1991

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="be-tarask">
  <siteinfo>
    <sitename>Вікіпэдыя</sitename>
    <dbname>be_x_oldwiki</dbname>
    <base>https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Мэдыя</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Спэцыяльныя</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Абмеркаваньне</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Удзельнік</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Гутаркі ўдзельніка</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Вікіпэдыя</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Абмеркаваньне Вікіпэдыі</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Файл</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Абмеркаваньне файла</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Абмеркаваньне MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Шаблён</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Абмеркаваньне шаблёну</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Дапамога</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Абмеркаваньне дапамогі</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Катэгорыя</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Абмеркаваньне катэгорыі</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Партал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Абмеркаваньне парталу</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Абмеркаваньне модулю</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>1991</title>
    <ns>0</ns>
    <id>995</id>
    <revision>
      <id>2331848</id>
      <parentid>2311004</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:27:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Падзеі */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3915" xml:space="preserve">{{Навігацыя для году|1991}}
{{Год у іншых календарох|1991}}
{{Загаловак году|1991}}

== Падзеі ==
* [[13 студзеня]] — [[савецкае войска|савецкія войскі]] бяруць штурмам будынак [[Віленскі тэлецэнтр|тэлецэнтру]] ў [[Вільня|Вільні]]; адзначаецца ў [[Летува|Летуве]] як Дзень абаронцаў свабоды
* [[Студзень]] — заснаваны музычны ансамбль «[[Бяседа]]»
* [[18 красавіка]] — заснаваная «[[Заграбская біржа]]»
* [[7 траўня]] — Выйшла [[Mac OS|Mac OS System 7]]
* [[4 чэрвеня]] — заснаваны [[Нацыянальны банк Малдовы]]
* [[27 ліпеня]] — [[Вярхоўны Савет БССР]] прыняў пакет рашэньняў аб незалежнасьці і эканамічнай самастойнасьці [[Беларусь|Беларусі]]
* [[21 жніўня]] — [[Латвія]] абвясьціла незалежнасьць ад [[СССР]]
* [[25 жніўня]] — дэклярацыі аб незалежнасьці [[Беларусь|Беларусі]] нададзеная сіла канстытуцыйнага закону ([[Дзень Адраджэньня]])
* [[9 лістапада]] — [[Джахар Дудаеў]] быў абраны першым прэзыдэнтам [[Чачэнія|Чачэніі]]
* 1 сьнежня — [[Усеўкраінскі рэфэрэндум (1991)|Усеўкраінскі рэфэрэндум]] аб незалежнасьці
* [[8 сьнежня]] — падпісаныя [[Белавескія пагадненьні]], што паклалі канец існаваньню [[СССР]]
* [[27 сьнежня]] — [[Віетнам]] прызнаў незалежнасьць Рэспублікі Беларусь
* [[28 сьнежня]] — Беларусь устанавіла дыпляматычныя дачыненьні з [[ЗША]]
* Вынайдзеныя [[вугляродныя нанатрубкі]]

== Нараджэньні ==
* [[11 траўня]] — [[Юзары]], беларускі сьпявак і кампазытар

== Сьмерці ==
* [[7 студзеня]] — [[Кандрат Крапіва]], беларускі літаратар
* [[27 студзеня]] — [[Міраслаў Валек]], славацкі паэт, публіцыст, перакладнік, дзяржаўны дзяяч
* [[19 красавіка]] — [[Антон Каржанеўскі]], беларускі мастак
* [[23 красавіка]] — [[Зьміцер Касмовіч]], беларускі грамадзка-палітычны дзяяч
* [[7 ліпеня]] — [[Міхась Рудкоўскі]], беларускі паэт і перакладнік
* [[25 жніўня]] — [[Вацлаў Пануцэвіч]], беларускі палітычны і рэлігійны дзяяч, гісторык
* [[6 кастрычніка]] — [[Ігар Талькоў]], расейскі сьпявак
* [[8 кастрычніка]] — [[Зоська Верас]], беларуская пісьменьніца, грамадзкая дзяячка
* [[24 лістапада]] — [[Фрэдзі Мэркуры]], брытанскі сьпявак, лідэр гурта [[Queen]]
* [[30 лістапада]] — [[Вацлаў Пянткоўскі]], беларускі каталіцкі сьвятар, стваральнік падпольнай каталіцкай духоўнай сэмінарыі
* [[верасень]] — [[Усевалад Ян Якімюк]], польскі інжынэр-авіяканструктар

[[Катэгорыя:1991| ]]</text>
      <sha1>j3wazhybqder403c7dkiilqdoov10m7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Czalex</title>
    <ns>3</ns>
    <id>2644</id>
    <revision>
      <id>2331740</id>
      <parentid>2327556</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:55:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларуская гандлёва-прамысловая палата */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="87172" xml:space="preserve">

==Прэс-рэліз==

Я падрыхтаваў прэс-рэліз з нагоды 40 тысячнага артыкула, калі ласка, [[Вікіпэдыя:Прэс-рэлізы/40k|паглядзіце]].--[[Удзельнік:Jim|Jim]] 08:39, 11 кастрычніка 2011 (FET)

== Загрузка файлаў ==

Калі ласка, давайце файлам зразумелыя назвы. LatviaAnthem.mid (вядома, магчымыя і лепшыя варыянты) будзе лепей за Lat.mid.

Абавязкова ўказвайце умовы распаўсюджваньня з дапамогай шаблёнаў '''&lt;nowiki&gt;{{FairUse}}&lt;/nowiki&gt;''', '''&lt;nowiki&gt;{{PD}}&lt;/nowiki&gt;''', '''&lt;nowiki&gt;{{GFDL}}&lt;/nowiki&gt;'''. Наколькі я разумею, гімн Латвіі павінен быць public domain (&lt;nowiki&gt;{{PD}}&lt;/nowiki&gt;).

[[User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 22:28, 23 .01. 2005 (UTC)

Калі ласка, у апісаньні абавязкова ўказвайце крыніцу выявы (адрас у Інтэрнэт, кніга, уласныя здымкі і г.д.) --[[User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 02:57, 27 .01. 2005 (UTC)

== Заўвагі ==

* Будзьце ўважлівы пры стварэньні новых артыкулаў. Мабыць ваш browser мае праблемы (у мяне гэткая ж бяда з Firefox), таму Вам лепей ствараць новыя артыкулы праз існуючыя старонкі, напрыклад, праз [[Вікіпэдыя:Пясочніца|пясочніцу]].

: так, гэта вядомая бяда - не магчыма стварыць артыкул з кірылічнай назвай праз адрасны радок у Firefox. 
: наогул, вельмі пажадана новыя артыкулы [[Вікіпэдыя:Як стварыць новы артыкул#Пры дапамозе спасылкі з ужо існуючай старонкі|ствараць праз спасылку]] з ужо '''існуючага''' артыкула. --[[User:Zmila|ŹmiŁa]] 14:46, 29 .01. 2005 (UTC)

* Калі ласка, пры рэдагаваньні заўсёды карыстайцеся радком '''Кароткае апісаньне зьменаў'''. Інакш вельмі цяжка з гісторыі разумець, што і дзеля чаго зьмянялася. І, калі гэта магчыма, часьцей карыстайцеся кнопкай '''Прагляд'''.

[[User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 12:23, 29 .01. 2005 (UTC)

== Выявы з commons: ==

Калі ласка, вельмі раю Вам азнаёміцца з [[commons:]], дзе зьмяшчаюцца агульныя для ўсіх Вікіпэдый (і іншых праектаў Wikimedia) вольна распаўсюджваемыя (PD, GFDL) файлы. Іх магчыма выкарыстоўваць як лякальныя (без загрузкі) для беларускай Вікіпэдыі. Паглядзіце, напрыклад, [[:commons:Category:Country locator maps]], [[:commons:Category:Maps]], [[:commons:Category:Flags]].

