<span style="color: #909090;">2646 сымб. → </span>3704 сымб.) # [[Вугляводы]] (<span style="color: #909090;">2651 сымб. → </span>3711 сымб.) # [[Застуда]] (<span style="color: #909090;">2661 сымб. → </span>3725 сымб.) # [[Хвароба]] (<span style="color: #909090;">2661 сымб. → </span>3725 сымб.) # [[Хуткасьць]] (<span style="color: #909090;">2675 сымб. → </span>3745 сымб.) # [[Клімат]] (<span style="color: #909090;">2680 сымб. → </span>3752 сымб.) # [[Адзеньне]] (<span style="color: #909090;">2684 сымб. → </span>3758 сымб.) # [[Веды]] (<span style="color: #909090;">2687 сымб. → </span>3762 сымб.) # [[Сьпірт]] (<span style="color: #909090;">2690 сымб. → </span>3766 сымб.) # [[Сусьвет]] (<span style="color: #909090;">2700 сымб. → </span>3780 сымб.) # [[Азартная гульня]] (<span style="color: #909090;">2715 сымб. → </span>3801 сымб.) # [[Дрэва]] (<span style="color: #909090;">2728 сымб. → </span>3819 сымб.) # [[Каліграфія]] (<span style="color: #909090;">2731 сымб. → </span>3823 сымб.) # [[Фільм]] (<span style="color: #909090;">2742 сымб. → </span>3839 сымб.) # [[Тэатар]] (<span style="color: #909090;">2749 сымб. → </span>3849 сымб.) # [[Сэрца]] (<span style="color: #909090;">2759 сымб. → </span>3863 сымб.) # [[Слабое ўзаемадзеяньне]] (<span style="color: #909090;">2760 сымб. → </span>3864 сымб.) # [[Гук]] (<span style="color: #909090;">2761 сымб. → </span>3865 сымб.) # [[Страўнікава-кішачны тракт]] (<span style="color: #909090;">2762 сымб. → </span>3867 сымб.) # [[Сок]] (<span style="color: #909090;">2775 сымб. → </span>3885 сымб.) # [[Мір]] (<span style="color: #909090;">2801 сымб. → </span>3921 сымб.) # [[Электроніка]] (<span style="color: #909090;">2806 сымб. → </span>3928 сымб.) # [[Літар]] (<span style="color: #909090;">2808 сымб. → </span>3931 сымб.) # [[Піраміда (архітэктура)]] (<span style="color: #909090;">2814 сымб. → </span>3940 сымб.) # [[Кут]] (<span style="color: #909090;">2815 сымб. → </span>3941 сымб.) # [[Сьвятло]] (<span style="color: #909090;">2820 сымб. → </span>3948 сымб.) # [[Гіндустані]] (<span style="color: #909090;">2822 сымб. → </span>3951 сымб.) # [[Горная парода]] (<span style="color: #909090;">2824 сымб. → </span>3954 сымб.) # [[Фотасынтэз]] (<span style="color: #909090;">2826 сымб. → </span>3956 сымб.) # [[Граматыка]] (<span style="color: #909090;">2865 сымб. → </span>4011 сымб.) # [[Кампутар]] (<span style="color: #909090;">2865 сымб. → </span>4011 сымб.) # [[Стаматалёгія]] (<span style="color: #909090;">2882 сымб. → </span>4035 сымб.) # [[Свабода волі]] (<span style="color: #909090;">2890 сымб. → </span>4046 сымб.) # [[Конь свойскі]] (<span style="color: #909090;">2895 сымб. → </span>4053 сымб.) # [[Землятрус]] (<span style="color: #909090;">2901 сымб. → </span>4061 сымб.) # [[Ежа]] (<span style="color: #909090;">2912 сымб. → </span>4077 сымб.) # [[Электрычнасьць]] (<span style="color: #909090;">2917 сымб. → </span>4084 сымб.) # [[Вірус]] (<span style="color: #909090;">2923 сымб. → </span>4092 сымб.) # [[Тэрарызм]] (<span style="color: #909090;">2926 сымб. → </span>4096 сымб.) # [[Сіла (фізычная велічыня)]] (<span style="color: #909090;">2944 сымб. → </span>4122 сымб.) # [[Магабгарата]] (<span style="color: #909090;">2947 сымб. → </span>4126 сымб.) # [[Комікс]] (<span style="color: #909090;">2950 сымб. → </span>4130 сымб.) # [[Робат]] (<span style="color: #909090;">2955 сымб. → </span>4137 сымб.) # [[Інфрачырвонае выпраменьваньне]] (<span style="color: #909090;">2956 сымб. → </span>4138 сымб.) # [[Пандэмія]] (<span style="color: #909090;">2957 сымб. → </span>4140 сымб.) # [[Цэнтральны працэсар]] (<span style="color: #909090;">2968 сымб. → </span>4155 сымб.) # [[Сыма Цянь]] (<span style="color: #909090;">2973 сымб. → </span>4162 сымб.) # [[Опэра]] (<span style="color: #909090;">2973 сымб. → </span>4162 сымб.) # [[Арабскі альфабэт]] (<span style="color: #909090;">2985 сымб. → </span>4179 сымб.) # [[Фанэма]] (<span style="color: #909090;">3031 сымб. → </span>4243 сымб.) # [[Электронная пошта]] (<span style="color: #909090;">3031 сымб. → </span>4243 сымб.) # [[Мова праграмаваньня]] (<span style="color: #909090;">3032 сымб. → </span>4245 сымб.) # [[Плуг]] (<span style="color: #909090;">3040 сымб. → </span>4256 сымб.) # [[Печань]] (<span style="color: #909090;">3049 сымб. → </span>4269 сымб.) # [[Тадж Магал]] (<span style="color: #909090;">3053 сымб. → </span>4274 сымб.) # [[Скалістыя горы]] (<span style="color: #909090;">3058 сымб. → </span>4281 сымб.) # [[Электронная музыка]] (<span style="color: #909090;">3064 сымб. → </span>4290 сымб.) # [[Камэта]] (<span style="color: #909090;">3068 сымб. → </span>4295 сымб.) # [[Танганьіка]] (<span style="color: #909090;">3082 сымб. → </span>4315 сымб.) # [[Ібн Хальдун]] (<span style="color: #909090;">3086 сымб. → </span>4320 сымб.) # [[Прапаганда]] (<span style="color: #909090;">3098 сымб. → </span>4337 сымб.) # [[Статыстыка]] (<span style="color: #909090;">3103 сымб. → </span>4344 сымб.) # [[Гісторыя]] (<span style="color: #909090;">3105 сымб. → </span>4347 сымб.) # [[Ідэалёгія]] (<span style="color: #909090;">3107 сымб. → </span>4350 сымб.) # [[Інфармацыя]] (<span style="color: #909090;">3119 сымб. → </span>4367 сымб.) # [[Энэргія]] (<span style="color: #909090;">3121 сымб. → </span>4369 сымб.) # [[Індыйскі акіян]] (<span style="color: #909090;">3123 сымб. → </span>4372 сымб.) # [[Малекула]] (<span style="color: #909090;">3125 сымб. → </span>4375 сымб.) # [[Джайнізм]] (<span style="color: #909090;">3128 сымб. → </span>4379 сымб.) # [[Мэдыцына]] (<span style="color: #909090;">3130 сымб. → </span>4382 сымб.) # [[Крыкет]] (<span style="color: #909090;">3132 сымб. → </span>4385 сымб.) # [[Агульная тэорыя рэлятыўнасьці]] (<span style="color: #909090;">3143 сымб. → </span>4400 сымб.) # [[Тэктоніка пліт]] (<span style="color: #909090;">3144 сымб. → </span>4402 сымб.) # [[Паводка]] (<span style="color: #909090;">3156 сымб. → </span>4418 сымб.) # [[Баявыя мастацтвы]] (<span style="color: #909090;">3160 сымб. → </span>4424 сымб.) # [[Мовазнаўства]] (<span style="color: #909090;">3164 сымб. → </span>4430 сымб.) # [[Дзяленьне ядра]] (<span style="color: #909090;">3170 сымб. → </span>4438 сымб.) # [[Журналістыка]] (<span style="color: #909090;">3181 сымб. → </span>4453 сымб.) # [[Эпоха Асьветніцтва]] (<span style="color: #909090;">3197 сымб. → </span>4476 сымб.) # [[Плястмаса]] (<span style="color: #909090;">3198 сымб. → </span>4477 сымб.) # [[Джаз]] (<span style="color: #909090;">3198 сымб. → </span>4477 сымб.) # [[Рэпрадукцыйная сыстэма]] (<span style="color: #909090;">3201 сымб. → </span>4481 сымб.) # [[Пісьменства]] (<span style="color: #909090;">3206 сымб. → </span>4488 сымб.) # [[Садружнасьць нацыяў]] (<span style="color: #909090;">3207 сымб. → </span>4490 сымб.) # [[Малюскі]] (<span style="color: #909090;">3211 сымб. → </span>4495 сымб.) # [[Солі]] (<span style="color: #909090;">3211 сымб. → </span>4495 сымб.) # [[Мода]] (<span style="color: #909090;">3214 сымб. → </span>4500 сымб.) # [[Сымэтрыя]] (<span style="color: #909090;">3220 сымб. → </span>4508 сымб.) # [[Антыбіётык]] (<span style="color: #909090;">3221 сымб. → </span>4509 сымб.) # [[Рэстаўрацыя Мэйдзі]] (<span style="color: #909090;">3237 сымб. → </span>4532 сымб.) # [[Скульптура]] (<span style="color: #909090;">3254 сымб. → </span>4556 сымб.) # [[Бог]] (<span style="color: #909090;">3261 сымб. → </span>4565 сымб.) # [[Ёга]] (<span style="color: #909090;">3262 сымб. → </span>4567 сымб.) # [[Чжу Сі]] (<span style="color: #909090;">3273 сымб. → </span>4582 сымб.) # [[Лягарытм]] (<span style="color: #909090;">3278 сымб. → </span>4589 сымб.) # [[Амазонка]] (<span style="color: #909090;">3278 сымб. → </span>4589 сымб.) # [[Сахара]] (<span style="color: #909090;">3291 сымб. → </span>4607 сымб.) # [[Склад]] (<span style="color: #909090;">3295 сымб. → </span>4613 сымб.) # [[Шыізм]] (<span style="color: #909090;">3298 сымб. → </span>4617 сымб.) # [[Эпістэмалёгія]] (<span style="color: #909090;">3300 сымб. → </span>4620 сымб.) # [[Монатэізм]] (<span style="color: #909090;">3303 сымб. → </span>4624 сымб.) # [[Грэцкі альфабэт]] (<span style="color: #909090;">3314 сымб. → </span>4640 сымб.) # [[Суахілі]] (<span style="color: #909090;">3318 сымб. → </span>4645 сымб.) # [[Флейта]] (<span style="color: #909090;">3346 сымб. → </span>4684 сымб.) # [[Тэорыя лікаў]] (<span style="color: #909090;">3347 сымб. → </span>4686 сымб.) # [[Жывёлы]] (<span style="color: #909090;">3349 сымб. → </span>4689 сымб.) # [[Фэмінізм]] (<span style="color: #909090;">3354 сымб. → </span>4696 сымб.) # [[Жанчына]] (<span style="color: #909090;">3354 сымб. → </span>4696 сымб.) # [[Псыхалёгія]] (<span style="color: #909090;">3357 сымб. → </span>4700 сымб.) # [[Машына]] (<span style="color: #909090;">3358 сымб. → </span>4701 сымб.) # [[Матэматычны доказ]] (<span style="color: #909090;">3374 сымб. → </span>4724 сымб.) # [[Гадзіньнік]] (<span style="color: #909090;">3376 сымб. → </span>4726 сымб.) # [[Біятэхналёгія]] (<span style="color: #909090;">3377 сымб. → </span>4728 сымб.) # [[Страваваньне]] (<span style="color: #909090;">3378 сымб. → </span>4729 сымб.) # [[Гастраэнтэрыт]] (<span style="color: #909090;">3385 сымб. → </span>4739 сымб.) # [[Вымярэньне]] (<span style="color: #909090;">3393 сымб. → </span>4750 сымб.) # [[Сымфонія]] (<span style="color: #909090;">3393 сымб. → </span>4750 сымб.) # [[Флямэнка]] (<span style="color: #909090;">3397 сымб. → </span>4756 сымб.) # [[Біялягічная клясыфікацыя]] (<span style="color: #909090;">3410 сымб. → </span>4774 сымб.) # [[Лікавы аналіз]] (<span style="color: #909090;">3410 сымб. → </span>4774 сымб.) # [[Павукі]] (<span style="color: #909090;">3411 сымб. → </span>4775 сымб.) # [[Марскія сысуны]] (<span style="color: #909090;">3424 сымб. → </span>4794 сымб.) # [[Магніт]] (<span style="color: #909090;">3427 сымб. → </span>4798 сымб.) # [[Паўправаднік]] (<span style="color: #909090;">3431 сымб. → </span>4803 сымб.) # [[Сунізм]] (<span style="color: #909090;">3435 сымб. → </span>4809 сымб.) # [[Рыс]] (<span style="color: #909090;">3438 сымб. → </span>4813 сымб.) # [[Арка]] (<span style="color: #909090;">3441 сымб. → </span>4817 сымб.) # [[Камунізм]] (<span style="color: #909090;">3447 сымб. → </span>4826 сымб.) # [[Сьлепата]] (<span style="color: #909090;">3461 сымб. → </span>4845 сымб.) # [[Чорная дзірка]] (<span style="color: #909090;">3465 сымб. → </span>4851 сымб.) # [[Мухамад Аль-Харэзьмі]] (<span style="color: #909090;">3472 сымб. → </span>4861 сымб.) # [[Жалезны век]] (<span style="color: #909090;">3479 сымб. → </span>4871 сымб.) # [[Этыка]] (<span style="color: #909090;">3480 сымб. → </span>4872 сымб.) # [[Кветка]] (<span style="color: #909090;">3480 сымб. → </span>4872 сымб.) # [[Біяхімія]] (<span style="color: #909090;">3482 сымб. → </span>4875 сымб.) # [[Паскарэньне]] (<span style="color: #909090;">3491 сымб. → </span>4887 сымб.) # [[Паўзуны]] (<span style="color: #909090;">3496 сымб. → </span>4894 сымб.) # [[Ібн Батута]] (<span style="color: #909090;">3509 сымб. → </span>4913 сымб.) # [[Аповесьць пра Гэндзі]] (<span style="color: #909090;">3511 сымб. → </span>4915 сымб.) # [[Эвалюцыя]] (<span style="color: #909090;">3513 сымб. → </span>4918 сымб.) # [[Закон захаваньня энэргіі]] (<span style="color: #909090;">3523 сымб. → </span>4932 сымб.) # [[Раўнаньне]] (<span style="color: #909090;">3542 сымб. → </span>4959 сымб.) # [[Інфармацыйныя тэхналёгіі]] (<span style="color: #909090;">3542 сымб. → </span>4959 сымб.) # [[Чалавек]] (<span style="color: #909090;">3545 сымб. → </span>4963 сымб.) # [[Драўніна]] (<span style="color: #909090;">3555 сымб. → </span>4977 сымб.) # [[Сусьветная арганізацыя здароўя]] (<span style="color: #909090;">3558 сымб. → </span>4981 сымб.) # [[Нэматоды]] (<span style="color: #909090;">3565 сымб. → </span>4991 сымб.) # [[Сродак масавай інфармацыі]] (<span style="color: #909090;">3573 сымб. → </span>5002 сымб.) # [[Шкло]] (<span style="color: #909090;">3573 сымб. → </span>5002 сымб.) # [[Вікінгі]] (<span style="color: #909090;">3576 сымб. → </span>5006 сымб.) # [[Сельская гаспадарка]] (<span style="color: #909090;">3581 сымб. → </span>5013 сымб.) # [[Мёд]] (<span style="color: #909090;">3582 сымб. → </span>5015 сымб.) # [[Вусякі]] (<span style="color: #909090;">3591 сымб. → </span>5027 сымб.) # [[Цяжарнасьць чалавека]] (<span style="color: #909090;">3595 сымб. → </span>5033 сымб.) # [[Тэхналёгія]] (<span style="color: #909090;">3595 сымб. → </span>5033 сымб.) # [[Аўстралія і Акіянія]] (<span style="color: #909090;">3602 сымб. → </span>5043 сымб.) # [[Шлюб]] (<span style="color: #909090;">3603 сымб. → </span>5044 сымб.) # [[Цунамі]] (<span style="color: #909090;">3617 сымб. → </span>5064 сымб.) # [[Плоць]] (<span style="color: #909090;">3619 сымб. → </span>5067 сымб.) # [[Сон у чырвоным цераме]] (<span style="color: #909090;">3624 сымб. → </span>5074 сымб.) # [[Мора]] (<span style="color: #909090;">3630 сымб. → </span>5082 сымб.) # [[Моцнае ўзаемадзеяньне]] (<span style="color: #909090;">3658 сымб. → </span>5121 сымб.) # [[СНІД]] (<span style="color: #909090;">3676 сымб. → </span>5146 сымб.) # [[Барабан]] (<span style="color: #909090;">3680 сымб. → </span>5152 сымб.) # [[Тэарэма Пітагора]] (<span style="color: #909090;">3685 сымб. → </span>5159 сымб.) # [[Вялікая кітайская сьцяна]] (<span style="color: #909090;">3685 сымб. → </span>5159 сымб.) # [[Саладын]] (<span style="color: #909090;">3689 сымб. → </span>5165 сымб.) # [[Сталь]] (<span style="color: #909090;">3696 сымб. → </span>5174 сымб.) # [[Проза]] (<span style="color: #909090;">3697 сымб. → </span>5176 сымб.) # [[Умар ібн аль-Хатаб]] (<span style="color: #909090;">3698 сымб. → </span>5177 сымб.) # [[Манархія]] (<span style="color: #909090;">3703 сымб. → </span>5184 сымб.) # [[Нанатэхналёгіі]] (<span style="color: #909090;">3707 сымб. → </span>5190 сымб.) # [[Баскетбол]] (<span style="color: #909090;">3709 сымб. → </span>5193 сымб.) # [[Пётар Чайкоўскі]] (<span style="color: #909090;">3716 сымб. → </span>5202 сымб.) # [[Тоўстая кішка]] (<span style="color: #909090;">3719 сымб. → </span>5207 сымб.) # [[Тарнада]] (<span style="color: #909090;">3721 сымб. → </span>5209 сымб.) # [[Абрам]] (<span style="color: #909090;">3748 сымб. → </span>5247 сымб.) # [[Чорнае мора]] (<span style="color: #909090;">3748 сымб. → </span>5247 сымб.) # [[Акулы]] (<span style="color: #909090;">3757 сымб. → </span>5260 сымб.) # [[Дэзоксырыбануклійная кісьля]] (<span style="color: #909090;">3760 сымб. → </span>5264 сымб.) # [[Нос]] (<span style="color: #909090;">3766 сымб. → </span>5272 сымб.) # [[Нігер (рака)]] (<span style="color: #909090;">3767 сымб. → </span>5274 сымб.) # [[Арганізм]] (<span style="color: #909090;">3775 сымб. → </span>5285 сымб.) # [[Эндакрынная сыстэма]] (<span style="color: #909090;">3778 сымб. → </span>5289 сымб.) # [[Мангольская імпэрыя]] (<span style="color: #909090;">3783 сымб. → </span>5296 сымб.) # [[Лацінскі альфабэт]] (<span style="color: #909090;">3787 сымб. → </span>5302 сымб.) # [[Раман]] (<span style="color: #909090;">3798 сымб. → </span>5317 сымб.) # [[Ганчарства]] (<span style="color: #909090;">3800 сымб. → </span>5320 сымб.) # [[Дыёд]] (<span style="color: #909090;">3801 сымб. → </span>5321 сымб.) # [[Газ]] (<span style="color: #909090;">3803 сымб. → </span>5324 сымб.) # [[Грамадзянская вайна]] (<span style="color: #909090;">3805 сымб. → </span>5327 сымб.) # [[Мастацтва вайны]] (<span style="color: #909090;">3808 сымб. → </span>5331 сымб.) # [[Хмара]] (<span style="color: #909090;">3822 сымб. → </span>5351 сымб.) # [[Фізычная хімія]] (<span style="color: #909090;">3826 сымб. → </span>5356 сымб.) # [[Расьліны]] (<span style="color: #909090;">3829 сымб. → </span>5361 сымб.) # [[Юдаізм]] (<span style="color: #909090;">3866 сымб. → </span>5412 сымб.) # [[Цьвёрдае цела]] (<span style="color: #909090;">3866 сымб. → </span>5412 сымб.) # [[Адамашненьне]] (<span style="color: #909090;">3871 сымб. → </span>5419 сымб.) # [[Каляндар]] (<span style="color: #909090;">3878 сымб. → </span>5429 сымб.) # [[Частасьць]] (<span style="color: #909090;">3886 сымб. → </span>5440 сымб.) # [[Галаўны мозаг]] (<span style="color: #909090;">3890 сымб. → </span>5446 сымб.) # [[Дзюдо]] (<span style="color: #909090;">3901 сымб. → </span>5461 сымб.) # [[Халодная вайна]] (<span style="color: #909090;">3902 сымб. → </span>5463 сымб.) # [[Яблык]] (<span style="color: #909090;">3904 сымб. → </span>5466 сымб.) # [[Глухата]] (<span style="color: #909090;">3910 сымб. → </span>5474 сымб.) # [[Гітара]] (<span style="color: #909090;">3915 сымб. → </span>5481 сымб.) # [[Усеагульная дэклярацыя правоў чалавека]] (<span style="color: #909090;">3926 сымб. → </span>5496 сымб.) # [[Выбуховае рэчыва]] (<span style="color: #909090;">3930 сымб. → </span>5502 сымб.) # [[Вялікі бар’ерны рыф]] (<span style="color: #909090;">3931 сымб. → </span>5503 сымб.) # [[Камплексны лік]] (<span style="color: #909090;">3938 сымб. → </span>5513 сымб.) # [[Рэальнасьць]] (<span style="color: #909090;">3964 сымб. → </span>5550 сымб.) # [[Кўамэ Нкрума]] (<span style="color: #909090;">3971 сымб. → </span>5559 сымб.) # [[Лацінская мова]] (<span style="color: #909090;">3977 сымб. → </span>5568 сымб.) # [[Сьмяротная кара]] (<span style="color: #909090;">3995 сымб. → </span>5593 сымб.) # [[Ісьціна]] (<span style="color: #909090;">4001 сымб. → </span>5601 сымб.) # [[Самба]] (<span style="color: #909090;">4005 сымб. → </span>5607 сымб.) # [[Бясконцасьць]] (<span style="color: #909090;">4006 сымб. → </span>5608 сымб.) # [[Джэймз Прэскат Джоўль]] (<span style="color: #909090;">4012 сымб. → </span>5617 сымб.) # [[Трэці Райх]] (<span style="color: #909090;">4018 сымб. → </span>5625 сымб.) # [[Курыца]] (<span style="color: #909090;">4019 сымб. → </span>5627 сымб.) # [[Права]] (<span style="color: #909090;">4029 сымб. → </span>5641 сымб.) # [[Давід Гільбэрт]] (<span style="color: #909090;">4034 сымб. → </span>5648 сымб.) # [[Грызуны]] (<span style="color: #909090;">4034 сымб. → </span>5648 сымб.) # [[Дунай]] (<span style="color: #909090;">4035 сымб. → </span>5649 сымб.) # [[Цывілізацыя]] (<span style="color: #909090;">4067 сымб. → </span>5694 сымб.) # [[Акбар Вялікі]] (<span style="color: #909090;">4086 сымб. → </span>5720 сымб.) # [[Рок-музыка]] (<span style="color: #909090;">4086 сымб. → </span>5720 сымб.) # [[Лёгіка]] (<span style="color: #909090;">4094 сымб. → </span>5732 сымб.) # [[Эмпайр-Стэйт-Білдынг]] (<span style="color: #909090;">4095 сымб. → </span>5733 сымб.) # [[Агонь]] (<span style="color: #909090;">4101 сымб. → </span>5741 сымб.) # [[Інфаркт міякарда]] (<span style="color: #909090;">4103 сымб. → </span>5744 сымб.) # [[Сафокл]] (<span style="color: #909090;">4110 сымб. → </span>5754 сымб.) # [[Дзьмітры Мендзялееў]] (<span style="color: #909090;">4128 сымб. → </span>5779 сымб.) # [[Дымны порах]] (<span style="color: #909090;">4129 сымб. → </span>5781 сымб.) # [[Сат’яджыт Рай]] (<span style="color: #909090;">4143 сымб. → </span>5800 сымб.) # [[Мяса]] (<span style="color: #909090;">4147 сымб. → </span>5806 сымб.) # [[Статуя Свабоды]] (<span style="color: #909090;">4153 сымб. → </span>5814 сымб.) # [[Электрамагнітнае выпраменьваньне]] (<span style="color: #909090;">4156 сымб. → </span>5818 сымб.) # [[Арктычны акіян]] (<span style="color: #909090;">4157 сымб. → </span>5820 сымб.) # [[Матэрыялізм]] (<span style="color: #909090;">4160 сымб. → </span>5824 сымб.) # [[Тэорыя мностваў]] (<span style="color: #909090;">4162 сымб. → </span>5827 сымб.) # [[Скура]] (<span style="color: #909090;">4175 сымб. → </span>5845 сымб.) # [[Грып]] (<span style="color: #909090;">4188 сымб. → </span>5863 сымб.) # [[Квантавая мэханіка]] (<span style="color: #909090;">4188 сымб. → </span>5863 сымб.) # [[Клясычная мэханіка]] (<span style="color: #909090;">4198 сымб. → </span>5877 сымб.) # [[Гара]] (<span style="color: #909090;">4199 сымб. → </span>5879 сымб.) # [[Трансфарматар]] (<span style="color: #909090;">4212 сымб. → </span>5897 сымб.) # [[Антанін Леапольд Дворжак]] (<span style="color: #909090;">4227 сымб. → </span>5918 сымб.) # [[Кіліманджара]] (<span style="color: #909090;">4227 сымб. → </span>5918 сымб.) # [[Спэцыяльная тэорыя рэлятыўнасьці]] (<span style="color: #909090;">4240 сымб. → </span>5936 сымб.) # [[Трымурці]] (<span style="color: #909090;">4247 сымб. → </span>5946 сымб.) # [[Фэрмэнты]] (<span style="color: #909090;">4252 сымб. → </span>5953 сымб.) # [[Плошча]] (<span style="color: #909090;">4255 сымб. → </span>5957 сымб.) # [[Шкілет]] (<span style="color: #909090;">4268 сымб. → </span>5975 сымб.) # [[Даасізм]] (<span style="color: #909090;">4272 сымб. → </span>5981 сымб.) # [[Зносіны]] (<span style="color: #909090;">4272 сымб. → </span>5981 сымб.) # [[Вялікая дэпрэсія]] (<span style="color: #909090;">4272 сымб. → </span>5981 сымб.) # [[Неарганічная хімія]] (<span style="color: #909090;">4273 сымб. → </span>5982 сымб.) # [[Функцыя (матэматыка)]] (<span style="color: #909090;">4275 сымб. → </span>5985 сымб.) # [[Кандэнсатар]] (<span style="color: #909090;">4275 сымб. → </span>5985 сымб.) # [[Бактэрыі]] (<span style="color: #909090;">4276 сымб. → </span>5986 сымб.) # [[Вайна]] (<span style="color: #909090;">4281 сымб. → </span>5993 сымб.) # [[Віктор Юго]] (<span style="color: #909090;">4286 сымб. → </span>6000 сымб.) # [[Кітайскае пісьмо]] (<span style="color: #909090;">4287 сымб. → </span>6002 сымб.) # [[Аснова (хімія)]] (<span style="color: #909090;">4287 сымб. → </span>6002 сымб.) # [[Халіфат Абасыдаў]] (<span style="color: #909090;">4298 сымб. → </span>6017 сымб.) # [[Мастацтва]] (<span style="color: #909090;">4300 сымб. → </span>6020 сымб.) # [[Сярэдні Ўсход]] (<span style="color: #909090;">4305 сымб. → </span>6027 сымб.) # [[Шумэр]] (<span style="color: #909090;">4306 сымб. → </span>6028 сымб.) # [[Партугальская мова]] (<span style="color: #909090;">4307 сымб. → </span>6030 сымб.) # [[Нэкропаль Гізы]] (<span style="color: #909090;">4316 сымб. → </span>6042 сымб.) # [[Акіян]] (<span style="color: #909090;">4326 сымб. → </span>6056 сымб.) # [[Срэбра]] (<span style="color: #909090;">4327 сымб. → </span>6058 сымб.) # [[Тонкая кішка]] (<span style="color: #909090;">4333 сымб. → </span>6066 сымб.) # [[Кантынэнт]] (<span style="color: #909090;">4346 сымб. → </span>6084 сымб.) # [[Палітыка]] (<span style="color: #909090;">4355 сымб. → </span>6097 сымб.) # [[Кніга]] (<span style="color: #909090;">4363 сымб. → </span>6108 сымб.) # [[Гародніна]] (<span style="color: #909090;">4369 сымб. → </span>6117 сымб.) # [[Кампутарная гульня]] (<span style="color: #909090;">4370 сымб. → </span>6118 сымб.) # [[Рэгі]] (<span style="color: #909090;">4377 сымб. → </span>6128 сымб.) # [[Конга (рака)]] (<span style="color: #909090;">4380 сымб. → </span>6132 сымб.) # [[Янцзы]] (<span style="color: #909090;">4389 сымб. → </span>6145 сымб.) # [[Музыка]] (<span style="color: #909090;">4395 сымб. → </span>6153 сымб.) # [[Віды пад пагрозай выміраньня]] (<span style="color: #909090;">4408 сымб. → </span>6171 сымб.) # [[Грыгарыянскі каляндар]] (<span style="color: #909090;">4420 сымб. → </span>6188 сымб.) # [[Эмоцыя]] (<span style="color: #909090;">4424 сымб. → </span>6194 сымб.) # [[Арганічная хімія]] (<span style="color: #909090;">4436 сымб. → </span>6210 сымб.) # [[Іліяда]] (<span style="color: #909090;">4437 сымб. → </span>6212 сымб.) # [[Камары]] (<span style="color: #909090;">4440 сымб. → </span>6216 сымб.) # [[Імунная сыстэма]] (<span style="color: #909090;">4443 сымб. → </span>6220 сымб.) # [[Гамэр]] (<span style="color: #909090;">4444 сымб. → </span>6222 сымб.) # [[Алмаз]] (<span style="color: #909090;">4450 сымб. → </span>6230 сымб.) # [[Пальная зброя]] (<span style="color: #909090;">4453 сымб. → </span>6234 сымб.) # [[Час]] (<span style="color: #909090;">4463 сымб. → </span>6248 сымб.) # [[Падводная лодка]] (<span style="color: #909090;">4464 сымб. → </span>6250 сымб.) # [[Апартэід]] (<span style="color: #909090;">4469 сымб. → </span>6257 сымб.) # [[Зьмеі]] (<span style="color: #909090;">4473 сымб. → </span>6262 сымб.) # [[Паўночнае мора]] (<span style="color: #909090;">4474 сымб. → </span>6264 сымб.) # [[Мігель Сэрвантэс]] (<span style="color: #909090;">4489 сымб. → </span>6285 сымб.) # [[Вялікія азёры]] (<span style="color: #909090;">4496 сымб. → </span>6294 сымб.) # [[Фрыдрых Ніцшэ]] (<span style="color: #909090;">4497 сымб. → </span>6296 сымб.) # [[Вуза]] (<span style="color: #909090;">4527 сымб. → </span>6338 сымб.) # [[Шпуля індуктыўнасьці]] (<span style="color: #909090;">4527 сымб. → </span>6338 сымб.) # [[Літаратура]] (<span style="color: #909090;">4536 сымб. → </span>6350 сымб.) # [[Глябалізацыя]] (<span style="color: #909090;">4545 сымб. → </span>6363 сымб.) # [[Кот]] (<span style="color: #909090;">4547 сымб. → </span>6366 сымб.) # [[Паэзія]] (<span style="color: #909090;">4557 сымб. → </span>6380 сымб.) # [[Цынь Шыхуандзі]] (<span style="color: #909090;">4563 сымб. → </span>6388 сымб.) # [[Арэхі]] (<span style="color: #909090;">4567 сымб. → </span>6394 сымб.) # [[Абу Нувас]] (<span style="color: #909090;">4589 сымб. → </span>6425 сымб.) # [[Адам Сьміт]] (<span style="color: #909090;">4603 сымб. → </span>6444 сымб.) # [[Поліяміеліт]] (<span style="color: #909090;">4611 сымб. → </span>6455 сымб.) # [[Афрыканскі зьвяз]] (<span style="color: #909090;">4622 сымб. → </span>6471 сымб.) # [[Кацусіка Хакусай]] (<span style="color: #909090;">4631 сымб. → </span>6483 сымб.) # [[Мультыплікацыя]] (<span style="color: #909090;">4638 сымб. → </span>6493 сымб.) # [[Сэкунда]] (<span style="color: #909090;">4643 сымб. → </span>6500 сымб.) # [[Матэматыка]] (<span style="color: #909090;">4643 сымб. → </span>6500 сымб.) # [[Зброя]] (<span style="color: #909090;">4681 сымб. → </span>6553 сымб.) # [[Мэтабалізм]] (<span style="color: #909090;">4686 сымб. → </span>6560 сымб.) # [[Вікторыя (возера)]] (<span style="color: #909090;">4696 сымб. → </span>6574 сымб.) # [[Батаніка]] (<span style="color: #909090;">4716 сымб. → </span>6602 сымб.) # [[Сьмерць]] (<span style="color: #909090;">4723 сымб. → </span>6612 сымб.) # [[Матэматычны аналіз]] (<span style="color: #909090;">4742 сымб. → </span>6639 сымб.) # [[Праграмнае забесьпячэньне]] (<span style="color: #909090;">4744 сымб. → </span>6642 сымб.) # [[Мэталюргія]] (<span style="color: #909090;">4755 сымб. → </span>6657 сымб.) # [[Грамадзтва]] (<span style="color: #909090;">4766 сымб. → </span>6672 сымб.) # [[Ёган Гутэнбэрг]] (<span style="color: #909090;">4769 сымб. → </span>6677 сымб.) # [[Міталёгія]] (<span style="color: #909090;">4802 сымб. → </span>6723 сымб.) # [[Геамэтрыя]] (<span style="color: #909090;">4802 сымб. → </span>6723 сымб.) # [[Гольф]] (<span style="color: #909090;">4804 сымб. → </span>6726 сымб.) # [[Мінэрал]] (<span style="color: #909090;">4807 сымб. → </span>6730 сымб.) # [[Слова]] (<span style="color: #909090;">4819 сымб. → </span>6747 сымб.) # [[Райн]] (<span style="color: #909090;">4823 сымб. → </span>6752 сымб.) # [[Розум]] (<span style="color: #909090;">4827 сымб. → </span>6758 сымб.) # [[Мурашкі (вусякі)]] (<span style="color: #909090;">4834 сымб. → </span>6768 сымб.) # [[Мэнструацыя]] (<span style="color: #909090;">4842 сымб. → </span>6779 сымб.) # [[Паўднёвы полюс]] (<span style="color: #909090;">4853 сымб. → </span>6794 сымб.) # [[Папера]] (<span style="color: #909090;">4854 сымб. → </span>6796 сымб.) # [[Мова]] (<span style="color: #909090;">4856 сымб. → </span>6798 сымб.) # [[Археі]] (<span style="color: #909090;">4885 сымб. → </span>6839 сымб.) # [[Атам]] (<span style="color: #909090;">4905 сымб. → </span>6867 сымб.) # [[Інваліднасьць]] (<span style="color: #909090;">4919 сымб. → </span>6887 сымб.) # [[Сьнег]] (<span style="color: #909090;">4951 сымб. → </span>6931 сымб.) # [[Мая]] (<span style="color: #909090;">4978 сымб. → </span>6969 сымб.) # [[Вулькан]] (<span style="color: #909090;">4991 сымб. → </span>6987 сымб.) # [[Рабіндранат Тагор]] (<span style="color: #909090;">4996 сымб. → </span>6994 сымб.) # [[Міжземнае мора]] (<span style="color: #909090;">5031 сымб. → </span>7043 сымб.) # [[Ячмень звычайны]] (<span style="color: #909090;">5037 сымб. → </span>7052 сымб.) # [[Цына]] (<span style="color: #909090;">5059 сымб. → </span>7083 сымб.) # [[Часавы пас]] (<span style="color: #909090;">5083 сымб. → </span>7116 сымб.) # [[Лёгкая атлетыка]] (<span style="color: #909090;">5086 сымб. → </span>7120 сымб.) # [[Пісьменнасьць]] (<span style="color: #909090;">5101 сымб. → </span>7141 сымб.) # [[Сакрат]] (<span style="color: #909090;">5102 сымб. → </span>7143 сымб.) # [[Чарлз Дарвін]] (<span style="color: #909090;">5123 сымб. → </span>7172 сымб.) # [[Лінейная альгебра]] (<span style="color: #909090;">5126 сымб. → </span>7176 сымб.) # [[Леў Талстой]] (<span style="color: #909090;">5135 сымб. → </span>7189 сымб.) # [[Эрнэст Рэзэрфорд]] (<span style="color: #909090;">5138 сымб. → </span>7193 сымб.) # [[Джавагарлал Нэру]] (<span style="color: #909090;">5138 сымб. → </span>7193 сымб.) # [[Ганг]] (<span style="color: #909090;">5139 сымб. → </span>7195 сымб.) # [[Трапічны цыклён]] (<span style="color: #909090;">5144 сымб. → </span>7202 сымб.) # [[Нагарджуна]] (<span style="color: #909090;">5145 сымб. → </span>7203 сымб.) # [[Кола]] (<span style="color: #909090;">5155 сымб. → </span>7217 сымб.) # [[Жыта пасяўное]] (<span style="color: #909090;">5156 сымб. → </span>7218 сымб.) # [[Вежа]] (<span style="color: #909090;">5160 сымб. → </span>7224 сымб.) # [[Дыктатура]] (<span style="color: #909090;">5179 сымб. → </span>7251 сымб.) # [[Расізм]] (<span style="color: #909090;">5186 сымб. → </span>7260 сымб.) # [[Сьвіньня]] (<span style="color: #909090;">5190 сымб. → </span>7266 сымб.) # [[Соя культурная]] (<span style="color: #909090;">5194 сымб. → </span>7272 сымб.) # [[Сысуны]] (<span style="color: #909090;">5211 сымб. → </span>7295 сымб.) # [[Маса]] (<span style="color: #909090;">5220 сымб. → </span>7308 сымб.) # [[Місысыпі (рака)]] (<span style="color: #909090;">5228 сымб. → </span>7319 сымб.) # [[Вэнэрычныя хваробы]] (<span style="color: #909090;">5239 сымб. → </span>7335 сымб.) # [[Вінаград (ягада)]] (<span style="color: #909090;">5256 сымб. → </span>7358 сымб.) # [[Сэнсорная сыстэма]] (<span style="color: #909090;">5263 сымб. → </span>7368 сымб.) # [[Газэта]] (<span style="color: #909090;">5264 сымб. → </span>7370 сымб.) # [[Альпы]] (<span style="color: #909090;">5309 сымб. → </span>7433 сымб.) # [[Сусьветнае павуціньне]] (<span style="color: #909090;">5310 сымб. → </span>7434 сымб.) # [[Пчолы]] (<span style="color: #909090;">5317 сымб. → </span>7444 сымб.) # [[Брагмагупта]] (<span style="color: #909090;">5358 сымб. → </span>7501 сымб.) # [[Вакцына]] (<span style="color: #909090;">5385 сымб. → </span>7539 сымб.) # [[Лекі]] (<span style="color: #909090;">5414 сымб. → </span>7580 сымб.) # [[Рэспубліка]] (<span style="color: #909090;">5415 сымб. → </span>7581 сымб.) # [[Хімічнае злучэньне]] (<span style="color: #909090;">5452 сымб. → </span>7633 сымб.) # [[Эль Ніньнё]] (<span style="color: #909090;">5459 сымб. → </span>7643 сымб.) # [[Карыбскае мора]] (<span style="color: #909090;">5465 сымб. → </span>7651 сымб.) # [[Тамаш Аквінскі]] (<span style="color: #909090;">5487 сымб. → </span>7682 сымб.) # [[Індуізм]] (<span style="color: #909090;">5490 сымб. → </span>7686 сымб.) # [[Штучны інтэлект]] (<span style="color: #909090;">5492 сымб. → </span>7689 сымб.) # [[Руаль Амундсэн]] (<span style="color: #909090;">5504 сымб. → </span>7706 сымб.) # [[Мужчына]] (<span style="color: #909090;">5506 сымб. → </span>7708 сымб.) # [[Галакост]] (<span style="color: #909090;">5519 сымб. → </span>7727 сымб.) # [[Плод]] (<span style="color: #909090;">5521 сымб. → </span>7729 сымб.) # [[Прыматы]] (<span style="color: #909090;">5568 сымб. → </span>7795 сымб.) # [[Ультрафіялетавае выпраменьваньне]] (<span style="color: #909090;">5596 сымб. → </span>7834 сымб.) # [[Грыбы]] (<span style="color: #909090;">5611 сымб. → </span>7855 сымб.) # [[Труба]] (<span style="color: #909090;">5615 сымб. → </span>7861 сымб.) # [[Падатак]] (<span style="color: #909090;">5676 сымб. → </span>7946 сымб.) # [[Ёган Сэбастыян Бах]] (<span style="color: #909090;">5680 сымб. → </span>7952 сымб.) # [[Нацыяналізм]] (<span style="color: #909090;">5698 сымб. → </span>7977 сымб.) # [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты]] (<span style="color: #909090;">5739 сымб. → </span>8035 сымб.) # [[Лес]] (<span style="color: #909090;">5745 сымб. → </span>8043 сымб.) # [[Хімічны элемэнт]] (<span style="color: #909090;">5753 сымб. → </span>8054 сымб.) # [[Надвор’е]] (<span style="color: #909090;">5753 сымб. → </span>8054 сымб.) # [[Сыкхізм]] (<span style="color: #909090;">5755 сымб. → </span>8057 сымб.) # [[Імпэрыя Гупта]] (<span style="color: #909090;">5771 сымб. → </span>8079 сымб.) # [[Інгмар Бэргман]] (<span style="color: #909090;">5876 сымб. → </span>8226 сымб.) # [[Жывапіс]] (<span style="color: #909090;">5880 сымб. → </span>8232 сымб.) # [[Радыё]] (<span style="color: #909090;">5921 сымб. → </span>8289 сымб.) # [[Пустэльня]] (<span style="color: #909090;">5924 сымб. → </span>8294 сымб.) # [[Балтыйскае мора]] (<span style="color: #909090;">5924 сымб. → </span>8294 сымб.) # [[Інтэрнэт]] (<span style="color: #909090;">5942 сымб. → </span>8319 сымб.) # [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў]] (<span style="color: #909090;">5979 сымб. → </span>8371 сымб.) # [[Урад]] (<span style="color: #909090;">6011 сымб. → </span>8415 сымб.) # [[Капіталізм]] (<span style="color: #909090;">6024 сымб. → </span>8434 сымб.) # [[Месяц (спадарожнік)]] (<span style="color: #909090;">6025 сымб. → </span>8435 сымб.) # [[Інсульт]] (<span style="color: #909090;">6064 сымб. → </span>8490 сымб.) # [[Абрагам Лінкальн]] (<span style="color: #909090;">6065 сымб. → </span>8491 сымб.) # [[Кулямёт]] (<span style="color: #909090;">6065 сымб. → </span>8491 сымб.) # [[Нэрва]] (<span style="color: #909090;">6115 сымб. → </span>8561 сымб.) # [[Санскрыт]] (<span style="color: #909090;">6152 сымб. → </span>8613 сымб.) # [[Медзь]] (<span style="color: #909090;">6152 сымб. → </span>8613 сымб.) # [[Марксізм]] (<span style="color: #909090;">6188 сымб. → </span>8663 сымб.) # [[Рабства]] (<span style="color: #909090;">6194 сымб. → </span>8672 сымб.) # [[Арабская мова]] (<span style="color: #909090;">6202 сымб. → </span>8683 сымб.) # [[Каляніялізм]] (<span style="color: #909090;">6220 сымб. → </span>8708 сымб.) # [[Парасілавая ўстаноўка]] (<span style="color: #909090;">6226 сымб. → </span>8716 сымб.) # [[Амэрыканскі даляр]] (<span style="color: #909090;">6247 сымб. → </span>8746 сымб.) # [[Паводзіны]] (<span style="color: #909090;">6252 сымб. → </span>8753 сымб.) # [[Птушкі]] (<span style="color: #909090;">6265 сымб. → </span>8771 сымб.) # [[Песьня]] (<span style="color: #909090;">6279 сымб. → </span>8791 сымб.) # [[Жытло]] (<span style="color: #909090;">6326 сымб. → </span>8856 сымб.) # [[Содні]] (<span style="color: #909090;">6371 сымб. → </span>8919 сымб.) # [[Вада]] (<span style="color: #909090;">6440 сымб. → </span>9016 сымб.) # [[Імпэрыя інкаў]] (<span style="color: #909090;">6440 сымб. → </span>9016 сымб.) # [[Індустрыяльная рэвалюцыя]] (<span style="color: #909090;">6441 сымб. → </span>9017 сымб.) # [[Плаціна]] (<span style="color: #909090;">6444 сымб. → </span>9022 сымб.) # [[Збожжа]] (<span style="color: #909090;">6446 сымб. → </span>9024 сымб.) # [[Хрыстафор Калюмб]] (<span style="color: #909090;">6457 сымб. → </span>9040 сымб.) # [[Лібэралізм]] (<span style="color: #909090;">6460 сымб. → </span>9044 сымб.) # [[Цацка]] (<span style="color: #909090;">6461 сымб. → </span>9045 сымб.) # [[Авечка]] (<span style="color: #909090;">6471 сымб. → </span>9059 сымб.) # [[Дыханьне]] (<span style="color: #909090;">6472 сымб. → </span>9061 сымб.) # [[Валюта]] (<span style="color: #909090;">6500 сымб. → </span>9100 сымб.) # [[Клясычная музыка]] (<span style="color: #909090;">6501 сымб. → </span>9101 сымб.) # [[Скрыпка]] (<span style="color: #909090;">6504 сымб. → </span>9106 сымб.) # [[Дзіця]] (<span style="color: #909090;">6512 сымб. → </span>9117 сымб.) # [[Марк Твэн]] (<span style="color: #909090;">6517 сымб. → </span>9124 сымб.) # [[Недаяданьне]] (<span style="color: #909090;">6523 сымб. → </span>9132 сымб.) # [[Люі Пастэр]] (<span style="color: #909090;">6547 сымб. → </span>9166 сымб.) # [[Грошы]] (<span style="color: #909090;">6573 сымб. → </span>9202 сымб.) # [[Лао-Цзы]] (<span style="color: #909090;">6656 сымб. → </span>9318 сымб.) # [[Брытанская імпэрыя]] (<span style="color: #909090;">6680 сымб. → </span>9352 сымб.) # [[Жалеза]] (<span style="color: #909090;">6713 сымб. → </span>9398 сымб.) # [[Цукровы дыябэт]] (<span style="color: #909090;">6720 сымб. → </span>9408 сымб.) # [[Хуанхэ]] (<span style="color: #909090;">6741 сымб. → </span>9437 сымб.) # [[Беднасьць]] (<span style="color: #909090;">6750 сымб. → </span>9450 сымб.) # [[Го]] (<span style="color: #909090;">6807 сымб. → </span>9530 сымб.) # [[Тытунь]] (<span style="color: #909090;">6813 сымб. → </span>9538 сымб.) # [[Залежнасьць]] (<span style="color: #909090;">6865 сымб. → </span>9611 сымб.) # [[Рэзыстар]] (<span style="color: #909090;">6881 сымб. → </span>9633 сымб.) # [[Аднаўляльная энэргія]] (<span style="color: #909090;">6929 сымб. → </span>9701 сымб.) # [[Атлусьценьне]] (<span style="color: #909090;">6939 сымб. → </span>9715 сымб.) # [[Кроў]] (<span style="color: #909090;">6957 сымб. → </span>9740 сымб.) # [[Джэймз Ўат]] (<span style="color: #909090;">6958 сымб. → </span>9741 сымб.) # [[Культура]] (<span style="color: #909090;">6992 сымб. → </span>9789 сымб.) # [[Лік]] (<span style="color: #909090;">7026 сымб. → </span>9836 сымб.) # [[Марсэль Пруст]] (<span style="color: #909090;">7041 сымб. → </span>9857 сымб.) # [[Мікалай Капэрнік]] (<span style="color: #909090;">7083 сымб. → </span>9916 сымб.) # [[Кітайская мова]] (<span style="color: #909090;">7097 сымб. → </span>9936 сымб.) # [[Спорт]] (<span style="color: #909090;">7097 сымб. → </span>9936 сымб.) # [[Бронзавы век]] (<span style="color: #909090;">7123 сымб. → </span>9972 сымб.) # [[Майсей]] (<span style="color: #909090;">7159 сымб. → </span>10023 сымб.) # [[Гафіз]] (<span style="color: #909090;">7176 сымб. → </span>10046 сымб.) # [[Джакама Пучыні]] (<span style="color: #909090;">7211 сымб. → </span>10095 сымб.) # [[Дынастыя Хань]] (<span style="color: #909090;">7227 сымб. → </span>10118 сымб.) # [[Імпэрыялізм]] (<span style="color: #909090;">7239 сымб. → </span>10135 сымб.) # [[Малійская імпэрыя]] (<span style="color: #909090;">7241 сымб. → </span>10137 сымб.) # [[Млечны Шлях]] (<span style="color: #909090;">7253 сымб. → </span>10154 сымб.) # [[Фартэпіяна]] (<span style="color: #909090;">7254 сымб. → </span>10156 сымб.) # [[Дагістарычны час]] (<span style="color: #909090;">7258 сымб. → </span>10161 сымб.) # [[Панамскі канал]] (<span style="color: #909090;">7261 сымб. → </span>10165 сымб.) # [[Сабака]] (<span style="color: #909090;">7279 сымб. → </span>10191 сымб.) # [[Марка Полё]] (<span style="color: #909090;">7280 сымб. → </span>10192 сымб.) # [[Макс Вэбэр]] (<span style="color: #909090;">7291 сымб. → </span>10207 сымб.) # [[Сярэднявечча]] (<span style="color: #909090;">7298 сымб. → </span>10217 сымб.) # [[Нагіб Махфуз]] (<span style="color: #909090;">7302 сымб. → </span>10223 сымб.) # [[Канфуцыянства]] (<span style="color: #909090;">7323 сымб. → </span>10252 сымб.) # [[Лё Карбюзье]] (<span style="color: #909090;">7360 сымб. → </span>10304 сымб.) # [[Мэтал]] (<span style="color: #909090;">7360 сымб. → </span>10304 сымб.) # [[Джаваньні П’ерлюіджы да Палестрына]] (<span style="color: #909090;">7366 сымб. → </span>10312 сымб.) # [[Дыпляматыя]] (<span style="color: #909090;">7373 сымб. → </span>10322 сымб.) # [[Джэймз Кларк Максўэл]] (<span style="color: #909090;">7374 сымб. → </span>10324 сымб.) # [[Інжынэрная справа]] (<span style="color: #909090;">7387 сымб. → </span>10342 сымб.) # [[Байкал]] (<span style="color: #909090;">7387 сымб. → </span>10342 сымб.) # [[Рака]] (<span style="color: #909090;">7391 сымб. → </span>10347 сымб.) # [[Геаграфія]] (<span style="color: #909090;">7399 сымб. → </span>10359 сымб.) # [[Аўгустын]] (<span style="color: #909090;">7401 сымб. → </span>10361 сымб.) # [[Псыхічны разлад]] (<span style="color: #909090;">7409 сымб. → </span>10373 сымб.) # [[Душа]] (<span style="color: #909090;">7411 сымб. → </span>10375 сымб.) # [[Эпас пра Гільгамэша]] (<span style="color: #909090;">7415 сымб. → </span>10381 сымб.) # [[Ангкор-Ват]] (<span style="color: #909090;">7421 сымб. → </span>10389 сымб.) # [[Меч]] (<span style="color: #909090;">7425 сымб. → </span>10395 сымб.) # [[Імануіл Кант]] (<span style="color: #909090;">7438 сымб. → </span>10413 сымб.) # [[Вярблюд]] (<span style="color: #909090;">7442 сымб. → </span>10419 сымб.) # [[Нэрвовая сыстэма]] (<span style="color: #909090;">7447 сымб. → </span>10426 сымб.) # [[Тэлебачаньне]] (<span style="color: #909090;">7459 сымб. → </span>10443 сымб.) # [[Гален]] (<span style="color: #909090;">7473 сымб. → </span>10462 сымб.) # [[Цьвёрды дыск]] (<span style="color: #909090;">7473 сымб. → </span>10462 сымб.) # [[Сорга двухколернае]] (<span style="color: #909090;">7478 сымб. → </span>10469 сымб.) # [[Аналітычная хімія]] (<span style="color: #909090;">7481 сымб. → </span>10473 сымб.) # [[Стыхійнае бедзтва]] (<span style="color: #909090;">7498 сымб. → </span>10497 сымб.) # [[ГЭС Тры цясьніны]] (<span style="color: #909090;">7519 сымб. → </span>10527 сымб.) # [[Філязофія]] (<span style="color: #909090;">7527 сымб. → </span>10538 сымб.) # [[Карл Лінэй]] (<span style="color: #909090;">7550 сымб. → </span>10570 сымб.) # [[Канстытуцыя]] (<span style="color: #909090;">7562 сымб. → </span>10587 сымб.) # [[Паветранае судна]] (<span style="color: #909090;">7570 сымб. → </span>10598 сымб.) # [[Актавіян Аўгуст]] (<span style="color: #909090;">7576 сымб. → </span>10606 сымб.) # [[Выкапнёвае паліва]] (<span style="color: #909090;">7591 сымб. → </span>10627 сымб.) # [[Правы чалавека]] (<span style="color: #909090;">7596 сымб. → </span>10634 сымб.) # [[Сулейман I]] (<span style="color: #909090;">7600 сымб. → </span>10640 сымб.) # [[Дынастыя Цын]] (<span style="color: #909090;">7621 сымб. → </span>10669 сымб.) # [[Аль-Газалі]] (<span style="color: #909090;">7635 сымб. → </span>10689 сымб.) # [[Каталіцкая Царква]] (<span style="color: #909090;">7646 сымб. → </span>10704 сымб.) # [[Джон Лок]] (<span style="color: #909090;">7648 сымб. → </span>10707 сымб.) # [[Джузэпэ Вэрдзі]] (<span style="color: #909090;">7653 сымб. → </span>10714 сымб.) # [[Вакуўм]] (<span style="color: #909090;">7668 сымб. → </span>10735 сымб.) # [[Імавернасьць]] (<span style="color: #909090;">7687 сымб. → </span>10762 сымб.) # [[Сунь Ятсэн]] (<span style="color: #909090;">7692 сымб. → </span>10769 сымб.) # [[Трыганамэтрыя]] (<span style="color: #909090;">7695 сымб. → </span>10773 сымб.) # [[Фрыда Калё]] (<span style="color: #909090;">7730 сымб. → </span>10822 сымб.) # [[Бэйсбол]] (<span style="color: #909090;">7739 сымб. → </span>10835 сымб.) # [[Сацыялізм]] (<span style="color: #909090;">7753 сымб. → </span>10854 сымб.) # [[Пратысты]] (<span style="color: #909090;">7760 сымб. → </span>10864 сымб.) # [[Стэнлі Кубрык]] (<span style="color: #909090;">7764 сымб. → </span>10870 сымб.) # [[Атлянтычны акіян]] (<span style="color: #909090;">7786 сымб. → </span>10900 сымб.) # [[Франц Шубэрт]] (<span style="color: #909090;">7799 сымб. → </span>10919 сымб.) # [[Яганэс Брамс]] (<span style="color: #909090;">7813 сымб. → </span>10938 сымб.) # [[Віно]] (<span style="color: #909090;">7814 сымб. → </span>10940 сымб.) # [[Транзыстар]] (<span style="color: #909090;">7814 сымб. → </span>10940 сымб.) # [[Арыстотэль]] (<span style="color: #909090;">7817 сымб. → </span>10944 сымб.) # [[Ёзэф Гайдн]] (<span style="color: #909090;">7818 сымб. → </span>10945 сымб.) # [[Жанна д’Арк]] (<span style="color: #909090;">7843 сымб. → </span>10980 сымб.) # [[Канфуцый]] (<span style="color: #909090;">7858 сымб. → </span>11001 сымб.) # [[Галубовыя]] (<span style="color: #909090;">7879 сымб. → </span>11031 сымб.) # [[Карл Вялікі]] (<span style="color: #909090;">7891 сымб. → </span>11047 сымб.) # [[Сыстэма каардынат]] (<span style="color: #909090;">7898 сымб. → </span>11057 сымб.) # [[Рыбы]] (<span style="color: #909090;">7904 сымб. → </span>11066 сымб.) # [[Гімалаі]] (<span style="color: #909090;">7906 сымб. → </span>11068 сымб.) # [[Вуха]] (<span style="color: #909090;">7910 сымб. → </span>11074 сымб.) # [[Земнаводныя]] (<span style="color: #909090;">7925 сымб. → </span>11095 сымб.) # [[Радыяактыўнасьць]] (<span style="color: #909090;">7928 сымб. → </span>11099 сымб.) # [[Адраджэньне]] (<span style="color: #909090;">7941 сымб. → </span>11117 сымб.) # [[Арабская ліга]] (<span style="color: #909090;">7956 сымб. → </span>11138 сымб.) # [[Ціхі акіян]] (<span style="color: #909090;">7968 сымб. → </span>11155 сымб.) # [[Алюмін]] (<span style="color: #909090;">7971 сымб. → </span>11159 сымб.) # [[Кіляграм]] (<span style="color: #909090;">7981 сымб. → </span>11173 сымб.) # [[Пнэўманія]] (<span style="color: #909090;">7997 сымб. → </span>11196 сымб.) # [[Хлеб]] (<span style="color: #909090;">8006 сымб. → </span>11208 сымб.) # [[Кукуруза]] (<span style="color: #909090;">8039 сымб. → </span>11255 сымб.) # [[Астэроід]] (<span style="color: #909090;">8049 сымб. → </span>11269 сымб.) # [[Горад]] (<span style="color: #909090;">8049 сымб. → </span>11269 сымб.) # [[Гравітацыя]] (<span style="color: #909090;">8059 сымб. → </span>11283 сымб.) # [[Кітападобныя]] (<span style="color: #909090;">8063 сымб. → </span>11288 сымб.) # [[Арашэньне]] (<span style="color: #909090;">8070 сымб. → </span>11298 сымб.) # [[Жан-Поль Сартр]] (<span style="color: #909090;">8075 сымб. → </span>11305 сымб.) # [[Сафійскі сабор (Канстантынопаль)]] (<span style="color: #909090;">8075 сымб. → </span>11305 сымб.) # [[Мэтар]] (<span style="color: #909090;">8089 сымб. → </span>11325 сымб.) # [[Людвіг Вітгенштайн]] (<span style="color: #909090;">8090 сымб. → </span>11326 сымб.) # [[Азот]] (<span style="color: #909090;">8102 сымб. → </span>11343 сымб.) # [[Размнажэньне]] (<span style="color: #909090;">8113 сымб. → </span>11358 сымб.) # [[Ўінстан Чэрчыль]] (<span style="color: #909090;">8116 сымб. → </span>11362 сымб.) # [[Філіпіны]] (<span style="color: #909090;">8118 сымб. → </span>11365 сымб.) # [[Плянэта]] (<span style="color: #909090;">8126 сымб. → </span>11376 сымб.) # [[Фэрнан Магелан]] (<span style="color: #909090;">8138 сымб. → </span>11393 сымб.) # [[Ядзерная энэргетыка]] (<span style="color: #909090;">8148 сымб. → </span>11407 сымб.) # [[Юры Гагарын]] (<span style="color: #909090;">8150 сымб. → </span>11410 сымб.) # [[Электрамагнітнае ўзаемадзеяньне]] (<span style="color: #909090;">8155 сымб. → </span>11417 сымб.) # [[Шруба]] (<span style="color: #909090;">8169 сымб. → </span>11437 сымб.) # [[Партэнон]] (<span style="color: #909090;">8193 сымб. → </span>11470 сымб.) # [[Чарлз Дыкенз]] (<span style="color: #909090;">8211 сымб. → </span>11495 сымб.) # [[Экалёгія]] (<span style="color: #909090;">8214 сымб. → </span>11500 сымб.) # [[Вайна ў Віетнаме]] (<span style="color: #909090;">8221 сымб. → </span>11509 сымб.) # [[Інд]] (<span style="color: #909090;">8224 сымб. → </span>11514 сымб.) # [[Тымур]] (<span style="color: #909090;">8229 сымб. → </span>11521 сымб.) # [[Японская мова]] (<span style="color: #909090;">8286 сымб. → </span>11600 сымб.) # [[Блюз]] (<span style="color: #909090;">8290 сымб. → </span>11606 сымб.) # [[Пшаніца]] (<span style="color: #909090;">8294 сымб. → </span>11612 сымб.) # [[Фізыка]] (<span style="color: #909090;">8295 сымб. → </span>11613 сымб.) # [[Касьмічны палёт]] (<span style="color: #909090;">8300 сымб. → </span>11620 сымб.) # [[Дождж]] (<span style="color: #909090;">8302 сымб. → </span>11623 сымб.) # [[Чэ Гевара]] (<span style="color: #909090;">8336 сымб. → </span>11670 сымб.) # [[Фундамэнталізм]] (<span style="color: #909090;">8338 сымб. → </span>11673 сымб.) # [[Адукацыя]] (<span style="color: #909090;">8356 сымб. → </span>11698 сымб.) # [[Плятон]] (<span style="color: #909090;">8362 сымб. → </span>11707 сымб.) # [[Марыя Складоўская-Кюры]] (<span style="color: #909090;">8403 сымб. → </span>11764 сымб.) # [[Самагубства]] (<span style="color: #909090;">8410 сымб. → </span>11774 сымб.) # [[Шарль дэ Голь]] (<span style="color: #909090;">8415 сымб. → </span>11781 сымб.) # [[Франц Кафка]] (<span style="color: #909090;">8424 сымб. → </span>11794 сымб.) # [[Нэльсан Мандэла]] (<span style="color: #909090;">8434 сымб. → </span>11808 сымб.) # [[Макс Плянк]] (<span style="color: #909090;">8444 сымб. → </span>11822 сымб.) # [[Базыліка Сьвятога Пятра]] (<span style="color: #909090;">8449 сымб. → </span>11829 сымб.) # [[Гай Юліюс Цэзар]] (<span style="color: #909090;">8453 сымб. → </span>11834 сымб.) # [[Ровар]] (<span style="color: #909090;">8460 сымб. → </span>11844 сымб.) # [[Гэнры Форд]] (<span style="color: #909090;">8496 сымб. → </span>11894 сымб.) # [[Тым Бэрнэрз-Лі]] (<span style="color: #909090;">8507 сымб. → </span>11910 сымб.) # [[Іслам]] (<span style="color: #909090;">8512 сымб. → </span>11917 сымб.) # [[Арытмэтыка]] (<span style="color: #909090;">8513 сымб. → </span>11918 сымб.) # [[Гішпанская мова]] (<span style="color: #909090;">8537 сымб. → </span>11952 сымб.) # [[Свойскі бык]] (<span style="color: #909090;">8538 сымб. → </span>11953 сымб.) # [[Кароткія нарды]] (<span style="color: #909090;">8546 сымб. → </span>11964 сымб.) # [[Хорхэ Люіс Борхэс]] (<span style="color: #909090;">8588 сымб. → </span>12023 сымб.) # [[Рыхард Вагнэр]] (<span style="color: #909090;">8598 сымб. → </span>12037 сымб.) # [[Грэцкая мова]] (<span style="color: #909090;">8629 сымб. → </span>12081 сымб.) # [[Цукар]] (<span style="color: #909090;">8631 сымб. → </span>12083 сымб.) # [[Палітычная партыя]] (<span style="color: #909090;">8656 сымб. → </span>12118 сымб.) # [[Грамадзянская вайна ў ЗША]] (<span style="color: #909090;">8678 сымб. → </span>12149 сымб.) # [[Паўночны полюс]] (<span style="color: #909090;">8697 сымб. → </span>12176 сымб.) # [[Бавоўна]] (<span style="color: #909090;">8713 сымб. → </span>12198 сымб.) # [[Густаў Малер]] (<span style="color: #909090;">8715 сымб. → </span>12201 сымб.) # [[Сынан]] (<span style="color: #909090;">8722 сымб. → </span>12211 сымб.) # [[Каменны век]] (<span style="color: #909090;">8723 сымб. → </span>12212 сымб.) # [[Культурная рэвалюцыя ў Кітаі]] (<span style="color: #909090;">8742 сымб. → </span>12239 сымб.) # [[Хранічная абструктыўная хвароба лёгкіх]] (<span style="color: #909090;">8750 сымб. → </span>12250 сымб.) # [[Тэмпэратура]] (<span style="color: #909090;">8756 сымб. → </span>12258 сымб.) # [[Брусэльскі сталічны рэгіён]] (<span style="color: #909090;">8790 сымб. → </span>12306 сымб.) # [[Эрнан Картэс]] (<span style="color: #909090;">8835 сымб. → </span>12369 сымб.) # [[Шакаляд]] (<span style="color: #909090;">8879 сымб. → </span>12431 сымб.) # [[Ніл Армстранг]] (<span style="color: #909090;">8889 сымб. → </span>12445 сымб.) # [[Эндзі Ўоргал]] (<span style="color: #909090;">8974 сымб. → </span>12564 сымб.) # [[Фатаграфія]] (<span style="color: #909090;">8982 сымб. → </span>12575 сымб.) # [[Чанак’я]] (<span style="color: #909090;">8999 сымб. → </span>12599 сымб.) # [[Гульня]] (<span style="color: #909090;">9004 сымб. → </span>12606 сымб.) # [[Дыфэрэнцыйнае раўнаньне]] (<span style="color: #909090;">9028 сымб. → </span>12639 сымб.) # [[Эвэрэст]] (<span style="color: #909090;">9046 сымб. → </span>12664 сымб.) # [[Вялікі выбух]] (<span style="color: #909090;">9078 сымб. → </span>12709 сымб.) # [[Дэмакратыя]] (<span style="color: #909090;">9097 сымб. → </span>12736 сымб.) # [[Кава]] (<span style="color: #909090;">9102 сымб. → </span>12743 сымб.) # [[Рафаэль]] (<span style="color: #909090;">9109 сымб. → </span>12753 сымб.) # [[Вінцэнт ван Гог]] (<span style="color: #909090;">9141 сымб. → </span>12797 сымб.) # [[Сям’я]] (<span style="color: #909090;">9154 сымб. → </span>12816 сымб.) # [[Від (біялёгія)]] (<span style="color: #909090;">9165 сымб. → </span>12831 сымб.) # [[Сымон Балівар]] (<span style="color: #909090;">9184 сымб. → </span>12858 сымб.) # [[Мэсапатамія]] (<span style="color: #909090;">9187 сымб. → </span>12862 сымб.) # [[Волга]] (<span style="color: #909090;">9213 сымб. → </span>12898 сымб.) # [[Джэймз Джойс]] (<span style="color: #909090;">9245 сымб. → </span>12943 сымб.) # [[Суставаногія]] (<span style="color: #909090;">9252 сымб. → </span>12953 сымб.) # [[Ганс Крыстыян Андэрсэн]] (<span style="color: #909090;">9267 сымб. → </span>12974 сымб.) # [[Вуглярод]] (<span style="color: #909090;">9292 сымб. → </span>13009 сымб.) # [[Архітэктура]] (<span style="color: #909090;">9376 сымб. → </span>13126 сымб.) # [[Нямецкая мова]] (<span style="color: #909090;">9393 сымб. → </span>13150 сымб.) # [[Бэнгальская мова]] (<span style="color: #909090;">9419 сымб. → </span>13187 сымб.) # [[Кровазварот]] (<span style="color: #909090;">9419 сымб. → </span>13187 сымб.) # [[Прырода]] (<span style="color: #909090;">9428 сымб. → </span>13199 сымб.) # [[Зыгмунд Фройд]] (<span style="color: #909090;">9435 сымб. → </span>13209 сымб.) # [[Тэлефон]] (<span style="color: #909090;">9454 сымб. → </span>13236 сымб.) # [[Мысьленьне]] (<span style="color: #909090;">9462 сымб. → </span>13247 сымб.) # [[Рымская імпэрыя]] (<span style="color: #909090;">9512 сымб. → </span>13317 сымб.) # [[Джэфры Чосэр]] (<span style="color: #909090;">9604 сымб. → </span>13446 сымб.) # [[Асманская імпэрыя]] (<span style="color: #909090;">9724 сымб. → </span>13614 сымб.) # [[Джэймз Кук]] (<span style="color: #909090;">9725 сымб. → </span>13615 сымб.) # [[Рэгбі]] (<span style="color: #909090;">9741 сымб. → </span>13637 сымб.) # [[Паўднёвы акіян]] (<span style="color: #909090;">9750 сымб. → </span>13650 сымб.) # [[Хімія]] (<span style="color: #909090;">9796 сымб. → </span>13714 сымб.) # [[Іўрыт]] (<span style="color: #909090;">9806 сымб. → </span>13728 сымб.) # [[Агрэгатны стан]] (<span style="color: #909090;">9844 сымб. → </span>13782 сымб.) # [[Сяргей Эйзэнштэйн]] (<span style="color: #909090;">9864 сымб. → </span>13810 сымб.) # [[Крыжовыя паходы]] (<span style="color: #909090;">9905 сымб. → </span>13867 сымб.) # [[Вэнэра]] (<span style="color: #909090;">9926 сымб. → </span>13896 сымб.) # [[Аборт]] (<span style="color: #909090;">9937 сымб. → </span>13912 сымб.) # [[Суэцкі канал]] (<span style="color: #909090;">9982 сымб. → </span>13975 сымб.) # [[Марлен Дытрых]] (<span style="color: #909090;">10059 сымб. → </span>14083 сымб.) # [[Дзяржава]] (<span style="color: #909090;">10070 сымб. → </span>14098 сымб.) # [[Нобэлеўская прэмія]] (<span style="color: #909090;">10102 сымб. → </span>14143 сымб.) # [[Кісьля]] (<span style="color: #909090;">10141 сымб. → </span>14197 сымб.) # [[Ота фон Бісмарк]] (<span style="color: #909090;">10145 сымб. → </span>14203 сымб.) # [[Друк]] (<span style="color: #909090;">10145 сымб. → </span>14203 сымб.) # [[Эўра]] (<span style="color: #909090;">10171 сымб. → </span>14239 сымб.) # [[Дыега Вэляскес]] (<span style="color: #909090;">10226 сымб. → </span>14316 сымб.) # [[Магнітнае поле]] (<span style="color: #909090;">10236 сымб. → </span>14330 сымб.) # [[Міжнародны Суд ААН]] (<span style="color: #909090;">10257 сымб. → </span>14360 сымб.) # [[Прыгажосьць]] (<span style="color: #909090;">10263 сымб. → </span>14368 сымб.) # [[Кірыліца]] (<span style="color: #909090;">10281 сымб. → </span>14393 сымб.) # [[Капітал]] (<span style="color: #909090;">10319 сымб. → </span>14447 сымб.) # [[Натуральная воспа]] (<span style="color: #909090;">10335 сымб. → </span>14469 сымб.) # [[Год]] (<span style="color: #909090;">10348 сымб. → </span>14487 сымб.) # [[Майкл Фарадэй]] (<span style="color: #909090;">10453 сымб. → </span>14634 сымб.) # [[Карэйская мова]] (<span style="color: #909090;">10491 сымб. → </span>14687 сымб.) # [[Акіра Курасава]] (<span style="color: #909090;">10496 сымб. → </span>14694 сымб.) # [[Вадарод]] (<span style="color: #909090;">10526 сымб. → </span>14736 сымб.) # [[Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў]] (<span style="color: #909090;">10551 сымб. → </span>14771 сымб.) # [[Луіс Армстранг]] (<span style="color: #909090;">10552 сымб. → </span>14773 сымб.) # [[Этаноль]] (<span style="color: #909090;">10559 сымб. → </span>14783 сымб.) # [[Пі]] (<span style="color: #909090;">10609 сымб. → </span>14853 сымб.) # [[Джордж Вашынгтон]] (<span style="color: #909090;">10612 сымб. → </span>14857 сымб.) # [[Анархізм]] (<span style="color: #909090;">10617 сымб. → </span>14864 сымб.) # [[Анды]] (<span style="color: #909090;">10647 сымб. → </span>14906 сымб.) # [[Калідаса]] (<span style="color: #909090;">10706 сымб. → </span>14988 сымб.) # [[Ігар Стравінскі]] (<span style="color: #909090;">10767 сымб. → </span>15074 сымб.) # [[Эпілепсія]] (<span style="color: #909090;">10786 сымб. → </span>15100 сымб.) # [[Купал]] (<span style="color: #909090;">10798 сымб. → </span>15117 сымб.) # [[Карл Маркс]] (<span style="color: #909090;">10854 сымб. → </span>15196 сымб.) # [[Альбрэхт Дурэр]] (<span style="color: #909090;">10888 сымб. → </span>15243 сымб.) # [[Галілео Галілей]] (<span style="color: #909090;">10907 сымб. → </span>15270 сымб.) # [[Грудзі]] (<span style="color: #909090;">10920 сымб. → </span>15288 сымб.) # [[Альгарытм]] (<span style="color: #909090;">10920 сымб. → </span>15288 сымб.) # [[Сара Бэрнар]] (<span style="color: #909090;">10942 сымб. → </span>15319 сымб.) # [[Золата]] (<span style="color: #909090;">10978 сымб. → </span>15369 сымб.) # [[Шагнамэ]] (<span style="color: #909090;">10981 сымб. → </span>15373 сымб.) # [[Фашызм]] (<span style="color: #909090;">11058 сымб. → </span>15481 сымб.) # [[Футбол]] (<span style="color: #909090;">11083 сымб. → </span>15516 сымб.) # [[Ніл]] (<span style="color: #909090;">11093 сымб. → </span>15530 сымб.) # [[Галаўны боль]] (<span style="color: #909090;">11099 сымб. → </span>15539 сымб.) # [[Вока]] (<span style="color: #909090;">11177 сымб. → </span>15648 сымб.) # [[Дзэн]] (<span style="color: #909090;">11209 сымб. → </span>15693 сымб.) # [[Эўклід]] (<span style="color: #909090;">11362 сымб. → </span>15907 сымб.) # [[Навука]] (<span style="color: #909090;">11382 сымб. → </span>15935 сымб.) # [[Нэптун]] (<span style="color: #909090;">11382 сымб. → </span>15935 сымб.) # [[Касьпійскае мора]] (<span style="color: #909090;">11383 сымб. → </span>15936 сымб.) # [[Габрыель Гарсія Маркес]] (<span style="color: #909090;">11416 сымб. → </span>15982 сымб.) # [[Астраномія]] (<span style="color: #909090;">11522 сымб. → </span>16131 сымб.) # [[Пэрсыдзкая мова]] (<span style="color: #909090;">11577 сымб. → </span>16208 сымб.) # [[Гарбата]] (<span style="color: #909090;">11651 сымб. → </span>16311 сымб.) # [[Магатма Гандзі]] (<span style="color: #909090;">11653 сымб. → </span>16314 сымб.) # [[Нікалё Мак’явэльлі]] (<span style="color: #909090;">11713 сымб. → </span>16398 сымб.) # [[Сухоты]] (<span style="color: #909090;">11747 сымб. → </span>16446 сымб.) # [[Тэрмадынаміка]] (<span style="color: #909090;">11780 сымб. → </span>16492 сымб.) # [[Адольф Гітлер]] (<span style="color: #909090;">11821 сымб. → </span>16549 сымб.) # [[Малако]] (<span style="color: #909090;">11878 сымб. → </span>16629 сымб.) # [[Людвіг ван Бэтговэн]] (<span style="color: #909090;">11961 сымб. → </span>16745 сымб.) # [[Ум Кульсум]] (<span style="color: #909090;">11990 сымб. → </span>16786 сымб.) # [[Паўднёвая Амэрыка]] (<span style="color: #909090;">12061 сымб. → </span>16885 сымб.) # [[Мэрылін Манро]] (<span style="color: #909090;">12075 сымб. → </span>16905 сымб.) # [[Чарлі Чаплін]] (<span style="color: #909090;">12173 сымб. → </span>17042 сымб.) # [[Сонца]] (<span style="color: #909090;">12211 сымб. → </span>17095 сымб.) # [[Альгебра]] (<span style="color: #909090;">12215 сымб. → </span>17101 сымб.) # [[Геалёгія]] (<span style="color: #909090;">12454 сымб. → </span>17436 сымб.) # [[Франсіска Гоя]] (<span style="color: #909090;">12578 сымб. → </span>17609 сымб.) # [[Атэізм]] (<span style="color: #909090;">12641 сымб. → </span>17697 сымб.) # [[Танец]] (<span style="color: #909090;">13068 сымб. → </span>18295 сымб.) # [[Зорка]] (<span style="color: #909090;">13336 сымб. → </span>18670 сымб.) # [[Джордж Байран]] (<span style="color: #909090;">13398 сымб. → </span>18757 сымб.) # [[Рэлігія]] (<span style="color: #909090;">13404 сымб. → </span>18766 сымб.) # [[Готфрыд Ляйбніц]] (<span style="color: #909090;">13468 сымб. → </span>18855 сымб.) # [[Уладзімер Ленін]] (<span style="color: #909090;">13554 сымб. → </span>18976 сымб.) # [[Томас Эдысан]] (<span style="color: #909090;">13808 сымб. → </span>19331 сымб.) # [[Мацуо Басё]] (<span style="color: #909090;">13820 сымб. → </span>19348 сымб.) # [[Колер]] (<span style="color: #909090;">13942 сымб. → </span>19519 сымб.) # [[Алімпійскія гульні]] (<span style="color: #909090;">14021 сымб. → </span>19629 сымб.) # [[Рак (захворваньне)]] (<span style="color: #909090;">14078 сымб. → </span>19709 сымб.) # [[Георг Вільгельм Фрыдрых Гэгель]] (<span style="color: #909090;">14139 сымб. → </span>19795 сымб.) # [[Хвароба Альцгаймэра]] (<span style="color: #909090;">14222 сымб. → </span>19911 сымб.) # [[Гіп-гоп]] (<span style="color: #909090;">14384 сымб. → </span>20138 сымб.) # [[Зямля]] (<span style="color: #909090;">14523 сымб. → </span>20332 сымб.) # [[Роза Люксэмбург]] (<span style="color: #909090;">14582 сымб. → </span>20415 сымб.) # [[Тэніс]] (<span style="color: #909090;">14624 сымб. → </span>20474 сымб.) # [[Канал]] (<span style="color: #909090;">14761 сымб. → </span>20665 сымб.) # [[Сыр]] (<span style="color: #909090;">14883 сымб. → </span>20836 сымб.) # [[Ацтэкі]] (<span style="color: #909090;">15037 сымб. → </span>21052 сымб.) # [[Альфрэд Гічкок]] (<span style="color: #909090;">15429 сымб. → </span>21601 сымб.) # [[Тысяча і адна ноч]] (<span style="color: #909090;">15461 сымб. → </span>21645 сымб.) # [[Ядзерная зброя]] (<span style="color: #909090;">15748 сымб. → </span>22047 сымб.) # [[Ўолт Дыснэй]] (<span style="color: #909090;">15987 сымб. → </span>22382 сымб.) # [[Ёган Вольфганг фон Гётэ]] (<span style="color: #909090;">16008 сымб. → </span>22411 сымб.) # [[Міжнародны валютны фонд]] (<span style="color: #909090;">16011 сымб. → </span>22415 сымб.) # [[Леанарда да Вінчы]] (<span style="color: #909090;">16107 сымб. → </span>22550 сымб.) # [[Фёдар Дастаеўскі]] (<span style="color: #909090;">16150 сымб. → </span>22610 сымб.) # [[Фэдэрыка Фэліні]] (<span style="color: #909090;">16351 сымб. → </span>22891 сымб.) # [[Цытрус]] (<span style="color: #909090;">16596 сымб. → </span>23234 сымб.) # [[Асацыяцыя дзяржаваў Паўднёва-Ўсходняй Азіі]] (<span style="color: #909090;">17137 сымб. → </span>23992 сымб.) # [[Мартын Гайдэгер]] (<span style="color: #909090;">17788 сымб. → </span>24903 сымб.) # [[Дантэ Аліг’еры]] (<span style="color: #909090;">17851 сымб. → </span>24991 сымб.) # [[Аўстрыя]] (<span style="color: #909090;">18041 сымб. → </span>25257 сымб.) # [[Японія]] (<span style="color: #909090;">18347 сымб. → </span>25686 сымб.) # [[Ізраіль]] (<span style="color: #909090;">18577 сымб. → </span>26008 сымб.) # [[Аўстралія]] (<span style="color: #909090;">18674 сымб. → </span>26144 сымб.) # [[Этыёпія]] (<span style="color: #909090;">18748 сымб. → </span>26247 сымб.) # [[Танзанія]] (<span style="color: #909090;">18792 сымб. → </span>26309 сымб.) # [[Сынгапур]] (<span style="color: #909090;">19228 сымб. → </span>26919 сымб.) # [[Азія]] (<span style="color: #909090;">19343 сымб. → </span>27080 сымб.) # [[Здароўе]] (<span style="color: #909090;">19351 сымб. → </span>27091 сымб.) # [[Вэнэсуэла]] (<span style="color: #909090;">19399 сымб. → </span>27159 сымб.) # [[Анры Матыс]] (<span style="color: #909090;">19411 сымб. → </span>27175 сымб.) # [[Куба]] (<span style="color: #909090;">19702 сымб. → </span>27583 сымб.) # [[Жак Карт’е]] (<span style="color: #909090;">19846 сымб. → </span>27784 сымб.) # [[Ёсіф Сталін]] (<span style="color: #909090;">19912 сымб. → </span>27877 сымб.) # [[Пакістан]] (<span style="color: #909090;">20427 сымб. → </span>28598 сымб.) # [[Інданэзія]] (<span style="color: #909090;">20513 сымб. → </span>28718 сымб.) # [[Сымона дэ Бавуар]] (<span style="color: #909090;">20812 сымб. → </span>29137 сымб.) # [[Віетнам]] (<span style="color: #909090;">20818 сымб. → </span>29145 сымб.) # [[Эканоміка]] (<span style="color: #909090;">20948 сымб. → </span>29327 сымб.) # [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга]] (<span style="color: #909090;">21249 сымб. → </span>29749 сымб.) # [[Людовік XIV]] (<span style="color: #909090;">21287 сымб. → </span>29802 сымб.) # [[Элан Т’юрынг]] (<span style="color: #909090;">21566 сымб. → </span>30192 сымб.) # [[Армія]] (<span style="color: #909090;">21582 сымб. → </span>30215 сымб.) # [[Аўганістан]] (<span style="color: #909090;">21624 сымб. → </span>30274 сымб.) # [[Пітэр Паўль Рубэнс]] (<span style="color: #909090;">21654 сымб. → </span>30316 сымб.) # [[Гаўтама Буда]] (<span style="color: #909090;">21729 сымб. → </span>30421 сымб.) # [[Ашока]] (<span style="color: #909090;">21735 сымб. → </span>30429 сымб.) # [[Фрыдэрык Шапэн]] (<span style="color: #909090;">21756 сымб. → </span>30458 сымб.) # [[Фрэнк Лойд Райт]] (<span style="color: #909090;">21773 сымб. → </span>30482 сымб.) # [[Паблё Пікаса]] (<span style="color: #909090;">21774 сымб. → </span>30484 сымб.) # [[Вэргіліюс]] (<span style="color: #909090;">21827 сымб. → </span>30558 сымб.) # [[Апэрацыйная сыстэма]] (<span style="color: #909090;">21835 сымб. → </span>30569 сымб.) # [[Саудаўская Арабія]] (<span style="color: #909090;">21849 сымб. → </span>30589 сымб.) # [[Міжнародны рух Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца]] (<span style="color: #909090;">21866 сымб. → </span>30612 сымб.) # [[Польшча]] (<span style="color: #909090;">21927 сымб. → </span>30698 сымб.) # [[Сонечная сыстэма]] (<span style="color: #909090;">21959 сымб. → </span>30743 сымб.) # [[Ерусалім]] (<span style="color: #909090;">21976 сымб. → </span>30766 сымб.) # [[Малярыя]] (<span style="color: #909090;">22000 сымб. → </span>30800 сымб.) # [[Лагас]] (<span style="color: #909090;">22016 сымб. → </span>30822 сымб.) # [[Каір]] (<span style="color: #909090;">22064 сымб. → </span>30890 сымб.) # [[Іран]] (<span style="color: #909090;">22065 сымб. → </span>30891 сымб.) # [[Марс]] (<span style="color: #909090;">22073 сымб. → </span>30902 сымб.) # [[Багдад]] (<span style="color: #909090;">22085 сымб. → </span>30919 сымб.) # [[Сатурн]] (<span style="color: #909090;">22092 сымб. → </span>30929 сымб.) # [[Дыназаўр]] (<span style="color: #909090;">22093 сымб. → </span>30930 сымб.) # [[Леанард Ойлер]] (<span style="color: #909090;">22121 сымб. → </span>30969 сымб.) # [[Галяктыка]] (<span style="color: #909090;">22131 сымб. → </span>30983 сымб.) # [[Энцыкляпэдыя]] (<span style="color: #909090;">22141 сымб. → </span>30997 сымб.) # [[Канстантын I Вялікі]] (<span style="color: #909090;">22167 сымб. → </span>31034 сымб.) # [[Мао Дзэ-дун]] (<span style="color: #909090;">22175 сымб. → </span>31045 сымб.) # [[Дака]] (<span style="color: #909090;">22176 сымб. → </span>31046 сымб.) # [[Банглядэш]] (<span style="color: #909090;">22183 сымб. → </span>31056 сымб.) # [[Хрысьціянства]] (<span style="color: #909090;">22190 сымб. → </span>31066 сымб.) # [[Турэцкая мова]] (<span style="color: #909090;">22206 сымб. → </span>31088 сымб.) # [[Танк]] (<span style="color: #909090;">22222 сымб. → </span>31111 сымб.) # [[Француская рэвалюцыя]] (<span style="color: #909090;">22239 сымб. → </span>31135 сымб.) # [[Лізавета I]] (<span style="color: #909090;">22285 сымб. → </span>31199 сымб.) # [[Кіншаса]] (<span style="color: #909090;">22294 сымб. → </span>31212 сымб.) # [[Піва]] (<span style="color: #909090;">22323 сымб. → </span>31252 сымб.) # [[Авідыюс]] (<span style="color: #909090;">22343 сымб. → </span>31280 сымб.) # [[Сыднэй]] (<span style="color: #909090;">22348 сымб. → </span>31287 сымб.) # [[Ёган Кеплер]] (<span style="color: #909090;">22358 сымб. → </span>31301 сымб.) # [[Джон Мэйнард Кейнз]] (<span style="color: #909090;">22366 сымб. → </span>31312 сымб.) # [[Дынастыя Тан]] (<span style="color: #909090;">22373 сымб. → </span>31322 сымб.) # [[Франклін Дэлана Рузвэлт]] (<span style="color: #909090;">22377 сымб. → </span>31328 сымб.) # [[Мухамад]] (<span style="color: #909090;">22384 сымб. → </span>31338 сымб.) # [[Француская мова]] (<span style="color: #909090;">22412 сымб. → </span>31377 сымб.) # [[Кейптаўн]] (<span style="color: #909090;">22425 сымб. → </span>31395 сымб.) # [[Мэркур]] (<span style="color: #909090;">22456 сымб. → </span>31438 сымб.) # [[Уран]] (<span style="color: #909090;">22456 сымб. → </span>31438 сымб.) # [[Ірак]] (<span style="color: #909090;">22457 сымб. → </span>31440 сымб.) # [[Мадрыд]] (<span style="color: #909090;">22461 сымб. → </span>31445 сымб.) # [[Бразылія]] (<span style="color: #909090;">22503 сымб. → </span>31504 сымб.) # [[Атэны]] (<span style="color: #909090;">22574 сымб. → </span>31604 сымб.) # [[Транспарт]] (<span style="color: #909090;">22578 сымб. → </span>31609 сымб.) # [[Міжнародная сыстэма СІ]] (<span style="color: #909090;">22603 сымб. → </span>31644 сымб.) # [[Рэнэ Дэкарт]] (<span style="color: #909090;">22619 сымб. → </span>31667 сымб.) # [[Лі Бо]] (<span style="color: #909090;">22671 сымб. → </span>31739 сымб.) # [[Сэул]] (<span style="color: #909090;">22698 сымб. → </span>31777 сымб.) # [[Карачы]] (<span style="color: #909090;">22703 сымб. → </span>31784 сымб.) # [[Мумбаі]] (<span style="color: #909090;">22706 сымб. → </span>31788 сымб.) # [[Шанхай]] (<span style="color: #909090;">22735 сымб. → </span>31829 сымб.) # [[Юпітэр]] (<span style="color: #909090;">22740 сымб. → </span>31836 сымб.) # [[Вена]] (<span style="color: #909090;">22788 сымб. → </span>31903 сымб.) # [[Нідэрлянды]] (<span style="color: #909090;">22835 сымб. → </span>31969 сымб.) # [[Карл Фрыдрых Гаўс]] (<span style="color: #909090;">22847 сымб. → </span>31986 сымб.) # [[Авіцэна]] (<span style="color: #909090;">22874 сымб. → </span>32024 сымб.) # [[Джэйн Остын]] (<span style="color: #909090;">22887 сымб. → </span>32042 сымб.) # [[Архімэд]] (<span style="color: #909090;">22919 сымб. → </span>32087 сымб.) # [[Рэвалюцыя 1917 году ў Расеі]] (<span style="color: #909090;">22945 сымб. → </span>32123 сымб.) # [[Амстэрдам]] (<span style="color: #909090;">22964 сымб. → </span>32150 сымб.) # [[Токіё]] (<span style="color: #909090;">23081 сымб. → </span>32313 сымб.) # [[Калката]] (<span style="color: #909090;">23084 сымб. → </span>32318 сымб.) # [[Мартын Лютэр Кінг]] (<span style="color: #909090;">23098 сымб. → </span>32337 сымб.) # [[Мартын Лютэр]] (<span style="color: #909090;">23104 сымб. → </span>32346 сымб.) # [[Старажытны Эгіпет]] (<span style="color: #909090;">23186 сымб. → </span>32460 сымб.) # [[Анатомія]] (<span style="color: #909090;">23243 сымб. → </span>32540 сымб.) # [[Дэлі]] (<span style="color: #909090;">23254 сымб. → </span>32556 сымб.) # [[Антарктыда]] (<span style="color: #909090;">23271 сымб. → </span>32579 сымб.) # [[Антон Чэхаў]] (<span style="color: #909090;">23280 сымб. → </span>32592 сымб.) # [[Бангкок]] (<span style="color: #909090;">23308 сымб. → </span>32631 сымб.) # [[Ісак Ньютан]] (<span style="color: #909090;">23318 сымб. → </span>32645 сымб.) # [[Джакарта]] (<span style="color: #909090;">23323 сымб. → </span>32652 сымб.) # [[Тайлянд]] (<span style="color: #909090;">23337 сымб. → </span>32672 сымб.) # [[Бізантыйская імпэрыя]] (<span style="color: #909090;">23370 сымб. → </span>32718 сымб.) # [[Партугалія]] (<span style="color: #909090;">23377 сымб. → </span>32728 сымб.) # [[Багата]] (<span style="color: #909090;">23410 сымб. → </span>32774 сымб.) # [[Эрвін Шрэдынгер]] (<span style="color: #909090;">23411 сымб. → </span>32775 сымб.) # [[Расейская мова]] (<span style="color: #909090;">23565 сымб. → </span>32991 сымб.) # [[Ватыкан]] (<span style="color: #909090;">23572 сымб. → </span>33001 сымб.) # [[Дынастыя Мін]] (<span style="color: #909090;">23580 сымб. → </span>33012 сымб.) # [[Ўільям Шэксьпір]] (<span style="color: #909090;">23591 сымб. → </span>33027 сымб.) # [[Мэксыка]] (<span style="color: #909090;">23598 сымб. → </span>33037 сымб.) # [[Мальер]] (<span style="color: #909090;">23651 сымб. → </span>33111 сымб.) # [[Пэкін]] (<span style="color: #909090;">23666 сымб. → </span>33132 сымб.) # [[Дамаск]] (<span style="color: #909090;">23676 сымб. → </span>33146 сымб.) # [[Аргентына]] (<span style="color: #909090;">23834 сымб. → </span>33368 сымб.) # [[Старажытная Грэцыя]] (<span style="color: #909090;">23896 сымб. → </span>33454 сымб.) # [[Рыю-дэ-Жанэйру]] (<span style="color: #909090;">23983 сымб. → </span>33576 сымб.) # [[Найробі]] (<span style="color: #909090;">23996 сымб. → </span>33594 сымб.) # [[Мост]] (<span style="color: #909090;">24003 сымб. → </span>33604 сымб.) # [[Ангельская мова]] (<span style="color: #909090;">24025 сымб. → </span>33635 сымб.) # [[Сан-Паўлу]] (<span style="color: #909090;">24028 сымб. → </span>33639 сымб.) # [[Вальтэр]] (<span style="color: #909090;">24047 сымб. → </span>33666 сымб.) # [[Лос-Анджэлес]] (<span style="color: #909090;">24100 сымб. → </span>33740 сымб.) # [[Першая сусьветная вайна]] (<span style="color: #909090;">24122 сымб. → </span>33771 сымб.) # [[Сальвадор Далі]] (<span style="color: #909090;">24137 сымб. → </span>33792 сымб.) # [[Мэхіка]] (<span style="color: #909090;">24321 сымб. → </span>34049 сымб.) # [[Турэччына]] (<span style="color: #909090;">24367 сымб. → </span>34114 сымб.) # [[Будызм]] (<span style="color: #909090;">24434 сымб. → </span>34208 сымб.) # [[Эўропа]] (<span style="color: #909090;">24498 сымб. → </span>34297 сымб.) # [[Банан (плод)]] (<span style="color: #909090;">24555 сымб. → </span>34377 сымб.) # [[Рэспубліка Карэя]] (<span style="color: #909090;">24599 сымб. → </span>34439 сымб.) # [[Чжэн Хэ]] (<span style="color: #909090;">24600 сымб. → </span>34440 сымб.) # [[Арабска-ізраільскі канфлікт]] (<span style="color: #909090;">24647 сымб. → </span>34506 сымб.) # [[Вашынгтон (акруга Калюмбія)]] (<span style="color: #909090;">24650 сымб. → </span>34510 сымб.) # [[Мікелянджэлё]] (<span style="color: #909090;">24652 сымб. → </span>34513 сымб.) # [[Біялёгія]] (<span style="color: #909090;">24688 сымб. → </span>34563 сымб.) # [[Бялкі]] (<span style="color: #909090;">24765 сымб. → </span>34671 сымб.) # [[Аўтамабіль]] (<span style="color: #909090;">24802 сымб. → </span>34723 сымб.) # [[Індыя]] (<span style="color: #909090;">25039 сымб. → </span>35055 сымб.) # [[Мэка]] (<span style="color: #909090;">25148 сымб. → </span>35207 сымб.) # [[Мустафа Кемаль Ататурк]] (<span style="color: #909090;">25391 сымб. → </span>35547 сымб.) # [[Карабель]] (<span style="color: #909090;">25428 сымб. → </span>35599 сымб.) # [[Зараастрызм]] (<span style="color: #909090;">25469 сымб. → </span>35657 сымб.) # [[Майкл Джэксан]] (<span style="color: #909090;">25479 сымб. → </span>35671 сымб.) # [[Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка]] (<span style="color: #909090;">25547 сымб. → </span>35766 сымб.) # [[Эгіпет]] (<span style="color: #909090;">25596 сымб. → </span>35834 сымб.) # [[Тлен]] (<span style="color: #909090;">25773 сымб. → </span>36082 сымб.) # [[Парыж]] (<span style="color: #909090;">25916 сымб. → </span>36282 сымб.) # [[Антоніё Вівальдзі]] (<span style="color: #909090;">26135 сымб. → </span>36589 сымб.) # [[Тэгеран]] (<span style="color: #909090;">26267 сымб. → </span>36774 сымб.) # [[Рым]] (<span style="color: #909090;">26877 сымб. → </span>37628 сымб.) # [[Кітай]] (<span style="color: #909090;">26885 сымб. → </span>37639 сымб.) # [[Георг Фрыдрых Гэндэль]] (<span style="color: #909090;">26975 сымб. → </span>37765 сымб.) # [[Альбэрт Айнштайн]] (<span style="color: #909090;">26993 сымб. → </span>37790 сымб.) # [[Нігерыя]] (<span style="color: #909090;">27134 сымб. → </span>37988 сымб.) # [[Буэнас-Айрэс]] (<span style="color: #909090;">27404 сымб. → </span>38366 сымб.) # [[Швайцарыя]] (<span style="color: #909090;">27604 сымб. → </span>38646 сымб.) # [[Вашку да Гама]] (<span style="color: #909090;">27703 сымб. → </span>38784 сымб.) # [[Нью-Ёрк]] (<span style="color: #909090;">27951 сымб. → </span>39131 сымб.) # [[Жан-Жак Русо]] (<span style="color: #909090;">28053 сымб. → </span>39274 сымб.) # [[Нямеччына]] (<span style="color: #909090;">28139 сымб. → </span>39395 сымб.) # [[Судан]] (<span style="color: #909090;">29091 сымб. → </span>40727 сымб.) # [[Паўночная Амэрыка]] (<span style="color: #909090;">29316 сымб. → </span>41042 сымб.) # [[Бульба]] (<span style="color: #909090;">30496 сымб. → </span>42694 сымб.) # [[Гішпанія]] (<span style="color: #909090;">31064 сымб. → </span>43490 сымб.) # [[Аляксандар Пушкін]] (<span style="color: #909090;">31506 сымб. → </span>44108 сымб.) # [[Энрыка Фэрмі]] (<span style="color: #909090;">31606 сымб. → </span>44248 сымб.) # [[Эўрапейскі Зьвяз]] (<span style="color: #909090;">31650 сымб. → </span>44310 сымб.) # [[Санкт-Пецярбург]] (<span style="color: #909090;">31768 сымб. → </span>44475 сымб.) # [[The Beatles]] (<span style="color: #909090;">31828 сымб. → </span>44559 сымб.) # [[Дубай]] (<span style="color: #909090;">32164 сымб. → </span>45030 сымб.) # [[Цягліцы]] (<span style="color: #909090;">32174 сымб. → </span>45044 сымб.) # [[Чынгісхан]] (<span style="color: #909090;">32950 сымб. → </span>46130 сымб.) # [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў па пытаньнях адукацыі, навукі і культуры]] (<span style="color: #909090;">33045 сымб. → </span>46263 сымб.) # [[Масква]] (<span style="color: #909090;">33890 сымб. → </span>47446 сымб.) # [[Вольфганг Амадэй Моцарт]] (<span style="color: #909090;">34027 сымб. → </span>47638 сымб.) # [[Эйфэлева вежа]] (<span style="color: #909090;">34690 сымб. → </span>48566 сымб.) # [[Афрыка]] (<span style="color: #909090;">35133 сымб. → </span>49186 сымб.) # [[Кір II]] (<span style="color: #909090;">35642 сымб. → </span>49899 сымб.) # [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя]] (<span style="color: #909090;">35838 сымб. → </span>50173 сымб.) # [[Стамбул]] (<span style="color: #909090;">36149 сымб. → </span>50609 сымб.) # [[Ісус Хрыстос]] (<span style="color: #909090;">36498 сымб. → </span>51097 сымб.) # [[Нікола Тэсла]] (<span style="color: #909090;">36571 сымб. → </span>51199 сымб.) # [[Францыя]] (<span style="color: #909090;">37395 сымб. → </span>52353 сымб.) # [[Глябальнае пацяпленьне]] (<span style="color: #909090;">37689 сымб. → </span>52765 сымб.) # [[Ганконг]] (<span style="color: #909090;">38289 сымб. → </span>53605 сымб.) # [[Калізэй]] (<span style="color: #909090;">38926 сымб. → </span>54496 сымб.) # [[Сусьветны банк]] (<span style="color: #909090;">41549 сымб. → </span>58169 сымб.) # [[Расея]] (<span style="color: #909090;">44065 сымб. → </span>61691 сымб.) # [[Рэмбрант]] (<span style="color: #909090;">44369 сымб. → </span>62117 сымб.) # [[Канада]] (<span style="color: #909090;">46867 сымб. → </span>65614 сымб.) # [[Сьвятая Рымская імпэрыя]] (<span style="color: #909090;">49352 сымб. → </span>69093 сымб.) # [[Злучаныя Штаты Амэрыкі]] (<span style="color: #909090;">51268 сымб. → </span>71775 сымб.) # [[Шахматы]] (<span style="color: #909090;">52535 сымб. → </span>73549 сымб.) # [[Бэрлін]] (<span style="color: #909090;">53872 сымб. → </span>75421 сымб.) # [[Напалеон I Банапарт]] (<span style="color: #909090;">54321 сымб. → </span>76049 сымб.) # [[Італія]] (<span style="color: #909090;">54997 сымб. → </span>76996 сымб.) # [[Альжыр]] (<span style="color: #909090;">55897 сымб. → </span>78256 сымб.) # [[Рэфармацыя]] (<span style="color: #909090;">57521 сымб. → </span>80529 сымб.) # [[Аляксандар Македонскі]] (<span style="color: #909090;">63234 сымб. → </span>88528 сымб.) # [[Вялікабрытанія]] (<span style="color: #909090;">63309 сымб. → </span>88633 сымб.) # [[Украіна]] (<span style="color: #909090;">63810 сымб. → </span>89334 сымб.) # [[Лёндан]] (<span style="color: #909090;">70448 сымб. → </span>98627 сымб.) # [[Пётар I]] (<span style="color: #909090;">72172 сымб. → </span>101041 сымб.) # [[Другая сусьветная вайна]] (<span style="color: #909090;">75044 сымб. → </span>105062 сымб.) # [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы]] (<span style="color: #909090;">79371 сымб. → </span>111119 сымб.) # [[Цягнік]] (<span style="color: #909090;">100969 сымб. → </span>141357 сымб.) ll3chvuzosox264kqlc3ajfm6y5esgm Аброўскі сельсавет 0 97279 2334241 2311805 2022-08-23T09:24:46Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Абро́ўскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. У сельсавет уваходзіць толькі адна вёска — [[Аброва (Івацэвіцкі раён)|Аброва]]. Колькасьць двароў — 531, колькасьць жыхароў — 1254. Старшыня — Зінаіда Шалюціна<ref name="reg">[https://web.archive.org/web/20201015021111/http://ivacevichi.brest-region.by/ Сайт раённай адміністрацыі]</ref>, кіраўнік справамі — Тамара Курыс<ref name="reg"/>. == Гісторыя == 8 жніўня 1959 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Аброўскі сельсавет скасаванага [[Целяханскі раён|Целяханскага раёну]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Аброўскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Аброўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]] g4nbqb0zvdgf00rrcbal54mgsqqdc5f 2334242 2334241 2022-08-23T09:24:58Z Stary Jolup 145 выдаленая [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]]; дададзеная [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Абро́ўскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. У сельсавет уваходзіць толькі адна вёска — [[Аброва (Івацэвіцкі раён)|Аброва]]. Колькасьць двароў — 531, колькасьць жыхароў — 1254. Старшыня — Зінаіда Шалюціна<ref name="reg">[https://web.archive.org/web/20201015021111/http://ivacevichi.brest-region.by/ Сайт раённай адміністрацыі]</ref>, кіраўнік справамі — Тамара Курыс<ref name="reg"/>. == Гісторыя == 8 жніўня 1959 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Аброўскі сельсавет скасаванага [[Целяханскі раён|Целяханскага раёну]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Аброўскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Аброўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] sd56ilf8udltvtkkf7s3lrkfkj7wj03 2334243 2334242 2022-08-23T09:25:13Z Stary Jolup 145 дададзеная [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Абро́ўскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. У сельсавет уваходзіць толькі адна вёска — [[Аброва (Івацэвіцкі раён)|Аброва]]. Колькасьць двароў — 531, колькасьць жыхароў — 1254. Старшыня — Зінаіда Шалюціна<ref name="reg">[https://web.archive.org/web/20201015021111/http://ivacevichi.brest-region.by/ Сайт раённай адміністрацыі]</ref>, кіраўнік справамі — Тамара Курыс<ref name="reg"/>. == Гісторыя == 8 жніўня 1959 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Аброўскі сельсавет скасаванага [[Целяханскі раён|Целяханскага раёну]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Аброўскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Аброўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] 0seq72yitf2mnzf5ao8mkn341eg6fa2 2334247 2334243 2022-08-23T09:31:17Z Stary Jolup 145 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Абро́ўскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. У сельсавет уваходзіць толькі адна вёска — [[Аброва (Івацэвіцкі раён)|Аброва]]. Колькасьць двароў — 531, колькасьць жыхароў — 1254. Старшыня — Зінаіда Шалюціна<ref name="reg">[https://web.archive.org/web/20201015021111/http://ivacevichi.brest-region.by/ Сайт раённай адміністрацыі]</ref>, кіраўнік справамі — Тамара Курыс<ref name="reg"/>. == Гісторыя == 8 жніўня 1959 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Аброўскі сельсавет скасаванага [[Целяханскі раён|Целяханскага раёну]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Аброўскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Аброўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] cvgz7pxy28o441alvuapd2mlolm0idj Амяльнянскі сельсавет 0 97281 2334227 2294887 2022-08-23T09:07:24Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Амяльня́нскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар сельсавету — вёска [[Амяльная]]. Колькасьць двароў — 582, колькасьць жыхароў — 1142. Старшыня — Сяргей Лукашэвіч<ref name="reg">[https://web.archive.org/web/20201015021111/http://ivacevichi.brest-region.by/ Сайт раённай адміністрацыі]</ref>. Кіраўнік справамі — Валянціна Гарошка<ref name="reg"/> == Гісторыя == Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Амяльнянскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Амяльнянскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]] hiy4vji7fufd5rq1v2qzpy7bek7mpu8 2334228 2334227 2022-08-23T09:07:54Z Stary Jolup 145 выдаленая [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]]; дададзеная [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Амяльня́нскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар сельсавету — вёска [[Амяльная]]. Колькасьць двароў — 582, колькасьць жыхароў — 1142. Старшыня — Сяргей Лукашэвіч<ref name="reg">[https://web.archive.org/web/20201015021111/http://ivacevichi.brest-region.by/ Сайт раённай адміністрацыі]</ref>. Кіраўнік справамі — Валянціна Гарошка<ref name="reg"/> == Гісторыя == Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Амяльнянскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Амяльнянскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] 09bd0s3dmit5owc5d3bh0q9rg1ant12 2334229 2334228 2022-08-23T09:08:16Z Stary Jolup 145 дададзеная [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Амяльня́нскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар сельсавету — вёска [[Амяльная]]. Колькасьць двароў — 582, колькасьць жыхароў — 1142. Старшыня — Сяргей Лукашэвіч<ref name="reg">[https://web.archive.org/web/20201015021111/http://ivacevichi.brest-region.by/ Сайт раённай адміністрацыі]</ref>. Кіраўнік справамі — Валянціна Гарошка<ref name="reg"/> == Гісторыя == Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Амяльнянскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Амяльнянскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] e17z83gxjkjro04imr1a4c92zvcz5l0 Глінная 0 97282 2334236 1926623 2022-08-23T09:16:44Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Глінная |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Гліннай |Трансьлітараваная назва = Hlinnaja |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 487 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 28 |Шырата сэкундаў = 24 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 43 |Даўгата сэкундаў = 21 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Глі́нная'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 150</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у [[Сьвятавольскі сельсавет]]. Да 9 жніўня 2022 году ўваходзіла ў склад скасаванага [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 487 чалавек * 1999 год — 644 чалавекі == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Сьвятавольскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Сьвятавольскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] 2liwn4mw2049913un4fb9mjs7gi8j2h Гошча 0 97283 2334237 1926624 2022-08-23T09:17:08Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Гошча |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Гошчы |Трансьлітараваная назва = Hošča |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 42 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 25 |Шырата сэкундаў = 47 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 40 |Даўгата сэкундаў = 11 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Го́шча'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 150</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскага сельсавету]]. Да 9 жніўня 2022 году ўваходзіла ў склад скасаванага [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 42 чалавекі * 1999 год — 85 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Сьвятавольскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Сьвятавольскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] 51xjgqtmtwznhm7knqdb08w8ab7q5lo Каранная 0 97284 2334238 1926625 2022-08-23T09:17:43Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каранная |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Караннай |Трансьлітараваная назва = Karannaja |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 11 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 27 |Шырата сэкундаў = 3 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 43 |Даўгата сэкундаў = 43 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Кара́нная'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 150</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскага сельсавету]]. Да 9 жніўня 2022 году ўваходзіла ў склад скасаванага [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 11 чалавек * 1999 год — 23 чалавекі == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Сьвятавольскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Сьвятавольскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] lcqjvronskn9kbbu12nsqcucz65zwfg Коланск 0 97285 2334239 1926626 2022-08-23T09:18:06Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Коланск |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Коланску |Трансьлітараваная назва = Kolansk |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 268 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 27 |Шырата сэкундаў = 39 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 47 |Даўгата сэкундаў = 4 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Ко́ланск'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 150</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у [[Сьвятавольскі сельсавет]]. Да 9 жніўня 2022 году ўваходзіла ў склад скасаванага [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 268 чалавек * 1999 год — 410 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Сьвятавольскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Сьвятавольскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] hul09ciqs8cd9de8uketkqzzmrafhs0 Амяльная 0 97288 2334233 1926619 2022-08-23T09:15:04Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Амяльная |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Амяльной |Трансьлітараваная назва = Amiaĺnaja |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 325 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 28 |Шырата сэкундаў = 36 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 44 |Даўгата сэкундаў = 39 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Амяльна́я'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 150</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскага сельсавету]]. Да 9 жніўня 2022 году цэнтар скасаванага [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 325 чалавек * 1999 год — 385 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Сьвятавольскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Сьвятавольскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] l8w5txy6lq1imlf6vqi5q1w7kf3j76l 2334235 2334233 2022-08-23T09:15:29Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Амяльная |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Амяльной |Трансьлітараваная назва = Amiaĺnaja |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 325 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 28 |Шырата сэкундаў = 36 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 44 |Даўгата сэкундаў = 39 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Амяльна́я'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 150</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскага сельсавету]]. Да 9 жніўня 2022 году цэнтар скасаванага [[Амяльнянскі сельсавет|Амяльнянскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 325 чалавек * 1999 год — 385 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Сьвятавольскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Сьвятавольскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] fr90i2nni4dmlm05m6j9776n5i9zljd Любішчыцкі сельсавет 0 97289 2334250 2294732 2022-08-23T09:33:35Z Stary Jolup 145 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Любі́шчыцкі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар сельсавету — вёска [[Любішчыцы]]. Старшыня — Мікалай Варановіч<ref name="reg">[https://web.archive.org/web/20201015021111/http://ivacevichi.brest-region.by/ Сайт раённай адміністрацыі]</ref>, кіраўнік справамі — Галіна Асіпік<ref name="reg"/>. == Гісторыя == 12 кастрычніка 1940 году створаны Любішчыцкі сельсавет у складзе [[Косаўскі раён|Косаўскага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскае вобласьці]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == Колькасьць двароў — 799, колькасьць жыхароў — 1749. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 467 {{Любішчыцкі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Любішчыцкі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, створаныя ў 1940 годзе]] 862jhwsydrife22f0vuj3tvfz1vu0t4 2334252 2334250 2022-08-23T09:34:08Z Stary Jolup 145 выдаленая [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]]; дададзеная [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Любі́шчыцкі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар сельсавету — вёска [[Любішчыцы]]. Старшыня — Мікалай Варановіч<ref name="reg">[https://web.archive.org/web/20201015021111/http://ivacevichi.brest-region.by/ Сайт раённай адміністрацыі]</ref>, кіраўнік справамі — Галіна Асіпік<ref name="reg"/>. == Гісторыя == 12 кастрычніка 1940 году створаны Любішчыцкі сельсавет у складзе [[Косаўскі раён|Косаўскага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскае вобласьці]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == Колькасьць двароў — 799, колькасьць жыхароў — 1749. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 467 {{Любішчыцкі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Любішчыцкі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, створаныя ў 1940 годзе]] 87j48a359270ro2qq0jecesykwpi5qr 2334254 2334252 2022-08-23T09:34:29Z Stary Jolup 145 дададзеная [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Любі́шчыцкі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар сельсавету — вёска [[Любішчыцы]]. Старшыня — Мікалай Варановіч<ref name="reg">[https://web.archive.org/web/20201015021111/http://ivacevichi.brest-region.by/ Сайт раённай адміністрацыі]</ref>, кіраўнік справамі — Галіна Асіпік<ref name="reg"/>. == Гісторыя == 12 кастрычніка 1940 году створаны Любішчыцкі сельсавет у складзе [[Косаўскі раён|Косаўскага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскае вобласьці]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == Колькасьць двароў — 799, колькасьць жыхароў — 1749. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 467 {{Любішчыцкі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Любішчыцкі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, створаныя ў 1940 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] csd9z7f8ll54rd6kz1wlqlwaxjsqcm1 Любішчыцы 0 97291 2334258 1928752 2022-08-23T09:44:58Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Любішчыцы |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Любішчыцаў |Трансьлітараваная назва = Liubiščycy |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 1157 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225256 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 45 |Шырата сэкундаў = 15 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 25 |Даўгата сэкундаў = 4 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Любі́шчыцы'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 155</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкага сельсавету]]. Знаходзіцца за 7 км на паўночны ўсход ад [[Івацэвічы|Івацэвічаў]]. Празь вёску працякае рака [[Руднянка]], праходзіць [[аўтамабільныя дарогі Беларусі|рэспубліканская аўтадарога]] {{Таблічка-by|Р|2}} Стоўпцы — Івацэвічы — Кобрынь. Па паўночна-заходняй ваколіцы вёскі праходзіць чыгунка [[Менск]] — [[Берасьце]]. == Гісторыя == Да 9 жніўня 2022 году цэнтар скасаванага [[Любішчыцкі сельсавет|Любішчыцкага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 1157 чалавек * 1999 год — 1315 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Яглевіцкі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Яглевіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] 9pdmw2qjxks3jdagyoey78bnbuek3hw Майск (Берасьцейская вобласьць) 0 97294 2334259 1928753 2022-08-23T09:46:09Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Майск}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Майск |Статус = пасёлак |Назва ў родным склоне = Майску |Назва па-расейску = Majsk |Трансьлітараваная назва = |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 328 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225256 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 42 |Шырата сэкундаў = 59 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 26 |Даўгата сэкундаў = 43 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Майск'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 155</ref> — пасёлак у [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у [[Яглевіцкі сельсавет]]. На ўсход ад вёскі працякае [[Косаўскі канал]]. На поўнач ад вёскі праходзіць міжнародная аўтамагістраль {{Таблічка-by|M|1}} Варшава — Берасьце — Менск — Масква. == Гісторыя == Да 9 жніўня 2022 году ўваходзіла ў склад скасаванага [[Любішчыцкі сельсавет|Любішчыцкага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 328 чалавек * 1999 год — 399 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Яглевіцкі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Яглевіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] a1c649ld3b3mgvdhds6fkjiwo07wlbg Панкі (Берасьцейская вобласьць) 0 97295 2334260 1928754 2022-08-23T09:46:34Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Панкі}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Панкі |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Панкоў |Трансьлітараваная назва = Panki |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 227 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 43 |Шырата сэкундаў = 24 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 22 |Даўгата сэкундаў = 34 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Панкі́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 155</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у [[Яглевіцкі сельсавет]]. == Гісторыя == Да 9 жніўня 2022 году ўваходзіла ў склад скасаванага [[Любішчыцкі сельсавет|Любішчыцкага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 227 чалавек * 1999 год — 239 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Яглевіцкі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Яглевіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] h4vgx7qxu4yrrrq271catfcz9chwn6w Плехава 0 97296 2334261 1928755 2022-08-23T09:46:57Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Плехава |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Плехава |Трансьлітараваная назва = Pliechava |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 35 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 46 |Шырата сэкундаў = 59 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 26 |Даўгата сэкундаў = 4 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Пле́хава'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 155</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у [[Яглевіцкі сельсавет]]. == Гісторыя == Да 9 жніўня 2022 году ўваходзіла ў склад скасаванага [[Любішчыцкі сельсавет|Любішчыцкага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 35 чалавек * 1999 год — 56 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Яглевіцкі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Яглевіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] m7htx6ednllkzabwsu7liq7q5dfc1x0 Аброва (Івацэвіцкі раён) 0 97309 2334244 2155512 2022-08-23T09:26:49Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Аброва}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Аброва |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Аброва |Трансьлітараваная назва = Abrova |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 1110 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = Аброва. Царква (01).jpg |Апісаньне выявы = [[Царква сьвятога Міхала Арханёла (Аброва)|Царква сьвятога Міхала Арханёла]] |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 30 |Шырата сэкундаў = 41 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 33 |Даўгата сэкундаў = 42 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Абро́ва'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 149</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар і адзіная вёска [[Сьвятавольскі сельсавет|Сьвятавольскага сельсавету]]. Да 9 жніўня 2022 году цэнтар скасаванага [[Аброўскі сельсавет|Аброўскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 1110 чалавек * 1999 год — 1504 чалавекі == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} * [https://www.svaboda.org/a/28130130.html Бунт у Аброве: як палеская вёска АМАПаўцаў зьбівала] {{Сьвятавольскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Сьвятавольскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] li4z35ui25kg3p2w1jo1esht9tu504w Шаблён:Яглевіцкі сельсавет 10 97322 2334270 1929841 2022-08-23T09:56:33Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца/Сельсавет |1 = {{{1|}}} |назва_шаблёну = Яглевіцкі сельсавет |назва = [[Яглевіцкі сельсавет]] |цэнтар_савету = '''[[Яглевічы]]''' |пасёлак = * [[Майск (Берасьцейская вобласьць)|Майск]] |вёскі = * [[Азярцо (Берасьцейская вобласьць)|Азярцо]] * [[Бараны (Івацэвіцкі раён)|Бараны]] * [[Боркі (Івацэвіцкі раён)|Боркі]] * [[Галенчыцы]] * [[Гічыцы]] * [[Ёлкі]] * [[Кушняры]] * [[Любішчыцы]] * [[Падстарынь]] * [[Панкі (Берасьцейская вобласьць)|Панкі]] * [[Плехава]] * [[Руда (Берасьцейская вобласьць)|Руда]] * [[Сенькавічы (Івацэвіцкі раён)|Сенькавічы]] * [[Халап’я]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Сельсаветы Беларусі]]</noinclude> ik0xjxlyzyfxi88234dpzwrvf0xq3zm Яглевіцкі сельсавет 0 97323 2334256 2294883 2022-08-23T09:37:30Z Stary Jolup 145 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Ягле́віцкі сельсаве́т''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар сельсавету — [[Яглевічы]]. Колькасьць двароў — 956, колькасьць жыхароў — 2003. Старшыня — Валянціна Бязносік<ref name="reg">[https://web.archive.org/web/20201015021111/http://ivacevichi.brest-region.by/ Сайт раённай адміністрацыі]</ref>, кіраўнік справамі — Ала Асіпік<ref name="reg"/> == Гісторыя == 12 кастрычніка 1940 году створаны Яглевіцкі сельсавет у складзе [[Косаўскі раён|Косаўскага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскае вобласьці]]. 9 жніўня 2022 году у склад сельсавету ўключаны вёскі і землі скасаванага [[Любішчыцкі сельсавет|Любішчыцкага сельсавету]] - [[Любішчыцы]], [[Майск (Берасьцейская вобласьць)|Майск]], [[Панкі (Берасьцейская вобласьць)|Панкі]], [[Плехава]] і [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскага сельсавету]] -[[Падстарынь]], [[Азярцо (Берасьцейская вобласьць)|Азярцо]], [[Боркі (Івацэвіцкі раён)|Боркі]], [[Кушняры]], [[Руда (Берасьцейская вобласьць)|Руда]], [[Сенькавічы (Івацэвіцкі раён)|Сенькавічы]], [[Халап’я]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 467 {{Яглевіцкі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Яглевіцкі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, створаныя ў 1940 годзе]] rrsdzcab7orhvlch0dqve70chlm2dem Волькаўскі сельсавет 0 101895 2334200 2295841 2022-08-23T07:36:56Z Stary Jolup 145 [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Во́лькаўскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар сельсавету — вёска [[Волька (Івацэвіцкі раён)|Волька]]. Колькасьць двароў — 557, колькасьць жыхароў — 1125. Старшыня — Ігар Карповіч<ref name="reg">[https://web.archive.org/web/20201015021111/http://ivacevichi.brest-region.by/ Сайт раённай адміністрацыі]</ref>, кіраўнік справамі — Галіна Панюк<ref name="reg"/>. == Гісторыя == 14 кастрычніка 1957 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Волькаўскі сельсавет скасаванага [[Быценскі раён|Быценскага раёну]]. 9 жніўня 2022 году ў склад сельсавету далучаны землі і вёскі скасаванага [[Дабромысьленскі сельсавет|Дабромысьленскага сельсавету]] — [[Дабромысьль]], [[Сасновы Бор (Берасьцейская вобласьць)|Сасновы Бор]], [[Югалін]], [[Глядзеньне]], [[Закаплічча]], [[Сялец (Івацэвіцкі раён)|Сялец]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Волькаўскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Волькаўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]] 081w09ooy4lk7v9dbi6g9566kr6c84f Шаблён:Волькаўскі сельсавет 10 101897 2334201 1927062 2022-08-23T07:38:31Z Stary Jolup 145 [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]], абнаўленьне зьвестак wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца/Сельсавет |1 = {{{1|}}} |назва_шаблёну = Волькаўскі сельсавет |назва = [[Волькаўскі сельсавет]] |цэнтар_савету = '''[[Волька (Івацэвіцкі раён)|Волька]]''' |пасёлкі = * [[Дабромысьль]] * [[Сасновы Бор (Берасьцейская вобласьць)|Сасновы Бор]] * [[Югалін]] |вёскі = * [[Глядзеньне]] * [[Закаплічча]] * [[Магіліцы]] * [[Сялец (Івацэвіцкі раён)|Сялец]] * [[Чамялы]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Сельсаветы Беларусі]]</noinclude> 3o2p2937kgmv2sy5a12o7ipuugmjklw Дабромысьленскі сельсавет 0 101903 2334196 1992505 2022-08-23T07:29:29Z Stary Jolup 145 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Назва = Дабромысьленскі сельсавет |Назва ў родным склоне = Дабромысьленскага сельсавету |Герб = |Сьцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Гімн = |Статус = [[сельсавет]] |Від адміністрацыйнай адзінкі1 = Вобласьць |Назва адміністрацыйнай адзінкі1 = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Уваходзіць у = [[Івацэвіцкі раён]] |Від адміністрацыйнага падзелу = |Улучае = |Від адміністрацыйнага цэнтру = |Цэнтар = [[Дабромысьль]] |БуйныГорад = |БуйныяГарады = |Колькасьць населеных пунктаў = 6 |ДатаЎтварэньня = |ДатаСкасаваньня = |Кіраўнік = |Назва пасады кіраўніка = |Кіраўнік2 = |Назва пасады кіраўніка2 = |АфіцыйныяМовы = |МовыВаЎжытку = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Адсотак ад насельніцтва = |Месца паводле насельніцтва = |Сьпіс паводле насельніцтва = |Шчыльнасьць = |Месца паводле шчыльнасьці = |Нацыянальны склад = |Канфэсійны склад = |Плошча = |Адсотак ад плошчы = |Месца паводле плошчы = |Сьпіс паводле плошчы = |Максымальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Мапа = Івацэвіцкі раён. (18).svg |Загаловак мапы = |Памер мапы = |Апісаньне мапы = |Мапа адміністрацыйнай адзінкі = |Памер мапы аа = |Часавы пас = FET ([[UTC+3]]) |Летні час = |Скарачэньне = Дабромысьленскі с/с |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Геаграфічны код = |Інтэрнэт-дамэн = |Код аўтамабільных нумароў = 1 |Катэгорыя ў Commons = |Парамэтар1 = 1234829000 |Назва парамэтру 1 = [[Сыстэма абазначэньняў аб’ектаў адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу і населеных пунктаў|СААТА]] |Парамэтар2 = |Назва парамэтру 2 = |Сайт = |Дадаткі = |Мэдыя-парамэтар1 = |Назва мэдыя-парамэтру 1 = |Мэдыя-парамэтар2 = |Назва мэдыя-парамэтру 2 = |Колер фону парамэтраў = {{Колер|Беларусь}} |Колер фону герб-сьцяг = }} '''Дабро́мысьленскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар сельсавету — [[Дабромысьль]]. Колькасьць двароў — 549, колькасьць жыхароў — 1275. Старшыня — Мікалай Шаўчук<ref name="reg">{{Спасылка|url=http://ivacevichi.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&view=article&id=12137%3A2007-06-05-134725&catid=885%3A2015-02-05-13-19-20&Itemid=855&lang=ru|загаловак=Сайт раённай адміністрацыі|дата=14 верасьня 2015}}</ref>, кіраўнік справамі — Жанна Данчанка<ref name="reg"/>. == Гісторыя == 14 кастрычніка 1957 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Дабромысьленскі сельсавет скасаванага [[Быценскі раён|Быценскага раёну]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Дабромысьленскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Дабромысьленскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]] 9nkhrlshqrk9tbg73d38jtuht6a5mav 2334198 2334196 2022-08-23T07:33:27Z Stary Jolup 145 дададзеная [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Назва = Дабромысьленскі сельсавет |Назва ў родным склоне = Дабромысьленскага сельсавету |Герб = |Сьцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Гімн = |Статус = [[сельсавет]] |Від адміністрацыйнай адзінкі1 = Вобласьць |Назва адміністрацыйнай адзінкі1 = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Уваходзіць у = [[Івацэвіцкі раён]] |Від адміністрацыйнага падзелу = |Улучае = |Від адміністрацыйнага цэнтру = |Цэнтар = [[Дабромысьль]] |БуйныГорад = |БуйныяГарады = |Колькасьць населеных пунктаў = 6 |ДатаЎтварэньня = |ДатаСкасаваньня = |Кіраўнік = |Назва пасады кіраўніка = |Кіраўнік2 = |Назва пасады кіраўніка2 = |АфіцыйныяМовы = |МовыВаЎжытку = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Адсотак ад насельніцтва = |Месца паводле насельніцтва = |Сьпіс паводле насельніцтва = |Шчыльнасьць = |Месца паводле шчыльнасьці = |Нацыянальны склад = |Канфэсійны склад = |Плошча = |Адсотак ад плошчы = |Месца паводле плошчы = |Сьпіс паводле плошчы = |Максымальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Мапа = Івацэвіцкі раён. (18).svg |Загаловак мапы = |Памер мапы = |Апісаньне мапы = |Мапа адміністрацыйнай адзінкі = |Памер мапы аа = |Часавы пас = FET ([[UTC+3]]) |Летні час = |Скарачэньне = Дабромысьленскі с/с |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Геаграфічны код = |Інтэрнэт-дамэн = |Код аўтамабільных нумароў = 1 |Катэгорыя ў Commons = |Парамэтар1 = 1234829000 |Назва парамэтру 1 = [[Сыстэма абазначэньняў аб’ектаў адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу і населеных пунктаў|СААТА]] |Парамэтар2 = |Назва парамэтру 2 = |Сайт = |Дадаткі = |Мэдыя-парамэтар1 = |Назва мэдыя-парамэтру 1 = |Мэдыя-парамэтар2 = |Назва мэдыя-парамэтру 2 = |Колер фону парамэтраў = {{Колер|Беларусь}} |Колер фону герб-сьцяг = }} '''Дабро́мысьленскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар сельсавету — [[Дабромысьль]]. Колькасьць двароў — 549, колькасьць жыхароў — 1275. Старшыня — Мікалай Шаўчук<ref name="reg">{{Спасылка|url=http://ivacevichi.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&view=article&id=12137%3A2007-06-05-134725&catid=885%3A2015-02-05-13-19-20&Itemid=855&lang=ru|загаловак=Сайт раённай адміністрацыі|дата=14 верасьня 2015}}</ref>, кіраўнік справамі — Жанна Данчанка<ref name="reg"/>. == Гісторыя == 14 кастрычніка 1957 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Дабромысьленскі сельсавет скасаванага [[Быценскі раён|Быценскага раёну]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Дабромысьленскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Дабромысьленскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] owbhbomby7ulrjgarxrukokpag72tht 2334199 2334198 2022-08-23T07:34:18Z Stary Jolup 145 выдаленая [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]]; дададзеная [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Назва = Дабромысьленскі сельсавет |Назва ў родным склоне = Дабромысьленскага сельсавету |Герб = |Сьцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Гімн = |Статус = [[сельсавет]] |Від адміністрацыйнай адзінкі1 = Вобласьць |Назва адміністрацыйнай адзінкі1 = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Уваходзіць у = [[Івацэвіцкі раён]] |Від адміністрацыйнага падзелу = |Улучае = |Від адміністрацыйнага цэнтру = |Цэнтар = [[Дабромысьль]] |БуйныГорад = |БуйныяГарады = |Колькасьць населеных пунктаў = 6 |ДатаЎтварэньня = |ДатаСкасаваньня = |Кіраўнік = |Назва пасады кіраўніка = |Кіраўнік2 = |Назва пасады кіраўніка2 = |АфіцыйныяМовы = |МовыВаЎжытку = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Адсотак ад насельніцтва = |Месца паводле насельніцтва = |Сьпіс паводле насельніцтва = |Шчыльнасьць = |Месца паводле шчыльнасьці = |Нацыянальны склад = |Канфэсійны склад = |Плошча = |Адсотак ад плошчы = |Месца паводле плошчы = |Сьпіс паводле плошчы = |Максымальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Мапа = Івацэвіцкі раён. (18).svg |Загаловак мапы = |Памер мапы = |Апісаньне мапы = |Мапа адміністрацыйнай адзінкі = |Памер мапы аа = |Часавы пас = FET ([[UTC+3]]) |Летні час = |Скарачэньне = Дабромысьленскі с/с |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Геаграфічны код = |Інтэрнэт-дамэн = |Код аўтамабільных нумароў = 1 |Катэгорыя ў Commons = |Парамэтар1 = 1234829000 |Назва парамэтру 1 = [[Сыстэма абазначэньняў аб’ектаў адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу і населеных пунктаў|СААТА]] |Парамэтар2 = |Назва парамэтру 2 = |Сайт = |Дадаткі = |Мэдыя-парамэтар1 = |Назва мэдыя-парамэтру 1 = |Мэдыя-парамэтар2 = |Назва мэдыя-парамэтру 2 = |Колер фону парамэтраў = {{Колер|Беларусь}} |Колер фону герб-сьцяг = }} '''Дабро́мысьленскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар сельсавету — [[Дабромысьль]]. Колькасьць двароў — 549, колькасьць жыхароў — 1275. Старшыня — Мікалай Шаўчук<ref name="reg">{{Спасылка|url=http://ivacevichi.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&view=article&id=12137%3A2007-06-05-134725&catid=885%3A2015-02-05-13-19-20&Itemid=855&lang=ru|загаловак=Сайт раённай адміністрацыі|дата=14 верасьня 2015}}</ref>, кіраўнік справамі — Жанна Данчанка<ref name="reg"/>. == Гісторыя == 14 кастрычніка 1957 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Дабромысьленскі сельсавет скасаванага [[Быценскі раён|Быценскага раёну]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Дабромысьленскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Дабромысьленскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] d17gwum90a36blksq48yvrdwd4p50pg 2334209 2334199 2022-08-23T07:50:37Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Назва = Дабромысьленскі сельсавет |Назва ў родным склоне = Дабромысьленскага сельсавету |Герб = |Сьцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Гімн = |Статус = [[сельсавет]] |Від адміністрацыйнай адзінкі1 = Вобласьць |Назва адміністрацыйнай адзінкі1 = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Уваходзіць у = [[Івацэвіцкі раён]] |Від адміністрацыйнага падзелу = |Улучае = |Від адміністрацыйнага цэнтру = |Цэнтар = [[Дабромысьль]] |БуйныГорад = |БуйныяГарады = |Колькасьць населеных пунктаў = 6 |ДатаЎтварэньня = |ДатаСкасаваньня = |Кіраўнік = |Назва пасады кіраўніка = |Кіраўнік2 = |Назва пасады кіраўніка2 = |АфіцыйныяМовы = |МовыВаЎжытку = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Адсотак ад насельніцтва = |Месца паводле насельніцтва = |Сьпіс паводле насельніцтва = |Шчыльнасьць = |Месца паводле шчыльнасьці = |Нацыянальны склад = |Канфэсійны склад = |Плошча = |Адсотак ад плошчы = |Месца паводле плошчы = |Сьпіс паводле плошчы = |Максымальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Мапа = Івацэвіцкі раён. (18).svg |Загаловак мапы = |Памер мапы = |Апісаньне мапы = |Мапа адміністрацыйнай адзінкі = |Памер мапы аа = |Часавы пас = FET ([[UTC+3]]) |Летні час = |Скарачэньне = Дабромысьленскі с/с |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Геаграфічны код = |Інтэрнэт-дамэн = |Код аўтамабільных нумароў = 1 |Катэгорыя ў Commons = |Парамэтар1 = 1234829000 |Назва парамэтру 1 = [[Сыстэма абазначэньняў аб’ектаў адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу і населеных пунктаў|СААТА]] |Парамэтар2 = |Назва парамэтру 2 = |Сайт = |Дадаткі = |Мэдыя-парамэтар1 = |Назва мэдыя-парамэтру 1 = |Мэдыя-парамэтар2 = |Назва мэдыя-парамэтру 2 = |Колер фону парамэтраў = {{Колер|Беларусь}} |Колер фону герб-сьцяг = }} '''Дабро́мысьленскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар сельсавету — [[Дабромысьль]]. Колькасьць двароў — 549, колькасьць жыхароў — 1275. Старшыня — Мікалай Шаўчук<ref name="reg">{{Спасылка|url=http://ivacevichi.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&view=article&id=12137%3A2007-06-05-134725&catid=885%3A2015-02-05-13-19-20&Itemid=855&lang=ru|загаловак=Сайт раённай адміністрацыі|дата=14 верасьня 2015}}</ref>, кіраўнік справамі — Жанна Данчанка<ref name="reg"/>. == Гісторыя == 14 кастрычніка 1957 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Дабромысьленскі сельсавет скасаванага [[Быценскі раён|Быценскага раёну]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Быценскі сельсавет|Быценскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Дабромысьленскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Дабромысьленскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] glcp3wtl9jk7q2qb6t31grm6o5e5hyw 2334210 2334209 2022-08-23T07:51:09Z Stary Jolup 145 Скасаваньне праўкі 2334209 удзельніка [[Special:Contributions/Stary Jolup|Stary Jolup]] ([[User talk:Stary Jolup|гутаркі]]) wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка |Назва = Дабромысьленскі сельсавет |Назва ў родным склоне = Дабромысьленскага сельсавету |Герб = |Сьцяг = |Краіна = [[Беларусь]] |Гімн = |Статус = [[сельсавет]] |Від адміністрацыйнай адзінкі1 = Вобласьць |Назва адміністрацыйнай адзінкі1 = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Уваходзіць у = [[Івацэвіцкі раён]] |Від адміністрацыйнага падзелу = |Улучае = |Від адміністрацыйнага цэнтру = |Цэнтар = [[Дабромысьль]] |БуйныГорад = |БуйныяГарады = |Колькасьць населеных пунктаў = 6 |ДатаЎтварэньня = |ДатаСкасаваньня = |Кіраўнік = |Назва пасады кіраўніка = |Кіраўнік2 = |Назва пасады кіраўніка2 = |АфіцыйныяМовы = |МовыВаЎжытку = |Насельніцтва = |Год перапісу = |Адсотак ад насельніцтва = |Месца паводле насельніцтва = |Сьпіс паводле насельніцтва = |Шчыльнасьць = |Месца паводле шчыльнасьці = |Нацыянальны склад = |Канфэсійны склад = |Плошча = |Адсотак ад плошчы = |Месца паводле плошчы = |Сьпіс паводле плошчы = |Максымальная вышыня = |Сярэдняя вышыня = |Мінімальная вышыня = |Шырата = |Даўгата = |Мапа = Івацэвіцкі раён. (18).svg |Загаловак мапы = |Памер мапы = |Апісаньне мапы = |Мапа адміністрацыйнай адзінкі = |Памер мапы аа = |Часавы пас = FET ([[UTC+3]]) |Летні час = |Скарачэньне = Дабромысьленскі с/с |ISO = |FIPS = |Тэлефонны код = |Паштовыя індэксы = |Геаграфічны код = |Інтэрнэт-дамэн = |Код аўтамабільных нумароў = 1 |Катэгорыя ў Commons = |Парамэтар1 = 1234829000 |Назва парамэтру 1 = [[Сыстэма абазначэньняў аб’ектаў адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу і населеных пунктаў|СААТА]] |Парамэтар2 = |Назва парамэтру 2 = |Сайт = |Дадаткі = |Мэдыя-парамэтар1 = |Назва мэдыя-парамэтру 1 = |Мэдыя-парамэтар2 = |Назва мэдыя-парамэтру 2 = |Колер фону парамэтраў = {{Колер|Беларусь}} |Колер фону герб-сьцяг = }} '''Дабро́мысьленскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Цэнтар сельсавету — [[Дабромысьль]]. Колькасьць двароў — 549, колькасьць жыхароў — 1275. Старшыня — Мікалай Шаўчук<ref name="reg">{{Спасылка|url=http://ivacevichi.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&view=article&id=12137%3A2007-06-05-134725&catid=885%3A2015-02-05-13-19-20&Itemid=855&lang=ru|загаловак=Сайт раённай адміністрацыі|дата=14 верасьня 2015}}</ref>, кіраўнік справамі — Жанна Данчанка<ref name="reg"/>. == Гісторыя == 14 кастрычніка 1957 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Дабромысьленскі сельсавет скасаванага [[Быценскі раён|Быценскага раёну]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Дабромысьленскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Дабромысьленскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] d17gwum90a36blksq48yvrdwd4p50pg Дабромысьль 0 101905 2334202 1927283 2022-08-23T07:42:01Z Stary Jolup 145 абнаўленьне зьвестак wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Дабромысьль |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Дабромысьлю |Трансьлітараваная назва = Dabromyśĺ |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 571 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 49 |Шырата сэкундаў = 16 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 42 |Даўгата сэкундаў = 52 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Дабро́мысьль'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 151</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Вёска ў [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскім сельсавеце]]. Да 9 жніўня 2022 году цэнтар скасаванага [[Дабромысьленскі сельсавет|Дабромысьленскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 571 чалавек * 1999 год — 676 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} {{Волькаўскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Волькаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] 5mw3grht3lwmw6td4px944zn5l3qh7d Глядзеньне 0 101906 2334205 1927330 2022-08-23T07:46:16Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Глядзеньне |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Глядзеньня |Трансьлітараваная назва = Hliadzieńnie |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 80 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 50 |Шырата сэкундаў = 35 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 41 |Даўгата сэкундаў = 34 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Глядзе́ньне'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 151</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у [[Волькаўскі сельсавет]]. Да 9 жніўня 2022 году ў складзе скасаванага [[Дабромысьленскі сельсавет|Дабромысьленскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 80 чалавек * 1999 год — 118 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Волькаўскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Волькаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] g6s0e9dh57n0zq87lofc45ay60z38hp Закаплічча 0 101907 2334206 1927337 2022-08-23T07:46:39Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Закаплічча |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Закаплічча |Трансьлітараваная назва = Zakapličča |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 72 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 49 |Шырата сэкундаў = 24 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 41 |Даўгата сэкундаў = 38 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Закаплі́чча'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 151</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць ў [[Волькаўскі сельсавет]]. Да 9 жніўня 2022 году ў складзе скасаванага [[Дабромысьленскі сельсавет|Дабромысьленскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 72 чалавекі * 1999 год — 106 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Волькаўскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Волькаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] 9vl6dyamzlvxfw9prakdlfhh74mgug4 Сялец (Івацэвіцкі раён) 0 101908 2334207 1927343 2022-08-23T07:47:01Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Сялец}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Сялец |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Сяльцу |Трансьлітараваная назва = Sialiec |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 332 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 50 |Шырата сэкундаў = 12 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 45 |Даўгата сэкундаў = 45 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Сяле́ц'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 152</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у [[Волькаўскі сельсавет]]. Да 9 жніўня 2022 году ў складзе скасаванага [[Дабромысьленскі сельсавет|Дабромысьленскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 332 чалавекі * 1999 год — 474 чалавекі == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Волькаўскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Волькаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] kriafkf7q5tlzesc5nbhwmout107k6t Сасновы Бор (Берасьцейская вобласьць) 0 101909 2334204 2148070 2022-08-23T07:45:42Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Сасновы Бор |Статус = пасёлак |Назва ў родным склоне = Сасновага Бору |Трансьлітараваная назва = Sasnovy Bor |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 75 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 51 |Шырата сэкундаў = 18 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 38 |Даўгата сэкундаў = 1 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Сасно́вы Бор'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 152</ref> — [[пасёлак]] у [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у [[Волькаўскі сельсавет]]. Да 9 жніўня 2022 году ў складзе скасаванага [[Дабромысьленскі сельсавет|Дабромысьленскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 1999 год — 93 чалавекі * 2010 год — 75 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Волькаўскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Волькаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] ciohsno7h34zzdu5ptw50sd8n9m7i5t Югалін 0 101910 2334208 1927286 2022-08-23T07:47:31Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Югалін |Статус = пасёлак |Назва ў родным склоне = Югаліна |Трансьлітараваная назва = Juhalin |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 189 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 51 |Шырата сэкундаў = 9 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 45 |Даўгата сэкундаў = 38 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Югалі́н'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 152</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у [[Волькаўскі сельсавет]]. Да 9 жніўня 2022 году ў складзе скасаванага [[Дабромысьленскі сельсавет|Дабромысьленскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2010 год — 189 чалавек * 1999 год — 132 чалавекі == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Волькаўскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Волькаўскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] idt33zxkldg3sjf2ysfecfhcpoqktrz Плошча Перамогі (Санкт-Пецярбург) 0 102036 2334159 1562847 2022-08-23T03:24:41Z Taravyvan Adijene 1924 артаграфія, [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблёны]] wikitext text/x-wiki '''Пло́шча Перамо́гі''' — плошча ў Маскоўскім раёне [[Санкт-Пецярбург]]у. == Разьмяшчэньне == Плошча спраектаваная і пабудаваная як паўднёвыя вароты Санкт-Пецярбургу: гэта першы значны архітэктурны ансамбль, які аўтааматары і пасажыры авіятранспарту сустракаюць на ўезьдзе ў Санкт-Пецярбург. Да плошчы сыходзяцца Маскоўскі праспэкт, вуліцы Краснапуцілаўская, Арджанікідзэ і Галсьцяна, а таксама Маскоўская і Пулкаўская шашы. {{Накід:Санкт-Пецярбург}} [[Катэгорыя:Санкт-Пецярбург]] 75vom2l0sbgrlie87t9svkwe05y8kwv 2334161 2334159 2022-08-23T03:30:19Z Taravyvan Adijene 1924 +[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1975 годзе]]; +[[Катэгорыя:Плошчы Расеі]]; ±[[Катэгорыя:Санкт-Пецярбург]]→[[Катэгорыя:Геаграфія Санкт-Пецярбургу]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''Пло́шча Перамо́гі''' — плошча ў Маскоўскім раёне [[Санкт-Пецярбург]]у. == Разьмяшчэньне == Плошча спраектаваная і пабудаваная як паўднёвыя вароты Санкт-Пецярбургу: гэта першы значны архітэктурны ансамбль, які аўтааматары і пасажыры авіятранспарту сустракаюць на ўезьдзе ў Санкт-Пецярбург. Да плошчы сыходзяцца Маскоўскі праспэкт, вуліцы Краснапуцілаўская, Арджанікідзэ і Галсьцяна, а таксама Маскоўская і Пулкаўская шашы. {{Накід:Санкт-Пецярбург}} [[Катэгорыя:Геаграфія Санкт-Пецярбургу]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1975 годзе]] [[Катэгорыя:Плошчы Расеі]] nte5vgjvr3d19xkzzdwsirvz0fgiq04 Поразаў 0 116270 2334108 2313733 2022-08-22T18:14:27Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Вялікае Княства Літоўскае */ + wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Поразава (неадназначнасьць)}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Поразаў |Статус = пасёлак гарадзкога тыпу |Назва ў родным склоне = Поразава |Трансьлітараваная назва = Porazaŭ{{Заўвага|Паводле афіцыйнай назвы — Porazava.}} |Герб = Coat of Arms of Porazava.png |Сьцяг = Flag of Porazava.png |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = 15 стагодзьдзе |Статус з = |Магдэбурскае права = 29 чэрвеня 1518 |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]] |Раён = [[Сьвіслацкі раён|Сьвіслацкі]] |Сельсавет = |Пасялковы савет = [[Поразаўскі сельсавет (Сьвіслацкі раён)|Поразаўскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 864 |Год падліку колькасьці = 2018 |Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2018" /> |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 231982 |Паштовыя індэксы = |СААТА = |Выява = Порозово - panoramio (1).jpg |Апісаньне выявы = Вуліца і [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла (Поразаў)|касьцёл]] |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 56 |Шырата сэкундаў = 10 |Даўгата градусаў = 24 |Даўгата хвілінаў = 22 |Даўгата сэкундаў = 7 |Пазыцыя подпісу на мапе = справа |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Поразаў'''<ref>[http://www.busel.org/texts/cat1er/id5ewzedc.htm Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 30 апреля 1958 г. О преобразовании деревни Порозов Порозовского района Гродненской области в городской поселок]</ref> (з 1958 году — ''Поразава''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гарадзенская вобласьць}} С. 308</ref>) — [[пасёлак гарадзкога тыпу|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Рось (рака)|Росі]]. Цэнтар [[Поразаўскі сельсавет (Сьвіслацкі раён)|сельсавету]] [[Сьвіслацкі раён|Сьвіслацкага раёну]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2018 год — 864 чалавекі<ref name="belstat2018" />. Знаходзіцца за 22 км ад [[Сьвіслач (горад)|Сьвіслачы]], за 112 км ад [[Горадня|Горадні]]; аўтамабільныя дарогі на Сьвіслач, [[Ваўкавыск]], [[Ружаны]]. Поразаў — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[мястэчка]] [[Ваўкавыскі павет|гістарычнай Ваўкавышчыны]] (частка [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградчыны]]). Да нашага часу тут захаваліся [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла (Поразаў)|касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла]] ў стылі [[клясыцызм]]у і [[Палацава-паркавы комплекс Бутаўт-Андрайковічаў (Багудзенкі)|палацава-паркавы комплекс Бутаўт-Андрайковічаў]], помнікі архітэктуры XIX ст. == Гісторыя == {{Асноўны артыкул|Гісторыя Поразава}} === Вялікае Княства Літоўскае === [[Файл:Porazaŭ. Поразаў (G. Mercator, 1554).jpg|180px|значак|зьлева|Поразаў, з мапы 1554 г.]] [[Файл:Porazaŭ. Поразаў (E. Danti, 1565).jpg|180px|значак|зьлева|Поразаў, з мапы 1565 г.]] [[Файл:Porazaŭ. Поразаў (1613).jpg|180px|значак|зьлева|Поразаў, з мапы 1613 г.]] Упершыню Поразаў упамінаецца ў XV ст. як каралеўскае [[мястэчка]] [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавыскага павету]] [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Паводле некаторых зьвестак, у 1460 годзе Ян Рыдвід заснаваў тут касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла. У 1506 годзе [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] надаў Поразаву [[Магдэбурскае права]] (29 чэрвеня 1518 і 27 сакавіка 1523 году атрымала яго паўторна<ref>{{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 461.</ref>). У рэвізорскім лісьце ад 4 сьнежня 1615 году зазначалася: {{Цытата|…король его милость Жыгимонт Першый ствержает иж право им майдэборскае от короля его милости Александра наданое…}} У чэрвені 1616 году Поразаў атрымаў герб: «у блакітным полі постаць Панны Марыі зь дзіцём Езусам на руках»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}}</ref>. У 1645 годзе сярод вернікаў Поразаўскай парафіі ўпаміналася [[старалітва]]. Мястэчка пацярпела ад пажару 1767 году. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === [[Файл:Porazaŭ, Butaŭt-Andrajkovič. Поразаў, Бутаўт-Андрайковіч (1902).jpg|значак|Капліца-пахавальня Бутаўт-Андрайковічаў, 1902 г.]] У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Поразаў апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]; дзяржаўны маёнтак, цэнтар воласьці [[Ваўкавыскі павет (Расейская імпэрыя)|Ваўкавыскага павету]]<ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-2к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.2/497 497].</ref> [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]]. На 1878 год у мястэчку было каля 300 дамоў. У канцы XIX ст. у Поразаве дзейнічалі царква, касьцёл і юдэйскі малітоўны дом, працавалі вучэльня, аптэка і некалькі крамаў<ref>{{Літаратура/ЭСБЕ}}</ref>. У XIX — пачатку XX стагодзьдзя мястэчка атрымала вядомасьць цэнтру вытворчасьці керамікі (працавала каля 200 майстроў)<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Поразаў занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Поразаў абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Жыхары Поразаўскай воласьці атрымалі Пасьведчаньні [[Народны Сакратарыят БНР|Народнага Сакратарыяту БНР]]<ref>{{Літаратура/ВГАБ|4к}} С. 19.</ref>. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Поразаў увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай 1921 году]] ён апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], у [[Ваўкавыскі павет (Другая Рэч Паспалітая)|Ваўкавыскім павеце]] [[Беластоцкае ваяводзтва|Беластоцкага ваяводзтва]]. У 1939 годзе Поразаў увайшоў у склад [[БССР]], дзе 15 студзеня 1940 году стала цэнтрам [[Поразаўскі раён|раёну]] і з 12 кастрычніка 1940 году — [[Поразаўскі сельсавет (Поразаўскі раён)|сельсавету]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з чэрвеня 1941 да 15 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. 30 красавіка 1958 году Поразаў атрымаў афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|пасёлку гарадзкога тыпу]]. У зьвязку з гэтым Поразаўскі сельсавет ліквідавалі, а населеныя пункты гэтага сельсавету перадалі ў адміністрацыйнае падпарадкаваньне [[Поразаўскі пасялковы савет|Поразаўскага пасялковага савету]]<ref>[http://www.busel.org/texts/cat1er/id5ewzedc.htm Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 30 апреля 1958 г. О преобразовании деревни Порозов Порозовского района Гродненской области в городской поселок]{{ref-ru}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20201001170938/http://fk.archives.gov.by/fond/114559/ Порозовский поселковый Совет депутатов и исполнительный комитет]{{ref-ru}}, Фондавы каталёг дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь</ref>. У 1960 годзе Поразаўскі раён расфармавалі, мястэчка ўвайшло ў склад [[Сьвіслацкі раён|Сьвіслацкага раёну]]. 1 студзеня 2014 году пасялковы савет рэарганізавалі ў [[Поразаўскі сельсавет (Сьвіслацкі раён)|сельсавет]] з цэнтрам у мястэчку Поразаве<ref>[https://web.archive.org/web/20181218162311/http://maps.by/upload/docs/pdf/ib/2013/category2013.pdf Перечень наименований географических объектов, изменивших род объекта в 2013 году]{{ref-ru}}, Дзяржаўны цэнтар мапаграфа-геадэзічных матэрыялаў і дадзеных Рэспублікі Беларусь</ref>. <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Porazaŭ, Kruki. Поразаў, Крукі (T. Pyč, 1901-09).jpg|Сядзіба, да 1910 г. Porazaŭskaja synagoga. Поразаўская сынагога (1907).jpg|Сынагога, 1907 г. Porazaŭ, Bahudzienki. Поразаў, Багудзенкі (1921-39).jpg|Багудзенкі. [[Палацава-паркавы комплекс Бутаўт-Андрайковічаў (Багудзенкі)|Сядзіба Бутаўт-Андрайковічаў]], да 1939 г. Porazaŭ. Поразаў (1919-39).jpg|да 1939 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === * '''XIX стагодзьдзе''': 1830 год — 207 муж., зь іх шляхты 3, духоўнага стану 1, мяшчанаў-юдэяў 124, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 79<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 412.</ref>; 1878 год — 1424 чал. (699 муж. і 755 жан.), у тым ліку 556 юдэяў<ref>Krzywicki J. Porozów // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/826 826].</ref>; 1897 год — 1,5 тыс. чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1909 год — 1,7 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Даведнік па Літве і Беларусі}}</ref>; 1998 год — 1450 чал.<ref>{{Літаратура/ЭГБ|5к}} С. 550.</ref>; 2000 год — 1,4 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|12к}} С. 511.</ref> * '''XXI стагодзьдзе''': 2006 год — 1,2 тыс. чал.; 2008 год — 1,2 тыс. чал.; 2009 год — 1119 чал.<ref name="belstat">[https://web.archive.org/web/20100918162455/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-4.pdf Перепись населения — 2009. Гродненская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 913 чал.<ref name="belstat2016">[https://web.archive.org/web/20160706073652/http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2017 год — 900 чал.<ref name="belstat2017">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; 2018 год — 864 чал.<ref name="belstat2018">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_8782/ Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> === Інфраструктура === У Поразаве працуюць сярэдняя і музычная школы, дашкольная ўстанова, спэцшкола-інтэрнат (зачыненая), лякарня, паліклініка, бібліятэка, дом культуры. == Забудова == === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 700px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' || '''Былыя назвы''' |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | 1 мая вуліца || '''Сьвіслацкая''' вуліца<ref name="plan1868">[[:Файл:Porazaŭ. Поразаў (1868).jpg|Плян Поразава 1868 году]]</ref> <br> '''Крапіўніцкая''' вуліца <br> '''Школьная''' вуліца || Кастрычніцкая вуліца |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | 17 верасьня вуліца || '''Маташанская''' вуліца <br> '''Царкоўная''' вуліца <br> '''Мсьцібаўская''' вуліца || |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Леніна вуліца || '''Слонімская''' вуліца<ref name="plan1868"/> <br> '''Ружанская''' вуліца <br> '''Касьцельная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Савецкая вуліца || '''Ваўкавыская''' вуліца <br> '''Гарнастаевіцкая''' вуліца || Пралетарская вуліца |-style="background:#EEEEEE;" align="left" | Сацыялістычная вуліца || '''Суботка''' вуліца <br> '''Польная''' вуліца || |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | Якуба Коласа вуліца || '''Навадворская''' вуліца <br> '''Берасьцейская''' вуліца || Юзэфа Пілсудзкага вуліца<ref>[http://porozowo.blogspot.com.by/2011/04/blog-post_26.html Назвы вуліц у Поразаве]{{ref-ru}}</ref> |} == Эканоміка == Прадпрыемства вытворчасьці лазовай мэблі. * ААТ «Сьвіслацкая фабрыка лазовай мэблі» == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Porazava-St.Michael Roman Catholic Church.JPG|значак|[[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла (Поразаў)|Касьцёл]]]] === Славутасьці === [[Файл:Synagogue Porozovo (Grodno Region) 1d.jpg|значак|[[Поразаўская сынагога|Сынагога]]]] * Могілкі: старыя каталіцкія; юдэйскія * [[Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла (Поразаў)|Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла]] (1825—1828) * [[Поразаўская сынагога|Сынагога]] (XIX ст.) * [[Палацава-паркавы комплекс Бутаўт-Андрайковічаў (Багудзенкі)|Сядзіба Бутаўт-Андрайковічаў у Багудзенках]] (XIX ст.) * [[Царква Сьвятой Тройцы (Поразаў)|Царква Сьвятой Тройцы]] (1872; [[мураўёўкі|мураўёўка]]) == Асобы == * [[Юлія Бібіла]] (1897—1974) — беларуская бібліятэкарка, бібліёграф; стаяла ля вытокаў дзяржаўнай рэгістрацыі беларускіх друкаваных выданьняў, стваральніца першай беларускай краязнаўчай бібліяграфічнай картатэкі * [[Нота Казлоўскі]] (1906—1972) — мастак і дызайнэр жыдоўскага паходжаньня * [[Эстэр Рахель Камінская]] (1870—1925) — тэатральная акторка, празваная «маці жыдоўскага тэатру» * [[Яўген Паплаўскі]] (нар. 1959) — кампазытар * [[Віктар Шалкевіч]] (нар. 1959) — беларускі бард == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|12}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)}} * {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}} * {{Літаратура/ЭГБ|5}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.radzima.org/be/miesca/porazava.html Поразаў], [[Radzima.org]] {{Навігацыйная група |назоў = Поразаў у [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] і [[БССР|Беларускай ССР]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Поразаўскі сельсавет (Сьвіслацкі раён) |Сьвіслацкі раён |Поразаўскі раён }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Ваўкавышчыны}} [[Катэгорыя:Поразаў| ]] [[Катэгорыя:Поразаўскі сельсавет]] i3pg63ko3q0u0bmxxs5ilszj6tu8rgu Жодзішкі 0 118492 2334113 2274659 2022-08-22T18:25:46Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Вялікае Княства Літоўскае */ + wikitext text/x-wiki {{Мястэчка | Назва = Жодзішкі | Назва ў родным склоне = Жодзішкаў | Краіны = Беларусі | Магдэбурскае права = 1774 | Вышыня = | Колькасьць насельніцтва = 835 | Год падліку насельніцтва = 1993 | Шчыльнасьць насельніцтва = | Колькасьць двароў = | Тэлефонны код = +375 1592 | Паштовы індэкс = | Аўтамабільны код = | Выява = Касцёл св. Тройцы.jpg | Апісаньне выявы = [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Жодзішкі)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] | Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць | Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]] | Адміністрацыйная адзінка2 = Раён | Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Смаргонскі раён|Смаргонскі]] | Сельсавет = [[Жодзішкаўскі сельсавет|Жодзішкаўскі]] | Шырата_паўшар'е = паўночнае | Шырата_градусаў = 54 | Шырата_хвілінаў = 37 |Шырата сэкундаў = 31 | Даўгата_паўшар'е = усходняе | Даўгата_градусаў = 26 | Даўгата_хвілінаў = 26 |Даўгата сэкундаў = 37 | Commons = Category:Žodziški | Колер = {{Колер|Беларусь}} }} '''Жодзішкі''' — [[аграгарадок|вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Вяльля|Вяльлі]]. Цэнтар [[Жодзішкаўскі сельсавет|сельсавету]] [[Смаргонскі раён|Смаргонскага раёну]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. Насельніцтва на 1997 год — 891 чалавек. Знаходзіцца за 19 км на поўнач ад [[Смаргонь|Смаргоні]], на аўтамабільнай дарозе [[Варняны]] — [[Кабыльнік]]. Жодзішкі — даўняе [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[мястэчка]] [[Ашмянскі павет|гістарычнай Ашмяншчыны]] (частка [[Віленскае ваяводзтва|Віленшчыны]]). Да нашага часу тут захаваліся [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Жодзішкі)|касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] і [[Палацава-паркавы комплекс Патоцкіх (Жодзішкі)|палац Патоцкіх (езуіцкі калегіюм)]] у стылі [[рэнэсанс]]у і [[барока]], помнікі архітэктуры XVII ст. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Першы пісьмовы ўпамін пра Жодзішкі як замак і мястэчка, заснаваныя Мордасам Мішкавічам, датуецца 1511 годам. У гэты час [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Стары]] выдаў мястэчку прывілей на таргі, корчмы і кірмашы. У XVI ст. маёнтак знаходзіўся ў валоднаьні Падбейпецічаў, [[Забярэзінскія|Забярэзінскіх]], [[Осьцікавічы|Осьцікавічаў]], [[Кішкі (род)|Кішкаў]]. Каля 1553 году Осьцікавічы заснавалі тут касьцёл. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Жодзішкі ўвайшлі ў склад [[Ашмянскі павет|Ашмянскага павету]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]]. У канцы XVI ст. Кішкі збудавалі ў мястэчку кальвінскі збор. У XVII ст. новы ўладальнік Жодзішак [[Геранім Комар]] збудаваў тут касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы, пры якім дзейнічала школа. 3 другой паловы XVII ст. Жодзішкамі валодалі [[Міцкевічы]]. Барбара Міцкевіч з Комараў заснавала езуіцкі кляштар і калегіюм, перадала маёнтак езуітам. У 1701 годзе сярод вернікаў Жодзішкаўскай парафіі ўпаміналася [[старалітва]]. У 1774 годзе [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] надаў мястэчку [[Магдэбурскае права]]. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) Жодзішкі апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]. Зь сярэдзіны XIX ст. мястэчка ўваходзіла ў Дубагоўскую воласьць [[Сьвянцянскі павет (Расейская імпэрыя)|Сьвянцянскага павету]] [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]]. У другой палове XIX ст. маёнтак Жодзішкі падзяліўся на некалькі ўладаньняў. На 1859 год тут было 39 двароў, дзейнічалі касьцёл і малітоўны дом, працавалі цагельня і бровар. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў 1915 годзе Жодзішкі занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. <gallery caption="Старая графіка Жодзішак" widths=150 heights=150 class="center"> Žodziški, Vialla. Жодзішкі, Вяльля (J. Aziambłoŭski, 1833-63).jpg|[[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Жодзішкі)|Касьцёл]] і [[Палацава-паркавы комплекс Патоцкіх (Жодзішкі)|палац (калегіюм)]]. {{nowrap|[[Юзэф Азямблоўскі|Ю. Азямблоўскі]]}}, каля 1850 г. Žodziški, Vialla, Trajecki-Jezuicki. Жодзішкі, Вяльля, Траецкі-Езуіцкі (1871).jpg|Панарама, 1871 г. Žodziški, Jezuicki. Жодзішкі, Езуіцкі (1871).jpg|Палац, 1871 г. Žodziški, Trajecki. Жодзішкі, Траецкі (1871).jpg|Касьцёл, 1871 г. </gallery> === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Жодзішкі абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. У 1918—1920 гадох Жодзішкі займалі бальшавікі і польскае войска. Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай 1921 году]] Жодзішкі апынуліся ў складзе міжваенннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], у [[Вялейскі павет|Вялейскім павеце]] [[Віленскае ваяводзтва (1923—1939)|Віленскага ваяводзтва]]. У 1939 годзе Жодзішкі ўвайшлі ў [[БССР]], дзе 12 кастрычніка 1940 году сталі цэнтрам сельсавету Смаргонскага раёну. Статус паселішча панізілі да вёскі. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з чэрвеня 1941 да ліпеня 1944 году вёска знаходзілася пад акупацыяй [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]]. На 1971 год тут было 276 двароў, на 1997 год — 251. У 2000-я гады Жодзішкі атрымалі афіцыйны статус «[[Аграгарадок|аграгарадку]]». <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center"> Žodziški, Vialla, Trajecki. Жодзішкі, Вяльля, Траецкі (J. Čachovič, 1882).jpg|[[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Жодзішкі)|Касьцёл]]. Ю. Чаховіч, да 1889 г. Žodziški, Trajecki. Жодзішкі, Траецкі (1900).jpg|Касьцёл, каля 1900 г. Žodziški, Trajecki. Жодзішкі, Траецкі (1917).jpg|Касьцёл, 1917 г. Žodziški, Trajecki. Жодзішкі, Траецкі (1930).jpg|Інтэр’ер касьцёла, 1930 г. </gallery> <gallery widths=150 heights=150 class="center"> Žodziški, Vialla, Jezuicki. Жодзішкі, Вяльля, Езуіцкі (J. Čachovič, 1866-88).jpg|[[Палацава-паркавы комплекс Патоцкіх (Жодзішкі)|Палац]]. Ю. Чаховіч, да {{nowrap|1889 г.}} Žodziški, Jezuicki. Жодзішкі, Езуіцкі (1917) (2).jpg|Палац, 1917 г. Žodziški, Jezuicki. Жодзішкі, Езуіцкі (1917).jpg|Палац, 1917 г. Žodziški, Vialla, Trajecki. Жодзішкі, Вяльля, Траецкі (1915-18) (2).jpg|Мост, 1915—1918 гг. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === * '''XIX стагодзьдзе''': 1859 год — 222 чал.<ref>Krzywicki J. Żodziszki // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/814 814].</ref> * '''XX стагодзьдзе''': 1971 год — 794 чал.; 1990 год — 835 чал.<ref>[[Валеры Шаблюк|Шаблюк В.]] Жодзішкі // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 371.</ref>; 1997 год — 891 чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|6к}} С. 438.</ref> === Інфраструктура === У Жодзішках працуюць сярэдняя школа, 2 лякарні, дом культуры, моладзевы культурна-спартовы цэнтар з гатэлем, дашкольная ўстанова, пошта. == Турыстычная інфармацыя == [[Файл:Вадзяны млын (Жодзішкі) 003.Jpeg|значак|Вадзяны млын]] === Славутасьці === * Вінакурня (XIX — пачатак XIX стагодзьдзя) * [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Жодзішкі)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] (1612) * Млын водны (XIX ст.) * Могілкі старыя каталіцкія * [[Палацава-паркавы комплекс Патоцкіх (Жодзішкі)|Палацава-паркавы комплекс Патоцкіх]] (езуіцкі калегіюм; XVIII—XIX стагодзьдзі) == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|6}} * {{Літаратура/ЭГБ|2}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.radzima.org/be/miesca/zhodzishki.html Жодзішкі], [[Radzima.org]] {{Навігацыйная група |назоў = Жодзішкі ў сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Жодзішкаўскі сельсавет |Смаргонскі раён }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Ашмяншчыны}} [[Катэгорыя:Жодзішкі| ]] eqn8xegx1t3vt7192du87or97cpz0x5 Камень (Валожынскі раён) 0 120811 2334115 2295311 2022-08-22T18:27:39Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Вялікае Княства Літоўскае */ + wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Камень (неадназначнасьць)}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Камень |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Каменю |Трансьлітараваная назва = Kamień |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Валожынскі раён|Валожынскі]] |Сельсавет = [[Івянецкі сельсавет|Івянецкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 518 |Год падліку колькасьці = 2010 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 51 |Шырата сэкундаў = 56 |Даўгата градусаў = 26 |Даўгата хвілінаў = 39 |Даўгата сэкундаў = 1 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Ка́мень'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}} С. 124.</ref> — [[аграгарадок|вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Каменка (прыток Ізьледзі)|Каменцы]]. Уваходзіць у склад [[Івянецкі сельсавет|Івянецкага сельсавету]] [[Валожынскі раён|Валожынскага раёну]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. Насельніцтва на 2010 год — 518 чалавек. Знаходзіцца за 37 км на паўднёвы ўсход ад [[Валожын]]а, за 46 км ад чыгуначнай станцыі Койданава. Камень — даўняе [[мястэчка]] [[Менскі павет|гістарычнай Меншчыны]]. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся замак<ref>https://globustut.by/kamen_volo/</ref> і касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла, помнік традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры архітэктуры XVII ст. == Гісторыя == === Вялікае Княства Літоўскае === Упершыню Камень упамінаецца ў першай палове XV стагодзьдзя як уладаньне [[Гедыголдавічы|Гедыголдавічаў]]. Каля 1451 году [[кашталян віленскі]] С. Гедыголдавіч заснаваў у мястэчку касьцёл. У канцы XV — першай палове XVI стагодзьдзях Камень знаходзіўся ў валоданьні [[Забярэскія|Забярэскіх]], якія ў 1522 годзе збудавалі тут Фарны касьцёл. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў паселішча ўвайшло ў склад [[Менскі павет|Менскага павету]] [[Менскае ваяводзтва|Менскага ваяводзтва]]. [[Файл:Kamień. Камень (1900).jpg|значак|170пкс|Касьцёл, каля 1900 г.]] У другой палове XVI ст. Камень перайшоў да [[Кішкі (род)|Кішкаў]], у XVII ст. — [[Далмат-Ісакоўскія|Далмат-Ісакоўскіх]], пазьней [[Юдзіцкія|Юдзіцкіх]]. У 1679 годзе ў мястэчку збудавалі новы касьцёл. У 1743 годзе сярод вернікаў Каменскай парафіі ўпаміналася [[старалітва]]. === Пад уладай Расейскай імпэрыі === У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] (1793 год) Камень апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Менскім павеце [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]<ref>[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Kamień (2) // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/734 734].</ref>. На 1795 год у мястэчку было 49 двароў. У XVIII—XIX стагодзьдзях тут праводзіліся вялікія кірмашы. У 1-й палове XIX ст. Камень знаходзіўся ў валоданьні [[Салагубы|Салагубаў]] і Плявакаў, у другой палове XIX — пачатку XX ст. — Арнольдзі і Яштальд-Гаворкі. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку было 116 двароў, касьцёл, малітоўны дом, багадзельня, магазын, карчма, 3 кузьні, крама і лазьня. За часамі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] ў лютым 1918 году Камень занялі войскі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]]. === Найноўшы час === 25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Камень абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]]. Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай 1921 году]] Камень апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], у Івянецкай гміне Стаўпецкага павету Наваградзкага ваяводзтва. За польскім часам існавалі аднайменныя мястэчка (151 двор) і 2 фальваркі (7 двароў). У 1939 годзе Камень увайшоў у [[БССР]]. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1971 год тут было 234 двары, на 1997 год — 220. У 2000-я гады Камень атрымаў афіцыйны статус «[[аграгарадок|аграгарадку]]». <gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 class="center" > Kamień. Камень (1914).jpg|Працэсія, 1914 г. Kamień. Камень (1919-39) (2).jpg|Званіца, да 1939 г. Kamień, Śviatych Piatra i Paŭła. Камень, Сьвятых Пятра і Паўла (1930-39).jpg|Касьцёл, 1930-я гг. Kamień, Śviatych Piatra i Paŭła. Камень, Сьвятых Пятра і Паўла (1919-39).jpg|Перад касьцёлам, да 1939 г. </gallery> == Насельніцтва == === Дэмаграфія === * '''XVIII стагодзьдзе''': 1795 год — 268 чал. * '''XIX стагодзьдзе''': 1897 год — 713 чал. * '''XX стагодзьдзе''': 1921 год — 844 чал.<ref>Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom VII. Część I: Województwo Nowogródzkie. — Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923.</ref>; 1971 год — 879 чал.<ref>[[Валеры Шаблюк|Шаблюк В.]] Камень // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 45.</ref>; 1997 год — 690 чал.<ref>[[Валеры Шаблюк|Шаблюк В.]] Камень // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 44.</ref><ref>{{Літаратура/БелЭн|7к}} С. 519.</ref>; 1999 год — 627 чал. * '''XXI стагодзьдзе''': 2010 год — 518 чал. === Інфраструктура === У Камені працуюць сярэдняя школа, фэльчарска-акушэрскі пункт, бібліятэка, клюб. == Забудова == === Вуліцы і пляцы === {| cellspacing="1" cellpadding="3" style="width: 500px; margin: 0 0 1em 0; border: solid darkgray; border-width: 1px 1px 1px 1px; font-size: 90%; background-color: #fff;" |- bgcolor={{Колер|Беларусь}} align="center" | '''Афіцыйная назва''' || '''Гістарычная назва''' |-style="background:#FAFAFA;" align="left" | 1 мая вуліца || '''Койданаўская''' вуліца |} З [[урбананіміка|урбананімічнай]] спадчыны Каменю да нашага часу гістарычную назву захавала Івянецкая вуліца. Існавала таксама Налібацкая вуліца<ref>[http://www.iwieniec.eu/martyrologia/pietraszkiewicz.htm Wspomnienia mojego Ojca Józefa Pietraszkiewicza], Iwieniec.eu</ref>. == Турыстычная інфармацыя == === Славутасьці === За 0,4 км на паўднёвы захад ад Каменю знаходзіцца археалягічны помнік (гарадзішча і селішча часоў сярэднявечча). * Валун Чортаў Камень * Могілкі юдэйскія === Страчаная спадчына === * Касьцёл Сьвятых апосталаў Пятра і Паўла (1679) * Замак (захаваліся рэшткі ўмацаваньняў) == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/БелЭн|7}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} * {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Радзіма майго духу|kameny-1}} {{Навігацыйная група |назоў = Камень у сучасным [[Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі|адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзеле]] [[Беларусь|Беларусі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Беларусь}}; |Івянецкі сельсавет |Валожынскі раён }} {{Месты і мястэчкі гістарычнай Меншчыны}} [[Катэгорыя:Івянецкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Валожынскага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XV стагодзьдзі]] 0seb3tnnjlwm5iqcsvxk0rabz72c7wd Даманаўскі сельсавет 0 127060 2334211 2212981 2022-08-23T07:52:16Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Дама́наўскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскае вобласьці]]. Адміністрацыйны цэнтар — вёска [[Даманава (Берасьцейская вобласьць)|Даманава]]. == Гісторыя == 14 кастрычніка 1957 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Даманаўскі сельсавет скасаванага [[Быценскі раён|Быценскага раёну]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Быценскі сельсавет|Быценскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Даманаўскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Даманаўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]] 5wuh9709hg70228jrhgq7phwwm5uqak 2334214 2334211 2022-08-23T07:59:46Z Stary Jolup 145 выдаленая [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]]; дададзеная [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Дама́наўскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскае вобласьці]]. Адміністрацыйны цэнтар — вёска [[Даманава (Берасьцейская вобласьць)|Даманава]]. == Гісторыя == 14 кастрычніка 1957 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Даманаўскі сельсавет скасаванага [[Быценскі раён|Быценскага раёну]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Быценскі сельсавет|Быценскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Даманаўскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Даманаўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] b05ovn5qdydv3u8b134l0x0yo85jy0w 2334215 2334214 2022-08-23T08:00:08Z Stary Jolup 145 дададзеная [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Дама́наўскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскае вобласьці]]. Адміністрацыйны цэнтар — вёска [[Даманава (Берасьцейская вобласьць)|Даманава]]. == Гісторыя == 14 кастрычніка 1957 году да Івацэвіцкага раёну далучаны Даманаўскі сельсавет скасаванага [[Быценскі раён|Быценскага раёну]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Быценскі сельсавет|Быценскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 468 {{Даманаўскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Даманаўскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] tghdz5oqrnngtmq83jaonkytkj20rw6 Падстарынскі сельсавет 0 127073 2334251 2212990 2022-08-23T09:33:46Z Stary Jolup 145 /* Гісторыя */ wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Падстары́нскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскае вобласьці]]. Адміністрацыйны цэнтар — вёска [[Падстарынь]]. == Гісторыя == 12 кастрычніка 1940 году створаны Падстарынскі сельсавет у складзе [[Косаўскі раён|Косаўскага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскае вобласьці]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 467 {{Падстарынскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Падстарынскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, створаныя ў 1940 годзе]] tkrqpgioxlp6ce5wmzyu102n3gse4gc 2334253 2334251 2022-08-23T09:34:14Z Stary Jolup 145 выдаленая [[Катэгорыя:Сельсаветы Беларусі]]; дададзеная [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Падстары́нскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскае вобласьці]]. Адміністрацыйны цэнтар — вёска [[Падстарынь]]. == Гісторыя == 12 кастрычніка 1940 году створаны Падстарынскі сельсавет у складзе [[Косаўскі раён|Косаўскага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскае вобласьці]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 467 {{Падстарынскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Падстарынскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, створаныя ў 1940 годзе]] qjfebw7z98yr0ipmbozzez77dxgtvu2 2334255 2334253 2022-08-23T09:34:35Z Stary Jolup 145 дададзеная [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Адміністрацыйная адзінка}} '''Падстары́нскі сельсавет''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскае вобласьці]]. Адміністрацыйны цэнтар — вёска [[Падстарынь]]. == Гісторыя == 12 кастрычніка 1940 году створаны Падстарынскі сельсавет у складзе [[Косаўскі раён|Косаўскага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскае вобласьці]]. Скасаваны 9 жніўня 2022 году. Усе вёскі і землі увайшлі ў склад [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Літаратура == * {{Літаратура/ЭГБ|3}} С. 467 {{Падстарынскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Падстарынскі сельсавет| ]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Былыя сельсаветы Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, створаныя ў 1940 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе]] n1t6jhdhpqkdr214vnxi2ljdr7g8jda Шаблён:Актуальныя падзеі 10 129736 2334224 2333198 2022-08-23T08:21:46Z W 11741 +1 wikitext text/x-wiki * Пісьмовы і фотаконкурс '''«[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2022|Вікі любіць Зямлю-2022]]»''' пра помнікі прыроды і маляўнічыя краявіды (''1 чэрвеня — 31 ліпеня''). * Скончыўся 1-ы плянава-папераджальны [[рамонт]] 1-га энэргаблёку [[Беларуская АЭС|Беларускай АЭС]] (''22 жніўня''). * Дабудаваны нафтаправод «[[Гомель — Горкі]]» (''12 жніўня''). * «Абсалютбанк» пераўтварылі ў НКФА «[[АптыКурс]]» (''5 ліпеня''). * [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы]] запрасіла Фінляндыю і Швэцыю стаць сябрамі (''29 чэрвеня''). * [[Эўразьвяз]] скасаваў на год мыты з [[Украіна і Эўрапейскі Зьвяз|украінскіх]] тавараў (''4 чэрвеня''). * Батальён імя Кастуся Каліноўскага пераўтварылі ў [[Полк імя Кастуся Каліноўскага|полк]] (''21 траўня''). * [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]] працягваецца {{Тэрмін у днях|24|2|2022}} дзён (з ''24 лютага''). <noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Галоўная старонка]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны актуальнасьці]]</noinclude> jvayc42bk9zb0mtllavzxpdtffncaze Калюмны 0 133843 2334034 2332827 2022-08-22T13:16:57Z Лобачев Владимир 8873 /* XV стагодзьдзе */ абнаўленьне зьвестак wikitext text/x-wiki {{Герб |назва = Калюмны |арыгінал = |варыянты_назвы = |выява = Recueil d'armoiries polonaises - COA of Columns.svg |памер_выявы = |подпіс_выявы = Герб Калюмны |выява2 = |памер_выявы2 = |подпіс_выявы2 = |вэрсіі = |першыя_згадкі = XIV ст. |дата_прыняцьця = |носьбіт = |роды = |кляйнод = |начэльле = |прылбіца = |карона = |тарча = |пахолак = |ордэн = |пастамэнт = |дэвіз = |іншыя = |выкарыстаньне = [[Вялікае Княства Літоўскае]] |аўтар = }} '''Калюмны''' — [[герб]], адзін зь дзяржаўных сымбаляў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]: у чырвоным полі тры белыя слупы, злучаныя ўнізе. == Паходжаньне == [[Файл:Vitaŭt Vialiki, Kalumny. Вітаўт Вялікі, Калюмны (1555).jpg|значак|180пкс|[[Вітаўт Вялікі]], 1555 г.]] Няма адназначнасьці пра паходжаньне Калюмнаў. На падставе візуальнага падабенства частка гісторыкаў выводзіць іх ад знакаў [[Рурыкавічы|Рурыкавічаў]], так званых «трызубцаў»<ref>Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 38.</ref>. Відаць, сьпярша Калюмны былі гербавым знакам [[Полацкае княства|Полацкага княства]], разам з далучэньнем якога яны перайшлі да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref name="EVKL">Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 21.</ref><ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 42.</ref>. Паводле пазьнейшай легенды, герб Калюмны прывёз з сабою з [[Рым]]у мітычны [[Палямон (літоўскі князь)|Палямон]]. За ім гэтым гербам пачаў карыстацца літоўскі княскі род, які памянёная легенда назвала нашчадкамі мітычнага князя — [[Палямонавічы|Палямонавічамі]]. == Гісторыя == Пачатак выкарыстаньня Калюмнаў ў якасьці дзяржаўнага сымбалю зьвязваюць з пэрыядам княжаньня [[Гедзімін]]а, таму гэты герб атрымаў таксама назву ''Слупы Гедзіміна''. Калюмны ўпершыню сустракаюцца на манэтах Вялікага Княства Літоўскага па 1386—1420 гадох. У [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай бітве]] (1410 год) з 40 харугваў Вялікага Княства Літоўскага 10 былі з выявай Калюмнаў (паводле [[Ян Длугаш|Яна Длугаша]], такім знакам [[Вітаўт]] пазначаў коней). Дасьледнікі лічаць гэтыя харугвы надворнымі, якімі Вітаўт кіраваў як вялікі князь. Выкарыстаньне срэбных Калюмнаў на чырвоных сьцягах сьведчыць, што гэта былі вайсковыя і геральдычныя знакі<ref>[[Аляксей Шаланда|Шаланда А.]] Таямнічы свет беларускіх гербаў. — {{Менск (Мінск)}}, 2014. С. 67.</ref>. Зьяўленьне гербу Калюмнаў на манэтах і яго выкарыстаньне поруч з [[Пагоня (герб)|Пагоняй]] зьвязваюць з тым, што такім чынам падкрэсьліваўся высокі статус Полацкага княства ў складзе Вялікага Княства Літоўскага. Пры гэтым калі Пагоня ўвасабляла [[Літва старажытная|Літву]], то Калюмны — [[Русь]]. Аднак у такім значэньні герб Калюмны перастаў выкарыстоўвацца з згасаньнем дынастыі [[Ягайлавічы|Ягайлавічаў]]. Пазьней сустракаюцца толькі адзінкавыя матэрыяльныя помнікі, дзе Калюмны — шляхецкі герб<ref name="EVKL"/>. == Галерэя == === XV стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XV стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (1416).jpg|1416 г. Kalumny. Калюмны (1440).jpg|~1445 г. Troki, Kalumny. Трокі, Калюмны (1440).jpg|Герб Троцкага княства, {{nowrap|~1445 г.}} Pahonia. Пагоня (1440).jpg|На тарчы Пагоні, ~1445 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (1460-64).jpg|1460—1464 гг. Pahonia. Пагоня (1475-99).jpg|На тарчы Пагоні, 1475—1499 гг. Pahonia. Пагоня (XV).jpg|На тарчы Пагоні.~1435 Kalumny. Калюмны (XV).jpg|З Armorial Lyncenich. ~1435 </gallery> === XVI стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XVI стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Coat of Arms of Polotsk (XVI c.).svg|«Печатка [[Полацак]]ая». XVI ст. Kalumny. Калюмны (1555).jpg|1555 г. Kalumny. Калюмны (1575).jpg|1575 г. Kalumny. Калюмны (1578).jpg|1578 г. </gallery> === XVII стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XVII стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Troki, Kalumny. Трокі, Калюмны (A. Hogenberg, 1616).jpg|Герб [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]], 1616 г. Uładzisłaŭ Vaza, Pahonia. Уладзіслаў Ваза, Пагоня (1638).jpg|Пячаць [[Уладзіслаў Ваза|Уладзіслава Вазы]], 1638 г. Symon Samuel Sanguška, Pahonia-Kalumny. Сымон Самуэль Сангушка, Пагоня-Калюмны (1639).jpg|Герб [[Сымон Самуэль Сангушка|Сымона Самуэля Сангушкі]], 1639 г. Žygimont Aŭgust, Pahonia-Kalumny. Жыгімонт Аўгуст, Пагоня-Калюмны (J. Radzivił, 1651).jpg|З гарматы [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]], 1651 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Jan Kazimier, Pahonia. Ян Казімер, Пагоня (1659).jpg|Пячаць [[Ян Казімер|Яна Казімера]], {{nowrap|1659 г.}} Michał Karybut Višniaviecki, Kalumny. Міхал Карыбут Вішнявецкі, Калюмны (1669).jpg|З прывілею [[Міхал Карыбут Вішнявецкі|Міхала Карыбута Вішнявецкага]], 1669 г. Jan Sabieski, Pahonia. Ян Сабескі, Пагоня (1678).jpg|Пячаць [[Ян Сабескі|Яна Сабескага]], {{nowrap|1678 г.}} Kalumny. Калюмны (1601-1700).jpg|З Armorial universel </gallery> === XVIII стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XVIII стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Sapieha, Kalumny-Pahonia. Сапега, Калюмны-Пагоня (1709).jpg|Герб [[Сапегі|Сапегаў]], 1709 г. Aŭgust Mocny, Pahonia. Аўгуст Моцны, Пагоня (1718).jpg|Пячаць [[Аўгуст Моцны|Аўгуста Моцнага]], 1718 г. Sapieha, Kalumny-Pahonia. Сапега, Калюмны-Пагоня (1724).jpg|Герб Сапегаў, 1724 г. Aŭgust Sas, Pahonia. Аўгуст Сас, Пагоня (1736).jpg|Пячаць [[Аўгуст Сас|Аўгуста Саса]], 1736 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Aŭgust Sas, Pahonia. Аўгуст Сас, Пагоня (1738, 1883).jpg|Пячаць Аўгуста Саса, 1738 г. Kalumny. Калюмны (P. Böse, 1742).jpg|З генэалёгіі [[Радзівілы|Радзівілаў]], {{nowrap|1742 г.}} Stanisłaŭ Aŭgust Paniatoŭski, Pahonia. Станіслаў Аўгуст Панятоўскі, Пагоня (1768).jpg|Пячаць [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]], 1768 г. Pahonia-Kalumny. Пагоня-Калюмны (1794).jpg|Пячаць 1-га палку пярэдняй варты ВКЛ, 1794 г. </gallery> === XIX стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XIX стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (1844).jpg|1844 г. Kalumny. Калюмны (1856).jpg|1856 г. Kalumny. Калюмны (1872).jpg|1872 г. Kodań, Kalumny-Pahonia. Кодань, Калюмны-Пагоня (V. Griaznov, 1885).jpg|З Замкавай царквы ў [[Кодань|Кодні]], 1885 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (B. Starzyński, 1555, 1875-1900).jpg|Б. Стажынскі, паводле {{nowrap|1555 г.}} Kalumny. Калюмны (B. Starzyński, 1875-1900).jpg|Б. Стажынскі Giedzimin, Pahonia-Kalumny. Гедзімін, Пагоня-Калюмны (B. Starzyński, 1875-1900).jpg|Гербы [[Гедзімін]]а. {{nowrap|Б. Стажынскі}} Aldona, Kalumny. Альдона, Калюмны (B. Starzyński, 1875-1900).jpg|Герб Альдоны. {{nowrap|Б. Стажынскі}} </gallery> == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} [[Катэгорыя:Дзяржаўныя гербы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Палітыка Вялікага Княства Літоўскага]] [[Катэгорыя:Гербы Беларусі]] qyzn8m7tto02wqdrwn4s01jv03q94s8 2334035 2334034 2022-08-22T13:24:33Z Лобачев Владимир 8873 /* XV стагодзьдзе */ Coat of arms of Lithuania from the Armorial Lyncenich.png wikitext text/x-wiki {{Герб |назва = Калюмны |арыгінал = |варыянты_назвы = |выява = Recueil d'armoiries polonaises - COA of Columns.svg |памер_выявы = |подпіс_выявы = Герб Калюмны |выява2 = |памер_выявы2 = |подпіс_выявы2 = |вэрсіі = |першыя_згадкі = XIV ст. |дата_прыняцьця = |носьбіт = |роды = |кляйнод = |начэльле = |прылбіца = |карона = |тарча = |пахолак = |ордэн = |пастамэнт = |дэвіз = |іншыя = |выкарыстаньне = [[Вялікае Княства Літоўскае]] |аўтар = }} '''Калюмны''' — [[герб]], адзін зь дзяржаўных сымбаляў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]: у чырвоным полі тры белыя слупы, злучаныя ўнізе. == Паходжаньне == [[Файл:Vitaŭt Vialiki, Kalumny. Вітаўт Вялікі, Калюмны (1555).jpg|значак|180пкс|[[Вітаўт Вялікі]], 1555 г.]] Няма адназначнасьці пра паходжаньне Калюмнаў. На падставе візуальнага падабенства частка гісторыкаў выводзіць іх ад знакаў [[Рурыкавічы|Рурыкавічаў]], так званых «трызубцаў»<ref>Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 38.</ref>. Відаць, сьпярша Калюмны былі гербавым знакам [[Полацкае княства|Полацкага княства]], разам з далучэньнем якога яны перайшлі да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref name="EVKL">Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 21.</ref><ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 42.</ref>. Паводле пазьнейшай легенды, герб Калюмны прывёз з сабою з [[Рым]]у мітычны [[Палямон (літоўскі князь)|Палямон]]. За ім гэтым гербам пачаў карыстацца літоўскі княскі род, які памянёная легенда назвала нашчадкамі мітычнага князя — [[Палямонавічы|Палямонавічамі]]. == Гісторыя == Пачатак выкарыстаньня Калюмнаў ў якасьці дзяржаўнага сымбалю зьвязваюць з пэрыядам княжаньня [[Гедзімін]]а, таму гэты герб атрымаў таксама назву ''Слупы Гедзіміна''. Калюмны ўпершыню сустракаюцца на манэтах Вялікага Княства Літоўскага па 1386—1420 гадох. У [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай бітве]] (1410 год) з 40 харугваў Вялікага Княства Літоўскага 10 былі з выявай Калюмнаў (паводле [[Ян Длугаш|Яна Длугаша]], такім знакам [[Вітаўт]] пазначаў коней). Дасьледнікі лічаць гэтыя харугвы надворнымі, якімі Вітаўт кіраваў як вялікі князь. Выкарыстаньне срэбных Калюмнаў на чырвоных сьцягах сьведчыць, што гэта былі вайсковыя і геральдычныя знакі<ref>[[Аляксей Шаланда|Шаланда А.]] Таямнічы свет беларускіх гербаў. — {{Менск (Мінск)}}, 2014. С. 67.</ref>. Зьяўленьне гербу Калюмнаў на манэтах і яго выкарыстаньне поруч з [[Пагоня (герб)|Пагоняй]] зьвязваюць з тым, што такім чынам падкрэсьліваўся высокі статус Полацкага княства ў складзе Вялікага Княства Літоўскага. Пры гэтым калі Пагоня ўвасабляла [[Літва старажытная|Літву]], то Калюмны — [[Русь]]. Аднак у такім значэньні герб Калюмны перастаў выкарыстоўвацца з згасаньнем дынастыі [[Ягайлавічы|Ягайлавічаў]]. Пазьней сустракаюцца толькі адзінкавыя матэрыяльныя помнікі, дзе Калюмны — шляхецкі герб<ref name="EVKL"/>. == Галерэя == === XV стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XV стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (1416).jpg|1416 г. Kalumny. Калюмны (1440).jpg|~1445 г. Troki, Kalumny. Трокі, Калюмны (1440).jpg|Герб Троцкага княства, {{nowrap|~1445 г.}} Pahonia. Пагоня (1440).jpg|На тарчы Пагоні, ~1445 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (1460-64).jpg|1460—1464 гг. Pahonia. Пагоня (1475-99).jpg|На тарчы Пагоні, 1475—1499 гг. Coat of arms of Lithuania from the Armorial Lyncenich.png|На тарчы Пагоні.~1435 Kalumny. Калюмны (XV).jpg|З Armorial Lyncenich. ~1435 </gallery> === XVI стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XVI стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Coat of Arms of Polotsk (XVI c.).svg|«Печатка [[Полацак]]ая». XVI ст. Kalumny. Калюмны (1555).jpg|1555 г. Kalumny. Калюмны (1575).jpg|1575 г. Kalumny. Калюмны (1578).jpg|1578 г. </gallery> === XVII стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XVII стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Troki, Kalumny. Трокі, Калюмны (A. Hogenberg, 1616).jpg|Герб [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]], 1616 г. Uładzisłaŭ Vaza, Pahonia. Уладзіслаў Ваза, Пагоня (1638).jpg|Пячаць [[Уладзіслаў Ваза|Уладзіслава Вазы]], 1638 г. Symon Samuel Sanguška, Pahonia-Kalumny. Сымон Самуэль Сангушка, Пагоня-Калюмны (1639).jpg|Герб [[Сымон Самуэль Сангушка|Сымона Самуэля Сангушкі]], 1639 г. Žygimont Aŭgust, Pahonia-Kalumny. Жыгімонт Аўгуст, Пагоня-Калюмны (J. Radzivił, 1651).jpg|З гарматы [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]], 1651 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Jan Kazimier, Pahonia. Ян Казімер, Пагоня (1659).jpg|Пячаць [[Ян Казімер|Яна Казімера]], {{nowrap|1659 г.}} Michał Karybut Višniaviecki, Kalumny. Міхал Карыбут Вішнявецкі, Калюмны (1669).jpg|З прывілею [[Міхал Карыбут Вішнявецкі|Міхала Карыбута Вішнявецкага]], 1669 г. Jan Sabieski, Pahonia. Ян Сабескі, Пагоня (1678).jpg|Пячаць [[Ян Сабескі|Яна Сабескага]], {{nowrap|1678 г.}} Kalumny. Калюмны (1601-1700).jpg|З Armorial universel </gallery> === XVIII стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XVIII стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Sapieha, Kalumny-Pahonia. Сапега, Калюмны-Пагоня (1709).jpg|Герб [[Сапегі|Сапегаў]], 1709 г. Aŭgust Mocny, Pahonia. Аўгуст Моцны, Пагоня (1718).jpg|Пячаць [[Аўгуст Моцны|Аўгуста Моцнага]], 1718 г. Sapieha, Kalumny-Pahonia. Сапега, Калюмны-Пагоня (1724).jpg|Герб Сапегаў, 1724 г. Aŭgust Sas, Pahonia. Аўгуст Сас, Пагоня (1736).jpg|Пячаць [[Аўгуст Сас|Аўгуста Саса]], 1736 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Aŭgust Sas, Pahonia. Аўгуст Сас, Пагоня (1738, 1883).jpg|Пячаць Аўгуста Саса, 1738 г. Kalumny. Калюмны (P. Böse, 1742).jpg|З генэалёгіі [[Радзівілы|Радзівілаў]], {{nowrap|1742 г.}} Stanisłaŭ Aŭgust Paniatoŭski, Pahonia. Станіслаў Аўгуст Панятоўскі, Пагоня (1768).jpg|Пячаць [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]], 1768 г. Pahonia-Kalumny. Пагоня-Калюмны (1794).jpg|Пячаць 1-га палку пярэдняй варты ВКЛ, 1794 г. </gallery> === XIX стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XIX стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (1844).jpg|1844 г. Kalumny. Калюмны (1856).jpg|1856 г. Kalumny. Калюмны (1872).jpg|1872 г. Kodań, Kalumny-Pahonia. Кодань, Калюмны-Пагоня (V. Griaznov, 1885).jpg|З Замкавай царквы ў [[Кодань|Кодні]], 1885 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (B. Starzyński, 1555, 1875-1900).jpg|Б. Стажынскі, паводле {{nowrap|1555 г.}} Kalumny. Калюмны (B. Starzyński, 1875-1900).jpg|Б. Стажынскі Giedzimin, Pahonia-Kalumny. Гедзімін, Пагоня-Калюмны (B. Starzyński, 1875-1900).jpg|Гербы [[Гедзімін]]а. {{nowrap|Б. Стажынскі}} Aldona, Kalumny. Альдона, Калюмны (B. Starzyński, 1875-1900).jpg|Герб Альдоны. {{nowrap|Б. Стажынскі}} </gallery> == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} [[Катэгорыя:Дзяржаўныя гербы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Палітыка Вялікага Княства Літоўскага]] [[Катэгорыя:Гербы Беларусі]] 6ivvvxjj2gwbgoebgcqgwh9013oyp8n 2334043 2334035 2022-08-22T13:59:28Z Лобачев Владимир 8873 /* XV стагодзьдзе */ Armorial Lyncenich - Columns.png wikitext text/x-wiki {{Герб |назва = Калюмны |арыгінал = |варыянты_назвы = |выява = Recueil d'armoiries polonaises - COA of Columns.svg |памер_выявы = |подпіс_выявы = Герб Калюмны |выява2 = |памер_выявы2 = |подпіс_выявы2 = |вэрсіі = |першыя_згадкі = XIV ст. |дата_прыняцьця = |носьбіт = |роды = |кляйнод = |начэльле = |прылбіца = |карона = |тарча = |пахолак = |ордэн = |пастамэнт = |дэвіз = |іншыя = |выкарыстаньне = [[Вялікае Княства Літоўскае]] |аўтар = }} '''Калюмны''' — [[герб]], адзін зь дзяржаўных сымбаляў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]: у чырвоным полі тры белыя слупы, злучаныя ўнізе. == Паходжаньне == [[Файл:Vitaŭt Vialiki, Kalumny. Вітаўт Вялікі, Калюмны (1555).jpg|значак|180пкс|[[Вітаўт Вялікі]], 1555 г.]] Няма адназначнасьці пра паходжаньне Калюмнаў. На падставе візуальнага падабенства частка гісторыкаў выводзіць іх ад знакаў [[Рурыкавічы|Рурыкавічаў]], так званых «трызубцаў»<ref>Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 38.</ref>. Відаць, сьпярша Калюмны былі гербавым знакам [[Полацкае княства|Полацкага княства]], разам з далучэньнем якога яны перайшлі да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref name="EVKL">Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 21.</ref><ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 42.</ref>. Паводле пазьнейшай легенды, герб Калюмны прывёз з сабою з [[Рым]]у мітычны [[Палямон (літоўскі князь)|Палямон]]. За ім гэтым гербам пачаў карыстацца літоўскі княскі род, які памянёная легенда назвала нашчадкамі мітычнага князя — [[Палямонавічы|Палямонавічамі]]. == Гісторыя == Пачатак выкарыстаньня Калюмнаў ў якасьці дзяржаўнага сымбалю зьвязваюць з пэрыядам княжаньня [[Гедзімін]]а, таму гэты герб атрымаў таксама назву ''Слупы Гедзіміна''. Калюмны ўпершыню сустракаюцца на манэтах Вялікага Княства Літоўскага па 1386—1420 гадох. У [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай бітве]] (1410 год) з 40 харугваў Вялікага Княства Літоўскага 10 былі з выявай Калюмнаў (паводле [[Ян Длугаш|Яна Длугаша]], такім знакам [[Вітаўт]] пазначаў коней). Дасьледнікі лічаць гэтыя харугвы надворнымі, якімі Вітаўт кіраваў як вялікі князь. Выкарыстаньне срэбных Калюмнаў на чырвоных сьцягах сьведчыць, што гэта былі вайсковыя і геральдычныя знакі<ref>[[Аляксей Шаланда|Шаланда А.]] Таямнічы свет беларускіх гербаў. — {{Менск (Мінск)}}, 2014. С. 67.</ref>. Зьяўленьне гербу Калюмнаў на манэтах і яго выкарыстаньне поруч з [[Пагоня (герб)|Пагоняй]] зьвязваюць з тым, што такім чынам падкрэсьліваўся высокі статус Полацкага княства ў складзе Вялікага Княства Літоўскага. Пры гэтым калі Пагоня ўвасабляла [[Літва старажытная|Літву]], то Калюмны — [[Русь]]. Аднак у такім значэньні герб Калюмны перастаў выкарыстоўвацца з згасаньнем дынастыі [[Ягайлавічы|Ягайлавічаў]]. Пазьней сустракаюцца толькі адзінкавыя матэрыяльныя помнікі, дзе Калюмны — шляхецкі герб<ref name="EVKL"/>. == Галерэя == === XV стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XV стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (1416).jpg|1416 г. Kalumny. Калюмны (1440).jpg|~1445 г. Troki, Kalumny. Трокі, Калюмны (1440).jpg|Герб Троцкага княства, {{nowrap|~1445 г.}} Pahonia. Пагоня (1440).jpg|На тарчы Пагоні, ~1445 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (1460-64).jpg|1460—1464 гг. Pahonia. Пагоня (1475-99).jpg|На тарчы Пагоні, 1475—1499 гг. Armorial Lyncenich - Columns.png|З Armorial Lyncenich. ~1435 Coat of arms of Lithuania from the Armorial Lyncenich.png|На тарчы Пагоні.~1435 </gallery> === XVI стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XVI стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Coat of Arms of Polotsk (XVI c.).svg|«Печатка [[Полацак]]ая». XVI ст. Kalumny. Калюмны (1555).jpg|1555 г. Kalumny. Калюмны (1575).jpg|1575 г. Kalumny. Калюмны (1578).jpg|1578 г. </gallery> === XVII стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XVII стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Troki, Kalumny. Трокі, Калюмны (A. Hogenberg, 1616).jpg|Герб [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]], 1616 г. Uładzisłaŭ Vaza, Pahonia. Уладзіслаў Ваза, Пагоня (1638).jpg|Пячаць [[Уладзіслаў Ваза|Уладзіслава Вазы]], 1638 г. Symon Samuel Sanguška, Pahonia-Kalumny. Сымон Самуэль Сангушка, Пагоня-Калюмны (1639).jpg|Герб [[Сымон Самуэль Сангушка|Сымона Самуэля Сангушкі]], 1639 г. Žygimont Aŭgust, Pahonia-Kalumny. Жыгімонт Аўгуст, Пагоня-Калюмны (J. Radzivił, 1651).jpg|З гарматы [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]], 1651 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Jan Kazimier, Pahonia. Ян Казімер, Пагоня (1659).jpg|Пячаць [[Ян Казімер|Яна Казімера]], {{nowrap|1659 г.}} Michał Karybut Višniaviecki, Kalumny. Міхал Карыбут Вішнявецкі, Калюмны (1669).jpg|З прывілею [[Міхал Карыбут Вішнявецкі|Міхала Карыбута Вішнявецкага]], 1669 г. Jan Sabieski, Pahonia. Ян Сабескі, Пагоня (1678).jpg|Пячаць [[Ян Сабескі|Яна Сабескага]], {{nowrap|1678 г.}} Kalumny. Калюмны (1601-1700).jpg|З Armorial universel </gallery> === XVIII стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XVIII стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Sapieha, Kalumny-Pahonia. Сапега, Калюмны-Пагоня (1709).jpg|Герб [[Сапегі|Сапегаў]], 1709 г. Aŭgust Mocny, Pahonia. Аўгуст Моцны, Пагоня (1718).jpg|Пячаць [[Аўгуст Моцны|Аўгуста Моцнага]], 1718 г. Sapieha, Kalumny-Pahonia. Сапега, Калюмны-Пагоня (1724).jpg|Герб Сапегаў, 1724 г. Aŭgust Sas, Pahonia. Аўгуст Сас, Пагоня (1736).jpg|Пячаць [[Аўгуст Сас|Аўгуста Саса]], 1736 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Aŭgust Sas, Pahonia. Аўгуст Сас, Пагоня (1738, 1883).jpg|Пячаць Аўгуста Саса, 1738 г. Kalumny. Калюмны (P. Böse, 1742).jpg|З генэалёгіі [[Радзівілы|Радзівілаў]], {{nowrap|1742 г.}} Stanisłaŭ Aŭgust Paniatoŭski, Pahonia. Станіслаў Аўгуст Панятоўскі, Пагоня (1768).jpg|Пячаць [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]], 1768 г. Pahonia-Kalumny. Пагоня-Калюмны (1794).jpg|Пячаць 1-га палку пярэдняй варты ВКЛ, 1794 г. </gallery> === XIX стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XIX стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (1844).jpg|1844 г. Kalumny. Калюмны (1856).jpg|1856 г. Kalumny. Калюмны (1872).jpg|1872 г. Kodań, Kalumny-Pahonia. Кодань, Калюмны-Пагоня (V. Griaznov, 1885).jpg|З Замкавай царквы ў [[Кодань|Кодні]], 1885 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (B. Starzyński, 1555, 1875-1900).jpg|Б. Стажынскі, паводле {{nowrap|1555 г.}} Kalumny. Калюмны (B. Starzyński, 1875-1900).jpg|Б. Стажынскі Giedzimin, Pahonia-Kalumny. Гедзімін, Пагоня-Калюмны (B. Starzyński, 1875-1900).jpg|Гербы [[Гедзімін]]а. {{nowrap|Б. Стажынскі}} Aldona, Kalumny. Альдона, Калюмны (B. Starzyński, 1875-1900).jpg|Герб Альдоны. {{nowrap|Б. Стажынскі}} </gallery> == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} [[Катэгорыя:Дзяржаўныя гербы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Палітыка Вялікага Княства Літоўскага]] [[Катэгорыя:Гербы Беларусі]] 3zqlu91x5vmqvypmjrqghbcln5wpb26 2334155 2334043 2022-08-23T00:15:25Z Лобачев Владимир 8873 /* Галерэя */ Armorial Lyncenich - olde dratun. Retouch.png wikitext text/x-wiki {{Герб |назва = Калюмны |арыгінал = |варыянты_назвы = |выява = Recueil d'armoiries polonaises - COA of Columns.svg |памер_выявы = |подпіс_выявы = Герб Калюмны |выява2 = |памер_выявы2 = |подпіс_выявы2 = |вэрсіі = |першыя_згадкі = XIV ст. |дата_прыняцьця = |носьбіт = |роды = |кляйнод = |начэльле = |прылбіца = |карона = |тарча = |пахолак = |ордэн = |пастамэнт = |дэвіз = |іншыя = |выкарыстаньне = [[Вялікае Княства Літоўскае]] |аўтар = }} '''Калюмны''' — [[герб]], адзін зь дзяржаўных сымбаляў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]: у чырвоным полі тры белыя слупы, злучаныя ўнізе. == Паходжаньне == [[Файл:Vitaŭt Vialiki, Kalumny. Вітаўт Вялікі, Калюмны (1555).jpg|значак|180пкс|[[Вітаўт Вялікі]], 1555 г.]] Няма адназначнасьці пра паходжаньне Калюмнаў. На падставе візуальнага падабенства частка гісторыкаў выводзіць іх ад знакаў [[Рурыкавічы|Рурыкавічаў]], так званых «трызубцаў»<ref>Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 38.</ref>. Відаць, сьпярша Калюмны былі гербавым знакам [[Полацкае княства|Полацкага княства]], разам з далучэньнем якога яны перайшлі да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref name="EVKL">Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 21.</ref><ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 42.</ref>. Паводле пазьнейшай легенды, герб Калюмны прывёз з сабою з [[Рым]]у мітычны [[Палямон (літоўскі князь)|Палямон]]. За ім гэтым гербам пачаў карыстацца літоўскі княскі род, які памянёная легенда назвала нашчадкамі мітычнага князя — [[Палямонавічы|Палямонавічамі]]. == Гісторыя == Пачатак выкарыстаньня Калюмнаў ў якасьці дзяржаўнага сымбалю зьвязваюць з пэрыядам княжаньня [[Гедзімін]]а, таму гэты герб атрымаў таксама назву ''Слупы Гедзіміна''. Калюмны ўпершыню сустракаюцца на манэтах Вялікага Княства Літоўскага па 1386—1420 гадох. У [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай бітве]] (1410 год) з 40 харугваў Вялікага Княства Літоўскага 10 былі з выявай Калюмнаў (паводле [[Ян Длугаш|Яна Длугаша]], такім знакам [[Вітаўт]] пазначаў коней). Дасьледнікі лічаць гэтыя харугвы надворнымі, якімі Вітаўт кіраваў як вялікі князь. Выкарыстаньне срэбных Калюмнаў на чырвоных сьцягах сьведчыць, што гэта былі вайсковыя і геральдычныя знакі<ref>[[Аляксей Шаланда|Шаланда А.]] Таямнічы свет беларускіх гербаў. — {{Менск (Мінск)}}, 2014. С. 67.</ref>. Зьяўленьне гербу Калюмнаў на манэтах і яго выкарыстаньне поруч з [[Пагоня (герб)|Пагоняй]] зьвязваюць з тым, што такім чынам падкрэсьліваўся высокі статус Полацкага княства ў складзе Вялікага Княства Літоўскага. Пры гэтым калі Пагоня ўвасабляла [[Літва старажытная|Літву]], то Калюмны — [[Русь]]. Аднак у такім значэньні герб Калюмны перастаў выкарыстоўвацца з згасаньнем дынастыі [[Ягайлавічы|Ягайлавічаў]]. Пазьней сустракаюцца толькі адзінкавыя матэрыяльныя помнікі, дзе Калюмны — шляхецкі герб<ref name="EVKL"/>. == Галерэя == === XV стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XV стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (1416).jpg|1416 г. Kalumny. Калюмны (1440).jpg|~1445 г. Armorial Lyncenich - olde dratun. Retouch.png|Герб Троцкага княства, {{nowrap|~1435 г.}} Pahonia. Пагоня (1440).jpg|На тарчы Пагоні, ~1445 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (1460-64).jpg|1460—1464 гг. Pahonia. Пагоня (1475-99).jpg|На тарчы Пагоні, 1475—1499 гг. Armorial Lyncenich - Columns.png|З Armorial Lyncenich. ~1435 Coat of arms of Lithuania from the Armorial Lyncenich.png|На тарчы Пагоні.~1435 </gallery> === XVI стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XVI стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Coat of Arms of Polotsk (XVI c.).svg|«Печатка [[Полацак]]ая». XVI ст. Kalumny. Калюмны (1555).jpg|1555 г. Kalumny. Калюмны (1575).jpg|1575 г. Kalumny. Калюмны (1578).jpg|1578 г. </gallery> === XVII стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XVII стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Troki, Kalumny. Трокі, Калюмны (A. Hogenberg, 1616).jpg|Герб [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]], 1616 г. Uładzisłaŭ Vaza, Pahonia. Уладзіслаў Ваза, Пагоня (1638).jpg|Пячаць [[Уладзіслаў Ваза|Уладзіслава Вазы]], 1638 г. Symon Samuel Sanguška, Pahonia-Kalumny. Сымон Самуэль Сангушка, Пагоня-Калюмны (1639).jpg|Герб [[Сымон Самуэль Сангушка|Сымона Самуэля Сангушкі]], 1639 г. Žygimont Aŭgust, Pahonia-Kalumny. Жыгімонт Аўгуст, Пагоня-Калюмны (J. Radzivił, 1651).jpg|З гарматы [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]], 1651 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Jan Kazimier, Pahonia. Ян Казімер, Пагоня (1659).jpg|Пячаць [[Ян Казімер|Яна Казімера]], {{nowrap|1659 г.}} Michał Karybut Višniaviecki, Kalumny. Міхал Карыбут Вішнявецкі, Калюмны (1669).jpg|З прывілею [[Міхал Карыбут Вішнявецкі|Міхала Карыбута Вішнявецкага]], 1669 г. Jan Sabieski, Pahonia. Ян Сабескі, Пагоня (1678).jpg|Пячаць [[Ян Сабескі|Яна Сабескага]], {{nowrap|1678 г.}} Kalumny. Калюмны (1601-1700).jpg|З Armorial universel </gallery> === XVIII стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XVIII стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Sapieha, Kalumny-Pahonia. Сапега, Калюмны-Пагоня (1709).jpg|Герб [[Сапегі|Сапегаў]], 1709 г. Aŭgust Mocny, Pahonia. Аўгуст Моцны, Пагоня (1718).jpg|Пячаць [[Аўгуст Моцны|Аўгуста Моцнага]], 1718 г. Sapieha, Kalumny-Pahonia. Сапега, Калюмны-Пагоня (1724).jpg|Герб Сапегаў, 1724 г. Aŭgust Sas, Pahonia. Аўгуст Сас, Пагоня (1736).jpg|Пячаць [[Аўгуст Сас|Аўгуста Саса]], 1736 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Aŭgust Sas, Pahonia. Аўгуст Сас, Пагоня (1738, 1883).jpg|Пячаць Аўгуста Саса, 1738 г. Kalumny. Калюмны (P. Böse, 1742).jpg|З генэалёгіі [[Радзівілы|Радзівілаў]], {{nowrap|1742 г.}} Stanisłaŭ Aŭgust Paniatoŭski, Pahonia. Станіслаў Аўгуст Панятоўскі, Пагоня (1768).jpg|Пячаць [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]], 1768 г. Pahonia-Kalumny. Пагоня-Калюмны (1794).jpg|Пячаць 1-га палку пярэдняй варты ВКЛ, 1794 г. </gallery> === XIX стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XIX стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (1844).jpg|1844 г. Kalumny. Калюмны (1856).jpg|1856 г. Kalumny. Калюмны (1872).jpg|1872 г. Kodań, Kalumny-Pahonia. Кодань, Калюмны-Пагоня (V. Griaznov, 1885).jpg|З Замкавай царквы ў [[Кодань|Кодні]], 1885 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (B. Starzyński, 1555, 1875-1900).jpg|Б. Стажынскі, паводле {{nowrap|1555 г.}} Kalumny. Калюмны (B. Starzyński, 1875-1900).jpg|Б. Стажынскі Giedzimin, Pahonia-Kalumny. Гедзімін, Пагоня-Калюмны (B. Starzyński, 1875-1900).jpg|Гербы [[Гедзімін]]а. {{nowrap|Б. Стажынскі}} Aldona, Kalumny. Альдона, Калюмны (B. Starzyński, 1875-1900).jpg|Герб Альдоны. {{nowrap|Б. Стажынскі}} </gallery> == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} [[Катэгорыя:Дзяржаўныя гербы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Палітыка Вялікага Княства Літоўскага]] [[Катэгорыя:Гербы Беларусі]] spmyyhraephc7oaj3wgtzhvpqtniptz 2334158 2334155 2022-08-23T00:26:37Z 185.253.182.145 /* XV стагодзьдзе */ стыль wikitext text/x-wiki {{Герб |назва = Калюмны |арыгінал = |варыянты_назвы = |выява = Recueil d'armoiries polonaises - COA of Columns.svg |памер_выявы = |подпіс_выявы = Герб Калюмны |выява2 = |памер_выявы2 = |подпіс_выявы2 = |вэрсіі = |першыя_згадкі = XIV ст. |дата_прыняцьця = |носьбіт = |роды = |кляйнод = |начэльле = |прылбіца = |карона = |тарча = |пахолак = |ордэн = |пастамэнт = |дэвіз = |іншыя = |выкарыстаньне = [[Вялікае Княства Літоўскае]] |аўтар = }} '''Калюмны''' — [[герб]], адзін зь дзяржаўных сымбаляў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]: у чырвоным полі тры белыя слупы, злучаныя ўнізе. == Паходжаньне == [[Файл:Vitaŭt Vialiki, Kalumny. Вітаўт Вялікі, Калюмны (1555).jpg|значак|180пкс|[[Вітаўт Вялікі]], 1555 г.]] Няма адназначнасьці пра паходжаньне Калюмнаў. На падставе візуальнага падабенства частка гісторыкаў выводзіць іх ад знакаў [[Рурыкавічы|Рурыкавічаў]], так званых «трызубцаў»<ref>Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 38.</ref>. Відаць, сьпярша Калюмны былі гербавым знакам [[Полацкае княства|Полацкага княства]], разам з далучэньнем якога яны перайшлі да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref name="EVKL">Вяроўкін-Шэлюта У. «Калюмны» // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 21.</ref><ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 42.</ref>. Паводле пазьнейшай легенды, герб Калюмны прывёз з сабою з [[Рым]]у мітычны [[Палямон (літоўскі князь)|Палямон]]. За ім гэтым гербам пачаў карыстацца літоўскі княскі род, які памянёная легенда назвала нашчадкамі мітычнага князя — [[Палямонавічы|Палямонавічамі]]. == Гісторыя == Пачатак выкарыстаньня Калюмнаў ў якасьці дзяржаўнага сымбалю зьвязваюць з пэрыядам княжаньня [[Гедзімін]]а, таму гэты герб атрымаў таксама назву ''Слупы Гедзіміна''. Калюмны ўпершыню сустракаюцца на манэтах Вялікага Княства Літоўскага па 1386—1420 гадох. У [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай бітве]] (1410 год) з 40 харугваў Вялікага Княства Літоўскага 10 былі з выявай Калюмнаў (паводле [[Ян Длугаш|Яна Длугаша]], такім знакам [[Вітаўт]] пазначаў коней). Дасьледнікі лічаць гэтыя харугвы надворнымі, якімі Вітаўт кіраваў як вялікі князь. Выкарыстаньне срэбных Калюмнаў на чырвоных сьцягах сьведчыць, што гэта былі вайсковыя і геральдычныя знакі<ref>[[Аляксей Шаланда|Шаланда А.]] Таямнічы свет беларускіх гербаў. — {{Менск (Мінск)}}, 2014. С. 67.</ref>. Зьяўленьне гербу Калюмнаў на манэтах і яго выкарыстаньне поруч з [[Пагоня (герб)|Пагоняй]] зьвязваюць з тым, што такім чынам падкрэсьліваўся высокі статус Полацкага княства ў складзе Вялікага Княства Літоўскага. Пры гэтым калі Пагоня ўвасабляла [[Літва старажытная|Літву]], то Калюмны — [[Русь]]. Аднак у такім значэньні герб Калюмны перастаў выкарыстоўвацца з згасаньнем дынастыі [[Ягайлавічы|Ягайлавічаў]]. Пазьней сустракаюцца толькі адзінкавыя матэрыяльныя помнікі, дзе Калюмны — шляхецкі герб<ref name="EVKL"/>. == Галерэя == === XV стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XV стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (1416).jpg|1416 г. Armorial Lyncenich - Columns.png|З Armorial Lyncenich. ~1435 Armorial Lyncenich - olde dratun. Retouch.png|Герб Троцкага княства, {{nowrap|~1435 г.}} Coat of arms of Lithuania from the Armorial Lyncenich.png|На тарчы Пагоні.~1435 </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (1440).jpg|~1445 г. Pahonia. Пагоня (1440).jpg|На тарчы Пагоні, ~1445 г. Kalumny. Калюмны (1460-64).jpg|1460—1464 гг. Pahonia. Пагоня (1475-99).jpg|На тарчы Пагоні, 1475—1499 гг. </gallery> === XVI стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XVI стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Coat of Arms of Polotsk (XVI c.).svg|«Печатка [[Полацак]]ая». XVI ст. Kalumny. Калюмны (1555).jpg|1555 г. Kalumny. Калюмны (1575).jpg|1575 г. Kalumny. Калюмны (1578).jpg|1578 г. </gallery> === XVII стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XVII стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Troki, Kalumny. Трокі, Калюмны (A. Hogenberg, 1616).jpg|Герб [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]], 1616 г. Uładzisłaŭ Vaza, Pahonia. Уладзіслаў Ваза, Пагоня (1638).jpg|Пячаць [[Уладзіслаў Ваза|Уладзіслава Вазы]], 1638 г. Symon Samuel Sanguška, Pahonia-Kalumny. Сымон Самуэль Сангушка, Пагоня-Калюмны (1639).jpg|Герб [[Сымон Самуэль Сангушка|Сымона Самуэля Сангушкі]], 1639 г. Žygimont Aŭgust, Pahonia-Kalumny. Жыгімонт Аўгуст, Пагоня-Калюмны (J. Radzivił, 1651).jpg|З гарматы [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]], 1651 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Jan Kazimier, Pahonia. Ян Казімер, Пагоня (1659).jpg|Пячаць [[Ян Казімер|Яна Казімера]], {{nowrap|1659 г.}} Michał Karybut Višniaviecki, Kalumny. Міхал Карыбут Вішнявецкі, Калюмны (1669).jpg|З прывілею [[Міхал Карыбут Вішнявецкі|Міхала Карыбута Вішнявецкага]], 1669 г. Jan Sabieski, Pahonia. Ян Сабескі, Пагоня (1678).jpg|Пячаць [[Ян Сабескі|Яна Сабескага]], {{nowrap|1678 г.}} Kalumny. Калюмны (1601-1700).jpg|З Armorial universel </gallery> === XVIII стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XVIII стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Sapieha, Kalumny-Pahonia. Сапега, Калюмны-Пагоня (1709).jpg|Герб [[Сапегі|Сапегаў]], 1709 г. Aŭgust Mocny, Pahonia. Аўгуст Моцны, Пагоня (1718).jpg|Пячаць [[Аўгуст Моцны|Аўгуста Моцнага]], 1718 г. Sapieha, Kalumny-Pahonia. Сапега, Калюмны-Пагоня (1724).jpg|Герб Сапегаў, 1724 г. Aŭgust Sas, Pahonia. Аўгуст Сас, Пагоня (1736).jpg|Пячаць [[Аўгуст Сас|Аўгуста Саса]], 1736 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Aŭgust Sas, Pahonia. Аўгуст Сас, Пагоня (1738, 1883).jpg|Пячаць Аўгуста Саса, 1738 г. Kalumny. Калюмны (P. Böse, 1742).jpg|З генэалёгіі [[Радзівілы|Радзівілаў]], {{nowrap|1742 г.}} Stanisłaŭ Aŭgust Paniatoŭski, Pahonia. Станіслаў Аўгуст Панятоўскі, Пагоня (1768).jpg|Пячаць [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]], 1768 г. Pahonia-Kalumny. Пагоня-Калюмны (1794).jpg|Пячаць 1-га палку пярэдняй варты ВКЛ, 1794 г. </gallery> === XIX стагодзьдзе === <gallery caption="Калюмны ў XIX стагодзьдзі" class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (1844).jpg|1844 г. Kalumny. Калюмны (1856).jpg|1856 г. Kalumny. Калюмны (1872).jpg|1872 г. Kodań, Kalumny-Pahonia. Кодань, Калюмны-Пагоня (V. Griaznov, 1885).jpg|З Замкавай царквы ў [[Кодань|Кодні]], 1885 г. </gallery> <gallery class="center" widths=150 heights=150> Kalumny. Калюмны (B. Starzyński, 1555, 1875-1900).jpg|Б. Стажынскі, паводле {{nowrap|1555 г.}} Kalumny. Калюмны (B. Starzyński, 1875-1900).jpg|Б. Стажынскі Giedzimin, Pahonia-Kalumny. Гедзімін, Пагоня-Калюмны (B. Starzyński, 1875-1900).jpg|Гербы [[Гедзімін]]а. {{nowrap|Б. Стажынскі}} Aldona, Kalumny. Альдона, Калюмны (B. Starzyński, 1875-1900).jpg|Герб Альдоны. {{nowrap|Б. Стажынскі}} </gallery> == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}} * {{Літаратура/ЭВКЛ|2}} * {{Літаратура/ЭГБ|4}} [[Катэгорыя:Дзяржаўныя гербы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]] [[Катэгорыя:Палітыка Вялікага Княства Літоўскага]] [[Катэгорыя:Гербы Беларусі]] 2pfwdg8y32vw3fblkuus9tfom7zvl9j Дзясна (прытока Паўднёвага Бугу) 0 155246 2334136 2333953 2022-08-22T20:22:24Z Visem 20372 /* Галерэя */ wikitext text/x-wiki {{Рака | назва = Дзясна | арыгінальная_назва = Десна | выява = Turbiv12.JPG | подпіс = Дзясна ў [[Турбаў|Турбаве]] | даўжыня = 80 км | выток = каля в. [[Фларыянаўка]], [[Казятынскі раён|Казятынскага раёну]] | вышыня_вытоку = 290 м | вусьце = [[Паўднёвы Буг]], каля пгт Стрыжаўка | вышыня_вусьця = 230 м | сьцёк = | нахіл = | плошча_басэйну = 1400 км² | краіны_басэйну = [[Украіна]] | левыя_прытокі = | правыя_прытокі = | мапа = Vinnitsa province physical map.svg | катэгорыя_вікісховішча = Desna (tributary of the Southern Bug) |шырата вусьця паўшар'е = паўночнае |шырата вусьця градусаў = 49 |шырата вусьця хвілінаў = 19 |шырата вусьця сэкундаў = 19 |даўгата вусьця паўшар'е = усходняе |даўгата вусьця градусаў = 28 |даўгата вусьця хвілінаў = 29 |даўгата вусьця сэкундаў = 52 }} {{Іншыя значэньні}} '''Дзясна́''' ({{мова-uk|Десна, Десенка}}) — рака ў [[Віньніцкая вобласьць|Віньніцкай вобласьці]] Ўкраіны. Левы прыток ракі [[Паўднёвы Буг]]. Даўжыня 80 км. Плошча вадазбору 1400 км². Працякае па тэрыторыі [[Казятынскі раён|Казятынскага]], [[Калінаўскі раён|Калінаўскага]], [[Ліпавецкі раён|Ліпавецкага]] і [[Віньніцкі раён|Віньніцкага раёну]]. == Прытокі == Вільшанка, Кабыльня, Жэрдь. == Галерэя == [[Файл:Desna Sosonka 2013 G1.jpg|600px|значак|зьлева|Выгляд з маста праз раку ў сяле Сосанка Віньніцкага раёну]] <gallery> Florianivka 15.jpg|Вытакі ракі ў сяле [[Фларыянаўка]] Florianivka 27.jpg|У сяле Фларыянаўка Florianivka 26.jpg|У сяле Фларыянаўка Kordyshivka 04.jpg|У сяле Кордышэўка Mykolayivka (Koziatynskyi) 36.jpg|У сяле Мікалаеўка Yosypivka (Koziatynskyi Raion) 08.jpg|У сяле Йосыпаўка Yosypivka (Koziatynskyi) 13.jpg|У сяле Йосыпаўка Shyroka Greblya (Koziatynskyi) 2.jpg|У сяле Шырокая Грэбля Lozivka (Koziatynskyi) 01.jpg|У сяле Лазоўка Lozivka (Koziatynskyi) 03.jpg|У сяле Лазоўка Lozivka (Koziatynskyi) 06.jpg|У сяле Лазоўка Lozivka (Koziatynskyi) 10.jpg|Мост у сяле Лазоўка Samgorodok 07.jpg|У сяле Самгарадок Desna in Nova Hreblia (Jun 2022) 2.jpg|У сяле Новая Грэбля Pol'ova Lysiyivka 06.jpg| Pol'ova Lysiyivka 07.jpg| Pol'ova Lysiyivka 08.jpg| River near Stara Pryluka 3.jpg|У сяле [[Старая Прылука]] Stara Pryluka 17.jpg|У сяле Старая Прылука Stara Pryluka 20.jpg|У сяле Старая Прылука Desna Pryluka 2.jpg| Сививківці3.JPG|У сяле Сівакаўцы Desna Sosonka 2009 G1.jpg|Мост праз раку ў сяле Сосанка Віньніцкага раёну. Desna river from railway brige near Stadnytsia.jpg|Выгляд з чыгуначнага маста </gallery> == Крыніцы == * Г. І. Денисик. Десна, Десенка // Енциклопедія Сучасної України: електронна версія [онлайн] / гол. редкол.: І. М. Дзюба, А. І. Жуковський, М. Г. Железняк та ін.; НАН України, НТШ. Київ: Інститут енциклопедичних досліджень НАН України, 2007. [https://esu.com.ua/search_articles.php?id=26306 спасылка] {{ref-uk}} == Літаратура == * «Каталог річок України»&nbsp;— Видавництво АН УРСР, Київ, 1957. * Водні ресурси та якість річкових вод басейну [[Паўднёвы Буг|Південного Бугу]] / За ред. В.&nbsp;К.&nbsp;Хільчевського.&nbsp;— К.: Ніка-центр, 2009.&nbsp;— 184с. [[Катэгорыя:Рэкі Віньніцкай вобласьці]] riwr8agasqhadei0p4nk980y22mbsim Чорны студзень 0 155842 2334168 2319862 2022-08-23T05:57:32Z 31.200.16.107 wikitext text/x-wiki [[Файл:RedArmy Paratroops Baku 1990.jpg|міні|250пкс|Савецкія дэсантнікі ў Баку, 1990 год]] '''Чо́рны сту́дзень''' — увод ноччу 19 студзеня 1990 году ў [[Баку]] ([[Азэрбайджанская ССР]]) 35 тысячаў [[Савецкая армія|савецкіх вайскоўцаў]] на [[танк]]ах і [[бронетранспартэр]]ах, што прывяло да забойства 137, раненьня каля 700 і арышту звыш 800 чалавек<ref>{{Артыкул|аўтар=Леанід Тугарын.|загаловак=«Чорны студзень» — 21-я гадавіна|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=73152|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=22 студзеня 2011|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2011-01-22 13 (26877)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/73169/22stu-2.indd.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref>. 22 студзеня [[Вярхоўны Савет Азэрбайджанскай ССР]] (ВС АзССР) пастанавіў лічыць [[агрэсія (палітыка)|агрэсіяй]] неканстытуцыйнае ўвядзеньне Прэзыдыюмам [[ВС СССР]] надзвычайнага становішча ў горадзе, што адбылося без узгадненьня з уладамі рэспублікі. 40-дзённая [[жалоба]] па забітых суправаджалася агульнаазэрбайджанскай [[стачка]]й заводаў. [[Міністэрства абароны СССР|Міністар абароны СССР]] [[Дзьмітры Язаў]] зазначыў аб кіраваным ім нападзе: «Мы ўвайшлі ў Азэрбайджан, каб зьнішчыць палітычныя структуры Народнага фронту і не дапусьціць іх перамогі на выбарах, заплянаваных на 19 сакавіка 1990 году»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дваццаць гадоў таму савецкія войскі штурмавалі Баку|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/1935007.html|выдавец=[[Свабода (радыё)|Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=20 студзеня 2010|дата доступу=4 траўня 2014}}</ref>. == Перадумовы == 9 студзеня 1990 году ВС [[Армянская ССР|Армянскай ССР]] пастанавіў улучыць у дзяржаўны плян разьвіцьця адпаведны плян [[Нагорна-Карабаская аўтаномная вобласьць|Нагорна-Карабаскай аўтаномнай вобласьці]] (НКАВ) АзССР, населенай пераважна [[Армяне|армянамі]]. 12 студзеня [[Народны фронт Азэрбайджану]] (НФА) утварыў у Баку камітэт абароны. 13 студзеня ў горадзе пачаўся [[пагром]], у якім забілі 90 армянаў. 18 студзеня прыхільнікі НФА забарыкадавалі ўезды ў Баку некалькімі сотнямі [[легкавік]]оў, [[грузавік]]оў і [[аўтобус]]аў. 19 студзеня Прэзыдыюм ВС СССР пашырыў Указам № 1092 на горад [[надзвычайнае становішча]], што з 15 студзеня ўвёў у НКАВ<ref>{{Навіна|аўтар=[[Міхаіл Гарбачоў]]|загаловак=Указ Прэзыдыюму Вярхоўнага Савету ССР ад 19 студзеня 1991 г. № 1092|спасылка=http://pravo.levonevsky.org/baza/soviet/sssr1055.htm|выдавец=[[Валер Леванеўскі]]|мова=ru|дата публікацыі=12 кастрычніка 2006|дата доступу=4 траўня 2014}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Распад СССР}} {{Накід:Гісторыя Азэрбайджану}} [[Катэгорыя:Разаніны ў Азэрбайджане]] [[Катэгорыя:Азэрбайджанская ССР]] [[Катэгорыя:Падзеі 1990 году]] [[Катэгорыя:Масавыя забойствы]] [[Катэгорыя:Рэпрэсіі ў СССР]] [[Катэгорыя:Выступленьні]] [[Катэгорыя:Распад СССР]] [[Катэгорыя:Гісторыя Баку]] fjv94v1qimzz6kbnr7nsbu1owhkigsp Чэмпіянат сьвету па футболе 2014 году (склады) 0 156554 2334144 2280000 2022-08-22T22:38:23Z Dymitr 10914 /* {{Футбол Рэспубліка Карэя}} */ выпраўленьне спасылак wikitext text/x-wiki У гэтым артыкуле знаходзяцца склады, заяўленыя на [[чэмпіянат сьвету па футболе 2014 году]] фэдэрацыямі адпаведных краінаў. Звычайна ў нацыянальных камандах розная колькасьць гульцоў. На афіцыйныя спаборніцтвы гэтая колькасьць абмяжоўваецца. Апошні тэрмін падачы заявак 2 чэрвеня 2014 году. 5 чэрвеня 2014 году [[ФІФА]] апублікавала афіцыйныя заяўкі на чэмпіянат<ref>[https://web.archive.org/web/20140605222756/http://www.fifa.com/worldcup/news/y=2014/m=6/news=world-cup-squads-officially-confirmed-2354847.html World Cup squads officially confirmed]{{Ref-en}}</ref>. Калі нейкі з заяўленых гульцоў атрымаў траўму, яго можна замяніць не пазьней, чым за 24 гадзіны да першага матчу зборнай. Колерам, вылучаны гулец, які зьяўляецца [[капітан (футбол)|капітанам каманды]]. У заяўцы павінны прысутнічаць 23 гульцы, сярод іх 3 брамнікі. {| class="wikitable" style="text-align:left;" width="80%" |- ! width="12%" | [[#Група A|Група A]] ! width="12%" | [[#Група B|Група B]] ! width="12%" | [[#Група C|Група C]] ! width="12%" | [[#Група D|Група D]] ! width="12%" | [[#Група E|Група E]] ! width="12%" | [[#Група F|Група F]] ! width="12%" | [[#Група G|Група G]] ! width="12%" | [[#Група H|Група H]] |- |{{Футбол Бразылія}}<br />{{Футбол Камэрун}}<br />{{Футбол Мэксыка}}<br />{{Футбол Харватыя}} |{{Футбол Аўстралія}}<br />{{Футбол Гішпанія}}<br />{{Футбол Нідэрлянды}}<br />{{Футбол Чылі}} |{{Футбол Грэцыя}}<br />{{Футбол Калюмбія}}<br />{{Футбол Кот д’Івуар}}<br />{{Футбол Японія}} |{{Футбол Ангельшчына}}<br />{{Футбол Італія}}<br />{{Футбол Коста-Рыка}}<br />{{Футбол Уругвай}} |{{Футбол Гандурас}}<br />{{Футбол Францыя}}<br />{{Футбол Швайцарыя}}<br />{{Футбол Эквадор}} |{{Футбол Аргентына}}<br />{{Футбол Босьнія і Герцагавіна}}<br />{{Футбол Іран}}<br />{{Футбол Нігерыя}} |{{Футбол Гана}}<br />{{Футбол ЗША}}<br />{{Футбол Нямеччына}}<br />{{Футбол Партугалія}} |{{Футбол Альжыр}}<br />{{Футбол Бэльгія}}<br />{{Футбол Рэспубліка Карэя}}<br />{{Футбол Расея}} |} == Група A == ==={{Футбол Бразылія}}=== Галоўны трэнэр: [[Луіс Фэліпэ Скалары]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Жэфэрсан дэ Алівэйра Галван|Жэфэрсан]]||02.01.1983||[[Батафогу Рыю-дэ-Жанэйру|Батафогу]] |- |12||[[Жулію Сэзар Суарэс Эсьпіндола|Жулію Сэзар]]||3.09.1979||{{Сьцяг Канады}} [[Таронта (футбольны клюб)|Таронта]] |- |22||[[Віктар Леандра Бажы|Віктар]]||21.01.1983||[[Атлетыку Мінэйру Бэлу-Арызонці|Атлетыку Мінэйру]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Даніел Алвэс|Дані Алвэс]]||06.05.1983||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] |- bgcolor=lightgreen |3||[[Т’ягу Сылва]]||22.09.1984||{{Сьцяг Францыі}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] |- |4||[[Давід Луіс]]||22.04.1987||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |- |6||[[Марсэлу Віейра|Марсэлу]]||12.05.1988||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Рэал Мадрыд]] |- |13||[[Дантэ Банфім Коста Сантус|Дантэ]]||18.10.1983||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |- |14||[[Максвэл Кабэліна Андрадэ|Максвэл]]||27.08.1981||{{Сьцяг Францыі}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] |- |15||[[Энрыке Адрыяна Бус|Энрыке]]||14.10.1986||{{Сьцяг Італіі}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] |- |23||[[Майкон Сызэнанду|Майкон]]||26.07.1981||{{Сьцяг Італіі}} [[Рома Рым|Рома]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |5||[[Фэрнандыньню]]||04.05.1985||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Сіці]] |- |8||[[Паўліньню]]||25.07.1988||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Тотэнгэм Готспур]] |- |11||[[Аскар дус Сантус|Аскар]]||09.09.1991||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |- |16||[[Рамірэс]]||24.03.1987||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |- |17||[[Луіс Густаву]]||23.07.1987||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]] |- |18||[[Эрнанэс]]||29.05.1985||{{Сьцяг Італіі}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэр]] |- |19||[[Віліян Боржэс да Сылва|Віліян]]||09.08.1988||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |7||[[Жыванілду Халк|Халк]]||25.07.1986||{{Сьцяг Расеі}} [[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]] |- |9||[[Фрэдэрыку Чавэс Гедэс|Фрэд]]||03.10.1983||[[Флумінэнсі Рыю-дэ-Жанэйру|Флумінэнсі]] |- |10||[[Нэймар]]||05.02.1992||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] |- |20||[[Бэрнард Дуартэ|Бэрнард]]||08.09.1992||{{Сьцяг Украіны}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]] |- |21||[[Жо]]||20.03.1987||[[Атлетыку Мінэйру Бэлу-Арызонці|Атлетыку Мінэйру]] |} ==={{Футбол Камэрун}}=== Галоўны трэнэр: {{Сьцяг|Нямеччына}} [[Фолькер Фінке]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Ляік Фэджу]]||14.04.1992||[[Катон Спорт Гаруа|Катон Спорт]] |- |16||[[Шарль Ітандж]]||02.11.1982||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Коньяспор Конья|Коньяспор]] |- |23||[[Самі Н’Джок]]||25.02.1990||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Фэтхіеспор Фэтхіе|Фэтхіеспор]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Бэнуа Асу-Экато]]||24.03.1984||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Кўінз Парк Рэйнджарз Лёндан|Кўінз Парк Рэйнджарз]] |- |3||[[Нікаля Н’Кулю]]||27.03.1990||{{Сьцяг Францыі}} [[Алімпік Марсэль|Марсэль]] |- |4||[[Сэдрык Джэгуэ]]||28.08.1992||[[Катон Спорт Гаруа|Катон Спорт]] |- |5||[[Дані Нунко]]||11.04.1986||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Бэшыкташ Стамбул|Бэшыкташ]] |- |12||[[Анры Бэдымо]]||04.06.1984||{{Сьцяг Францыі}} [[Алімпік Ліён|Ліён]] |- |14||[[Арэльен Шэджу]]||20.06.1985||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] |- |22||[[Алян Ньём]]||10.05.1988||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Гранада (футбольны клюб)|Гранада]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |6||[[Аляксандар Сонг]]||09.09.1987||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] |- |7||[[Ляндры Н’Гемо]]||28.11.1985||{{Сьцяг Францыі}} [[Бардо (футбольны клюб)|Бардо]] |- |11||[[Жан Макун]]||20.05.1983||{{Сьцяг Францыі}} [[Рэн (футбольны клюб)|Рэн]] |- |17||[[Стэфан Мбія]]||20.05.1986||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] |- |18||[[Эно Эёнг]]||23.03.1986||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Антальяспор Анталья|Антальяспор]] |- |20||[[Эдгар Салі]]||17.08.1992||{{Сьцяг Францыі}} [[Лянс (футбольны клюб)|Лянс]] |- |21||[[Жаэль Матып]]||08.08.1991||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке 04]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |8||[[Бэнжамэн Муканджо]]||28.11.1985||{{Сьцяг Францыі}} [[Нансі (футбольны клюб)|Нансі]] |- bgcolor=lightgreen |9||[[Самюэль Это’о]]||10.03.1981||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |- |10||[[Вэнсан Абубакар]]||22.01.1992||{{Сьцяг Францыі}} [[Ляр’ен (футбольны клюб)|Ляр’ен]] |- |13||[[Эрык Шупо-Матынг]]||23.03.1989||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Майнц (футбольны клюб)|Майнц]] |- |15||[[П’ер Вэбо]]||20.01.1982||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] |- |19||[[Фабрыс Алінга]]||12.05.1996||{{Сьцяг Бэльгіі}} [[Зюльтэ-Варэгем (футбольны клюб)|Зюльтэ-Варэгем]] |} ==={{Футбол Мэксыка}}=== Галоўны трэнэр: [[Мігель Эрэра]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Хасэ Карона]]||26.01.1981||[[Крус Асуль Мэхіка|Крус Асуль]] |- |12||[[Альфрэда Талявэра]]||18.09.1982||[[Дэпартыва Талюка]] |- |13||[[Гільерма Ачоа]]||13.07.1985||{{Сьцяг Францыі}} [[Аячча (футбольны клюб)|Аячча]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Франсыска Хавіер Радрыгес|Франсыска Радрыгес]]||20.10.1981||[[Амэрыка Мэхіка|Амэрыка]] |- |3||[[Карляс Сальсыда]]||02.04.1980||[[УАНЛ Тыгрэс Мантэрэй|УАНЛ Тыгрэс]] |- |4||[[Рафаэль Маркес]]||13.02.1979||[[Леон (футбольны клюб)|Леон]] |- |5||[[Дыега Рэес]]||19.09.1992||{{Сьцяг Партугаліі}} [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] |- |7||[[Мігель Ляюн]]||25.06.1988||[[Амэрыка Мэхіка|Амэрыка]] |- |15||[[Эктар Марэна]]||17.01.1988||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Эспанёл Барсэлёна|Эспанёл]] |- |16||[[Мігель Анхэль Понсэ|Мігель Понсэ]]||12.04.1989||[[Дэпартыва Талюка]] |- |18||[[Андрэс Гуардада]]||28.09.1986||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Баер Левэркузэн]] |- |22||[[Паўль Агіляр]]||06.03.1986||[[Амэрыка Мэхіка|Амэрыка]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |6||[[Эктар Эрэра]]||19.04.1990||{{Сьцяг Партугаліі}} [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] |- |8||[[Марка Фабіян]]||21.07.1989||[[Крус Асуль Мэхіка|Крус Асуль]] |- |17||[[Ісаак Брысуэля]]||28.08.1990||[[Дэпартыва Талюка]] |- |20||[[Хавіер Акіна]]||11.02.1990||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |- |21||[[Карляс Альбэрта Пэньня|Карляс Пэньня]]||29.03.1990||[[Леон (футбольны клюб)|Леон]] |- |23||[[Хасэ Хуан Васкес|Хасэ Васкес]]||14.03.1988||[[Леон (футбольны клюб)|Леон]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Рауль Хімэнэс]]||05.05.1991||[[Амэрыка Мэхіка|Амэрыка]] |- |10||[[Джавані дос Сантас]]||11.05.1989||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |- |11||[[Алян Пуліда]]||08.03.1991||[[УАНЛ Тыгрэс Мантэрэй|УАНЛ Тыгрэс]] |- |14||[[Хавіер Эрнандэс Балькасар|Хавіер Эрнандэс]]||01.06.1988||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Юнайтэд]] |- |19||[[Арыбэ Пэральта]]||12.01.1984||[[Сантас Лягуна Тарэон|Сантас Лягуна]] |} ==={{Футбол Харватыя}}=== Галоўны трэнэр: [[Ніка Ковач]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Стыпэ Плетыкоса]]||08.01.1979||{{Сьцяг Расеі}} [[Растоў Растоў-на-Доне|Растоў]] |- |12||[[Олівэр Зэленіка]]||14.05.1993||[[Лякаматыва Загрэб|Лякаматыва]] |- |23||[[Даніел Субашыч]]||27.10.1984||{{Сьцяг Францыі}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Шымэ Вэрсалька]]||10.01.1992||{{Сьцяг Італіі}} [[Джэноа Генуя|Джэноа]] |- |3||[[Даніел Праньіч]]||02.12.1981||{{Сьцяг Грэцыі}} [[Панатынаікос Атэны|Панатынаікос]] |- |5||[[Ведран Чорлука]]||05.02.1986||{{Сьцяг Расеі}} [[Лякаматыў Масква|Лякаматыў]] |- |6||[[Дэян Лоўрэн]]||05.07.1989||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптан]] |- |11||[[Дарыё Срна]]||01.05.1982||{{Сьцяг Украіны}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]] |- |13||[[Гордан Шыльдэнфэльд]]||18.03.1985||{{Сьцяг Грэцыі}} [[Панатынаікос Атэны|Панатынаікос]] |- |21||[[Домагай Віда]]||29.04.1989||{{Сьцяг Украіны}} [[Дынама Кіеў]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |4||[[Іван Пэрышыч]]||02.02.1989||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]] |- |7||[[Іван Ракіціч]]||10.03.1988||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] |- |8||[[Огнен Вукоевіч]]||20.12.1983||{{Сьцяг Украіны}} [[Дынама Кіеў]] |- |10||[[Лука Модрыч]]||09.09.1985||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Рэал Мадрыд]] |- |14||[[Марцэла Брозавіч]]||16.10.1992||[[Дынама Загрэб]] |- |15||[[Мілан Бадэль]]{{Заўвага|Замяніў траўмаванага [[Іван Мочыніч|Івана Мочыніча]]}}||25.02.1989||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбург]] |- |19||[[Самір]]||23.04.1987||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Хэтафэ (футбольны клюб)|Хэтафэ]] |- |20||[[Матэо Ковачыч]]||06.05.1994||{{Сьцяг Італіі}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэр]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Нікіца Елавіч]]||27.08.1985||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Гал Сіці]] |- |16||[[Антэ Рэбіч]]||21.09.1993||{{Сьцяг Італіі}} [[Фіярэнтына Флярэнцыя|Фіярэнтына]] |- |17||[[Марыё Манджукіч]]||21.05.1986||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |- |18||[[Івіца Оліч]]||14.09.1979||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]] |- |22||[[Эдуарду да Сылва|Эдуарду]]||25.02.1983||{{Сьцяг Украіны}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]] |} == Група B == ==={{Футбол Аўстралія}}=== Галоўны трэнэр: [[Анге Пастэкаглю]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Мэт’ю Раян]]||08.04.1992||{{Сьцяг Бэльгіі}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] |- |12||[[Мітчэл Лангерак]]||02.05.1988||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Барусія Дортмунд|Барусія Д]] |- |18||[[Эўжэн Галекавіч]]||12.06.1981||[[Адэлаіда Юнайтэд]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Іван Франьіч]]||10.09.1987||[[Брысбэйн Роар]] |- |3||[[Джэйсан Дэйвідсан]]||29.06.1991||{{Сьцяг Нідэрляндаў}} [[Гэраклес Альмэлё|Гэраклес]] |- |6||[[Мэт’ю Шпіранавіч]]||27.06.1988||[[Ўэстэрн Сыднэй Ўондэрэрз]] |- |8||[[Бэйлі Райт]]||28.07.1992||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Прэстан Норт Энд]] |- |19||[[Раян Макгоўэн]]||15.08.1989||{{Сьцяг Кітаю}} [[Шаньдун Лунэн Цзынань|Шаньдун Лунэн]] |- |22||[[Алекс Ўілкінсан]]||13.08.1984||{{Сьцяг Рэспублікі Карэі}} [[Чонбук Хёндай Мотарз Чанджу|Чонбук Хёндай Мотарз]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |5||[[Марк Міліган]]||04.08.1985||[[Мэльбурн Віктары]] |- |10||[[Бэн Гэларан]]||14.06.1992||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Фартуна Дусэльдорф|Фартуна]] |- |11||[[Томі Оар]]||10.12.1991||{{Сьцяг Нідэрляндаў}} [[Утрэхт (футбольны клюб)|Утрэхт]] |- |13||[[Олівэр Базаніч]]||08.01.1989||{{Сьцяг Швайцарыі}} [[Люцэрн (футбольны клюб)|Люцэрн]] |- |14||[[Джэймз Тройзі]]||03.07.1988||[[Мэльбурн Віктары]] |- bgcolor=lightgreen |15||[[Міле Едынак]]||03.08.1984||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Крыстал Пэлас Лёндан|Крыстал Пэлас]] |- |16||[[Джэймз Голанд]]||15.05.1989||{{Сьцяг Аўстрыі}} [[Аўстрыя Вена|Аўстрыя]] |- |17||[[Мэт Макэй]]||11.01.1983||[[Брысбэйн Роар]] |- |20||[[Дарыё Відошыч]]||08.04.1987||{{Сьцяг Швайцарыі}} [[Сіён (футбольны клюб)|Сіён]] |- |21||[[Масыма Люонга]]||25.09.1992||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Сўіндан Таўн]] |- |23||[[Марк Брэшыяна]]||11.02.1980||{{Сьцяг Катару}} [[Аль-Гарафа Доха|Аль-Гарафа]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |4||[[Тым Кэгіл]]||06.12.1979||{{Сьцяг ЗША}} [[Нью-Ёрк Рэд Булз]] |- |7||[[Мэт’ю Лекі]]||04.02.1991||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Франкфурт (футбольны клюб)|Франкфурт]] |- |9||[[Эдам Тэгарт]]||02.06.1993||[[Ньюкасл Джэтс]] |} ==={{Футбол Гішпанія}}=== Галоўны трэнэр: [[Вісэнтэ дэль Боске]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- bgcolor=lightgreen |1||[[Ікер Касыльяс]]||20.05.1981||[[Рэал Мадрыд]] |- |12||[[Давід дэ Хэа]]||07.11.1990||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Юнайтэд]] |- |23||[[Хасэ Рэйна]]||31.08.1982||{{Сьцяг Італіі}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Рауль Альбіёль]]||04.09.1985||{{Сьцяг Італіі}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] |- |3||[[Жэрар Піке]]||02.02.1987||[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] |- |5||[[Хуанфран Торэс|Хуанфран]]||09.01.1985||[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] |- |15||[[Сэрхіё Рамас]]||30.03.1986||[[Рэал Мадрыд]] |- |18||[[Жордзі Альба]]||21.03.1989||[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] |- |22||[[Сэсар Асьпілікуэта]]||28.08.1989||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |4||[[Хаві Мартынэс]]||02.09.1988||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |- |6||[[Андрэс Іньеста]]||11.05.1984||[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] |- |8||[[Чаві]]||25.01.1980||[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] |- |10||[[Франсэск Фабрэгас|Сэск Фабрэгас]]||04.05.1987||[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] |- |13||[[Хуан Мата]]||28.04.1988||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Юнайтэд]] |- |14||[[Шабі Алёнса]]||25.11.1981||[[Рэал Мадрыд]] |- |16||[[Сэрхіё Бускетс]]||16.07.1988||[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] |- |17||[[Коке Рэсурэксьён|Коке]]||08.01.1992||[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] |- |20||[[Санці Касорля]]||13.12.1984||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] |- |21||[[Давід Сыльва]]||08.01.1986||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Сіці]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |7||[[Давід Вільля]]||03.12.1981||[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] |- |9||[[Фэрнанда Торэс]]||20.03.1984||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |- |11||[[Пэдра Радрыгес Ледэсма|Пэдра Радрыгес]]||28.07.1987||[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] |- |19||[[Дыегу да Сылва Коста|Дыегу Коста]]||07.10.1988||[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] |} ==={{Футбол Нідэрлянды}}=== Галоўны трэнэр: [[Люі ван Гааль]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Яспэр Сылесэн]]||22.04.1989||[[Аякс Амстэрдам|Аякс]] |- |22||[[Міхэль Ворм]]||03.10.1983||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Сўонсі Сіці]] |- |23||[[Тым Круль]]||03.04.1988||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Ньюкасл Юнайтэд]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Рон Вляар]]||16.02.1985||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]] |- |3||[[Стэфан дэ Врэй]]||05.02.1992||[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]] |- |4||[[Бруна Мартынс Індзі]]||08.02.1992||[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]] |- |5||[[Дэлі Блінд]]||09.03.1990||[[Аякс Амстэрдам|Аякс]] |- |7||[[Дарыль Янмаат]]||22.07.1989||[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]] |- |12||[[Паўль Вэргаг]]||01.09.1983||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбург]] |- |13||[[Ёэль Вэльтман]]||15.01.1992||[[Аякс Амстэрдам|Аякс]] |- |14||[[Тэрэнс Кангалё]]||14.02.1994||[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |6||[[Найджэль дэ Ёнг]]||13.11.1984||{{Сьцяг Італіі}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] |- |8||[[Джонатан дэ Гузман]]||13.09.1987||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Сўонсі Сіці]] |- |10||[[Вэсьлі Снэйдэр]]||09.06.1984||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] |- |11||[[Ар’ен Робэн]]||23.01.1984||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |- |16||[[Ёрдзі Клясі]]||03.07.1988||[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]] |- |18||[[Лерой Фэр]]||05.01.1990||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Норыдж Сіці]] |- |20||[[Джарджыніё Вэйнальдум]]||11.11.1990||[[ПСВ Эйндговэн]] |- |21||[[Мэмфіс Дэпай]]||13.02.1994||[[ПСВ Эйндговэн]] |- !colspan=4|Нападнікі |- bgcolor=lightgreen |9||[[Робін ван Пэрсі]]||06.08.1983||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Юнайтэд]] |- |15||[[Дырк Кёйт]]||22.07.1980||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] |- |17||[[Джэрмэйн Ленс]]||24.11.1987||{{Сьцяг Украіны}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] |- |19||[[Кляас-Ян Гюнтэляар]]||12.08.1983||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]] |} ==={{Футбол Чылі}}=== Галоўны трэнэр: {{Сьцяг|Аргентына}} [[Хорхэ Сампаолі]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Кляўдыё Брава]]||13.04.1983||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Рэал Сасьедад Сан-Сэбастыян|Рэал Сасьедад]] |- |12||[[Крыстафэр Тасэльлі]]||15.06.1988||[[Унівэрсыдад Католіка Сант’яга-дэ-Чылі|Унівэрсыдад Католіка]] |- |23||[[Джоні Эрэра]]||09.05.1981||[[Унівэрсыдад дэ Чылі Сант’яга-дэ-Чылі|Унівэрсыдад дэ Чылі]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Эўхэніё Мэна]]||16.07.1988||{{Сьцяг Бразыліі}} [[Сантус (футбольны клюб)|Сантус]] |- |3||[[Мііка Альборнас]]||03.11.1990||{{Сьцяг Швэцыі}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] |- |4||[[Маўрысіё Ісьля]]||12.06.1988||{{Сьцяг Італіі}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |- |13||[[Хасэ Мануэль Рохас|Хасэ Рохас]]||23.06.1983||[[Унівэрсыдад дэ Чылі Сант’яга-дэ-Чылі|Унівэрсыдад дэ Чылі]] |- |17||[[Гары Мэдэль]]||03.08.1987||{{Сьцяг Ўэйлзу}} [[Кардыф Сіці]] |- |18||[[Гансалё Хара]]||29.08.1985||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Нотынггэм Форэст]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |5||[[Франсыска Сыльва]]||11.02.1986||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Асасуна Памплёна|Асасуна]] |- |6||[[Карляс Кармона]]||21.02.1987||{{Сьцяг Італіі}} [[Аталянта Бэргама]] |- |8||[[Артура Відаль]]||22.05.1987||{{Сьцяг Італіі}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |- |10||[[Хорхэ Вальдывія]]||19.10.1983||{{Сьцяг Бразыліі}} [[Палмэйрас Сан-Паўлу|Палмэйрас]] |- |15||[[Жан Басэжур]]||03.06.1984||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Ўіган Атлетык]] |- |16||[[Фэліпэ Гут’ерэс]]||08.10.1990||{{Сьцяг Нідэрляндаў}} [[Твэнтэ Энсхэдэ|Твэнтэ]] |- |19||[[Хасэ Пэдра Фуэнсаліда|Хасэ Фуэнсаліда]]||22.02.1985||[[Колё-Колё Сант’яга-дэ-Чылі|Колё-Колё]] |- |20||[[Чарлес Арангіс]]||17.04.1989||{{Сьцяг Бразыліі}} [[Інтэрнасьёнал Порту-Алегры|Інтэрнасьёнал]] |- |21||[[Марсэлё Дыяс]]||30.12.1986||{{Сьцяг Швайцарыі}} [[Базэль (футбольны клюб)|Базэль]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |7||[[Алексіс Санчэс]]||19.12.1988||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] |- |9||[[Маўрысіё Пінільля]]||04.02.1984||{{Сьцяг Італіі}} [[Кальяры (футбольны клюб)|Кальяры]] |- |11||[[Эдуарда Варгас]]||20.11.1989||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Валенсія (футбольны клюб)|Валенсія]] |- |14||[[Фабіян Арэльяна]]||27.01.1986||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Сэльта Віга]] |- |22||[[Эстэбан Парэдэс]]||01.08.1980||[[Колё-Колё Сант’яга-дэ-Чылі|Колё-Колё]] |} == Група C == ==={{Футбол Грэцыя}}=== Галоўны трэнэр: {{Сьцяг|Партугалія}} [[Фэрнанду Сантуш]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Арэстыс Карнэзіс]]||11.07.1985||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Гранада (футбольны клюб)|Гранада]] |- |12||[[Панаётыс Глікас]]||03.06.1986||[[ПАОК Тэсалёнікі|ПАОК]] |- |13||[[Стэфанас Капіна]]||18.03.1994||[[Панатынаікос Атэны|Панатынаікос]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |3||[[Ёргас Цабэляс]]||26.11.1987||[[ПАОК Тэсалёнікі|ПАОК]] |- |4||[[Канстантынас Маноляс|Костас Маноляс]]||14.06.1991||[[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] |- |5||[[Вангеліс Морас]]||26.08.1981||{{Сьцяг Італіі}} [[Эляс Вэрона|Вэрона]] |- |11||[[Люкас Вінтра]]||05.02.1981||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Левантэ Валенсія|Левантэ]] |- |15||[[Басыліс Тарасыдыс]]||10.06.1985||{{Сьцяг Італіі}} [[Рома Рым|Рома]] |- |19||[[Сакратыс Папастатопуляс]]||09.06.1988||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Барусія Дортмунд|Барусія Д]] |- |20||[[Хасэ Алебас]]||27.06.1984||[[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |2||[[Яаніс Маніятыс]]||12.10.1986||[[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] |- |6||[[Александрас Цыёліс]]||13.02.1985||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Кайсэрыспор Кайсэры|Кайсэрыспор]] |- |8||[[Панаётыс Канэ]]||26.07.1987||{{Сьцяг Італіі}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]] |- bgcolor=lightgreen |10||[[Ёргас Карагуніс]]||06.03.1977||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Фулгэм (футбольны клюб)|Фулгэм]] |- |16||[[Лязарас Хрыстадулёпуляс]]||19.12.1986||{{Сьцяг Італіі}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]] |- |18||[[Яаніс Фэтфацыдыс]]||21.12.1990||{{Сьцяг Італіі}} [[Джэноа Генуя|Джэноа]] |- |21||[[Канстантынас Кацураніс|Костас Кацураніс]]||21.06.1979||[[ПАОК Тэсалёнікі|ПАОК]] |- |22||[[Андрэас Самарыс]]||13.06.1989||[[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] |- |23||[[Панаётыс Тахцыдыс]]||15.02.1991||{{Сьцяг Італіі}} [[Тарына Турын|Тарына]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |7||[[Ёргас Самарас]]||21.02.1985||{{Сьцяг Шатляндыі}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] |- |9||[[Канстантынас Мітраглю|Костас Мітраглю]]||12.03.1988||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Фулгэм (футбольны клюб)|Фулгэм]] |- |14||[[Дымітрыс Сальпінгідыс]]||18.08.1981||[[ПАОК Тэсалёнікі|ПАОК]] |- |17||[[Тэафаніс Гекас]]||23.05.1980||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Коньяспор Конья|Коньяспор]] |} ==={{Футбол Калюмбія}}=== Галоўны трэнэр: {{Сьцяг|Аргентына}} [[Хасэ Пэкэрман]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Давід Асьпіна]]||31.08.1988||{{Сьцяг Францыі}} [[Ніцца (футбольны клюб)|Ніцца]] |- |12||[[Камілё Варгас]]||01.09.1989||[[Санта-Фэ Багата|Санта-Фэ]] |- |22||[[Фарыд Мандрагон]]||21.06.1971||[[Дэпартыва Калі]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Крыстыян Сапата]]||30.09.1986||{{Сьцяг Італіі}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] |- bgcolor=lightgreen |3||[[Марыё Епэс]]||13.01.1976||{{Сьцяг Італіі}} [[Аталянта Бэргама|Аталянта]] |- |4||[[Сант’яга Арыяс]]||13.01.1992||{{Сьцяг Нідэрляндаў}} [[ПСВ Эйндговэн]] |- |7||[[Паблё Армэра]]||02.11.1986||{{Сьцяг Італіі}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] |- |16||[[Эдэр Альварэс Балянта|Эдэр Балянта]]||28.02.1993||{{Сьцяг Аргентыны}} [[Рывэр Плэйт Буэнас-Айрэс|Рывэр Плэйт]] |- |18||[[Хуан Суньіга]]||14.12.1985||{{Сьцяг Італіі}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] |- |23||[[Карляс Энрыке Вальдэс Пара|Карляс Вальдэс]]||22.05.1985||{{Сьцяг Аргентыны}} [[Сан-Лярэнса Буэнас-Айрэс|Сан-Лярэнса]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |5||[[Карляс Карбанэра]]||25.07.1990||{{Сьцяг Аргентыны}} [[Рывэр Плэйт Буэнас-Айрэс|Рывэр Плэйт]] |- |6||[[Карляс Санчэс Марэна|Карляс Санчэс]]||06.02.1986||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Эльчэ (футбольны клюб)|Эльчэ]] |- |8||[[Абэль Агіляр]]||06.01.1985||{{Сьцяг Францыі}} [[Тулюза (футбольны клюб)|Тулюза]] |- |10||[[Хамэс Радрыгес]]||12.07.1991||{{Сьцяг Францыі}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] |- |11||[[Хуан Куадрада]]||26.05.1988||{{Сьцяг Італіі}} [[Фіярэнтына Флярэнцыя|Фіярэнтына]] |- |13||[[Фрэдзі Гуарын]]||30.06.1986||{{Сьцяг Італіі}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] |- |14||[[Віктар Ібарба]]||19.05.1990||{{Сьцяг Італіі}} [[Кальяры (футбольны клюб)|Кальяры]] |- |15||[[Аляксандар Мэхія]]||07.09.1988||[[Атлетыка Насьяналь Мэдэльін|Атлетыка Насьяналь]] |- |20||[[Хуан Кінтэра]]||18.01.1993||{{Сьцяг Партугаліі}} [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Тэафілё Гут’ерэс]]||28.05.1985||{{Сьцяг Аргентыны}} [[Рывэр Плэйт Буэнас-Айрэс|Рывэр Плэйт]] |- |17||[[Карляс Бака]]||08.09.1986||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] |- |19||[[Адрыян Рамас]]||22.01.1986||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Гэрта Бэрлін|Гэрта]] |- |21||[[Джэксан Мартынэс]]||03.10.1986||{{Сьцяг Партугаліі}} [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] |} ==={{Футбол Кот д’Івуар}}=== Галоўны трэнэр: {{Сьцяг|Францыя}} [[Сабры Лямушы]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Бубакар Бары]]||30.12.1979||{{Сьцяг Бэльгіі}} [[Лёкерэн (футбольны клюб)|Лёкерэн]] |- |16||[[Сыльвэн Гбаўо]]||29.10.1988||[[Сэвэ Спорт Сан-Пэдра|Сэвэ Спорт]] |- |23||[[Саюба Мандэ]]||15.06.1993||{{Сьцяг Нарвэгіі}} [[Стабэк Бэкестуа|Стабэк]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Усман Віера]]||21.12.1986||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Рызэспор Рызэ|Рызэспор]] |- |3||[[Арцюр Бака]]||02.04.1983||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]] |- |4||[[Калё Турэ]]||19.03.1981||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |5||[[Дыд’е Закара]]||14.12.1980||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] |- |7||[[Жан-Даніель Акпа-Акпро]]||11.10.1992||{{Сьцяг Францыі}} [[Тулюза (футбольны клюб)|Тулюза]] |- |17||[[Сэрж Ар’е]]||24.12.1992||{{Сьцяг Францыі}} [[Тулюза (футбольны клюб)|Тулюза]] |- |18||[[Канстан Джакпа]]||17.10.1986||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] |- |22||[[Соль Бамба]]||13.01.1985||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |9||[[Шэйк Тыятэ]]||21.06.1986||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Ньюкасл Юнайтэд]] |- |13||[[Дыд’е Конан Я]]||25.02.1984||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Гановэр-96 (футбольны клюб)|Гановэр-96]] |- |14||[[Ісмаэль Дыямандэ]]||28.08.1992||{{Сьцяг Францыі}} [[Сэнт-Эт’ен (футбольны клюб)|Сэнт-Эт’ен]] |- |15||[[Макс Градэль]]||30.11.1987||{{Сьцяг Францыі}} [[Сэнт-Эт’ен (футбольны клюб)|Сэнт-Эт’ен]] |- |19||[[Яя Турэ]]||13.05.1983||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Сіці]] |- |20||[[Сэрэй Дзі]]||07.11.1984||{{Сьцяг Швайцарыі}} [[Базэль (футбольны клюб)|Базэль]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |6||[[Матыс Балі]]||14.11.1990||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Фартуна Дусэльдорф|Фартуна]] |- |8||[[Салямон Калю]]||05.08.1985||{{Сьцяг Францыі}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] |- |10||[[Жэрвініё]]||27.05.1987||{{Сьцяг Італіі}} [[Рома Рым|Рома]] |- bgcolor=lightgreen |11||[[Дыд’е Драгба]]||11.03.1978||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] |- |12||[[Вільфрэд Бані]]||10.12.1988||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Сўонсі Сіці]] |- |21||[[Жавані Сіё]]||31.03.1989||{{Сьцяг Швайцарыі}} [[Базэль (футбольны клюб)|Базэль]] |} ==={{Футбол Японія}}=== Галоўны трэнэр: {{Сьцяг|Італія}} [[Альбэрта Дзакероні]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Эйдзі Кавасіма]]||20.03.1983||{{Сьцяг Бэльгіі}} [[Стандард Льеж|Стандард]] |- |12||[[Сюсаку Нісікава]]||18.06.1986||[[Урава Рэд Даймандс]] |- |23||[[Сюіці Гонда]]||03.03.1989||[[Токіё (футбольны клюб)|Токіё]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Ацута Уціда]]||27.03.1988||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]] |- |3||[[Гатаку Сакаі]]||14.02.1991||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]] |- |5||[[Юта Нагатома]]||12.09.1986||{{Сьцяг Італіі}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] |- |6||[[Масата Марысіге]]||21.05.1987||[[Токіё (футбольны клюб)|Токіё]] |- |15||[[Ясуюкі Кона]]||25.01.1983||[[Гамба Осака]] |- |19||[[Масахіка Іноха]]||28.08.1983||[[Джубіла Івата]] |- |21||[[Хірокі Сакаі]]||12.04.1990||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Гановэр-96 (футбольны клюб)|Гановэр-96]] |- |22||[[Мая Ёсіда]]||24.08.1988||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптан]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |4||[[Кейсуке Хонда]]||13.06.1986||{{Сьцяг Італіі}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] |- |7||[[Ясухіта Энда]]||28.01.1980||[[Гамба Осака]] |- |8||[[Хіросі Кіётаке]]||12.11.1989||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Нюрнбэрг (футбольны клюб)|Нюрнбэрг]] |- |10||[[Сіндзі Кагава]]||17.03.1989||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Юнайтэд]] |- |14||[[Тасіхіра Аояма]]||22.02.1986||[[Санфрэччэ Хірасіма]] |- |16||[[Хотару Ямагуці]]||06.10.1990||[[Сэрэса Осака]] |- bgcolor=lightgreen |17||[[Маката Хасэбэ]]||06.10.1990||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Нюрнбэрг (футбольны клюб)|Нюрнбэрг]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Сіндзі Акадзакі]]||16.04.1986||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Майнц (футбольны клюб)|Майнц]] |- |11||[[Яіціра Какітані]]||03.01.1990||[[Сэрэса Осака]] |- |13||[[Ёсіта Акуба]]||27.05.1987||[[Кавасакі Франтале]] |- |18||[[Юя Осака]]||18.05.1990||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Мюнхэн-1860 (футбольны клюб)|Мюнхэн-1860]] |- |20||[[Манабу Сайта]]||04.04.1990||[[Якагама Ф. Марынас]] |} == Група D == ==={{Футбол Ангельшчына}}=== Галоўны трэнэр: [[Рой Годжсан]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Джо Гарт]]||19.05.1987||[[Манчэстэр Сіці]] |- |13||[[Бэн Фостэр]]||03.05.1983||[[Ўэст Бромўіч Альбіён]] |- |22||[[Фрэйзэр Форстэр]]||17.03.1988||{{Сьцяг Шатляндыі}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Глен Джонсан]]||23.04.1984||[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |3||[[Лэйтан Бэйнз]]||11.12.1984||[[Эвэртан Лівэрпул|Эвэртан]] |- |5||[[Гэры Кэгіл]]||19.12.1985||[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |- |6||[[Філ Ягелка]]||17.08.1982||[[Эвэртан Лівэрпул|Эвэртан]] |- |12||[[Крыс Смолінг]]||22.11.1989||[[Манчэстэр Юнайтэд]] |- |16||[[Філ Джонз]]||21.02.1992||[[Манчэстэр Юнайтэд]] |- |23||[[Люк Шоў]]||12.07.1995||[[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптан]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- bgcolor=lightgreen |4||[[Стывэн Джэрард]]||30.05.1980||[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |7||[[Джэк Ўілшэр]]||01.01.1992||[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] |- |8||[[Фрэнк Лэмпард]]||20.06.1978||[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |- |14||[[Джордан Гэндэрсан]]||17.06.1990||[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |15||[[Алекс Окслэйд-Чэмбэрлен]]||15.08.1993||[[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] |- |17||[[Джэймз Мілнэр]]||04.01.1986||[[Манчэстэр Сіці]] |- |19||[[Рагім Стэрлінг]]||08.12.1994||[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |20||[[Адам Лалана]]||10.05.1988||[[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптан]] |- |21||[[Рос Барклі]]||05.12.1993||[[Эвэртан Лівэрпул|Эвэртан]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Дэніел Старыдж]]||01.09.1989||[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |10||[[Ўэйн Руні]]||24.10.1985||[[Манчэстэр Юнайтэд]] |- |11||[[Дэні Ўэлбэк]]||26.11.1990||[[Манчэстэр Юнайтэд]] |- |18||[[Рыкі Ламбэрт]]||16.02.1982||[[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптан]] |} ==={{Футбол Італія}}=== Галоўны трэнэр: [[Чэзарэ Прандэльлі]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- bgcolor=lightgreen |1||[[Джанлюіджы Буфон]]||28.01.1978||[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |- |12||[[Сальваторэ Сырыгу]]||12.01.1987||{{Сьцяг Францыі}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] |- |13||[[Матыя Пэрын]]||10.11.1992||[[Сампдорыя Генуя|Сампдорыя]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Матыя Дэ Шыльлё]]||20.10.1992||[[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] |- |3||[[Джорджа К’еліні]]||14.08.1984||[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |- |4||[[Матэо Дарміян]]||02.12.1989||[[Тарына Турын|Тарына]] |- |7||[[Іньяцыё Абатэ]]||12.11.1986||[[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] |- |15||[[Андрэа Барцальі]]||08.05.1981||[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |- |19||[[Леанарда Бануччы]]||01.05.1987||[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |- |20||[[Габрыель Палета]]||15.02.1986||[[Парма (футбольны клюб)|Парма]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |5||[[Тыягу Мота]]||28.08.1982||{{Сьцяг Францыі}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] |- |6||[[Антоніё Кандрэва]]||28.02.1987||[[Ляцыё Рым|Ляцыё]] |- |8||[[Кляўдыё Маркізіё]]||19.01.1986||[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |- |14||[[Альбэрта Аквіляні]]||07.07.1984||[[Фіярэнтына Флярэнцыя|Фіярэнтына]] |- |16||[[Даніеле Дэ Росі]]||24.07.1983||[[Рома Рым|Рома]] |- |18||[[Марка Паролё]]||25.01.1985||[[Парма (футбольны клюб)|Парма]] |- |21||[[Андрэа Пірлё]]||19.05.1979||[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |- |23||[[Марка Вэрацьці]]||05.11.1992||{{Сьцяг Францыі}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Марыё Балятэльлі]]||12.08.1990||[[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] |- |10||[[Антоніё Касана]]||12.07.1982||[[Парма (футбольны клюб)|Парма]] |- |11||[[Алесіё Чэрчы]]||23.07.1987||[[Тарына Турын|Тарына]] |- |17||[[Чыра Імобіле]]||20.02.1990||[[Тарына Турын|Тарына]] |- |22||[[Лярэнца Інсыньне]]||04.07.1991||[[Напалі Нэапаль|Напалі]] |} ==={{Футбол Коста-Рыка}}=== Галоўны трэнэр: {{Сьцяг|Калюмбія}} [[Хорхэ Люіс Пінта]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Кейляр Навас]]||15.12.1986||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Левантэ Валенсія|Левантэ]] |- |18||[[Патрык Пэмбэртан]]||24.04.1982||[[Аляхуэленсэ Аляхуэла|Аляхуэленсэ]] |- |23||[[Даніель Камбранэра]]||08.01.1986||[[Эрэдыяна Эрэдыя|Эрэдыяна]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Джоні Акоста]]||21.07.1983||[[Аляхуэленсэ Аляхуэла|Аляхуэленсэ]] |- |3||[[Джанкарлё Гансалес]]||08.02.1988||{{Сьцяг ЗША}} [[Каламбус Кру]] |- |4||[[Мікаэль Уманьня]]||16.07.1982||[[Сапрыса Сан-Хасэ|Сапрыса]] |- |6||[[Оскар Дуартэ]]||03.06.1989||{{Сьцяг Бэльгіі}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] |- |8||[[Давід Майры]]{{Заўвага|Замяніў траўмаванага [[Эйнэр Мора|Эйнэра Моры]]}}||01.06.1988||[[Эрэдыяна Эрэдыя|Эрэдыяна]] |- |12||[[Ўэйлан Фрэнсіс]]||20.09.1990||{{Сьцяг ЗША}} [[Каламбус Кру]] |- |15||[[Хуніёр Дыяс]]||12.09.1983||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Майнц (футбольны клюб)|Майнц]] |- |16||[[Крыстыян Гамбоа]]||24.10.1989||{{Сьцяг Нарвэгіі}} [[Русэнборг Тронгэйм|Русэнборг]] |- |19||[[Рой Мілер]]||24.11.1984||{{Сьцяг ЗША}} [[Нью-Ёрк Рэд Булз]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |5||[[Сэльса Борхэс]]||27.05.1988||{{Сьцяг Швэцыі}} [[АІК Стакгольм|АІК]] |- |7||[[Крыстыян Баляньяс]]||17.05.1984||{{Сьцяг Даніі}} [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] |- |11||[[Мікаэль Барантэс]]||04.10.1983||{{Сьцяг Нарвэгіі}} [[Олесун (футбольны клюб)|Олесун]] |- |13||[[Эстэбан Гранадас]]||25.10.1985||[[Эрэдыяна Эрэдыя|Эрэдыяна]] |- |17||[[Ельцын Тэхэда]]||17.05.1992||[[Сапрыса Сан-Хасэ|Сапрыса]] |- |20||[[Дыега Кальва]]||25.03.1991||{{Сьцяг Нарвэгіі}} [[Валерэнга Осьлё (футбольны клюб)|Валерэнга]] |- |22||[[Хасэ Мігель Кубэра]]||14.02.1987||[[Эрэдыяна Эрэдыя|Эрэдыяна]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Жаэль Кэмпбэл]]||26.06.1992||{{Сьцяг Грэцыі}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] |- bgcolor=lightgreen |10||[[Браян Руіс]]||18.08.1985||{{Сьцяг Нідэрляндаў}} [[ПСВ Эйндговэн]] |- |14||[[Рэндал Брэнэс]]||13.08.1983||[[Картахінэс Картаха|Картахінэс]] |- |21||[[Марка Ўрэньня]]||20.02.1990||{{Сьцяг Расеі}} [[Кубань Краснадар|Кубань]] |} ==={{Футбол Уругвай}}=== Галоўны трэнэр: [[Оскар Табарэс]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Фэрнанда Мусьлера]]||16.06.1986||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] |- |12||[[Радрыга Муньяс]]||22.01.1982||{{Сьцяг Парагваю}} [[Лібэртад Асунсьён|Лібэртад]] |- |23||[[Мартын Сыльва]]||25.03.1983||{{Сьцяг Бразыліі}} [[Вашку да Гама Рыю-дэ-Жанэйру|Вашку да Гама]] |- !colspan=4|Абаронцы |- bgcolor=lightgreen |2||[[Дыега Люгана]]||02.11.1980||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Ўэст Бромўіч Альбіён]] |- |3||[[Дыега Гадын]]||16.02.1986||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] |- |4||[[Хорхэ Фусыле]]||19.11.1984||{{Сьцяг Партугаліі}} [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] |- |13||[[Хасэ Марыя Хімэнэс]]||20.01.1995||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] |- |16||[[Максіміляна Пэрэйра]]||08.06.1984||{{Сьцяг Партугаліі}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] |- |19||[[Сэбастыян Каатэс]]||07.10.1990||[[Насьяналь Мантэвідэо|Насьяналь]] |- |22||[[Мартын Касэрэс]]||07.04.1987||{{Сьцяг Італіі}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |5||[[Вальтэр Гаргана]]||23.07.1984||{{Сьцяг Італіі}} [[Парма (футбольны клюб)|Парма]] |- |6||[[Альвара Пэрэйра]]||28.11.1985||{{Сьцяг Бразыліі}} [[Сан-Паўлу (футбольны клюб)|Сан-Паўлу]] |- |7||[[Крыстыян Радрыгес]]||30.09.1985||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] |- |14||[[Нікаляс Лядэйра]]||21.03.1989||{{Сьцяг Бразыліі}} [[Батафогу Рыю-дэ-Жанэйру|Батафогу]] |- |15||[[Дыега Пэрэс]]||18.05.1980||{{Сьцяг Італіі}} [[Балёньня (футбольны клюб)|Балёньня]] |- |17||[[Эхідыё Арэвалё Рыяс]]||01.01.1982||{{Сьцяг Мэксыкі}} [[Манаркас Марэлія|Марэлія]] |- |18||[[Гастон Рамірэс]]||02.12.1990||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптан]] |- |20||[[Альвара Рафаэль Гансалес|Альвара Гансалес]]||29.10.1984||{{Сьцяг Італіі}} [[Ляцыё Рым|Ляцыё]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |8||[[Абэль Эрнандэс]]||08.08.1990||{{Сьцяг Італіі}} [[Палерма (футбольны клюб)|Палерма]] |- |9||[[Люіс Суарэс]]||24.01.1987||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |10||[[Дыега Фарлян]]||19.05.1979||{{Сьцяг Японіі}} [[Сэрэса Осака]] |- |11||[[Крыстыян Стуані]]||12.10.1986||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Эспанёл Барсэлёна|Эспанёл]] |- |21||[[Эдынсан Кавані]]||14.02.1987||{{Сьцяг Францыі}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] |} == Група E == ==={{Футбол Гандурас}}=== Галоўны трэнэр: {{Сьцяг|Калюмбія}} [[Люіс Фэрнанда Суарэс]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Люіс Лёпэс Фэрнандэс|Люіс Лёпэс]]||13.09.1993||[[Рэал Эспаньня Сан-Пэдра-Сула|Рэал Эспаньня]] |- bgcolor=lightgreen |18||[[Ноэль Вальядарэс]]||03.05.1977||[[Алімпія Тэгусыгальпа|Алімпія]] |- |22||[[Доніс Эскабэр]]||03.02.1980||[[Алімпія Тэгусыгальпа|Алімпія]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Осман Чавэс]]||29.07.1984||{{Сьцяг Кітаю}} [[Цындао Джунэн]] |- |3||[[Мэйнар Фігероа]]||02.05.1983||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Гал Сіці]] |- |4||[[Хуан Паблё Монтэс]]||26.10.1985||[[Матагуа Тэгусыгальпа|Матагуа]] |- |5||[[Віктар Бэрнардэс]]||24.05.1982||{{Сьцяг ЗША}} [[Сан-Хасэ Эрткўэйкс]] |- |6||[[Хуан Карляс Гарсія]]||08.03.1988||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Ўіган Атлетык]] |- |7||[[Эміліё Ісагірэ]]||10.05.1986||{{Сьцяг Шатляндыі}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] |- |21||[[Браян Бэкелес]]||28.11.1985||[[Алімпія Тэгусыгальпа|Алімпія]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |8||[[Вільсан Палясіяс]]||29.07.1984||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Сток Сіці]] |- |10||[[Марыё Мартынэс]]||30.07.1989||[[Рэал Эспаньня Сан-Пэдра-Сула|Рэал Эспаньня]] |- |12||[[Эдэр Дэльгада]]||20.11.1986||[[Рэал Эспаньня Сан-Пэдра-Сула|Рэал Эспаньня]] |- |14||[[Оскар Гарсія]]||04.09.1984||{{Сьцяг ЗША}} [[Г’юстан Дынама]] |- |15||[[Рохэр Эсьпіноса]]||25.10.1986||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Ўіган Атлетык]] |- |17||[[Андзі Нахар]]||16.03.1993||{{Сьцяг Бэльгіі}} [[Андэрлехт Брусэль|Андэрлехт]] |- |19||[[Люіс Гарыда]]||05.11.1990||[[Алімпія Тэгусыгальпа|Алімпія]] |- |20||[[Хорхэ Клярас]]||08.01.1986||[[Матагуа Тэгусыгальпа|Матагуа]] |- |23||[[Марвін Чавэс]]||03.11.1983||{{Сьцяг ЗША}} [[Чывас ЗША Лос-Анджэлес|Чывас ЗША]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Джэры Палясіяс]]||01.11.1981||{{Сьцяг Коста-Рыкі}} [[Аляхуэленсэ Аляхуэла|Аляхуэленсэ]] |- |11||[[Джэры Бэнгтсан]]||08.04.1987||{{Сьцяг ЗША}} [[Нью-Інглэнд Рэвалюшн Фоксбара|Нью-Інглэнд Рэвалюшн]] |- |13||[[Карлё Костлі]]||18.07.1982||[[Рэал Эспаньня Сан-Пэдра-Сула|Рэал Эспаньня]] |- |16||[[Роні Мартынэс]]||16.10.1988||[[Рэал Сасьедад Такоа|Рэал Сасьедад]] |} ==={{Футбол Францыя}}=== Галоўны трэнэр: [[Дыд’е Дэшам]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- bgcolor=lightgreen |1||[[Юго Лярыс]]||26.12.1986||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Тотэнгэм Готспур]] |- |16||[[Стэфан Руф’е]]||27.09.1986||[[Сэнт-Эт’ен (футбольны клюб)|Сэнт-Эт’ен]] |- |23||[[Мікаэль Ляндро]]||14.05.1979||[[Бастыя (футбольны клюб)|Бастыя]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Мат’ё Дэбюшы]]||28.07.1985||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Ньюкасл Юнайтэд]] |- |3||[[Патрыс Эўра]]||15.05.1981||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Юнайтэд]] |- |4||[[Рафаэль Варан]]||25.04.1993||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Рэал Мадрыд]] |- |5||[[Мамаду Сако]]||13.02.1990||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |13||[[Эльякім Мангаля]]||13.02.1991||{{Сьцяг Партугаліі}} [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] |- |15||[[Бакары Санья]]||14.02.1983||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] |- |17||[[Люка Дынь]]||20.07.1993||[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] |- |21||[[Ляран Касэльні]]||10.09.1985||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |6||[[Яан Кабай]]||14.01.1986||[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] |- |8||[[Мат’ё Вальбуэна]]||28.09.1984||[[Алімпік Марсэль|Марсэль]] |- |11||[[Антуан Грызман]]||21.03.1991||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Рэал Сасьедад Сан-Сэбастыян|Рэал Сасьедад]] |- |12||[[Рыё Мавуба]]||08.03.1984||[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] |- |14||[[Блез Мацюідзі]]||09.04.1987||[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] |- |18||[[Муса Сысако]]||16.08.1989||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Ньюкасл Юнайтэд]] |- |19||[[Поль Пагба]]||15.03.1993||{{Сьцяг Італіі}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |- |22||[[Марган Шнэдэрлен]]||08.11.1989||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптан]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |7||[[Рэмі Кабэля]]||08.03.1990||[[Манпэлье (футбольны клюб)|Манпэлье]] |- |9||[[Аліўе Жыру]]||30.09.1986||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] |- |10||[[Карым Бэнзэма]]||19.12.1987||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Рэал Мадрыд]] |- |20||[[Ляік Рэмі]]||02.01.1987||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Ньюкасл Юнайтэд]] |} ==={{Футбол Швайцарыя}}=== Галоўны трэнэр: {{Сьцяг|Нямеччына}} [[Отмар Гіцфэльд]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Дыега Бэнальлё]]||08.09.1983||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]] |- |12||[[Ян Зомэр]]||17.12.1988||[[Базэль (футбольны клюб)|Базэль]] |- |21||[[Роман Бюркі]]||14.11.1990||[[Грасгопэр Цюрых|Грасгопэр]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Штэфан Ліхтштайнэр]]||16.01.1984||{{Сьцяг Італіі}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |- |3||[[Рэта Цыглер]]||16.01.1986||{{Сьцяг Італіі}} [[Сасуолё (футбольны клюб)|Сасуолё]] |- |4||[[Філіп Сэндэрос]]||14.02.1985||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Валенсія (футбольны клюб)|Валенсія]] |- |5||[[Стыў фон Бэрген]]||10.06.1983||[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] |- |6||[[Міхаэль Лянг]]||08.02.1991||[[Грасгопэр Цюрых|Грасгопэр]] |- |13||[[Рыкарда Радрыгес]]||25.08.1992||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]] |- |20||[[Яан Джуру]]||18.01.1987||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбург]] |- |22||[[Фабіян Шэр]]||20.12.1991||[[Базэль (футбольны клюб)|Базэль]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |7||[[Транквільлё Барнэта]]||22.05.1985||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] |- bgcolor=lightgreen |8||[[Гёкган Інлер]]||27.06.1984||{{Сьцяг Італіі}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] |- |10||[[Граніт Джака]]||27.09.1992||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Барусія Мёнхэнглядбах|Барусія М]] |- |11||[[Валён Бэграмі]]||19.04.1985||{{Сьцяг Італіі}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] |- |14||[[Валентын Штокер]]||12.04.1989||[[Базэль (футбольны клюб)|Базэль]] |- |15||[[Блерым Джэмайлі]]||12.04.1986||{{Сьцяг Італіі}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] |- |16||[[Жэльсан Фэрнандэш]]||02.09.1986||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Фрайбург (футбольны клюб)|Фрайбург]] |- |23||[[Джэрдан Шакіры]]||10.10.1991||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Гарыс Сэфэравіч]]||22.02.1992||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Рэал Сасьедад Сан-Сэбастыян|Рэал Сасьедад]] |- |17||[[Марыё Гаўранавіч]]||23.05.1984||[[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] |- |18||[[Адмір Мэгмэдзі]]||22.12.1987||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Фрайбург (футбольны клюб)|Фрайбург]] |- |19||[[Ёсіп Дрміч]]||08.08.1992||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Нюрнбэрг (футбольны клюб)|Нюрнбэрг]] |} ==={{Футбол Эквадор}}=== Галоўны трэнэр: {{Сьцяг|Калюмбія}} [[Рэйнальда Руэда]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Максіма Бангера]]||16.12.1985||[[Барсэлёна Гуаякіль|Барсэлёна]] |- |12||[[Адрыян Банэ]]||08.09.1988||[[Эль-Насьяналь Кіта|Эль-Насьяналь]] |- |22||[[Аляксандар Дамінгес]]||05.06.1987||[[ЛДУ Кіта|ЛДУ]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Хорхэ Гуагуа]]||28.09.1981||[[Эмэлек Гуаякіль|Эмэлек]] |- |3||[[Фрыксан Эраса]]||05.05.1988||{{Сьцяг Бразыліі}} [[Фламэнгу Рыю-дэ-Жанэйру|Фламэнгу]] |- |4||[[Хуан Карляс Парэдэс]]||08.07.1987||[[Барсэлёна Гуаякіль|Барсэлёна]] |- |10||[[Вальтэр Аёві]]||11.08.1979||{{Сьцяг Мэксыкі}} [[Пачука (футбольны клюб)|Пачука]] |- |18||[[Оскар Багуі]]||10.12.1982||[[Эмэлек Гуаякіль|Эмэлек]] |- |21||[[Габрыель Ачыліер]]||24.03.1985||[[Эмэлек Гуаякіль|Эмэлек]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |5||[[Рэната Ібара]]||20.01.1991||{{Сьцяг Нідэрляндаў}} [[Вітэс Арнэм|Вітэс]] |- |6||[[Крыстыян Набоа]]||09.04.1985||{{Сьцяг Расеі}} [[Дынама Масква (футбольны клюб)|Дынама]] |- |7||[[Джэфэрсан Мантэра]]||01.09.1989||{{Сьцяг Мэксыкі}} [[Манаркас Марэлія|Марэлія]] |- |8||[[Эдысан Мэндэс]]||15.03.1979||{{Сьцяг Калюмбіі}} [[Санта-Фэ Багата|Санта-Фэ]] |- |9||[[Хаао Рохас]]||14.06.1989||{{Сьцяг Мэксыкі}} [[Крус Асуль Мэхіка|Крус Асуль]] |- |14||[[Асвальда Мінда]]{{Заўвага|Замяніў траўмаванага [[Сэгунда Кастыльлё]]}}||26.07.1983||{{Сьцяг ЗША}} [[Чывас ЗША Лос-Анджэлес|Чывас ЗША]] |- |15||[[Мікаэль Ароё]]||23.04.1987||{{Сьцяг Мэксыкі}} [[Атлянтэ Канкун|Атлянтэ]] |- bgcolor=lightgreen |16||[[Антоніё Валенсія]]||04.08.1985||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Юнайтэд]] |- |19||[[Люіс Сарытама]]||20.10.1983||[[Барсэлёна Гуаякіль|Барсэлёна]] |- |20||[[Фідэль Мартынэс]]||15.02.1990||{{Сьцяг Мэксыкі}} [[Тыхуана (футбольны клюб)|Тыхуана]] |- |23||[[Карляс Груэса]]||19.04.1995||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |11||[[Фэліпэ Кайсэда]]||05.09.1988||{{Сьцяг ААЭ}} [[Аль-Джазыра Абу Дабі|Аль-Джазыра]] |- |13||[[Энэр Валенсія]]||11.04.1989||{{Сьцяг Мэксыкі}} [[Пачука (футбольны клюб)|Пачука]] |- |17||[[Хаймэ Аёві]]||21.02.1988||{{Сьцяг Мэксыкі}} [[Тыхуана (футбольны клюб)|Тыхуана]] |} == Група F == ==={{Футбол Аргентына}}=== Галоўны трэнэр: [[Аляхандра Сабэльля]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Сэрхіё Рамэра]]||22.02.1987||{{Сьцяг Францыі}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] |- |12||[[Агустын Арыён]]||26.07.1981||[[Бока Хуніёрс Буэнас-Айрэс|Бока Хуніёрс]] |- |21||[[Марыяна Андухар]]||30.07.1983||{{Сьцяг Італіі}} [[Катанія (футбольны клюб)|Катанія]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Эсэк’ель Гарай]]||10.10.1986||{{Сьцяг Партугаліі}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] |- |3||[[Уга Кампаньяра]]||27.06.1980||{{Сьцяг Італіі}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] |- |4||[[Паблё Сабалета]]||16.01.1985||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Сіці]] |- |15||[[Мартын Дэмічэліс]]||20.12.1980||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Сіці]] |- |16||[[Маркас Роха]]||20.03.1990||{{Сьцяг Партугаліі}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] |- |17||[[Фэдэрыка Фэрнандэс]]||21.02.1989||{{Сьцяг Італіі}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] |- |23||[[Хасэ Марыя Басанта]]||03.04.1984||{{Сьцяг Мэксыкі}} [[Мантэрэй (футбольны клюб)|Мантэрэй]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |5||[[Фэрнанда Гага]]||10.04.1986||[[Бока Хуніёрс Буэнас-Айрэс|Бока Хуніёрс]] |- |6||[[Люкас Більля]]||30.01.1986||{{Сьцяг Італіі}} [[Ляцыё Рым|Ляцыё]] |- |7||[[Анхэль Ды Марыя]]||14.02.1988||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Рэал Мадрыд]] |- |8||[[Энса Пэрэс]]||22.02.1986||{{Сьцяг Партугаліі}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] |- |11||[[Максі Радрыгес]]||02.01.1981||[[Ньюэлз Олд Бойз Расарыё|Ньюэлз Олд Бойз]] |- |13||[[Аўгуста Фэрнандэс]]||10.04.1986||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Сэльта Віга|Сэльта]] |- |14||[[Хавіер Маскерана]]||08.06.1984||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] |- |19||[[Рыкарда Альварэс]]||12.04.1988||{{Сьцяг Італіі}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Гансалё Ігуаін]]||10.12.1987||{{Сьцяг Італіі}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] |- bgcolor=lightgreen |10||[[Ліянэль Мэсі]]||24.06.1987||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] |- |18||[[Радрыга Палясіё]]||05.02.1982||{{Сьцяг Італіі}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] |- |20||[[Сэрхіё Агуэра]]||02.06.1988||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Сіці]] |- |22||[[Эсэк’ель Лявэсі]]||03.05.1985||{{Сьцяг Францыі}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] |} ==={{Футбол Босьнія і Герцагавіна}}=== Галоўны трэнэр: [[Сафэт Сушыч]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Асьмір Бегавіч]]||20.06.1987||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Сток Сіці]] |- |12||[[Ясьмін Фэйзіч]]||15.05.1986||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Аален (футбольны клюб)|Аален]] |- |22||[[Асьмір Аўдукіч]]||13.05.1981||[[Борац Баня-Лука|Борац]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Аўдыя Вэршаевіч]]||06.03.1986||{{Сьцяг Харватыі}} [[Хайдук Спліт|Хайдук]] |- |3||[[Эрмін Бічакчыч]]||24.01.1990||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Айнтрахт Браўншвайг|Айнтрахт Б]] |- bgcolor=lightgreen |4||[[Эмір Спахіч]]||18.08.1980||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Баер Левэркузэн|Баер]] |- |5||[[Сэяд Калашынац]]||20.06.1993||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке 04]] |- |6||[[Огнен Враньеш]]||24.10.1989||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Элязыгспор Элязыг|Элязыгспор]] |- |7||[[Мухамэд Бэшыч]]||10.09.1992||{{Сьцяг Вугоршчыны}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] |- |13||[[Мэнсур Муйджа]]||28.03.1984||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Фрайбург (футбольны клюб)|Фрайбург]] |- |15||[[Тоні Шуньіч]]||15.12.1988||{{Сьцяг Украіны}} [[Зара Луганск|Зара]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |8||[[Міралем П’яніч]]||02.04.1990||{{Сьцяг Італіі}} [[Рома Рым|Рома]] |- |10||[[Зьвездан Місімавіч]]||05.06.1982||{{Сьцяг Кітаю}} [[Гуйчжоў Жэньхэ Гуян|Гуйчжоў Жэньхэ]] |- |14||[[Тына-Свэн Сушыч]]||13.02.1992||{{Сьцяг Харватыі}} [[Хайдук Спліт|Хайдук]] |- |16||[[Сэнад Луліч]]||18.01.1986||{{Сьцяг Італіі}} [[Ляцыё Рым|Ляцыё]] |- |17||[[Сэньяд Ібрычыч]]||26.09.1985||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Кайсэры Эрджыеспор]] |- |18||[[Харыс Мэдунянін]]||08.03.1985||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Газыянтэпспор Газыянтэп|Газыянтэпспор]] |- |20||[[Ізэт Хайравіч]]||04.08.1991||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] |- |21||[[Анэл Хаджыч]]||16.08.1989||{{Сьцяг Аўстрыі}} [[Штурм Грац|Штурм]] |- |23||[[Сэяд Саліхавіч]]||08.10.1984||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Гофэнгайм (футбольны клюб)|Гофэнгайм]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Вэдад Ібішэвіч]]||06.08.1984||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарт]] |- |11||[[Эдзін Джэка]]||17.03.1986||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Сіці]] |- |19||[[Эдзін Вішча]]||17.02.1990||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Істанбул Бююкшэхір Бэледыеспор|Істанбул ББ]] |} ==={{Футбол Іран}}=== Галоўны трэнэр: {{Сьцяг|Партугалія}} [[Карлуш Кейруш]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Рахман Ахмадзі]]||30.07.1980||[[Сэпахан Ісфаган|Сэпахан]] |- |12||[[Алірэза Хагігі]]||02.05.1988||{{Сьцяг Партугаліі}} [[Спортынг Кавільян|Кавільян]] |- |22||[[Даніель Давары]]||06.01.1988||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Айнтрахт Браўншвайг|Айнтрахт Б]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |4||[[Джалал Хасэйні]]||03.02.1982||[[Пэрсэпаліс Тэгеран|Пэрсэпаліс]] |- |5||[[Амір Хасэйн Садэгі]]||06.09.1981||[[Эстэглал Тэгеран|Эстэглал]] |- |13||[[Хасэйн Махіні]]||16.09.1986||[[Пэрсэпаліс Тэгеран|Пэрсэпаліс]] |- |15||[[Пэджман Мантазэры]]||06.09.1983||{{Сьцяг Катару}} [[Ум Салал (футбольны клюб)|Ум Салал]] |- |17||[[Ахмад Аленэмэ]]||10.10.1982||[[Нафт Тэгеран|Нафт]] |- |19||[[Хашэм Бэйкзадэ]]||22.01.1984||[[Эстэглал Тэгеран|Эстэглал]] |- |20||[[Стывэн Бэйташур]]||01.02.1984||{{Сьцяг Канады}} [[Ванкувэр Ўайткэпс]] |- |23||[[Мэхрдад Пуладзі]]||26.02.1987||[[Пэрсэпаліс Тэгеран|Пэрсэпаліс]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |2||[[Хосра Хэйдары]]||14.09.1983||[[Эстэглал Тэгеран|Эстэглал]] |- |3||[[Эхсан Хайсафі]]||25.02.1990||[[Сэпахан Ісфаган|Сэпахан]] |- bgcolor=lightgreen |6||[[Джавад Нэкунам]]||07.10.1980||{{Сьцяг Кувэйту}} [[Аль-Кувэйт (футбольны клюб)|Аль-Кувэйт]] |- |7||[[Масуд Шаджаі]]||09.06.1984||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Ляс-Пальмас (футбольны клюб)|Ляс-Пальмас]] |- |8||[[Рэза Хагігі]]||24.11.1994||[[Пэрсэпаліс Тэгеран|Пэрсэпаліс]] |- |11||[[Гасэм Хададыфар]]||12.07.1983||[[Зоб Ахан Ісфаган|Зоб Ахан]] |- |14||[[Андранік Тэймуран]]||06.03.1983||[[Эстэглал Тэгеран|Эстэглал]] |- |18||[[Бахтыяр Рахмані]]||23.09.1991||[[Фулад Ахваз|Фулад]] |- |21||[[Ашкан Дэджага]]||05.07.1986||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Фулгэм (футбольны клюб)|Фулгэм]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Алірэза Джаханбахш]]||11.08.1993||{{Сьцяг Нідэрляндаў}} [[НЭК Наймэген|НЭК]] |- |10||[[Карым Ансарыфард]]||03.04.1990||[[Трактар Сазі Тэбрыз|Трактар Сазі]] |- |16||[[Рэза Гучанэджад]]||20.09.1987||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Чарлтан Атлетык Лёндан|Чарлтан Атлетык]] |} ==={{Футбол Нігерыя}}=== Галоўны трэнэр: [[Стывэн Кешы]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- bgcolor=lightgreen |1||[[Вінсэнт Эньяма]]||29.08.1982||{{Сьцяг Францыі}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] |- |16||[[Остын Эджыдэ]]||08.04.1984||{{Сьцяг Ізраілю}} [[Гапаэль Бээршэба]] |- |21||[[Чыгозэ Агбім]]||28.11.1984||[[Гомб Юнайтэд]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Джозэф Ёба]]||06.09.1980||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Норыдж Сіці]] |- |5||[[Эфэ Амброўз]]||18.10.1988||{{Сьцяг Шатляндыі}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] |- |6||[[Азубуйке Эгвуэквэ]]||16.07.1989||[[Вары Ўулвз]] |- |12||[[Кунле Адунламі]]||30.04.1991||[[Саншайн Старз Акурэ|Саншайн Старз]] |- |13||[[Джуван Ашаніва]]||14.09.1990||{{Сьцяг Ізраілю}} [[Ашдод (футбольны клюб)|Ашдод]] |- |14||[[Годфры Абаабона]]||16.08.1990||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Рызэспор Рызэ|Рызэспор]] |- |22||[[Кенэт Амэруо]]||17.10.1993||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Мідлзбра (футбольны клюб)|Мідлзбра]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |3||[[Эджыке Узаені]]||23.03.1988||[[Энугу Рэйнджарз]] |- |4||[[Рубэн Гэбрыел]]||25.09.1990||{{Сьцяг Бэльгіі}} [[Ваасьлянд Бэвэрэн]] |- |10||[[Джон Обі Мікел]]||22.04.1987||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |- |11||[[Віктар Мозэс]]||12.12.1990||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |15||[[Рамон Азіз]]||12.12.1992||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Альмэрыя (футбольны клюб)|Альмэрыя]] |- |17||[[Агені Аназі]]||25.12.1992||{{Сьцяг Італіі}} [[Ляцыё Рым|Ляцыё]] |- |18||[[Майкл Бабатундэ]]||24.12.1992||{{Сьцяг Украіны}} [[Валынь Луцак|Валынь]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |7||[[Агмэд Муса]]||14.10.1992||{{Сьцяг Расеі}} [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]] |- |8||[[Пітэр Адэмвінгі]]||15.07.1981||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Сток Сіці]] |- |9||[[Эмануэль Эмэніке]]||10.05.1987||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] |- |19||[[Учэ Нвафор]]||17.09.1991||{{Сьцяг Нідэрляндаў}} [[Гээрэнвээн (футбольны клюб)|Гээрэнвээн]] |- |20||[[Майкл Учэба]]||02.02.1990||{{Сьцяг Бэльгіі}} [[Сэркль Бруге]] |- |23||[[Шола Амэобі]]||12.10.1981||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Ньюкасл Юнайтэд]] |} == Група G == ==={{Футбол Гана}}=== Галоўны трэнэр: [[Джэймз Апія]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Стывэн Эдамз]]||28.09.1989||[[Адуана Старз Дормаа Агэнкра|Адуана Старз]] |- |12||[[Эдам Ларсэн Кварсэй|Эдам Кварсэй]]||12.12.1987||{{Сьцяг Нарвэгіі}} [[Стрэмсгадсэт Драмэн|Стрэмсгадсэт]] |- |16||[[Фатаў Даўда]]||06.04.1985||{{Сьцяг ПАР}} [[Арланда Пайрэтс Яганэсбург|Арланда Пайрэтс]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Сэм’юэл Энкум]]||01.06.1989||{{Сьцяг Грэцыі}} [[Плятаніяс (футбольны клюб)|Плятаніяс]] |- |4||[[Дэніел Апарэ]]||18.10.1990||{{Сьцяг Бэльгіі}} [[Стандард Льеж|Стандард]] |- |15||[[Рашыд Сумаіла]]||18.12.1992||{{Сьцяг ПАР}} [[Мамэладзі Сандаўнз Прэторыя|Мамэладзі Сандаўнз]] |- |19||[[Джонатан Мэнса]]||13.07.1990||{{Сьцяг Францыі}} [[Эвіян Тано Гаяр]] |- |21||[[Джон Бае]]||23.04.1987||{{Сьцяг Францыі}} [[Рэн (футбольны клюб)|Рэн]] |- |23||[[Гарысан Афул]]||24.06.1986||{{Сьцяг Тунісу}} [[Эспэранс Туніс|Эспэранс]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |5||[[Майкл Эсьен]]||03.12.1982||{{Сьцяг Італіі}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] |- |6||[[Афрыі Аква]]||05.01.1992||{{Сьцяг Італіі}} [[Парма (футбольны клюб)|Парма]] |- |7||[[Крыстыян Атсу]]||10.01.1992||{{Сьцяг Нідэрляндаў}} [[Вітэс Арнэм|Вітэс]] |- |8||[[Эмануэль Агеманг-Баду]]||02.12.1990||{{Сьцяг Італіі}} [[Удынэзэ Ўдынэ|Удынэзэ]] |- |10||[[Андрэ Аю]]||17.12.1989||{{Сьцяг Францыі}} [[Алімпік Марсэль|Алімпік]] |- |11||[[Салі Мунтары]]||27.08.1984||{{Сьцяг Італіі}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] |- |14||[[Альбэрт Адама]]||13.12.1987||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Мідлзбра (футбольны клюб)|Мідлзбра]] |- |17||[[Магамэд Рабію]]||31.12.1989||{{Сьцяг Расеі}} [[Кубань Краснадар|Кубань]] |- |20||[[Квадва Асамоа]]||09.12.1988||{{Сьцяг Італіі}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |- |22||[[Вакаса Мубарак]]||25.07.1990||{{Сьцяг Расеі}} [[Рубін Казань|Рубін]] |- !colspan=4|Нападнікі |- bgcolor=lightgreen |3||[[Асамоа Г’ян]]||22.11.1985||{{Сьцяг ААЭ}} [[Аль-Аін (футбольны клюб)|Аль-Аін]] |- |9||[[Кевін-Прынс Баатэнг]]||06.03.1987||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]] |- |13||[[Джордан Аю]]||11.09.1991||{{Сьцяг Францыі}} [[Сашо Манбэльяр|Сашо]] |- |18||[[Маджыд Ўорыс]]||19.09.1991||{{Сьцяг Францыі}} [[Валянсьен (футбольны клюб)|Валянсьен]] |} ==={{Футбол ЗША}}=== Галоўны трэнэр: {{Сьцяг|Нямеччына}} [[Юрген Клінсман]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Тым Говард]]||06.03.1979||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Эвэртан Лівэрпул|Эвэртан]] |- |12||[[Брэд Гузан]]||09.09.1984||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Віла]] |- |22||[[Нік Рыманда]]||17.06.1979||[[Рэал Солт-Лэйк-Сіці|Рэал Солт-Лэйк]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Дэандрэ Едлін]]||09.07.1993||[[Сіетл Саўндэрз]] |- |3||[[Амар Гансалес]]||11.10.1988||[[Лос-Анджэлес Гэлаксі]] |- |5||[[Мэт Бэсьлер]]||11.02.1987||[[Спортынг Канзас-Сіці|Спортынг]] |- |6||[[Джон Брукс]]||28.01.1993||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Гэрта Бэрлін|Гэрта]] |- |7||[[Дамаркус Бізьлі]]||24.05.1982||{{Сьцяг Мэксыкі}} [[Пуэбля (футбольны клюб)|Пуэбля]] |- |20||[[Джэф Кэмэран]]||11.07.1985||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Сток Сіці]] |- |21||[[Тымаці Чэндлер]]||29.03.1990||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Нюрнбэрг (футбольны клюб)|Нюрнбэрг]] |- |23||[[Фэбіян Джонсан]]||11.12.1987||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Гофэнгайм (футбольны клюб)|Гофэнгайм]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |4||[[Майкл Брэдлі]]||31.07.1987||{{Сьцяг Канады}} [[Таронта (футбольны клюб)|Таронта]] |- |10||[[Мікел Дыскеруд]]||02.10.1990||{{Сьцяг Нарвэгіі}} [[Русэнборг Тронгэйм|Русэнборг]] |- |11||[[Аляхандра Бэдоя]]||29.04.1987||{{Сьцяг Францыі}} [[Нант (футбольны клюб)|Нант]] |- |13||[[Джэрмэйн Джонз]]||03.11.1981||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Бэшыкташ Стамбул|Бэшыкташ]] |- |14||[[Брэд Дэвіс]]||08.11.1981||[[Г’юстан Дынама]] |- |15||[[Кайл Бэкерман]]||23.04.1982||[[Рэал Солт-Лэйк-Сіці|Рэал Солт-Лэйк]] |- |16||[[Джуліян Грын]]||06.06.1995||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |- |19||[[Грэм Зусі]]||18.08.1986||[[Спортынг Канзас-Сіці|Спортынг]] |- !colspan=4|Нападнікі |- bgcolor=lightgreen |8||[[Клінт Дэмпсі]]||09.03.1983||[[Сіетл Саўндэрз]] |- |9||[[Арон Ёгансан]]||10.11.1990||{{Сьцяг Нідэрляндаў}} [[АЗ Алькмаар|АЗ]] |- |17||[[Джозі Алтыдор]]||06.11.1989||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэнд]] |- |18||[[Крыс Вандалоўскі]]||28.01.1983||[[Сан-Хасэ Эрткўэйкс]] |} ==={{Футбол Нямеччына}}=== Галоўны трэнэр: [[Ёахім Лёў]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Мануэль Ноер]]||27.03.1986||[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |- |12||[[Рон-Робэрт Цылер]]||12.02.1989||[[Гановэр-96 (футбольны клюб)|Гановэр-96]] |- |22||[[Роман Вайдэнфэлер]]||06.08.1980||[[Барусія Дортмунд]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |3||[[Матыяс Гінтэр]]||19.01.1994||[[Фрайбург (футбольны клюб)|Фрайбург]] |- |4||[[Бэнэдыкт Гёвэдэс]]||29.02.1988||[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке 04]] |- |5||[[Матс Гумэльс]]||16.12.1988||[[Барусія Дортмунд]] |- |15||[[Эрык Дурм]]||12.05.1992||[[Барусія Дортмунд]] |- bgcolor=lightgreen |16||[[Філіп Лям]]||11.11.1983||[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |- |17||[[Пэр Мэртэзакер]]||29.09.1984||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] |- |20||[[Жэром Баатэнг]]||03.09.1988||[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |- |21||[[Шкодран Мустафі]]{{Заўвага|Замяніў траўмаванага [[Марка Ройс|Марка Ройса]]}}||17.04.1992||{{Сьцяг Італіі}} [[Сампдорыя Генуя|Сампдорыя]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |2||[[Кевін Гроскройц]]||19.07.1988||[[Барусія Дортмунд]] |- |6||[[Самі Хэдыра]]||04.04.1987||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Рэал Мадрыд]] |- |7||[[Бастыян Швайнштайгер]]||01.08.1984||[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |- |8||[[Мэсут Эзіль]]||15.1.1988||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] |- |14||[[Юліян Драксьлер]]||20.09.1993||[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке 04]] |- |18||[[Тоні Кроос]]||04.01.1990||[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |- |19||[[Марыё Гёцэ]]||03.06.1992||[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |- |23||[[Крыстоф Крамэр]]||19.02.1991||[[Барусія Мёнхэнглядбах]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Андрэ Шурле]]||06.11.1990||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |- |10||[[Лукаш Падольскі]]||04.06.1985||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] |- |11||[[Міраслаў Клёзэ]]||09.06.1978||{{Сьцяг Італіі}} [[Ляцыё Рым|Ляцыё]] |- |13||[[Томас Мюлер]]||13.09.1989||[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |} ==={{Футбол Партугалія}}=== Галоўны трэнэр: [[Паўлу Бэнту]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Эдуарду Карвальлю]]||19.09.1982||[[Брага (футбольны клюб)|Брага]] |- |12||[[Руй Патрысію]]||15.02.1988||[[Спортынг Лісабон|Спортынг]] |- |22||[[Антонію Албэрту Баштуш Пімпарэл|Бэту]]||01.05.1982||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Бруну Алвіш]]||27.11.1981||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] |- |3||[[Кеплер Лавэран Ліма Фэрэйра|Пэпэ]]||26.02.1983||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Рэал Мадрыд]] |- |5||[[Фабію Куэнтран]]||11.03.1988||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Рэал Мадрыд]] |- |13||[[Рыкарду Кошта]]||16.05.1981||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Валенсія (футбольны клюб)|Валенсія]] |- |14||[[Луіш Нэту]]||26.05.1988||{{Сьцяг Расеі}} [[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]] |- |19||[[Андрэ Алмэйда]]||10.09.1990||[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] |- |21||[[Жуан Пэдру да Сылва Пэрэйра|Жуан Пэрэйра]]||25.02.1984||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Валенсія (футбольны клюб)|Валенсія]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |4||[[Мігел Вэлозу]]||11.05.1986||{{Сьцяг Украіны}} [[Дынама Кіеў]] |- |6||[[Вільям Карвальлю]]||07.04.1992||[[Спортынг Лісабон|Спортынг]] |- |8||[[Жуан Маўтыньню]]||08.09.1986||{{Сьцяг Францыі}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] |- |10||[[Віейрыньня]]||24.01.1986||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]] |- |15||[[Рафа Сылва]]||17.05.1993||[[Брага (футбольны клюб)|Брага]] |- |16||[[Рауль Мэйрэліш]]||17.03.1983||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] |- |17||[[Нані]]||17.11.1986||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Юнайтэд]] |- |18||[[Сылвэштры Варэла]]||02.02.1985||[[Порту (футбольны клюб)|Порту]] |- |20||[[Рубэн Амарым]]||27.01.1985||[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] |- !colspan=4|Нападнікі |- bgcolor=lightgreen |7||[[Крыштыяну Раналду]]||05.02.1985||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Рэал Мадрыд]] |- |9||[[Угу Алмэйда]]||23.05.1984||{{Сьцяг Турэччыны}} [[Бэшыкташ Стамбул|Бэшыкташ]] |- |11||[[Эдэрзыту Антонію Машэду Лопіш|Эдэр]]||22.12.1987||[[Брага (футбольны клюб)|Брага]] |- |23||[[Элдэр Паштыга]]||02.08.1982||{{Сьцяг Італіі}} [[Ляцыё Рым|Ляцыё]] |} == Група H == ==={{Футбол Альжыр}}=== Галоўны трэнэр: {{Сьцяг Босьніі і Герцагавіны}} [[Вахід Халілхаджыч]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Сэдрык Сі Махамэд]]||09.01.1985||[[Канстантына (футбольны клюб)|Канстантына]] |- |16||[[Махамэд Зэмамуш]]||19.03.1985||[[УСМ Альжыр]] |- |23||[[Раіс М’Балі]]||25.04.1986||{{Сьцяг Баўгарыі}} [[ЦСКА Сафія|ЦСКА]] |- !colspan=4|Абаронцы |- bgcolor=lightgreen |2||[[Маджыд Бугера]]||07.10.1982||{{Сьцяг Катару}} [[Лехвія Доха|Лехвія]] |- |3||[[Фаўзі Гулям]]||01.02.1991||{{Сьцяг Італіі}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] |- |4||[[Эсаід Бэлькалем]]||01.01.1989||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Ўотфард (футбольны клюб)|Ўотфард]] |- |5||[[Рафік Халіш]]||02.09.1986||{{Сьцяг Партугаліі}} [[Акадэміка Каімбра|Акадэміка]] |- |6||[[Джамэль Мэсба]]||09.10.1984||{{Сьцяг Італіі}} [[Ліворна (футбольны клюб)|Ліворна]] |- |12||[[Карл Мэджані]]||15.05.1985||{{Сьцяг Францыі}} [[Валянсьен (футбольны клюб)|Валянсьен]] |- |17||[[Ліясын Кадамуро]]||03.04.1984||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Мальёрка Пальма|Мальёрка]] |- |20||[[Аіса Мандзі]]||22.10.1991||{{Сьцяг Францыі}} [[Рэймс (футбольны клюб)|Рэймс]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |7||[[Хасан Ебда]]||14.05.1984||{{Сьцяг Італіі}} [[Удынэзэ Ўдынэ|Удынэзэ]] |- |8||[[Мэдзі Лясэн]]||15.05.1984||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Хэтафэ (футбольны клюб)|Хэтафэ]] |- |10||[[Сафіян Фэгулі]]||26.12.1989||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Валенсія (футбольны клюб)|Валенсія]] |- |11||[[Ясын Браімі]]||08.02.1990||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Гранада (футбольны клюб)|Гранада]] |- |14||[[Набіль Бэнталеб]]||24.11.1994||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Тотэнгэм Готспур]] |- |18||[[Абдэльмумэн Джабу]]||31.01.1987||{{Сьцяг Тунісу}} [[Клюб Афрыкен Туніс|Клюб Афрыкен]] |- |19||[[Сафір Тайдэр]]||29.02.1992||{{Сьцяг Італіі}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] |- |21||[[Рыяд Марэз]]||21.02.1991||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Лэстэр Сіці]] |- |22||[[Мэдзі Мастэфа]]||30.08.1983||{{Сьцяг Францыі}} [[Аячча (футбольны клюб)|Аячча]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Набіль Гіляс]]||20.04.1990||{{Сьцяг Партугаліі}} [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] |- |13||[[Іслам Сьлімані]]||18.06.1988||{{Сьцяг Партугаліі}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] |- |15||[[Эль Арбі Хілель Судані]]||25.11.1987||{{Сьцяг Харватыі}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] |} ==={{Футбол Бэльгія}}=== Галоўны трэнэр: [[Марк Вільматс]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Тыбо Куртуа]]||11.05.1992||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] |- |12||[[Сымон Міньяле]]||06.08.1988||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |13||[[Самі Босут]]||11.08.1985||[[Зюльтэ-Варэгем (футбольны клюб)|Зюльтэ-Варэгем]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Тобі Альдэрвэйрэльд]]||02.03.1989||{{Сьцяг Гішпаніі}} [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] |- |3||[[Томас Вэрмален]]||14.10.1985||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Арсэнал Лёндан|Арсэнал]] |- |4||[[Вэнсан Кампані]]||10.04.1986||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Сіці]] |- |5||[[Ян Вэртонген]]||24.04.1987||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Тотэнгэм Готспур]] |- |15||[[Даніель ван Бёйтэн]]||07.02.1978||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |- |18||[[Нікаляс Лёмбэртс]]||20.03.1985||{{Сьцяг Расеі}} [[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]] |- |21||[[Антані Вандэн Борэ]]||24.10.1987||[[Андэрлехт Брусэль|Андэрлехт]] |- |23||[[Ляран Кіман]]||05.08.1985||[[Стандард Льеж|Стандард]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |6||[[Аксэль Вітсэль]]||12.01.1989||{{Сьцяг Расеі}} [[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]] |- |7||[[Кевін дэ Бройнэ]]||28.06.1991||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]] |- |8||[[Маруан Фэляйні]]||22.11.1987||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Юнайтэд]] |- |10||[[Эдэн Азар]]||07.01.1991||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |- |11||[[Кевін Міральяс]]||05.10.1987||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Эвэртан Лівэрпул|Эвэртан]] |- |16||[[Стывэн Дэфур]]||15.04.1988||{{Сьцяг Партугаліі}} [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] |- |19||[[Муса Дэмбэле]]||16.07.1987||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Тотэнгэм Готспур]] |- |20||[[Аднан Янузай]]||05.02.1995||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Манчэстэр Юнайтэд]] |- |22||[[Насэр Шадлі]]||02.10.1989||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Тотэнгэм Готспур]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Рамэлю Люкаку]]||13.05.1993||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Эвэртан Лівэрпул|Эвэртан]] |- |14||[[Дрыс Мэртэнс]]||06.05.1987||{{Сьцяг Італіі}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] |- |17||[[Дывок Арыгі]]||18.04.1995||{{Сьцяг Францыі}} [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] |} ==={{Футбол Рэспубліка Карэя}}=== Галоўны трэнэр: [[Хон Мён-Бо]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Чон Сон-Р’ён]]||04.01.1985||[[Сувон Блюўінгс]] |- |21||[[Кім Сын-Гю]]||30.09.1990||[[Улсан Хёндай]] |- |23||[[Лі Бом-Ён]]||02.04.1989||[[Пусан Ай Парк]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Кім Чхан-Су]]||12.09.1985||{{Сьцяг Японіі}} [[Касіва Рэйсол]] |- |3||[[Юн Сок-Ён]]||13.02.1990||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Кўінз Парк Рэйнджарз Лёндан|Кўінз Парк Рэйнджарз]] |- |4||[[Квак Тэ-Хві]]||08.07.1981||{{Сьцяг Саудаўскай Арабіі}} [[Аль-Хіляль Рыяд|Аль-Хіляль]] |- |5||[[Кім Ён-Квон]]||27.02.1990||{{Сьцяг Кітаю}} [[Гуанчжоў Эвэргранд]] |- |6||[[Хван Сок-Хо]]||27.06.1989||{{Сьцяг Японіі}} [[Санфрэччэ Хірасіма]] |- |12||[[Лі Ён]]||20.06.1982||[[Улсан Хёндай]] |- |20||[[Хон Чон-Хо]]||12.08.1989||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбург]] |- |22||[[Пак Чу-Хо]]||16.01.1987||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Майнц (футбольны клюб)|Майнц]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |7||[[Кім Бо-Гён]]||06.10.1989||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Кардыф Сіці]] |- |8||[[Ха Дэ-Сон]]||02.03.1985||{{Сьцяг Кітаю}} [[Бэйцзін Гаань Пэкін|Бэйцзін Гаань]] |- bgcolor=lightgreen |13||[[Ку Джа-Чоль]]||27.02.1989||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Майнц (футбольны клюб)|Майнц]] |- |14||[[Хан Гук-Ён]]||19.04.1990||{{Сьцяг Японіі}} [[Касіва Рэйсол]] |- |15||[[Пак Чон-У]]||10.03.1989||{{Сьцяг Кітаю}} [[Гуанчжоў Фулі]] |- |16||[[Кі Сон-Ён]]||24.01.1989||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэнд]] |- |17||[[Лі Чон-Ён]]||02.07.1988||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Болтан Ўандэрэрз]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |9||[[Сон Хын-Мін]]||08.07.1992||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Баер Левэркузэн|Баер]] |- |10||[[Пак Чу-Ён]]||10.07.1985||{{Сьцяг Ангельшчыны}} [[Ўотфард (футбольны клюб)|Ўотфард]] |- |11||[[Лі Гін-Хо]]||11.04.1985||[[Санджу Санму]] |- |18||[[Кім Сін-Ук]]||14.04.1988||[[Улсан Хёндай]] |- |19||[[Чы Дон-Вон]]||28.05.1991||{{Сьцяг Нямеччыны}} [[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбург]] |} ==={{Футбол Расея}}=== Галоўны трэнэр: {{Сьцяг|Італія}} [[Фабіё Капэльлё]] {|class="wikitable" !№ !Імя !Дата нараджэньня !Клюб |- !colspan=4|Брамнікі |- |1||[[Ігар Акінфееў]]||08.04.1986||[[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]] |- |12||[[Юры Ладыгін]]||26.05.1990||[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]] |- |16||[[Сяргей Рыжыкаў]]||19.09.1980||[[Рубін Казань|Рубін]] |- !colspan=4|Абаронцы |- |2||[[Аляксей Казлоў (1986)|Аляксей Казлоў]]||16.11.1986||[[Дынама Масква (футбольны клюб)|Дынама]] |- |3||[[Георгі Шчэнікаў]]||27.04.1991||[[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]] |- |4||[[Сяргей Ігнашэвіч]]||14.07.1979||[[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]] |- |5||[[Андрэй Сямёнаў]]||24.03.1989||[[Церак Грозны|Церак]] |- |13||[[Уладзімер Гранат]]||22.05.1987||[[Дынама Масква (футбольны клюб)|Дынама]] |- bgcolor=lightgreen |14||[[Васіль Беразуцкі]]||20.06.1982||[[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]] |- |22||[[Андрэй Ешчанка]]||09.02.1984||[[Анжы Махачкала|Анжы]] |- |23||[[Дзьмітры Камбараў]]||22.01.1987||[[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартак]] |- !colspan=4|Паўабаронцы |- |7||[[Ігар Дзянісаў]]||17.05.1984||[[Дынама Масква (футбольны клюб)|Дынама]] |- |8||[[Дзяніс Глушакоў]]||27.01.1987||[[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартак]] |- |10||[[Алан Дзагоеў]]||17.06.1990||[[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]] |- |15||[[Павал Магілявец]]||25.01.1993||[[Рубін Казань|Рубін]] |- |17||[[Алег Шатаў]]||29.07.1990||[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]] |- |20||[[Віктар Файзулін]]||22.04.1986||[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]] |- !colspan=4|Нападнікі |- |6||[[Максім Кануньнікаў]]||14.07.1991||[[Рубін Казань|Рубін]] |- |9||[[Аляксандар Какорын]]||19.03.1991||[[Дынама Масква (футбольны клюб)|Дынама]] |- |11||[[Аляксандар Кержакоў]]||27.11.1982||[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]] |- |18||[[Юры Жыркоў]]||20.08.1983||[[Дынама Масква (футбольны клюб)|Дынама]] |- |19||[[Аляксандар Самедаў]]||19.07.1984||[[Лякаматыў Масква|Лякаматыў]] |- |21||[[Аляксей Іёнаў]]||18.02.1989||[[Дынама Масква (футбольны клюб)|Дынама]] |} == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == {{Commons}} * [https://web.archive.org/web/20131120042645/http://www.fifa.com/worldcup/index.html Афіцыйны сайт] {{Чэмпіянаты сьвету па футболе (склады)}} [[Катэгорыя:Чэмпіянат сьвету па футболе 2014 году|Склады]] 3l6yyarfxcevppwml90t2mwcnn2jg97 Сон Хын-Мін 0 157083 2334147 2318256 2022-08-22T22:40:41Z Dymitr 10914 /* Вонкавыя спасылкі */ [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]] wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |Імя = Сон Хын-Мін |клюб = [[Тотэнгэм Готспур]] |нумар = 7 |гады = 2010—2013<br/>2013—2015<br/>2015— |клюбы = [[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбург]]<br/>[[Баер Левэркузэн|Баер]]<br/>[[Тотэнгэм Готспур]] |гульні(галы) = 73 (20)<br/>62 (21)<br/>232 (93) |нац гады = 2010— |нац зборная = {{Футбол Рэспубліка Карэя|няма}} |нац гульні(галы) = 98 (30) |абнаўленьне(клюб) = 22 траўня 2022 |абнаўленьне(зборная) = 29 сакавіка 2022 }} '''Сон Хын-Мін''' ({{мова-ko|손흥민}}; нарадзіўся 8 ліпеня 1992 году, [[Чхунчон]], [[Рэспубліка Карэя]]) — [[Рэспубліка Карэя|паўднёвакарэйскі]] футбаліст, нападнік ангельскага клюбу «[[Тотэнгэм Готспур]]» і [[зборная Рэспублікі Карэя па футболе|нацыянальнай зборнай Карэі]]. == Кар’ера == === «Гамбург» === У 2008 годзе Сон перайшоў з моладзевай каманды «[[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбургу]]» ва ўзросьце 16 гадоў. У перадсэзонны пэрыяд сэзону 2010/2011 ён быў адным зь лідэраў каманды, забіўшы 9 галоў. У гэтым жа сэзоне ён падпісаў першы прафэсійны кантракт з «Гамбургам». У жніўні 2010 году атрымаў траўму ступні і выбыў на 2 месяцы. Вярнуўся ў шэрагі каманды 30 кастрычніка 2010 году і забіў свой першы гол у афіцыйных сустрэчах [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Бундэсьлігі]] ў браму каманды «[[Кёльн (футбольны клюб)|Кёльн]]». Стаў самым маладым аўтарам голу ў гісторыі «Гамбургу», пераўзыдучы [[Манфрэд Кальц|Манфрэда Кальца]]. У лістападзе 2010 году Сон падпісаў новы кантракт з «Гамбургам», які быў разьлічаны да 2014 году<ref>[https://web.archive.org/web/20141213175956/http://www.hsv.de/teams/meldungen/bundesliga/november-2010/weichen-gestellt-son-besic-und-stepanek-verlaengern/ Weichen gestellt: Son, Besic und Stepanek verlangern]</ref>. У Нямеччыне атрымаў мянушку «карэйскі Мюлер» і хвалу [[Франц Бэкенбаўэр|Франца Бэкенбаўэра]], які сказаў што ў Сона ёсьць усе якасьці, каб стаць другім [[Чха Бом Гын]]ам. === «Баер» === 13 чэрвеня 2013 году Сон перайшоў у «[[Баер Левэркузэн|Баер]]», зь якім падпісаў кантракт да 2018 году<ref>[http://www.bayer04.de/b04-deu/de/_site_index.aspx Bayer 04 verpflichtet Son, Schurrle-Transfer vor Abschluss]</ref>. Разглядаўся як замена [[Андрэ Шурле]], які перайшоў у «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]» 9 лістапада 2013 году Сон аформіў [[хет-трык]] у браму сваёй [[Гамбург (футбольны клюб)|былой каманды]] і аддаў галявую перадачу<ref>[http://football.kulichki.net/germany/2014/12/4.htm Чэмпіянат Нямеччыны па футболе на Кулічках]</ref>. Матч «Баер» — «Гамбург» скончыўся зь лікам 5:3. Сон Хын-Мін быў прызнаны найлепшым гульцом сустрэчы. == Міжнародная кар’ера == Сон Хын-Мін згуляў 5 матчаў за зборную Рэспублікі Карэя на [[Кубак Азіі па футболе 2011 году|Кубку Азіі па футболе]] ў 2011 годзе і забіў 1 гол у браму [[Зборная Індыі па футболе|зборнай Індыі]]. У 2014 годзе ўключаны ў [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2014 году (склады)|склад]] зборнай Карэі на [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2014 году|чэмпіянат сьвету]]. Разглядаецца, як лідэр атак карэйскай каманды, у дэбютнай гульні ЧС-2014 са [[Зборная Расеі па футболе|зборнай Расеі]] прадэманстраваў яскравую і актыўную гульню. == Дасягненьні == '''Рэспубліка Карэя''': * Найлепшы футбаліст Карэі 2014 году * Удзельнік летніх Алімпійскіх гульняў: [[Летнія Алімпійскія гульні 2016 году|2016]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.bayer04.de/b04-deu/de/_site_index.aspx Профіль на афіцыйным сайце ФК «Баер»] {{Навігацыйная група |назоў = Сон Хын-Мін у складзе [[Зборная Рэспублікі Карэя па футболе|зборнай Рэспублікі Карэя]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак Азіі па футболе|Кубках Азіі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Рэспубліка Карэя}}; |Рэспубліка Карэя на ЧС-2014 |Рэспубліка Карэя на АФК КА-2015 |Рэспубліка Карэя на ЧС-2018 |Рэспубліка Карэя на АФК КА-2019 }} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Хын-Мін, Сон}} [[Катэгорыя:Паўднёвакарэйскія футбалісты]] [[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Рэспублікі Карэя]] [[Катэгорыя:Паўднёвакарэйскія футбалісты і футбалісткі на Алімпійскіх гульнях]] [[Катэгорыя:Футбалісты і футбалісткі на летніх Алімпійскіх гульнях 2016 году]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Гамбург»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Баер» Левэркузэн]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Тотэнгэм Готспур»]] 1ms67yey6h8q5p11hn5v91w6xol0cgh Чы Дон-Вон 0 157101 2334148 2315870 2022-08-22T22:41:33Z Dymitr 10914 /* Вонкавыя спасылкі */ [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]] wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |Імя = Чы Дон-Вон |клюб = [[Сэул (футбольны клюб)|Сэул]] |нумар = 9 |гады = 2010—2011<br/>2011—2014<br/>2013<br/>2014<br/>2014—2015<br/>2015—2019<br/>2018<br/>2019—2021<br/>2021<br/>2021— |клюбы = [[Чонам Дрэганз]]<br/>[[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэнд]]<br/>→ [[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбург]] (арэнда)<br/>[[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбург]]<br/>[[Барусія Дортмунд]]<br/>[[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбург]]<br/>→ [[Дармштат-98 (футбольны клюб)|Дармштат-98]] (арэнда)<br/>[[Майнц (футбольны клюб)|Майнц]]<br/>→ [[Айнтрахт Браўншвайг]] (арэнда)<br/>[[Сэул (футбольны клюб)|Сэул]] |гульні(галы) = 33 (10)<br/>24 (2)<br/>17 (5)<br/>12 (1)<br/>0 (0)<br/>84 (7)<br/>16 (2)<br/>10 (0)<br/>12 (1)<br/>15 (1) |нац гады = 2010— |нац зборная = {{Футбол Рэспубліка Карэя|няма}} |нац гульні(галы) = 56 (11) |абнаўленьне(клюб) = 6 сакавіка 2022 |абнаўленьне(зборная) = 22 сакавіка 2019 }} '''Чы Дон-Вон''' ({{мова-ko|지동원}}; нарадзіўся 28 траўня 1991 году, [[Чэджу]], [[Рэспубліка Карэя]]) — [[Рэспубліка Карэя|карэйскі]] футбаліст, нападнік клюбу «[[Сэул (футбольны клюб)|Сэул]]». Выступае за [[зборная Рэспублікі Карэя па футболе|нацыянальную зборную Карэя]]. == Кар’ера == === Клюбная === На працягу 2007—2008 гадоў займаўся ў акадэміі «[[Рэдынг (футбольны клюб)|Рэдынгу]]», пасьля чаго вярнуўся ў [[Рэспубліка Карэя|Карэю]]. Першым прафэсійным клюбам Чы Дон-Вона стаў «[[Чонам Дрэганз]]». Нападнік дэбютаваў у камандзе 27 лютага 2010 году ў матчы супраць «[[Ічхон Юнайтэд]]»<ref>{{спасылка | url = http://int.soccerway.com/matches/2010/02/27/korea-republic/k-league/incheon-united-fc/chunnam-dragons/908544/ | загаловак = Soccerway.com | accessdate = | lang = | description = «Инчхон Юнайтед» — «Чоннам Дрэгонз» 1:0 | archiveurl = http://www.webcitation.org/6B7nLDRzi | archivedate = 2012-10-03 }}</ref>. У матчы з «[[Канвон (футбольны клюб)|Канвонам]]», згуляным 28 сакавіка 2010 году паўднёвакарэйскі нападнік забіў першы гол у сваёй клюбнай кар’еры<ref>{{спасылка | url = http://int.soccerway.com/matches/2010/03/28/korea-republic/k-league/gangwon-fc/chunnam-dragons/908576/ | загаловак = Soccerway.com | accessdate = | lang = | description = «Канвон» — «Чоннам Дрэгонз» 5:2 | archiveurl = http://www.webcitation.org/6B7nLvJvD | archivedate = 2012-10-03 }}</ref>. Усяго Чы Дон-Вон правёў за клюб 33 матчу, у якіх забіў 10 галоў. Улетку 2011 году паўднёвакарэйскі форвард стаў гульцом «[[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэнду]]». Чы Дон-Вон упершыню згуляў за [[Ангельшчына|ангельскі]] клюб у матчы першага туру [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе 2011/2012|чэмпіянату Ангельшчыны]] супраць «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпулу]]»<ref>{{спасылка | url = http://www.transfermarkt.at/de/fc-liverpool-afc-sunderland/index/spielbericht_1131347.html | загаловак = Transfermarkt.at | accessdate = | lang = de | description = «Ливерпуль» — «Сандерленд» 1:1 | archiveurl = http://www.webcitation.org/6B7nMUpEk | archivedate = 2012-10-03 }}</ref>. Першы гол у прэм’ер-лізе нападнік забіў 10 верасьня 2011 году ў браму «[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]»<ref>{{спасылка | url = http://www.transfermarkt.at/de/afc-sunderland-fc-chelsea/index/spielbericht_1131383.html | загаловак = Transfermarkt.at | accessdate = | lang = de | description = «Сандерленд» — «Челси» 1:2 | archiveurl = http://www.webcitation.org/6B7nOdHjH | archivedate = 2012-10-03 }}</ref>. Усяго за сэзон 2011/12 Чы Дон-Вон згуляў у ангельскай Прэм’ер-лізе 19 матчаў і забіў 2 галы, аднак ў першай палове наступнага сэзону гульнявой практыкі футбаліст амаль не атрымліваў і ў студзені 2013 году быў адпраўлены ў арэнду ў [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|нямецкі]] «[[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбург]]». Забіўшы 5 галоў у 17 згуляных у Бундэсьлізе матчах, форвард праз паўгоду вярнуўся ў Ангельшчыну. Аднак Дон-Вон зноў не пажадаў мірыцца зь недахопам гульнявой практыкі і 16 студзеня 2014 году Чы вярнуўся ў «Аўгсбург», падпісаўшы кантракт да канца [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2013/2014|сэзону]]<ref>[https://web.archive.org/web/20160429014100/http://fcaugsburg.de/cms/website.php?id=%2Findex%2Fnews%2Fallenews%2Fdata12257.htm Dong-Won Ji kommt zum FCA zuruck]</ref>. 17 красавіка 2014 году было аб’яўлена пра тое, што ўлетку, па сканчэньні сэзону, Чы стане гульцом [[дортмунд]]скай «[[Барусія Дортмунд|Барусіі]]», зь якой ён падпісаў кантракт да 2018 году<ref>[http://www.bvb.de/News/Uebersicht/BVB-verpflichtet-Dong-Won-Ji BVB verpflichtet Dong-Won Ji]</ref>. === Міжнародная кар'ера === Чы Дон-Вон у складзе [[Моладзевая зборная Паўднёвай Карэі па футболе|алімпійскай зборнай Паўднёвай Карэі]] браў удзел у [[Футбол на летніх Алімпійскіх гульнях 2012 году|алімпійскім футбольным турніры 2012]], дзе згуляў 6 матчаў, забіў 2 галы і заваяваў разам з камандай бронзавыя мэдалі. Дэбютаваў у [[Зборная Рэспублікі Карэі па футболе|нацыянальнай зборнай]] 30 сьнежня 2010 году ў таварыскім матчы са [[Зборная Сырыі па футболе|зборнай Сырыі]] і забіў адзіны гол у сустрэчы<ref>{{спасылка | url = http://int.soccerway.com/matches/2010/12/30/world/friendlies/syria/korea-republic/1059760/ | загаловак = Soccerway.com | accessdate = | lang = | description = Сирия — Южная Корея 0:1 | archiveurl = http://www.webcitation.org/6B7nQKEBT | archivedate = 2012-10-03 }}</ref>. Нападнік быў уключаны ў заяўку зборнай для ўдзелу ў [[Кубак Азіі па футболе 2011 году|Кубку Азіі 2011 году]] і правёў на турніры 6 матчаў, у якіх забіў 4 галы. У складзе зборнай Чы Дон-Вон удзельнічаў у [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2014 году (адборачны турнір, АФК)|адборачным турніры да чэмпіянату сьвету 2014 году]]. У рамках турніру форвард згуляў 11 матчаў і забіў 2 галы (2 верасьня 2011 году ў браму [[Зборная Лібану па футболе|Лібану]])<ref>{{спасылка | url = http://int.soccerway.com/matches/2011/09/02/asia/wc-qualifying-asia/korea-republic/lebanon/1177903/ | загаловак = Soccerway.com | accessdate = | lang = | description = Южная Корея — Ливан 6:0 }}</ref>. У 2014 годзе ўключаны ў [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2014 году (склады)|склад]] зборнай Карэі на [[Чэмпіянат сьвету па футболе 2014 году|чэмпіянат сьвету]]. == Дасягненьні == '''Рэспубліка Карэя''': * Бронзавы прызэр [[Кубак Азіі па футболе|Кубку Азіі]]: [[Кубак Азіі па футболе 2011 году|2011]] * Бронзавы прызэр [[Футбол на летніх Алімпійскіх гульнях|Летніх Алімпійскіх гульняў]]: [[Футбол на летніх Алімпійскіх гульнях 2012 году|2012]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://kleague.com/record/record_player_eng.aspx?team_id=K07&player_id=2010042 Ji Dong-won]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Профіль на kleague.com (карэйскі) * [http://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=59946 Ji Dong-won] Профіль на kleague.com soccerbase.com * [https://web.archive.org/web/20140623121314/http://de.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=330689/index.html Ji Dong-won] Профіль на kleague.com FIFA.com {{Навігацыйная група |назоў = Чы Дон-Вон у складзе [[Зборная Рэспублікі Карэя па футболе|зборнай Рэспублікі Карэя]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак Азіі па футболе|Кубках Азіі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Рэспубліка Карэя}}; |Рэспубліка Карэя на ЧС-2014 |Рэспубліка Карэя на АФК КА-2019 }} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дон-Вон, Чы}} [[Катэгорыя:Паўднёвакарэйскія футбалісты]] [[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Рэспублікі Карэя]] [[Катэгорыя:Паўднёвакарэйскія футбалісты і футбалісткі на Алімпійскіх гульнях]] [[Катэгорыя:Футбалісты і футбалісткі на летніх Алімпійскіх гульнях 2012 году]] [[Катэгорыя:Прызэры летніх Алімпійскіх гульняў 2012 году]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Чонам Дрэганз»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Сандэрлэнд»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Аўгсбург»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Дармштат-98»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Майнц»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Айнтрахт» Браўншвайг]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Сэул»]] n06xv3w2z13x7k26hm45w145c6rosn8 Шаблён:Рэспубліка Карэя на ЧС-2014 10 157517 2334143 1983261 2022-08-22T22:37:34Z Dymitr 10914 выпраўленьне спасылак wikitext text/x-wiki {{Склад зборнай па футболе |1 = {{{1|}}} |назва = Рэспубліка Карэя на ЧС-2014 |колер фону = #C21E2B |колер тэксту = white |краіна = Рэспублікі Карэя |сьцяг = Паўднёвай Карэі |турнір = Чэмпіянат сьвету 2014 году |турнір_спасылка = Чэмпіянат сьвету па футболе 2014 году |н1 = [[Чон Сон-Р’ён]] |н2 = [[Кім Чхан-Су]] |н3 = [[Юн Сок-Ён]] |н4 = [[Квак Тэ-Хві]] |н5 = [[Кім Ён-Гвон]] |н6 = [[Хван Сок-Хо]] |н7 = [[Кім Бо-Гён]] |н8 = [[Ха Дэ-Сон]] |н9 = [[Сон Хын-Мін]] |н10 = [[Пак Чу-Ён]] |н11 = [[Лі Гін-Хо]] |н12 = [[Лі Ён]] |н13 = [[Ку Джа-Чхоль]] |н14 = [[Хан Гук-Ён]] |н15 = [[Пак Чон-У]] |н16 = [[Кі Сон-Ён]] |н17 = [[Лі Чон-Ён]] |н18 = [[Кім Сін-Ук]] |н19 = [[Чы Дон-Вон]] |н20 = [[Хон Чон-Хо]] |н21 = [[Кім Сын-Гю]] |н22 = [[Пак Чу-Хо]] |н23 = [[Лі Бом-Ён]] |трэнэр = [[Хон Мён-Бо]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Склады зборных ЧС-2014|Карэя]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Склады зборнай Рэспублікі Карэі па футболе|Сьвет-2014]] </noinclude> cllr7sqt75vd66on5k9q3z79758v85r Шаблён:Рэспубліка Карэя на АФК КА-2015 10 162607 2334142 1983897 2022-08-22T22:37:27Z Dymitr 10914 выпраўленьне спасылак wikitext text/x-wiki {{Склад зборнай па футболе |1 = {{{1|}}} |назва = Рэспубліка Карэя на АФК КА-2015 |колер фону = #C21E2B |колер тэксту = white |краіна = Рэспублікі Карэя |сьцяг = Паўднёвай Карэі |турнір = Кубак Азіі 2015 году — 2-е месца |турнір_спасылка = Кубак Азіі па футболе 2015 году |н1 = [[Чон Сон-Р’ён]] |н2 = [[Кім Чхан-Су]] |н3 = [[Кім Джын-Су]] |н4 = [[Кім Чу-Ён]] |н5 = [[Квак Тэ-Хві]] |н6 = [[Пак Чу-Хо]] |н7 = [[Сон Хын-Мін]] |н8 = [[Кім Мін-У]] |н9 = [[Чо Ён-Чоль]] |н10 = [[Нам Тэ-І]] |н11 = [[Лі Гін-Хо]] |н12 = [[Хан Гё-Вон]] |н13 = [[Ку Джа-Чхоль]] |н14 = [[Хан Гук-Ён]] |н15 = [[Лі Мён-Чу]] |н16 = [[Кі Сон-Ён]] |н17 = [[Лі Чон-Ён]] |н18 = [[Лі Чон-Ёп]] |н19 = [[Кім Ён-Гвон]] |н20 = [[Чан Хён-Су]] |н21 = [[Кім Сын-Гю]] |н22 = [[Ча Ду-Ры]] |н23 = [[Кім Джын-Ен]] |трэнэр = [[Улі Штыліке|Штыліке]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Склады зборных АФК КА-2015|Карэя]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Склады зборнай Рэспублікі Карэі па футболе|Азія-2015]] </noinclude> 2wnfe8jkzauzgougkpzaco9i6w3gviu Кі Сон-Ён 0 162911 2334150 2318255 2022-08-22T22:42:21Z Dymitr 10914 /* Вонкавыя спасылкі */ [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]] wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = Кі Сон-Ён |клюб = [[Сэул (футбольны клюб)|Сэул]] |нумар = 8 |гады = 2006—2010<br/>2010—2012<br/>2012—2018<br/>2013—2014<br/>2018—2020<br/>2020<br/>2020— |клюбы = [[Сэул (футбольны клюб)|Сэул]]<br/>[[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]<br/>[[Сўонсі Сіці]]<br/>→ [[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэнд]] (арэнда)<br/>[[Ньюкасл Юнайтэд]]<br/>[[Мальёрка Пальма|Мальёрка]]<br/>[[Сэул (футбольны клюб)|Сэул]] |гульні(галы) = 34 (4)<br/>66 (9)<br/>139 (12)<br/>27 (3)<br/>21 (0)<br/>1 (0)<br/>54 (3) |нац гады = 2008— |нац зборная = {{Футбол Рэспубліка Карэя|няма}} |нац гульні(галы) = 110 (10) |абнаўленьне(клюб) = 28 траўня 2022 |абнаўленьне(зборная) = 7 студзеня 2019 }} '''Кі Сон-Ён''' ({{мова-ko|기성용}}; нарадзіўся 24 студзеня 1989 году, [[Кванджу]], [[Рэспубліка Карэя]]) — [[Рэспубліка Карэя|паўднёвакарэйскі]] футбаліст, паўабаронца клюбу «[[Сэул (футбольны клюб)|Сэул]]» і [[зборная Рэспублікі Карэя па футболе|нацыянальнай зборнай Рэспублікі Карэі]]. == Кар’ера == === Клюбная === У маладосьці Кі навучаўся ў спартовай школе ў [[Аўстралія|Аўстраліі]]. Аднак калі яму прапанавалі прафэсійны кантракт з клюбу «[[Сэул (футбольны клюб)|Сэул]]», гулец вырашыў вярнуцца на радзіму. Дэбютаваў за клюб малады паўабаронца ў 2007 годзе. У сэзоне 2008 году Кі стаў сапраўдным лідэрам клюбу, чым прыцягнуў увагу эўрапейскіх клюбаў. 