Яшчэ раз нагадваю, што ў апісаньні выявы трэба ўказваць HTTP-адрас (калі яна загружаная з Інтэрнэт), ці  Інтэрвікі-адрас (калі яна загружаная з іншай Вікіпэдыі, напрыклад: [[:en:Image:Vytis.gif]]).

[[User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 04:35, 1 .02. 2005 (UTC)

== Новыя артыкулы ==

Мае сэнс у немаленькіх артыкулах (кшталту [[Фэлікс Дзяржынскі]]) дзяліць інфармацыю на падзелы, каб прыемней і лягчэй было арыентавацца (напрыклад, артыкул [[Андрэй Грамыка]] (назвы падзелаў - вашая справа)). Далей. У пачатку артыкула пра чалавека трэба зьмяшчаць як мага паўнейшае ягонае імя з націскамі. Перад імем на іншай мове мае сэнс пісаць, напрыклад &lt;nowiki&gt;[[Расейская мова|па-расейску]]&lt;/nowiki&gt;. У зьнешніх спасылках трэба рабіць &quot;ліст&quot; - ставіць * перад кожным радком. Зьнешнія спасылкі дастаткова ў адну пару дужак ставіць. Дзякуй. --[[User:Monk|Monk]] 12:07, 27 .02. 2005 (UTC)

== даты ==

У артыкулах пра дні пасьля году трэба ставіць сярэдні працяжнік (напрыклад [[27 жніўня]]). Ці можна скапіраваць: –, ці напісаць &amp;amp;ndash;. Акрамя таго, спасылкі кшталту &lt;nowiki&gt;[[Капенгаген]]е&lt;/nowiki&gt; недапушчальныя. Трэба рабіць так: &lt;nowiki&gt;[[Капенгаген|Капенгагене]]&lt;/nowiki&gt;. Дзякуй. --[[User:Monk|Monk]] 12:17, 27 .02. 2005 (UTC)

== Яшчэ раз пра выявы ==

Па матывах [[:Image:AigarsKalvitis.jpg]]...

Трэці раз нагадваю, што '''калі выява бярэцца з нейкага сайту, то ў апісаньні трэба ўказваць дакладны HTTP-адрас старонкі, адкуль яна ўзятая'''. Каб была магчымасьць праверыць, ці сапраўды гэта public domain.

Калі гэтая выява сапраўды ў public domain (па-ангельску на http://www.tautaspartija.lv я гэтага не знайшоў), ці ня лепей загрузіць яе на [[commons:]], каб яе маглі выкарыстоўваць іншыя Вікіпэдыі?

[[User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 15:07, 1 .03. 2005 (UTC)
: трэба лепей шукаць http://www.tautaspartija.lv/index.php?type=foto&amp;fId=11&amp;pID=18

:: Я меў на ўвазе, што не знайшоў па-ангельску ўмоваў выкарыстаньня выявамі. Калі гэта ёсьць па-латыску, калі ласка, перакладзіце і дадайце ў апісаньне выявы. Інакш, сьцьвярджаць, што гэтая выява ў public domain нельга. --[[User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 20:21, 1 .03. 2005 (UTC)

ОК, будзем пазначаць у будучыні

: Па матывах [[:Image:Tatarstan-herb.gif]]...
: '''Калі выява бярэцца з іншай Вікіпэдыі, ў апісаньні трэба ўказаць interwiki-адрас'''. Напрыклад: [[:en:Image:TatarstanCOA25.gif]].
: [[User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:32, 3 .03. 2005 (UTC)
::uziata z Commons O:-)

Па матывах [[:Image:Ryytel.jpg]] і [[:Image:Juhan Parts.jpg]]...

Калі ласка, уважліва чытайце арыгінальныя апісаньні. У арыгінальных апісаньнях нічога сьцьвярджаючага пра public domain не напісана. Дакладней, было напісана, што пра аўтарскія правы на гэтыя выявы нічога не вядома.

[[User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 15:09, 20 .03. 2005 (UTC)

== Кароткае апісаньне зьменаў ==

Калі ласка, пры рэдагаваньні '''заўсёды''' дадавайце '''кароткіе апісаньні зьменаў''' у адпаведным радку. Нават пры рэдагаваньні сэкцый. --[[User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 15:16, 1 .03. 2005 (UTC)

== Шаблён ІнфармацыяПраКраіну ==

Калі ласка, выкарыстоўвайце шаблён [[Template:ІнфармацыяПраКраіну]] для артыкулаў пра краіны. --[[User:Monk|Monk]] 15:29, 20 .03. 2005 (UTC)

== Імя ў пачатку артыкула пра асобу ==

Калі ласка, пішыце ў наступным фармаце: '''Прозьвішча, Імя Імя па бацьку'''. Гэты фармат больш ці менш прыняты ў энцыкляпэдыях. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 13:42, 23.04.2005 (UTC)

:Оччаства не ўласьцівае беларускім імёнам, у выпадку зь беларусамі лепей яе не ўжываць. Пра &quot;прынятасьць&quot; ведаю толькі пра расейшчыну, у іншых Вікіпэдыях '''паўсюль імя-прозьвішча'''. Лічу, гэтага варта трымацца й нам. Дый выглядае гэтак больш прыстойна, а не як у казарме ФІО.--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 20:36, 23.04.2005 (UTC)

:: Калі ласка, у вольны час зазірніце на http://slounik.org. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 03:41, 24.04.2005 (UTC)

:::Вы артыкулы таксама прапануеце пераназваць усе на ру-вікіпэдыйны манэр? А як быць з замежнымі складанымі ймёнамі - ''Цэзар Гаюс Юліюс'', ''Бах Ёган Сэбастыян''? Каліласка, у вольны час зазірніце на http://en.wikipedia.org і http://de.wikipedia.org--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 18:42, 24.04.2005 (UTC)

:::: Не. Мяне задавальняе фармат, прыняты ў [[Вікіпэдыя:Пагадненьні па назвах артыкулаў]]. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 23:21, 24.04.2005 (UTC)

:::::Тым ня меней, там няма нічога аб імені асобы ў артыкуле - што гэта павінна быць ''Цэзар, Юліюс Гаюс'', а не адпаведна назьве артыкула ''Гаюс Юліюс Цэзар''. Прапаную вынесьці пытаньне на грамадзкае абмеркаваньне--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 16:58, 26.04.2005 (UTC)

== Дазвол ад [http://asoby.belinter.net/ Гісторыя Беларусі. Асобы] ==

Калі ласка, дадайце ўсю магчымую інфармацыю пра гэты дазвол у [[Вікіпэдыя:Дазволы на выкарыстаньне матэрыялаў]]. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 01:26, 26.04.2005 (UTC)

== [[Уладзімір Караткевіч]] і [[Уладзімер Караткевіч]] ==

Калі ласка, ня трэба рэдагаваць артыкулы, якія парушаюць аўтарскія правы. Гэткія артыкулы будуць проста выдаляцца.

:дык што ж не выдаяеце, га? --[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 16:52, 26.04.2005 (UTC)

Я асабіста ня ўпэўнены, што артыкул павінен называцца '''Уладзімер Караткевіч'''. Перад падобным перайменаваньнем хочацца пабачыць гістарычныя дакумэнты, дзе '''Уладзімір Караткевіч''' называў сябе Уладзімерам.

[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:06, 26.04.2005 (UTC)

:У такім выпадку цікава было б пабачыць гістарычныя дакумэнты, дзе сябе Ўладзімірам/мерам называў Ленін ці Пуцін ;)

:даведка: Уладзім'''е'''р - беларуская форма славянскага імя Володымыр/Влодзімеж/Владімір. Караткевіч - беларус, таму для яго як раз павінна ўжывацца форма Уладзім'''е'''р. --[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 16:52, 26.04.2005 (UTC)

:: Меркаваньні пра беларускасьць імёнаў гэткія ж '''суб'ектыўныя''', як і мае ўспаміны пра тое, што я чытаў кнігі Уладзім'''і'''ра Караткевіча. Цікава пабачыць менавіта '''аб'ектыўныя''' доказы Вашай вэрсіі, каб зьніклі ўсе сумненьні. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 04:19, 27.04.2005 (UTC)

:::Пачытайце Нашу Ніву, паслухайце Радыё Свабода. У клясычным беларускім правапісе імя - Уладзім'''е'''р. У выпадку з Пуцінам і Ленінам я б спыніўся на ЎладзімІры, бо яны замежнікі і іхныя ймёны перарабляць - гэта гл. Язэпа Сталевіча.--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 08:13, 27.04.2005 (UTC)

:::: Гэта таксама '''суб'ектыўна'''. Паўтару яшчэ раз, што аб'ектыўным доказам лічу толькі гістарычныя дакумэнты, дзе Уладзім'''і'''р Караткевіч называў сябе Уладзім'''е'''рам. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 13:57, 27.04.2005 (UTC)

:::::Гэта '''суб'ектыўна''' і ёсьць - лічыць аб'ектыўным нешта адно, немаведама чаму. Ня бачу ніякай абгрунтаванасьці таго, што Караткевіч ёсьць Уладзімірам; тое, што так яго пісалі на кнігах ня ёсьць аргумэнтам, бо вядома, што ў наркамаўскія часы яго інакш напісаць і не маглі. 

:::::Дарэчы, чамусьці Вітаўта мы клічам Вітаўтам, хоць я думаю, што цяжкавата будзе знайсьці пацьвярджэньні, што ён сам сябе так клікаў. Беларуская мова ёсьць беларуская мова - і ў ёй Караткевіч можа быць толькі Ўладзімерам. --[[Удзельнік:Monk|Monk]] 18:29, 27.04.2005 (UTC)

:::::: Сапраўды, была бы цікава даведацца як клікаў сабе Вітаўт і на якой мове размаўляў — шмат бы якія спрэчкі вырашыліся :-)
:::::: Вяртаючыся да тэмы, хачу заўважыць, што цікава (дый увогуле гэта энцыкляпэдычна) як было на самой справе, а не меркаваньні сучасных знаўцаў на тэму «як яно павінна была быць».
:::::: [[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 01:32, 28.04.2005 (UTC)

== Беларускія ключавыя словы ==

Калі ласка, выкарыстоўвайце '''Катэгорыя''' замест '''Category''', '''Выява''' замест '''Image''', '''перанакіраваньне''' замест '''redirect'''. Падрабязнасьці ў [[Вікіпэдыя:LanguageBe.php]]. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 00:40, 31.05.2005 (UTC)

== Хэльсынкі ==

Паглядзеў я ў сучаснай нармалізацыі клясычнага правапісу, дык вось у 20 разьдзеле і 63 пункце падаецца напісаньне '''Хэльсынкі'''. А па колькі мы прытрымліваемся гэтага збору правілаў, дык раю ўжываць менавіта гэты варыянт напісаньня. Напрыклад, у артыкуле пра [[Летува|Летуву]]. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 08:27, 18.09.2005 (UTC)

== [[Алесь Белы]] ==

Калі ласка, не забывайцеся пра [[Вікіпэдыя:Правапіс]]. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 21:13, 26.02.2006 (UTC)

== Новая Вікі ==
Прывітанне!:)
Калі ласка, патлумачце сваю пазіцыю на галасаванні: http://meta.wikimedia.org/wiki/Requests_for_new_languages#Belarusian_.28Orthography_Revision_of_1959.29_.2819_support_.2F_13_oppose.29
І калі магчыма, адрэагуйце вось на гэта (ігнараваць іншых - не самая лепшая справа): http://be.wikipedia.org/wiki/Абмеркаваньне:Галоўная_старонка#.D0.A1.D0.BF.D1.80.D0.BE.D0.B1.D0.B0_.D1.80.D1.8D.D1.84.D0.BB.D0.B5.D0.BA.D1.81.D1.96.D1.96_.D0.BD.D0.B0.D0.BA.D0.BE.D0.BD.D1.82_.D1.80.D1.8D.D0.B3.D1.96.D1.81.D1.82.D1.80.D0.B0.D1.86.D1.8B.D1.96_.D0.92.D1.96.D0.BA.D1.96.D0.BF.D0.B5.D0.B4.D1.8B.D1.96_.D0.B4.D0.BB.D1.8F_.D0.B0.D1.84.D1.96.D1.86.D1.8B.D0.B9.D0.BD.D0.B0.D0.B3.D0.B0_.D0.BF.D1.80.D0.B0.D0.B2.D0.B0.D0.BF.D1.96.D1.81.D1.83
Дзякуй за ўвагу! Спадзяюся, Вы зменіце свой пункт гледжання, бо &quot;it's just an ideology&quot;, а не рацыянальнае зерне ў Вашым голасе супраць (I hope:). [[Удзельнік:Booxter|Booxter]] 11:08, 25.жніўня.2006 (UTC)

:Дзякуй за запрашэньне. Рэалізацыя маёй пазыцыі ўпіраецца ў вырашэньне тэхнічных пытаньняў суіснаваньня тарашкевіцкіх і наркамаўскіх артыкулаў, катэгорый і г.д. у рамках адной Вікі. Я ў гэтых пытаньнях не спэцыяліст дый пытаньне таго ня вартае. Правапісы розныя, а мова ж адна. Таму акрамя як пацьвердзіць сваю ранішнюю нэгатыўную пазыцыю сказаць ня маю чаго. Некаторыя з &quot;вашых&quot; маюць яўныя комплексы на тэме правапісу і ім правапіс, здаецца, важнейшы за мову як такую і за разьвіцьцё '''беларускамоўнай''' электроннай энцыкляпэдыі, хоць на якім правапісе.

:: Дакладна такія думкі ў мяне менавіта пра &quot;вашых&quot; (ну і Вас таксама, што граха таіць...) [[Удзельнік:Booxter|Booxter]] 17:00, 27.жніўня.2006 (UTC)

:Хочаце - пішэце артыкулы ў наркамаўскай Вікі, а мы будзем іх капіяваць сюды (а вось вам адсюль тарашкевіцкія артыкулы капіяваць будзе нельга! ;Р ). Мне дык важней, каб быў зьмест. А пра правапісы трэба спрачацца ўжо калі будзем мець сотню-паўтары тысячаў артыкулаў і назрэе патрэба ствараць асобную вікі для аматараў лацінкі, асобную - для шкаляроў на школьным правапісе, асобную для беларускіх татараў на арабіцы і г.д. А зараз нельга дазваляць сабе распыляць сілы.--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 13:13, 27.жніўня.2006 (UTC)

:: Цікава пачуць тлумачэнні, чаму мы не маем права капіяваць усё, што захочам? Самі прыдумалі?:) [[Удзельнік:Booxter|Booxter]] 16:59, 27.жніўня.2006 (UTC)

:::'''ВЫ''' самі прыдумалі! ;) Таму што вам давядзецца перарабляць усё на савецкі правапіс. А нам можна хоць наркамаўка, хоць клясычны правапіс. Абы па-беларуску.--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 17:01, 27.жніўня.2006 (UTC)

:::: Не хвалюйцеся за нашую працу. Дарэчы, не так і шмат карыснага можна тут узяць. Амаль усё - накіды. [[Удзельнік:Booxter|Booxter]] 17:23, 27.жніўня.2006 (UTC)

== [[:Выява:Zdzitauskaja abarona.JPG]] ==

На вялікі жаль, гэтую выяву прыйдзецца выдаліць з з-за парушэньняў аўтарскіх правоў скульптара. Падрабязнасьці: [http://pravo.by/webnpa/text_txt.asp?RN=V19600370 артыкул 19 закону Рэспублікі Беларусь аб аўтарскім праве і сумежных правах] і [http://praunik.org/forum/viewtopic.php?p=1808 кансультацыя на praunik.org].