25 жніўня 2009 году ў СМІ зьявіліся паведамленьні, што ў «Сеул» з мэтай набыцьця Сон-Ёна зьвярнуўся шатляндзкі клюб «[[Сэлтык Глазга|Сэлтык]]»<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport2/low/football/teams/c/celtic/8219721.stm Ki to make Celtic move in January]. BBC Sport</ref>. Праз тры дні было абвешчана, што «Сэлтык» набыў правы на Сон-Ёна за 2,1 мільёну фунтаў стэрлінгаў. Гулец далучыўся да сваёй новай каманды ў студзені 2010 году<ref>[http://news.sport-express.ru/2009-08-28/318330/ В январе «Селтик» усилится корейцем]. Спорт-Экспресс</ref>. 24 жніўня 2012 году Кі падпісаў кантракт з клюбам «[[Сўонсі Сіці]]». У выніку гэтай дамовы клюб ангельскай [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-лігі]] заплаціў 6 млн фунтаў стэрлінгаў. Адзін сэзон гулец правёў у арэндзе ў клюбе «[[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэнд]]». === Міжнародная === 7 чэрвеня 2008 году ён дэбютаваў за [[Зборная Рэспублікі Карэя па футболе|нацыянальную зборную Рэспублікі Карэі]] ў матчы кваліфікацыі да чэмпіянату сьвету 2010 году супраць [[зборная Ярданіі па футболе|зборнай Ярданіі]]<ref>[http://sports.hankooki.com/lpage/soccer/200912/sp2009122208143693750.htm 축구희망 기성용]. Hankook</ref>. == Дасягненьні == '''«Сэлтык»''': * [[Чэмпіянат Шатляндыі па футболе|Чэмпіён Шатляндыі]]: 2012 * Уладальнік [[Кубак Шатляндыі па футболе|Кубка Шатляндыі]]: 2011 '''«Сўонсі Сіці»''': * Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2013 == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.national-football-teams.com/player/21482.html Статыстыка] на National Football Teams {{Навігацыйная група |назоў = Кі Сон-Ён у складзе [[Зборная Рэспублікі Карэя па футболе|зборнай Рэспублікі Карэі]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак Азіі па футболе|Кубках Азіі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Рэспубліка Карэя}}; |Рэспубліка Карэя на ЧС-2014 |Рэспубліка Карэя на АФК КА-2015 |Рэспубліка Карэя на ЧС-2018 |Рэспубліка Карэя на АФК КА-2019 }} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Сон-Ён, Кі}} [[Катэгорыя:Паўднёвакарэйскія футбалісты]] [[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Рэспублікі Карэя]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Сэул»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Сэлтык» Глазга]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Сўонсі Сіці»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Сандэрлэнд»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Ньюкасл Юнайтэд»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Мальёрка» Пальма]] 1je97rs7ab0irva2ab3aa2298bqe3g8 Кім Джын-Су 0 162934 2334146 2318254 2022-08-22T22:40:28Z Dymitr 10914 /* Вонкавыя спасылкі */ [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]] wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = Кім Джын-Су |клюб = [[Чонбук Хёндэ Мотарз Чанджу|Чонбук Хёндэ Мотарз]] |нумар = 23 |гады = 2012—2014<br/>2014—2017<br/>2017—2020<br/>2020—<br/>2021— |клюбы = [[Альбірэкс Ніігата]]<br/>[[Гофэнгайм (футбольны клюб)|Гофэнгайм]]<br/>[[Чонбук Хёндэ Мотарз Чанджу|Чонбук Хёндэ Мотарз]]<br/>[[Аль-Наср Рыяд|Аль-Наср]]<br/>→ [[Чонбук Хёндэ Мотарз Чанджу|Чонбук Хёндэ Мотарз]] (арэнда) |гульні(галы) = 66 (1)<br/>34 (0)<br/>78 (7)<br/>7 (0)<br/>25 (0) |нац гады = 2013— |нац зборная = {{Футбол Рэспубліка Карэя|няма}} |нац гульні(галы) = 54 (1) |абнаўленьне(клюб) = 22 траўня 2022 |абнаўленьне(зборная) = 29 сакавіка 2022 }} '''Кім Джын-Су''' ({{мова-ko|김진수}}; нарадзіўся 13 чэрвеня 1992 году, [[Чанджу]], [[Рэспубліка Карэя]]) — карэйскі футбаліст, абаронца клюбу «[[Чонбук Хёндэ Мотарз Чанджу|Чонбук Хёндэ Мотарз]]» (у арэндзе з «[[Аль-Наср Рыяд|Аль-Насру]]») і [[зборная Рэспублікі Карэя па футболе|нацыянальнай зборнай Рэспублікі Карэя]]. == Кар’ера == Пачаў гуляць у футбол у вышэйшай школе і ўнівэрсытэце на радзіме, аднак напачатку студзеня 2012 году быў запрошаны ў японскі клюб «[[Альбірэкс Ніігата]]», зь якім падпісаў свой першы прафэсійны кантракт. Дэбютаваў за клюб ў таварыскай сустрэчы супраць клюбу «[[Вісэл Кобэ]]». На свае народзіны ў 2014 годзе падпісаў кантракт зь нямецкім клюбам «[[Гофэнгайм (футбольны клюб)|Гофэнгайм]]». За [[зборная Рэспублікі Карэя па футболе|зборную Рэспублікі Карэя]] дэбютаваў 20 ліпеня 2013 году матчам супраць [[зборная Аўстраліі па футболе|зборнай Аўстраліі]]. == Дасягненьні == '''«Чонбук Хёндэ Мотарз»''': * [[Чэмпіянат Рэспублікі Карэя па футболе|Чэмпіён Рэспублікі Карэя]]: 2017, 2018, 2019 == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Transfermarkt}} * {{Soccerway}} * {{Worldfootball}} {{Навігацыйная група |назоў = Сон Хын-Мін у складзе [[Зборная Рэспублікі Карэя па футболе|зборнай Рэспублікі Карэя]] на [[Кубак Азіі па футболе|Кубках Азіі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Рэспубліка Карэя}}; |Рэспубліка Карэя на АФК КА-2015 |Рэспубліка Карэя на АФК КА-2019 }} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Джын-Су, Кім}} [[Катэгорыя:Паўднёвакарэйскія футбалісты]] [[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Рэспублікі Карэя]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Альбірэкс Ніігата»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Гофэнгайм»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Чонбук Хёндэ Мотарз» Чанджу]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Аль-Наср» Рыяд]] 9evof2r4m38tv6zawkxf7hxh6jedauy 2334153 2334146 2022-08-22T22:43:24Z Dymitr 10914 /* Вонкавыя спасылкі */ выпраўленьне wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |імя = Кім Джын-Су |клюб = [[Чонбук Хёндэ Мотарз Чанджу|Чонбук Хёндэ Мотарз]] |нумар = 23 |гады = 2012—2014<br/>2014—2017<br/>2017—2020<br/>2020—<br/>2021— |клюбы = [[Альбірэкс Ніігата]]<br/>[[Гофэнгайм (футбольны клюб)|Гофэнгайм]]<br/>[[Чонбук Хёндэ Мотарз Чанджу|Чонбук Хёндэ Мотарз]]<br/>[[Аль-Наср Рыяд|Аль-Наср]]<br/>→ [[Чонбук Хёндэ Мотарз Чанджу|Чонбук Хёндэ Мотарз]] (арэнда) |гульні(галы) = 66 (1)<br/>34 (0)<br/>78 (7)<br/>7 (0)<br/>25 (0) |нац гады = 2013— |нац зборная = {{Футбол Рэспубліка Карэя|няма}} |нац гульні(галы) = 54 (1) |абнаўленьне(клюб) = 22 траўня 2022 |абнаўленьне(зборная) = 29 сакавіка 2022 }} '''Кім Джын-Су''' ({{мова-ko|김진수}}; нарадзіўся 13 чэрвеня 1992 году, [[Чанджу]], [[Рэспубліка Карэя]]) — карэйскі футбаліст, абаронца клюбу «[[Чонбук Хёндэ Мотарз Чанджу|Чонбук Хёндэ Мотарз]]» (у арэндзе з «[[Аль-Наср Рыяд|Аль-Насру]]») і [[зборная Рэспублікі Карэя па футболе|нацыянальнай зборнай Рэспублікі Карэя]]. == Кар’ера == Пачаў гуляць у футбол у вышэйшай школе і ўнівэрсытэце на радзіме, аднак напачатку студзеня 2012 году быў запрошаны ў японскі клюб «[[Альбірэкс Ніігата]]», зь якім падпісаў свой першы прафэсійны кантракт. Дэбютаваў за клюб ў таварыскай сустрэчы супраць клюбу «[[Вісэл Кобэ]]». На свае народзіны ў 2014 годзе падпісаў кантракт зь нямецкім клюбам «[[Гофэнгайм (футбольны клюб)|Гофэнгайм]]». За [[зборная Рэспублікі Карэя па футболе|зборную Рэспублікі Карэя]] дэбютаваў 20 ліпеня 2013 году матчам супраць [[зборная Аўстраліі па футболе|зборнай Аўстраліі]]. == Дасягненьні == '''«Чонбук Хёндэ Мотарз»''': * [[Чэмпіянат Рэспублікі Карэя па футболе|Чэмпіён Рэспублікі Карэя]]: 2017, 2018, 2019 == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Transfermarkt}} * {{Soccerway}} * {{Worldfootball}} {{Навігацыйная група |назоў = Кім Джын-Су ў складзе [[Зборная Рэспублікі Карэя па футболе|зборнай Рэспублікі Карэя]] на [[Кубак Азіі па футболе|Кубках Азіі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Рэспубліка Карэя}}; |Рэспубліка Карэя на АФК КА-2015 |Рэспубліка Карэя на АФК КА-2019 }} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Джын-Су, Кім}} [[Катэгорыя:Паўднёвакарэйскія футбалісты]] [[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Рэспублікі Карэя]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Альбірэкс Ніігата»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Гофэнгайм»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Чонбук Хёндэ Мотарз» Чанджу]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Аль-Наср» Рыяд]] 6xq1lpwn2r5hm7z5bcduxjkwb6649r9 Катэгорыя:Геаграфія Сыцыліі 14 169343 2334061 1812281 2022-08-22T15:26:53Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Сыцылія]] [[Катэгорыя:Геаграфія паводле рэгіёнаў Італіі|Сыцылія]] hoblbo7y50aax6vppn4q5ich35v091o Катэгорыя:Сванэці 14 182795 2334038 1902896 2022-08-22T13:48:59Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Гістарычныя вобласьці Грузіі]] [[Катэгорыя:Рэгіёны Грузіі]] rpt88coi7i1oxm5mjmhll7dhaf2cwo8 Катэгорыя:Гісторыя Грэцыі паводле геаграфічных адзінак 14 194539 2334162 2127482 2022-08-23T04:23:41Z 31.200.16.107 wikitext text/x-wiki {{Commons}} [[Катэгорыя:Гісторыя Грэцыі| Геаграфічныя адзінкі]] [[Катэгорыя:Гісторыя паводле геаграфічных адзінак|Грэцыя]] 1lud5zvyb1qk5zeahtog5h7onrypvi8 2334163 2334162 2022-08-23T04:24:10Z 31.200.16.107 wikitext text/x-wiki {{Commons}} [[Катэгорыя:Гісторыя Грэцыі| Геаграфічныя адзінкі]] [[Катэгорыя:Гісторыя паводле геаграфічных адзінак| Грэцыя]] sagatujxf8y03ctrzokpv0rz81c401c Ку Джа-Чхоль 0 194613 2334149 2315797 2022-08-22T22:42:03Z Dymitr 10914 /* Вонкавыя спасылкі */ [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]] wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |Імя = Ку Джа-Чхоль |клюб = [[Чэджу Юнайтэд]] |нумар = 42 |гады = 2007—2011<br/>2011—2014<br/>2012—2013<br/>2014—2015<br/>2015—2019<br/>2019—2021<br/>2021—2022<br/>2022— |клюбы = [[Чэджу Юнайтэд]]<br/>[[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]]<br/>→ [[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбург]] (арэнда)<br/>[[Майнц (футбольны клюб)|Майнц]]<br/>[[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбург]]<br/>[[Аль-Гарафа Доха|Аль-Гарафа]]<br/>[[Эль-Хаўр (футбольны клюб)|Эль-Хаўр]]<br/>[[Чэджу Юнайтэд]] |гульні(галы) = 49 (6)<br/>32 (0)<br/>36 (8)<br/>39 (6)<br/>104 (14)<br/>38 (6)<br/>8 (0)<br/>2 (0) |нац гады = 2008— |нац зборная = {{Футбол Рэспубліка Карэя|няма}} |нац гульні(галы) = 76 (19) |абнаўленьне(клюб) = 5 красавіка 2022 |абнаўленьне(зборная) = 25 студзеня 2019 }} '''Ку Джа-Чхоль''' ({{мова-ko|구자철}}; нарадзіўся 27 лютага 1989 году) — паўднёвакарэйскі футбаліст, паўабаронца [[Зборная Рэспублікі Карэя па футболе|нацыянальнай зборнай Рэспублікі Карэі]]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://www.national-football-teams.com/player/24708.html Профіль] на National Football Teams. {{Навігацыйная група |назоў = Ку Джа-Чхоль у складзе [[Зборная Рэспублікі Карэя па футболе|зборнай Рэспублікі Карэі]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак Азіі па футболе|Кубках Азіі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Рэспубліка Карэя}}; |Рэспубліка Карэя на ЧС-2014 |Рэспубліка Карэя на АФК КА-2015 |Рэспубліка Карэя на ЧС-2018 |Рэспубліка Карэя на АФК КА-2019 }} [[Катэгорыя:Паўднёвакарэйскія футбалісты]] [[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Рэспублікі Карэя]] [[Катэгорыя:Паўднёвакарэйскія футбалісты і футбалісткі на Алімпійскіх гульнях]] [[Катэгорыя:Футбалісты і футбалісткі на летніх Алімпійскіх гульнях 2012 году]] [[Катэгорыя:Прызэры летніх Алімпійскіх гульняў 2012 году]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Чэджу Юнайтэд»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Вольфсбург»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Аўгсбург»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Майнц»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Аль-Гарафа» Доха]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Эль-Хаўр»]] cnvhhskp19068kt492585yzgtq9zoho Кім Ён-Гвон 0 194708 2334152 2318300 2022-08-22T22:43:01Z Dymitr 10914 /* Вонкавыя спасылкі */ [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]] wikitext text/x-wiki {{Футбаліст |Імя = Кім Ён-Гвон |клюб = [[Ульсан Хёндэ]] |нумар = 19 |гады = 2010—2011<br/>2011—2012<br/>2012—2018<br/>2019—2022<br/>2022— |клюбы = [[Токіё (футбольны клюб)|Токіё]]<br/>[[Омія Ардыя]]<br/>[[Гуанчжоў Эвэргранд]]<br/>[[Гамба Осака]]<br/>[[Ульсан Хёндэ]] |гульні(галы) = 23 (0)<br/>40 (0)<br/>91 (3)<br/>76 (1)<br/>14 (0) |нац гады = 2010— |нац зборная = {{Футбол Рэспубліка Карэя|няма}} |нац гульні(галы) = 91 (4) |абнаўленьне(клюб) = 28 траўня 2022 |абнаўленьне(зборная) = 29 сакавіка 2022 }} '''Кім Ён-Гвон''' ({{мова-ko|김영권}}; нарадзіўся 27 лютага 1990 году) — паўднёвакарэйскі футбаліст, абаронца японскага клюбу «[[Ульсан Хёндэ|Ўльсан Хёндэ]]» і [[Зборная Рэспублікі Карэя па футболе|нацыянальнай зборнай Рэспублікі Карэі]]. == Дасягненьні == '''«Гуанчжоў Эвэргранд»''': * [[Чэмпіянат Кітаю па футболе|Чэмпіён Кітаю]]: 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017 * Уладальнік [[Кубак Кітаю па футболе|Кубка Кітаю]]: 2012, 2016 * Уладальнік [[Супэркубак Кітаю па футболе|Супэркубка Кітаю]]: 2016 * Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў АФК|Лігі чэмпіёнаў АФК]]: 2013, 2015 == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Transfermarkt}} * {{Soccerway}} * {{Worldfootball}} {{Навігацыйная група |назоў = Кім Ён-Гвон у складзе [[Зборная Рэспублікі Карэя па футболе|зборнай Рэспублікі Карэя]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак Азіі па футболе|Кубках Азіі]] |стыль_назова = background-color: {{Колер|Рэспубліка Карэя}}; |Рэспубліка Карэя на ЧС-2014 |Рэспубліка Карэя на АФК КА-2015 |Рэспубліка Карэя на ЧС-2018 |Рэспубліка Карэя на АФК КА-2019 }} [[Катэгорыя:Паўднёвакарэйскія футбалісты]] [[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Рэспублікі Карэя]] [[Катэгорыя:Паўднёвакарэйскія футбалісты і футбалісткі на Алімпійскіх гульнях]] [[Катэгорыя:Футбалісты і футбалісткі на летніх Алімпійскіх гульнях 2012 году]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Токіё»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Омія Ардыя»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Гуанчжоў Эвэргранд»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Гамба Осака»]] [[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Ўльсан Хёндэ»]] 04446bripxfroz8z5jlpiu9wru3ye1n Катэгорыя:Эканоміка паводле гарадоў Расеі 14 195211 2334085 1986057 2022-08-22T17:21:29Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Катэгорыі па гарадах Расеі]] [[Катэгорыя:Эканоміка Расеі| Гарады]] [[Катэгорыя:Эканоміка паводле краінаў і гарадоў|Расея]] 9o84zj95jybzhklik350y7rn06um92n Катэгорыя:Геаграфія Санкт-Пецярбургу 14 195218 2334160 1986065 2022-08-23T03:29:38Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki {{Болей}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Санкт-Пецярбург}} [[Катэгорыя:Геаграфія паводле гарадоў Расеі]] [[Катэгорыя:Геаграфія па рэгіёнах Расеі]] [[Катэгорыя:Санкт-Пецярбург|Геаграфія]] 2stmsxpvtii98z3g65i1yauqnhmzgp4 Даманава (Берасьцейская вобласьць) 0 195668 2334216 2148059 2022-08-23T08:02:49Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Даманава |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Даманава |Трансьлітараваная назва = Damanava |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Быценскі сельсавет|Быценскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 1634 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225280 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 49 |Шырата сэкундаў = 59 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 28 |Даўгата сэкундаў = 54 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Дама́нава'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 152</ref> — [[вёска]] ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. У складзе [[Быценскі сельсавет|Быценскага сельсавету]]. Празь вёску праходзіць аўтастрада {{Таблічка-by|М|11}}. У вёсцы знаходзіцца станцыя [[Даманава (станцыя)|Даманава]] на чыгунцы Менск — Берасьце. На поўдзень ад вёскі працякае рака [[Грыўда]]. Да 9 жніўня 2022 году цэнтр скасаванага [[Даманаўскі сельсавет|Даманаўскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 1999 год — 1534 чалавекі * 2009 год — 1634 чалавекі == Асобы == * [[Алег Ермаловіч]] (н. 1955) — беларускі [[дыплямат]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Быценскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Быценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] ksdocc5aimy3q2w3c8oyeouuvg0s9zm 2334234 2334216 2022-08-23T09:15:15Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Даманава |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Даманава |Трансьлітараваная назва = Damanava |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Быценскі сельсавет|Быценскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 1634 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225280 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 49 |Шырата сэкундаў = 59 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 28 |Даўгата сэкундаў = 54 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Дама́нава'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 152</ref> — [[вёска]] ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. У складзе [[Быценскі сельсавет|Быценскага сельсавету]]. Празь вёску праходзіць аўтастрада {{Таблічка-by|М|11}}. У вёсцы знаходзіцца станцыя [[Даманава (станцыя)|Даманава]] на чыгунцы Менск — Берасьце. На поўдзень ад вёскі працякае рака [[Грыўда]]. Да 9 жніўня 2022 году цэнтар скасаванага [[Даманаўскі сельсавет|Даманаўскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 1999 год — 1534 чалавекі * 2009 год — 1634 чалавекі == Асобы == * [[Алег Ермаловіч]] (н. 1955) — беларускі [[дыплямат]] == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Быценскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Быценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] kunqnmlrsx824uww5k3kcu8t5isbaan Каханова 0 195672 2334219 1989389 2022-08-23T08:04:51Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Каханова |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Каханова |Трансьлітараваная назва = Kachanova |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Быценскі сельсавет|Быценскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 73 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225280 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 50 |Шырата сэкундаў = 45 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 27 |Даўгата сэкундаў = 30 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Кахано́ва'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 152</ref> — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Быценскі сельсавет|Быценскага сельсавету]]. Да 9 жніўня 2022 году ў складзе скасаванага [[Даманаўскі сельсавет|Даманаўскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 73 чалавекі * 1999 год — 114 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Быценскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Быценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] g8bpn9opgdbku9jy8pnba3mr245eyhn Гнойна 0 195673 2334217 2320930 2022-08-23T08:03:58Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Вішнёўка}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Гнойна |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Гнойна |Трансьлітараваная назва = Hnojna |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Быценскі сельсавет|Быценскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 319 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225280 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 49 |Шырата сэкундаў = 55 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 30 |Даўгата сэкундаў = 1 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Гно́йна'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 159</ref> (з 1964<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}}</ref> году — ''Вішнёўка''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 152</ref>) — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Быценскі сельсавет|Быценскага сельсавету]]. Празь вёску праходзіць аўтастрада {{Таблічка-by|М|11}}. На поўдзень ад вёскі працякае рака [[Грыўда]]. Да 9 жніўня 2022 году ў складзе скасаванага [[Даманаўскі сельсавет|Даманаўскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 1999 год — 365 чалавек * 2009 год — 319 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Быценскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Быценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] 7ujh8jh9p5o8epwi095k9apkcxjf2ev Дабрынева 0 195674 2334218 1989387 2022-08-23T08:04:24Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Дабрынева |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Дабрынева |Трансьлітараваная назва = Dabrynieva |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Быценскі сельсавет|Быценскі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 66 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225280 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 48 |Шырата сэкундаў = 49 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 29 |Даўгата сэкундаў = 18 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Дабрыне́ва'''<ref name="daviednik">{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 152</ref> (таксама — ''До́брынева''<ref name="daviednik" />, ''Дабрынёва''<ref name="daviednik" />) — вёска ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Быценскі сельсавет|Быценскага сельсавету]]. На поўнач ад вёскі працякае рака [[Грыўда]]. Да 9 жніўня 2022 году ў складзе скасаванага [[Даманаўскі сельсавет|Даманаўскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 66 чалавек * 1999 год — 132 чалавекі == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Быценскі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Быценскі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] dpdu65cyvmxaiqb3q5u9uvjt0hatihs Падстарынь 0 196075 2334262 1991238 2022-08-23T09:48:57Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Падстарынь |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Падстарыні |Трансьлітараваная назва = Padstaryń |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 661 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225251 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 46 |Шырата сэкундаў = 10 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 21 |Даўгата сэкундаў = 8 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Падстары́нь'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 156</ref> — [[вёска]] ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. У складзе [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкага сельсавету]]. == Гісторыя == Да 9 жніўня 2022 году цэнтар скасаванага [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 661 чалавек * 1999 год — 789 чалавек == Інфраструктура == У вёсцы працуе сярэдняя школа, бібліятэка, аддзяленьне сувязі. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Яглевіцкі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Яглевіцкі сельсавет]] g88aoa0tszk8iavj8mhoudvpdmj2hrk Халап’я 0 196076 2334268 1991237 2022-08-23T09:52:34Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Халап’я |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Халап’і |Трансьлітараваная назва = Chalapja |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 118 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225252 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 43 |Шырата сэкундаў = 48 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 20 |Даўгата сэкундаў = 56 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Халап’я́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 156</ref> — [[вёска]] ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкага сельсавету]]. Да 9 жніўня 2022 году ўваходзіла ў склад скасаванага [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 118 чалавек * 1999 год — 129 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Яглевіцкі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Яглевіцкі сельсавет]] 81xf0om4szrcvdvu34g22kluhn3oqr2 Кушняры 0 196077 2334265 1991236 2022-08-23T09:51:16Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Кушняры |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Кушняроў |Трансьлітараваная назва = Kušniary |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 55 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225252 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 45 |Шырата сэкундаў = 14 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 17 |Даўгата сэкундаў = 45 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Кушняры́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 156</ref> — [[вёска]] ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі сельсавету]]. Да 9 жніўня 2022 году ўваходзіла ў склад скасаванага [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 55 чалавек * 1999 год — 78 чалавек == Інфармацыя для турыстаў == * [[Барэцкая дуброва]] — батанічны помнік прыроды рэспубліканскага значэньня. Разьмешчана за 1 кілямэтар на поўнач ад вёскі. == Асобы == * [[Зьміцер Дашкевіч]] (нар. 1981) — беларускі палітык, былы лідэр беларускай моладзевай арганізацыі «[[Малады Фронт]]» == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Яглевіцкі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Яглевіцкі сельсавет]] al6n06i20s962whyf5bddp48qfvuhhb Боркі (Івацэвіцкі раён) 0 196116 2334264 2182157 2022-08-23T09:50:48Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Боркі}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Боркі |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Боркаў |Трансьлітараваная назва = Borki |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 108 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225251 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 46 |Шырата сэкундаў = 57 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 23 |Даўгата сэкундаў = 48 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Бо́ркі'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 156</ref> — [[вёска]] ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкага сельсавету]]. == Гісторыя == Першае пісьмовая згадка пра вёску датуецца 7 сакавіка 1576 году. Паводзячы абмер Слонімскага лясьніцтва, [[Дзьмітры Сапега|Дзьмітры Фёдаравіч Сапега]] моцна прастудзіўся і памёр у Борках 7 сакавіка 1576 году, але пахавалі яго ў радавым маёнтку Недынгі<ref>Sapiehowe, т.1, ст.111</ref>. У 1673 г. Боркі, дакладней Боркінскае староства, у склад якога ўваходзілі і суседнія вёскі, належала ўдаве Ганьне з Концеў Сапежанцы, жонцы абознага ВКЛ, ваяводы віленскага, гетмана вялікага [[Павал Ян Сапега|Паўла Яна Сапегі]] (1609 — 30 сьнежня 1665)<ref>Sapiehowe, т.2, ст.90</ref>. Ганна Барбара Сапежанка, дачка Васіля Конца і Барбары з Хадкевічаў 6 траўня 1698 году даруе ўніяцкай царкве ў Борках дзьве валокі зямлі ў вёсцы [[Азярцо (Берасьцейская вобласьць)|Азярцы]] з правам уезду да пушчы і карыстаньнем язамі на рэчцы [[Грыўда|Грыўдзе]]. Зрабіла яна так у знак памяці аб цудадзейнай іконе Беззаганнага зачацьця Найсьвяцейшай Багародзіцы, якая аб’явілася на сасьне ў недалёкім лесе 4 чэрвеня 1670 году<ref>Sapiehowe, т2. ст.91</ref>. Памерла Ганна Сапежанка 25 красавіка 1707 году і пахавана ў касьцёле ў [[Бяроза-Картуская|Бяроза-Картускай]], побач з магілай мужа — Паўла Сапегі. У 1886 годзе ў вёсцы было 25 двароў, 286 жыхароў<ref>Волости и важнейшие селения евр. России, СПБ, 1886, вып.5, ст.77</ref>. У 1905 г. у сяле пражывала 531 чалавек. Перад вайной у вёсцы жыло 515 чалавек у 102 дварах<ref name="Бер">[https://web.archive.org/web/20160304222452/http://db.narb.by/search/376 Борки] {{ref-ru}}</ref>. Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] гітлераўцамі было спалена 90 дамоў, забіта 57 чалавек<ref name="Бер"/>. Да 9 жніўня 2022 году ўваходзіла ў склад скасаванага [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 108 чалавек * 2005 год — 125 чалавек, 79 двароў * 1999 год — 170 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://ivacevichi.brest.by/?category=istoriya_derevni&altname=borki_-_borki Боркі — Борки]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Край івацэвіцкі {{Яглевіцкі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Яглевіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVI стагодзьдзі]] [[Катэгорыя:Вёскі, спаленыя падчас Другой сусьветнай вайны]] rbtvmcyjruqvzyghx4al1luxld4qqzt Азярцо (Берасьцейская вобласьць) 0 196117 2334263 2180935 2022-08-23T09:50:22Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Азярцо}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Азярцо |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Азярца |Трансьлітараваная назва = Aziarco |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 104 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225252 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 44 |Шырата сэкундаў = 55 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 19 |Даўгата сэкундаў = 23 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Азярцо́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 156</ref> — [[вёска]] ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкага сельсавету]]. == Гісторыя == Упершыню згадваецца 6 траўня 1698 году, калі ўдава ваяводы віленскага і гетмана ВКЛ [[Павал Ян Сапега|Паўла Яна Сапегі]] (1609 году — 30 сьнежня 1665 году) Ганна з Копцяў уласнаручным запісам даруе ўніяцкай царкве ў [[Боркі (Івацэвіцкі раён)|Борках]] дзьве валокі зямлі ў вёсцы Азярцы з правам уезду да пушчы і карыстаньнем язамі на рэчцы [[Грыўда|Грыўдзе]]. Зрабіла яна гэта ў знак памяці аб цудадзейнай іконе Беззаганнага зачацьця Найсьвяцейшай Багародзіцы, якую знайшлі на сасьне ў недалёкім лесе 24 чэрвеня 1670 году<ref>Sapiehowe, т2. ст.91</ref>. Да 9 жніўня 2022 году ўваходзіла ў склад скасаванага [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 104 чалавекі * 1999 год — 149 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20140917003140/http://ivacevichi.brest.by/?category=istoriya_derevni&altname=azyarco_-_ozerco Азярцо — Озерцо], Край Івацэвіцкі {{Яглевіцкі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Яглевіцкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XVII стагодзьдзі]] 31ykcrne3eltscc5dj0uipbmrdp5jf4 Руда (Берасьцейская вобласьць) 0 196118 2334266 1991531 2022-08-23T09:51:41Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Руда}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Руда |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Руды |Трансьлітараваная назва = Ruda |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 103 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225252 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 44 |Шырата сэкундаў = 40 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 17 |Даўгата сэкундаў = 44 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Руда́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 156</ref> — [[вёска]] ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкага сельсавету]]. Да 9 жніўня 2022 году ўваходзіла ў склад скасаванага [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 103 чалавекі * 1999 год — 160 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Яглевіцкі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Яглевіцкі сельсавет]] p3amdbjtpa9b5cp6e945ycl2nzr892d Сенькавічы (Івацэвіцкі раён) 0 196119 2334267 2188496 2022-08-23T09:52:10Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні|Сенькавічы}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Сенькавічы |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Сенькавіч |Трансьлітараваная назва = Sieńkavičy |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]] |Раён = [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкі]] |Сельсавет = [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 408 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = 225252 |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 52 |Шырата хвілінаў = 45 |Шырата сэкундаў = 3 |Даўгата градусаў = 25 |Даўгата хвілінаў = 16 |Даўгата сэкундаў = 19 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Сайт = }} '''Се́нькавічы'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Берасьцейская вобласьць}} С. 156</ref> — [[вёска]] ў [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкім раёне]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Яглевіцкі сельсавет|Яглевіцкага сельсавету]]. == Гісторыя == Першае пісьмовая згадка вёскі датуецца 14 сьнежня 1557 годам<ref>Акты ВКЛ, т.22, ст.61</ref>. У гэты дзень Ганна Сухадольская робіць дарчы запіс у кнігу Слонімскага земскага суду, у якім перадае ў поўнае карыстаньне «молжонку своему Яну Суходольскому, узнаваючи его ку собе зычливую приязнь… дворец Сеньковский». У 1567 годзе «двор Сенковский»<ref>Русская историческая библиотерка, т.33, ст.502</ref> належыць Войцеху Войцехавічу Нарбуту. 25 кастрычніка 1567 году Нарбут па пастанове Гарадзенскага сэйму павінен быў выставіць са сваіх маёнткаў войска на паспалітае рушэньне з разьліку аднаго коньніка на 10 службаў ці двароў. У ліку маёнткаў, зь якіх Войцех Нарбут выставіў войска, значыцца і «двор Сеньковский» у Слонімским павеце. З траўня 1756 году ваявода Смаленскі Пётар Сапега ў ліку другіх фальваркаў «даруе і навечна запісвае сыну свайму Яну Сапезе, старосту Сакалоўскаму фальварак»<ref>Сенькавіцкі”Sapiehowe, т.III, ст.413</ref>. У 1905 годзе ў вёсцы пражывала 507 чалавек<ref>Указатель насел. мест. Гродн. губ., 1905г., ст.139</ref>. Да 9 жніўня 2022 году ўваходзіла ў склад скасаванага [[Падстарынскі сельсавет|Падстарынскага сельсавету]]<ref>[https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D922b0117500&p1=1&p5=0 Пастанова Берасьцейскага абласнога савету дэпутатаў ад 9.08.2022], prava.by</ref>. == Насельніцтва == * 2009 год — 408 чалавек * 1999 год — 419 чалавек == Інфармацыя для турыстаў == * Курганны могільнік, мясцовая назва Швэдзкія капцы, адносіцца да ХІ—ХІІІ ст. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://ivacevichi.brest.by/?category=istoriya_derevni&altname=senkavichy_-_senkovichi Сенькавічы - Сеньковичи]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, Край Івацэвіцкі {{Яглевіцкі сельсавет}} {{Івацэвіцкі раён}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Івацэвіцкага раёну]] [[Катэгорыя:Яглевіцкі сельсавет]] cufe4v9jpu5e5cw23vr4zb8g3x68usi Майкл Джордан 0 200318 2334074 2074957 2022-08-22T16:43:32Z Taravyvan Adijene 1924 /* Вонкавыя спасылкі */ Commons wikitext text/x-wiki {{Баскетбаліст НБА <!-- Імёны ---> |Імя = Майкл Джордан |Імя па-ангельску = Michael Jordan <!-- Выява ---> |Выява = Michael_Jordan_in_2014.jpg |Апісаньне выявы = Майкл Джордан у 2014 годзе. <!-- Каманда ---> |Каманда = Шарлот Горнэтс |Ліга = [[НБА]] |Пазыцыя = Уладальнік <!-- Асабістая інфармацыя ---> |Дата нараджэньня = {{Нарадзіўся|17|2|1963|1}} |Месца нараджэньня = [[Бруклін]], [[Нью-Ёрк (штат)|Нью-Ёрк]], [[ЗША]] |Грамадзянства = ЗША |Рост = 198 см |Вага = 98 кг <!-- Кар’ера ---> |Школа = [[Вышэйшая школа Эмслі А. Лэйні|Эмслі А. Лэйні]] ([[Вілмінгтан (Паўночная Караліна)|Вілмінгтан]], [[Паўночная Караліна]], [[ЗША]]) |Унівэрсытэт = [[Паўночная Караліна Тар Хілз (мужчынская баскетбольная каманда)|Унівэрсытэт Паўночнай Караліны ў Чэпэл-Гіл]] |Гады ва ўнівэрсытэце = 1981—1984 |Год драфту = 1984 |Раўнд драфту = 1 |Пік драфту = 3 |Каманда драфту = [[Чыкага Булз]] |Кар’ера гульца = 1984—1993<br>1995—1998<br>2001—2003 |Былая пазыцыя = [[Атакуючы абаронца]] |Былы нумар = №23, №12, №45 <!-- Каманды ---> |Каманда1 = [[Чыкага Булз]] |Гады ў камандзе1 = 1984—1993<br>1995—1998 |Каманда2 = [[Вашынгтон Ўізардс]] |Гады ў камандзе2 = 2001—2003 <!-- Узнагароды ---> | Узнагароды1 = {{Баскетбаліст НБА/Узнагароды НБА | ЧэмпіёнНБАКол = 6 | ЧэмпіёнНБА1 = 1991 | ЧэмпіёнНБА2 = 1992 | ЧэмпіёнНБА3 = 1993 | ЧэмпіёнНБА4 = 1996 | ЧэмпіёнНБА5 = 1997 | ЧэмпіёнНБА6 = 1998 | МВПФНБАКол = 6 | МВПФНБА1 = 1991 | МВПФНБА2 = 1992 | МВПФНБА3 = 1993 | МВПФНБА4 = 1996 | МВПФНБА5 = 1997 | МВПФНБА6 = 1998 | МВПНБАКол = 5 | МВПНБА1сэзон = 1987—1988 | МВПНБА1год = 1988 | МВПНБА2сэзон = 1990—1991 | МВПНБА2год = 1991 | МВПНБА3сэзон = 1991—1992 | МВПНБА3год = 1992 | МВПНБА4сэзон = 1995—1996 | МВПНБА4год = 1996 | МВПНБА5сэзон = 1997—1998 | МВПНБА5год = 1998 | ЗоркаНБАКол = 14 | ЗоркаНБА1 = 1985 | ЗоркаНБА2 = 1986 | ЗоркаНБА3 = 1987 | ЗоркаНБА4 = 1988 | ЗоркаНБА5 = 1989 | ЗоркаНБА6 = 1990 | ЗоркаНБА7 = 1991 | ЗоркаНБА8 = 1992 | ЗоркаНБА9 = 1993 | ЗоркаНБА10 = 1996 | ЗоркаНБА11 = 1997 | ЗоркаНБА12 = 1998 | ЗоркаНБА13 = 2002 | ЗоркаНБА14 = 2003 | МВПЗоракНБАКол = 3 | МВПЗоракНБА1 = 1988 | МВПЗоракНБА2 = 1996 | МВПЗоракНБА3 = 1998 | 1КНБАКол = 10 | 1КНБА1сэзон = 1986—1987 | 1КНБА1год = 1987 | 1КНБА2сэзон = 1987—1988 | 1КНБА2год = 1988 | 1КНБА3сэзон = 1988—1989 | 1КНБА3год = 1989 | 1КНБА4сэзон = 1989—1990 | 1КНБА4год = 1990 | 1КНБА5сэзон = 1990—1991 | 1КНБА5год = 1991 | 1КНБА6сэзон = 1991—1992 | 1КНБА6год = 1992 | 1КНБА7сэзон = 1992—1993 | 1КНБА7год = 1993 | 1КНБА8сэзон = 1995—1996 | 1КНБА8год = 1996 | 1КНБА9сэзон = 1996—1997 | 1КНБА9год = 1997 | 1КНБА10сэзон = 1997—1998 | 1КНБА10год = 1998 | 2КНБА1сэзон = 1984—1985 | 2КНБА1год = 1985 | АГ1сэзон = 1987—1988 | АГ1год = 1988 | 1АККол = 9 | 1АК1сэзон = 1987—1988 | 1АК1год = 1988 | 1АК2сэзон = 1988—1989 | 1АК2год = 1989 | 1АК3сэзон = 1989—1990 | 1АК3год = 1990 | 1АК4сэзон = 1990—1991 | 1АК4год = 1991 | 1АК5сэзон = 1991—1992 | 1АК5год = 1992 | 1АК6сэзон = 1992—1993 | 1АК6год = 1993 | 1АК7сэзон = 1995—1996 | 1АК7год = 1996 | 1АК8сэзон = 1996—1997 | 1АК8год = 1997 | 1АК9сэзон = 1997—1998 | 1АК9год = 1998 | ЛідэрПаАчкахКол = 10 | ЛідэрПаАчках1сэзон = 1986—1987 | ЛідэрПаАчках1год = 1987 | ЛідэрПаАчках2сэзон = 1987—1988 | ЛідэрПаАчках2год = 1988 | ЛідэрПаАчках3сэзон = 1988—1989 | ЛідэрПаАчках3год = 1989 | ЛідэрПаАчках4сэзон = 1989—1990 | ЛідэрПаАчках4год = 1990 | ЛідэрПаАчках5сэзон = 1990—1991 | ЛідэрПаАчках5год = 1991 | ЛідэрПаАчках6сэзон = 1991—1992 | ЛідэрПаАчках6год = 1992 | ЛідэрПаАчках7сэзон = 1992—1993 | ЛідэрПаАчках7год = 1993 | ЛідэрПаАчках8сэзон = 1995—1996 | ЛідэрПаАчках8год = 1996 | ЛідэрПаАчках9сэзон = 1996—1997 | ЛідэрПаАчках9год = 1997 | ЛідэрПаАчках10сэзон = 1997—1998 | ЛідэрПаАчках10год = 1998 | ЛідэрПаПерахопахКол = 3 | ЛідэрПаПерахопах1сэзон = 1987—1988 | ЛідэрПаПерахопах1год = 1988 | ЛідэрПаПерахопах2сэзон = 1989—1990 | ЛідэрПаПерахопах2год = 1990 | ЛідэрПаПерахопах3сэзон = 1992—1993 | ЛідэрПаПерахопах3год = 1993 | КонкурсСДКол = 2 | КонкурсСД1 = 1987 | КонкурсСД2 = 1988 | НавСэзон = 1984—1985 | НавГод = 1985 | 50юбілей = так }} | Узнагароды2 = {{Баскетбаліст НБА/Агульнаспартовыя ўзнагароды | APКол = 3 | AP1 = 1991 | AP2 = 1992 | AP3 = 1993 | SI1 = 1991 | L'EquipeCC1 = 1992 }} | Узнагароды3 = {{Баскетбаліст НБА/Унівэрсытэцкія ўзнагароды | ЧэмпіёнНАСС1 = 1982 | НУГНэйсміт1сэзон = 1983—1984 | НУГНэйсміт1год = 1984 | НУГAP1сэзон = 1983—1984 | НУГAP1год = 1984 | НУГДВ1сэзон = 1983—1984 | НУГДВ1год = 1984 | НУГТАР1сэзон = 1983—1984 | НУГТАР1год = 1984 | НУГОР1сэзон = 1983—1984 | НУГОР1год = 1984 | НУГNABC1сэзон = 1983—1984 | НУГNABC1год = 1984 | НУГSNКол = 2 | НУГSN1сэзон = 1982—1983 | НУГSN1год = 1983 | НУГSN2сэзон = 1983—1984 | НУГSN2год = 1984 | НУГUPI1сэзон = 1983—1984 | НУГUPI1год = 1984 | 1КНАССКол = 2 | 1КНАСС1 = 1983 | 1КНАСС2 = 1984 | КАЎНБ1сэзон = 1983—1984 | КАЎНБ1год = 1984 | 1ККАЎКол = 2 | 1ККАЎ1сэзон = 1982—1983 | 1ККАЎ1год = 1983 | 1ККАЎ2сэзон = 1983—1984 | 1ККАЎ2год = 1984 | НПКАЎ1сэзон = 1981—1982 | НПКАЎ1год = 1982 }} | Міжнародныя = {{Баскетбаліст НБА/Міжнародныя ўзнагароды | Зборная1 = {{Баскетбаліст НБА/Міжнародныя ўзнагароды/Зборная | Зборная = ЗША | Зборнай = ЗША | АлімпійскіяГульні1 = [[Баскетбол на летніх Алімпійскіх гульнях 1984 — мужчынскі турнір|Лос-Анджэлес 1984]] | АлімпійскіяГульні1Вынік = {{Залаты мэдаль}} | АлімпійскіяГульні2 = [[Баскетбол на летніх Алімпійскіх гульнях 1992 — мужчынскі турнір|Барсэлёна 1992]] | АлімпійскіяГульні2Вынік = {{Залаты мэдаль}} | ЧэмпіянатАмэрыкі1 = [[Чэмпіянат Амэрыкі па баскетболе 1992|Портлэнд 1992]] | ЧэмпіянатАмэрыкі1Вынік = {{Залаты мэдаль}} | ПанамэрыканскіяГульні1 = [[Баскетбол на Панамэрыканскіх гульнях 1983 — мужчынскі турнір|Каракас 1983]] | ПанамэрыканскіяГульні1Вынік = {{Залаты мэдаль}} }} | БЗШАКол = 2 | БЗША1 = 1983 | БЗША2 = 1984 }} <!-- СтатыстыкаРС ---> | Гульні = 1072 (88) | ПунктыКар’ера = 32292 (5) | Падборы = 6672 (128) | ПерадачыКар’ера = 5633 (45) | Перахопы = 2514 (3) | БлёкшотыКар’ера = 893 (117) | 3А = 581 | ПунктыКар’ера2 = 30.1 (1) | Падборы2 = 6.2 | ПерадачыКар’ера2 = 5.3 (97) | Перахопы2 = 2.3 (3) | БлёкшотыКар’ера2 = 0.8 (209) | 3А2 = 0.5 <!-- СтатыстыкаПО ---> | ГульніПО = 179 (18) | ПунктыПО = 5987 (2) | ПадборыПО = 1152 (36) | ПерадачыПО = 1022 (10) | ПерахопыПО = 376 (3) | БлёкшотыПО = 158 (33) | 3АПО = 148 (41) | ПунктыПО2 = 33.4 (1) | ПадборыПО2 = 6.4 (194) | ПерадачыПО2 = 5.7 (46) | ПерахопыПО2 = 2.1 (8) | БлёкшотыПО2 = 0.9 (130) | 3АПО2 = 0.8 <!-- Абнаўленьне статыстыкі ---> | Абнаўленьне = 13 чэрвеня 2019 | Зноска = так <!-- Спасылкі ---> | BRcom = j/jordami01.html <!-- Заля славы ---> | ЗСБ = michael-jordan | ЗСФІБА = Michael-JORDAN | ЗамацаваныНумарЧБ = 23 | ЗамацаваныНумарМаяміГ = 23 | ЗамацаваныНумарПаўночнаяКаралінаТарХілз = 23 }} '''Майкл Джэфры Джордан''' ({{мова-en|Michael Jordan|скарочана}}; нарадзіўся 17 лютага 1963 году) — [[ЗША|амэрыканскі]] прафэсійны [[Баскетбол|баскетбаліст]], [[Прадпрымальніцтва|прадпрымальнік]] і асноўны ўладальнік і старшыня «[[Шарлот Горнэтс]]», клюбу Нацыянальнай баскетбольнай асацыяцыі. Джордан згуляў 15 сэзонаў у [[НБА]] за «[[Чыкага Булз]]» і «[[Вашынгтон Ўізардс]]». Джордан быў адным з найбольш прывабных і запатрабаваных на рынку гульцоў яго пакаленьня і лічыцца важным чалавекам, які праславіў НБА ва ўсім сьвеце ў 1980-х і 1990-х гг.<ref>{{Спасылка|url=http://espn.go.com/nba/player/bio/_/id/1035/michael-jordan|title=Michael Jordan Biography|publisher=[[ESPN]]|datepublished=2012/08/20|accessdate=2012/08/20| archiveurl=https://www.webcitation.org/6A4Dat0fT?url=http://espn.go.com/nba/player/bio/_/id/1035/michael-jordan| archivedate=2012/08/20}}{{ref-en}}</ref><ref>{{кніга|аўтар=Markovits AS, Rensman L.|частка=|загаловак=Gaming the World: How Sports are Reshaping Global Politics and Culture|спасылка=https://books.google.ru/books?id=o2QpA0fGyiIC&lpg=PP1&dq=isbn:069113751X&pg=PA89&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|адказны=|выданьне=|месца=Princeton, New Jersey|выдавецтва= Princeton University Press|год=2010|volume=|pages=89|allpages=346|сэрыя=|isbn=978-0-691-13751-3|тыраж =}}</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.nba.com/history/players/jordan_bio.html Біяграфія на сайце НБА]{{ref-en}} * [http://www.basketball-reference.com/players/j/jordami01.html Статыстыка на сайце Basketball-Reference.com]{{ref-en}} {{Парады артыкулу|кароткі артыкул|артаграфія}} {{Самыя каштоўныя гульцы фіналаў НБА}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Джордан, Майкл}} [[Катэгорыя:Баскетбалісты ЗША]] kice32c99jebxefilrghxbjtx8ue0jz Сяргей Налівайка 0 203991 2334049 2285021 2022-08-22T14:39:59Z W 11741 /* Міністар па падатках і зборах */ +[[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях]], [[Вікіпэдыя:Праект:Злучнасьць]] wikitext text/x-wiki {{Палітык |імя = Сяргей Налівайка |арыгінал_імя = |выява = Сергей Наливайко.jpg |памер = |подпіс_пад_выявай = |пасада = 4-ы [[Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь|міністар па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] |пачатак_тэрміну = 27 сьнежня 2014 |канец_тэрміну = |прэзыдэнт = [[Аляксандар Лукашэнка]] |прэм’ер-міністар = [[Андрэй Кабякоў]], [[Сяргей Румас]] |папярэднік = [[Уладзімер Палуян]] |наступнік = |пасада2 = |пачатак_тэрміну2 = |канец_тэрміну2 = |папярэднік2 = |наступнік2 = |прэм’ер-міністар2 = |прэзыдэнт2 = |дата_нараджэньня = 1973 |месца_нараджэньня = [[Бабруйск]], [[Магілёўская вобласьць]], [[Беларуская ССР]], СССР |дата_сьмерці = |месца_сьмерці = |назва_палітычнай_арганізацыі = |партыя = |сужэнец = |дзеці = |бацька = Эдуард Налівайка |маці = |род = |адукацыя = [[Беларускі дзяржаўны эканамічны ўнівэрсытэт]] (1995), [[Акадэмія кіраваньня пры прэзыдэнце Рэспублікі Беларусь]] (2005) |подпіс = |узнагароды = |Commons = |камэнтар = }} {{Цёзкі}} '''Сяргéй Эдуа́рдавіч Наліва́йка''' ({{н}} 1973, [[Бабруйск]], Магілёўская вобласьць, цяпер Беларусь) — дзяржаўны дзяяч Рэспублікі Беларусь. 4-ы [[Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь|міністар па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] (з 27 сьнежня 2014 году). == Жыцьцяпіс == У 1995 годзе скончыў факультэт эканомікі і кіраваньня гандлем [[Беларускі дзяржаўны эканамічны ўнівэрсытэт|Беларускага дзяржаўнага эканамічнага ўнівэрсытэту]]. У 1995—2003 гадах працаваў у інспэкцыі [[Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] (МПЗ Беларусі) па [[Бабруйск]]у (Магілёўская вобласьць). У 2003—2005 гадах быў намесьнікам кіраўніка Адміністрацыі [[Ленінскі раён (Бабруйск)|Ленінскага раёну]] Бабруйска<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Кірунак вызначаны|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20141229/1419800459-kirunak-vyznachany|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=29 сьнежня 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/246-27856 246 (27856)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/12/29sne-1.indd_.pdf 1]|issn=1990-763x}}</ref>. У 2005 годзе скончыў [[Акадэмія кіраваньня пры прэзыдэнце Рэспублікі Беларусь|Акадэмію кіраваньня пры прэзыдэнце Рэспублікі Беларусь]]. З 2005 па 2010 год — начальнік інспэкцыі МПЗ Беларусі па [[Кастрычніцкі раён (Магілёў)|Кастрычніцкім раёне]] Магілёва. З 8 чэрвеня 2010 году — 1-ы намесьнік міністра па падатках і зборах Беларусі<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пасьпяховыя выпусьнікі ФКТІ|спасылка=http://fcti.by/главная-страница-elementor/фкті-факультэт-камерцыі-і-турыстычна/паспяховыя-выпускнікі-фктi/|выдавец=Факультэт камэрцыі і турысцкай індустрыі [[БДЭУ]]|дата публікацыі=2018|дата доступу=25 сьнежня 2018}}</ref>. === Міністар па падатках і зборах === З 27 сьнежня 2014 году заняў пасаду міністра па падатках і зборах Беларусі. 18 сакавіка 2015 году беларускі міністар Сяргей Налівайка і часовы павераны ў справах [[ЗША]] ў Беларусі [[Скот Роланд]] падпісалі міжурадавае Пагадненьне «Аб паляпшэньні выкананьня міжнародных падатковых правілаў і рэалізацыі Закону ЗША аб падатковым кантролі рахункаў у замежных фінансавых установах»<ref>{{Навіна|аўтар=Аліна Грышкевіч|загаловак=Беларусь і ЗША падпісалі пагадненьне аб паляпшэньні выкананьня міжнародных падатковых правіл|спасылка=https://m.blr.belta.by/politics/view/belarus-i-zsha-padpisali-pagadnenne-ab-paljapshenni-vykanannja-mizhnarodnyh-padatkovyh-pravil-31207-2015|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=18 сакавіка 2015|дата доступу=25 сьнежня 2018}}</ref>. 15 кастрычніка 2015 году ў [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палаце прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Беларусі]] міністар Сяргей Налівайка выступіў за павелічэньне долі безнаяўных плацяжоў дзеля зьмяншэньня магчымасьці ўтойваньня даходаў. Сяргей Налівайка дадаў, што пры наяўнасьці звыш 100 000 плацежных тэрміналаў у [[крама]]х і страўнях Беларусі «ў агульнай лічбе ўдзельнай вагі безнаяўныя плацяжы дасягаюць каля 25%, у той час як мэтавы парамэтар [[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь|Нацбанка]] па выніках 2015 году абазначаны на ўзроўні 50%». У якасьці перашкодаў міністар Налівайка назваў «значную цану гэтых тэрміналаў» і «значную цану за [[эквайрынг]], які бяруць банкі». У той дзень Палата прадстаўнікоў Беларусі ўхваліла ў 1-м чытаньні папраўкі ў [[Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях 2003 году|Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях]] і [[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях|Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь]], што ўводзілі спагнаньне за плацеж наяўнымі грашыма ў памеры звыш 1000 [[Базавая велічыня|базавых велічыняў]] (180 000 рублёў), у падтрымку чаго выступаў міністар<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Міністэрства па падатках і зборах выступае за павелічэньне долі безнаяўных плацяжоў - Налівайка|спасылка=https://m.blr.belta.by/economics/view/ministerstva-pa-padatkah-i-zborah-vystupae-za-pavelichenne-doli-beznajaunyh-platsjazhou-nalivajka-39255-2015/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=15 кастрычніка 2015|дата доступу=25 сьнежня 2018}}</ref>. Па выніках 2015 году МПЗ Беларусі ўтварыла звыш 70% даходнай часткі [[Каштарыс Рэспублікі Беларусь|каштарысу Рэспублікі Беларусь]]<ref>{{Артыкул|аўтар=Сяргей Налівайка.|загаловак=Цытата дня|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20160205/1454692926-syargey-nalivayka-ministr-pa-padatkah-i-zborah|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=6 лютага 2016|нумар=[http://zviazda.by/be/number/23-28133 23 (28133)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/6lut-1.indd_.pdf 1]|issn=1990-763x}}</ref>. Пагатоў [[індывідуальныя прадпрымальнікі]] (ІП) забясьпечылі 2% падатковых паступленьняў<ref>{{Артыкул|аўтар=Сяргей Налівайка.|загаловак=Цытата дня|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20160112/1452616328-syargey-nalivayka-ministr-pa-padatkah-i-zborah|выданьне=Зьвязда|тып=|год=12 студзеня 2016|нумар=[http://zviazda.by/be/number/4-28114 4 (28114)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/12stu-1.indd_.pdf 1]|issn=}}</ref>. 27 студзеня 2016 году беларускі міністар Сяргей Налівайка і амбасадар [[Эквадор]]у ў Беларусі [[Карляс Лярэа-Давіля]] падпісалі міжурадавае Пагадненьне «Аб пазьбяганьні двайнога падаткаабкладаньня і прадухіленьні ўхіленьня ад выплаты ў дачыненьні падаткаў на даходы і маёмасьць»<ref>{{Навіна|аўтар=Тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Падпісана пагадненьне паміж урадамі Беларусі і Эквадору|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/v_minske_podpisano_soglashenie_mezhdu_pravitelstvami_belarusi_i_ekvadora/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=27 студзеня 2016|дата доступу=25 сьнежня 2018}}</ref>. 1 ліпеня 2016 году Міністэрства па падатках і зборах Беларусі ўкараніла электронныя [[рахункі-фактуры]] для плацежнікаў [[Падатак на дададзеную вартасьць|падатку на дададзеную вартасьць]] (ПДВ), што павысіла яго зьбіральнасьць і зьнізіла лік падатковых праверак<ref>{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Працэдура падаткаабкладаньня павінна быць камфортнай|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20160707/1467849623-pracedura-padatkaabkladannya-pavinna-byc-kamfortnay|выданьне=Зьвязда|тып=|год=7 ліпеня 2016|нумар=[http://zviazda.by/be/number/129-28239 129 (28239)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/7lip-2.indd_.pdf 2]|issn=}}</ref>. 8 лютага 2017 году міністар Налівайка заявіў, што лік плянавых і пазаплянавых праверак прадпрымальнікаў скараціўся ў 2016 годзе параўнальна з 2015-м на 10,9%, а лік камэральных (бяз выезду) праверак вырас на 38,7%. Па выніках праверак гаспадаркам і фізычным асобам налічылі да выплаты 167,4 млн [[Беларускі рубель|рублёў]]. Пагатоў за 2016 год правялі каля 60 000 праверак падаткаплатнікаў, зь іх каля 37 000 прадпрымальнікаў і 21 500 фізычных асобаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=МПЗ у 2017 годзе прадоўжыць скарачэньне выязных праверак|спасылка=https://m.blr.belta.by/economics/view/mpz-u-2017-godze-pradouzhyts-skarachenne-vyjaznyh-praverak-55427-2017/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=8 лютага 2018|дата доступу=25 сьнежня 2018}}</ref>. Таксама 8 лютага 2017 году Налівайка нагадаў, што «са студзеня электронныя рахункі-фактуры зьяўляюцца адзіным дакумэнтам, на падставе якога ажыцьцяўляюцца падатковыя вылікі». Міністар Налівайка дадаў, што «з гэтага году … падатковыя органы самастойна без заявы дэбітора (даўжніка) вяртаюць пераплату, пагатоў тэрмін вяртаньня скарочаны з 5 да 2 працоўных дзён»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Беларусі плануецца стварыць адзіную аўтаматызаваную сістэму спагнання плацяжоў у бюджэт|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/u-belarusi-planuetstsa-stvaryts-adzinuju-autamatyzavanuju-sistemu-spagnannja-platsjazhou-u-bjudzhet-55439-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=8 лютага 2018|дата доступу=25 сьнежня 2018}}</ref>. 8 лютага 2017 году міністар Налівайка абвясьціў, што цягам году МПЗ Беларусі распрацуе праграму пад АС «[[Android|Андроід]]» для асабістага кабінэту падаткаплатніка на сайце ведамства. На 1 студзеня 2017 году такія кабінэты мелі звыш 260 000 суб’ектаў гаспадараньня (76,2% падаткаплатнікаў). Сярод іх налічвалася звыш 115 000 [[Юрыдычная асоба|юрыдычных асобаў]] (94,9%) і звыш 145 000 ІП (66%). Таксама такія кабінэты на сайце мелі каля 73 000 [[Фізычная асоба|фізычных асобаў]]. Асабісты кабінэт плацежніка дазваляў: 1) даведацца пра суму налічаных і выплачаных падаткаў, пераплату і запазычанасьць па падатках; 2) атрымаць паведамленьне на выплату падатку на нерухомую маёмасьць, зямельнага і [[Падаходны падатак|падаходнага падатку]]; 3) зрабіць падатковы плацеж празь Сеціва ў «[[Альфа-Банк]]у», «[[Беларусбанк]]у», «[[Белгазпрамбанк]]у» і «[[Белінвэстбанк]]у»; 4) запісацца на асабісты прыём у інспэкцыю па месцы пастаноўкі на ўлік; 5) атрымаць тлумачэньне ад падатковага органа<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=МПЗ у 2017 годзе распрацуе мабільны дадатак для плацельшчыкаў|спасылка=https://m.blr.belta.by/society/view/mpz-u-2017-godze-raspratsue-mabilny-dadatak-dlja-platselshchykau-55431-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=8 лютага 2017|копія=http://zviazda.by/be/news/20170208/1486556482-mpz-u-2017-godze-raspracue-mabilny-dadatak-dlya-placelshchykau|дата копіі=8 лютага 2017|дата доступу=25 сьнежня 2018}}</ref>. 26 верасьня 2017 году беларускі міністар Сяргей Налівайка і дзяржаўны міністар [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] па справах Эўропы і Амэрыкі [[Алан Дункан]] падпісалі ў Менску міжурадавае Пагадненьне «Аб прадухіленьні двайнога падаткаабкладаньня адносна падаткаў на даходы і [[капітал]] і папярэджаньні ўхіленьня ад выплаты падаткаў»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Беларусь і Вялікабрытанія падпісалі канвэнцыю аб прадухіленьні двайнога падаткаабкладаньня|спасылка=https://m.blr.belta.by/photonews/view/belarus-i-vjalikabrytanija-padpisali-kanventsyju-ab-praduhilenni-dvajnoga-padatkaabkladannja-5918/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=26 верасьня 2017|дата доступу=25 сьнежня 2018}}</ref>. 16 кастрычніка 2017 году міністар Сяргей Налівайка адзначыў, што за час яго кіраўніцтва ведамствам лік відаў гаспадарчай дзейнасьці, якой дазволілі займацца без уліку ў якасьці ІП, вырас з 10 да 30<ref>{{Артыкул|аўтар=Сяргей Налівайка.|загаловак=Цытата дня|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20171016/1508168586-syargey-nalivayka-ministr-pa-padatkah-i-zborah|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 кастрычніка 2017|нумар=[http://zviazda.by/be/number/200-28564 200 (28564)]|старонкі=[http://zviazda.by/sites/default/files/17kas-1_optim.pdf 1]|issn=}}</ref>. 18 студзеня 2018 году міністар Налівайка паведаміў, што на падатковы ўлік у Беларусі для аплаты ПДВ на электронныя паслугі сталі 6 замежных пастаўнікоў, сярод якіх 4 найбольшыя з ЗША — «[[Амазон]]» ([[Сіетл]], штат Вашынгтон), «[[Гугл]]» ([[Маўнтын-Вію]], штат Каліфорнія), «[[Лінкдын]]» (Санівейл, штат [[Каліфорнія]]) і «[[Нэтфлікс]]» ([[Лос-Гатас]], штат Каліфорнія). Пастаноўку на ўлік пачалі пасьля 1 студзеня 2018 году, калі набылі моц зьмяненьні ў Падатковы кодэкс Беларусі, што ўвялі падаткаабкладаньне замежных электронных паслугаў па стаўцы 20%. Пагатоў пастаўнікі мелі стаць на ўлік да канца квартала, у якім аказалі паслугу<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Гугл», «Амазон» і «Нэтфлікс» сталі на падатковы ўлік у Беларусі|спасылка=http://zviazda.by/be/news/20180118/1516271144-google-amazon-i-netflix-ustali-na-padatkovy-ulik-u-belarusi|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=5 ліпеня 2018|дата доступу=25 сьнежня 2018}}</ref>. 5 ліпеня 2018 году міністар Сяргей Налівайка падкрэсьліў зьніжэньне падатковай нагрузкі ў выніку паправак у [[Падатковы кодэкс Рэспублікі Беларусь]]: «прынята рашэньне аб індэксацыі крытэраў выручкі для прымяненьня ССП (спрошчанай сыстэмы падаткаабкладаньня), павелічэньні памеру інвэстыцыйнага выліку па [[Падатак на прыбытак|падатку на прыбытак]], увядзеньні паніжанага падаткаабкладаньня маёмаснымі падаткамі арганізацыяў, якія ўзводзяць новыя аб’екты»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Беларусі ёсць рэзервы для зьніжэння агульнай падатковай нагрузкі - Налівайка|спасылка=https://m.blr.belta.by/economics/view/u-belarusi-ests-rezervy-dlja-znizhennja-agulnaj-padatkovaj-nagruzki-nalivajka-70101-2018/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=5 ліпеня 2018|копія=http://zviazda.by/be/news/20180705/1530797545-nalivayka-u-kraine-yosc-rezervy-dlya-znizhennya-agulnay-padatkovay-nagruzki|дата копіі=5 ліпеня 2018|дата доступу=25 сьнежня 2018}}</ref>. 14 верасьня 2018 году міністар Налівайка прапанаваў «у праекце зьменаў у Падатковы кодэкс, што пені не павінныя перавышаць суму падаткаў, якія даналічваюцца. Гэта таксама адзін з прынцыпаў разумнасьці і адпаведнасьці пакараньня». Пагатоў спагнаньні ў выніку праверак прынесьлі за 2017 год каля 15% падаткаў<ref>{{Навіна|аўтар=Тэлеканал «Беларусь 1»|загаловак=Абноўлены Падатковы кодэкс будзе садзейнічаць добраахвотнай выплаце збораў у бюджэт|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/obshchestvo/obnovlennyy_nalogovyy_kodeks_budet_sodeystvovat_dobrovolnoy_uplate_sborov_v_byudzhet/|выдавец=Белтэлерадыёкампанія|дата публікацыі=14 верасьня 2018|дата доступу=25 сьнежня 2018}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Сяргей Налівайка|спасылка=http://zviazda.by/be/tags/syargey-nalivayka|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=17 кастрычніка 2017|дата доступу=25 сьнежня 2018}} * {{Навіна|аўтар=Зьміцер Цітоў, тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Інтэрвію з міністрам па падатках і зборах Сяргеем Налівайкам|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/ekonomika/intervyu_s_ministrom_po_nalogam_i_sboram_sergeem_nalivayko/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=15 кастрычніка 2017|дата доступу=25 сьнежня 2018}} {{Накід:Асоба}} {{Міністры па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Налівайка, Сяргей}} [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Бабруйску]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1973 годзе]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускага дзяржаўнага эканамічнага ўнівэрсытэту]] [[Катэгорыя:Выпускнікі Акадэміі кіраваньня пры прэзыдэнце Рэспублікі Беларусь]] o2wq80mwyx157xti55m9nd8yevy735p Шаблён:Японія на АФК КА-2019 10 204346 2334120 2326101 2022-08-22T18:39:52Z Dymitr 10914 дапаўненьне wikitext text/x-wiki {{Склад зборнай па футболе |1 = {{{1|}}} |назва = Японія на АФК КА-2019 |колер фону = mediumblue |колер тэксту = white |краіна = Японіі |сьцяг = Японіі |турнір = Кубак Азіі 2019 — 2-е месца |турнір_спасылка = Кубак Азіі па футболе 2019 году |н1 = [[Масаакі Хігасігуці|Хігасігуці]] |н2 = [[Гента Міура|Міура]] |н3 = [[Сэй Муроя|Муроя]] |н4 = [[Сё Сасакі|Сасакі]] |н5 = [[Юта Нагатома|Нагатома]] |н6 = [[Ватару Энда|Энда]] |н7 = [[Гаку Сібасакі|Сібасакі]] |н8 = [[Генкі Харагуці|Харагуці]] |н9 = [[Такумі Мінаміна|Мінаміна]] |н10 = [[Такасі Інуі|Інуі]] |н11 = [[Коя Кітагава|Кітагава]] |н12 = [[Сюіці Гонда|Гонда]] |н13 = [[Ясіноры Муто|Муто]] |н14 = [[Іта Дзюня|Дзюня]] |н15 = [[Юя Осака|Осака]] |н16 = [[Такехіра Таміясу|Таміясу]] |н17 = [[Тасіхіра Аояма|Аояма]] |н18 = [[Цукаса Сіётані|Сіётані]] |н19 = [[Хірокі Сакаі|Сакаі]] |н20 = [[Тамоакі Макіна|Макіна]] |н21 = [[Рыцу Доан|Доан]] |н22 = [[Мая Ёсіда|Ёсіда]] |н23 = [[Дэніел Шміт|Шміт]] |трэнэр = [[Хадзімэ Марыясу|Марыясу]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Склады зборных АФК КА-2019|Японія]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Склады зборнай Японіі па футболе|Азія-2019]]</noinclude> qaxkhikw1vteeow2mzynfrvqrplkigl Катэгорыя:Выпускнікі ВНУ Расеі паводле гарадоў 14 206096 2334102 2042229 2022-08-22T17:45:08Z Taravyvan Adijene 1924 выдаленая [[Катэгорыя:Выпускнікі навучальных установаў паводле гарадоў]]; дададзеная [[Катэгорыя:Выпускнікі расейскіх навучальных установаў паводле гарадоў]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Асобы па гарадах Расеі|*]] [[Катэгорыя:Выпускнікі расейскіх навучальных установаў паводле гарадоў| вну]] [[Катэгорыя:Выпускнікі расейскіх ВНУ| Гарады]] 5g35432yzrte8vk92zrkjdaue7xy11g DreamHack 0 207362 2334135 2284727 2022-08-22T19:48:49Z Taravyvan Adijene 1924 /* Вонкавыя спасылкі */ Commons wikitext text/x-wiki {{Кібэрспартовы турнір |назва = DreamHack |прыпіска = DHW / DHS |выява = |подпіс = |заснаваны = 1994 |зачынены = |пэрыядычнасьць = Двойчы на рок |месца = [[Ёнчэпінг|Ёнчэпінґ]] |даты = |сайт = dreamhack.se }} '''DreamHack''' — арґанізатар [[кібэрспорт|кібэрспартовых]] спаборніцтваў, якія праходзяць два разы на рок у швэдзкім месьце [[Ёнчэпінг|Ёнчэпінґу]] ў фармаце [[LAN-party]]. Па колькасьці ўдзельнікаў дадзены фэст трымае сусьветны рэкорд, прызнаны кнігаю рэкордаў Ґінэса<ref>{{Спасылка|url=http://www.guinnessworldrecords.com/world-records/largest-lan-party|загаловак=Largest LAN party|дата доступу=28 сакавіка, 2019}}</ref>. == Дысцыпліны == У рамках фэсту, у розныя рокі праходзілі спаборніцтвы па такіх гульнях, як [[Counter-Strike]], [[QuakeLive]], [[StarCraft]], [[WarCraft 3]], [[World of WarCraft]]. Пачыная з DreamHack Winter 2010 таксама праводзяцца турніры па [[StarCraft 2]] ды [[League of Legends]]. Зь сьнежня 2011 у сьпіс дысцыплінаў улучаная [[Dota 2]]. А ў 2012 годзе, у сьпіс дысцыплінаў упершыню трапіла гульня [[World of Tanks]] і ў той жа самы час, з турніру прыбралі Counter-Strike 1.6. {| class=wikitable ! Дысцыпліна !! Рокі ўлучэньня |- | [[Counter-Strike]] 1.6 || н. з. — 2012 |- | [[Dota 2]] || Сьнежань 2011 — дагэтуль |- | [[League of Legends]] || н. з. — дагэтуль |- | [[QuakeLive]] || 2009 — 2012 |- | [[Quake Champions]] || 2017 — н. з. |- | [[StarCraft 2]] || 2010 — дагэтуль |- | [[WarCraft 3]] || н. з. — дагэтуль |- | [[World of Tanks]] || н. з. — дагэтуль |- | [[World of WarCraft]] || н. з. — дагэтуль |- |[[Street Fighter]] |н. з. — дагэтуль |} == DreamHack 2010 == У 2010 годзе ў рамках DreamHack прайшоў толькі адзін турнір па [[StarCraft 2]]. Арґанізатары запрасілі наймацнейшых гульцоў Эўропы й Амэрыкі і некалькіх карэйскіх кібэрспартоўцаў, не задзейнічаных на той момант у лізе GSL. Фармат турніру складаўся з ґрупавога раўнду і алімпійскае сыстэмы. Прызэры DreamHack Winter 2010: {| class=wikitable |+ Вынік ! Дысцыпліна !! colspan=2 | {{Залаты мэдаль}} !! colspan=2 | {{Срэбны мэдаль}} !! colspan=2 | {{Бронзавы мэдаль}} !! 4 |- | [[Starcraft 2]] || {{Сьцяг|Фінляндыя}} Сантэры «'''Naama'''» Лагтынэн|| align=right | 100 000 кронаў || {{Сьцяг|Польшча}} Ґжэґаш «'''MaNa'''» Комінч|| align=right | 30 000 кронаў || {{Сьцяг|Пэру}} Хіян «'''Fenix'''» Карла Марайра Алэха|| align=right | 20 000 кронаў || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} Кім «'''TOP'''» Джунґ Гун |- | [[Counter-Strike]] || {{Сьцяг|Украіна}} [[Natus Vincere]] || || {{Сьцяг|Данія}} [[Mortal Teamwork]] || || {{Сьцяг|Швэцыя}} [[SK Gaming]] || || |- | [[Quake Live]]<ref name=dhw10q /> || {{Сьцяг|Беларусь}} Аляксей «'''Cypher'''» Янушэўскі || align=right | 4900 эўра || {{Сьцяг|ЗША}} Тым «'''DaHanG'''» Фаґарты|| align=right | 1600 эўра || {{Сьцяг|Нямеччына}} Марсэль «'''k1llsen'''» Паўл|| align=right | 1000 эўра || {{Сьцяг|Францыя}} Кэвін «'''Strenx'''» Біза |} == DreamHack 2011 Summer == У 2011 годзе арґанізатары DreamHack, акрамя двух традыцыйных турніраў на летнім і зімовым фэсты, правялі таксама два буйныя турніры па запросах ў Стакгольме і Валенсіі. Ніжэй прыведзеныя прызэры асноўных турніраў DreamHack 2011 року: {| class=wikitable |+ Вынік ! Дысцыпліна !! colspan=2 | {{Залаты мэдаль}} !! colspan=2 | {{Срэбны мэдаль}} !! colspan=2 | {{Бронзавы мэдаль}} !! colspan=2 | 4 |- | [[Counter-Strike 1.6]]<ref name=dhs11 /> || {{Сьцяг|Швэцыя}} [[SK Gaming]] || align=right | € 6715 || {{Сьцяг|Данія}} [[Mortal Teamwork]] || align=right | € 3350 || {{Сьцяг|Украіна}} [[Natus Vincere]] || align=right | € 1120 || || |- | [[Starcraft 2]] || {{Сьцяг|Канада}} Крыс «'''HuK'''» Лананджэр || align="right" | € 11 200 || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} Джанґ «'''Moon'''» Джаэ-го || align="right" | € 5600 || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} Чой «'''Bomber'''» Джы-сунґ|| align="right" | € 2800 || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} Парк «'''July'''» Сунґ-джун|| align="right" | € 1 450 |- | [[Quake Live]]<ref name=shs11q /> || {{Сьцяг|Беларусь}} Аляксей «'''Cypher'''» Янушэўскі || align="right" | $ 3 850 || {{Сьцяг|ЗША}} Шэйн «'''rapha'''» Гэндрыксан || align="right" | $ 1540 || {{Сьцяг|Расея}} Антон «'''Cooller'''» Сіньгоў || align="right" | $ 800 || || |- | [[League of Legends]]<br><small>([[Чемпионат мира по League of Legends (1-й сезон)|Season 1 Worlds]])</small> || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} [[Fnatic]] ||$ 50 000 | {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} [[against All authority]] ||$ 25 000 | {{Сьцяг|ЗША}} [[Team SoloMid]] ||$ 10 000 |{{Сьцяг|ЗША}} [[Epik Gamer]] |$ 7 000 |} == DreamHack 2011 Winter == {| class=wikitable |+ Вынік<ref name=ghw11 /><ref name=dhw11cs2 /> ! Дысцыпліна !! colspan=2 | {{Залаты мэдаль}} !! colspan=2 | {{Срэбны мэдаль}} !! colspan=2 | {{Бронзавы мэдаль}} !! colspan=2 | 4 |- | [[Counter-Strike 1.6]]<ref name=dhw11cs /> || {{Сьцяг|Швэцыя}} [[fnatic]] || align=right | 14 000 даляраў || {{Сьцяг|Швэцыя}} [[Lions]] || align=right | 7500 даляраў || {{Сьцяг|Украіна}} [[Natus Vincere]] || align=right | 5000 даляраў || {{Сьцяг|Нямеччына}} [[mousesport]] || align=right | 3000 даляраў |- | [[StarCraft 2]] || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} Сонґ «'''HerO'''» Гаён Дак|| || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} Лі «'''PuMa'''» Го-джун|| || {{Сьцяг|Румынія}} Сільвію «'''NightEnd'''» Лазар|| || {{Сьцяг|Нідэрлянды}} Ёзэф «'''Ret'''» дэ Крон|| |- | [[Quake Live Duel]] || {{Сьцяг|Беларусь}} Аляксей «'''Cypher'''» Янушэўскі || align=right | 4373 даляраў || {{Сьцяг|ЗША}} Шэйн «'''rapha'''» Гэндрыксан || align=right | 2186 даляраў || {{Сьцяг|Польшча}} Мачэй «'''Av3k'''» Кжыкоўскі|| align=right | 1457 даляраў || {{Сьцяг|Нямеччына}} Марсэль «'''k1llsen'''» Паўл || |- | [[Quake Live TDM]] || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} «'''colwn'''» || align=right | 5102 даляраў || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} «'''300'''» || align=right | 2259 даляраў || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} «'''tRainspotting'''» || align=right | 1457 даляраў || «'''2K-ESC'''» || |- | [[Heroes of Newerth]] || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} [[Fnatic]] || || {{Сьцяг|Аўстралія}} [[Frenetic Array]] || || {{Сьцяг|Швэцыя}} [[Lions]] || || || |} == DreamHack 2012 Summer == {| class=wikitable |+ Вынікі<ref name=shs12 /> ! Дысцыпліна !! colspan=2 | {{Залаты мэдаль}} !! colspan=2 | {{Срэбны мэдаль}} !! colspan=2 | {{Бронзавы мэдаль}} !! colspan=2 | 4 |- | [[Counter-Strike 1.6]] || {{Сьцяг|Швэцыя}} fnatic || 7268 даляраў || {{Сьцяг|Украіна}} [[Natus Vincere]] || 3634 даляраў || {{Сьцяг|Расея}} Virtus.pro || 1817 даляраў || {{Сьцяг|Польшча}} ESC Gaming || 1817 даляраў |- | [[StarCraft II]] || {{Сьцяг|Польшча}} Ґжэґаш «'''MaNa'''» Комінч || 15 000 даляраў || {{Сьцяг|Украіна}} Дзьмітро «'''DIMAGA'''» Філіпчук|| 7500 даляраў || {{Сьцяг|Украіна}} Ігар «'''fraer'''» Турчын|| 3750 даляраў || {{Сьцяг|Францыя}} Ільес «'''Stephano'''» Сатоўры|| 3750 даляраў |- | [[DotA 2]] || {{Сьцяг|Францыя}} mTw || 14 500 даляраў || {{Сьцяг|Украіна}} [[Natus Vincere]] || 7250 даляраў || {{Сьцяг|ЗША}} Evil Geniuses || 3625 даляраў || {{Сьцяг|Нямеччына}} mousesports || 3625 даляраў |- | [[Heroes of Newerth]]<ref name=dhs12hon /> || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} Fnatic.RC || 32 500 даляраў || {{Сьцяг|Аўстралія}}Tt eSports || 14 500 даляраў || Trademark || 9000 даляраў || Blackfade || 4000 даляраў |- | [[League of Legends]]<ref name=dhs12lol /> || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} CLG || 15 000 даляраў || Moscow Five || 10 000 даляраў || Curse || 5000 даляраў || fnatic || н. з. |- | [[Quake Live]] || {{Сьцяг|ЗША}} Шэйн «'''rapha'''» Гэндрыксан || 4284 даляраў || {{Сьцяг|Беларусь}} Аляксей «'''Cypher'''» Янушэўскі || н. з. || {{Сьцяг|ЗША}} Тым «'''DaHanG'''» Фаґарты || н. з. || {{Сьцяг|Нідэрлянды}} «'''sc00t'''» || н. з. |- | [[Bloodline Champions]] || {{Сьцяг|Швэцыя}} MrDandiktory || н. з. || {{Сьцяг|Швэцыя}} Razer.MiF || н. з. || н. з. || н. з. || н. з. || н. з. |- | Battlefield 3 || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} Epsilon || || {{Сьцяг|Швэцыя}} Eyeballers || || {{Сьцяг|Фінляндыя}} Xapso || || || |} == DreamHack 2012 Winter == {| class=wikitable |+ Вынікі<ref name=dhw12 /> ! Дысцыпліна !! colspan=2 | {{Залаты мэдаль}} !! colspan=2 | {{Срэбны мэдаль}} !! colspan=2 | {{Бронзавы мэдаль}} !! colspan=2 | 4 |- | [[StarCraft 2]] || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} Сонґ «'''HerO'''» Гаён Дак || 37 500 даляраў || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} Юн «'''TaeJa'''» Ёнґ-сю || 15 000 даляраў || {{Сьцяг|Аўстрыя}} XMG.monchi || 7500 даляраў || {{Сьцяг|Польшча}} ACER.Nerchio || 7500 даляраў |- | [[Quake Live]] || {{Сьцяг|Расея}} Сяргей «'''evil'''» Арэхаў|| 4415 даляраў || {{Сьцяг|ЗША}} Шэйн «'''rapha'''» Гэндрыксан || 2940 даляраў || {{Сьцяг|Беларусь}} Аляксей «'''Cypher'''» Янушэўскі || 1470 даляраў || {{Сьцяг|Польшча}} Мачэй «'''Av3k'''» Кжыкоўскі || 1470 даляраў |- | [[DotA 2]] || {{Сьцяг|Швэцыя}} No Tidehunter || 14 000 даляраў || {{Сьцяг|ЗША}} Evil Geniuses || 7500 даляраў || {{Сьцяг|Расея}} Team Empire || 3500 даляраў || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} Fnatic || 3500 даляраў |- | [[League of Legends]] || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} Fnatic || || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} Counter Logic Gaming || || {{Сьцяг|Швэцыя}} Sju Sjösjuka Sjömän || || {{Сьцяг|Данія}} Copenhagen Wolves || |- | [[Counter-Strike]]: GO || {{Сьцяг|Швэцыя}} NiP || 22 600 даляраў || {{Сьцяг|Францыя}} VeryGames || 11 000 даляраў || {{Сьцяг|Ангельшчына}} Mousesports || 3670 даляраў || {{Сьцяг|Швэцыя}} Lemondogs || 3670 даляраў |- | [[Heroes of Newerth]] || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} Trademark eSports || || || || || || || |- | Super [[Street Fighter]] IV || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} Seon «Infiltration» Woo Lee || || {{Сьцяг|ЗША}} Momi || || {{Сьцяг|Вялікабрытанія}} F- Word || || {{Сьцяг|Швэцыя}} Skatan || |} == DreamHack 2013 Summer == {| class=wikitable |+ Вынікі<ref name=dh13s /> ! Дысцыпліна !! colspan=2 | {{Залаты мэдаль}} !! colspan=2 | {{Срэбны мэдаль}} !! colspan=2 | {{Бронзавы мэдаль}} !! colspan=2 | 4 |- | CS:GO || {{Сьцяг|Швэцыя}} Ninjas in Pyjamas || 8200 эўра|| {{Сьцяг|Швэцыя}} Epsilon.Razer || 4700 эўра|| {{Сьцяг|Расея}} Virtus.pro || 2930 эўра|| {{Сьцяг|Францыя}} LDLC.com || 2930 эўра |- | [[Dota 2]] || {{Сьцяг|Швэцыя}} The Alliance || 21 380 даляраў || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} Quantic Gaming || 10 690 даляраў || {{Сьцяг|ЗША}} Evil Geniuses || 3820 даляраў || {{Сьцяг|ЗША}} Team Dignitas || 3820 даляраў |- | [[WoT]] || {{Сьцяг|Расея}} Team Dignitas || 45 000 эўра|| {{Сьцяг|Расея}} Virtus.pro*Gametrix || 18 900 эўра|| {{Сьцяг|Польшча}} mousesports || 13 500 эўра || {{Сьцяг|Нямеччына}} Dragonborns || 7200 эўра |- | [[League of Legends]] || {{Сьцяг|Данія}} Copenhagen Wolves || 10564 даляраў || {{Сьцяг|Турэччына}} Dark Passage || 5282 даляраў || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} Heimerdinger’s Colossi || 3772 даляраў || {{Сьцяг|Вялікабрытанія}} Eternity Gaming || 3772 даляраў |- | [[StarCraft 2]] || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} Сон «'''StarDust'''» Сэок-гі|| 7140 эўра || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} Лі «'''Jaedong'''» Джэй-донґ|| 10 000 эўра || {{Сьцяг|Швэцыя}} Джэфры «'''Sjow'''» Брусі|| 3600 эўра || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} Юн «'''TaeJa'''» Ёнґ-сю|| 3600 эўра |} == DreamHack 2013 Бухарэст == {| class=wikitable |+ Вынікі<ref>{{Спасылка|url=http://www.igromania.ru/articles/216692/V_gosti_k_Drakule_ili_Itogi_Dreamhack_Bucharest_po_CSGO.htm|загаловак=В гости к Дракуле, или Итоги Dreamhack Bucharest по CS:GO|дата доступу=2013-11-27}}</ref> |- | {{Залаты мэдаль}} || {{Сьцяг|Швэцыя}} Ninjas in Pyjamas || 7500 $ |- | {{Срэбны мэдаль}} || {{Сьцяг|Швэцыя}} Lemondogs || 4500 $ |- | {{Бронзавы мэдаль}} || {{Сьцяг|Казахстан}} Astana Dragons || 1500 $ |- | 4 || {{Сьцяг|Украіна}} Natus Vincere || 1500 $ |} == DreamHack 2013 Стакгольм == {| class=wikitable |+ Вынікі<ref name=autogenerated1>{{Спасылка|url=http://www.igromania.ru/articles/208137/Pervyi_poshel_ili_Itogi_Dreamhack_Open_Stockholm_2013.htm|загаловак=Первый пошел, или Итоги Dreamhack Open: Stockholm 2013|дата доступу=2013-11-27}}</ref> |- | {{Залаты мэдаль}} || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} FXOpen.Leenock || 9240 $ |- | {{Срэбны мэдаль}} || {{Сьцяг|Швэцыя}} Alliance.Naniwa || 5390 $ |- | {{Бронзавы мэдаль}} || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} Сонґ «'''HerO'''» Гаён Дак || 3080 $ |- | 4 || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} EG.Jaedong || 3080 $ |} == DreamHack 2013 Winter == З 28 па 30 лістапада ў Швэцыі прайшоў DreamHack 2013 Winter<ref name=dhw13sc2 />. Прызавы фонд дадзенага мерапрыемства складаў каля 75 000 даляраў<ref name=dhw13sc2 />. {| class=wikitable |+ Вынікі<ref>{{Спасылка|url=http://www.igromania.ru/articles/222293/Dreamhack_Winter_2013_SHvedskii_stol_iz_pyati_disciplin.htm|загаловак=Киберспорт > Dreamhack Winter 2013. Шведский стол из пяти дисциплин|дата доступу=2014-01-28}}</ref> |- ! Дысцыпліна !! colspan=2 | {{Залаты мэдаль}} !! colspan=2 | {{Срэбны мэдаль}} !! colspan=2 | {{Бронзавы мэдаль}} !! colspan=2 | 4 |- | SC2<ref name=dhw13sc2 /> || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} Юн «'''TaeJa'''» Ёнґ-сю || 30 240 даляраў || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} ST.Life || 15 120 даляраў || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} AZUBU.Patience || 9073 даляраў || {{Сьцяг|Паўднёвая Карэя}} Acer.INnoVatioN || 6050 даляраў |- | BattleField 4 || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} Fnatic || || {{Сьцяг|Францыя}} against All authority || || {{Сьцяг|Швэцыя}} Eyeballers || || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} Epsilon || |- | Quake Live || {{Сьцяг|Беларусь}} Аляксей «'''Cypher'''» Янушэўскі || 7600 даляраў || {{Сьцяг|ЗША}} Шэйн «'''rapha'''» Гэндрыксан|| 3800 даляраў || {{Сьцяг|Расея}} Сяргей «'''evil'''» Арэхаў|| 2300 даляраў || {{Сьцяг|Польшча}} Мачэй «'''Av3k'''» Кжыкоўскі|| 1500 даляраў |- | HON || {{Сьцяг|Швэцыя}} Stay Green || 10 500 даляраў || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} Denial eSports || 5300 даляраў || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} Lions eSports || 3800 даляраў || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} Too Much Sugar || 3800 даляраў |- | Street Fighter || {{Сьцяг|Японія}}Daigo «Daigo» Umehara || || {{Сьцяг|Рэспубліка Кітай}} Bruce «GamerBee» Hsiang || || {{Сьцяг|Францыя}} Oliver «Luffy» Hay || || || |- | CS:GO<ref>[http://www.hltv.org/?pageid=217&eventid=1270 HLTV.org — Coverage]</ref> || {{Сьцяг|Швэцыя}} [[Fnatic]] || 100 000 даляраў || {{Сьцяг|Швэцыя}} [[Ninjas in Pyjamas]] || 50 000 даляраў || {{Сьцяг|ЗША}} [[compLexity]] || 22 000 даляраў || {{Сьцяг|Францыя}} [[VeryGames]] || 22 000 даляраў |- | Dota 2<ref name=dhw13d2 /> || {{Сьцяг|Украіна}} Na`Vi || 25 000 даляраў || {{Сьцяг|Эўрапейскі зьвяз}} Fnatic || 15 000 даляраў || {{Сьцяг|Швэцыя}} Alliance || 7500 даляраў || {{Сьцяг|ЗША}} Team Liquid || 2500 даляраў |- | LoL || {{Сьцяг|Нямеччына}} SK Gaming || 10 500 даляраў || {{Сьцяг|Польшча}} Kielys Mialem Team || 5250 даляраў || {{Сьцяг|Данія}} Intellectual Playground || 3750 даляраў || {{Сьцяг|Нідэрлянды}} LowLandLions || 3750 даляраў |} == Крыніцы == {{Крыніцы|refs= <ref name=dhw10q>{{Спасылка|url=http://greatfrag.com/newsquake/232-dreamhack-winter-2010-quake-live-results.html|загаловак=DreamHack Winter 2010: Quake Live Results|дата доступу=2013-11-28}}</ref> <ref name=dhs11>{{Спасылка|url=http://proplay.ru/news/17347/|загаловак=DreamHack Summer 2011: CS 1.6|дата доступу=2013-11-28}}</ref> <ref name=shs11q>{{Спасылка|url=http://cyberfight.ru/site/news/78761|загаловак=DreamHack Summer 2011 Quake LIVE Duel - Cypher чемпион!|дата доступу=2013-11-28|deadlink=yes|копія=https://web.archive.org/web/20131203010313/http://cyberfight.ru/site/news/78761|дата копіі=2013-12-03}}</ref> <ref name=ghw11>{{Спасылка|url=http://www.igromania.ru/news/170259/Itogi_Dreamhack_Winter_2011.htm|загаловак=Итоги Dreamhack Winter 2011|дата доступу=2013-11-27}}</ref> <ref name=dhw11cs2>{{Спасылка|url=http://www.proplay.ru/news/19012/|загаловак=Dreamhack Winter 2011: Quake Live|дата доступу=2013-11-28}}</ref> <ref name=dhw11cs>{{Спасылка|url=http://www.counterstrike.ru/index.php?name=News&file=article&sid=1158|загаловак=DreamHack Winter 2011: CS результаты|дата доступу=2013-11-28|deadlink=yes|копія=https://web.archive.org/web/20131203010553/http://www.counterstrike.ru/index.php?name=News&file=article&sid=1158|дата копіі=2013-12-03}}</ref> <ref name=shs12>{{Спасылка|url=http://www.igromania.ru/articles/182984/DreamHack_Summer_2012.htm|загаловак=DreamHack Summer 2012|дата доступу=2013-11-27}}</ref> <ref name=dhs12hon>{{Спасылка|url=http://greatfrag.com/otherfilter/1070-dreamhack-summer-2012-heart-of-newerth-results.html|загаловак=Dreamhack Summer 2012: Heart of Newerth Results|дата доступу=2013-11-28}}</ref> <ref name=dhs12lol>{{Спасылка|url=http://greatfrag.com/news/66-news-league-of-legends/1068-dreamhack-summer-2012-lol-results.html|загаловак=Dreamhack Summer 2012: LoL Results|дата доступу=2013-11-28}}</ref> <ref name=dhw12>{{Спасылка|url=http://www.igromania.ru/articles/198619/Siyanie_severnoi_zvezdy_ili_Itogi_Dreamhack_Winter_2012.htm|загаловак=Сияние северной звезды, или Итоги Dreamhack Winter 2012|дата доступу=2013-11-27}}</ref> <ref name=dh13s>{{Спасылка|url=http://www.igromania.ru/articles/211272/Prazdnik_po-shvedski_ili_Itogi_Dreamhack_Summer_2013.htm|загаловак=Праздник по-шведски, или Итоги Dreamhack Summer 2013|дата доступу=2013-11-27}}</ref> <ref name=dhw13sc2>{{Спасылка|url=http://www.proplay.ru/news/22540/|загаловак=DreamHack Winter 2013: SC2|дата доступу=2013-12-08}}</ref> <ref name=dhw13d2>{{Спасылка|url=http://www.proplay.ru/news/22538/|загаловак=DreamHack Winter 2013: DOTA 2|дата доступу=2013-12-08}}</ref> }} == Вонкавыя спасылкі == * http://www.igromania.ru/articles/169587/DreamHack_Winter_2011_Posleslovie.htm * https://web.archive.org/web/20190324043645/http://static.igromania.ru/news/170259/Itogi_Dreamhack_Winter_2011.htm * http://www.igromania.ru/print/index.php?ID=170259 * http://poan.ru/new/4144-dreamwint {{Кібэрспартовыя турніры}} [[Катэгорыя:Кібэрспартовыя спаборніцтвы]] [[Катэгорыя:Спаборніцтвы па StarCraft]] [[Катэгорыя:Швэдзкая культура]] [[Катэгорыя:Мерапрыемствы, прысьвечаныя кампутарным гульням]] itob1j9p6t6n8oozxn14mpjpuvq9lgq Шаблён:Кодэксы Беларусі 10 215956 2334048 2152716 2022-08-22T14:21:53Z W 11741 +[[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях]] wikitext text/x-wiki {{Навігацыйная табліца2 |назва_шаблёну = Кодэксы Беларусі |state = {{{state|}}} |базавы_стыль = background-color:{{Колер|Беларусь}} |кляса_карткі = hlist |назва = [[Кодэкс]]ы Беларусі |верх = |выява = |група_інфармацыі1 = |сьпіс1 = * [[Кодэкс Рэспублікі Беларусь ад адміністрацыйных правапарушэньнях|Адміністрацыйныя правапарушэньні]] * [[Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адукацыі|Адукацыя]] * [[Банкаўскі кодэкс Рэспублікі Беларусь|Банкаўскі]] * [[Бюджэтны кодэкс Рэспублікі Беларусь|Бюджэтны]] * [[Водны кодэкс Рэспублікі Беларусь|Водны]] * [[Выбарчы кодэкс Рэспублікі Беларусь|Выбарчы]] * [[Кодэкс гандлёвага мораплаўства Рэспублікі Беларусь|Гандлёвае мораплаўства]] * [[Гаспадарчы працэсуальны кодэкс Рэспублікі Беларусь|Гаспадарчы працэсуальны]] * [[Грамадзянскі кодэкс Рэспублікі Беларусь|Грамадзянскі]] * [[Грамадзянскі працэсуальны кодэкс Рэспублікі Беларусь|Грамадзянскі працэсуальны]] * [[Жыльлёвы кодэкс Рэспублікі Беларусь|Жыльлёвы]] * [[Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб зямлі|Зямля]] * [[Крымінальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь|Крымінальна-выканаўчы]] * [[Крымінальна-працэсуальны кодэкс Рэспублікі Беларусь|Крымінальна-працэсуальны]] * [[Крымінальны кодэкс Рэспублікі Беларусь|Крымінальны]] * [[Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб культуры|Культура]] * [[Лясны кодэкс Рэспублікі Беларусь|Лясны]] * [[Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб нетрах|Нетры]] * [[Паветраны кодэкс Рэспублікі Беларусь|Паветраны]] * [[Падатковы кодэкс Рэспублікі Беларусь|Падатковы]] * [[Працоўны кодэкс Рэспублікі Беларусь|Працоўны]] * [[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях|Працэсуальна-выканаўчы]] * [[Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб судовым ладзе і стасусе судзьдзяў|Судовы лад]] * [[Кодэкс унутранага воднага транспарту Рэспублікі Беларусь|Унутранага воднага транспарту]] * [[Кодэкс Рэспублікі Беларусь аб шлюбе і сям’і|Шлюб і сям’я]] |ніз = }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Беларусь]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Навігацыя:Права]]</noinclude> mpq67j9ij0y1s9qrau3cv9nghp68e77 Катэгорыя:Выпускнікі санкт-пецярбурскіх навучальных установаў 14 224490 2334103 2120160 2022-08-22T17:45:26Z Taravyvan Adijene 1924 выдаленая [[Катэгорыя:Выпускнікі навучальных установаў паводле гарадоў]]; дададзеная [[Катэгорыя:Выпускнікі расейскіх навучальных установаў паводле гарадоў]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Асобы Санкт-Пецярбургу]] [[Катэгорыя:Выпускнікі расейскіх навучальных установаў паводле гарадоў|Санкт-Пецярбург]] [[Катэгорыя:Навучальныя ўстановы Санкт-Пецярбургу]] a1nahlsdw95vgdxr1nxgwyws50xqoq2 13-ы Беларускі паліцыйны батальён СД 0 229159 2334222 2334009 2022-08-23T08:14:32Z РЕЙХСТАГРУСС 76614 wikitext text/x-wiki {{Вайсковае падразьдзяленьне |назва = 13-ы Беларускі паліцыйны батальён СД |арыгінальная назва = Weissruthenische-Polizei(SD)-Bataillon № 13<br />Schutzmannschafts Bataillon der SD 13<br />Schutzmannschaft Bataillon der Sicherheitspolizei 13<br />Schutzmannschafts-Bataillon der Sipo 13 |выява = [[Файл:13-ы Беларускі паліцыйны батальён СД. Weissruthenische-Polizei(SD)-Bataillon № 13.jpg|300пкс]] |подпіс выявы = Батальён на парадзе ў [[Менск]]у, [[1 траўня]] [[1944]] году (над сцэнай вісіць вялікі партрэт [[Адольф Гітлер|Гітлера]] |краіна = {{Сьцягафікацыя|Трэці райх}} |падпарадкаваньне = [[Файл:SDInsig.png|20пкс]] [[Служба бясьпекі (Трэці райх)|СД]] |тып = [[дапаможная паліцыя]] |уключае ў сябе = |памер = да 1000 чалавек (восень 1943)<br />да 600 чалавек (восень 1944) |разьмяшчэньне = [[Менск|Меншчына]], [[Вялейка|Вялейшчына]],<br />[[Ліда|Лідчына]], [[Глыбокае|Глыбоччына]], [[Баранавічы|Баранавіччына]], [[Варшава]], [[Трэці Райх|Нямеччына]] |мянушка = Батальён [[СС]]<br />1-ы Беларускі батальён<br />Беларускі батальён |колеры = [[бел-чырвона-белы сьцяг|чырвона-белыя]] |марш = |узбраеньне = [[вінтоўка Мосіна|вінтоўкі Мосіна]] й іншае |войны = [[Другая сусьветная вайна]]<br />[[Нямецка-савецкая вайна]] |бітвы = [[Апэрацыя «Котбус»]]<br />[[Апэрацыя «Гэрман»]]{{заўвага|У апэрацыі ўдзельнічалі толькі жаўнеры, якія тады парадкаваліся [[Баранавічы|Баранавіцкаму]] аддзелу [[Служба бясьпекі (Трэці райх)|СД]].|name=viersniki}}<br />[[Апэрацыя «Балотная ліхаманка»]]{{заўвага|name=viersniki}}<br />[[Апэрацыя «Гамбург»]]{{заўвага|name=viersniki}}<br />[[Варшаўскае паўстаньне]] |знакі ўзнагароды = |вядомыя камандзіры = Курт Юнкер<br />[[Іван Орсіч]]<br />Іван (або Васіль) Мялешка{{ЗУБ}}<br />[[Антон Бандык]]<br />[[Сяргей Бобка]]<br />Л. Якубёнак |ролі=антыпартызанскія апэрацыі<br />ахова будынкаў }} '''13-ы Белару́скі паліцы́йны батальён СД''' — [[Беларусы|беларуская]] [[Беларускі калябарацыянізм з нацыстамі ў Другой сусьветнай вайне|калябаранцкая]] вайсковая адзінка [[Дапаможная паліцыя|дапаможнай паліцыі]] ў часе [[Другая сусьветная вайна|Другое сусьветнае вайны]]. Самі ж беларусы звычайна называлі яго батальёнам [[СС]]<ref name=":0">{{Артыкул|год=1998|аўтар=[[Францішак Кушаль]].|спасылка=http://pawet.net/library/history/bel_history/_memoirs/034/%D0%9A%D1%83%D1%88%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%A4._%D0%A1%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B1%D1%8B_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%BD%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96.html|загаловак=Спробы арганізацыі беларускага войска пры нямецкай акупацыі Беларусі|выданьне=[[Беларускі Гістарычны Агляд]]|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210110081911/http://pawet.net/library/history/bel_history/_memoirs/034/%D0%9A%D1%83%D1%88%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%A4._%D0%A1%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B1%D1%8B_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%BD%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96.html|мова=be}}</ref>. Таксама ён часам называўся 1-м беларускім. Батальён быў складзены збольшага зь [[Беларусы|беларусаў]]-добраахвотнікаў<ref>{{Артыкул|загаловак=Игорь Марзалюк: Под бчб-флагом коллаборационистские формирования совершали преступления против евреев, против польской интеллигенции, против своих же граждан-белорусов|мова=ru|год=16.02.2021|выданьне=[[Беларусь сегодня]]|спасылка=https://www.sb.by/articles/pod-flagom-bedy-istoriya.html|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210628184634/https://www.sb.by/articles/pod-flagom-bedy-istoriya.html}}</ref><ref name=":19" />. Гэтая баёвая адзінка была адной з самых баяздольных (сярод беларускіх). Адно з найлепшых беларускіх калябарацыйных фармаваньняў<ref name=":2">{{Артыкул|год=2008|аўтар=[[Іван Каўтун|Иван Ковтун]].|спасылка=http://inbelhist.org/belarusy-na-sluzhbe-v-ss/|загаловак=Беларусы на службе в «СС»|выданьне=Эхо войны|мова=ru|нумар=2|старонкі=39—48|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20200717045947/http://inbelhist.org/belarusy-na-sluzhbe-v-ss/}}</ref><ref>{{Кніга|назва=КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945|аўтар=[[Алег Раманько|Олег Романько]].|спасылка=http://militera.lib.ru/research/0/pdf/romanko_ov06.pdf|старонкі=174}}</ref>. Асабовы склад батальёну быў добра ўзброены і матэрыяльна ўсім забясьпечаны. З жаўнерамі і камандоўцамі вяліся інтэнсіўныя заняткі з баявое падрыхтоўкі. Таксама ў батальёне была добра зладжаная культурна-масавая праца (канцэнрты, тэатральныя вечары, прагляд [[Кінастужка|кінастужак]] і г. д.)<ref name=":2" />. == Перадумовы == Паводле ўспамінаў [[Францішак Кушаль|Францішка Кушаля]], у сьнежні да яго зьявіўся ў вайсковым рэфэраце кіраўнік палітычнага аддзелу [[Служба бясьпекі (Трэці райх)|СД]] у [[Менск]]у [[гаўптштурмфюрэр]] Шлегель і прапанаваў стварыць беларускі батальён СД:<ref name=":0" /><blockquote>''Я хацеў бы, каб пры СД у [[Менск]]у быў зарганізаваны беларускі вайсковы аддзел у сіле батальёну, які б пасьля вышкаленьня нёс ахоўную службу ў Менску і апрача таго мог быць ужыты для змаганьня з партызаншчынай. Ці Вы не маглі б узяць на сябе арганізацыю гэтага батальёну?''</blockquote>На што Кушаль адказаў, што падумае. Пазьней ён параіўся ў заступніка старшыні [[Беларуская народная самапомач|Самапомачы]] Валькевіча, старшыні Менскага акруговага кіраўніцтва Самапомачы [[Юльян Саковіч|Юльяна Саковіча]] й іншых. Было пастаноўлена пісьмова прадставіць Шлегелю ўмовы, на якіх мае арганізоўвацца беларускі батальён. Гэтыя варункі былі апрацаваныя Кушалем і прадстаўленыя супольна з Саковічам Шлегелю. Умовы былі наступныя:<ref name=":0" /><blockquote> * ''Камандзір [[Батальён|батальёну]] і ўсе ніжэйшыя камандзіры — [[беларусы]].'' * ''Каманднай і службовай мовай у батальёне — беларуская.'' * ''Кандыдатаў на камандзіраў прадстаўляе галоўны вайсковы рэфэрэнт [[Беларускі корпус самааховы|БСА]] пры [[Беларуская народная самапомач|Самапомачы]].'' * ''Маральную апеку над батальёнам і прапаганду маюць беларусы.'' * ''Узбраеньне, абмундзіраваньне і выжывеньне нямецкае, паводле нямецкіх вайсковых нормаў.'' * ''Адзнакі на мундзірах павіны быць аднак беларускія, на шапках [[Пагоня|Пагоні]], а [[Бел-чырвона-белы сьцяг|бел-чырвона-белыя сьцяжкі]] на левым рукаве.'' * ''Батальён можа быць ужыты толькі на [[Беларусь|Беларусі]] й толькі супроць ворагаў беларускага народу [[Савецкі партызанскі рух у Беларусі|бальшавіцкіх партызанаў]].'' </blockquote>Калі Шлегель прачытаў гэтыя патрабаваньні, ён на ўсё пагадзіўся, апрача таго, што камандоўцам батальёну павінны быць беларус. Ён лічыў, што камандоўцам фармаваньня мусіць быць [[Немцы|немец]], але ніжэйшыя чыны маглі б цалкам займаць беларусы<ref name=":0" />. На што Кушаль і Саковіч пагадзіліся, ня бачачы іншых магчымасьцяў стварыць беларускую вайсковую адзінку. Такім чынам, Кушаль і Саковіч прыйшлі да згоды са Шлегелем<ref name=":0" />. У тым жа месяцы паміж начальніка [[Паліцыя бясьпекі (Трэці Райх)|паліцыі бясьпекі]] й [[Служба бясьпекі (Трэці райх)|СД]] [[Генэральная акруга Беларусь|генэральнай акругі Беларусі]] [[СС]]-[[обэрштурмбанфюрэрам|обэрштурмбанфюрэра]] [[Эдуард Штраўх|Эдуарда Штраўха]] й кіраўніцтва [[Беларуская народная самапомач|БНС]] было падпісанае пагадненьне пра стварэньне асобнага беларускага батальёну СД, у задачы якога ўваходзіла б выключна барацьба з [[Савецкі партызанскі рух у Беларусі|партызанамі]]. Прычыны, якія схілілі Штраўха стварыць зь беларусаў асобны батальён СД, называюць розныя. Найверагодней, формаваньне яго было абумоўленае тым, што стацыянарныя органы паліцыі бясьпекі й СД мелі патрэбу ў дадатковых сілах, каб праводзіць адмысловыя дзеі супраць партызанаў і іншых «непажаданых элемэнтаў», у тым ліку, каб «разьвязаць [[жыдоўскае пытаньне]]», якім Штраўх займаўся на Беларусі<ref name=":2" />. == Набор у батальён == На наступны дзень пасьля падпісаньня загаду пра стварэньне батальёну (сьнежань 1942 году) [[Францішак Кушаль]] выехаў у акругі, каб на месцы паразумецца з акруговымі рэфэрэнтамі [[Беларускі корпус самааховы|БСА]] й кіраўнікамі [[Беларуская народная самапомач|Самапомачы]]. Запэўніўшы акрэсьленую колькасьць добраахвотнікаў з кожнае акругі, Кушаль вярнуўся ў [[Менск]] і пачаў чакаць іхнага прыбыцьця<ref name=":0" />. У пачатку лютага 1943 году добраахвотнікі пачалі прыбываць. Кушаль адзначаў, што немцы далі яму вялікую свабоду ў арганізацыі батальёну<ref name=":0" />. Ужо ў першай палове сакавіка быў сфармаваны батальён, да якога далучылі прапагандыста лейтэнанта [[Віктар Чабатарэвіч|Віктара Чабатарэвіча]], дзеля Кушалевай прапановы. Батальёнаў склад на той момант:<ref name=":0" /><ref name=":4" /> * 1-я [[рота]] (камандовец — [[малодшы лейтэнант]] [[Іван Орсіч]]) — 200 человек. * 2-я рота (камандовец — малодшы лейтэнант Мазур) — 200 человек. У некаторых навуковых працах, якія тычацца батальёну, Мазур і Орсіч маюць годнасьці [[Старшы лейтэнант|старшых лейтэнантаў]]<ref name=":3">{{Кніга|назва=КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945|аўтар=[[Алег Раманько|Олег Романько]].|спасылка=http://militera.lib.ru/research/0/pdf/romanko_ov06.pdf|старонкі=172}}</ref>, але, паводле Кушаля, яны былі [[Малодшы лейтэнант|падлейтэнантамі]]<ref name=":0" />, з чым таксама пагаджаецца частка дасьледчыкаў<ref name=":4" />. [[Файл:Фізычныя практыкаваньні жаўнераў СД.jpg|зьлева|значак|Фізычныя практыкаваньні жаўнераў]] Пра батальён Кушаль пісаў:<ref name=":0" /><blockquote>''Батальён гэты быў добра абмундзіраваны й знаходзіўся на ваенным харчаваньні. Справа ўзгадаваньня жаўнераў была пастаўленая вельмі высока. Усё беларускае грамадзянства зьвяртала на батальён вялікую ўвагу, для батальёну ладзіліся тэатральныя паказы, вечарыны й іншае. [[Саюз беларускай моладзі|Саюз моладзі]] з свайго боку даваў для жаўнераў аматарскія паказы. Адным словам, гэта быў узорны вайсковы аддзел — улюбёнец беларускага грамадзянства.''</blockquote>Нямецкім камандоўцам батальёну прызначылі [[Афіцэр|афіцэра]] з апарату [[Эдуард Штраўх|Штраўха]] — [[СС]]-[[штурмбанфюрэр]]а Курта<ref name=":9" /> Юнкера<ref name=":17">{{Кніга|назва=КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945|аўтар=[[Алег Раманько|Олег Романько]].|спасылка=http://militera.lib.ru/research/0/pdf/romanko_ov06.pdf|старонкі=173}}</ref><ref>{{Кніга|год=1992|аўтар=[[Язэп Найдзюк]], [[Іван Касяк]].|назва=Беларусь учора і сяньня|спасылка=https://web.archive.org/web/20200612214110/http://www.kamunikat.info/kataloheedc.html?pub_start=290&pubid=9008|старонкі=253}}</ref> (або Юнкерса)<ref name=":4">{{Артыкул|год=2004|аўтар=[[Сяргей Чуеў|Сергей Чуев]].|спасылка=http://www.warmech.ru/karateli/bel_pol_1.html|выданьне=Проклятые солдаты. Предатели на стороне III рейха|загаловак=Белорусские полицейские батальоны|мова=ru|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20200603073254/http://www.warmech.ru/karateli/bel_pol_1.html}}</ref>. === Змаганьне з польскім уплывам === Дзеля пазбаўленьня польскага ўплыву, [[Беларускі нацыяналізм|беларускія нацыяналісты]] праводзілі вельмі строгую сэлекцыю кандыдатаў у 13-ы Беларускі батальён пры СД. Збольшага гэты захад быў пасьпяховым і ўдачным. Але нават беларуская рота СД, якая ахоўвала [[Калдычэва|Калдычэўскі]] ляге­р і была вельмі ляяльнай да [[Трэці Райх|немцаў]], не была пазбаўленая агентуры [[Армія Краёва|Арміі Краёвай]]. Напрыклад, у 1943 годзе быў выкрыты й арыштаваны паліцыянт Ян Сухажэўскі, які ўзначальваў польскую агентурную ячэйку ў Калдычэве<ref>{{Кніга|назва=КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945|аўтар=[[Алег Раманько|Олег Романько]].|спасылка=http://militera.lib.ru/research/0/pdf/romanko_ov06.pdf|старонкі=184}}</ref>. Агулам жа ў структурах СД дамінавалі беларусы, пра што ўспамінаў дзеяч нацыянальнага руху [[Язэп Малецкі|Язэп Мялецкі]]:<ref>{{Кніга|загаловак=Пад знакам Пагоні. Успаміны|частка=[https://knihi.com/Jazep_Malecki/Pad_znakam_Pahoni_Uspaminy.html#chapter26 У БАРАНАВІЧАХ]|спасылка=https://knihi.com/Jazep_Malecki/Pad_znakam_Pahoni_Uspaminy.html|аўтар=[[Язэп Малецкі]].|год=1976|выдавецтва=«[[Пагоня (выдавецтва)|Пагоня]]»|горад=[[Таронта]]|старонак=200}}</ref><blockquote>''Навет СД на [[Баранавічы|Баранавіцкую]], [[Слонім|Слонімскую]], [[Наваградак|Наваградзкую]] й [[Ліда|Лідзкую]] акругі было абсаджанае [[Беларусы|Беларусамі]] й беларускімі збройнымі аддзеламі. Тут зь беларускага боку палітычныя справы ў гэтым часе [Восень 1942 году] кантралявалі патрыёты В.Папуцэвіч, А.Русак, Я. Якуцэвіч, К. Кіслы ды іншыя. Не зважаючы на ўсе наступы з боку польскага ды савецкіх агентаў, яны здолелі адміністрацыйна апанаваць аграмадную прастору [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] й да канца [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкае акупацыі]] надаць ёй выключна беларускі характар.''</blockquote> == Шлях батальёну == [[Файл:Беларускія жаўнеры СД.jpg|зьлева|значак|233x233пкс|Кадар з кінакронікі.]] У траўні 1943 году батальён пайшоў у [[Апэрацыя «Котбус»|акцыю супраць партызанаў]]<ref name=":4" /> у ваколіцах [[Менск]]у<ref name=":17" /> й [[Лепель|Лепелю]]<ref name=":4" />. Тамака як камандоўцы, так і стральцы паказалі сябе з найлепшага боку. Пасьля колькітыднёвай акцыі батальён вярнуўся ў [[Менск]]. Немцы, у тым ліку й камандовец батальёну, вельмі хвалілі падначаленых [[Беларусы|беларусаў]]. У часе акцыі былі забітыя некалькі дзясяткаў беларускіх ваяроў<ref name=":17" />. Гэтыя ахвяры вельмі ўрачыста былі пахаваныя ў Менску пры ўдзеле беларускай грамадзкасьці й немцаў. Паводле тагачаснай публікацыі у «[[Беларуская газэта (1941)|Беларускай газэце]]» «Памерлі, каб жыла Беларусь», прадстаўнік беларускай цывільнай грамадзкасьці прамаўляў на пахаваньні двух жаўнераў батальёну:<ref name=":22">{{Артыкул|загаловак=Памерлі, каб жыла Беларусь|аўтар=З. Бакун.|мова=be|год=1943|спасылка=https://sun9-43.userapi.com/c9868/u7689032/115409985/z_89406300.jpg|выданьне=[[Беларуская газэта (1941)|Беларуская газэта]]|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210624195445/https://sun9-43.userapi.com/c9868/u7689032/115409985/z_89406300.jpg|старонкі=3}}</ref><blockquote>''Толькі той, хто ставіць свабоду вышэй за жыцьцё, хто не баіцца сьмерці, можа прэтэндаваць на тое, каб стацца валадаром і гаспадаром, а не нявольнікам. Да такіх і належалі забітыя бандытамі беларускія жаўнеры.''</blockquote>Батальён паказваў сябе вельмі добра<ref name=":17" />, з-за чаго [[Францішак Кушаль|Кушаль]] разьлічваў на сфармаваньне яшчэ падобных беларускіх адзінак<ref name=":17" />. У складзе батальёну дзейнічала навучальня рота, створаная ў траўні 1943 году. Надалей яна была перайменаваная ў школу СД. Курсанты вывучалі мэтады антыпартызанскае барацьбы, тактыку, шыхтовую падрыхтоўку, савецкую й нямецкую зброю<ref name=":4" />. === Канфлікты зь немцамі === У гэтым самым часе, калі здавалася, што ўсё для [[Беларускі калябарацыянізм у Другой сусьветнай вайне|калябарацыяністаў]] ідзе добра, пачалі здарацца канфлікты паміж камандоўца батальёну, [[Немцы|немца]], і беларускіх афіцэраў. Кушаль, як апякун гэтага батальёну, мусіў выступаць пры кожным канфлікце ў якасьці пасярэдніка паміж іх<ref name=":0" />. Кушаль вызначаў дзьве прычыны гэтакіх канфліктаў:<ref name=":0" /><blockquote>''…Адна тая, што немцы папрыдзялялі да ротаў сваіх падафіцэраў, якія называліся шэфамі ротаў і інструктарамі. Вось гэтыя шэфы ротаў і пачалі ўваходзіць у кампэтэнцыі камандзіраў ротаў і зьвязаў. Нашыя афіцэры не хацелі зрачыся сваіх правоў і прывілеяў камандзіраў на карысьць нямецкіх падафіцэраў. Ізноў нямецкія падафіцэры пры кожным асаджэньні іх, у выпадку, калі яны мяшаліся ў правы нашых камандзіраў, жаліліся камандзіру батальёну. Немец, камандзір батальёну, заўсёды прымаў бок сваіх нямецкіх падафіцэраў і нападаў на афіцэраў беларусаў, хоць бы яны мелі стопрацэнтовую рацыю. Нашыя афіцэры ў такім выпадку адклікаліся да мяне. Другая прычына канфлікту была тая, што на ўсіх гаспадарскіх функцыях у батальёне стаялі нямецкія падафіцэры, якія абкрадалі нашых жаўнераў. Я асабіста сцьвердзіў некалькі раз крадзеж нямецкімі падафіцэрамі харчоў, аб чым дакладваў нямецкім вышэйшым уладам. З гэтай прычыны камандзір батальёну меў частыя няпрыемнасьці й канфлікт гэты паміж ім і намі што раз больш паглыбляўся.''</blockquote> ==== Лейтэнант Мазур ==== Найбольш няўступлівым быў камандовец 2-гой роты [[Малодшы лейтэнант|падлейтэнант]]<ref name=":0" /> (або [[старшы лейтэнант]])<ref name=":3" /> Мазур, чалавек досыць амбіцыйны й імпульсіўны, з-за чаго камандоўца батальёну прасіў Кушаля, каб ён адклікаў Мазура й даў на ягонае месца іншага афіцэра. Аднак Кушаль праігнараваў ягоную просьбу. Празь некаторы час камандовец батальёну паведаміў Кушалю, што Мазур высылаецца ў афіцэрскую школу ў [[Бэрлін|Бэрліне]] на перашкаленьне, што Кушаля вельмі зьдзівіла, але ён паверыў. Аднак, калі Мазур перад ад’ездам пайшоў у аддзяленьне [[Служба бясьпекі (Трэці райх)|СД]] па дакумэнты, ён таямніча зьнік, беларускія жаўнеры болей яго ня бачалі<ref name=":0" />. Прыблізна праз два тыдні пасьля гэтага выпадку камандовец фармаваньня паведаміў афіцэрам батальёну, што Мазур быў забіты ў часе бамбаваньня [[Патсдам|Потсдаму]], дзе знаходзілася ягоная школа. Але Потсдам быў пабамбардаваны толькі ў красавіку 1945 году, таму сьмерць Мазура засталася загадкай<ref name=":0" />. Сярод ягоных суслужыўцаў хадзілі чуткі, што яго расстралялі<ref name=":18">{{Кніга|назва=Белорусские коллаборационисты. Сотрудничество с оккупантами на территории Белоруссии. 1941–1945|аўтар=[[Алег Раманько|Олег Романько]].|частка=[http://translatyr.org/librusec/521381#TOC_idp1166741888 Глава 5. Разведывательно-диверсионные части]}}</ref>. === Вялейка === ==== Папаўненьне ==== [[Файл:Беларускі камандовец індывідуальна вучыць жаўнера (13-ы беларускі батальён СД).jpg|зьлева|значак|Беларускі камандовец індывідуальна вучыць жаўнера.]] Усё лета 1943 году батальён прымаў удзел у акцыях у Менскай акрузе<ref name=":18" />. У іх батальён нёс ахвяры, але стаўся незвычайна баёвай адзінкай. Восеньню таго ж году батальён быў пераведзены зь [[Менск]]у ў [[Вялейка|Вялейку]]. У Вялейцы яго папоўніла рота, якая была створаная пры СД у гэтым жа мястэчку, пад камандаваньнем [[Лейтэнант|лейтэнанта]] [[Аркадзь Качан|Аркадзя Качана]]<ref name=":0" />. Апрача таго, з [[Глыбокае|Глыбоцкае]] акругі прыбыло каля 150 чалавек на чале зь лейтэнантам Л. Якубёнкам<ref name=":0" />. Такім чынам, у Вялейцы батальён разгарнуўся ў вялікую адзінку ў складзе каля тысячы чалавек. Тамака ж батальён атрымаў нумар 13 і афіцыйна стаў называцца «''13-ы Беларускі Паліцыйны Батальён пры СД''». Аднак беларусы звычайна называлі яго «''Батальён [[СС]]''»<ref name=":0" />. ==== Перавод зьвязаў ==== Пасьля кароткага зьбіраньня батальёну ў адну цэласьць і ягонага адпачынку ад баявых дзеяньняў, невялікія часткі батальёну, звычайна ня больш за [[Узвод|зьвяз]]<ref name=":0" />, былі парассыпаныя па акруговых СД, дзе несьлі ахоўную службу. Большая частка батальёну засталася ў [[Вялейка|Вялейцы]] й усьцяж прымала ўдзел у супроцьпартызанскіх акцыях. Гэтаксама бралі ўдзел у супроцьпартызанскіх акцыях і зьвязы, якія знаходзіліся пры акруговых СД. ==== Бандыкаў бунт ==== ===== Прычыны бунту ===== Большасьць батальёну знаходзілася ў [[Вялейка|Вялейцы]]. Тутака ён вельмі часта прымаў удзел у супрацьпартызанскіх акцыях. Аднак камандовец батальёну, немец, вельмі тэндэнцыйна ставіўся да беларускіх афіцэраў. Значэньне афіцэраў-беларусаў ён увесь час стараўся зьвесьці да нуля, супрацьстаўляючы ім нямецкіх падафіцэраў. Гэтакае стаўленьне вельмі абурала беларускіх афіцэраў. ===== Бунт ===== [[Файл:Група афіцэраў 1-га беларускага батальёну пры С.Д.jpg|значак|215x215пкс|Суполка ахвіцэраў 1-га беларускага батальёну СД]] Начальнік Вялейскага СД [[обэрштурмфюрэр]] [[Рудольф Гравэ]] наехаў на міну й быў такім чынам забіты (лета 1944 року)<ref name=":0" /><ref name=":4" />. На пахаваньне Гравэ прыгатавалася ісьці й рота беларускага батальёну. Камандовец гэтае роты лейтэнант [[Антон Бандык]] вышыхтаваў яе й, калі прыйшоў да роты камандовец батальёну, здаў таму рапарт. Але камандовец фармаваньня загадаў Бандыку ўступіць у шыхт, а камандаваньне ротай перадаць падафіцэру-немцу. Бандык у шыхт не ўступіў. Бачачы гэта, камандоўцы зьвязаў, лейтэнанты, гэтаксама выступілі з шыхту й далучыліся да Бандыка. Такім чынам, ротай камандаваў нямецкі падафіцэр, а беларускія афіцэры на пахаваньні прысутнічалі асобнай суполкай. Гэты ўчынак Бандыка й ягоных афіцэраў камандовец батальёну палічыў за адкрыты бунт, прыгразіў ім палявым судом і напісаў адпаведны рапарт начальніку СД Беларусі ў [[Менск]]у [[Эдуард Штраўх|Эдуарду Штраўху]]<ref>{{Кніга|назва=КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945|аўтар=[[Алег Раманько|Олег Романько]].|спасылка=http://militera.lib.ru/research/0/pdf/romanko_ov06.pdf|старонкі=175}}</ref>. ===== Наступствы бунту ===== На другі дзень пасьля гэтага інцыдэнту [[Францішак Кушаль]] прыехаў у [[Вялейка|Вялейку]] на інспэкцыю батальёну. Лейтэнант Бандык зьявіўся да яго са сваімі афіцэрамі й распавёў пра інцыдэнт. Кушаль неадкладна напісаў адпаведны рапарт [[Радаслаў Астроўскі|Прэзыдэнту БЦР]] і прасіў яго зьвярнуцца з гэтай справай да начальніка СД. Радаслаў Астроўскі перамовіў зь немцамі, і ў рэшце рэштаў беларускія афіцэры былі прызнаныя невінаватымі. Камандовец батальёну сказаў Бандыку, што ён пагарачыўся, але стасункі паміж іх яшчэ болей пагоршыліся<ref name=":0" />. === Ліда === У [[Ліда|Лідзе]] знаходзіўся [[Узвод|зьвяз]] батальёну пад камандаваньнем Івана<ref name=":12">{{Кніга|назва=КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945|аўтар=[[Алег Раманько|Олег Романько]].|спасылка=http://militera.lib.ru/research/0/pdf/romanko_ov06.pdf|старонкі=174}}</ref> (або Васіля)<ref name=":2" /> Мялешкі. У студзені 1944 году фюрэр [[СС]] паліцыі Лідзкай акругі вырашыў правесьці апэрацыю супраць тутэйшых партызанаў. З гэтаю мэтаю ён стварыў баёвую суполку, у якую, акрамя зьвязу Мялешкі, увайшлі іншыя фармаваньні з болей нізкімі баявымі якасьцямі. У апэрацыі мусілі ўдзельнічаць:<ref name=":12" /> * Зьвяз 13-га Беларускага паліцыйнага батальёну пры СД; * Рота ваенна-будаўнічай [[Арганізацыя Тодту|арганізацыі Тодту]] ''(Todt Organisa­tion);'' * Атрад тутэйшай [[Беларуская дапаможная паліцыя|дапаможнай паліцыі]]; * Зводны атрад жаўнераў акруговага камісарыяту. Камандоўцам гэтае суполкі быў прызначаны Мялешка. Акрамя таго, за 10 км ад Ліды стаяла нямецкая пяхотная рота, якая таксама мусіла ўдзельнічаць у апэрацыі. Але ініцыятар ак­цыі, фюрэр СС і паліцыі, не паведаміў нямецкаму камандоўцу, зь якога накірунку прыйдзе суполка Мялешкі. У скутку, нямецкі камандовец атрымаў ад свайго дазору данясеньне, што да раёну іх разьмяшчэньня набліжаецца падазроны атрад. Калі камандовец роты паглядзеў у бінокаль, то ўбачыў узброеных людзей у рознай уніформе. Жаўнеры арганізацыі Тодту насілі [[Мундур|мундуры]], колерам падобныя да польскіх. А з-за таго, што пад Лі­дай дзейнічала шмат [[Армія Краёва|польскіх партызана]]<nowiki/>ў, камандовец нямецкае роты, вырашыўшы, што гэта ворагі, прыказаў адкрыць агонь. На чале атраду ішоў лейтэнант Мялешка, і ён жа першым быў цяжка ранены. Жаўнер, які кінуўся на дапамогу свайму камандоўцу, быў адразу ж забіты. Непаразуменьне хутка высьветлілася, аднак Мя­лешка сканаў ад ранаў на месцы<ref name=":12" />. === Глыбокае === Улетку 1943 году<ref name=":4" /> першы зьвяз 1-е роты й частка другога зьвязу былі накіраваныя ў [[Глыбокае]], дзе вартавалі будынкі СД ды вязьніцы, канваявалі арыштаваных і вялі баявыя дзеяньні супраць партызанаў у навакольных вёсках<ref name=":4" />. Камандоўцам гэтага злучэньня быў ужо [[Старшы лейтэнант|надлейтэнант]]<ref name=":0" /> Орсіч, адзін з найвыдатнейшых афіцэраў батальёну. Ягоны зьвяз праводзіў вучэбнае вострае страляньне зь [[Мінамёт|мінамёта]], якое было прыкладна ў адзін час з пахаваньнем Гравэ<ref name=":0" />. Але адна міна ўзарвалася ў мінамёце, таму ўсе людзі, якія знаходзіліся побач, былі цяжка параненыя, у тым ліку й камандовец Орсіч, якому аскепак прабіў лёгкія навылёт. Паводле ўспамінаў Кушаля, Орсічаў стан у лязарэце быў амаль безнадзейны, хаця ў гэты момант, паводле тагачасных чутак, ён паправіўся й знаходзіўся ў лязарэце ў [[Баварыя|Баварыі]] на вылячэньні<ref name=":0" />. === Эвакуацыя === Напрыканцы чэрвеня (паводле [[Юры Туронак|Юрыя Туронка]], у ліпені<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Юры Туронак]].|год=1993|загаловак=Дзейнасьць БЦР у Нямеччыне|спасылка=https://coollib.net/b/438818-yuryi-turonak-belarus-pad-nyametskay-akupatsyiyay/read#t18|месца=[[Менск]]|выданьне=Беларусь пад нямецкай акупацыяй}}</ref>) 1944 году распачалася эвакуацыя зь Беларусі. 13-ы батальён пачаў адступаць на захад разам зь [[Вэрмахт|нямецкім войскам]]. Па дарозе далучаліся да яго часткі, якія былі аддзеленыя ад батальёну. ==== Бандыкава дэзэрцыя ==== Стасункі паміж камандоўца батальёну, немцам, і беларускімі афіцэрамі штораз горшаліся й сталі немагчымымі. Нямецкія афіцэры былі поўнымі панамі становішча ў ротах. Гэтакі стан рэчаў не задавальняў беларускіх афіцэраў. У [[Аўгустова (Польшча)|Аўгустове]] на пастою лейтэнант [[Антон Бандык]] заалярмаваў сваю роту. Да паўстанцаў далучыліся афіцэры Іваніцкі, Дрозд і Мохарт і пад камандай Бандыка адлучыліся ад батальёну й пайшлі ў [[Аўгустоўская пушча|лес]]. Такім чынам 150 стральцоў і 4 афіцэры сыйшлі з батальёну<ref name=":13">{{Кніга|назва=КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945|аўтар=[[Алег Раманько|Олег Романько]].|спасылка=http://militera.lib.ru/research/0/pdf/romanko_ov06.pdf|старонкі=176}}</ref>. ==== Расправа немцаў ==== Дрозд і Мохарт, аднак, перадумалі й на наступны дзень вярнуліся. Выходзячы зь лесу, яны далучыліся да калёны ўцекачоў, у якой быў бацька лейтэнанта Мохарта. Тутака іх і знайшоў патруль (два нямецкія афіцэры й беларускі [[унтэр-афіцэр]])<ref name=":13" />, пасланыя для хапуну дэзэртыраў. Лейтэнанты былі арыштаваныя й расстраляныя на наступны дзень беларускім унтэр-афіцэрам, які, каб выслужыцца перад немцамі, выканаў ролю ката<ref name=":13" />. Акрамя Мохарта й Дразда, у рукі немцам патрапілі яшчэ некалькі унтэр-афіцэраў і шарагоўцаў, якія адсталі ад паўстанцаў. Зь імі немцы расправіліся на месцы. Пасьля гэтага інцыдэнту камандовец батальёну звольніў ад выкананьня сваіх абавязкаў усіх беларускіх афіцэраў і аддаў ім апошні прыказ — ісьці ў падпарадкаваньне камандаваньня [[Расейская вызвольная армія|РВА]]. Атрымаўшы чыгуначныя квіткі, большасьць так і зрабіла. Але лейтэнанты Сасукевіч, Кушняровіч (Кушнеровіч) і Клінцэвіч замест таго, каб ехаць да РВА, паехалі ў [[Бэрлін]] да [[Беларуская цэнтральная рада|БЦР]], дзе ўступілі ў [[1-ы кадравы батальён БКА|1-ы Кадравы Беларускі Батальён]], які тамака фармаваўся<ref name=":0" /><ref>{{Кніга|назва=КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945|аўтар=[[Алег Раманько|Олег Романько]].|спасылка=http://militera.lib.ru/research/0/pdf/romanko_ov06.pdf|старонкі=176 — 177}}</ref>. Пра падзеі дэзэрцыі ў Аўгустове [[Францішак Кушаль|Кушаль]] успамінаў:<blockquote>''Афіцэры, якія пакінулі батальён у [[Аўгустова (Польшча)|Аўгустове]], ня мелі намеру здрадзіць. Да гэтага распачлівага кроку яны былі вымушаныя толькі неадпаведнымі адносінамі да іх немцаў. Аб гэтым сьведчыць той факт, што два афіцэры, лейтэнант Дрозд і Мохарт, пакінуўшы батальён, далучыліся да калёны ўцекачоў і разам з калёнай адступілі ў [[Трэці Райх|Нямеччыну]]. Калі даведаўся аб гэтым камандзір батальёну, то паслаў патруль, зложаны з немцаў, каб арыштаваць Дразда й Мохарта. Патруль прыбыў у калёну, забраў лейтэнанта Дразда й Мохарта, і, адвёўшы іх ад калёны, на вачох бежанцоў, абодвух застрэліў. Кажуць, што быццам лейтэнант Мохарт быў толькі паранены й уцёк. Ці гэта праўда, ня ведама.''<ref name=":0" /></blockquote> === Італія === Паводле [[Іван Каўтун|Івана Каўтуна]], батальён пачаў эвакуацыю адразу пасьля ўступленьня [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміі]] ў Беларусь (23 верасьня 1943 году). Потым ужо з Польшчы фармаваньне было накіраванае ў [[Каралеўства Італія (1861—1946)|Італію]], дзе яно ваявала супраць [[2-і Польскі корпус|2-га Польскага корпусу]] [[Бітва пад Монтэ-Касына|пад Монтэ-Касына]], а ўжо толькі потым частка беларусаў, найбольш верных немцам, была перакінутая ў [[Трэці Райх|Нямеччыну]]<ref name=":2" />. Але з гэтай думкай не пагаджаюцца іншыя навукоўцы, на іх думку, эвакуацыя адбылася не раней за чэрвень. [[Францішак Кушаль]] жа пра дзеяньні жаўнераў батальёну ў Італіі нічога не напісаў. Таксама, паводле [[Сяргей Чуеў|Сяргея Чуева]], у ліпені 1944 году на барацьбу з партызаншчынай на [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыне]] й [[Каралеўства Італія (1861—1946)|Італіі]] была адпраўленая толькі 3-я рота батальёну<ref name=":4" />. Паводле [[Юры Грыбоўскі|Юрыя Грыбоўскага]], 3-я рота гэтаксама была накіраваная ў Італію ў 1944 годзе, але на нядоўгі час. Паводле яго, асабовы склад кватараваўся ў ваколіцах [[Трыест|Трыесту]]<ref>{{Артыкул|загаловак=Беларускі легіён СС: міфы і рэчаіснасць|аўтар=[[Юры Грыбоўскі]].|год=2007|мова=be|спасылка=http://www.belhistory.eu/yury-grybo%D1%9Eski-belaruski-legiyon-ss-mify-i-rechaisnasc/|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20201230013036/http://www.belhistory.eu/yury-grybo%d1%9eski-belaruski-legiyon-ss-mify-i-rechaisnasc/}}</ref>. === Варшава === {{Глядзіце таксама|Варшаўскае паўстаньне}} Частка батальёну, складзеная зь 7 ротаў (каля 700<ref name=":21">{{Артыкул|загаловак=Karbowiak o konflikcie polsko-białoruskim|год=25 grudnia 2012|аўтар=[[Аркадыуш Карбовяк|Arkadiusz Karbowiak]].|спасылка=https://wpolityce.pl/polityka/147338-karbowiak-o-konflikcie-polsko-bialoruskim|выданьне=wPolityce.pl|мова=pl|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210630073502/https://wpolityce.pl/polityka/147338-karbowiak-o-konflikcie-polsko-bialoruskim}}</ref> або тысячы<ref name=":7">{{Артыкул|аўтар=[[Губэрт Кубэрскі|Hubert Kuberski]].|загаловак=Wschodnioeuropejscy ochotnicy cudzoziemscy w niemieckich oddziałach Ostheer, SS i policji pacyfikujących Powstanie Warszawskie. Casus „własowców”, Kałmuków i SS Galizien...|год=2015|мова=pl|выданьне=DZIEJE NAJNOWSZE|нумар=XLVII — 2015, 3|спасылка=http://rcin.org.pl/Content/56880/WA303_77502_A507-DN-R-47-3_Kuberski.pdf|старонкі=96—99}}</ref> чалавек), была накіраваная ў [[Варшава|Варшаву]]<ref name=":7" />. На чале батальёну заставаўся Курт Юнкер, але ў годнасьці [[Гаўптштурмфюрэр|гаўптштурмфюрэра СС]]<ref name=":9" />. Фармаваньне ўпершыню згадвалася ў Варшаве з 3 жніўня<ref name=":7" /> як ахова жылых будынкаў і нямецкіх управаў у паліцыйнай дзялянцы ў раёне [[Алея Шухі|Алеі Шухі]], [[Алея Ружаў|Ружаў]] і [[Алея Ўяздоўскага|Ўяздоўскага]], а таксама ў раёне вуліцаў Кашыкава і Вейскай. Батальён вартаваў тыя будынкі да 13 верасьня<ref name=":9">{{Артыкул|загаловак=Legenda o „własowcach” w Powstaniu Warszawskim|год=2014-07-30|спасылка=https://www.mowiawieki.pl/index.php?page=aktualnosci&id=155|выданьне=Mówią wieki|мова=pl|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210227180537/https://mowiawieki.pl/index.php?page=aktualnosci&id=155}}</ref>. Хутчэй за ўсё, увесь батальён прыняў удзел у задушэньні [[Варшаўскае паўстаньне|паўстаньня]], акрамя 4-й роты. За ўдзел у баях з паўстанцамі [[обэрфэльдфэбэль]] Ілья Занец ({{Мова-de|Ilja Sanetz}}) з 2-га [[Узвод|зьвязу]] 1-й роты, быў узнагароджаны [[Мэдаль для ўсходніх народаў|залатым мэдалём 2-й клясы за адвагу для ўсходніх народаў]]. Таксама баі беларусаў зь 1-й роты у [[Макотаў|Макотаве]] [[Армія Краёва|палякі]] ўспрынялі як змаганьне з [[Украінская дапаможная паліцыя|украінцамі]]<ref name=":7" />. 11 верасьня пачаўся інтэнсіўны агонь артылерыі й мінамётаў, які стаў пачаткам наступленьня на [[Сельцы (Варшава)|Сельцы]]. Дзьве роты сілай 250 салдатаў пры падтрыманьні дванаццаці танкаў і штурмавых гарматаў выйшлі ў атаку на вышыні вул. Бончы, але спробы атакі пад камандаваньнем ротмістра «Гарды» былі няўдалымі да 18-й гадзіны, хаця беларусы акапаліся на блізкай адлегласьці. [[Мэдаль для ўсходніх народаў|Срэбным мэдалём 2-й клясы за адвагу для ўсходніх народаў]] былі ўзнагароджаныя [[яфрэйтар]] [[Анатоль Юрэвіч]] ({{Мова-de|Anatol Jurewitsch}}) і [[унтэр-афіцэр]] [[Пётар Моніч]] ({{Мова-de|Peter Monitsch}}), абодва жаўнеры з [[Артылерыя|артылерыі]]. Першы за ўзорнае выкананьне сваіх абавязкаў і адвагу ў баі (уратаваў [[Батарэя (войска)|батарэю]] жаўнераў), а другі — за выдатнае камандаваньне й добрую службу<ref name=":7" />. [[Нагрудны знак «За раненьне»]] атрымаў салдат ([[шараговец]]) Міхаіл Корбут ({{Мова-de|Michael Korbut}}) за баі 23 верасьня. Два яфрэйтары [[Графін Бейка]] ({{Мова-de|Grafin Beyko}}) і [[Піліп Сяргеня]] ({{Мова-de|Philipp Sergenia}}), былі ўзнагароджаныя аналягічным знакам за раненьні, атрыманыя 26 верасьня. Па сканчэньні баёў у Варшаве беларускі батальён, які складаўся з 600 паліцыянтаў<ref name=":7" />, быў выведзены зь места. === Нямеччына === У кастрычніку 1944 году [[лейтэнант]] Сасукевіч і іншыя прыбылі да [[Беларуская цэнтральная рада|БЦР]] і распавялі пра падзеі ў [[Аўгустоўская пушча|Аўгустоўскай пушчы]]. Усхваляваны тымі расповедамі [[Францішак Кушаль|Кушаль]] адразу ж паехаў на месца пастою батальёну, каб праверыць усё на мейсцы<ref name=":14">{{Кніга|назва=КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945|аўтар=[[Алег Раманько|Олег Романько]].|спасылка=http://militera.lib.ru/research/0/pdf/romanko_ov06.pdf|старонкі=177}}</ref>. Частка батальёну стаяла ў мясцовасьці [[Альбэртсдорф|Альбэртсдорфе]] ([[Усходняя Прусія]]), але гэта была толькі адна рота. Камандовец гэтае роты, [[гаўптштурмфюрэр]]-немец, вельмі ўсьцешыўся з Кушалевага прыезду, бо трэба было падняць настрой у людзей, які быў упаў<ref name=":0" />. У гутарцы з Кушалем камандовец батальёну на Кушалевы запытаньні, чаму гэтак здарылася, што беларускіх афіцэраў нямашака ў батальёне, даў вельмі няясны адказ. Немец абвінаваціў беларускіх афіцэраў у тым, што яны не жадалі падпарадкавацца нямецкім падафіцэрам. Ён загадаў сабраць усіх людзей, каб Францішак Кушаль мог зь імі гаварыць. Калі ён пачаў размаўляць зь беларусамі, то сьцьвердзіў сапраўды благі настрой у іх. Кушаль так пісаў пра размову зь імі:<ref name=":0" /><blockquote>''Першае, на што мне жаліліся стральцы, гэта на адсутнасьць пры іх сваіх афіцэраў. «Мы жадаем, казалі мне стральцы, каб БЦР прылажыла ўсіх стараньняў, каб нашыя афіцэры вярнуліся да нас».''</blockquote>Паводле Францішка Кушаля, у гэты час у батальёне было яшчэ каля 600 чалавек, але людзі былі падзеленыя на адзінкі й раскінутыя па ўсёй [[Трэці Райх|Нямеччыне]]:<ref name=":0" /> * 1 рота ў [[Лебрэхсдорф]]е — 85 чалавек; * 1 рота ў [[Ніхачоў|Ніхачове]] — 89 чалавек; * 2 роты ў [[Лесьляў|Лесьляве]] — 260 чалавек; * 1 рота ў [[Трыест|Трыесьце]] — 112 чалавек; * 1 зьвяз у [[Бэрлін]]е — 21 чалавек. Аднак, паводле [[Сяргей Чуеў|Сяргея Чуева]], 500—600 жаўнераў — гэта колькасьць падчас эвакуацыі, а ўжо пасьля яе, на ягоную думку, засталося толькі 150 жаўнераў<ref name=":4" />. У сьнежні 1944 — студзені 1945 рокаў рэшткі батальёну ўвайшлі ў склад [[30-я грэнадэрская дывізія Вафэн-СС (1-я беларуская)|1-й грэнадэрскай брыгады войскаў СС]]<ref name=":14" />. === Данія === Паводле [[Андрэй Катлярчук|Андрэя Катлерчука]], у [[Данія|Даніі]] ў сакавіку-красавіку<ref name=":26">{{Артыкул|загаловак=«Бел-чырвона-белыя адзнакі на касках разам з маланкамі СС». Ігар Марзалюк пра справы беларускіх нацыяналістаў часоў вайны|год=30.03.2021|аўтар=[[Ігар Марзалюк]].|мова=be|спасылка=http://www.ctv.by/bel-chyrvona-belyya-adznaki-na-kaskah-razam-z-malankami-ss-igar-marzalyuk-pra-spravy-belaruskih}}</ref> 1945 годзе знаходзілася 150 жаўнераў 13-га батальёну СД, але дакладна невядома што яны тамака рабілі, імаверна, нешта ахоўвалі<ref name=":8">{{Артыкул|аўтар=[[Дзьмітры Гурневіч]].|год=6 траўня 2017|загаловак=Беларусы, якія служылі немцам, хацелі ратавацца ў Скандынавіі|выданьне=[[Радыё Свабода]]|мова=be|спасылка=https://www.svaboda.org/a/28471824.html|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20200509060920/https://www.svaboda.org/a/28471824.html}}</ref>. == Бандыкаўцы == === Сустрэча з Арміяй Краёвай === Пад час эвакуацыі рота [[Антон Бандык|Антона Бандыка]] ўцякла ў [[Аўгустоўская пушча|Аўгустоўскі лес]]. Вядома, што бандыкаўцы стварылі нацыяналістычны партызанскі атрад з мэтаю вядзеньня ў далейшым баёў у тылу наступальнай [[Рабоча-Сялянская Чырвоная Армія|Чырвонай арміі]]. Але гэты атрад самастойна дзейнічаў нядоўга. З дакумэнтаў [[Армія Краёва|АК]] (справаздача атраду 1-га ўланскага палку ад 25 лютага 1945 году) вядома, што 14 ліпеня 1944 году на ягоны бок перайшла суполка калішніх «беларускіх эсэсаўцаў» — каля 4 [[Афіцэр|афіцэраў]], 19 [[Унтэр-афіцэр|унтэр-афіцэраў]] і 90 [[Шараговец|шарагоўцаў]]<ref name=":15">{{Кніга|назва=КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945|аўтар=[[Алег Раманько|Олег Романько]].|спасылка=http://militera.lib.ru/research/0/pdf/romanko_ov06.pdf|старонкі=178}}</ref>. Палякі ў сваёй справаздачы пасьпяшаліся ставіць сабе ў заслугу гэты пераход. Нібыта ў дадзеным выпадку спрацавалі ўлёткі АК, што даволі сумнеўна, бо бунт роты адбыўся напрыканцы чэрвеня, а да палякаў бандыкаўцы перайшлі толькі праз два тыдні. Хутчэй за ўсё, беларусы сустрэліся зь імі ўжо ў лесе<ref name=":15" />. === Ну службе ў Арміі Краёвай === {{Глядзіце таксама|Армія Краёва}} Палякі прынялі фармаваньне Бандыка, але не пакінулі яго самастойнай баявой адзінкай. На грунце гэтае няпоўнае роты быў сфармаваны атрад «Шчапа» пад камандаваньнем [[Падпаручык|падпаручыка]] С. Кота. Цяпер новы атрад складаўся з 60 чалавек і дзейнічаў у раёнах Саенек — [[Аўгустоў]] і Балінка — Кальніца — Аўгустоў. З прычыны таго, што бандыкаўцы былі добра падрыхтаваныя, кіраўніцтва [[Армія Краёва|Арміі Краёвай]] кінула іх у бойку літаральна ўжо на наступны дзень — 15 ліпеня<ref name=":15" />. [[Файл:Bialystok ak.png|значак|[[Беласток (акруга)|Беластоцкая акруга]] Арміі Краёвай]] З дакумэнтаў вядома, што ў гэты дзень атрад «Шчапа» раззброіў пост нямецкай чыгуначнай аховы на станцыі Саенек, захапіўшы зброю, аснаду й сем палонных. У той жа дзень партызаны зладзілі засаду на шашы Саенек — [[Ліпск (Польшча)|Ліпск]], у выніку якой яны здолелі зьнішчыць чатыры нямецкія самаходы. Падчас гэтых апэрацыяў ніводны беларус дый ніводны паляк з атраду ня быў забіты. У далейшым, пасьля таго як выйшаў прыказ пра расфармаваньне Арміі Краёвай (студзень 1945), усе партызаны гэтага атраду былі дэмабілізаваныя й распушчаныя па хатах. === На службе ў Чорнага Ката === {{Глядзіце таксама|Чорны кот}} Паводле [[Алег Раманько|Алега Раманька]], дагэтуль яшчэ невядомы лёс самаго [[Лейтэнант|лейтэнанта]] [[Антон Бандык|Бандыка]] й астатніх (болей за паўсотню) былых беларускіх жаўнераў. Ён мае некалькі вэрсіяў: альбо палякі разьмеркавалі іх па іншых атрадах, альбо яны вярнуліся да немцаў, як лейтэнанты Мохарт і Дрозд, альбо сталі арганізавана бегчы ва Ўсходнюю Беларусь, каб пачаць тамака партызанку супраць бальшавікоў<ref name=":16">{{Кніга|назва=КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945|аўтар=[[Алег Раманько|Олег Романько]].|спасылка=http://militera.lib.ru/research/0/pdf/romanko_ov06.pdf|старонкі=179}}</ref>. Гісторык [[Сяргей Ёрш]] і [[Сяржук Горбік]] сьцьвярджаюць, што напрыканцы 1946 атрад на чале з Антонам Бандыкам вызваліў больш за трыста беларусаў, якіх бальшавікі везьлі дзеля допытаў праз [[Варшава|Варшаву]] зь [[Нямеччына|Нямеччыны]]. Аднак дакумэнтальных крыніцаў пра гэтае няма, толькі расповеды нейкага інфарматара X<ref>{{Артыкул|загаловак=Як два чалавекі прыдумалі міф пра Міхала Вітушку|спасылка=https://budzma.by/news/yak-dva-chalavyeki-prydumali-mif-pra-mikhala-vitushku.html|выданьне=[[Будзьма беларусамі!]]|год=31.07.2017|мова=be|аўтар=[[Антон Рудак]].|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210208160550/https://budzma.by/news/yak-dva-chalavyeki-prydumali-mif-pra-mikhala-vitushku.html}}</ref>. == Злачынствы == Сам батальён у расстрэлах ня ўдзельнічаў, а выкарыстоўваўся толькі ў антыпартызанскіх апэрацыях<ref name=":2" />. У злачынствах, учыненых нацыстамі ў Беларусі супраць мірнага насельніцтва, беларусы ўдзельнічалі зрэдку<ref name=":2" />. Як адзначаў гісторык [[Арон Цявеліч Лейзераў|А. Т. Лейзераў]]:<ref name=":2" /><blockquote>''…немцы пазьбягалі заахвочваньня да масавых акцыяў, у тым ліку пагромаў, паліцыі з тутэйшых жыхароў. У сувязі з гэтым яны вымушаныя былі заахвоціць прывезеныя ў Беларусь украінскія й летувіскія паліцыйныя батальёны.''</blockquote>Дакумэнтальна вядомыя злачынствы Бобкавай роты ў [[Калдычэва|Калдычэве]]<ref name=":2" /> і жаўнераў Якубёнкавай роты<ref name=":2" /><ref name=":5">{{Артыкул|год=2015|спасылка=https://www.sb.by/articles/oni-unichtozhali-lyudey.html|загаловак=Рассекреченные материалы из архива КГБ раскрывают имена убийц людей в Тростенце|выданьне=[[Савецкая Беларусь]]|мова=ru|нумар=215 (24845)|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20201116124931/https://www.sb.by/articles/oni-unichtozhali-lyudey.html}}</ref> (5-я рота)<ref name=":5" /> батальёну. Таксама вядома, што першы зьвяз 1-е роты й частка другога зьвязу вартавалі будынкі [[Служба бясьпекі (Трэці райх)|СД]] ды вязьніцы, канваявалі арыштаваных і вялі баявыя дзеяньні супраць партызанаў у навакольных вёсках, будучы ў [[Глыбокае|Глыбокім]]<ref name=":4" />. Гэтаксама вядома, што 5-я рота ўдзельнічала ў зьнішчэньні [[Глыбоцкага гета]]<ref name=":20" />. Паводле [[Аркадыуш Карбовяк|Карбовяка]], батальён удзельнічаў і ў зьнішчэньні [[Наваградзкае гета|Наваградзкага гета]]<ref name=":21" />. Рота ў [[Калдычэва|Калдычэве]] часам разглядаецца як асобная адзінка, бо падпарадкавалася пэўны час Баранавіцкаму аддзелу [[Служба бясьпекі (Трэці райх)|СД]]<ref name=":16" />, хаця батальёнаў тагачасьнік і стваральнік [[Францішак Кушаль]] не ўспамінае пра іншыя асобныя беларускія фармаваньні СД<ref name=":0" />. Жаўнеры Баранавіцкага аддзелу таксама ўдзельнічалі ў апэрацыях [[Апэрацыя «Гэрман»|«Гэрман»]], [[Апэрацыя «Балотная ліхаманка»|«Балотная ліхаманка»]], [[Апэрацыя «Гамбург»|«Гамбург»]]<ref name=":4" />. У сакавіку 2021 году [[Ігар Марзалюк]] у сваім артыкуле «[[Народная газета|Народнай газеце]]» таксама заявіў, што гэны батальён зьнішчыў агулам пяць [[Гета ў пэрыяд Другой сусьветнай вайны|гетаў]], у тым ліку ў [[Глыбоцкае гета|Глыбокім]]<ref>{{Артыкул|загаловак=Сожженные деревни: преступление без срока давности|год=22.03.2021|аўтар=[[Ігар Марзалюк|Игорь Марзалюк]].|спасылка=https://www.sb.by/articles/pepel-khatyni-istoriya.html|выданьне=[[Беларусь сегодня]]|мова=ru|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210324004355/https://www.sb.by/articles/pepel-khatyni-istoriya.html}}</ref>. У этэры [[СТБ]] ён удакладніў, дзе батальён зьнішчаў гета: [[Глыбока]] (жнівень 1943), [[Менск]] (кастрычнік 1943), рэшткі гета ў [[Валожын|Валожыне]], [[Баранавічы]], [[Нясьвіж]], Гарадзішча<ref name=":26" />. Гэтаксама ў сваім інтэрвію «[[СБ. Беларусь сегодня|Беларусі сегодня]]» ў кастрычніку 2020 году Марзалюк паведаміў, што батальён зьнішчыў Глыбоцкае гета з карыстаньнем артылерыі й танкаў<ref name=":10">{{Артыкул|загаловак=Кто и зачем путает патриотизм с предательством|год=29.10.2020|выданьне=[[Беларусь сегодня]]|аўтар=Евгений Кононович.|мова=ru|спасылка=https://www.sb.by/articles/istoriya-odnogo-lozunga.html|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20201123192037/https://www.sb.by/articles/istoriya-odnogo-lozunga.html}}</ref>, але гэтыя танкі й артылерыя не былі ў складзе самога батальёну<ref name=":20">{{Артыкул|загаловак=Рух зусім незалежніцкі...|аўтар=[[Алег Ліцкевіч|Олег Лицкевич]].|мова=ru|выданьне=[[Беларуская думка (часопіс)|Беларуская думка]]|спасылка=https://beldumka.belta.by/isfiles/000167_494209.pdf|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210624200240/https://beldumka.belta.by/isfiles/000167_494209.pdf}}</ref>. === Канцлягер у Калдычэве === {{Асноўны артыкул|Калдычэўскі канцэнтрацыйны лягер}}[[Файл:Суполка афіцэраў 13-га беларускага батальёну пры СД.jpg|значак|300x300пкс|[[Баранавічы|Баранавіцкая]] рота батальёну.]] У 1942 годзе ў мястэчку [[Калдычэва|Калдычэве]] (за 20 км ад [[Баранавічы|Баранавічаў]]) быў створаны [[канцэнтрацыйны лягер]]. Лягер быў створаны на тэрыторыі колішняга маёнтка польскага шляхціча Салевіча. Да ўтрыманьня вязьняў тутака выкарыстоўвалі стайні, гумны й хлявы<ref name=":2" />. Тутэйшая ахова, паводле [[Сяргей Чуеў|Сяргея Чуева]], мела ў сваім складзе 120 вершнікаў, якія ўдзельнічалі на акцыях па-за лягерам<ref name=":4" />. Вартаўнікоў лягеру было 100 чалавек<ref name=":2" /> У складзе роты, жаўнеры якой абаранялі лягер, агулам было 150 чалавек, зь іх 148 — [[беларусы]]<ref name=":11">{{Артыкул|загаловак=ООН провозгласила 27 января Международным днем памяти жертв холокоста|год=31 студзеня 2021|спасылка=https://www.tvr.by/news/obshchestvo/oon_provozglasila_27_yanvarya_mezhdunarodnym_dnem_pamyati_zhertv_kholokosta/?PAGEN_2=2|мова=ru|выданьне=[[Беларускае тэлебачаньне|БТ]]|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210518215420/https://www.tvr.by/news/obshchestvo/oon_provozglasila_27_yanvarya_mezhdunarodnym_dnem_pamyati_zhertv_kholokosta/?PAGEN_2=2}}</ref>. Паводле Аркадыюша Карбовяка, гэта была 7-я рота<ref name=":21" />. Аднак, паводле іншых навукоўцаў, гэта была іншая рота, бо [[Сяргей Бобка]], калі быў адлучаны ад службы ў лягеры, быў вызначаны за камандоўца 7-й роты батальёну, якая была ў [[Новая Вільня|Новай Вялейцы]]<ref name=":18" />. ==== Лейтэнант Бобка ==== Камэндантам лягеру быў лейтэнант Сяргей<ref name=":19">{{Артыкул|загаловак=«КУФЭРНИКИ» И ПАЛАЧИ.Кто ответил за трагедию Колдычевского лагеря смерти|год=2018|аўтар=[[Вера Аркінд|Вера Аркинд]].|спасылка=https://sputnik.by/longrid/20180502/1035158303/kufehrniki-i-palachi-kto-otvetil-za-tragediyu-koldychevskogo-lagerya-smerti.html|выданьне=[[Sputnik Беларусь]]|мова=ru|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210627224155/https://sputnik.by/longrid/20180502/1035158303/kufehrniki-i-palachi-kto-otvetil-za-tragediyu-koldychevskogo-lagerya-smerti.html}}</ref> Бобка. Аднак на мяжы 1942—1943 гадоў функцыі камэнданта былі перададзеныя ўрадніку [[Служба бясьпекі (Трэці райх)|СД]] з [[Баранавічы|Баранавічаў]] Францу Ёрну. Бобка ж быў пераведзены на пасаду начальніка лягернай аховы — усяго яму падпарадкавалася каля 100 чалавек. Ёрн меў даволі нізкую годнасьць — усяго толькі [[СС-штурман]]а<ref name=":16" />, што раздражняла беларускі пэрсанал. Апрача таго, паводле Бобкі, ужо толькі тое, што «''гэты прымітыўны чалавек з адной лычкай''» меў над ім і ўсім лягерам такую ўладу, надта раздражняла беларусаў. Да таго ж, Ёрн часта ўмешваўся ва ўнутранае жыцьцё роты й публічна, нават перад вязьнямі, біў паліцыянтаў<ref name=":16" />. У добраахвотніцкія фармаваньні ішл розныя людзі, у тым ліку й у гэтую роту СД. Думаючы, што ім цяпер усё дазволенае, некаторыя зь сяброў роты зьдзекаваліся зь вязьняў, збольшага з [[Габрэі|жыдоў]]<ref name=":16" />. Ёрн жа, будучы тыповым нямецкім службоўцам, не цярпеў гармідару й сваявольства. У рэшце рэштаў, восеньню 1943 году<ref name=":18" /> Бобка, як галоўны «апазыцыяновец» Ёрна, быў пераведзены на пасаду камандоўца 7-е роты<ref name=":18" /> 13-га батальёну, якая знаходзілася ў [[Новая Вялейка|Новай Вялейцы]]. ==== Лейтэнант Калька ==== [[Файл:Зьвяз 13-га Беларускага паліцыйнага батальёну СД.jpg|значак|214x214пкс|Адна з дружынаў аховы лягеру.]] Камэндантам лягеру заставаўся Франц Ёрн (паводле [[Іван Каўтун|Івана Каўтуна]], у годнасьці [[обэршарфюрэр]]а)<ref name=":2" /> СС. Яму падпарадкаваліся беларускія сябры СД, якія прайшлі шкаленьне на унтэр-афіцэрскіх курсах у [[Менск]]у. Ротай аховы (100 чалавек)<ref name=":2" /> камандаваў [[Мікалай Калька|М. А. Калька]] (сын царскага жандарма). Разам зь ім вынішчалі жыдоў, [[Камунізм|камуністаў]] і партызанаў [[Унтэр-афіцэр|унтэр-афіцэры]] Л. А. Сянкевіч, М. М. Кухта, А. І. Каралевіч, а гэтаксама шараговыя супрацоўнікі СД — Варанчак, Дыра, Ждан, Пранчак, Гутырчыкідр і іншыя. У якасьці знаку адрозьненьня пэрсанал лягеру насіў на пілётках і фуражках эмблему [[Адамава галава|мёртвай галавы]]. За «посьпехі», зробленыя ў хадзе ліквідацыі «ворагаў [[Трэці Райх|Райху]]», галоўны вайсковы рэфэрэнт [[БНС]] [[Францішак Кушаль]] дараваў Кальку ўзнагароду — Муаравую стужку<ref name=":2" />. За часам існаваньня лягеру супрацоўнікі беларускага СД і немцы забілі ў Калдычаве й ягоных ваколіцах (вёска [[Арабаўшчына|Арабоўшчына]], урочышча [[Лозы (Берасьцейская вобласьць)|Лозы]], хутар Нячэхі) каля 22 тысячаў чалавек<ref name=":2" />. Па [[Забойства Вільгэльма Кубэ|забойстве]] [[Вільгэльм Кубэ|Кубэ]] (верасень 1943 году) у Баранавічах, як і ў Менску, была праведзеная вялікая акцыя арыштаў. Каля 150 чалавек<ref name=":1">{{Кніга|загаловак=Пад знакам Пагоні. Успаміны|частка=[https://knihi.com/Jazep_Malecki/Pad_znakam_Pahoni_Uspaminy.html#chapter34 ПАКЛІКАНЬНЕ ЦЭНТРАЛЬНАЕ РАДЫ]|спасылка=https://knihi.com/Jazep_Malecki/Pad_znakam_Pahoni_Uspaminy.html|аўтар=[[Язэп Малецкі]].|год=1976|выдавецтва=«[[Пагоня (выдавецтва)|Пагоня]]»|горад=[[Таронта]]|старонак=200}}</ref> тады загналі ў Калдычаўскі лягер, хаця яны былі ніяк незьвязаныя з забойствам Кубэ. Беларускім прадстаўнікам у СД удалося вырваць адтуль 50 чалавек<ref name=":1" />. Іншыя былі высланыя ў [[Канцэнтрацыйны лягер|канцэнтрацыйныя лягеры]] Нямеччыны<ref name=":1" />. ==== Пакараньне ==== Першыя працэсы над ахоўнікамі лягеру прайшлі ў 1940-я ў [[Польшча|Польшчы]]<ref name=":19" />. У сярэдзіне 50-х гадоў<ref name=":19" /> ва [[Уроцлаў|Ўроцлаве]]<ref name=":11" /> судзілі намесьніка камэнданта лягеру Бобку й аднаго з ахоўнікаў — Ёзэфа. [[Сяргей Бобка]] ўпарта сьцьвярджаў, што лягер быў «працоўным»<ref name=":19" />. Потым прысуд Бобку да сьмяротнага пакараньня быў заменены на пажыцьцёвае зьняволеньне, яшчэ пазьней на зьняволеньне на 25 гадоў. Ён выйшаў на волю ў 1972 годзе<ref name=":21" />. Другі працэс адбыўся ў 1962 годзе ў [[Дом афіцэраў (Баранавічы)|Доме афіцэраў]] у [[Баранавічы|Баранавічах]] над чатырма ахоўнікамі колішняга лягеру. Працэс быў адкрыты, вольных месцаў на ім не было<ref name=":19" />. Усе чатыры падсудныя ахоўнікі былі [[Беларусы|беларусамі]] й паходзілі з [[Заходняя Беларусь|Захаду]]. Гэта былі [[Мікалай Калька]], [[Леанід Сянкевіч]], [[Міхаіл Кухта]], [[Андрэй Каралевіч]]<ref name=":19" />. Усе сьцьвярджалі, што нікога не катавалі і былі ў [[Беларуская дапаможная паліцыя|паліцыі]] недобраахвотна. Іх абвінавачвалі ў «здрадзе Радзіме». Прысудзілі іх да расстрэлу. Ня ўсе злачынцы былі пакараныя<ref name=":11" />. === Глыбоцкае гета === {{Асноўны артыкул|Глыбоцкае гета}} Як сьведчыў былы жаўнер батальёну Франц Тэрэх, у жніўні 1943 году 3-я рота выехала ў мястэчка [[Глыбокае]]. Калі рота прыехала, гета щжо было абкружанае немцамі ды паліцыяй. На наступны дзень па прыезьдзе зранку пачаўся абстрэл усяго раёну гета зь вінтовак, кулямётаў ды гарматаў. У абстрэле ўдзельнічалі й танкі, якія там таксама знаходзіліся. Адначасова памяшканьні, дзе было сагнатае жыдоўскае насельніцтва, падпальвалі. Як сьцьвярджаў сам Тэрэх, ён быў узброены вінтоўкай са 120 патронамі, зь якіх амаль усе адстраляў<ref name=":20" />. [[Ігар Марзалюк]] сьцьвярджае, што ў той акцыі зьнішчэньня гета кожны ейны ўдзельнік патраціў 120 патронаў<ref name=":10" />. Такім чынам, 20 жніўня 1943 году было зьнішчанае [[Глыбоцкае гета]]. === Менскае гета === {{Асноўны артыкул|Менскае гета|Трасьцянец}} Позьняй восеняй 1943 году беларусы, якія служылі ў 13-м Беларускім паліцыйным батальёне пры [[Служба бясьпекі (Трэці райх)|СД]], удзельнічалі ў вынішчэньні жыдоў зь [[Менскае гета|Менскага гета]], дзе яны дзейнічалі разам са стралецкай [[Аддзяленьне|дружынаю]] (15 чалавек) з 26-га палку [[Паліцыя парадку (Трэці Райх)|паліцыі парадку]]<ref name=":2" />. Паводле допытаў удзельнічала каля 30 беларускіх жаўнераў зь 5-й роты<ref name=":5" />. Паводле допытаў Станіслава Дзяржаўца, жаўнеры зь ягонай роты ў расстрэле ня ўдзельнічалі, яны толькі падвозілі да месца, аднак усё адбывалася на іхніх вачах, а самім забойствам займаліся [[Трэці Райх|немцы]] і [[Каралеўства Вугоршчына (1920—1946)|мадзяры]]<ref name=":20" />. Дзянісаў, адзін з тых жаўнераў, казаў на допыце пра забойствы (паказаньні ліпень–жнівень 1986):<ref name=":5" /><blockquote>''Такім чынам, за адзін дзень, зрабіўшы тры рэйсы ў гета й [[Трасьцянец]], Войтаў, Катовіч, Мілянцей, Віктар Баршчэўскі й іншыя паліцыянты нашае роты зьнішчылі й расстралялі ня менш за 180 жыдоў.''</blockquote>Паводле Хадасевіча, іншага ўдзельніка злачынства (паказаньні ліпень–жнівень 1986):<ref name=":5" /><blockquote>''Цягам двух-трох тыдняў паліцыянтамі 5-й роты 13-га беларускага батальёну СД штодзень на лясной паляне ў Трасьцянцы растрэльвалася ня меней за 15 чалавек.''</blockquote>Паводле жаўнера 3-й роты батальёну Ўладзімера Лонскага, жыдоў канваявалі ў Трасьцянец цягам тыдня і падчас гэтай апэрацыі было забіта да 500 чалавек<ref name=":20" />. Паводле ж удзельніка Хадасевіча, яны гэтым займаліся цягам 2–3 тыдняў безь перапынкаў<ref name=":5" />. Таксама ў допытах байцы роты сьцьвярджалі, што забівалі праз страх непарадкаваньня<ref>{{Артыкул|загаловак=Жертвы Тростенца:ПОГРЕБЁННЫЕ ДВАЖДЫ|аўтар=[[Вера Аркінд|Вера Аркинд]].|год=2018|спасылка=https://sputnik.by/longrid/20180628/1036270674/zhertvy-trostenca-pogrebennye-dvazhdy.html|мова=ru|выданьне=[[Sputnik Беларусь]]}}</ref>. === Забойства мірнага насельніцтва === У чэрвені 1944 году некаторыя сяляне, ўзяўшы з сабой дзяцей, вырашылі выйсьці зь лесу й заняцца аднаўленьнем разбураных дамоў у вёсцы [[Таўшчы|Таўшчах]]. Але яны трапілі ў абкружэньне 5-й роты 13-га Беларускага паліцыйнага батальёну. Жаўнеры схапілі ўсіх, пазганялі іх у шчыльную суполку і канваявалі за ручай, у суседнюю вёску [[Чупры]]. Там былі два хлявы зь бярвеньня. Людзей пазганялі ў гэтыя пабудовы, абклалі сьцены салмоай і падпалілі. Людзі ў будынках крычалі й плакалі, з-за чаго адізн паліцыянт закінуў у адзін з хлявоў гранату, аднак плач ня сьціх. Людзі раптоўна змаглі выламаць дзьверы хлява і пачалі адтуль уцякаць, аднак паліцыянты пачалі страляць у іх. У хадзе гэтай акцыі выжыў толькі Іван Садко, які памёр праз два тыдні, але пасьпеў распавесьці гэтую гісторыю тутэйшым<ref name=":23">{{Артыкул|загаловак=Заживо сожженным|выданьне=Народнае слова|год=9.04.2009|аўтар=Екатерина Князева.|спасылка=http://nspaper.by/2009/04/09/zazhivo-sozhzhennym.html|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20190728160522/http://nspaper.by/2009/04/09/zazhivo-sozhzhennym.html|мова=be}}</ref>. Агулам 20 жніўня 1944 году жаўнеры 5-й роты спалілі жывымі 58 чалавек<ref name=":23" />, сяроді якіх 29 дзяцей<ref name=":24">{{Артыкул|загаловак=Памятный знак увековечит память о сожженых в годы ВОВ жителях трех деревень в Докшицком районе|год=19 июня 2009|выданьне=Докшицкий районный исполнительный комитет|спасылка=https://dokshitsy.vitebsk-region.gov.by/ru/region/view/pamjatnyj-znak-uvekovechit-pamjat-o-sozhzhenyx-v-gody-vov-zhiteljax-trex-dereven-v-dokshitskom-rajone-3198/|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20200913030307/https://dokshitsy.vitebsk-region.gov.by/ru/region/view/pamjatnyj-znak-uvekovechit-pamjat-o-sozhzhenyx-v-gody-vov-zhiteljax-trex-dereven-v-dokshitskom-rajone-3198/|мова=ru}}</ref>. Праз тры тыдні гэтая мясцовасьць была захопленая [[Рабоча-Сялянская Чырвоная Армія|Чырвонай Арміяй]]. Сяляне, якія былі ў лесе, выйшлі адтуль і пахавалі сваіх аднавяскоўцаў на могілках вёскі [[Верацеі (Бягомскі сельсавет)|Верацеяў]]<ref name=":23" />. ==== Пакараньне ==== У 1986 годзе супрацоўнікі Ўправы [[Камітэт дзяржаўнай бясьпекі|КДБ]] па [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]] знайшлі двух удзельнікаў злачынства, якім прысудзілі найвышэйшую меру пакараньня<ref name=":25">{{Артыкул|загаловак=Памятный знак сожженным жителям трех деревень появится в Докшицком районе|год=31 марта 2009|выданьне=Докшицкий районный исполнительный комитет|спасылка=https://dokshitsy.vitebsk-region.gov.by/ru/region/view/pamjatnyj-znak-sozhzhennym-zhiteljam-trex-dereven-pojavitsja-v-dokshitskom-rajone-2893/|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20200913030555/https://dokshitsy.vitebsk-region.gov.by/ru/region/view/pamjatnyj-znak-sozhzhennym-zhiteljam-trex-dereven-pojavitsja-v-dokshitskom-rajone-2893/|мова=ru}}</ref>. === Чорная кошка === {{Асноўны артыкул|Чорная кошка (Менск)}} З 1940 году ў [[Менск|Менску]] дзейнічала крымінальная групоўка. Цягам лета-восені 1943 году чатыры сябры банды ўступілі ў батальён. У пачатку лютага 1944 году банда была раскрытая. У ходзе следства было арыштавана 29 чалавек. Былі высветленыя 13 фактаў забойства<ref>{{Артыкул|загаловак=Время «ЧЕРНЫХ КОШЕК» или Главный беларуский бандитский бренд Советской эпохи|спасылка=https://bramaby.com/ls/blog/history/6219.html|нумар=2 (68)|год=май 2017 года|аўтар=Андрей Тисецкий.|мова=ru|выданьне=[[Милиция Беларуси]]|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20200511214838/http://bramaby.com/ls/blog/history/6219.html}}</ref>. == Афіцэрскі склад == На восень 1943 году афіцэрскі склад батальёну быў наступны: [[Старшы лейтэнант|надлейтэнант]] [[Іван Орсіч]], [[Лейтэнант|лейтэнанты]] Іван<ref name=":12" /> (або Васіль)<ref name=":2" /> Мялешка, [[Антон Бандык]], Дрозд, [[Мікалай Калька|М. А. Калька]], Іваніцкі, [[Аркадзь Качан]], Л. Якубёнак, [[Сяргей Бобка]], Мохарт, Сасукевіч, Кушнеровіч, Клінцэвіч<ref name=":0" />. Да батальёну таксама быў далучаны ахвіцэр-прапагандыст [[лейтэнант]] [[Віктар Чабатарэвіч]]. Камандны склад на ліпень 1943 году:<ref>{{Кніга|назва=КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945|аўтар=[[Алег Раманько|Олег Романько]].|спасылка=http://militera.lib.ru/research/0/pdf/romanko_ov06.pdf|старонкі=322}}</ref> {| class="wikitable" |+ !Пасада !Годнасьць !Ініцыялы |- |Афіцэр-прапагандыст |[[Лейтэнант]] |[[Віктар Чабатарэвіч]] |- |Камандовец 1-й роты |[[Старшы лейтэнант]]{{Заўвага|Паводле тагачасьніка [[Францішак Кушаль|Кушаля]], ён быў [[Малодшы лейтэнант|падлейтэнантам]].|name=padlejtenant}} |[[Іван Орсіч]] |- |Камандовец 2-й роты |Старшы лейтэнант{{Заўвага|name=padlejtenant}} |Мазур |- |Камандовец 3-й роты |Лейтэнант |[[Аркадзь Качан]] |- |Камандовец 4-й роты |Лейтэнант |[[Антон Бандык]] |- | rowspan="5" |Іншыя [[Афіцэр|афіцэры]] батальёну |Лейтэнант |[[Іван Мялешка]] |- |Лейтэнант |Дрозд |- |Лейтэнант |Мохарт |- |Лейтэнант |Калька |- |Лейтэнант |Іваніцкі |} Увосені 1943 году [[Сяргей Бобка]] стаў камандоўцам 7-е роты<ref name=":18" />. == Вядомыя жаўнеры == [[Файл:Аляксандар Ермаловіч.jpg|значак|230x230пкс|Аляксандар Ермаловіч]] * [[Аляксандар Ермаловіч]] (? — 31 ліпеня 1943) — [[фэльдфэбэль]] зь [[Менск|менскае]] роты батальёну. Загінуў у баі 31 ліпеня 1943 году. Быў урачыста пахаваны 3 жніўня на [[Вайсковыя могілкі (Менск)|Вайсковых могілках]] Менску<ref name=":22" />. *[[Янка Філістовіч]] ([[14 студзеня]] [[1926]] — пасьля [[11 лістапада]] [[1953]]) — беларускі грамадзка-палітычны дзяяч на [[Беларуская дыяспара|эміграцыі]], публіцыст, удзельнік [[Беларускі пасьляваенны антысавецкі супраціў (1944—1957)|паваеннага антысавецкага руху]]. Быў мабілізаваны ў батальён 17 траўня 1943 году<ref name=":20" />. Служыў у 3-й роце батальёну<ref name=":20" />. Паводле [[Алег Ліцкевіч|Алега Ліцкевіча]], ён мог удзельнічаць у зьнішчэньні [[Глыбоцкае гета|Глыбоцкага]] й [[Менскае гета|Менскага гета]]<ref name=":20" />. * [[Уладзімер Бурновіч]] ([[1924]] — [[26 студзеня]] [[1977]]) — служыў на [[Ліда|Лідчыне]], эміграваў. Памёр у [[Таронта]]. Меў жонку й сына<ref>{{Артыкул|выданьне=[[Зважай (часопіс, 1974)|Зважай]]|год=Сакавік, 1977|спасылка=https://kamunikat.org/usie_czasopisy.html?pubid=17493|старонкі=7|загаловак=Уладзімер Бурновіч|нумар=1 (7)|мова=be|месца=[[Таронта]]|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210726220626/https://kamunikat.org/usie_czasopisy.html?pubid=17493}}</ref>. *[[Сяргей Гутырчык]] ([[3 сакавіка]] [[1923]] — [[3 лютага]] [[1993]]) — беларускі грамадзкі дзяяч, пасьля вайны эміграваў у [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. У 1980 годзе быў пазбаўлены грамадзянства ЗША, праз абвінавачаньне ў службе ў [[Калдычэўскі канцэнтрацыйны лягер|Калдычэўскім лягеры]]. Абвінавачаньні ён абвяргаў<ref>{{Артыкул|спасылка=http://kamunikat.org/usie_czasopisy.html?pubid=34727|выдавецтва=[[БІНіМ]]|выданьне=[[Запісы БІНіМ|Запісы]]|мова=be|загаловак=Гутырчык Сяргей|месца=[[Нью-Ёрк]] — [[Менск]]|год=2014|старонкі=70|нумар=37|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210709181208/http://kamunikat.org/usie_czasopisy.html?pubid=34727}}</ref>. *[[Даніла Клінцэвіч]] ([[22 сьнежня]] [[1922]] — [[26 кастрычніка]] [[1967]]) — беларускі грамадзкі дзяяч, пасьля вайны эміграваў у [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. Пляменьнік [[Мікола Абрамчык|Міколы Абрамчыка]]<ref>{{Артыкул|спасылка=http://kamunikat.org/usie_czasopisy.html?pubid=34727|выдавецтва=[[БІНіМ]]|выданьне=[[Запісы БІНіМ|Запісы]]|мова=be|загаловак=Клінцэвіч Даніла|месца=[[Нью-Ёрк]] — [[Менск]]|год=2014|старонкі=116|нумар=37|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210709181208/http://kamunikat.org/usie_czasopisy.html?pubid=34727}}</ref>. == Строй == [[Файл:Беларускі жаўнер СД.jpg|значак|Здымак жаўнера батальёну. На ім можна пабачыць [[Бел-чырвона-белы сьцяг|бел-чырвона-белы]] шаўрон і [[Адамава галава|Адамаву галаву]] на пілётцы.]] Паводле ўмоваў [[Францішак Кушаль|Францішка Кушаля]], жаўнеры насілі [[бел-чырвона-белы сьцяг|бел-чырвона-белы сьцяжок]] на левым рукаве й [[Пагоня|пагоню]] ў якасьці [[Кукарда|цэшкі]]<ref name=":0" />. Але таксама батальён выкарыстоўваў сымболіку [[СС]] на шаломах, у тым ліку й [[Адамава галава|Адамаву галаву]], што бачна на здымках. Для экіпіроўкі паліцыянтаў выкарыстоўваліся шэрыя [[Кіцель|кіцелі]] частак узмацненьня [[СС]] мадэлі 1937 году, агульных СС мадэлі 1938 году, пазьней шэра-зялёныя<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Юры Туронак]].|год=1993|загаловак=Примечания|спасылка=https://coollib.net/b/438818-yuryi-turonak-belarus-pad-nyametskay-akupatsyiyay/read#t18|месца=[[Менск]]|выданьне=Беларусь пад нямецкай акупацыяй}}</ref> кіцелі [[Войскі СС|Вафэн-СС]]. Каскі выкарыстоўваліся паліцыйныя (зь левага боку [[свастыка]], з правага паліцыйная эмблема), агульных СС (зьлева руны СС, справа свастыка), так і W-SS (руны СС зь левага боку). Рыштунак, зброя выкарыстоўваліся як нямецкія, польскія, так і чырвонаармейскія (напрыклад, [[Вінтоўка Мосіна|вінтоўкі Мосіна]]). Дзягі насіліся бальшавіцкія ці нямецкія са спаражкамі СС<ref name=":6" />. Беларускія [[Афіцэр|афіцэры]], [[Падафіцэр|падафіцэры]] й жаўнеры пры [[Служба бясьпекі (Трэці райх)|СД]] насілі наплечнікі СД з чорнага кардону. З 20 чэрвеня 1944 году афіцыйна немцам у СД і беларусам пры СД было дазволена выкарыстоўваць кіцелі Вафэн-СС зь пятліцамі СД і наплечнікамі СС з выпушкай паліцайвафэнфарбэ (зялёнага колеру). Шараговыя беларускія паліцыянты звычайна пятліцы й наплечнікі не насілі<ref name=":6">{{Артыкул|загаловак=Schutzmannschafts Bataillon der SD 13|спасылка=https://bka.ucoz.ru/publ/schutzmannschafts_bataillon_der_sd_13/1-1-0-103|аўтар=[[Сяржук Кабрусеў]].|год=2009|мова=be}}</ref>. == Газэты == У артыкуле «Беларускія ваякі» («[[Новы шлях (1942)|Новы Шлях]]») батальён дэманструецца як ідэал, да якога трэба мкнуцца ўсім астатнім беларускім жаўнерам, і доказ таго, што беларусы гатовыя будаваць агульную будучыню з [[Трэці Райх|Трэцім Райхам]]:<blockquote>''Беларускія камандзеры, а гэтаксама і жаўнеры ў гэтым змаганьні паказалі высокія ваяцкія якасьці. Батальён зьяўляецца найлепшым доказам таго, што беларусы могуць быць добрымі жаўнерамі, бо беларусы гатовыя ахвяраваць усё трэбнае на будову Новае Эўропы і сваёй Бацькаўшчыны.''</blockquote>З тагачаснага артыкула «На службе Бацькаўшчыне — Беларускі Аддзел СС у Баранавічах»:<ref name=":26" /><blockquote>''Узорнай беларускай гвардыяй Баранавіцкае акругі ёсьць Беларускі Аддзел СС у Баранавічах. Ім гэтага аддзелу добра вядомае бальшавіцкім бандам, якія разьбягаюцца хто куды, пры сутычцы зь ім. …Служба ў Беларускім аддзеле СС сьць вялікай ганаровай службай Бацькаўшчыне.''</blockquote><gallery widths="175" heights="175"> Файл:Беларус на варце нумар 4, 1944. Belarus na varce n. 4, 1944.jpg|Вокладка 4-га нумара часопіса «[[Беларус на варце]]», на якой намаляваны лейтэнант Мялешка<ref name=":6"/> Файл:Артыкул прысьвечаны 13-му Беларускаму паліцыйнаму батальёну СД, 1944.jpg|Артыкул «Беларускія ваякі» 1944 году, прысьвечаны батальёну </gallery> == Галерэя == <gallery widths="175" heights="175"> Файл:Шыхт беларускага батальёну СД.jpg|Шыхт батальёну Файл:Шыхтаваньне беларускіх жаўнераў (13-ы беларускі батальён СД).jpg|Шыхт жаўнераў Файл:Беларускі батальён СД.jpg|Батальён на шыхтаваньні Файл:Беларускі батальён СД у Баранавічах.jpg|Рота батальёну ў [[Баранавічы|Баранавічах]] Файл:Разьведка беларускага батальёну пры СД.jpg|Разьведка батальёну Файл:Камандовец роты шукае ворага (13-ы беларускі батальён СД).jpg|Камандовец роты шукае ворага Файл:Адправа афіцэраў з камандоўцай роты (13-ы беларускі батальён СД).jpg|Адправа афіцэраў з камандоўцам роты Файл:Адправа падафіцэраў (13-ы беларускі батальён СД).jpg|Адправа падафіцэраў Файл:Беларускія камандоўцы падчас адпачынку (13-ы беларускі батальён СД).jpg|Беларускія камандоўцы падчас адпачынку Файл:Беларускія вершнікі СД.jpg|Беларускія вершнікі </gallery> == У культуры == * Ва ўводнай частцы раману [[Кастусь Акула|Кастуся Акулы]] «[[Змагарныя дарогі]]» каротка апісваецца гісторыя батальёну. Кастусь Акула называе батальён як Беларускі Спэцыяльны Батальён<ref>{{Кніга|загаловак=Змагарныя дарогі|спасылка=https://knihi.com/Kastus_Akula/Zmaharnyja_darohi.html|частка=[https://knihi.com/Kastus_Akula/Zmaharnyja_darohi.html#chapter19 Беларускі спэцыяльны батальён]|аўтар=[[Кастусь Акула]]|год=1962|месца=[[Таронта]]|старонак=583}} <small>[https://web.archive.org/web/20210628101329/https://knihi.com/Kastus_Akula/Zmaharnyja_darohi.html Архіўная копія]</small></ref>. *9 траўня 2009 году паміж вёсак [[Верацеі (Бягомскі сельсавет)|Верацеяў]], [[Таўшчы|Таўшчоў]] і [[Чупры|Чупроў]] быў ўстаноўлены памятны знак на гонар ахвяраў, забітых жаўнерамі 5-й роты батальёну. На знак было вылучана 10 мільёнаў [[Беларускі рубель|беларускіх рублёў]]<ref name=":25" />. Адкрыцьцё адбылося 20 чэрвеня 2009 году<ref name=":24" />. *18 чэрвеня 2009 году на канале [[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне|АНТ]] адбылася прэм’ера дакумэнтальнага фільму «Над прорвай у хлусьні» ({{Мова-ru|«Над пропастью во лжи»}}) з цыклю «Злачынства стагодзьдзя» ({{Мова-ru|«Преступление века»}}), у якім распавядаецца пра спаленьне жыхароў вёсак [[Верацеі (Бягомскі сельсавет)|Верацеяў]], [[Таўшчы|Таўшчоў]] і [[Чупры|Чупроў]] жаўнерамі 5-ай роты батальёну<ref>{{Артыкул|загаловак=Чупры, 20.6.1944|аўтар=[[Антон Рудак]].|год=2009-06-19|спасылка=https://belarus-ww2.livejournal.com/21160.html|мова=be|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20130923155519/http://belarus-ww2.livejournal.com/21160.html}}</ref>. == Цікавінкі == * З 27 сьнежня 2019 году, паводле пастанаўленьня [[МУС Беларусі]], у [[Беларусь|Беларусі]] сымболіка батальёну патрапіла пад забарону як экстрэмісцкая, але ня згадваецца, што менавіта маецца на ўвазе пад ягонай сымболікаю (рашэньне ўступіла ў моц 1 лютага 2020 году)<ref>{{Артыкул|загаловак=ПОСТАНОВЛЕНИЕ МИНИСТЕРСТВА ВНУТРЕННИХ ДЕЛ РЕСПУБЛИКИ БЕЛАРУСЬ 27 декабря 2019 г. № 340 Об установлении перечней организаций и иных структур, их символики и атрибутики|год=27 декабря 2019 г.|аўтар=[[Юры Караеў|Ю.Х.Караев]].|мова=ru|выданьне=[[МУС Беларусі]]|спасылка=https://pravo.by/upload/docs/op/W22034989_1578949200.pdf|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210624203254/https://pravo.by/upload/docs/op/W22034989_1578949200.pdf}}</ref><ref>{{Артыкул|год=16 января 2020|загаловак=МВД Белоруссии запретило нацистскую символику|выдавецтва=REGNUM|спасылка=https://regnum.ru/news/polit/2831226.html|мова=ru|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20200117160538/https://regnum.ru/news/polit/2831226.html}}</ref><ref>{{Артыкул|год=2020|загаловак=Опубликован перечень символики и атрибутики, запрещенной в Беларуси|выдавецтва=onlinebrest.by|спасылка=https://onlinebrest.by/novosti/opublikovan-perechen-simvoliki-i-atributiki-zapreshchennoy-v-belarusi.html|мова=ru|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210124154219/https://onlinebrest.by/novosti/opublikovan-perechen-simvoliki-i-atributiki-zapreshchennoy-v-belarusi.html}}</ref>. *21 чэрвеня 2021 году [[Міністэрства ўнутраных справаў Рэспублікі Беларусь|МУС Беларусі]] накіравала на ўзгадненьне ў [[Камітэт дзяржаўнай бясьпекі Рэспублікі Беларусь|КДБ]] дакумэнт «Аб устанаўленьні пералікаў арганізацыяў і іншых структураў, нацысцкай сымболікі і атрыбутыкі» ({{Мова-ru|«Об установлении перечней организаций и иных структур, нацистской символики и атрибутики»}}). У дакумэнце пералічаныя арганізацыі [[Беларускі калябарацыянізм з нацыстамі ў Другой сусьветнай вайне|калябарацыяністаў]], у тым ліку й 13-ы Беларускі паліцыйны батальён СД, а таксама іх сымболіка й прадметы<ref>{{Артыкул|загаловак=МВД Беларуси предложило включить БЧБ-флаг и слоган оппозиции в список нацистской символики|аўтар=Соколов Станислав.|выданьне=Pogovorim.by|год=21-06-2021|спасылка=https://pogovorim.by/27929-mvd-belarusi-predlozhilo-vklyuchit-bchb-flag-v-spisok-nacistskoy-simvoliki.html|мова=ru|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210621191703/https://pogovorim.by/27929-mvd-belarusi-predlozhilo-vklyuchit-bchb-flag-v-spisok-nacistskoy-simvoliki.html}}</ref>. *Паводле падлікаў [[Юры Грыбоўскі|Юрыя Грыбоўскага]], каля 650 жаўнераў батальёну засталося на [[Заходняя Эўропа|Захадзе]]<ref name=":8" />. == Заўвагі == {{Заўвагі}} == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Літаратура == *{{Артыкул|год=1998|аўтар=[[Францішак Кушаль]].|спасылка=http://pawet.net/library/history/bel_history/_memoirs/034/%D0%9A%D1%83%D1%88%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%A4._%D0%A1%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B1%D1%8B_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%BD%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96.html|загаловак=Спробы арганізацыі беларускага войска пры нямецкай акупацыі Беларусі|выданьне=[[Беларускі Гістарычны Агляд]]|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210110081911/http://pawet.net/library/history/bel_history/_memoirs/034/%D0%9A%D1%83%D1%88%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%A4._%D0%A1%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B1%D1%8B_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%BD%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96.html|мова=be}}; *{{Кніга|год=1993|аўтар=[[Юры Туронак]].|назва=Беларусь пад нямецкай акупацыяй|isbn=5-338-00960-9|старонак=236|горад=[[Менск]]|спасылка=https://coollib.net/b/438818-yuryi-turonak-belarus-pad-nyametskay-akupatsyiyay/read}}. <small>[https://web.archive.org/web/20210721004522/https://coollib.net/b/438818-yuryi-turonak-belarus-pad-nyametskay-akupatsyiyay/read Архіўная копія]</small>; *{{Кніга|год=2004|аўтар=[[Сяргей Чуеў|Сергей Чуев]].|старонак=576|выдавецтва=«Яуза», «Эксмо»|горад=[[Масква]]|isbn=5-699-05970-9|назва=Проклятые солдаты. Предатели на стороне III рейха|спасылка=https://www.litmir.me/br/?b=72735&p=1}}. <small>[https://www.litmir.me/br/?b=72735&p=1 Архіўная копія]</small>; *{{Кніга|назва=КОРИЧНЕВЫЕ ТЕНИ В ПОЛЕСЬЕ. БЕЛОРУССИЯ 1943—1945|аўтар=[[Алег Раманько|Олег Романько]].|горад=[[Масква|Москва]]|выдавецтва=«Вече»|год=2008|сэрыя=Военные тайны ХХ века|isbn=978-5-9533-1909-6|старонак=432|спасылка=http://militera.lib.ru/research/0/pdf/romanko_ov06.pdf|старонкі=171 — 180, 184, 322}}. <small>[https://web.archive.org/web/20210614183646/http://militera.lib.ru/research/0/pdf/romanko_ov06.pdf Архіўная копія]</small>; *{{Кніга|назва=Белорусские коллаборационисты. Сотрудничество с оккупантами на территории Белоруссии. 1941–1945|аўтар=[[Алег Раманько|Олег Романько]].|горад=[[Масква|Москва]]|выдавецтва=«Центрполиграф»|год=2013|сэрыя=На линии фронта. Правда о войне|isbn=978-5-227-04481-5|старонак=496|спасылка=http://translatyr.org/librusec/521381|частка=Глава 5. Разведывательно-диверсионные части}}. [https://web.archive.org/web/20210629021417/http://translatyr.org/librusec/521381 <small>Архіўная копія</small>]; *{{Артыкул|аўтар=[[Губэрт Кубэрскі|Hubert Kuberski]].|загаловак=Wschodnioeuropejscy ochotnicy cudzoziemscy w niemieckich oddziałach Ostheer, SS i policji pacyfikujących Powstanie Warszawskie. Casus „własowców”, Kałmuków i SS Galizien...|год=2015|мова=pl|выданьне=DZIEJE NAJNOWSZE|нумар=XLVII — 2015, 3|спасылка=http://rcin.org.pl/Content/56880/WA303_77502_A507-DN-R-47-3_Kuberski.pdf|старонкі=96—99}} <small>[https://rcin.org.pl/dlibra/publication/77502/edition/56880 Архіўная копія]</small>; *{{Кніга|загаловак=Пад знакам Пагоні. Успаміны|частка=ПАКЛІКАНЬНЕ ЦЭНТРАЛЬНАЕ РАДЫ|спасылка=https://knihi.com/Jazep_Malecki/Pad_znakam_Pahoni_Uspaminy.html|аўтар=[[Язэп Малецкі]].|год=1976|выдавецтва=«[[Пагоня (выдавецтва)|Пагоня]]»|горад=[[Таронта]]|старонак=200}} <small>[https://web.archive.org/web/20210627185624/https://knihi.com/Jazep_Malecki/Pad_znakam_Pahoni_Uspaminy.html Архіўная копія]</small>; *{{Кніга|год=1992|аўтар=[[Язэп Найдзюк]], [[Іван Касяк]].|выдавецтва=[[Навука і тэхніка]]|назва=Беларусь учора і сяньня|isbn=5-343-01458-5|спасылка=https://web.archive.org/web/20200612214110/http://www.kamunikat.info/kataloheedc.html?pub_start=290&pubid=9008|старонкі=253, 287|старонак=341}}. == Вонкавыя спасылкі == {{Вонкавыя мэдыяфайлы|відэа1=[https://www.youtube.com/watch?v=UvIZIDKyNwc Відэахроніка, на якой маршуе батальён]}} * {{Артыкул|загаловак=«КУФЭРНИКИ» И ПАЛАЧИ.Кто ответил за трагедию Колдычевского лагеря смерти|год=2018|аўтар=[[Вера Аркінд|Вера Аркинд]].|спасылка=https://sputnik.by/longrid/20180502/1035158303/kufehrniki-i-palachi-kto-otvetil-za-tragediyu-koldychevskogo-lagerya-smerti.html|выданьне=[[Sputnik Беларусь]]|мова=ru|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20210627224155/https://sputnik.by/longrid/20180502/1035158303/kufehrniki-i-palachi-kto-otvetil-za-tragediyu-koldychevskogo-lagerya-smerti.html}} — У артыкуле зьмешчаныя фота- і відэаматэрыялы з суду 1962 году ў [[Баранавічы|Баранвічах]].; *{{Артыкул|аўтар=[[Юры Грыбоўскі|Грыбоўскі, Юрый]].|год=2013|нумар=1 (118)|загаловак=13-ы батальён дапаможнай паліцыі СД: гісторыя стварэння і дзейнасці|выданьне=[[Arche]]|спасылка=https://store.arche.by/item/205|мова=be|архіўная спасылка=https://web.archive.org/web/20201207093735/https://store.arche.by/item/205}} {{Беларускія вайсковыя фармаваньні на баку нацысцкай Нямеччыны}} [[Катэгорыя:Паліцэйскія батальёны Трэцяга райху]] [[Катэгорыя:Служба бясьпекі (Трэці райх)]] [[Катэгорыя:Сакавік 1943 году]] [[Катэгорыя:1943 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Вайсковыя фармаваньні, створаныя ў 1943 годзе]] [[Катэгорыя:Зьніклі ў 1945 годзе]] [[Катэгорыя:Беларускія вайсковыя фармаваньні калябарантаў падчас Другой сусьветнай вайны]] [[Катэгорыя:Войска ў Менску]] [[Катэгорыя:Войска ў Вялейцы]] [[Катэгорыя:Нямецкае войска ў Варшаўскім паўстаньні]] 2ytdihtgovn1irbqhhxa2hnqe12x9gi Шаблён:Катар на КА-2019 10 230619 2334123 2326095 2022-08-22T18:46:06Z Dymitr 10914 выпраўленьне спасылак wikitext text/x-wiki {{Склад зборнай па футболе |1 = {{{1|}}} |назва = Катар на КА-2019 |колер фону = #8A1538 |колер тэксту = white |краіна = Катару |сьцяг = Катару |турнір = Кубак Амэрыкі 2019 году |турнір_спасылка = Кубак Амэрыкі па футболе 2019 году |н1 = [[Саад Аль-Шээб|Аль-Шээб]] |н2 = [[Ру-Ру]] |н3 = [[Абдэлькарым Гасан|А. Гасан]] |н4 = [[Аль-Магдзі Алі Мухтар|Мухтар]] |н5 = [[Тарэк Сальман|Сальман]] |н6 = [[Абдулазіз Гатэм|Гатэм]] |н7 = [[Агмэд Аляаэльдын|Аляаэльдын]] |н8 = [[Гамід Ісмаіл|Ісмаіл]] |н9 = [[Абдула Аль-Аграк|Аль-Аграк]] |н10 = [[Гасан Аль-Гайдас|Аль-Гайдас]] |н11 = [[Акрам Афіф|Ак. Афіф]] |н12 = [[Карым Будыяф|Будыяф]] |н13 = [[Тамээм Аль-Мугаза|Аль-Мугаза]] |н14 = [[Салем Аль-Гаджры|Аль-Гаджры]] |н15 = [[Басам Аль-Раві|Аль-Раві]] |н16 = [[Буалем Хухі|Хухі]] |н17 = [[Агмэд Муэін|Муэін]] |н18 = [[Агмэд Фатэгі|Фатэгі]] |н19 = [[Альмаэз Алі|Алі]] |н20 = [[Алі Афіф|Ал. Афіф]] |н21 = [[Юсэф Гасан|Юс. Гасан]] |н22 = [[Магамэд Аль-Бакры|Аль-Бакры]] |н23 = [[Асым Мадыбо|Мадыбо]] |трэнэр = [[Фэлікс Санчэс Бас|Санчэс]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Склады зборных КА-2019|Катар]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Склады зборнай Катару па футболе|Амэрыка-2019]] </noinclude> qe8iekk8fvzbm29shmfu40xet3ovuxt Ізалятар часовага ўтрыманьня 0 235061 2334032 2243586 2022-08-22T12:50:59Z W 11741 +Ёсьць артыкул wikitext text/x-wiki '''Ізаля́тар часо́вага ўтрыма́ньня'''<ref>{{Навіна|аўтар=[[Пётар Міклашэвіч]]|загаловак=Рашэньне № Р-1206/2019 Аб адпаведнасьці Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь Закона «Аб зьмяненьні Закона «Аб прававым становішчы замежных грамадзянаў і асобаў без грамадзянства ў РБ»|спасылка=http://kc.gov.by/be/document-65913|выдавец=[[Канстытуцыйны суд Рэспублікі Беларусь]]|дата публікацыі=10 сьнежня 2019|дата доступу=28 лістапада 2020}}</ref> (ІЧУ) — установа, у якой зьняволеныя ўтрымліваюцца перад накіраваньнем у турмы ў [[Беларусь|Беларусі]]. У Беларусі існуюць турмы, дзе зьняволеныя ўтрымліваюцца ў дасудовым парадку альбо ў адзіночным зняволеньні. Беларускія «ізаляцыйныя цэнтры» сталі міжнародна вядомымі ў кантэксьце [[Пратэсты ў Беларусі (2020)|пратэстаў у Беларусі]] 2020 году пасьля [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|прэзыдэнцкіх выбараў]] і сталі інструмэнтам рэпрэсіяў [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]]: шматлікая колькасьць дэманстрантаў арыштоўвалася й зьмяшчалася ў цэнтры ізаляцыі. Меліся паведамленьні пра жорсткае абыходжаньне й катаваньні ў цэнтрах ізаляцыі. Самы вядомы цэнтар ізаляцыі — [[Акрэсьціна]]<ref>{{cite web|publisher=[[Нямецкая хваля]]|url=https://www.dw.com/de/im-knast-in-belarus-die-brutale-wahrheit/a-54580811|title=Im Knast in Belarus: Die brutale Wahrheit|accessdate=2020-08-23|language=de}}</ref><ref>{{cite web|publisher=[[Нямецкая хваля]]|url=https://www.dw.com/de/nach-der-haft-hilfe-f%C3%BCr-gewaltopfer-in-belarus/av-54640774|title=Nach der Haft: Hilfe für Gewaltopfer in Belarus|accessdate=2020-08-23|language=de}}</ref>. == Глядзіце таксама == * {{артыкул у іншым разьдзеле|Праблемы правоў чалавека, зьвязаныя з здушэньнем пратэстаў 2020 году ў Беларусі|Праблемы правоў чалавека, зьвязаныя з падаўленьнем пратэстаў 2020 году ў Беларусі|en|Human rights issues related to the suppression of the 2020 Belarusian protests}} == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Турмы]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйнае права]] [[Катэгорыя:Крымінальна-працэсуальнае права]] [[Катэгорыя:Пэналёгія]] [[Катэгорыя:Памяшканьні]] 04427qlk194ne127gy2fr159vnpkv81 Вікіпэдыя:Форум 4 251809 2334273 2333996 2022-08-23T11:16:10Z AAkhmedova (WMF) 71752 wikitext text/x-wiki {{Вікіпэдыя:Форум/Шапка}}<!-- НЕ ВЫДАЛЯЙЦЕ ГЭТЫ РАДОК, ПІШЫЦЕ ПАД ІМ. Не забывайцеся на == Загаловак == --> == Спадчыннікі Пінскай ваеннай флатыліі і 1-га навучальнага атрада ВМФ СССР == Усім добры дзень. Хацеў даведацца, ці засталося ў цяперашні час што-небудзь ад 1-га навучальнага атрада ВМФ СССР і Пінскай ваеннай флатыліі? Загадзя дзякую. --[[Удзельнік:Vyacheslav84|Vyacheslav84]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Vyacheslav84|гутаркі]]) 11:10, 10 жніўня 2022 (+03) == Вікісустрэча ЦУЭ 2022 году == Вітаю! Як маецеся? Стварыў [[:m:Wikimedia CEE Meeting 2022/Programme/Submissions/Workshop on mentoring|заяўку]] на ўдзел ад [[:m:Wikimedia Community User Group Belarus/be-tarask|Вікісуполкі Беларусі]] ў Cустрэчы [[:m:Wikimedia Central and Eastern Europe/be-tarask|Вікімэдыі Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]], якая пройдзе 14—16 кастрычніка 2022 году ў [[Охрыд]]зе (Паўночная Македонія). Буду ўдзячны за падтрымку тут на форуме пад маім допісам. Папярэдні раз браў удзел у Вікісустрэчы ЦУЭ ў [[:m:Wikimedia CEE Meeting 2019/Programme/Submissions/Workshop on Community health|2019]] годзе. Таксама ёсьць яшчэ [https://docs.google.com/document/d/13iEOtMUnRhjjaH2UABSoxLtaS3JR2D7t/edit адно] месца для ўдзелу ў Вікісустрэчы ЦУЭ 2022 году ад Беларусі. Заяўку варта пасьпець падаць да 23:59 [[:m:Wikimedia CEE Meeting 2022/Submissions|31 ліпеня]] (CEST). З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 16:11, 28 ліпеня 2022 (UTC+3) : {{Падтрымліваю}}. --<span style="text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;">'''[[Удзельнік:Dymitr|<span style='color: red'>Dy</span><span style='color: green'>mi</span><span style='color: blue'>tr</span>]]'''</span> 17:27, 28 ліпеня 2022 (+03) : {{Падтрымліваю}}--[[Удзельнік:Хомелка|Хомелка]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Хомелка|гутаркі]]) 19:22, 28 ліпеня 2022 (+03) : {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 20:22, 28 ліпеня 2022 (+03) : {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 21:10, 28 ліпеня 2022 (+03) : {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Stary Jolup|Stary Jolup]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Stary Jolup|гутаркі]]) 22:36, 28 ліпеня 2022 (+03) : {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]] ([[Гутаркі ўдзельніка:DobryBrat|гутаркі]]) 23:25, 28 ліпеня 2022 (+03) : {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Nieszczarda2|Nieszczarda2]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Nieszczarda2|гутаркі]]) 00:35, 30 ліпеня 2022 (+03) == Праект выпраўленай галоўнай старонкі Беларускай Вікіпэдыі == Дзякуючы пільнасьці калегі [[Удзельнік:W|Ўдзельніка:W]] высьветлілася, что цяперашняя [[Галоўная старонка]] даволі нязграбна адлюстроўваецца на смартфонах пры выбары мабільнай вэрсіі яе прагляду. Вынікам супрацы і [[Абмеркаваньне шаблёну:Галоўная старонка/Іншыя праекты|абмеркаваньня]] стаў [[Вікіпэдыя:Праект:Галоўная старонка/Праект|праект выпраўленай галоўнай старонкі]], якім у найбліжэйшы час плянуецца замяніць наяўную вэрсію. Прашу прынамсі паглядзець, ці стройна адлюстроўваецца памянёны праект выпраўленай галоўнай старонкі на вашых прыладах, таксама вітаюцца заўвагі, прапановы і асабліва — з улікам даволі абмежаваных магчымасьцяў — канкрэтная дапамога з удасканаленьня дызайну (пры такой патрэбе). [[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:34, 21 чэрвеня 2022 (+03) : У нас ужо пэўны час няма выяваў дня, таму вырашыў зрабіць колькі на тыдзень. Запрыкмеціў, што сама выява на існай галоўнай старонцы і на праекце цалкам чамусьці не паказваецца. --<span style="text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;">'''[[Удзельнік:Dymitr|<span style='color: red'>Dy</span><span style='color: green'>mi</span><span style='color: blue'>tr</span>]]'''</span> 01:12, 22 чэрвеня 2022 (+03) :: Здаецца, выправіў гэтую хібу ў праекце галоўнай старонкі. Дарэчы, у тым жа баўгарскім разьдзеле (хоць статус адпаведнай мовы непараўнальны з нашым) проста цяпер аўтаматычна выводзіцца выява дня зь Вікісховішча. Мабыць, у ідэале варта было б і нам так зрабіць, калі няма ўласнаруч абраных выяваў. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 16:09, 22 чэрвеня 2022 (+03) ::: Дзякуй. Мае сэнс цягнуць зь Вікісховішча, але пакуль такога функцыяналу няма дадаў яшчэ колькі выяваў. --<span style="text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;">'''[[Удзельнік:Dymitr|<span style='color: red'>Dy</span><span style='color: green'>mi</span><span style='color: blue'>tr</span>]]'''</span> 01:34, 23 чэрвеня 2022 (+03) :::: Раней быў робат, які заліваў выявы на месяц. Але цяпер ён не працуе, бо сышоў гаспадар.--[[Удзельнік:Stary Jolup|Stary Jolup]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Stary Jolup|гутаркі]]) 22:38, 28 ліпеня 2022 (+03) == Спроба разабрацца з функцыяналам Вікі == Мне трэба разьмясьціць нейкую інфармацыю так, каб збоку справа ад тэксту быў малюнак, мне здаецца за гэта могуць адказваць шаблёны, але якія яны бываюць, як імі карыстацца, калі ласка, дапамагіце разабрацца, калі ёсьць якое нешта з кшталту туторыялам, буду вельмі ўдзячны за спасылку на такое : Так, для гэтага існуюць шаблёны-карткі. Трэба дапамога ў выкарыстаньні існага ці трэба новы стварыць?. --<span style="text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;">'''[[Удзельнік:Dymitr|<span style='color: red'>Dy</span><span style='color: green'>mi</span><span style='color: blue'>tr</span>]]'''</span> 11:15, 11 чэрвеня 2022 (+03) :Вітаю! Як маецеся? Таксама магчыма скарыстаць даведку на старонцы [[Вікіпэдыя:Выявы]]. Спасылкі на іншыя старонкі даведкі ёсьць у [[Дапамога:Зьмест]], у тым ліку асновы вікі-фарматаваньня на [[Вікіпэдыя:Памятка]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 12:07, 11 чэрвеня 2022 (UTC+3) == [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясна-2022]] == Вітаю! Як маецеся? Паводле [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022/Сьпіс]], 15 удзельнікаў і 2 анаміныя карыстальнікі стварылі 342 артыкулы. Сярод іх 7 удзельнікаў і 1 ананімны карыстальнік стварылі 268 артыкулаў у рамках [[:m:Wikimedia CEE Spring 2022/Rules#Belarus (classical)|мясцовага]] конкурсу з крыніцамі без машыннага перакладу пра краіны Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы, акром Беларусі: [[Удзельнік:Stary Jolup]] — 193, [[Удзельнік:Taravyvan Adijene]] — 28, Удзельнік:W — 25, [[Удзельнік:Kazimier Lachnovič]] — 11, [[Удзельнік:Dymitr]] — 5, [[Удзельнік:Jarash]], [[Удзельнік:Visem]] і [[Спэцыяльныя:Унёсак/95.47.59.250|95.47.59.250]] — па 2. Першыя 2 месцы за створаныя артыкулы — пераможныя. Таксама 10 удзельнікаў палепшылі 73 артыкулы. Сярод іх 5 удзельнікаў палепшылі 31 артыкул у рамках мясцовага конкурсу: Удзельнік:Kazimier Lachnovič — 12, Удзельнік:Taravyvan Adijene — 11, Удзельнік:Jarash — 4, [[Удзельнік:Гарбацкі]] і Удзельнік:Stary Jolup — па 2. Першае месца за палепшаныя артыкулы — пераможнае. Віншую пераможцаў і ўсіх удзельнікаў з 2-м найлепшым вынікам паводле ліку палепшаных артыкулаў за ўсе «[[Вікіпэдыя:Віківясна|Віківёсны]]» ад 2015 году.--[[Удзельнік:W]] 11:56, 1 чэрвеня 2021 (UTC+3) == [[Расейская акупацыя Беларусі]] == Пэўны, што нам трэба стварыць адпаведны артыкул, іначай не [[рэжым Лукашэнкі|расейскую акупацыйную адміністрацыю]], а [[Беларусь]] могуць пачаць асацыяваць з расейскімі ваеннымі злачынствамі ва Ўкраіне. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 12:02, 25 лютага 2022 (+03) :{{За}}--[[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Lesnas ättling|гутаркі]]) 12:34, 25 лютага 2022 (+03) : У тэлеграм-канале ўкраінскай Вікіпэдыі прыведзены [https://t.me/WikiUa/4289 сьпіс найпапулярнейшых артыкулаў] за ўчорашні дзень. Усе тэматычныя, пераважная большасьць у нашым разьдзеле адсутнічае. : З 17 лютага па ўсім сьвеце ладзіцца [[:m:Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2022/be-tarask|Месяц культурнай дыпляматыі Ўкраіны]]. : Але мы будзем пісаць пра выдуманыя „Ўмесьце“, „акупацыю“ і „мыніпрычом“. --[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 16:01, 25 лютага 2022 (+03) :: Калі «акупацыя» выдуманыя, то Беларусь (як і яе грамадзяне) — суўдзельнік расейскія ваенных злачынстваў. Вось з гэтай думкай і пішыце артыкулы (калі зможаце), якія мяркуючы з статыстыкі, дзе ўсе нашы найпапулярнейшыя артыкулы — на беларускую тэматыку, усё адно практычна ніхто ня будзе чытаць. Увогуле, мая справа — агучыць саму ідэю на падставе аналізу той інфармацыі, дзе вядомыя беларусы, якія ня маюць ніякага дачыненьня да акупацыйнага рэжыму, чамусьці апраўдваюцца за агрэсію з акупаванай тэрыторыі Беларусі. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 16:49, 25 лютага 2022 (+03) ::: Для параўнаньня: за ўчора ў [https://t.me/wikipedyja/1866 нашым сьпісе найпапулярнейшых артыкулаў], акрамя „[[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскага ўварваньня ва Ўкраіну]]“ (дзякую за стварэньне яшчэ раз), няма чаго чытаць. Цяпер актуальная не беларуская тэматыка, а розныя віды сучасных узбраеньняў, украінскія геаграфічныя мясьціны і міжнародная абстаноўка, на жаль. --[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 17:42, 25 лютага 2022 (+03) :::: Спрачацца ня буду, бо ў апошнім, мабыць, усё ж ваша праўда, на жаль. Няхай кожны робіць, што можа. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 18:36, 25 лютага 2022 (+03) [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Форум| ]] == <section begin="announcement-header" />Leadership Development Task Force: Your feedback is appreciated<section end="annoncement-header" /> == <section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Community Development team at the Wikimedia Foundation is supporting the creation of a global, community-driven Leadership Development Task Force. The purpose of the task force is to advise leadership development work. The team is looking for feedback about the responsibilities of the Leadership Development Task Force. This Meta page shares the proposal for a [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force|Leadership Development Task Force]] and how [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Participate|you can help.]] Feedback on the proposal will be collected from 7 to 25 February 2022.<section end="announcement-content" /> --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 20:59, 8 лютага 2022 (+03) === <section begin="announcement-header" />Leadership Development Working Group: Reminder to apply by 10 April 2022<section end="announcement-header" /> === <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement/Reminder|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement/Reminder|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Leadership Development Working Group/Participate/Announcement/Reminder}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, The Community Development team at the Wikimedia Foundation is supporting the creation of a global, community-driven [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group|Leadership Development Working Group]]. The purpose of the working group is to advise leadership development work. Feedback was collected in February 2022 and a [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate#5. Summary of Call for Feedback|summary of the feedback]] is on Meta-wiki. The application period to join the Working Group is now open and is closing soon on April 10, 2022. Please [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Purpose and Structure#3. How is the working group formed and structured?|review the information about the working group]], share with community members who might be interested, and [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate#1. How to participate|apply if you are interested]]. Thank you. -[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 13:16, 4 красавіка 2022 (+03) == Ukraine's Cultural Diplomacy Month: We are back in 2022! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:UCDM 2022.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|Ministry of Foreign Affairs of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the second edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2022|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from 17 February to 17 March 2022. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design and cultural phenomena of Ukraine that made a contribution to world culture. The most active contesters will receive [[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2022/Prizes|prizes]].<br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia!--[[Удзельнік:ValentynNefedov (WMUA)|ValentynNefedov (WMUA)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:ValentynNefedov (WMUA)|гутаркі]]) 15:40, 21 лютага 2022 (+03) </div> == Wiki Loves Folklore is extended till 15th March == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">{{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]] Greetings from Wiki Loves Folklore International Team, We are pleased to inform you that [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore|Wiki Loves Folklore]] an international photographic contest on Wikimedia Commons has been extended till the '''15th of March 2022'''. The scope of the contest is focused on folk culture of different regions on categories, such as, but not limited to, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, etc. We would like to have your immense participation in the photographic contest to document your local Folk culture on Wikipedia. You can also help with the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|translation]] of project pages and share a word in your local language. Best wishes, '''International Team'''<br /> '''Wiki Loves Folklore''' [[Удзельнік:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Гутаркі ўдзельніка:MediaWiki message delivery|гутаркі]]) 07:50, 22 лютага 2022 (+03) </div> <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 --> == Coming soon == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> === Several improvements around templates === Hello, from March 9, several improvements around templates will become available on your wiki: * Fundamental improvements of the [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor template dialog]] ([[m:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|1]], [[m:WMDE Technical Wishes/Removing a template from a page using the VisualEditor|2]]), * Improvements to make it easier to put a template on a page ([[m:WMDE Technical Wishes/Finding and inserting templates|3]]) (for the template dialogs in [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor]], [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor#/media/File:VectorEditorBasic-en.png|2010 Wikitext]] and [[Mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|New Wikitext Mode]]), * and improvements in the syntax highlighting extension [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] ([[m:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|4]], [[m:WMDE Technical Wishes/Bracket Matching|5]]) (which is available on wikis with writing direction left-to-right). All these changes are part of the “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]” project by [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes]]. We hope they will help you in your work, and we would love to hear your feedback on the talk pages of these projects. </div> - [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 15:38, 28 лютага 2022 (+03) <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=22907463 --> {{DISPLAYTITLE:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}<languages /> == <section begin="announcement-header" />Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting open from 7 to 21 March 2022<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello everyone, The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) is now open! '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Voting commenced on SecurePoll]]''' on 7 March 2022 and will conclude on 21 March 2022. Please [[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|read more on the voter information and eligibility details]]. The Universal Code of Conduct (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The revised enforcement guidelines were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. You can [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|read more about the UCoC project]]. You can also comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact the team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org Sincerely, Movement Strategy and Governance Wikimedia Foundation<section end="announcement-content" /> --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 16:09, 7 сакавіка 2022 (+03) :Пераклаў Усеагульны звод паводзінаў на беларускую мову на [[Мэта-Вікі]] ([[:m:Universal Code of Conduct/be-tarask]]).--[[Удзельнік:W]] 14:57, 17 сакавіка 2022 (UTC+3) == Wiki Loves Folklore 2022 ends tomorrow == [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]] International photographic contest [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022| Wiki Loves Folklore 2022]] ends on 15th March 2022 23:59:59 UTC. This is the last chance of the year to upload images about local folk culture, festival, cuisine, costume, folklore etc on Wikimedia Commons. Watch out our social media handles for regular updates and declaration of Winners. ([https://www.facebook.com/WikiLovesFolklore/ Facebook] , [https://twitter.com/WikiFolklore Twitter ] , [https://www.instagram.com/wikilovesfolklore/ Instagram]) The writing competition Feminism and Folklore will run till 31st of March 2022 23:59:59 UTC. Write about your local folk tradition, women, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, folklore, and tradition, including ballads, folktales, fairy tales, legends, traditional song and dance, folk plays, games, seasonal events, calendar customs, folk arts, folk religion, mythology etc. on your local Wikipedia. Check if your [[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|local Wikipedia is participating]] A special competition called '''Wiki Loves Falles''' is organised in Spain and the world during 15th March 2022 till 15th April 2022 to document local folk culture and [[:en:Falles|Falles]] in Valencia, Spain. Learn more about it on [[:ca:Viquiprojecte:Falles 2022|Catalan Wikipedia project page]]. We look forward for your immense co-operation. Thanks Wiki Loves Folklore international Team [[Удзельнік:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Гутаркі ўдзельніка:MediaWiki message delivery|гутаркі]]) 17:40, 14 сакавіка 2022 (+03) <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 --> == Feminism and Folklore 2022 ends soon == [[File:Feminism and Folklore 2022 logo.svg|right|frameless|250px]] [[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]] which is an international writing contest organized at Wikipedia ends soon that is on <b>31 March 2022 11:59 UTC</b>. This is the last chance of the year to write about feminism, women biographies and gender-focused topics such as <i>folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, fairy tales, folk plays, folk arts, folk religion, mythology, folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more</i> Keep an eye on the project page for declaration of Winners. We look forward for your immense co-operation. Thanks Wiki Loves Folklore international Team [[Удзельнік:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Гутаркі ўдзельніка:MediaWiki message delivery|гутаркі]]) 17:28, 26 сакавіка 2022 (+03) <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/fnf&oldid=23060054 --> == <section begin="announcement-header" />Movement Strategy and Governance News – Issue 6<section end="announcement-header"/> == <section begin="ucoc-newsletter"/> <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 6, April 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Read the full newsletter''']]</span> ---- Welcome to the sixth issue of Movement Strategy and Governance News! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board of trustees elections and other relevant MSG topics. This Newsletter will be distributed quarterly, while the more frequent Updates will also be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> *'''Leadership Development -''' A Working Group is Forming! - The application to join the Leadership Development Working Group closed on April 10th, 2022, and up to 12 community members will be selected to participate in the working group. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|continue reading]]) *'''Universal Code of Conduct Ratification Results are out! -''' The global decision process on the enforcement of the UCoC via SecurePoll was held from 7 to 21 March. Over 2,300 eligible voters from at least 128 different home projects submitted their opinions and comments. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|continue reading]]) *'''Movement Discussions on Hubs -''' The Global Conversation event on Regional and Thematic Hubs was held on Saturday, March 12, and was attended by 84 diverse Wikimedians from across the movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|continue reading]]) *'''Movement Strategy Grants Remain Open! -''' Since the start of the year, six proposals with a total value of about $80,000 USD have been approved. Do you have a movement strategy project idea? Reach out to us! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|continue reading]]) *'''The Movement Charter Drafting Committee is All Set! -''' The Committee of fifteen members which was elected in October 2021, has agreed on the essential values and methods for its work, and has started to create the outline of the Movement Charter draft. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|continue reading]]) *'''Introducing Movement Strategy Weekly -''' Contribute and Subscribe! - The MSG team have just launched the updates portal, which is connected to the various Movement Strategy pages on Meta-wiki. Subscriber to get up-to-date news about the various ongoing projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|continue reading]]) *'''Diff Blogs -''' Check out the most recent publications about Movement Strategy on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|continue reading]]) </div><section end="ucoc-newsletter"/> --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 14:16, 14 красавіка 2022 (+03) === Next steps: Universal Code of Conduct (UCoC) and UCoC Enforcement Guidelines === After reviewing vote results and accompanying comments, the Community Affairs Committee decided to launch a fresh round of community consultations. After that, the refined text of the Guidelines will be put for another vote. The comments have shown that community members unequivocally support creating a safe and welcoming culture that stops hostile and toxic behaviour, supports victims of such actions, and encourages good-faith people to be productive on the Wikimedia projects. While the results did show that support for the UCoC Guidelines exceeded the required 50%+1 vote, the comments highlighted that further revisions would be required to have strong community support to follow through with enforcement. Therefore the Committee instructed the Foundation to: Conduct another round of community consultations, and put the newly-refined Guidelines for a community vote. The WMF team will seek feedback on four topics that stood out among the voter comments. You can learn more about the four topics and the Committee's findings on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/April_2022_-_Board_of_Trustees_on_Next_steps:_Universal_Code_of_Conduct_(UCoC)_and_UCoC_Enforcement_Guidelines this Meta page]. Regards, --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 14:48, 23 красавіка 2022 (+03) === <section begin="announcement-header" />Report on Voter Feedback from Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines Ratification <section end="announcement-header" />=== <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, The Universal Code of Conduct (UCoC) project team has completed the analysis of the feedback accompanying the ratification vote on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. Following the completion of the UCoC Enforcement Guidelines Draft in 2022, the guidelines were voted on by the Wikimedian community. Voters cast votes from 137 communities, with the top 9 communities being: English, German, French, Russian, Polish, Spanish, Chinese, Japanese, Italian Wikipedias, and Meta-wiki. Those voting had the opportunity to provide comments on the contents of the Draft document. 658 participants left comments. 77% of the comments are written in English. Voters wrote comments in 24 languages with the largest numbers in English (508), German (34), Japanese (28), French (25), and Russian (12). A report will be sent to the Revision Drafting Committee who will refine the enforcement guidelines based on the community feedback received from the recently concluded vote. A public version of the report is [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Report|'''published on Meta-wiki here''']]. The report is available in translated versions on Meta-wiki. {{int:please-translate}} Again, we thank all who participated in the vote and discussions. We invite everyone to contribute during the next community discussions. More information about the Universal Code of Conduct and Enforcement Guidelines can be found [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|on Meta-wiki]]. On behalf of the Universal Code of Conduct project team<br /><section end="announcement-content" /> Delivered by --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 13:07, 26 траўня 2022 (+03) ===Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines=== Hi all, After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_Community_Affairs_Committee Community Affairs committee (CAC)] of the Board asked [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ that several areas of the guidelines be reviewed for improvements]. Having analysed the comments of community members who participated in the vote on the Guidelines for implementing the UCoC, the CAC decided to launch another round of community consultations. Upon completion of these consultations, the community will have an opportunity to vote on the revised UCoC Implementation Guidelines. According to the analysis, the comments highlighted three critical groups of questions: 1. On (mandatory) training in the UCoC and its Guidelines; 2. On balancing privacy protection and due process; 3. On the requirement that certain groups of users affirm they will acknowledge and adhere to the Universal Code of Conduct. The Revisions Committee kindly asks you to leave your answers and comments on [https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/en this Meta page]. (''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions/Announcement See full announcement]''). --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 00:15, 3 чэрвеня 2022 (+03) == <section begin="announcement-header" />Join the Wikimedia Foundation Annual Plan conversations with Maryana Iskander<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'']] :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello, The [[m:Special:MyLanguage/Movement Communications|Movement Communications]] and [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] teams invite you to discuss the '''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|2022-23 Wikimedia Foundation Annual Plan]]''', a plan of record for the Wikimedia Foundation's work. These conversations continue [[m:User:MIskander-WMF|Maryana Iskander]]'s [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Chief Executive Officer/Maryana’s Listening Tour|Wikimedia Foundation Chief Executive Officer listening tour]]. The conversations are about these questions: * The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia 2030|2030 Wikimedia Movement Strategy]] sets a direction toward "knowledge as a service" and "knowledge equity". The Wikimedia Foundation wants to plan according to these two goals. How do you think the Wikimedia Foundation should apply them to our work? * The Wikimedia Foundation continues to explore better ways of working at a regional level. We have increased our regional focus in areas like grants, new features, and community conversations. What is working well? How can we improve? * Anyone can contribute to the Movement Strategy process. Let's collect your activities, ideas, requests, and lessons learned. How can the Wikimedia Foundation better support the volunteers and affiliates working in Movement Strategy activities? You can find [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft/Your Input|'''the schedule of calls on Meta-wiki''']]. The information will be available in multiple languages. Each call will be open to anyone to attend. Live interpretation will be available in some calls. Best regards,<br /><section end="announcement-content" /> --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 12:56, 15 красавіка 2022 (+03) == <section begin="announcement-header" />2022 Board of Trustees Call for Candidates<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']] The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees. The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees. The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team. Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]]. Thank you for your support, Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees<br /><section end="announcement-content" /> --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 21:12, 25 красавіка 2022 (+03) == New Wikipedia Library Collections Available Now - April 2022 == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Hello Wikimedians! [[File:Wikipedia_Library_owl.svg|thumb|upright|The TWL owl says sign up today!]] [[m:The Wikipedia Library|The Wikipedia Library]] has free access to new paywalled reliable sources. You can these and dozens more collections at https://wikipedialibrary.wmflabs.org/: * '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/128/ Wiley]''' – journals, books, and research resources, covering life, health, social, and physical sciences * '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/125/ OECD]''' – OECD iLibrary, Data, and Multimedia​​ published by the Organisation for Economic Cooperation and Development * '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/129/ SPIE Digital Library]''' – journals and eBooks on optics and photonics applied research Many other sources are freely available for experienced editors, including collections which recently became accessible to all eligible editors: Cambridge University Press, BMJ, AAAS, Érudit and more. Do better research and help expand the use of high quality references across Wikipedia projects: log in today! <br>--The Wikipedia Library Team 16:16, 26 красавіка 2022 (+03) :<small>This message was delivered via the [https://meta.wikimedia.org/wiki/MassMessage#Global_message_delivery Global Mass Message] tool to [https://meta.wikimedia.org/wiki/Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library The Wikipedia Library Global Delivery List].</small> </div> <!-- Message sent by User:Samwalton9@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library&oldid=23036656 --> == Coming soon: Improvements for templates == <div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"> <!--T:11--> [[File:Overview of changes in the VisualEditor template dialog by WMDE Technical Wishes.webm|thumb|Fundamental changes in the template dialog.]] Hello, more changes around templates are coming to your wiki soon: The [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|'''template dialog''' in VisualEditor]] and in the [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017 Wikitext Editor]] (beta) will be '''improved fundamentally''': This should help users understand better what the template expects, how to navigate the template, and how to add parameters. * [[metawiki:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|talk page]] In '''syntax highlighting''' ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] extension), you can activate a '''colorblind-friendly''' color scheme with a user setting. * [[metawiki:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting#Color-blind_mode|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|talk page]] Deployment is planned for May 10. This is the last set of improvements from [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes']] focus area “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]”. We would love to hear your feedback on our talk pages! </div> -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 14:13, 29 красавіка 2022 (+03) <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=23222263 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Editing news 2022 #1</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="message"/><i>[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]</i> [[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|New editors were more successful with this new tool.]] The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|New topic tool]] helps editors create new ==Sections== on discussion pages. New editors are more successful with this new tool. You can [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|read the report]]. Soon, the Editing team will offer this to all editors at the 20 Wikipedias that participated in the test. You will be able to turn it off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].<section end="message"/> </div> [[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] 21:54, 2 траўня 2022 (+03) <!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=22019984 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Wikimedia Foundation Board of Trustees election 2022 - Call for Election Volunteers</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/2022/Call for Election Volunteers}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' The Movement Strategy and Governance team is looking for community members to serve as election volunteers in the upcoming Board of Trustees election. The idea of the Election Volunteer Program came up during the 2021 Wikimedia Board of Trustees Election. This program turned out to be successful. With the help of Election Volunteers we were able to increase outreach and participation in the election by 1,753 voters over 2017. Overall turnout was 10.13%, 1.1 percentage points more, and 214 wikis were represented in the election. There were a total of 74 wikis that did not participate in 2017 that produced voters in the 2021 election. Can you help increase the participation even more? Election volunteers will help in the following areas: * Translate short messages and announce the ongoing election process in community channels * Optional: Monitor community channels for community comments and questions Volunteers should: * Maintain the friendly space policy during conversations and events * Present the guidelines and voting information to the community in a neutral manner Do you want to be an election volunteer and ensure your community is represented in the vote? Sign up [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|here]] to receive updates. You can use the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Strategy and Governance/Election Volunteers/About|talk page]] for questions about translation.<br /><section end="announcement-content" /> </div> --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 15:54, 6 траўня 2022 (+03) == Invitation to participate in the #WPWPCampaign 2022 == Dear Wikimedians, We are glad to inform you that the 2022 edition of Wikipedia Pages Wanting Photos campaign is coming up in July. This is a formal invitation to invite individuals and communities to join the campaign to help improve Wikipedia articles with photos and contextual images. The campaign will run from July 1 to August 31, 2022 and several communities and Wikimedia Affiliates have already indicated interest to organize the campaign in their localities. Please find your community or community closer to you to participate: [[:m:Wikipedia Pages Wanting Photos 2022/Participating Communities|WPWP2022 Campaign: Participating Communities]]. The campaign primarily aims to promote using images from Wikimedia Commons to enrich Wikipedia articles that are lacking them. Participants will choose among Wikipedia pages without photos, then add a suitable file from among the many thousands of photos in the Wikimedia Commons, especially those uploaded from thematic contests (Wiki Loves Africa, Wiki Loves Earth, Wiki Loves Folklore, etc.) over the years. In this third edition of the campaign, eligibility criteria have been revised based on feedback and campaign Evaluation Reports of the previous editions. Please find more [[:m:Wikipedia Pages Wanting Photos 2022/FAQ and Contest Rules|details about these changes and our FAQ here on Meta-Wiki]] For more information, please visit the [[:m:Wikipedia Pages Wanting Photos 2022|campaign page on Meta-Wiki]]. Best,<br/> [[User:Ammarpad|Ammar A.]]<br/> Global Coordinator<br/> Wikipedia Pages Wanting Photos Campaign 2022.<br /> 20:39, 31 траўня 2022 (+03) <!-- Message sent by User:Martin Urbanec@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Wikipedia_Pages_Wanting_Photos/Distribution_list&oldid=23230284 --> == Results of Wiki Loves Folklore 2022 is out! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Hi, Greetings The winners for '''[[c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' is announced! We are happy to share with you winning images for this year's edition. This year saw over 8,584 images represented on commons in over 92 countries. Kindly see images '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Winners|here]]''' Our profound gratitude to all the people who participated and organized local contests and photo walks for this project. We hope to have you contribute to the campaign next year. '''Thank you,''' '''Wiki Loves Folklore International Team''' --[[Удзельнік:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Гутаркі ўдзельніка:MediaWiki message delivery|гутаркі]]) 19:12, 4 ліпеня 2022 (+03) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=23454230 --> == <section begin="announcement-header" /> Propose statements for the 2022 Election Compass<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hi all, Community members in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|propose statements to use in the Election Compass.]] An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views. Here is the timeline for the Election Compass: July 8 - 20: Community members propose statements for the Election Compass July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements August 5 - 12: candidates align themselves with the statements August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August. The Elections Committee will oversee the process, supported by the Movement Strategy and Governance team. MSG will check that the questions are clear, there are no duplicates, no typos, and so on. Best, Movement Strategy and Governance ''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''<br /><section end="announcement-content" /> --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 14:52, 12 ліпеня 2022 (+03) == <section begin="announcement-header" /> Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hi everyone, The Affiliate Representatives have completed their voting period. The selected 2022 Board of Trustees candidates are: * Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]]) * Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]]) * Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]]) * Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]]) * Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]]) * Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]]) You may see more information about the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Results]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|Statistics]] of this Board election. The Affiliate organizations selected representatives to vote on behalf of the Affiliate organization. The Affiliate Representatives proposed questions for the candidates to answer in mid-June. These answers from candidates and the information provided from the Analysis Committee provided support for the representatives as they made their decision. Please take a moment to appreciate the Affiliate Representatives and Analysis Committee members for taking part in this process and helping to grow the Board of Trustees in capacity and diversity. These hours of volunteer work connect us across understanding and perspective. Thank you for your participation. Thank you to the community members who put themselves forward as candidates for the Board of Trustees. Considering joining the Board of Trustees is no small decision. The time and dedication candidates have shown to this point speaks to their commitment to this movement. Congratulations to those candidates who have been selected. A great amount of appreciation and gratitude for those candidates not selected. Please continue to share your leadership with Wikimedia. What can voters do now? [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Review the results of the Affiliate selection process]]. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|Read more here about the next steps in the 2022 Board of Trustee election]]. Best, Movement Strategy and Governance ''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''<br /><section end="announcement-content" /> --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 22:30, 20 ліпеня 2022 (+03) == <section begin="announcement-header" />Movement Strategy and Governance News – Issue 7<section end="announcement-header"/> == <section begin="msg-newsletter"/> <div style = "line-height: 1.2"> <span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br> <span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 7, July-September 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Read the full newsletter''']]</span> ---- Welcome to the 7th issue of Movement Strategy and Governance News! The newsletter distributes relevant news and events about the implementation of Wikimedia's [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|Movement Strategy recommendations]], other relevant topics regarding Movement governance, as well as different projects and activities supported by the Movement Strategy and Governance (MSG) team of the Wikimedia Foundation. The MSG Newsletter is delivered quarterly, while the more frequent [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Updates|Movement Strategy Weekly]] will be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter. </div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;"> * '''Movement sustainability''': Wikimedia Foundation's annual sustainability report has been published. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|continue reading]]) * '''Improving user experience''': recent improvements on the desktop interface for Wikimedia projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|continue reading]]) * '''Safety and inclusion''': updates on the revision process of the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|continue reading]]) * '''Equity in decisionmaking''': reports from Hubs pilots conversations, recent progress from the Movement Charter Drafting Committee, and a new white paper for futures of participation in the Wikimedia movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|continue reading]]) * '''Stakeholders coordination''': launch of a helpdesk for Affiliates and volunteer communities working on content partnership. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|continue reading]]) * '''Leadership development''': updates on leadership projects by Wikimedia movement organizers in Brazil and Cape Verde. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|continue reading]]) * '''Internal knowledge management''': launch of a new portal for technical documentation and community resources. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|continue reading]]) * '''Innovate in free knowledge''': high-quality audiovisual resources for scientific experiments and a new toolkit to record oral transcripts. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|continue reading]]) * '''Evaluate, iterate, and adapt''': results from the Equity Landscape project pilot ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|continue reading]]) * '''Other news and updates''': a new forum to discuss Movement Strategy implementation, upcoming Wikimedia Foundation Board of Trustees election, a new podcast to discuss Movement Strategy, and change of personnel for the Foundation's Movement Strategy and Governance team. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|continue reading]]) </div><section end="msg-newsletter"/> --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 10:59, 25 ліпеня 2022 (+03) == <section begin="announcement-header" /> Vote for Election Compass Statements<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hi all, Volunteers in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/Statements|vote for statements to use in the Election Compass]]. You can vote for the statements you would like to see included in the Election Compass on Meta-wiki. An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views. Here is the timeline for the Election Compass: *<s>July 8 - 20: Volunteers propose statements for the Election Compass</s> *<s>July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements</s> *July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements *August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements *August 5 - 12: candidates align themselves with the statements *August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August Best, Movement Strategy and Governance ''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee'' <section end="announcement-content" /> --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 14:32, 27 ліпеня 2022 (+03) == Invitation to join the Movement Strategy Forum == Hello everyone, [https://forum.movement-strategy.org/ The Movement Strategy Forum] (MS Forum) is a multilingual collaborative space for all conversations about Movement Strategy implementation. We are inviting all Movement participants to collaborate on the MS Forum. The goal of the forum is to build community collaboration, using an inclusive multilingual platform. The [https://meta.wikimedia.org/wiki/Movement_Strategy Movement Strategy] is a collaborative effort to imagine and build the future of the Wikimedia Movement. Anyone can contribute to the Movement Strategy, from a comment to a full-time project. Join this forum with your Wikimedia account, engage in conversations, and ask questions in your language. The Movement Strategy and Governance team (MSG) launched the proposal for the MS Forum in May 2022. There was a 2-month community review period, which ended on 24 July 2022. The community review process included several questions that resulted in interesting conversations. You can read the [https://forum.movement-strategy.org/t/ms-forum-community-review-report/1436 Community Review Report]. We look forward to seeing you at the MS Forum! Best regards, Movement Strategy and Governance team --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 10:32, 22 жніўня 2022 (+03) == <section begin="announcement-header" /> The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open<section end="announcement-header" /> == <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/The 2022 Board of Trustees election Community Voting period is now open}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hi everyone, The Community Voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is now open. Here are some helpful links to get you the information you need to vote: * Try the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|Election Compass]], showing how candidates stand on 15 different topics. * Read the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|candidate statements]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Affiliate_Organization_Participation/Candidate_Questions|answers to Affiliate questions]] * [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Learn more about the skills the Board seeks]] and how the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Analysis Committee found candidates align with those skills]] If you are ready to vote, you may go to [[Special:SecurePoll/vote/Wikimedia_Foundation_Board_Elections_2022|SecurePoll voting page]] to vote now. '''You may vote from August 23 at 00:00 UTC to September 6 at 23:59 UTC.''' To see about your voter eligibility, please visit the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Voter_eligibility_guidelines|voter eligibility page]]. Best, Movement Strategy and Governance ''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''<br /><section end="announcement-content" /> --[[Удзельнік:AAkhmedova (WMF)|AAkhmedova (WMF)]] ([[Гутаркі ўдзельніка:AAkhmedova (WMF)|гутаркі]]) 14:16, 23 жніўня 2022 (+03) ou3l0q1384up9uoc9oyy97acnri3rxq Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскім раёне 0 254188 2334170 2333487 2022-08-23T05:58:17Z W 11741 W перанёс старонку [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Віцебскім раёне]] у [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскім раёне]]: +На ўзор [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскай вобласьці]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўная ўстанова |назва = '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Віцебскім раёне''' |выява = |рамка выявы = |памер выявы = <!-- па змоўчаньні 200пкс --> |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = <!-- неабавязковы --> |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = <!-- неабавязковы --> |скарот = |позва = |папярэднік = |дзень ўтварэньня = |від = [[Выканаўчая ўлада Беларусі|выканаўчая ўлада]] |праўны стан = [[Установа]] |задача = Выкананьне дзяржаўных патрэбаў |сядзіба = будынак |месцазнаходжаньне = {{Сьцяг БССР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], м. [[Віцебск]] |дзейнічае ў месцах = {{Сьцяг БНР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Віцебскі раён]] |сяброўства = |службовыя мовы = [[Расейская мова|расейская]], [[Беларуская мова|беларуская]] |пасада кіраўніка = |імя кіраўніка = |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |пасада кіраўніка 3 = |імя кіраўніка 3 = |пасада кіраўніка 4 = |імя кіраўніка 4 = |асноўныя асобы = |управа = [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах па Віцебскае вобласьці|Віцебская абл. інспэкцыя]] |галоўная ўправа = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ]]<br>[[Прэзыдэнт Беларусі]] |зьвязаныя службы = [[Віцебскі РАУС]]<br>[[Суд Віцебскага раёну]] |расходы = |колькасьць работнікаў = |колькасьць дабраахвотнікаў = |старонка = [http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве] |заўвагі = |колішняя назва = }} {{Асноўны артыкул|Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі}} '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Віцебскім раёне'''<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/|загаловак = Будова Міністэрства па падатках і зборах РБ|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ РБ]]|дата доступу = 22 сакавіка 2022|мова = |камэнтар = }}</ref> &mdash; управа [[МПЗ (Беларусь)|Міністэрства па падатках і зборах]] [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. Акруга дзейнасьці &mdash; [[Віцебскі раён]]. == Назва == Назва ўправы мае адрозьненьне ад правапісу: {| class="wikitable sortable" | Сьцяг | Назва |- |{{Сьцяг БНР}} |'''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Віцебскім раёне''' |- |{{Сьцяг БССР}} |'''Інспекцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Віцебскім раёне''' |- |} == Дзейнасьць == Інспэкцыя ставіць на ўлік усе [[Юрыдычная асобы (Беларусь)|юрыдычныя асобы]] і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальных прадпрымальнікаў]], якія былі заснаваныя ў акрузе дзейнасьці інспэкцыі. Інспэкцыя чыніць [[Падатковая праверка|падатковую праверку]] ўсіх юрыдычных асоб і індывідуальных прадпрымальнікаў, якія сталі на ўлік у інспэкцыі. Інспэкцыя карае юрыдычныя асобы і індывідульных прадпрымальнікаў за правапарушэньні падатковага права. Кары бываюць: * Навязка * Адбіраньне ўласнасьці і інш. Інспэкцыя пры выяўленьні злачынства перадае сабраныя доказы ў [[Раённы аддзел Сьледчага камітэту РБ|сьледчы раённы аддзел]] для пачатку карнае справы і для далейшае перадачы ў [[Раённая пракуратура (Беларусь)|пракуратуру]]. Яна ж у сваю чаргу перадае справу ў [[Раённы суд|суд]], які выносіць пастанову і карае злачынцу. == Глядзі таксама == * [[Выканаўчая ўлада Беларусі]] * [[Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20220111065305/http://nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]. * [https://sk.gov.by/by/rukovodstvo-by/ Сьледчы камітэт Рэспублікі Беларусь]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{МПЗБ}} [[Катэгорыя:Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Абласныя ўправы МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ у Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Віцебская вобласьць]] [[Катэгорыя:Віцебскі раён]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Беларусі]] dloitjwot1rubbt31r3aqlc34vyk77j Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Глыбоцкім раёне 0 254189 2334173 2333488 2022-08-23T05:58:52Z W 11741 W перанёс старонку [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Глыбоцкім раёне]] у [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Глыбоцкім раёне]]: +На ўзор [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскай вобласьці]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўная ўстанова |назва = '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Глыбоцкім раёне''' |выява = |рамка выявы = |памер выявы = <!-- па змоўчаньні 200пкс --> |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = <!-- неабавязковы --> |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = <!-- неабавязковы --> |скарот = |позва = |папярэднік = |дзень ўтварэньня = |від = [[Выканаўчая ўлада Беларусі|выканаўчая ўлада]] |праўны стан = [[Установа]] |задача = Выкананьне дзяржаўных патрэбаў |сядзіба = будынак |месцазнаходжаньне = {{Сьцяг БССР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Глыбоцкі раён]], м. [[Глыбокае]] |дзейнічае ў месцах = {{Сьцяг БНР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Глыбоцкі раён]] |сяброўства = |службовыя мовы = [[Расейская мова|расейская]], [[Беларуская мова|беларуская]] |пасада кіраўніка = |імя кіраўніка = |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |пасада кіраўніка 3 = |імя кіраўніка 3 = |пасада кіраўніка 4 = |імя кіраўніка 4 = |асноўныя асобы = |управа = [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах па Віцебскае вобласьці|Віцебская абл. інспэкцыя]] |галоўная ўправа = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ]]<br>[[Прэзыдэнт Беларусі]] |зьвязаныя службы = [[Глыбоцкі РАУС]]<br>[[Суд Глыбоцкага раёну]] |расходы = |колькасьць работнікаў = |колькасьць дабраахвотнікаў = |старонка = [http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве] |заўвагі = |колішняя назва = }} {{Асноўны артыкул|Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі}} '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Глыбоцкім раёне'''<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/|загаловак = Будова Міністэрства па падатках і зборах РБ|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ РБ]]|дата доступу = 22 сакавіка 2022|мова = |камэнтар = }}</ref> &mdash; управа [[МПЗ (Беларусь)|Міністэрства па падатках і зборах]] [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. Акруга дзейнасьці &mdash; [[Глыбоцкі раён]]. == Назва == Назва ўправы мае адрозьненьне ад правапісу: {| class="wikitable sortable" | Сьцяг | Назва |- |{{Сьцяг БНР}} |'''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Глыбоцкім раёне''' |- |{{Сьцяг БССР}} |'''Інспекцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Глыбоцкім раёне''' |- |} == Дзейнасьць == Інспэкцыя ставіць на ўлік усе [[Юрыдычная асобы (Беларусь)|юрыдычныя асобы]] і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальных прадпрымальнікаў]], якія былі заснаваныя ў акрузе дзейнасьці інспэкцыі. Інспэкцыя чыніць [[Падатковая праверка|падатковую праверку]] ўсіх юрыдычных асоб і індывідуальных прадпрымальнікаў, якія сталі на ўлік у інспэкцыі. Інспэкцыя карае юрыдычныя асобы і індывідульных прадпрымальнікаў за правапарушэньні падатковага права. Кары бываюць: * Навязка * Адбіраньне ўласнасьці і інш. Інспэкцыя пры выяўленьні злачынства перадае сабраныя доказы ў [[Раённы аддзел Сьледчага камітэту РБ|сьледчы раённы аддзел]] для пачатку карнае справы і для далейшае перадачы ў [[Раённая пракуратура (Беларусь)|пракуратуру]]. Яна ж у сваю чаргу перадае справу ў [[Раённы суд|суд]], які выносіць пастанову і карае злачынцу. == Глядзі таксама == * [[Выканаўчая ўлада Беларусі]] * [[Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20220111065305/http://nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]. * [https://sk.gov.by/by/rukovodstvo-by/ Сьледчы камітэт Рэспублікі Беларусь]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{МПЗБ}} [[Катэгорыя:Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Абласныя ўправы МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ у Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Віцебская вобласьць]] [[Катэгорыя:Глыбоцкі раён]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Беларусі]] irixygjutyn0k5lhmbgzuqax1jny9yd 2334176 2334173 2022-08-23T05:59:52Z W 11741 . wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўная ўстанова |назва = Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Глыбоцкім раёне |выява = |рамка выявы = |памер выявы = <!-- па змоўчаньні 200пкс --> |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = <!-- неабавязковы --> |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = <!-- неабавязковы --> |скарот = |позва = |папярэднік = |дзень ўтварэньня = |від = [[Выканаўчая ўлада Беларусі|выканаўчая ўлада]] |праўны стан = [[Установа]] |задача = Выкананьне дзяржаўных патрэбаў |сядзіба = будынак |месцазнаходжаньне = {{Сьцяг БССР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Глыбоцкі раён]], м. [[Глыбокае]] |дзейнічае ў месцах = {{Сьцяг БНР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Глыбоцкі раён]] |сяброўства = |службовыя мовы = [[Расейская мова|расейская]], [[Беларуская мова|беларуская]] |пасада кіраўніка = |імя кіраўніка = |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |пасада кіраўніка 3 = |імя кіраўніка 3 = |пасада кіраўніка 4 = |імя кіраўніка 4 = |асноўныя асобы = |управа = [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах па Віцебскае вобласьці|Віцебская абл. інспэкцыя]] |галоўная ўправа = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ]]<br>[[Прэзыдэнт Беларусі]] |зьвязаныя службы = [[Глыбоцкі РАУС]]<br>[[Суд Глыбоцкага раёну]] |расходы = |колькасьць работнікаў = |колькасьць дабраахвотнікаў = |старонка = [http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве] |заўвагі = |колішняя назва = }} '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Глыбоцкім раёне'''<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/|загаловак = Будова Міністэрства па падатках і зборах РБ|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ РБ]]|дата доступу = 22 сакавіка 2022|мова = |камэнтар = }}</ref> &mdash; [[раённая інспэкцыя МПЗ Беларусі]]. Акруга дзейнасьці &mdash; [[Глыбоцкі раён]]. == Назва == Назва ўправы мае адрозьненьне ад правапісу: {| class="wikitable sortable" | Сьцяг | Назва |- |{{Сьцяг БНР}} |'''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Глыбоцкім раёне''' |- |{{Сьцяг БССР}} |'''Інспекцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Глыбоцкім раёне''' |- |} == Дзейнасьць == Інспэкцыя ставіць на ўлік усе [[Юрыдычная асобы (Беларусь)|юрыдычныя асобы]] і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальных прадпрымальнікаў]], якія былі заснаваныя ў акрузе дзейнасьці інспэкцыі. Інспэкцыя чыніць [[Падатковая праверка|падатковую праверку]] ўсіх юрыдычных асоб і індывідуальных прадпрымальнікаў, якія сталі на ўлік у інспэкцыі. Інспэкцыя карае юрыдычныя асобы і індывідульных прадпрымальнікаў за правапарушэньні падатковага права. Кары бываюць: * Навязка * Адбіраньне ўласнасьці і інш. Інспэкцыя пры выяўленьні злачынства перадае сабраныя доказы ў [[Раённы аддзел Сьледчага камітэту РБ|сьледчы раённы аддзел]] для пачатку карнае справы і для далейшае перадачы ў [[Раённая пракуратура (Беларусь)|пракуратуру]]. Яна ж у сваю чаргу перадае справу ў [[Раённы суд|суд]], які выносіць пастанову і карае злачынцу. == Глядзі таксама == * [[Выканаўчая ўлада Беларусі]] * [[Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20220111065305/http://nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]. * [https://sk.gov.by/by/rukovodstvo-by/ Сьледчы камітэт Рэспублікі Беларусь]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{МПЗБ}} [[Катэгорыя:Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Абласныя ўправы МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ у Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Віцебская вобласьць]] [[Катэгорыя:Глыбоцкі раён]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Беларусі]] tr9b1fsksb6yhgux8i5nqnagbxnk0ho Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Лепельскім раёне 0 254190 2334177 2333489 2022-08-23T06:00:43Z W 11741 W перанёс старонку [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Лепельскім раёне]] у [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Лепельскім раёне]]: +На ўзор [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскай вобласьці]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўная ўстанова |назва = '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Лепельскім раёне''' |выява = |рамка выявы = |памер выявы = <!-- па змоўчаньні 200пкс --> |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = <!-- неабавязковы --> |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = <!-- неабавязковы --> |скарот = |позва = |папярэднік = |дзень ўтварэньня = |від = [[Выканаўчая ўлада Беларусі|выканаўчая ўлада]] |праўны стан = [[Установа]] |задача = Выкананьне дзяржаўных патрэбаў |сядзіба = будынак |месцазнаходжаньне = {{Сьцяг БССР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Лепельскі раён]], м. [[Лепель]] |дзейнічае ў месцах = {{Сьцяг БНР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Лепельскі раён]] |сяброўства = |службовыя мовы = [[Расейская мова|расейская]], [[Беларуская мова|беларуская]] |пасада кіраўніка = |імя кіраўніка = |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |пасада кіраўніка 3 = |імя кіраўніка 3 = |пасада кіраўніка 4 = |імя кіраўніка 4 = |асноўныя асобы = |управа = [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах па Віцебскае вобласьці|Віцебская абл. інспэкцыя]] |галоўная ўправа = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ]]<br>[[Прэзыдэнт Беларусі]] |зьвязаныя службы = [[Лепельскі РАУС]]<br>[[Суд Лепельскага раёну]] |расходы = |колькасьць работнікаў = |колькасьць дабраахвотнікаў = |старонка = [http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве] |заўвагі = |колішняя назва = }} {{Асноўны артыкул|Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі}} '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Лепельскім раёне'''<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/|загаловак = Будова Міністэрства па падатках і зборах РБ|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ РБ]]|дата доступу = 22 сакавіка 2022|мова = |камэнтар = }}</ref> &mdash; управа [[МПЗ (Беларусь)|Міністэрства па падатках і зборах]] [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. Акруга дзейнасьці &mdash; [[Лепельскі раён]]. == Назва == Назва ўправы мае адрозьненьне ад правапісу: {| class="wikitable sortable" | Сьцяг | Назва |- |{{Сьцяг БНР}} |'''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Лепельскім раёне''' |- |{{Сьцяг БССР}} |'''Інспекцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Лепельскім раёне''' |- |} == Дзейнасьць == Інспэкцыя ставіць на ўлік усе [[Юрыдычная асобы (Беларусь)|юрыдычныя асобы]] і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальных прадпрымальнікаў]], якія былі заснаваныя ў акрузе дзейнасьці інспэкцыі. Інспэкцыя чыніць [[Падатковая праверка|падатковую праверку]] ўсіх юрыдычных асоб і індывідуальных прадпрымальнікаў, якія сталі на ўлік у інспэкцыі. Інспэкцыя карае юрыдычныя асобы і індывідульных прадпрымальнікаў за правапарушэньні падатковага права. Кары бываюць: * Навязка * Адбіраньне ўласнасьці і інш. Інспэкцыя пры выяўленьні злачынства перадае сабраныя доказы ў [[Раённы аддзел Сьледчага камітэту РБ|сьледчы раённы аддзел]] для пачатку карнае справы і для далейшае перадачы ў [[Раённая пракуратура (Беларусь)|пракуратуру]]. Яна ж у сваю чаргу перадае справу ў [[Раённы суд|суд]], які выносіць пастанову і карае злачынцу. == Глядзі таксама == * [[Выканаўчая ўлада Беларусі]] * [[Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20220111065305/http://nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]. * [https://sk.gov.by/by/rukovodstvo-by/ Сьледчы камітэт Рэспублікі Беларусь]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{МПЗБ}} [[Катэгорыя:Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Абласныя ўправы МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ у Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Віцебская вобласьць]] [[Катэгорыя:Лепельскі раён]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Беларусі]] 4kjpyk3dshjv8584bc5jssnqjd5b5jn 2334179 2334177 2022-08-23T06:01:40Z W 11741 . wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўная ўстанова |назва = Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Лепельскім раёне |выява = |рамка выявы = |памер выявы = <!-- па змоўчаньні 200пкс --> |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = <!-- неабавязковы --> |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = <!-- неабавязковы --> |скарот = |позва = |папярэднік = |дзень ўтварэньня = |від = [[Выканаўчая ўлада Беларусі|выканаўчая ўлада]] |праўны стан = [[Установа]] |задача = Выкананьне дзяржаўных патрэбаў |сядзіба = будынак |месцазнаходжаньне = {{Сьцяг БССР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Лепельскі раён]], м. [[Лепель]] |дзейнічае ў месцах = {{Сьцяг БНР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Лепельскі раён]] |сяброўства = |службовыя мовы = [[Расейская мова|расейская]], [[Беларуская мова|беларуская]] |пасада кіраўніка = |імя кіраўніка = |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |пасада кіраўніка 3 = |імя кіраўніка 3 = |пасада кіраўніка 4 = |імя кіраўніка 4 = |асноўныя асобы = |управа = [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах па Віцебскае вобласьці|Віцебская абл. інспэкцыя]] |галоўная ўправа = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ]]<br>[[Прэзыдэнт Беларусі]] |зьвязаныя службы = [[Лепельскі РАУС]]<br>[[Суд Лепельскага раёну]] |расходы = |колькасьць работнікаў = |колькасьць дабраахвотнікаў = |старонка = [http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве] |заўвагі = |колішняя назва = }} '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Лепельскім раёне'''<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/|загаловак = Будова Міністэрства па падатках і зборах РБ|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ РБ]]|дата доступу = 22 сакавіка 2022|мова = |камэнтар = }}</ref> &mdash; [[раённая інспэкцыя МПЗ Беларусі]]. Акруга дзейнасьці &mdash; [[Лепельскі раён]]. == Назва == Назва ўправы мае адрозьненьне ад правапісу: {| class="wikitable sortable" | Сьцяг | Назва |- |{{Сьцяг БНР}} |'''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Лепельскім раёне''' |- |{{Сьцяг БССР}} |'''Інспекцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Лепельскім раёне''' |- |} == Дзейнасьць == Інспэкцыя ставіць на ўлік усе [[Юрыдычная асобы (Беларусь)|юрыдычныя асобы]] і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальных прадпрымальнікаў]], якія былі заснаваныя ў акрузе дзейнасьці інспэкцыі. Інспэкцыя чыніць [[Падатковая праверка|падатковую праверку]] ўсіх юрыдычных асоб і індывідуальных прадпрымальнікаў, якія сталі на ўлік у інспэкцыі. Інспэкцыя карае юрыдычныя асобы і індывідульных прадпрымальнікаў за правапарушэньні падатковага права. Кары бываюць: * Навязка * Адбіраньне ўласнасьці і інш. Інспэкцыя пры выяўленьні злачынства перадае сабраныя доказы ў [[Раённы аддзел Сьледчага камітэту РБ|сьледчы раённы аддзел]] для пачатку карнае справы і для далейшае перадачы ў [[Раённая пракуратура (Беларусь)|пракуратуру]]. Яна ж у сваю чаргу перадае справу ў [[Раённы суд|суд]], які выносіць пастанову і карае злачынцу. == Глядзі таксама == * [[Выканаўчая ўлада Беларусі]] * [[Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20220111065305/http://nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]. * [https://sk.gov.by/by/rukovodstvo-by/ Сьледчы камітэт Рэспублікі Беларусь]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{МПЗБ}} [[Катэгорыя:Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Абласныя ўправы МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ у Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Віцебская вобласьць]] [[Катэгорыя:Лепельскі раён]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Беларусі]] bzj8ruzyczz1g3p7kd2mhucv2riw254 Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Аршанскім раёне 0 254191 2334180 2333486 2022-08-23T06:02:31Z W 11741 W перанёс старонку [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Аршанскім раёне]] у [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Аршанскім раёне]]: +На ўзор [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскай вобласьці]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўная ўстанова |назва = '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Аршанскім раёне''' |выява = |рамка выявы = |памер выявы = <!-- па змоўчаньні 200пкс --> |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = <!-- неабавязковы --> |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = <!-- неабавязковы --> |скарот = |позва = |папярэднік = |дзень ўтварэньня = |від = [[Выканаўчая ўлада Беларусі|выканаўчая ўлада]] |праўны стан = [[Установа]] |задача = Выкананьне дзяржаўных патрэбаў |сядзіба = будынак |месцазнаходжаньне = {{Сьцяг БССР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Аршанскі раён]], м. [[Ворша]] |дзейнічае ў месцах = {{Сьцяг БНР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Аршанскі раён]] |сяброўства = |службовыя мовы = [[Расейская мова|расейская]], [[Беларуская мова|беларуская]] |пасада кіраўніка = |імя кіраўніка = |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |пасада кіраўніка 3 = |імя кіраўніка 3 = |пасада кіраўніка 4 = |імя кіраўніка 4 = |асноўныя асобы = |управа = [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах па Віцебскае вобласьці|Віцебская абл. інспэкцыя]] |галоўная ўправа = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ]]<br>[[Прэзыдэнт Беларусі]] |зьвязаныя службы = [[Аршанскі РАУС]]<br>[[Суд Аршанскага раёну]] |расходы = |колькасьць работнікаў = |колькасьць дабраахвотнікаў = |старонка = [http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве] |заўвагі = |колішняя назва = }} {{Асноўны артыкул|Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі}} '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Аршанскім раёне'''<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/|загаловак = Будова Міністэрства па падатках і зборах РБ|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ РБ]]|дата доступу = 22 сакавіка 2022|мова = |камэнтар = }}</ref> &mdash; управа [[МПЗ (Беларусь)|Міністэрства па падатках і зборах]] [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. Акруга дзейнасьці &mdash; [[Аршанскі раён]]. == Назва == Назва ўправы мае адрозьненьне ад правапісу: {| class="wikitable sortable" | Сьцяг | Назва |- |{{Сьцяг БНР}} |'''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Аршанскім раёне''' |- |{{Сьцяг БССР}} |'''Інспекцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Аршанскім раёне''' |- |} == Дзейнасьць == Інспэкцыя ставіць на ўлік усе [[Юрыдычная асобы (Беларусь)|юрыдычныя асобы]] і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальных прадпрымальнікаў]], якія былі заснаваныя ў акрузе дзейнасьці інспэкцыі. Інспэкцыя чыніць [[Падатковая праверка|падатковую праверку]] ўсіх юрыдычных асоб і індывідуальных прадпрымальнікаў, якія сталі на ўлік у інспэкцыі. Інспэкцыя карае юрыдычныя асобы і індывідульных прадпрымальнікаў за правапарушэньні падатковага права. Кары бываюць: * Навязка * Адбіраньне ўласнасьці і інш. Інспэкцыя пры выяўленьні злачынства перадае сабраныя доказы ў [[Раённы аддзел Сьледчага камітэту РБ|сьледчы раённы аддзел]] для пачатку карнае справы і для далейшае перадачы ў [[Раённая пракуратура (Беларусь)|пракуратуру]]. Яна ж у сваю чаргу перадае справу ў [[Раённы суд|суд]], які выносіць пастанову і карае злачынцу. == Глядзі таксама == * [[Выканаўчая ўлада Беларусі]] * [[Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20220111065305/http://nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]. * [https://sk.gov.by/by/rukovodstvo-by/ Сьледчы камітэт Рэспублікі Беларусь]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{МПЗБ}} [[Катэгорыя:Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Абласныя ўправы МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ у Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Віцебская вобласьць]] [[Катэгорыя:Аршанскі раён]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Беларусі]] p27au0up930hg2l5lqx75kqdfzm88dz 2334182 2334180 2022-08-23T06:03:20Z W 11741 . wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўная ўстанова |назва = Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Аршанскім раёне |выява = |рамка выявы = |памер выявы = <!-- па змоўчаньні 200пкс --> |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = <!-- неабавязковы --> |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = <!-- неабавязковы --> |скарот = |позва = |папярэднік = |дзень ўтварэньня = |від = [[Выканаўчая ўлада Беларусі|выканаўчая ўлада]] |праўны стан = [[Установа]] |задача = Выкананьне дзяржаўных патрэбаў |сядзіба = будынак |месцазнаходжаньне = {{Сьцяг БССР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Аршанскі раён]], м. [[Ворша]] |дзейнічае ў месцах = {{Сьцяг БНР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Аршанскі раён]] |сяброўства = |службовыя мовы = [[Расейская мова|расейская]], [[Беларуская мова|беларуская]] |пасада кіраўніка = |імя кіраўніка = |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |пасада кіраўніка 3 = |імя кіраўніка 3 = |пасада кіраўніка 4 = |імя кіраўніка 4 = |асноўныя асобы = |управа = [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах па Віцебскае вобласьці|Віцебская абл. інспэкцыя]] |галоўная ўправа = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ]]<br>[[Прэзыдэнт Беларусі]] |зьвязаныя службы = [[Аршанскі РАУС]]<br>[[Суд Аршанскага раёну]] |расходы = |колькасьць работнікаў = |колькасьць дабраахвотнікаў = |старонка = [http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве] |заўвагі = |колішняя назва = }} '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Аршанскім раёне'''<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/|загаловак = Будова Міністэрства па падатках і зборах РБ|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ РБ]]|дата доступу = 22 сакавіка 2022|мова = |камэнтар = }}</ref> &mdash; [[раённая інспэкцыя МПЗ Беларусі]]. Акруга дзейнасьці &mdash; [[Аршанскі раён]]. == Назва == Назва ўправы мае адрозьненьне ад правапісу: {| class="wikitable sortable" | Сьцяг | Назва |- |{{Сьцяг БНР}} |'''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Аршанскім раёне''' |- |{{Сьцяг БССР}} |'''Інспекцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Аршанскім раёне''' |- |} == Дзейнасьць == Інспэкцыя ставіць на ўлік усе [[Юрыдычная асобы (Беларусь)|юрыдычныя асобы]] і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальных прадпрымальнікаў]], якія былі заснаваныя ў акрузе дзейнасьці інспэкцыі. Інспэкцыя чыніць [[Падатковая праверка|падатковую праверку]] ўсіх юрыдычных асоб і індывідуальных прадпрымальнікаў, якія сталі на ўлік у інспэкцыі. Інспэкцыя карае юрыдычныя асобы і індывідульных прадпрымальнікаў за правапарушэньні падатковага права. Кары бываюць: * Навязка * Адбіраньне ўласнасьці і інш. Інспэкцыя пры выяўленьні злачынства перадае сабраныя доказы ў [[Раённы аддзел Сьледчага камітэту РБ|сьледчы раённы аддзел]] для пачатку карнае справы і для далейшае перадачы ў [[Раённая пракуратура (Беларусь)|пракуратуру]]. Яна ж у сваю чаргу перадае справу ў [[Раённы суд|суд]], які выносіць пастанову і карае злачынцу. == Глядзі таксама == * [[Выканаўчая ўлада Беларусі]] * [[Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20220111065305/http://nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]. * [https://sk.gov.by/by/rukovodstvo-by/ Сьледчы камітэт Рэспублікі Беларусь]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{МПЗБ}} [[Катэгорыя:Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Абласныя ўправы МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ у Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Віцебская вобласьць]] [[Катэгорыя:Аршанскі раён]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Беларусі]] 03m8t69a2xlx8tfxh1bxyl5vt0oolth Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Полацкім раёне 0 254192 2334183 2333491 2022-08-23T06:03:48Z W 11741 W перанёс старонку [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Полацкім раёне]] у [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Полацкім раёне]]: +На ўзор [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскай вобласьці]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўная ўстанова |назва = '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Полацкім раёне''' |выява = |рамка выявы = |памер выявы = <!-- па змоўчаньні 200пкс --> |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = <!-- неабавязковы --> |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = <!-- неабавязковы --> |скарот = |позва = |папярэднік = |дзень ўтварэньня = |від = [[Выканаўчая ўлада Беларусі|выканаўчая ўлада]] |праўны стан = [[Установа]] |задача = Выкананьне дзяржаўных патрэбаў |сядзіба = будынак |месцазнаходжаньне = {{Сьцяг БССР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Полацкі раён]], м. [[Полацак]] |дзейнічае ў месцах = {{Сьцяг БНР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Полацкі раён]] |сяброўства = |службовыя мовы = [[Расейская мова|расейская]], [[Беларуская мова|беларуская]] |пасада кіраўніка = |імя кіраўніка = |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |пасада кіраўніка 3 = |імя кіраўніка 3 = |пасада кіраўніка 4 = |імя кіраўніка 4 = |асноўныя асобы = |управа = [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах па Віцебскае вобласьці|Віцебская абл. інспэкцыя]] |галоўная ўправа = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ]]<br>[[Прэзыдэнт Беларусі]] |зьвязаныя службы = [[Полацкі РАУС]]<br>[[Суд Полацкага раёну]] |расходы = |колькасьць работнікаў = |колькасьць дабраахвотнікаў = |старонка = [http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве] |заўвагі = |колішняя назва = }} {{Асноўны артыкул|Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі}} '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Полацкім раёне'''<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/|загаловак = Будова Міністэрства па падатках і зборах РБ|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ РБ]]|дата доступу = 22 сакавіка 2022|мова = |камэнтар = }}</ref> &mdash; управа [[МПЗ (Беларусь)|Міністэрства па падатках і зборах]] [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. Акруга дзейнасьці &mdash; [[Полацкі раён]]. == Назва == Назва ўправы мае адрозьненьне ад правапісу: {| class="wikitable sortable" | Сьцяг | Назва |- |{{Сьцяг БНР}} |'''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Полацкім раёне''' |- |{{Сьцяг БССР}} |'''Інспекцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Полацкім раёне''' |- |} == Дзейнасьць == Інспэкцыя ставіць на ўлік усе [[Юрыдычная асобы (Беларусь)|юрыдычныя асобы]] і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальных прадпрымальнікаў]], якія былі заснаваныя ў акрузе дзейнасьці інспэкцыі. Інспэкцыя чыніць [[Падатковая праверка|падатковую праверку]] ўсіх юрыдычных асоб і індывідуальных прадпрымальнікаў, якія сталі на ўлік у інспэкцыі. Інспэкцыя карае юрыдычныя асобы і індывідульных прадпрымальнікаў за правапарушэньні падатковага права. Кары бываюць: * Навязка * Адбіраньне ўласнасьці і інш. Інспэкцыя пры выяўленьні злачынства перадае сабраныя доказы ў [[Раённы аддзел Сьледчага камітэту РБ|сьледчы раённы аддзел]] для пачатку карнае справы і для далейшае перадачы ў [[Раённая пракуратура (Беларусь)|пракуратуру]]. Яна ж у сваю чаргу перадае справу ў [[Раённы суд|суд]], які выносіць пастанову і карае злачынцу. == Глядзі таксама == * [[Выканаўчая ўлада Беларусі]] * [[Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20220111065305/http://nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]. * [https://sk.gov.by/by/rukovodstvo-by/ Сьледчы камітэт Рэспублікі Беларусь]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{МПЗБ}} [[Катэгорыя:Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Абласныя ўправы МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ у Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Віцебская вобласьць]] [[Катэгорыя:Полацкі раён]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Беларусі]] byd23pes57mgj1y5phm7dpj72g19zxs 2334185 2334183 2022-08-23T06:04:27Z W 11741 . wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўная ўстанова |назва = Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Полацкім раёне |выява = |рамка выявы = |памер выявы = <!-- па змоўчаньні 200пкс --> |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = <!-- неабавязковы --> |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = <!-- неабавязковы --> |скарот = |позва = |папярэднік = |дзень ўтварэньня = |від = [[Выканаўчая ўлада Беларусі|выканаўчая ўлада]] |праўны стан = [[Установа]] |задача = Выкананьне дзяржаўных патрэбаў |сядзіба = будынак |месцазнаходжаньне = {{Сьцяг БССР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Полацкі раён]], м. [[Полацак]] |дзейнічае ў месцах = {{Сьцяг БНР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Полацкі раён]] |сяброўства = |службовыя мовы = [[Расейская мова|расейская]], [[Беларуская мова|беларуская]] |пасада кіраўніка = |імя кіраўніка = |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |пасада кіраўніка 3 = |імя кіраўніка 3 = |пасада кіраўніка 4 = |імя кіраўніка 4 = |асноўныя асобы = |управа = [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах па Віцебскае вобласьці|Віцебская абл. інспэкцыя]] |галоўная ўправа = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ]]<br>[[Прэзыдэнт Беларусі]] |зьвязаныя службы = [[Полацкі РАУС]]<br>[[Суд Полацкага раёну]] |расходы = |колькасьць работнікаў = |колькасьць дабраахвотнікаў = |старонка = [http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве] |заўвагі = |колішняя назва = }} {{Асноўны артыкул|Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі}} '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Полацкім раёне'''<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/|загаловак = Будова Міністэрства па падатках і зборах РБ|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ РБ]]|дата доступу = 22 сакавіка 2022|мова = |камэнтар = }}</ref> &mdash; [[раённая інспэкцыя МПЗ Беларусі]]. Акруга дзейнасьці &mdash; [[Полацкі раён]]. == Назва == Назва ўправы мае адрозьненьне ад правапісу: {| class="wikitable sortable" | Сьцяг | Назва |- |{{Сьцяг БНР}} |'''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Полацкім раёне''' |- |{{Сьцяг БССР}} |'''Інспекцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Полацкім раёне''' |- |} == Дзейнасьць == Інспэкцыя ставіць на ўлік усе [[Юрыдычная асобы (Беларусь)|юрыдычныя асобы]] і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальных прадпрымальнікаў]], якія былі заснаваныя ў акрузе дзейнасьці інспэкцыі. Інспэкцыя чыніць [[Падатковая праверка|падатковую праверку]] ўсіх юрыдычных асоб і індывідуальных прадпрымальнікаў, якія сталі на ўлік у інспэкцыі. Інспэкцыя карае юрыдычныя асобы і індывідульных прадпрымальнікаў за правапарушэньні падатковага права. Кары бываюць: * Навязка * Адбіраньне ўласнасьці і інш. Інспэкцыя пры выяўленьні злачынства перадае сабраныя доказы ў [[Раённы аддзел Сьледчага камітэту РБ|сьледчы раённы аддзел]] для пачатку карнае справы і для далейшае перадачы ў [[Раённая пракуратура (Беларусь)|пракуратуру]]. Яна ж у сваю чаргу перадае справу ў [[Раённы суд|суд]], які выносіць пастанову і карае злачынцу. == Глядзі таксама == * [[Выканаўчая ўлада Беларусі]] * [[Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20220111065305/http://nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]. * [https://sk.gov.by/by/rukovodstvo-by/ Сьледчы камітэт Рэспублікі Беларусь]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{МПЗБ}} [[Катэгорыя:Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Абласныя ўправы МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ у Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Віцебская вобласьць]] [[Катэгорыя:Полацкі раён]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Беларусі]] l9o392vdfyk1pv0xfte4e8lykahfuhr 2334186 2334185 2022-08-23T06:04:48Z W 11741 -паўтор wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўная ўстанова |назва = Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Полацкім раёне |выява = |рамка выявы = |памер выявы = <!-- па змоўчаньні 200пкс --> |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = <!-- неабавязковы --> |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = <!-- неабавязковы --> |скарот = |позва = |папярэднік = |дзень ўтварэньня = |від = [[Выканаўчая ўлада Беларусі|выканаўчая ўлада]] |праўны стан = [[Установа]] |задача = Выкананьне дзяржаўных патрэбаў |сядзіба = будынак |месцазнаходжаньне = {{Сьцяг БССР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Полацкі раён]], м. [[Полацак]] |дзейнічае ў месцах = {{Сьцяг БНР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Полацкі раён]] |сяброўства = |службовыя мовы = [[Расейская мова|расейская]], [[Беларуская мова|беларуская]] |пасада кіраўніка = |імя кіраўніка = |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |пасада кіраўніка 3 = |імя кіраўніка 3 = |пасада кіраўніка 4 = |імя кіраўніка 4 = |асноўныя асобы = |управа = [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах па Віцебскае вобласьці|Віцебская абл. інспэкцыя]] |галоўная ўправа = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ]]<br>[[Прэзыдэнт Беларусі]] |зьвязаныя службы = [[Полацкі РАУС]]<br>[[Суд Полацкага раёну]] |расходы = |колькасьць работнікаў = |колькасьць дабраахвотнікаў = |старонка = [http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве] |заўвагі = |колішняя назва = }} '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Полацкім раёне'''<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/|загаловак = Будова Міністэрства па падатках і зборах РБ|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ РБ]]|дата доступу = 22 сакавіка 2022|мова = |камэнтар = }}</ref> &mdash; [[раённая інспэкцыя МПЗ Беларусі]]. Акруга дзейнасьці &mdash; [[Полацкі раён]]. == Назва == Назва ўправы мае адрозьненьне ад правапісу: {| class="wikitable sortable" | Сьцяг | Назва |- |{{Сьцяг БНР}} |'''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Полацкім раёне''' |- |{{Сьцяг БССР}} |'''Інспекцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Полацкім раёне''' |- |} == Дзейнасьць == Інспэкцыя ставіць на ўлік усе [[Юрыдычная асобы (Беларусь)|юрыдычныя асобы]] і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальных прадпрымальнікаў]], якія былі заснаваныя ў акрузе дзейнасьці інспэкцыі. Інспэкцыя чыніць [[Падатковая праверка|падатковую праверку]] ўсіх юрыдычных асоб і індывідуальных прадпрымальнікаў, якія сталі на ўлік у інспэкцыі. Інспэкцыя карае юрыдычныя асобы і індывідульных прадпрымальнікаў за правапарушэньні падатковага права. Кары бываюць: * Навязка * Адбіраньне ўласнасьці і інш. Інспэкцыя пры выяўленьні злачынства перадае сабраныя доказы ў [[Раённы аддзел Сьледчага камітэту РБ|сьледчы раённы аддзел]] для пачатку карнае справы і для далейшае перадачы ў [[Раённая пракуратура (Беларусь)|пракуратуру]]. Яна ж у сваю чаргу перадае справу ў [[Раённы суд|суд]], які выносіць пастанову і карае злачынцу. == Глядзі таксама == * [[Выканаўчая ўлада Беларусі]] * [[Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20220111065305/http://nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]. * [https://sk.gov.by/by/rukovodstvo-by/ Сьледчы камітэт Рэспублікі Беларусь]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{МПЗБ}} [[Катэгорыя:Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Абласныя ўправы МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ у Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Віцебская вобласьць]] [[Катэгорыя:Полацкі раён]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Беларусі]] 9z6i75xgvsidz3r44gngn4238plr9lg Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Пастаўскім раёне 0 254193 2334188 2333490 2022-08-23T06:05:21Z W 11741 W перанёс старонку [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Пастаўскім раёне]] у [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Пастаўскім раёне]]: +На ўзор [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскай вобласьці]] wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўная ўстанова |назва = '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Пастаўскім раёне''' |выява = |рамка выявы = |памер выявы = <!-- па змоўчаньні 200пкс --> |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = <!-- неабавязковы --> |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = <!-- неабавязковы --> |скарот = |позва = |папярэднік = |дзень ўтварэньня = |від = [[Выканаўчая ўлада Беларусі|выканаўчая ўлада]] |праўны стан = [[Установа]] |задача = Выкананьне дзяржаўных патрэбаў |сядзіба = будынак |месцазнаходжаньне = {{Сьцяг БССР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Пастаўскі раён]], м. [[Паставы]] |дзейнічае ў месцах = {{Сьцяг БНР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Пастаўскі раён]] |сяброўства = |службовыя мовы = [[Расейская мова|расейская]], [[Беларуская мова|беларуская]] |пасада кіраўніка = |імя кіраўніка = |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |пасада кіраўніка 3 = |імя кіраўніка 3 = |пасада кіраўніка 4 = |імя кіраўніка 4 = |асноўныя асобы = |управа = [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах па Віцебскае вобласьці|Віцебская абл. інспэкцыя]] |галоўная ўправа = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ]]<br>[[Прэзыдэнт Беларусі]] |зьвязаныя службы = [[Пастаўскі РАУС]]<br>[[Суд Пастаўскага раёну]] |расходы = |колькасьць работнікаў = |колькасьць дабраахвотнікаў = |старонка = [http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве] |заўвагі = |колішняя назва = }} {{Асноўны артыкул|Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі}} '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Пастаўскім раёне'''<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/|загаловак = Будова Міністэрства па падатках і зборах РБ|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ РБ]]|дата доступу = 22 сакавіка 2022|мова = |камэнтар = }}</ref> &mdash; управа [[МПЗ (Беларусь)|Міністэрства па падатках і зборах]] [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. Акруга дзейнасьці &mdash; [[Пастаўскі раён]]. == Назва == Назва ўправы мае адрозьненьне ад правапісу: {| class="wikitable sortable" | Сьцяг | Назва |- |{{Сьцяг БНР}} |'''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Пастаўскім раёне''' |- |{{Сьцяг БССР}} |'''Інспекцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Пастаўскім раёне''' |- |} == Дзейнасьць == Інспэкцыя ставіць на ўлік усе [[Юрыдычная асобы (Беларусь)|юрыдычныя асобы]] і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальных прадпрымальнікаў]], якія былі заснаваныя ў акрузе дзейнасьці інспэкцыі. Інспэкцыя чыніць [[Падатковая праверка|падатковую праверку]] ўсіх юрыдычных асоб і індывідуальных прадпрымальнікаў, якія сталі на ўлік у інспэкцыі. Інспэкцыя карае юрыдычныя асобы і індывідульных прадпрымальнікаў за правапарушэньні падатковага права. Кары бываюць: * Навязка * Адбіраньне ўласнасьці і інш. Інспэкцыя пры выяўленьні злачынства перадае сабраныя доказы ў [[Раённы аддзел Сьледчага камітэту РБ|сьледчы раённы аддзел]] для пачатку карнае справы і для далейшае перадачы ў [[Раённая пракуратура (Беларусь)|пракуратуру]]. Яна ж у сваю чаргу перадае справу ў [[Раённы суд|суд]], які выносіць пастанову і карае злачынцу. == Глядзі таксама == * [[Выканаўчая ўлада Беларусі]] * [[Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20220111065305/http://nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]. * [https://sk.gov.by/by/rukovodstvo-by/ Сьледчы камітэт Рэспублікі Беларусь]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{МПЗБ}} [[Катэгорыя:Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Абласныя ўправы МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ у Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Віцебская вобласьць]] [[Катэгорыя:Пастаўскі раён]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Беларусі]] qw185m3wjhszag1jc3gyn4nye5uifo8 2334190 2334188 2022-08-23T06:06:06Z W 11741 . wikitext text/x-wiki {{Дзяржаўная ўстанова |назва = Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Пастаўскім раёне |выява = |рамка выявы = |памер выявы = <!-- па змоўчаньні 200пкс --> |альтэрнатыўны тэкст выявы = |подпіс выявы = |мапа = <!-- неабавязковы --> |памер мапы = |альтэрнатыўны тэкст мапы = |подпіс мапы = <!-- неабавязковы --> |скарот = |позва = |папярэднік = |дзень ўтварэньня = |від = [[Выканаўчая ўлада Беларусі|выканаўчая ўлада]] |праўны стан = [[Установа]] |задача = Выкананьне дзяржаўных патрэбаў |сядзіба = будынак |месцазнаходжаньне = {{Сьцяг БССР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Пастаўскі раён]], м. [[Паставы]] |дзейнічае ў месцах = {{Сьцяг БНР}}[[Беларусь]], [[Віцебская вобласьць]], [[Пастаўскі раён]] |сяброўства = |службовыя мовы = [[Расейская мова|расейская]], [[Беларуская мова|беларуская]] |пасада кіраўніка = |імя кіраўніка = |пасада кіраўніка 2 = |імя кіраўніка 2 = |пасада кіраўніка 3 = |імя кіраўніка 3 = |пасада кіраўніка 4 = |імя кіраўніка 4 = |асноўныя асобы = |управа = [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах па Віцебскае вобласьці|Віцебская абл. інспэкцыя]] |галоўная ўправа = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ]]<br>[[Прэзыдэнт Беларусі]] |зьвязаныя службы = [[Пастаўскі РАУС]]<br>[[Суд Пастаўскага раёну]] |расходы = |колькасьць работнікаў = |колькасьць дабраахвотнікаў = |старонка = [http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве] |заўвагі = |колішняя назва = }} '''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Пастаўскім раёне'''<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.nalog.gov.by/by/structura_by/|загаловак = Будова Міністэрства па падатках і зборах РБ|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[МПЗ (Беларусь)|МПЗ РБ]]|дата доступу = 22 сакавіка 2022|мова = |камэнтар = }}</ref> &mdash; [[раённая інспэкцыя МПЗ Беларусі]]. Акруга дзейнасьці &mdash; [[Пастаўскі раён]]. == Назва == Назва ўправы мае адрозьненьне ад правапісу: {| class="wikitable sortable" | Сьцяг | Назва |- |{{Сьцяг БНР}} |'''Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Пастаўскім раёне''' |- |{{Сьцяг БССР}} |'''Інспекцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Пастаўскім раёне''' |- |} == Дзейнасьць == Інспэкцыя ставіць на ўлік усе [[Юрыдычная асобы (Беларусь)|юрыдычныя асобы]] і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальных прадпрымальнікаў]], якія былі заснаваныя ў акрузе дзейнасьці інспэкцыі. Інспэкцыя чыніць [[Падатковая праверка|падатковую праверку]] ўсіх юрыдычных асоб і індывідуальных прадпрымальнікаў, якія сталі на ўлік у інспэкцыі. Інспэкцыя карае юрыдычныя асобы і індывідульных прадпрымальнікаў за правапарушэньні падатковага права. Кары бываюць: * Навязка * Адбіраньне ўласнасьці і інш. Інспэкцыя пры выяўленьні злачынства перадае сабраныя доказы ў [[Раённы аддзел Сьледчага камітэту РБ|сьледчы раённы аддзел]] для пачатку карнае справы і для далейшае перадачы ў [[Раённая пракуратура (Беларусь)|пракуратуру]]. Яна ж у сваю чаргу перадае справу ў [[Раённы суд|суд]], які выносіць пастанову і карае злачынцу. == Глядзі таксама == * [[Выканаўчая ўлада Беларусі]] * [[Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] == Вонкавыя спасылкі == * [https://web.archive.org/web/20220111065305/http://nalog.gov.by/by/structura_by/ Старонка ў сеціве Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]. * [https://sk.gov.by/by/rukovodstvo-by/ Сьледчы камітэт Рэспублікі Беларусь]. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{МПЗБ}} [[Катэгорыя:Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь]] [[Катэгорыя:Абласныя ўправы МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ Беларусі]] [[Катэгорыя:Раённыя інспэкцыі МПЗ у Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Віцебская вобласьць]] [[Катэгорыя:Пастаўскі раён]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Віцебскае вобласьці]] [[Катэгорыя:Выканаўчая ўлада Беларусі]] na9107sci3n8b90x47dip2d7ln0sjpx Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў 0 255969 2334030 2334029 2022-08-22T12:33:58Z Hleb23 72152 /* Групавы этап */ група Г wikitext text/x-wiki {{Картка |пазнака = Картка/дакумэнтацыя |назва = Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў |выява = [[Файл:StadeFranceNationsLeague2018.jpg|360x360пкс]] |подпіс = Стад Дэ Франс |шапка1 = |метка1 = |інфо1 = '''Дата:''' '''''Кваліфікацыя:''''' 22 чэрвеня — 25 жніўня 2021<br />'''''Уласна спаборніцтва:''''' 14 верасьня 2021 — 28 траўня 2022 |шапка2 = |метка2 = |інфо2 = '''Каманды:''' '''''Удзельнікі асноўнай часткі:''''' 32<br />'''''Усяго:''''' 80 (зь 54 асацыяцый) |шапка3 = |метка3 = |інфо3 = '''Статыстыка турніру:''' '''''Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі:'''''<br />Чэмпіён — [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд]]<br />Срэбны чэмпіён — [[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]<br />Паўфіналісты — [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]], [[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці]]<br />Чвэрцьфіналісты — [[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]], [[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]],<br />[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]], [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд]] |шапка4 = |метка4 = |інфо4 = '''''Матчаў згулялі'''''<br />125 (без уліку кваліфікацыі) |шапка5 = |метка5 = |інфо5 = '''''Забілі галоў'''''<br />380 (без уліку кваліфікацыі) — 3.04 штоматч |шапка6 = |метка6 = |інфо6 = '''''Наведвальнасьць'''''<br />4,402,255 (35,218 штоматч у сярэднім) |шапка7 = |метка7 = |інфо7 = '''''Найлепшы галеадор'''''<br />[[Карым Бэнзэма]] ([[Рэал Мадрыд]], 15 галоў) |нізстыль = background:#ddf; |ніз = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2020—2021 гадоў|← 2020—21]] І 2021—2022 І ''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў|2022—23 →]]'' }} '''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021-22''' — 67 розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 30-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА. Дзейным чэмпіёнам на пачатак турніру зьяўляўся [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]], які перамог у двух сэзонах розыгрышаў(заваяваў 2 тытулы), апошні ў папярэднім розыгрышы. [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022 году|Фінал]] адбыўся на стадыёне «[[Істадыя да Луз|Стад дэ Франс]]» у камуне [[Сэн-Дэні (Сэн-Сэн-Дэні)|Сэн-Дэні]] за 5 км на поўнач ад Парыжу, Францыя. Першапачаткова плянавалася згуляць фінал на [[Альянц Арэна|Альянц Арэне]] ў [[Мюнхэн]]е. Аднак празь перанос ды зьмену месца [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу 2020 году]], усе гаспадары фіналаў былі перанесены гэтакім жа чынам на год раней, таму [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022 году|фінал 2022 году]] мусіў прыняць [[Санкт-Пецярбург]]. Але праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022 году|фінал]] у рэшце рэшт быў перанесены ў [[Сэн-Дэні (Сэн-Сэн-Дэні)|Сэн-Дэні]]. Пераможца розыгрышу Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў розыгрыш наступнага году ў групавы этап [[Ліга Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў|Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў]], таксама атрымлівае права на ўдзел у гульне супраць пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021-22 гадоў]] за [[Супэркубак УЭФА]]. Гэты сэзон быў першым з 1999—2000 (то быў першы сэзон пасьля роспуску [[Кубак уладальнікаў кубкаў УЭФА|Кубка Ўладальнікаў Кубкаў]]) дзе 3 галоўных Эўрапейскіх клюбных спаборніцтвы (УЭФА Ліга Чэмпіёнаў, [[Ліга Эўропы УЭФА|УЭФА Ліга Эўропы]], [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|УЭФА Ліга Канфэрэнцыяў]]) былі арганізаваныя УЭФА. Фармат Лігі Чэмпіёнаў застаўся безь зьмяненьняў, але каманды, якія выбылі з папярэдняга раўнду й першага кваліфікацыйнага, цяпер пераводзілісь у Лігу Канфэрэнцыяў замест Лігі Эўропы. Абаронца тытулу, Лёнданскі [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] быў выбіты ў чвэрцьфінале [[Рэал Мадрыд|Мадрыдскім Рэалам]]. 24 чэрвеня 2021 году УЭФА ўхваліў прапанову аб адмене [[правіла выязнога голу]] ва ўсіх [[Клюбныя спаборніцтвы УЭФА|клюбных спаборніцтвах УЭФА]], якое выкарыстоўвалася з 1965 году. Адпаведна, калі ў двухматчавым супрацьстаяньні дзьве каманды заб’юць аднолькавую колькасьць галоў, пераможца ня будзе вызначацца колькасьцю галоў у гасьцях, забітых кожнай камандай, а будзе праводзіцца яшчэ 30 хвілін дадатковага часу, і калі дзьве каманды зноў заб’юць (не заб’юць) аднолькавую колькасьць галоў у дадатковы час, пераможца будзе вызначаны ў выніку серыі пэнальці. == Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях == Усяго 80 камандаў ад 54 з 55 асацыяцый чальцоў УЭФА ўдзельнічалі ў Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках каманд у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі: * Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА. * 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш. * Кожная з асацыяцый 7-15 месцаў кваліфікуюць па дзьве каманды. * Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе. * Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2020—2021 гадоў|Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2020-21]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2020-21|Лігі Эўропы УЭФА 2020-21]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2021-22 праз Ангельскую Прэмьер Лігу, але як пермаможца Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2020-21 будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызэру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] перамог у Лізе Эўропы 2020-21, праваліўшы адбор ў Ля Лізе, заняўшы там сёмае месца, значыць [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў замест месца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лізе Канфэрэныяў]] празь 7 месца ў Ля Лізе. === Рэйтынг асацыяцыяў === * (УЭЛ) — Дадтковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]]. * (АУС) — Адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору. {| class="wikitable" |+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22''' | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !1 |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Гішпанія]] |102.283 | rowspan="4" |4 | +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2020-21|УЭЛ]]) |- !2 |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Ангельшчына]] |90.462 | |- !3 |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Нямеччына]] |74.784 | |- !4 |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Італія]] |70.653 | |- !5 |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Францыя]] |59.248 | rowspan="2" |3 | |- !6 |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Партугалія]] |49.449 | |- !7 |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Расея]] |45.549 | rowspan="9" |2 | |- !8 |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бэльгія]] |37.900 | |- !9 |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Украіна]] |36.100 | |- !10 |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Нідэрлянды]] |35.750 | |- !11 |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Турэччына]] |33.600 | |- !12 |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Аўстрыя]] |32.925 | |- !13 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Данія]] |29.250 | |- !14 |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Шатляндыя]] |27.875 | |- !15 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Чэхія]] |27.300 | |- !16 |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Кіпр]] |26.750 | rowspan="4" |1 | |- !17 |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Швайцарыя]] |26.400 | |- !18 |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Грэцыя]] |26.300 | |- !19 |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Сэрбія]] |25.500 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !20 |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Харватыя]] |24.875 | rowspan="11" |1 | |- !21 |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Швэцыя]] |22.750 | |- !22 |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Нарвэгія]] |21.750 | |- !23 |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Ізраіль]] |19.625 | |- !24 |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Казахстан]] |19.250 | |- !25 |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Беларусь]] |18.875 | |- !26 |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Азэрбайджан]] |18.750 | |- !27 |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Баўгарыя]] |17.375 | |- !28 |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[Румынія]] |16.700 | |- !29 |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Польшча]] |16.625 | |- !30 |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Славаччына]] |15.875 | |- !31 |[[Файл:Liechtenstein-flag.png|frameless]] [[Ліхтэнштайн]] |13.500 |0 |(АУС) |- !32 |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Славенія]] |13.000 | rowspan="6" |1 | |- !33 |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Вугоршчына]] |12.875 | |- !34 |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Люксэмбург]] |8.000 | |- !35 |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Летува]] |7.875 | |- !36 |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Армэнія]] |7.625 | |- !37 |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Латвія]] |7.625 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !38 |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Альбанія]] |7.375 | rowspan="18" |1 | |- !39 |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Паўночная Македонія]] |7.375 | |- !40 |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Босьнія і Герцагавіна]] |6.875 | |- !41 |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Малдова]] |6.750 | |- !42 |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Ірляндыя]] |6.700 | |- !43 |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[Фінляндыя]] |6.500 | |- !44 |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Грузія]] |5.750 | |- !45 |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Мальта]] |5.750 | |- !46 |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Ісьляндыя]] |5.375 | |- !47 |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Ўэйлз]] |5.000 | |- !48 |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Паўночная Ірляндыя]] |4.875 | |- !49 |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Гібральтар]] |4.750 | |- !50 |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Чарнагорыя]] |4.375 | |- !51 |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Эстонія]] |4.375 | |- !52 |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Косава]] |4.000 | |- !53 |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[Фарэрскія астравы]] |3.750 | |- !54 |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Андора]] |2.831 | |- !55 |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Сан-Марына|Сан Марына]] |0.666 | |} |} === Разьмеркаваньне === Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што празь перамогу ў пяпярэднім розыгрышу, што праз трапляньне ў чацьвёрку найлепшых ангельскіх камандаў, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся й у месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў: * Чэмпіён 11 асацыяцыі (Турэччыны) ўступае ў розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыі плэй-оф. * Чэмпіён 13 асацыяцыі (Даніі) ўступае ў розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыі замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду. * Чэмпіён 15 асацыяцыі (Чэхіі) ўступае ў розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду. * Чэмпіёны 18 ды 19 асацыяцый (Грэцыі й Сэрбіі адпаведна) уступаюць ў розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду. {| class="wikitable" |+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 ! colspan="2" | !Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш !Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд (4 каманды) | * 4 чэмпіёны з асацыяцый 52-55 | |- ! colspan="2" |Першы кваліфікацыйны раўнд (32 каманды) | * 31 чэмпіён з асацыяцый 20-51 (акрамя Ліхтэнштайну) | * 1 пераможца папярэдняга раўнду |- ! rowspan="2" |Другі кваліфікацыйны раўнд (26 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (20 камандаў) | * 4 чэмпіёны з асацыяцый 16-19 | * 16 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (6 камандаў) | * 6 срэбных чэмпёнаў з асацыяцый 10-15 | |- ! rowspan="2" |Трэці кваліфікацыйны раўнд (20 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (12 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцый 14-15 | * 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (8 камандаў) | * 3 срэбных чэмпіёны з асацыяцый 7-9 * 2 бронзавыя прызэры з асацыяцый 5-6 | * 3 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! rowspan="2" |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф (12 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (8 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцый 12-13 | * 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (4 каманды) | | * 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Групавы этап (32 каманды) | * Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы * 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-11 * 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцый 1-6 * 4 бронзавыя прызэры з асацыяцый 1-4 * 4 уладальніка чацьвёртых месцаў з асацыяцый 1-4 | * 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў) * 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Плэй-оф асноўнай часткі (16 камандаў) | | * 8 пераможцаў груповога этапу * 8 срэбных пераможцаў групавога этапу |} === Каманды-ўдзельнікі === Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры: * ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў. * ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы. * 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазыцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сэзону. * Прп-: пазыцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сэзонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамэндацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах. Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ'''). {| class="wikitable" |+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 ! colspan="2" |Раўнд уступленьня ! colspan="4" |Каманды |- ! colspan="2" rowspan="7" |Групавы этап |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (4-ы)<sup>ЛЧ</sup> |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] (ЛЭ) |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (1-ы) |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (2-і) |- |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (3-яя) |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая) |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы) |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Юнайтэд|Юнайтэд]] ([[Манчэстэр Юнайтэд|Манчэстэр]]) (2-і) |- |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (3-і) |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая) |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (2-і) |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (3-яя) |- |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]] (4-ы) |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (1-ы) |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (2-і) |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Аталянта Бэргама|Аталянта]] ([[Бэргама]]) (3-яя) |- |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы) |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] (1-ы) |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (2-і) |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (1-ы) |- |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (2-і) |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]] ([[Санкт-Пецярбург]]) (1-ы) |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы) |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (1-ае) |- |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы) |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Бэшыкташ Стамбул|Бэшыкташ]] ([[Стамбул]]) (1-ы) | colspan="3" | |- ! colspan="6" | |- !Плэй-оф кваліфікацыі !ЧШ |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы) |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Брэнбю Капэнгаген|Брэнбю]] ([[Капэнгаген]]) (1-ы) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Трэці кваліфікацыйны раўнд !<abbr>ЧШ</abbr> |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (1-ы) |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Славія Прага|Славія]] ([[Прага]]) (1-ая) | colspan="2" | |- ! rowspan="2" |<abbr>ШПЛ</abbr> |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе) |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя) |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартак]] ([[Масква]]) (2-ы) |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Генк (футбольны клюб)|Генк]] (2-і) |- |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (2-і) | colspan="3" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Другі кваліфікацыйны раўнд !<abbr>ЧШ</abbr> |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Амонія Нікасія|Амонія]] ([[Нікасія]]) (1-ая) |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]]) (1-ыя) |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы) |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая) |- ! rowspan="2" |<abbr>ШПЛ</abbr> |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і) |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] ([[Стамбул]]) (2-і) |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рапід Вена|Рапід]] ([[Вена]]) (2-і) |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і) |- |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (2-і) |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]]) (2-ая) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" rowspan="8" |Першы кваліфікацыйны раўнд |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае) |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае) |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы) |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае) |- |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Кайрат Алматы|Кайрат]] ([[Алматы]]) (1-ы) |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы) |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Нэфтчы Баку|Нэфтчы]] ([[Баку]]) (1-ыя) |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы) |- |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]]) (1-ы) |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]]) (1-ая) |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы) |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Мура Мурска-Сабота|Мура]] ([[Мурска-Сабота]]) (1-ая) |- |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы) |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Фоля Эш|Фоля]] ([[Эш-сюр-Альзэт]]) (1-ая) |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы) |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Алашкерт Ерэван|Алашкерт]] ([[Ерэван]]) (1-ы) |- |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыга (футбольны клюб)|Рыга]](1-ая) |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тэўта Дурэс|Тэўта]] ([[Дурэс]]) (1-ая) |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкендыя Тэтава|Шкендыя]] ([[Тэтава]]) (1-ая) |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Борац Баня-Лука|Борац]] ([[Баня Лука|Баня-Лука]]) (1-ы) |- |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы) |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя) |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы) |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Тбілісі|Дынама]] ([[Тбілісі]]) (1-ае) |- |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (Прп-2-і) |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Валюр Рэйк’явік|Валюр]] ([[Рэйк’явік]]) (Прп-1-ы) |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Конас-Кій Номадс|Номадс]] ([[Конас-Кій]]) (1-ыя) |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы) |- |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы) |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Будучнаст Падгорыца|Будучнаст]] ([[Падгорыца]]) (1-ая) |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]]) (1-ая) | |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] (1-ая) |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[ГБ Торсгаўн]] ([[Торсгаўн]]) (1-ы) |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы) |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Фальгорэ Фальчыяна|Фальгорэ]] ([[Фальчыяна]]) (1-ае) |} Заўвагі: # '''[[Ісьляндыя]]:''' Па рашэньні Ісьляндзкай фэдэрацыі футболу, чэмпіёнам быў абвешчаны [[Валюр Рэйк’явік|Валюр]] з Рэйк’явіку, бо ён знаходзіўся першым у табліцы нацыянальнага спаборніцтва, якое было прыпынена праз панэмію [[Ковід-19]]. # '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай Футбольнай Фэдэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор для іх праходзіць па швайцарскай квоце. Адзінае Эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны Кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]]. # '''[[Мальта]]:''' Па рашэньні Мальтыйскай фэдэрацыі футболу, чэмпіёнам быў абвешчаны [[Гамрун Спартанз]] з Гамруна, але ён быў адхілены ад удзелу ў Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 праз забарону за ўдзел у дамоўленых матчах у 2013. [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] з Паолы заняў месца Гамрун Спартанз, ён знаходзіўся другім у табліцы нацыянальнага спаборніцтва, якое было прыпынена праз [[Пандэмія каранавіруснай інфэкцыі (2019)|пандэмію Ковід-19]]. == Расклад матчаў == Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які прайшоў у пятніцу, а гэтаксама асноўнага фіналу, які прайшоў у суботу. Некаторыя адпаведныя матчы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду згулялі толькі ў аўторак праз [[Супэркубак УЭФА 2021 году]] ў наступную сераду (адносна таго гульнявога тыдня). Заплянаваны час пачаткаў, пачынаючы з раўнду плэй-оф: 19:45 (замест 19:55 раней) і 22:00 (па Менскаму часе). Усе лёсаваньні прайшлі ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Наён|Ньёне]], за выключэньнем лёсаваньня групавога этапу, якое адбылося ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]], 26 жніўня 2021 году. {| class="wikitable" |+Расклад матчаў на Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 !Фаза !Раўнд !Лёсаваньне !Першы матч !Другі матч |- | rowspan="4" |Кваліфікацыя |Папярэдні раўнд |8 Чэрвеня 2021 |22 Чэрвеня 2021 (паўфіналы) |25 Чэрвеня 2021 (фінал) |- |Першы кваліфікацыйны раўнд |15 Чэрвеня 2021 |6-7 Ліпеня 2021 |13-14 Ліпеня 2021 |- |Другі кваліфікацыйны раўнд |16 Чэрвеня 2021 |20-21 Ліпеня 2021 |27-28 Ліпеня 2021 |- |Трэці кваліфікацыйны раўнд |19 Ліпеня 2021 |3-4 Жніўня 2021 |10 Жніўня 2021 |- |Плэй-оф |Кваліфікацыйны плэй-оф |2 Жніўня 2021 |17-18 Жніўня 2021 |24-25 Жніўня 2021 |- | rowspan="6" |Групавы этап |1 гульнявы дзень | rowspan="6" |26 Жніўня 2021 | colspan="2" |14-15 Верасьня 2021 |- |2 гульнявы дзень | colspan="2" |28-29 Верасьня 2021 |- |3 гульнявы дзень | colspan="2" |19-20 Кастрычніка 2021 |- |4 гульнявы дзень | colspan="2" |2-3 Лістапада 2021 |- |5 гульнявы дзень | colspan="2" |23-24 Лістапада 2021 |- |6 гульнявы дзень | colspan="2" |7-8 Сьнежня 2021 |- | rowspan="4" |Гульні на вылет |Раўнд шаснаццаці |13 Сьнежня 2021 |15-16 & 22-23 Лютага 2022 |8-9 & 15-16 Сакавіка 2022 |- |Чвэрцьфіналы | rowspan="3" |18 Сакавіка 2022 |5-6 Красавіка 2022 |12-13 Красавіка 2022 |- |Паўфіналы |26-27 Красавіка 2022 |3-4 Траўня 2022 |- |Фінал | colspan="2" |28 Траўня 2022 году на стадыёне «[[Істадыя да Луз|Стад дэ Франс]]» у [[Сэн-Дэні (Сэн-Сэн-Дэні)|Сэн-Дэні]] |} == Кваліфікацыйныя раўнды == === Папярэдні раўнд === Лёсаваньне адбылося па раскладзе 8 чэрвеня а 13 гадзіны па Менскаму часе. Матчы папярэдняга раўнду складаліся з паўфіналаў 22 жніўня ды фіналу 25 жніўня, спачатку матчы мусілі прайсьці на [[Фарэрскія астравы|Фарэрскіх астравах]], але праз абмежаваньні ў сувязі з пандэміяй [[ковід-19]] на [[Фарэрскія астравы|Фарэрскіх астравах]] былі перанесеныя ў [[Альбанія|Альбанію]] ў гарады [[Эльбасан]] і [[Дурэс]]. Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Астатнія ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна перайшлі ў другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !Лік !Каманда 2 |- ! colspan="3" |Паўфіналы |- |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Фальгорэ Фальчыяна|Фальгорэ]] ([[Фальчыяна]]) |0:2 |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] '''[[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] ([[Прышціна|з аднайменнага горада]])''' |- |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[ГБ Торсгаўн]] ([[Торсгаўн]]) |0:1 |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] '''[[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])''' |- ! colspan="3" |Фінал |- |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] '''[[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] ([[Прышціна|з аднайменнага горада]])''' |2:0 |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) |} === Першы кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 15 чэрвеня 2021 году а 13 гадзіне па Менскаму часе. Першыя матчы прайшлі 6 й 7 ліпеня, а матчы ў адказ — 13 й 14 ліпеня 2021 году. Пераможцы двубою выйшлі ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Хто атрымаў паразу — былі пераведзеныя ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |- |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Фоля Эш|Фоля]] ([[Эш-сюр-Альзэт]]) |2-7 |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] '''[[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])''' |2-2 |0-5 |- |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] '''[[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])''' |3-2<ref>Удзельнікі, якія атрымалі паразу тут, перайшлі ў трэці кваліфікацыйны раўнд Лігі канферэнцыяў Эўропы.</ref> |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) |2-0 |1-2 |- |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] '''[[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |2-1 |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыга (футбольны клюб)|Рыга]] ([[Рыга|з аднайменнага горада]]) |1-0 |1-1 |- |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] ([[Будэ|з гораду Будэ]]) |2-5 |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] '''[[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]])''' |2-3 |0-2 |- |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Конас-Кій Номадс|Номадс]] ([[Конас-Кій]]) |2-3 |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] '''[[Алашкерт Ерэван|Алашкерт]] ([[Ерэван]])''' |2-2 |0-1 (д. ч.<ref name=":0">Пераможца быў вызначаны ў дадатковы час</ref>) |- |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] '''[[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])''' |7-1 |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Будучнаст Падгорыца|Будучнаст]] ([[Падгорыца]]) |3-1 |4-0 |- |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] '''[[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]])''' |4-3 |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Борац Баня-Лука|Борац]] ([[Баня Лука|Баня-Лука]]) |3-1 |1-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкендыя Тэтава|Шкендыя]] ([[Тэтава]]) |0-6 |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] '''[[Мура Мурска-Сабота|Мура]] ([[Мурска-Саботы|Мурска-Сабота]])''' |0-1 |0-5 |- |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тэўта Дурэс|Тэўта]] ([[Дурэс]]) |0-5 |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] '''[[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |0-4 |0-1 |- |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Тбілісі|Дынама]] ([[Тбілісі]]) |2-4 |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] '''[[Нэфтчы Баку|Нэфтчы]] ([[Баку]])''' |1-2 |1-2 |- |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) |1-3 |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] '''[[Кайрат Алматы|Кайрат]] ([[Алматы]])''' |1-1 |0-2 |- |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] '''[[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |2-0 |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) |1-0 |1-0 |- |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] '''[[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |6-1 |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] ([[Прышціна|з аднайменнага горада]]) |3-0 |3-1 |- |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] '''[[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])''' |5-2 |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) |3-1 |2-1 |- |[[Файл:Estonia.png|frameless]] '''[[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]])''' |5-0 |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) |2-0 |3-0 |- |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] '''[[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])''' |5-2 |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Валюр Рэйк’явік|Валюр]] ([[Рэйк’явік]]) |3-2 |2-0 |} === Другі кваліфікацыцны раўнд === Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 16 чэрвеня 2021 году а 13 гадзіне па Менскаму часе. Першыя гульні прайшлі 20 й 21 ліпеня, другія — 27 ды 28 ліпеня 2021 году адпаведна. Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Хто атрымаў паразу на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі атрымалі наступныя месцы працягваньня ўдзелу ў частцы шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Чэмпіёнскі шлях |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] '''[[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])''' |3-0 |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Амонія Нікасія|Амонія]] ([[Нікасія]]) |2-0 |1-0 |- |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) |2-3 |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] '''[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])''' |0-0 |2-3 |- |'''[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]])''' |3-1 |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]]) |2-1 |1-0 |- |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Алашкерт Ерэван|Алашкерт]] ([[Ерэван]]) |1-4 |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |0-1 |1-3 |- |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] '''[[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])''' |2-0 |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Нэфтчы Баку|Нэфтчы]] ([[Баку]]) |1-0 |1-0 |- |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Кайрат Алматы|Кайрат]] ([[Алматы]]) |2-6 |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] '''[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]])''' |2-1 |0-5 |- |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) |1-4 |'''[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]])''' |1-2 |0-2 |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |4-3 |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) |2-1 |2-2 |- |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |5-1 |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) |2-0 |3-1 |- |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Мура Мурска-Сабота|Мура]] ([[Мурска-Саботы|Мурска-Сабота]]) |1-3 |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |0-0 |1-3 |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Шлях прадстаўнікоў лігі |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рапід Вена|Рапід]] ([[Вена]]) |2-3 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] '''[[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]])''' |2-1 |0-2 |- |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) |2-3 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] '''[[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])''' |1-1 |1-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] '''[[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])''' |7-2 |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] ([[Стамбул]]) |5-1 |2-1 |} === Трэці кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 19 ліпеня 2021 году а 13 гадзіне па Менскаму часе. Першыя гульні прайшлі 3 й 4 жніўня, другія — 10 жніўня 2021 году. Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў кваліфікацыйны раўнд плэй-оф адпаведнага шляху. Хто атрымаў паразу на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях кваліфікацыйнага раўнду плэй-оф [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія з паразай са шляху прадстаўнікоў лігі трапілі адразу ў групавы этап [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Чэмпіёнскі шлях |'''[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])''' |2-1 |'''[[Файл:Poland-flag.png|frameless]]''' [[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]]) |1-1 |1-0 |- |'''[[Файл:Romania-flag.png|frameless]]''' [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]]) |2-4 |'''[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])''' |1-1 |1-3 |- |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) |3-3 (1-4<ref>Вынік матчу быў вызначаны па [[Пэнальці (футбол)|пэнальці]]</ref>) |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |1-1 |2-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) |1-2 |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |1-1 |0-1 |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |4-2 |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) |2-1 |2-1 |- |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |2-1 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Славія Прага|Славія]] ([[Прага]]) |2-0 |0-1 |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Шлях прадстаўнікоў лігі |'''[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])''' |4-0 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) |3-0 |1-0 |- |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартак]] ([[Масква]]) |0-4 |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] '''[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])''' |0-2 |0-2 |- |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Генк (футбольны клюб)|Генк]] ([[Генк|з аднайменнага горада]]) |2-4 |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] '''[[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]])''' |1-2 |1-2 |- |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]]) |1-5 |'''[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Манака|з аднайменнага горада]])''' |0-2 |1-3 |} === Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф === Лёсаваньне раўнду плэй-оф адбылося 2 жніўня 2021 году а 13:00 па Менскаму часе. Першыя матчы прайшлі 17 й 18 жніўня, гасьцёвыя — 24 й 25 жніўня 2021 году. Пераможцы матчаў выйшлі ў групавы этап. Пераможаныя былі пераведзены ў групавы этап [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022|Лігі Эўропы]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Чэмпіёнскі шлях |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] '''[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]])''' |4-2 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Брэнбю Капэнгаген|Брэнбю]] ([[Капэнгаген]]) |2-1 |2-1 |- |'''[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])''' |6-4 |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]]''' [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) |3-2 |3-2 |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |3-2 |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]]''' [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) |2-0 |1-2 |- |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |3-0 |'''[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]]''' [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) |3-0 |0-0 |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Шлях прадстаўнікоў лігі |'''[[Файл:France-flag.png|frameless]]''' [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Манака|з аднайменнага горада]]) |2-3 |'''[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]])''' |0-1 |2-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] '''[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])''' |2-1 |'''[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]]''' [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) |2-1 |0-0 |} == Групавы этап == Лёсаваньне групавога этапу прайшло ў [[Стамбул]]е ([[Турэччына]]) 26 жніўня 2021 году. 32 каманды былі падзеленыя на восем групаў па чатыры ў кожнай. Для лёсаваньня каманды былі разьмеркаваныя на чатыры кошыкі, кожны з васьмі камандаў, паводля наступных прынцыпаў: * У кошык 1 трапілі [[Ліга Чэмпіёнаў 2020-2021|чэмпіёны Лігі Чэмпіёнаў]] і [[Ліга Эўропы 2020-2021|Лігі Еўропы]], а таксама чэмпіёны шасьці лепшых асацыяцыяў на падставе іх [[Табліца прадстаўніцтва краін у эўракубках|каэфіцыентаў УЭФА 2021 году]]. * Кошыкі 2, 3 й 4 зьмяшчаюць астатнія каманды, пасеяныя паводля іхных клюбных [[Табліца каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] 2021 году. Каманды з адной асацыяцыі, гэтаксама па палітычных матывах каманды [[Украіна|Ўкраіны]] ды [[Расея|Расеі]], не маглі трапіць у адну групу. Матчы прайшлі 14-15 верасьня, 28-29 верасьня, 19-20 кастрычніка, 2-3 лістапада, 23-24 лістапада і 7-9 сьнежня 2021 году. Дзьве найлепшыя каманды кожнай групы выйшлі ў 1/8 фіналу. Каманды, якія занялі трэцяе месца, былі пераведзены ў раўнд плэй-оф [[Лігі Эўропы УЭФА 2020-2021|Лігі Эўропы]], а каманды, якія занялі чацьвёртае месца, выбылі з эўрапейскіх спаборніцтваў у гэтым сэзоне. [[Тыраспаль]]скі «[[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]]» дэбютаваў на групавым этапе. Ён стаў першай камандай з [[Малдова|Малдовы]], якая згуляла ў групавым этапе Лігі чэмпіёнаў.