Калі ласка, не загружайце здымкаў сучасных помнікаў (не прайшло 50 гадоў са сьмерці аўтара).

[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:50, 26.жніўня.2006 (UTC)

== [[:Катэгорыя:Акіяны]] ==

Калі ласка, дадавайце interwikis і ў катэгорыі. Дзякуй. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:29, 9.верасьня.2006 (UTC)

== Канфлікт з [[Удзельнік:Anton Kazmyarchuk]] ==

[[Удзельнік:Anton Kazmyarchuk]] [[Гутаркі ўдзельніка:EugeneZelenko#Вандалізм удзельніка Czalex. Просьба аб блакіроўцы|запатрабаваў]] Вашай блакіроўкі.

Не лічу абгрунтаваным абвінавачваньні ў вандалізьме старонак. Але фраза «зваліць ужо на сваю наркамаўскую Вікіпедзію» гучыць сапраўды некарэктна, і, на мой погляд, варта папрасіць за гэта прабачэньня на старонцы гутарак удзельніка. Спадзяюся, што на гэтым канфлікт будзе вычарпаны.

[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 15:40, 12 лістапада 2006 (UTC)

:прашу прабачэньня перад Вамі, але пакідаю за сабой права адказваць хамствам на хамства--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 21:13, 13 лістапада 2006 (UTC)

:: Мне вельмі шкада, што канфлікт ня быў вырашаны мірным шляхам. Прашу прабачэньня за блякіроўку. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 15:17, 14 лістапада 2006 (UTC)
==Помощь нужна==
В [[:de:Elina Swerawa]] не хватает её отчества в белорусском варианте. Поможешь? ([[:ru:Участник:Obersachse]]) --[[Удзельнік:84.180.91.209|84.180.91.209]] 19:46, 8 студзеня 2007 (UTC)
: Зрабіў--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 20:06, 8 студзеня 2007 (UTC)
::Дзякуй. ([[:ru:Участник:Obersachse]]) --[[Удзельнік:84.180.91.209|84.180.91.209]] 21:02, 8 студзеня 2007 (UTC)

== Karte ==
Hallo Czalex, bin zum ersten mal hier (hinter Obersachse hergeschlichen ,-)) , aber vielleicht könntest Du uns [http://de.wikipedia.org/wiki/Benutzer:Enricopedia/Tschernobyl#Wei.C3.9Frussland hier] auch mal kurz helfen? Ich habe versucht, die korrekten Originalschreibweisen aus den Orten in der Karte herauszufinden, bis auf eine ist mir das auch gelungen. Würdest Du das bitte mal kontrollieren? Vielen Dank! [[:de:Benutzer:Elya|elya]] 20:40, 8 студзеня 2007 (UTC)
: auf der Karte heisst der Ort Kouzminitchi. Die benutzte Transkriptionsweise vom Belarussischen Kyrillischen ins Lateinische ist einfach schrecklich %) --[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 20:16, 10 студзеня 2007 (UTC)
::die Karte war wohl eine französische Transkription, für uns nicht brauchbar, daher ja die Suche nach den Originalen, damit man mal eine Grundlage hat. Danke für Deine Korrekturen! --[[:de:Benutzer:Elya|elya]] 21:59, 10 студзеня 2007 (UTC)

== Гарады Нямеччыны ==

[[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] прапанаваў запрасіць сюды робата [[:ru:Участник:Neombot|Neombot]], які можа імпартаваць артыкулы пра гарады з нямецкай Вікіпэдыі. Але робату трэба дапамагаць з трансьлітарацыяй назваў. Можа Вы дапаможаце?

Прыклад артыкула: [[Брутыг-Фанкель]] (з [[:ru:Бруттиг-Фанкель]]).

[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:54, 26 сакавіка 2007 (UTC)

:Так, я гатовы дапамагаць!--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 11:02, 31 сакавіка 2007 (UTC)

== Адміністратар ==

[[Выява:Shimogamo-Broom-M1625.jpg|міні|зьлева|100пкс]] Трымайце :-) Мае віншаваньні! --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 13:53, 10 красавіка 2007 (UTC)
:Гурра! :)--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 22:42, 10 красавіка 2007 (UTC)
:: А Вы прыдумалі, што з гэтай прыладай рабіцьмеце? :) [[Удзельнік:Mienski|Mienski]] 23:44, 10 красавіка 2007 (UTC)

== Артыкул [[Джон Кэйнс]] ==

Прывятаньне! Бачыў, што Вы зацікаўлены тэмай Фінансаў. Калі будзе інтарэс - прагледзьце артыкул [[Джон Кэйнс]] з розных бакоў. :) Калі вылічыце дастойным, ідзе галасаваньне [[Вікіпэдыя:Кандыдатуры ў выбраныя артыкулы]] па гэтым артукуле. --[[Удзельнік:BluScorpio|BluScorpio]] 13:51, 3 траўня 2008 (UTC)

== [[Слуцкі збройны чын]] ==

Праца над артыкулам [http://be-x-old.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5%3A%D0%A1%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B_%D1%87%D1%8B%D0%BD&amp;diff=301257&amp;oldid=301252 вядзецца напоўніцу], а вы яго абаранілі ад рэдагаваньня. --[[Удзельнік:Renessaince|Reveraince]] 08:12, 3 кастрычніка 2008 (UTC)

: Я ўжо зьняў, падрабязнасьці — у гутарках. --[[Удзельнік:Zedlik|zedlik]] 08:14, 3 кастрычніка 2008 (UTC)

== [[Вікіпэдыя:Дазволы на выкарыстаньне матэрыялаў# Arche]] ==

Наколькі разумею, «Arche» — часопіс, у які пішуць розныя аўтары. Ці значыць гэты дазвол, што на гэта пагадзіліся ўсе аўтары? --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:01, 6 кастрычніка 2008 (UTC)

:Паводле агульнай практыкі, аўтарскае права на апублікаваныя амтэрыялы належыць часопісу, а не аўтарам--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 14:24, 8 кастрычніка 2008 (UTC)

:: Мяркую, што не, бо перадача аўтарскіх правоў — даволі нетрывіяльны працэс (прынамсі ў краінах былога СССР). --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:31, 8 кастрычніка 2008 (UTC)

:::Я так думаю, што рэдакцыя ня стала б дазваляць выкарыстоўваць матэрыялы, калі б сама не была ўпэўненая ў тым, што мае на гэта права --[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 14:42, 8 кастрычніка 2008 (UTC)

:::: Так, рэдакцыя можа публікаваць матэрыялы з дазволу аўтараў, але вось даваць дазвол на вольнае распаўсюджаньне? Мяркую, што толькі ў выпадку, калі аўтары — штатныя супрацоўнікі і перадаюць аўтарскія правы рэдакцыі. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:47, 8 кастрычніка 2008 (UTC)

== Некарэктныя пераносы ==
Калі ласка, больш так не рабіце. Калі ласка, азнаёмцеся з [[Вікіпэдыя:Пагадненьні па назвах артыкулаў]]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] 21:46, 12 сакавіка 2009 (UTC)

Мяркую, вы заслугоўваеце папярэджаньня. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] 21:51, 12 сакавіка 2009 (UTC)