{{Легенда|#ccffcc|Каманды, якія выйшлі ў 1/8 фіналу}}{{Легенда|#ccccff|Каманды, якія перайшлі ў 1/16 фіналу [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы]]}}'''Група А''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Ініцыялы Каманды1=МСц|Ініцыялы Каманды2=ПСЖ|Ініцыялы Каманды3=РБЛ|Ініцыялы Каманды4=Брг|Колер1=#ccffcc|Колер2=#ccffcc|Колер3=#ccccff|Каманда1=[[Манчэстэр Сіці]]|В1=4|Н1=0|П1=2|РМ1=18-10 (+8)|Каманда2=[[Пары Сэн-Жэрмэн]]|В2=3|Н2=2|П2=1|РМ2=13–8 (+5)|Каманда3=[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)]]|В3=2|Н3=1|П3=3|РМ3=15–14 (+1)|Каманда4=[[Бруге (футбольны клюб)]]|В4=1|Н4=1|П4=4|РМ4=6–20 (-14)|Галеадоры1=[[Натан Аке|Аке]]-1;[[Нардзі Мюкіеле|Мюкіеле]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Рыяд Магрэз|Магрэз]]-5;[[Джэк Грыліш|Грыліш]]-1;[[Жуан Кансэлу|Кансэлу]]-2;[[Габрыел Жэзус|Жэзус]]-3;[[Кайл Ўокер|Ўокер]]-1;[[Коўл Палмэр|Палмэр]]-1;[[Філ Фодэн|Фодэн]]-1;[[Рагім Стэрлінг|Стэрлінг]]-2;|Галеадоры2=[[Андэр Эрэра|Эрэра]]-1;[[Ідрыса Гуе|Гуе]]-1;[[Ліянэль Мэсі|Мэсі]]-5;[[Кіліян Мбапэ|Мбапэ]]-4;[[Джарджыніё Вэйнальдум|Вэйнальдум]]-2;|Галеадоры3=[[Крыстафэр Нкюнкю|Нкюнкю]]-7;[[Нардзі Мюкіеле|Мюкіеле]]-1;[[Андрэ Сылва|Сылва]]-3;[[Домінік Собаслаі|Собаслаі]]-2;[[Эміль Форсбэрг|Форсбэрг]]-2;|Галеадоры4=[[Ганс Ванакен|Ванакен]]-3;[[Матс Рытс|Рытс]]-2;[[Джон Стоўнз|Стоўнз]]-1([[аўтагол|аўта]]);|Лік1/Дата гульні=2–1|Лік2/Дата гульні=6–3|Лік3/Дата гульні=4–1|Лік4/Дата гульні=2–0|Лік5/Дата гульні=3–2|Лік6/Дата гульні=4–1|Лік9/Дата гульні=1–2|Лік8/Дата гульні=2–2|Лік7/Дата гульні=2–1|Лік12/Дата гульні=0–5|Лік11/Дата гульні=1–1|Лік10/Дата гульні=1–5|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]}} '''Група Б''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Ініцыялы Каманды1=Лвп|Ініцыялы Каманды2=АМд|Ініцыялы Каманды3=Прт|Ініцыялы Каманды4=Млн|Колер1=#ccffcc|Каманда1=[[Лівэрпул (футбольны клюб)]]|В1=6|Н1=0|П1=0|РМ1=17-6 (+11)|Лік1/Дата гульні=2–0|Лік2/Дата гульні=2–0|Лік3/Дата гульні=3–2|Галеадоры1=[[Фікаё Таморы|Таморы]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Магамэд Саляг|Саляг]]-7;[[Джордан Гэндэрсан|Гэндэрсан]]-1;[[Садыё Манэ|Манэ]]-2;[[Рабэрту Фірміну|Фірміну]]-2;[[Набі Кейта|Кейта]]-1;[[Дыёгу Жота|Жота]]-1;[[Тыяга Алькантара|Тыяга]]-1;[[Дывок Арыгі|Арыгі]]-1;|Колер2=#ccffcc|Каманда2=[[Атлетыка Мадрыд]]|В2=2|Н2=1|П2=3|Колер3=#ccccff|Каманда3=[[Порту (футбольны клюб)]]|Каманда4=[[Мілян (футбольны клюб)]]|РМ2=7–8 (-1)|Лік4/Дата гульні=2–3|Лік5/Дата гульні=0–0|Лік6/Дата гульні=0–1|Галеадоры2=[[Антуан Грызман|Грызман]]-4;[[Люіс Суарэс|Суарэс]]-1;[[Анхэль Карэа|Карэа]]-1;[[Радрыга Дэ Паўль|Дэ Паўль]]-1;|В3=1|Н3=2|П3=3|РМ3=4–11 (-7)|Лік7/Дата гульні=1–5|Лік8/Дата гульні=1–3|Лік9/Дата гульні=1–0|Галеадоры3=[[Мэгдзі Тарэмі|Тарэмі]]-1;[[Люіс Дыяс|Дыяс]]-2;[[Сержыў Мігель Рэлваш дэ Алівэйра|Алівэйра]]-1;|В4=1|Н4=1|П4=4|РМ4=6–9 (-3)|Лік10/Дата гульні=1–2|Лік11/Дата гульні=1–2|Лік12/Дата гульні=1–1|Галеадоры4=[[Антэ Рэбіч|Рэбіч]]-1;[[Браім Дыяс|Дыяс]]-1;[[Рафаэл Леан|Леан]]-1;[[Шансэль Мбэмба|Мбэмба]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Жуніёр Мэсіяс|Мэсіяс]]-1;[[Фікаё Таморы|Таморы]]-1;|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]}} '''Група В<ref>Пры роўнай колькасьці пунктаў далей у Лізе чэмпіёнаў рушыў Спортынг празь лепшую розьніцу забітых галоў у асабістых сустрэчах +1 > −1</ref>''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Ініцыялы Каманды1=Акс|Ініцыялы Каманды2=Спр|Ініцыялы Каманды3=БДр|Ініцыялы Каманды4=Бшк|Колер1=#ccffcc|Каманда1=[[Аякс Амстэрдам]]|В1=6|Н1=0|П1=0|РМ1=20–5 (+15)|Лік1/Дата гульні=4–2|Лік2/Дата гульні=4–0|Лік3/Дата гульні=2–0|Галеадоры1=[[Сэбаст’ен Алер|Алер]]-10;[[Стэвэн Бэргёйс|Бэргёйс]]-3;[[Марка Ройс|Ройс]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Дэлі Блінд|Блінд]]-1;[[Антані Матэўс|Антані]]-2;[[Душан Тадыч|Тадыч]]-1;[[Даві Кляасэн|Кляасэн]]-1;[[Давід Нэрэс|Нэрэс]]-1;|Колер2=#ccffcc|Каманда2=[[Спортынг Лісабон]]|В2=3|Н2=0|П2=3|РМ2=14–12 (+2)|Лік4/Дата гульні=1–5|Лік5/Дата гульні=3–1|Лік6/Дата гульні=4–0|Галеадоры2=[[Жуан Паўлу Дыяш Фэрнандыш|Паўліньню]]-3;[[Сэбастыян Каатэс|Каатэс]]-2;[[Паблё Сарабія|Сарабія]]-2;[[Пэдру Гансалвіш|Гансалвіш]]-4;[[Пэдра Пора|Пора]]-1;[[Нуну Сантуш|Сантуш]]-1;[[Бруну Табата|Табата]]-1;|Колер3=#ccccff|Каманда3=[[Барусія Дортмунд]]|В3=3|Н3=0|П3=3|РМ3=10–11 (-1)|Лік7/Дата гульні=1–3|Лік8/Дата гульні=1–0|Лік9/Дата гульні=5–0|Галеадоры3=[[Джуд Бэлінггэм|Бэлінггэм]]-1;[[Эрлінг Голян|Голян]]-3;[[Доньель Мален|Мален]]-3;[[Марка Ройс|Ройс]]-3;|Каманда4=[[Бэшыкташ Стамбул]]|В4=0|Н4=0|П4=6|РМ4=3–19 (-16)|Лік10/Дата гульні=1–2|Лік11/Дата гульні=1–4|Лік12/Дата гульні=1–2|Галеадоры4=[[Франсіска Мантэра|Мантэра]]-1;[[Кайл Ларын|Ларын]]-1;[[Рашыд Гезаль|Гезаль]]-1;|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]}} '''Група Г''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Каманда1=[[Рэал Мадрыд]]|Каманда2=[[Інтэрнацыянале]]|Каманда3=[[Шэрыф Тыраспаль]]|Каманда4=[[Шахтар Данецк]]|Ініцыялы Каманды1=РМд|Ініцыялы Каманды2=ІМл|Ініцыялы Каманды3=ШТр|Ініцыялы Каманды4=ШДн|Колер1=#ccffcc|Колер2=#ccffcc|Колер3=#ccccff|В1=5|Н1=0|П1=1|РМ1=14–3 (+11)|Лік1/Дата гульні=2–0|Лік2/Дата гульні=1–2|Лік3/Дата гульні=2–1|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Галеадоры1=[[Радрыгу Сылва дэ Гоіш|Радрыгу]]-2;[[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]]-5;[[Сяргей Крыўцоў|Крыўцоў]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Вінісіюс Жуніёр|Вінісіюс]]-2;[[Давід Аляба|Аляба]]-1;[[Тоні Кроос|Кроос]]-2;[[Марка Асэнсіё|Асэнсіё]]-1;|В2=3|Н2=1|П2=2|РМ2=8–5 (+3)|Лік4/Дата гульні=0–1|Лік5/Дата гульні=3–1|Лік6/Дата гульні=2–0|Галеадоры2=[[Эдзін Джэка|Джэка]]-3;[[Артура Відаль|Відаль]]-1;[[Стэфан дэ Врэй|дэ Врэй]]-1;[[Марцэла Брозавіч|Брозавіч]]-1;[[Мілан Шкрыняр|Шкрыняр]]-1;[[Алексіс Санчэс|Санчэс]]-1;|В3=2|Н3=1|П3=3|РМ3=7–11 (-4)|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]|Лік7/Дата гульні=0–3|Лік8/Дата гульні=1–3|Лік9/Дата гульні=2–0|Галеадоры3=[[Адама Траарэ|Траарэ]]-2;[[Мамо Янсанэ|Янсанэ]]-1;[[Джасурбэк Яхшыбоеў|Яхшыбоеў]]-1;[[Сэбаст’ен Тыль|Тыль]]-2;[[Бобан Нікалаў|Нікалаў]]-1;|В4=0|Н4=2|П4=4|РМ4=2–12 (-10)|Лік10/Дата гульні=0–5|Лік11/Дата гульні=0–0|Лік12/Дата гульні=1–1|Галеадоры4=[[Фэрнанду дус Сантус Пэдру|Фэрнанду]]-2;}} '''Група Д'''{{ФутболТабліца10||Каманда1=[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]|В1=6|Н1=0|П1=0|РМ1=22–3|Колер1=#ccffcc|Каманда2=[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]|В2=2|Н2=2|П2=2|РМ2=7–9|Колер2=#ccffcc|Каманда3=[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]|В3=2|Н3=1|П3=3|РМ3=2–9|Колер3=#ccccff|Каманда4=[[Дынама Кіеў|Дынама]]|В4=0|Н4=1|П4=5|РМ4=1–11}} '''Група Е'''{{ФутболТабліца10||Каманда1=[[Манчэстэр Юнайтэд|Юнайтэд]]|В1=3|Н1=2|П1=1|РМ1=11–8|Колер1=#ccffcc|Каманда2=[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]]|В2=3|Н2=1|П2=2|РМ2=12–9|Колер2=#ccffcc|Каманда3=[[Аталянта Бэргама|Аталянта]]|В3=1|Н3=3|П3=2|РМ3=12–13|Колер3=#ccccff|Каманда4=[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]|В4=1|Н4=2|П4=3|РМ4=7–12}} '''Група Ё'''{{ФутболТабліца10||Каманда1=[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]|В1=3|Н1=2|П1=1|РМ1=7–4|Колер1=#ccffcc|Каманда2=[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]]|В2=3|Н2=1|П2=2|РМ2=8–6|Колер2=#ccffcc|Каманда3=[[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]]|В3=1|Н3=3|П3=2|РМ3=5–5|Колер3=#ccccff|Каманда4=[[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]]|В4=1|Н4=2|П4=3|РМ4=5–10}} '''Група Ж'''{{ФутболТабліца10||Каманда1=[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]|В1=5|Н1=0|П1=1|РМ1=10–6|Колер1=#ccffcc|Каманда2=[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]|В2=4|Н2=1|П2=1|РМ2=13–4|Колер2=#ccffcc|Каманда3=[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]]|В3=1|Н3=2|П3=3|РМ3=10–10|Колер3=#ccccff|Каманда4=[[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]|В4=0|Н4=1|П4=5|РМ4=1–14}} == Плэй-оф == У раўндзе асноўнага плэй-оф каманды гулялі паміж сабою ў двух матчах дома і ў гасьцях, за выключэненем аднаматчавага фіналу. Мэханізм лёсаваньняў ды гульняў кожнага раўнду быў наступным: * У лёсаваньні 1/8 фіналу восем пераможцаў групаў былі пасеянымі, а восем тых, што занялі другое месца, выцягваліся з другога кошыка. Да пасеяных камандаў выцягваліся ў супэрнікі тыя, хто ня быў пасеянымі. Каманды з адной групы або з адной асацыяцыі не маглі трапіць адна супраць адной. * У лёсаваньні чвэрцьфіналаў і паўфіналаў не было пасеяў, і каманды з адной групы або з аднаго аб’яднаньня маглі згуляць паміж сабой. Паколькі лёсаваньні чвэрцьфіналаў і паўфіналаў праводзіліся разам да вынікаў чвэрцьфіналаў, асобы пераможцаў чвэрцьфіналу не былі вядомыя на момант лёсаваньня. Таксама было праведзена лёсаваньне, каб вызначыць, які пераможца паўфіналу быў вызначаны ў якасьці «хатняй» каманды для фіналу (у адміністрацыйных мэтах, паколькі ён праходзіў на нэўтральнай пляцоўцы). == 1/8 фіналу == {| class="wikitable" !Каманда 1 !Агульны лік !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |- |[[Бэнфіка Лісабон|'''Бэнфіка''']] |3:2 |[[Аякс Амстэрдам|Аякс]] |2:2 |1:0 | # [[Душан Тадыч|Тадыч]] 18' (0:1), [[Сэбаст’ен Алер|Алер]] 28' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:1), 29' (1:2), [[Раман Ярамчук|Ярамчук]] 72' (2:2) # [[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 77' (3:2) |- |[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] |1:2 |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|'''Лівэрпул''']] |0:2 |1:0 | # [[Рабэрту Фірміну|Фірміну]] 75' (0:1), [[Магамэд Саляг|Саляг]] 83' (0:2) # [[Ляўтара Мартынэс|Мартынэс]] 62' (1:2) |- |[[Вільярэал (футбольны клюб)|'''Вільярэал''']] |4:1 |[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |1:1 |3:0 | # [[Душан Влахавіч|Влахавіч]] 1' (0:1), [[Даніель Парэха|Парэха]] 66' (1:1) # [[Жэрар Марэна Балягера|Марэна]] 78' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), [[Паў Франсіска Торэс|Торэс]] 85' (3:1), [[Арно Грунэвэльд|Грунэвэльд]] 90+2' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:1) |- |[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] |2:8 |[[Баварыя Мюнхэн|'''Баварыя''']] |1:1 |1:7 | # [[Чуквубуіке Адаму|Адаму]] 21' (1:0), [[Кінгсьлі Каман|Каман]] 90' (1:1) # [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 12' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:2), 21' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:3), 23' (1:4), [[Сэрж Гнабры|Гнабры]] 31' (1:5), [[Томас Мюлер|Мюлер]] 54' (1:6), [[Маўрыц К’ергор|К’ергор]] 70' (2:6), [[Томас Мюлер|Мюлер]] 54' (2:7), [[Лерой Санэ|Санэ]] 85' (2:8) |- |[[Спортынг Лісабон|Спортынг]] |0:5 |'''[[Манчэстэр Сіці|Сіці]]''' |0:5 |0:0 | # [[Рыяд Магрэз|Магрэз]] 7' (0:1), [[Бэрнарду Сылва|Сылва]] 17' (0:2), [[Філ Фодэн|Фодэн]] 32' (0:3), [[Бэрнарду Сылва|Сылва]] 44' (0:4), [[Рагім Стэрлінг|Стэрлінг]] 58' (0:5) # - |- |[[Атлетыка Мадрыд|'''Атлетыка''']] |2:1 |[[Манчэстэр Юнайтэд|Юнайтэд]] |1:1 |1:0 | # [[Жуан Фэлікс|Фэлікс]] 7' (1:0), [[Энтані Элянга|Элянга]] 80' (1:1) # [[Рэнан Лодзі|Лодзі]] 41' (2:1) |- |[[Чэлсі Лёндан|'''Чэлсі''']] |4:1 |[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] |2:0 |2:1 | # [[Кай Гавэрц|Гавэрц]] 8' (1:0), [[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 63' (2:0) # [[Бурак Ілмаз|Ілмаз]] 38' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), [[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 45+3' (3:1), [[Сэсар Асьпілікуэта|Асьпілікуэта]] 71' (4:1) |- |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] |2:3 |[[Рэал Мадрыд|'''Рэал''']] |1:0 |1:3 | # [[Кіліян Мбапэ]] 90+4' (1:0) # [[Кіліян Мбапэ]] 39' (2:0), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 61' (2:1), 76' (2:2), 78' (2:3) |} == Чвэрцьфіналы == {| class="wikitable" !Каманда 1 !Агульны лік !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |- |[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] |4:6 |'''[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]''' |1:3 |3:3 | # [[Ібраіма Канатэ|Канатэ]] 17' (0:1), [[Садыё Манэ|Манэ]] 34' (0:2), [[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 49' (1:2), [[Люіс Фэрнанда Дыяс|Дыяс]] 87' (1:3) # [[Ібраіма Канатэ|Канатэ]] 21' (1:4), [[Гансалу Рамуш|Рамуш]] 32' (2:4), [[Рабэрту Фірміну|Фірміну]] 55' (2:5), 65' (2:6), [[Раман Ярамчук|Ярамчук]] 73' (3:6), [[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 82' (4:6) |- |'''[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]]''' |2:1 |[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |1:0 |1:1 | # [[Арно Грунэвэльд|Грунэвэльд]] 90+2' (1:0) # [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 52' (1:1), [[Самуэль Чуквуэзэ|Чуквуэзэ]] 88' (2:1) |- |'''[[Манчэстэр Сіці|Сіці]]''' |1:0 |[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] |1:0 |0:0 | # [[Кевін дэ Бройнэ|дэ Бройнэ]] 70' (1:0) # - |- |[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |4:5(д. ч.<ref name=":0" />) |'''[[Рэал Мадрыд|Рэал]]''' |1:3 |3:2 | # [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 21' (0:1), 24' (0:2), [[Кай Гавэрц|Гавэрц]] 40' (1:2), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 46' (1:3) # [[Мэйсан Маўнт|Маўнт]] 15' (2:3), [[Антоніё Рудыгер|Рудыгер]] 51' (3:3), [[Тыма Вэрнэр|Вэрнэр]] 75' (4:3), [[Радрыгу Сылва дэ Гоіш|Радрыгу]] 80' (4:4), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 96' (4:5) |} == Паўфіналы == {| class="wikitable" !Каманда 1 !Агульны лік !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |- |'''[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]''' |5:2 |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |2:0 |3:2 | # [[Пэрвіс Эступіньян|Эступіньян]] 53' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:0), [[Садыё Манэ|Манэ]] 55' (2:0) # [[Буляй Дыя|Дыя]] 3' (2:1), [[Франсіс Каклен|Каклен]] 41' (2:2), [[Фабію Энрыке Таварэс|Фабію]] 62' (3:2), [[Люіс Фэрнанда Дыяс|Дыяс]] 67' (4:2), [[Садыё Манэ|Манэ]] 74' (5:2) |- |[[Манчэстэр Сіці|Сіці]] |5:6(д. ч.<ref name=":0" />) |'''[[Рэал Мадрыд|Рэал]]''' |4:3 |1:3 | # [[Кевін дэ Бройнэ|дэ Бройнэ]] 2' (1:0), [[Габрыел Жэзус|Жэзус]] 11' (2:0),[[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 33' (2:1), [[Філ Фодэн|Фодэн]] 53' (3:1), [[Вінісіюс Жуніёр|Вінісіюс]] 55' (3:2), [[Бэрнарду Сылва|Сылва]] 74' (4:2), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 82' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:3) # [[Рыяд Магрэз|Магрэз]] 73' (5:3), [[Радрыгу Сылва дэ Гоіш|Радрыгу]] 90' (5:4), 90+1' (5:5), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 95' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (5:6) |} == Фінал == {{Асноўны артыкул|Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022 году}} {{Справаздача пра матч|дата=28 траўня 2022|час=22:36 (Па менскаму часе)|стадыён=[[Стад дэ Франс]], [[Сэн-Дэні]]|гледачы=каля 75,000|судзьдзя=[[Клеман Цюрпэн]] ([[Францыя]])|каманда1=[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]|лік=0:1|каманда2=[[Рэал Мадрыд|Рэал]]|галы1=|галы2=[[Вінісіюс Жуніёр|Вінісіюс]], 59’|пратакол=[https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/2034586--liverpool-vs-real-madrid/ Справаздача]}} == Статыстыка == У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды плэй-оф. === Сьпіс найлепшых галеадораў === {| class="wikitable" !Месца !Гулец !Каманда !Галы !За якую колькасьць хвілін |- |1 |[[Карым Бэнзэма]] |[[Рэал Мадрыд]] |15 |1106 |- |2 |[[Робэрт Левандоўскі]] |[[Баварыя Мюнхэн]] |13 |876 |- |3 |[[Сэбаст’ен Алер]] |[[Аякс Амстэрдам]] |11 |668 |- |4 |[[Магамэд Саляг]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |8 |1008 |- | rowspan="2" |5 |[[Крыстафэр Нкюнкю]] |[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]] | rowspan="2" |7 |531 |- |[[Рыяд Магрэз]] |[[Манчэстэр Сіці]] |986 |- | rowspan="5" |7 |[[Крыштыяну Раналду]] |[[Манчэстэр Юнайтэд]] | rowspan="5" |6 |611 |- |[[Дарвін Нуньес]] |[[Бэнфіка Лісабон]] |613 |- |[[Кіліян Мбапэ]] |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]] |673 |- |[[Лерой Санэ]] |[[Баварыя Мюнхэн]] |798 |- |[[Арно Грунэвэльд]] |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |906 |} === Сьпіс найлепшых асістэнтаў === {| class="wikitable" !Месца !Гулец !Каманда !Асісты !За якую колькасьць хвілін |- |1 |[[Бруну Фэрнандыш]] |[[Манчэстэр Юнайтэд]] |7 |520 |- | rowspan="2" |2 |[[Лерой Санэ]] |[[Баварыя Мюнхэн]] | rowspan="2" |6 |798 |- |[[Вінісіюс Жуніёр]] |[[Рэал Мадрыд]] |1199 |- |4 |[[Антані Матэўс дус Сантус]] |[[Аякс Амстэрдам]] |5 |577 |- | rowspan="7" |5 |[[Жуан Марыю]] |[[Бэнфіка Лісабон]] | rowspan="7" |4 |493 |- |[[Жэрар Марэна Балягера]] |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |524 |- |[[Кіліян Мбапэ]] |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]] |673 |- |[[Кевін дэ Бройнэ]] |[[Манчэстэр Сіці]] |734 |- |[[Трэнт Аляксандар-Арнальд]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |794 |- |[[Эт’ен Капу]] |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |1046 |- |[[Лука Модрыч]] |[[Рэал Мадрыд]] |1077 |} === Каманда сэзону === Група тэхнічнага вывучэньня УЭФА выбрала ў якасьці каманды турніру наступных гульцоў. {| class="wikitable" !Пазыцыя !Гулец !Каманда |- |Брамнік |[[Тыбо Куртуа]] |[[Рэал Мадрыд]] |- | rowspan="4" |Абаронцы |[[Трэнт Аляксандар-Арнальд]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |[[Антоніё Рудыгер]] |[[Чэлсі Лёндан]] |- |[[Вірджыл ван Дэйк]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |[[Эндру Робэртсан]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- | rowspan="3" |Паўабаронцы |[[Кевін дэ Бройнэ]] |[[Манчэстэр Сіці]] |- |[[Фабію Энрыке Таварэс]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |[[Лука Модрыч]] |[[Рэал Мадрыд]] |- | rowspan="3" |Нападнікі |[[Кіліян Мбапэ]] |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]] |- |[[Карым Бэнзэма]] |[[Рэал Мадрыд]] |- |[[Вінісіюс Жуніёр]] |[[Рэал Мадрыд]] |} === Гулец сэзону === * [[Карым Бэнзэма]] (Рэал Мадрыд) === Малады гулец сэзону === * [[Вінісіюс Жуніёр]] (Рэал Мадрыд) Крыніцы {{Крыніцы}} {{Парады артыкулу|няма крыніцаў|артаграфія}} {{Ліга чэмпіёнаў УЭФА}} [[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА|2021]] [[Катэгорыя:2021 год у футболе]] [[Катэгорыя:2022 год у футболе]] 9w1636f7pnnyn86d7mine1620sggvic 2334031 2334030 2022-08-22T12:45:02Z Hleb23 72152 /* Групавы этап */ правільны набор ініцыяляў клюбаў wikitext text/x-wiki {{Картка |пазнака = Картка/дакумэнтацыя |назва = Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў |выява = [[Файл:StadeFranceNationsLeague2018.jpg|360x360пкс]] |подпіс = Стад Дэ Франс |шапка1 = |метка1 = |інфо1 = '''Дата:''' '''''Кваліфікацыя:''''' 22 чэрвеня — 25 жніўня 2021<br />'''''Уласна спаборніцтва:''''' 14 верасьня 2021 — 28 траўня 2022 |шапка2 = |метка2 = |інфо2 = '''Каманды:''' '''''Удзельнікі асноўнай часткі:''''' 32<br />'''''Усяго:''''' 80 (зь 54 асацыяцый) |шапка3 = |метка3 = |інфо3 = '''Статыстыка турніру:''' '''''Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі:'''''<br />Чэмпіён — [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд]]<br />Срэбны чэмпіён — [[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]<br />Паўфіналісты — [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]], [[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці]]<br />Чвэрцьфіналісты — [[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]], [[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]],<br />[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]], [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд]] |шапка4 = |метка4 = |інфо4 = '''''Матчаў згулялі'''''<br />125 (без уліку кваліфікацыі) |шапка5 = |метка5 = |інфо5 = '''''Забілі галоў'''''<br />380 (без уліку кваліфікацыі) — 3.04 штоматч |шапка6 = |метка6 = |інфо6 = '''''Наведвальнасьць'''''<br />4,402,255 (35,218 штоматч у сярэднім) |шапка7 = |метка7 = |інфо7 = '''''Найлепшы галеадор'''''<br />[[Карым Бэнзэма]] ([[Рэал Мадрыд]], 15 галоў) |нізстыль = background:#ddf; |ніз = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2020—2021 гадоў|← 2020—21]] І 2021—2022 І ''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў|2022—23 →]]'' }} '''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021-22''' — 67 розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 30-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА. Дзейным чэмпіёнам на пачатак турніру зьяўляўся [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]], які перамог у двух сэзонах розыгрышаў(заваяваў 2 тытулы), апошні ў папярэднім розыгрышы. [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022 году|Фінал]] адбыўся на стадыёне «[[Істадыя да Луз|Стад дэ Франс]]» у камуне [[Сэн-Дэні (Сэн-Сэн-Дэні)|Сэн-Дэні]] за 5 км на поўнач ад Парыжу, Францыя. Першапачаткова плянавалася згуляць фінал на [[Альянц Арэна|Альянц Арэне]] ў [[Мюнхэн]]е. Аднак празь перанос ды зьмену месца [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу 2020 году]], усе гаспадары фіналаў былі перанесены гэтакім жа чынам на год раней, таму [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022 году|фінал 2022 году]] мусіў прыняць [[Санкт-Пецярбург]]. Але праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022 году|фінал]] у рэшце рэшт быў перанесены ў [[Сэн-Дэні (Сэн-Сэн-Дэні)|Сэн-Дэні]]. Пераможца розыгрышу Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў розыгрыш наступнага году ў групавы этап [[Ліга Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў|Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў]], таксама атрымлівае права на ўдзел у гульне супраць пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021-22 гадоў]] за [[Супэркубак УЭФА]]. Гэты сэзон быў першым з 1999—2000 (то быў першы сэзон пасьля роспуску [[Кубак уладальнікаў кубкаў УЭФА|Кубка Ўладальнікаў Кубкаў]]) дзе 3 галоўных Эўрапейскіх клюбных спаборніцтвы (УЭФА Ліга Чэмпіёнаў, [[Ліга Эўропы УЭФА|УЭФА Ліга Эўропы]], [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|УЭФА Ліга Канфэрэнцыяў]]) былі арганізаваныя УЭФА. Фармат Лігі Чэмпіёнаў застаўся безь зьмяненьняў, але каманды, якія выбылі з папярэдняга раўнду й першага кваліфікацыйнага, цяпер пераводзілісь у Лігу Канфэрэнцыяў замест Лігі Эўропы. Абаронца тытулу, Лёнданскі [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] быў выбіты ў чвэрцьфінале [[Рэал Мадрыд|Мадрыдскім Рэалам]]. 24 чэрвеня 2021 году УЭФА ўхваліў прапанову аб адмене [[правіла выязнога голу]] ва ўсіх [[Клюбныя спаборніцтвы УЭФА|клюбных спаборніцтвах УЭФА]], якое выкарыстоўвалася з 1965 году. Адпаведна, калі ў двухматчавым супрацьстаяньні дзьве каманды заб’юць аднолькавую колькасьць галоў, пераможца ня будзе вызначацца колькасьцю галоў у гасьцях, забітых кожнай камандай, а будзе праводзіцца яшчэ 30 хвілін дадатковага часу, і калі дзьве каманды зноў заб’юць (не заб’юць) аднолькавую колькасьць галоў у дадатковы час, пераможца будзе вызначаны ў выніку серыі пэнальці. == Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях == Усяго 80 камандаў ад 54 з 55 асацыяцый чальцоў УЭФА ўдзельнічалі ў Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках каманд у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі: * Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА. * 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш. * Кожная з асацыяцый 7-15 месцаў кваліфікуюць па дзьве каманды. * Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе. * Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2020—2021 гадоў|Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2020-21]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2020-21|Лігі Эўропы УЭФА 2020-21]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2021-22 праз Ангельскую Прэмьер Лігу, але як пермаможца Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2020-21 будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызэру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] перамог у Лізе Эўропы 2020-21, праваліўшы адбор ў Ля Лізе, заняўшы там сёмае месца, значыць [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў замест месца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лізе Канфэрэныяў]] празь 7 месца ў Ля Лізе. === Рэйтынг асацыяцыяў === * (УЭЛ) — Дадтковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]]. * (АУС) — Адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору. {| class="wikitable" |+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22''' | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !1 |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Гішпанія]] |102.283 | rowspan="4" |4 | +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2020-21|УЭЛ]]) |- !2 |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Ангельшчына]] |90.462 | |- !3 |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Нямеччына]] |74.784 | |- !4 |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Італія]] |70.653 | |- !5 |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Францыя]] |59.248 | rowspan="2" |3 | |- !6 |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Партугалія]] |49.449 | |- !7 |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Расея]] |45.549 | rowspan="9" |2 | |- !8 |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бэльгія]] |37.900 | |- !9 |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Украіна]] |36.100 | |- !10 |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Нідэрлянды]] |35.750 | |- !11 |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Турэччына]] |33.600 | |- !12 |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Аўстрыя]] |32.925 | |- !13 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Данія]] |29.250 | |- !14 |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Шатляндыя]] |27.875 | |- !15 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Чэхія]] |27.300 | |- !16 |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Кіпр]] |26.750 | rowspan="4" |1 | |- !17 |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Швайцарыя]] |26.400 | |- !18 |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Грэцыя]] |26.300 | |- !19 |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Сэрбія]] |25.500 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !20 |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Харватыя]] |24.875 | rowspan="11" |1 | |- !21 |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Швэцыя]] |22.750 | |- !22 |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Нарвэгія]] |21.750 | |- !23 |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Ізраіль]] |19.625 | |- !24 |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Казахстан]] |19.250 | |- !25 |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Беларусь]] |18.875 | |- !26 |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Азэрбайджан]] |18.750 | |- !27 |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Баўгарыя]] |17.375 | |- !28 |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[Румынія]] |16.700 | |- !29 |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Польшча]] |16.625 | |- !30 |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Славаччына]] |15.875 | |- !31 |[[Файл:Liechtenstein-flag.png|frameless]] [[Ліхтэнштайн]] |13.500 |0 |(АУС) |- !32 |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Славенія]] |13.000 | rowspan="6" |1 | |- !33 |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Вугоршчына]] |12.875 | |- !34 |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Люксэмбург]] |8.000 | |- !35 |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Летува]] |7.875 | |- !36 |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Армэнія]] |7.625 | |- !37 |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Латвія]] |7.625 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !38 |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Альбанія]] |7.375 | rowspan="18" |1 | |- !39 |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Паўночная Македонія]] |7.375 | |- !40 |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Босьнія і Герцагавіна]] |6.875 | |- !41 |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Малдова]] |6.750 | |- !42 |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Ірляндыя]] |6.700 | |- !43 |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[Фінляндыя]] |6.500 | |- !44 |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Грузія]] |5.750 | |- !45 |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Мальта]] |5.750 | |- !46 |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Ісьляндыя]] |5.375 | |- !47 |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Ўэйлз]] |5.000 | |- !48 |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Паўночная Ірляндыя]] |4.875 | |- !49 |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Гібральтар]] |4.750 | |- !50 |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Чарнагорыя]] |4.375 | |- !51 |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Эстонія]] |4.375 | |- !52 |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Косава]] |4.000 | |- !53 |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[Фарэрскія астравы]] |3.750 | |- !54 |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Андора]] |2.831 | |- !55 |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Сан-Марына|Сан Марына]] |0.666 | |} |} === Разьмеркаваньне === Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што празь перамогу ў пяпярэднім розыгрышу, што праз трапляньне ў чацьвёрку найлепшых ангельскіх камандаў, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся й у месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў: * Чэмпіён 11 асацыяцыі (Турэччыны) ўступае ў розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыі плэй-оф. * Чэмпіён 13 асацыяцыі (Даніі) ўступае ў розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыі замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду. * Чэмпіён 15 асацыяцыі (Чэхіі) ўступае ў розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду. * Чэмпіёны 18 ды 19 асацыяцый (Грэцыі й Сэрбіі адпаведна) уступаюць ў розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду. {| class="wikitable" |+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 ! colspan="2" | !Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш !Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд (4 каманды) | * 4 чэмпіёны з асацыяцый 52-55 | |- ! colspan="2" |Першы кваліфікацыйны раўнд (32 каманды) | * 31 чэмпіён з асацыяцый 20-51 (акрамя Ліхтэнштайну) | * 1 пераможца папярэдняга раўнду |- ! rowspan="2" |Другі кваліфікацыйны раўнд (26 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (20 камандаў) | * 4 чэмпіёны з асацыяцый 16-19 | * 16 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (6 камандаў) | * 6 срэбных чэмпёнаў з асацыяцый 10-15 | |- ! rowspan="2" |Трэці кваліфікацыйны раўнд (20 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (12 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцый 14-15 | * 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (8 камандаў) | * 3 срэбных чэмпіёны з асацыяцый 7-9 * 2 бронзавыя прызэры з асацыяцый 5-6 | * 3 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! rowspan="2" |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф (12 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (8 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцый 12-13 | * 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (4 каманды) | | * 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Групавы этап (32 каманды) | * Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы * 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-11 * 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцый 1-6 * 4 бронзавыя прызэры з асацыяцый 1-4 * 4 уладальніка чацьвёртых месцаў з асацыяцый 1-4 | * 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў) * 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Плэй-оф асноўнай часткі (16 камандаў) | | * 8 пераможцаў груповога этапу * 8 срэбных пераможцаў групавога этапу |} === Каманды-ўдзельнікі === Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры: * ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў. * ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы. * 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазыцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сэзону. * Прп-: пазыцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сэзонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамэндацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах. Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ'''). {| class="wikitable" |+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 ! colspan="2" |Раўнд уступленьня ! colspan="4" |Каманды |- ! colspan="2" rowspan="7" |Групавы этап |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (4-ы)<sup>ЛЧ</sup> |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] (ЛЭ) |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (1-ы) |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (2-і) |- |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (3-яя) |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая) |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы) |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Юнайтэд|Юнайтэд]] ([[Манчэстэр Юнайтэд|Манчэстэр]]) (2-і) |- |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (3-і) |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая) |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (2-і) |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (3-яя) |- |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]] (4-ы) |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (1-ы) |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (2-і) |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Аталянта Бэргама|Аталянта]] ([[Бэргама]]) (3-яя) |- |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы) |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] (1-ы) |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (2-і) |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (1-ы) |- |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (2-і) |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]] ([[Санкт-Пецярбург]]) (1-ы) |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы) |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (1-ае) |- |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы) |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Бэшыкташ Стамбул|Бэшыкташ]] ([[Стамбул]]) (1-ы) | colspan="3" | |- ! colspan="6" | |- !Плэй-оф кваліфікацыі !ЧШ |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы) |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Брэнбю Капэнгаген|Брэнбю]] ([[Капэнгаген]]) (1-ы) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Трэці кваліфікацыйны раўнд !<abbr>ЧШ</abbr> |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (1-ы) |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Славія Прага|Славія]] ([[Прага]]) (1-ая) | colspan="2" | |- ! rowspan="2" |<abbr>ШПЛ</abbr> |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе) |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя) |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартак]] ([[Масква]]) (2-ы) |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Генк (футбольны клюб)|Генк]] (2-і) |- |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (2-і) | colspan="3" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Другі кваліфікацыйны раўнд !<abbr>ЧШ</abbr> |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Амонія Нікасія|Амонія]] ([[Нікасія]]) (1-ая) |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]]) (1-ыя) |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы) |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая) |- ! rowspan="2" |<abbr>ШПЛ</abbr> |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і) |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] ([[Стамбул]]) (2-і) |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рапід Вена|Рапід]] ([[Вена]]) (2-і) |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і) |- |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (2-і) |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]]) (2-ая) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" rowspan="8" |Першы кваліфікацыйны раўнд |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае) |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае) |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы) |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае) |- |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Кайрат Алматы|Кайрат]] ([[Алматы]]) (1-ы) |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы) |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Нэфтчы Баку|Нэфтчы]] ([[Баку]]) (1-ыя) |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы) |- |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]]) (1-ы) |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]]) (1-ая) |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы) |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Мура Мурска-Сабота|Мура]] ([[Мурска-Сабота]]) (1-ая) |- |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы) |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Фоля Эш|Фоля]] ([[Эш-сюр-Альзэт]]) (1-ая) |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы) |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Алашкерт Ерэван|Алашкерт]] ([[Ерэван]]) (1-ы) |- |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыга (футбольны клюб)|Рыга]](1-ая) |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тэўта Дурэс|Тэўта]] ([[Дурэс]]) (1-ая) |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкендыя Тэтава|Шкендыя]] ([[Тэтава]]) (1-ая) |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Борац Баня-Лука|Борац]] ([[Баня Лука|Баня-Лука]]) (1-ы) |- |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы) |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя) |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы) |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Тбілісі|Дынама]] ([[Тбілісі]]) (1-ае) |- |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (Прп-2-і) |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Валюр Рэйк’явік|Валюр]] ([[Рэйк’явік]]) (Прп-1-ы) |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Конас-Кій Номадс|Номадс]] ([[Конас-Кій]]) (1-ыя) |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы) |- |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы) |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Будучнаст Падгорыца|Будучнаст]] ([[Падгорыца]]) (1-ая) |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]]) (1-ая) | |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] (1-ая) |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[ГБ Торсгаўн]] ([[Торсгаўн]]) (1-ы) |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы) |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Фальгорэ Фальчыяна|Фальгорэ]] ([[Фальчыяна]]) (1-ае) |} Заўвагі: # '''[[Ісьляндыя]]:''' Па рашэньні Ісьляндзкай фэдэрацыі футболу, чэмпіёнам быў абвешчаны [[Валюр Рэйк’явік|Валюр]] з Рэйк’явіку, бо ён знаходзіўся першым у табліцы нацыянальнага спаборніцтва, якое было прыпынена праз панэмію [[Ковід-19]]. # '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай Футбольнай Фэдэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор для іх праходзіць па швайцарскай квоце. Адзінае Эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны Кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]]. # '''[[Мальта]]:''' Па рашэньні Мальтыйскай фэдэрацыі футболу, чэмпіёнам быў абвешчаны [[Гамрун Спартанз]] з Гамруна, але ён быў адхілены ад удзелу ў Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 праз забарону за ўдзел у дамоўленых матчах у 2013. [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] з Паолы заняў месца Гамрун Спартанз, ён знаходзіўся другім у табліцы нацыянальнага спаборніцтва, якое было прыпынена праз [[Пандэмія каранавіруснай інфэкцыі (2019)|пандэмію Ковід-19]]. == Расклад матчаў == Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які прайшоў у пятніцу, а гэтаксама асноўнага фіналу, які прайшоў у суботу. Некаторыя адпаведныя матчы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду згулялі толькі ў аўторак праз [[Супэркубак УЭФА 2021 году]] ў наступную сераду (адносна таго гульнявога тыдня). Заплянаваны час пачаткаў, пачынаючы з раўнду плэй-оф: 19:45 (замест 19:55 раней) і 22:00 (па Менскаму часе). Усе лёсаваньні прайшлі ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Наён|Ньёне]], за выключэньнем лёсаваньня групавога этапу, якое адбылося ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]], 26 жніўня 2021 году. {| class="wikitable" |+Расклад матчаў на Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 !Фаза !Раўнд !Лёсаваньне !Першы матч !Другі матч |- | rowspan="4" |Кваліфікацыя |Папярэдні раўнд |8 Чэрвеня 2021 |22 Чэрвеня 2021 (паўфіналы) |25 Чэрвеня 2021 (фінал) |- |Першы кваліфікацыйны раўнд |15 Чэрвеня 2021 |6-7 Ліпеня 2021 |13-14 Ліпеня 2021 |- |Другі кваліфікацыйны раўнд |16 Чэрвеня 2021 |20-21 Ліпеня 2021 |27-28 Ліпеня 2021 |- |Трэці кваліфікацыйны раўнд |19 Ліпеня 2021 |3-4 Жніўня 2021 |10 Жніўня 2021 |- |Плэй-оф |Кваліфікацыйны плэй-оф |2 Жніўня 2021 |17-18 Жніўня 2021 |24-25 Жніўня 2021 |- | rowspan="6" |Групавы этап |1 гульнявы дзень | rowspan="6" |26 Жніўня 2021 | colspan="2" |14-15 Верасьня 2021 |- |2 гульнявы дзень | colspan="2" |28-29 Верасьня 2021 |- |3 гульнявы дзень | colspan="2" |19-20 Кастрычніка 2021 |- |4 гульнявы дзень | colspan="2" |2-3 Лістапада 2021 |- |5 гульнявы дзень | colspan="2" |23-24 Лістапада 2021 |- |6 гульнявы дзень | colspan="2" |7-8 Сьнежня 2021 |- | rowspan="4" |Гульні на вылет |Раўнд шаснаццаці |13 Сьнежня 2021 |15-16 & 22-23 Лютага 2022 |8-9 & 15-16 Сакавіка 2022 |- |Чвэрцьфіналы | rowspan="3" |18 Сакавіка 2022 |5-6 Красавіка 2022 |12-13 Красавіка 2022 |- |Паўфіналы |26-27 Красавіка 2022 |3-4 Траўня 2022 |- |Фінал | colspan="2" |28 Траўня 2022 году на стадыёне «[[Істадыя да Луз|Стад дэ Франс]]» у [[Сэн-Дэні (Сэн-Сэн-Дэні)|Сэн-Дэні]] |} == Кваліфікацыйныя раўнды == === Папярэдні раўнд === Лёсаваньне адбылося па раскладзе 8 чэрвеня а 13 гадзіны па Менскаму часе. Матчы папярэдняга раўнду складаліся з паўфіналаў 22 жніўня ды фіналу 25 жніўня, спачатку матчы мусілі прайсьці на [[Фарэрскія астравы|Фарэрскіх астравах]], але праз абмежаваньні ў сувязі з пандэміяй [[ковід-19]] на [[Фарэрскія астравы|Фарэрскіх астравах]] былі перанесеныя ў [[Альбанія|Альбанію]] ў гарады [[Эльбасан]] і [[Дурэс]]. Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Астатнія ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна перайшлі ў другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !Лік !Каманда 2 |- ! colspan="3" |Паўфіналы |- |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Фальгорэ Фальчыяна|Фальгорэ]] ([[Фальчыяна]]) |0:2 |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] '''[[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] ([[Прышціна|з аднайменнага горада]])''' |- |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[ГБ Торсгаўн]] ([[Торсгаўн]]) |0:1 |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] '''[[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])''' |- ! colspan="3" |Фінал |- |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] '''[[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] ([[Прышціна|з аднайменнага горада]])''' |2:0 |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) |} === Першы кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 15 чэрвеня 2021 году а 13 гадзіне па Менскаму часе. Першыя матчы прайшлі 6 й 7 ліпеня, а матчы ў адказ — 13 й 14 ліпеня 2021 году. Пераможцы двубою выйшлі ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Хто атрымаў паразу — былі пераведзеныя ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |- |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Фоля Эш|Фоля]] ([[Эш-сюр-Альзэт]]) |2-7 |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] '''[[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])''' |2-2 |0-5 |- |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] '''[[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])''' |3-2<ref>Удзельнікі, якія атрымалі паразу тут, перайшлі ў трэці кваліфікацыйны раўнд Лігі канферэнцыяў Эўропы.</ref> |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) |2-0 |1-2 |- |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] '''[[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |2-1 |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыга (футбольны клюб)|Рыга]] ([[Рыга|з аднайменнага горада]]) |1-0 |1-1 |- |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] ([[Будэ|з гораду Будэ]]) |2-5 |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] '''[[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]])''' |2-3 |0-2 |- |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Конас-Кій Номадс|Номадс]] ([[Конас-Кій]]) |2-3 |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] '''[[Алашкерт Ерэван|Алашкерт]] ([[Ерэван]])''' |2-2 |0-1 (д. ч.<ref name=":0">Пераможца быў вызначаны ў дадатковы час</ref>) |- |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] '''[[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])''' |7-1 |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Будучнаст Падгорыца|Будучнаст]] ([[Падгорыца]]) |3-1 |4-0 |- |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] '''[[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]])''' |4-3 |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Борац Баня-Лука|Борац]] ([[Баня Лука|Баня-Лука]]) |3-1 |1-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкендыя Тэтава|Шкендыя]] ([[Тэтава]]) |0-6 |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] '''[[Мура Мурска-Сабота|Мура]] ([[Мурска-Саботы|Мурска-Сабота]])''' |0-1 |0-5 |- |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тэўта Дурэс|Тэўта]] ([[Дурэс]]) |0-5 |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] '''[[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |0-4 |0-1 |- |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Тбілісі|Дынама]] ([[Тбілісі]]) |2-4 |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] '''[[Нэфтчы Баку|Нэфтчы]] ([[Баку]])''' |1-2 |1-2 |- |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) |1-3 |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] '''[[Кайрат Алматы|Кайрат]] ([[Алматы]])''' |1-1 |0-2 |- |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] '''[[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |2-0 |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) |1-0 |1-0 |- |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] '''[[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |6-1 |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] ([[Прышціна|з аднайменнага горада]]) |3-0 |3-1 |- |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] '''[[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])''' |5-2 |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) |3-1 |2-1 |- |[[Файл:Estonia.png|frameless]] '''[[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]])''' |5-0 |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) |2-0 |3-0 |- |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] '''[[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])''' |5-2 |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Валюр Рэйк’явік|Валюр]] ([[Рэйк’явік]]) |3-2 |2-0 |} === Другі кваліфікацыцны раўнд === Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 16 чэрвеня 2021 году а 13 гадзіне па Менскаму часе. Першыя гульні прайшлі 20 й 21 ліпеня, другія — 27 ды 28 ліпеня 2021 году адпаведна. Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Хто атрымаў паразу на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі атрымалі наступныя месцы працягваньня ўдзелу ў частцы шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Чэмпіёнскі шлях |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] '''[[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])''' |3-0 |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Амонія Нікасія|Амонія]] ([[Нікасія]]) |2-0 |1-0 |- |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) |2-3 |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] '''[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])''' |0-0 |2-3 |- |'''[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]])''' |3-1 |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]]) |2-1 |1-0 |- |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Алашкерт Ерэван|Алашкерт]] ([[Ерэван]]) |1-4 |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |0-1 |1-3 |- |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] '''[[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])''' |2-0 |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Нэфтчы Баку|Нэфтчы]] ([[Баку]]) |1-0 |1-0 |- |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Кайрат Алматы|Кайрат]] ([[Алматы]]) |2-6 |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] '''[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]])''' |2-1 |0-5 |- |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) |1-4 |'''[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]])''' |1-2 |0-2 |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |4-3 |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) |2-1 |2-2 |- |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |5-1 |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) |2-0 |3-1 |- |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Мура Мурска-Сабота|Мура]] ([[Мурска-Саботы|Мурска-Сабота]]) |1-3 |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |0-0 |1-3 |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Шлях прадстаўнікоў лігі |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рапід Вена|Рапід]] ([[Вена]]) |2-3 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] '''[[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]])''' |2-1 |0-2 |- |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) |2-3 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] '''[[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])''' |1-1 |1-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] '''[[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])''' |7-2 |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] ([[Стамбул]]) |5-1 |2-1 |} === Трэці кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 19 ліпеня 2021 году а 13 гадзіне па Менскаму часе. Першыя гульні прайшлі 3 й 4 жніўня, другія — 10 жніўня 2021 году. Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў кваліфікацыйны раўнд плэй-оф адпаведнага шляху. Хто атрымаў паразу на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях кваліфікацыйнага раўнду плэй-оф [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія з паразай са шляху прадстаўнікоў лігі трапілі адразу ў групавы этап [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Чэмпіёнскі шлях |'''[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])''' |2-1 |'''[[Файл:Poland-flag.png|frameless]]''' [[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]]) |1-1 |1-0 |- |'''[[Файл:Romania-flag.png|frameless]]''' [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]]) |2-4 |'''[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])''' |1-1 |1-3 |- |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) |3-3 (1-4<ref>Вынік матчу быў вызначаны па [[Пэнальці (футбол)|пэнальці]]</ref>) |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |1-1 |2-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) |1-2 |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |1-1 |0-1 |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |4-2 |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) |2-1 |2-1 |- |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |2-1 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Славія Прага|Славія]] ([[Прага]]) |2-0 |0-1 |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Шлях прадстаўнікоў лігі |'''[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])''' |4-0 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) |3-0 |1-0 |- |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартак]] ([[Масква]]) |0-4 |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] '''[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])''' |0-2 |0-2 |- |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Генк (футбольны клюб)|Генк]] ([[Генк|з аднайменнага горада]]) |2-4 |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] '''[[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]])''' |1-2 |1-2 |- |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]]) |1-5 |'''[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Манака|з аднайменнага горада]])''' |0-2 |1-3 |} === Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф === Лёсаваньне раўнду плэй-оф адбылося 2 жніўня 2021 году а 13:00 па Менскаму часе. Першыя матчы прайшлі 17 й 18 жніўня, гасьцёвыя — 24 й 25 жніўня 2021 году. Пераможцы матчаў выйшлі ў групавы этап. Пераможаныя былі пераведзены ў групавы этап [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022|Лігі Эўропы]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Чэмпіёнскі шлях |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] '''[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]])''' |4-2 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Брэнбю Капэнгаген|Брэнбю]] ([[Капэнгаген]]) |2-1 |2-1 |- |'''[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])''' |6-4 |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]]''' [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) |3-2 |3-2 |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |3-2 |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]]''' [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) |2-0 |1-2 |- |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |3-0 |'''[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]]''' [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) |3-0 |0-0 |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Шлях прадстаўнікоў лігі |'''[[Файл:France-flag.png|frameless]]''' [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Манака|з аднайменнага горада]]) |2-3 |'''[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]])''' |0-1 |2-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] '''[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])''' |2-1 |'''[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]]''' [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) |2-1 |0-0 |} == Групавы этап == Лёсаваньне групавога этапу прайшло ў [[Стамбул]]е ([[Турэччына]]) 26 жніўня 2021 году. 32 каманды былі падзеленыя на восем групаў па чатыры ў кожнай. Для лёсаваньня каманды былі разьмеркаваныя на чатыры кошыкі, кожны з васьмі камандаў, паводля наступных прынцыпаў: * У кошык 1 трапілі [[Ліга Чэмпіёнаў 2020-2021|чэмпіёны Лігі Чэмпіёнаў]] і [[Ліга Эўропы 2020-2021|Лігі Еўропы]], а таксама чэмпіёны шасьці лепшых асацыяцыяў на падставе іх [[Табліца прадстаўніцтва краін у эўракубках|каэфіцыентаў УЭФА 2021 году]]. * Кошыкі 2, 3 й 4 зьмяшчаюць астатнія каманды, пасеяныя паводля іхных клюбных [[Табліца каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] 2021 году. Каманды з адной асацыяцыі, гэтаксама па палітычных матывах каманды [[Украіна|Ўкраіны]] ды [[Расея|Расеі]], не маглі трапіць у адну групу. Матчы прайшлі 14-15 верасьня, 28-29 верасьня, 19-20 кастрычніка, 2-3 лістапада, 23-24 лістапада і 7-9 сьнежня 2021 году. Дзьве найлепшыя каманды кожнай групы выйшлі ў 1/8 фіналу. Каманды, якія занялі трэцяе месца, былі пераведзены ў раўнд плэй-оф [[Лігі Эўропы УЭФА 2020-2021|Лігі Эўропы]], а каманды, якія занялі чацьвёртае месца, выбылі з эўрапейскіх спаборніцтваў у гэтым сэзоне. [[Тыраспаль]]скі «[[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]]» дэбютаваў на групавым этапе. Ён стаў першай камандай з [[Малдова|Малдовы]], якая згуляла ў групавым этапе Лігі чэмпіёнаў.{{Легенда|#ccffcc|Каманды, якія выйшлі ў 1/8 фіналу}}{{Легенда|#ccccff|Каманды, якія перайшлі ў 1/16 фіналу [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы]]}}'''Група А''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Ініцыялы Каманды1=МСц|Ініцыялы Каманды2=ПСЖ|Ініцыялы Каманды3=РБЛ|Ініцыялы Каманды4=Брг|Колер1=#ccffcc|Колер2=#ccffcc|Колер3=#ccccff|Каманда1=[[Манчэстэр Сіці]]|В1=4|Н1=0|П1=2|РМ1=18-10 (+8)|Каманда2=[[Пары Сэн-Жэрмэн]]|В2=3|Н2=2|П2=1|РМ2=13–8 (+5)|Каманда3=[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)]]|В3=2|Н3=1|П3=3|РМ3=15–14 (+1)|Каманда4=[[Бруге (футбольны клюб)]]|В4=1|Н4=1|П4=4|РМ4=6–20 (-14)|Галеадоры1=[[Натан Аке|Аке]]-1;[[Нардзі Мюкіеле|Мюкіеле]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Рыяд Магрэз|Магрэз]]-5;[[Джэк Грыліш|Грыліш]]-1;[[Жуан Кансэлу|Кансэлу]]-2;[[Габрыел Жэзус|Жэзус]]-3;[[Кайл Ўокер|Ўокер]]-1;[[Коўл Палмэр|Палмэр]]-1;[[Філ Фодэн|Фодэн]]-1;[[Рагім Стэрлінг|Стэрлінг]]-2;|Галеадоры2=[[Андэр Эрэра|Эрэра]]-1;[[Ідрыса Гуе|Гуе]]-1;[[Ліянэль Мэсі|Мэсі]]-5;[[Кіліян Мбапэ|Мбапэ]]-4;[[Джарджыніё Вэйнальдум|Вэйнальдум]]-2;|Галеадоры3=[[Крыстафэр Нкюнкю|Нкюнкю]]-7;[[Нардзі Мюкіеле|Мюкіеле]]-1;[[Андрэ Сылва|Сылва]]-3;[[Домінік Собаслаі|Собаслаі]]-2;[[Эміль Форсбэрг|Форсбэрг]]-2;|Галеадоры4=[[Ганс Ванакен|Ванакен]]-3;[[Матс Рытс|Рытс]]-2;[[Джон Стоўнз|Стоўнз]]-1([[аўтагол|аўта]]);|Лік1/Дата гульні=2–1|Лік2/Дата гульні=6–3|Лік3/Дата гульні=4–1|Лік4/Дата гульні=2–0|Лік5/Дата гульні=3–2|Лік6/Дата гульні=4–1|Лік9/Дата гульні=1–2|Лік8/Дата гульні=2–2|Лік7/Дата гульні=2–1|Лік12/Дата гульні=0–5|Лік11/Дата гульні=1–1|Лік10/Дата гульні=1–5|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]}} '''Група Б''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Ініцыялы Каманды1=Лвп|Ініцыялы Каманды2=АМд|Ініцыялы Каманды3=Прт|Ініцыялы Каманды4=Млн|Колер1=#ccffcc|Каманда1=[[Лівэрпул (футбольны клюб)]]|В1=6|Н1=0|П1=0|РМ1=17-6 (+11)|Лік1/Дата гульні=2–0|Лік2/Дата гульні=2–0|Лік3/Дата гульні=3–2|Галеадоры1=[[Фікаё Таморы|Таморы]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Магамэд Саляг|Саляг]]-7;[[Джордан Гэндэрсан|Гэндэрсан]]-1;[[Садыё Манэ|Манэ]]-2;[[Рабэрту Фірміну|Фірміну]]-2;[[Набі Кейта|Кейта]]-1;[[Дыёгу Жота|Жота]]-1;[[Тыяга Алькантара|Тыяга]]-1;[[Дывок Арыгі|Арыгі]]-1;|Колер2=#ccffcc|Каманда2=[[Атлетыка Мадрыд]]|В2=2|Н2=1|П2=3|Колер3=#ccccff|Каманда3=[[Порту (футбольны клюб)]]|Каманда4=[[Мілян (футбольны клюб)]]|РМ2=7–8 (-1)|Лік4/Дата гульні=2–3|Лік5/Дата гульні=0–0|Лік6/Дата гульні=0–1|Галеадоры2=[[Антуан Грызман|Грызман]]-4;[[Люіс Суарэс|Суарэс]]-1;[[Анхэль Карэа|Карэа]]-1;[[Радрыга Дэ Паўль|Дэ Паўль]]-1;|В3=1|Н3=2|П3=3|РМ3=4–11 (-7)|Лік7/Дата гульні=1–5|Лік8/Дата гульні=1–3|Лік9/Дата гульні=1–0|Галеадоры3=[[Мэгдзі Тарэмі|Тарэмі]]-1;[[Люіс Дыяс|Дыяс]]-2;[[Сержыў Мігель Рэлваш дэ Алівэйра|Алівэйра]]-1;|В4=1|Н4=1|П4=4|РМ4=6–9 (-3)|Лік10/Дата гульні=1–2|Лік11/Дата гульні=1–2|Лік12/Дата гульні=1–1|Галеадоры4=[[Антэ Рэбіч|Рэбіч]]-1;[[Браім Дыяс|Дыяс]]-1;[[Рафаэл Леан|Леан]]-1;[[Шансэль Мбэмба|Мбэмба]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Жуніёр Мэсіяс|Мэсіяс]]-1;[[Фікаё Таморы|Таморы]]-1;|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]}} '''Група В<ref>Пры роўнай колькасьці пунктаў далей у Лізе чэмпіёнаў рушыў Спортынг празь лепшую розьніцу забітых галоў у асабістых сустрэчах +1 > −1</ref>''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Ініцыялы Каманды1=ААм|Ініцыялы Каманды2=СЛс|Ініцыялы Каманды3=БДр|Ініцыялы Каманды4=БСт|Колер1=#ccffcc|Каманда1=[[Аякс Амстэрдам]]|В1=6|Н1=0|П1=0|РМ1=20–5 (+15)|Лік1/Дата гульні=4–2|Лік2/Дата гульні=4–0|Лік3/Дата гульні=2–0|Галеадоры1=[[Сэбаст’ен Алер|Алер]]-10;[[Стэвэн Бэргёйс|Бэргёйс]]-3;[[Марка Ройс|Ройс]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Дэлі Блінд|Блінд]]-1;[[Антані Матэўс|Антані]]-2;[[Душан Тадыч|Тадыч]]-1;[[Даві Кляасэн|Кляасэн]]-1;[[Давід Нэрэс|Нэрэс]]-1;|Колер2=#ccffcc|Каманда2=[[Спортынг Лісабон]]|В2=3|Н2=0|П2=3|РМ2=14–12 (+2)|Лік4/Дата гульні=1–5|Лік5/Дата гульні=3–1|Лік6/Дата гульні=4–0|Галеадоры2=[[Жуан Паўлу Дыяш Фэрнандыш|Паўліньню]]-3;[[Сэбастыян Каатэс|Каатэс]]-2;[[Паблё Сарабія|Сарабія]]-2;[[Пэдру Гансалвіш|Гансалвіш]]-4;[[Пэдра Пора|Пора]]-1;[[Нуну Сантуш|Сантуш]]-1;[[Бруну Табата|Табата]]-1;|Колер3=#ccccff|Каманда3=[[Барусія Дортмунд]]|В3=3|Н3=0|П3=3|РМ3=10–11 (-1)|Лік7/Дата гульні=1–3|Лік8/Дата гульні=1–0|Лік9/Дата гульні=5–0|Галеадоры3=[[Джуд Бэлінггэм|Бэлінггэм]]-1;[[Эрлінг Голян|Голян]]-3;[[Доньель Мален|Мален]]-3;[[Марка Ройс|Ройс]]-3;|Каманда4=[[Бэшыкташ Стамбул]]|В4=0|Н4=0|П4=6|РМ4=3–19 (-16)|Лік10/Дата гульні=1–2|Лік11/Дата гульні=1–4|Лік12/Дата гульні=1–2|Галеадоры4=[[Франсіска Мантэра|Мантэра]]-1;[[Кайл Ларын|Ларын]]-1;[[Рашыд Гезаль|Гезаль]]-1;|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]}} '''Група Г''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Каманда1=[[Рэал Мадрыд]]|Каманда2=[[Інтэрнацыянале Мілян]]|Каманда3=[[Шэрыф Тыраспаль]]|Каманда4=[[Шахтар Данецк]]|Ініцыялы Каманды1=РМд|Ініцыялы Каманды2=ІМл|Ініцыялы Каманды3=ШТр|Ініцыялы Каманды4=ШДн|Колер1=#ccffcc|Колер2=#ccffcc|Колер3=#ccccff|В1=5|Н1=0|П1=1|РМ1=14–3 (+11)|Лік1/Дата гульні=2–0|Лік2/Дата гульні=1–2|Лік3/Дата гульні=2–1|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Галеадоры1=[[Радрыгу Сылва дэ Гоіш|Радрыгу]]-2;[[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]]-5;[[Сяргей Крыўцоў|Крыўцоў]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Вінісіюс Жуніёр|Вінісіюс]]-2;[[Давід Аляба|Аляба]]-1;[[Тоні Кроос|Кроос]]-2;[[Марка Асэнсіё|Асэнсіё]]-1;|В2=3|Н2=1|П2=2|РМ2=8–5 (+3)|Лік4/Дата гульні=0–1|Лік5/Дата гульні=3–1|Лік6/Дата гульні=2–0|Галеадоры2=[[Эдзін Джэка|Джэка]]-3;[[Артура Відаль|Відаль]]-1;[[Стэфан дэ Врэй|дэ Врэй]]-1;[[Марцэла Брозавіч|Брозавіч]]-1;[[Мілан Шкрыняр|Шкрыняр]]-1;[[Алексіс Санчэс|Санчэс]]-1;|В3=2|Н3=1|П3=3|РМ3=7–11 (-4)|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]|Лік7/Дата гульні=0–3|Лік8/Дата гульні=1–3|Лік9/Дата гульні=2–0|Галеадоры3=[[Адама Траарэ|Траарэ]]-2;[[Мамо Янсанэ|Янсанэ]]-1;[[Джасурбэк Яхшыбоеў|Яхшыбоеў]]-1;[[Сэбаст’ен Тыль|Тыль]]-2;[[Бобан Нікалаў|Нікалаў]]-1;|В4=0|Н4=2|П4=4|РМ4=2–12 (-10)|Лік10/Дата гульні=0–5|Лік11/Дата гульні=0–0|Лік12/Дата гульні=1–1|Галеадоры4=[[Фэрнанду дус Сантус Пэдру|Фэрнанду]]-2;}} '''Група Д'''{{ФутболТабліца10||Каманда1=[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]|В1=6|Н1=0|П1=0|РМ1=22–3|Колер1=#ccffcc|Каманда2=[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]|В2=2|Н2=2|П2=2|РМ2=7–9|Колер2=#ccffcc|Каманда3=[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]|В3=2|Н3=1|П3=3|РМ3=2–9|Колер3=#ccccff|Каманда4=[[Дынама Кіеў|Дынама]]|В4=0|Н4=1|П4=5|РМ4=1–11}} '''Група Е'''{{ФутболТабліца10||Каманда1=[[Манчэстэр Юнайтэд|Юнайтэд]]|В1=3|Н1=2|П1=1|РМ1=11–8|Колер1=#ccffcc|Каманда2=[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]]|В2=3|Н2=1|П2=2|РМ2=12–9|Колер2=#ccffcc|Каманда3=[[Аталянта Бэргама|Аталянта]]|В3=1|Н3=3|П3=2|РМ3=12–13|Колер3=#ccccff|Каманда4=[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]|В4=1|Н4=2|П4=3|РМ4=7–12}} '''Група Ё'''{{ФутболТабліца10||Каманда1=[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]|В1=3|Н1=2|П1=1|РМ1=7–4|Колер1=#ccffcc|Каманда2=[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]]|В2=3|Н2=1|П2=2|РМ2=8–6|Колер2=#ccffcc|Каманда3=[[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]]|В3=1|Н3=3|П3=2|РМ3=5–5|Колер3=#ccccff|Каманда4=[[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]]|В4=1|Н4=2|П4=3|РМ4=5–10}} '''Група Ж'''{{ФутболТабліца10||Каманда1=[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]|В1=5|Н1=0|П1=1|РМ1=10–6|Колер1=#ccffcc|Каманда2=[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]|В2=4|Н2=1|П2=1|РМ2=13–4|Колер2=#ccffcc|Каманда3=[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]]|В3=1|Н3=2|П3=3|РМ3=10–10|Колер3=#ccccff|Каманда4=[[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]|В4=0|Н4=1|П4=5|РМ4=1–14}} == Плэй-оф == У раўндзе асноўнага плэй-оф каманды гулялі паміж сабою ў двух матчах дома і ў гасьцях, за выключэненем аднаматчавага фіналу. Мэханізм лёсаваньняў ды гульняў кожнага раўнду быў наступным: * У лёсаваньні 1/8 фіналу восем пераможцаў групаў былі пасеянымі, а восем тых, што занялі другое месца, выцягваліся з другога кошыка. Да пасеяных камандаў выцягваліся ў супэрнікі тыя, хто ня быў пасеянымі. Каманды з адной групы або з адной асацыяцыі не маглі трапіць адна супраць адной. * У лёсаваньні чвэрцьфіналаў і паўфіналаў не было пасеяў, і каманды з адной групы або з аднаго аб’яднаньня маглі згуляць паміж сабой. Паколькі лёсаваньні чвэрцьфіналаў і паўфіналаў праводзіліся разам да вынікаў чвэрцьфіналаў, асобы пераможцаў чвэрцьфіналу не былі вядомыя на момант лёсаваньня. Таксама было праведзена лёсаваньне, каб вызначыць, які пераможца паўфіналу быў вызначаны ў якасьці «хатняй» каманды для фіналу (у адміністрацыйных мэтах, паколькі ён праходзіў на нэўтральнай пляцоўцы). == 1/8 фіналу == {| class="wikitable" !Каманда 1 !Агульны лік !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |- |[[Бэнфіка Лісабон|'''Бэнфіка''']] |3:2 |[[Аякс Амстэрдам|Аякс]] |2:2 |1:0 | # [[Душан Тадыч|Тадыч]] 18' (0:1), [[Сэбаст’ен Алер|Алер]] 28' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:1), 29' (1:2), [[Раман Ярамчук|Ярамчук]] 72' (2:2) # [[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 77' (3:2) |- |[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] |1:2 |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|'''Лівэрпул''']] |0:2 |1:0 | # [[Рабэрту Фірміну|Фірміну]] 75' (0:1), [[Магамэд Саляг|Саляг]] 83' (0:2) # [[Ляўтара Мартынэс|Мартынэс]] 62' (1:2) |- |[[Вільярэал (футбольны клюб)|'''Вільярэал''']] |4:1 |[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |1:1 |3:0 | # [[Душан Влахавіч|Влахавіч]] 1' (0:1), [[Даніель Парэха|Парэха]] 66' (1:1) # [[Жэрар Марэна Балягера|Марэна]] 78' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), [[Паў Франсіска Торэс|Торэс]] 85' (3:1), [[Арно Грунэвэльд|Грунэвэльд]] 90+2' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:1) |- |[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] |2:8 |[[Баварыя Мюнхэн|'''Баварыя''']] |1:1 |1:7 | # [[Чуквубуіке Адаму|Адаму]] 21' (1:0), [[Кінгсьлі Каман|Каман]] 90' (1:1) # [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 12' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:2), 21' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:3), 23' (1:4), [[Сэрж Гнабры|Гнабры]] 31' (1:5), [[Томас Мюлер|Мюлер]] 54' (1:6), [[Маўрыц К’ергор|К’ергор]] 70' (2:6), [[Томас Мюлер|Мюлер]] 54' (2:7), [[Лерой Санэ|Санэ]] 85' (2:8) |- |[[Спортынг Лісабон|Спортынг]] |0:5 |'''[[Манчэстэр Сіці|Сіці]]''' |0:5 |0:0 | # [[Рыяд Магрэз|Магрэз]] 7' (0:1), [[Бэрнарду Сылва|Сылва]] 17' (0:2), [[Філ Фодэн|Фодэн]] 32' (0:3), [[Бэрнарду Сылва|Сылва]] 44' (0:4), [[Рагім Стэрлінг|Стэрлінг]] 58' (0:5) # - |- |[[Атлетыка Мадрыд|'''Атлетыка''']] |2:1 |[[Манчэстэр Юнайтэд|Юнайтэд]] |1:1 |1:0 | # [[Жуан Фэлікс|Фэлікс]] 7' (1:0), [[Энтані Элянга|Элянга]] 80' (1:1) # [[Рэнан Лодзі|Лодзі]] 41' (2:1) |- |[[Чэлсі Лёндан|'''Чэлсі''']] |4:1 |[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] |2:0 |2:1 | # [[Кай Гавэрц|Гавэрц]] 8' (1:0), [[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 63' (2:0) # [[Бурак Ілмаз|Ілмаз]] 38' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), [[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 45+3' (3:1), [[Сэсар Асьпілікуэта|Асьпілікуэта]] 71' (4:1) |- |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] |2:3 |[[Рэал Мадрыд|'''Рэал''']] |1:0 |1:3 | # [[Кіліян Мбапэ]] 90+4' (1:0) # [[Кіліян Мбапэ]] 39' (2:0), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 61' (2:1), 76' (2:2), 78' (2:3) |} == Чвэрцьфіналы == {| class="wikitable" !Каманда 1 !Агульны лік !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |- |[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] |4:6 |'''[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]''' |1:3 |3:3 | # [[Ібраіма Канатэ|Канатэ]] 17' (0:1), [[Садыё Манэ|Манэ]] 34' (0:2), [[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 49' (1:2), [[Люіс Фэрнанда Дыяс|Дыяс]] 87' (1:3) # [[Ібраіма Канатэ|Канатэ]] 21' (1:4), [[Гансалу Рамуш|Рамуш]] 32' (2:4), [[Рабэрту Фірміну|Фірміну]] 55' (2:5), 65' (2:6), [[Раман Ярамчук|Ярамчук]] 73' (3:6), [[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 82' (4:6) |- |'''[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]]''' |2:1 |[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |1:0 |1:1 | # [[Арно Грунэвэльд|Грунэвэльд]] 90+2' (1:0) # [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 52' (1:1), [[Самуэль Чуквуэзэ|Чуквуэзэ]] 88' (2:1) |- |'''[[Манчэстэр Сіці|Сіці]]''' |1:0 |[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] |1:0 |0:0 | # [[Кевін дэ Бройнэ|дэ Бройнэ]] 70' (1:0) # - |- |[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |4:5(д. ч.<ref name=":0" />) |'''[[Рэал Мадрыд|Рэал]]''' |1:3 |3:2 | # [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 21' (0:1), 24' (0:2), [[Кай Гавэрц|Гавэрц]] 40' (1:2), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 46' (1:3) # [[Мэйсан Маўнт|Маўнт]] 15' (2:3), [[Антоніё Рудыгер|Рудыгер]] 51' (3:3), [[Тыма Вэрнэр|Вэрнэр]] 75' (4:3), [[Радрыгу Сылва дэ Гоіш|Радрыгу]] 80' (4:4), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 96' (4:5) |} == Паўфіналы == {| class="wikitable" !Каманда 1 !Агульны лік !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |- |'''[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]''' |5:2 |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |2:0 |3:2 | # [[Пэрвіс Эступіньян|Эступіньян]] 53' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:0), [[Садыё Манэ|Манэ]] 55' (2:0) # [[Буляй Дыя|Дыя]] 3' (2:1), [[Франсіс Каклен|Каклен]] 41' (2:2), [[Фабію Энрыке Таварэс|Фабію]] 62' (3:2), [[Люіс Фэрнанда Дыяс|Дыяс]] 67' (4:2), [[Садыё Манэ|Манэ]] 74' (5:2) |- |[[Манчэстэр Сіці|Сіці]] |5:6(д. ч.<ref name=":0" />) |'''[[Рэал Мадрыд|Рэал]]''' |4:3 |1:3 | # [[Кевін дэ Бройнэ|дэ Бройнэ]] 2' (1:0), [[Габрыел Жэзус|Жэзус]] 11' (2:0),[[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 33' (2:1), [[Філ Фодэн|Фодэн]] 53' (3:1), [[Вінісіюс Жуніёр|Вінісіюс]] 55' (3:2), [[Бэрнарду Сылва|Сылва]] 74' (4:2), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 82' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:3) # [[Рыяд Магрэз|Магрэз]] 73' (5:3), [[Радрыгу Сылва дэ Гоіш|Радрыгу]] 90' (5:4), 90+1' (5:5), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 95' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (5:6) |} == Фінал == {{Асноўны артыкул|Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022 году}} {{Справаздача пра матч|дата=28 траўня 2022|час=22:36 (Па менскаму часе)|стадыён=[[Стад дэ Франс]], [[Сэн-Дэні]]|гледачы=каля 75,000|судзьдзя=[[Клеман Цюрпэн]] ([[Францыя]])|каманда1=[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]|лік=0:1|каманда2=[[Рэал Мадрыд|Рэал]]|галы1=|галы2=[[Вінісіюс Жуніёр|Вінісіюс]], 59’|пратакол=[https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/2034586--liverpool-vs-real-madrid/ Справаздача]}} == Статыстыка == У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды плэй-оф. === Сьпіс найлепшых галеадораў === {| class="wikitable" !Месца !Гулец !Каманда !Галы !За якую колькасьць хвілін |- |1 |[[Карым Бэнзэма]] |[[Рэал Мадрыд]] |15 |1106 |- |2 |[[Робэрт Левандоўскі]] |[[Баварыя Мюнхэн]] |13 |876 |- |3 |[[Сэбаст’ен Алер]] |[[Аякс Амстэрдам]] |11 |668 |- |4 |[[Магамэд Саляг]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |8 |1008 |- | rowspan="2" |5 |[[Крыстафэр Нкюнкю]] |[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]] | rowspan="2" |7 |531 |- |[[Рыяд Магрэз]] |[[Манчэстэр Сіці]] |986 |- | rowspan="5" |7 |[[Крыштыяну Раналду]] |[[Манчэстэр Юнайтэд]] | rowspan="5" |6 |611 |- |[[Дарвін Нуньес]] |[[Бэнфіка Лісабон]] |613 |- |[[Кіліян Мбапэ]] |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]] |673 |- |[[Лерой Санэ]] |[[Баварыя Мюнхэн]] |798 |- |[[Арно Грунэвэльд]] |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |906 |} === Сьпіс найлепшых асістэнтаў === {| class="wikitable" !Месца !Гулец !Каманда !Асісты !За якую колькасьць хвілін |- |1 |[[Бруну Фэрнандыш]] |[[Манчэстэр Юнайтэд]] |7 |520 |- | rowspan="2" |2 |[[Лерой Санэ]] |[[Баварыя Мюнхэн]] | rowspan="2" |6 |798 |- |[[Вінісіюс Жуніёр]] |[[Рэал Мадрыд]] |1199 |- |4 |[[Антані Матэўс дус Сантус]] |[[Аякс Амстэрдам]] |5 |577 |- | rowspan="7" |5 |[[Жуан Марыю]] |[[Бэнфіка Лісабон]] | rowspan="7" |4 |493 |- |[[Жэрар Марэна Балягера]] |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |524 |- |[[Кіліян Мбапэ]] |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]] |673 |- |[[Кевін дэ Бройнэ]] |[[Манчэстэр Сіці]] |734 |- |[[Трэнт Аляксандар-Арнальд]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |794 |- |[[Эт’ен Капу]] |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |1046 |- |[[Лука Модрыч]] |[[Рэал Мадрыд]] |1077 |} === Каманда сэзону === Група тэхнічнага вывучэньня УЭФА выбрала ў якасьці каманды турніру наступных гульцоў. {| class="wikitable" !Пазыцыя !Гулец !Каманда |- |Брамнік |[[Тыбо Куртуа]] |[[Рэал Мадрыд]] |- | rowspan="4" |Абаронцы |[[Трэнт Аляксандар-Арнальд]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |[[Антоніё Рудыгер]] |[[Чэлсі Лёндан]] |- |[[Вірджыл ван Дэйк]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |[[Эндру Робэртсан]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- | rowspan="3" |Паўабаронцы |[[Кевін дэ Бройнэ]] |[[Манчэстэр Сіці]] |- |[[Фабію Энрыке Таварэс]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |[[Лука Модрыч]] |[[Рэал Мадрыд]] |- | rowspan="3" |Нападнікі |[[Кіліян Мбапэ]] |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]] |- |[[Карым Бэнзэма]] |[[Рэал Мадрыд]] |- |[[Вінісіюс Жуніёр]] |[[Рэал Мадрыд]] |} === Гулец сэзону === * [[Карым Бэнзэма]] (Рэал Мадрыд) === Малады гулец сэзону === * [[Вінісіюс Жуніёр]] (Рэал Мадрыд) Крыніцы {{Крыніцы}} {{Парады артыкулу|няма крыніцаў|артаграфія}} {{Ліга чэмпіёнаў УЭФА}} [[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА|2021]] [[Катэгорыя:2021 год у футболе]] [[Катэгорыя:2022 год у футболе]] i34dp54j8o2r2rakn3l687fsi1zic43 2334226 2334031 2022-08-23T08:50:51Z Hleb23 72152 /* Групавы этап */ група д wikitext text/x-wiki {{Картка |пазнака = Картка/дакумэнтацыя |назва = Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў |выява = [[Файл:StadeFranceNationsLeague2018.jpg|360x360пкс]] |подпіс = Стад Дэ Франс |шапка1 = |метка1 = |інфо1 = '''Дата:''' '''''Кваліфікацыя:''''' 22 чэрвеня — 25 жніўня 2021<br />'''''Уласна спаборніцтва:''''' 14 верасьня 2021 — 28 траўня 2022 |шапка2 = |метка2 = |інфо2 = '''Каманды:''' '''''Удзельнікі асноўнай часткі:''''' 32<br />'''''Усяго:''''' 80 (зь 54 асацыяцый) |шапка3 = |метка3 = |інфо3 = '''Статыстыка турніру:''' '''''Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі:'''''<br />Чэмпіён — [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд]]<br />Срэбны чэмпіён — [[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]<br />Паўфіналісты — [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]], [[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці]]<br />Чвэрцьфіналісты — [[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]], [[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]],<br />[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]], [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд]] |шапка4 = |метка4 = |інфо4 = '''''Матчаў згулялі'''''<br />125 (без уліку кваліфікацыі) |шапка5 = |метка5 = |інфо5 = '''''Забілі галоў'''''<br />380 (без уліку кваліфікацыі) — 3.04 штоматч |шапка6 = |метка6 = |інфо6 = '''''Наведвальнасьць'''''<br />4,402,255 (35,218 штоматч у сярэднім) |шапка7 = |метка7 = |інфо7 = '''''Найлепшы галеадор'''''<br />[[Карым Бэнзэма]] ([[Рэал Мадрыд]], 15 галоў) |нізстыль = background:#ddf; |ніз = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2020—2021 гадоў|← 2020—21]] І 2021—2022 І ''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў|2022—23 →]]'' }} '''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021-22''' — 67 розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 30-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА. Дзейным чэмпіёнам на пачатак турніру зьяўляўся [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]], які перамог у двух сэзонах розыгрышаў(заваяваў 2 тытулы), апошні ў папярэднім розыгрышы. [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022 году|Фінал]] адбыўся на стадыёне «[[Істадыя да Луз|Стад дэ Франс]]» у камуне [[Сэн-Дэні (Сэн-Сэн-Дэні)|Сэн-Дэні]] за 5 км на поўнач ад Парыжу, Францыя. Першапачаткова плянавалася згуляць фінал на [[Альянц Арэна|Альянц Арэне]] ў [[Мюнхэн]]е. Аднак празь перанос ды зьмену месца [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу 2020 году]], усе гаспадары фіналаў былі перанесены гэтакім жа чынам на год раней, таму [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022 году|фінал 2022 году]] мусіў прыняць [[Санкт-Пецярбург]]. Але праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022 году|фінал]] у рэшце рэшт быў перанесены ў [[Сэн-Дэні (Сэн-Сэн-Дэні)|Сэн-Дэні]]. Пераможца розыгрышу Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў розыгрыш наступнага году ў групавы этап [[Ліга Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў|Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў]], таксама атрымлівае права на ўдзел у гульне супраць пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021-22 гадоў]] за [[Супэркубак УЭФА]]. Гэты сэзон быў першым з 1999—2000 (то быў першы сэзон пасьля роспуску [[Кубак уладальнікаў кубкаў УЭФА|Кубка Ўладальнікаў Кубкаў]]) дзе 3 галоўных Эўрапейскіх клюбных спаборніцтвы (УЭФА Ліга Чэмпіёнаў, [[Ліга Эўропы УЭФА|УЭФА Ліга Эўропы]], [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|УЭФА Ліга Канфэрэнцыяў]]) былі арганізаваныя УЭФА. Фармат Лігі Чэмпіёнаў застаўся безь зьмяненьняў, але каманды, якія выбылі з папярэдняга раўнду й першага кваліфікацыйнага, цяпер пераводзілісь у Лігу Канфэрэнцыяў замест Лігі Эўропы. Абаронца тытулу, Лёнданскі [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] быў выбіты ў чвэрцьфінале [[Рэал Мадрыд|Мадрыдскім Рэалам]]. 24 чэрвеня 2021 году УЭФА ўхваліў прапанову аб адмене [[правіла выязнога голу]] ва ўсіх [[Клюбныя спаборніцтвы УЭФА|клюбных спаборніцтвах УЭФА]], якое выкарыстоўвалася з 1965 году. Адпаведна, калі ў двухматчавым супрацьстаяньні дзьве каманды заб’юць аднолькавую колькасьць галоў, пераможца ня будзе вызначацца колькасьцю галоў у гасьцях, забітых кожнай камандай, а будзе праводзіцца яшчэ 30 хвілін дадатковага часу, і калі дзьве каманды зноў заб’юць (не заб’юць) аднолькавую колькасьць галоў у дадатковы час, пераможца будзе вызначаны ў выніку серыі пэнальці. == Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях == Усяго 80 камандаў ад 54 з 55 асацыяцый чальцоў УЭФА ўдзельнічалі ў Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках каманд у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі: * Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА. * 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш. * Кожная з асацыяцый 7-15 месцаў кваліфікуюць па дзьве каманды. * Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе. * Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2020—2021 гадоў|Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2020-21]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2020-21|Лігі Эўропы УЭФА 2020-21]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2021-22 праз Ангельскую Прэмьер Лігу, але як пермаможца Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2020-21 будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызэру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] перамог у Лізе Эўропы 2020-21, праваліўшы адбор ў Ля Лізе, заняўшы там сёмае месца, значыць [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў замест месца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лізе Канфэрэныяў]] празь 7 месца ў Ля Лізе. === Рэйтынг асацыяцыяў === * (УЭЛ) — Дадтковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]]. * (АУС) — Адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору. {| class="wikitable" |+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22''' | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !1 |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Гішпанія]] |102.283 | rowspan="4" |4 | +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2020-21|УЭЛ]]) |- !2 |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Ангельшчына]] |90.462 | |- !3 |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Нямеччына]] |74.784 | |- !4 |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Італія]] |70.653 | |- !5 |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Францыя]] |59.248 | rowspan="2" |3 | |- !6 |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Партугалія]] |49.449 | |- !7 |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Расея]] |45.549 | rowspan="9" |2 | |- !8 |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бэльгія]] |37.900 | |- !9 |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Украіна]] |36.100 | |- !10 |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Нідэрлянды]] |35.750 | |- !11 |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Турэччына]] |33.600 | |- !12 |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Аўстрыя]] |32.925 | |- !13 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Данія]] |29.250 | |- !14 |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Шатляндыя]] |27.875 | |- !15 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Чэхія]] |27.300 | |- !16 |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Кіпр]] |26.750 | rowspan="4" |1 | |- !17 |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Швайцарыя]] |26.400 | |- !18 |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Грэцыя]] |26.300 | |- !19 |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Сэрбія]] |25.500 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !20 |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Харватыя]] |24.875 | rowspan="11" |1 | |- !21 |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Швэцыя]] |22.750 | |- !22 |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Нарвэгія]] |21.750 | |- !23 |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Ізраіль]] |19.625 | |- !24 |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Казахстан]] |19.250 | |- !25 |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Беларусь]] |18.875 | |- !26 |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Азэрбайджан]] |18.750 | |- !27 |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Баўгарыя]] |17.375 | |- !28 |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[Румынія]] |16.700 | |- !29 |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Польшча]] |16.625 | |- !30 |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Славаччына]] |15.875 | |- !31 |[[Файл:Liechtenstein-flag.png|frameless]] [[Ліхтэнштайн]] |13.500 |0 |(АУС) |- !32 |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Славенія]] |13.000 | rowspan="6" |1 | |- !33 |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Вугоршчына]] |12.875 | |- !34 |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Люксэмбург]] |8.000 | |- !35 |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Летува]] |7.875 | |- !36 |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Армэнія]] |7.625 | |- !37 |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Латвія]] |7.625 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !38 |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Альбанія]] |7.375 | rowspan="18" |1 | |- !39 |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Паўночная Македонія]] |7.375 | |- !40 |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Босьнія і Герцагавіна]] |6.875 | |- !41 |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Малдова]] |6.750 | |- !42 |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Ірляндыя]] |6.700 | |- !43 |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[Фінляндыя]] |6.500 | |- !44 |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Грузія]] |5.750 | |- !45 |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Мальта]] |5.750 | |- !46 |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Ісьляндыя]] |5.375 | |- !47 |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Ўэйлз]] |5.000 | |- !48 |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Паўночная Ірляндыя]] |4.875 | |- !49 |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Гібральтар]] |4.750 | |- !50 |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Чарнагорыя]] |4.375 | |- !51 |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Эстонія]] |4.375 | |- !52 |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Косава]] |4.000 | |- !53 |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[Фарэрскія астравы]] |3.750 | |- !54 |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Андора]] |2.831 | |- !55 |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Сан-Марына|Сан Марына]] |0.666 | |} |} === Разьмеркаваньне === Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што празь перамогу ў пяпярэднім розыгрышу, што праз трапляньне ў чацьвёрку найлепшых ангельскіх камандаў, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся й у месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў: * Чэмпіён 11 асацыяцыі (Турэччыны) ўступае ў розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыі плэй-оф. * Чэмпіён 13 асацыяцыі (Даніі) ўступае ў розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыі замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду. * Чэмпіён 15 асацыяцыі (Чэхіі) ўступае ў розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду. * Чэмпіёны 18 ды 19 асацыяцый (Грэцыі й Сэрбіі адпаведна) уступаюць ў розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду. {| class="wikitable" |+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 ! colspan="2" | !Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш !Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд (4 каманды) | * 4 чэмпіёны з асацыяцый 52-55 | |- ! colspan="2" |Першы кваліфікацыйны раўнд (32 каманды) | * 31 чэмпіён з асацыяцый 20-51 (акрамя Ліхтэнштайну) | * 1 пераможца папярэдняга раўнду |- ! rowspan="2" |Другі кваліфікацыйны раўнд (26 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (20 камандаў) | * 4 чэмпіёны з асацыяцый 16-19 | * 16 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (6 камандаў) | * 6 срэбных чэмпёнаў з асацыяцый 10-15 | |- ! rowspan="2" |Трэці кваліфікацыйны раўнд (20 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (12 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцый 14-15 | * 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (8 камандаў) | * 3 срэбных чэмпіёны з асацыяцый 7-9 * 2 бронзавыя прызэры з асацыяцый 5-6 | * 3 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! rowspan="2" |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф (12 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (8 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцый 12-13 | * 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (4 каманды) | | * 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Групавы этап (32 каманды) | * Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы * 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-11 * 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцый 1-6 * 4 бронзавыя прызэры з асацыяцый 1-4 * 4 уладальніка чацьвёртых месцаў з асацыяцый 1-4 | * 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў) * 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Плэй-оф асноўнай часткі (16 камандаў) | | * 8 пераможцаў груповога этапу * 8 срэбных пераможцаў групавога этапу |} === Каманды-ўдзельнікі === Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры: * ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў. * ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы. * 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазыцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сэзону. * Прп-: пазыцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сэзонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамэндацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах. Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ'''). {| class="wikitable" |+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 ! colspan="2" |Раўнд уступленьня ! colspan="4" |Каманды |- ! colspan="2" rowspan="7" |Групавы этап |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (4-ы)<sup>ЛЧ</sup> |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] (ЛЭ) |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (1-ы) |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (2-і) |- |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (3-яя) |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая) |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы) |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Юнайтэд|Юнайтэд]] ([[Манчэстэр Юнайтэд|Манчэстэр]]) (2-і) |- |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (3-і) |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая) |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (2-і) |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (3-яя) |- |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]] (4-ы) |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (1-ы) |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (2-і) |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Аталянта Бэргама|Аталянта]] ([[Бэргама]]) (3-яя) |- |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы) |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] (1-ы) |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (2-і) |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (1-ы) |- |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (2-і) |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]] ([[Санкт-Пецярбург]]) (1-ы) |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы) |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (1-ае) |- |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы) |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Бэшыкташ Стамбул|Бэшыкташ]] ([[Стамбул]]) (1-ы) | colspan="3" | |- ! colspan="6" | |- !Плэй-оф кваліфікацыі !ЧШ |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы) |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Брэнбю Капэнгаген|Брэнбю]] ([[Капэнгаген]]) (1-ы) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Трэці кваліфікацыйны раўнд !<abbr>ЧШ</abbr> |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (1-ы) |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Славія Прага|Славія]] ([[Прага]]) (1-ая) | colspan="2" | |- ! rowspan="2" |<abbr>ШПЛ</abbr> |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе) |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя) |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартак]] ([[Масква]]) (2-ы) |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Генк (футбольны клюб)|Генк]] (2-і) |- |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (2-і) | colspan="3" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Другі кваліфікацыйны раўнд !<abbr>ЧШ</abbr> |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Амонія Нікасія|Амонія]] ([[Нікасія]]) (1-ая) |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]]) (1-ыя) |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы) |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая) |- ! rowspan="2" |<abbr>ШПЛ</abbr> |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і) |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] ([[Стамбул]]) (2-і) |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рапід Вена|Рапід]] ([[Вена]]) (2-і) |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і) |- |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (2-і) |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]]) (2-ая) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" rowspan="8" |Першы кваліфікацыйны раўнд |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае) |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае) |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы) |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае) |- |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Кайрат Алматы|Кайрат]] ([[Алматы]]) (1-ы) |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы) |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Нэфтчы Баку|Нэфтчы]] ([[Баку]]) (1-ыя) |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы) |- |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]]) (1-ы) |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]]) (1-ая) |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы) |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Мура Мурска-Сабота|Мура]] ([[Мурска-Сабота]]) (1-ая) |- |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы) |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Фоля Эш|Фоля]] ([[Эш-сюр-Альзэт]]) (1-ая) |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы) |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Алашкерт Ерэван|Алашкерт]] ([[Ерэван]]) (1-ы) |- |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыга (футбольны клюб)|Рыга]](1-ая) |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тэўта Дурэс|Тэўта]] ([[Дурэс]]) (1-ая) |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкендыя Тэтава|Шкендыя]] ([[Тэтава]]) (1-ая) |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Борац Баня-Лука|Борац]] ([[Баня Лука|Баня-Лука]]) (1-ы) |- |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы) |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя) |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы) |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Тбілісі|Дынама]] ([[Тбілісі]]) (1-ае) |- |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (Прп-2-і) |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Валюр Рэйк’явік|Валюр]] ([[Рэйк’явік]]) (Прп-1-ы) |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Конас-Кій Номадс|Номадс]] ([[Конас-Кій]]) (1-ыя) |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы) |- |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы) |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Будучнаст Падгорыца|Будучнаст]] ([[Падгорыца]]) (1-ая) |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]]) (1-ая) | |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] (1-ая) |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[ГБ Торсгаўн]] ([[Торсгаўн]]) (1-ы) |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы) |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Фальгорэ Фальчыяна|Фальгорэ]] ([[Фальчыяна]]) (1-ае) |} Заўвагі: # '''[[Ісьляндыя]]:''' Па рашэньні Ісьляндзкай фэдэрацыі футболу, чэмпіёнам быў абвешчаны [[Валюр Рэйк’явік|Валюр]] з Рэйк’явіку, бо ён знаходзіўся першым у табліцы нацыянальнага спаборніцтва, якое было прыпынена праз панэмію [[Ковід-19]]. # '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай Футбольнай Фэдэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор для іх праходзіць па швайцарскай квоце. Адзінае Эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны Кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]]. # '''[[Мальта]]:''' Па рашэньні Мальтыйскай фэдэрацыі футболу, чэмпіёнам быў абвешчаны [[Гамрун Спартанз]] з Гамруна, але ён быў адхілены ад удзелу ў Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 праз забарону за ўдзел у дамоўленых матчах у 2013. [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] з Паолы заняў месца Гамрун Спартанз, ён знаходзіўся другім у табліцы нацыянальнага спаборніцтва, якое было прыпынена праз [[Пандэмія каранавіруснай інфэкцыі (2019)|пандэмію Ковід-19]]. == Расклад матчаў == Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які прайшоў у пятніцу, а гэтаксама асноўнага фіналу, які прайшоў у суботу. Некаторыя адпаведныя матчы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду згулялі толькі ў аўторак праз [[Супэркубак УЭФА 2021 году]] ў наступную сераду (адносна таго гульнявога тыдня). Заплянаваны час пачаткаў, пачынаючы з раўнду плэй-оф: 19:45 (замест 19:55 раней) і 22:00 (па Менскаму часе). Усе лёсаваньні прайшлі ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Наён|Ньёне]], за выключэньнем лёсаваньня групавога этапу, якое адбылося ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]], 26 жніўня 2021 году. {| class="wikitable" |+Расклад матчаў на Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 !Фаза !Раўнд !Лёсаваньне !Першы матч !Другі матч |- | rowspan="4" |Кваліфікацыя |Папярэдні раўнд |8 Чэрвеня 2021 |22 Чэрвеня 2021 (паўфіналы) |25 Чэрвеня 2021 (фінал) |- |Першы кваліфікацыйны раўнд |15 Чэрвеня 2021 |6-7 Ліпеня 2021 |13-14 Ліпеня 2021 |- |Другі кваліфікацыйны раўнд |16 Чэрвеня 2021 |20-21 Ліпеня 2021 |27-28 Ліпеня 2021 |- |Трэці кваліфікацыйны раўнд |19 Ліпеня 2021 |3-4 Жніўня 2021 |10 Жніўня 2021 |- |Плэй-оф |Кваліфікацыйны плэй-оф |2 Жніўня 2021 |17-18 Жніўня 2021 |24-25 Жніўня 2021 |- | rowspan="6" |Групавы этап |1 гульнявы дзень | rowspan="6" |26 Жніўня 2021 | colspan="2" |14-15 Верасьня 2021 |- |2 гульнявы дзень | colspan="2" |28-29 Верасьня 2021 |- |3 гульнявы дзень | colspan="2" |19-20 Кастрычніка 2021 |- |4 гульнявы дзень | colspan="2" |2-3 Лістапада 2021 |- |5 гульнявы дзень | colspan="2" |23-24 Лістапада 2021 |- |6 гульнявы дзень | colspan="2" |7-8 Сьнежня 2021 |- | rowspan="4" |Гульні на вылет |Раўнд шаснаццаці |13 Сьнежня 2021 |15-16 & 22-23 Лютага 2022 |8-9 & 15-16 Сакавіка 2022 |- |Чвэрцьфіналы | rowspan="3" |18 Сакавіка 2022 |5-6 Красавіка 2022 |12-13 Красавіка 2022 |- |Паўфіналы |26-27 Красавіка 2022 |3-4 Траўня 2022 |- |Фінал | colspan="2" |28 Траўня 2022 году на стадыёне «[[Істадыя да Луз|Стад дэ Франс]]» у [[Сэн-Дэні (Сэн-Сэн-Дэні)|Сэн-Дэні]] |} == Кваліфікацыйныя раўнды == === Папярэдні раўнд === Лёсаваньне адбылося па раскладзе 8 чэрвеня а 13 гадзіны па Менскаму часе. Матчы папярэдняга раўнду складаліся з паўфіналаў 22 жніўня ды фіналу 25 жніўня, спачатку матчы мусілі прайсьці на [[Фарэрскія астравы|Фарэрскіх астравах]], але праз абмежаваньні ў сувязі з пандэміяй [[ковід-19]] на [[Фарэрскія астравы|Фарэрскіх астравах]] былі перанесеныя ў [[Альбанія|Альбанію]] ў гарады [[Эльбасан]] і [[Дурэс]]. Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Астатнія ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна перайшлі ў другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !Лік !Каманда 2 |- ! colspan="3" |Паўфіналы |- |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Фальгорэ Фальчыяна|Фальгорэ]] ([[Фальчыяна]]) |0:2 |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] '''[[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] ([[Прышціна|з аднайменнага горада]])''' |- |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[ГБ Торсгаўн]] ([[Торсгаўн]]) |0:1 |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] '''[[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])''' |- ! colspan="3" |Фінал |- |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] '''[[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] ([[Прышціна|з аднайменнага горада]])''' |2:0 |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) |} === Першы кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 15 чэрвеня 2021 году а 13 гадзіне па Менскаму часе. Першыя матчы прайшлі 6 й 7 ліпеня, а матчы ў адказ — 13 й 14 ліпеня 2021 году. Пераможцы двубою выйшлі ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Хто атрымаў паразу — былі пераведзеныя ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |- |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Фоля Эш|Фоля]] ([[Эш-сюр-Альзэт]]) |2-7 |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] '''[[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])''' |2-2 |0-5 |- |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] '''[[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])''' |3-2<ref>Удзельнікі, якія атрымалі паразу тут, перайшлі ў трэці кваліфікацыйны раўнд Лігі канферэнцыяў Эўропы.</ref> |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) |2-0 |1-2 |- |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] '''[[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |2-1 |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыга (футбольны клюб)|Рыга]] ([[Рыга|з аднайменнага горада]]) |1-0 |1-1 |- |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] ([[Будэ|з гораду Будэ]]) |2-5 |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] '''[[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]])''' |2-3 |0-2 |- |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Конас-Кій Номадс|Номадс]] ([[Конас-Кій]]) |2-3 |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] '''[[Алашкерт Ерэван|Алашкерт]] ([[Ерэван]])''' |2-2 |0-1 (д. ч.<ref name=":0">Пераможца быў вызначаны ў дадатковы час</ref>) |- |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] '''[[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])''' |7-1 |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Будучнаст Падгорыца|Будучнаст]] ([[Падгорыца]]) |3-1 |4-0 |- |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] '''[[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]])''' |4-3 |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Борац Баня-Лука|Борац]] ([[Баня Лука|Баня-Лука]]) |3-1 |1-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкендыя Тэтава|Шкендыя]] ([[Тэтава]]) |0-6 |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] '''[[Мура Мурска-Сабота|Мура]] ([[Мурска-Саботы|Мурска-Сабота]])''' |0-1 |0-5 |- |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тэўта Дурэс|Тэўта]] ([[Дурэс]]) |0-5 |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] '''[[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |0-4 |0-1 |- |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Тбілісі|Дынама]] ([[Тбілісі]]) |2-4 |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] '''[[Нэфтчы Баку|Нэфтчы]] ([[Баку]])''' |1-2 |1-2 |- |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) |1-3 |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] '''[[Кайрат Алматы|Кайрат]] ([[Алматы]])''' |1-1 |0-2 |- |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] '''[[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |2-0 |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) |1-0 |1-0 |- |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] '''[[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |6-1 |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] ([[Прышціна|з аднайменнага горада]]) |3-0 |3-1 |- |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] '''[[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])''' |5-2 |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) |3-1 |2-1 |- |[[Файл:Estonia.png|frameless]] '''[[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]])''' |5-0 |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) |2-0 |3-0 |- |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] '''[[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])''' |5-2 |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Валюр Рэйк’явік|Валюр]] ([[Рэйк’явік]]) |3-2 |2-0 |} === Другі кваліфікацыцны раўнд === Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 16 чэрвеня 2021 году а 13 гадзіне па Менскаму часе. Першыя гульні прайшлі 20 й 21 ліпеня, другія — 27 ды 28 ліпеня 2021 году адпаведна. Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Хто атрымаў паразу на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі атрымалі наступныя месцы працягваньня ўдзелу ў частцы шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Чэмпіёнскі шлях |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] '''[[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])''' |3-0 |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Амонія Нікасія|Амонія]] ([[Нікасія]]) |2-0 |1-0 |- |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) |2-3 |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] '''[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])''' |0-0 |2-3 |- |'''[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]])''' |3-1 |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]]) |2-1 |1-0 |- |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Алашкерт Ерэван|Алашкерт]] ([[Ерэван]]) |1-4 |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |0-1 |1-3 |- |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] '''[[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])''' |2-0 |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Нэфтчы Баку|Нэфтчы]] ([[Баку]]) |1-0 |1-0 |- |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Кайрат Алматы|Кайрат]] ([[Алматы]]) |2-6 |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] '''[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]])''' |2-1 |0-5 |- |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) |1-4 |'''[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]])''' |1-2 |0-2 |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |4-3 |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) |2-1 |2-2 |- |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |5-1 |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) |2-0 |3-1 |- |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Мура Мурска-Сабота|Мура]] ([[Мурска-Саботы|Мурска-Сабота]]) |1-3 |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |0-0 |1-3 |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Шлях прадстаўнікоў лігі |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рапід Вена|Рапід]] ([[Вена]]) |2-3 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] '''[[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]])''' |2-1 |0-2 |- |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) |2-3 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] '''[[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])''' |1-1 |1-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] '''[[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])''' |7-2 |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] ([[Стамбул]]) |5-1 |2-1 |} === Трэці кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 19 ліпеня 2021 году а 13 гадзіне па Менскаму часе. Першыя гульні прайшлі 3 й 4 жніўня, другія — 10 жніўня 2021 году. Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў кваліфікацыйны раўнд плэй-оф адпаведнага шляху. Хто атрымаў паразу на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях кваліфікацыйнага раўнду плэй-оф [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія з паразай са шляху прадстаўнікоў лігі трапілі адразу ў групавы этап [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Чэмпіёнскі шлях |'''[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])''' |2-1 |'''[[Файл:Poland-flag.png|frameless]]''' [[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]]) |1-1 |1-0 |- |'''[[Файл:Romania-flag.png|frameless]]''' [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]]) |2-4 |'''[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])''' |1-1 |1-3 |- |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) |3-3 (1-4<ref>Вынік матчу быў вызначаны па [[Пэнальці (футбол)|пэнальці]]</ref>) |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |1-1 |2-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) |1-2 |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |1-1 |0-1 |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |4-2 |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) |2-1 |2-1 |- |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |2-1 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Славія Прага|Славія]] ([[Прага]]) |2-0 |0-1 |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Шлях прадстаўнікоў лігі |'''[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])''' |4-0 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) |3-0 |1-0 |- |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартак]] ([[Масква]]) |0-4 |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] '''[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])''' |0-2 |0-2 |- |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Генк (футбольны клюб)|Генк]] ([[Генк|з аднайменнага горада]]) |2-4 |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] '''[[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]])''' |1-2 |1-2 |- |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]]) |1-5 |'''[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Манака|з аднайменнага горада]])''' |0-2 |1-3 |} === Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф === Лёсаваньне раўнду плэй-оф адбылося 2 жніўня 2021 году а 13:00 па Менскаму часе. Першыя матчы прайшлі 17 й 18 жніўня, гасьцёвыя — 24 й 25 жніўня 2021 году. Пераможцы матчаў выйшлі ў групавы этап. Пераможаныя былі пераведзены ў групавы этап [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022|Лігі Эўропы]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Чэмпіёнскі шлях |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] '''[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]])''' |4-2 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Брэнбю Капэнгаген|Брэнбю]] ([[Капэнгаген]]) |2-1 |2-1 |- |'''[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])''' |6-4 |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]]''' [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) |3-2 |3-2 |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |3-2 |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]]''' [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) |2-0 |1-2 |- |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |3-0 |'''[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]]''' [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) |3-0 |0-0 |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Шлях прадстаўнікоў лігі |'''[[Файл:France-flag.png|frameless]]''' [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Манака|з аднайменнага горада]]) |2-3 |'''[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]])''' |0-1 |2-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] '''[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])''' |2-1 |'''[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]]''' [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) |2-1 |0-0 |} == Групавы этап == Лёсаваньне групавога этапу прайшло ў [[Стамбул]]е ([[Турэччына]]) 26 жніўня 2021 году. 32 каманды былі падзеленыя на восем групаў па чатыры ў кожнай. Для лёсаваньня каманды былі разьмеркаваныя на чатыры кошыкі, кожны з васьмі камандаў, паводля наступных прынцыпаў: * У кошык 1 трапілі [[Ліга Чэмпіёнаў 2020-2021|чэмпіёны Лігі Чэмпіёнаў]] і [[Ліга Эўропы 2020-2021|Лігі Еўропы]], а таксама чэмпіёны шасьці лепшых асацыяцыяў на падставе іх [[Табліца прадстаўніцтва краін у эўракубках|каэфіцыентаў УЭФА 2021 году]]. * Кошыкі 2, 3 й 4 зьмяшчаюць астатнія каманды, пасеяныя паводля іхных клюбных [[Табліца каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] 2021 году. Каманды з адной асацыяцыі, гэтаксама па палітычных матывах каманды [[Украіна|Ўкраіны]] ды [[Расея|Расеі]], не маглі трапіць у адну групу. Матчы прайшлі 14-15 верасьня, 28-29 верасьня, 19-20 кастрычніка, 2-3 лістапада, 23-24 лістапада і 7-9 сьнежня 2021 году. Дзьве найлепшыя каманды кожнай групы выйшлі ў 1/8 фіналу. Каманды, якія занялі трэцяе месца, былі пераведзены ў раўнд плэй-оф [[Лігі Эўропы УЭФА 2020-2021|Лігі Эўропы]], а каманды, якія занялі чацьвёртае месца, выбылі з эўрапейскіх спаборніцтваў у гэтым сэзоне. [[Тыраспаль]]скі «[[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]]» дэбютаваў на групавым этапе. Ён стаў першай камандай з [[Малдова|Малдовы]], якая згуляла ў групавым этапе Лігі чэмпіёнаў.{{Легенда|#ccffcc|Каманды, якія выйшлі ў 1/8 фіналу}}{{Легенда|#ccccff|Каманды, якія перайшлі ў 1/16 фіналу [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы]]}}'''Група А''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Ініцыялы Каманды1=МСц|Ініцыялы Каманды2=ПСЖ|Ініцыялы Каманды3=РБЛ|Ініцыялы Каманды4=Брг|Колер1=#ccffcc|Колер2=#ccffcc|Колер3=#ccccff|Каманда1=[[Манчэстэр Сіці]]|В1=4|Н1=0|П1=2|РМ1=18-10 (+8)|Каманда2=[[Пары Сэн-Жэрмэн]]|В2=3|Н2=2|П2=1|РМ2=13–8 (+5)|Каманда3=[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)]]|В3=2|Н3=1|П3=3|РМ3=15–14 (+1)|Каманда4=[[Бруге (футбольны клюб)]]|В4=1|Н4=1|П4=4|РМ4=6–20 (-14)|Галеадоры1=[[Натан Аке|Аке]]-1;[[Нардзі Мюкіеле|Мюкіеле]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Рыяд Магрэз|Магрэз]]-5;[[Джэк Грыліш|Грыліш]]-1;[[Жуан Кансэлу|Кансэлу]]-2;[[Габрыел Жэзус|Жэзус]]-3;[[Кайл Ўокер|Ўокер]]-1;[[Коўл Палмэр|Палмэр]]-1;[[Філ Фодэн|Фодэн]]-1;[[Рагім Стэрлінг|Стэрлінг]]-2;|Галеадоры2=[[Андэр Эрэра|Эрэра]]-1;[[Ідрыса Гуе|Гуе]]-1;[[Ліянэль Мэсі|Мэсі]]-5;[[Кіліян Мбапэ|Мбапэ]]-4;[[Джарджыніё Вэйнальдум|Вэйнальдум]]-2;|Галеадоры3=[[Крыстафэр Нкюнкю|Нкюнкю]]-7;[[Нардзі Мюкіеле|Мюкіеле]]-1;[[Андрэ Сылва|Сылва]]-3;[[Домінік Собаслаі|Собаслаі]]-2;[[Эміль Форсбэрг|Форсбэрг]]-2;|Галеадоры4=[[Ганс Ванакен|Ванакен]]-3;[[Матс Рытс|Рытс]]-2;[[Джон Стоўнз|Стоўнз]]-1([[аўтагол|аўта]]);|Лік1/Дата гульні=2–1|Лік2/Дата гульні=6–3|Лік3/Дата гульні=4–1|Лік4/Дата гульні=2–0|Лік5/Дата гульні=3–2|Лік6/Дата гульні=4–1|Лік9/Дата гульні=1–2|Лік8/Дата гульні=2–2|Лік7/Дата гульні=2–1|Лік12/Дата гульні=0–5|Лік11/Дата гульні=1–1|Лік10/Дата гульні=1–5|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]}} '''Група Б''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Ініцыялы Каманды1=Лвп|Ініцыялы Каманды2=АМд|Ініцыялы Каманды3=Прт|Ініцыялы Каманды4=Млн|Колер1=#ccffcc|Каманда1=[[Лівэрпул (футбольны клюб)]]|В1=6|Н1=0|П1=0|РМ1=17-6 (+11)|Лік1/Дата гульні=2–0|Лік2/Дата гульні=2–0|Лік3/Дата гульні=3–2|Галеадоры1=[[Фікаё Таморы|Таморы]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Магамэд Саляг|Саляг]]-7;[[Джордан Гэндэрсан|Гэндэрсан]]-1;[[Садыё Манэ|Манэ]]-2;[[Рабэрту Фірміну|Фірміну]]-2;[[Набі Кейта|Кейта]]-1;[[Дыёгу Жота|Жота]]-1;[[Тыяга Алькантара|Тыяга]]-1;[[Дывок Арыгі|Арыгі]]-1;|Колер2=#ccffcc|Каманда2=[[Атлетыка Мадрыд]]|В2=2|Н2=1|П2=3|Колер3=#ccccff|Каманда3=[[Порту (футбольны клюб)]]|Каманда4=[[Мілян (футбольны клюб)]]|РМ2=7–8 (-1)|Лік4/Дата гульні=2–3|Лік5/Дата гульні=0–0|Лік6/Дата гульні=0–1|Галеадоры2=[[Антуан Грызман|Грызман]]-4;[[Люіс Суарэс|Суарэс]]-1;[[Анхэль Карэа|Карэа]]-1;[[Радрыга Дэ Паўль|Дэ Паўль]]-1;|В3=1|Н3=2|П3=3|РМ3=4–11 (-7)|Лік7/Дата гульні=1–5|Лік8/Дата гульні=1–3|Лік9/Дата гульні=1–0|Галеадоры3=[[Мэгдзі Тарэмі|Тарэмі]]-1;[[Люіс Дыяс|Дыяс]]-2;[[Сержыў Мігель Рэлваш дэ Алівэйра|Алівэйра]]-1;|В4=1|Н4=1|П4=4|РМ4=6–9 (-3)|Лік10/Дата гульні=1–2|Лік11/Дата гульні=1–2|Лік12/Дата гульні=1–1|Галеадоры4=[[Антэ Рэбіч|Рэбіч]]-1;[[Браім Дыяс|Дыяс]]-1;[[Рафаэл Леан|Леан]]-1;[[Шансэль Мбэмба|Мбэмба]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Жуніёр Мэсіяс|Мэсіяс]]-1;[[Фікаё Таморы|Таморы]]-1;|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]}} '''Група В<ref>Пры роўнай колькасьці пунктаў далей у Лізе чэмпіёнаў рушыў Спортынг празь лепшую розьніцу забітых галоў у асабістых сустрэчах +1 > −1</ref>''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Ініцыялы Каманды1=ААм|Ініцыялы Каманды2=СЛс|Ініцыялы Каманды3=БДр|Ініцыялы Каманды4=БСт|Колер1=#ccffcc|Каманда1=[[Аякс Амстэрдам]]|В1=6|Н1=0|П1=0|РМ1=20–5 (+15)|Лік1/Дата гульні=4–2|Лік2/Дата гульні=4–0|Лік3/Дата гульні=2–0|Галеадоры1=[[Сэбаст’ен Алер|Алер]]-10;[[Стэвэн Бэргёйс|Бэргёйс]]-3;[[Марка Ройс|Ройс]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Дэлі Блінд|Блінд]]-1;[[Антані Матэўс|Антані]]-2;[[Душан Тадыч|Тадыч]]-1;[[Даві Кляасэн|Кляасэн]]-1;[[Давід Нэрэс|Нэрэс]]-1;|Колер2=#ccffcc|Каманда2=[[Спортынг Лісабон]]|В2=3|Н2=0|П2=3|РМ2=14–12 (+2)|Лік4/Дата гульні=1–5|Лік5/Дата гульні=3–1|Лік6/Дата гульні=4–0|Галеадоры2=[[Жуан Паўлу Дыяш Фэрнандыш|Паўліньню]]-3;[[Сэбастыян Каатэс|Каатэс]]-2;[[Паблё Сарабія|Сарабія]]-2;[[Пэдру Гансалвіш|Гансалвіш]]-4;[[Пэдра Пора|Пора]]-1;[[Нуну Сантуш|Сантуш]]-1;[[Бруну Табата|Табата]]-1;|Колер3=#ccccff|Каманда3=[[Барусія Дортмунд]]|В3=3|Н3=0|П3=3|РМ3=10–11 (-1)|Лік7/Дата гульні=1–3|Лік8/Дата гульні=1–0|Лік9/Дата гульні=5–0|Галеадоры3=[[Джуд Бэлінггэм|Бэлінггэм]]-1;[[Эрлінг Голян|Голян]]-3;[[Доньель Мален|Мален]]-3;[[Марка Ройс|Ройс]]-3;|Каманда4=[[Бэшыкташ Стамбул]]|В4=0|Н4=0|П4=6|РМ4=3–19 (-16)|Лік10/Дата гульні=1–2|Лік11/Дата гульні=1–4|Лік12/Дата гульні=1–2|Галеадоры4=[[Франсіска Мантэра|Мантэра]]-1;[[Кайл Ларын|Ларын]]-1;[[Рашыд Гезаль|Гезаль]]-1;|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]}} '''Група Г''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Каманда1=[[Рэал Мадрыд]]|Каманда2=[[Інтэрнацыянале Мілян]]|Каманда3=[[Шэрыф Тыраспаль]]|Каманда4=[[Шахтар Данецк]]|Ініцыялы Каманды1=РМд|Ініцыялы Каманды2=ІМл|Ініцыялы Каманды3=ШТр|Ініцыялы Каманды4=ШДн|Колер1=#ccffcc|Колер2=#ccffcc|Колер3=#ccccff|В1=5|Н1=0|П1=1|РМ1=14–3 (+11)|Лік1/Дата гульні=2–0|Лік2/Дата гульні=1–2|Лік3/Дата гульні=2–1|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Галеадоры1=[[Радрыгу Сылва дэ Гоіш|Радрыгу]]-2;[[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]]-5;[[Сяргей Крыўцоў|Крыўцоў]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Вінісіюс Жуніёр|Вінісіюс]]-2;[[Давід Аляба|Аляба]]-1;[[Тоні Кроос|Кроос]]-2;[[Марка Асэнсіё|Асэнсіё]]-1;|В2=3|Н2=1|П2=2|РМ2=8–5 (+3)|Лік4/Дата гульні=0–1|Лік5/Дата гульні=3–1|Лік6/Дата гульні=2–0|Галеадоры2=[[Эдзін Джэка|Джэка]]-3;[[Артура Відаль|Відаль]]-1;[[Стэфан дэ Врэй|дэ Врэй]]-1;[[Марцэла Брозавіч|Брозавіч]]-1;[[Мілан Шкрыняр|Шкрыняр]]-1;[[Алексіс Санчэс|Санчэс]]-1;|В3=2|Н3=1|П3=3|РМ3=7–11 (-4)|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]|Лік7/Дата гульні=0–3|Лік8/Дата гульні=1–3|Лік9/Дата гульні=2–0|Галеадоры3=[[Адама Траарэ|Траарэ]]-2;[[Мамо Янсанэ|Янсанэ]]-1;[[Джасурбэк Яхшыбоеў|Яхшыбоеў]]-1;[[Сэбаст’ен Тыль|Тыль]]-2;[[Бобан Нікалаў|Нікалаў]]-1;|В4=0|Н4=2|П4=4|РМ4=2–12 (-10)|Лік10/Дата гульні=0–5|Лік11/Дата гульні=0–0|Лік12/Дата гульні=1–1|Галеадоры4=[[Фэрнанду дус Сантус Пэдру|Фэрнанду]]-2;}} '''Група Д''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Каманда1=[[Баварыя Мюнхэн]]|Ініцыялы Каманды1=БМн|Каманда2=[[Бэнфіка Лісабон]]|Ініцыялы Каманды2=БЛс|Каманда3=[[Барсэлёна (футбольны клюб)]]|Ініцыялы Каманды3=Брс|Каманда4=[[Дынама Кіеў]]|Ініцыялы Каманды4=ДКў|Колер1=#ccffcc|В1=6|Н1=0|П1=0|РМ1=22–3|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Лік1/Дата гульні=5–2|Лік2/Дата гульні=3–0|Лік3/Дата гульні=5–0|Галеадоры1=[[Томас Мюлер|Мюлер]]-2;[[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]]-9;[[Сэрж Гнабры|Гнабры]]-2;[[Лерой Санэ|Санэ]]-5;[[Эрык Шупо-Матынг|Шупо-Матынг]]-1;[[Эвэртан Саарэс|Эвэртан]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Кінгсьлі Каман|Каман]]-1;[[Джамал Мусіяля|Мусіяля]]-1;|Колер2=#ccffcc|В2=2|Н2=2|П2=2|РМ2=7–9|Лік4/Дата гульні=0–4|Лік5/Дата гульні=3–0|Лік6/Дата гульні=2–0|Галеадоры2=[[Дарвін Нуньес|Нуньес]]-3;[[Рафа Сылва|Сылва]]-1;[[Фэліпэ Марату| Марату]]-1;[[Раман Ярамчук|Ярамчук]]-1;[[Жылбэрту Мараэс Жуніёр|Жылбэрту]]-1;|Колер3=#ccccff|В3=2|Н3=1|П3=3|РМ3=2–9|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]|Лік7/Дата гульні=0–3|Лік8/Дата гульні=0–0|Лік9/Дата гульні=1–0|Галеадоры3=[[Жэрар Піке|Піке]]-1;[[Ансу Фаці|Фаці]]-1;|В4=0|Н4=1|П4=5|РМ4=1–11|Лік10/Дата гульні=1–2|Лік11/Дата гульні=0–0|Лік12/Дата гульні=0–1|Галеадоры4=[[Дзяніс Гармаш|Гармаш]]-1;}} '''Група Е'''{{ФутболТабліца10||Каманда1=[[Манчэстэр Юнайтэд|Юнайтэд]]|В1=3|Н1=2|П1=1|РМ1=11–8|Колер1=#ccffcc|Каманда2=[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]]|В2=3|Н2=1|П2=2|РМ2=12–9|Колер2=#ccffcc|Каманда3=[[Аталянта Бэргама|Аталянта]]|В3=1|Н3=3|П3=2|РМ3=12–13|Колер3=#ccccff|Каманда4=[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]]|В4=1|Н4=2|П4=3|РМ4=7–12}} '''Група Ё'''{{ФутболТабліца10||Каманда1=[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]|В1=3|Н1=2|П1=1|РМ1=7–4|Колер1=#ccffcc|Каманда2=[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]]|В2=3|Н2=1|П2=2|РМ2=8–6|Колер2=#ccffcc|Каманда3=[[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]]|В3=1|Н3=3|П3=2|РМ3=5–5|Колер3=#ccccff|Каманда4=[[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]]|В4=1|Н4=2|П4=3|РМ4=5–10}} '''Група Ж'''{{ФутболТабліца10||Каманда1=[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]|В1=5|Н1=0|П1=1|РМ1=10–6|Колер1=#ccffcc|Каманда2=[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]|В2=4|Н2=1|П2=1|РМ2=13–4|Колер2=#ccffcc|Каманда3=[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]]|В3=1|Н3=2|П3=3|РМ3=10–10|Колер3=#ccccff|Каманда4=[[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]|В4=0|Н4=1|П4=5|РМ4=1–14}} == Плэй-оф == У раўндзе асноўнага плэй-оф каманды гулялі паміж сабою ў двух матчах дома і ў гасьцях, за выключэненем аднаматчавага фіналу. Мэханізм лёсаваньняў ды гульняў кожнага раўнду быў наступным: * У лёсаваньні 1/8 фіналу восем пераможцаў групаў былі пасеянымі, а восем тых, што занялі другое месца, выцягваліся з другога кошыка. Да пасеяных камандаў выцягваліся ў супэрнікі тыя, хто ня быў пасеянымі. Каманды з адной групы або з адной асацыяцыі не маглі трапіць адна супраць адной. * У лёсаваньні чвэрцьфіналаў і паўфіналаў не было пасеяў, і каманды з адной групы або з аднаго аб’яднаньня маглі згуляць паміж сабой. Паколькі лёсаваньні чвэрцьфіналаў і паўфіналаў праводзіліся разам да вынікаў чвэрцьфіналаў, асобы пераможцаў чвэрцьфіналу не былі вядомыя на момант лёсаваньня. Таксама было праведзена лёсаваньне, каб вызначыць, які пераможца паўфіналу быў вызначаны ў якасьці «хатняй» каманды для фіналу (у адміністрацыйных мэтах, паколькі ён праходзіў на нэўтральнай пляцоўцы). == 1/8 фіналу == {| class="wikitable" !Каманда 1 !Агульны лік !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |- |[[Бэнфіка Лісабон|'''Бэнфіка''']] |3:2 |[[Аякс Амстэрдам|Аякс]] |2:2 |1:0 | # [[Душан Тадыч|Тадыч]] 18' (0:1), [[Сэбаст’ен Алер|Алер]] 28' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:1), 29' (1:2), [[Раман Ярамчук|Ярамчук]] 72' (2:2) # [[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 77' (3:2) |- |[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] |1:2 |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|'''Лівэрпул''']] |0:2 |1:0 | # [[Рабэрту Фірміну|Фірміну]] 75' (0:1), [[Магамэд Саляг|Саляг]] 83' (0:2) # [[Ляўтара Мартынэс|Мартынэс]] 62' (1:2) |- |[[Вільярэал (футбольны клюб)|'''Вільярэал''']] |4:1 |[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |1:1 |3:0 | # [[Душан Влахавіч|Влахавіч]] 1' (0:1), [[Даніель Парэха|Парэха]] 66' (1:1) # [[Жэрар Марэна Балягера|Марэна]] 78' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), [[Паў Франсіска Торэс|Торэс]] 85' (3:1), [[Арно Грунэвэльд|Грунэвэльд]] 90+2' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:1) |- |[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] |2:8 |[[Баварыя Мюнхэн|'''Баварыя''']] |1:1 |1:7 | # [[Чуквубуіке Адаму|Адаму]] 21' (1:0), [[Кінгсьлі Каман|Каман]] 90' (1:1) # [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 12' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:2), 21' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:3), 23' (1:4), [[Сэрж Гнабры|Гнабры]] 31' (1:5), [[Томас Мюлер|Мюлер]] 54' (1:6), [[Маўрыц К’ергор|К’ергор]] 70' (2:6), [[Томас Мюлер|Мюлер]] 54' (2:7), [[Лерой Санэ|Санэ]] 85' (2:8) |- |[[Спортынг Лісабон|Спортынг]] |0:5 |'''[[Манчэстэр Сіці|Сіці]]''' |0:5 |0:0 | # [[Рыяд Магрэз|Магрэз]] 7' (0:1), [[Бэрнарду Сылва|Сылва]] 17' (0:2), [[Філ Фодэн|Фодэн]] 32' (0:3), [[Бэрнарду Сылва|Сылва]] 44' (0:4), [[Рагім Стэрлінг|Стэрлінг]] 58' (0:5) # - |- |[[Атлетыка Мадрыд|'''Атлетыка''']] |2:1 |[[Манчэстэр Юнайтэд|Юнайтэд]] |1:1 |1:0 | # [[Жуан Фэлікс|Фэлікс]] 7' (1:0), [[Энтані Элянга|Элянга]] 80' (1:1) # [[Рэнан Лодзі|Лодзі]] 41' (2:1) |- |[[Чэлсі Лёндан|'''Чэлсі''']] |4:1 |[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] |2:0 |2:1 | # [[Кай Гавэрц|Гавэрц]] 8' (1:0), [[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 63' (2:0) # [[Бурак Ілмаз|Ілмаз]] 38' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), [[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 45+3' (3:1), [[Сэсар Асьпілікуэта|Асьпілікуэта]] 71' (4:1) |- |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] |2:3 |[[Рэал Мадрыд|'''Рэал''']] |1:0 |1:3 | # [[Кіліян Мбапэ]] 90+4' (1:0) # [[Кіліян Мбапэ]] 39' (2:0), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 61' (2:1), 76' (2:2), 78' (2:3) |} == Чвэрцьфіналы == {| class="wikitable" !Каманда 1 !Агульны лік !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |- |[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] |4:6 |'''[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]''' |1:3 |3:3 | # [[Ібраіма Канатэ|Канатэ]] 17' (0:1), [[Садыё Манэ|Манэ]] 34' (0:2), [[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 49' (1:2), [[Люіс Фэрнанда Дыяс|Дыяс]] 87' (1:3) # [[Ібраіма Канатэ|Канатэ]] 21' (1:4), [[Гансалу Рамуш|Рамуш]] 32' (2:4), [[Рабэрту Фірміну|Фірміну]] 55' (2:5), 65' (2:6), [[Раман Ярамчук|Ярамчук]] 73' (3:6), [[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 82' (4:6) |- |'''[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]]''' |2:1 |[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |1:0 |1:1 | # [[Арно Грунэвэльд|Грунэвэльд]] 90+2' (1:0) # [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 52' (1:1), [[Самуэль Чуквуэзэ|Чуквуэзэ]] 88' (2:1) |- |'''[[Манчэстэр Сіці|Сіці]]''' |1:0 |[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] |1:0 |0:0 | # [[Кевін дэ Бройнэ|дэ Бройнэ]] 70' (1:0) # - |- |[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |4:5(д. ч.<ref name=":0" />) |'''[[Рэал Мадрыд|Рэал]]''' |1:3 |3:2 | # [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 21' (0:1), 24' (0:2), [[Кай Гавэрц|Гавэрц]] 40' (1:2), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 46' (1:3) # [[Мэйсан Маўнт|Маўнт]] 15' (2:3), [[Антоніё Рудыгер|Рудыгер]] 51' (3:3), [[Тыма Вэрнэр|Вэрнэр]] 75' (4:3), [[Радрыгу Сылва дэ Гоіш|Радрыгу]] 80' (4:4), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 96' (4:5) |} == Паўфіналы == {| class="wikitable" !Каманда 1 !Агульны лік !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |- |'''[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]''' |5:2 |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |2:0 |3:2 | # [[Пэрвіс Эступіньян|Эступіньян]] 53' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:0), [[Садыё Манэ|Манэ]] 55' (2:0) # [[Буляй Дыя|Дыя]] 3' (2:1), [[Франсіс Каклен|Каклен]] 41' (2:2), [[Фабію Энрыке Таварэс|Фабію]] 62' (3:2), [[Люіс Фэрнанда Дыяс|Дыяс]] 67' (4:2), [[Садыё Манэ|Манэ]] 74' (5:2) |- |[[Манчэстэр Сіці|Сіці]] |5:6(д. ч.<ref name=":0" />) |'''[[Рэал Мадрыд|Рэал]]''' |4:3 |1:3 | # [[Кевін дэ Бройнэ|дэ Бройнэ]] 2' (1:0), [[Габрыел Жэзус|Жэзус]] 11' (2:0),[[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 33' (2:1), [[Філ Фодэн|Фодэн]] 53' (3:1), [[Вінісіюс Жуніёр|Вінісіюс]] 55' (3:2), [[Бэрнарду Сылва|Сылва]] 74' (4:2), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 82' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:3) # [[Рыяд Магрэз|Магрэз]] 73' (5:3), [[Радрыгу Сылва дэ Гоіш|Радрыгу]] 90' (5:4), 90+1' (5:5), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 95' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (5:6) |} == Фінал == {{Асноўны артыкул|Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022 году}} {{Справаздача пра матч|дата=28 траўня 2022|час=22:36 (Па менскаму часе)|стадыён=[[Стад дэ Франс]], [[Сэн-Дэні]]|гледачы=каля 75,000|судзьдзя=[[Клеман Цюрпэн]] ([[Францыя]])|каманда1=[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]|лік=0:1|каманда2=[[Рэал Мадрыд|Рэал]]|галы1=|галы2=[[Вінісіюс Жуніёр|Вінісіюс]], 59’|пратакол=[https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/2034586--liverpool-vs-real-madrid/ Справаздача]}} == Статыстыка == У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды плэй-оф. === Сьпіс найлепшых галеадораў === {| class="wikitable" !Месца !Гулец !Каманда !Галы !За якую колькасьць хвілін |- |1 |[[Карым Бэнзэма]] |[[Рэал Мадрыд]] |15 |1106 |- |2 |[[Робэрт Левандоўскі]] |[[Баварыя Мюнхэн]] |13 |876 |- |3 |[[Сэбаст’ен Алер]] |[[Аякс Амстэрдам]] |11 |668 |- |4 |[[Магамэд Саляг]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |8 |1008 |- | rowspan="2" |5 |[[Крыстафэр Нкюнкю]] |[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]] | rowspan="2" |7 |531 |- |[[Рыяд Магрэз]] |[[Манчэстэр Сіці]] |986 |- | rowspan="5" |7 |[[Крыштыяну Раналду]] |[[Манчэстэр Юнайтэд]] | rowspan="5" |6 |611 |- |[[Дарвін Нуньес]] |[[Бэнфіка Лісабон]] |613 |- |[[Кіліян Мбапэ]] |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]] |673 |- |[[Лерой Санэ]] |[[Баварыя Мюнхэн]] |798 |- |[[Арно Грунэвэльд]] |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |906 |} === Сьпіс найлепшых асістэнтаў === {| class="wikitable" !Месца !Гулец !Каманда !Асісты !За якую колькасьць хвілін |- |1 |[[Бруну Фэрнандыш]] |[[Манчэстэр Юнайтэд]] |7 |520 |- | rowspan="2" |2 |[[Лерой Санэ]] |[[Баварыя Мюнхэн]] | rowspan="2" |6 |798 |- |[[Вінісіюс Жуніёр]] |[[Рэал Мадрыд]] |1199 |- |4 |[[Антані Матэўс дус Сантус]] |[[Аякс Амстэрдам]] |5 |577 |- | rowspan="7" |5 |[[Жуан Марыю]] |[[Бэнфіка Лісабон]] | rowspan="7" |4 |493 |- |[[Жэрар Марэна Балягера]] |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |524 |- |[[Кіліян Мбапэ]] |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]] |673 |- |[[Кевін дэ Бройнэ]] |[[Манчэстэр Сіці]] |734 |- |[[Трэнт Аляксандар-Арнальд]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |794 |- |[[Эт’ен Капу]] |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |1046 |- |[[Лука Модрыч]] |[[Рэал Мадрыд]] |1077 |} === Каманда сэзону === Група тэхнічнага вывучэньня УЭФА выбрала ў якасьці каманды турніру наступных гульцоў. {| class="wikitable" !Пазыцыя !Гулец !Каманда |- |Брамнік |[[Тыбо Куртуа]] |[[Рэал Мадрыд]] |- | rowspan="4" |Абаронцы |[[Трэнт Аляксандар-Арнальд]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |[[Антоніё Рудыгер]] |[[Чэлсі Лёндан]] |- |[[Вірджыл ван Дэйк]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |[[Эндру Робэртсан]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- | rowspan="3" |Паўабаронцы |[[Кевін дэ Бройнэ]] |[[Манчэстэр Сіці]] |- |[[Фабію Энрыке Таварэс]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |[[Лука Модрыч]] |[[Рэал Мадрыд]] |- | rowspan="3" |Нападнікі |[[Кіліян Мбапэ]] |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]] |- |[[Карым Бэнзэма]] |[[Рэал Мадрыд]] |- |[[Вінісіюс Жуніёр]] |[[Рэал Мадрыд]] |} === Гулец сэзону === * [[Карым Бэнзэма]] (Рэал Мадрыд) === Малады гулец сэзону === * [[Вінісіюс Жуніёр]] (Рэал Мадрыд) Крыніцы {{Крыніцы}} {{Парады артыкулу|няма крыніцаў|артаграфія}} {{Ліга чэмпіёнаў УЭФА}} [[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА|2021]] [[Катэгорыя:2021 год у футболе]] [[Катэгорыя:2022 год у футболе]] cb4yvxp1k6q8pykhwaszjjnmkxzdwkj 2334249 2334226 2022-08-23T09:33:01Z Hleb23 72152 /* Групавы этап */ група Е wikitext text/x-wiki {{Картка |пазнака = Картка/дакумэнтацыя |назва = Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў |выява = [[Файл:StadeFranceNationsLeague2018.jpg|360x360пкс]] |подпіс = Стад Дэ Франс |шапка1 = |метка1 = |інфо1 = '''Дата:''' '''''Кваліфікацыя:''''' 22 чэрвеня — 25 жніўня 2021<br />'''''Уласна спаборніцтва:''''' 14 верасьня 2021 — 28 траўня 2022 |шапка2 = |метка2 = |інфо2 = '''Каманды:''' '''''Удзельнікі асноўнай часткі:''''' 32<br />'''''Усяго:''''' 80 (зь 54 асацыяцый) |шапка3 = |метка3 = |інфо3 = '''Статыстыка турніру:''' '''''Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі:'''''<br />Чэмпіён — [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд]]<br />Срэбны чэмпіён — [[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]<br />Паўфіналісты — [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]], [[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці]]<br />Чвэрцьфіналісты — [[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]], [[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]],<br />[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]], [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд]] |шапка4 = |метка4 = |інфо4 = '''''Матчаў згулялі'''''<br />125 (без уліку кваліфікацыі) |шапка5 = |метка5 = |інфо5 = '''''Забілі галоў'''''<br />380 (без уліку кваліфікацыі) — 3.04 штоматч |шапка6 = |метка6 = |інфо6 = '''''Наведвальнасьць'''''<br />4,402,255 (35,218 штоматч у сярэднім) |шапка7 = |метка7 = |інфо7 = '''''Найлепшы галеадор'''''<br />[[Карым Бэнзэма]] ([[Рэал Мадрыд]], 15 галоў) |нізстыль = background:#ddf; |ніз = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2020—2021 гадоў|← 2020—21]] І 2021—2022 І ''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў|2022—23 →]]'' }} '''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021-22''' — 67 розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 30-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА. Дзейным чэмпіёнам на пачатак турніру зьяўляўся [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]], які перамог у двух сэзонах розыгрышаў(заваяваў 2 тытулы), апошні ў папярэднім розыгрышы. [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022 году|Фінал]] адбыўся на стадыёне «[[Істадыя да Луз|Стад дэ Франс]]» у камуне [[Сэн-Дэні (Сэн-Сэн-Дэні)|Сэн-Дэні]] за 5 км на поўнач ад Парыжу, Францыя. Першапачаткова плянавалася згуляць фінал на [[Альянц Арэна|Альянц Арэне]] ў [[Мюнхэн]]е. Аднак празь перанос ды зьмену месца [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу 2020 году]], усе гаспадары фіналаў былі перанесены гэтакім жа чынам на год раней, таму [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022 году|фінал 2022 году]] мусіў прыняць [[Санкт-Пецярбург]]. Але праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022 году|фінал]] у рэшце рэшт быў перанесены ў [[Сэн-Дэні (Сэн-Сэн-Дэні)|Сэн-Дэні]]. Пераможца розыгрышу Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў розыгрыш наступнага году ў групавы этап [[Ліга Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў|Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў]], таксама атрымлівае права на ўдзел у гульне супраць пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021-22 гадоў]] за [[Супэркубак УЭФА]]. Гэты сэзон быў першым з 1999—2000 (то быў першы сэзон пасьля роспуску [[Кубак уладальнікаў кубкаў УЭФА|Кубка Ўладальнікаў Кубкаў]]) дзе 3 галоўных Эўрапейскіх клюбных спаборніцтвы (УЭФА Ліга Чэмпіёнаў, [[Ліга Эўропы УЭФА|УЭФА Ліга Эўропы]], [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|УЭФА Ліга Канфэрэнцыяў]]) былі арганізаваныя УЭФА. Фармат Лігі Чэмпіёнаў застаўся безь зьмяненьняў, але каманды, якія выбылі з папярэдняга раўнду й першага кваліфікацыйнага, цяпер пераводзілісь у Лігу Канфэрэнцыяў замест Лігі Эўропы. Абаронца тытулу, Лёнданскі [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] быў выбіты ў чвэрцьфінале [[Рэал Мадрыд|Мадрыдскім Рэалам]]. 24 чэрвеня 2021 году УЭФА ўхваліў прапанову аб адмене [[правіла выязнога голу]] ва ўсіх [[Клюбныя спаборніцтвы УЭФА|клюбных спаборніцтвах УЭФА]], якое выкарыстоўвалася з 1965 году. Адпаведна, калі ў двухматчавым супрацьстаяньні дзьве каманды заб’юць аднолькавую колькасьць галоў, пераможца ня будзе вызначацца колькасьцю галоў у гасьцях, забітых кожнай камандай, а будзе праводзіцца яшчэ 30 хвілін дадатковага часу, і калі дзьве каманды зноў заб’юць (не заб’юць) аднолькавую колькасьць галоў у дадатковы час, пераможца будзе вызначаны ў выніку серыі пэнальці. == Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях == Усяго 80 камандаў ад 54 з 55 асацыяцый чальцоў УЭФА ўдзельнічалі ў Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках каманд у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі: * Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА. * 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш. * Кожная з асацыяцый 7-15 месцаў кваліфікуюць па дзьве каманды. * Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе. * Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2020—2021 гадоў|Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2020-21]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2020-21|Лігі Эўропы УЭФА 2020-21]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2021-22 праз Ангельскую Прэмьер Лігу, але як пермаможца Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2020-21 будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызэру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] перамог у Лізе Эўропы 2020-21, праваліўшы адбор ў Ля Лізе, заняўшы там сёмае месца, значыць [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў замест месца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лізе Канфэрэныяў]] празь 7 месца ў Ля Лізе. === Рэйтынг асацыяцыяў === * (УЭЛ) — Дадтковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]]. * (АУС) — Адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору. {| class="wikitable" |+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22''' | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !1 |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Гішпанія]] |102.283 | rowspan="4" |4 | +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2020-21|УЭЛ]]) |- !2 |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Ангельшчына]] |90.462 | |- !3 |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Нямеччына]] |74.784 | |- !4 |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Італія]] |70.653 | |- !5 |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Францыя]] |59.248 | rowspan="2" |3 | |- !6 |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Партугалія]] |49.449 | |- !7 |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Расея]] |45.549 | rowspan="9" |2 | |- !8 |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бэльгія]] |37.900 | |- !9 |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Украіна]] |36.100 | |- !10 |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Нідэрлянды]] |35.750 | |- !11 |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Турэччына]] |33.600 | |- !12 |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Аўстрыя]] |32.925 | |- !13 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Данія]] |29.250 | |- !14 |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Шатляндыя]] |27.875 | |- !15 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Чэхія]] |27.300 | |- !16 |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Кіпр]] |26.750 | rowspan="4" |1 | |- !17 |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Швайцарыя]] |26.400 | |- !18 |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Грэцыя]] |26.300 | |- !19 |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Сэрбія]] |25.500 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !20 |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Харватыя]] |24.875 | rowspan="11" |1 | |- !21 |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Швэцыя]] |22.750 | |- !22 |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Нарвэгія]] |21.750 | |- !23 |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Ізраіль]] |19.625 | |- !24 |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Казахстан]] |19.250 | |- !25 |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Беларусь]] |18.875 | |- !26 |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Азэрбайджан]] |18.750 | |- !27 |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Баўгарыя]] |17.375 | |- !28 |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[Румынія]] |16.700 | |- !29 |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Польшча]] |16.625 | |- !30 |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Славаччына]] |15.875 | |- !31 |[[Файл:Liechtenstein-flag.png|frameless]] [[Ліхтэнштайн]] |13.500 |0 |(АУС) |- !32 |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Славенія]] |13.000 | rowspan="6" |1 | |- !33 |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Вугоршчына]] |12.875 | |- !34 |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Люксэмбург]] |8.000 | |- !35 |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Летува]] |7.875 | |- !36 |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Армэнія]] |7.625 | |- !37 |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Латвія]] |7.625 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !38 |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Альбанія]] |7.375 | rowspan="18" |1 | |- !39 |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Паўночная Македонія]] |7.375 | |- !40 |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Босьнія і Герцагавіна]] |6.875 | |- !41 |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Малдова]] |6.750 | |- !42 |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Ірляндыя]] |6.700 | |- !43 |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[Фінляндыя]] |6.500 | |- !44 |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Грузія]] |5.750 | |- !45 |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Мальта]] |5.750 | |- !46 |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Ісьляндыя]] |5.375 | |- !47 |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Ўэйлз]] |5.000 | |- !48 |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Паўночная Ірляндыя]] |4.875 | |- !49 |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Гібральтар]] |4.750 | |- !50 |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Чарнагорыя]] |4.375 | |- !51 |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Эстонія]] |4.375 | |- !52 |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Косава]] |4.000 | |- !53 |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[Фарэрскія астравы]] |3.750 | |- !54 |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Андора]] |2.831 | |- !55 |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Сан-Марына|Сан Марына]] |0.666 | |} |} === Разьмеркаваньне === Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што празь перамогу ў пяпярэднім розыгрышу, што праз трапляньне ў чацьвёрку найлепшых ангельскіх камандаў, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся й у месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў: * Чэмпіён 11 асацыяцыі (Турэччыны) ўступае ў розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыі плэй-оф. * Чэмпіён 13 асацыяцыі (Даніі) ўступае ў розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыі замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду. * Чэмпіён 15 асацыяцыі (Чэхіі) ўступае ў розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду. * Чэмпіёны 18 ды 19 асацыяцый (Грэцыі й Сэрбіі адпаведна) уступаюць ў розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду. {| class="wikitable" |+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 ! colspan="2" | !Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш !Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд (4 каманды) | * 4 чэмпіёны з асацыяцый 52-55 | |- ! colspan="2" |Першы кваліфікацыйны раўнд (32 каманды) | * 31 чэмпіён з асацыяцый 20-51 (акрамя Ліхтэнштайну) | * 1 пераможца папярэдняга раўнду |- ! rowspan="2" |Другі кваліфікацыйны раўнд (26 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (20 камандаў) | * 4 чэмпіёны з асацыяцый 16-19 | * 16 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (6 камандаў) | * 6 срэбных чэмпёнаў з асацыяцый 10-15 | |- ! rowspan="2" |Трэці кваліфікацыйны раўнд (20 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (12 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцый 14-15 | * 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (8 камандаў) | * 3 срэбных чэмпіёны з асацыяцый 7-9 * 2 бронзавыя прызэры з асацыяцый 5-6 | * 3 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! rowspan="2" |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф (12 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (8 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцый 12-13 | * 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (4 каманды) | | * 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Групавы этап (32 каманды) | * Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы * 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-11 * 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцый 1-6 * 4 бронзавыя прызэры з асацыяцый 1-4 * 4 уладальніка чацьвёртых месцаў з асацыяцый 1-4 | * 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў) * 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Плэй-оф асноўнай часткі (16 камандаў) | | * 8 пераможцаў груповога этапу * 8 срэбных пераможцаў групавога этапу |} === Каманды-ўдзельнікі === Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры: * ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў. * ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы. * 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазыцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сэзону. * Прп-: пазыцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сэзонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамэндацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах. Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ'''). {| class="wikitable" |+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 ! colspan="2" |Раўнд уступленьня ! colspan="4" |Каманды |- ! colspan="2" rowspan="7" |Групавы этап |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (4-ы)<sup>ЛЧ</sup> |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] (ЛЭ) |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (1-ы) |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (2-і) |- |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (3-яя) |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая) |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы) |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Юнайтэд|Юнайтэд]] ([[Манчэстэр Юнайтэд|Манчэстэр]]) (2-і) |- |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (3-і) |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая) |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (2-і) |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (3-яя) |- |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]] (4-ы) |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (1-ы) |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (2-і) |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Аталянта Бэргама|Аталянта]] ([[Бэргама]]) (3-яя) |- |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы) |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] (1-ы) |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (2-і) |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (1-ы) |- |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (2-і) |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]] ([[Санкт-Пецярбург]]) (1-ы) |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы) |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (1-ае) |- |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы) |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Бэшыкташ Стамбул|Бэшыкташ]] ([[Стамбул]]) (1-ы) | colspan="3" | |- ! colspan="6" | |- !Плэй-оф кваліфікацыі !ЧШ |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы) |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Брэнбю Капэнгаген|Брэнбю]] ([[Капэнгаген]]) (1-ы) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Трэці кваліфікацыйны раўнд !<abbr>ЧШ</abbr> |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (1-ы) |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Славія Прага|Славія]] ([[Прага]]) (1-ая) | colspan="2" | |- ! rowspan="2" |<abbr>ШПЛ</abbr> |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе) |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя) |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартак]] ([[Масква]]) (2-ы) |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Генк (футбольны клюб)|Генк]] (2-і) |- |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (2-і) | colspan="3" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Другі кваліфікацыйны раўнд !<abbr>ЧШ</abbr> |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Амонія Нікасія|Амонія]] ([[Нікасія]]) (1-ая) |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]]) (1-ыя) |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы) |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая) |- ! rowspan="2" |<abbr>ШПЛ</abbr> |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і) |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] ([[Стамбул]]) (2-і) |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рапід Вена|Рапід]] ([[Вена]]) (2-і) |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і) |- |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (2-і) |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]]) (2-ая) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" rowspan="8" |Першы кваліфікацыйны раўнд |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае) |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае) |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы) |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае) |- |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Кайрат Алматы|Кайрат]] ([[Алматы]]) (1-ы) |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы) |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Нэфтчы Баку|Нэфтчы]] ([[Баку]]) (1-ыя) |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы) |- |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]]) (1-ы) |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]]) (1-ая) |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы) |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Мура Мурска-Сабота|Мура]] ([[Мурска-Сабота]]) (1-ая) |- |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы) |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Фоля Эш|Фоля]] ([[Эш-сюр-Альзэт]]) (1-ая) |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы) |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Алашкерт Ерэван|Алашкерт]] ([[Ерэван]]) (1-ы) |- |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыга (футбольны клюб)|Рыга]](1-ая) |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тэўта Дурэс|Тэўта]] ([[Дурэс]]) (1-ая) |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкендыя Тэтава|Шкендыя]] ([[Тэтава]]) (1-ая) |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Борац Баня-Лука|Борац]] ([[Баня Лука|Баня-Лука]]) (1-ы) |- |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы) |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя) |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы) |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Тбілісі|Дынама]] ([[Тбілісі]]) (1-ае) |- |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (Прп-2-і) |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Валюр Рэйк’явік|Валюр]] ([[Рэйк’явік]]) (Прп-1-ы) |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Конас-Кій Номадс|Номадс]] ([[Конас-Кій]]) (1-ыя) |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы) |- |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы) |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Будучнаст Падгорыца|Будучнаст]] ([[Падгорыца]]) (1-ая) |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]]) (1-ая) | |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] (1-ая) |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[ГБ Торсгаўн]] ([[Торсгаўн]]) (1-ы) |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы) |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Фальгорэ Фальчыяна|Фальгорэ]] ([[Фальчыяна]]) (1-ае) |} Заўвагі: # '''[[Ісьляндыя]]:''' Па рашэньні Ісьляндзкай фэдэрацыі футболу, чэмпіёнам быў абвешчаны [[Валюр Рэйк’явік|Валюр]] з Рэйк’явіку, бо ён знаходзіўся першым у табліцы нацыянальнага спаборніцтва, якое было прыпынена праз панэмію [[Ковід-19]]. # '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай Футбольнай Фэдэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор для іх праходзіць па швайцарскай квоце. Адзінае Эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны Кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]]. # '''[[Мальта]]:''' Па рашэньні Мальтыйскай фэдэрацыі футболу, чэмпіёнам быў абвешчаны [[Гамрун Спартанз]] з Гамруна, але ён быў адхілены ад удзелу ў Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 праз забарону за ўдзел у дамоўленых матчах у 2013. [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] з Паолы заняў месца Гамрун Спартанз, ён знаходзіўся другім у табліцы нацыянальнага спаборніцтва, якое было прыпынена праз [[Пандэмія каранавіруснай інфэкцыі (2019)|пандэмію Ковід-19]]. == Расклад матчаў == Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які прайшоў у пятніцу, а гэтаксама асноўнага фіналу, які прайшоў у суботу. Некаторыя адпаведныя матчы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду згулялі толькі ў аўторак праз [[Супэркубак УЭФА 2021 году]] ў наступную сераду (адносна таго гульнявога тыдня). Заплянаваны час пачаткаў, пачынаючы з раўнду плэй-оф: 19:45 (замест 19:55 раней) і 22:00 (па Менскаму часе). Усе лёсаваньні прайшлі ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Наён|Ньёне]], за выключэньнем лёсаваньня групавога этапу, якое адбылося ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]], 26 жніўня 2021 году. {| class="wikitable" |+Расклад матчаў на Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 !Фаза !Раўнд !Лёсаваньне !Першы матч !Другі матч |- | rowspan="4" |Кваліфікацыя |Папярэдні раўнд |8 Чэрвеня 2021 |22 Чэрвеня 2021 (паўфіналы) |25 Чэрвеня 2021 (фінал) |- |Першы кваліфікацыйны раўнд |15 Чэрвеня 2021 |6-7 Ліпеня 2021 |13-14 Ліпеня 2021 |- |Другі кваліфікацыйны раўнд |16 Чэрвеня 2021 |20-21 Ліпеня 2021 |27-28 Ліпеня 2021 |- |Трэці кваліфікацыйны раўнд |19 Ліпеня 2021 |3-4 Жніўня 2021 |10 Жніўня 2021 |- |Плэй-оф |Кваліфікацыйны плэй-оф |2 Жніўня 2021 |17-18 Жніўня 2021 |24-25 Жніўня 2021 |- | rowspan="6" |Групавы этап |1 гульнявы дзень | rowspan="6" |26 Жніўня 2021 | colspan="2" |14-15 Верасьня 2021 |- |2 гульнявы дзень | colspan="2" |28-29 Верасьня 2021 |- |3 гульнявы дзень | colspan="2" |19-20 Кастрычніка 2021 |- |4 гульнявы дзень | colspan="2" |2-3 Лістапада 2021 |- |5 гульнявы дзень | colspan="2" |23-24 Лістапада 2021 |- |6 гульнявы дзень | colspan="2" |7-8 Сьнежня 2021 |- | rowspan="4" |Гульні на вылет |Раўнд шаснаццаці |13 Сьнежня 2021 |15-16 & 22-23 Лютага 2022 |8-9 & 15-16 Сакавіка 2022 |- |Чвэрцьфіналы | rowspan="3" |18 Сакавіка 2022 |5-6 Красавіка 2022 |12-13 Красавіка 2022 |- |Паўфіналы |26-27 Красавіка 2022 |3-4 Траўня 2022 |- |Фінал | colspan="2" |28 Траўня 2022 году на стадыёне «[[Істадыя да Луз|Стад дэ Франс]]» у [[Сэн-Дэні (Сэн-Сэн-Дэні)|Сэн-Дэні]] |} == Кваліфікацыйныя раўнды == === Папярэдні раўнд === Лёсаваньне адбылося па раскладзе 8 чэрвеня а 13 гадзіны па Менскаму часе. Матчы папярэдняга раўнду складаліся з паўфіналаў 22 жніўня ды фіналу 25 жніўня, спачатку матчы мусілі прайсьці на [[Фарэрскія астравы|Фарэрскіх астравах]], але праз абмежаваньні ў сувязі з пандэміяй [[ковід-19]] на [[Фарэрскія астравы|Фарэрскіх астравах]] былі перанесеныя ў [[Альбанія|Альбанію]] ў гарады [[Эльбасан]] і [[Дурэс]]. Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Астатнія ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна перайшлі ў другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !Лік !Каманда 2 |- ! colspan="3" |Паўфіналы |- |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Фальгорэ Фальчыяна|Фальгорэ]] ([[Фальчыяна]]) |0:2 |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] '''[[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] ([[Прышціна|з аднайменнага горада]])''' |- |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[ГБ Торсгаўн]] ([[Торсгаўн]]) |0:1 |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] '''[[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])''' |- ! colspan="3" |Фінал |- |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] '''[[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] ([[Прышціна|з аднайменнага горада]])''' |2:0 |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) |} === Першы кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 15 чэрвеня 2021 году а 13 гадзіне па Менскаму часе. Першыя матчы прайшлі 6 й 7 ліпеня, а матчы ў адказ — 13 й 14 ліпеня 2021 году. Пераможцы двубою выйшлі ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Хто атрымаў паразу — былі пераведзеныя ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |- |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Фоля Эш|Фоля]] ([[Эш-сюр-Альзэт]]) |2-7 |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] '''[[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])''' |2-2 |0-5 |- |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] '''[[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])''' |3-2<ref>Удзельнікі, якія атрымалі паразу тут, перайшлі ў трэці кваліфікацыйны раўнд Лігі канферэнцыяў Эўропы.</ref> |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) |2-0 |1-2 |- |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] '''[[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |2-1 |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыга (футбольны клюб)|Рыга]] ([[Рыга|з аднайменнага горада]]) |1-0 |1-1 |- |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] ([[Будэ|з гораду Будэ]]) |2-5 |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] '''[[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]])''' |2-3 |0-2 |- |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Конас-Кій Номадс|Номадс]] ([[Конас-Кій]]) |2-3 |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] '''[[Алашкерт Ерэван|Алашкерт]] ([[Ерэван]])''' |2-2 |0-1 (д. ч.<ref name=":0">Пераможца быў вызначаны ў дадатковы час</ref>) |- |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] '''[[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])''' |7-1 |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Будучнаст Падгорыца|Будучнаст]] ([[Падгорыца]]) |3-1 |4-0 |- |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] '''[[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]])''' |4-3 |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Борац Баня-Лука|Борац]] ([[Баня Лука|Баня-Лука]]) |3-1 |1-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкендыя Тэтава|Шкендыя]] ([[Тэтава]]) |0-6 |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] '''[[Мура Мурска-Сабота|Мура]] ([[Мурска-Саботы|Мурска-Сабота]])''' |0-1 |0-5 |- |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тэўта Дурэс|Тэўта]] ([[Дурэс]]) |0-5 |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] '''[[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |0-4 |0-1 |- |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Тбілісі|Дынама]] ([[Тбілісі]]) |2-4 |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] '''[[Нэфтчы Баку|Нэфтчы]] ([[Баку]])''' |1-2 |1-2 |- |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) |1-3 |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] '''[[Кайрат Алматы|Кайрат]] ([[Алматы]])''' |1-1 |0-2 |- |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] '''[[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |2-0 |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) |1-0 |1-0 |- |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] '''[[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |6-1 |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] ([[Прышціна|з аднайменнага горада]]) |3-0 |3-1 |- |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] '''[[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])''' |5-2 |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) |3-1 |2-1 |- |[[Файл:Estonia.png|frameless]] '''[[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]])''' |5-0 |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) |2-0 |3-0 |- |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] '''[[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])''' |5-2 |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Валюр Рэйк’явік|Валюр]] ([[Рэйк’явік]]) |3-2 |2-0 |} === Другі кваліфікацыцны раўнд === Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 16 чэрвеня 2021 году а 13 гадзіне па Менскаму часе. Першыя гульні прайшлі 20 й 21 ліпеня, другія — 27 ды 28 ліпеня 2021 году адпаведна. Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Хто атрымаў паразу на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі атрымалі наступныя месцы працягваньня ўдзелу ў частцы шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Чэмпіёнскі шлях |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] '''[[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])''' |3-0 |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Амонія Нікасія|Амонія]] ([[Нікасія]]) |2-0 |1-0 |- |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) |2-3 |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] '''[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])''' |0-0 |2-3 |- |'''[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]])''' |3-1 |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]]) |2-1 |1-0 |- |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Алашкерт Ерэван|Алашкерт]] ([[Ерэван]]) |1-4 |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |0-1 |1-3 |- |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] '''[[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])''' |2-0 |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Нэфтчы Баку|Нэфтчы]] ([[Баку]]) |1-0 |1-0 |- |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Кайрат Алматы|Кайрат]] ([[Алматы]]) |2-6 |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] '''[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]])''' |2-1 |0-5 |- |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) |1-4 |'''[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]])''' |1-2 |0-2 |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |4-3 |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) |2-1 |2-2 |- |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |5-1 |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) |2-0 |3-1 |- |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Мура Мурска-Сабота|Мура]] ([[Мурска-Саботы|Мурска-Сабота]]) |1-3 |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |0-0 |1-3 |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Шлях прадстаўнікоў лігі |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рапід Вена|Рапід]] ([[Вена]]) |2-3 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] '''[[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]])''' |2-1 |0-2 |- |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) |2-3 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] '''[[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])''' |1-1 |1-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] '''[[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])''' |7-2 |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] ([[Стамбул]]) |5-1 |2-1 |} === Трэці кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 19 ліпеня 2021 году а 13 гадзіне па Менскаму часе. Першыя гульні прайшлі 3 й 4 жніўня, другія — 10 жніўня 2021 году. Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў кваліфікацыйны раўнд плэй-оф адпаведнага шляху. Хто атрымаў паразу на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях кваліфікацыйнага раўнду плэй-оф [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія з паразай са шляху прадстаўнікоў лігі трапілі адразу ў групавы этап [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Чэмпіёнскі шлях |'''[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])''' |2-1 |'''[[Файл:Poland-flag.png|frameless]]''' [[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]]) |1-1 |1-0 |- |'''[[Файл:Romania-flag.png|frameless]]''' [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]]) |2-4 |'''[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])''' |1-1 |1-3 |- |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) |3-3 (1-4<ref>Вынік матчу быў вызначаны па [[Пэнальці (футбол)|пэнальці]]</ref>) |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |1-1 |2-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) |1-2 |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |1-1 |0-1 |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |4-2 |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) |2-1 |2-1 |- |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |2-1 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Славія Прага|Славія]] ([[Прага]]) |2-0 |0-1 |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Шлях прадстаўнікоў лігі |'''[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])''' |4-0 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) |3-0 |1-0 |- |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартак]] ([[Масква]]) |0-4 |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] '''[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])''' |0-2 |0-2 |- |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Генк (футбольны клюб)|Генк]] ([[Генк|з аднайменнага горада]]) |2-4 |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] '''[[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]])''' |1-2 |1-2 |- |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]]) |1-5 |'''[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Манака|з аднайменнага горада]])''' |0-2 |1-3 |} === Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф === Лёсаваньне раўнду плэй-оф адбылося 2 жніўня 2021 году а 13:00 па Менскаму часе. Першыя матчы прайшлі 17 й 18 жніўня, гасьцёвыя — 24 й 25 жніўня 2021 году. Пераможцы матчаў выйшлі ў групавы этап. Пераможаныя былі пераведзены ў групавы этап [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022|Лігі Эўропы]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Чэмпіёнскі шлях |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] '''[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]])''' |4-2 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Брэнбю Капэнгаген|Брэнбю]] ([[Капэнгаген]]) |2-1 |2-1 |- |'''[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])''' |6-4 |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]]''' [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) |3-2 |3-2 |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |3-2 |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]]''' [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) |2-0 |1-2 |- |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |3-0 |'''[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]]''' [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) |3-0 |0-0 |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Шлях прадстаўнікоў лігі |'''[[Файл:France-flag.png|frameless]]''' [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Манака|з аднайменнага горада]]) |2-3 |'''[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]])''' |0-1 |2-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] '''[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])''' |2-1 |'''[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]]''' [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) |2-1 |0-0 |} == Групавы этап == Лёсаваньне групавога этапу прайшло ў [[Стамбул]]е ([[Турэччына]]) 26 жніўня 2021 году. 32 каманды былі падзеленыя на восем групаў па чатыры ў кожнай. Для лёсаваньня каманды былі разьмеркаваныя на чатыры кошыкі, кожны з васьмі камандаў, паводля наступных прынцыпаў: * У кошык 1 трапілі [[Ліга Чэмпіёнаў 2020-2021|чэмпіёны Лігі Чэмпіёнаў]] і [[Ліга Эўропы 2020-2021|Лігі Еўропы]], а таксама чэмпіёны шасьці лепшых асацыяцыяў на падставе іх [[Табліца прадстаўніцтва краін у эўракубках|каэфіцыентаў УЭФА 2021 году]]. * Кошыкі 2, 3 й 4 зьмяшчаюць астатнія каманды, пасеяныя паводля іхных клюбных [[Табліца каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] 2021 году. Каманды з адной асацыяцыі, гэтаксама па палітычных матывах каманды [[Украіна|Ўкраіны]] ды [[Расея|Расеі]], не маглі трапіць у адну групу. Матчы прайшлі 14-15 верасьня, 28-29 верасьня, 19-20 кастрычніка, 2-3 лістапада, 23-24 лістапада і 7-9 сьнежня 2021 году. Дзьве найлепшыя каманды кожнай групы выйшлі ў 1/8 фіналу. Каманды, якія занялі трэцяе месца, былі пераведзены ў раўнд плэй-оф [[Лігі Эўропы УЭФА 2020-2021|Лігі Эўропы]], а каманды, якія занялі чацьвёртае месца, выбылі з эўрапейскіх спаборніцтваў у гэтым сэзоне. [[Тыраспаль]]скі «[[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]]» дэбютаваў на групавым этапе. Ён стаў першай камандай з [[Малдова|Малдовы]], якая згуляла ў групавым этапе Лігі чэмпіёнаў.{{Легенда|#ccffcc|Каманды, якія выйшлі ў 1/8 фіналу}}{{Легенда|#ccccff|Каманды, якія перайшлі ў 1/16 фіналу [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы]]}}'''Група А''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Ініцыялы Каманды1=МСц|Ініцыялы Каманды2=ПСЖ|Ініцыялы Каманды3=РБЛ|Ініцыялы Каманды4=Брг|Колер1=#ccffcc|Колер2=#ccffcc|Колер3=#ccccff|Каманда1=[[Манчэстэр Сіці]]|В1=4|Н1=0|П1=2|РМ1=18-10 (+8)|Каманда2=[[Пары Сэн-Жэрмэн]]|В2=3|Н2=2|П2=1|РМ2=13–8 (+5)|Каманда3=[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)]]|В3=2|Н3=1|П3=3|РМ3=15–14 (+1)|Каманда4=[[Бруге (футбольны клюб)]]|В4=1|Н4=1|П4=4|РМ4=6–20 (-14)|Галеадоры1=[[Натан Аке|Аке]]-1;[[Нардзі Мюкіеле|Мюкіеле]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Рыяд Магрэз|Магрэз]]-5;[[Джэк Грыліш|Грыліш]]-1;[[Жуан Кансэлу|Кансэлу]]-2;[[Габрыел Жэзус|Жэзус]]-3;[[Кайл Ўокер|Ўокер]]-1;[[Коўл Палмэр|Палмэр]]-1;[[Філ Фодэн|Фодэн]]-1;[[Рагім Стэрлінг|Стэрлінг]]-2;|Галеадоры2=[[Андэр Эрэра|Эрэра]]-1;[[Ідрыса Гуе|Гуе]]-1;[[Ліянэль Мэсі|Мэсі]]-5;[[Кіліян Мбапэ|Мбапэ]]-4;[[Джарджыніё Вэйнальдум|Вэйнальдум]]-2;|Галеадоры3=[[Крыстафэр Нкюнкю|Нкюнкю]]-7;[[Нардзі Мюкіеле|Мюкіеле]]-1;[[Андрэ Сылва|Сылва]]-3;[[Домінік Собаслаі|Собаслаі]]-2;[[Эміль Форсбэрг|Форсбэрг]]-2;|Галеадоры4=[[Ганс Ванакен|Ванакен]]-3;[[Матс Рытс|Рытс]]-2;[[Джон Стоўнз|Стоўнз]]-1([[аўтагол|аўта]]);|Лік1/Дата гульні=2–1|Лік2/Дата гульні=6–3|Лік3/Дата гульні=4–1|Лік4/Дата гульні=2–0|Лік5/Дата гульні=3–2|Лік6/Дата гульні=4–1|Лік9/Дата гульні=1–2|Лік8/Дата гульні=2–2|Лік7/Дата гульні=2–1|Лік12/Дата гульні=0–5|Лік11/Дата гульні=1–1|Лік10/Дата гульні=1–5|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]}} '''Група Б''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Ініцыялы Каманды1=Лвп|Ініцыялы Каманды2=АМд|Ініцыялы Каманды3=Прт|Ініцыялы Каманды4=Млн|Колер1=#ccffcc|Каманда1=[[Лівэрпул (футбольны клюб)]]|В1=6|Н1=0|П1=0|РМ1=17-6 (+11)|Лік1/Дата гульні=2–0|Лік2/Дата гульні=2–0|Лік3/Дата гульні=3–2|Галеадоры1=[[Фікаё Таморы|Таморы]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Магамэд Саляг|Саляг]]-7;[[Джордан Гэндэрсан|Гэндэрсан]]-1;[[Садыё Манэ|Манэ]]-2;[[Рабэрту Фірміну|Фірміну]]-2;[[Набі Кейта|Кейта]]-1;[[Дыёгу Жота|Жота]]-1;[[Тыяга Алькантара|Тыяга]]-1;[[Дывок Арыгі|Арыгі]]-1;|Колер2=#ccffcc|Каманда2=[[Атлетыка Мадрыд]]|В2=2|Н2=1|П2=3|Колер3=#ccccff|Каманда3=[[Порту (футбольны клюб)]]|Каманда4=[[Мілян (футбольны клюб)]]|РМ2=7–8 (-1)|Лік4/Дата гульні=2–3|Лік5/Дата гульні=0–0|Лік6/Дата гульні=0–1|Галеадоры2=[[Антуан Грызман|Грызман]]-4;[[Люіс Суарэс|Суарэс]]-1;[[Анхэль Карэа|Карэа]]-1;[[Радрыга Дэ Паўль|Дэ Паўль]]-1;|В3=1|Н3=2|П3=3|РМ3=4–11 (-7)|Лік7/Дата гульні=1–5|Лік8/Дата гульні=1–3|Лік9/Дата гульні=1–0|Галеадоры3=[[Мэгдзі Тарэмі|Тарэмі]]-1;[[Люіс Дыяс|Дыяс]]-2;[[Сержыў Мігель Рэлваш дэ Алівэйра|Алівэйра]]-1;|В4=1|Н4=1|П4=4|РМ4=6–9 (-3)|Лік10/Дата гульні=1–2|Лік11/Дата гульні=1–2|Лік12/Дата гульні=1–1|Галеадоры4=[[Антэ Рэбіч|Рэбіч]]-1;[[Браім Дыяс|Дыяс]]-1;[[Рафаэл Леан|Леан]]-1;[[Шансэль Мбэмба|Мбэмба]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Жуніёр Мэсіяс|Мэсіяс]]-1;[[Фікаё Таморы|Таморы]]-1;|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]}} '''Група В<ref>Пры роўнай колькасьці пунктаў далей у Лізе чэмпіёнаў рушыў Спортынг празь лепшую розьніцу забітых галоў у асабістых сустрэчах +1 > −1</ref>''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Ініцыялы Каманды1=ААм|Ініцыялы Каманды2=СЛс|Ініцыялы Каманды3=БДр|Ініцыялы Каманды4=БСт|Колер1=#ccffcc|Каманда1=[[Аякс Амстэрдам]]|В1=6|Н1=0|П1=0|РМ1=20–5 (+15)|Лік1/Дата гульні=4–2|Лік2/Дата гульні=4–0|Лік3/Дата гульні=2–0|Галеадоры1=[[Сэбаст’ен Алер|Алер]]-10;[[Стэвэн Бэргёйс|Бэргёйс]]-3;[[Марка Ройс|Ройс]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Дэлі Блінд|Блінд]]-1;[[Антані Матэўс|Антані]]-2;[[Душан Тадыч|Тадыч]]-1;[[Даві Кляасэн|Кляасэн]]-1;[[Давід Нэрэс|Нэрэс]]-1;|Колер2=#ccffcc|Каманда2=[[Спортынг Лісабон]]|В2=3|Н2=0|П2=3|РМ2=14–12 (+2)|Лік4/Дата гульні=1–5|Лік5/Дата гульні=3–1|Лік6/Дата гульні=4–0|Галеадоры2=[[Жуан Паўлу Дыяш Фэрнандыш|Паўліньню]]-3;[[Сэбастыян Каатэс|Каатэс]]-2;[[Паблё Сарабія|Сарабія]]-2;[[Пэдру Гансалвіш|Гансалвіш]]-4;[[Пэдра Пора|Пора]]-1;[[Нуну Сантуш|Сантуш]]-1;[[Бруну Табата|Табата]]-1;|Колер3=#ccccff|Каманда3=[[Барусія Дортмунд]]|В3=3|Н3=0|П3=3|РМ3=10–11 (-1)|Лік7/Дата гульні=1–3|Лік8/Дата гульні=1–0|Лік9/Дата гульні=5–0|Галеадоры3=[[Джуд Бэлінггэм|Бэлінггэм]]-1;[[Эрлінг Голян|Голян]]-3;[[Доньель Мален|Мален]]-3;[[Марка Ройс|Ройс]]-3;|Каманда4=[[Бэшыкташ Стамбул]]|В4=0|Н4=0|П4=6|РМ4=3–19 (-16)|Лік10/Дата гульні=1–2|Лік11/Дата гульні=1–4|Лік12/Дата гульні=1–2|Галеадоры4=[[Франсіска Мантэра|Мантэра]]-1;[[Кайл Ларын|Ларын]]-1;[[Рашыд Гезаль|Гезаль]]-1;|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]}} '''Група Г''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Каманда1=[[Рэал Мадрыд]]|Каманда2=[[Інтэрнацыянале Мілян]]|Каманда3=[[Шэрыф Тыраспаль]]|Каманда4=[[Шахтар Данецк]]|Ініцыялы Каманды1=РМд|Ініцыялы Каманды2=ІМл|Ініцыялы Каманды3=ШТр|Ініцыялы Каманды4=ШДн|Колер1=#ccffcc|Колер2=#ccffcc|Колер3=#ccccff|В1=5|Н1=0|П1=1|РМ1=14–3 (+11)|Лік1/Дата гульні=2–0|Лік2/Дата гульні=1–2|Лік3/Дата гульні=2–1|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Галеадоры1=[[Радрыгу Сылва дэ Гоіш|Радрыгу]]-2;[[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]]-5;[[Сяргей Крыўцоў|Крыўцоў]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Вінісіюс Жуніёр|Вінісіюс]]-2;[[Давід Аляба|Аляба]]-1;[[Тоні Кроос|Кроос]]-2;[[Марка Асэнсіё|Асэнсіё]]-1;|В2=3|Н2=1|П2=2|РМ2=8–5 (+3)|Лік4/Дата гульні=0–1|Лік5/Дата гульні=3–1|Лік6/Дата гульні=2–0|Галеадоры2=[[Эдзін Джэка|Джэка]]-3;[[Артура Відаль|Відаль]]-1;[[Стэфан дэ Врэй|дэ Врэй]]-1;[[Марцэла Брозавіч|Брозавіч]]-1;[[Мілан Шкрыняр|Шкрыняр]]-1;[[Алексіс Санчэс|Санчэс]]-1;|В3=2|Н3=1|П3=3|РМ3=7–11 (-4)|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]|Лік7/Дата гульні=0–3|Лік8/Дата гульні=1–3|Лік9/Дата гульні=2–0|Галеадоры3=[[Адама Траарэ|Траарэ]]-2;[[Мамо Янсанэ|Янсанэ]]-1;[[Джасурбэк Яхшыбоеў|Яхшыбоеў]]-1;[[Сэбаст’ен Тыль|Тыль]]-2;[[Бобан Нікалаў|Нікалаў]]-1;|В4=0|Н4=2|П4=4|РМ4=2–12 (-10)|Лік10/Дата гульні=0–5|Лік11/Дата гульні=0–0|Лік12/Дата гульні=1–1|Галеадоры4=[[Фэрнанду дус Сантус Пэдру|Фэрнанду]]-2;}} '''Група Д''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Каманда1=[[Баварыя Мюнхэн]]|Ініцыялы Каманды1=БМн|Каманда2=[[Бэнфіка Лісабон]]|Ініцыялы Каманды2=БЛс|Каманда3=[[Барсэлёна (футбольны клюб)]]|Ініцыялы Каманды3=Брс|Каманда4=[[Дынама Кіеў]]|Ініцыялы Каманды4=ДКў|Колер1=#ccffcc|В1=6|Н1=0|П1=0|РМ1=22–3|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Лік1/Дата гульні=5–2|Лік2/Дата гульні=3–0|Лік3/Дата гульні=5–0|Галеадоры1=[[Томас Мюлер|Мюлер]]-2;[[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]]-9;[[Сэрж Гнабры|Гнабры]]-2;[[Лерой Санэ|Санэ]]-5;[[Эрык Шупо-Матынг|Шупо-Матынг]]-1;[[Эвэртан Саарэс|Эвэртан]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Кінгсьлі Каман|Каман]]-1;[[Джамал Мусіяля|Мусіяля]]-1;|Колер2=#ccffcc|В2=2|Н2=2|П2=2|РМ2=7–9|Лік4/Дата гульні=0–4|Лік5/Дата гульні=3–0|Лік6/Дата гульні=2–0|Галеадоры2=[[Дарвін Нуньес|Нуньес]]-3;[[Рафа Сылва|Сылва]]-1;[[Фэліпэ Марату| Марату]]-1;[[Раман Ярамчук|Ярамчук]]-1;[[Жылбэрту Мараэс Жуніёр|Жылбэрту]]-1;|Колер3=#ccccff|В3=2|Н3=1|П3=3|РМ3=2–9|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]|Лік7/Дата гульні=0–3|Лік8/Дата гульні=0–0|Лік9/Дата гульні=1–0|Галеадоры3=[[Жэрар Піке|Піке]]-1;[[Ансу Фаці|Фаці]]-1;|В4=0|Н4=1|П4=5|РМ4=1–11|Лік10/Дата гульні=1–2|Лік11/Дата гульні=0–0|Лік12/Дата гульні=0–1|Галеадоры4=[[Дзяніс Гармаш|Гармаш]]-1;}} '''Група Е''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Галеадоры4=[[Мумі Нгамалё|Нгамалё]]-1;[[Тэасан-Джардан Сібачэў|Пэфак]]-2;[[Мэсшак Элія|Элія]]-1;[[Вэнсан Сьера|Сьера]]-1;[[Сыльван Гэфці|Гэфці]]-1;[[Фабіян Рыдэр|Рыдэр]]-1;|Галеадоры3=[[Рэма Фройлер|Фройлер]]-1;[[Робін Гозэнс|Гозэнс]]-1;[[Матэо Пэсына|Пэсына]]-1;[[Марыё Пашаліч|Пашаліч]]-1;[[Мэрых Дэмірал|Дэмірал]]-1;[[Ёсіп Ілічыч|Ілічыч]]-1;[[Дуван Сапата|Сапата]]-3;[[Хасэ Люіс Паляміна|Паляміна]]-1;[[Люіс Мурыель|Мурыель]]-1;[[Руслан Маліноўскі|Маліноўскі]]-1;|Галеадоры2=[[Ману Трыгерас|Трыгерас]]-1;[[Арно Данджума Грунэвэльд|Данджума]]-4;[[Пака Алькасэр|Алькасэр]]-1;[[Ерэмі Піна|Ерэмі]]-1;[[Жэрар Марэна|Марэна]]-1;[[Альбэрта Марэна|Марэна]]-1;[[Самуэль Чуквуэзэ|Чуквуэзэ]]-1;[[Эт’ен Капу|Капу]]-2;|Галеадоры1=[[Крыштыяну Раналду|Раналду]]-6;[[Алекс Тэлес|Тэлес]]-1;[[Маркус Рашфард|Рашфард]]-1;[[Гары Магуайр|Магуайр]]-1;[[Джэйдан Санча|Санча]]-1;[[Мэйсан Грынўуд|Грынўуд]]-1;|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Каманда1=[[Манчэстэр Юнайтэд]]|Каманда2=[[Вільярэал (футбольны клюб)]]|Каманда3=[[Аталянта Бэргама]]|Каманда4=[[Янг Бойз Бэрн]]|Ініцыялы Каманды1=МЮн|Ініцыялы Каманды2=Влр|Ініцыялы Каманды3=АБр|Ініцыялы Каманды4=ЯББ|Колер1=#ccffcc|Колер2=#ccffcc|Колер3=#ccccff|В1=3|Н1=2|П1=1|РМ1=11–8|Лік1/Дата гульні=2–1|Лік2/Дата гульні=3–2|Лік3/Дата гульні=1–1|В2=3|Н2=1|П2=2|РМ2=12–9|Лік4/Дата гульні=0–2|Лік5/Дата гульні=2–2|Лік6/Дата гульні=2–0|В3=1|Н3=3|П3=2|РМ3=12–13|Лік7/Дата гульні=2–2|Лік8/Дата гульні=2–3|Лік9/Дата гульні=1–0|В4=1|Н4=2|П4=3|РМ4=7–12|Лік10/Дата гульні=2–1|Лік11/Дата гульні=1–4|Лік12/Дата гульні=3–3}} '''Група Ё'''{{ФутболТабліца10||Каманда1=[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]]|В1=3|Н1=2|П1=1|РМ1=7–4|Колер1=#ccffcc|Каманда2=[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]]|В2=3|Н2=1|П2=2|РМ2=8–6|Колер2=#ccffcc|Каманда3=[[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]]|В3=1|Н3=3|П3=2|РМ3=5–5|Колер3=#ccccff|Каманда4=[[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]]|В4=1|Н4=2|П4=3|РМ4=5–10}} '''Група Ж'''{{ФутболТабліца10||Каманда1=[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]|В1=5|Н1=0|П1=1|РМ1=10–6|Колер1=#ccffcc|Каманда2=[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]|В2=4|Н2=1|П2=1|РМ2=13–4|Колер2=#ccffcc|Каманда3=[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]]|В3=1|Н3=2|П3=3|РМ3=10–10|Колер3=#ccccff|Каманда4=[[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]|В4=0|Н4=1|П4=5|РМ4=1–14}} == Плэй-оф == У раўндзе асноўнага плэй-оф каманды гулялі паміж сабою ў двух матчах дома і ў гасьцях, за выключэненем аднаматчавага фіналу. Мэханізм лёсаваньняў ды гульняў кожнага раўнду быў наступным: * У лёсаваньні 1/8 фіналу восем пераможцаў групаў былі пасеянымі, а восем тых, што занялі другое месца, выцягваліся з другога кошыка. Да пасеяных камандаў выцягваліся ў супэрнікі тыя, хто ня быў пасеянымі. Каманды з адной групы або з адной асацыяцыі не маглі трапіць адна супраць адной. * У лёсаваньні чвэрцьфіналаў і паўфіналаў не было пасеяў, і каманды з адной групы або з аднаго аб’яднаньня маглі згуляць паміж сабой. Паколькі лёсаваньні чвэрцьфіналаў і паўфіналаў праводзіліся разам да вынікаў чвэрцьфіналаў, асобы пераможцаў чвэрцьфіналу не былі вядомыя на момант лёсаваньня. Таксама было праведзена лёсаваньне, каб вызначыць, які пераможца паўфіналу быў вызначаны ў якасьці «хатняй» каманды для фіналу (у адміністрацыйных мэтах, паколькі ён праходзіў на нэўтральнай пляцоўцы). == 1/8 фіналу == {| class="wikitable" !Каманда 1 !Агульны лік !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |- |[[Бэнфіка Лісабон|'''Бэнфіка''']] |3:2 |[[Аякс Амстэрдам|Аякс]] |2:2 |1:0 | # [[Душан Тадыч|Тадыч]] 18' (0:1), [[Сэбаст’ен Алер|Алер]] 28' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:1), 29' (1:2), [[Раман Ярамчук|Ярамчук]] 72' (2:2) # [[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 77' (3:2) |- |[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] |1:2 |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|'''Лівэрпул''']] |0:2 |1:0 | # [[Рабэрту Фірміну|Фірміну]] 75' (0:1), [[Магамэд Саляг|Саляг]] 83' (0:2) # [[Ляўтара Мартынэс|Мартынэс]] 62' (1:2) |- |[[Вільярэал (футбольны клюб)|'''Вільярэал''']] |4:1 |[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |1:1 |3:0 | # [[Душан Влахавіч|Влахавіч]] 1' (0:1), [[Даніель Парэха|Парэха]] 66' (1:1) # [[Жэрар Марэна Балягера|Марэна]] 78' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), [[Паў Франсіска Торэс|Торэс]] 85' (3:1), [[Арно Грунэвэльд|Грунэвэльд]] 90+2' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:1) |- |[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] |2:8 |[[Баварыя Мюнхэн|'''Баварыя''']] |1:1 |1:7 | # [[Чуквубуіке Адаму|Адаму]] 21' (1:0), [[Кінгсьлі Каман|Каман]] 90' (1:1) # [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 12' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:2), 21' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:3), 23' (1:4), [[Сэрж Гнабры|Гнабры]] 31' (1:5), [[Томас Мюлер|Мюлер]] 54' (1:6), [[Маўрыц К’ергор|К’ергор]] 70' (2:6), [[Томас Мюлер|Мюлер]] 54' (2:7), [[Лерой Санэ|Санэ]] 85' (2:8) |- |[[Спортынг Лісабон|Спортынг]] |0:5 |'''[[Манчэстэр Сіці|Сіці]]''' |0:5 |0:0 | # [[Рыяд Магрэз|Магрэз]] 7' (0:1), [[Бэрнарду Сылва|Сылва]] 17' (0:2), [[Філ Фодэн|Фодэн]] 32' (0:3), [[Бэрнарду Сылва|Сылва]] 44' (0:4), [[Рагім Стэрлінг|Стэрлінг]] 58' (0:5) # - |- |[[Атлетыка Мадрыд|'''Атлетыка''']] |2:1 |[[Манчэстэр Юнайтэд|Юнайтэд]] |1:1 |1:0 | # [[Жуан Фэлікс|Фэлікс]] 7' (1:0), [[Энтані Элянга|Элянга]] 80' (1:1) # [[Рэнан Лодзі|Лодзі]] 41' (2:1) |- |[[Чэлсі Лёндан|'''Чэлсі''']] |4:1 |[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] |2:0 |2:1 | # [[Кай Гавэрц|Гавэрц]] 8' (1:0), [[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 63' (2:0) # [[Бурак Ілмаз|Ілмаз]] 38' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), [[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 45+3' (3:1), [[Сэсар Асьпілікуэта|Асьпілікуэта]] 71' (4:1) |- |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] |2:3 |[[Рэал Мадрыд|'''Рэал''']] |1:0 |1:3 | # [[Кіліян Мбапэ]] 90+4' (1:0) # [[Кіліян Мбапэ]] 39' (2:0), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 61' (2:1), 76' (2:2), 78' (2:3) |} == Чвэрцьфіналы == {| class="wikitable" !Каманда 1 !Агульны лік !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |- |[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] |4:6 |'''[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]''' |1:3 |3:3 | # [[Ібраіма Канатэ|Канатэ]] 17' (0:1), [[Садыё Манэ|Манэ]] 34' (0:2), [[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 49' (1:2), [[Люіс Фэрнанда Дыяс|Дыяс]] 87' (1:3) # [[Ібраіма Канатэ|Канатэ]] 21' (1:4), [[Гансалу Рамуш|Рамуш]] 32' (2:4), [[Рабэрту Фірміну|Фірміну]] 55' (2:5), 65' (2:6), [[Раман Ярамчук|Ярамчук]] 73' (3:6), [[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 82' (4:6) |- |'''[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]]''' |2:1 |[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |1:0 |1:1 | # [[Арно Грунэвэльд|Грунэвэльд]] 90+2' (1:0) # [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 52' (1:1), [[Самуэль Чуквуэзэ|Чуквуэзэ]] 88' (2:1) |- |'''[[Манчэстэр Сіці|Сіці]]''' |1:0 |[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] |1:0 |0:0 | # [[Кевін дэ Бройнэ|дэ Бройнэ]] 70' (1:0) # - |- |[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |4:5(д. ч.<ref name=":0" />) |'''[[Рэал Мадрыд|Рэал]]''' |1:3 |3:2 | # [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 21' (0:1), 24' (0:2), [[Кай Гавэрц|Гавэрц]] 40' (1:2), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 46' (1:3) # [[Мэйсан Маўнт|Маўнт]] 15' (2:3), [[Антоніё Рудыгер|Рудыгер]] 51' (3:3), [[Тыма Вэрнэр|Вэрнэр]] 75' (4:3), [[Радрыгу Сылва дэ Гоіш|Радрыгу]] 80' (4:4), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 96' (4:5) |} == Паўфіналы == {| class="wikitable" !Каманда 1 !Агульны лік !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |- |'''[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]''' |5:2 |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |2:0 |3:2 | # [[Пэрвіс Эступіньян|Эступіньян]] 53' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:0), [[Садыё Манэ|Манэ]] 55' (2:0) # [[Буляй Дыя|Дыя]] 3' (2:1), [[Франсіс Каклен|Каклен]] 41' (2:2), [[Фабію Энрыке Таварэс|Фабію]] 62' (3:2), [[Люіс Фэрнанда Дыяс|Дыяс]] 67' (4:2), [[Садыё Манэ|Манэ]] 74' (5:2) |- |[[Манчэстэр Сіці|Сіці]] |5:6(д. ч.<ref name=":0" />) |'''[[Рэал Мадрыд|Рэал]]''' |4:3 |1:3 | # [[Кевін дэ Бройнэ|дэ Бройнэ]] 2' (1:0), [[Габрыел Жэзус|Жэзус]] 11' (2:0),[[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 33' (2:1), [[Філ Фодэн|Фодэн]] 53' (3:1), [[Вінісіюс Жуніёр|Вінісіюс]] 55' (3:2), [[Бэрнарду Сылва|Сылва]] 74' (4:2), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 82' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:3) # [[Рыяд Магрэз|Магрэз]] 73' (5:3), [[Радрыгу Сылва дэ Гоіш|Радрыгу]] 90' (5:4), 90+1' (5:5), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 95' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (5:6) |} == Фінал == {{Асноўны артыкул|Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022 году}} {{Справаздача пра матч|дата=28 траўня 2022|час=22:36 (Па менскаму часе)|стадыён=[[Стад дэ Франс]], [[Сэн-Дэні]]|гледачы=каля 75,000|судзьдзя=[[Клеман Цюрпэн]] ([[Францыя]])|каманда1=[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]|лік=0:1|каманда2=[[Рэал Мадрыд|Рэал]]|галы1=|галы2=[[Вінісіюс Жуніёр|Вінісіюс]], 59’|пратакол=[https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/2034586--liverpool-vs-real-madrid/ Справаздача]}} == Статыстыка == У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды плэй-оф. === Сьпіс найлепшых галеадораў === {| class="wikitable" !Месца !Гулец !Каманда !Галы !За якую колькасьць хвілін |- |1 |[[Карым Бэнзэма]] |[[Рэал Мадрыд]] |15 |1106 |- |2 |[[Робэрт Левандоўскі]] |[[Баварыя Мюнхэн]] |13 |876 |- |3 |[[Сэбаст’ен Алер]] |[[Аякс Амстэрдам]] |11 |668 |- |4 |[[Магамэд Саляг]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |8 |1008 |- | rowspan="2" |5 |[[Крыстафэр Нкюнкю]] |[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]] | rowspan="2" |7 |531 |- |[[Рыяд Магрэз]] |[[Манчэстэр Сіці]] |986 |- | rowspan="5" |7 |[[Крыштыяну Раналду]] |[[Манчэстэр Юнайтэд]] | rowspan="5" |6 |611 |- |[[Дарвін Нуньес]] |[[Бэнфіка Лісабон]] |613 |- |[[Кіліян Мбапэ]] |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]] |673 |- |[[Лерой Санэ]] |[[Баварыя Мюнхэн]] |798 |- |[[Арно Грунэвэльд]] |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |906 |} === Сьпіс найлепшых асістэнтаў === {| class="wikitable" !Месца !Гулец !Каманда !Асісты !За якую колькасьць хвілін |- |1 |[[Бруну Фэрнандыш]] |[[Манчэстэр Юнайтэд]] |7 |520 |- | rowspan="2" |2 |[[Лерой Санэ]] |[[Баварыя Мюнхэн]] | rowspan="2" |6 |798 |- |[[Вінісіюс Жуніёр]] |[[Рэал Мадрыд]] |1199 |- |4 |[[Антані Матэўс дус Сантус]] |[[Аякс Амстэрдам]] |5 |577 |- | rowspan="7" |5 |[[Жуан Марыю]] |[[Бэнфіка Лісабон]] | rowspan="7" |4 |493 |- |[[Жэрар Марэна Балягера]] |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |524 |- |[[Кіліян Мбапэ]] |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]] |673 |- |[[Кевін дэ Бройнэ]] |[[Манчэстэр Сіці]] |734 |- |[[Трэнт Аляксандар-Арнальд]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |794 |- |[[Эт’ен Капу]] |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |1046 |- |[[Лука Модрыч]] |[[Рэал Мадрыд]] |1077 |} === Каманда сэзону === Група тэхнічнага вывучэньня УЭФА выбрала ў якасьці каманды турніру наступных гульцоў. {| class="wikitable" !Пазыцыя !Гулец !Каманда |- |Брамнік |[[Тыбо Куртуа]] |[[Рэал Мадрыд]] |- | rowspan="4" |Абаронцы |[[Трэнт Аляксандар-Арнальд]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |[[Антоніё Рудыгер]] |[[Чэлсі Лёндан]] |- |[[Вірджыл ван Дэйк]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |[[Эндру Робэртсан]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- | rowspan="3" |Паўабаронцы |[[Кевін дэ Бройнэ]] |[[Манчэстэр Сіці]] |- |[[Фабію Энрыке Таварэс]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |[[Лука Модрыч]] |[[Рэал Мадрыд]] |- | rowspan="3" |Нападнікі |[[Кіліян Мбапэ]] |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]] |- |[[Карым Бэнзэма]] |[[Рэал Мадрыд]] |- |[[Вінісіюс Жуніёр]] |[[Рэал Мадрыд]] |} === Гулец сэзону === * [[Карым Бэнзэма]] (Рэал Мадрыд) === Малады гулец сэзону === * [[Вінісіюс Жуніёр]] (Рэал Мадрыд) Крыніцы {{Крыніцы}} {{Парады артыкулу|няма крыніцаў|артаграфія}} {{Ліга чэмпіёнаў УЭФА}} [[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА|2021]] [[Катэгорыя:2021 год у футболе]] [[Катэгорыя:2022 год у футболе]] 7zrm0d3b5vvwaxmuruled3orw3o9nge 2334274 2334249 2022-08-23T11:53:48Z Hleb23 72152 /* Групавы этап */ група Ё wikitext text/x-wiki {{Картка |пазнака = Картка/дакумэнтацыя |назва = Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў |выява = [[Файл:StadeFranceNationsLeague2018.jpg|360x360пкс]] |подпіс = Стад Дэ Франс |шапка1 = |метка1 = |інфо1 = '''Дата:''' '''''Кваліфікацыя:''''' 22 чэрвеня — 25 жніўня 2021<br />'''''Уласна спаборніцтва:''''' 14 верасьня 2021 — 28 траўня 2022 |шапка2 = |метка2 = |інфо2 = '''Каманды:''' '''''Удзельнікі асноўнай часткі:''''' 32<br />'''''Усяго:''''' 80 (зь 54 асацыяцый) |шапка3 = |метка3 = |інфо3 = '''Статыстыка турніру:''' '''''Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі:'''''<br />Чэмпіён — [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд]]<br />Срэбны чэмпіён — [[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]<br />Паўфіналісты — [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]], [[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці]]<br />Чвэрцьфіналісты — [[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]], [[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]],<br />[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]], [[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд]] |шапка4 = |метка4 = |інфо4 = '''''Матчаў згулялі'''''<br />125 (без уліку кваліфікацыі) |шапка5 = |метка5 = |інфо5 = '''''Забілі галоў'''''<br />380 (без уліку кваліфікацыі) — 3.04 штоматч |шапка6 = |метка6 = |інфо6 = '''''Наведвальнасьць'''''<br />4,402,255 (35,218 штоматч у сярэднім) |шапка7 = |метка7 = |інфо7 = '''''Найлепшы галеадор'''''<br />[[Карым Бэнзэма]] ([[Рэал Мадрыд]], 15 галоў) |нізстыль = background:#ddf; |ніз = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2020—2021 гадоў|← 2020—21]] І 2021—2022 І ''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў|2022—23 →]]'' }} '''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021-22''' — 67 розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 30-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА. Дзейным чэмпіёнам на пачатак турніру зьяўляўся [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]], які перамог у двух сэзонах розыгрышаў(заваяваў 2 тытулы), апошні ў папярэднім розыгрышы. [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022 году|Фінал]] адбыўся на стадыёне «[[Істадыя да Луз|Стад дэ Франс]]» у камуне [[Сэн-Дэні (Сэн-Сэн-Дэні)|Сэн-Дэні]] за 5 км на поўнач ад Парыжу, Францыя. Першапачаткова плянавалася згуляць фінал на [[Альянц Арэна|Альянц Арэне]] ў [[Мюнхэн]]е. Аднак празь перанос ды зьмену месца [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу 2020 году]], усе гаспадары фіналаў былі перанесены гэтакім жа чынам на год раней, таму [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022 году|фінал 2022 году]] мусіў прыняць [[Санкт-Пецярбург]]. Але праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], [[Фінал Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022 году|фінал]] у рэшце рэшт быў перанесены ў [[Сэн-Дэні (Сэн-Сэн-Дэні)|Сэн-Дэні]]. Пераможца розыгрышу Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў розыгрыш наступнага году ў групавы этап [[Ліга Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў|Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў]], таксама атрымлівае права на ўдзел у гульне супраць пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021-22 гадоў]] за [[Супэркубак УЭФА]]. Гэты сэзон быў першым з 1999—2000 (то быў першы сэзон пасьля роспуску [[Кубак уладальнікаў кубкаў УЭФА|Кубка Ўладальнікаў Кубкаў]]) дзе 3 галоўных Эўрапейскіх клюбных спаборніцтвы (УЭФА Ліга Чэмпіёнаў, [[Ліга Эўропы УЭФА|УЭФА Ліга Эўропы]], [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|УЭФА Ліга Канфэрэнцыяў]]) былі арганізаваныя УЭФА. Фармат Лігі Чэмпіёнаў застаўся безь зьмяненьняў, але каманды, якія выбылі з папярэдняга раўнду й першага кваліфікацыйнага, цяпер пераводзілісь у Лігу Канфэрэнцыяў замест Лігі Эўропы. Абаронца тытулу, Лёнданскі [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] быў выбіты ў чвэрцьфінале [[Рэал Мадрыд|Мадрыдскім Рэалам]]. 24 чэрвеня 2021 году УЭФА ўхваліў прапанову аб адмене [[правіла выязнога голу]] ва ўсіх [[Клюбныя спаборніцтвы УЭФА|клюбных спаборніцтвах УЭФА]], якое выкарыстоўвалася з 1965 году. Адпаведна, калі ў двухматчавым супрацьстаяньні дзьве каманды заб’юць аднолькавую колькасьць галоў, пераможца ня будзе вызначацца колькасьцю галоў у гасьцях, забітых кожнай камандай, а будзе праводзіцца яшчэ 30 хвілін дадатковага часу, і калі дзьве каманды зноў заб’юць (не заб’юць) аднолькавую колькасьць галоў у дадатковы час, пераможца будзе вызначаны ў выніку серыі пэнальці. == Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях == Усяго 80 камандаў ад 54 з 55 асацыяцый чальцоў УЭФА ўдзельнічалі ў Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках каманд у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі: * Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА. * 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш. * Кожная з асацыяцый 7-15 месцаў кваліфікуюць па дзьве каманды. * Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе. * Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2020—2021 гадоў|Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2020-21]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2020-21|Лігі Эўропы УЭФА 2020-21]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2021-22 праз Ангельскую Прэмьер Лігу, але як пермаможца Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2020-21 будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызэру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] перамог у Лізе Эўропы 2020-21, праваліўшы адбор ў Ля Лізе, заняўшы там сёмае месца, значыць [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў замест месца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лізе Канфэрэныяў]] празь 7 месца ў Ля Лізе. === Рэйтынг асацыяцыяў === * (УЭЛ) — Дадтковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]]. * (АУС) — Адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору. {| class="wikitable" |+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22''' | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !1 |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Гішпанія]] |102.283 | rowspan="4" |4 | +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2020-21|УЭЛ]]) |- !2 |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Ангельшчына]] |90.462 | |- !3 |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Нямеччына]] |74.784 | |- !4 |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Італія]] |70.653 | |- !5 |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Францыя]] |59.248 | rowspan="2" |3 | |- !6 |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Партугалія]] |49.449 | |- !7 |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Расея]] |45.549 | rowspan="9" |2 | |- !8 |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бэльгія]] |37.900 | |- !9 |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Украіна]] |36.100 | |- !10 |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Нідэрлянды]] |35.750 | |- !11 |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Турэччына]] |33.600 | |- !12 |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Аўстрыя]] |32.925 | |- !13 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Данія]] |29.250 | |- !14 |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Шатляндыя]] |27.875 | |- !15 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Чэхія]] |27.300 | |- !16 |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Кіпр]] |26.750 | rowspan="4" |1 | |- !17 |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Швайцарыя]] |26.400 | |- !18 |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Грэцыя]] |26.300 | |- !19 |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Сэрбія]] |25.500 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !20 |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Харватыя]] |24.875 | rowspan="11" |1 | |- !21 |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Швэцыя]] |22.750 | |- !22 |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Нарвэгія]] |21.750 | |- !23 |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Ізраіль]] |19.625 | |- !24 |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Казахстан]] |19.250 | |- !25 |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Беларусь]] |18.875 | |- !26 |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Азэрбайджан]] |18.750 | |- !27 |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Баўгарыя]] |17.375 | |- !28 |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[Румынія]] |16.700 | |- !29 |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Польшча]] |16.625 | |- !30 |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Славаччына]] |15.875 | |- !31 |[[Файл:Liechtenstein-flag.png|frameless]] [[Ліхтэнштайн]] |13.500 |0 |(АУС) |- !32 |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Славенія]] |13.000 | rowspan="6" |1 | |- !33 |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Вугоршчына]] |12.875 | |- !34 |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Люксэмбург]] |8.000 | |- !35 |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Летува]] |7.875 | |- !36 |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Армэнія]] |7.625 | |- !37 |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Латвія]] |7.625 | |} | {| class="wikitable" !Месца !Асацыяцыя !Каэфіцыент !Колькасьць клюбаў !Нататкі |- !38 |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Альбанія]] |7.375 | rowspan="18" |1 | |- !39 |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Паўночная Македонія]] |7.375 | |- !40 |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Босьнія і Герцагавіна]] |6.875 | |- !41 |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Малдова]] |6.750 | |- !42 |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Ірляндыя]] |6.700 | |- !43 |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[Фінляндыя]] |6.500 | |- !44 |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Грузія]] |5.750 | |- !45 |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Мальта]] |5.750 | |- !46 |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Ісьляндыя]] |5.375 | |- !47 |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Ўэйлз]] |5.000 | |- !48 |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Паўночная Ірляндыя]] |4.875 | |- !49 |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Гібральтар]] |4.750 | |- !50 |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Чарнагорыя]] |4.375 | |- !51 |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Эстонія]] |4.375 | |- !52 |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Косава]] |4.000 | |- !53 |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[Фарэрскія астравы]] |3.750 | |- !54 |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Андора]] |2.831 | |- !55 |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Сан-Марына|Сан Марына]] |0.666 | |} |} === Разьмеркаваньне === Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што празь перамогу ў пяпярэднім розыгрышу, што праз трапляньне ў чацьвёрку найлепшых ангельскіх камандаў, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся й у месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў: * Чэмпіён 11 асацыяцыі (Турэччыны) ўступае ў розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыі плэй-оф. * Чэмпіён 13 асацыяцыі (Даніі) ўступае ў розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыі замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду. * Чэмпіён 15 асацыяцыі (Чэхіі) ўступае ў розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду. * Чэмпіёны 18 ды 19 асацыяцый (Грэцыі й Сэрбіі адпаведна) уступаюць ў розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду. {| class="wikitable" |+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 ! colspan="2" | !Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш !Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд (4 каманды) | * 4 чэмпіёны з асацыяцый 52-55 | |- ! colspan="2" |Першы кваліфікацыйны раўнд (32 каманды) | * 31 чэмпіён з асацыяцый 20-51 (акрамя Ліхтэнштайну) | * 1 пераможца папярэдняга раўнду |- ! rowspan="2" |Другі кваліфікацыйны раўнд (26 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (20 камандаў) | * 4 чэмпіёны з асацыяцый 16-19 | * 16 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (6 камандаў) | * 6 срэбных чэмпёнаў з асацыяцый 10-15 | |- ! rowspan="2" |Трэці кваліфікацыйны раўнд (20 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (12 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцый 14-15 | * 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (8 камандаў) | * 3 срэбных чэмпіёны з асацыяцый 7-9 * 2 бронзавыя прызэры з асацыяцый 5-6 | * 3 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! rowspan="2" |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф (12 камандаў) !Шлях чэмпіёнаў (8 камандаў) | * 2 чэмпіёны з асацыяцый 12-13 | * 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў) |- !Шлях прадстаўнікоў лігаў (4 каманды) | | * 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Групавы этап (32 каманды) | * Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы * 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-11 * 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцый 1-6 * 4 бронзавыя прызэры з асацыяцый 1-4 * 4 уладальніка чацьвёртых месцаў з асацыяцый 1-4 | * 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў) * 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў) |- ! colspan="2" |Плэй-оф асноўнай часткі (16 камандаў) | | * 8 пераможцаў груповога этапу * 8 срэбных пераможцаў групавога этапу |} === Каманды-ўдзельнікі === Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры: * ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў. * ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы. * 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазыцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сэзону. * Прп-: пазыцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сэзонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамэндацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах. Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ'''). {| class="wikitable" |+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 ! colspan="2" |Раўнд уступленьня ! colspan="4" |Каманды |- ! colspan="2" rowspan="7" |Групавы этап |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (4-ы)<sup>ЛЧ</sup> |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] (ЛЭ) |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (1-ы) |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (2-і) |- |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (3-яя) |[[Файл:Spain-flag.png|frameless]] [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая) |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы) |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Манчэстэр Юнайтэд|Юнайтэд]] ([[Манчэстэр Юнайтэд|Манчэстэр]]) (2-і) |- |[[Файл:England-flag.png|frameless]] [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (3-і) |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая) |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (2-і) |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (3-яя) |- |[[Файл:Germany-flag.png|frameless]] [[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]] (4-ы) |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (1-ы) |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (2-і) |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Аталянта Бэргама|Аталянта]] ([[Бэргама]]) (3-яя) |- |[[Файл:Italy-flag.png|frameless]] [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы) |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] (1-ы) |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (2-і) |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (1-ы) |- |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (2-і) |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]] ([[Санкт-Пецярбург]]) (1-ы) |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы) |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (1-ае) |- |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы) |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Бэшыкташ Стамбул|Бэшыкташ]] ([[Стамбул]]) (1-ы) | colspan="3" | |- ! colspan="6" | |- !Плэй-оф кваліфікацыі !ЧШ |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы) |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Брэнбю Капэнгаген|Брэнбю]] ([[Капэнгаген]]) (1-ы) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Трэці кваліфікацыйны раўнд !<abbr>ЧШ</abbr> |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (1-ы) |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Славія Прага|Славія]] ([[Прага]]) (1-ая) | colspan="2" | |- ! rowspan="2" |<abbr>ШПЛ</abbr> |[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе) |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя) |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартак]] ([[Масква]]) (2-ы) |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Генк (футбольны клюб)|Генк]] (2-і) |- |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (2-і) | colspan="3" | |- ! colspan="6" | |- ! rowspan="3" |Другі кваліфікацыйны раўнд !<abbr>ЧШ</abbr> |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Амонія Нікасія|Амонія]] ([[Нікасія]]) (1-ая) |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]]) (1-ыя) |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы) |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая) |- ! rowspan="2" |<abbr>ШПЛ</abbr> |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і) |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] ([[Стамбул]]) (2-і) |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рапід Вена|Рапід]] ([[Вена]]) (2-і) |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і) |- |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (2-і) |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]]) (2-ая) | colspan="2" | |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" rowspan="8" |Першы кваліфікацыйны раўнд |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае) |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае) |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы) |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае) |- |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Кайрат Алматы|Кайрат]] ([[Алматы]]) (1-ы) |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы) |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Нэфтчы Баку|Нэфтчы]] ([[Баку]]) (1-ыя) |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы) |- |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]]) (1-ы) |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]]) (1-ая) |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы) |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Мура Мурска-Сабота|Мура]] ([[Мурска-Сабота]]) (1-ая) |- |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы) |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Фоля Эш|Фоля]] ([[Эш-сюр-Альзэт]]) (1-ая) |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы) |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Алашкерт Ерэван|Алашкерт]] ([[Ерэван]]) (1-ы) |- |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыга (футбольны клюб)|Рыга]](1-ая) |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тэўта Дурэс|Тэўта]] ([[Дурэс]]) (1-ая) |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкендыя Тэтава|Шкендыя]] ([[Тэтава]]) (1-ая) |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Борац Баня-Лука|Борац]] ([[Баня Лука|Баня-Лука]]) (1-ы) |- |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы) |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя) |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы) |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Тбілісі|Дынама]] ([[Тбілісі]]) (1-ае) |- |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (Прп-2-і) |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Валюр Рэйк’явік|Валюр]] ([[Рэйк’явік]]) (Прп-1-ы) |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Конас-Кій Номадс|Номадс]] ([[Конас-Кій]]) (1-ыя) |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы) |- |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы) |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Будучнаст Падгорыца|Будучнаст]] ([[Падгорыца]]) (1-ая) |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]]) (1-ая) | |- ! colspan="6" | |- ! colspan="2" |Папярэдні раўнд |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] (1-ая) |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[ГБ Торсгаўн]] ([[Торсгаўн]]) (1-ы) |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы) |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Фальгорэ Фальчыяна|Фальгорэ]] ([[Фальчыяна]]) (1-ае) |} Заўвагі: # '''[[Ісьляндыя]]:''' Па рашэньні Ісьляндзкай фэдэрацыі футболу, чэмпіёнам быў абвешчаны [[Валюр Рэйк’явік|Валюр]] з Рэйк’явіку, бо ён знаходзіўся першым у табліцы нацыянальнага спаборніцтва, якое было прыпынена праз панэмію [[Ковід-19]]. # '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай Футбольнай Фэдэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор для іх праходзіць па швайцарскай квоце. Адзінае Эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны Кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]]. # '''[[Мальта]]:''' Па рашэньні Мальтыйскай фэдэрацыі футболу, чэмпіёнам быў абвешчаны [[Гамрун Спартанз]] з Гамруна, але ён быў адхілены ад удзелу ў Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 праз забарону за ўдзел у дамоўленых матчах у 2013. [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] з Паолы заняў месца Гамрун Спартанз, ён знаходзіўся другім у табліцы нацыянальнага спаборніцтва, якое было прыпынена праз [[Пандэмія каранавіруснай інфэкцыі (2019)|пандэмію Ковід-19]]. == Расклад матчаў == Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які прайшоў у пятніцу, а гэтаксама асноўнага фіналу, які прайшоў у суботу. Некаторыя адпаведныя матчы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду згулялі толькі ў аўторак праз [[Супэркубак УЭФА 2021 году]] ў наступную сераду (адносна таго гульнявога тыдня). Заплянаваны час пачаткаў, пачынаючы з раўнду плэй-оф: 19:45 (замест 19:55 раней) і 22:00 (па Менскаму часе). Усе лёсаваньні прайшлі ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Наён|Ньёне]], за выключэньнем лёсаваньня групавога этапу, якое адбылося ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]], 26 жніўня 2021 году. {| class="wikitable" |+Расклад матчаў на Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2021-22 !Фаза !Раўнд !Лёсаваньне !Першы матч !Другі матч |- | rowspan="4" |Кваліфікацыя |Папярэдні раўнд |8 Чэрвеня 2021 |22 Чэрвеня 2021 (паўфіналы) |25 Чэрвеня 2021 (фінал) |- |Першы кваліфікацыйны раўнд |15 Чэрвеня 2021 |6-7 Ліпеня 2021 |13-14 Ліпеня 2021 |- |Другі кваліфікацыйны раўнд |16 Чэрвеня 2021 |20-21 Ліпеня 2021 |27-28 Ліпеня 2021 |- |Трэці кваліфікацыйны раўнд |19 Ліпеня 2021 |3-4 Жніўня 2021 |10 Жніўня 2021 |- |Плэй-оф |Кваліфікацыйны плэй-оф |2 Жніўня 2021 |17-18 Жніўня 2021 |24-25 Жніўня 2021 |- | rowspan="6" |Групавы этап |1 гульнявы дзень | rowspan="6" |26 Жніўня 2021 | colspan="2" |14-15 Верасьня 2021 |- |2 гульнявы дзень | colspan="2" |28-29 Верасьня 2021 |- |3 гульнявы дзень | colspan="2" |19-20 Кастрычніка 2021 |- |4 гульнявы дзень | colspan="2" |2-3 Лістапада 2021 |- |5 гульнявы дзень | colspan="2" |23-24 Лістапада 2021 |- |6 гульнявы дзень | colspan="2" |7-8 Сьнежня 2021 |- | rowspan="4" |Гульні на вылет |Раўнд шаснаццаці |13 Сьнежня 2021 |15-16 & 22-23 Лютага 2022 |8-9 & 15-16 Сакавіка 2022 |- |Чвэрцьфіналы | rowspan="3" |18 Сакавіка 2022 |5-6 Красавіка 2022 |12-13 Красавіка 2022 |- |Паўфіналы |26-27 Красавіка 2022 |3-4 Траўня 2022 |- |Фінал | colspan="2" |28 Траўня 2022 году на стадыёне «[[Істадыя да Луз|Стад дэ Франс]]» у [[Сэн-Дэні (Сэн-Сэн-Дэні)|Сэн-Дэні]] |} == Кваліфікацыйныя раўнды == === Папярэдні раўнд === Лёсаваньне адбылося па раскладзе 8 чэрвеня а 13 гадзіны па Менскаму часе. Матчы папярэдняга раўнду складаліся з паўфіналаў 22 жніўня ды фіналу 25 жніўня, спачатку матчы мусілі прайсьці на [[Фарэрскія астравы|Фарэрскіх астравах]], але праз абмежаваньні ў сувязі з пандэміяй [[ковід-19]] на [[Фарэрскія астравы|Фарэрскіх астравах]] былі перанесеныя ў [[Альбанія|Альбанію]] ў гарады [[Эльбасан]] і [[Дурэс]]. Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Астатнія ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна перайшлі ў другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !Лік !Каманда 2 |- ! colspan="3" |Паўфіналы |- |[[Файл:San-marino-flag.png|frameless]] [[Фальгорэ Фальчыяна|Фальгорэ]] ([[Фальчыяна]]) |0:2 |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] '''[[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] ([[Прышціна|з аднайменнага горада]])''' |- |[[Файл:Faroe-islands.png|frameless]] [[ГБ Торсгаўн]] ([[Торсгаўн]]) |0:1 |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] '''[[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])''' |- ! colspan="3" |Фінал |- |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] '''[[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] ([[Прышціна|з аднайменнага горада]])''' |2:0 |[[Файл:Andorra-flag.png|frameless]] [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) |} === Першы кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 15 чэрвеня 2021 году а 13 гадзіне па Менскаму часе. Першыя матчы прайшлі 6 й 7 ліпеня, а матчы ў адказ — 13 й 14 ліпеня 2021 году. Пераможцы двубою выйшлі ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Хто атрымаў паразу — былі пераведзеныя ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |- |[[Файл:Luxembourg-flag.png|frameless]] [[Фоля Эш|Фоля]] ([[Эш-сюр-Альзэт]]) |2-7 |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] '''[[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])''' |2-2 |0-5 |- |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] '''[[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])''' |3-2<ref>Удзельнікі, якія атрымалі паразу тут, перайшлі ў трэці кваліфікацыйны раўнд Лігі канферэнцыяў Эўропы.</ref> |[[Файл:Ireland-flag.png|frameless]] [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) |2-0 |1-2 |- |[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] '''[[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |2-1 |[[Файл:Latvia-flag.png|frameless]] [[Рыга (футбольны клюб)|Рыга]] ([[Рыга|з аднайменнага горада]]) |1-0 |1-1 |- |[[Файл:Norway-flag.png|frameless]] [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] ([[Будэ|з гораду Будэ]]) |2-5 |[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] '''[[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]])''' |2-3 |0-2 |- |[[Файл:Wales.png|frameless]] [[Конас-Кій Номадс|Номадс]] ([[Конас-Кій]]) |2-3 |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] '''[[Алашкерт Ерэван|Алашкерт]] ([[Ерэван]])''' |2-2 |0-1 (д. ч.<ref name=":0">Пераможца быў вызначаны ў дадатковы час</ref>) |- |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] '''[[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])''' |7-1 |[[Файл:Montenegro(tiny).png|frameless]] [[Будучнаст Падгорыца|Будучнаст]] ([[Падгорыца]]) |3-1 |4-0 |- |[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] '''[[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]])''' |4-3 |[[Файл:Bosnian-flag.png|frameless]] [[Борац Баня-Лука|Борац]] ([[Баня Лука|Баня-Лука]]) |3-1 |1-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Macedonia-flag.png|frameless]] [[Шкендыя Тэтава|Шкендыя]] ([[Тэтава]]) |0-6 |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] '''[[Мура Мурска-Сабота|Мура]] ([[Мурска-Саботы|Мурска-Сабота]])''' |0-1 |0-5 |- |[[Файл:Albania-flag.png|frameless]] [[Тэўта Дурэс|Тэўта]] ([[Дурэс]]) |0-5 |[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] '''[[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |0-4 |0-1 |- |[[Файл:Georgia-flag.png|frameless]] [[Дынама Тбілісі|Дынама]] ([[Тбілісі]]) |2-4 |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] '''[[Нэфтчы Баку|Нэфтчы]] ([[Баку]])''' |1-2 |1-2 |- |[[Файл:Israel-flag.png|frameless]] [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) |1-3 |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] '''[[Кайрат Алматы|Кайрат]] ([[Алматы]])''' |1-1 |0-2 |- |[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] '''[[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |2-0 |[[Файл:FreeBelarus(tiny).png|frameless]] [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) |1-0 |1-0 |- |[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] '''[[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |6-1 |[[Файл:Kosovo.png|frameless]] [[Прышціна (футбольны клюб)|Прышціна]] ([[Прышціна|з аднайменнага горада]]) |3-0 |3-1 |- |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] '''[[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])''' |5-2 |[[Файл:Northern-ireland.png|frameless]] [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) |3-1 |2-1 |- |[[Файл:Estonia.png|frameless]] '''[[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]])''' |5-0 |[[Файл:Malta-flag.png|frameless]] [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) |2-0 |3-0 |- |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] '''[[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])''' |5-2 |[[Файл:Iceland-flag.png|frameless]] [[Валюр Рэйк’явік|Валюр]] ([[Рэйк’явік]]) |3-2 |2-0 |} === Другі кваліфікацыцны раўнд === Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 16 чэрвеня 2021 году а 13 гадзіне па Менскаму часе. Першыя гульні прайшлі 20 й 21 ліпеня, другія — 27 ды 28 ліпеня 2021 году адпаведна. Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Хто атрымаў паразу на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі атрымалі наступныя месцы працягваньня ўдзелу ў частцы шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Чэмпіёнскі шлях |[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] '''[[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])''' |3-0 |[[Файл:Cyprus-flag.png|frameless]] [[Амонія Нікасія|Амонія]] ([[Нікасія]]) |2-0 |1-0 |- |[[Файл:Slovakia-flag.png|frameless]] [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) |2-3 |[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] '''[[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])''' |0-0 |2-3 |- |'''[[Файл:Poland-flag.png|frameless]] [[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]])''' |3-1 |[[Файл:Estonia.png|frameless]] [[Флёра Талін|Флёра]] ([[Талін]]) |2-1 |1-0 |- |[[Файл:Armenia-flag.png|frameless]] [[Алашкерт Ерэван|Алашкерт]] ([[Ерэван]]) |1-4 |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |0-1 |1-3 |- |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] '''[[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])''' |2-0 |[[Файл:Azerbaijan-flag.png|frameless]] [[Нэфтчы Баку|Нэфтчы]] ([[Баку]]) |1-0 |1-0 |- |[[Файл:Kazakhstan-flag.png|frameless]] [[Кайрат Алматы|Кайрат]] ([[Алматы]]) |2-6 |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] '''[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]])''' |2-1 |0-5 |- |[[Файл:Gibraltar-flag.png|frameless]] [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) |1-4 |'''[[Файл:Romania-flag.png|frameless]] [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]])''' |1-2 |0-2 |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |4-3 |[[Файл:Finland-flag.png|frameless]] [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) |2-1 |2-2 |- |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |5-1 |[[Файл:Lithuania-flag.png|frameless]] [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) |2-0 |3-1 |- |[[Файл:Slovenia-flag.png|frameless]] [[Мура Мурска-Сабота|Мура]] ([[Мурска-Саботы|Мурска-Сабота]]) |1-3 |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |0-0 |1-3 |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Шлях прадстаўнікоў лігі |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] [[Рапід Вена|Рапід]] ([[Вена]]) |2-3 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] '''[[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]])''' |2-1 |0-2 |- |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) |2-3 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] '''[[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])''' |1-1 |1-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] '''[[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])''' |7-2 |[[Файл:Turkey-flag.png|frameless]] [[Галатасарай Стамбул|Галатасарай]] ([[Стамбул]]) |5-1 |2-1 |} === Трэці кваліфікацыйны раўнд === Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 19 ліпеня 2021 году а 13 гадзіне па Менскаму часе. Першыя гульні прайшлі 3 й 4 жніўня, другія — 10 жніўня 2021 году. Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў кваліфікацыйны раўнд плэй-оф адпаведнага шляху. Хто атрымаў паразу на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях кваліфікацыйнага раўнду плэй-оф [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія з паразай са шляху прадстаўнікоў лігі трапілі адразу ў групавы этап [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Чэмпіёнскі шлях |'''[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]] [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])''' |2-1 |'''[[Файл:Poland-flag.png|frameless]]''' [[Легія Варшава|Легія]] ([[Варшава]]) |1-1 |1-0 |- |'''[[Файл:Romania-flag.png|frameless]]''' [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока|Клуж-Напокі]]) |2-4 |'''[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])''' |1-1 |1-3 |- |[[Файл:Greece-flag.png|frameless]] [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) |3-3 (1-4<ref>Вынік матчу быў вызначаны па [[Пэнальці (футбол)|пэнальці]]</ref>) |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]] [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])''' |1-1 |2-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Serbia-flag.png|frameless]] [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) |1-2 |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |1-1 |0-1 |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |4-2 |[[Файл:Scotland(tiny).png|frameless]] [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) |2-1 |2-1 |- |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]] [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])''' |2-1 |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Славія Прага|Славія]] ([[Прага]]) |2-0 |0-1 |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Шлях прадстаўнікоў лігі |'''[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]] [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])''' |4-0 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) |3-0 |1-0 |- |[[Файл:Russia-flag(tiny).png|frameless]] [[Спартак Масква (футбольны клюб)|Спартак]] ([[Масква]]) |0-4 |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] '''[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])''' |0-2 |0-2 |- |[[Файл:Belgium-flag.png|frameless]] [[Генк (футбольны клюб)|Генк]] ([[Генк|з аднайменнага горада]]) |2-4 |[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] '''[[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]])''' |1-2 |1-2 |- |[[Файл:Czech-republic.png|frameless]] [[Спарта Прага|Спарта]] ([[Прага]]) |1-5 |'''[[Файл:France-flag.png|frameless]] [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Манака|з аднайменнага горада]])''' |0-2 |1-3 |} === Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф === Лёсаваньне раўнду плэй-оф адбылося 2 жніўня 2021 году а 13:00 па Менскаму часе. Першыя матчы прайшлі 17 й 18 жніўня, гасьцёвыя — 24 й 25 жніўня 2021 году. Пераможцы матчаў выйшлі ў групавы этап. Пераможаныя былі пераведзены ў групавы этап [[Ліга Эўропы УЭФА 2021-2022|Лігі Эўропы]]. {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Чэмпіёнскі шлях |[[Файл:Austria-flag.png|frameless]] '''[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]])''' |4-2 |[[Файл:Denmark.png|frameless]] [[Брэнбю Капэнгаген|Брэнбю]] ([[Капэнгаген]]) |2-1 |2-1 |- |'''[[Файл:Switzerland-flag.png|frameless]] [[Янг Бойз Бэрн|Янг Бойз]] ([[Бэрн]])''' |6-4 |'''[[Файл:Hungary-flag.png|frameless]]''' [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) |3-2 |3-2 |- |'''[[Файл:Sweden-flag.png|frameless]] [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] ([[Мальмё|з аднайменнага горада]])''' |3-2 |'''[[Файл:Bulgaria-flag.png|frameless]]''' [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) |2-0 |1-2 |- |'''[[Файл:Moldova-flag.png|frameless]] [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])''' |3-0 |'''[[Файл:Croatian-flag.png|frameless]]''' [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) |3-0 |0-0 |} {| class="wikitable" !Каманда 1 !<abbr>Агульны лік</abbr> !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч |+Шлях прадстаўнікоў лігі |'''[[Файл:France-flag.png|frameless]]''' [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Манака|з аднайменнага горада]]) |2-3 |'''[[Файл:Ukraine-flag.png|frameless]] [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]])''' |0-1 |2-2 (д. ч.<ref name=":0" />) |- |[[Файл:Portugal-flag.png|frameless]] '''[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])''' |2-1 |'''[[Файл:Netherlands-flag.png|frameless]]''' [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) |2-1 |0-0 |} == Групавы этап == Лёсаваньне групавога этапу прайшло ў [[Стамбул]]е ([[Турэччына]]) 26 жніўня 2021 году. 32 каманды былі падзеленыя на восем групаў па чатыры ў кожнай. Для лёсаваньня каманды былі разьмеркаваныя на чатыры кошыкі, кожны з васьмі камандаў, паводля наступных прынцыпаў: * У кошык 1 трапілі [[Ліга Чэмпіёнаў 2020-2021|чэмпіёны Лігі Чэмпіёнаў]] і [[Ліга Эўропы 2020-2021|Лігі Еўропы]], а таксама чэмпіёны шасьці лепшых асацыяцыяў на падставе іх [[Табліца прадстаўніцтва краін у эўракубках|каэфіцыентаў УЭФА 2021 году]]. * Кошыкі 2, 3 й 4 зьмяшчаюць астатнія каманды, пасеяныя паводля іхных клюбных [[Табліца каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] 2021 году. Каманды з адной асацыяцыі, гэтаксама па палітычных матывах каманды [[Украіна|Ўкраіны]] ды [[Расея|Расеі]], не маглі трапіць у адну групу. Матчы прайшлі 14-15 верасьня, 28-29 верасьня, 19-20 кастрычніка, 2-3 лістапада, 23-24 лістапада і 7-9 сьнежня 2021 году. Дзьве найлепшыя каманды кожнай групы выйшлі ў 1/8 фіналу. Каманды, якія занялі трэцяе месца, былі пераведзены ў раўнд плэй-оф [[Лігі Эўропы УЭФА 2020-2021|Лігі Эўропы]], а каманды, якія занялі чацьвёртае месца, выбылі з эўрапейскіх спаборніцтваў у гэтым сэзоне. [[Тыраспаль]]скі «[[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]]» дэбютаваў на групавым этапе. Ён стаў першай камандай з [[Малдова|Малдовы]], якая згуляла ў групавым этапе Лігі чэмпіёнаў.{{Легенда|#ccffcc|Каманды, якія выйшлі ў 1/8 фіналу}}{{Легенда|#ccccff|Каманды, якія перайшлі ў 1/16 фіналу [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы]]}}'''Група А''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Ініцыялы Каманды1=МСц|Ініцыялы Каманды2=ПСЖ|Ініцыялы Каманды3=РБЛ|Ініцыялы Каманды4=Брг|Колер1=#ccffcc|Колер2=#ccffcc|Колер3=#ccccff|Каманда1=[[Манчэстэр Сіці]]|В1=4|Н1=0|П1=2|РМ1=18-10 (+8)|Каманда2=[[Пары Сэн-Жэрмэн]]|В2=3|Н2=2|П2=1|РМ2=13–8 (+5)|Каманда3=[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)]]|В3=2|Н3=1|П3=3|РМ3=15–14 (+1)|Каманда4=[[Бруге (футбольны клюб)]]|В4=1|Н4=1|П4=4|РМ4=6–20 (-14)|Галеадоры1=[[Натан Аке|Аке]]-1;[[Нардзі Мюкіеле|Мюкіеле]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Рыяд Магрэз|Магрэз]]-5;[[Джэк Грыліш|Грыліш]]-1;[[Жуан Кансэлу|Кансэлу]]-2;[[Габрыел Жэзус|Жэзус]]-3;[[Кайл Ўокер|Ўокер]]-1;[[Коўл Палмэр|Палмэр]]-1;[[Філ Фодэн|Фодэн]]-1;[[Рагім Стэрлінг|Стэрлінг]]-2;|Галеадоры2=[[Андэр Эрэра|Эрэра]]-1;[[Ідрыса Гуе|Гуе]]-1;[[Ліянэль Мэсі|Мэсі]]-5;[[Кіліян Мбапэ|Мбапэ]]-4;[[Джарджыніё Вэйнальдум|Вэйнальдум]]-2;|Галеадоры3=[[Крыстафэр Нкюнкю|Нкюнкю]]-7;[[Нардзі Мюкіеле|Мюкіеле]]-1;[[Андрэ Сылва|Сылва]]-3;[[Домінік Собаслаі|Собаслаі]]-2;[[Эміль Форсбэрг|Форсбэрг]]-2;|Галеадоры4=[[Ганс Ванакен|Ванакен]]-3;[[Матс Рытс|Рытс]]-2;[[Джон Стоўнз|Стоўнз]]-1([[аўтагол|аўта]]);|Лік1/Дата гульні=2–1|Лік2/Дата гульні=6–3|Лік3/Дата гульні=4–1|Лік4/Дата гульні=2–0|Лік5/Дата гульні=3–2|Лік6/Дата гульні=4–1|Лік9/Дата гульні=1–2|Лік8/Дата гульні=2–2|Лік7/Дата гульні=2–1|Лік12/Дата гульні=0–5|Лік11/Дата гульні=1–1|Лік10/Дата гульні=1–5|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]}} '''Група Б''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Ініцыялы Каманды1=Лвп|Ініцыялы Каманды2=АМд|Ініцыялы Каманды3=Прт|Ініцыялы Каманды4=Млн|Колер1=#ccffcc|Каманда1=[[Лівэрпул (футбольны клюб)]]|В1=6|Н1=0|П1=0|РМ1=17-6 (+11)|Лік1/Дата гульні=2–0|Лік2/Дата гульні=2–0|Лік3/Дата гульні=3–2|Галеадоры1=[[Фікаё Таморы|Таморы]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Магамэд Саляг|Саляг]]-7;[[Джордан Гэндэрсан|Гэндэрсан]]-1;[[Садыё Манэ|Манэ]]-2;[[Рабэрту Фірміну|Фірміну]]-2;[[Набі Кейта|Кейта]]-1;[[Дыёгу Жота|Жота]]-1;[[Тыяга Алькантара|Тыяга]]-1;[[Дывок Арыгі|Арыгі]]-1;|Колер2=#ccffcc|Каманда2=[[Атлетыка Мадрыд]]|В2=2|Н2=1|П2=3|Колер3=#ccccff|Каманда3=[[Порту (футбольны клюб)]]|Каманда4=[[Мілян (футбольны клюб)]]|РМ2=7–8 (-1)|Лік4/Дата гульні=2–3|Лік5/Дата гульні=0–0|Лік6/Дата гульні=0–1|Галеадоры2=[[Антуан Грызман|Грызман]]-4;[[Люіс Суарэс|Суарэс]]-1;[[Анхэль Карэа|Карэа]]-1;[[Радрыга Дэ Паўль|Дэ Паўль]]-1;|В3=1|Н3=2|П3=3|РМ3=4–11 (-7)|Лік7/Дата гульні=1–5|Лік8/Дата гульні=1–3|Лік9/Дата гульні=1–0|Галеадоры3=[[Мэгдзі Тарэмі|Тарэмі]]-1;[[Люіс Дыяс|Дыяс]]-2;[[Сержыў Мігель Рэлваш дэ Алівэйра|Алівэйра]]-1;|В4=1|Н4=1|П4=4|РМ4=6–9 (-3)|Лік10/Дата гульні=1–2|Лік11/Дата гульні=1–2|Лік12/Дата гульні=1–1|Галеадоры4=[[Антэ Рэбіч|Рэбіч]]-1;[[Браім Дыяс|Дыяс]]-1;[[Рафаэл Леан|Леан]]-1;[[Шансэль Мбэмба|Мбэмба]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Жуніёр Мэсіяс|Мэсіяс]]-1;[[Фікаё Таморы|Таморы]]-1;|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]}} '''Група В<ref>Пры роўнай колькасьці пунктаў далей у Лізе чэмпіёнаў рушыў Спортынг празь лепшую розьніцу забітых галоў у асабістых сустрэчах +1 > −1</ref>''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Ініцыялы Каманды1=ААм|Ініцыялы Каманды2=СЛс|Ініцыялы Каманды3=БДр|Ініцыялы Каманды4=БСт|Колер1=#ccffcc|Каманда1=[[Аякс Амстэрдам]]|В1=6|Н1=0|П1=0|РМ1=20–5 (+15)|Лік1/Дата гульні=4–2|Лік2/Дата гульні=4–0|Лік3/Дата гульні=2–0|Галеадоры1=[[Сэбаст’ен Алер|Алер]]-10;[[Стэвэн Бэргёйс|Бэргёйс]]-3;[[Марка Ройс|Ройс]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Дэлі Блінд|Блінд]]-1;[[Антані Матэўс|Антані]]-2;[[Душан Тадыч|Тадыч]]-1;[[Даві Кляасэн|Кляасэн]]-1;[[Давід Нэрэс|Нэрэс]]-1;|Колер2=#ccffcc|Каманда2=[[Спортынг Лісабон]]|В2=3|Н2=0|П2=3|РМ2=14–12 (+2)|Лік4/Дата гульні=1–5|Лік5/Дата гульні=3–1|Лік6/Дата гульні=4–0|Галеадоры2=[[Жуан Паўлу Дыяш Фэрнандыш|Паўліньню]]-3;[[Сэбастыян Каатэс|Каатэс]]-2;[[Паблё Сарабія|Сарабія]]-2;[[Пэдру Гансалвіш|Гансалвіш]]-4;[[Пэдра Пора|Пора]]-1;[[Нуну Сантуш|Сантуш]]-1;[[Бруну Табата|Табата]]-1;|Колер3=#ccccff|Каманда3=[[Барусія Дортмунд]]|В3=3|Н3=0|П3=3|РМ3=10–11 (-1)|Лік7/Дата гульні=1–3|Лік8/Дата гульні=1–0|Лік9/Дата гульні=5–0|Галеадоры3=[[Джуд Бэлінггэм|Бэлінггэм]]-1;[[Эрлінг Голян|Голян]]-3;[[Доньель Мален|Мален]]-3;[[Марка Ройс|Ройс]]-3;|Каманда4=[[Бэшыкташ Стамбул]]|В4=0|Н4=0|П4=6|РМ4=3–19 (-16)|Лік10/Дата гульні=1–2|Лік11/Дата гульні=1–4|Лік12/Дата гульні=1–2|Галеадоры4=[[Франсіска Мантэра|Мантэра]]-1;[[Кайл Ларын|Ларын]]-1;[[Рашыд Гезаль|Гезаль]]-1;|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]}} '''Група Г''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Каманда1=[[Рэал Мадрыд]]|Каманда2=[[Інтэрнацыянале Мілян]]|Каманда3=[[Шэрыф Тыраспаль]]|Каманда4=[[Шахтар Данецк]]|Ініцыялы Каманды1=РМд|Ініцыялы Каманды2=ІМл|Ініцыялы Каманды3=ШТр|Ініцыялы Каманды4=ШДн|Колер1=#ccffcc|Колер2=#ccffcc|Колер3=#ccccff|В1=5|Н1=0|П1=1|РМ1=14–3 (+11)|Лік1/Дата гульні=2–0|Лік2/Дата гульні=1–2|Лік3/Дата гульні=2–1|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Галеадоры1=[[Радрыгу Сылва дэ Гоіш|Радрыгу]]-2;[[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]]-5;[[Сяргей Крыўцоў|Крыўцоў]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Вінісіюс Жуніёр|Вінісіюс]]-2;[[Давід Аляба|Аляба]]-1;[[Тоні Кроос|Кроос]]-2;[[Марка Асэнсіё|Асэнсіё]]-1;|В2=3|Н2=1|П2=2|РМ2=8–5 (+3)|Лік4/Дата гульні=0–1|Лік5/Дата гульні=3–1|Лік6/Дата гульні=2–0|Галеадоры2=[[Эдзін Джэка|Джэка]]-3;[[Артура Відаль|Відаль]]-1;[[Стэфан дэ Врэй|дэ Врэй]]-1;[[Марцэла Брозавіч|Брозавіч]]-1;[[Мілан Шкрыняр|Шкрыняр]]-1;[[Алексіс Санчэс|Санчэс]]-1;|В3=2|Н3=1|П3=3|РМ3=7–11 (-4)|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]|Лік7/Дата гульні=0–3|Лік8/Дата гульні=1–3|Лік9/Дата гульні=2–0|Галеадоры3=[[Адама Траарэ|Траарэ]]-2;[[Мамо Янсанэ|Янсанэ]]-1;[[Джасурбэк Яхшыбоеў|Яхшыбоеў]]-1;[[Сэбаст’ен Тыль|Тыль]]-2;[[Бобан Нікалаў|Нікалаў]]-1;|В4=0|Н4=2|П4=4|РМ4=2–12 (-10)|Лік10/Дата гульні=0–5|Лік11/Дата гульні=0–0|Лік12/Дата гульні=1–1|Галеадоры4=[[Фэрнанду дус Сантус Пэдру|Фэрнанду]]-2;}} '''Група Д''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Каманда1=[[Баварыя Мюнхэн]]|Ініцыялы Каманды1=БМн|Каманда2=[[Бэнфіка Лісабон]]|Ініцыялы Каманды2=БЛс|Каманда3=[[Барсэлёна (футбольны клюб)]]|Ініцыялы Каманды3=Брс|Каманда4=[[Дынама Кіеў]]|Ініцыялы Каманды4=ДКў|Колер1=#ccffcc|В1=6|Н1=0|П1=0|РМ1=22–3|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Лік1/Дата гульні=5–2|Лік2/Дата гульні=3–0|Лік3/Дата гульні=5–0|Галеадоры1=[[Томас Мюлер|Мюлер]]-2;[[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]]-9;[[Сэрж Гнабры|Гнабры]]-2;[[Лерой Санэ|Санэ]]-5;[[Эрык Шупо-Матынг|Шупо-Матынг]]-1;[[Эвэртан Саарэс|Эвэртан]]-1([[аўтагол|аўта]]);[[Кінгсьлі Каман|Каман]]-1;[[Джамал Мусіяля|Мусіяля]]-1;|Колер2=#ccffcc|В2=2|Н2=2|П2=2|РМ2=7–9|Лік4/Дата гульні=0–4|Лік5/Дата гульні=3–0|Лік6/Дата гульні=2–0|Галеадоры2=[[Дарвін Нуньес|Нуньес]]-3;[[Рафа Сылва|Сылва]]-1;[[Фэліпэ Марату| Марату]]-1;[[Раман Ярамчук|Ярамчук]]-1;[[Жылбэрту Мараэс Жуніёр|Жылбэрту]]-1;|Колер3=#ccccff|В3=2|Н3=1|П3=3|РМ3=2–9|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]|Лік7/Дата гульні=0–3|Лік8/Дата гульні=0–0|Лік9/Дата гульні=1–0|Галеадоры3=[[Жэрар Піке|Піке]]-1;[[Ансу Фаці|Фаці]]-1;|В4=0|Н4=1|П4=5|РМ4=1–11|Лік10/Дата гульні=1–2|Лік11/Дата гульні=0–0|Лік12/Дата гульні=0–1|Галеадоры4=[[Дзяніс Гармаш|Гармаш]]-1;}} '''Група Е''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Галеадоры4=[[Мумі Нгамалё|Нгамалё]]-1;[[Тэасан-Джардан Сібачэў|Пэфак]]-2;[[Мэсшак Элія|Элія]]-1;[[Вэнсан Сьера|Сьера]]-1;[[Сыльван Гэфці|Гэфці]]-1;[[Фабіян Рыдэр|Рыдэр]]-1;|Галеадоры3=[[Рэма Фройлер|Фройлер]]-1;[[Робін Гозэнс|Гозэнс]]-1;[[Матэо Пэсына|Пэсына]]-1;[[Марыё Пашаліч|Пашаліч]]-1;[[Мэрых Дэмірал|Дэмірал]]-1;[[Ёсіп Ілічыч|Ілічыч]]-1;[[Дуван Сапата|Сапата]]-3;[[Хасэ Люіс Паляміна|Паляміна]]-1;[[Люіс Мурыель|Мурыель]]-1;[[Руслан Маліноўскі|Маліноўскі]]-1;|Галеадоры2=[[Ману Трыгерас|Трыгерас]]-1;[[Арно Данджума Грунэвэльд|Данджума]]-4;[[Пака Алькасэр|Алькасэр]]-1;[[Ерэмі Піна|Ерэмі]]-1;[[Жэрар Марэна|Марэна]]-1;[[Альбэрта Марэна|Марэна]]-1;[[Самуэль Чуквуэзэ|Чуквуэзэ]]-1;[[Эт’ен Капу|Капу]]-2;|Галеадоры1=[[Крыштыяну Раналду|Раналду]]-6;[[Алекс Тэлес|Тэлес]]-1;[[Маркус Рашфард|Рашфард]]-1;[[Гары Магуайр|Магуайр]]-1;[[Джэйдан Санча|Санча]]-1;[[Мэйсан Грынўуд|Грынўуд]]-1;|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Каманда1=[[Манчэстэр Юнайтэд]]|Каманда2=[[Вільярэал (футбольны клюб)]]|Каманда3=[[Аталянта Бэргама]]|Каманда4=[[Янг Бойз Бэрн]]|Ініцыялы Каманды1=МЮн|Ініцыялы Каманды2=Влр|Ініцыялы Каманды3=АБр|Ініцыялы Каманды4=ЯББ|Колер1=#ccffcc|Колер2=#ccffcc|Колер3=#ccccff|В1=3|Н1=2|П1=1|РМ1=11–8|Лік1/Дата гульні=2–1|Лік2/Дата гульні=3–2|Лік3/Дата гульні=1–1|В2=3|Н2=1|П2=2|РМ2=12–9|Лік4/Дата гульні=0–2|Лік5/Дата гульні=2–2|Лік6/Дата гульні=2–0|В3=1|Н3=3|П3=2|РМ3=12–13|Лік7/Дата гульні=2–2|Лік8/Дата гульні=2–3|Лік9/Дата гульні=1–0|В4=1|Н4=2|П4=3|РМ4=7–12|Лік10/Дата гульні=2–1|Лік11/Дата гульні=1–4|Лік12/Дата гульні=3–3}} '''Група Ё''' {{ФутболТабліцаГрупаўЛЧфарматуда2024|Каманда1=[[Ліль (футбольны клюб)]]|Ініцыялы Каманды1=Лль|Каманда2=[[Рэд Бул Зальцбург]]|Ініцыялы Каманды2=РБЗ|Каманда3=[[Сэвільля (футбольны клюб)]]|Ініцыялы Каманды3=Свл|Каманда4=[[Вольфсбург (футбольны клюб)]]|Ініцыялы Каманды4=Влф|Колер1=#ccffcc|Колер2=#ccffcc|Колер3=#ccccff|РМ1=7–4|РМ2=8–6|РМ3=5–5|Ліга чэмпіёнаў цякучага году=[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў 2021-22]]|Ліга Эўропы цякучага году=[[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы 2021-22]]|В1=3|Н1=2|П1=1|Лік1/Дата гульні=1–0|Лік2/Дата гульні=0–0|Лік3/Дата гульні=0–0|Галеадоры1=[[Бурак Ілмаз|Ілмаз]]-2;[[Джонатан Дэйвід|Дэйвід]]-3;[[Жанатан Іканэ|Іканэ]]-1;[[Эйнджэл Гомэс|Гомэс]]-1;|Галеадоры2=[[Лука Сучыч|Сучыч]]-1;[[Карым Адэймі|Адэймі]]-3;[[Ноа Акафор|Акафор]]-3;[[Максімілян Вёбэр|Вёбэр]]-1;|В2=3|Н2=1|П2=2|Лік4/Дата гульні=2–1|Лік6/Дата гульні=3–1|Лік5/Дата гульні=1–0|Галеадоры3=[[Іван Ракіціч|Ракіціч]]-2;[[Люкас Акампас|Акампас]]-1;[[Жаан Жардан|Жардан]]-1;[[Рафаэль Мір|Мір]]-1;|В3=1|Н3=3|П3=2|Лік8/Дата гульні=1–1|Лік9/Дата гульні=2–0|Лік7/Дата гульні=1–2|Галеадоры4=[[Рэната Штэфэн|Штэфэн]]-2;[[Люкас Нмэча|Нмэча]]-2;[[Рыдле Баку|Баку]]-1;|В4=1|П4=3|Н4=2|РМ4=5–10|Лік10/Дата гульні=1–3|Лік11/Дата гульні=2–1|Лік12/Дата гульні=1–1}} '''Група Ж'''{{ФутболТабліца10||Каманда1=[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]]|В1=5|Н1=0|П1=1|РМ1=10–6|Колер1=#ccffcc|Каманда2=[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]]|В2=4|Н2=1|П2=1|РМ2=13–4|Колер2=#ccffcc|Каманда3=[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]]|В3=1|Н3=2|П3=3|РМ3=10–10|Колер3=#ccccff|Каманда4=[[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]|В4=0|Н4=1|П4=5|РМ4=1–14}} == Плэй-оф == У раўндзе асноўнага плэй-оф каманды гулялі паміж сабою ў двух матчах дома і ў гасьцях, за выключэненем аднаматчавага фіналу. Мэханізм лёсаваньняў ды гульняў кожнага раўнду быў наступным: * У лёсаваньні 1/8 фіналу восем пераможцаў групаў былі пасеянымі, а восем тых, што занялі другое месца, выцягваліся з другога кошыка. Да пасеяных камандаў выцягваліся ў супэрнікі тыя, хто ня быў пасеянымі. Каманды з адной групы або з адной асацыяцыі не маглі трапіць адна супраць адной. * У лёсаваньні чвэрцьфіналаў і паўфіналаў не было пасеяў, і каманды з адной групы або з аднаго аб’яднаньня маглі згуляць паміж сабой. Паколькі лёсаваньні чвэрцьфіналаў і паўфіналаў праводзіліся разам да вынікаў чвэрцьфіналаў, асобы пераможцаў чвэрцьфіналу не былі вядомыя на момант лёсаваньня. Таксама было праведзена лёсаваньне, каб вызначыць, які пераможца паўфіналу быў вызначаны ў якасьці «хатняй» каманды для фіналу (у адміністрацыйных мэтах, паколькі ён праходзіў на нэўтральнай пляцоўцы). == 1/8 фіналу == {| class="wikitable" !Каманда 1 !Агульны лік !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |- |[[Бэнфіка Лісабон|'''Бэнфіка''']] |3:2 |[[Аякс Амстэрдам|Аякс]] |2:2 |1:0 | # [[Душан Тадыч|Тадыч]] 18' (0:1), [[Сэбаст’ен Алер|Алер]] 28' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:1), 29' (1:2), [[Раман Ярамчук|Ярамчук]] 72' (2:2) # [[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 77' (3:2) |- |[[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] |1:2 |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|'''Лівэрпул''']] |0:2 |1:0 | # [[Рабэрту Фірміну|Фірміну]] 75' (0:1), [[Магамэд Саляг|Саляг]] 83' (0:2) # [[Ляўтара Мартынэс|Мартынэс]] 62' (1:2) |- |[[Вільярэал (футбольны клюб)|'''Вільярэал''']] |4:1 |[[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] |1:1 |3:0 | # [[Душан Влахавіч|Влахавіч]] 1' (0:1), [[Даніель Парэха|Парэха]] 66' (1:1) # [[Жэрар Марэна Балягера|Марэна]] 78' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), [[Паў Франсіска Торэс|Торэс]] 85' (3:1), [[Арно Грунэвэльд|Грунэвэльд]] 90+2' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:1) |- |[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] |2:8 |[[Баварыя Мюнхэн|'''Баварыя''']] |1:1 |1:7 | # [[Чуквубуіке Адаму|Адаму]] 21' (1:0), [[Кінгсьлі Каман|Каман]] 90' (1:1) # [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 12' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:2), 21' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:3), 23' (1:4), [[Сэрж Гнабры|Гнабры]] 31' (1:5), [[Томас Мюлер|Мюлер]] 54' (1:6), [[Маўрыц К’ергор|К’ергор]] 70' (2:6), [[Томас Мюлер|Мюлер]] 54' (2:7), [[Лерой Санэ|Санэ]] 85' (2:8) |- |[[Спортынг Лісабон|Спортынг]] |0:5 |'''[[Манчэстэр Сіці|Сіці]]''' |0:5 |0:0 | # [[Рыяд Магрэз|Магрэз]] 7' (0:1), [[Бэрнарду Сылва|Сылва]] 17' (0:2), [[Філ Фодэн|Фодэн]] 32' (0:3), [[Бэрнарду Сылва|Сылва]] 44' (0:4), [[Рагім Стэрлінг|Стэрлінг]] 58' (0:5) # - |- |[[Атлетыка Мадрыд|'''Атлетыка''']] |2:1 |[[Манчэстэр Юнайтэд|Юнайтэд]] |1:1 |1:0 | # [[Жуан Фэлікс|Фэлікс]] 7' (1:0), [[Энтані Элянга|Элянга]] 80' (1:1) # [[Рэнан Лодзі|Лодзі]] 41' (2:1) |- |[[Чэлсі Лёндан|'''Чэлсі''']] |4:1 |[[Ліль (футбольны клюб)|Ліль]] |2:0 |2:1 | # [[Кай Гавэрц|Гавэрц]] 8' (1:0), [[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 63' (2:0) # [[Бурак Ілмаз|Ілмаз]] 38' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:1), [[Крыстыян Пулішыч|Пулішыч]] 45+3' (3:1), [[Сэсар Асьпілікуэта|Асьпілікуэта]] 71' (4:1) |- |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] |2:3 |[[Рэал Мадрыд|'''Рэал''']] |1:0 |1:3 | # [[Кіліян Мбапэ]] 90+4' (1:0) # [[Кіліян Мбапэ]] 39' (2:0), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 61' (2:1), 76' (2:2), 78' (2:3) |} == Чвэрцьфіналы == {| class="wikitable" !Каманда 1 !Агульны лік !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |- |[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] |4:6 |'''[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]''' |1:3 |3:3 | # [[Ібраіма Канатэ|Канатэ]] 17' (0:1), [[Садыё Манэ|Манэ]] 34' (0:2), [[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 49' (1:2), [[Люіс Фэрнанда Дыяс|Дыяс]] 87' (1:3) # [[Ібраіма Канатэ|Канатэ]] 21' (1:4), [[Гансалу Рамуш|Рамуш]] 32' (2:4), [[Рабэрту Фірміну|Фірміну]] 55' (2:5), 65' (2:6), [[Раман Ярамчук|Ярамчук]] 73' (3:6), [[Дарвін Нуньес|Нуньес]] 82' (4:6) |- |'''[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]]''' |2:1 |[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] |1:0 |1:1 | # [[Арно Грунэвэльд|Грунэвэльд]] 90+2' (1:0) # [[Робэрт Левандоўскі|Левандоўскі]] 52' (1:1), [[Самуэль Чуквуэзэ|Чуквуэзэ]] 88' (2:1) |- |'''[[Манчэстэр Сіці|Сіці]]''' |1:0 |[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] |1:0 |0:0 | # [[Кевін дэ Бройнэ|дэ Бройнэ]] 70' (1:0) # - |- |[[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] |4:5(д. ч.<ref name=":0" />) |'''[[Рэал Мадрыд|Рэал]]''' |1:3 |3:2 | # [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 21' (0:1), 24' (0:2), [[Кай Гавэрц|Гавэрц]] 40' (1:2), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 46' (1:3) # [[Мэйсан Маўнт|Маўнт]] 15' (2:3), [[Антоніё Рудыгер|Рудыгер]] 51' (3:3), [[Тыма Вэрнэр|Вэрнэр]] 75' (4:3), [[Радрыгу Сылва дэ Гоіш|Радрыгу]] 80' (4:4), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 96' (4:5) |} == Паўфіналы == {| class="wikitable" !Каманда 1 !Агульны лік !Каманда 2 !Першы матч !Другі матч !Галы й галеадоры |- |'''[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]''' |5:2 |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |2:0 |3:2 | # [[Пэрвіс Эступіньян|Эступіньян]] 53' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:0), [[Садыё Манэ|Манэ]] 55' (2:0) # [[Буляй Дыя|Дыя]] 3' (2:1), [[Франсіс Каклен|Каклен]] 41' (2:2), [[Фабію Энрыке Таварэс|Фабію]] 62' (3:2), [[Люіс Фэрнанда Дыяс|Дыяс]] 67' (4:2), [[Садыё Манэ|Манэ]] 74' (5:2) |- |[[Манчэстэр Сіці|Сіці]] |5:6(д. ч.<ref name=":0" />) |'''[[Рэал Мадрыд|Рэал]]''' |4:3 |1:3 | # [[Кевін дэ Бройнэ|дэ Бройнэ]] 2' (1:0), [[Габрыел Жэзус|Жэзус]] 11' (2:0),[[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 33' (2:1), [[Філ Фодэн|Фодэн]] 53' (3:1), [[Вінісіюс Жуніёр|Вінісіюс]] 55' (3:2), [[Бэрнарду Сылва|Сылва]] 74' (4:2), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 82' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:3) # [[Рыяд Магрэз|Магрэз]] 73' (5:3), [[Радрыгу Сылва дэ Гоіш|Радрыгу]] 90' (5:4), 90+1' (5:5), [[Карым Бэнзэма|Бэнзэма]] 95' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (5:6) |} == Фінал == {{Асноўны артыкул|Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022 году}} {{Справаздача пра матч|дата=28 траўня 2022|час=22:36 (Па менскаму часе)|стадыён=[[Стад дэ Франс]], [[Сэн-Дэні]]|гледачы=каля 75,000|судзьдзя=[[Клеман Цюрпэн]] ([[Францыя]])|каманда1=[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]|лік=0:1|каманда2=[[Рэал Мадрыд|Рэал]]|галы1=|галы2=[[Вінісіюс Жуніёр|Вінісіюс]], 59’|пратакол=[https://www.uefa.com/uefachampionsleague/match/2034586--liverpool-vs-real-madrid/ Справаздача]}} == Статыстыка == У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды плэй-оф. === Сьпіс найлепшых галеадораў === {| class="wikitable" !Месца !Гулец !Каманда !Галы !За якую колькасьць хвілін |- |1 |[[Карым Бэнзэма]] |[[Рэал Мадрыд]] |15 |1106 |- |2 |[[Робэрт Левандоўскі]] |[[Баварыя Мюнхэн]] |13 |876 |- |3 |[[Сэбаст’ен Алер]] |[[Аякс Амстэрдам]] |11 |668 |- |4 |[[Магамэд Саляг]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |8 |1008 |- | rowspan="2" |5 |[[Крыстафэр Нкюнкю]] |[[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ Ляйпцыг]] | rowspan="2" |7 |531 |- |[[Рыяд Магрэз]] |[[Манчэстэр Сіці]] |986 |- | rowspan="5" |7 |[[Крыштыяну Раналду]] |[[Манчэстэр Юнайтэд]] | rowspan="5" |6 |611 |- |[[Дарвін Нуньес]] |[[Бэнфіка Лісабон]] |613 |- |[[Кіліян Мбапэ]] |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]] |673 |- |[[Лерой Санэ]] |[[Баварыя Мюнхэн]] |798 |- |[[Арно Грунэвэльд]] |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |906 |} === Сьпіс найлепшых асістэнтаў === {| class="wikitable" !Месца !Гулец !Каманда !Асісты !За якую колькасьць хвілін |- |1 |[[Бруну Фэрнандыш]] |[[Манчэстэр Юнайтэд]] |7 |520 |- | rowspan="2" |2 |[[Лерой Санэ]] |[[Баварыя Мюнхэн]] | rowspan="2" |6 |798 |- |[[Вінісіюс Жуніёр]] |[[Рэал Мадрыд]] |1199 |- |4 |[[Антані Матэўс дус Сантус]] |[[Аякс Амстэрдам]] |5 |577 |- | rowspan="7" |5 |[[Жуан Марыю]] |[[Бэнфіка Лісабон]] | rowspan="7" |4 |493 |- |[[Жэрар Марэна Балягера]] |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |524 |- |[[Кіліян Мбапэ]] |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]] |673 |- |[[Кевін дэ Бройнэ]] |[[Манчэстэр Сіці]] |734 |- |[[Трэнт Аляксандар-Арнальд]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |794 |- |[[Эт’ен Капу]] |[[Вільярэал (футбольны клюб)|Вільярэал]] |1046 |- |[[Лука Модрыч]] |[[Рэал Мадрыд]] |1077 |} === Каманда сэзону === Група тэхнічнага вывучэньня УЭФА выбрала ў якасьці каманды турніру наступных гульцоў. {| class="wikitable" !Пазыцыя !Гулец !Каманда |- |Брамнік |[[Тыбо Куртуа]] |[[Рэал Мадрыд]] |- | rowspan="4" |Абаронцы |[[Трэнт Аляксандар-Арнальд]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |[[Антоніё Рудыгер]] |[[Чэлсі Лёндан]] |- |[[Вірджыл ван Дэйк]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |[[Эндру Робэртсан]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- | rowspan="3" |Паўабаронцы |[[Кевін дэ Бройнэ]] |[[Манчэстэр Сіці]] |- |[[Фабію Энрыке Таварэс]] |[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] |- |[[Лука Модрыч]] |[[Рэал Мадрыд]] |- | rowspan="3" |Нападнікі |[[Кіліян Мбапэ]] |[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж]] |- |[[Карым Бэнзэма]] |[[Рэал Мадрыд]] |- |[[Вінісіюс Жуніёр]] |[[Рэал Мадрыд]] |} === Гулец сэзону === * [[Карым Бэнзэма]] (Рэал Мадрыд) === Малады гулец сэзону === * [[Вінісіюс Жуніёр]] (Рэал Мадрыд) Крыніцы {{Крыніцы}} {{Парады артыкулу|няма крыніцаў|артаграфія}} {{Ліга чэмпіёнаў УЭФА}} [[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА|2021]] [[Катэгорыя:2021 год у футболе]] [[Катэгорыя:2022 год у футболе]] o8me1ufwwooastcwcr1j0n9ugr6io26 Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году 0 257837 2334166 2333798 2022-08-23T05:33:37Z W 11741 /* Агітаваньне */ +[[Родны склон]]: падчас агітацыйных акцыяў wikitext text/x-wiki {{Выбары |Назва = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году |Краіна = Беларусь |Папярэднія выбары = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году |Год папярэдніх выбараў = 2014 |Наступныя выбары = Мясцовыя выбары ў Беларусі 2024 году |Год наступных выбараў = 2024 |Дата выбараў = {{Дата пачатку|18|2|2018|1}} |Партыя1 = ГА «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» |Лідэр з1 = [[Генадзь Давыдзька]] |Галасоў выбаршчыкаў1 = |Папярэдняя колькасьць месцаў1 = >10 000 |Колькасьць месцаў1 = >9000 |Розьніца месцаў1 = -1000 |Адсотак1 = 50 % |Партыя2 = [[Камуністычная партыя Беларусі]] |Лідэр з2 = [[Аляксей Сакалоў]] |Галасоў выбаршчыкаў2 = |Папярэдняя колькасьць месцаў2 = 206 |Колькасьць месцаў2 = 305 |Розьніца месцаў2 = +99 |Адсотак2 = 1,7 % |Мапа = Local Supremes of Deputates of Belarus (2018).svg |Памер мапы = |Подпіс мапы = Вынікі }} '''Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году''' — 7-я [[выбары]] ў мясцовыя Саветы дэпутатаў Рэспублікі Беларусь, якія адбыліся ў лютым 2018 году. У 1309 мясцовых Саветаў абралі 18 110 [[дэпутат]]аў. Палову (звыш 9000) дэпутацкіх месцаў атрымала грамадзкае аб’яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]». Пры гэтым, у больш за 79,5 % акругаў выбары прайшлі на безальтэрнатыўнай падставе з адзіным кандыдатам, у тым ліку ў [[Сельскі Савет|сельскія Саветы]] — больш за 85,5 % (11 310), у пасялковыя — 94,9 % (93), у гарадзкія раённага падпарадкаваньня — 78,9 % (191) і ў раённыя — 74,6 % (2811)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб ліку кандыдатаў у дэпутаты мясцовых Саветаў дэпутатаў 28-га скліканьня на дзень выбараў 18 лютага 2018 г.|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-52-53.pdf|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пагатоў, прэзыдыюмы Саветаў дэпутатаў і іхнія [[Выканаўчы камітэт|выканаўчыя камітэты]] пры ўтварэньні выбарчых камісіяў адмовіліся пусьціць у іхні склад звыш 80 % прадстаўніц і прадстаўнікоў ад 3-х з 11 [[Сьпіс палітычных партыяў Беларусі|партыяў]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб вылучэньні прадстаўнікоў у склад участковых выбарчых камісіяў па выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-30-31.pdf|выдавец=Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У выніку гэтыя партыі — [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]], [[Беларуская партыя аб’яднаных левых «Справядлівы сьвет»]] і [[Партыя БНФ]] — заявілі пра непразрыстасьць падліку яўкі й галасоў, у тым ліку на датэрміновым галасаваньні, бо былі выключаныя з дастаткова шырокага ўдзелу ў такім падліку ў складзе выбарчых камісіяў. Яшчэ 2 партыі — [[Кансэрватыўна-хрысьціянская партыя БНФ]] і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада]] — з гэтае самае нагоды ладзілі [[байкот выбараў]]. == Дэпутаты == На выбарах 2018 году ў 1309 мясцовых Саветах дэпутатаў было 18 111 выбарчых акругаў (у сярэднім па 14 дэпутатаў на Савет): * 1152 [[Сельскі Савет|сельскія Саветы]] (88 %) — 13 225 акругаў (73 %, па 12 на Савет); * 8 [[Пасёлак|пасялковых]] Саветаў (0,6 %) — 98 акругаў (0,5 %, па 12); * 14 гарадзкіх Саветаў раённага падпарадкаваньня (1 %) — 242 акругі (1,3 %, па 17); * 118 [[Раёны Беларусі|раённых]] Саветаў (9 %) — 3767 акругаў (20,8 %, па 32); * 10 гарадзкіх Саветаў [[Горад абласнога падпарадкаваньня (Беларусь)|абласнога падпарадкаваньня]] (0,8 %) — 370 акругаў (2 %, па 37); * 6 абласных Саветаў (0,5 %) — 352 акругі (1,9 %, па 59); * [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] — 57 акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зьвесткі аб выніках выбараў дэпутатаў мясцовых Саветаў дэпутатаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elections-ms28-elect-56-57.pdf|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Прававыя ўмовы == [[Файл:2018 Local elections Belarus.jpg|значак|280пкс|Абвестка пра выбары на [[Кастрычніцкая плошча (Менск)|Канстрычніцкай плошчы]] Менску (19 студзеня 2018 г.)]] Паводле 58-га артыкула [[Выбарчы кодэкс Беларусі|Выбарчага кодэксу Беларусі]], вылучацца кандыдатамі ў мясцовыя Саветы дэпутатаў Беларусі мелі права [[грамадзяне Беларусі]] ў веку ад 18 гадоў і [[расейскія грамадзяне]] з пасьведчаньнем на права жыхарства ў Беларусі. Пры гэтым, кандыдатамі ў дэпутаты маглі стаць грамадзяне паводле месца пражываньня й [[Праца|працы]] на землях адпаведнага мясцовага Савету. Папярэдне, для падліку галасоў утваралі 1315 [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных камісіяў]], пасьля чаго акруговыя й раённыя камісіі для абласных Саветаў і [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў|Менскага гарадзкога Савету дэпутатаў]]. Існавалі 3 спосабы вылучэньня кандыдатаў у [[дэпутат]]ы: шляхам збору подпісаў грамадзянаў, ад працоўных калектываў і ад [[Палітычная партыя|палітычных партыяў]]. Для вылучэньня ў [[Пасёлак|пасялковы]] й [[сельскі Савет]] было дастаткова забраць 20 подпісаў грамадзянаў, у Савет [[Горад абласнога падпарадкаваньня (Беларусь)|горада абласнога падпарадкаваньня]] й [[Раёны Беларусі|раёну]] — 75 подпісаў, а ў вабласныя Саветы й Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў — 150 подпісаў. Столькі ж подпісаў патрабавалася сабраць ад падразьдзяленьня й [[цэх]]у ў выглядзе працоўнага калектыву. Суполкі партыяў маглі вылучаць кандыдатаў адпаведна мясцоваму ўзроўню. Кандыдаты ў дэпутаты мясцовых Саветаў мелі права ствараць выбарчыя фонды й выступіць на мясцовым [[радыё]]<ref>{{Навіна|аўтар=Тацьцяна Пастушэнка|загаловак=Ярмошына пра выбары ў мясцовыя Саветы і палітычныя кампаніі 2020 году|спасылка=https://blr.belta.by/interview/view/jarmoshyna-pra-vybary-u-mjastsovyja-savety-i-palitychnyja-kampanii-2020-goda-2570/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=14 верасьня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Кожны кандыдат у дэпутаты мясцовых Саветаў мог прызначыць да 5 давераных асобаў для [[Агітаваньне|агітаваньня]]. Таксама ён меў права стварыць для перавыбарнага агітаваньня ўласны выбарчы фонд памерам да 10 [[Базавая велічыня|базавых велічыняў]] (230 рублёў) пры вылучэньні ў сельскі й пасялковы, раённы й гарадзкі Савет дэпутатаў. Кандыдаты ў дэпутаты абласных і Менскага гарадзкога Саветаў маглі ствараць фонд да 30 базавых велічыняў (690 рублёў)<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Кожны кандыдат у дэпутаты на мясцовых выбарах зможа мець да пяці давераных асобаў|спасылка=https://mogilev-region.gov.by/be/news/kozhny-kandydat-u-deputaty-na-myascovyh-vybarah-zmozha-mec-da-pyaci-daveranyh-asob|выдавец=[[Магілёўскі абласны выканаўчы камітэт]]|дата публікацыі=27 лістапада 2017|копія=https://novychas.online/palityka/kozny-kandydat-u-deputaty-na-mjascovyh-vybarah-zmo|дата копіі=26 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Акруговыя выбарчыя камісіі па выбарах абласных Саветаў дэпутатаў і 9 раённых камісіяў Менску прымалі заявы аб уліку ініцыятыўных групаў. Такія групы было магчыма стварыць пры вылучэньні кандыдатам шляхам збору подпісаў. Ініцыятыўная група магла налічваць ад 3-х да 10 чалавек<ref name="а"/>. Працягласьць дарэмнае прамовы кандыдатаў у дэпутаты ў радыёэтэры скарацілі з 5 да 3-х хвілінаў. Іх было магчыма пачуць у будні ад 18-й гадзіны з 22 студзеня па 12 лютага 2018 году ў дыяпазоне [[Частасьцевае мадуляваньне|частасьцевага мадуляваньня]] ад 87,5 да 108 мэга[[гэрц]]<ref>{{Навіна|аўтар=Тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Прамова кандыдатаў у дэпутаты ў радыёэтэры будзе доўжыцца ня больш за 3 хвіліны|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/politika/rech_kandidatov_v_deputaty_v_radioefire_budet_dlitsya_ne_bolee_3_minut/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=12 сьнежня 2017|копія=https://euroradio.by/kandydat-u-deputaty-zmozha-vystupac-na-radyyo-ne-bolsh-za-3-hviliny|дата копіі=12 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Выбарчае заканадаўства дазваляла мець у складзе выбарчых камісіяў да 19 сябраў, але іхняя пераважная большасьць налічвала па 14 чалавек у сувязі з абмежаваным [[каштарыс]]ам<ref name="в"/>. Бар’ер яўкі выбарцаў адсутнічаў, таму мясцовыя [[выбары]] адбываліся пры любой яўцы<ref name="г"/>. == Выбарцы == 7 лютага 2018 году старшыня Цэнтральнае выбарчае камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла, што ў сьпісы для галасаваньня на мясцовых выбарах унесьлі звыш 6,9 млн выбарцаў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=У спісы для галасавання на мясцовых выбарах унеслі больш за 6,9 млн выбарцаў|спасылка=https://euroradio.by/u-spisy-dlya-galasavannya-na-myascovyh-vybarah-unesli-bolsh-za-69-mln-vybarcau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=7 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Паводле зьвестак [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі]], выбарчым правам валодалі каля 101 000 грамадзянаў Расеі, якія мелі пасьведчаньне на права жыхарства ў Беларусі<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Больш за 100 тысяч грамадзян Расеі змогуць прагаласаваць на мясцовых выбарах у Беларусі|спасылка=https://nashaniva.com/203266|выдавец=Газэта «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=16 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Да пачатку датэрміновага галасаваньня 13 лютага ў сьпісах налічвалася 6 927 786 выбарцаў<ref name="д">{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Па адным з участкаў на выбарах не зарэгістравана ніводнага кандыдата|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/pa-adnym-z-uchastkau-na-vybarakh-ne-zareg/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=13 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, [[моладзь]] складала 25 % [[насельніцтва Беларусі]]<ref name="е"/>. На 18 лютага ў сьпісы для галасаваньня ўлучылі 6 929 525 чалавек<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Сёньня ў Беларусі праходзяць выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518929935-syonnya-u-belarusi-prahodzyac-vybary-deputatau-myascovyh-savetau|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Падрыхтоўка == 15 чэрвеня 2017 году старшыня Цэнтральнае выбарчае камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла аб прапанове ЦВК правесьці [[выбары]] ў мясцовыя Саветы дэпутатаў 18 лютага 2018 году. Пры гэтым, Ярмошына патлумачыла: «Мы разглядалі 2 магчымыя даты: 11 і 18 лютага. І ўжо схіляліся да 11-га. Але калі пачалі разглядаць магчымы графік правядзеньня ўсёй выбарчае кампаніі, то высьветлілася, што, паводле [[Выбарчы кодэкс Беларусі|Выбарчага кодэксу]], апошні дзень падачы дакумэнтаў на стварэньне [[Участковая камісія|ўчастковых камісіяў]] прыпадае на апошні дзень сёлетняга году. Да таго ж 31 сьнежня яшчэ й [[нядзеля]]. Зразумела, што такі варыянт больш чым нязручны. І яшчэ адна важная дэталь. 11 лютага ў [[студэнт]]аў многіх навучальных установаў яшчэ [[вакацыі]]. А студэнты, паводле выбарчага заканадаўства, могуць галасаваць толькі па месцы навучаньня. Таму мы адмовіліся ад даты 11-га лютага й спыніліся на 18-м лютага. Гэта, дарэчы, паводле таго ж Выбарчага кодэксу, апошняя магчымая дата правядзеньня выбараў»<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=ЦВК прапанаваў правесьці мясцовыя выбары 18 лютага 2018 году|спасылка=https://www.svaboda.org/a/miascovyja-vybary-2018/28554901.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=15 чэрвеня 2017|копія=https://nashaniva.com/192463|дата копіі=15 чэрвеня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 26 кастрычніка 2017 году [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] паведаміла пра намер стварыць 18 111 выбарчых акругаў на выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў у лютым 2018 году: 2962 — у [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]], 3112 — у [[Віцебская вобласьць|Віцебскай]], 2389 — у [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай]], 3584 — у [[Гомельская вобласьць|Гомельскай]], 2556 — у [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай]], 3451 — у [[Менская вобласьць|Менскай]] і 57 — у Менску<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Больш за 18 тыс. выбарчых акруг будзе ўтворана ў Беларусі на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/bolsh-za-18-tys-vybarchyh-akrug-budze-utvorana-u-belarusi-na-mjastsovyh-vybarah-63251-2017/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=26 кастрычніка 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 14 лістапада 2017 году А. Лукашэнка падтрымаў прызначэньне выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня на 18 лютага 2018 году<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лукашэнка падтрымаў назначэньне выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў на 18 лютага 2018 году|спасылка=https://blr.belta.by/president/view/lukashenka-padtrymau-naznachenne-vybarau-u-mjastsovyja-savety-deputatau-na-18-ljutaga-2018-goda-63742-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=14 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Старшыня ЦВК паведаміла, што каштарыс выбараў меў скласьці 21,2 млн [[Беларускі рубель|рублёў]] (10,5 млн даляраў), як і на [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|мясцовыя выбары 2014 году]]. Пры гэтым, Лукашэнка даручыў стварыць [[Выбарчы ўчастак|участкі для галасаваньня]] «за кошт сродкаў тых арґанізацыяў, якія разьмяшчаюць у сябе ўчастковыя камісіі». Матэрыяльна-тэхнічныя выдаткі мелі скласьці менш за 17 % [[каштарыс]]у. Ярмошына патлумачыла: «Усё астатняе — гэта выдаткі на заработную плату. Мы прывязваем ейны памер да сярэдняе [[Заработная плата|заработнай плате]] па краіне»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Бюджэт выбараў у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня складзе каля $10,5 млн|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/bjudzhet-vybarau-u-mjastsovyja-savety-deputatau-28-ga-sklikannja-skladze-kalja-105-mln-63743-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=14 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 15 лістапада 2017 году прайшло паседжаньне ЦВК па падрыхтоўцы да мясцовых выбараў, на якім прызначылі апошні тэрмін падачы дакумэнтаў для ўтварэньня [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных камісіяў]] на 21 лістапада. З улікам сельскіх у Беларусі налічвалася 1309 мясцовых Саветаў, адпаведна ліку якіх мелі ўтварыць тэрытарыяльныя выбарчыя камісіі да 24 лістапада. Да 29 лістапада ў друку падлягалі абнародаваньню нумары, апісаньне й найменьне выбарчых акругаў. Участкі для галасаваньня мелі ўтварыць да 16 сьнежня 2017 году. На нядзелю 31 сьнежня 2017 году прыпадаў апошні тэрмін падачы дакумэнтаў аб вылучэньні ў склад участковых выбарчых камісіяў, якія мелі ўтварыць да 3 студзеня 2018 году. Пры гэтым, на паседжаньні ЦВК Ярмошына заявіла: «Вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты будзе ажыцьцяўляцца з 10 сьнежня па 8 студзеня, прычым 8 студзеня — гэта апошні дзень здачы дакумэнтаў на рэгістрацыю кандыдатаў у дэпутаты». Саму рэгістрацыю прызначылі з 9 па 18 студзеня 2018 году, пасьля чаго перадвыбарчае [[агітаваньне]] мела доўжыцца да 18 лютага ўключна. Запрашэньні выбарцам прыйсьці на выбарчыя ўчасткі мелі накіраваць да 7 лютага, а забясьпечыць ўчастковыя выбарчыя камісіі бюлетэнямі для галасаваньня — да 12 лютага<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты мясцовых Саветаў пачнецца 10 сьнежня|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/vyluchenne-kandydatau-u-deputaty-mjastsovyh-savetau-pachnetstsa-10-snezhnja-63800-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=15 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 9 студзеня 2018 году Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі паведаміла пра ўтварэньне 5870 участкаў для галасаваньня на выбарах у мясцовыя Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня. Сярод іх было 250 (4 %) участкаў у [[здраўніца]]х і [[лякарня]]х, а таксама 17 — у [[Вайсковая часьць|вайсковых часьцях]]. У Берасьцейскай вобласьці было 923 выбарчыя ўчасткі, у Віцебскай — 798, у Гарадзенскай — 675, у Гомельскай — 1022, у Магілёўскай — 750, у Менскай — 991 і ў Менску — 711<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Участкі для галасаваньня на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/uchastki-dlja-galasavannja-na-mjastsovyh-vybarah-6438/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=9 студзеня 2018|копія=https://zviazda.by/be/news/20180112/1515737886-uchastki-dlya-galasavannya-na-myascovyh-vybarah|дата копіі=11 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Выбарчыя камісіі === 28 лістапада 2017 году [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] паведаміла, што ў склад 1309 [[Тэрытарыяльная камісія|тэрытарыяльных выбарчых камісіяў]] (ТВК) увайшло 10 507 чалавек. Зь іх 50 % (5285) вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 39 % (4099) вылучылі [[Грамадзкае аб'яднаньне|грамадзкія аб'яднаньні]], 10 % (1123) — ад працоўных калектываў і 1 % (125) — ад партыяў. Найбольш прадстаўнікоў у ТВК мелі: [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] (ФПБ) — 17 % (1754) і грамадзкае аб’яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» — 6 % (582), [[Камуністычная партыя Беларусі]] — 0,7 % (73) і [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці|Рэспубліканская партыя працы й справядлівасьці]] (РППС) — 0,3 % (35). [[Апазыцыя|Апазыцыйныя]] партыі мелі толькі 7 прадстаўнікоў: [[Беларуская партыя аб’яднаных левых «Справядлівы сьвет»]] — 5, а [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]] й [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя «Грамада»]] — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У выбаркамы ўвайшлі 7 чальцоў апазыцыйных партыяў і 582 — з «Белай Русі»|спасылка=https://euroradio.by/u-vybarkamy-uvayshli-34-chalcy-apazicyynyh-partyyau-i-587-z-belay-rusi|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=28 лістапада 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 сьнежня 2017 году Ярмошына паведаміла, што 4 сьнежня завяршылася ўтварэньне акруговых выбарчых камісіяў па выбарах абласных Саветаў дэпутатаў і 9 раённых камісіяў Менску. Пры гэтым, Ярмошына адзначыла: «Колькасьць партыйных вылучэнцаў у складзе акруговых, раённых выбарчых камісіяў павялічылася на 2 %. А ад прадстаўнікоў грамадзкіх аб’яднаньняў у цэлым — на 8 %». Сярод іншага, гэтыя камісіі прымалі заявы аб рэгістрацыі ініцыятыўных групаў для вылучэньня кандыдатаў шляхам збору подпісаў. Старшыня ЦВК заўважыла, што ў вакруговых камісіях павялічылася колькасьць прадстаўнікоў апазыцыйных партыяў: партыі «Справядлівы сьвет» — утрая й [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]] — удвая. Таксама РППС павялічыла лік прадстаўнікоў амаль удвая<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ярмошына канстатуе ўсё большую актыўнасьць палітычных партый на першых этапах мясцовых выбараў|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/jarmoshyna-kanstatue-use-bolshuju-aktyunasts-palitychnyh-partyj-na-pershyh-etapah-mjastsovyh-vybarau-64463-2017/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=8 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У склад акруговых камісіяў улучылі 2239 чалавек (55 %) ад грамадзкіх аб’яднаньняў, 1188 (29 %) — шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 384 (9 %) — ад працоўных калектываў і 293 (7 %) — ад партыяў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Пачалося вылучэньне кандыдатаў у дэпутаты мясцовых саветаў|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/pachalosya-vyluchenne-kandydatau-u-depu/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=10 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына згадала, што найбольш месцаў ва ўчастковых камісіях атрымалі [[ФПБ]] і [[Беларускі саюз жанчынаў]], а партыі займелі 6 % месцаў<ref name="б"/>. [[Жанчыны]] занялі 73,58 % месцаў ва ўчастковых выбарчых камісіях, то-бок перавышалі лікам мужчынам амаль утрая. Пры гэтым, 15 студзеня 2018 году сустаршыня арґанізацыйнага камітэту «Беларускае хрысьціянскае дэмакратыі» [[Вольга Кавалькова]] адзначыла: «фальсыфікацыі на выбарах адбываюцца ў камісіях, дзе больш за 70% — жанчыны»<ref>{{Навіна|аўтар=Ганна Соўсь|загаловак=Чаму выбары ў Беларусі фальсыфікуюць жанчыны|спасылка=https://www.svaboda.org/a/28976207.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=15 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод 63 816 месцаў у выбарчых камісіях 26 займалі прадстаўнікі апазыцыйных партыяў<ref name="в"/>. 15 лютага 2018 году старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] паведаміў: «На сёньня каля 3000 сябраў Беларускага фонду міру ўключаныя ў выбарчыя камісіі рознага ўзроўню — участковыя, акруговыя, тэрытарыяльныя»<ref name="з"/>. 19 лютага кампанія «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» паведаміла, што 97,8 % сябраў выбарчых камісіяў складалі прадстаўнікі прыхільнікаў ураду, у васноўным ад 4-х аб’яднаньняў: [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі|Фэдэрацыі прафсаюзаў Беларусі]] й «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белае Русі]]», [[Беларускі саюз жанчынаў|Беларускага саюзу жанчынаў]] і [[Беларускае грамадзкае аб’яднаньне вэтэранаў|Беларускага грамадзкага аб’яднаньня вэтэранаў]]<ref name="й">{{Навіна|аўтар=Ігар Карней|загаловак=Мясцовыя выбары былі «максымальна бруднымі», — назіральнікі|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29047993.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод 63 816 месцаў у выбарчых камісіях 26 займалі прадстаўнікі апазыцыйных партыяў<ref name="в"/>. == Вылучэнцы == На 26 сьнежня 2017 году ўсе 57 выбарчых акругаў Менску мелі больш як па адным кандыдаце ў дэпутаты. Найбольш ініцыятыўных групаў улічылі ў [[Фрунзэнскі раён (Менск)|Фрунзэнскім раёне]] Менску: у [[Каменная Горка (мікрараён)|Каменнагорскай]] выбарчай акрузе — 12 і яшчэ ў 2-х — па 9. Па Акадэмічнай выбарчай акрузе ў [[Першамайскі раён (Менск)|Першамайскім раёне]] сталіцы подпісы зьбіралі 8 групаў, а па [[Вуліца Асаналіева (Менск)|Асаналіеўскай]] у [[Кастрычніцкі раён (Менск)|Кастрычніцкім раёне]] — 7<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Менску ёсьць акруга, па якой у гарсавет ідзе 12 кандыдатаў|спасылка=https://euroradio.by/u-minsku-yosc-akruga-pa-yakoy-u-garsavet-idze-12-kandydatau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=26 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. На 29 сьнежня кандыдатамі вылучылі 7700 чалавек, зь якіх 96 % былі ў веку за 30 гадоў і больш за 4000 былі жанчынамі. За 11 дзён да заканчэньня ўліку кандыдатаў без вылучэнцаў заставалася 57 % з 18 111 выбарчых акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У 10 тысячах акругаў няма ніводнага кандыдата ў дэпутаты мясцовых саветаў|спасылка=https://euroradio.by/u-10-tysyachah-akrugau-nyama-nivodnaga-kandydata-u-deputaty-myascovyh-savetau|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=29 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Да 8 студзеня 17 500 ініцыятыўных групаў зьбіралі подпісы грамадзянаў за вылучэньне кандыдатаў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Пачынаецца рэгістрацыя кандыдатаў у дэпутаты|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/pachynaetstsa-registratsyya-kandydatau-u/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=9 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 11 студзеня 2018 году старшыня Цэнтральнае выбарчае камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла: «На 18 111 выбарчых акругаў вылучана 22 719 чалавек». У выніку ў сярэднім на выбарчую акругу прыпадала 1,2 кандыдата, тады як у Менску было ў сярэднім па 6 кандыдатаў на акругу<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Кандыдатамі ў дэпутаты на мясцовых выбарах хочуць стаць 22,7 тысячы чалавек|спасылка=https://euroradio.by/kandydatami-u-deputaty-na-myascovyh-vybarah-hochuc-stac-227-tysyachy-chalavek|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=11 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] ўлічылі 4142 кандыдаты ў дэпутаты, зь якіх звыш 55 % склалі жанчыны. Сярод іх 83 % (3452) вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 21 % (848) — ад працоўных калектываў і 6 % (242) — ад партыяў. [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці|Рэспубліканская партыя працы й справядлівасьці]] мела 80 кандыдатаў, [[Камуністычная партыя Беларусі]] (КПБ) — 77, [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] (ЛДПБ) — 56, партыя «[[Справядлівы сьвет]]» — 14, [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]] (АГП) — 10, [[Сацыял-дэмакратычная партыя народнай згоды|Сацыял-дэмакратычная партыя народнае згоды]] — 3 і [[Партыя БНФ]] — 2<ref>{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Жанчын больш за палову|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180111/1515679247-na-gomelshchyne-syarod-kandydatau-u-deputaty-zhanchyn-bolsh-za-palovu|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=12 студзеня 2018|нумар=2 (435)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12stu-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. У [[Магілёўская вобласьць|Магілёўскай вобласьці]] вылучылі 5305 кандыдатаў, то-бок больш за 2 на акругу. Пры гэтым, стварылі 4155 ініцыятыўных групаў. На месца ў [[Магілёўскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] прыпадала 3,6 кандыдаты, у [[Бабруйск]]і — 2,5. На [[сельсавет]] у сярэднім было па 2 кандыдаты. У Магілёўскай вобласьці стварылі 750 участковых выбарчых камісіяў агульным лікам 8215 чалавек, зь якіх 3/4 склалі жанчыны, 44 % — прадстаўнікі [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкіх аб’яднаньняў]] і партыяў і звыш 8 % — [[моладзь]] да 30 гадоў. Сярод іншага, 35 камісіяў стварылі ў здраўніцах і лякарнях. У [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў]] вылучылі 171-го кандыдата, зь якіх 47 — ад партыяў і 16 — дзейных дэпутатаў. Пры гэтым, [[ЛДПБ]] вылучыла 26 чалавек, [[АГП]] — 10, «[[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Грамада]]» — 7, «Справядлівы сьвет» і [[КПБ]] — па 2<ref>{{Артыкул|аўтар=Нэлі Зігуля.|загаловак=Безальтэрнатыўнасьць нам не пагражае|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180111/1515679459-na-magilyoushchyne-na-vybary-vyluchana-bolsh-za-2-kandydaty-na-akrugu|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=12 студзеня 2018|нумар=2 (435)|старонкі=2|issn=}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына заявіла: «ёсьць безальтэрнатыўныя акругі нават у вабласныя Саветы. Няма ніводнай толькі ў горадзе Менску й ў Магілёўскай вобласьці». У Менску ў сярэднім на акругу было па 6 кандыдатаў, а ў вабласныя Саветы — па 2,4 чалавекі. У Каменнагорскай выбарчай акрузе Менску ўлічылі найбольш кандыдатаў — 10. Больш за 45 % (10 362) вылучэнцаў склалі дзейныя дэпутаты 27-га скліканьня. Таксама вылучаліся 32 грамадзяніны Расеі. Агулам 69 % кандыдатаў вылучылі шляхам збору подпісаў грамадзянаў, 27 % — ад працоўных калектываў і 4 % — ад партыяў. Звыш 30 % кандыдатаў склалі працаўнікі [[Асьвета ў Беларусі|адукацыі]], культуры й навукі, звыш 20 % — працаўнікі [[Сельская гаспадарка Беларусі|сельскае гаспадаркі]], 11 % — ураднікі, звыш 9 % — працаўнікі прамысловасьці, транспарту й [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўніцтва]], звыш 4 % — працаўнікі [[Гандаль|гандлю]] й побытавага абслугоўваньня, звыш 3 % — праваахоўнікі й [[Вайсковец|вайскоўцы]], каля 3-х % — [[пэнсія]]нэры, звыш 2 % — [[прадпрымальнік]]і<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=Кампанія — у штатным рэжыме|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180112/1515775722-kampaniya-u-shtatnym-rezhyme|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=13 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/9-28625 9 (28625)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/13stu-2_optim.pdf 2]|issn=1990-763x}}</ref> й каля 1 % — [[Беспрацоўе|беспрацоўныя]]. У [[Гарадзенскі абласны Савет дэпутатаў]] па 34-х акругах ішло па адным кандыдаце, у Берасьцейскі — па 5. Каля паловы (11 030) ад усіх кандыдатаў у дэпутаты склалі жанчыны<ref name="б">{{Навіна|аўтар=Арцём Мартыновіч|загаловак=Ярмошына: На выбары ў Менску вылучаюцца чатыры студэнты|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-na-vybary-u-minsku-vyluchayucca-chatyry-studenty|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=12 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>, а мужчыны — 51,4 % (11 683). Старэйшымі за 30 гадоў былі 94,6 % (21 485) кандыдатаў, а моладзь да 30 гадоў складала 5,4 % (1 228). У [[Сельскі савет|сельскія Саветы]] дэпутатаў вылучылі 15 421-го кандыдата пры сярэднім ліку кандыдатаў на выбарчую акругу па Беларусі 1,2 чалавека, у раённыя Саветы — 4 854 кандыдатаў (па 1,3 чалавекі на акругу), у вабласныя — 859 (па 2,4), у [[Горад абласнога падпарадкаваньня (Беларусь)|гарадзкія абласнога падпарадкаваньня]] — 829 (па 2,2), у [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] — 345 (па 6,1), у гарадзкія раённага падпарадкаваньня — 302 (па 1,2) і ў пасялковыя — 103 (1,1). У выніку па адным кандыдаце мела звыш 70 % пасялковых і сельскіх, гарадзкіх раённага падпарадкаваньня й раённых выбарчых акругаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=За каго будзем галасаваць на мясцовых выбарах|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/za-kago-budzem-galasavats-na-mjastsovyh-vybarah-6472/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=16 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 22 студзеня Ярмошына паведаміла пра зьмяншэньне ліку вылучаных кандыдатаў: «Засталося на гэты момант 22 278. Зь ліку выбылых 123 чалавекі адклікалі свае кандыдатуры добраахвотна й 311 (1,37 %) — гэта адмовы ў рэгістрацыі». Таксама старшыня ЦВК згадала пра акругі абласных Саветаў з адным кандыдатам: «Што да Саветаў самага высокага ўзроўню — абласных, то ў Берасьцейскім рэгіёне 7 безальтэрнатыўных акругаў, альбо 12,3 %, у Віцебскай вобласьці — 22 (36,7 %), Гомельскай — 3 (5 %), Гарадзенскай — 40 (66,7 %). У Менскай вобласьці 3 безальтэрнатыўныя акругі, што складае 5 %, а ў Магілёўскай няма ніводнай. Прычым там ёсьць акругі з высокай альтэрнатывай. Сярэдні конкурс — крыху менш як 3 кандыдаты на месца». У Менску засталося ў сярэднім звыш 4-х чалавек на месца. Пры гэтым, Ярмошына адзначыла: «Калі гаварыць аб сталічных акругах, дзе больш за ўсё кандыдатаў, то самыя буйныя ў гэтым пляне Акадэмічная № 48 Першамайскага раёну й Кальварыйская № 38 у Фрунзэнскім раёне. Тут балятуюцца па 8 кандыдатаў. Далей ідуць [[Старавіленская вуліца (Менск)|Старавіленская]] акруга № 41 па [[Цэнтральны раён (Менск)|Цэнтральным раёне]] — 7 кандыдатаў. Па 6 чалавек прэтэндуюць на дэпутацкі мандат у [[Вуліца Пляханава (Менск)|Пляханаўскім]], Чыгуначным, [[Сухарава (мікрараён)|Сухараўскім]]»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Больш за 22 тыс. кандыдатаў у дэпутаты зарэгістравана на выбарах|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180122/1516627693-bolsh-za-22-tys-kandydatau-u-deputaty-zaregistravana-na-vybarah|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=23 студзеня 2018|копія=https://euroradio.by/na-myascovyya-vybary-zaregistravali-bolsh-za-22-tysyachy-kandydatau-u-deputaty|дата копіі=22 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 5 лютага 2018 году засталося 145 кандыдатаў на 60 месцаў у [[Гомельскі абласны Савет дэпутатаў]]. Па адным кандыдаце было ў 3 акругі: Карастаянаўскую ў [[Гомель|Гомлі]], [[Ельскі раён|Ельскую]] й [[Лельчыцкі раён|Лельчыцкую]]. Найбольш кандыдатаў было ў Мазурскай выбарчай акрузе Гомля — 5<ref>{{Артыкул|аўтар=Ірына Асташкевіч.|загаловак=Адна з пяці скаргаў задаволена|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180205/1517845131-adna-z-pyaci-skargau-zadavolena|выданьне=Зьвязда|тып=|год=13 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/25-28641 25 (28641)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/6lut-3_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. На 8 лютага 2018 году беспартыйныя складалі звыш 95 % (21 227) зарэгістраваных кандыдатаў. Пры гэтым, сваіх кандыдатаў вылучалі 12 [[Сьпіс палітычных партыяў Беларусі|партыяў Беларусі]]. Да партыйцаў належала 4,7 % (1051) зарэгістраваных, сярод якіх пераважалі: КПБ — 409, ЛДПБ — 228 і [[РППС]] — 177. Сярод [[Апазыцыя|апазыцыйных]] партыяў найбольш вылучылі: АГП — 71-го кандыдата, «Грамада» — 54-х і Партыя БНФ — 23-х<ref>{{Артыкул|аўтар=Надзея Анісовіч.|загаловак=Час актывізавацца прайшоў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518098087-chas-aktyvizavacca-prayshou|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-21_optim.pdf 13]|issn=}}</ref>. Другі сакратар Цэнтральнага камітэту Камуністычнае партыі [[Георгі Атаманаў|Ґеорґі Атаманаў]] падчыркнуў 4-кратна большае вылучэньне моладзі, чым у сярэднім па краіне: «Практычна кожны 5-ы кандыдат — ў веку да 31 году». Першы намесьнік старшыні Лібэральна-дэмакратычнае партыі [[Алег Гайдукевіч]] заўважыў: «У Менску вылучылі прэтэндэнтаў у кожнай акрузе — гэта 57 чалавек. Зарэгістравана зь іх 49. Усяго вылучылі ад партыі 267 кандыдатаў». Старшыня Рэспубліканскае партыі працы й справядлівасьці [[Васіль Задняпраны]] адзначыў: «у нас амаль палова акруговых камісіяў зарэгістравала па адным кандыдаце» (безальтэрнатыўна на акругу), і патлумачыў: «Кандыдаты ад нашае партыі больш прадстаўленыя ў рэгіёнах. У сталіцы — толькі 18 чалавек» (10 %)<ref>{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Партыйныя лідэры пра выбары|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518103965-partyynyya-lidary-pra-vybary|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-12_optim.pdf 4]|issn=}}</ref>. Да пачатку датэрміновага галасаваньня 13 лютага сярод кандыдатаў было 10 946 жанчынаў, 10 362 дзейных дэпутатаў, 1169 маладзёнаў у веку да 30 гадоў і 33 грамадзяніны Расеі. 13 лютага Ярмошына паведаміла пра выбарчую акругу без аніводнага кандыдата: «Гэта Савецкая выбарчая акруга № 3 па выбарах дэпутатаў [[Ельскі раённы Савет дэпутатаў|Ельскага раённага савету дэпутатаў]] у Гомельскай вобласьці»<ref name="д"/>. 15 лютага намесьнік старшыні «Белае Русі» [[Аляксандар Шацько]] паведаміў: «Сярод кандыдатаў у мясцовыя Саветы дэпутатаў больш за 9000 сябраў арґанізацыі "Белая Русь"». Старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] заявіў: «Больш за 70 чалавек, сябраў нашае арґанізацыі, ёсьць кандыдатамі ў мясцовыя Саветы дэпутатаў па ўсёй краіне. У Менску ад Фонду міру прадстаўленыя 3 кандыдаты. Яны балятуюцца ў [[Заводзкі раён (Менск)|Заводзкім]], Цэнтральным і Фрунзэнскім раёнах»<ref name="з">{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Прадстаўнікі грамадзкіх арганізацый пра выбары|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518706732-pradstauniki-gramadskih-arganizacyy-pra-vybary|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. На 18 лютага 247 тэрытарыяльных выбарчых камісіяў абласнога, раённага й гарадзкога, пасялковага й сельскага ўзроўняў у Менскай вобласьці ўлічылі звыш 3700 кандыдатаў на 3451 дэпутацкае месца, у тым ліку на 2548 месцаў у сельскія Саветы, 702 — у раённыя, 63 — у пасялковыя, 60 — у [[Менскі абласны Савет дэпутатаў]], 40 — у Саветы гарадоў раённага падпарадкаваньня й 38 — у [[Жодзінскі гарадзкі Савет дэпутатаў]]<ref>{{Навіна|аўтар=Марына Бегункова|загаловак=Маладым выбаршчыкам падарунак — экскурсія на верталёце|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518956268-pragalasavac-i-zdzeysnic-aglyadny-palyot-na-vertalyoce|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Агітаваньне == 22 сьнежня 2017 году Сакратарыят [[Таварыства беларускай мовы|Таварыства беларускае мовы]] абнародаваў Зварот да ўдзельнікаў мясцовых выбараў, у якім заявіў: «Мы падтрымліваем тых кандыдатаў, хто вырашыў прыняць удзел у гэтай выбарнай кампаніі й актыўна выкарыстоўвае дзяржаўную [[Беларуская мова|беларускую мову]] падчас агітацыйных акцыяў. Мы прапануем усім удзельнікам выбараў у мясцовыя саветы дэпутатаў ставіць пытаньне аб адкрыцьці беларускамоўных клясаў, школ і [[Гімназія|гімназіяў]] у кожным [[Раёны Беларусі|раённым цэнтры]], аб пашырэньні ўжываньня беларускае мовы ў візуальнай прасторы кожнага [[мястэчка]] й [[Гарады Беларусі|горада]], у інфармацыйным вяшчаньні мясцовых [[СМІ|мэдыя]]. Бо родная культура й мова – асноўныя чыньнікі [[Народ|нацыі]] й [[Незалежнасьць|незалежнае]] дзяржавы»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зварот да ўдзельнікаў мясцовых выбараў-2018 ад кіраўніцтва ТБМ|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/zvarot-da-udzelnikau-myastsovykh-vybar/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=22 сьнежня 2017|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 14 лютага 2018 году старшыня Цэнтральнае выбарчае камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] адзначыла, што [[Банкаўскі рахунак|рахункі]] для перадвыбарчага агітаваньня адкрылі 10,4 % зарэгістраваных кандыдатаў у дэпутаты, што было ўтрая больш параўнальна з папярэднімі [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|мясцовымі выбарамі ў 2014 годзе]], калі такія рахункі адкрылі 3,8 % кандыдатаў. Пры гэтым, сярод больш за 15 300 кандыдатаў у дэпутаты [[сельсавет]]аў рахункі займелі толькі 39 чалавек. Каля 20 % кандыдатаў паведамілі пра намер правесьці [[пікет]]ы для сустрэчы з выбарцамі. Права на дарэмны [[радыё]]этэр скарысталі больш як 20 % (1789) кандыдатаў, якія ўзялі ўдзел у вадпаведнай жараб’ёўцы<ref name="е"/>. Адразу 2 партыі ладзілі [[байкот выбараў]]: [[Кансэрватыўна-хрысьціянская партыя БНФ]] (КХП БНФ), якой кіраваў [[Зянон Пазьняк]], і [[Беларуская сацыял-дэмакратычная Грамада]], якой кіраваў [[Станіслаў Шушкевіч]]<ref>{{Навіна|аўтар=Яна Запольская|загаловак=Юрась Беленькі: «Нельга лічыць выбаршчыкаў дурнямі»|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/yuras-belenki-nelga-lichyts-vybarsh/ |выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Падчас выбарчае кампаніі ў Беларусі заблякавалі доступ да 2-х прыватных інтэрнэт-рэсурсаў навінаў, накшталт «[[Беларускі партызан]]» і «[[Хартыя’97]]»<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Заява арганізацый-заснавальнікаў кампаніі «Права выбару» пра выбары ў мясцовыя саветы Рэспублікі Беларусь 18 лютага 2018 г.|спасылка=https://bchd.info/13998-zayava-arganizacyy-zasnavalnikau-kampanii-prava-vybaru-pra-vybary-u-myascovyya-savety-respubliki-belarus-18-lyutaga-2018-g.html|выдавец=[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 11 лютага 2018 году Сойм КХП БНФ ухваліў «Паведамленьне пра «выбары», у якім заявіў:<blockquote>«У існуючай антынароднай [[Дзяржаўны лад|палітычнай сыстэме]] адсутнічае інстытут [[Мясцовае самакіраваньне|мясцовага самакіраваньня]]. Мясцовыя Саветы зьяўляюцца намінальнай уладай, іх дзейнасьць мае дэкаратыўны характар. Саветы стварае і поўнасьцю імі кіруе [[Рэжым Лукашэнкі|рэжымная]] вэртыкаль. Мясцовыя Саветы выкарыстоўваюцца ў якасьці псэўдадэмакратычнай шырмы, за якой хаваецца [[Карупцыя|карумпаваная]] і хлусьлівая рэжымная [[бюракратыя]]. Галоўная задача цяперашніх «выбараў» надаць бачнасьць легітымнасьці рэжымнай палітычнай сыстэме, дэзарыентаваць беларускае [[грамадзтва]], выпусьціць сацыяльную энэргію незадаволенасьці ў пустое дзеяньне. [[Абсалютная бальшыня]] выбаршчыкаў цудоўна разумее, што аніякіх выбараў у краіне няма. Праводзіцца чарговы рэжымны [[спэктакль]]. Мы мяркуем, што беларусы ня зганьбяць сябе, ня будуць дапамагаць рэжыму ілгаць народу і замежным грамадзянам пра ўсенародную падтрымку, якую яны намалююць, ня будуць падтрымліваць фальшывую антыбеларускую палітыку. Дзеля дабра і справядлівасьці лепш трымацца далей ад рэжымнага балота, але зьберагчы сваё сумленьне, розум і дух»<ref>{{Навіна|аўтар=Сойм [[КХП БНФ]]|загаловак=Паведамленьне пра «выбары»|спасылка=http://www.bielarus.net/archives/2018/02/13/5005|выдавец=Партал «[[Беларуская Салідарнасьць]]»|дата публікацыі=13 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>.</blockquote> == Назіраньне == 23 студзеня 2018 году старшыня Цэнтральнае выбарчае камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] паведаміла пра акрэдытацыю выбарчымі камісіямі 10 500 наглядальнікаў. Больш за ўсё акрэдытавалі наглядальнікаў на выбарах ад [[Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі|Беларускага рэспубліканскага саюзу моладзі]] (БРСМ), грамадзкага аб’яднаньня «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» і [[Беларускае грамадзкае аб’яднаньне вэтэранаў|Беларускага грамадзкага аб’яднаньня вэтэранаў]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Беларусі на мясцовых выбарах акрэдытавана 10,5 тыс. нацыянальных наглядальнікаў|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/u-belarusi-na-mjastsovyh-vybarah-akredytavana-105-tys-natsyjanalnyh-nagljadalnikau-65594-2018/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=24 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 лютага 2018 году кампанія назіраньня «Права выбару» паведаміла пра вылучэньне каля 700 назіральнікаў. У склад кампаніі ўвайшлі 8 грамадзкіх аб’яднаньняў: [[Аб’яднаная грамадзянская партыя]], [[Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя (Грамада)|Беларуская сацыял-дэмакратычная партыя «Грамада»]], «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя]]», [[Беларуская партыя Зялёныя|Беларуская партыя «Зялёныя»]], [[Партыя БНФ]], [[Партыя свабоды і прагрэсу|Партыя свабоды й прагрэсу]], Рух «[[За Свабоду]]» й [[Беларускі прафсаюз працаўнікоў радыёэлектроннай прамысловасьці]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Права выбару-2018» назвала асноўныя прычыны нерэгістрацыі дэмакратычных кандыдатаў|спасылка=https://novychas.online/hramadstva/prava-vybaru-2018-nazvala-asnounyja-pryczyny-ner|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=8 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 13 лютага кампанія «Права выбару» пачала назіраньне за датэрміновым галасаваньнем на 154-х выбарчых участках<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Пры галасаваньні камісія налічыла выбарцаў у 14 разоў больш, чым назіральнікі|спасылка=https://euroradio.by/pry-galasavanni-kamisiya-nalichyla-vybarcau-u-14-razou-bolsh-chym-naziralniki|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. У кампаніі ўдзельнічала 308 чалавек, якія падалі ва ўчастковыя камісіі 144 прапановы аб адкрытым падліку галасоў<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=«Права выбару» заяўляе пра «рэкордныя разыходжаньні» яўкі выбаршчыкаў з дадзенымі назіральнікаў|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/prava-vybaru-zayaulyae-pra-rekordnyya-r/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 13 лютага старшыня [[ЦВК Беларусі]] паведаміла пра акрэдытаваньне на выбарах 28 624-х наглядальнікаў. Сярод іх найбольш прадстаўнікоў мелі: [[БРСМ]] — 24 % (каля 6800), ГА «Белая Русь» — 18 % (5100) і [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] — 14 % (каля 4000)<ref name="е"/>. 15 лютага старшыня ўправы «[[Беларускі фонд міру|Беларускага фонду міру]]» [[Максім Місько]] згадаў, што ад ягонага грамадзкага аб'яднаньня «прыкладна 1400 чалавек зарэгістраваныя назіральнікамі»<ref name="з"/>. 16 лютага кампанія «Права выбару» паведаміла пра выстаўленьне 640 назіральнікаў на 320 выбарчых участках у васноўны дзень галасаваньня й поўнае назіраньне ў 32-х выбарчых акругах у некалькіх абласьцях Беларусі<ref name="і"/>. 19 лютага кампанія «За справядлівыя выбары» паведаміла пра назіраньне на 54-х выбарчых участках у 22-х паселішчах ва ўсіх абласьцях Беларусі й у Менску. У кампаніі бралі ўдзел 789 назіральнікаў ад 12 грамадзкіх аб’яднаньняў і партыяў, сярод якіх 668 назіралі за выбарамі ў васноўны дзень галасаваньня, 114 — за датэрміновым і асноўным галасаваньнем і 7 — ладзілі доўгатэрміновае назіраньне<ref>{{Навіна|аўтар=БелаПАН|загаловак=«Больш брудных выбараў у Беларусі яшчэ не было»|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/bolsh-brudnykh-vybarau-u-belarusi-yashche/|выдавец=Беларускае Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Галасаваньне == 13 лютага 2018 году пачалося датэрміновае [[галасаваньне]] на мясцовых выбарах. [[Выбарчы ўчастак|Выбарчыя ўчасткі]] працавалі а 10:00—14:00 і 16:00—19:00. Для галасаваньня пры сабе варта было мець: [[пашпарт]], [[Пасьведчаньне асобы|пасьведчаньне]] [[Кіроўца|кіроўцы]], [[вайсковы білет]] (для [[Вайсковец|вайскоўцаў]] тэрміновае службы), [[Пэнсія|пэнсійнае]] пасьведчаньне (з фатаграфіяй у ім), службовае пасьведчаньне [[чыноўнік]]а, [[Студэнт|студэнцкі]] білет, даведку [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі|органа ўнутраных справаў]] (пры страце пашпарту) альбо пасьведчаньне на права жыхарства (для грамадзянаў Расеі)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Датэрміновае галасаваньне|спасылка=https://blr.belta.by/infographica/view/daterminovae-galasavanne-6606/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=12 лютага 2018|копія=https://zviazda.by/be/news/20180212/1518428008-daterminovae-galasavanne|дата копіі=10 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. На 5870 участках усталявалі 23 200 выбарчых скрыняў, у тым ліку каля 2000 для датэрміновага галасаваньня<ref name="е">{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў ў Беларусі|спасылка=http://www.klich.by/?p=61524|выдавец=Газэта «[[Кліч Радзімы]]» ([[Шаркоўшчына]])|дата публікацыі=14 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 1-ы дзень датэрміновага галасаваньня ЦВК налічыла 4,4 % галасоў выбарцаў<ref name="ж"/>. Пры гэтым, адчынілі 5620 участкаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Лідзія Ярмошына: Дэмакратычныя выбары абапіраюцца на меркаваньне выбаршчыкаў і іх права на волевыяўленьне|спасылка=https://blr.belta.by/opinions/view/demakratychnyja-vybary-apirajutstsa-na-merkavanne-vybarshchykau-i-ih-prava-na-volevyjaulenne-2680/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=15 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 13—14 лютага ЦВК налічыла 11,06 % галасоў, у тым ліку ў Берасьцейскай вобласьці — 9,33 %, у Віцебскай — 11,36 %, Гарадзенскай — 9,66 %, Гомельскай — 10,98 %, Магілёўскай — 11,72 %, Менскай — 11,05 % і ў Менску — 12,67 %<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=За 2 дні датэрмінова прагаласавала 11% выбаршчыкаў|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/za-2-dni-daterminova-pragalasavala-11-vy/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=15 лютага 2018|копія=https://novychas.online/palityka/za-2-dni-daterminova-prahalasavala-11-vybarszczyk|дата копіі=15 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. За 13—15 лютага ЦВК Беларусі налічыла яўку на датэрміновы галасаваньні ў 18,73 %, у тым ліку ў Берасьцейскай вобласьці — 16,27 %, у Віцебскай — 19,67 %, Гарадзенскай — 16,81 %, Гомельскай — 19,49 %, Магілёўскай — 20 %, Менскай — 19,56 % і ў Менску — 18,92 %<ref>{{Навіна|аўтар=БелаПАН|загаловак=За тры дні датэрмінова прагаласавала больш за 18% выбаршчыкаў|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/za-try-dni-daterminova-pragalasavala/|выдавец=Беларускае Радыё «Рацыя»|дата публікацыі=16 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 18 лютага Ярмошына паведаміла, што выбарчыя камісіі налічылі 34,95 % унесеных у сьпісы выбарцаў, якія прагаласавалі датэрмінова. У васноўны дзень галасаваньня 5870 выбарчых участкаў працавалі а 8:00—20:00<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Амаль 35 працэнтаў выбаршчыкаў прагаласавалі датэрмінова на мясцовых выбарах у Беларусі|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/amal-35-pratsentau-vybarshchykau-pragalasavali-daterminova-na-mjastsovyh-vybarah-u-belarusi-66338-2018/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=18 лютага 2018|копія=https://euroradio.by/centrvybarkam-yauka-na-daterminovyh-vybarah-sklala-amal-35|дата копіі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, яўку звыш 70 % засьведчылі назіральнікі кампаніі «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» на выбарчых участках у «Студэнцкай вёсцы» Менску й ў інтэрнатах [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]], [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт інфарматыкі і радыёэлектронікі|Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту інфарматыкі й радыёэлектронікі]], а таксама [[Менскі дзяржаўны лінгвістычны ўнівэрсытэт|Менскага дзяржаўнага лінгвістычнага ўнівэрсытэту]]<ref>{{Навіна|аўтар=«[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]»|загаловак=96,4% - яўка на выбарчым участку ў «Студэнцкай вёсцы» Менска|спасылка=http://elections2018.spring96.org/be/news/89182|выдавец=Праваабарончы цэнтар «[[Вясна (цэнтар)|Вясна]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|копія=https://euroradio.by/u-studenckay-vyoscy-minska-yauka-na-daterminovae-galasavanne-964|дата копіі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Скаргі === У сьнежні 2017 году ў інтэрвію часопісу «[[Беларуская думка]]» старшыня ЦВК [[Лідзія Ярмошына]] патлумачыла неўлучэньне ў выбарчыя камісіі большасьці прадстаўнікоў [[Апазыцыя|апазыцыйных]] партыяў: «Выбарчая камісія — калектыў, дзе выпінаньне свайго палітычнага меркаваньня шкодзіць агульнай справе»<ref>{{Навіна|аўтар=Сяргей Галоўка, часопіс «[[Беларуская думка]]»|загаловак=Ярмошына: Апазыцыянэраў не бяруць у выбаркамы, каб не выпіналі свае меркаваньні|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-apazicyyanerau-ne-byaruc-u-vybarkamy-kab-ne-vypyachvali-svae-merkavanni|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=5 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 7 студзеня 2018 году сузаснавальніца руху «Дзея» [[Аліна Нагорная]] правяла ў [[Слуцак|Слуцку]] (Менская вобласьць) [[пікет]], прысьвечаны [[100-годзьдзе Беларускай Народнай Рэспублікі|100-годзьдзю Беларускае Народнае Рэспублікі]]. Нагорная зарэгістравала ініцыятыўную групу дзеля пікету без спагнаньня й патлумачыла: «Мясцовыя [[выбары]] — гэта яшчэ адна фікцыя, якая абыходзіцца народу «ў капеечку». Лічу, што сьпіс кандыдатаў ужо даўно падрыхтаваны й зацьверджаны [[Слуцкі раённы выканаўчы камітэт|Слуцкім райвыканкамам]]. Ад майго ўдзелу ў выбарах і іншых актывістаў ён аніяк ня зьменіцца. Слуцкія ўлады не дазваляюць аніякіх імпрэзаў, прысьвечаных памяці [[Слуцкі збройны чын|Слуцкага збройнага чыну]], які змагаўся пад [[Бел-чырвона-белы сьцяг|бел-чырвона-белым сьцягам]] БНР. У гэтым годзе мы будзем сьвяткаваць 100-годзьдзе БНР. На дзяржаўным узроўні гэтае сьвята зноў застаецца незаўважаным. Сваім пікетам я й мае сябры нагадваем случчанам пра важны этап у гісторыі нашае дзяржаўнасьці. Бо без абвяшчэньня [[БНР]] магло б ня быць і [[БССР]], а таксама сучаснае Рэспублікі». Пікет доўжыўся каля 4-х гадзінаў пад бел-чырвона-белым сьцягам. Пікетоўцы падарылі 300 месьцічам памяткі пра Слуцкі збройны чын, а таксама каляндарыкі з партрэтамі слуцкіх паўстанцаў і выявай бел-чырвона-белага сьцяга. Таксама месьцічы рабілі фотаздымкі на фоне хэштэгу #БНР100<ref>{{Навіна|аўтар=Зінаіда Цімошак|загаловак=Замест збору подпісаў — пікет, прысьвечаны 100-годзьдзю БНР|спасылка=https://novychas.online/hramadstva/zamest-zboru-podpisau-piket-prysveczany-100-hod|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=7 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пасьля завяршэньня ўтварэньня выбарчых камісіяў 3 студзеня кампанія «[[Праваабаронцы за свабодныя выбары]]» паведаміла, што ў склад камісіяў улучылі 97 % вылучаных прадстаўнікоў ад [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкіх аб’яднаньняў]] і 95,9 % сябраў партыяў ва ўрадзе. Пры гэтым, у камісіі дапусьцілі 11 % (26) вылучэнцаў ад апазыцыйных партыяў. З гэтае нагоды 8 студзеня Палітычная рада [[Аб’яднаная грамадзянская партыя|Аб’яднанае грамадзянскае партыі]] (АГП) абнародавала заяву, у якой паведаміла пра вылучэньне ва ўчастковыя камісіі 83-х «[[юрыст]]аў, людзей з досьведам працы ў [[Вярхоўны Савет Беларусі|парлямэнце]] й органах [[Мясцовае самакіраваньне|мясцовага самакіраваньня]]». Аднак у склад камісіяў улучылі толькі аднаго сябра АГП. У заяве АГП цьвердзілася: «Выбарчыя камісіі паводле закону павінныя фармавацца з прадстаўнікоў розных арґанізацыяў і палітычных партыяў. Ідэя ў тым, што яны павінныя складацца зь людзей з рознымі палітычнымі поглядамі й інтарэсамі, каб не было змовы для несумленнага падліку галасоў. Што ж адбываецца на практыцы? Як правіла, усе камісіі складаюцца з працаўнікоў аднаго працоўнага калектыву, а ўзначальваюцца кіраўніком гэтага калектыву альбо ягоным намесьнікам. Пры [[кантракт]]най сыстэме пярэчаньне кіраўніку раўнасільнае страце [[Праца|працы]]»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=АГП: У народа скралі права выбару|спасылка=https://www.racyja.com/palityka/agp-u-naroda-ukrali-prava-vybaru/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=8 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. [[Партыя БНФ]] правяла ва ўчастковыя камісіі 4 чалавекі з 65 вылучаных, [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] — 3-х з каля 50 вылучаных, а грамадзкае аб’яднаньне «[[Гавары праўду]]» — аднаго з больш за 20. АГП атрымала адмову паводле адпаведнае скаргі ў [[Суд Цэнтральнага раёну]] Менску, а Партыя БНФ — у [[Суд Бярозаўскага раёну]] й [[Суд Слуцкага раёну]]<ref>{{Навіна|аўтар=[[Зьміцер Лукашук]]|загаловак=АГП і ПБНФ падалі ў суд на выканкамы|спасылка=https://euroradio.fm/agp-i-pbnf-padali-u-sud-na-vykankamy-nu-yany-hacya-b-pasprabavali|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=9 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 12 студзеня 2018 году Ярмошына паведаміла пра падачу 9 скаргаў на ўтварэньне ўчастковых выбарчых камісіяў<ref name="б"/>. 