== Уладзімер ==

Клясычным правапісам расейскае імя «Влади­мир» перадаецца як «Уладзім'''е'''р». І ніяк інакш. Раю перанесьці артыкулы назад. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 22:17, 12 сакавіка 2009 (UTC)

: Ня згодны карэнным чынам, бо гэта адыход у сэктанцтва. Давайце абмяркуем на [[Абмеркаваньне Вікіпэдыя:Пагадненьні па назвах артыкулаў]] --[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 22:20, 12 сакавіка 2009 (UTC)

:: Гэта ваш пункт погляду. Слоўнікі гэта [http://slounik.org/Poszuk.aspx?enc=11&amp;t=1&amp;z=%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC*%D1%80&amp;x=0&amp;y=0 не пацьвярджаюць]. А выразы кшталту «сэктанцтва» і «правінцыйнасьць» не спрыяюць канструкцыйнаму дыялёгу. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 22:25, 12 сакавіка 2009 (UTC)
:: Можаце ў «сэктанцтва» не пераходзіць, але артыкулам першапачатковы выгляд калі ласка вярніце. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] 14:53, 13 сакавіка 2009 (UTC)
::: Наконт Уладзімера — слушна, а вось з Іосіфам-Юзэфам-Ёзафам-Язэпам і г.д. трэба грунтоўней разьбірацца... --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]] 15:21, 13 сакавіка 2009 (UTC)

== [[:Файл:Bnr.jpg]] ==

Калі ласка, дадайце зьвесткі пра файл з дапамогай шаблёну {{Ш|Інфармацыя}}. Бяз гэтых зьвестак файл будзе выдалены. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 14:51, 16 сакавіка 2009 (UTC)

== [[:Файл:EJohn.JPG]] ==

Калі ласка, дадайце зьвесткі пра файл з дапамогай шаблёну {{Ш|Інфармацыя}}. Бяз гэтых зьвестак файл будзе выдалены. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 15:38, 25 сакавіка 2009 (UTC)

== [[:Файл:FeliksDziarzynski.gif]] ==

Калі ласка, дадайце зьвесткі пра файл з дапамогай шаблёну {{Ш|Інфармацыя}}. Бяз гэтых зьвестак файл будзе выдалены. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 11:47, 26 сакавіка 2009 (UTC)

== [[:Файл:MUlascyk.jpg]] ==

Калі ласка, дадайце зьвесткі пра файл з дапамогай шаблёну {{Ш|Інфармацыя}}. Бяз гэтых зьвестак файл будзе выдалены. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 10:37, 9 чэрвеня 2009 (UTC)

== [[:Файл:Pahonia-komin.gif]] ==

Калі ласка, дадайце дакладную крыніцу, а таксама ліцэнзію з дапамогай шаблёну {{Ш|Інфармацыя}}. Бяз гэтых зьвестак файл будзе выдалены. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 10:15, 18 чэрвеня 2009 (UTC)

== [[:Файл:Regijony Letuvy.png]] ==

Калі ласка, дадайце зьвесткі пра файл з дапамогай шаблёну {{Ш|Інфармацыя}}. Бяз гэтых зьвестак файл будзе выдалены. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 12:52, 24 чэрвеня 2009 (UTC)

== [[:Файл:SalamonMajman.jpg]] ==
Калі ласка, дадайце зьвесткі пра файл з дапамогай шаблёну {{Ш|Інфармацыя}}. Бяз гэтых зьвестак файл будзе выдалены. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 14:14, 26 чэрвеня 2009 (UTC)
:Калі ласка, падайце таксама зьвесткі пра аўтарства і ліцэнзію. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 14:07, 14 ліпеня 2009 (UTC)

== [[:Файл:VisosLietuvosApskritys.png]] ==

Калі ласка, дадайце зьвесткі пра файл з дапамогай шаблёну {{Ш|Інфармацыя}}. Бяз гэтых зьвестак файл будзе выдалены. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 11:19, 23 верасьня 2009 (UTC)

== [[:Файл:JKuncevic1.jpg]] ==

Варта дадаць зьвесткі пра файл (інфармацыя пра аўтарства, дакладная крыніца файла), каб можна было ўпэўніцца, што гэты файл знаходзіцца ў грамадзкай уласнасьці. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 12:55, 8 сьнежня 2009 (UTC)

==Статус адміністратара==
Зьвяртаю ўвагу на Вашу нізкую актыўнасьць асабліва ў якасьці адміністратара, а таксама нявартыя адміністратара дзеяньні апошнім часам (палова году). А менавіта: гранічная колькасьць адміністрацыйных правак цягам пазначанага часу (5-6), ўдзел у вайне правак з спадаром [[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] (гэтая [http://be-x-old.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D0%BB-%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3&amp;oldid=512914] і некалькі наступных правак), вынясеньне яму беспадстаўнай вымовы ([http://be-x-old.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%93%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0:%D0%9B%D1%96%D1%86%D1%8C%D0%B2%D1%96%D0%BD&amp;oldid=517661]). Павялічце калі ласка адміністратарскую актыўнасьць і не перавышайце вашых паўнамоцтваў, інакш прыйдзецца ініцыяваць пазбаўленьне статусу. Нічога асабістага, простая &lt;s&gt;пасьлядоўнасьць&lt;/s&gt; прытрымліваньне правілам. --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#448866; font-weight: 600;&quot;&gt;Юрцэвіч Дзьмітры&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;&lt;sup&gt;([[Гутаркі ўдзельніка:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#226644;&quot;&gt;гутаркі&lt;/span&gt;]])&lt;/sup&gt; 08:38, 10 лютага 2010 (UTC)
:Дзе вы там убачылі беспадстаўную вымову? --[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 11:23, 11 лютага 2010 (UTC)
:: Вымова была зроблена за хамства, але яго ў абмеркаваньні не было. Можа я нечага не разумею і крытэры хамства могуць быць у кожнага чалавека розныя, але я гэтага там ня ўбачыў. Культура дыскусіі ці яе недахоп/адсутнасьць — гэта не хамства. Але гэта не прынцыповае ў дадзеным выпадку пытаньне. Я проста напамінаю пра Вашы абавязкі. Мне гэта не прыемна рабіць, але дзеля пасьлядоўнасьці ў [[Вікіпэдыя:Адміністрацыя#Кандыдатура:Slaver|сытуацыі]] з спадаром [[Удзельнік:Slaver]]. --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#448866; font-weight: 600;&quot;&gt;Юрцэвіч Дзьмітры&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;&lt;sup&gt;([[Гутаркі ўдзельніка:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#226644;&quot;&gt;гутаркі&lt;/span&gt;]])&lt;/sup&gt; 11:40, 11 лютага 2010 (UTC)
:::Хамства ў дыскусіі, на жаль, мела месца, гэта і ёсьць першасны крытэр нізкай культуры. Дзякуй за Вашу ўвагу да працы адміністрацыі беларускай Вікіпэдыі :) --[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 11:42, 11 лютага 2010 (UTC)
: Згодны зусім (дзеля падвышэньня прадуктыўнасьці разьдзелу :)), але зусім ня згодны з пунктам пра хамства. Перадвышэньнем гэта назваць можна наўрад ці. Раю пачытаць пра саму тэму, ну і дыскусію яшчэ раз. Дзеі сп. Ліцьвіна былі прасоўваньне беспадстаўных легендаў, паходжаньне якіх нават не падпадае пад тлумачэньне «гістарычнага анекдоту». [[Удзельнік:Wizardist|Wizardist]] &lt;sup&gt;[[Гутаркі ўдзельніка:Wizardist|г]] [[Спэцыяльныя:Унёсак/Wizardist|+у]]&lt;/sup&gt; 14:58, 11 лютага 2010 (UTC)
:: Можа я не вельмі дакладна выразіў сваю думку вышэй, дакладней будзе «не '''заўсёды''' адсутнасьць/недахоп культуры дыскусіі ці манера яе вядзеньня (а ў выпадку з спадаром Ліцьвіным гэта менавіта апошняе) выліваецца ў хамства», бываюць розныя праявы ці ступені. Манера вядзеньня дыскусіі Ліцьвіным сапраўды вельмі своеасаблівая (прынамсі час ад часу). І ўжо шмат хто з удзельнікаў уступаў у сутычкі зь ім з-за гэтага, у тым ліку і ваш слуга. Адзін з паважаных удзельнікаў нат пакінуў Вікіпэдыю. Я бы назваў яе «гарачай дыскусіяй». То бок як толькі спадар сустракае нешта, з чым ня згодны, ён зрываецца на эмоцыі. Апанэнт заражаецца і адказвае тым жа, але чыя гэта праблема? Можа апанэнта? У любым выпадку, вымова з боку адміністратара — даволі сур'ёзны крок, як па мне, і, ізноў жа на мой погляд, павінна была ўтрымліваць дакладныя вытрымкі з дыскусіі, якія адміністратар лічыць праявай хамства. --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#448866; font-weight: 600;&quot;&gt;Юрцэвіч Дзьмітры&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;&lt;sup&gt;([[Гутаркі ўдзельніка:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#226644;&quot;&gt;гутаркі&lt;/span&gt;]])&lt;/sup&gt; 16:15, 11 лютага 2010 (UTC)
:::Мажліва, вы маеце рацыю. [[Удзельнік:Wizardist|Wizardist]] &lt;sup&gt;[[Гутаркі ўдзельніка:Wizardist|г]] [[Спэцыяльныя:Унёсак/Wizardist|+у]]&lt;/sup&gt; 16:48, 11 лютага 2010 (UTC)

: Перапрошваю, але не магу проста «прайсьці міма»: хацелася б вызначыцца з такой непрымальнай для любога сумленнага чалавека рэччу як '''падвойныя стандарты'''. 
: Адмыслова азнаёміўся з абмеркаваньнем, за якое пану [[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвіну]] было вынесена папярэджваньне — і зрабіў выснову, што калі падобны стыль вядзеньня дыскусіі заслугоўвае дысцыплінарнага спагнаньня (у прынцыпе я ня супраць, каб абмеркаваньні ў нашым праекце былі як мага больш ветлівымі і карэктнымі — па ўсім відаць, што і пан [[Удзельнік:Czalex|Czalex]] падзяляе гэтае меркаваньне), то што ў такім разе заслугоўвае ўдзельнік [[Удзельнік:Bacian|Bacian]], які дазволіў сабе 1) '''неаднаразовыя асабовыя абразы''' [http://be-x-old.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5:%D0%93%D0%BE%D0%B4&amp;diff=605178&amp;oldid=605109] [http://be-x-old.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5:%D0%93%D0%BE%D0%B4&amp;diff=605771&amp;oldid=605646] [http://be-x-old.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%93%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0:Zedlik&amp;diff=605944&amp;oldid=605921] 2) '''хлусьлівае перакручваньне чужых сьцьвярджэньняў''' 3) '''пагрозу і ўласна разьвязваньне войнаў правак'''?! Аднак у адрозьненьні ад пана [[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвіна]], удзельнік [[Удзельнік:Bacian|Bacian]] па невядомых мне прычынах дагэтуль не атрымаў ніводнай вымовы, хаця нават у расейскай вікіпэдыі за такое яго даўно як мусілі б заблякаваць на пэўны тэрмін і папярэдзіць, што ў выпадку далейшых падобных паводзінаў тэрмін блякаваньня будзе толькі ўзрастаць. 
: Нічога асабістага, але ў прыстойным праекце, які прэтэндуе на аўтарытэтнасьць, правілы мусяць дзейнічаць аднолькава для ўсіх — іначай гэта ўжо звычайны '''беспредел'''. 
: --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]] 19:38, 11 лютага 2010 (UTC)
::Мяркуючы па прыведзеных спасылках, канечне, [[Удзельнік:Bacian|Bacian]] яўна не стрымаў эмоцый і павёў сябе некарэктна. Зьвярну яго ўвагу на гэта. Дзякуй. --[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 14:42, 12 лютага 2010 (UTC)
::: Перапрошваю, але такая форма спагнаньня мяне не задавальняе. Непараўнальныя ані прычыны вымовы, ані яе характар ды тон. Хачу зьвярнуць вашую ўвагу на тое, што ўдзельнік працягвае хаміць [http://be-x-old.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%93%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0:Czalex&amp;diff=628293&amp;oldid=628292] [http://be-x-old.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%93%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0:Bacian&amp;diff=628288&amp;oldid=628285] [http://be-x-old.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5:%D0%AF%D0%BD%D0%B0%D1%9E&amp;diff=623874&amp;oldid=394654] і правакаваць войны рэдагаваньняў [http://be-x-old.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A6%D1%91%D0%BC%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%9A%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%8B&amp;diff=623822&amp;oldid=611138], таму на мой погляд у прафіляктычных мэтах найбольш аптымальным варыянтам дысцыплінарнага спагнаньня зьяўляецца кароткатэрміновае блякаваньне з папярэджваньнем пра недапушчальнасьць '''менавіта''' хамства, асабовых абразаў, хлусьні і войнаў правак, а не нейкага абстрактовага «зрыву на эмоцыі». Спадзяюся, вы разумеце пра што я. Дзякуй. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]] 16:29, 12 лютага 2010 (UTC)
:::: Ганьба стукачам! :)) --[[Удзельнік:Bacian|Bacian]] 20:47, 12 лютага 2010 (UTC)
::::: Скаргі — гэта насамрэч ня мой стыль :) Проста я за справядлівасьць, т.б. варта альбо караць усіх у адпаведнасьці з правінамі (а вашыя правіны відавочна большыя за правіны [[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвіна]]), альбо не караць нікога. Хаця ня буду адмаўляць і пэўную асабістую зацікаўленасьць: ня кожны дзень цябе называюць апошнімі словамі пры фактычнай маўклівай згодзе астатніх. Да таго ж, вы схлусілі і нават не палічылі патрэбным выбачыцца ці хаця б зьмяніць свае паводзіны на больш прыстойныя. Ну а нахабная хлусьня згодна з маімі маральнымі прынцыпамі — увогуле, апошняя рэч.
::::: Дзякуй Богу, я маю дастаткова вытрымкі, каб не апускацца да вашага ўзроўню, але раптам на маім месцы апынецца хто іншы?... Таму хацелася б давесьці гэты выпадак да лягічнага завяршэньня, каб падобная сытуацыя ніколі больш не паўтарылася. 
::::: --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]] 21:18, 12 лютага 2010 (UTC)
:::::: Ну-ну, пішыце скаргі дробным почыркам, стукачок. Толькі пра хлусьню лепш ня ўзгадвайце, бо, як гаварыцца, &quot;хто парасё скраў, таму ў вушшу пішчыць&quot;. ;) --[[Удзельнік:Bacian|Bacian]] 21:51, 12 лютага 2010 (UTC)
::::::: Бачу вы не зрабілі ніякіх высноваў. Што ж, вельмі шкада. Мяркую, кароткатэрміновага блякаваньня будзе замала. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]] 21:56, 12 лютага 2010 (UTC)
:::::::: У вас кагнітыўны дысананс, малады чалавек. Пазбаўцеся ментарскага тону, бо ён кепска пасуецца з вашым юным узростам і робіць камічнае ўражаньне. Напраўце сваю энэргію на стваральную працу, а не на дробнае стукацтва. --[[Удзельнік:Bacian|Bacian]] 22:43, 12 лютага 2010 (UTC)
::::::::: Вярнуся да таго, з чаго пачаў: «хацелася б вызначыцца з такой непрымальнай для любога сумленнага чалавека рэччу як '''падвойныя стандарты'''». На жаль, пакуль што я ня бачу з гэтым нейкіх зрухаў. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]] 00:00, 13 лютага 2010 (UTC)
:::::::::: Нажаль, вы не адносіцеся да сумленных людзей хаця б таму, што сьцвярджаеце, быццам слова &quot;рок&quot; з'яўляецца агульнаўжываным у беларускай мове. --[[Удзельнік:Bacian|Bacian]] 15:49, 13 лютага 2010 (UTC)
::::::::::: Даволі арыгінальны крытэр сумленнасьці :) Не кранаючы сутнасьці самога пытаньня, каторы раз пераканаўча прашу прывесьці маю цытату, якая б пацьвердзіла праўдзівасьць наступнага вашага выказваньня (і адпаведна, прыведзнага вышэй — як вытворнага): ''Хачу толькі зьвярнуць увагу на тое, што '''апанэнт сьвядома і нахабна скажае сапраўдны стан рэчаў, сьцвярджаючы, што слова &quot;рок&quot;''' ў мінулым (хаця зрэшты, які ж гэты аргумэнт нават у выпадку яго справядлівасьці, калі гаворка вядзецца пра сучасную мову?) і '''нават зараз (!)''' стала ўжываецца ў беларускай мове і '''з'яўляецца агульнаўжываным'''.'' Хацелася б нагадаць, што нават калі 100 разоў паўтарыць нейкую хлусьню, то праўдай яна зьняцацку ня зробіцца, ніколі ня зробіцца ;) --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]] 16:58, 14 лютага 2010 (UTC)