15 студзеня старшыня ЦВК патлумачыла адмову павялічыць склад камісіяў да 19 чалавек для ўлучэньня прадстаўнікоў апазыцыі, як дазваляе выбарчае заканадаўства: «Мы даём фінансаваньне толькі на 15 чалавек у Менску й на 14 чалавек у вобласьці ва ўчастковыя выбарчыя камісіі. Таму яны й вызначаюць такі склад. Патрэбная эканомія, і таму аніхто ня будзе рабіць 19 ― у нас [[каштарыс]] так разьлічаны»<ref name="в">{{Навіна|аўтар=[[Зьміцер Лукашук]]|загаловак=Ярмошына: Няма грошай на тое, каб з-за апазыцыі рабіць камісіі па 19 чалавек|спасылка=https://euroradio.by/yarmoshyna-nyama-groshay-na-toe-kab-z-za-apazicyi-rabic-kamisii-pa-19-chalavek|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=15 студзеня 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Пры гэтым, 16 студзеня [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] ўхваліла Пастанову аб унясеньні зьмяненьняў у каштарыс выдаткаў на падрыхтоўку й правядзеньне выбараў дэпутатаў мясцовых Саветаў 28-га скліканьня. Паводле Пастановы, ранейшы каштарыс у суме 21,491 млн [[Беларускі рубель|рублёў]] скарацілі на 10 % да 19,386 млн рублёў. Заробкі па ўсіх камісіях зьменшылі ў сярэднім на 5,5 %, таму ў дзень выбараў пасьля выліку [[Падатак|падаткаў]] заробак сябра ўчастковае камісіі меў скласьці 67 рублёў замест 69. Сярод іншага, скарацілі выдаткі на набыцьцё канцылярскіх прыналежнасьцяў і [[Транспарт у Беларусі|перавозкі]], [[Сувязь Беларусі|сувязь]] і камандыроўкі. Старшыня ЦВК Ярмошына заявіла на паседжаньні пры разглядзе Пастановы: «Калі разьмеркаваць гэтую суму на ўсіх выбірнікаў, то выйдзе каля 1,5 даляра на аднаго чалавека. Я думаю, што мы трацім па мінімуме. Гэта вельмі невялікая сума, калі параўнаць з эўрапейскімі стандартамі — там як мінімум 5 даляраў на выбарніка»<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=Эканомім і чакаем замежных назіральнікаў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180117/1516168330-vydatki-na-padryhtouku-i-pravyadzenne-myascovyh-vybarau-skarochany-na-10|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=17 студзеня 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/11-28627 11 (28627)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/17stu-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 5 лютага 2018 году на партале «[[Беларускі партызан]]» доктар палітычных навук [[Павал Вусаў]] цьвердзіў: «Прыхільнікі ўдзелу ў сфальсыфікаваных выбарах у Беларусі прыводзяць масу розных, часам дзіўных довадаў, якія павінныя апраўдаць «актыўны» ўдзел беларускае апазыцыі ў выбарчым працэсе. Яны спрабуюць пераканаць сваіх апанэнтаў і выбарнікаў, што з дапамогай выбараў, арґанізацыя й правядзеньне якіх знаходзяцца пад поўным кантролем [[Аўтарытарызм|аўтарытарнае]] ўлады, можна зьмяніць гэтую самую ўладу альбо дамагчыся нейкіх саступак зь ейнага боку». Вусаў заўважыў: «Выбары, асабліва калі яны знаходзяцца пад сыстэмным кантролем аўтарытарнае улады, аніколі не былі самадастатковым фактарам зрынаньня альбо дэмакратызацыі [[дыктатура]]ў. Роля выбараў у гэтым працэсе была й застаецца выключна інструмэнтальнай. Выбарчы працэс ня мае аніякага практычнага значэньня, калі толькі за ім не стаіць актыўнае супрацьдзеяньне насельніцтва палітыкі аўтарытарнае ўлады». Урэшце, палітоляг патлумачыў на прыкладзе [[Аргентына|Арґентыны]], [[Нікарагуа]] й [[Чылі]], што пасьпяховыя для апазыцыі выбары «ёсьць толькі вынікам барацьбы з дыктатурай і ўнутранага аслабленьня апошняй». Таксама Вусаў назваў яшчэ 3 умовы пераўтварэньня выбараў у прылады дэмакратызацыі: 1) гатоўнасьць кіроўнае [[Эліта|эліты]] пайсьці на [[кампраміс]] з апазыцыяй; 2) гатоўнасьць аўтарытарнага кіраўніцтва правесьці сумленныя й вольныя выбары, што прадугледжвае паўсюдны кантроль з боку дэмакратычнае супольнасьці за арґанізацыяй і падлікам галасоў; 3) кансалідацыя апазыцыі й мабілізацыя апазыцыйна настроенае супольнасьці, бо толькі гэта зробіць апазыцыю самастойным палітычным гульцом, а таксама дазволіць кантраляваць усе этапы выбарчага працэсу<ref>{{Навіна|аўтар=Сяргей Нікалюк|загаловак=Дыктатура і выбары|спасылка=https://novychas.online/palityka/dyktatura-i-vybary|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 8 лютага 2018 году кіраўнік [[Берасьцейская абласная ўправа МНС Беларусі|Берасьцейскае абласное ўправы МНС Беларусі]] [[Канстанцін Шаршуновіч]], які адпрацаваў 4 скліканьні ў [[Берасьцейскі абласны Савет дэпутатаў|Берасьцейскім абласным Савеце дэпутатаў]] адзначыў: «Работа ў мясцовых Саветах грамадзкая, за яе ня плацяць, на яе трэба ахвяраваць свой асабісты час альбо адрываць яго ад асноўнае працы»<ref>{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Яскевіч.|загаловак=Чатыры скліканьні — гэта ня жарты|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518096567-kanstancin-sharshunovich-vyyaznyya-sesii-i-padyhody-da-vyrashennya-prablem|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-9_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-23_optim.pdf 15]|issn=}}</ref>. Старшыня Пастаяннае камісіі [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Савету Рэспублікі]] па заканадаўстве й дзяржаўным будаўніцтве [[Ала Бодак]] прызнала: «Дэпутат Савету ажыцьцяўляе свае паўнамоцтвы без адрыву ад асноўнае працоўнае дзейнасьці» (за выняткам старшыні). Пры гэтым, Ала Бодак заўважыла: «На час падрыхтоўкі й правядзеньня сэсіяў Савету й паседжаньняў ягоных органаў дэпутат Савету вызваляецца ад выкананьня працоўных абавязкаў з захаваньнем за ім сярэдняе заработнае платы». Сярод іншага, Бодак адзначыла: «Для ажыцьцяўленьня дзейнасьці ў выбарчай акрузе дэпутат Савету вызваляецца ад выкананьня працоўных абавязкаў (на 1 дзень у месяц) па ягонай заяве па месцы працы з захаваньнем сярэдняе заработнае платы. Дадзеная ґарантыя была забясьпечаная дэпутатам у 2014 годзе па ініцыятыве Савету Рэспублікі. У выпадку выезду дэпутата Савету для ажыцьцяўленьня сваей дзейнасьці ў Савеце, выбарчай акрузе за межы месца жыхарства яму кампэнсуюцца выдаткі па нормах пакрыцьця выдаткаў пры службовых камандзіроўках». Урэшце, Ала Бодак згадала, што «ґарантыяй працоўных правоў дэпутата Савету ёсьць тое, што ў пэрыяд ажыцьцяўленьня сваіх паўнамоцтваў ён ня можа быць звольнены па ініцыятыве наймальніка, выключаны з установы адукацыі без папярэдняй згоды Савету»<ref>{{Артыкул|аўтар=Вераніка Пуставіт.|загаловак=«Заканадаўчы мэханізм адпрацаваны добра»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518097112-ala-bodak-zakanadauchy-mehanizm-adpracavany-dobra|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-22_optim.pdf 14]|issn=}}</ref>. 8 лютага старшыня ЦВК Лідзія Ярмошына прызнала, што [[дэпутат]]ы мясцовых Саветаў «не атрымліваюць заробак і прымаюць толькі калектыўныя, сэсійныя рашэньні». Ярмошына падчыркнула: «Гэтая пасада ня ёсьць зайздросная, яна не дае прыбыткаў і прэфэрэнцыяў». Яна таксама дадала: «Грамадзяне нават ня ведаюць, чым займаюцца гэтыя людзі й якія ў іх паўнамоцтвы». Ярмошына згадала й разгляд скаргаў: «У тым жа Менску было пададзена 25 скаргаў — і 5 зь іх былі задаволеныя». Сярод іншага, старшыня ЦВК закранула нізкі ўдзел моладзі ў мясцовых выбарах: «Яны часта не галасуюць, таму й не вылучаюцца, дыстанцуюцца ад гэтага працэсу. [[Моладзь]] лічыць выбары фармалізаваным і [[Бюракратыя|бюракратычным]] дзействам, для якога яны не сасьпелі. Яшчэ адна прычына: моладзь проста ня бачыць кандыдатаў, блізкіх паводле веку. У сваю чаргу маладыя кандыдаты думаюць: навошта ім ісьці ў гэта зборышча старых? Атрымліваецца замкнёнае кола». Таксама Ярмошына патлумачыла сваю леташнюю прапанову скасаваць сельскія Саветы й выбіраць кіраўнікоў [[Пасёлак|пасёлкаў]] і [[Мястэчка|мястэчак]] наўпроставым галасаваньнем грамадзянаў: «Хачу, каб у нашых маленькіх тэрытарыяльных адзінках мы атрымалі рэальнае [[мясцовае самакіраваньне]] замест часам дэкаратыўных органаў. Калі выбары ў [[сельскі Савет]] праходзяць на безальтэрнатыўнай аснове й пры гэтым ані абраныя дэпутаты, ані грамадзяне не праяўляюць да гэтага цікавасьць, то тады й орган працуе фармальна. Існуе й функцыянуе толькі [[выканаўчая ўлада]], якая прадстаўленая адным чалавекам — старшынёй сельскага Савету, які адначасова ёсьць і старшыня сель[[Выканаўчы камітэт|выканкаму]]. Дык давайце гэтую рэальную ўладу будзем абіраць усім насельніцтвам. І тады ў нас, па-першае, конкурс будзе, а па-другое, гэта будзе рэальнае мясцовае самакіраваньне, пра якое будзе ведаць насельніцтва». Урэшце, старшыня ЦВК Беларусі прызнала перашкоды ў доступе [[зьнявечаны]]х людзей на [[Выбарчы ўчастак|выбарчыя ўчасткі]], бо далёка «ня ўсе ўваходныя месцы абсталяваныя [[пандус]]амі»<ref name="г">{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Лукашэвіч.|загаловак=«Хочацца, каб мы атрымалі рэальнае мясцовае самакіраваньне»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180208/1518101820-yarmoshyna-hochacca-kab-my-atrymali-realnae-myascovae-samakiravanne|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=9 лютага 2018|нумар=6 (439)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-9_optim.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/9lut-11_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. На 13 лютага ў ЦВК Беларусі паступіла 415 вусных і 153 пісьмовыя звароты ад выбарцаў і кандыдатаў<ref name="ж">{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Старт дадзены|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518642618-idze-daterminovae-galasavanne-na-vybarah-u-myascovyya-savety|выданьне=Зьвязда|тып=|год=15 лютага 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/32-28648 32 (28648)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/15lut-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 15 лютага Ярмошына прызнала: «Нам трэба глядзець у бок партыяў. Яны ў нас не разьвіваюцца, і гэта ненармальна. ...напэўна, у будучыні нам трэба адаптаваць [[Выбарчы лад|выбарчую сыстэму]] пад патрэбы партыяў. Гэта значыць перайсьці да [[Прапарцыйны выбарчы лад|прапарцыйнае]] альбо [[Мяшаны выбарчы лад|зьмяшанае сыстэмы]], даваць магчымасьць партыям мець нейкія квоты, калі яны зьбяруць неабходную колькасьць галасоў»<ref>{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Кулецкі.|загаловак=«Падставаў для засмучэньня пакуль няма»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518707367-lidziya-yarmoshyna-padstau-dlya-zasmuchennya-pakul-nyama|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-11_optim.pdf 3]|issn=}}</ref>. 16 лютага кампанія назіраньня «Права выбару» паведаміла, што [[Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі]], грамадзкае аб'яднаньне «[[Белая Русь (грамадзкае аб’яднаньне)|Белая Русь]]» і [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі]] бралі чынны ўдзел у перадвыбарчым агітаваньні й пры гэтым атрымлівалі сродкі зь [[Бюджэт Рэспублікі Беларусь|дзяржаўнага бюджэту Беларусі]]. Пагатоў, агітавалі за кандыдатаў ва ўрадзе праз працоўныя калектывы, куды не дапускалі апазыцыйных кандыдатаў. Урэшце, акруговыя камісіі зьмянялі біяграфічныя зьвесткі й фотаздымкі кандыдатаў апазыцыі ў інфармацыйных матэрыялах. Нацыянальны каардынатар кампаніі «Права выбару» [[Алесь Сілкоў]] заўважыў, што аніводны кандыдат ад [[Апазыцыя|апазыцыі]] не патрапіў на сустрэчы з працоўнымі калектывамі<ref name="і">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Агітацыя за праўладных кандыдатаў адбывалася за кошт дзяржавы|спасылка=https://novychas.online/palityka/ahitacyja-za-prauladnyh-kandydatau-adbyvalasja-za|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=16 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 16 лютага на сустрэчы з студэнтамі [[Акадэмія кіраваньня пры прэзыдэнце Беларусі|Акадэміі кіраваньня пры прэзыдэнце Беларусі]] Ярмошына адзначыла найбольш нізкі адсотак маладых кандыдатаў у сельскай мясцовасьці: «У працэнтных суадносінах колькасьць маладых кандыдатаў зьніжаецца. Гэта зьвязана з тым, што больш за палову прэтэндэнтаў — каля 13 000 чалавек — кандыдаты сельскіх Саветаў»<ref>{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Як паказчык сталасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180216/1518800659-lidziya-yarmoshyna-pravyala-sustrechu-sa-studentami-akademii-kiravannya|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 лютага 2018|нумар=[https://zviazda.by/be/number/34-28650 34 (28650)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/17lut-2_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. 18 лютага каардынатар кампаніі «Права выбару» [[Алесь Сілкоў]] заявіў пра выяўленьне іхнімі назіральнікамі найбольшае яўкі выбарцаў на датэрміновае галасаваньне ў Вішнявецкай акрузе № 40 ў [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў]], дзе тая склала 20 %. На гэтай падставе Сілкоў назваў агучаную ЦВК датэрміновую яўку ў звыш 34 % «[[Фальсыфікацыя|фальсыфікаванай]]»<ref>{{Навіна|аўтар=Анастасія Бойка|загаловак=Кампанія «Права выбару»: Найбольшая датэрміновая яўка — 20%|спасылка=https://euroradio.by/kampaniya-prava-vybaru-naybolshaya-daterminovaya-yauka-20|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 18 лютага на «[[Сталічнае тэлебачаньне|Сталічным тэлебачаньні]]» старшыня ЦВК Беларусі Ярмошына паведаміла: «За тыдзень датэрміновага галасаваньня ў Цэнтральную камісію паступілі 74 пісьмовыя скаргі»<ref>{{Навіна|аўтар=«[[Сталічнае тэлебачаньне]]»|загаловак=За час датэрміновага галасаваньня ЦВК атрымала 74 скаргі|спасылка=https://euroradio.by/za-chas-daterminovaga-galasavannya-cvk-atrymala-74-skargi|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, 18 лютага палітоляг [[Валер Карбалевіч]] згадаў: «З 10,5 тысяч сябраў тэрытарыяльных выбарчых камісіяў апазыцыю прадстаўляюць толькі 7 чалавек»<ref>{{Навіна|аўтар=[[Валер Карбалевіч]]|загаловак=Звыклы сцэнар, прадказальны вынік|спасылка=https://novychas.online/palityka/zvykly-scenar-pradkazalny-vynik|выдавец=Газэта «Новы час»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 19 лютага кампанія «Праваабаронцы за свабодныя выбары» абвясьціла, што 35 % назіральнікаў у вабласьцях паведамілі, што мясцовыя [[СМІ|мэдыя]] надрукавалі праграмы ўсіх кандыдатаў. Таксама назіральнікі адзначылі, што выбарчыя камісіі адмовіліся ўлічыць 71 % вылучэнцаў ад Руху «[[За Свабоду]]» й 33 % — ад «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя|Беларускае хрысьціянскае дэмакратыі]]», якія сабралі подпісы грамадзянаў<ref name="й"/>. Кіраўнік [[Цэнтар эўрапейскай трансфармацыі|Цэнтру эўрапейскае трансфармацыі]] [[Андрэй Ягораў]] заявіў, што апазыцыя «ўдзельнічае ў гэтым выбарчым [[фарс]]е, нібыта ўяўляе, што праходзіць рэальны працэс выбараў», хоць праз выбары ў Беларусі нельга дасягнуць рэпрэзэнтацыі ў органах кіраваньня. Ягораў патлумачыў: «Улады чарговым разам выкарысталі альтэрнатыўныя палітычныя сілы для [[Сымуляцыя|сымуляцыі]] выбарчага працэсу, для большае ягонае легітымацыі»<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=Палітоляг: Апазыцыя «ўдзельнічае ў выбарчым фарсе» і «падтрымлівае лёгіку палітычнага рэжыму»|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29048355.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Вынікі == [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] абвясьціла, што яўка на выбары ў мясцовы Саветы дэпутатаў 28-га скліканьня перавысіла 77 %<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=ЦВК агучыў вынікі мясцовых выбараў у абласныя і Менскі гарадскі савет|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180218/1518974398-galasavanne-na-myascovyh-vybarah-u-belarusi-zavershana|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref> (5 333 613 чалавек): 79 % — у Берасьцейскай вобласьці, 84 % — у Віцебскай, 80 % — у Гарадзенскай, па 81 % — у Гомельскай, 82 % — у Магілёўскай, 78 % — у Менскай і 61 % — у Менску<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЦВК заявіў, што на мясцовыя выбары ў Беларусі прыйшлі 77,05% выбарцаў|спасылка=https://euroradio.by/cvk-zayaviu-shto-na-myascovyya-vybary-u-belarusi-pryyshli-7705-vybarcau|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. === Абраныя дэпутаты === [[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]] абвясьціла, што дэпутатамі 1309 мясцовых Саветаў 28-га скліканьня сталі 18 110 чалавек, сярод якіх было 56 % (10 131) дэпутатаў 27-га скліканьня й 48 % (8729) жанчынаў, 4 % (720) [[Моладзь|маладзёнаў]] да 30 гадоў і 2,7 % (485) [[пэнсія]]нэраў, 2,5 % (453) сяброў партыяў і 0,5 % (90) [[Беспрацоўе|беспрацоўных]]. Сярод партыяў найбольш месцаў атрымалі: [[Камуністычная партыя Беларусі]] (КПБ) — 305, [[Рэспубліканская партыя працы і справядлівасьці|Рэспубліканская партыя працы й справядлівасьці]] (РППС) — 127, [[Сацыял-дэмакратычная партыя народнай згоды|Сацыял-дэмакратычная партыя народнае згоды]] (СДПНЗ) — 11, [[Беларуская сацыяльна-спартовая партыя]] й [[Лібэральна-дэмакратычная партыя Беларусі]] — па 4, [[Беларуская аграрная партыя]] (БАП) і [[Беларуская патрыятычная партыя]] (БПП) — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=У мясцовыя саветы абраны 21 грамадзянін Расеі|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/u-myastsovyya-savety-abrany-21-gramadzyanin/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=20 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Паводле занятасьці найбольш дэпутатаў былі працаўнікамі адукацыi, [[Культура|культуры]], навукі й [[Ахова здароўя|аховы здароўя]] — 30,62 % (5546 чалавек), працаўнікамі [[Сельская гаспадарка Беларусі|сельскае гаспадаркі]] — 21,37 % (3870), [[чыноўнік|ураднік]]амі — 13,24 % (2398), працаўнікамі прамысловасьцi, [[Транспарт у Беларусі|транспарту]] й [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўнiцтва]] — 8,4 % (1521), працаўнікамі [[Гандаль|гандлю]] й [[побыт]]авага абслугоўваньня — 3,91 % (708), праваахоўнікамі — 3,56 % (644) і [[прадпрымальнік]]амі — 1,67 % (303)<ref>{{Артыкул|аўтар=Вераніка Пуставіт.|загаловак=Каго мы выбiралi|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180222/1519309338-u-cvk-padvyali-papyaredniya-vyniki-myascovyh-vybarau|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=23 лютага 2018|нумар=8 (441)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/23lut-10_optim.pdf 2]|issn=}}</ref>. У [[Менскі гарадзкі Савет дэпутатаў]] прайшлі 19 сябраў партыяў, а агулам ў 6 абласных Саветаў дэпутатаў — 16: у [[Гомельскі абласны Савет дэпутатаў|Гомельскі]] — 6, [[Берасьцейскі абласны Савет дэпутатаў|Берасьцейскі]] — 4, [[Віцебскі абласны Савет дэпутатаў|Віцебскі]] й [[Менскі абласны Савет дэпутатаў|Менскі]] — па 2, [[Гарадзенскі абласны Савет дэпутатаў|Гарадзенскі]] й [[Магілёўскі абласны Савет дэпутатаў|Магілёўскі]] — па адным. Пры гэтым, месцы атрымалі прадстаўнікі 7 партыяў: [[КПБ]] — 16, [[РППС]] — 11, [[БССП]] — 3, [[ЛДПБ]] — 2, [[БАП]], БПП і [[СДПНЗ]] — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=Уладзімер Глод|загаловак=На мясцовых выбарах сярод партыяў першыя камуністы|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29047878.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Сярод іншага, ЦВК Беларусі абвясьціла, што ў мясцовыя Саветы дэпутатаў трапіў 21 грамадзянін Расеі (0,12 % ад агульнага ліку дэпутатаў) зь відам на жыхарства ў Беларусі, зь іх 15 — у сельскія Саветы, 4 — у раённыя, і па адным — у вабласны й гарадзкі. Найбольш зь іх было ў Віцебскай і Магілёўскай абласьцях — па 7, Гомельскай — 5, Гарадзенскай і Менскай — па адным<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=У мясцовыя саветы Беларусі трапіў 21 грамадзянін Расеі|спасылка=https://euroradio.by/u-myascovyya-savety-belarusi-trapiu-21-gramadzyanin-rasii|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=20 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. 19 лютага 2022 году сустаршыня «[[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя|Беларускае хрысьціянскае дэмакратыі]]» [[Павал Севярынец]] паведаміў пра пераабраньне аднапартыйца ў [[Блудзенскі сельсавет]] Бярозаўскага раёну Берасьцейскае вобласьці: «Дэпутат [[Валеры Білібуха]] ізноў стаў дэпутатам сельсавету. ...сфальсыфікаваць ня здолелі, бо ва ўчастковых камісіях былі сябры [[Партыя БНФ|Партыі БНФ]]»<ref>{{Навіна|аўтар=[[БелаПАН]]|загаловак=Актывіст БХД Валеры Білібуха пераабраны дэпутатам сельсавету|спасылка=https://www.racyja.com/hramadstva/aktyvist-bkhd-valeryj-bilibukha-peraab/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Таксама 19 лютага ЦВК Беларусі паведаміла пра перавыбары па Савецкай выбарчай акрузе № 3 у [[Ельскі раённы Савет дэпутатаў]], дзе адзінага кандыдата адклікаў працоўны калектыў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Па адной акрузе адбудуцца паўторныя выбары|спасылка=https://euroradio.by/pa-adnoy-akruze-adbuducca-pautornyya-vybary|выдавец=«Эўрапейскае радыё для Беларусі»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. Кандыдатам быў 34-гадовы сябра Камуністычнае партыі Віталь Васілёнак, які займаў пасаду кіраўніка [[Ельск|Ельскае]] мэблевае фабрыкі й быў папярэдне затрыманы праваахоўнікамі<ref>{{Навіна|аўтар=АЯ|загаловак=У Ельску арыштавалі праўладнага кандыдата, які быў адзіным у акрузе|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29048280.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}}</ref>. == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары-2018|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/vybary-2018|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=24 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://novychas.online/tags/mjascovyja-vybary-2018|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://novychas.online/tags/vybary-2018 Выбары-2018] * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://www.racyja.com/tag/myastsovyya-vybary-2018/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Беларускае Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://www.racyja.com/tag/vybary-2018/ Выбары 2018] * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Мясцовыя выбары 2018|спасылка=https://euroradio.by/vybary-myascovyya-savety-2018|выдавец=«[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]»|дата публікацыі=7 сакавіка 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Як у Беларусі праходзілі «мясцовыя» выбары|спасылка=https://www.svaboda.org/a/29046204/lbl0lbi137318.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=18 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} ** [https://www.svaboda.org/a/vybary-000-179-paslasmak/29047674.html Мясцовыя выбары, пасьляслоўе: вынікі і рэакцыі] // 19 лютага 2018 г. * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары-2018|спасылка=https://elections2018.spring96.org/be/top-stories|выдавец=Праваабарончы цэнтар «[[Вясна (цэнтар)|Вясна]]»|дата публікацыі=19 лютага 2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Выбары дэпутатаў мясцовых Саветаў 28-га скліканьня|спасылка=https://rec.gov.by/ru/msd-28s-ru/|выдавец=[[Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=2018|дата доступу=22 ліпеня 2022}} {{Кандыдат у добрыя артыкулы|15 жніўня 2022 году.}} {{Выбары ў Беларусі}} [[Катэгорыя:Выбары ў Беларусі]] [[Катэгорыя:Выбары 2018 году]] [[Катэгорыя:2018 год у Беларусі]] [[Катэгорыя:Мясцовае самакіраваньне]] [[Катэгорыя:18 лютага]] kqpj9d5ki3nv73l4oj6scx2w6y0k4a1 Летувізацыя 0 258145 2334137 2333847 2022-08-22T20:22:24Z Kazimier Lachnovič 1079 /* Расейская імпэрыя */ + wikitext text/x-wiki [[Файл:Lithuania Proper (1770-79).jpg|значак|Падзел Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага з мапы 1770-х гадоў: [[Літва|Сапраўдная Літва]] ({{мова-en|Lithuania Proper|скарочана}}) складаецца зь «Літоўскіх ваяводзтваў» і «[[Белая Русь|Літоўскай або Белай Русі]]», тым часам [[Жамойць]] падаецца асобна ад Літвы — паміж [[Інфлянты|Інфлянтамі]] і [[Курляндыя]]й]] '''Летувізацыя'''<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 387.</ref><ref name="Zajkouski-1993-70">[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] Як Вільня сталася жамойцкім горадам? // {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі|к}} С. 70.</ref><ref>Крывія. Выданьне беларускае дыяспары ў Чэхіі. [https://kamunikat.org/?pubid=25495 № 28], 2013.</ref> — палітыка насаджэньня [[Летувіская мова|летувіскай мовы]] і культуры сярод нелетувіскага насельніцтва колішняга [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], а таксама [[Прапаганда|прапаганды]] летувіскай [[Шавінізм|шавіністычнай]] інтэрпрэтацыі гісторыі ВКЛ. Складаецца зь некалькіх кампанэнтаў, у тым ліку атаясамліваньня гістарычных [[Літва|Літвы]] і [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]] з сучаснымі [[Летува|Летувой]] і [[летувісы|летувісамі]], перакручваньня традыцыйных гістарычных назваў мясцовасьцяў і імёнаў людзей у іншых мовах паводле іх формаў зь летувіскай мовы, [[Дэнацыяналізацыя|дэнацыяналізацыі]] жыхароў [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|этнічнай тэрыторыі беларусаў]] (празь іх частковую [[палянізацыя|палянізацыю]] або [[русіфікацыя|русіфікацыю]]) з паступовым пераводам адукацыі і [[Сродак масавай інфармацыі|мас-мэдыя]] на летувіскую мову дзеля [[Культурная асыміляцыя|асыміляцыі]] мясцовага насельніцтва летувісамі. == Рэч Паспалітая == {{Падвойная выява|справа|PEDELIS MIROS Saldźiausi medi Kriźiaus JESUSA Pona Sawimp turis inriszta (in Lithuanian language) by Vincentas Karafa, Vilnius, 1746.jpg|89|Ziwatas Pona yr Diewa musu Jezusa Christusa... o dabar wieł… Ziamaytyszka ysztumocitas yr drukowatas (1787).jpg|125|Летувіскія кнігі ([[Вільня]], 1750 г. і [[Супрасьля]], 1787 г.), мова якіх на вокладках азначаецца як жамойцкая}} {{Асноўны артыкул|Жмогусы|Жамойты}} {{Падвойная выява|справа|Zmudzki Ięzyk (1783).jpg|98|Samogitico (1851).jpg|116|Старонкі каталёгаў бібліятэк у [[Гарадзішча (вёска, Пінскі раён)|Гарадзішчы]] і [[Крэтынга|Крэтынзе]], на якіх мова выдадзеных у Літве і Прусіі летувіскіх кніг азначаецца як жамойцкая}} У 1869 годзе [[Ігнат Казлоўскі]] зьвяртаў увагу на тое, што папулярызацыя [[Летувіская мова|летувіскай мовы]] і культуры ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княства Літоўскім]] пачалася па [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] (1569 год), а асноўную ролю ў ёй адыгралі нямецкія ўлады [[Прусія|Прусіі]]{{Заўвага| Як зазначае беларускі гісторык [[Іван Саракавік]] (у чым пагаджаецца з дасьледнікам [[Іван Ласкоў|Іванам Ласковым]]<ref>[[Іван Ласкоў|Ласкоў І.]] Дагістарычныя блуканні: Літва і Жамойць // Літаратура і мастацтва, № 19, 1993. С. 15.</ref>), «''Жамойць сталі называць Літвой немцы ва Ўсходняй Прусіі, якія выдавалі на жамойцкай мове значную колькасьць пратэстанцкай літаратуры. Нямецкая ж навуковая літаратура карысталася вялікім аўтарытэтам у Расеі. Так і ў расейскай навуцы пачалі сьцьвярджаць, што жамойты — гэта тое ж, што і літва''»<ref>Саракавік І. Гісторыя Беларусі ў кантэксце сусветнай гісторыі. — {{Менск (Мінск)}}: Современная школа, 2006. [https://books.google.by/books?id=5hghAQAAMAAJ&q=%22%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8B.+%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B6+%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F+%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%22&dq=%22%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8B.+%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B6+%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F+%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0%22&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiB2OLzpNH5AhW4wAIHHeVACXYQ6AF6BAgDEAI С. 116].</ref><ref>Саракавік І. Беларусазнаўства. — {{Менск (Мінск)}}: Веды, 1998. [https://books.google.by/books?id=JOYvAAAAMAAJ&q=%D0%B6%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B9%D1%86%D1%8B&dq=%D0%B6%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B9%D1%86%D1%8B&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiwyfTno9H5AhXG1qQKHV6HAF4Q6AF6BAgKEAI С. 41].</ref>}} і [[Езуіты|ордэн езуітаў]] (а менавіта «польская партыя» ў ім). Галоўны матыў апошніх гэты дасьледнік бачыў у жаданьні [[Палякі|палякаў]] зьнішчыць моўна-культурныя повязі паміж [[Ліцьвіны|ліцьвінамі]] і [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінамі]] дзеля іх [[Палянізацыя|палянізацыі]] і [[Культурная асыміляцыя|асыміляцыі]]<ref>Козловский И. Судьбы русского языка в Литве и на Жмуди // Вестн. Зап. России. Т. 4, кн. 12, 1869. С. [https://books.google.by/books?id=1pIZAAAAYAAJ&pg=RA8-PA243-IA28&dq=%D0%BE%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%82%D1%8C+%D0%B6%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B9+%D1%8D%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F+%D1%81%D1%8A+%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B5%D1%8E&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwixnpuM_tD5AhUGgv0HHQ7PAJ8Q6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=%D0%BE%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%82%D1%8C%20%D0%B6%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B9%20%D1%8D%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE%20%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F%20%D1%81%D1%8A%20%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B5%D1%8E&f=false 87]—89, 92—93.</ref>. {{Падвойная выява|справа|Dictionarium trium lingvarum in usum studiosae iuventutis (Dictionary of the Polish-Latin-Lithuanian languages) by Konstantinas Sirvydas, Vilnius, 1713.jpg|102|Moksłas skaytima raszto lękiszko del mazu waykialu (in Lithuanian language), Vilnius, 1766.jpg|112|Вокладкі першых летувіскіх слоўніка {{мова-la|Dictionarium trium linguarum|скарочана}} (налева) і лемантара {{мова-lt|Moksłas skaytima raszto lękiszko del mazu waykialu|скарочана}} або {{мова-pl|Nauka czytania pisma polskiego dla małych dziatek|скарочана}} (направа)}} Першай кнігай, выдадзенай па-летувіску ў Вялікім Княстве Літоўскім (і адначасна першым яўным азначэньнем летувіскай мовы ў ВКЛ менавіта як «літоўскай»), стаў выкананы ў 1595 годзе дзеячом [[Контрарэфармацыя|Контррэфармацыі]] [[Мікалай Даўкша|Мікалаем Даўкшам]] пераклад з польскай мовы на летувіскую «Катэхізму» езуіта Якуба Лядэсмы. Адзіным выдадзеным на тэрыторыі ВКЛ да канца XVIII стагодзьдзя слоўнікам летувіскай мовы стаў «Слоўнік трох моваў» езуіта [[Канстанцін Шырвід|Канстанціна Шырвіда]]<ref>Schmalstieg W. R. [http://www.lituanus.org/1982_1/82_1_03.htm Early Lithuanian Grammars] // Lituanus. Vol. 28, Nr. 1, 1982.</ref> (выйшаў з друку каля 1620 году ў Вільні і перавыдаваўся ў 1629, 1631, 1642, 1677, 1713 гадох), у якім, аднак, не падавалася назвы трэцяй (летувіскай) мовы<ref>Szyrwid K. [https://books.google.by/books?id=-PZPAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=ru&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false Dictionarium trium linguarum]. — Vilna, 1713.</ref> (хоць выдадзены ў 1683 годзе таксама пры Віленскай езуіцкай акадэміі першы друкаваны слоўнік [[Латыская мова|латыскай мовы]] дакладна падаваў назву гэтай мовы ўжо ў самім сваім назове — «Dictionarium Polono-Latino-Lotavikum…»), вынікам чаго стала наступнае дадатковае азначэньне ў шэрагу навуковых працаў XIX ст.: «''польскі, лацінскі і жамойцкі''» ({{мова-la|Poln. Lat. et Samogiticae|скарочана}}<ref name="Kiopen-1827-103">Кёппен П. И. О происхождении, языке и литературе литовских народов. — СПб, 1827. С. 103.</ref><ref>Adelung J. H. Mithridates, oder allgemeine Sprachenkunde. Band 2. — Berlin, 1809. [https://books.google.by/books?id=o6kKAQAAIAAJ&pg=PA709&dq=Dictionarium+trium+linguarum+Samogiticae&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwisnYrN2uj0AhVeiv0HHY3MDIgQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=Dictionarium%20trium%20linguarum%20Samogiticae&f=false S. 709].</ref><ref>Magazin, herausgegeben von der Lettisch-Literarischen Gesellschaft. — Mitau, 1828. S. 65.</ref>, {{мова-de|Das lateinisch-polnisch-samogitische Wörterbuch|скарочана}}<ref>Winkelmann E. Bibliotheca Livoniæ historica. — St. Petersburg, 1870. [https://books.google.by/books?id=IdXEOzDAQz4C&pg=PA45&dq=in+samogitischen+sprache&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiw1-eptun1AhUxSPEDHQJbB544ggEQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=in%20samogitischen%20sprache&f=false S. 45].</ref>) — як і ў некалькіх каталёгах бібліятэк на тэрыторыі Вялікага Княства Літоўскага ({{мова-pl|«Dykcyonarz Łacinsko-polski i Zmudzki»|скарочана}}<ref>Pacevičius A. Vienuolynų bibliotekos Lietuvoje 1795—1864 m. — Vilnius, 2005. P. 186.</ref>, {{мова-la|«Synonyma Latino-Polono-Samogitica»|скарочана}}<ref>Lebedys J. Lietuvių kalba XVII—XVIII a. viešajame gyvenime. — Vilnius, 1976. [https://books.google.by/books?hl=ru&id=WxIHAQAAIAAJ&dq=%C5%BCmudzki+vie%C5%A1ajame&focus=searchwithinvolume&q=synonyma+latino P. 115].</ref>), тым часам у кнізе езуіцкага гісторыка [[Станіслаў Растоўскі|Станіслава Растоўскага]] (1768 год) гэты слоўнік азначаўся як «літоўскі». Першая на тэрыторыі ВКЛ летувіская граматыка выйшла ў 1737 годзе пры Віленскай езуіцкай акадэміі і мела назву «''Лучнасць моваў Літвы, апісаная паводле граматычных законаў галоўнага дыялекту гэтага княства. І да карыстаньня старанным нэа-[[палямон]]ам прызначаная з дазволу старэйшых''»<ref>[https://www.litviny.net/104310881072108410721090108010821080-1089108310861074107210881080-10861087108010891072108510801077-11031079109910821072.html Граматыкі і слоўнікі летувіскай мовы паводле крытыка канцэпцыі літвінізму летувіскага гісторыка Томаса Баранаўскага]{{ref-ru}}</ref> ({{мова-la|Universitas Linguarum Litvaniae in Principali Ducatus Ejusdem Dialecto Grammaticis Legibus Circumscripta. & in obsequium Zelorum Neo-Palaemonum Ordinata Permissu Superiorum|скарочана}}). Як і ў выпадку выдадзенага езуітамі слоўніка, праз фактычны брак у назове граматыкі назвы летувіскай мовы (хоць выдадзеная таго ж году граматыка латыскай мовы дакладна пазначала назву мовы ў назове — «Lotavica Grammatica…») у [[Рыга|рыскім]] навуковым выданьні 1844 году яе азначылі як «граматыку жамойцкай мовы» ({{мова-de|«eine Grammatik der schamaitischen (schmudischen) Sprache»|скарочана}})<ref>Magazin, hrsg. von der Lettisch-Literärischen Gesellschaft. Band 7, 1844. [https://books.google.by/books?id=xOtOAAAAcAAJ&pg=RA2-PA31&dq=schamaitischen+sprache&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjBp7b-8Ob1AhUOP-wKHTPfB244FBDoAXoECAkQAg#v=onepage&q=schamaitischen%20sprache&f=false S. 31].</ref>. У XVIII ст. сярод шэрагу летувіскіх кніг, мова якіх азначалася як «жамойцкая», адзіную кнігу, дзе гэтая мова азначалася як «літоўская», выдалі ў 1772 годзе ў друкарні Віленскай езуіцкай акадэміі. Тым часам факт масавага і традыцыйнага называньня ў Вялікім Княстве Літоўскім мовы летувісаў (у тым ліку мовы [[Прускія летувісы|прускіх жамойтаў]] у «[[Малая Летува|Малой Летуве]]»{{Заўвага|У Прусіі мову жамойтаў з 1579 году пачалі называць выняткова «літоўскай» — у кнігах, друкаваных пры падтрымцы прускіх уладаў. Тым часам пры перадруку ў Расейскай імпэрыі пруска-летувіскай кнігі «Prastas Pamokslas per Klausimus ir per Atsakymus» (упершыню выйшла з друку ў 1780 годзе, без пазначэньня ў назове і тэксьце назвы мовы) яе новы выдавец, выхадзец з колішняй Рэчы Паспалітай Ян Юры Ляховіч азначыў гэтую кнігу як «''на чыстую жамойцкую мову... перакладзеную''» ({{мова-lt|«ant czista zemajtiszka Liežuwy... iszgulde»|скарочана}})<ref>Biržiška V. Aleksandrynas: senųjų lietuvių rašytojų, rašiusių prieš 1865 m., biografijos, bibliografijos ir biobibliografijos. T. 2. — Čikaga, 1963. [https://archive.org/details/birziska-aleksandrynas-t.-2-1963_202012/page/153/mode/2up?q=zemajtiszka P. 154].</ref>}}) ''жамойцкай'' засьведчылі: нямецкі філёляг і гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Абрагам Пэнцэль||de|Abraham Jakob Penzel}} у «Journal zur Kunstgeschichte und zur allgemeinen Litteratur» (1781 год) — "''…шмат ["літоўскіх" кніг, якія аўтар прывёз у мясцовую бібліятэку з [[Кёнігзбэрг]]у] дадалося зь [[Вільня|Вільні]] <…> дзе яна ["літоўская мова" — паводле прускіх кніг] называецца жамойцкай, бо гэтай мовай гавораць не ўва ўсім Вялікім Княстве Літоўскім, а толькі ў яго правінцыі, якая завецца Жамойцю''"{{Заўвага|{{мова-de|«Ich habe viel Litauisches, Lettisches, und Estonisches aus Königsberg mitgebracht; die zwen letztern Fächer nicht, aber das erstere sehr stark aus Wilna vermehrt, welches um desto merkwurdiger ist, weil das Litauische, welches man hier spricht, (man nennt es Samogitisch, weil diese Sprache nicht im ganzen Großherzogthum Litauen, sondern nur in der Provinz, die den Nahmen Schamaiten, Samogitia, führt, gesprochen wird,) merklich vom preußischen Dialekt abweicht, und theils mit rußischen, theils lettischen Worten durchspickt ist»|скарочана}}}}<ref>Journal zur Kunstgeschichte und zur allgemeinen Litteratur. 10. Theil, 1781. [https://books.google.by/books?id=mslbAAAAcAAJ&pg=PA236&dq=man+nennt+es+Samogitisch&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi3ytrc5uj0AhUBh_0HHQKID4MQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=man%20nennt%20es%20Samogitisch&f=false S. 236].</ref> — і нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёган Фатэр||en|Johann Severin Vater}} у сваёй працы «Die Sprache der alten Preussen» (1821 год) — "''У мясцовасьцях, дзе жылі надровы і скалвы ["Малая Летува"]… да гэтага часу захавалася літоўская мова; там ёсьць друкаваныя біблія, граматыкі, слоўнікі, і менавіта яна вядомая ў пэўнай ступені выняткова пад імем літоўскай, у той час як у колішнім Вялікім Княстве Літоўскім мае назву жамойцкай''"{{Заўвага|{{мова-de|«In den Gegenden, wo ehemals die Nadrauer und Schalauer wohnten, d. i. von Memel, Tilse, Ragnit, Insterburg bis Gumbinnen, hat sich noch bis auf den heutigen Tag der Gebrauch der Litthauischen Sprache erhalten; die Bibel, Sprachlehren, Wörterbücher sind in derselben gedruckt, und sie ist es, welche gewissermassen ausschliesslich unter dem Namen der Litthauischen bekannt ist, während die des ehemals Grossherzogl. Litthauens den Namen der Schamaitischen führt»|скарочана}}}}<ref>Vater J. S. Die Sprache der alten Preussen. — Braunschweig, 1821. [https://books.google.by/books?id=bpJJAAAAcAAJ&pg=PR12&dq=den+Namen+der+Schamaitischen&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiSldqi1ej0AhVvgf0HHchpCSEQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=den%20Namen%20der%20Schamaitischen&f=false S. XII].</ref>). Сучасны менскі дасьледнік Алёхна Дайліда зазначае: «''Балтыйская тэорыя не адлюстроўвае ніякія гістарычныя рэаліі, яна была проста снасткай палітычнага змаганьня езуітаў проці літоўскай [[Рэфармацыя|Рэфармацыі]] і палітычнай моцы літоўскага гаспадарства. Разам з разбуральнай праграмай Контррэфармацыі, распачатай па выбуху эвангеліцкага адраджэньня ў Літве, езуіты распачалі таксама цэлую ідэалягічную праграму перакручваньня гісторыі Літвы: заміж сапраўднай гісторыі славянізацыі германскае шляхты Літвы (выкладзенай у літоўскіх летапісах і добра вядомай езуітам) езуіцкая тэорыя мусіла апавядаць пра паходжаньне літоўскае шляхты і створанага ёй гаспадарства ад мясцовых паўдзікіх балтыйскіх плямёнаў, што рабіла адзіным «цывілізацыйным» чыньнікам гісторыі Літвы выняткова [[Каталіцкая Царква|Каталіцкую Царкву]] (з той жа мэтай езуіцкая прапаганда пачала пашыраць гратэскныя, чыста фантастычныя плёткі пра «балтыйскае паганства» Літвы, якое нібы было галоўнай рэлігіяй ВКЛ да Крэўскай уніі). Калі за часоў ВКЛ гэтая тэорыя мела выгляд маргінальных калянавуковых практыкаваньняў, не прынятых літоўскай шляхтай, то па [[Падзелы Рэчы Паспалітай|падзелах Рэчы Паспалітай]] гэтая езуіцкая прапагандысцкая схема сталася ў XIX стагодзьдзі адзінай «навуковай» вэрсіяй гісторыі Літвы''»<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 5, 16, 27—28, 61, 201.</ref>. == Расейская імпэрыя == {{Падвойная выява|справа|Žiamaytiszki (1879).jpg|108|Lietuwiszki (1879).jpg|106|Слоўнікі месяцаў з кніг, выдадзеных у 1879 годзе: апошняе ўласнае азначэньне жамойцкай мовы (налева) і новае яе азначэньне ўжо як летувіскай (направа)}} {{Асноўны артыкул|Аўкштайты|Ліцьвякі (гістарычны этнонім)}} Паводле [[Ігнат Казлоўскі|Ігната Казлоўскага]], за часамі Расейскай імпэрыі летувізацыя адбылася праз парафіяльныя школы, дзе расейскія ўлады дазволілі выкладаньне па-летувіску, а таксама касьцёл (найперш на тэрыторыі [[Жамойцкая дыяцэзія|Жамойцкай дыяцэзіі]], дзе перавага аддавалася ксяндзам з этнічнай Жамойці)<ref>Козловский И. Судьбы русского языка в Литве и на Жмуди // Вестн. Зап. России. Т. 4, кн. 12, 1869. С. 104—106.</ref>. Ён жа зьвяртае ўвагу на сьведчаньне [[Уладзіслаў Сыракомля|Людвіка Кандратовіча (Уладзіслава Сыракомлі)]]<ref>Syrokomla W. Wycieczki po Litwie w promieniach od Wilna. T. 2, (Do Oszmiany — do Kiernowa — do Kowna). — Wilno, 1860. S. 96.</ref>, што пры мяшаным шлюбе (жонка — летувіска, муж — беларус) дзеці выхоўваліся па-летувіску{{Заўвага|Этнограф і мовазнаўца [[Яўхім Карскі]] засьведчыў, што сярод заселенай [[Латышы|латышамі]] [[Курляндыя|Курляндыі]], «''большасьць [[Беларуская мова|беларускіх]] населеных месцаў заканчваюцца на -ішкі''»<ref>Карский Е. Ф. Белорусы. Т. 1. — Минск, 2006. [https://books.google.by/books?id=ohcsAQAAMAAJ&q=%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85+%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%82+%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%87%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8F&dq=%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85+%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%82+%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%87%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8F&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjfmJmpp9X5AhUa7qQKHRoNCsAQ6AF6BAgBEAI С. 559].</ref>, пазьней падобныя тапонімы на -ішкі азначылі як «гістарычна балтыйскія» і нават «тыпова летувіскія»<ref>[[Эдвард Зайкоўскі|Зайкоўскі Э.]] [http://pawet.net/library/history/bel_history/_articles/zaj1/%D0%97%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%AD._%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B_%D1%86%D1%8D%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B9_i_%D1%83%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D0%B9_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_%D1%9E_%D1%81%D1%8F%D1%80%D1%8D%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D0%B2%D0%B5%D1%87%D1%87%D1%8B.html Балты цэнтральнай і ўсходняй Беларусі ў сярэднявеччы] // Спадчына. № 1, 1999. С. 61—72.</ref>. Тым часам менскі дасьледнік Алёхна Дайліда зазначае, што «''ва ўсходнегерманскіх мовах быў пашыраны суфікс -isk-: такім чынам, так менаваная «лінія Сафарэвіча» (мяжа перавагі паселішчаў з назовамі на -ішкі ў Панямоньні) не абавязкова зьнітавана з балтамі''»<ref>{{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)|к}} С. 31.</ref>}} альбо ўся радзіна магла палянізавацца, бо польская мова выконвала ролю пасярэдніка<ref>Козловский И. Судьбы русского языка в Литве и на Жмуди // Вестн. Зап. России. Т. 4, кн. 12, 1869. С. 107.</ref>. Прытым летувізацыі спрыялі тагачасныя польскамоўныя аўтары (былы езуіт [[Францішак Ксавэры Богуш]] у сваёй кнізе «Аб пачатку народу і мовы літоўскай»{{Заўвага|У гэтай кнізе Богуш атаясаміў [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]] з [[Прускія летувісы|прускімі летувісамі]] (з спасылкамі на выдадзеныя ў [[Малая Летува|Малой Летуве]] кнігі)<ref>Bohusz X. M. O początkach narodu i języka litewskiego. — Warszawa, 1808. S. 4, 12, 64, 94, 146.</ref>, а таксама заявіў, што «''літоўская мова адрозьніваецца ад славянскай''»<ref>Bohusz X. M. O początkach narodu i języka litewskiego. — Warszawa, 1808. S. 96.</ref> і двойчы паўтарыў, што «''жамойцкая мова дакладна такая ж самая, як літоўская, часам адрозьніваецца вымаўленьнем, але гэтая розьніца меншая, чым паміж вялікапалякам і мазурам''»<ref>Bohusz X. M. O początkach narodu i języka litewskiego. — Warszawa, 1808. S. 58—59, 106.</ref>, а далей фактычна засьведчыў уласнае даволі кепскае веданьне летувіскай мовы (на што зьвярнулі ўвагу яшчэ ў 1875 годзе<ref>Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 144—145.</ref>), заявіўшы, што «''Жамойць называе сябе źiemaiten… <…> ліцьвіны… назвалі гэты край źiemaitis''»<ref>Bohusz X. M. O początkach narodu i języka litewskiego. — Warszawa, 1808. S. 59—60.</ref>. Апроч таго, Богуш заклікаў зрабіць летувіскую мову мовай высокай культуры, што неўзабаве знайшло падтрымку ў студэнта [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], народжанага на Жамойці селяніна [[Сыманас Даўкантас|Сыманаса Даўкантаса]], які ў 1822 годзе выдаў кнігу «Дзеяньні старажытных летувісаў і жамойтаў» («''Darbai senųjų lietuvių ir žemaičių''»), а па публікацыі ў 1830 годзе ліста вялікага князя [[Вітаўт]]а ад 1420 году, што вярнула зь нябыту назву [[Аўкштота]] і дазволіла атаясаміць жамойтаў зь ліцьвінамі, новая праца Даўкантаса (1845 год) атрымала назву «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''», сучаснае летувіскае «''Būdas senovės lietuvių, kalnėnų ir žemaičių''»), дзе наватворам «kalnienū» пазначаліся вылучаныя пазьней з усходніх жамойтаў [[Аўкштайты|аўкштайты]] — «уласныя літоўцы»}}, [[Іяхім Лялевель]] ды іншыя), якія прыўзносілі балтыйскасьць з паганствам (летувіскасьць) і зьмяншалі ўплывы [[Русь|Русі]] ў гісторыі Літвы, а таксама вялі прапаганду сярод беларускамоўных сялянаў, нібы іхныя продкі былі летувісамі паводле паходжаньня<ref>Козловский И. Судьбы русского языка в Литве и на Жмуди // Вестн. Зап. России. Т. 4, кн. 12, 1869. С. 107—108.</ref>. Разам з тым, патомны віленскі выдавец [[Адам Завадзкі]], у друкарні якога выходзілі кнігі на розных мовах, у тым ліку летувіскай, выдаў у 1858 годзе каталёг летувіскіх кніг, надрукаваных за 25 гадоў, пад назвай «Жамойцкія кнігі, выдадзеныя коштам і друкам Юзэфа Завадзкага»{{Заўвага|{{мова-lt|«Knigas žemajtiszkas iszduotas kasztu ir spaustuwi Jozapa Zawadskia»|скарочана}}}}. Польскі і беларускі пісьменьнік [[Адам Плуг]] (1823—1903) наступным чынам ахарактарызаваў выдаваньне Адамам Завадзкім кніг па-летувіску: «''…таксама адзначу яшчэ пра адзін бок дзейнасьці Адама Завадзкага, пра які, апроч Вільні і Жамойці, мала хто ведае. Маю на ўвазе розныя выданьні на жамойцкай мове''»{{Заўвага|{{мова-pl|«…też będzie wspomnieć jeszcze o jednej stronie działalności Adama Zawadzkiego, o której poza Wilnem i Zmujdzią mało komu wiadomo. Mamy na myśli różne publikacje w języku żmujdzkim»|скарочана}}}}<ref>Romanowski A. Pozytywizm na Litwie: polskie życie kulturalne na ziemiach litewsko-białorusko-inflanckich w latach 1864—1904. — Kraków: Universitas, 2003. [https://www.google.com/search?tbm=bks&q=kt%C3%B3rej+poza+Wilnem+i+Zmujdzi%C4%85+ma%C5%82o+komu+wiadomo+.+Mamy+na+my%C5%9Bli+r%C3%B3%C5%BCne+publikacje+w+ S. 33].</ref>. У 1846 годзе нямецкі гісторык прафэсар [[Тарту|Дэрпцкага]] ўнівэрсытэту {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Крузэ||ru|Крузе, Фридрих Карл Герман}}, хоць ужо і пісаў, што «''літоўцы жывуць часткова ў заходніх губэрнях Расеі, дзе яны ўлучаюць жамойтаў, а часткова ў Прусіі''», і апісваў летувіскую мову як «літоўскую» (адзначаючы, аднак, што «''літоўцы называюць сваю краіну Litwa, Lätawa''»), але прытым зазначаў<ref>Kruse F. Ur-Geschichte des Esthnischen Volksstammes und der Kaiserlich-Russischen Ostseeprovinzen Liv-, Esth- und Curland überhaupt, bis zur Einführung der christlichen Religion. — Moskau, 1846. [https://books.google.by/books?id=SK1KAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=ru#v=snippet&q=eingentlichen%20lithauer%20wilna&f=false S. 128].</ref>: «''Сапраўдныя літоўцы жывуць у былых Віленскім і Троцкім, Наваградзкім, Берасьцейскім Літоўскім, Менскім, Полацкім, Віцебскім, Амсьціслаўскім і Смаленскім ваяводзтвах''»{{Заўвага|{{мова-de|«Die eigentlichen Lithauer wohnen im ehemaligen Palatinate Wilna und Troki, Nowogrodek, Brzest Litowsk, Minsk, Polozk, Witepsk, Mscislaw und Smolensk»|скарочана}}}}. А ў 1854 годзе штучнае пашырэньне назвы «літва» на частку жамойцкага насельніцтва, пазьней вядомую як «[[Аўкштайты|аўкштайты]]» («уласныя літоўцы») крытыкавалася<ref>Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&pg=RA3-PA71-IA7&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&f=false С. 28—29].</ref> на старонках прыватнага расейскага часопісу {{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}, які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і усходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}: {| |- | {{пачатак цытаты}} Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romeі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо [[жмогус]] значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала. {{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}} {{канец цытаты}} |} [[Файл:Vilnia, Lidzkaja-Franciškanskaja. Вільня, Лідзкая-Францішканская (J. Bułhak, 1912).jpg|значак|Шыльда летувіскай школы ({{мова-lt|Lietuviška mokykla|скарочана}}, {{мова-ru|Литовское училище|скарочана}}) на Лідзкай вуліцы ў цэнтры [[Вільня|Вільні]], 1912 год. Тым часам хоць-якія [[Беларуская мова|беларускія]] школы ў Расейскай імпэрыі заставаліся пад забаронай]] Зь іншага боку, у час здушэньня [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] (1863—1864) расейскі начальнік «[[Паўночна-Заходні край|Паўночна-Заходняга краю]]» [[Міхаіл Мураўёў|Мураўёў-вешальнік]] ужыў захады да падтрымкі і прапаганды жамойцкай (летувіскай) мовы: 1 лютага 1864 году ў сваім цыркуляры ён дазволіў «''незалежна ад расейскай мовы навучаньне мове жамойцкай як мясцовай гаворцы, а таксама і катэхізму на гэтай мове''»{{Заўвага|{{мова-ru|«независимо от русского языка обучение языку жмудскому как местному наречию, а также и катехизису на этом языке»|скарочана}}}}, а 5 лютага 1865 году выдаў загад «''прапанаваць біскупу Валанчэўскаму, пад асабістым яго назіраньнем неадкладна распарадзіцца складаньнем зборніка або перакладу на жамойцкую мову пропаведзяў Бялабрэскага і Філіпецкага''»{{Заўвага|{{мова-ru|«предложить епископу Волончевскому, под личным его наблюдением немедленно распорядиться составлением сборника или перевода на жмудский язык проповедей Бялобрежского и Филипецкого»|скарочана}}}}<ref name="Stalunas-2005">Сталюнас Д. Идентификация, язык и алфавит литовцев в российской национальной политике 1860-х годов // Ab imperio. № 2, 2005. С. 225—254.</ref>. Яшчэ напярэдадні паўстаньня ў 1862 годзе ў прадстаўленьні папячыцеля [[Віленская навучальная акруга|Віленскай навучальнай акругі]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Шырынскі-Шыхматаў|Аляксандра Шырынскага-Шыхматава|ru|Ширинский-Шихматов, Александр Прохорович}} да кіраўніка Міністэрства народнай асьветы Расейскай імпэрыі {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Галаўнін|Аляксандра Галаўніна|ru|Головнин, Александр Васильевич}} адзначалася, што адной з мэтаў адкрыцьця школаў на Жамойці (пад якой найперш разумелася этнічна летувіская Ковенская губэрня) мусіць быць умацаваньне жамойцкай нацыянальнасьці зь бесьперапынным пераконваньнем тамтэйшых сялянаў, што яны жамойты і літоўцы (ліцьвіны) і што ўлады Расейскай імпэрыі жадаюць не [[Русіфікацыя|русіфікаваць]] іх, а наблізіць іхныя інтарэсы да інтарэсаў [[Расея|Расеі]]: {{Цытата|На Жамойці — умацаваньне жамойцкай нацыянальнасьці, зусім не варожай Расеі і ўраду ў ніжэйшых пластах насельніцтва, і бесьперапыннае ўнушэньне сялянам, што яны не палякі, а жамойты і літоўцы, і што Расея не жадае зусім русіфікаваць іх, а хоча толькі зблізіць іх інтарэсы з інтарэсамі дзяржавы. {{арыгінал|ru|На Жмуди — укрепление жмудской национальности, вовсе не враждебной России и правительству в низших слоях населения, и постоянное внушение крестьянам, что они не поляки, а жмудины и литовцы, и что Россия не желает вовсе обрусить их, а хочет только сблизить их интересы с интересами государства.}} |Корнилов И. П. Русское дело в Северо-Западном крае: Материалы для истории Виленского учебного округа преимущественно в Муравьевскую эпоху. — С.-Петербург, 1901. С. 22. }} [[Файл:Vysokaŭski zamak. Высокаўскі замак (N. Orda, 1877-83, 1901-14).jpg|значак|Выдадзеная ў Расейскай імпэрыі летувіскамоўная паштоўка з рэпрадукцыяй малюнка [[Высокае|Высокага]] [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] (аўтар малюнка — [[Напалеон Орда]]) і подпісам: {{мова-lt|Augštaičai, Gardino gubernijoje|скарочана}}. Падобныя летувіскія паштоўкі выйшлі з краявідамі [[:Файл:Navahradzki zamak, Fara. Наваградзкі замак, Фара (1909) (2).jpg|Наваградку]], [[:Файл:Kreŭski zamak. Крэўскі замак (1907) (2).jpg|Крэва]], [[:Файл:Lida. Ліда (N. Orda, 1877, 1901-14).jpg|Ліды]], [[:Файл:Gieranionski zamak. Геранёнскі замак (N. Orda, 1877, 1906).jpg|Геранёнаў]]]] Па здушэньні паўстаньня расейскія ўлады пачалі актыўна падтрымліваць [[Летувіскае нацыянальнае абуджэньне|летувіскі нацыянальны рух]] (усе дзеячы якога паходзілі з Жамойці, прытым у яе цяперашніх афіцыйных летувіскіх межах<ref>История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 124.</ref>) у супрацьвагу моцным пазыцыям польскага руху за адраджэньне Рэчы Паспалітай<ref name="Arlou-2012-348">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 348.</ref>. Імпэрскі ўрад пачаў заахвочваць жамойцкія (летувіскія) асьвету і друк<ref name="Katlarcuk-2003">[[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] [https://web.archive.org/web/20110721203044/http://arche.bymedia.net/2003-2/katl203.html Чаму беларусы не апанавалі літоўскай спадчыны] // [[ARCHE Пачатак]]. № 2 (25), 2003.</ref>, жамойцкую (летувіскую) мову зрабілі мовай навучаньня ў [[Мар’ямпаль]]скай дзяржаўнай вышэйшай вучэльні, якая стала цэнтрам падрыхтоўкі летувіскай эліты. Гэтую мову таксама выкладалі ў [[Сейны|Сейненскай]] і [[Сувалкі|Сувалкаўскай]] гімназіях. 7 лютага 1869 году віленскі архіяпіскап {{Артыкул у іншым разьдзеле|Макары (Булгакаў)||ru|Макарий (Булгаков)}} пісаў да обэр-пракурора [[Найсьвяцейшы ўрадавы сынод|Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі]] ([[Расейская праваслаўная царква|Маскоўскай царквы]]) «''Адны мы, расейцы, мусім клапаціцца не пра тое, каб русіфікаваць літоўцаў, а пра тое, каб захаваць і распрацоўваць іх мову, даць ім граматыку і слоўнік іх мовы і праз тое спрыяць падтрыманьню іх нацыянальнасьці…''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Одни мы, русские, должны заботиться не о том, чтобы обрусить литовцев, а о том, чтобы сохранить и разрабатывать их язык, дать им грамматику и словарь их языка и чрез то содействовать поддержанию их национальности…»|скарочана}}}}<ref name="Stalunas-2005"/>. У 1885 годзе ў расейскай прэсе асьвятлялася наведваньне летувіскіх вучэльняў Ковенскай губэрні генэрал-губэрнатарам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Іван Каханаў|Іванам Каханавам|ru|Каханов, Иван Семёнович}}, калі той заахвочваў мясцовае насельніцта да летувіскай (жамойцкай) мовы, у тым ліку загадаў хлопчыку чытаць малітву «Ойча наш» па-летувіску: «''ты ліцьвін, дык навошта молісься па-польску, а не на сваёй мове?''» ({{мова-ru|«ты литвин, так зачем же молишься по-польски, а не на своем языке?»|скарочана}})<ref>Каблиц И. И. Интеллигенция и народ в общественной жизни России. — СПб., 1886. [https://books.google.by/books?id=VqkKAAAAIAAJ&pg=PP3&dq=%D0%BA%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D1%86%D1%8A+%D0%B8%D0%BD%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%8F+%D0%B8+%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi9vc7jjo70AhXARPEDHdjOC58Q6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8A&f=false С. 224].</ref>. [[Файл:Litwa i Białoruś (J. Bazewicz, 1916).jpg|значак|«[[Літва]] і [[Белая Русь|Беларусь]]» ({{мова-pl|«Litwa i Białoruś»|скарочана}}), асобныя ад Жамойці (''Żmujdź''), 1916 г.]] Замацаваньне ў другой палове XIX ст. у афіцыйнай расейскай навуцы, ідэалёгіі і прэсе тэрміна «літоўцы» («ліцьвіны») выняткова за жамойцкім насельніцтвам{{Заўвага|Хоць яшчэ ў 1860-я гады, як прызнае сучасны летувіскі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Дарыюс Сталюнас||lt|Darius Staliūnas}}<ref name="Stalunas-2005"/> «''…больш звыклымі для расейскай бюракратыі заставаліся іншыя [замест „літоўцаў“] паняцьці — „самагіцкае племя“, „жамойць“ або „жмудзіны“, „жамойцкі народ“, а мова — „жамоцкая“ або „самагіцкая“''» ({{мова-ru|«Хотя собственно термин „литовцы“ употреблялся довольно часто, более привычными для российской бюрократии оставались другие понятия — „самогитское племя“, „жмудь“ или „жмудины“, „жмудский народ“, а язык — „жмудский“ или „самогитский“»|скарочана}})}} прывяло да таго, што шляхта колішняга Вялікага Княства Літоўскага дзеля вонкавых дачыненьняў з расейскімі ўладамі пачала часьцей карыстацца тэрмінам «палякі», які ад пачатку быў палітонімам і зьвязваўся з ідэяй адраджэньня «Польшчы» — былой [[Канфэдэрацыя|канфэдэрацыйнай]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]<ref>[[Аляксандар Смалянчук|Смалянчук А.]] Паміж краёвасцю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 — люты 1917 г. — СПб., 2004. С. 115—124.</ref>, хоць у прыватных зносінах паміж сабой і з уласна [[палякі|этнічнымі палякамі]] («караняжамі») выкарыстоўвала паралельна і тэрмін [[Ліцьвіны|«ліцьвіны» («літоўцы»)]], а балтамоўнае насельніцтва працягвала традыцыйна называць «жамойтамі»{{Заўвага|Напрыклад, гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яўстах Іваноўскі||pl|Eustachy Iwanowski}} ў 1861 годзе пісаў, што [[ліцьвіны]] ўжываюць наступныя назвы да жамойтаў: ''Zmogosy, Zmujdziaki, Żmudź, Żmudzin''<ref>Iwanowski E. (Eu…… Heleniusz) Wspomnienia narodowe. — Paryż, 1861. [https://books.google.by/books?id=KNYRAAAAYAAJ&pg=PA491&dq=Zmogosy,+Zmujdziaki,+%C5%BBmud%C5%BA,+%C5%BBmudzin&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjv8obs1Y70AhW_Q_EDHUkUAAcQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&q=Zmogosy%2C%20Zmujdziaki%2C%20%C5%BBmud%C5%BA%2C%20%C5%BBmudzin&f=false S. 491].</ref>. Таксама францускі географ і гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Элізэ Рэклю||en|Élisée Reclus}} ў 5-м томе сваёй працы «Зямля і людзі» (1881 год) засьведчыў, што ў той час у Польшчы і Расеі ліцьвінамі ўсё яшчэ традыцыйна называлі [[беларусы|беларусаў]], тады як летувісаў — жамойтамі<ref>Reclus E. The universal geography: earth and its inhabitants. Vol. 5. — London, 1881. P. 256.</ref>: «''…нават цяпер яшчэ ў Польшчы, як і ў Расеі, „ліцьвінамі“ звычайна называюць беларускіх славянаў былой палітычнай Літвы, тады як літоўцам ва ўласным сэнсе даюць назву „жамойтаў“ альбо „жмудзінаў“''» («''…даже теперь еще в Польше, как и в России, „литвинами“ обыкновенно называют белорусских славян бывшей политической Литвы, тогда как литовцам в собственном смысле дают название „жмудов“ или „жмудинов“''»)<ref>Реклю Э. Земля и люди. Т. 5, вып. 2. — СПб., 1883. [https://books.google.by/books?id=bVQNAQAAMAAJ&pg=PA124&dq=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%8A+%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8A&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjJ8eDcjNz0AhX0QvEDHZlqDAsQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%8A%20%D0%B6%D0%BC%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8A&f=false С. 124].</ref>}}. Непрыняцьце новага значэньня тэрміна «літоўцы» прывяло да ўзьнікненьня ў канцы XIX — пачатку XX ст. і пэўнага пашырэньня сярод літоўскай шляхты (асабліва ў этнакантактавай зоне — у Віленскай губэрні, памежнай з асноўным масівам балтамоўнага насельніцтва — Ковенскай губэрняй) тэрміна «младалітоўцы» дзеля пазначэньня балтамоўнага насельніцтва, а дзеля ўласнага самавызначэньня — тэрмінаў «старалітоўцы» («стараліцьвіны»), «гістарычныя літоўцы» («гістарычныя ліцьвіны»), «міцкевічоўцы» (у знак салідарнасьці з тым значэньнем паняцьця «ліцьвіны», якое выкарыстоўваў [[Адам Міцкевіч]] у сваім творы «[[Пан Тадэвуш]]»){{Заўвага|У 1906 годзе ў газэце «[[Kurier Litewski]]» ([[:Файл:Starolitwin - Kuryer Litewski 1906 nr 146 s 1.jpg|№ 146, С. 1]]) зьявіўся артыкул «Мы і літоўцы» ({{мова-pl|My i litwini|скарочана}}), падпісаны крыптонімам «Старалітовец» ({{мова-pl|Starolitwin|скарочана}}), у якім аўтар спрабаваў папулярызаваць тэрмін «старалітоўцы» і прапаноўваў стварыць «Cтаралітоўскую партыю», якая б выяўляла інтарэсы карэннай літоўскай шляхты; тым часам летувіскую інтэлігенцыю (паводле аўтара — у большасьці псэўдаінтэлегінцыю), якая з падачы і пры падтрымцы расейскіх уладаў спрабавала манапалізаваць права на назву «літоўцы» ({{мова-pl|«Szowinizm ten jest owocem szkoły rosyjskiej, której wychowańcami są młodolitwini, mówiący nieraz lepiej po rosyjsku, niż po litewsku»|скарочана}}) прапаноўваў называць «младалітоўцамі» ({{мова-pl|młodolitwini|скарочана}}). Сярод іншага, тэрміналёгію «стараліцоўцаў» і «младалітоўцаў» у 1934 годзе выкарыстоўваў былы прэм’ер-міністар [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] [[Раман Скірмунт]] у сваім артыкуле-нэкралёгу «Панны з Муру» пра [[Канстанцыя Скірмунт|Канстанцыю Скірмунт]] і Юзэфу Куржанеўскую, дзе адзначаў, што захапленьне Канстанцыяй Скірмунт «літваманіяй» не ўлічвала тое, што младалітоўцы звузілі паняцьце [[Літва старажытная|Літвы]] да свайго этнаграфічнага Ковенскага арэалу<ref>Skirmuntt R. [[:Файл:Slowo - 1934, nr 127 Roman Skirmunt - Panie z muru - p 3.jpg|Panie z Muru (III)]] // Słowo. Nr. 127, 1934. S. 3.</ref>}}<ref name="Buchowski-2006-26">Buchowski K. [http://pbc.biaman.pl/Content/2045/litwomani_i_polonizatorzy.pdf Litwomani i polonizatorzy : mity, wzajemne postrzeganie i stereotypy w stosunkach polsko-litewskich w pierwszej połowie XX wieku]. — Białystok, 2006. S. 26.</ref><ref>История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 15.</ref>. == Першая Летувіская рэспубліка == === Спроба захопу Вільні === [[Файл:Lithuanie historique et ennographique (1920).jpg|значак|[[Вялікае Княства Літоўскае|Літва гістарычная]] і Летува («Літва этнаграфічная»). [[Рыга]], 1920 г.]] [[Летувіская Тарыба]] ня здолела ўлучыць у склад утворанай у 1918 годзе [[Летувіская Рэспубліка (1918—1940)|міжваеннай Летувы]] сталіцу гістарычнай Літвы [[Вільня|Вільню]] і сталічны [[Віленскі край]] праз супраціў мясцовых жыхароў, якія ўтварылі [[Сярэдняя Літва|Сярэднюю Літву]] (1920—1922): напярэдадні паўстаньня народжаны на [[Ашмянскі павет|Ашмяншчыне]] генэрал [[Люцыян Жалігоўскі]] выдаў [[Польская мова|па-польску]] адозву да насельніцтва Вільні і Віленшчыны з заклікам «''выгнаць жамойтаў''»<ref>Żeligowski L. Zapomniane prawdy. — Londyn, 1943. S. 35.</ref>{{Заўвага|Люцыян Жалігоўскі і яго паплечнікі лічылі сябе ліцьвінамі і славянамі, а летувісаў адмаўляліся прызнаваць за «літоўцаў» і называлі тое насельніцтва выняткова «жамойтамі» ({{мова-pl|Żmudzini|скарочана}}). У 1943 годзе Люцыян Жалігоўскі пісаў у сваіх успамінах пра выгнаньне зь Вільні адміністрацыі Летувы (1918—1920) і непрыняцьце новага сэнсу «літоўцаў», якія раней лічыліся літоўскай шляхтай «жамойтамі»: «''Напярэдадні маршу на Вільню, у [[Вярэнаў|Вярэнаве]], былі мы ня толькі палякамі — былі і літоўцамі. <…> Мы ўсе апэравалі даўнімі катэгорыямі. Пад словам „літовец“ мы разумелі паняцьце гістарычнай Літвы, Літву вялікіх мэтаў, вялікіх людзей, вялікай ідэі. Мы шанавалі нашыя традыцыі, нават попел Зьніча пад [[Касьцёл Сьвятых Станіслава і Ўладзіслава (Вільня)|Катэдрай]]. Нічога зь мінуўшчыны не пакінула сьледу, новаяўлены „літовец“ выявіўся ворагам… і чакаў прыезду на сталец літоўскі — Гогенцолерна, пад імем — о іронія — [[Міндаўгас II|Міндоўга ІІ]]. <…> Толькі мясцовыя людзі адкідалі ўсё, што звалася „літоўскім“. Ніхто не хацеў чуць пра навуку жамойцкай мовы, ніхто не прызнаваў „літоўскага“ ўрадніка, і ўсякая жанчына не хацела ісьці ў касьцёл, дзе служыў „літоўскі“ ксёндз. Чаму мы, адвечныя насельнікі Літвы, мусілі пазьбягаць той дарагой для нас назвы, а іншыя людзі, што ня маюць зь Літвой нічога супольнага, — называць сябе літоўцамі?»<ref>Żeligowski L. Zapomniane prawdy. — Londyn, 1943. S. 37, 41—42.</ref>.}}. Гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Валяр’ян Мэйштовіч||pl|Walerian Meysztowicz}}, сын старшыні Часовай урадавай камісіі Сярэдняй Літвы [[Аляксандар Мэйштовіч|Аляксандра Мэйштовіча]], зазначаў у сваіх успамінах: «''Летувіскі нацыянальны рух зьвярнуўся да спадчыны Вялікага Княства Літоўскага. <…> Нават ня мелі для іх назвы. „Ліцьвіны — казаў пан Міхал Юхневіч — гэта [[Ягайла]], [[Ян Караль Хадкевіч|Хадкевіч]], [[Адам Міцкевіч|Міцкевіч]], [[Юзэф Пілсудзкі|Пілсудзкі]] і я, а вы ёсьць летувісамі“''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Ruch narodowy litewski zgłosił się do dziedzictwa po Wielkim Księstwie Litewskim. <...> Nawet nie mieliśmy dla nich nazwy. „Litwini — mówił pan Michał Juchniewicz — to Jagiełło, Chodkiewicz, Mickiewicz, Piłsudski i ja, a wy to Lietuvisy“»|скарочана}}}}<ref>Meysztowicz W. Gawędy o czasach i ludziach. — Londyn — Łomianki, 2008. S. 26—27.</ref>. === Летувізацыя Ковеншчыны ды іншых мясцовасьцяў === У 1923 годзе ў [[Ковенскі павет|Ковенскім павеце]] летувісы складалі 56,7%, а ў самой Коўне — толькі 29,9%, палякаў у гэтым месьце было 31,5%, а жыдоў — 31,8%<ref>Starzyński S. Litwa: zarys stosunków gospodarczych. — Warszawa, 1928. S. 12—13.</ref>. Значную частку буйных зямельных уласьнікаў складала шляхта-«старалітоўцы», якія валодалі 26% зямлі ў новай дзяржаве і палітычна арыентаваліся на міжваенную [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскую Рэспубліку]]<ref>История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 168.</ref>. 15 лютага 1922 году ўлады Летувы прынялі закон аб зямельнай рэформе: нацыяналізавалася зямля ў супраціўнікаў незалежнасьці Летувы і шляхецкія маёнткі, нададзеныя ўладамі Расейскай імпэрыі з абшару скарбовых зямель, таксама вызначаўся максымум неад’емнай зямлі ў 80 га (з 1929 году — 150 га), што ліквідоўвала (шляхам прымусовай [[Парцэляцыя (эканоміка)|парцэляцыі]]) [[Лятыфундыя|лятыфундыі]], характэрныя раней для жамойцкіх земляў<ref>История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 168—169.</ref>. Па [[Вайсковы пераварот у Летуве (1926)|вайсковым перавароце ў Летуве]] (сьнежань 1926 году) у краіне ўсталяваўся [[Аўтарытарызм|аўтарытарны рэжым]] на чале з прэзыдэнтам [[Антанас Сьмятона|Антанасам Сьмятонам]], які працягваў летувізацыю насельніцтва краіны, абмяжоўваў магчымасьці культурнага разьвіцьця на іншых мовах і ставіў перашкоды да заняцьця дзяржаўных пасадаў тым, хто не лічыў сябе летувісамі паводле нацыянальнасьці<ref>История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 192—193.</ref>. === Спроба атаясаміць гістарычных ліцьвінаў зь летувісамі праз калядную песьню === У сакавіку 1923 году ў час выставы беларускага друку ў Коўне начальнік Дэпартамэнту рэлігіі Летувы {{Артыкул у іншым разьдзеле|Казімерас Прапаляніс||lt|Kazimieras Prapuolenis}} падараваў [[Вацлаў Ластоўскі|Вацлаву Ластоўскаму]] (які знайшоў палітычны прытулак у Летувіскай рэспубліцы па захопе расейскімі бальшавікамі [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]) уніяцкі служэбнік, друкаваны у [[Супрасьля|Супрасьлі]] ў 1726 годзе. У скуры аправы (пазьнейшай за саму кнігу і нібыта датаванай 1790 годам паводле налепленага на яе подпісу) Ластоўскі знайшоў укладзены туды тэкст каляднай песьні на беларускай мове. Асаблівасьцю гэтай песьні, невядомай зь іншых крыніцаў, ёсьць называньне «ліцьвінамі» асобаў зь летувіскімі імёнамі: «''Енас з Юргасам з пушчаў літвіны нясьлі Хрыстові з салам бацьвіны''»{{Заўвага|[[Лацінка]]вы арыгінал паводле Ластоўскага: «''Jenas z Jurgasom z puszczow Litwiny nieśli Chrystowi z sałom botwiny''»<ref>Ластоўскі В. Гісторыя Беларускай (Крыўскай) кнігі. — Коўна, 1926. С. 632.</ref>}} (тым часам паводле добра вядомай яшчэ з [[Слоўнік Насовіча|слоўніка Насовіча]] беларускай народнай песьні, «''Кузьма и Дземьянъ два Лицвины, принешли горшочекъ боцвиння''»<ref name="Nasovic-1870-31">Носович И. Словарь белорусского наречия. — СПб., 1870. [https://books.google.by/books?id=tRsOdAcJl5MC&pg=PA31&dq=%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8B&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwi1tLettczzAhUkSfEDHd_MCTQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D1%8B&f=false С. 31].</ref>). Таго ж году гэтую песьню з гісторыяй яе зьяўленьня Ластоўскі надрукаваў пад псэнданімам «Юры Верэшчака» ў часопісе [[Крывіч (часопіс)|Крывіч]]<ref>Верэшчака Ю. Старабеларская калядка // Крывіч. № 4, 1923. С. 34—35.</ref>, а пазьней зьмясьціў яе ў сваёй «[[Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі|Гісторыі беларускай (крыўскай) кнігі]]» (Коўна, 1926 год). Урэшце, у 1926 годзе ў савецкай амбасадзе ў Коўне Ластоўкі прэзэнтаваў канцэпцыю, паводле якой летувісы — гэта нашчадкі гістарычных жамойтаў<ref>«Давялося шмат і шмат працаваць…». З успамінаў беларускага акадэміка Стасіса Матулайціса (1866—1956) / Падрыхтоўка да друку В. Селяніса (Вільня) // Homo Historicus 2019. Гадавiк антрапалагiчнай гiсторыi / пад. рэд. [[Аляксандар Смалянчук|А. Смаленчука]]. — Вiльня: Палітычная сфера, 2019. С. 140—141.</ref>, па чым перабраўся ў [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Савецкую Беларусь]]. Знойдзеная Ластоўскім песьня трапіла ў некалькі агульных зборнікаў{{Заўвага|Напрыклад, ''Анталогія беларускай паэзіі. Т. 1. — {{Менск (Мн.)}}, 1993. С. 127—129''.}}, аднак, яе крытычны разгляд не рабіўся (хоць аўтэнтычнасьць некаторых іншых песьняў, апублікаваных Ластоўскім, неаднаразова ставілася пад сумнеў<ref>[[Алег Ліцкевіч|Ліцкевіч А.]] [https://web.archive.org/web/20160305070331/http://beldumka.belta.by/isfiles/000167_167773.pdf «Слава Воршы ўжо не горша…»] // [[Беларуская думка]]. № 3, 2009. С. 92-99.</ref>). Тым часам адпаведны фрагмэнт песьні, дзе ліцьвінамі называюць асобаў зь летувіскімі імёнамі, актыўна цытуецца (з азначэньнем самой песьні як «традыцыйнай» і «народнай»): летувіскім гісторыкам [[Томас Баранаўскас|Томасам Баранаўскасам]] на яго сайце з тэндэнцыйнай крытыкай «[[Ліцьвінства|ліцьвінізму]]»<ref>[https://www.litviny.net/ «Ёнас з Юргасам, з пушчы літвіны»]</ref>, беларускім гісторыкам кулінарыі [[Алесь Белы|Алесем Белым]]<ref>[https://www.patreon.com/posts/batsvinne-simval-59661281?l=it Бацвінне – гастранамічны сімвал Літвы XVII–XVIII ст.], [[Patreon]], 8 сьнежня 2021 г.</ref><ref>Кухмістр Верашчака. [https://books.google.by/books?id=RQp2DwAAQBAJ&pg=PT41&lpg=PT41&dq=%22%D0%81%D0%BD%D0%B0%D1%81+%D0%B7+%D0%AE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BC%22&source=bl&ots=_m-G1MRqF7&sig=ACfU3U2h1T0sznVq3sy-1Yx99c5cuBTv2A&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjCxvX11tL5AhVaNewKHbSxBZc4ChDoAXoECAQQAw#v=onepage&q&f=false Літвінская кухня]. — Litres, 2022.</ref>, які ня маючы профільнай адукацыі атрымаў доктарскую ступень (PhD) з гісторыі у [[Клайпеда|Клайпедзкім]] унівэрсытэце і крытыкуецца за сваё агрэсіўнае стаўленьне да [[Беларускае нацыянальнае адраджэньне|Беларускага нацыянальнага адраджэньня]], аўтарам [[Прапаганда ў Беларусі|прапагандысцкага]] рупару [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] «[[СБ. Беларусь сегодня]]» і шэрагу расейскіх шавіністычных сайтаў [[Усевалад Шымаў|Усеваладам Шымавым]]<ref>[https://shimoff.livejournal.com/221913.html Литвинам на заметку], [[LiveJournal]] Усевалада Шымава, 5 верасьня 2013 г.</ref>, а таксама адной з расейскіх шавіністычных суполак [[У Кантакце|«УКантакце»]]<ref>[https://vk.com/wall-46503890_144549 К вопросу о том, кто такие «литвины». Белорусская народная колядка начала XVIII века, фрагмент], «Мы патриоты Белой Руси!», 2 сьнежня 2018 г.</ref>. === Супраца з СССР === [[Файл:Пану Сталіну Ёсіфу Вісарыёнавічу ад міністра замежных справаў Летувы (21.12.1939).jpg|значак|Беларускі пераклад<ref>[[Звязда]]. № 295, 1939. С. 4.</ref> тэксту афіцыйнаага віншаваньня «''пану [[Сталін]]у <...> глыбокапаважанаму Ёсіфу Вісарыёнавічу''» ад міністра замежных справаў Летувы {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ёзас Урбшыс|Ёзаса Ўрбшыса|be|Юозас Урбшыс}}, 21 сьнежня 1939 г.]] З пачаткам [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] па супольнай агрэсіі [[Трэці Райх|Трэцяга Райху]] і [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] супраць [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], 10 кастрычніка 1939 году ўлады Летувы і СССР склалі летувіска-савецкую дамову, згодна зь якой места Вільня зь Віленскай вобласьцю, занятыя савецкімі войскамі, перадаваліся Летуве. 27 кастрычніка летувіскія адборныя войскі ўрачыста ўвайшлі ў Вільню, польскаму ўраду ў выгнаньні летувіскія ўлады заявілі, што ўвесь міжваенны час Вільня з праўнага гледзішча належала Летуве. Паводле кіраўніка новай віленскай адміністрацыі Антанаса Мяркіса, мэтай летувіскіх уладаў стала «''прымусіць усіх думаць, як летувісы''» і «''вывесьці зь Віленскага краю ўсялякі чужынскі элемэнт''». Так, нязгодных мясцовых беларусаў з тэрыторыі незалежнай Летувы дэпартаваў яшчэ савецкі [[НКВД]], а многім беларусам<ref name="Zajkouski-1993-70"/>, палякам і жыдам, нават тым, якія нарадзіліся ў Вільні, летувіскія ўлады адмовілі ў грамадзянстве<ref name="dzej">[[Тымаці Снайдэр|Снайдэр Т.]] [https://web.archive.org/web/20110728191528/http://www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/sna13?OpenDocument Частка 1 з кнігі «Рэканструяваньне нацыяў: Польшча, Украіна, Летува, Беларусь (1569—1999 гг.)»] // [[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]]. № 13, 2004.</ref>. === Супраца з Трэцім Райхам === З пачаткам [[нямецка-савецкая вайна|нямецкай-савецкай вайны]] за часамі нямецкай акупацыі [[Нацыянал-сацыялізм|нацысты]] дазволілі летувісам стварыць паліцыйныя аддзелы самааховы ''Saugumas'', якія ўзаконілі ў Вільні напады летувісаў на палякаў (апалячаных беларусаў). Пад прыкрыцьцём нямецкай улады летувіскія нацыянал-экстрэмісты заклікалі нацыстаў ачысьціць Вільню ад спалянізаванага насельніцтва і былі расчараваныя, калі выявілася, што немцы маюць іншыя пляны. Змаганьне паміж летувісамі і палякамі за Вільню перайшло на ўзровень грамадзянскай вайны мясцовага маштабу. З восені 1943 году падпольная польская [[Армія Краёва]] ў месьце і прылеглых раёнах нападала на падразьдзелы летувіскіх паліцыянтаў і раззбройвала іх. У адказ летувіскія паліцыянты каралі сьмерцю цывільнае польскамоўнае насельніцтва<ref name="dzej"/>. == СССР == [[Файл:Peoples of Eastern Europe by United States Department of State (1943).jpg|значак|Этнаграфічная мапа Ўсходняй Эўропы ([[Вільня]] — частка [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|тэрыторыі, заселенай беларусамі]]), складзеная супрацоўнікамі [[Дзяржаўны Дэпартамэнт ЗША|Дзяржаўнага Дэпартамэнту ЗША]] ў 1943 г.]] Па сканчэньні Другой сусьветнай вайны, нягледзячы на меркаваньне віленчукоў і боязнь летувісаў страціць Вільню праз факты масавай супрацы з нацыстамі, [[Ёсіф Сталін|Сталін]] надумаў пакінуць места за [[Летувіская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Летувіскай ССР]]<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 385.</ref>. 30 траўня 1945 году, палітбюро ЦК Кампартыі Летувы пастанавіла скіраваць усе сілы рэспублікі на тое, каб выселіць зь Вільні большасьць тытульнага насельніцтва<ref name="dzej"/>. Летувіскі ўрад у асобе міністра асьветы Жугжды не дазволіў адчыніць у Вільні ніводнай беларускай школы, чаго дамагаліся [[Адам Станкевіч]] ды іншыя беларускія дзеячы. Летувіскія ўлады зачынілі [[Віленская беларуская гімназія|беларускую гімназію]] і настаўніцкую сэмінарыю, а [[Беларускі музэй у Вільні|Беларускі музэй імя Івана Луцкевіча]] ліквідавалі і фактычна разрабавалі — большая частка яго збораў трапіла ў летувіскія музэйныя фонды і бібліятэку Акадэміі навук Летувы. Пры гэтым [[Слуцкія паясы]] і [[Урэчча|ўрэцкае]] шкло абвясьцілі «вырабамі летувіскіх рамесьнікаў»<ref name="Arlou-2012-386">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 386.</ref>. Усё гэта адбывалася адначасна з новай хваляй рэпрэсіяў супраць інтэлігенцыі<ref name="Zajkouski-1993-70"/>. Практычна ўсе беларускія нацыянальныя дзеячы і іх сем’і падпалі пад арышты і дэпартацыю. Тым часам у 1944—1948 гадох каля 100 тысячаў віленчукоў, сярод якіх большую частку складалі беларусы<ref name="Arlou-2012-387">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 387.</ref>, прымусілі запісацца палякамі і дэпартавалі ў камуністычную Польшчу<ref name="dzej"/>. Замест дэпартаваных месьцічаў на працягу толькі 1944—1946 гадоў у Вільню прыбыло каля 100 тысячаў новых жыхароў з этнічна жамойцкіх тэрыторыяў. Летувіскія ўлады сьцьвярджалі, што [[беларусы]] — гэта «страчаныя летувісы», таму ў афіцыйных дакумэнтах (а таксама ў літаратуры, навуковых працах, на мэмарыяльных дошках) іх усяляк імкнуліся запісаць летувісамі<ref name="Arlou-2012-386"/>. Адпаведна, пачалося масавае перапісваньне прозьвішчаў з дабаўленьнем канчаткаў «-ас», «-ус», «-іс» мужчынскім прозьвішчам (напрыклад, Міцкевіч ― Міцкявічус), канчаткаў «-айце» ды іншых ― жаночым (напрыклад, Астроўская ― Астраўскайце). Пэўныя прозьвішчы, увогуле, перакладаліся (напрыклад, Верабей ― Жвірбіліс). Сярод беларусаў павялічвалася беспрацоўе, яны [[дыскрымінацыя|дыскрымінаваліся]] пры ўладкаваньні на дзяржаўную службу<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 382.</ref>. Тыя, хто нарадзіўся па-за Віленшчынай, не маглі атрымаць летувіскага грамадзянства. Апроч таго, праводзілася пераймаваньне амаль усіх населеных пунктаў. У выніку, не засталося амаль ніводнай беларускай назвы<ref name="Zajkouski-1993-70"/>. Адным з захадаў летувізацыі стала замена традыцыйных гістарычных назваў мясцовасьцяў і імёнаў людзей на летувіскія формы ў іншых мовах, што актыўна падтрымлівалася ўладамі СССР. Дазволеная да ўжытку ў межах СССР [[беларуская мова]] — [[Русіфікацыя|русіфікаваная]] [[Беларускі афіцыйны правапіс|наркамаўка]] — таксама зазнала замену старажытных назваў на новыя, узятыя зь летувіскай мовы (напрыклад, імёнаў вялікіх князёў літоўскіх). Прыклады такіх перакручваньняў прыводзяцца ў табліцы: {| class="wikitable sortable" |{{Сьцяг БНР}} Традыцыйная гістарычная назва |{{Сьцяг БССР}} Летувізаваная назва |{{Сьцяг Летувы}} Арыгінальная летувіская назва |- |[[Вільня]] |Вільнюс |Vilnius |- |[[Трокі]] |Тракай |Trakai |- |[[Коўна]] |Каунас |Kaunas |- |[[Меднікі]] |Мядзінінкай |Medininkai |- |[[Салечнікі]] |Шальчынінкай |Šalčininkai |- |[[Сьвянцяны]] |Швянчоніс |Švenčionys |- |[[Міндоўг]] |Міндаугас |Mindaugas |- |[[Войшалк]] |Вайшвілкас |Vaišvilkas |- |[[Гедзімін]] |Гедымінас |Gediminas |- |[[Альгерд]] |Альгірдас |Algirdas |- |[[Кейстут]] |Кейстуціс |Kęstutis |- |[[Вітаўт]] |Вітаутас |Vytautas |- |} Летувіскія ўлады таксама праводзілі палітыку дэнацыяналізацыі беларускага насельніцтва Віленшчыны: на ўзгадненьне з Масквой і камуністычнай Польшчай, замест зачыненых беларускіх школаў насаджаліся польскія і расейскія, беларусаў дыскрымінавалі ў атрыманьні вышэйшай адукацыі — колькасьць студэнтаў-беларусаў у летувіскім Віленскім унівэрсытэце не перавышала 1%<ref name="Arlou-2012-386"/>. Замест ліквідаваных беларускіх выданьняў у савецкай Вільні пачала выходзіць польскамоўная газэта «Чырвоны штандар». Апроч таго, летувіскія ўлады не перашкаджалі ксяндзам-палякам пашыраць сярод беларусаў-каталікоў думку, што тыя — палякі<ref name="Arlou-2012-387"/>. У адрозьненьне ад [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]] і [[Украінская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|УССР]], савецкае кіраўніцтва дазволіла Летуве, як і Латвіі з Эстоніяй, мець унівэрсытэт на мове тытульнай нацыі. Гэты летувіскамоўны Віленскі ўнівэрсытэт хутка стаў ''«раем для балтыйскіх дасьледаваньняў»''<ref>{{Літаратура/Рэканструкцыя нацыяў|к}} P. 93.</ref>. Тым часам у адменнасьць ад сталіцаў іншых рэспублік, Масква дазволіла Летуве летувізацыю Вільні (калі [[Талін]] ці [[Рыґа|Рыґу]] хутка апанавала расейскамоўная працоўная сіла, Вільню павольна засяляла [[Жамойць|жамойцкая]] вёска<ref name="Katlarcuk-2003"/>), у выніку чаго места пачало набываць летувіскае аблічча<ref name="Kascian-2009">Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.</ref>. Калі паводле зьвестак перапісу 1959 году, з 236 100 віленчукоў 34% назваліся летувісамі, 29% расейцамі, 20% палякамі і 6% беларусамі, то перапіс 1970 году засьведчыў, што летувісаў стала 50,5%, расейцаў 20%, палякаў 19%, а беларусаў 5%<ref name="Arlou-2012-388">{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 388.</ref>. Такім чынам, у адказ на вонкавую ляяльнасьць летувіскіх камуністаў Масква фактычна дазволіла ў Летуве побач з камуністычнай і нацыяналістычную ідэалёгію: спадчына Вялікага Княства Літоўскага абвяшчалася выняткова летувіскай, а Вільня — спрадвечна летувіскім местам. За савецкім часам у Летуве выйшлі сотні навуковых і навукова-папулярных выданьняў, дзе гэтыя падыходы ўсяляк прапагандаваліся і абгрунтоўваліся. Да прыкладу, у кнігу «Lietuvos piles» ({{мова-be|Летувіскія замкі|скарочана}}) улучылі [[Наваградзкі замак|Наваградзкі]], [[Мірскі замак|Мірскі]], [[Лідзкі замак|Лідзкі]], [[Полацкія замкі|Полацкі]] і дзясяткі іншых беларускіх замкаў. Таксама рабіліся спробы залічыць у лік выдатных дзеячоў летувіскай культуры [[Францішак Скарына|Францішка Скарыну]]<ref name="Arlou-2012-388"/>. Летува заняла вынятковае становішча сярод усіх эўрапейскіх саюзных рэспублікаў, маючы больш магчымасьцяў дзеля разьвіцьця нацыянальнага жыцьця, чым якая-кольвек зь іх. Амэрыканскі гісторык [[Тымаці Снайдэр]] тлумачыць гэта кампрамісамі паміж з аднаго боку Масквой і летувіскімі камуністамі, а з другога боку — летувіскай інтэлігенцыяй<ref>{{Літаратура/Рэканструкцыя нацыяў|к}} P. 93, 95.</ref>. == Летувіская рэспубліка == === У дзяржаўнай палітыцы === У Прэамбуле Канстытуцыі Летувы падкрэсьліваецца, што менавіта [[летувісы|летувіскі народ]] ''«шмат вякоў таму стварыў Летувіскую дзяржаву»'' і што ''«яго (народу) праўны фундамэнт грунтуецца на (сярэднявечных) Літоўскіх Статутах»'', а ў артыкуле 17 сьцьвярджаецца, што ''«сталіцай Летувіскай дзяржавы ёсьць места [[Вільня]] — шматвекавая гістарычная сталіца Летувы»''<ref>[http://www3.lrs.lt/home/Konstitucija/Constitution.htm Ангельскі пераклад Канстытуцыі Летувіскай Рэспублікі, даступны на афіцыйным сайце Сойму ЛР]</ref>. Усе гэтыя палажэньні грунтуюцца на ''«гістарычных правах»'', а ў цэнтры ўсёй канцэпцыі знаходзіцца паняцьце народ ({{мова-lt|tauta|скарочана}}). Такім чынам, на падставе ''«гістарычных правоў летувіскага народу»'' сучасная Летувіская дзяржава прэзэнтуе сябе ў якасьці адзінай праваспадкаемцы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], а сучасных летувісаў народам, цалкам тоесным [[ліцьвіны|ліцьвінам]] Вялікага Княства Літоўскага<ref>Kaścian K. Die Litauische Verfassung und die Auslegung des Begriffs «Volk» in historischer Perspektive // Osteuropa-Recht. Nr. 5, 2008, S. 290—297 (291—292).</ref>. Больш таго, аналіз гэтых палажэньняў Канстытуцыі дазваляе сказаць, што афіцыйнымі ўладамі Летувы Вялікае Княства Літоўскае разглядаецца як летувіская нацыянальная дзяржава<ref name="Kascian-2009">Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.</ref>. Зьвяртаючыся, аднак, да значэньня слова народ (tauta) у летувіскай мове і вылучыўшы такім парадкам тры ключавыя словы дзеля аналізу адпаведнасьці паміж літоўскай нацыяй Вялікага Княства Літоўскага і летувіскай нацыяй Летувіскай Рэспублікі — тэрыторыя, мова і культура — можна прыйсьці да высновы, што тлумачэньне гістарычнай ролі летувіскага народу, якое прапануе Канстытуцыя Летувіскай Рэспублікі, ёсьць больш чым спрэчным, а летувіская нацыя не эквівалентная літоўскай нацыі ў аніводным з гэтых трох кампанэнтаў. З гэтай прычыны нельга казаць пра дзяржавастваральную ролю і дамінантнае становішча балтыйскай летувіскай меншасьці ў Вялікім Княстве Літоўскім<ref name="Kascian-2009"/>. === У летувіскай гістарыяграфіі === Па [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайне]] ў сусьветнай гістарыяграфіі замацавалася «летувісацэнтрычная» канцэпцыя разгляду гісторыі Вялікага Княства Літоўскага. Такая сытуацыя склалася на падставе шматлікіх публікацыяў летувіскіх гісторыкаў у замежных акадэмічных крыніцах яшчэ за савецкім часам. З прычыны браку крытычнага гледзішча (беларускую гістарыяграфію [[Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі#Наступствы|савецкія ўлады цалкам вынішчылі яшчэ ў 1930-я гады]], а яе аднаўленьне адбылося толькі да пачатку 1990-х гадоў) сусьветная навуковая супольнасьць паступова пачала ўспрымаць нічым не падмацаваныя гіпотэзы гэтых аўтараў як «бясспрэчныя факты»<ref name="ak">[[Аляксандар Краўцэвіч|Краўцэвіч А.]] [http://www.svaboda.org/content/transcript/774575.html Кніга Гудавічуса — праява летувіскай гістарычнай экспансіі ў Беларусь], [[Радыё Свабода]], 8 кастрычніка 2006 г.</ref>, тым часам некаторыя летувіскія гісторыкі ня грэбавалі нават наўмыснымі падтасоўкамі і фальсыфікацыямі<ref name="Kascian-2009"/><ref>[[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Арлоў У.]], [[Захар Шыбека|Шыбека З.]] [http://kamunikat.org/download.php?item=6121.html&pubref=6109 Спрэчкі за літоўска-беларускую Айчыну] // [[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]]. № 11, 2004.</ref>. Па [[Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі|аднаўленьні незалежнасьці Беларусі]], калі [[Нацыянальная сымболіка|нацыянальны герб]] беларусаў і дзяржаўны герб Вялікага Княства Літоўскага [[Пагоня]] зноў стаў афіцыйным сымбалем Беларускай дзяржавы, а на афіцыйным узроўні ўздымалася пытаньне дзяржаўнай заступнасьці зь Вялікім Княстве Літоўскім (сярод іншага, ВКЛ мелася згадвацца як крыніца Беларускай дзяржаўнасьці ў тэксьце [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыі Беларусі]]<ref>[[Сяргей Навумчык|Навумчык С.]] [https://www.svaboda.org/a/30488810.html У праекце Канстытуцыі 1994 прыгадваліся ВКЛ і БНР], [[Радыё Свабода]], 15 сакавіка 2020 г.</ref>), пачаліся супольныя кантакты беларускіх і летувіскіх гісторыкаў, а ў 1993 годзе ў вёсцы [[Гервяты|Гервятах]] адбыўся першы круглы стол беларускіх і летувіскіх навукоўцаў, прысьвечаны спадчыне Вялікага Княства Літоўскага. Аднак па абраньні на пасаду прэзыдэнта Беларусі [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]], які неўзабаве ўсталяваў [[Русіфікацыя Беларусі#Рэжым Лукашэнкі|прарасейскі]] [[Рэжым Лукашэнкі|аўтарытарны рэжым]] і гісторыкі-[[Прапаганда ў Беларусі|прапагандысты]] якога ([[Якаў Трашчанок]], [[Вадзім Гігін]], [[Ігар Марзалюк]] ды іншыя) адзначыліся фактычным зваротам да расейска-савецкага погляду на гістарычных ліцьвінаў, падобныя абмеркаваньні спыніліся, па чым адбылася рэактывацыя двухбаковых (найперш эканамічных) міждзяржаўных дачыненьняў<ref name="Kascian-2009"/>. Тым часам на старонках летувіскіх школьных падручнікаў працягваюць прапагандавацца сьцьверджаньні, што Вялікае Княства Літоўскае было летувіскай дзяржавай, кіроўная дынастыя [[Гедзімінавічы|Гедзімінавічаў]] — летувісамі, што ядро земляў ВКЛ знаходзілася на летувіскіх землях, а сталіца ВКЛ Вільня стаіць у цэнтры тых земляў. Паводле аўтараў летувіскіх падручнікаў, «заваяваныя славянскія землі» былі толькі анэксамі (дадаткам), якімі кіравалі прадстаўнікі летувіскай княскай дынастыі. Сваім парадкам [[беларусы]] разглядаюцца ў гэтых выданьнях як бясспрэчная [[нацыянальная меншасьць]], чые здабыткі (у хоць-якой галіне чалавечай дзейнасьці) мала паўплывалі на разьвіцьцё летувіскай нацыі і дзяржавы. Беларускія населеныя пункты згадваюцца аўтарамі звычайна ў выпадку асьвятленьня падзеяў той або іншай вайны<ref>Антонаў А. [https://web.archive.org/web/20100413114803/http://www.lingvo.minsk.by/~bha/08/padr.htm Беларусь і беларусы ў літоўскіх школьных падручніках па гісторыі (1993—2000)] // [[Беларускі гістарычны агляд]]. Том 8, сшытак 1—2 (14—15), 2001.</ref>. На думку шэрагу беларускіх гісторыкаў, у сучаснай Летуве ''«гістарычная навука — частка дзяржаўнай ідэалёгіі»'', таму пры падтрымцы Летувіскай дзяржавы тамтэйшыя гісторыкі маюць шырокія магчымасьці ў прасоўваньні сваіх канцэпцыяў навонкі<ref name="Kascian-2009"/><ref name="ak"/>. === Змаганьне зь беларускім поглядам на гісторыю Вялікага Княства Літоўскага === {{Асноўны артыкул|Ліцьвінства}} У 2020 годзе часопіс [[Міністэрства абароны Летувы|Міністэрства абароны]] [[Летува|Летувы]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Karys||en|Karys}} прысьвяціў два артыкулы «ліцьвінізму», якія разьмясьцілі ў самым пачатку першага і другога нумароў (аўтар — {{мова-lt|Darius Sutkus|скарочана}}, невядомы, аднак, як прафэсійны гісторык). У першым артыкуле ў разьдзеле «''Вытокі ліцьвінізму: шанаваньне цара''» аўтар называе заснавальнікам «ліцьвінізму» які «''супрацоўнічаў з расейскімі ўладамі''» і быў «''адным зь першых псэўдагісторыкаў, хто сьцьвярджаў, што ВКЛ было славянскай дзяржавай''»<ref>Sutkus D. Litvinizmas: istorija, prielaidos, perspektyvos // Karys. Nr. 1, 2020. P. 4.</ref>, прафэсара-паліглёта {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпа Сянкоўскага|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858), які ў 1835 годзе пісаў пра этнічную інтэграцыю ў Вялікім Княстве Літоўскім ліцьвінаў і [[Русіны (гістарычны этнонім)|русінаў]], што тлумачыў агульным германскім паходжаньнем кіроўных дынастыяў Літвы і Русі<ref>Собрание сочинений Сенковского (Барона Брамбеуса). Т. 6. — СПб., 1859. С. 47—48/</ref>. Тым часам, падобныя думкі (пра германскае паходжаньне літоўскае шляхты і яе славянізацыю ў ВКЛ яшчэ да Крэўскай уніі) выказвалі такія гісторыкі, як {{Артыкул у іншым разьдзеле|Юзэф Ярашэвіч||be|Юзаф Ярашэвіч}} (1793—1860), [[Іван Барычэўскі]] (1810—1887), [[Мацьвей Любаўскі]] (1860—1936), {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фёдар Леантовіч||ru|Леонтович, Фёдор Иванович}} (1793—1860), {{Артыкул у іншым разьдзеле|Юзэф Эдвард Пузына||be|Юзаф Эдвард Пузына}} (1878—1949) ды іншыя<ref>Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 4.</ref>. Яшчэ адным заснавальнікам «ліцьвінізму» летувіскі аўтар называе [[Ігнат Кулакоўскі|Ігната Кулакоўскага]] (раней, у 2017 годзе аналягічнае азначэньне Восіпу Сянкоўскаму і Ігнату Кулакоўскаму даў у сваёй публікацыі гісторык-[[Прапаганда ў Беларусі|прапагандыст]] [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] [[Ігар Марзалюк]]<ref>Марзалюк І. Ля вытокаў нацыянальнай тоеснасці. Гістарычны наратыў і яго ўплыў на нацыянальную свядомасць у Беларусі канца XVIII—XIX стст. // 1917 год у гістарычных лёсах Беларусі : зб. матэрыялаў Міжнар. навук. канф., Мінск, 30 лістап. — 1 снеж. 2017 г. / рэдкал. : А. Д. Кароль (старш.) [і інш.]. — {{Менск (Мінск)}}: Выд. цэнтр БДУ, 2017. С. 26—28.</ref>). Па аглядзе «гісторыі ліцьвінізму», летувіскі аўтар засьцерагае чытачоў ад «радыкальных ліцьвіністаў», якіх ён зьвязвае з уладамі Расеі і характарызуе сьцьверджаньнем [[Фіна-вугорскія народы|фінска-вугорскага]] паходжаньня летувісаў, [[готы|гоцкага]] ўплыву на землі Вялікага Княства Літоўскага і штучнага канструяваньня сучаснай летувіскай мовы. Таксама аўтар сьцьвярджае, што балянс поглядаў на Вялікае Княства Літоўскае ў Беларусі падтрымліваецца ўладай [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]], адзначаючы немагчымасьць зрабіць дакладны прагноз разьвіцьця падзеяў у выпадку зьмены ўлады ў краіне<ref>Sutkus D. Litvinizmas: istorija, prielaidos, perspektyvos // Karys. Nr. 1, 2020. P. 7—9.</ref>. 8 жніўня 2021 году{{Заўвага|Глядзіце гісторыю зьменаў старонкі [[:en:Pahonia]]}} адміністрацыя [[Ангельская Вікіпэдыя|Ангельскай Вікіпэдыі]] пад ціскам [[Летувісы|летувіскіх]] [[Шавінізм|шавіністаў]], якія зьвінавачвалі сваіх беларускіх апанэнтаў у «ліцьвінізьме» з спасылкамі на памянёныя артыкулы ў часопісе Міністэрства абароны Летувы, выдаліла артыкул пра герб [[Пагоня|Пагоню]] (створаны ў жніўні 2004 году), зь якога зрабілі перанакіраваньне на [[герб Летувы]]<ref>{{Артыкул|загаловак=Хобі для эрудытаў: абараняць «Пагоню» ў галоўнай сусветнай энцыклапедыі|мова=be|год=13 жніўня 2021|аўтар=[[Алесь Чайчыц|Чайчыц А.]]|выданьне=[[Будзьма беларусамі!]]|спасылка=https://budzma.by/news/khobi-dlya-erudyta-.html}}</ref>. === Атаясамліваньне Беларусі з Расеяй === У 2010 годзе [[Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь]] зьвярнулася ў Дзяржаўную камісію зь летувіскай мовы з просьбай перагледзіць афіцыйную назву Беларусі ({{мова-lt|Baltarusija|скарочана}}, ''balta'' — белы колер, ''Rusija'' — [[Расея]]). Сярод прапанаваных да разгляду варыянтаў было традыцыйнае летувіскае найменьне — ''Baltoji Rusia'' ({{мова-be|Белая Русь|скарочана}})<ref>[http://nn.by/?c=ar&i=37411 Літва адмовілася Беларусь называць Belarus], [[Наша Ніва]], 16 красавіка 2010 г.</ref>. Аднак сябры Дзяржаўнай камісіі з спасылкай на меркаваньне летувіскіх гісторыкаў адзінагалосна пастанавілі пакінуць прыняты ў часы кіраваньня [[Сталін]]а савецкі варыянт назвы Беларусі<ref>[https://web.archive.org/web/20100419122535/http://news.tut.by/167244.html В Литве Беларусь останется Baltarusija], [[TUT.BY]], 16 красавіка 2010 г.</ref>. У красавіку 2021 году часовая палітычная падкамісія пры Дзяржаўнай камісіі па летувіскай мове зноў адмовілася зьмяняць афіцыйную [[Русіфікацыя Беларусі|расейскую]] [[Каляніялізм|каляніяльную]] назву Беларусі — на гэты раз на просьбу [[Сьвятлана Ціханоўская|Сьвятланы Ціханоўскай]], тым часам у сьнежні 2020 году гэтая ж камісія зьмяніла афіцыйную летувіскую назву [[Грузія|Грузіі]] на просьбу грузінскіх дыпляматаў<ref>[https://www.svaboda.org/a/31188034.html Літоўскія мовазнаўцы вырашылі не мяняць назву Беларусі], [[Радыё Свабода]], 5 красавіка 2021 г.</ref>. == Глядзіце таксама == * [[Русіфікацыя Беларусі]] * [[Ліцьвінства]] * [[Ліцьвякі (гістарычны этнонім)]] * [[Старалітва]] == Заўвагі == {{Заўвагі|2}} == Крыніцы == {{Крыніцы|2}} == Літаратура == * {{Літаратура/100 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}} * Антонаў А. [https://web.archive.org/web/20100413114803/http://www.lingvo.minsk.by/~bha/08/padr.htm Беларусь і беларусы ў літоўскіх школьных падручніках па гісторыі (1993—2000)] // [[Беларускі гістарычны агляд]]. Том 8, сшытак 1—2 (14—15), 2001. * {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}} * [[Уладзімер Арлоў (гісторык)|Арлоў У.]], [[Захар Шыбека|Шыбека З.]] [http://kamunikat.org/download.php?item=6121.html&pubref=6109 Спрэчкі за літоўска-беларускую Айчыну] // [[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]]. № 11, 2004 * {{Літаратура/Пачаткі Вялікага княства Літоўскага (2019)}} * Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303. * [[Андрэй Катлярчук|Катлярчук А.]] [https://web.archive.org/web/20110721203044/http://arche.bymedia.net/2003-2/katl203.html Чаму беларусы не апанавалі літоўскай спадчыны] // [[ARCHE Пачатак]]. № 2 (25), 2003. * [[Тымаці Снайдэр|Снайдэр Т.]] [https://web.archive.org/web/20110728191528/http://www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/sna13?OpenDocument Частка 1 з кнігі «Рэканструяваньне нацыяў: Польшча, Украіна, Летува, Беларусь (1569—1999 гг.)»] // [[Дзеяслоў (часопіс)|Дзеяслоў]]. № 13, 2004. == Вонкавыя спасылкі == * [[Аляксандар Краўцэвіч]], [http://www.svaboda.org/content/transcript/774575.html Кніга Гудавічуса — праява летувіскай гістарычнай экспансіі ў Беларусь], [[Радыё Свабода]], 8 кастрычніка 2006 г. * [[Кірыл Касьцян]], [https://news.arche.by/by/page/ideas/hramadstva-idei/10360 Прозвішчы прадстаўнікоў нацыянальных меншасцяў у Летуве], [[ARCHE Пачатак]], 4 студзеня 2013 г. * Кірыл Касьцян, [https://news.arche.by/by/page/reviews/navuka-ahliady/11635 Гісторыя ВКЛ вачыма БелТА альбо колькі словаў пра адсутнасьць нацыянальнай самапавагі], [[ARCHE Пачатак]], 8 траўня 2013 г. {{Культурная асыміляцыя}} [[Катэгорыя:Беларуская мова]] [[Катэгорыя:СССР]] 4qvz4d66pb47kx0agb94t15iswuqw4a Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году 4 258360 2334068 2333901 2022-08-22T16:00:34Z Kholodovsky 14393 /* За */ wikitext text/x-wiki __БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__ {{Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Падстаронка кандыдата|намінаваны = так}} == [[{{НАЗВА_ПАДСТАРОНКІ}}]] == * Ініцыятар: [[Удзельнік:W|W]] ([[Гутаркі ўдзельніка:W|гутаркі]]) <small>У адпаведнай сэкцыі стаўце #, выказвайце сваё меркаваньне і падпісвайцеся.</small> ==За== # {{Прапаную і падтрымліваю}}. Звыш 2-х тыдняў на [[Абмеркаваньне:Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году|рэцэнзаваньні]] без заўвагі.--[[Удзельнік:W]] 21:53, 15 жніўня 2022 (UTC+3) # {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 09:54, 20 жніўня 2022 (+03) # {{Прапаную і падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Zemant|Zemant]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Zemant|гутаркі]]) 11:42, 20 жніўня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 15:15, 20 жніўня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:SegeiSEE|SegeiSEE]] ([[Гутаркі ўдзельніка:SegeiSEE|гутаркі]]) 21:45, 20 жніўня 2022 (+02) # {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Bocianski|гутаркі]]) 00:56, 21 жніўня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}.--[[Удзельнік:Андрей Перцев|Андрей Перцев]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Андрей Перцев|гутаркі]]) 02:35, 21 жніўня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}.--[[Удзельнік:Гарбацкі|Гарбацкі]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Гарбацкі|гутаркі]]) 16:51, 21 жніўня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}.--[[Удзельнік:Kholodovsky|Kholodovsky]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kholodovsky|гутаркі]]) [[Удзельнік:Kholodovsky|Kholodovsky]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kholodovsky|гутаркі]]) 19:00, 22 жніўня 2022 (+03) ==Супраць== ==Дапрацоўкі== == Камэнтары == Ізноў як і ў выпадку з [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|Мясцовымі выбарамі ў Беларусі 2014 году]] ў шаблёне-картцы пазначаная колькасьць месцаў Белай Русі >9000. Няўжо няма дакладнай лічбы? Спіс дэпутатаў засакрэчаны? І калі невядомая дакладная колькасьць, на чым грунтуецца ў шаблёне-картцы адсотак месцаў Белай Русі 50 %. Іх можа быць і пад 100% --[[Удзельнік:Jarash|Jarash]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Jarash|гутаркі]]) 11:03, 20 жніўня 2022 (+03) :Вітаю! Як маецеся? Вялікі дзякуй за ўсе 3 пытаньні. Лічбу «кандыдатаў у мясцовыя Саветы дэпутатаў больш за 9000 сябраў арганізацыі «Белая Русь» падаў «15 лютага намесьнік старшыні «Белай Русі» Аляксандар Шацько» ({{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Прадстаўнікі грамадзкіх арганізацый пра выбары|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518706732-pradstauniki-gramadskih-arganizacyy-pra-vybary|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-10_optim.pdf 2]|issn=}}). Адсотак месцаў «Белай Русі» 50 % грунтуецца на тым, што «ў 1309 мясцовых Саветаў абралі 18 110 дэпутатаў. ... Пры гэтым, у больш як 79,5 % акругаў выбары прайшлі на безальтэрнатыўнай падставе з адзіным кандыдатам». Буду ўдзячны за Вашую падтрымку. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 15:15, 20 жніўня 2022 (UTC+3) dneukcv1spmwia2uieuqu9zyqn46i6a 2334069 2334068 2022-08-22T16:01:06Z Kholodovsky 14393 /* За */ wikitext text/x-wiki __БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__ {{Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Падстаронка кандыдата|намінаваны = так}} == [[{{НАЗВА_ПАДСТАРОНКІ}}]] == * Ініцыятар: [[Удзельнік:W|W]] ([[Гутаркі ўдзельніка:W|гутаркі]]) <small>У адпаведнай сэкцыі стаўце #, выказвайце сваё меркаваньне і падпісвайцеся.</small> ==За== # {{Прапаную і падтрымліваю}}. Звыш 2-х тыдняў на [[Абмеркаваньне:Мясцовыя выбары ў Беларусі 2018 году|рэцэнзаваньні]] без заўвагі.--[[Удзельнік:W]] 21:53, 15 жніўня 2022 (UTC+3) # {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 09:54, 20 жніўня 2022 (+03) # {{Прапаную і падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Zemant|Zemant]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Zemant|гутаркі]]) 11:42, 20 жніўня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 15:15, 20 жніўня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:SegeiSEE|SegeiSEE]] ([[Гутаркі ўдзельніка:SegeiSEE|гутаркі]]) 21:45, 20 жніўня 2022 (+02) # {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Bocianski|гутаркі]]) 00:56, 21 жніўня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}.--[[Удзельнік:Андрей Перцев|Андрей Перцев]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Андрей Перцев|гутаркі]]) 02:35, 21 жніўня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}.--[[Удзельнік:Гарбацкі|Гарбацкі]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Гарбацкі|гутаркі]]) 16:51, 21 жніўня 2022 (+03) # {{Падтрымліваю}}.--[[Удзельнік:Kholodovsky|Kholodovsky]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kholodovsky|гутаркі]]) 19:00, 22 жніўня 2022 (+03) ==Супраць== ==Дапрацоўкі== == Камэнтары == Ізноў як і ў выпадку з [[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году|Мясцовымі выбарамі ў Беларусі 2014 году]] ў шаблёне-картцы пазначаная колькасьць месцаў Белай Русі >9000. Няўжо няма дакладнай лічбы? Спіс дэпутатаў засакрэчаны? І калі невядомая дакладная колькасьць, на чым грунтуецца ў шаблёне-картцы адсотак месцаў Белай Русі 50 %. Іх можа быць і пад 100% --[[Удзельнік:Jarash|Jarash]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Jarash|гутаркі]]) 11:03, 20 жніўня 2022 (+03) :Вітаю! Як маецеся? Вялікі дзякуй за ўсе 3 пытаньні. Лічбу «кандыдатаў у мясцовыя Саветы дэпутатаў больш за 9000 сябраў арганізацыі «Белая Русь» падаў «15 лютага намесьнік старшыні «Белай Русі» Аляксандар Шацько» ({{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Прадстаўнікі грамадзкіх арганізацый пра выбары|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20180215/1518706732-pradstauniki-gramadskih-arganizacyy-pra-vybary|выданьне=Мясцовае самакіраваньне|тып=|год=16 лютага 2018|нумар=7 (440)|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/16lut-10_optim.pdf 2]|issn=}}). Адсотак месцаў «Белай Русі» 50 % грунтуецца на тым, што «ў 1309 мясцовых Саветаў абралі 18 110 дэпутатаў. ... Пры гэтым, у больш як 79,5 % акругаў выбары прайшлі на безальтэрнатыўнай падставе з адзіным кандыдатам». Буду ўдзячны за Вашую падтрымку. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 15:15, 20 жніўня 2022 (UTC+3) strb1unzibtvjt8f8rolhqv0la5uxja Фарцюнэ Брыке 0 258536 2334167 2334008 2022-08-23T05:48:10Z Гарбацкі 13252 Прыбраныя абдрукі. wikitext text/x-wiki '''Фарт'юнэ́ Брыкé''' ([[Француская мова|франц]]. ''Fortunée Briquet''; поўнае імя: ''Маргарыта-Уршуля-Фарт'юнэ Бэрнье'', [[Француская мова|франц.]] ''Marguerite-Ursule-Fortunée Bernier''; 16 чэрвеня 1782, Ніор, [[Пуату-Шарант|Пуату]], [[Францыя]] ― 14 траўня 1814, Ніор, [[Пуату-Шарант|Пуату]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[пісьменьніца]]<ref><small>Nicole Pellegrin, Histoires d'historiennes, Université de Saint-Étienne, 2006, p.11.</small></ref>. {{Пісьменьнік|Імя=Фарт'юнэ Брыке|Арыгінал імя=Fortunée Briquet|Імя пры нараджэньні=Маргарыта-Уршуля-Фарт'юнэ Бэрнье / Marguerite-Ursule-Fortunée Bernier|Дата нараджэньня=16 чэрвеня 1782|Месца нараджэньня=Ніор, Пуату, Францыя|Дата сьмерці=14 траўня 1815|Месца сьмерці=Ніор, Пуату, Францыя|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, паэтка|Гады актыўнасьці=1801-1808|Мова=Француская|Дэбют=1801|Значныя творы=Dictionnaire historique, bibliographique et littéraire des Françaises et des étrangères naturalisées en France, connues par leurs écrits, ou par la protection qu'elles ont accordée aux gens de Lettres, depuis l'établissement de la Monarchie jusqu'à nos jours (1804)}} == Жыцьцяпіс == Фарт'юнэ Бэрнье паходзіла з сям'і праўнікаў. Атрымала добрую [[Адукацыя|адукацыю]] ў Ніоры<ref><small>Nicole Pellegrin, Histoires d'historiennes, Université de Saint-Étienne, 2006, p.11.</small></ref>. У 15 гадоў выйшла замуж за Ілера-Аляксандра Брыке, былога сьвятара і [[Выкладнік|выкладніка]] Цэнтральнай школы ў Ніорах. У іх нарадзіўся [[сын]], будучы [[Гісторыя|гісторык]] Апалэн Брыке<ref><small>Fortunée Briquet et Nicole Pellegrin (préface), Dictionnaire historique des Françaises connues par leurs écrits, Strasbourg, Presses Universitaires de Strasbourg, 2016, 404 p.</small></ref>. Фарт'юнэ Брыке прытрымлівалася рэспубліканскіх ідэяў<ref><small>Fortunée Briquet et Nicole Pellegrin (préface), Dictionnaire historique des Françaises connues par leurs écrits, Strasbourg, Presses Universitaires de Strasbourg, 2016, 404 p.</small></ref>. У 1808 годзе яна спыніла пісьменьніцкую дзейнасьць і разьвялася з мужам<ref> <small>Claudine Brelet, Béatrice Didier (dir.), Antoinette Fouque (dir.) et Mireille Calle-Gruber (dir.), Le Dictionnaire universel des créatrices, t. 1, Éditions des femmes, 22 novembre 2013</small></ref>. Яна памерла ва ўзросьце 32 гадоў<ref><small>Nicole Pellegrin, Le Dictionnaire de Fortunée Briquet (1804): fabrication et postérité d'une histoire littéraire au féminin, in Martine Reid (dir.), Les femmes dans la critique et l'histoire littéraire, Paris, Champion, 2011, pp. 101-120.</small></ref>. == Творчасьць == З 16 гадоў выдавала [[Верш|вершы]] і [[Каляндар|каляндары]] ў гонар жанчынаў. У [[Парыж|Парыжы]] яна часта наведвала салёны Фані дэ Баарнэ і Ан-Мары дзю Бакаж<ref><small>Dictionnaire universel des Créatrices 2013, p. 646.</small></ref>. Ейныя творы публікаваліся ў «Almanach des Muses» і ў францускай бібліятэцы Шарля дэ Пужана<ref><small>Fortunée Briquet et Nicole Pellegrin (préface), Dictionnaire historique des Françaises connues par leurs écrits, Strasbourg, Presses Universitaires de Strasbourg, 2016, 404 p.</small></ref>. Самая важная праца Фарт'юнэ Брыке — «Dictionnaire historique, littéraire et bibliographique des Françaises et des étrangères naturalisées en France» (Гістарычны, літаратурны і бібліяграфічны [[слоўнік]] францужанак і іншаземак, натуралізаваных у Францыі), выдадзены ў 1804 г., які яна прысьвяціла [[Напалеон I Банапарт|Напалеону]]. Поўная назва - «Dictionnaire historique, littéraire et bibliographique des Françaises et des étrangères naturalisées en France, connues par leurs écrits ou par la protection qu’elles ont accordée aux gens de lettres, depuis l’établissement de la Monarchie jusqu’à nos jours» (Гістарычны, літаратурны і бібліяграфічны слоўнік францужанак і іншаземак, натуралізаваных у Францыі, вядомых па сваіх працах або па абароне, якую яны аказвалі літаратарам, ад усталяваньня [[Манархія|манархіі]] да нашых дзён)<ref><small>Adeline Gargam, Les femmes savantes: lettrées et cultivées dans la littérature française des Lumières, Paris, Honoré Champion, 2013, 530 p.</small></ref>. Гэты слоўнік уяўляе сабой [[Кампіляцыя|кампіляцыю]] з 564 запісаў пра франкамоўных жанчынаў паміж [[VI стагодзьдзе]]<nowiki/>м і [[Кансулят|Кансулятам]], у тым ліку пра 330 аўтарак паміж 1700 і 1804 гадамі. Гэта важная крыніца інфармацыі пра жанчынаў, зьвязаных зь [[Пісьменства|пісьменствам]] (мэцэнатак, аўтарак, салёньніцаў). Кожная [[біяграфія]] дапоўненая [[Бібліяграфія|бібліяграфіяй]]<ref><small>Adeline Gargam, Les femmes savantes: lettrées et cultivées dans la littérature française des Lumières, Paris, Honoré Champion, 2013, 530 p.</small></ref>. [[Слоўнік]] перавыдадзены ў сакавіку [[2016]]<ref><small>Fortunée Briquet et Nicole Pellegrin (préface), Dictionnaire historique des Françaises connues par leurs écrits, Strasbourg, Presses Universitaires de Strasbourg, 2016, 404 p.</small></ref>. == Творы == • Ode sur les vertus civiles, Paris, Charles de Pougens, 1801. • Ode sur la mort de Dolomieu, Paris, Charles de Pougens, 1802. • Ode à Lebrun, Paris, Charles de Pougens, 1803. • Ode qui a concouru pour le prix de poésie décerné par l’Institut national de France, le 6 nivôse an XII, Niort, Étienne Depierris, 1804. • Dictionnaire historique, bibliographique et littéraire des Françaises et des étrangères naturalisées en France, connues par leurs écrits, ou par la protection qu'elles ont accordée aux gens de Lettres, depuis l'établissement de la Monarchie jusqu'à nos jours, Paris, Treutell & Würtz, 1804. • Élégies imitées de Milady Montague, Niort, Étienne Dépierris, 1806. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Нарадзіліся 16 чэрвеня]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1782 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]] [[Катэгорыя:Францускія літаратаркі]] [[Катэгорыя:Францускія паэткі]] [[Катэгорыя:Фэміністкі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] [[Катэгорыя:Памерлі 14 траўня]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1815 годзе]] [[Катэгорыя:Асобы Францыі]] qov75vv1o2xkuvkgs07f6desfydyzdf Мары дэ Гурнэ 0 258546 2334193 2334007 2022-08-23T06:12:01Z Гарбацкі 13252 Прыбраныя абдрукі. wikitext text/x-wiki '''Мары́́ дэ Гурнэ́''' ([[Француская мова|франц.]] ''Marie de Gournay''; [[6 кастрычніка]] [[1565]], [[Парыж]], [[Каралеўства Францыя]] — [[13 ліпеня]] [[1645]], [[Парыж]], [[Каралеўства Францыя]]) — [[Французы|француская]] [[пісьменьніца]], [[перакладніца]] і [[філёзафка]]. Яна выступала за доступ жанчынаў да [[Адукацыя|адукацыі]]. Сярод ейных твораў — «Роўнасьць мужчынаў і жанчынаў» (1622) і «Жаночае гора» (Les femmes et Grief des dames, 1626). Яна таксама адрэдагавала і выдала зборнік [[эсэ]] [[Мішэль дэ Мантэнь|Мішэля дэ Мантэня]] пасьля ягонай [[Сьмерць|сьмерці]]. {{Пісьменьнік|Імя=Мары дэ Гурнэ|Арыгінал імя=Marie de Gournay|Імя пры нараджэньні=Мары Лё Жарс / Marie Le Jars|Псэўданімы=Damoiselle de G., Fille d'alliance de Monsieur de Montaigne|Дата нараджэньня=6 кастрычніка 1565|Месца нараджэньня=Парыж. Каралеўства Францыя|Месца пахаваньня=Бажніца Сэн-Эсташ, Парыж|Дата сьмерці=13 ліпеня 1645|Месца сьмерці=Парыж|Род дзейнасьці=Пісьменьніца, філёзафка, перакладніца|Гады актыўнасьці=1588-1645|Жанр=Эсэ, ода, санэт, артыкул|Мова=Француская|Дэбют=1588|Значныя творы=Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne (1594), Égalité des Hommes et des Femmes (1622)}} == Жыцьцяпіс == Мары нарадзілася ў Парыжы ў 1565 годзе ў сям'і Гіёма Лё Жарса, [[Фэадал|фэадала]] і [[Скарбнік|скарбніка]] [[Кароль|караля]] [[Генрых III Валуа|Генрыха III]]. Пасьля сьмерці [[Бацька|бацькі]] ў 1577 годзе сям'я Мары пераехала ў [[Гурнэ-сюр-Аронд]]<ref><small>Dezon-Jones Elyane, Marie de Gournay. Fragments d’un discours féminin, Paris, José Corti, 1988.</small></ref>. Мары была [[Самавучка|самавучкай]]. Самастойна вывучала гуманітарныя навукі і [[Лацінская мова|лаціну]]. Падчас вучобы Мары адкрыла для сябе Мішэля дэ Мантэня. У 1588 годзе Мары пазнаёмілася зь ім асабіста: яны выпадкова сустрэліся ў Парыжы, пасьля чаго Мантэнь назваў Мары «[[Прыёмная дачка|прыёмнай дачкой]]»<ref><small>Fogel Michèle, Marie de Gournay, itinéraires d’une femme savante, Paris, Fayard, 2004.</small></ref>. У 1591 годзе, пасьля сьмерці маці, Мары пераехала ў [[Парыж]], пакінуўшы радавы [[маёнтак]] сваім братам. У 1592 годзе, пасьля сьмерці Мантэня, ягоная [[жонка]] перадала Мары копіі эсэ мужа. У 1595 годзе Мары дэ Гурнэ апублікавала першае выданьне ягонага эсэ<ref><small>Schiff Mario, La Fille d'alliance de Montaigne, Marie de Gournay, Paris, Honoré Champion, 1910, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1105z</small></ref>. Яна пасялілася ў Парыжы, зьбіраючыся зарабляць на жыцьцё пісьменьніцкай працай<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205.</small> </ref>. У Парыжы М. дэ Гурнэ пазнаёмілася з Юстам Ліпсіем, які адкрыў яе [[Эўропа|Эўропе]] як [[Пісьменьніца|пісьменьніцу]]. Мары пісала для [[Каралева Марго|каралевы Марго]], [[Генрых IV|Генрыха IV]], [[Марыя Мэдычы|Марыі Мэдычы]] і [[Люі XIII]] і, такім чынам, знайшла сабе моцных заступнікаў. Мары дэ Гурнэ быў запрошаная ў салён каралевы Марго і атрымлівала рэгулярную фінансавую падтрымку<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205.</small> </ref>. Мары памерла ў 1645 годзе ва ўзросьце 79 гадоў і была пахаваная ў [[Бажніца|бажніцы]] [[Сэн-Эсташ]] у Парыжы<ref><small>Louise Amazan, Marie de Gournay, la voie de la sagesse, Libération, 8 octobre 2021, https://www.liberation.fr/culture/livres/marie-de-gournay-la-voie-de-la-sagesse-20211008_FR527ARSLVDANPXRP6XWNVDBUQ/?</small></ref>. Мары дэ Гурнэ стала першай жанчынай у Францыі, якая зрабіла ўклад у [[Літаратурная крытыка|літаратурную крытыку]]<ref><small>Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205.</small> </ref>. == Творчасьць == Мары дэ Гурнэ апублікавала сваю першую кнігу ў 1594 годзе, і яна называлася «Шпацыр спадара дэ Мантэня» (Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne). Першы паэтычны твор зьявіўся ў 1588 годзе<ref><small>Venesoen Constant, "Mademoiselle de Gournay" in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. Мары пераклала на [[Француская мова|францускую мову]] Гая Салюстыя, [[Авідыюс|Авідыюса]], [[Вэргіліюс|Вэргіліюса]] і [[Тацыт|Тацыта]]. Яна таксама напісала некалькі вершаў і адаптавала [[П’ер дэ Рансар|П'ера дэ Рансара]]. У 1616 годзе яна выдала зборнік перакладаў вершаў, у прадмове да якога абвергла выказваньне [[Малерб|Малерба]] аб неабходнасьці ачышчэньня францускай мовы. Мары абвінавачвалі ў састарэлых поглядах, а саму яе абражалі "[[Старая дзева|старой дзевай]]". У адказ на крытыку Мары апублікавала «Роўнасьць мужчынаў і жанчынаў», якую прысьвяціла [[Ганна Аўстрыйская|Ганне Аўстрыйскай]]<ref><small>Venesoen Constant, "Mademoiselle de Gournay" in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.</small> </ref>. У сваёй кнізе Le Promenoir de M. de Montaigne qui traite de l'amour dans l'œuvre de Plutarque, апублікаванай у 1626 годзе, яна дасьледуе праблему небясьпекі, зь якой сутыкаюцца жанчыны, калі становяцца залежнымі ад мужчынаў. Дзякуючы невялікай пэнсіі, якую плаціў ёй [[кардынал Рышэльё]], яна змагла апублікаваць апошнюю рэдакцыю эсэ [[Мішэль дэ Мантэнь|Мантэня]] ў 1635 годзе<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. "Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay", Neophilologus, volume 82, number 3 (1998), 357-367.</small></ref>. У [[эсэ]] «Гора дамаў» Мары скардзілася, што жанчыны ня могуць валодаць уласнасьцю, быць свабоднымі або мець доступ да дзяржаўных пасадаў. Яна сьцьвярджала, што адукаваныя жанчыны маюць такое ж права быць пачутымі, як і адукаваныя мужчыны. Як і [[Рэнэ Дэкарт|Рэнэ Дэкарт,]] Мары адзьдзяляла розум ад цела і сьцьвярджала, што розум жанчыны такі ж моцны, як і розум мужчыны<ref><small>Beaulieu J.P., Fournier H. "Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay", Neophilologus, volume 82, number 3 (1998), 357-367.</small></ref>. == Творы == • [[1588]]: un sonnet et une ode dans les «Regrets funèbres sur la mort d'Aymée» у Œuvres de Pierre de Brach (Le Tombeau d'Aymée) • [[1594]]: Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne • [[1595]]: Préface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne • [[1595]]: hommage en prose en Jean de Sponde, dans Response du Feu Sieur de Sponde… • [[1598]]: Preface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne • [[1608]]: Bienvenue de Monseigneur le duc d'Anjou • [[1610]]: Adieu de l'Ame du Roy de France et de Navarre Henry le Grand, avec la Défense des Peres Jesuites • [[1619]]: Versions de quelques pièces de Virgile, Tacite, Salluste, avec l'Institution de Monseigneur, frere unique du Roy (comprend également un «traicté sur la Poësie») • [[1620]]: Eschantillons de Virgile • [[1620]]: deux poèmes dans Les Muses en deuil • [[1621]]: Traductions. Partie du Quatriesme de l'Eneide, avec une oraison de Tacite, et une de Saluste • [[1622]]: Égalité des Hommes et des Femmes • [[1624]]: Remerciement, au Roy • [[1626]]: L'ombre de la Damoiselle de Gournay – œuvre composée de mélanges – L'homme est l'ombre d'un songe & son œuvre est son ombre qui comprend • [[1628]]: trois poèmes, in Recueil de plusieurs inscriptions proposées pour remplir les Tables d'attente estans sous les statues du Roy Charles VII et de la Pucelle d'Orléans. . . • [[1634]]: Les Advis, ou les Presens de la Demoiselle de Gournay (ajoute à L'Ombre: Discours sur ce livre à Sophrosine, Oraison du Roy à S. Louys durante le siège de Rhé, Première delivrance de Casal, De la temerité et la traduction du VIe livre de l'Énéide) • [[1635]]: un poème, in Le Sacrifice des Muses • [[1635]]: un poème, in Le Parnasse royal • [[1641]]: réédition des Advis • [[1642]]: deux épigrammes, in le Jardin des Muses • [[1644]]: une épigramme, у l'Approbation du Parnasse qui précède Les Chevilles de Me Adam Menuisier de Nevers. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Нарадзіліся 6 кастрычніка]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1565 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]] [[Катэгорыя:Асобы Парыжу]] [[Катэгорыя:Францускія літаратары і літаратаркі]] [[Катэгорыя:Францускія паэткі]] [[Катэгорыя:Францускія эсэісты]] [[Катэгорыя:Францускія філёзафы]] [[Катэгорыя:Фэміністкі]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Парыжы]] [[Катэгорыя:Памерлі 13 ліпеня]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1645 годзе]] 68pslhxlafcuzoeq6mukec54h1mw8gc Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях 0 258552 2334047 2022-08-22T14:20:00Z W 11741 +[[Вікіпэдыя:Праект:Дзяржаўныя інстытуцыі Беларусі]] wikitext text/x-wiki {{Заканадаўчы акт |від = [[кодэкс]] |назва = Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях |нумар = 92-З |прыняты = [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палатай прадстаўнікоў]]<br>{{Дата пачатку|18|12|2020|1}} |галасаваньне ніжняй палаты = |ухвалены = [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Саветам Рэспублікі]]<br>{{Дата пачатку|18|12|2020|1}} |галасаваньне верхняй палаты = |падпісаны = [[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнтам Беларусі]]<br>{{Дата пачатку|6|1|2021|1}}<ref name="а"/> |набыў моц = {{Дата пачатку|1|3|2021|1}}<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=1 сакавіка ўступілі ў сілу абноўленыя КоАП і ПВКоАП|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210301/1614598767-1-sakavika-ustupili-u-silu-abnoulenyya-koap-i-pvkoap-shto-zmenicca|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=1 сакавіка 2021|дата доступу=22 жніўня 2022}}</ref> |апублікаваны = {{Дата пачатку|22|1|2021|1}}<br>[[Нацыянальны прававы партал Беларусі]], № 2/2812<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях ад 6 студзеня 2021 г. № 92-З|спасылка=https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=HK2100092|выдавец=Нацыянальны прававы партал Беларусі|мова=ru|дата публікацыі=22 студзеня 2021|дата доступу=22 жніўня 2022}}</ref> |дзейная рэдакцыя = |Вікікрыніцы = }} '''Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях''' — звод [[заканадаўства]] Беларусі аб [[Адміністрацыйная вытворчасьць|адміністрацыйнай вытворчасьці]], які набыў моц у сакавіку 2021 году. Паводле артыкула 1.1, «вызначае: 1) парадак адміністрацыйнага працэсу; 2) правы і [[Абавязак|абавязкі]] ўдзельнікаў адміністрацыйнага працэсу; 3) парадак прымяненьня прафіляктычных захадаў узьдзеяньня; 4) парадак выкананьня адміністрацыйных спагнаньняў». На 2022 год налічваў 25 главаў і падзяляўся на Працэсуальную і Выканаўчую часткі, а таксама ўлучаў Дадатак. На 2022 год дзейнічаў з адным зьмяненьнем ад 4 студзеня 2022 году<ref name="а"/>. Замяніў сабой аднайменны [[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях 2006 году|Кодэкс 2006 году]]<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях ад 20 сьнежня 2006 г. № 194-З|спасылка=https://ssrlab.by/wp-content/uploads/2022/06/praczesualna-vykanaўchy-kodeks_na-sajt.pdf|выдавец=Лябараторыя распазнаваньня і сынтэзу маўленьня [[АІПІ]]|дата публікацыі=30 чэрвеня 2022|дата доступу=22 жніўня 2022}}</ref>. 8 ліпеня 2022 году Экспэртная рада ў пытаньнях [[пераклад]]у заканадаўчых актаў на беларускую мову, якая дзейнічала пры [[Нацыянальны цэнтар прававой інфармацыі|Нацыянальным цэнтры прававой інфармацыі Беларусі]], ухваліла Пратаколам № 2 пераклад яго рэдакцыі паводле Закону ад 4 студзеня 2022 г. № 144-З<ref name="а">{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях ад 6 студзеня 2021 г. № 92-З|спасылка=https://pravo.by/document/pdf/kodeksibel/pikoap_rb_2021_bel|выдавец=Нацыянальны прававы партал Беларусі|дата публікацыі=8 ліпеня 2022|дата доступу=22 жніўня 2022}}</ref>. У выніку гэты кодэкс стаў 14-м у перакладзе Экспэртнай рады<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кодэксы Рэспублікі Беларусь|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/normativnye-dokumenty/kodeksy-respubliki-belarus/|выдавец=Нацыянальны прававы партал Беларусі|мова=ru|дата публікацыі=8 ліпеня 2022|дата доступу=22 жніўня 2022}}</ref>. == Працэсуальная частка == Працэсуальная частка Працэсуальна-выканаўчага кодэксу Беларусі аб адміністрацыйных правапарушэньнях зьмяшчала 15 главаў ў складзе 3-х разьдзелаў: 1) «Агульныя палажэньні»; 2) «Удзельнікі адміністрацыйнага працэсу. [[Доказ]]ы»; 3) «Адміністрацыйны працэс». Паводле артыкула 1.2, задачамі Кодэксу былі: 1) «забесьпячэньне абароны [[жыцьцё|жыцьця]], [[Здароўе|здароўя]], [[Правы чалавека|правоў]], свабодаў і законных інтарэсаў [[Фізычная асоба|фізычных асобаў]], інтарэсаў [[грамадзтва]] і [[Дзяржава|дзяржавы]], правоў і законных інтарэсаў [[Юрыдычная асоба|юрыдычных асобаў]]; 2) усталяваньне прававой працэдуры вядзеньня адміністрацыйнага працэсу; 3) рэгуляваньне пытаньняў прымяненьня прафіляктычных захадаў узьдзеяньня і выкананьня пастановаў аб накладаньні адміністрацыйных [[Спагнаньне|спагнаньняў]]». Пагатоў, Кодэкс меў «спрыяць забесьпячэньню [[Справядлівасьць|справядлівасьці]], павышэньню [[Правасьвядомасьць|правасьвядомасьці]] і [[Прававая культура|прававой культуры]] фізычных асобаў, іх [[Выхаваньне|выхаваньню]] ў духу выкананьня гэтага Кодэксу і іншых актаў заканадаўства, міжнародных дамоваў Рэспублікі Беларусь і іншых міжнародна-прававых актаў, якія ўтрымліваюць абавязкі Рэспублікі Беларусь, [[Павага|павазе]] да нацыянальных [[традыцыя]]ў, сацыяльных і культурных [[Каштоўнасьць|каштоўнасьцяў]] беларускага [[народ]]у, правоў і свабодаў іншых асобаў». Згодна з артыкулам 1.3 адміністрацыйны працэс у Беларусі вядзецца ў адпаведнасьці з гэтым Кодэксам «незалежна ад месца ўчыненьня адміністрацыйнага правапарушэньня». Пры вядзеньні адмінпрацэсу прымяняецца закон, які дзейнічае адпаведна ў час пачатку вядзеньня адмінпрацэсу, падрыхтоўкі справы аб адміністрацыйным правапарушэньні да разгляду, яе разгляду і выкананьня адміністрацыйнага спагнаньня<ref name="а"/>. === Агульныя палажэньні === Першы разьдзел Кодэксу ўлучаў 2 главы: 1) «Асноўныя палажэньні», 2) «Задачы і прынцыпы адміністрацыйнага працэсу». Найбольшай была другая глава з 16 артыкулаў пра: задачы адміністрацыйнага працэсу і законнасьць яго вядзеньня, абарону правоў, свабодаў і законных зацікаўленасьцяў; [[Прэзумпцыя невінаватасьці|прэзумпцыю невінаватасьці]] і недатыкальнасьць асобы, павагу гонару і годнасьці асобы, справавой рэпутацыі; недатыкальнасьць [[Жытло|жытла]] і іншых законных уладаньняў, права фізычнай асобы на абарону і прылюднасьць адмінпрацэсу; усебаковае, поўнае і прадметнае [[дасьледаваньне]] акалічнасьцяў справы, [[Мова|мову]] вядзеньня адмінпрацэсу і роўнасьць перад законам, роўнасьць абароны правоў, свабодаў і законных зацікаўленасьцяў; незалежнасьць [[Судзьдзя|судзьдзі]] і службовай асобы органа, што вядзе адмінпрацэс, адкрыты разгляд справы аб адміністрацыйным правапарушэньні, права абскарджаньня працэсуальных дзеяньняў і пастановаў, [[пракурор]]скі нагляд за выкананьнем [[Закон (права)|законаў]] пры вядзеньні адмінпрацэсу. У артыкуле 2.3 падкрэсьлівалася: «Ніхто ня мае прымушацца да дачы тлумачэньняў супраць самога сябе, чальцоў сваёй [[Сям’я|сям’і]] і блізкіх [[родзіч]]аў». Сярод іншага, «у выпадку прычыненьня адміністрацыйным правапарушэньнем [[Маёмасьць|маёмаснай]] шкоды [[суд]] і орган, што вядзе адміністрацыйны працэс, абавязаныя прыняць захады да яе пакрыцьця». Пагатоў, таксама падлягала пакрыцьцю шкода, прычыненая асобе ў выніку парушэньня яе правоў і свабодаў пры вядзеньні адмінпрацэсу. Згодна з артыкулам 2.4 «акалічнасьці, што выкладаюцца ў пратаколе аб адміністрацыйным правапарушэньні, пастанове аб накладаньні адміністрацыйнага спагнаньня, ня могуць грунтавацца на [[Меркаваньне|меркаваньнях]]». Любыя [[Сумненьне|сумненьні]] адносна абгрунтаванасьці высноваў аб [[віна]]ватасьці фізычнай асобы і аб наяўнасьці падставаў і ўмоваў адміністрацыйнай [[Адказнасьць|адказнасьці]] юрыдычнай асобы тлумачацца на іх карысьць<ref name="а"/>. Паводле артыкула 2.5, ніхто зь фізычных асобаў «ня мае падвяргацца [[гвалт]]у, жорсткаму і [[Зьнявага|зьневажальнаму]] чалавечую годнасьць абыходжаньню». Забараняўся «прымус да дачы тлумачэньняў шляхам гвалту і [[пагроза]]ў». Пагатоў, утрыманьне адміністрацыйна [[арышт]]аванага і [[Затрыманьне|затрыманага]] мела «ажыцьцяўляцца ва ўмовах, якія выключаюць пагрозу для іх жыцьця і здароўя». Згодна з артыкулам 2.6 права асобы на абарону ў адмінпрацэсе ажыцьцяўлялася «як асабіста, так і з дапамогай [[Абаронца|абаронцы]]». Пры гэтым, судзьдзя і службовая асоба органа, што вяла адмінпрацэс, былі абавязаныя растлумачыць фізычнай асобе нададзеныя ёй правы і прыняць захады для таго, каб яна мела фактычную магчымасьць выкарыстоўваць усе сродкі і спосабы для сваёй абароны. Урэшце, парушэньне права асобы на абарону было падставай для скасаваньня вынесенай у дачыненьні да яе пастановы аб накладаньні спагнаньня. У артыкуле 2.9 згадвалася, што дзяржаўныя органы і службовыя асобы абавязваліся прадпрымаць захады па выяўленьні правапарушэньня і асобаў, якія яго ўчынілі, а таксама па папярэджаньні правапарушэньняў. Артыкул 2.10 прадугледжваў, што суд і орган, што вядзе адміністрацыйны працэс, абавязаныя прадпрыняць захады для дасьледаваньня выкрывальных і апраўдальных, зьмякчальных і абцяжарвальных адказнасьць акалічнасьцяў учыненьня правапарушэньня. Паводле артыкула 2.11, «адміністрацыйны працэс у Рэспубліцы Беларусь вядзецца на беларускай і расейскай мовах». Пры гэтым, пастанова суду і органа, што вядзе адміністрацыйны працэс, уручаецца асобе, яе законнаму прадстаўніку, абаронцу і прадстаўніку ў перакладзе на іх родную мову або на мову, якой яны валодаюць. Згодна з артыкулам 2.12 «адміністрацыйны працэс вядзецца на аснове роўнасьці фізічных асобаў перад законам незалежна ад [[Плоць|плоці]], [[Раса|расы]], [[Нацыянальнасьць|нацыянальнасьці]], мовы, паходжаньня, [[грамадзянства]], маёмаснага і службовага становішча, месца жыхарства або месца знаходжаньня, стаўленьня да [[Рэлігія|рэлігіі]], перакананьняў, прыналежнасьці да [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкіх аб’яднаньняў]]»<ref name="а"/>. У артыкуле 2.14 згадвалася, што «справа аб адміністрацыйным правапарушэньні разглядаецца адкрыта». Пры гэтым, закрыты разгляд справы праводзілі «з мэтай прадухіленьня разгалошваньня зьвестак аб інтымных баках жыцьця фізычных асобаў», [[Дзяржаўная таямніца|дзяржаўных таямніцах]] і іншай ахаванай законам таямніцы. Таксама суд мог правесьці закрыты разгляд у зацікаўленасьцях зарукі [[Бясьпека|бясьпекі]] ўдзельнікаў працэсу і іх блізкіх родзічаў. Аднак пра закрыты разгляд справы выносілася пастанова. Паводле артыкула 2.15, абскардзіць працэсуальнае дзеяньне і пастанову паводле адміністрацыйнай справы мелі права абвінавачаны і абаронца, пацярпелы, законны прадстаўнік, прадстаўнік і [[сьведка]], экспэрт і адмысловец, [[перакладнік]] і [[прысутнік]]. Артыкулам 2.16 прадугледжвалася, што пракурор у межах сваіх паўнамоцтваў: # «патрабуе ад службовай асобы органа, што вядзе адміністрацыйны працэс, прадстаўленьня матэрыялаў справы аб адміністрацыйным правапарушэньні; # дае органу, што вядзе адміністрацыйны працэс, пісьмовыя ўказаньні па справе аб адміністрацыйным правапарушэньні; # санкцыянуе вядзеньне працэсуальных дзеяньняў і прымяненьне захадаў забесьпячэньня адміністрацыйнага працэсу»; # «правярае законнасьць прымяненьня да асобы, у дачыненьні якой вядзецца адміністрацыйны працэс, адміністрацыйнага затрыманьня і іншых захадаў забесьпячэньня адмінпрацэсу, а таксама накладаньня на яе адміністрацыйнага спагнаньня; # вызваляе сваёй пастановай фізsчную асобу, якую незаконна падверглі адміністрацыйнаму затрыманьню; # адмяняе сваёй пастановай пастановы аб вядзеньні працэсуальных дзеяньняў і прымяненьні захадаў забесьпячэньня адміністрацыйнага працэсу, якія супярэчаць заканадаўчым актам, за выняткам пастановаў, вынесеных судом; # апратэстоўвае пастановы па справах аб адміністрацыйных правапарушэньнях, якія супярэчаць заканадаўчым актам; # даручае органу, што вядзе адміністрацыйны працэс, падрыхтоўку справы аб адміністрацыйным правапарушэньні да разгляду; # выпатрабуе з адпаведных суду і органа, што вядзе адміністрацыйны працэс, справы аб адміністрацыйных правапарушэньнях; # прыпыняе выкананьне пастановы па справе аб адміністрацыйным правапарушэньні, якая ўступіла ў законную сілу, за выняткам пастановаў аб накладаньні адміністрацыйнага спагнаньня ў выглядзе адміністрацыйнага арышту або [[Дэпартацыя|дэпартацыі]]; # адмяняе сваёй пастановай пастанову аб спыненьні справы аб адміністрацыйным правапарушэньні, вынесеную органам, што вядзе адміністрацыйны працэс, па заканчэньні падрыхтоўкі справы аб адміністрацыйным правапарушэньні да разгляду»; # «правярае захаваньне тэрмінаў падрыхтоўкі справы аб адміністрацыйным правапарушэньні да разгляду»<ref name="а"/>. === Удзельнікі адмінпрацэсу і доказы === Другі разьдзел Кодэксу зьмяшчаў 5 главаў: 1) «Суд, органы, што вядуць адміністрацыйны працэс, і іх службовыя асобы. Падведамнасьць справаў аб адміністрацыйных правапарушэньнях»; 2) «Удзельнікі адміністрацыйнага працэсу, якія абараняюць свае або прадстаўляюць чужыя правы і інтарэсы, іншыя ўдзельнікі адмінпрацэсу, іх правы і абавязкі»; 3) «Акалічнасьці, якія выключаюць магчымасьць удзелу ў адміністрацыйным працэсе»; 4) «Прадмет даказваньня, доказы і ацэнка доказаў»; 5) «Абскарджаньне дзеяньняў і рашэньняў судзьдзі і службовай асобы органа, што вядзе адмінпрацэс». Найбольшай была трэцяя глава з 32-х артыкулаў, якія тычыліся: суду, органаў вядзеньня адмінпрацэсу і ўпаўнаважаных разглядаць справы аб адміністрацыйных правапарушэньнях, сельскага і [[Пасёлак|пасялковага]] [[Выканаўчы камітэт|выканаўчых камітэтаў]], адміністрацыйнай камісіі і камісіі ў справах [[Падлетак|непаўналетніх]], [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі|органаў унутраных справаў]] і органаў [[Камітэт дзяржаўнага кантролю Беларусі|Камітэту дзяржаўнага кантролю]]; [[Дзяржаўная інспэкцыя аховы жывёльнага і расьліннага сьвету пры прэзыдэнце Беларусі|Дзяржаўнай інспэкцыі аховы жывёльнага і расьліннага сьвету]] пры прэзыдэнце Беларусі, органаў дзяржаўнага пажарнага нагляду [[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях Беларусі|Міністэрства па надзвычайных сытуацыях]] і органаў дзяржаўнага санітарнага нагляду, органаў [[Дзяржаўны памежны камітэт Беларусі|памежнай службы]] і [[Дзяржаўны мытны камітэт Беларусі|мытных органаў]]; [[Міністэрства па падатках і зборах Беларусі|падатковых органаў]] і органаў [[Міністэрства фінансаў Беларусі|Міністэрства фінансаў]], фінансавых управаў мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў, [[Нацыянальны банк Беларусі|Нацыянальнага банку]] і органаў [[Міністэрства транспарту і камунікацыяў Беларусі|Міністэрства транспарту і камунікацыяў]], органаў [[Беларуская чыгунка|чыгуначнага транспарту]] і [[Міністэрства лясной гаспадаркі Беларусі|Міністэрства лясной гаспадаркі]]; органаў [[Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя Беларусі|Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя]] і Дэпартамэнту каштоўных папераў Міністэрства фінансаў, органу дзяржаўнага энэргетычнага і газавага нагляду [[Міністэрства энэргетыкі Беларусі|Міністэрства энэргетыкі]] і органаў Дэпартамэнту дзяржаўнай інспэкцыі працы [[Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Беларусі|Міністэрства працы і сацыяльнай абароны]]; [[Камітэт дзяржаўнай бясьпекі Беларусі|органаў дзяржаўнай бясьпекі]] і дзяржаўных прыродаахоўных установаў, якія кіруюць [[запаведнік]]амі і [[Нацыянальныя паркі Беларусі|нацыянальнымі паркамі]], органаў [[Міністэрства юстыцыі Беларусі|Міністэрства юстыцыі]], [[Дзяржаўны камітэт па маёмасьці Беларусі|Дзяржаўнага камітэту па маёмасьці]] і [[Дзяржаўны камітэт па стандартызацыі Беларусі|Дзяржаўнага камітэту па стандартызацыі]]; парадку ўтварэньня калегіяльных органаў разгляду справаў аб адміністрацыйных правапарушэньнях, паўнамоцтваў службовых асобаў органаў вядзеньня адмінпрацэсу і асобаў, упаўнаважаных складаць праатколы аб адміністрацыйных правапарушэньнях; месцаў вядзеньня адмінпрацэсу і накіраваньня справы аб правапарушэньні паводле падведамнасьці<ref name="а"/>. Паводле артыкула 3.2, «справы аб адміністрацыйных правапарушэньнях, пратаколы аб учыненьні якіх складзеныя пракурорам, разглядаюцца аднаасобна судзьдзёй [[Раённы суд|раённага]] ([[Гарадзкі суд (Беларусь)|гарадзкога]]) суду». Пры гэтым, справы аб правапарушэньнях, учыненых юрыдычнымі асобамі і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальнымі прадпрымальнікамі]], разглядаюцца аднаасобна судзьдзёй [[Эканамічныя суды Беларусі|эканамічнага суду]] вобласьці або Менску. Згодна з артыкулам 3.3 сельскі і пасялковы выканкамы разглядаюць справы ў галіне сельскага эка[[турызм]]у. У артыкуле 3.6 згадвалася, што ад імя органаў унутраных справаў справы маюць права разглядаць кіраўнікі тэрытарыяльных органаў унутраных справаў, а таксама аддзелаў і аддзяленьняў [[Міліцыя|міліцыі]], якія ўваходзяць у іх склад, іх намесьнікі. Паводле артыкула 3.7, ад імя Камітэту дзяржкантролю справы разглядалі начальнікі органаў фінансавых [[Расьсьледаваньне|расьсьледаваньняў]] і іх намесьнікі. Згодна з артыкулам 3.8 ад імя Дзяржаўнай інспэкцыі аховы жывёльнага і расьліннага сьвету справы разглядалі начальнікі міжраённых інспэкцыяў і іх намесьнікі. Артыкулам 3.9 прадугледжвалася, што ад імя органаў дзяржаўнага нагляду [[МНС Беларусі]] справы разглядалі дзяржаўныя інспэктары [[Гарады Беларусі|гарадоў]] і [[Раёны Беларусі|раёнаў]] па пажарным наглядзе. Паводле артыкула 3.10, ад імя органаў дзяржаўнага санітарнага нагляду справы разглядалі галоўныя дзяржаўныя санітарныя [[лекар]]ы абласьцей, гарадоў, раёнаў, раёнаў у гарадах і іх намесьнікі. Згодна з артыкуалам 3.11 ад імя органаў памежнай службы справы разглядалі начальнікі памежных управаў, групаў і [[атрад]]аў, [[камэндант]]ы памежных камэндатураў, начальнікі аддзелаў памежнай службы (берагавой аховы), аддзелаў і аддзяленьняў памежнага кантролю, памежных [[застава]]ў, пастоў і іх намесьнікі. Артыкулам 3.12 вызначалася, што ад імя мытных органаў справы разглядалі начальнікі мытных пастоў [[мытня]]ў і іх намесьнікі. Паводле артыкула 3.13, ад імя падатковых органаў справы разглядалі начальнікі [[Раённая інспэкцыя МПЗ Беларусі|інспэкцыяў]] [[МПЗ Беларусі]] і іх намесьнікі<ref name="а"/>. Згодна з артыкулам 3.14 фінансавыя ўправы і аддзелы мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў разглядалі справы аб правапарушэньнях, пратаколы аб учыненьні якіх былі складзеныя службовымі асобамі Міністэрства фінансаў і адпаведных фінансавых управаў і аддзелаў. У артыкуле 3.15 згадвалася, што ад імя Нацбанку Беларусі справы мелі права разглядаць начальнікі галоўных управаў Нацбанку па абласьцях і іх намесьнікі. Паводле артыкула 3.16, ад імя Міністэрства транспарту і камунікацыяў адпаведныя справы разглядалі: 1) начальнікі філіяў Транспартнай інспэкцыі Міністэрства транспарту і камунікацыяў і іх намесьнікі, 2) начальнік Беларускай інспэкцыі рачнога [[суднаходзтва]], 3) кіраўнікі адасобленых падразьдзяленьняў і начальнікі кантольна-[[рэвізор]]скіх службаў дзяржаўных арганізацыяў аўтамабільнага і гарадскога электрычнага транспарту, дзяржаўных апэратараў аўтамабільных перавозак пасажыраў і іх намесьнікі, 4) кіраўнікі арганізацыяў дзяржаўнай дарожнай гаспадаркі. Артыкулам 3.17 прадугледжвалася, што ад імя орагнаў чыгуначнага транспарту справы разглядалі начальнікі кантрольна-рэвізійных аддзелаў аддзяленьняў [[Беларуская чыгунка|Беларускай чыгункі]] і іх намесьнікі. Паводле артыкула 3.18, ад імя Міністэрства лясной гаспадаркі справы разглядалі кіраўнікі і галоўныя лясьнічыя лясгасаў і іншых лесагаспадарчых прадпрыемстваў і арганізацыяў. Згодна з артыкулам 3.19 ад імя [[Мінпрыроды Беларусі]] справы разглядалі начальнікі гарадзкіх і раённых інспэкцыяў прыродных рэсурсаў і аховы [[Навакольнае асяродзьдзе|навакольнага асяродзьдзя]] і іх намесьнікі. У артыкуле 3.20 зазначалася, што ад імя Дэпартамэнту [[Каштоўная папера|каштоўных папераў]] Мінфіну Беларусі справы разглядаў кіраўнік названага Дэпартамэнту і ягоныя намесьнікі. Паводле артыкула 3.21, ад імя органа дзяржаўнага [[Энэргетыка|энэргетычнага]] і газавага нагляду Міністэрства энергетыкі справы разглядалі старэйшыя дзяржаўныя інспэктары па энэргетычным і газавым наглядзе. Згодна з артыкулам 3.22 ад імя органаў Дэпартамэнту дзяржаўнай інспэкцыі працы [[Мінпрацы Беларусі]] справы разглядалі начальнікі міжраённых аддзелаў абласных управаў гэтага Дэпартамэнту і іх намесьнікі<ref name="а"/>. У артыкуле 3.23 адзначалася, што ад імя органаў дзяржаўнай бясьпекі справы разглядалі іх начальнікі і адпаведныя намесьнікі. Паводле артыкула 3.24, тое самае тычылася дзяржаўных прыродаахоўных устаноў, якія кіравалі запаведнікамі і нацыянальнымі паркамі. Згодна з артыкулам 3.25 ад імя органаў Міністэрства юстыцыі справы разглядалі начальнікі галоўных управаў юстыцыі абласных і [[Менскі гарадзкі выканаўчы камітэт|Менскага гарадскога]] выканаўчых камітэтаў і іх намесьнікі. Артыкулам 3.26 вызначалася, што ад імя Дзяржаўнага камітэту па маёмасьці справы разглядалі кіраўнікі тэрытарыяльных органаў Дзяржкамітэту па маёмасьці і іх намесьнікі. Паводле артыкула 3.27, ад імя Дзяржкамітэту па стандартызацыі справы разглядалі начальнікі інспэкцыяў дзяржаўнага нагляду за выкананьнем патрабаваньняў тэхнічных рэгламэнтаў і [[стандарт]]аў і дзяржаўнага [[Мэтралёгія|мэтралягічнага]] нагляду і іх намесьнікі, а таксама начальнікі інспэкцыяў Дэпартамэнту кантролю і нагляду за [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўніцтвам]] Дзяржкамітэту па стандартызацыі і іх намесьнікі. Згодна з артыкулам 3.28 «Калегіяльныя органы маюць права разглядаць справы аб адміністрацыйных правапарушэньнях пры наяўнасьці прынамсі паловы сябраў іх складу». У артыкуле 3.29 прадугледжвалася, што службовыя асобы органаў надзяляюцца паўнамоцтвамі на складаньне пратаколаў аб адміністрацыйных правапарушэньнях і падрыхтоўку спраў аб адміністрацыйных правапарушэньнях да разгляду рашэньнем адпаведнага дзяржаўнага органа. Паводле артыкула 3.30, права складаць пратаколы аб адміністрацыйных правапарушэньнях маюць: 1) службовая асоба, упаўнаважаная міністэрствам або іншым [[ведамства]]м, у распараджэньні якога знаходзяцца [[аэрадром]]ы; 2) сакратар судовага паседжаньня; 3) сьледчы і асоба, якая праводзіць [[дазнаньне]]; 4) пракурор пры ажыцьцяўленьні нагляду; 5) упаўнаважаныя службовыя асобы [[Апэратыўна-аналітычны цэнтар пры прэзыдэнце Рэспублікі Беларусь|Апэратыўна-аналітычнага цэнтру пры прэзыдэнце Беларусі]]. Таксама пратаколы аб адміністрацыйных правапарушэньнях маюць права складаць упаўнаважаныя на тое службовыя асобы: * органаў унутраных справаў; * выканаўчых камітэтаў першаснага, базавага і абласнога ўзроўняў — сельскіх і пасялковых, раённых, гарадзкіх і абласных, а таксама адміністрацыяў раёнаў у гарадах; * органаў Камітэта дзяржаўнага кантролю; * Дзяржаўнай інспэкцыі аховы жывёльнага і расьліннага сьвету пры прэзыдэнце Беларусі; * органаў, падразьдзяленьняў і арганізацыяў Міністэрства па надзвычайных сытуацыях — 1) дзяржаўных арганізацыяў, якія кіруюць землямі адчужэньня, першачарговага адсяленьня і наступнага адсяленьня, зь якіх адселена насельніцтва і на якіх усталяваны кантрольна-прапускны рэжым ([[Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалягічны запаведнік]]), 2) органаў, якія ажыцьцяўляюць дзяржаўны нагляд у галіне прамысловай бясьпекі і бясьпекі перавозкі небясьпечных грузаў, 3) органаў дзяржаўнага [[пажар]]нага нагляду, 4) органаў і падразьдзяленьняў па [[Надзвычайная сытуацыя|надзвычайных сытуацыях]], 5) Дзяржаўнай інспэкцыі па маламерных [[судна]]х, 6) Дэпартамэнту ядзернай і [[Радыяцыя|радыяцыйнай]] бясьпекі МНС Беларусі, 7) органаў дзяржаўнага нагляду ў галіне абароны насельніцтва і земляў ад надзвычайных сытуацыяў прыроднага і тэхнагеннага характару і [[Грамадзянская абарона|грамадзянскай абароны]]; * органаў дзяржаўнага [[Санітарыя|санітарнага]] нагляду; * органаў памежнай службы; * мытных органаў; * падатковых органаў; * органаў Міністэрства фінансаў, фінансавых управаў і аддзелаў мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў; * Нацыянальнага банку; * органаў транспарту — 1) Транспартнай інспэкцыі Міністэрства транспарту і камунікацыяў, 2) органаў [[Чыгунка|чыгуначнага]] транспарту, 3) органаў унутранага воднага транспарту, 4) органаў паветранага транспарту, 5) органаў пасажырскага аўтамабільнага і гарадзкога электрычнага транспарту, 6) органаў [[Менскі мэтрапалітэн|мэтрапалітэну]], 7) арганізацыяў дзяржаўнай дарожнай гаспадаркі; * органаў [[Мінпрыроды Беларусі]]; * органаў і арганізацыяў Міністэрства энэргетыкі — органа дзяржаўнага энэргетычнага і газавага нагляду Міністэрства энергетыкі, арганізацыяў-распараджальніц электрычных і цеплавых сетак, а таксама арганізацыяў, якія ажыцьцяўляюць забесьпячэньне [[Прыродны газ|газам]]; * [[Мінпрацы Беларусі]] і падначаленых яму дзяржаўных органаў: органаў Дэпартамэнту дзяржаўнай інспэкцыі працы Мінпрацы, органаў дзяржаўнай службы занятасьці насельніцтва, органаў дзяржаўнай экспэртызы ўмоваў працы і органаў [[Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва|Фонду сацыяльнай абароны насельніцтва]] Мінпрацы; * [[Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчаваньня Беларусі]] і падпарадкаваных яму дзяржаўных арганізацыяў — 1) органаў дзяржаўнай [[Вэтэрынарыя|вэтэрынарнай]] службы, 2) органаў дзяржаўнага [[карантын]]нага фітасанітарнага нагляду і нагляду ў галіне аховы расьлінаў, 3) органаў дзяржаўнага нагляду за тэхнічным станам [[машына]]ў і абсталяваньня, 4) органаў Мінсельгасу Беларусі, 5) органаў нагляду ў галіне [[насеньняводзтва]], 6) органаў дзяржаўнай племянной службы; * органаў дзяржаўнай бясьпекі; * дзяржаўных прыродаахоўных устаноў, якія кіруюць запаведнікамі і нацыянальнымі паркамі; * Міністэрства юстыцыі і яго арганізацыяў — 1) органаў кантролю за выкананьнем заканадаўства ў галіне [[архіў]]най справы і [[справаводзтва]], 2) органаў Міністэрства юстыцыі, 3) органаў прымусовага выкананьня; * Дзяржаўнага камітэту па маёмасьці і яго тэрытарыяльных органаў; * органаў Дзяржаўнага камітэту па стандартызацыі — 1) органаў дзяржаўнага нагляду за рацыянальным выкарыстаньнем [[Паліва|паліўна]]-энэргетычных рэсурсаў, 2) органаў і падразьдзяленьняў [[Ліцэнзія|ліцэнзаваньня]] вытворчасьці [[Сьпіртовы напой|алькагольнай]] і нехарчовай [[сьпірт]]азьмяшчальнай прадукцыі, нехарчовага [[Этылавы сьпірт|этылавага сьпірту]] і [[Тытунь|тытунёвай]] прадукцыі, 3) органаў дзяржаўнага будаўнічага нагляду; * органаў кіраваньня [[Прыродаахоўныя тэрыторыі Беларусі|асабліва ахоўнымі прыроднымі землямі]]; * органаў [[Міністэрства аховы здароўя Беларусі]]; * органаў [[Міністэрства культуры Беларусі|Міністэрства культуры]]; * арганізацыяў, якія выкарыстоўваюць [[жыльлё]]вы фонд і аказваюць жыльлёва-камунальныя паслугі; * органаў [[Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Беларусі]]; * органаў [[Узброеныя сілы Беларусі|Узброеных сілаў Беларусі]]; * органаў [[Нацыянальны статыстычны камітэт Беларусі|дзяржаўнай статыстыкі]]; * Дзяржаўнай інспэкцыі прабірнага нагляду Міністэрства фінансаў; * органаў дзяржаўнага кантролю за выкарыстаньнем і аховай земляў; * органаў дзяржаўнага кантролю ў галіне выкарыстаньня і аховы, абароны і ўзнаўленьня лясоў; * арганізацыяў, якія вядуць [[Паляваньне|паляўнічую]] і рыбалоўную гаспадарку ў паляўнічых і [[Рыбалоўства|рыбалоўных]] угодзьдзях; * органаў кантролю за выдачай, абарачэньнем і пагашэньнем каштоўных папераў, дзейнасьцю прафэсійных удзельнікаў рынку каштоўных папераў; * органаў [[Міністэрства эканомікі Беларусі]]; * органаў [[Міністэрства антыманапольнага рэгуляваньня і гандлю Беларусі|Міністэрства антыманапольнага рэгуляваньня і гандлю]]; * Дэпартамэнту гуманітарнай дзейнасьці [[Кіраўніцтва справамі прэзыдэнта Беларусі]]; * [[Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналёгіях Беларусі|Дзяржаўнага камітэту па навуцы і тэхналёгіях]]; * органа дзяржаўнай аховы; * Дэпартамэнту турызму [[Міністэрства спорту і турызму Беларусі]]; * [[Дзяржаўны камітэт судовых экспэртызаў Беларусі|Дзяржаўнага камітэту судовых экспэртызаў]]<ref name="а"/>. === Адміністрацыйны працэс === Трэці разьдзел Кодэксу налічваў 8 главаў: 1) «Захады забесьпячэньня адмінпрацэсу», 2) «Пачатак адмінпрацэсу»; 3) «Паскораны парадак вядзеньня адмінпрацэсу»; 4) «Падрыхтоўка справы аб адміністрацыйным правапарушэньні да разгляду»; 5) «Разгляд справы аб адміністрацыйным правапарушэньні»; 6) «Абскарджаньне і апратэставаньне пастановы па справе аб адміністрацыйным правапарушэньні»; 7) «Выкананьне пастановы аб накладаньні адміністрацыйнага спагнаньня»; 8) «Пакрыцьцё шкоды, прычыненай фізычнай або юрыдычнай асобе незаконнымі дзеяньнямі суду і органа, што вядзе адміністрацыйны працэс». Найбольшай была чацьвертая глава з 29 артыкулаў, якія апісвалі: сьведчаньне факта адмовы ад падпісаньня працэсуальнага дакумэнта, абавязковасьць растлумачэньня правоў і абавязкаў удзельнікам адміністрацыйнага працэсу, вырашэньне [[хадайніцтва]]ў; недапушчальнасьць разгалошваньня зьвестак справы аб адміністрацыйным правапарушэньні, парадак выкліку ўдзельнікаў адмінпрацэсу, парадак [[допыт]]у ўдзельнікаў адмінпрацэсу, у тым лік у [[Падлетак|падлетка]]; пратакол допыту, агляд, [[асьведчаньне]], падставу і парадак прызначэньня [[Экспэртыза|экспэртызы]]; правядзеньне экспэртызы ў судова-экспэртнай арганізацыі, атрыманьне ўзораў для параўнальнага дасьледаваньня, правы асобы пры прызначэньні і правядзеньні экспэртызы; зьмест заключэньня і допыт экспэрта, правядзеньне дадатковай і паўторнай экспэртызы, камісійную і комплесную экспэртызы; выплаты сьведкам і экспэртам, адмыслоўцам, перакладнікам і прыстутнікам, заканчэньне падрыхтоўкі справы аб адміністрацыйным правапарушэньні да разгляду; пратакол аб адміністрацыйным правапарушэньні, пастанову аб спыненьні справы аб правапарушэньні, азнаямленьне з матэрыяламі справы, у тым ліку законнага прадстаўніка асобы; накіраваньне справы аб правапарушэньні і прапановы аб ліквідацыі прычынаў і ўмоваў, якія садзейнічалі ўчыненьню правапарушэньня. Паводле артыкула 11.1, падрыхтоўка справы аб адміністрацыйным правапарушэньні да разгляду мела ажыцьцяўляцца не пазьней за 10 содняў з дня пачатку адміністрацыйнага працэсу, а па справах аб адміністрацыйных мытных правапарушэньнях, аб адміністрацыйных правапарушэньнях супраць [[Экалёгія|экалягічнай]] бясьпекі, навакольнага асяродзьдзя і парадку прыродакарыстаньня, супраць парадку падаткаабкладаньня — не пазьней за 2 месяцы<ref name="а"/>. Згодна з артыкулам 11.2 складальнік працэсуальнага дакумэнту завярае подпісам адзнаку пра адмову падпісаць пратакол аб правапарушэньні фізычнай асобай, прадстаўніком юрыдычнай асобы, сьведкам, прысутнікам або перакладнікам, калі іх подпіс абавязковы. Пры гэтым, адпаведнай асобе надаецца магчымасьць занесьці ў дакумэнт тлумачэньне аб прычыне адмовы. У артыкуле 11.4 згадвалася, што пададзеныя пісьмова хадайніцтвы ўдзельнікаў адмінпрацэсу далучаюцца да справы, а заяўленыя вусна — заносяцца ў пратакол працэсуальнага дзеяньня або пратакол аб адміністрацыйным правапарушэньні. Паводле артыкула 11.5, зьвесткі справе аб адміністрацыйным правапарушэньні, могуць быць раскрытыя толькі з дазволу судзьдзі, службовай асобы органа, што вядзе працэс, а ў выпадку, калі такія зьвесткі закранаюць асабістае жыццё пацярпелага, — з дазволу пацярпелага і ў тым аб’ёме, у якім ён прызнае гэта магчымым. Асабістыя дадзеныя ўдзельнікаў працэсу могуць быць раскрытыя толькі са згоды такіх асобаў. Згодна з артыкулам 11.6 асоба выклікаецца ў суд або адпаведны орган «[[павестка]]й, якая ўручаецца гэтай асобе пад расьпіску, а ў выпадку яе часовай адсутнасці — даросламу чальцу яе [[Сям’я|сям’і]]», яе наймальніку або адміністрацыі ўстановы адукацыі, у якой вучыцца асоба. Таксама выклік асобаў могуць ажыцьцявіць пры дапамозе электроннай сувязі, у тым ліку празь [[Сеціва]]. Сярод іншага, асобаў у веку да 16 гадоў выклікаюць празь іх бацькоў. Пры гэтым, «у павестцы пазначаюцца, хто і ў якасьці каго, куды і да каго выклікаецца, час яўкі, а таксама наступствы няяўкі без уважлівых прычынаў». У артыкуле 11.7 прадугледжвалася, што допыт асобаў праводзіцца па месцы вядзеньня адмінпрацэсу. Пагатоў, «асобы, выкліканыя па адной і той самай справе, дапытваюцца паасобку. Пры гэтым прымаюцца захады для таго, каб яны не маглі мець [[зносіны]] паміж сабой». Перад допытам службовая асоба органа, што вядзе працэс, упэўніваецца ў асобе дапытванага, папярэджвае яго аб адказнасьці за ўхіленьне ад яўкі ў суд або орган вядзеньня працэсу, а пацярпелага і сведку — за дачу заведама непраўдзівых тлумачэньняў або адмову ці ўхіленьне ад дачы тлумачэньняў, аб чым робіцца адзнака ў пратаколе допыту, якая сьведчыцца подпісам дапытванага<ref name="а"/>. Паводле артыкула 11.8, пры допыце падлетка ў веку да 14 гадоў абавязковая прысутнасьць [[пэдагог]]а. [[Бацька|Бацькі]] падлетка таксама маюць права прысутнічаць пры допыце. Згодна з артыкулам 11.9 службовая асоба запісвае тлумачэньне дапытванага «ў першай асобе і па магчымасьці даслоўна». Пасьля заканчэньня допыту пратакол допыту падаецца для прачытаньня дапытванай асобе або паводле яе просьбы зачытваецца ёй асобай, якая праводзіла допыт. Фізасоба, прадстаўнік юрыдычнай асобы, пацярпелы і сьведка маюць права патрабаваць дапаўненьня сваіх тлумачэньняў і ўнясеньня ў іх паправак. Гэтыя дапаўненьні і папраўкі падлягаюць абавязковаму занясеньню ў пратакол допыту. Пасьля прачытаньня пратакола допыту дапытваная асоба сьведчыць, што тлумачэньні запісаныя правільна, аб чым робіцца адзнака ў пратаколе перад яе подпісам. Таксама перад подпісам адзначаецца, што пратакол допыту прачытаны асабіста дапытванай асобай або быў ёй зачытаны. Калі пратакол допыту запісаны на некалькіх старонках, падпісваецца кожная старонка. Сярод іншага, пасьля заканчэньня допыту па просьбе дапытванай асобы ёй маюць надаць «магчымасьць напісаць тлумачэньні ўласнаручна, аб чым робіцца адзнака ў пратаколе допыту перад подпісам дапытванай асобы. Тлумачэньні таксама падпісваюцца асобай, якая праводзіла допыт»<ref name="а"/>. У артыкуле 11.10 прадугледжвалася, што агляд рэчаў, ручной паклажы, [[багаж]]у, прыладаў паляваньня і здабычы [[рыбы]] або іншых водных жывёлаў, іншых прадметаў праводзіцца ў прысутнасьці асобы, ва [[Уласнасьць|ўласнасьці]] або [[Валоданьне|валоданьні]] якой яны знаходзяцца. У выпадках, якія ня церпяць адкладу, пазначаныя рэчы, прадметы могуць быць падвергнутыя агляду ў адсутнасьць уласьніка (уладальніка) з удзелам прынамсі 2-х прысутнікаў або з прымяненьнем гука- і [[відэа]]запісу, фана- і відэаграма якой далучаецца да справы. Пры гэтым такі гука- і відэазапіс мае адлюстроўваць увесь ход агляду. Гука- і відэазапіс часткі агляду, а таксама паўтарэньне агляду адмыслова для запісу не дапускаюцца. Немагчымасьць прымяненьня гука- і відэазапісу паводле тэхнічных ці іншых прычынаў не выключае працягу агляду з удзелам прысутнікаў. Сярод іншага, агляд жытла і іншага законнага ўладаньня праводзіцца толькі са згоды і ў прысутнасьці ўласніка або паўналетняй асобы, якая пражывае ў ім, а пры адсутнасьці згоды — паводле пастановы органа, што вядзе адміністрацыйны працэс, з санкцыі пракурора або яго намесьніка, якую маюць падаць да пачатку правядзеньня агляду, і з удзелам прынамсі 2-х прысутнікаў. Урэшце, агляд транспартнага сродку праводзіцца ў прысутнасьці кіроўцы ці ўласьніка або прадстаўніка ўласьніка, а пры немагчымасьці забясьпечыць удзел пазначаных асобаў — у прысутнасьці прынамсі 2-х прысутнікаў або з прымяненьнем гука- і відэазапісу. Аб правядзеньні агляду складаецца пратакол агляду ці робіцца адпаведны запіс у пратаколе аб адміністрацыйным правапарушэньні або пратаколе адміністрацыйнага затрыманьня. Пры гэтым маюць быць адлюстраваныя час і месца правядзеньня агляду, вынікі агляду, а таксама выказаныя ўдзельнікамі агляду заўвагі, калі такія ёсьць. Згодна з артыкулам 11.11 для выяўленьня на целе чалавека асаблівых прыкметаў, сьлядоў адміністрацыйнага правапарушэньня і выяўленьня стану [[Ап’яненьне|ап’яненьня]] можа быць праведзена асьведчаньне асобы, у дачыненьні якой вядзецца працэс, і пацярпелай асобы. У выпадку адмовы асобы, у дачыненьні якой вядзецца працэс, ад асьведчаньня яна можа быць асьведчаная ў прымусовым парадку<ref name="а"/>. Паводле артыкула 11.12, экспэртыза прызначаецца пры патрэбе адмысловых ведаў у галіне навукі і [[Тэхніка|тэхнікі]], [[Мастацтва|мастацтва]] і [[Рамяство|рамяства]]. Згодна з артыкулам 11.13 службовая асоба выносіць пастанову аб прызначэньні экспэртызы, у якой пазначае: 1) падставы дляя яе прызначэньня; 2) [[прозьвішча]], [[уласнае імя]] і [[імя па бацьку]] экспэрта або найменьне судова-экспэртнай арганізацыі, у якой яе маюць правесьці; 3) пастаўленыя перад экспэртам пытаньні, матэрыялы і прадметы, якія даюцца ў распараджэньне экспэрта. Пагатоў, пастанова аб прызначэньні экспэртызы абавязковая для выкананьня экспэртам і судова-экспэртнай арганізацыяй, якім яна адрасаваная і ў паўнамоцтвы якіх уваходзіць правядзеньне гэтай экспэртызы. Аднак экспэртыза праводзіцца адмыслоўцамі судова-экспэртнай арганізацыі ці іншымі дасьведчанымі асобамі зь іх згоды. Урэшце, службовая асоба абавязаная азнаёміць фізасобу і прадстаўніка юрыдычнай асобы, пацярпелага і сьведку з пастановай аб прызначэньні экспэртызы і растлумачыць ім правы, аб чым робіцца адзнака ў пастанове аб прызначэньні экспэртызы. Згодна з артыкулам 11.15 службовая асоба мае права атрымаць узоры [[почырк]]у або іншыя ўзоры для параўнальнага дасьледаваньня ў асобы, у дачыненьні да якой вядзецца працэс, пацярпелага, а таксама ў сьведкі зь яго згоды. Пры атрыманьні ўзораў для такога дасьледаваньня складаецца пратакол. У артыкуле 11.16 прадугледжвалася, што экспэртыза пацярпелага і сьведкі праводзіцца толькі зь іх згоды, якая даецца імі пісьмова. Калі гэтыя асобы не дасягнулі паўналецьця, пісьмовая згода даецца іх бацькамі. Фізасоба і прадстаўнік юрыдычнай асобы пад адмінпрацэсам, а таксама пацярпелы і сьведка маюць права: # знаёміцца з пастановай аб прызначэньні экспертызы; # заяўляць адвод экспэрту або хадайніцтва аб адхіленьні судова-экспэртнай арганізацыі ад правядзеньня экспэртызы ў выпадку ўстанаўленьня акалічнасьцяў, якія ставяць пад сумненьне незацікаўленасьць у зыходзе справы кіраўніка арганізацыі, у якой працуе экспэрт; # прасіць аб прыцягненьні ў якасьці экспэртаў пазначаных імі асобаў або адмыслоўцаў канкрэтных арганізацыяў; # падаць дадатковыя пытаньні для атрыманьня па іх заключэньня экспэрта; # прысутнічаць з дазволу службовай асобы органа, што вядзе адмінпрацэс, пры правядзеньні экспэртызы і даваць тлумачэньні экспэрту; # знаёміцца з заключэньнем экспэрта або паведамленьнем аб немагчымасьці дачы заключэньня экспэрта<ref name="а"/>. == Выканаўчая частка == Выканаўчая частка Працэсуальна-выканаўчага кодэксу Беларусі аб адміністрацыйных правапарушэньнях налічвала 10 главаў ў складзе 2-х разьдзелаў: 1) «Выкананьне адміністрацыйных [[Спагнаньне|спагнаньняў]]», 2) «Заключныя палажэньні». Паводле артыкула 16.7, пры перашкодах выкананьню адмінспагнаньня ва ўсталяваныя тэрміны суд і орган вядзеньня працэсу могуць адтэрмінаваць яго выкананьне паводле ўласнай ініцыятывы і [[хадайніцтва]] падвергнутай спагнаньню асобы. Пры гэтым, адтэрміноўка грамадзкай працы і адміністрацыйнага [[арышт]]у магла скласьці да месяца, а [[Дэпартацыя|дэпартацыі]] і [[штраф]]у, канфіскацыі [[даход]]у або [[Выручка|выручкі]], спагнаньня [[кошт]]у — да 6 месяцаў. Пагатоў, маглі растэрмінаваць грамадзкую працу і адмінарышт — да 2-х месяцаў, а штраф і [[Канфіскацыя|канфіскацыю]] даходу або выручкі, спагнаньне кошту — да 6 месяцаў. Згодна з артыкулам 16.8 Міжведамасная камісія па вызваленьні [[Юрыдычная асоба|юрыдычных асобаў]] і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальных прадпрымальнікаў]] ад адміністрацыйных спагнаньняў і выплаты [[пеня]]ў, а таксама [[прэзыдэнт Беларусі]] маглі ўхваліць рашэньне аб частковым або поўным вызваленьні ад адмінспагнаньня паводле хадайніцтва. Пры гэтым, на час разгляду хадайніцтва прыпыняецца выкананьне штрафу і спагнаньня кошту, канфіскацыі даходу або выручкі<ref name="а"/>. === Выкананьне адміністрацыйных спагнаньняў === Чацьверты разьдзел Кодэксу зьмяшчаў 9 главаў: 1) «Агульныя палажэньні», 2) «Выкананьне адмінспагнаньня ў выглядзе [[штраф]]у», 3) «Выкананьне адмінспагнаньня ў выглядзе [[Канфіскацыя|канфіскацыі]] і спагнаньня [[кошт]]у», 4) «Выкананьне адмінспагнаньня ў выглядзе пазбаўленьня права займацца пэўнай дзейнасьцю», 5) «Выкананьне адмінспагнаньня ў выглядзе адміністрацыйнага [[арышт]]у», 6) «Выкананьне адмінспагнаньня ў выглядзе [[Дэпартацыя|дэпартацыі]]», 7) «Выкананьне адмінспагнаньня ў выглядзе грамадзкіх [[праца]]ў», 8) «Выкананьне адмінспагнаньня ў выглядзе забароны на наведваньне фізкультурна-спартовых [[Збудаваньне|збудаваньняў]]», 9) «Выкананьне адмінспагнаньня ў частцы пакрыцьця [[Маёмасьць|маёмаснай]] шкоды». Найбольшай была сёмая глава з 12 артыкулаў, якія акрэсьлівалі: парадак адбываньня адмінарышту, прававое становішча, абавязкі і правы адміністрацыйна арыштаваных, а таксама выдаткі на іх утрыманьне і харчаваньне; парадак і ўмовы выкананьня арышту, прыцягненьне арыштаваных да працы, прымяненьне цялеснай сілы і адмысловых сродкаў да арыштаваных; віды і парадак накладаньня дысцыплінарных спагнаньняў, утрымліваньне ў [[карцэр]]ы або адзіночнай камэры. Паводле артыкула 20.1 «адміністрацыйнае спагнаньне ў выглядзе адмінарышту прыводзіцца ў выкананьне [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі|органамі ўнутраных справаў]]». Згодна з артыкулам 20.2 «арыштаваныя ўтрымліваюцца ва ўмовах строгай [[Ізаляцыя|ізаляцыі]]». У артыкуле 20.5 вызначалася, што кіраўніцтва месца адбываньня арышту абавязвалася падаць арыштаванаму зьвесткі «аб правах і абавязках, парадку і ўмовах адбываньня адмінспагнаньня». Пры гэтым, «адміністрацыйна арыштаваныя маюць права: # на атрыманьне інфармацыі аб сваіх правах і абавязках, парадку і ўмовах адбываньня адміністрацыйнага спагнаньня; # на ветлівае абыходжаньне з боку супрацоўнікаў месца адбывання адміністрацыйнага арышту; # зьвяртацца з прапановамі, заявамі і [[скарга]]мі ў адміністрацыю месца адбываньня адміністрацыйнага арышту, [[суд]], [[Пракуратура|пракуратуру]], іншыя дзяржаўныя органы, органы мясцовага кіраваньня і [[Мясцовае самакіраваньне|самакіраваньня]], [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкія аб’яднаньні]] па абароне [[Правы чалавека|правоў]] і свабодаў чалавека на [[Родная мова|роднай мове]] або на мове, якой яны валодаюць, у неабходных выпадках карыстацца паслугамі [[перакладнік]]а, а таксама атрымліваць адказы на прапановы, заявы і скаргі на роднай мове або на мове, якой яны валодаюць; # на [[Ахова здароўя|ахову здароўя]] і мэдычную дапамогу; # на [[Пэнсія|пэнсійнае]] забесьпячэньне ў адпаведнасьці з заканадаўствам; # карыстацца паслугамі [[адвакат]]а або іншых асобаў, якія маюць права на аказаньне юрыдычнай дапамогі»<ref name="а"/>. Паводле артыкула 20.6, «выдаткі на ўтрыманьне адміністрацыйна арыштаваных ажыцьцяўляюцца за кошт сродкаў [[Бюджэт Рэспублікі Беларусь|рэспубліканскага бюджэту]]. Выдаткі на [[харчаваньне]] адміністрацыйна арыштаваных [[Кампэнсацыя|кампэнсуюцца]] імі». Згодна з артыкулам 20.7 «ізалявана разьмяшчаюцца [[мужчыны]] і [[жанчыны]], а таксама асобы, якія адбывалі пакараньне ў папраўчых установах і якія маюць судзімасьць. Норма плошчы на аднаго чалавека ўсталёўваецца, як правіла, прынамсі 4 кв.