::Скарга зьяўляецца натуральным інструмэнтам самарэгуляцыі ў цывілізаваным грамадзтве. Шаноўныя сябры, '''нават ня думайце саромецца скардзіцца і зьвяртаць увагу адміністрацыі на парушэньні'''. У нас тут не ГУЛАГ не СССР, каб апэраваць паняцьцямі &quot;стукач&quot; (яшчэ давайце ўспомнім пра &quot;сук&quot; і &quot;ссучаных&quot;).
::Шаноўны [[Удзельнік:Bacian|Bacian]], усёж вядзіце аргумэнтацыю па-даросламу і не скатывайцеся на эмоцыі. Хаця зьмястоўна я ў дыскусіі пра год/рок з вамі згодзен, але за вядзеньне размовы з калегамі па Вікіпэдыі ў такой танальнсьці '''вымушаны Вас афіцыйна папярэдзіць пра недапушчальнасьць гэтага ў далейшым'''.

:: [[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]], каліласка, прыслухвайцеся лепей да меркаваньня іншых і таксама адкіньце эмоцыі. --[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 10:59, 15 лютага 2010 (UTC)

:: Ня згодны, што ўсе пазначаныя спасылкі сьведчаць пра хамства і абразы. А ў вайне правак, калі пасьля першай жа праўкі не распачынаецца дыскусія, удзельнічаюць, заўважце, абодва бакі. Але праблема насамрэч існуе. Вельмі часта, калі разварочваецца гарачая спрэчка паміж двума ўдзельнікамі, астатнія ўдзельнікі застаюцца ў баку. А між тым удзел у спрэчцы трэцяга (чацьвёртага і г.д.) боку мог бы дапамагчы вырашыць яе. Хаця трэба дзеля справядлівасьці дадаць, што ня ўсе могуць пачуваць сябе дастаткова дасьведчанымі ў тэме, каб уступаць у спрэчку, нехта можа ўвогуле мець перарыў у працы зь Вікіпэдыяй. І нават удзел большай колькасьці людзей ня часта вядзе да палюбоўнага вырашэньня пытаньня. Я думаю перш за ўсё, справа ў нашай культуры і цярпімасьці да іншых, нават калі гэтыя іншыя і ня правыя. Ну, а калі б адміністрацыя неяк больш актыўна ўдзельнічала ў вырашэньні «спрэчак на мяжы», было б вельмі цудоўна, аднак жа ж я разумею як гэта ня проста, асабліва нікога дарма не пакрыўдзіць і заўсёды быць абсалютна справядлівым і непрадузятым. --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#448866; font-weight: 600;&quot;&gt;Юрцэвіч Дзьмітры&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;&lt;sup&gt;([[Гутаркі ўдзельніка:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#226644;&quot;&gt;гутаркі&lt;/span&gt;]])&lt;/sup&gt; 08:17, 15 лютага 2010 (UTC)

: Забыўся дадаць галоўнае: калі ўдзельнік [[Удзельнік:Bacian|Bacian]] выбачыцца за абразы і хлусьню ў мой адрас, вызнае што ня меў рацыі + паабяцае ў далейшым паводзіць сябе прыстойна, то я дарую яму ўсе правіны і ня буду настойваць на пакараньні :) --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]] 21:47, 12 лютага 2010 (UTC)
:: О, якая багатая фантазія! Але пасьля бойкі кулакамі ня машуць. Вучыцеся прайграваць з гонарам. --[[Удзельнік:Bacian|Bacian]] 21:51, 12 лютага 2010 (UTC)
::: Калі ласка, — гэта ваш выбар. Зазначу толькі, што вы ўжо выдатна прадэманстравалі, як умееце «прайграваць з гонарам» [http://be-x-old.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%93%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0:Zedlik&amp;diff=605944&amp;oldid=605921]. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]] 21:53, 12 лютага 2010 (UTC)
:::: Bacian, калі ўдзельнікі прагаласавалі супраць ужываньня слова рок, гэта ня значыць, што вы пазьбегнеце адказнасьці за сваё хамства. --[[Удзельнік:Jauhienij|Jauhienij]] 17:22, 14 лютага 2010 (UTC)
::::: [http://be-x-old.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0:Bacian#.D0.9F.D0.B0.D0.BF.D1.8F.D1.80.D1.8D.D0.B4.D0.B6.D0.B0.D0.BD.D1.8C.D0.BD.D0.B5] --[[Удзельнік:Bacian|Bacian]] 19:03, 16 лютага 2010 (UTC)

== Пераклад у ангельскую Вікі ==
Не маглі бы вы перакласьці разьдзел Сюжэт у артыкуле [[Тарас на Парнасе]] на ангельскую мову. [http://knihi.com/ananim/taras-eng.html Тут] ёсьць адпаведны пераклад. Можна было б стварыць невялічкі артыкул у ангельскай Вікі. --[[Удзельнік:Jauhienij|Jauhienij]] 15:04, 12 красавіка 2010 (UTC)
: Вітаю, а ці ёсьць ужо астатні зьмест для артыкула для ангельскай вікі?--[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] 20:11, 12 красавіка 2010 (UTC)
:: Я пераклаў прэамбулу --[[Удзельнік:Jauhienij|Jauhienij]] 03:32, 16 красавіка 2010 (UTC)

== Абгрунтаваньне дабрасумленнага выкарыстаньня для [[:Файл:Korn-Korn.jpg]], [[:Файл:Korn-LifeIsPeachy.jpg]] ==
Прывітаньне, Czalex!

Дзякуй за загружаныя вамі ў Вікіпэдыю файлы! Нагадваем вам, што калі выкарыстаньне і распаўсюджаньне мэдыя-файла не ажыцьцяўляецца на ўмовах вольнай ліцэнзіі ([http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/ Creative Commons Attribution/Share-Alike]), тады патрэбна абгрунтаваць неабходнасьць [[Вікіпэдыя:Крытэры добрасумленнага выкарыстаньня|добрасумленнага выкарыстаньня]], дадаўшы і запоўніўшы картку {{Ш|Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня}}, таксама дадаўшы дакладныя зьвесткі пра аўтара, час стварэньня/публікацыі працы і крыніцу.