м». Пры гэтым, «арыштаваным дазваляецца мець пры сабе пісьмовыя прыналежнасьці, [[Літаратура|літаратуру]], [[Газэта|газэты]] і [[часопіс]]ы, праглядаць [[Тэлеперадача|тэлеперадачы]], праслухоўваць [[радыё]]перадачы ў вольны ад [[Ноч|начнога]] адпачынку час. Жылыя [[Памяшканьне|памяшканьні]] абсталёўваюцца сеткавымі [[радыёпрыёмач]]амі за кошт сродкаў органаў, што выконваюць адміністрацыйнае спагнаньне». Разам з тым, «арыштаваныя могуць падвяргацца асабістаму [[вобшук]]у, а іх рэчы — [[надгляд]]у. Памяшканьні, у якіх яны пражываюць, могуць падвяргацца вобшуку». Кіраўнік [[Ізалятар часовага ўтрыманьня|месца адбываньня арышту]] можа дазволіць «[[тэлефон]]ныя размовы з аплатай з уласных сродкаў адміністрацыйна арыштаванага». Таксама «арыштаваныя карыстаюцца правам штодзённай [[Прагулка|прагулкі]] працягласьцю прынамсі адну [[Гадзіна|гадзіну]]». Сярод іншага, «арыштаваным дазваляецца атрыманьне [[Пасылка|пасылак]], перадачаў, [[Бандэроль|бандэроляў]] і дробных [[пакет]]аў без абмежаваньня іх колькасьці». Пагатоў, «арыштаваныя маюць права за кошт уласных сродкаў адпраўляць пасылкі, бандэролі і дробныя пакеты блізкім [[родзіч]]ам». Урэшце, «арыштаваным дазваляецца атрымліваць і адпраўляць [[ліст]]ы і [[Тэлеграма|тэлеграмы]] без абмежавання іх колькасьці. Адпраўленьне лістоў і тэлеграмаў ажыцьцяўляецца за кошт уласных сродкаў адміністрацыйна арыштаваных. [[Карэспандэнцыя]], якая атрымліваецца і адпраўляецца адміністрацыйна арыштаванымі, падлягае [[Цэнзура ў Беларусі|цэнзуры]]». Правілы ўнутранага распарадку «зацьвярджаюцца [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі|Міністэрствам унутраных справаў]] паводле ўзгадненьня з [[Генэральная пракуратура Беларусі|Генэральнай пракуратурай]]. Гэтымі правіламі ўстанаўліваюцца пералік прадметаў, рэчаў і прадуктаў харчаваньня, якія адміністрацыйна арыштаваныя могуць захоўваць пры сабе, атрымліваць і адпраўляць, а таксама парадак: * прыёму і разьмяшчэньня адміністрацыйна арыштаваных; * правядзеньня асабістага вобшуку, [[дактыляскапія]]ваньня, [[Фатаграфія|фатаграфаваньня]], надгляду рэчаў адміністрацыйна арыштаваных і вобшуку памяшканьняў, у якіх яны разьмяшчаюцца; * адабрання ў адміністрацыйна арыштаваных прадметаў, рэчываў, забароненых для захоўваньня і выкарыстаньня; * матэрыяльна-[[побыт]]авога забесьпячэньня адміністрацыйна арыштаваных; * прыёму, атрыманьня, адпраўленьня і надгляду пасылак, бандэроляў і дробных пакетаў, прыёму, атрыманьня і надгляду перадачаў; * атрыманьня, адпраўленьня і цэнзуры лістоў і тэлеграмаў; * ажыцьцяўленьня адміністрацыйна арыштаванымі тэлефонных размоваў; * накіраваньня адміністрацыйна арыштаванымі хадайніцтваў, прапановаў, заяваў і скаргаў; * выкананьня адміністрацыйна арыштаванымі [[Рэлігія|рэлігійных]] культаў, рытуалаў і [[абрад]]аў; * арганізацыі працы адміністрацыйна арыштаваных; * аказаньня мэдычнай дапамогі і забесьпячэньня санітарна-[[Эпідэміялёгія|эпідэміялягічнага]] дабрабыту; * правядзеньня штодзённых прагулак адміністрацыйна арыштаваных; * правядзеньня сустрэчаў адміністрацыйна арыштаваных з адвакатамі і іншымі асобамі, якія маюць права на аказаньне юрыдычнай дапамогі; * ажыцьцяўлення адміністрацыйна арыштаванымі грамадзянска-прававых [[угода]]ў; * асабістага прыёму адміністрацыйна арыштаваных кіраўніком месца адбываньня адмінарышту і ўпаўнаважанымі ім асобамі; * наданьня адміністрацыйна арыштаваным кароткатэрміновага выезду за межы месца адбываньня адмінарышту»<ref name="а"/>. Артыкулам 20.8 прадугледжвалася, што кіраўніцтва месца адбываньня арышту «мае права прыцягваць адміністрацыйна арыштаваных да працаў па санітарным прыбіраньні памяшканьняў без аплаты». Паводле артыкула 20.10, за невыкананне ўсталяваных абавязкаў да адміністрацыйна арыштаваных могуць прымяняцца: 1) «[[вымова]]; 2) пазачарговае [[дзяжурства]] па прыбіраньні памяшканняў і тэрыторыі месца адбывання адміністрацыйнага арышту; 3) зьмяшчэньне ў карцар або адзіночную камэру на [[Гаўпвахта|гаўптвахце]] на тэрмін да 5 [[Содні|содняў]]». Згодна з артыкулам 20.11 кіраўніком ізалятара «за адзін факт невыкананьня ўсталяваных абавязкаў або парушэньня правоў іншых адміністрацыйна арыштаваных на адміністрацыйна арыштаванага можа быць накладзена ня больш за адно дысцыплінарнае спагнаньне». Пры гэтым, пазачарговае дзяжурства накладалі пісьмова. У карцэр або адзіночную камэру зьмяшчалі на падставе пастановы кіраўніка ізалятара «і заключэньня мэдычнага працаўніка аб магчымасьці знаходжаньня адміністрацыйна арыштаванага ў карцэры або адзіночнай камэры». Таксама спаганьне маглі накласьці «не пазьней за адны содні з дня выяўленьня факта невыкананьня ўсталяваных абавязкаў або парушэньня правоў іншых адміністрацыйна арыштаваных». Урэшце, «арыштаваныя маюць права абскардзіць дысцыплінарнае спагнаньне вышэйстаячай службовай асобе, пракурору або ў суд». Аднак «падача скаргі не прыпыняе выканання дысцыплінарнага спагнаньня». Артыкулам 20.12 прадугледжвалася, што «арыштаваныя могуць быць зьмешчаныя ў карцэр або адзіночную камэру за: 1) абмежаваньне ў правах і дзеяньнях, [[Зьнявага|зьнявагу]] і [[Абраза|абразу]] іншых адміністрацыйна арыштаваных; 2) непадпарадкаваньне законным патрабаваньням супрацоўнікаў месца адбываньня адмінарышту або іх зьнявагу; 3) неаднаразовае парушэньне ўмоваў строгай ізаляцыі; 4) захоўваньне і выкарыстаньне забароненых прадметаў і [[рэчыва]]ў; 5) удзел у [[Азартная гульня|азартных гульнях]]». У адзіночных карцэры і камэры арыштаваных забясьпечвалі асабістым «спальным месцам і пасьцельнымі рэчамі толькі на час [[Сон|сну]] ва ўсталяваныя гадзіны», а таксама забаранялі мець пры сабе пісьмовыя прыналежнасьці і літаратуру, газэты і часопісы, праглядаць тэлеперадачы і праслухоўваць радыёперадачы<ref name="а"/>. == Дадатак == Да Кодэксу прыкладаўся Дадатак, які зьмяшчаў Пералік [[Маёмасьць|маёмасьці]], на якую ня можа быць накладзены [[арышт]] з мэтай забесьпячэньня выкананьня пастановы аб накладаньні адміністрацыйнага спагнання ў выглядзе [[штраф]]у, [[Канфіскацыя|канфіскацыі]] або спагнаньня [[кошт]]у. У Пераліку было 10 пунктаў: 1) жылы дом або [[кватэра]] пры пражываньні ў іх, за выняткам спагнаньня [[Пазыка|пазыкі]] на іх [[будаўніцтва]]; 2) адзіная [[карова]], [[каза]], [[авечка]], [[сьвіньня]] або свойская [[птушка]]; 3) патрэбны да выгану жывёлы на [[Паша|пашу]] корм; 4) [[насеньне]] для чарговага пасеву; 5) прадметы хатняй абстаноўкі і начыньня — дзіцячыя рэчы, па адной [[Лядоўня|лядоўні]], пліце і [[Пральная машына|пральнай машыне]], па адным [[Ложак|ложку]] і [[Крэсла|крэсьле]] на кожную асобу на ўтрыманьні, па адным [[Стол|стале]] і [[Шафа|шафе]] для адзеньня, былыя ў выкарыстаньні [[абутак]] і [[бялізна]], пасьцельныя рэчы, [[Кухня|кухоннае]] і сталовае начыньне, былыя ў выкарыстаньні [[адзеньне]] і [[Галаўны ўбор|галаўныя ўборы]], а таксама на кожную асобу на ўтрыманьні адзін [[плашч]], адно асеньняе і адно зімовае [[паліто]], адзін зімовы [[касьцюм]] і па адным галаўным уборы на кожны сэзон<ref name="а"/>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Працэсуальна-выканаўчы кодэкс аб адміністрацыйных правапарушэньнях|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/pracesualna-vykanauchy-kodeks-ab-administracyynyh-pravaparushennyah|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=14 студзеня 2021|дата доступу=22 жніўня 2022}} {{Накід:Беларусь}} {{Кодэксы Беларусі}} [[Катэгорыя:Кодэксы Беларусі]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйнае права]] [[Катэгорыя:Права XXI стагодзьдзя]] [[Катэгорыя:Працэсуальнае права]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2021 годзе]] 2l2gv5qmoo51d9vl3gfslqwm0ijse1a 2334165 2334047 2022-08-23T05:13:26Z W 11741 +[[Беларускі клясычны правапіс]]: -ньня wikitext text/x-wiki {{Заканадаўчы акт |від = [[кодэкс]] |назва = Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях |нумар = 92-З |прыняты = [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Палатай прадстаўнікоў]]<br>{{Дата пачатку|18|12|2020|1}} |галасаваньне ніжняй палаты = |ухвалены = [[Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь|Саветам Рэспублікі]]<br>{{Дата пачатку|18|12|2020|1}} |галасаваньне верхняй палаты = |падпісаны = [[Прэзыдэнт Беларусі|прэзыдэнтам Беларусі]]<br>{{Дата пачатку|6|1|2021|1}}<ref name="а"/> |набыў моц = {{Дата пачатку|1|3|2021|1}}<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=1 сакавіка ўступілі ў сілу абноўленыя КоАП і ПВКоАП|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210301/1614598767-1-sakavika-ustupili-u-silu-abnoulenyya-koap-i-pvkoap-shto-zmenicca|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=1 сакавіка 2021|дата доступу=22 жніўня 2022}}</ref> |апублікаваны = {{Дата пачатку|22|1|2021|1}}<br>[[Нацыянальны прававы партал Беларусі]], № 2/2812<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях ад 6 студзеня 2021 г. № 92-З|спасылка=https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=HK2100092|выдавец=Нацыянальны прававы партал Беларусі|мова=ru|дата публікацыі=22 студзеня 2021|дата доступу=22 жніўня 2022}}</ref> |дзейная рэдакцыя = |Вікікрыніцы = }} '''Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях''' — звод [[заканадаўства]] Беларусі аб [[Адміністрацыйная вытворчасьць|адміністрацыйнай вытворчасьці]], які набыў моц у сакавіку 2021 году. Паводле артыкула 1.1, «вызначае: 1) парадак адміністрацыйнага працэсу; 2) правы і [[Абавязак|абавязкі]] ўдзельнікаў адміністрацыйнага працэсу; 3) парадак прымяненьня прафіляктычных захадаў узьдзеяньня; 4) парадак выкананьня адміністрацыйных спагнаньняў». На 2022 год налічваў 25 главаў і падзяляўся на Працэсуальную і Выканаўчую часткі, а таксама ўлучаў Дадатак. На 2022 год дзейнічаў з адным зьмяненьнем ад 4 студзеня 2022 году<ref name="а"/>. Замяніў сабой аднайменны [[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях 2006 году|Кодэкс 2006 году]]<ref>{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях ад 20 сьнежня 2006 г. № 194-З|спасылка=https://ssrlab.by/wp-content/uploads/2022/06/praczesualna-vykanaўchy-kodeks_na-sajt.pdf|выдавец=Лябараторыя распазнаваньня і сынтэзу маўленьня [[АІПІ]]|дата публікацыі=30 чэрвеня 2022|дата доступу=22 жніўня 2022}}</ref>. 8 ліпеня 2022 году Экспэртная рада ў пытаньнях [[пераклад]]у заканадаўчых актаў на беларускую мову, якая дзейнічала пры [[Нацыянальны цэнтар прававой інфармацыі|Нацыянальным цэнтры прававой інфармацыі Беларусі]], ухваліла Пратаколам № 2 пераклад яго рэдакцыі паводле Закону ад 4 студзеня 2022 г. № 144-З<ref name="а">{{Навіна|аўтар=А. Лукашэнка|загаловак=Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях ад 6 студзеня 2021 г. № 92-З|спасылка=https://pravo.by/document/pdf/kodeksibel/pikoap_rb_2021_bel|выдавец=Нацыянальны прававы партал Беларусі|дата публікацыі=8 ліпеня 2022|дата доступу=22 жніўня 2022}}</ref>. У выніку гэты кодэкс стаў 14-м у перакладзе Экспэртнай рады<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кодэксы Рэспублікі Беларусь|спасылка=https://pravo.by/pravovaya-informatsiya/normativnye-dokumenty/kodeksy-respubliki-belarus/|выдавец=Нацыянальны прававы партал Беларусі|мова=ru|дата публікацыі=8 ліпеня 2022|дата доступу=22 жніўня 2022}}</ref>. == Працэсуальная частка == Працэсуальная частка Працэсуальна-выканаўчага кодэксу Беларусі аб адміністрацыйных правапарушэньнях зьмяшчала 15 главаў ў складзе 3-х разьдзелаў: 1) «Агульныя палажэньні»; 2) «Удзельнікі адміністрацыйнага працэсу. [[Доказ]]ы»; 3) «Адміністрацыйны працэс». Паводле артыкула 1.2, задачамі Кодэксу былі: 1) «забесьпячэньне абароны [[жыцьцё|жыцьця]], [[Здароўе|здароўя]], [[Правы чалавека|правоў]], свабодаў і законных інтарэсаў [[Фізычная асоба|фізычных асобаў]], інтарэсаў [[грамадзтва]] і [[Дзяржава|дзяржавы]], правоў і законных інтарэсаў [[Юрыдычная асоба|юрыдычных асобаў]]; 2) усталяваньне прававой працэдуры вядзеньня адміністрацыйнага працэсу; 3) рэгуляваньне пытаньняў прымяненьня прафіляктычных захадаў узьдзеяньня і выкананьня пастановаў аб накладаньні адміністрацыйных [[Спагнаньне|спагнаньняў]]». Пагатоў, Кодэкс меў «спрыяць забесьпячэньню [[Справядлівасьць|справядлівасьці]], павышэньню [[Правасьвядомасьць|правасьвядомасьці]] і [[Прававая культура|прававой культуры]] фізычных асобаў, іх [[Выхаваньне|выхаваньню]] ў духу выкананьня гэтага Кодэксу і іншых актаў заканадаўства, міжнародных дамоваў Рэспублікі Беларусь і іншых міжнародна-прававых актаў, якія ўтрымліваюць абавязкі Рэспублікі Беларусь, [[Павага|павазе]] да нацыянальных [[традыцыя]]ў, сацыяльных і культурных [[Каштоўнасьць|каштоўнасьцяў]] беларускага [[народ]]у, правоў і свабодаў іншых асобаў». Згодна з артыкулам 1.3 адміністрацыйны працэс у Беларусі вядзецца ў адпаведнасьці з гэтым Кодэксам «незалежна ад месца ўчыненьня адміністрацыйнага правапарушэньня». Пры вядзеньні адмінпрацэсу прымяняецца закон, які дзейнічае адпаведна ў час пачатку вядзеньня адмінпрацэсу, падрыхтоўкі справы аб адміністрацыйным правапарушэньні да разгляду, яе разгляду і выкананьня адміністрацыйнага спагнаньня<ref name="а"/>. === Агульныя палажэньні === Першы разьдзел Кодэксу ўлучаў 2 главы: 1) «Асноўныя палажэньні», 2) «Задачы і прынцыпы адміністрацыйнага працэсу». Найбольшай была другая глава з 16 артыкулаў пра: задачы адміністрацыйнага працэсу і законнасьць яго вядзеньня, абарону правоў, свабодаў і законных зацікаўленасьцяў; [[Прэзумпцыя невінаватасьці|прэзумпцыю невінаватасьці]] і недатыкальнасьць асобы, павагу гонару і годнасьці асобы, справавой рэпутацыі; недатыкальнасьць [[Жытло|жытла]] і іншых законных уладаньняў, права фізычнай асобы на абарону і прылюднасьць адмінпрацэсу; усебаковае, поўнае і прадметнае [[дасьледаваньне]] акалічнасьцяў справы, [[Мова|мову]] вядзеньня адмінпрацэсу і роўнасьць перад законам, роўнасьць абароны правоў, свабодаў і законных зацікаўленасьцяў; незалежнасьць [[Судзьдзя|судзьдзі]] і службовай асобы органа, што вядзе адмінпрацэс, адкрыты разгляд справы аб адміністрацыйным правапарушэньні, права абскарджаньня працэсуальных дзеяньняў і пастановаў, [[пракурор]]скі нагляд за выкананьнем [[Закон (права)|законаў]] пры вядзеньні адмінпрацэсу. У артыкуле 2.3 падкрэсьлівалася: «Ніхто ня мае прымушацца да дачы тлумачэньняў супраць самога сябе, чальцоў сваёй [[Сям’я|сям’і]] і блізкіх [[родзіч]]аў». Сярод іншага, «у выпадку прычыненьня адміністрацыйным правапарушэньнем [[Маёмасьць|маёмаснай]] шкоды [[суд]] і орган, што вядзе адміністрацыйны працэс, абавязаныя прыняць захады да яе пакрыцьця». Пагатоў, таксама падлягала пакрыцьцю шкода, прычыненая асобе ў выніку парушэньня яе правоў і свабодаў пры вядзеньні адмінпрацэсу. Згодна з артыкулам 2.4 «акалічнасьці, што выкладаюцца ў пратаколе аб адміністрацыйным правапарушэньні, пастанове аб накладаньні адміністрацыйнага спагнаньня, ня могуць грунтавацца на [[Меркаваньне|меркаваньнях]]». Любыя [[Сумненьне|сумненьні]] адносна абгрунтаванасьці высноваў аб [[віна]]ватасьці фізычнай асобы і аб наяўнасьці падставаў і ўмоваў адміністрацыйнай [[Адказнасьць|адказнасьці]] юрыдычнай асобы тлумачацца на іх карысьць<ref name="а"/>. Паводле артыкула 2.5, ніхто зь фізычных асобаў «ня мае падвяргацца [[гвалт]]у, жорсткаму і [[Зьнявага|зьневажальнаму]] чалавечую годнасьць абыходжаньню». Забараняўся «прымус да дачы тлумачэньняў шляхам гвалту і [[пагроза]]ў». Пагатоў, утрыманьне адміністрацыйна [[арышт]]аванага і [[Затрыманьне|затрыманага]] мела «ажыцьцяўляцца ва ўмовах, якія выключаюць пагрозу для іх жыцьця і здароўя». Згодна з артыкулам 2.6 права асобы на абарону ў адмінпрацэсе ажыцьцяўлялася «як асабіста, так і з дапамогай [[Абаронца|абаронцы]]». Пры гэтым, судзьдзя і службовая асоба органа, што вяла адмінпрацэс, былі абавязаныя растлумачыць фізычнай асобе нададзеныя ёй правы і прыняць захады для таго, каб яна мела фактычную магчымасьць выкарыстоўваць усе сродкі і спосабы для сваёй абароны. Урэшце, парушэньне права асобы на абарону было падставай для скасаваньня вынесенай у дачыненьні да яе пастановы аб накладаньні спагнаньня. У артыкуле 2.9 згадвалася, што дзяржаўныя органы і службовыя асобы абавязваліся прадпрымаць захады па выяўленьні правапарушэньня і асобаў, якія яго ўчынілі, а таксама па папярэджаньні правапарушэньняў. Артыкул 2.10 прадугледжваў, што суд і орган, што вядзе адміністрацыйны працэс, абавязаныя прадпрыняць захады для дасьледаваньня выкрывальных і апраўдальных, зьмякчальных і абцяжарвальных адказнасьць акалічнасьцяў учыненьня правапарушэньня. Паводле артыкула 2.11, «адміністрацыйны працэс у Рэспубліцы Беларусь вядзецца на беларускай і расейскай мовах». Пры гэтым, пастанова суду і органа, што вядзе адміністрацыйны працэс, уручаецца асобе, яе законнаму прадстаўніку, абаронцу і прадстаўніку ў перакладзе на іх родную мову або на мову, якой яны валодаюць. Згодна з артыкулам 2.12 «адміністрацыйны працэс вядзецца на аснове роўнасьці фізічных асобаў перад законам незалежна ад [[Плоць|плоці]], [[Раса|расы]], [[Нацыянальнасьць|нацыянальнасьці]], мовы, паходжаньня, [[грамадзянства]], маёмаснага і службовага становішча, месца жыхарства або месца знаходжаньня, стаўленьня да [[Рэлігія|рэлігіі]], перакананьняў, прыналежнасьці да [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкіх аб’яднаньняў]]»<ref name="а"/>. У артыкуле 2.14 згадвалася, што «справа аб адміністрацыйным правапарушэньні разглядаецца адкрыта». Пры гэтым, закрыты разгляд справы праводзілі «з мэтай прадухіленьня разгалошваньня зьвестак аб інтымных баках жыцьця фізычных асобаў», [[Дзяржаўная таямніца|дзяржаўных таямніцах]] і іншай ахаванай законам таямніцы. Таксама суд мог правесьці закрыты разгляд у зацікаўленасьцях зарукі [[Бясьпека|бясьпекі]] ўдзельнікаў працэсу і іх блізкіх родзічаў. Аднак пра закрыты разгляд справы выносілася пастанова. Паводле артыкула 2.15, абскардзіць працэсуальнае дзеяньне і пастанову паводле адміністрацыйнай справы мелі права абвінавачаны і абаронца, пацярпелы, законны прадстаўнік, прадстаўнік і [[сьведка]], экспэрт і адмысловец, [[перакладнік]] і [[прысутнік]]. Артыкулам 2.16 прадугледжвалася, што пракурор у межах сваіх паўнамоцтваў: # «патрабуе ад службовай асобы органа, што вядзе адміністрацыйны працэс, прадстаўленьня матэрыялаў справы аб адміністрацыйным правапарушэньні; # дае органу, што вядзе адміністрацыйны працэс, пісьмовыя ўказаньні па справе аб адміністрацыйным правапарушэньні; # санкцыянуе вядзеньне працэсуальных дзеяньняў і прымяненьне захадаў забесьпячэньня адміністрацыйнага працэсу»; # «правярае законнасьць прымяненьня да асобы, у дачыненьні якой вядзецца адміністрацыйны працэс, адміністрацыйнага затрыманьня і іншых захадаў забесьпячэньня адмінпрацэсу, а таксама накладаньня на яе адміністрацыйнага спагнаньня; # вызваляе сваёй пастановай фізsчную асобу, якую незаконна падверглі адміністрацыйнаму затрыманьню; # адмяняе сваёй пастановай пастановы аб вядзеньні працэсуальных дзеяньняў і прымяненьні захадаў забесьпячэньня адміністрацыйнага працэсу, якія супярэчаць заканадаўчым актам, за выняткам пастановаў, вынесеных судом; # апратэстоўвае пастановы па справах аб адміністрацыйных правапарушэньнях, якія супярэчаць заканадаўчым актам; # даручае органу, што вядзе адміністрацыйны працэс, падрыхтоўку справы аб адміністрацыйным правапарушэньні да разгляду; # выпатрабуе з адпаведных суду і органа, што вядзе адміністрацыйны працэс, справы аб адміністрацыйных правапарушэньнях; # прыпыняе выкананьне пастановы па справе аб адміністрацыйным правапарушэньні, якая ўступіла ў законную сілу, за выняткам пастановаў аб накладаньні адміністрацыйнага спагнаньня ў выглядзе адміністрацыйнага арышту або [[Дэпартацыя|дэпартацыі]]; # адмяняе сваёй пастановай пастанову аб спыненьні справы аб адміністрацыйным правапарушэньні, вынесеную органам, што вядзе адміністрацыйны працэс, па заканчэньні падрыхтоўкі справы аб адміністрацыйным правапарушэньні да разгляду»; # «правярае захаваньне тэрмінаў падрыхтоўкі справы аб адміністрацыйным правапарушэньні да разгляду»<ref name="а"/>. === Удзельнікі адмінпрацэсу і доказы === Другі разьдзел Кодэксу зьмяшчаў 5 главаў: 1) «Суд, органы, што вядуць адміністрацыйны працэс, і іх службовыя асобы. Падведамнасьць справаў аб адміністрацыйных правапарушэньнях»; 2) «Удзельнікі адміністрацыйнага працэсу, якія абараняюць свае або прадстаўляюць чужыя правы і інтарэсы, іншыя ўдзельнікі адмінпрацэсу, іх правы і абавязкі»; 3) «Акалічнасьці, якія выключаюць магчымасьць удзелу ў адміністрацыйным працэсе»; 4) «Прадмет даказваньня, доказы і ацэнка доказаў»; 5) «Абскарджаньне дзеяньняў і рашэньняў судзьдзі і службовай асобы органа, што вядзе адмінпрацэс». Найбольшай была трэцяя глава з 32-х артыкулаў, якія тычыліся: суду, органаў вядзеньня адмінпрацэсу і ўпаўнаважаных разглядаць справы аб адміністрацыйных правапарушэньнях, сельскага і [[Пасёлак|пасялковага]] [[Выканаўчы камітэт|выканаўчых камітэтаў]], адміністрацыйнай камісіі і камісіі ў справах [[Падлетак|непаўналетніх]], [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі|органаў унутраных справаў]] і органаў [[Камітэт дзяржаўнага кантролю Беларусі|Камітэту дзяржаўнага кантролю]]; [[Дзяржаўная інспэкцыя аховы жывёльнага і расьліннага сьвету пры прэзыдэнце Беларусі|Дзяржаўнай інспэкцыі аховы жывёльнага і расьліннага сьвету]] пры прэзыдэнце Беларусі, органаў дзяржаўнага пажарнага нагляду [[Міністэрства па надзвычайных сытуацыях Беларусі|Міністэрства па надзвычайных сытуацыях]] і органаў дзяржаўнага санітарнага нагляду, органаў [[Дзяржаўны памежны камітэт Беларусі|памежнай службы]] і [[Дзяржаўны мытны камітэт Беларусі|мытных органаў]]; [[Міністэрства па падатках і зборах Беларусі|падатковых органаў]] і органаў [[Міністэрства фінансаў Беларусі|Міністэрства фінансаў]], фінансавых управаў мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў, [[Нацыянальны банк Беларусі|Нацыянальнага банку]] і органаў [[Міністэрства транспарту і камунікацыяў Беларусі|Міністэрства транспарту і камунікацыяў]], органаў [[Беларуская чыгунка|чыгуначнага транспарту]] і [[Міністэрства лясной гаспадаркі Беларусі|Міністэрства лясной гаспадаркі]]; органаў [[Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя Беларусі|Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя]] і Дэпартамэнту каштоўных папераў Міністэрства фінансаў, органу дзяржаўнага энэргетычнага і газавага нагляду [[Міністэрства энэргетыкі Беларусі|Міністэрства энэргетыкі]] і органаў Дэпартамэнту дзяржаўнай інспэкцыі працы [[Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Беларусі|Міністэрства працы і сацыяльнай абароны]]; [[Камітэт дзяржаўнай бясьпекі Беларусі|органаў дзяржаўнай бясьпекі]] і дзяржаўных прыродаахоўных установаў, якія кіруюць [[запаведнік]]амі і [[Нацыянальныя паркі Беларусі|нацыянальнымі паркамі]], органаў [[Міністэрства юстыцыі Беларусі|Міністэрства юстыцыі]], [[Дзяржаўны камітэт па маёмасьці Беларусі|Дзяржаўнага камітэту па маёмасьці]] і [[Дзяржаўны камітэт па стандартызацыі Беларусі|Дзяржаўнага камітэту па стандартызацыі]]; парадку ўтварэньня калегіяльных органаў разгляду справаў аб адміністрацыйных правапарушэньнях, паўнамоцтваў службовых асобаў органаў вядзеньня адмінпрацэсу і асобаў, упаўнаважаных складаць праатколы аб адміністрацыйных правапарушэньнях; месцаў вядзеньня адмінпрацэсу і накіраваньня справы аб правапарушэньні паводле падведамнасьці<ref name="а"/>. Паводле артыкула 3.2, «справы аб адміністрацыйных правапарушэньнях, пратаколы аб учыненьні якіх складзеныя пракурорам, разглядаюцца аднаасобна судзьдзёй [[Раённы суд|раённага]] ([[Гарадзкі суд (Беларусь)|гарадзкога]]) суду». Пры гэтым, справы аб правапарушэньнях, учыненых юрыдычнымі асобамі і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальнымі прадпрымальнікамі]], разглядаюцца аднаасобна судзьдзёй [[Эканамічныя суды Беларусі|эканамічнага суду]] вобласьці або Менску. Згодна з артыкулам 3.3 сельскі і пасялковы выканкамы разглядаюць справы ў галіне сельскага эка[[турызм]]у. У артыкуле 3.6 згадвалася, што ад імя органаў унутраных справаў справы маюць права разглядаць кіраўнікі тэрытарыяльных органаў унутраных справаў, а таксама аддзелаў і аддзяленьняў [[Міліцыя|міліцыі]], якія ўваходзяць у іх склад, іх намесьнікі. Паводле артыкула 3.7, ад імя Камітэту дзяржкантролю справы разглядалі начальнікі органаў фінансавых [[Расьсьледаваньне|расьсьледаваньняў]] і іх намесьнікі. Згодна з артыкулам 3.8 ад імя Дзяржаўнай інспэкцыі аховы жывёльнага і расьліннага сьвету справы разглядалі начальнікі міжраённых інспэкцыяў і іх намесьнікі. Артыкулам 3.9 прадугледжвалася, што ад імя органаў дзяржаўнага нагляду [[МНС Беларусі]] справы разглядалі дзяржаўныя інспэктары [[Гарады Беларусі|гарадоў]] і [[Раёны Беларусі|раёнаў]] па пажарным наглядзе. Паводле артыкула 3.10, ад імя органаў дзяржаўнага санітарнага нагляду справы разглядалі галоўныя дзяржаўныя санітарныя [[лекар]]ы абласьцей, гарадоў, раёнаў, раёнаў у гарадах і іх намесьнікі. Згодна з артыкуалам 3.11 ад імя органаў памежнай службы справы разглядалі начальнікі памежных управаў, групаў і [[атрад]]аў, [[камэндант]]ы памежных камэндатураў, начальнікі аддзелаў памежнай службы (берагавой аховы), аддзелаў і аддзяленьняў памежнага кантролю, памежных [[застава]]ў, пастоў і іх намесьнікі. Артыкулам 3.12 вызначалася, што ад імя мытных органаў справы разглядалі начальнікі мытных пастоў [[мытня]]ў і іх намесьнікі. Паводле артыкула 3.13, ад імя падатковых органаў справы разглядалі начальнікі [[Раённая інспэкцыя МПЗ Беларусі|інспэкцыяў]] [[МПЗ Беларусі]] і іх намесьнікі<ref name="а"/>. Згодна з артыкулам 3.14 фінансавыя ўправы і аддзелы мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў разглядалі справы аб правапарушэньнях, пратаколы аб учыненьні якіх былі складзеныя службовымі асобамі Міністэрства фінансаў і адпаведных фінансавых управаў і аддзелаў. У артыкуле 3.15 згадвалася, што ад імя Нацбанку Беларусі справы мелі права разглядаць начальнікі галоўных управаў Нацбанку па абласьцях і іх намесьнікі. Паводле артыкула 3.16, ад імя Міністэрства транспарту і камунікацыяў адпаведныя справы разглядалі: 1) начальнікі філіяў Транспартнай інспэкцыі Міністэрства транспарту і камунікацыяў і іх намесьнікі, 2) начальнік Беларускай інспэкцыі рачнога [[суднаходзтва]], 3) кіраўнікі адасобленых падразьдзяленьняў і начальнікі кантольна-[[рэвізор]]скіх службаў дзяржаўных арганізацыяў аўтамабільнага і гарадскога электрычнага транспарту, дзяржаўных апэратараў аўтамабільных перавозак пасажыраў і іх намесьнікі, 4) кіраўнікі арганізацыяў дзяржаўнай дарожнай гаспадаркі. Артыкулам 3.17 прадугледжвалася, што ад імя орагнаў чыгуначнага транспарту справы разглядалі начальнікі кантрольна-рэвізійных аддзелаў аддзяленьняў [[Беларуская чыгунка|Беларускай чыгункі]] і іх намесьнікі. Паводле артыкула 3.18, ад імя Міністэрства лясной гаспадаркі справы разглядалі кіраўнікі і галоўныя лясьнічыя лясгасаў і іншых лесагаспадарчых прадпрыемстваў і арганізацыяў. Згодна з артыкулам 3.19 ад імя [[Мінпрыроды Беларусі]] справы разглядалі начальнікі гарадзкіх і раённых інспэкцыяў прыродных рэсурсаў і аховы [[Навакольнае асяродзьдзе|навакольнага асяродзьдзя]] і іх намесьнікі. У артыкуле 3.20 зазначалася, што ад імя Дэпартамэнту [[Каштоўная папера|каштоўных папераў]] Мінфіну Беларусі справы разглядаў кіраўнік названага Дэпартамэнту і ягоныя намесьнікі. Паводле артыкула 3.21, ад імя органа дзяржаўнага [[Энэргетыка|энэргетычнага]] і газавага нагляду Міністэрства энергетыкі справы разглядалі старэйшыя дзяржаўныя інспэктары па энэргетычным і газавым наглядзе. Згодна з артыкулам 3.22 ад імя органаў Дэпартамэнту дзяржаўнай інспэкцыі працы [[Мінпрацы Беларусі]] справы разглядалі начальнікі міжраённых аддзелаў абласных управаў гэтага Дэпартамэнту і іх намесьнікі<ref name="а"/>. У артыкуле 3.23 адзначалася, што ад імя органаў дзяржаўнай бясьпекі справы разглядалі іх начальнікі і адпаведныя намесьнікі. Паводле артыкула 3.24, тое самае тычылася дзяржаўных прыродаахоўных устаноў, якія кіравалі запаведнікамі і нацыянальнымі паркамі. Згодна з артыкулам 3.25 ад імя органаў Міністэрства юстыцыі справы разглядалі начальнікі галоўных управаў юстыцыі абласных і [[Менскі гарадзкі выканаўчы камітэт|Менскага гарадскога]] выканаўчых камітэтаў і іх намесьнікі. Артыкулам 3.26 вызначалася, што ад імя Дзяржаўнага камітэту па маёмасьці справы разглядалі кіраўнікі тэрытарыяльных органаў Дзяржкамітэту па маёмасьці і іх намесьнікі. Паводле артыкула 3.27, ад імя Дзяржкамітэту па стандартызацыі справы разглядалі начальнікі інспэкцыяў дзяржаўнага нагляду за выкананьнем патрабаваньняў тэхнічных рэгламэнтаў і [[стандарт]]аў і дзяржаўнага [[Мэтралёгія|мэтралягічнага]] нагляду і іх намесьнікі, а таксама начальнікі інспэкцыяў Дэпартамэнту кантролю і нагляду за [[Будаўніцтва ў Беларусі|будаўніцтвам]] Дзяржкамітэту па стандартызацыі і іх намесьнікі. Згодна з артыкулам 3.28 «Калегіяльныя органы маюць права разглядаць справы аб адміністрацыйных правапарушэньнях пры наяўнасьці прынамсі паловы сябраў іх складу». У артыкуле 3.29 прадугледжвалася, што службовыя асобы органаў надзяляюцца паўнамоцтвамі на складаньне пратаколаў аб адміністрацыйных правапарушэньнях і падрыхтоўку спраў аб адміністрацыйных правапарушэньнях да разгляду рашэньнем адпаведнага дзяржаўнага органа. Паводле артыкула 3.30, права складаць пратаколы аб адміністрацыйных правапарушэньнях маюць: 1) службовая асоба, упаўнаважаная міністэрствам або іншым [[ведамства]]м, у распараджэньні якога знаходзяцца [[аэрадром]]ы; 2) сакратар судовага паседжаньня; 3) сьледчы і асоба, якая праводзіць [[дазнаньне]]; 4) пракурор пры ажыцьцяўленьні нагляду; 5) упаўнаважаныя службовыя асобы [[Апэратыўна-аналітычны цэнтар пры прэзыдэнце Рэспублікі Беларусь|Апэратыўна-аналітычнага цэнтру пры прэзыдэнце Беларусі]]. Таксама пратаколы аб адміністрацыйных правапарушэньнях маюць права складаць упаўнаважаныя на тое службовыя асобы: * органаў унутраных справаў; * выканаўчых камітэтаў першаснага, базавага і абласнога ўзроўняў — сельскіх і пасялковых, раённых, гарадзкіх і абласных, а таксама адміністрацыяў раёнаў у гарадах; * органаў Камітэта дзяржаўнага кантролю; * Дзяржаўнай інспэкцыі аховы жывёльнага і расьліннага сьвету пры прэзыдэнце Беларусі; * органаў, падразьдзяленьняў і арганізацыяў Міністэрства па надзвычайных сытуацыях — 1) дзяржаўных арганізацыяў, якія кіруюць землямі адчужэньня, першачарговага адсяленьня і наступнага адсяленьня, зь якіх адселена насельніцтва і на якіх усталяваны кантрольна-прапускны рэжым ([[Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалягічны запаведнік]]), 2) органаў, якія ажыцьцяўляюць дзяржаўны нагляд у галіне прамысловай бясьпекі і бясьпекі перавозкі небясьпечных грузаў, 3) органаў дзяржаўнага [[пажар]]нага нагляду, 4) органаў і падразьдзяленьняў па [[Надзвычайная сытуацыя|надзвычайных сытуацыях]], 5) Дзяржаўнай інспэкцыі па маламерных [[судна]]х, 6) Дэпартамэнту ядзернай і [[Радыяцыя|радыяцыйнай]] бясьпекі МНС Беларусі, 7) органаў дзяржаўнага нагляду ў галіне абароны насельніцтва і земляў ад надзвычайных сытуацыяў прыроднага і тэхнагеннага характару і [[Грамадзянская абарона|грамадзянскай абароны]]; * органаў дзяржаўнага [[Санітарыя|санітарнага]] нагляду; * органаў памежнай службы; * мытных органаў; * падатковых органаў; * органаў Міністэрства фінансаў, фінансавых управаў і аддзелаў мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў; * Нацыянальнага банку; * органаў транспарту — 1) Транспартнай інспэкцыі Міністэрства транспарту і камунікацыяў, 2) органаў [[Чыгунка|чыгуначнага]] транспарту, 3) органаў унутранага воднага транспарту, 4) органаў паветранага транспарту, 5) органаў пасажырскага аўтамабільнага і гарадзкога электрычнага транспарту, 6) органаў [[Менскі мэтрапалітэн|мэтрапалітэну]], 7) арганізацыяў дзяржаўнай дарожнай гаспадаркі; * органаў [[Мінпрыроды Беларусі]]; * органаў і арганізацыяў Міністэрства энэргетыкі — органа дзяржаўнага энэргетычнага і газавага нагляду Міністэрства энергетыкі, арганізацыяў-распараджальніц электрычных і цеплавых сетак, а таксама арганізацыяў, якія ажыцьцяўляюць забесьпячэньне [[Прыродны газ|газам]]; * [[Мінпрацы Беларусі]] і падначаленых яму дзяржаўных органаў: органаў Дэпартамэнту дзяржаўнай інспэкцыі працы Мінпрацы, органаў дзяржаўнай службы занятасьці насельніцтва, органаў дзяржаўнай экспэртызы ўмоваў працы і органаў [[Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва|Фонду сацыяльнай абароны насельніцтва]] Мінпрацы; * [[Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчаваньня Беларусі]] і падпарадкаваных яму дзяржаўных арганізацыяў — 1) органаў дзяржаўнай [[Вэтэрынарыя|вэтэрынарнай]] службы, 2) органаў дзяржаўнага [[карантын]]нага фітасанітарнага нагляду і нагляду ў галіне аховы расьлінаў, 3) органаў дзяржаўнага нагляду за тэхнічным станам [[машына]]ў і абсталяваньня, 4) органаў Мінсельгасу Беларусі, 5) органаў нагляду ў галіне [[насеньняводзтва]], 6) органаў дзяржаўнай племянной службы; * органаў дзяржаўнай бясьпекі; * дзяржаўных прыродаахоўных устаноў, якія кіруюць запаведнікамі і нацыянальнымі паркамі; * Міністэрства юстыцыі і яго арганізацыяў — 1) органаў кантролю за выкананьнем заканадаўства ў галіне [[архіў]]най справы і [[справаводзтва]], 2) органаў Міністэрства юстыцыі, 3) органаў прымусовага выкананьня; * Дзяржаўнага камітэту па маёмасьці і яго тэрытарыяльных органаў; * органаў Дзяржаўнага камітэту па стандартызацыі — 1) органаў дзяржаўнага нагляду за рацыянальным выкарыстаньнем [[Паліва|паліўна]]-энэргетычных рэсурсаў, 2) органаў і падразьдзяленьняў [[Ліцэнзія|ліцэнзаваньня]] вытворчасьці [[Сьпіртовы напой|алькагольнай]] і нехарчовай [[сьпірт]]азьмяшчальнай прадукцыі, нехарчовага [[Этылавы сьпірт|этылавага сьпірту]] і [[Тытунь|тытунёвай]] прадукцыі, 3) органаў дзяржаўнага будаўнічага нагляду; * органаў кіраваньня [[Прыродаахоўныя тэрыторыі Беларусі|асабліва ахоўнымі прыроднымі землямі]]; * органаў [[Міністэрства аховы здароўя Беларусі]]; * органаў [[Міністэрства культуры Беларусі|Міністэрства культуры]]; * арганізацыяў, якія выкарыстоўваюць [[жыльлё]]вы фонд і аказваюць жыльлёва-камунальныя паслугі; * органаў [[Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Беларусі]]; * органаў [[Узброеныя сілы Беларусі|Узброеных сілаў Беларусі]]; * органаў [[Нацыянальны статыстычны камітэт Беларусі|дзяржаўнай статыстыкі]]; * Дзяржаўнай інспэкцыі прабірнага нагляду Міністэрства фінансаў; * органаў дзяржаўнага кантролю за выкарыстаньнем і аховай земляў; * органаў дзяржаўнага кантролю ў галіне выкарыстаньня і аховы, абароны і ўзнаўленьня лясоў; * арганізацыяў, якія вядуць [[Паляваньне|паляўнічую]] і рыбалоўную гаспадарку ў паляўнічых і [[Рыбалоўства|рыбалоўных]] угодзьдзях; * органаў кантролю за выдачай, абарачэньнем і пагашэньнем каштоўных папераў, дзейнасьцю прафэсійных удзельнікаў рынку каштоўных папераў; * органаў [[Міністэрства эканомікі Беларусі]]; * органаў [[Міністэрства антыманапольнага рэгуляваньня і гандлю Беларусі|Міністэрства антыманапольнага рэгуляваньня і гандлю]]; * Дэпартамэнту гуманітарнай дзейнасьці [[Кіраўніцтва справамі прэзыдэнта Беларусі]]; * [[Дзяржаўны камітэт па навуцы і тэхналёгіях Беларусі|Дзяржаўнага камітэту па навуцы і тэхналёгіях]]; * органа дзяржаўнай аховы; * Дэпартамэнту турызму [[Міністэрства спорту і турызму Беларусі]]; * [[Дзяржаўны камітэт судовых экспэртызаў Беларусі|Дзяржаўнага камітэту судовых экспэртызаў]]<ref name="а"/>. === Адміністрацыйны працэс === Трэці разьдзел Кодэксу налічваў 8 главаў: 1) «Захады забесьпячэньня адмінпрацэсу», 2) «Пачатак адмінпрацэсу»; 3) «Паскораны парадак вядзеньня адмінпрацэсу»; 4) «Падрыхтоўка справы аб адміністрацыйным правапарушэньні да разгляду»; 5) «Разгляд справы аб адміністрацыйным правапарушэньні»; 6) «Абскарджаньне і апратэставаньне пастановы па справе аб адміністрацыйным правапарушэньні»; 7) «Выкананьне пастановы аб накладаньні адміністрацыйнага спагнаньня»; 8) «Пакрыцьцё шкоды, прычыненай фізычнай або юрыдычнай асобе незаконнымі дзеяньнямі суду і органа, што вядзе адміністрацыйны працэс». Найбольшай была чацьвертая глава з 29 артыкулаў, якія апісвалі: сьведчаньне факта адмовы ад падпісаньня працэсуальнага дакумэнта, абавязковасьць растлумачэньня правоў і абавязкаў удзельнікам адміністрацыйнага працэсу, вырашэньне [[хадайніцтва]]ў; недапушчальнасьць разгалошваньня зьвестак справы аб адміністрацыйным правапарушэньні, парадак выкліку ўдзельнікаў адмінпрацэсу, парадак [[допыт]]у ўдзельнікаў адмінпрацэсу, у тым лік у [[Падлетак|падлетка]]; пратакол допыту, агляд, [[асьведчаньне]], падставу і парадак прызначэньня [[Экспэртыза|экспэртызы]]; правядзеньне экспэртызы ў судова-экспэртнай арганізацыі, атрыманьне ўзораў для параўнальнага дасьледаваньня, правы асобы пры прызначэньні і правядзеньні экспэртызы; зьмест заключэньня і допыт экспэрта, правядзеньне дадатковай і паўторнай экспэртызы, камісійную і комплесную экспэртызы; выплаты сьведкам і экспэртам, адмыслоўцам, перакладнікам і прыстутнікам, заканчэньне падрыхтоўкі справы аб адміністрацыйным правапарушэньні да разгляду; пратакол аб адміністрацыйным правапарушэньні, пастанову аб спыненьні справы аб правапарушэньні, азнаямленьне з матэрыяламі справы, у тым ліку законнага прадстаўніка асобы; накіраваньне справы аб правапарушэньні і прапановы аб ліквідацыі прычынаў і ўмоваў, якія садзейнічалі ўчыненьню правапарушэньня. Паводле артыкула 11.1, падрыхтоўка справы аб адміністрацыйным правапарушэньні да разгляду мела ажыцьцяўляцца не пазьней за 10 содняў з дня пачатку адміністрацыйнага працэсу, а па справах аб адміністрацыйных мытных правапарушэньнях, аб адміністрацыйных правапарушэньнях супраць [[Экалёгія|экалягічнай]] бясьпекі, навакольнага асяродзьдзя і парадку прыродакарыстаньня, супраць парадку падаткаабкладаньня — не пазьней за 2 месяцы<ref name="а"/>. Згодна з артыкулам 11.2 складальнік працэсуальнага дакумэнту завярае подпісам адзнаку пра адмову падпісаць пратакол аб правапарушэньні фізычнай асобай, прадстаўніком юрыдычнай асобы, сьведкам, прысутнікам або перакладнікам, калі іх подпіс абавязковы. Пры гэтым, адпаведнай асобе надаецца магчымасьць занесьці ў дакумэнт тлумачэньне аб прычыне адмовы. У артыкуле 11.4 згадвалася, што пададзеныя пісьмова хадайніцтвы ўдзельнікаў адмінпрацэсу далучаюцца да справы, а заяўленыя вусна — заносяцца ў пратакол працэсуальнага дзеяньня або пратакол аб адміністрацыйным правапарушэньні. Паводле артыкула 11.5, зьвесткі справе аб адміністрацыйным правапарушэньні, могуць быць раскрытыя толькі з дазволу судзьдзі, службовай асобы органа, што вядзе працэс, а ў выпадку, калі такія зьвесткі закранаюць асабістае жыццё пацярпелага, — з дазволу пацярпелага і ў тым аб’ёме, у якім ён прызнае гэта магчымым. Асабістыя дадзеныя ўдзельнікаў працэсу могуць быць раскрытыя толькі са згоды такіх асобаў. Згодна з артыкулам 11.6 асоба выклікаецца ў суд або адпаведны орган «[[павестка]]й, якая ўручаецца гэтай асобе пад расьпіску, а ў выпадку яе часовай адсутнасьці — даросламу чальцу яе [[Сям’я|сям’і]]», яе наймальніку або адміністрацыі ўстановы адукацыі, у якой вучыцца асоба. Таксама выклік асобаў могуць ажыцьцявіць пры дапамозе электроннай сувязі, у тым ліку празь [[Сеціва]]. Сярод іншага, асобаў у веку да 16 гадоў выклікаюць празь іх бацькоў. Пры гэтым, «у павестцы пазначаюцца, хто і ў якасьці каго, куды і да каго выклікаецца, час яўкі, а таксама наступствы няяўкі без уважлівых прычынаў». У артыкуле 11.7 прадугледжвалася, што допыт асобаў праводзіцца па месцы вядзеньня адмінпрацэсу. Пагатоў, «асобы, выкліканыя па адной і той самай справе, дапытваюцца паасобку. Пры гэтым прымаюцца захады для таго, каб яны не маглі мець [[зносіны]] паміж сабой». Перад допытам службовая асоба органа, што вядзе працэс, упэўніваецца ў асобе дапытванага, папярэджвае яго аб адказнасьці за ўхіленьне ад яўкі ў суд або орган вядзеньня працэсу, а пацярпелага і сведку — за дачу заведама непраўдзівых тлумачэньняў або адмову ці ўхіленьне ад дачы тлумачэньняў, аб чым робіцца адзнака ў пратаколе допыту, якая сьведчыцца подпісам дапытванага<ref name="а"/>. Паводле артыкула 11.8, пры допыце падлетка ў веку да 14 гадоў абавязковая прысутнасьць [[пэдагог]]а. [[Бацька|Бацькі]] падлетка таксама маюць права прысутнічаць пры допыце. Згодна з артыкулам 11.9 службовая асоба запісвае тлумачэньне дапытванага «ў першай асобе і па магчымасьці даслоўна». Пасьля заканчэньня допыту пратакол допыту падаецца для прачытаньня дапытванай асобе або паводле яе просьбы зачытваецца ёй асобай, якая праводзіла допыт. Фізасоба, прадстаўнік юрыдычнай асобы, пацярпелы і сьведка маюць права патрабаваць дапаўненьня сваіх тлумачэньняў і ўнясеньня ў іх паправак. Гэтыя дапаўненьні і папраўкі падлягаюць абавязковаму занясеньню ў пратакол допыту. Пасьля прачытаньня пратакола допыту дапытваная асоба сьведчыць, што тлумачэньні запісаныя правільна, аб чым робіцца адзнака ў пратаколе перад яе подпісам. Таксама перад подпісам адзначаецца, што пратакол допыту прачытаны асабіста дапытванай асобай або быў ёй зачытаны. Калі пратакол допыту запісаны на некалькіх старонках, падпісваецца кожная старонка. Сярод іншага, пасьля заканчэньня допыту па просьбе дапытванай асобы ёй маюць надаць «магчымасьць напісаць тлумачэньні ўласнаручна, аб чым робіцца адзнака ў пратаколе допыту перад подпісам дапытванай асобы. Тлумачэньні таксама падпісваюцца асобай, якая праводзіла допыт»<ref name="а"/>. У артыкуле 11.10 прадугледжвалася, што агляд рэчаў, ручной паклажы, [[багаж]]у, прыладаў паляваньня і здабычы [[рыбы]] або іншых водных жывёлаў, іншых прадметаў праводзіцца ў прысутнасьці асобы, ва [[Уласнасьць|ўласнасьці]] або [[Валоданьне|валоданьні]] якой яны знаходзяцца. У выпадках, якія ня церпяць адкладу, пазначаныя рэчы, прадметы могуць быць падвергнутыя агляду ў адсутнасьць уласьніка (уладальніка) з удзелам прынамсі 2-х прысутнікаў або з прымяненьнем гука- і [[відэа]]запісу, фана- і відэаграма якой далучаецца да справы. Пры гэтым такі гука- і відэазапіс мае адлюстроўваць увесь ход агляду. Гука- і відэазапіс часткі агляду, а таксама паўтарэньне агляду адмыслова для запісу не дапускаюцца. Немагчымасьць прымяненьня гука- і відэазапісу паводле тэхнічных ці іншых прычынаў не выключае працягу агляду з удзелам прысутнікаў. Сярод іншага, агляд жытла і іншага законнага ўладаньня праводзіцца толькі са згоды і ў прысутнасьці ўласніка або паўналетняй асобы, якая пражывае ў ім, а пры адсутнасьці згоды — паводле пастановы органа, што вядзе адміністрацыйны працэс, з санкцыі пракурора або яго намесьніка, якую маюць падаць да пачатку правядзеньня агляду, і з удзелам прынамсі 2-х прысутнікаў. Урэшце, агляд транспартнага сродку праводзіцца ў прысутнасьці кіроўцы ці ўласьніка або прадстаўніка ўласьніка, а пры немагчымасьці забясьпечыць удзел пазначаных асобаў — у прысутнасьці прынамсі 2-х прысутнікаў або з прымяненьнем гука- і відэазапісу. Аб правядзеньні агляду складаецца пратакол агляду ці робіцца адпаведны запіс у пратаколе аб адміністрацыйным правапарушэньні або пратаколе адміністрацыйнага затрыманьня. Пры гэтым маюць быць адлюстраваныя час і месца правядзеньня агляду, вынікі агляду, а таксама выказаныя ўдзельнікамі агляду заўвагі, калі такія ёсьць. Згодна з артыкулам 11.11 для выяўленьня на целе чалавека асаблівых прыкметаў, сьлядоў адміністрацыйнага правапарушэньня і выяўленьня стану [[Ап’яненьне|ап’яненьня]] можа быць праведзена асьведчаньне асобы, у дачыненьні якой вядзецца працэс, і пацярпелай асобы. У выпадку адмовы асобы, у дачыненьні якой вядзецца працэс, ад асьведчаньня яна можа быць асьведчаная ў прымусовым парадку<ref name="а"/>. Паводле артыкула 11.12, экспэртыза прызначаецца пры патрэбе адмысловых ведаў у галіне навукі і [[Тэхніка|тэхнікі]], [[Мастацтва|мастацтва]] і [[Рамяство|рамяства]]. Згодна з артыкулам 11.13 службовая асоба выносіць пастанову аб прызначэньні экспэртызы, у якой пазначае: 1) падставы дляя яе прызначэньня; 2) [[прозьвішча]], [[уласнае імя]] і [[імя па бацьку]] экспэрта або найменьне судова-экспэртнай арганізацыі, у якой яе маюць правесьці; 3) пастаўленыя перад экспэртам пытаньні, матэрыялы і прадметы, якія даюцца ў распараджэньне экспэрта. Пагатоў, пастанова аб прызначэньні экспэртызы абавязковая для выкананьня экспэртам і судова-экспэртнай арганізацыяй, якім яна адрасаваная і ў паўнамоцтвы якіх уваходзіць правядзеньне гэтай экспэртызы. Аднак экспэртыза праводзіцца адмыслоўцамі судова-экспэртнай арганізацыі ці іншымі дасьведчанымі асобамі зь іх згоды. Урэшце, службовая асоба абавязаная азнаёміць фізасобу і прадстаўніка юрыдычнай асобы, пацярпелага і сьведку з пастановай аб прызначэньні экспэртызы і растлумачыць ім правы, аб чым робіцца адзнака ў пастанове аб прызначэньні экспэртызы. Згодна з артыкулам 11.15 службовая асоба мае права атрымаць узоры [[почырк]]у або іншыя ўзоры для параўнальнага дасьледаваньня ў асобы, у дачыненьні да якой вядзецца працэс, пацярпелага, а таксама ў сьведкі зь яго згоды. Пры атрыманьні ўзораў для такога дасьледаваньня складаецца пратакол. У артыкуле 11.16 прадугледжвалася, што экспэртыза пацярпелага і сьведкі праводзіцца толькі зь іх згоды, якая даецца імі пісьмова. Калі гэтыя асобы не дасягнулі паўналецьця, пісьмовая згода даецца іх бацькамі. Фізасоба і прадстаўнік юрыдычнай асобы пад адмінпрацэсам, а таксама пацярпелы і сьведка маюць права: # знаёміцца з пастановай аб прызначэньні экспертызы; # заяўляць адвод экспэрту або хадайніцтва аб адхіленьні судова-экспэртнай арганізацыі ад правядзеньня экспэртызы ў выпадку ўстанаўленьня акалічнасьцяў, якія ставяць пад сумненьне незацікаўленасьць у зыходзе справы кіраўніка арганізацыі, у якой працуе экспэрт; # прасіць аб прыцягненьні ў якасьці экспэртаў пазначаных імі асобаў або адмыслоўцаў канкрэтных арганізацыяў; # падаць дадатковыя пытаньні для атрыманьня па іх заключэньня экспэрта; # прысутнічаць з дазволу службовай асобы органа, што вядзе адмінпрацэс, пры правядзеньні экспэртызы і даваць тлумачэньні экспэрту; # знаёміцца з заключэньнем экспэрта або паведамленьнем аб немагчымасьці дачы заключэньня экспэрта<ref name="а"/>. == Выканаўчая частка == Выканаўчая частка Працэсуальна-выканаўчага кодэксу Беларусі аб адміністрацыйных правапарушэньнях налічвала 10 главаў ў складзе 2-х разьдзелаў: 1) «Выкананьне адміністрацыйных [[Спагнаньне|спагнаньняў]]», 2) «Заключныя палажэньні». Паводле артыкула 16.7, пры перашкодах выкананьню адмінспагнаньня ва ўсталяваныя тэрміны суд і орган вядзеньня працэсу могуць адтэрмінаваць яго выкананьне паводле ўласнай ініцыятывы і [[хадайніцтва]] падвергнутай спагнаньню асобы. Пры гэтым, адтэрміноўка грамадзкай працы і адміністрацыйнага [[арышт]]у магла скласьці да месяца, а [[Дэпартацыя|дэпартацыі]] і [[штраф]]у, канфіскацыі [[даход]]у або [[Выручка|выручкі]], спагнаньня [[кошт]]у — да 6 месяцаў. Пагатоў, маглі растэрмінаваць грамадзкую працу і адмінарышт — да 2-х месяцаў, а штраф і [[Канфіскацыя|канфіскацыю]] даходу або выручкі, спагнаньне кошту — да 6 месяцаў. Згодна з артыкулам 16.8 Міжведамасная камісія па вызваленьні [[Юрыдычная асоба|юрыдычных асобаў]] і [[Індывідуальны прадпрымальнік|індывідуальных прадпрымальнікаў]] ад адміністрацыйных спагнаньняў і выплаты [[пеня]]ў, а таксама [[прэзыдэнт Беларусі]] маглі ўхваліць рашэньне аб частковым або поўным вызваленьні ад адмінспагнаньня паводле хадайніцтва. Пры гэтым, на час разгляду хадайніцтва прыпыняецца выкананьне штрафу і спагнаньня кошту, канфіскацыі даходу або выручкі<ref name="а"/>. === Выкананьне адміністрацыйных спагнаньняў === Чацьверты разьдзел Кодэксу зьмяшчаў 9 главаў: 1) «Агульныя палажэньні», 2) «Выкананьне адмінспагнаньня ў выглядзе [[штраф]]у», 3) «Выкананьне адмінспагнаньня ў выглядзе [[Канфіскацыя|канфіскацыі]] і спагнаньня [[кошт]]у», 4) «Выкананьне адмінспагнаньня ў выглядзе пазбаўленьня права займацца пэўнай дзейнасьцю», 5) «Выкананьне адмінспагнаньня ў выглядзе адміністрацыйнага [[арышт]]у», 6) «Выкананьне адмінспагнаньня ў выглядзе [[Дэпартацыя|дэпартацыі]]», 7) «Выкананьне адмінспагнаньня ў выглядзе грамадзкіх [[праца]]ў», 8) «Выкананьне адмінспагнаньня ў выглядзе забароны на наведваньне фізкультурна-спартовых [[Збудаваньне|збудаваньняў]]», 9) «Выкананьне адмінспагнаньня ў частцы пакрыцьця [[Маёмасьць|маёмаснай]] шкоды». Найбольшай была сёмая глава з 12 артыкулаў, якія акрэсьлівалі: парадак адбываньня адмінарышту, прававое становішча, абавязкі і правы адміністрацыйна арыштаваных, а таксама выдаткі на іх утрыманьне і харчаваньне; парадак і ўмовы выкананьня арышту, прыцягненьне арыштаваных да працы, прымяненьне цялеснай сілы і адмысловых сродкаў да арыштаваных; віды і парадак накладаньня дысцыплінарных спагнаньняў, утрымліваньне ў [[карцэр]]ы або адзіночнай камэры. Паводле артыкула 20.1 «адміністрацыйнае спагнаньне ў выглядзе адмінарышту прыводзіцца ў выкананьне [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі|органамі ўнутраных справаў]]». Згодна з артыкулам 20.2 «арыштаваныя ўтрымліваюцца ва ўмовах строгай [[Ізаляцыя|ізаляцыі]]». У артыкуле 20.5 вызначалася, што кіраўніцтва месца адбываньня арышту абавязвалася падаць арыштаванаму зьвесткі «аб правах і абавязках, парадку і ўмовах адбываньня адмінспагнаньня». Пры гэтым, «адміністрацыйна арыштаваныя маюць права: # на атрыманьне інфармацыі аб сваіх правах і абавязках, парадку і ўмовах адбываньня адміністрацыйнага спагнаньня; # на ветлівае абыходжаньне з боку супрацоўнікаў месца адбываньня адміністрацыйнага арышту; # зьвяртацца з прапановамі, заявамі і [[скарга]]мі ў адміністрацыю месца адбываньня адміністрацыйнага арышту, [[суд]], [[Пракуратура|пракуратуру]], іншыя дзяржаўныя органы, органы мясцовага кіраваньня і [[Мясцовае самакіраваньне|самакіраваньня]], [[Грамадзкае аб’яднаньне|грамадзкія аб’яднаньні]] па абароне [[Правы чалавека|правоў]] і свабодаў чалавека на [[Родная мова|роднай мове]] або на мове, якой яны валодаюць, у неабходных выпадках карыстацца паслугамі [[перакладнік]]а, а таксама атрымліваць адказы на прапановы, заявы і скаргі на роднай мове або на мове, якой яны валодаюць; # на [[Ахова здароўя|ахову здароўя]] і мэдычную дапамогу; # на [[Пэнсія|пэнсійнае]] забесьпячэньне ў адпаведнасьці з заканадаўствам; # карыстацца паслугамі [[адвакат]]а або іншых асобаў, якія маюць права на аказаньне юрыдычнай дапамогі»<ref name="а"/>. Паводле артыкула 20.6, «выдаткі на ўтрыманьне адміністрацыйна арыштаваных ажыцьцяўляюцца за кошт сродкаў [[Бюджэт Рэспублікі Беларусь|рэспубліканскага бюджэту]]. Выдаткі на [[харчаваньне]] адміністрацыйна арыштаваных [[Кампэнсацыя|кампэнсуюцца]] імі». Згодна з артыкулам 20.7 «ізалявана разьмяшчаюцца [[мужчыны]] і [[жанчыны]], а таксама асобы, якія адбывалі пакараньне ў папраўчых установах і якія маюць судзімасьць. Норма плошчы на аднаго чалавека ўсталёўваецца, як правіла, прынамсі 4 кв.м». Пры гэтым, «арыштаваным дазваляецца мець пры сабе пісьмовыя прыналежнасьці, [[Літаратура|літаратуру]], [[Газэта|газэты]] і [[часопіс]]ы, праглядаць [[Тэлеперадача|тэлеперадачы]], праслухоўваць [[радыё]]перадачы ў вольны ад [[Ноч|начнога]] адпачынку час. Жылыя [[Памяшканьне|памяшканьні]] абсталёўваюцца сеткавымі [[радыёпрыёмач]]амі за кошт сродкаў органаў, што выконваюць адміністрацыйнае спагнаньне». Разам з тым, «арыштаваныя могуць падвяргацца асабістаму [[вобшук]]у, а іх рэчы — [[надгляд]]у. Памяшканьні, у якіх яны пражываюць, могуць падвяргацца вобшуку». Кіраўнік [[Ізалятар часовага ўтрыманьня|месца адбываньня арышту]] можа дазволіць «[[тэлефон]]ныя размовы з аплатай з уласных сродкаў адміністрацыйна арыштаванага». Таксама «арыштаваныя карыстаюцца правам штодзённай [[Прагулка|прагулкі]] працягласьцю прынамсі адну [[Гадзіна|гадзіну]]». Сярод іншага, «арыштаваным дазваляецца атрыманьне [[Пасылка|пасылак]], перадачаў, [[Бандэроль|бандэроляў]] і дробных [[пакет]]аў без абмежаваньня іх колькасьці». Пагатоў, «арыштаваныя маюць права за кошт уласных сродкаў адпраўляць пасылкі, бандэролі і дробныя пакеты блізкім [[родзіч]]ам». Урэшце, «арыштаваным дазваляецца атрымліваць і адпраўляць [[ліст]]ы і [[Тэлеграма|тэлеграмы]] без абмежаваньня іх колькасьці. Адпраўленьне лістоў і тэлеграмаў ажыцьцяўляецца за кошт уласных сродкаў адміністрацыйна арыштаваных. [[Карэспандэнцыя]], якая атрымліваецца і адпраўляецца адміністрацыйна арыштаванымі, падлягае [[Цэнзура ў Беларусі|цэнзуры]]». Правілы ўнутранага распарадку «зацьвярджаюцца [[Міністэрства ўнутраных справаў Беларусі|Міністэрствам унутраных справаў]] паводле ўзгадненьня з [[Генэральная пракуратура Беларусі|Генэральнай пракуратурай]]. Гэтымі правіламі ўстанаўліваюцца пералік прадметаў, рэчаў і прадуктаў харчаваньня, якія адміністрацыйна арыштаваныя могуць захоўваць пры сабе, атрымліваць і адпраўляць, а таксама парадак: * прыёму і разьмяшчэньня адміністрацыйна арыштаваных; * правядзеньня асабістага вобшуку, [[дактыляскапія]]ваньня, [[Фатаграфія|фатаграфаваньня]], надгляду рэчаў адміністрацыйна арыштаваных і вобшуку памяшканьняў, у якіх яны разьмяшчаюцца; * адабраньня ў адміністрацыйна арыштаваных прадметаў, рэчываў, забароненых для захоўваньня і выкарыстаньня; * матэрыяльна-[[побыт]]авога забесьпячэньня адміністрацыйна арыштаваных; * прыёму, атрыманьня, адпраўленьня і надгляду пасылак, бандэроляў і дробных пакетаў, прыёму, атрыманьня і надгляду перадачаў; * атрыманьня, адпраўленьня і цэнзуры лістоў і тэлеграмаў; * ажыцьцяўленьня адміністрацыйна арыштаванымі тэлефонных размоваў; * накіраваньня адміністрацыйна арыштаванымі хадайніцтваў, прапановаў, заяваў і скаргаў; * выкананьня адміністрацыйна арыштаванымі [[Рэлігія|рэлігійных]] культаў, рытуалаў і [[абрад]]аў; * арганізацыі працы адміністрацыйна арыштаваных; * аказаньня мэдычнай дапамогі і забесьпячэньня санітарна-[[Эпідэміялёгія|эпідэміялягічнага]] дабрабыту; * правядзеньня штодзённых прагулак адміністрацыйна арыштаваных; * правядзеньня сустрэчаў адміністрацыйна арыштаваных з адвакатамі і іншымі асобамі, якія маюць права на аказаньне юрыдычнай дапамогі; * ажыцьцяўленьня адміністрацыйна арыштаванымі грамадзянска-прававых [[угода]]ў; * асабістага прыёму адміністрацыйна арыштаваных кіраўніком месца адбываньня адмінарышту і ўпаўнаважанымі ім асобамі; * наданьня адміністрацыйна арыштаваным кароткатэрміновага выезду за межы месца адбываньня адмінарышту»<ref name="а"/>. Артыкулам 20.8 прадугледжвалася, што кіраўніцтва месца адбываньня арышту «мае права прыцягваць адміністрацыйна арыштаваных да працаў па санітарным прыбіраньні памяшканьняў без аплаты». Паводле артыкула 20.10, за невыкананьне ўсталяваных абавязкаў да адміністрацыйна арыштаваных могуць прымяняцца: 1) «[[вымова]]; 2) пазачарговае [[дзяжурства]] па прыбіраньні памяшканьняў і тэрыторыі месца адбываньня адміністрацыйнага арышту; 3) зьмяшчэньне ў карцар або адзіночную камэру на [[Гаўпвахта|гаўптвахце]] на тэрмін да 5 [[Содні|содняў]]». Згодна з артыкулам 20.11 кіраўніком ізалятара «за адзін факт невыкананьня ўсталяваных абавязкаў або парушэньня правоў іншых адміністрацыйна арыштаваных на адміністрацыйна арыштаванага можа быць накладзена ня больш за адно дысцыплінарнае спагнаньне». Пры гэтым, пазачарговае дзяжурства накладалі пісьмова. У карцэр або адзіночную камэру зьмяшчалі на падставе пастановы кіраўніка ізалятара «і заключэньня мэдычнага працаўніка аб магчымасьці знаходжаньня адміністрацыйна арыштаванага ў карцэры або адзіночнай камэры». Таксама спаганьне маглі накласьці «не пазьней за адны содні з дня выяўленьня факта невыкананьня ўсталяваных абавязкаў або парушэньня правоў іншых адміністрацыйна арыштаваных». Урэшце, «арыштаваныя маюць права абскардзіць дысцыплінарнае спагнаньне вышэйстаячай службовай асобе, пракурору або ў суд». Аднак «падача скаргі не прыпыняе выкананьня дысцыплінарнага спагнаньня». Артыкулам 20.12 прадугледжвалася, што «арыштаваныя могуць быць зьмешчаныя ў карцэр або адзіночную камэру за: 1) абмежаваньне ў правах і дзеяньнях, [[Зьнявага|зьнявагу]] і [[Абраза|абразу]] іншых адміністрацыйна арыштаваных; 2) непадпарадкаваньне законным патрабаваньням супрацоўнікаў месца адбываньня адмінарышту або іх зьнявагу; 3) неаднаразовае парушэньне ўмоваў строгай ізаляцыі; 4) захоўваньне і выкарыстаньне забароненых прадметаў і [[рэчыва]]ў; 5) удзел у [[Азартная гульня|азартных гульнях]]». У адзіночных карцэры і камэры арыштаваных забясьпечвалі асабістым «спальным месцам і пасьцельнымі рэчамі толькі на час [[Сон|сну]] ва ўсталяваныя гадзіны», а таксама забаранялі мець пры сабе пісьмовыя прыналежнасьці і літаратуру, газэты і часопісы, праглядаць тэлеперадачы і праслухоўваць радыёперадачы<ref name="а"/>. == Дадатак == Да Кодэксу прыкладаўся Дадатак, які зьмяшчаў Пералік [[Маёмасьць|маёмасьці]], на якую ня можа быць накладзены [[арышт]] з мэтай забесьпячэньня выкананьня пастановы аб накладаньні адміністрацыйнага спагнаньня ў выглядзе [[штраф]]у, [[Канфіскацыя|канфіскацыі]] або спагнаньня [[кошт]]у. У Пераліку было 10 пунктаў: 1) жылы дом або [[кватэра]] пры пражываньні ў іх, за выняткам спагнаньня [[Пазыка|пазыкі]] на іх [[будаўніцтва]]; 2) адзіная [[карова]], [[каза]], [[авечка]], [[сьвіньня]] або свойская [[птушка]]; 3) патрэбны да выгану жывёлы на [[Паша|пашу]] корм; 4) [[насеньне]] для чарговага пасеву; 5) прадметы хатняй абстаноўкі і начыньня — дзіцячыя рэчы, па адной [[Лядоўня|лядоўні]], пліце і [[Пральная машына|пральнай машыне]], па адным [[Ложак|ложку]] і [[Крэсла|крэсьле]] на кожную асобу на ўтрыманьні, па адным [[Стол|стале]] і [[Шафа|шафе]] для адзеньня, былыя ў выкарыстаньні [[абутак]] і [[бялізна]], пасьцельныя рэчы, [[Кухня|кухоннае]] і сталовае начыньне, былыя ў выкарыстаньні [[адзеньне]] і [[Галаўны ўбор|галаўныя ўборы]], а таксама на кожную асобу на ўтрыманьні адзін [[плашч]], адно асеньняе і адно зімовае [[паліто]], адзін зімовы [[касьцюм]] і па адным галаўным уборы на кожны сэзон<ref name="а"/>. == Крыніцы == {{Крыніцы}} == Вонкавыя спасылкі == * {{Навіна|аўтар=|загаловак=Працэсуальна-выканаўчы кодэкс аб адміністрацыйных правапарушэньнях|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/pracesualna-vykanauchy-kodeks-ab-administracyynyh-pravaparushennyah|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=14 студзеня 2021|дата доступу=22 жніўня 2022}} {{Накід:Беларусь}} {{Кодэксы Беларусі}} [[Катэгорыя:Кодэксы Беларусі]] [[Катэгорыя:Адміністрацыйнае права]] [[Катэгорыя:Права XXI стагодзьдзя]] [[Катэгорыя:Працэсуальнае права]] [[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2021 годзе]] czxgtbvpl8ekzwasi3npdfw9e97kuu1 Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь 0 258553 2334050 2022-08-22T14:41:03Z W 11741 Перанакіроўвае на [[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне[[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях]] lgfwm15ebp1m0ammocl0rz1rph0xy9a Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Беларусі аб адміністрацыйных правапарушэньнях 0 258554 2334051 2022-08-22T14:41:28Z W 11741 Перанакіроўвае на [[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне[[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях]] lgfwm15ebp1m0ammocl0rz1rph0xy9a ПВКРБАП 0 258555 2334052 2022-08-22T14:41:43Z W 11741 Перанакіроўвае на [[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне[[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях]] lgfwm15ebp1m0ammocl0rz1rph0xy9a ПВК Беларусі 0 258556 2334053 2022-08-22T14:42:01Z W 11741 Перанакіроўвае на [[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне[[Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях]] lgfwm15ebp1m0ammocl0rz1rph0xy9a Абмеркаваньне:Працэсуальна-выканаўчы кодэкс Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэньнях 1 258557 2334054 2022-08-22T14:48:29Z W 11741 +[[Шаблён:Артыкул праекту Беларусь]] wikitext text/x-wiki {{Артыкул праекту Беларусь}} chvs0332mvciedcq3fhdu82302r519y Катэгорыя:Палерма 14 258558 2334056 2022-08-22T15:22:28Z Taravyvan Adijene 1924 стварайце [[Вікіпэдыя:Катэгорыя|катэгорыі]] wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Катэгорыі населеных пунктаў Італіі]] [[Катэгорыя:Гарады Сыцыліі]] [[Катэгорыя:Узьбярэжныя населеныя пункты Сыцыліі]] [[Катэгорыя:Грамады Палерма]] 6r4r1b8dkab6cur4ttdvj7ra5uvsh7z Люсі Дэляру-Мардрус 0 258559 2334059 2022-08-22T15:23:58Z Гарбацкі 13252 Створана старонка са зьместам ''''Люсі Дэляру-Мардрус''' (франц. ''Lucie Delarue-Mardrus''; 3 лістапада 1874, Анфлёр, Нармандыя, Францыя ― 26 красавіка 1945, Шато-Гант'е, Маен, Францыя) ― француская паэтка, пісьменьніца, журналістка, скульптарка, гістарыца і ілюстратарка. {{Пісьменьнік|Імя=Лю...' wikitext text/x-wiki '''Люсі Дэляру-Мардрус''' (франц. ''Lucie Delarue-Mardrus''; 3 лістапада 1874, Анфлёр, Нармандыя, Францыя ― 26 красавіка 1945, Шато-Гант'е, Маен, Францыя) ― француская паэтка, пісьменьніца, журналістка, скульптарка, гістарыца і ілюстратарка. {{Пісьменьнік|Імя=Люсі Дэляру-Мардрус|Арыгінал імя=Lucie Delarue-Mardrus|Імя пры нараджэньні=Люсі Дэляру / Lucie Delarue|Псэўданімы=Princesse Amande|Дата нараджэньня=3 лістапада 1874|Месца нараджэньня=Анфлёр, Нармандыя, Францыя|Месца пахаваньня=Анфлёр, могілкі сьв. Кацярыны|Дата сьмерці=26 красавіка 1945|Месца сьмерці=Шато-Гант'е, Маен, Францыя|Род дзейнасьці=Паэтка, пісьменьніца, журналістка, скульптарка, гістарыцы і ілюстратарка|Гады актыўнасьці=1901-1945|Мова=Француская|Дэбют=1901|Значныя творы=Occident (1901), L’Ex-voto (1922), L’Ange et les Pervers (1930), Nos secrètes amours (1951)}} == Жыцьцяпіс == Дачка адваката Жоржа Дэлау і Марыі Люізы Жазэ, Люсі - апошняя дачка ў сям'і з шасьцю дзецьмі, выхоўвалася, як і ейныя пяць сясьцёр, у адпаведнасьці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэньнем музыкі і ангельскай мовы. Ейная сям'я пераехала ў Парыж у 1880 годзе і часта наведвала мастацкае асяродзьдзе сталіцы<ref>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за ўсходазнаўца Жазэфа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна зьдзейсьніла зь ім шмат вандровак па Паўночнай Афрыцы, Эгіпту, Сірыі, Турэччыне, Італіі, рабіла фотарэпартажы і пісала гісторыі<ref>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</ref>. Была палюбоўніцай Наталі Барні, Рамэн Брукс і Жэрмэн дэ Кастра<ref>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», 2011, p. 121-132.</ref>. Падчас Першай сусьветнай вайны Люсі Дэларю-Мардрус была мэдсястрой у Анфлёры ў шпіталі № 13<ref>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</ref>. Яна разьвялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты пэрыяд яна апублікавала мноства працаў і шмат выступала з лекцыямі<ref>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</ref>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчынаў у Парыжы ў 1927 годзе<ref>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</ref>. Яна таксама жыла ў Анфлёры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер гатэль) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Гант'е, кды выйшла на пэнсію ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 году і была пахавана на могілках сьв. Кацярыны ў Анфлёры<ref>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</ref>. == Творчасьць == Творчасьць гэтай плённай аўтаркі, якая пакінула больш за семдзесят раманаў, зборнікаў вершаў, апавяданьняў, жыцьцяпісаў, п'есаў, раскрывае ейныя шматбаковы талент і інтымнае жыцьцё<ref>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</ref>. Ейныя творы раскрываюць жаданьне ўцячы і любоў да роднай Нармандыі. Ейны раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чульлівае апісанне навакольнага асяродку і жыцьця рыбакоў Анфлёру пачатку 20-га стагодзьдзя<ref>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</ref>. Яна таксама зьяўляецца аўтаркай штотыднёвых калёнак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012. </ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра каханьне да амэрыканскай пісьменьніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасьмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханьні)<ref>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыцьцё, да якога яна прывяла мяне»<ref>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</ref>. У апошнія гады праявіла сябе як скульптарка. Выстаўляла скульптуры ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва (статуэтка «Аголеныя танцоры» або «Дзьве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</ref>. == Творы == ===== Паэзія ===== • Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. • Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. • Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. • La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. • À Maman, Paris : E. Fasquelle, 1920. • Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. • Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. • Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. • Nos secrètes amours, 1951 (édition posthume par Nathalie Clifford Barney à l'imprimerie Nicolas, de poèmes écrits entre novembre 1902 et juin 19058). ===== Навэлі ===== • «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. • Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. • Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== • Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. • Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. • L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. • Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. • L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. • La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. • Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. • Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. • Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. • Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. • L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. • Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. • Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. • Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. • L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. • L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. • Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. • La Cigale, Paris: Fayard 1924. • La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. • À côté de l’amour, 1925. • «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. • Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. • La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. • Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. • Amanit , Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. • Le Beau Baiser, 1929. • Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. • L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. • François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U • L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. • Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. • L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. • Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. • Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. • Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. • L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. • La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. • L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. • Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. • Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. • Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. • La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыцьцяпісы ===== • Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. • Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. • Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. • Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. • La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== • Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. • Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. • Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. • L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. • Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. • Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. • El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. == Крыніцы == soby9lckcx4kvkkfilm173xiiackmns 2334064 2334059 2022-08-22T15:35:55Z Гарбацкі 13252 Дададзеныя катэгорыі, націскі і спасылкі. wikitext text/x-wiki '''Люсí Дэлярý-Мардрýс''' ([[Француская мова|франц.]] ''Lucie Delarue-Mardrus''; [[3 лістапада]] [[1874]], [[Анфлёр]], [[Нармандыя|Нарманды]]<nowiki/>я, [[Францыя]] ― [[26 красавіка]] [[1945]], [[Шато-Гант'е]], [[Маен (дэпартамэнт)|Маен]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[паэтка]], [[пісьменьніца]], [[журналістка]], [[скульптарка]], [[Гісторыя|гістарыца]] і [[ілюстратарка]]. {{Пісьменьнік|Імя=Люсі Дэляру-Мардрус|Арыгінал імя=Lucie Delarue-Mardrus|Імя пры нараджэньні=Люсі Дэляру / Lucie Delarue|Псэўданімы=Princesse Amande|Дата нараджэньня=3 лістапада 1874|Месца нараджэньня=Анфлёр, Нармандыя, Францыя|Месца пахаваньня=Анфлёр, могілкі сьв. Кацярыны|Дата сьмерці=26 красавіка 1945|Месца сьмерці=Шато-Гант'е, Маен, Францыя|Род дзейнасьці=Паэтка, пісьменьніца, журналістка, скульптарка, гістарыцы і ілюстратарка|Гады актыўнасьці=1901-1945|Мова=Француская|Дэбют=1901|Значныя творы=Occident (1901), L’Ex-voto (1922), L’Ange et les Pervers (1930), Nos secrètes amours (1951)}} == Жыцьцяпіс == Дачка [[Адвакат|адваката]] Жоржа Дэлау і Марыі Люізы Жазэ, Люсі - апошняя дачка ў сям'і з шасьцю дзецьмі, выхоўвалася, як і ейныя пяць сясьцёр, у адпаведнасьці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэньнем музыкі і ангельскай мовы. Ейная сям'я пераехала ў [[Парыж]] у [[1880]] годзе і часта наведвала мастацкае асяродзьдзе сталіцы<ref><small>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</small></ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за ўсходазнаўца Жазэфа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна зьдзейсьніла зь ім шмат вандровак па [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], [[Эгіпет|Эгіпту]], [[Сырыя|Сырыі]], [[Турэччына|Турэччыне]], [[Італія|Італіі]], рабіла [[Фотарэпартаж|фотарэпартажы]] і пісала гісторыі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Была палюбоўніцай [[Наталі Барні]], Рамэн Брукс і Жэрмэн дэ Кастра<ref><small>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», 2011, p. 121-132.</small></ref>. Падчас [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] Люсі Дэларю-Мардрус была [[Мэдсястра|мэдсястрой]] у Анфлёры ў шпіталі № 13<ref><small>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</small></ref>. Яна разьвялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты пэрыяд яна апублікавала мноства працаў і шмат выступала з лекцыямі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчынаў у Парыжы ў 1927 годзе<ref><small>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</small></ref>. Яна таксама жыла ў Анфлёры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер [[гатэль]]) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Гант'е, куды выйшла на [[Пэнсія|пэнсію]] ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 году і была пахавана на [[Могілкі|могілках]] сьв. Кацярыны ў Анфлёры<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. == Творчасьць == Творчасьць гэтай плённай аўтаркі, якая пакінула больш за семдзесят [[Раман|раманаў]], зборнікаў [[Верш|вершаў]], [[Апавяданьне|апавяданьняў]], [[Жыцьцяпіс|жыцьцяпісаў]], [[П’еса|п'есаў]], раскрывае ейныя шматбаковы талент і інтымнае жыцьцё<ref><small>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</small></ref>. Ейныя творы раскрываюць жаданьне ўцячы і любоў да роднай [[Нармандыя|Нармандыі]]. Ейны раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чульлівае апісанне навакольнага асяродку і жыцьця рыбакоў Анфлёру пачатку 20-га стагодзьдзя<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. Яна таксама зьяўляецца аўтаркай штотыднёвых калёнак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref><small>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012.</small> </ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра [[каханьне]] да амэрыканскай пісьменьніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасьмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханьні)<ref><small>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</small></ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыцьцё, да якога яна прывяла мяне»<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. У апошнія гады праявіла сябе як [[скульптарка]]. Выстаўляла [[Скульптура|скульптуры]] ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва ([[статуэтка]] «Аголеныя танцоры» або «Дзьве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. == Творы == ===== Паэзія ===== • Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. • Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. • Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. • La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. • À Maman, Paris: E. Fasquelle, 1920. • Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. • Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. • Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. • Nos secrètes amours, 1951. ===== Навэлі ===== • «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. • Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. • Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== • Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. • Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. • L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. • Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. • L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. • La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. • Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. • Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. • Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. • Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. • L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. • Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. • Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. • Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. • L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. • L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. • Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. • La Cigale, Paris: Fayard 1924. • La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. • À côté de l’amour, 1925. • «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. • Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. • La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. • Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. • Amanit , Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. • Le Beau Baiser, 1929. • Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. • L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. • François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U • L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. • Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. • L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. • Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. • Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. • Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. • L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. • La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. • L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. • Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. • Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. • Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. • La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыцьцяпісы ===== • Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. • Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. • Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. • Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. • La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== • Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. • Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. • Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. • L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. • Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. • Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. • El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1874 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Нармандыі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Асобы Парыжу]] [[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]] [[Катэгорыя:Францускія літаратары і літаратаркі]] [[Катэгорыя:Францускія паэткі]] [[Катэгорыя:Францускія драматургі]] [[Катэгорыя:Францускія эсэісты]] [[Катэгорыя:Францускія публіцысты]] [[Катэгорыя:Францускія казачніцы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] [[Катэгорыя:Памерлі 26 красавіка]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1945 годзе]] jcy8beai2exm1qxivny3lwbi3w2c4mc 2334066 2334064 2022-08-22T15:37:18Z Гарбацкі 13252 wikitext text/x-wiki '''Люсí Дэлярý-Мардрýс''' ([[Француская мова|франц.]] ''Lucie Delarue-Mardrus''; [[3 лістапада]] [[1874]], [[Анфлёр]], [[Нармандыя|Нарманды]]<nowiki/>я, [[Францыя]] ― [[26 красавіка]] [[1945]], [[Шато-Гант'е]], [[Маен (дэпартамэнт)|Маен]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[паэтка]], [[пісьменьніца]], [[журналістка]], [[скульптарка]], [[Гісторыя|гістарыца]] і [[ілюстратарка]].{{Пісьменьнік|Імя=Люсі Дэляру-Мардрус|Арыгінал імя=Lucie Delarue-Mardrus|Імя пры нараджэньні=Люсі Дэляру / Lucie Delarue|Псэўданімы=Princesse Amande|Дата нараджэньня=3 лістапада 1874|Месца нараджэньня=Анфлёр, Нармандыя, Францыя|Месца пахаваньня=Анфлёр, могілкі сьв. Кацярыны|Дата сьмерці=26 красавіка 1945|Месца сьмерці=Шато-Гант'е, Маен, Францыя|Род дзейнасьці=Паэтка, пісьменьніца, журналістка, скульптарка, гістарыцы і ілюстратарка|Гады актыўнасьці=1901-1945|Мова=Француская|Дэбют=1901|Значныя творы=Occident (1901), L’Ex-voto (1922), L’Ange et les Pervers (1930), Nos secrètes amours (1951)}} == Жыцьцяпіс == Дачка [[Адвакат|адваката]] Жоржа Дэлау і Марыі Люізы Жазэ, Люсі - апошняя [[дачка]] ў сям'і з шасьцю дзецьмі, выхоўвалася, як і ейныя пяць сясьцёр, у адпаведнасьці з буржуазнай адукацыяй, падмацаванай вывучэньнем музыкі і ангельскай мовы. Ейная сям'я пераехала ў [[Парыж]] у [[1880]] годзе і часта наведвала мастацкае асяродзьдзе сталіцы<ref><small>Francis de Miomandre, «Lucie Delarue-Mardrus», in L'Art moderne, Revue critique hebdomadaire, 28e année, n°8, Bruxelles, 23 février 1908, p.58.</small></ref>. Люсі Дэляру выйшла замуж 5 чэрвеня 1900 г. у 2-й акрузе Парыжу за [[Усходазнаўца|ўсходазнаўца]] Жазэфа-Шарля Мардруса (гэты саюз будзе скасаваны 19 чэрвеня 1923 г.). Яна зьдзейсьніла зь ім шмат вандровак па [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]], [[Эгіпет|Эгіпту]], [[Сырыя|Сырыі]], [[Турэччына|Турэччыне]], [[Італія|Італіі]], рабіла [[Фотарэпартаж|фотарэпартажы]] і пісала гісторыі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Была [[Палюбоўніца|палюбоўніцай]] [[Наталі Барні]], Рамэн Брукс і Жэрмэн дэ Кастра<ref><small>Sanchez Nelly, «Trois autobiographies féminines dans l'entre-deux-guerres», in Inverses, no 11, «Littérature féminine du début du XXe siècle», 2011, p. 121-132.</small></ref>. Падчас [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] Люсі Дэларю-Мардрус была [[Мэдсястра|мэдсястрой]] у Анфлёры ў шпіталі № 13<ref><small>Coralie Philibert, Les mille et une vies de Lucie Delarue-Mardrus, Libération, le 16 août 2022, https://www.liberation.fr/culture/livres/les-mille-et-une-vies-de-lucie-delarue-mardrus-20220816_EWNCS6GMRVGPXGG3GCCAVZNWIA/</small></ref>. Яна разьвялася прыкладна ў 1915 г. У гэты час яна пераехала ў дом № 17 на набярэжнай Вальтэра (7-я акруга Парыжу), дзе жыла з 1915 па 1936 год. У гэты пэрыяд яна апублікавала мноства працаў і шмат выступала з лекцыямі<ref><small>Christophe Dauphin, Lucie Delarue-Mardrus, la princesse amande, livre numérique, Recours au poème éditeurs, 2015.</small></ref>. Удзельнічала ў чэмпіянаце Францыі па шахматах сярод жанчынаў у Парыжы ў 1927 годзе<ref><small>Paris 1927 - championnat de France Féminin, le site Héritage des échecs français, http://heritageechecsfra.free.fr/fem1927.htm</small></ref>. Яна таксама жыла ў Анфлёры на вуліцы Капуцынаў, дом 44 (цяпер [[гатэль]]) і правяла апошнія тры гады свайго жыцтця ў Шато-Гант'е, куды выйшла на [[Пэнсія|пэнсію]] ў 1942 г. Яна памерла 26 красавіка 1945 году і была пахавана на [[Могілкі|могілках]] сьв. Кацярыны ў Анфлёры<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. == Творчасьць == Творчасьць гэтай плённай аўтаркі, якая пакінула больш за семдзесят [[Раман|раманаў]], зборнікаў [[Верш|вершаў]], [[Апавяданьне|апавяданьняў]], [[Жыцьцяпіс|жыцьцяпісаў]], [[П’еса|п'есаў]], раскрывае ейныя шматбаковы талент і інтымнае жыцьцё<ref><small>Christine Planté, Femmes poètes du xixe siècle: une anthologie, Littérature et idéologies au XIXe siècle, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 1998, p. 183.</small></ref>. Ейныя творы раскрываюць жаданьне ўцячы і любоў да роднай [[Нармандыя|Нармандыі]]. Ейны раман «Ex-Voto» - гэта вельмі чульлівае апісанне навакольнага асяродку і жыцьця рыбакоў Анфлёру пачатку 20-га стагодзьдзя<ref><small>André Albert-Sorel, Lucie Delarue-Mardrus, sirène de l'Estuaire, née-native de Honfleur, Éd. de la Lieutenance, Honfleur, 1999.</small></ref>. Яна таксама зьяўляецца аўтаркай штотыднёвых калёнак, літаратурных і музычных аглядаў у прэсе<ref><small>Christine Planté, «Patricia Izquierdo, Devenir poétesse à la belle époque (1900-1914)», Clio. Femmes, Genre, Histoire, 36 | 2012.</small> </ref>. У 1902-03 гадах яна напісала серыю вершаў пра [[каханьне]] да амэрыканскай пісьменьніцы і гаспадыні салёну Наталі Кліфард Барні, апублікаваных пасьмяротна ў 1957 годзе ― «Nos secrètes amours» (Нашы таемныя каханьні)<ref><small>Mirande Lucien, Nos secrètes amours, Aurillac, ÉrosOnyx Éditions, 2008, p. 9.</small></ref>. Яна таксама адлюстравала Барні ў сваім рамане 1930 года «L'Ange et les Pervers» (Анёл і вычварэнцы), у якім, па яе словах, яна «прааналізавала і падрабязна апісала Наталі, а таксама жыцьцё, да якога яна прывяла мяне»<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. У апошнія гады праявіла сябе як [[скульптарка]]. Выстаўляла [[Скульптура|скульптуры]] ў Салёне Нацыянальнага таварыства прыгожага мастацтва ([[статуэтка]] «Аголеныя танцоры» або «Дзьве танцоркі і абыякавы чалавек»)<ref><small>«Postures et imposture de Lucie Delarue-Mardrus de 1908 à 1939», sur openedition.org, Presses universitaires de Rennes, 2016, https://books.openedition.org/pur/55970</small></ref>. == Творы == ===== Паэзія ===== • Occident, Paris: éditions de la Revue blanche, 1901. • Ferveur, Paris: éditions de la Revue blanche, Paris, 1902. • Horizons, Paris: E. Fasquelle, 1904. • La Figure de proue, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Souffles de tempête, Paris: E. Fasquelle, 1918. • À Maman, Paris: E. Fasquelle, 1920. • Poèmes mignons pour les enfants, Paris: Gedalge, 1929. • Les sept douleurs d'octobre, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • Mort et Printemps, Paris: A. Messein, 1932. • Temps présents, Paris: Les Cahiers d'art et d'amitié 1939. • Nos secrètes amours, 1951. ===== Навэлі ===== • «La Pirane» in Les Œuvres libres n°117, Paris: Fayard, 1931. • Passions américaines et autres, Paris: Ferenczi et fils, 1934. • Le Cœur sur l'ardoise, Rouen: Maugard, 1941. ===== Раманы ===== • Marie, fille-mère, Paris: E. Fasquelle, 1908. • Lucie Delarue-Mardrus, L'Ex-voto, 1922. • Le Roman de six petites filles, Paris: E. Fasquelle, 1909. • L'Acharnée, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Comme tout le monde, J. Tallandier, 1910. • Par vents et marées, Paris: E. Fasquelle, 1910. • Tout l'amour, Paris: E. Fasquelle, 1911. • L'Inexpérimentée, Paris: E. Fasquelle, 1912. • La monnaie de singe, Paris: E. Fasquelle, 1912. • Douce Moitié, Paris: E. Fasquelle, 1913. • Un Cancre, Paris: E. Fasquelle, 1914. • Un Roman civil en 1914, Paris: E. Fasquelle, 1916. • Deux amants, Paris: E. Fasquelle, 1917. • L'Âme aux trois visages, Paris: E. Fasquelle, 1919. • Toutoune et son amour, Paris: Albin Michel, 1919. • Le Château tremblant, Paris: J. Ferenczi, 1920. • Les Trois Lys, Paris: J. Ferenczi, 1920. • L'Apparition, Paris: J. Ferenczi, 1921. • L’Ex-voto, Paris: E. Fasquelle, 1922. • Le Pain blanc, Paris: J. Ferenczi, 1923. • La Cigale, Paris: Fayard 1924. • La Mère et le Fils, Paris: J. Ferenczi, 1924. • À côté de l’amour, 1925. • «Hortensia dégénéré, roman inédit et complet» in Les Œuvres libres n°50, Paris: Fayard, 1925. • Graine au vent, Paris: Ferenczi, 1925. • La Petite Fille comme ça, Paris: Ferenczi, 1927. • Rédalga, Paris: Ferenczi, 1928. • Amanit , Paris: l'Illustration, 1928 en 3 fascicules puis en un volume en 1929. • Le Beau Baiser, 1929. • Anatole, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Ange et les Pervers, Paris: Ferenczi et fils, 1930. • L’Amour à la mer, Paris: A. Lemerre, 1931. • L’Autre Enfant, Paris: Ferenczi et fils, 1931. • François et la Liberté, Paris: Ferenczi et fils, 1933. U • L’Enfant au coq, Paris: Ferenczi, 1934. • Une femme mûre et l'amour, Paris: Ferenczi et fils, 1935. • L’Amour attend, Paris: L'Illustration, 1935. • Chênevieil, Paris: Ferenczi, 1936. • Roberte n° 10.530, Paris: Ferenczi, 1937. • Fleurette, Paris: L'Illustration, 1938. Illustré par L.-P. Pouzargues. • L’Hermine passant, Paris: Ferenczi et fils, 1938. • La Girl, Paris: Ferenczi et fils, 1939. • L’Homme du rêve, Paris: Collection "Pour oublier la vie" n°5, 1939. • Peaux d’lapins, Genève: éditions de la Frégate 1944. • Le Roi des reflets, Paris: Ferenczi, 1945. • Verteil et ses amours, Paris: éditions Self, 1945. • La Perle magique, Paris: éditions Baudinière, 1945. ===== Жыцьцяпісы ===== • Sainte Thérèse de Lisieux, Paris: E. Fasquelle, 1926. • Les Amours d’Oscar Wilde, Paris, Flammarion, 1929. • Le Bâtard, vie de Guillaume le Conquérant, Paris: E. Fasquelle, 1931. • Eve Lavallière, Paris: Albin Michel, 1935. • La Petite Thérèse de Lisieux, Paris: Fasquelle, 1937. ===== Эсэ ===== • Aurel et le procès des mondains, Paris: J. Povolozky & Cie, 1921. • Embellissez-vous, Paris: Éditions de France, 1926. • Le Cheval, Paris: Nouvelle société d'édition, 1930. • L’Amérique chez elle, Paris: éditions Albert, 1933. • Rouen, Rouen: éd. Henri Defontaine, 1935. • Up to date: essai sur la jeunesse française contemporaine, Paris: R. Allou, 1936. • El Arab, l'Orient que j'ai connu, éd. Lugdunum, Lyon, 1944. == Крыніцы == <references /> [[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 лістапада]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1874 годзе]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Нармандыі]] [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]] [[Катэгорыя:Асобы Парыжу]] [[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]] [[Катэгорыя:Францускія літаратары і літаратаркі]] [[Катэгорыя:Францускія паэткі]] [[Катэгорыя:Францускія драматургі]] [[Катэгорыя:Францускія эсэісты]] [[Катэгорыя:Францускія публіцысты]] [[Катэгорыя:Францускія казачніцы]] [[Катэгорыя:ЛГБТ]] [[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]] [[Катэгорыя:Памерлі 26 красавіка]] [[Катэгорыя:Памерлі ў 1945 годзе]] p3rsiycan2nd5qjcuyj0pc33rc6woll Катэгорыя:Гарады Сыцыліі 14 258560 2334060 2022-08-22T15:25:47Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{Аўтаазначнік катэгорыі}} [[Катэгорыя:Гарады паводле рэгіёнаў Італіі|Сыцылія]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Сыцыліі]]' wikitext text/x-wiki {{Аўтаазначнік катэгорыі}} [[Катэгорыя:Гарады паводле рэгіёнаў Італіі|Сыцылія]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Сыцыліі]] oehypqpqh3svq9wmhx2k1ekrky5654a Катэгорыя:Населеныя пункты Сыцыліі 14 258561 2334062 2022-08-22T15:27:14Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Геаграфія Сыцыліі]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Італіі паводле рэгіёнаў|Сыцылія]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Геаграфія Сыцыліі]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Італіі паводле рэгіёнаў|Сыцылія]] r834b50kfdjmuw0p0xq2x664fi3oekp Катэгорыя:Узьбярэжныя населеныя пункты Сыцыліі 14 258562 2334063 2022-08-22T15:34:45Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{Тлумачэньне катэгорыі|'''{{К|Узьбярэжныя населеныя пункты Італіі|ўзьбярэжныя}} {{К|Населеныя пункты Сыцыліі|населеныя пункты Сыцыліі}}''' — населеныя пункты на [[Міжземнае мора|Міжземнаморскім]] узьбярэжжы {{К|Сыцылія|Сыцылійскага рэгіёну}}...' wikitext text/x-wiki {{Тлумачэньне катэгорыі|'''{{К|Узьбярэжныя населеныя пункты Італіі|ўзьбярэжныя}} {{К|Населеныя пункты Сыцыліі|населеныя пункты Сыцыліі}}''' — населеныя пункты на [[Міжземнае мора|Міжземнаморскім]] узьбярэжжы {{К|Сыцылія|Сыцылійскага рэгіёну}} [[Паўднёвая Італія|паўднёвай Італіі]].}} [[Катэгорыя:Узьбярэжныя населеныя пункты Італіі|Сыцылія]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Сыцыліі| ]] 0e0q504csaduaw1sri4m6z0akyaz8i7 Катэгорыя:Грамады Палерма 14 258563 2334065 2022-08-22T15:36:49Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Грамады Сыцыліі|Палерма]] [[Катэгорыя:Палерма (правінцыя)]] [[Катэгорыя:Грамады Італіі паводле мэтрапольных гарадоў|Палерма]] [[Катэгорыя:Мэтрапольныя гарады Італіі| ]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Грамады Сыцыліі|Палерма]] [[Катэгорыя:Палерма (правінцыя)]] [[Катэгорыя:Грамады Італіі паводле мэтрапольных гарадоў|Палерма]] [[Катэгорыя:Мэтрапольныя гарады Італіі| ]] 3oux8udi95ca69tmvijnt9gww2wd4je 2334067 2334065 2022-08-22T15:40:05Z Taravyvan Adijene 1924 −[[Катэгорыя:Мэтрапольныя гарады Італіі]]; ±[[Катэгорыя:Грамады Італіі паводле мэтрапольных гарадоў]]→[[Катэгорыя:Камуны паводле правінцыяў Італіі]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Грамады Сыцыліі|Палерма]] [[Катэгорыя:Палерма (правінцыя)]] [[Катэгорыя:Камуны паводле правінцыяў Італіі|Палерма]] nw1fqk9rw59v5gpwvms9id6uc0g0cow Катэгорыя:Грамады Сыцыліі 14 258564 2334070 2022-08-22T16:28:21Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{Тлумачэньне катэгорыі|[[Грамады Італіі|грамады (камуны)]] [[Сыцылія|Сыцылійскага рэгіёну]] Італіі}} [[Катэгорыя:Геаграфія Сыцыліі]] [[Катэгорыя:Грамады Італіі паводле рэгіёнаў|Сыцылія]]' wikitext text/x-wiki {{Тлумачэньне катэгорыі|[[Грамады Італіі|грамады (камуны)]] [[Сыцылія|Сыцылійскага рэгіёну]] Італіі}} [[Катэгорыя:Геаграфія Сыцыліі]] [[Катэгорыя:Грамады Італіі паводле рэгіёнаў|Сыцылія]] 4bjza56qzumslj6o6d4puakrcx8l6by Катэгорыя:Грамады Італіі паводле рэгіёнаў 14 258565 2334071 2022-08-22T16:31:18Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя-кантэйнэр}} {{Тлумачэньне катэгорыі|[[Грамады Італіі|грамады (камуны)]] Італіі паводле [[Рэгіёны Італіі|рэгіёнаў]]}} [[Катэгорыя:Катэгорыі паводле рэгіёнаў Італіі]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Італіі паводле рэгіёнаў|*]] Катэгорыя...' wikitext text/x-wiki {{Катэгорыя-кантэйнэр}} {{Тлумачэньне катэгорыі|[[Грамады Італіі|грамады (камуны)]] Італіі паводле [[Рэгіёны Італіі|рэгіёнаў]]}} [[Катэгорыя:Катэгорыі паводле рэгіёнаў Італіі]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Італіі паводле рэгіёнаў|*]] [[Катэгорыя:Камуны Італіі| Рэгіёны]] jnrwq26sg5ah5jkdxo1hm0xbce078m8 Катэгорыя:Палерма (правінцыя) 14 258566 2334072 2022-08-22T16:32:21Z Taravyvan Adijene 1924 Commons wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Колішнія правінцыі Італіі]] [[Катэгорыя:Правінцыі Сыцыліі]] mdhojrd7jqwn5jj84fohwd8yipue2u9 Катэгорыя:Правінцыі Сыцыліі 14 258567 2334073 2022-08-22T16:34:00Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Геаграфія Сыцыліі]] [[Катэгорыя:Правінцыі Італіі паводле рэгіёнаў|Сыцылія]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Геаграфія Сыцыліі]] [[Катэгорыя:Правінцыі Італіі паводле рэгіёнаў|Сыцылія]] 44qx7qu2vn029g3num0riy9f8tci62s Катэгорыя:Выпускнікі Тамбоўскага дзяржаўнага ўнівэрсытэту 14 258568 2334076 2022-08-22T16:56:15Z Taravyvan Adijene 1924 стварайце [[Вікіпэдыя:Катэгорыя|катэгорыі]] wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Выпускнікі тамбоўскіх вну|Дзяржаўны ўнівэрсытэт]] [[Катэгорыя:Тамбоўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт]] pawqsmz61b3wqe99xn2h2eovn72y1o3 Катэгорыя:Тамбоўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт 14 258569 2334077 2022-08-22T16:59:59Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{Болей}} [[Катэгорыя:Асацыяцыя клясычных унівэрсытэтаў Расеі]] [[Катэгорыя:Унівэрсытэты Тамбова]]' wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Асацыяцыя клясычных унівэрсытэтаў Расеі]] [[Катэгорыя:Унівэрсытэты Тамбова]] 8cehtq5ceo2pnh6eeth5fs603y1k63s Катэгорыя:Асацыяцыя клясычных унівэрсытэтаў Расеі 14 258570 2334078 2022-08-22T17:05:35Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{Болей}} [[Катэгорыя:Клясычныя ўнівэрсытэты]] [[Катэгорыя:Асацыяцыі вну|Клясычныя ўнівэрсытэты Расеі]] [[Катэгорыя:Расейскія ўнівэрсытэты]]' wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Клясычныя ўнівэрсытэты]] [[Катэгорыя:Асацыяцыі вну|Клясычныя ўнівэрсытэты Расеі]] [[Катэгорыя:Расейскія ўнівэрсытэты]] fr2zahwk7vy2ptrfe73qf2ma8z800rf 2334080 2334078 2022-08-22T17:10:30Z Taravyvan Adijene 1924 выдаленая [[Катэгорыя:Асацыяцыі вну]]; дададзеная [[Катэгорыя:Асацыяцыі вышэйшых навучальных установаў]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Клясычныя ўнівэрсытэты]] [[Катэгорыя:Асацыяцыі вышэйшых навучальных установаў|Клясычныя ўнівэрсытэты Расеі]] [[Катэгорыя:Расейскія ўнівэрсытэты]] rbhwdpiqc6br4u1qwjw91afo3isqbz7 Катэгорыя:Клясычныя ўнівэрсытэты 14 258571 2334079 2022-08-22T17:09:35Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Унівэрсытэты]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Унівэрсытэты]] 2o1deru1iglgzfk6xr0d1chyiwt215w Катэгорыя:Унівэрсытэты Тамбова 14 258572 2334081 2022-08-22T17:12:28Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тамбоў}} [[Катэгорыя:Расейскія ўнівэрсытэты паводле гарадоў]] [[Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы Тамбова|*]] [[Катэгорыя:Унівэрсытэты Тамбоўскай вобласьці]]' wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тамбоў}} [[Катэгорыя:Расейскія ўнівэрсытэты паводле гарадоў]] [[Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы Тамбова|*]] [[Катэгорыя:Унівэрсытэты Тамбоўскай вобласьці]] 2sqgod7d2g2u9z1x1s8mkzqtdndhrqh Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы Тамбова 14 258573 2334082 2022-08-22T17:15:09Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тамбоў}} [[Катэгорыя:Навучальныя ўстановы Тамбова|Вышэйшыя]] [[Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы паводле гарадоў Расеі]] [[Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы Тамбоўскай вобласьці]]' wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тамбоў}} [[Катэгорыя:Навучальныя ўстановы Тамбова|Вышэйшыя]] [[Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы паводле гарадоў Расеі]] [[Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы Тамбоўскай вобласьці]] jmow68hp2ll8drusdae9r6kdfpsqxk5 Катэгорыя:Навучальныя ўстановы Тамбова 14 258574 2334083 2022-08-22T17:18:00Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Навучальныя ўстановы паводле гарадоў Расеі|Тамбоў]] [[Катэгорыя:Арганізацыі Тамбова]] [[Катэгорыя:Адукацыя ў Тамбове]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Навучальныя ўстановы паводле гарадоў Расеі|Тамбоў]] [[Катэгорыя:Арганізацыі Тамбова]] [[Катэгорыя:Адукацыя ў Тамбове]] 1cicy7s30i4v2v4xqke3m2tko6q8zh7 Катэгорыя:Арганізацыі Тамбова 14 258575 2334084 2022-08-22T17:19:43Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Расейскія арганізацыі паводле гарадоў|Тамбоў]] [[Катэгорыя:Эканоміка Тамбова]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Расейскія арганізацыі паводле гарадоў|Тамбоў]] [[Катэгорыя:Эканоміка Тамбова]] hhsq2uhdk1ijkg2ftdytdulabg83b8d Катэгорыя:Эканоміка Тамбова 14 258576 2334086 2022-08-22T17:21:51Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тамбоў}} [[Катэгорыя:Эканоміка Тамбоўскай вобласьці]] [[Катэгорыя:Эканоміка паводле гарадоў Расеі]] [[Катэгорыя:Тамбоў|Эканоміка]]' wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тамбоў}} [[Катэгорыя:Эканоміка Тамбоўскай вобласьці]] [[Катэгорыя:Эканоміка паводле гарадоў Расеі]] [[Катэгорыя:Тамбоў|Эканоміка]] odqe4gdn7z770qsvcztcv6xz263f164 Катэгорыя:Тамбоў 14 258577 2334087 2022-08-22T17:23:22Z Taravyvan Adijene 1924 стварайце [[Вікіпэдыя:Катэгорыя|катэгорыі]] wikitext text/x-wiki {{Болей}} [[Катэгорыя:Катэгорыі населеных пунктаў Расеі]] [[Катэгорыя:Гарады Тамбоўскай вобласьці]] cxyss3qon94pwxq9n1qpcvhtb82yf7c Катэгорыя:Гарады Тамбоўскай вобласьці 14 258578 2334088 2022-08-22T17:25:08Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тамбоўская вобласьць}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Тамбоўскай вобласьці|*]] [[Катэгорыя:Гарады па рэгіёнах Расеі]] [[Катэгорыя:Гарады эўрапейскай часткі Расеі]]' wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тамбоўская вобласьць}} [[Катэгорыя:Населеныя пункты Тамбоўскай вобласьці|*]] [[Катэгорыя:Гарады па рэгіёнах Расеі]] [[Катэгорыя:Гарады эўрапейскай часткі Расеі]] lrf5f1ddm43hllnd73ycrcjzledkh23 Катэгорыя:Населеныя пункты Тамбоўскай вобласьці 14 258579 2334090 2022-08-22T17:26:41Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тамбоўская вобласьць}} [[Катэгорыя:Тамбоўская вобласьць|Населеныя пункты]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Расеі паводле рэгіёнаў]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты эўрапейскай часткі Расеі]]' wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тамбоўская вобласьць}} [[Катэгорыя:Тамбоўская вобласьць|Населеныя пункты]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Расеі паводле рэгіёнаў]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты эўрапейскай часткі Расеі]] ghezz66lgjdagrk2c36grfaw16n6oqx Катэгорыя:Эканоміка Тамбоўскай вобласьці 14 258580 2334091 2022-08-22T17:27:49Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Эканоміка паводле рэгіёнаў Расеі|Тамбоўская вобласьць]] [[Катэгорыя:Тамбоўская вобласьць]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Эканоміка паводле рэгіёнаў Расеі|Тамбоўская вобласьць]] [[Катэгорыя:Тамбоўская вобласьць]] m89khgizc5qkf74fxuaw3500o2m2p7g Катэгорыя:Адукацыя ў Тамбове 14 258581 2334092 2022-08-22T17:29:11Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тамбоў}} [[Катэгорыя:Культура Тамбова|Адукацыя]] [[Катэгорыя:Адукацыя паводле гарадоў Расеі]] [[Катэгорыя:Адукацыя ў Тамбоўскай вобласьці]]' wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тамбоў}} [[Катэгорыя:Культура Тамбова|Адукацыя]] [[Катэгорыя:Адукацыя паводле гарадоў Расеі]] [[Катэгорыя:Адукацыя ў Тамбоўскай вобласьці]] tkqfuwis6z6fpx1bajm0mp6hxmh5tas Катэгорыя:Культура Тамбова 14 258582 2334093 2022-08-22T17:30:25Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тамбоў}} [[Катэгорыя:Тамбоў|Культура]] [[Катэгорыя:Культура па гарадох Расеі]] [[Катэгорыя:Культура Тамбоўскай вобласьці]]' wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тамбоў}} [[Катэгорыя:Тамбоў|Культура]] [[Катэгорыя:Культура па гарадох Расеі]] [[Катэгорыя:Культура Тамбоўскай вобласьці]] 0vtwj86w06qwbysunldatkij4t2hlex Катэгорыя:Культура Тамбоўскай вобласьці 14 258583 2334094 2022-08-22T17:31:42Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Культура паводле рэгіёнаў Расеі|Тамбоўская вобласьць]] [[Катэгорыя:Тамбоўская вобласьць]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Культура паводле рэгіёнаў Расеі|Тамбоўская вобласьць]] [[Катэгорыя:Тамбоўская вобласьць]] 25z6ehee3ctlzaek883i111f4x75rdr Катэгорыя:Адукацыя ў Тамбоўскай вобласьці 14 258584 2334095 2022-08-22T17:32:46Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Адукацыя паводле рэгіёнаў Расеі|Тамбоўская вобласьць]] [[Катэгорыя:Культура Тамбоўскай вобласьці]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Адукацыя паводле рэгіёнаў Расеі|Тамбоўская вобласьць]] [[Катэгорыя:Культура Тамбоўскай вобласьці]] 2v5o4wg1tvlfbthic049vfj94gaz6gg Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы Тамбоўскай вобласьці 14 258585 2334096 2022-08-22T17:33:55Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Адукацыя ў Тамбоўскай вобласьці]] [[Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы паводле рэгіёнаў Расеі|Тамбоўская вобласьць]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Адукацыя ў Тамбоўскай вобласьці]] [[Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы паводле рэгіёнаў Расеі|Тамбоўская вобласьць]] b1cgl82kxvhvo5fu44oqsjly2z65wcv Катэгорыя:Унівэрсытэты Тамбоўскай вобласьці 14 258586 2334097 2022-08-22T17:35:09Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы Тамбоўскай вобласьці]] [[Катэгорыя:Расейскія ўнівэрсытэты паводле рэгіёнаў|Тамбоўская вобласьць]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Вышэйшыя навучальныя ўстановы Тамбоўскай вобласьці]] [[Катэгорыя:Расейскія ўнівэрсытэты паводле рэгіёнаў|Тамбоўская вобласьць]] 1e7glzb5dy2zm9y8e3s7lad0nboo15y Катэгорыя:Выпускнікі тамбоўскіх вну 14 258587 2334098 2022-08-22T17:37:52Z Taravyvan Adijene 1924 стварайце [[Вікіпэдыя:Катэгорыя|катэгорыі]] wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тамбоў}} [[Катэгорыя:Выпускнікі тамбоўскіх навучальных установаў|*вну]] [[Катэгорыя:Асобы Тамбова паводле ВНУ| ]] [[Катэгорыя:Выпускнікі ВНУ Расеі паводле гарадоў]] [[Катэгорыя:Выпускнікі вну Тамбоўскай вобласьці]] 541i1zh9tpr4vmzllkdefwxm374x7ni Катэгорыя:Выпускнікі тамбоўскіх навучальных установаў 14 258588 2334100 2022-08-22T17:42:05Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Выпускнікі расейскіх навучальных установаў паводле гарадоў|Тамбоў]] [[Катэгорыя:Асобы тамбоўскіх навучальных установаў]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Выпускнікі расейскіх навучальных установаў паводле гарадоў|Тамбоў]] [[Катэгорыя:Асобы тамбоўскіх навучальных установаў]] jmjaqbz1z3b8ftgsvkzco82rr4aepws Катэгорыя:Выпускнікі расейскіх навучальных установаў паводле гарадоў 14 258589 2334101 2022-08-22T17:44:36Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Асобы расейскіх навучальных установаў паводле гарадоў|*]] [[Катэгорыя:Выпускнікі расейскіх навучальных установаў| Гарады]] [[Катэгорыя:Выпускнікі навучальных установаў паводле гарадоў|Расея]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Асобы расейскіх навучальных установаў паводле гарадоў|*]] [[Катэгорыя:Выпускнікі расейскіх навучальных установаў| Гарады]] [[Катэгорыя:Выпускнікі навучальных установаў паводле гарадоў|Расея]] 0pk7ce5z7rebkss6pa5kf1fhl2h32tf Катэгорыя:Асобы расейскіх навучальных установаў паводле гарадоў 14 258590 2334104 2022-08-22T17:47:50Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Навучальныя ўстановы паводле гарадоў Расеі|*]] [[Катэгорыя:Асобы расейскіх навучальных установаў| Гарады]] [[Катэгорыя:Асобы паводле арганізацый і гарадоў Расеі|*Навучальныя ўстановы]] Катэгорыя:Асобы паводле навучальных устан...' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Навучальныя ўстановы паводле гарадоў Расеі|*]] [[Катэгорыя:Асобы расейскіх навучальных установаў| Гарады]] [[Катэгорыя:Асобы паводле арганізацый і гарадоў Расеі|*Навучальныя ўстановы]] [[Катэгорыя:Асобы паводле навучальных установаў і гарадоў|Расея]] owxew10b2gfae1qqaz5mw1v4lqhqtyc Катэгорыя:Асобы расейскіх навучальных установаў 14 258591 2334105 2022-08-22T17:49:47Z Taravyvan Adijene 1924 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Расейскія навучальныя ўстановы| ]] [[Катэгорыя:Асобы расейскіх арганізацыяў| Навучальныя ўстановы]] [[Катэгорыя:Асобы паводле навучальных установаў і краінаў|Расея]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Расейскія навучальныя ўстановы| ]] [[Катэгорыя:Асобы расейскіх арганізацыяў| Навучальныя ўстановы]] [[Катэгорыя:Асобы паводле навучальных установаў і краінаў|Расея]] szp4u21hrw1g1gpi5f66am6zjm7goqz Чырвоны Араты (Менская вобласьць) 0 258592 2334118 2022-08-22T18:35:19Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Чырвоны Араты |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Чырвонага Аратага |Трансьлітараваная назва = Čyrvony Araty |Герб = |Сьцяг...' wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Чырвоны Араты |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Чырвонага Аратага |Трансьлітараваная назва = Čyrvony Araty |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = Барацічы |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]] |Сельсавет = [[Капланецкі сельсавет|Капланецкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 4 |Год падліку колькасьці = 2019 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 38 |Шырата сэкундаў = 36 |Даўгата градусаў = 28 |Даўгата хвілінаў = 57 |Даўгата сэкундаў = 27 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Чырво́ны Ара́ты'''<ref name="daviednik">{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> (таксама ''Бяра́цічы (мн.), Біра́цічы (мн.)''<ref name="daviednik" />) — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капланецкі сельсавет|Капланецкага сельсавету]]. Знаходзіцца за 33 км на поўдзень ад гораду [[Беразіно]], за 140 км ад [[Менск]]у, каля ракі [[Бярэзіна]] (прыток [[Дняпро|Дняпра]]). == Гісторыя == Паводле перапісу 1897 году маёнтак меў 2 двары, 26 жыхароў, піцейную ўстанову. Да 1920-х гадоў — маёнтак Барацічы<ref>Сустракаюцца таксама варыянты '''Бяра́цічы''' (мн.), '''Біра́цічы''' (мн.)</ref>, уласнасьць памешчыка [[Шэметаў (род)|М. Шэмета]]. У 1931 годзе арганізаваны калгас «Уперад». На франтах [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] загінуў 1 вясковец. У 1980 годзе ў складзе калгаса «Беразіно» (цэнтар — в. [[Брадзец]]). Да 21 сьнежня 2007 году вёска ўваходзіла ў склад [[Брадзецкі сельсавет|Брадзецкага сельсавету]]<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2008-21/2008-21(008-031).pdf «Об упразднении Бродецкого, Высокогорского, Каменноборского, Ляжинского, Якшицкого сельсоветов и изменении границ Богушевичского, Капланецкого, Погостского, Поплавского, Селибского, Ушанского сельсоветов Березинского района». Решение Минского областного Совета депутатов от 21 декабря 2007 г. № 81]{{Ref-ru}}</ref>. З 2007 па 2013 год у складзе [[Сялібскі сельсавет|Сялібскага сельсавету]]<ref>[http://pravo.by/main.aspx?guid=12551&p0=D913n0058646&p1=1 «Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области». Решение Минского областного Совета депутатов от 28 мая 2013 г. № 234] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160331143206/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=12551&p0=D913n0058646&p1=1 |date=31 сакавіка 2016 }}{{Ref-ru}}</ref>. == Насельніцтва == * 1897 год — 2 двары, 26 жыхароў * 1917 год — 6 гаспадарак, 35 жыхароў * 1926 год — 2 двары, 5 жыхароў * 1960 год — 91 жыхар * 2003 год — 17 гаспадарак, 22 жыхары * 2009 год — 12 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> * 2019 год — 4 чалавекі == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Капланецкі сельсавет}} {{Бярэзінскі раён}} [[Катэгорыя:Капланецкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]] bdfv87s4b64zpvt3amfqdowgbnfmkhm 2334119 2334118 2022-08-22T18:37:33Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Чырвоны Араты |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Чырвонага Аратага |Трансьлітараваная назва = Čyrvony Araty |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = Барацічы |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]] |Сельсавет = [[Капланецкі сельсавет|Капланецкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 4 |Год падліку колькасьці = 2019 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 38 |Шырата сэкундаў = 36 |Даўгата градусаў = 28 |Даўгата хвілінаў = 57 |Даўгата сэкундаў = 27 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Чырво́ны Ара́ты'''<ref name="daviednik">{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> (таксама ''Бяра́цічы (мн.), Біра́цічы (мн.)''<ref name="daviednik" />) — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капланецкі сельсавет|Капланецкага сельсавету]]. Знаходзіцца за 33 км на поўдзень ад гораду [[Беразіно]], за 140 км ад [[Менск]]у, каля ракі [[Бярэзіна]] (прыток [[Дняпро|Дняпра]]). == Гісторыя == Паводле перапісу 1897 году маёнтак меў 2 двары, 26 жыхароў, піцейную ўстанову. Да 1920-х гадоў — маёнтак Барацічы<ref>Сустракаюцца таксама варыянты '''Бяра́цічы''' (мн.), '''Біра́цічы''' (мн.)</ref>, уласнасьць памешчыка [[Шэметаў (род)|М. Шэмета]]. У 1931 годзе арганізаваны калгас «Уперад». На франтах [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] загінуў 1 вясковец. У 1980 годзе ў складзе калгаса «Беразіно» (цэнтар — в. [[Брадзец]]). Да 21 сьнежня 2007 году вёска ўваходзіла ў склад [[Брадзецкі сельсавет|Брадзецкага сельсавету]]<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2008-21/2008-21(008-031).pdf «Об упразднении Бродецкого, Высокогорского, Каменноборского, Ляжинского, Якшицкого сельсоветов и изменении границ Богушевичского, Капланецкого, Погостского, Поплавского, Селибского, Ушанского сельсоветов Березинского района». Решение Минского областного Совета депутатов от 21 декабря 2007 г. № 81]{{Ref-ru}}</ref>. З 2007 па 2013 год у складзе [[Сялібскі сельсавет|Сялібскага сельсавету]]<ref>[http://pravo.by/main.aspx?guid=12551&p0=D913n0058646&p1=1 «Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области». Решение Минского областного Совета депутатов от 28 мая 2013 г. № 234] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160331143206/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=12551&p0=D913n0058646&p1=1 |date=31 сакавіка 2016 }}{{Ref-ru}}</ref>. == Насельніцтва == * 1897 год — 2 двары, 26 жыхароў * 1917 год — 6 гаспадарак, 35 жыхароў * 1926 год — 2 двары, 5 жыхароў * 1960 год — 91 жыхар * 2003 год — 17 гаспадарак, 22 жыхары * 2009 год — 12 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> * 2019 год — 4 чалавекі == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Капланецкі сельсавет}} {{Бярэзінскі раён}} [[Катэгорыя:Капланецкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]] jbpwvn7e2xvpgj77eew3dbjwxokknqw Шаблён:Катар на АФК КА-2019 10 258593 2334121 2022-08-22T18:40:03Z Dymitr 10914 [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]] wikitext text/x-wiki {{Склад зборнай па футболе |1 = {{{1|}}} |назва = Катар на АФК КА-2019 |колер фону = #8A1538 |колер тэксту = white |краіна = Катару |сьцяг = Катару |турнір = Кубак Азіі 2019 году — Чэмпіён |турнір_спасылка = Кубак Азіі па футболе 2019 году |н1 = [[Саад Аль-Шэб|Аль-Шэб]] |н2 = [[Ру-Ру]] |н3 = [[Абдэлькарым Гасан|Абдэлькарым]] |н4 = [[Тарэк Сальман|Сальман]] |н5 = [[Агмэд Фатэгі|Фатэгі]] |н6 = [[Абдулазіз Гатэм|Гатэм]] |н7 = [[Агмэд Аляаэдын|Аляаэдын]] |н8 = [[Гамід Ісмаіл|Ісмаіл]] |н9 = [[Халед Магамэд|Халед]] |н10 = [[Гасан Аль-Гайдас|Аль-Гайдас]] |н11 = [[Акрам Афіф|Ак. Афіф]] |н12 = [[Карым Будыяф|Будыяф]] |н13 = [[Тамээм Аль-Мугаза|Аль-Мугаза]] |н14 = [[Салем Аль-Гаджры|Аль-Гаджры]] |н15 = [[Басам Аль-Раві|Аль-Раві]] |н16 = [[Буалем Хухі|Хухі]] |н17 = [[Абдэльрагман Мустафа|Мустафа]] |н18 = [[Абдулькарым Аль-Алі|Аль-Алі]] |н19 = [[Альмаэз Алі|Альмаэз]] |н20 = [[Алі Афіф|Ал. Афіф]] |н21 = [[Юсэф Гасан|Юсэф]] |н22 = [[Магамэд Аль-Бакры|Аль-Бакры]] |н23 = [[Асым Мадыбо|Мадыбо]] |трэнэр = [[Фэлікс Санчэс Бас|Санчэс]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Склады зборных АФК КА-2019|Катар]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Склады зборнай Катару па футболе|Азія-2019]] </noinclude> e9aukux7sdg0f4sdg7ph2tu29irxrdb 2334124 2334121 2022-08-22T18:46:17Z Dymitr 10914 выпраўленьне спасылак wikitext text/x-wiki {{Склад зборнай па футболе |1 = {{{1|}}} |назва = Катар на АФК КА-2019 |колер фону = #8A1538 |колер тэксту = white |краіна = Катару |сьцяг = Катару |турнір = Кубак Азіі 2019 году — Чэмпіён |турнір_спасылка = Кубак Азіі па футболе 2019 году |н1 = [[Саад Аль-Шээб|Аль-Шээб]] |н2 = [[Ру-Ру]] |н3 = [[Абдэлькарым Гасан|А. Гасан]] |н4 = [[Тарэк Сальман|Сальман]] |н5 = [[Агмэд Фатэгі|Фатэгі]] |н6 = [[Абдулазіз Гатэм|Гатэм]] |н7 = [[Агмэд Аляаэльдын|Аляаэльдын]] |н8 = [[Гамід Ісмаіл|Ісмаіл]] |н9 = [[Халед Магамэд|Халед]] |н10 = [[Гасан Аль-Гайдас|Аль-Гайдас]] |н11 = [[Акрам Афіф|Ак. Афіф]] |н12 = [[Карым Будыяф|Будыяф]] |н13 = [[Тамээм Аль-Мугаза|Аль-Мугаза]] |н14 = [[Салем Аль-Гаджры|Аль-Гаджры]] |н15 = [[Басам Аль-Раві|Аль-Раві]] |н16 = [[Буалем Хухі|Хухі]] |н17 = [[Абдэльрагман Мустафа|Мустафа]] |н18 = [[Абдулькарым Аль-Алі|Аль-Алі]] |н19 = [[Альмаэз Алі|Алі]] |н20 = [[Алі Афіф|Ал. Афіф]] |н21 = [[Юсэф Гасан|Ю. Гасан]] |н22 = [[Магамэд Аль-Бакры|Аль-Бакры]] |н23 = [[Асым Мадыбо|Мадыбо]] |трэнэр = [[Фэлікс Санчэс Бас|Санчэс]] }}<noinclude>[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Склады зборных АФК КА-2019|Катар]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Склады зборнай Катару па футболе|Азія-2019]] </noinclude> ratejhpwto7t3nemm40vrm491xwisc9 Міраслаўка 0 258594 2334122 2022-08-22T18:43:03Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Міраслаўка |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Міраслаўкі |Трансьлітараваная назва = Miraslaŭka |Герб = |Сьцяг = |Гім...' wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Міраслаўка |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Міраслаўкі |Трансьлітараваная назва = Miraslaŭka |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]] |Сельсавет = [[Капланецкі сельсавет|Капланецкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 33 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 38 |Шырата сэкундаў = 59 |Даўгата градусаў = 28 |Даўгата хвілінаў = 57 |Даўгата сэкундаў = 15 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Мірасла́ўка'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капланецкі сельсавет|Капланецкага сельсавету]]. Знаходзіцца за 32 км на поўдзень ад горада Беразіно, за 140 км ад Менску. На западзе мяжуе з лесам, цяче рака [[Бярэзіна]] (прыток Дняпра). == Гісторыя == Сучасная вёска вядома з XVIII стагодзьдзя. Але на паўднёвай ускраіне, на пясчанай пойме высокага левага берагу Бярэзіны разьмешчаны курганны могільнік, за 1,5 км на поўнач ад вёскі — другі могільнік, за 1 км на паўночны захад ад вёскі — паселішча, дзе знойдзены крамянёвыя прылады працы эпохі мэзаліту, нэаліту і бронзавага веку. Гэта сьведчыць аб засяленьні тутэйшых мясьцін у глыбокай старажытнасьці. У 1800 годзе ўласнасьць памешчыка М. Шэмета, у [[Ігуменскі павет|Ігуменскім павеце]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. На 1890 год уласнасьць памешчыка Лукашевіча. У гэты ж год адкрыта школа граматы, у якой у першы год навучалася 11 хлопчыкаў. У 1912 годзе школа пераўтвараецца ў аднаклясную народную вучэльню. Паводле перапісу 1897 году ў вёсцы зарэгістраваны вятрак з млынам, [[хлебазапасны магазын]]. У 1921 годзе арганізаваны гурток па ліквідацыі непісьменнасьці, у 1928 годзе — сельскагаспадарчая камуна «Уперад», у 1931 годзе — калгас «Запаветы Леніна». На франтах [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчынай вайны]] загінулі 50 вяскоўцаў. У баях каля вёскі ў 1941 годзе загінулі 9 савецкіх воінаў, якія пахаваны ў брацкай магіле за 0,5 км на захад ад вёскі. Да 21 сьнежня 2007 году вёска ўваходзіла ў склад [[Брадзецкі сельсавет|Брадзецкага сельсавету]]<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2008-21/2008-21(008-031).pdf «Об упразднении Бродецкого, Высокогорского, Каменноборского, Ляжинского, Якшицкого сельсоветов и изменении границ Богушевичского, Капланецкого, Погостского, Поплавского, Селибского, Ушанского сельсоветов Березинского района». Решение Минского областного Совета депутатов от 21 декабря 2007 г. № 81]{{Ref-ru}}</ref>. З 2007 па 2013 год у складзе [[Сялібскі сельсавет|Сялібскага сельсавету]]<ref>[http://pravo.by/main.aspx?guid=12551&p0=D913n0058646&p1=1 «Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области». Решение Минского областного Совета депутатов от 28 мая 2013 г. № 234] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160331143206/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=12551&p0=D913n0058646&p1=1 |date=31 сакавіка 2016 }}{{Ref-ru}}</ref>. == Насельніцтва == * 1800 год — 11 двароў, 126 жыхароў * 1858 год — 145 жыхароў * 1897 год — 61 двор, 377 жыхароў * 1917 год — 89 гаспадарак, 527 жыхароў * 1960 год — 383 жыхары * 2003 год — 17 гаспадарак, 22 жыхары * 2009 год — 33 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> == Асобы == * [[Мікалай Запрудскі]] (нар. 1948) — беларускі пэдагог, галоўны рэдактар навукова-мэтадычнага часопісу «Фізыка: праблемы выкладаньня». * [[Аляксей Каўко]] (1922—2012) — беларускі пісьменьнік. * [[МікалайКаўко]] (нар. 1933) — беларускі партыйны і дзяржаўны дзеяч. == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Капланецкі сельсавет}} {{Бярэзінскі раён}} [[Катэгорыя:Капланецкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]] f9fq5crb4njb0nz2dxesvcwlor9joqv Засьвяціца 0 258595 2334125 2022-08-22T18:47:52Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Населены пункт/Беларусь |Назва = Засьвяціца |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Засьвяціцы |Трансьлітараваная назва = Zasviacica |Герб = |Сьцяг = |Гімн =...' wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Засьвяціца |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Засьвяціцы |Трансьлітараваная назва = Zasviacica |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]] |Сельсавет = [[Капланецкі сельсавет|Капланецкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 3 |Год падліку колькасьці = 2019 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 46 |Шырата сэкундаў = 27 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 5 |Даўгата сэкундаў = 43 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Засьвяці́ца'''<ref name="daviednik">{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> (таксама ''Засвяці́чча, н.''<ref name="daviednik" />) — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капланецкі сельсавет|Капланецкага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 2009 год — 9 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> * 2019 год — 3 чалавекі == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Капланецкі сельсавет}} {{Бярэзінскі раён}} [[Катэгорыя:Капланецкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]] 34ot8bntjf66teul3ew0jcui0i9btd4 Аўгустова (Бярэзінскі раён) 0 258596 2334126 2022-08-22T18:50:26Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Населены пункт/Беларусь |Назва = Аўгустова |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Аўгустова |Трансьлітараваная назва = Aŭhustova |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Д...' wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Аўгустова |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Аўгустова |Трансьлітараваная назва = Aŭhustova |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]] |Сельсавет = [[Капланецкі сельсавет|Капланецкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 75 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 45 |Шырата сэкундаў = 28 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 0 |Даўгата сэкундаў = 20 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Аўгусто́ва'''<ref name="daviednik">{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> (таксама ''Аўгусто́ў, м.''<ref name="daviednik" />) — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капланецкі сельсавет|Капланецкага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 2009 год — 75 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Капланецкі сельсавет}} {{Бярэзінскі раён}} [[Катэгорыя:Капланецкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]] ijh5bsu6tzhzmcksyt2sp8p4y32h44h 2334127 2334126 2022-08-22T18:50:44Z Stary Jolup 145 wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Аўгустова |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Аўгустова |Трансьлітараваная назва = Aŭhustova |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]] |Сельсавет = [[Капланецкі сельсавет|Капланецкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 75 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 45 |Шырата сэкундаў = 28 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 0 |Даўгата сэкундаў = 20 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Аўгусто́ва'''<ref name="daviednik">{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> (таксама ''Аўгусто́ў, м.''<ref name="daviednik" />) — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капланецкі сельсавет|Капланецкага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 2009 год — 75 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Капланецкі сельсавет}} {{Бярэзінскі раён}} [[Катэгорыя:Капланецкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]] 33d347vgab8hyr4gt3i52ugysskg9jt Красны Бор (Бярэзінскі раён) 0 258597 2334128 2022-08-22T18:53:47Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Красны Бор |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Краснага Бору |Трансьлітараваная назва = Krasny Bor |Герб = |Сьцяг = |Г...' wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Красны Бор |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Краснага Бору |Трансьлітараваная назва = Krasny Bor |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = Падпапок |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]] |Сельсавет = [[Капланецкі сельсавет|Капланецкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 20 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 46 |Шырата сэкундаў = 2 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 1 |Даўгата сэкундаў = 14 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Кра́сны Бор'''<ref name="daviednik">{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> (таксама ''Чырво́ны Бор, Падпапо́к''<ref name="daviednik" />) — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капланецкі сельсавет|Капланецкага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 2009 год — 20 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Капланецкі сельсавет}} {{Бярэзінскі раён}} [[Катэгорыя:Капланецкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]] 4gwh2e2txrh7wpgdgtowrhxvqvk2hcb Падпапок 0 258598 2334129 2022-08-22T18:54:25Z Stary Jolup 145 Перанакіроўвае на [[Красны Бор (Бярэзінскі раён)]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Красны Бор (Бярэзінскі раён)]] 94yt24qyspx3v8kgvmk0a2f1nguz85q Красны Вугал (Менская вобласьць) 0 258599 2334130 2022-08-22T18:57:43Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Населены пункт/Беларусь |Назва = Красны Вугал |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Краснага Вугла |Трансьлітараваная назва = Krasny Vuhal |Герб = |Сьцяг = |Гімн...' wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Красны Вугал |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Краснага Вугла |Трансьлітараваная назва = Krasny Vuhal |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]] |Сельсавет = [[Капланецкі сельсавет|Капланецкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 15 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 45 |Шырата сэкундаў = 45 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 2 |Даўгата сэкундаў = 19 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Кра́сны Ву́гал'''<ref name="daviednik">{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> (таксама ''Чырво́ны Ву́гал''<ref name="daviednik" />) — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капланецкі сельсавет|Капланецкага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 2009 год — 15 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Капланецкі сельсавет}} {{Бярэзінскі раён}} [[Катэгорыя:Капланецкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]] k2qufzmtjcu3nm343licnq33x8qh1gx Косаўка 0 258600 2334131 2022-08-22T19:03:56Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Населены пункт/Беларусь |Назва = Косаўка |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Косаўкі |Трансьлітараваная назва = Kosaŭka |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата за...' wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Косаўка |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Косаўкі |Трансьлітараваная назва = Kosaŭka |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]] |Сельсавет = [[Капланецкі сельсавет|Капланецкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 321 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 47 |Шырата сэкундаў = 31 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 1 |Даўгата сэкундаў = 52 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Ко́саўка'''<ref name="daviednik">{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> (таксама ''Ко́саўкі, мн.''<ref name="daviednik" />) — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капланецкі сельсавет|Капланецкага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 2009 год — 321 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Капланецкі сельсавет}} {{Бярэзінскі раён}} [[Катэгорыя:Капланецкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]] b11actsql4gpfk6iif7y3an725xiq5s Вязькуцін 1 0 258601 2334132 2022-08-22T19:06:39Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Населены пункт/Беларусь |Назва = Вязькуцін 1 |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Вязькуціну 1 |Трансьлітараваная назва = Viaźkucin 1 |Герб = |Сьцяг = |Гімн...' wikitext text/x-wiki {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Вязькуцін 1 |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Вязькуціну 1 |Трансьлітараваная назва = Viaźkucin 1 |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]] |Сельсавет = [[Капланецкі сельсавет|Капланецкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 37 |Год падліку колькасьці = 2019 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 45 |Шырата сэкундаў = 39 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 7 |Даўгата сэкундаў = 12 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Вязьку́цін 1'''<ref name="daviednik">{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> (таксама ''Во́льная Пра́ца, ж.''<ref name="daviednik" />) — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капланецкі сельсавет|Капланецкага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 2009 год — 42 чалавекі<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> * 2019 год — 37 чалавек == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Капланецкі сельсавет}} {{Бярэзінскі раён}} [[Катэгорыя:Капланецкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]] p52g7h2nuree0bhl7wtji4usprgjbyj Даўгалесьсе (Менская вобласьць) 0 258602 2334133 2022-08-22T19:09:52Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Даўгалесьсе |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Даўгалесься |Трансьлітараваная назва = Daŭhaliessie |Герб = |Сьцяг = |...' wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Даўгалесьсе |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Даўгалесься |Трансьлітараваная назва = Daŭhaliessie |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]] |Сельсавет = [[Капланецкі сельсавет|Капланецкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 0 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 46 |Шырата сэкундаў = 18 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 3 |Даўгата сэкундаў = 21 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Даўгале́сьсе'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капланецкі сельсавет|Капланецкага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 2009 год — 0 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Капланецкі сельсавет}} {{Бярэзінскі раён}} [[Катэгорыя:Капланецкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]] 25fkvzluzj6jy8zyzapeuwputnlurkh Бярэзьніца (Менская вобласьць) 0 258603 2334134 2022-08-22T19:11:57Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Бярэзьніца |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Бярэзьніцы |Трансьлітараваная назва = Biareznica |Герб = |Сьцяг = |Гім...' wikitext text/x-wiki {{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва = Бярэзьніца |Статус = вёска |Назва ў родным склоне = Бярэзьніцы |Трансьлітараваная назва = Biareznica |Герб = |Сьцяг = |Гімн = |Дата заснаваньня = |Першыя згадкі = |Статус з = |Магдэбурскае права = |Былая назва = |Мясцовая назва = |Вобласьць = [[Менская вобласьць|Менская]] |Раён = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]] |Сельсавет = [[Капланецкі сельсавет|Капланецкі]] |Гарадзкі савет = |Старшыня гарвыканкаму = |Пасада кіраўніка = |Кіраўнік = |Плошча = |Крыніца плошчы = |Вышыня = |Унутраны падзел = |Колькасьць насельніцтва = 0 |Год падліку колькасьці = 2009 |Крыніца колькасьці насельніцтва = |Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = |Этнічны склад насельніцтва = |Год падліку этнічнага складу = |Нацыянальны склад насельніцтва = |Год падліку нацыянальнага складу = |Колькасьць двароў = |Год падліку колькасьці двароў = |Крыніца колькасьці двароў = |Паштовы індэкс = |СААТА = |Выява = |Апісаньне выявы = |Шырата градусаў = 53 |Шырата хвілінаў = 44 |Шырата сэкундаў = 26 |Даўгата градусаў = 29 |Даўгата хвілінаў = 6 |Даўгата сэкундаў = 11 |Пазыцыя подпісу на мапе = |Водступ подпісу на мапе = |Commons = |Сайт = }} '''Бярэ́зьніца'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}</ref> — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Капланецкі сельсавет|Капланецкага сельсавету]]. == Насельніцтва == * 2009 год — 0 чалавек<ref>[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]</ref> == Крыніцы == {{Крыніцы}} {{Капланецкі сельсавет}} {{Бярэзінскі раён}} [[Катэгорыя:Капланецкі сельсавет]] [[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]] sa7hbx5cvf4yd952s7y4cyz0wdlbj1w Шаблён:Рэспубліка Карэя на АФК КА-2019 10 258604 2334145 2022-08-22T22:39:28Z Dymitr 10914 [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]] wikitext text/x-wiki {{Склад зборнай па футболе |1 = {{{1|}}} |назва = Рэспубліка Карэя на АФК КА-2019 |колер фону = #C21E2B |колер тэксту = white |краіна = Рэспублікі Карэя |сьцяг = Паўднёвай Карэі |турнір = Кубак Азіі 2019 году |турнір_спасылка = Кубак Азіі па футболе 2019 году |н1 = [[Кім Сын-Гю]] |н2 = [[Лі Ён]] |н3 = [[Кім Джын-Су]] |н4 = [[Кім Мін-Джэ]] |н5 = [[Чон У-Ён]] |н6 = [[Хван Ін-Бом]] |н7 = [[Сон Хын-Мін]] |н8 = [[Чу Сэ-Джон]] |н9 = [[Чы Дон-Вон]] |н10 = [[Лі Джэ-Сон]] |н11 = [[Хван Хі-Чхан]] |н12 = [[Лі Сын-У]] |н13 = [[Ку Джа-Чхоль]] |н14 = [[Хон Чхоль]] |н15 = [[Чон Сын-Х’ён]] |н16 = [[Кі Сон-Ён]] |н17 = [[Лі Чон-Ён]] |н18 = [[Хван І-Джо]] |н19 = [[Кім Ён-Гвон]] |н20 = [[Кван Гён-Вон]] |н21 = [[Кім Джын-Ен]] |н22 = [[Кім Мун-Хван]] |н23 = [[Чо Х’ён-У]] |трэнэр = [[Паўлу Бэнту|Бэнту]] }}<noinclude> [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Склады зборных АФК КА-2019|Карэя]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Склады зборнай Рэспублікі Карэі па футболе|Азія-2019]] </noinclude> 7qfpgraqzl82rz3am0kzx1nwrklfuw2 Катэгорыя:Гісторыя Баку 14 258605 2334169 2022-08-23T05:58:11Z 31.200.16.107 Створана старонка са зьместам '{{Commons}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Баку}} [[Катэгорыя:Баку|Гісторыя]] [[Category:Гісторыя гарадоў Азэрбайджану]] [[Category:Гісторыя сталіцаў]]' wikitext text/x-wiki {{Commons}} {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Баку}} [[Катэгорыя:Баку|Гісторыя]] [[Category:Гісторыя гарадоў Азэрбайджану]] [[Category:Гісторыя сталіцаў]] m3v1rt7iyn3p2cum7k6mc5bw0qa8p9a Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Віцебскім раёне 0 258606 2334171 2022-08-23T05:58:17Z W 11741 W перанёс старонку [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Віцебскім раёне]] у [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскім раёне]]: +На ўзор [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскай вобласьці]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскім раёне]] byzast5ov8qloibdqdnj2awn5zx1cwb Катэгорыя:Гісторыя гарадоў Азэрбайджану 14 258607 2334172 2022-08-23T05:58:47Z 31.200.16.107 Створана старонка са зьместам '{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Азэрбайджан}} [[Катэгорыя:Гісторыя гарадоў Эўропы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Азэрбайджану паводле геаграфічных адзінак|Гарады]] [[Катэгорыя:Катэгорыі паводле гарадоў Азэрбайджану|Гісторыя гарадоў]] Катэгорыя:Гісто...' wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Азэрбайджан}} [[Катэгорыя:Гісторыя гарадоў Эўропы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Азэрбайджану паводле геаграфічных адзінак|Гарады]] [[Катэгорыя:Катэгорыі паводле гарадоў Азэрбайджану|Гісторыя гарадоў]] [[Катэгорыя:Гісторыя паводле краінаў і гарадоў]] cq05wj9fkc8wphp2d4v6w9sr9a26upd 2334192 2334172 2022-08-23T06:09:02Z 31.200.16.107 wikitext text/x-wiki {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Азэрбайджан}} [[Катэгорыя:Гісторыя гарадоў Эўропы]] [[Катэгорыя:Гісторыя Азэрбайджану паводле геаграфічных адзінак|Гарады]] [[Катэгорыя:Катэгорыі па гарадах Азэрбайджану|Гісторыя гарадоў]] [[Катэгорыя:Гісторыя паводле краінаў і гарадоў]] ex1l4b5oawobfqawwcg4o3hal5vwoz4 Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Глыбоцкім раёне 0 258608 2334174 2022-08-23T05:58:53Z W 11741 W перанёс старонку [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Глыбоцкім раёне]] у [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Глыбоцкім раёне]]: +На ўзор [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскай вобласьці]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Глыбоцкім раёне]] 2yv534jzh1dsatpzfcmhhe1xx8cnzak Катэгорыя:Гісторыя Азэрбайджану паводле геаграфічных адзінак 14 258609 2334175 2022-08-23T05:59:35Z 31.200.16.107 Створана старонка са зьместам '{{Commons}} [[Катэгорыя:Гісторыя Азэрбайджану| Геаграфічныя адзінкі]] [[Катэгорыя:Гісторыя паводле геаграфічных адзінак| Азэрбайджан]]' wikitext text/x-wiki {{Commons}} [[Катэгорыя:Гісторыя Азэрбайджану| Геаграфічныя адзінкі]] [[Катэгорыя:Гісторыя паводле геаграфічных адзінак| Азэрбайджан]] 77vzygqsgv2op1hsbap4p5coe5klfsp 2334187 2334175 2022-08-23T06:05:00Z 31.200.16.107 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Гісторыя Азэрбайджану| Геаграфічныя адзінкі]] [[Катэгорыя:Гісторыя паводле геаграфічных адзінак| Азэрбайджан]] 0kzyi1svlc6to6j3om1v6m8td9x8hrb 2334191 2334187 2022-08-23T06:06:52Z 31.200.16.107 wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Гістарычная геаграфія Азэрбайджану|Геаграфічныя адзінкі]] [[Катэгорыя:Гісторыя паводле геаграфічных адзінак| Азэрбайджан]] cj58dkp57xs4pe7gds99acbbqg3a9y2 Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Лепельскім раёне 0 258610 2334178 2022-08-23T06:00:43Z W 11741 W перанёс старонку [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Лепельскім раёне]] у [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Лепельскім раёне]]: +На ўзор [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскай вобласьці]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Лепельскім раёне]] ad5955ji8zdgsjdcb7h12d9ryh7fdzu Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Аршанскім раёне 0 258611 2334181 2022-08-23T06:02:31Z W 11741 W перанёс старонку [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Аршанскім раёне]] у [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Аршанскім раёне]]: +На ўзор [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскай вобласьці]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Аршанскім раёне]] 1desb0vzd09eqb6h4xcdzzzmb9vw3wz Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Полацкім раёне 0 258612 2334184 2022-08-23T06:03:48Z W 11741 W перанёс старонку [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Полацкім раёне]] у [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Полацкім раёне]]: +На ўзор [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскай вобласьці]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Полацкім раёне]] htiijvbb7a1dqoz0cc9qv6k51q64wdx Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Пастаўскім раёне 0 258613 2334189 2022-08-23T06:05:21Z W 11741 W перанёс старонку [[Інспэкцыя Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь па Пастаўскім раёне]] у [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Пастаўскім раёне]]: +На ўзор [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Віцебскай вобласьці]] wikitext text/x-wiki #перанакіраваньне [[Інспэкцыя МПЗ Беларусі па Пастаўскім раёне]] hhghotzz27w96u62yjlzmv632r1mv1v Катэгорыя:Сельсаветы, скасаваныя ў 2022 годзе 14 258614 2334197 2022-08-23T07:32:58Z Stary Jolup 145 Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Зьніклі ў 2022 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы па гадох скасаваньня|2022]]' wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Зьніклі ў 2022 годзе]] [[Катэгорыя:Сельсаветы па гадох скасаваньня|2022]] g8dczzi6xk6b56nj30y6tgpzr3ei8sx Зураб Цэрэтэлі 0 258615 2334272 2022-08-23T11:02:25Z TendaKlisi 76367 Пераклаў з https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%96_%D0%97%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%B1_%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8F%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 wikitext text/x-wiki '''Цэрэтэлі Зура́б Канстантынавіч''' (груз. ზურაბ წერეთელი; нар. 4 студзеня 1934, Тыфлыс, ЗРФСР) — расейскі мастак і скульптар грузінскага паходжаньня, народны мастак СССР і Расейскае Фэдэрацыі, народны мастак Грузінскае ССР, Гэрой Сацыялістычнае Працы, лаўрэат Ленінскае прэміі, лаўрэат Дзяржаўных прэмій СССР і Расейскае Фэдэрацыі, лаўрэат Прэміі Пікасо, прэзыдэнт Расейскае акадэміі мастацтваў, дырэктар Маскоўскага музэю сучаснага мастацтва, кавалер ордэну Ганаровага легіёну Францыі, Ганаровага Крыжа «Камбатан валянтэр» Асацыяцыі вэтэранаў францускага Супору, афіцэр Ордэну мастацтваў і літаратуры (Францыя), узнагароджаны ордэнамі: «Дружбы народаў» (Расея) і «За заслугі перад Айчызнаю» І, ІІ, III ступеней (Расея), мэдалём «Вэрмэй» (вышэйшая узнагарода Парыжа за ўнёсак у культуру і містацтва), ордэнам Габрыэлы Містраль (Чылі), мэдалём Пікасо (вышэйшая ўзнагарода ЮНЭСКА), кавалер ордэну Бэрнарда О'Хігінса Ураду Чылі. Пачэсны грамадзянін Тбілісі (2002). == Біяграфія == Зураб Цэрэтэлі нарадзіўся 4 студзня 1934 ў Тбілісі ў грузінскай сям'і. Яго бацька Канстантын Георгіевіч (1903—2002) вядомы ў Грузіі як інжынэр-будаўнік, паходзіў з старадаўняга грузінскага князскага роду Цэрэтэлі. Маці — Тамара Сяменаўна Ніжарадзэ (1910—1991), таксама прадстаўніца князскага роду. Заўважна ўплыў на юнага Зураба брат яго маці жывапісец Георгій Ніжарадзэ. У яго будынку, дзе хлопчык праводзіў значную частку свайго часу, пастаянна бывалі грузінскія мастакі, такія як Давыд Какабадзэ, Сэргей Кабуладзэ, Уча Джапарыдзэ ды багата іншых. Яны сталі для юнака першымі настаўнікамі. Зураб Цэрэтэлі закончыў жывапісны факультэт Тбіліскай акадэміі мастацтв, працаваў у Інстытуце гісторыі, археалёгіі ды этнаграфіі Акадэміі навук Грузіі. У 1964 навучаўся ў Францыі, дзе зносіўся з выдатнымі мастакамі Пабло Пікасо і Маркам Шагалам. З канца 1960-х рокаў пачаў актыўна працаваць у вобласьці манумэнтальнага мастацтва. З 1997 року ёсьць Прэзыдэнтам Расейскай акадэміі мастацтваў. У 2003 за асаблівыя заслугі Зурабу Цэрэтэлі было нададзена расейскае грамадзянства. == Творчасць == * Помнік Пятру I (Масква); * Храм Хрыста Збавіцеля (Масква); * Манумэнт «Гісторыя Грузіі» (Грузія); * Манумэнт «Сяброўства навякі» (Грузія); * Манумэнт «Дабро перамагае Зло» (ЗША); * Бронзавая скульптура «Нараджэньне новага чалавека» (Францыя, Ішпанія); == Грамадзкая дзейнасьць == У сакавіку 2014 року Міністэрства культуры Расейсакай Фэдэрацыі паведаміла, што скульптар разам з іншымі расейскімі культурнымы дзеячами падпісаў ліста ў падтрымку пазіцыі прэзыдэнта Расеі наконт расейскае вайсковае інтэрвенцыі ў Украіну. Аднак пазьней яго памочнік Сэргій Шагулашвілі заявіў у інтэрв'ю грузінскаму інфармагенцтву <nowiki>''</nowiki>Інтэрпрэсньюс<nowiki>''</nowiki> ды тэлеканалу <nowiki>''</nowiki>Руставі-2<nowiki>''</nowiki>, што:<blockquote>Пан Цэрэтэлі не ўмешваўся й не ўмешваецца ў палітыку. Ніколі й нідзе. Ён аніразу не падпісваў ніякіх палітычных дакумэнтаў. І пад гэтым лістом ён не падпісваўся… Міністэрства культуры РФ увяло Зураба Цэрэтэлі ў сьпіс падпісантаў не пытаючыся.</blockquote> == Прыметкі == == Спасылкі == qx26oqnawpzauijcfdrddv7d5stm282