Калі файл не адпавядае крытэрам добрасумленнага выкарыстаньня або калі неабходныя зьвесткі не былі дададзеныя ў 7-дзённы тэрмін, тады файл будзе выдалены.

Вялікі дзякуй! --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 20:14, 15 красавіка 2010 (UTC)

== Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня для [[:Файл:Praunik.gif]] ==
Прывітаньне, Czalex!

Дзякуй за загружаныя вамі ў Вікіпэдыю файлы! Нагадваем вам, што, калі выкарыстаньне і распаўсюджаньне мэдыяфайла не ажыцьцяўляецца на ўмовах вольнай ліцэнзіі ([http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/ Creative Commons Attribution/Share-Alike]), тады патрэбна абгрунтаваць неабходнасьць [[Вікіпэдыя:Крытэры добрасумленнага выкарыстаньня|добрасумленнага выкарыстаньня]], дадаўшы і запоўніўшы картку {{Ш|Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня}}, таксама дадаўшы дакладныя зьвесткі пра аўтара, час стварэньня/публікацыі працы і крыніцу.

Калі файл не адпавядае крытэрам добрасумленнага выкарыстаньня або калі неабходныя зьвесткі ня будуць дададзеныя ў 7-дзённы тэрмін, файл будзе выдалены.

Вялікі дзякуй! --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 11:19, 27 ліпеня 2010 (UTC)

==Hello==
Прывітаньне, Czalex! Hello. We’re looking for someone who could translate and upload on be-x-old.wikipedia  [http://simple.wikipedia.org/wiki/IMMAGINE%26POESIA this page]. Can you help us please. It’s very important for us. Thanks a lot !--[[Удзельнік:Aeron10|Aeron10]] 19:57, 26 студзеня 2011 (EET)

== Help needed ==

Hello :-) I'm kind of new on Wikipedia, mostly interested in Polish and Belarusian metters (ethnically I'm both). I saw you were quite active on the [[Tadeusz Kościuszko]] page.

I added information about his Belarusian ethnicity, but there is a crazy guy deleting it now from an anonymous dynamic IP. He also keeps on deleting him from the [[Belarusians]] collage saying &quot;he was not Belarusian but Polish&quot;.

Due to the fact I know this issue is actually important for you to, could you help me by adding more references to the article and also to deal with this guy in terms of getting the right authorities to make him stop making such move without even looking at the discussion page? I just find it hard to deal with such rude people myself, because I don't know what to do anymore. Thank you! [[User:Danton&amp;#39;s Jacobin|Danton&amp;#39;s Jacobin]] ([[User talk:Danton&amp;#39;s Jacobin|talk]]) 22:31, 14 October 2012 (UTC)

== Статус адміністратара ==

Вітаю! Вы доўгі час (больш за год) праяўляеце замалую актыўнасьць у праекце (часам ніводнай праўкі цягам некалькіх месяцаў). Мяркую, вам трэба альбо павялічыць актыўнасьць, альбо адмовіцца ад статусу адміністратара. --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#448866; font-weight: 600;&quot;&gt;Зьміцер Юрцэвіч&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;&lt;sup&gt;([[Гутаркі ўдзельніка:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#226644;&quot;&gt;гутаркі&lt;/span&gt;]])&lt;/sup&gt; 12:22, 23 кастрычніка 2013 (FET)
::Вітаю! Згодзен адмовіцца ад статусу адміністратара --[[Удзельнік:Czalex|Czalex]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Czalex|гутаркі]]) 19:43, 5 лістапада 2013 (FET)

== Poke ==

Hello Czalex, we have received a request stating that you have resigned as administrator from this Wiki. Could you please confirm this, as I struggle to find a diff to that effect? &lt;i&gt;&lt;b&gt;[[User:Snowolf|&lt;font color = &quot;darkmagenta&quot;&gt;Snowolf&lt;/font&gt;]] &lt;sup&gt;&lt;small&gt;[[m:User:Snowolf|&lt;font color = &quot;darkmagenta&quot;&gt;How can I help?&lt;/font&gt;]]&lt;/small&gt;&lt;/sup&gt;&lt;/b&gt;&lt;/i&gt; 03:35, 5 студзеня 2014 (FET)

== ВікіВясна ==

{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=ВП:ВікіВясна]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў [[ВП:ВікіВясна|ВікіВясьне-2015]]'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;[[ВП:ВікіВясна|ВікіВясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:ВікіВясна-2015/Удзельнікі|сьпіс удзельнікаў]].
|}
Акрамя таго, ці можаце Вы дапамагчы зь перакладам артыкулаў пра Пружаншчыну ў ангельскую Вікіпэдыю? Справа ў тым, што мы з дапамогай [[Пружанскі палацык|Пружанскага палацыку]] зьбіраемся на [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць славутасьці/Сьпісы славутасьцяў/Берасьцейшчына/Пружаншчына|гісторыка-культурных каштоўнасьцях Пружанскага раёну]] ўсталяваць таблічкі з [[QR-код]]амі на артыкулы Вікіпэдыі, і дзеля гэтага трэба мець некалькі вэрсіяў артыкулу: прынамсі на мовах краінаў-суседзяў ды ангельскай (па-беларуску ўсе артыкулы створаныя). Сьпіс патрэбных артыкулаў знаходзіцца на старонцы праекту [[:meta:Wikimedia CEE Spring 2015/Structure/Belarus#Wiki Loves Monuments + QR-codes|ВікіВясны]], але гэтыя артыкулы можна пісаць у любы час. {{-)}} --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 09:44, 25 сакавіка 2015 (MSK)

== Просьба ==

Вы рэдагавалі артыкул «[[Русіфікацыя Беларусі]]». Прашу вас паведаміць аўтарытэтную крыніцу для выкарыстаньня ў артыкулах гэтай цытаты і ў Украінскай Вікіпэдыі, якая часта сустракаецца на беларускіх форумах:
[http://dodontitikaka.narod.ru/index/0-81 44. Из указаний к Указу Екатерины 2-ой 1793 года по «Новым землям Литовским»]: «...Великое княжество Литовское впредь именовать только Белой Русью, а народ ее белорусами, чем на века привя­жем ее к России. Замирить Бе­лую Русь военной силой невозможно. Эту миссию мы возложим на русского чиновника, рус­ского учителя, русского попа. Именно они отнимут у белорусов не только их язык, но и саму память про самих себя... ». З павагай --[[User:Krupski Oleg|'''&lt;font face=&quot;chiller&quot; color=&quot;#darkviolet&quot; style=&quot;text-shadow:grey 0.2em 0.2em 0.2em; font-size:115%&quot;&gt;✍ Крупскі Алег&lt;/font&gt;''']] &lt;sup&gt;[[User talk:Krupski Oleg|&lt;font size=&quot;1&quot; style=&quot;text-shadow:grey 0.2em 0.2em 0.1em;&quot;&gt;гут&lt;/font&gt;]] · [[Special:Contributions/Krupski Oleg|ун]]&lt;/sup&gt; &lt;sup&gt;[mailto:Lewart@ukr.net @]&lt;/sup&gt; 20:45, 18 кастрычніка 2015 (MSK)

== цэнзура артыкула Хведар Нюнька ==

Просьба пауплываць на бюракрата Red_Winged_Duck, яки блакуе намаганни нераунадушных беларусау Виленчукоу написаць сбалансаваны и праудзивы артыкул пра былога функцыянера Таварыства Беларускай Культуры: https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%9D%D1%8E%D0%BD%D1%8C%D0%BA%D0%B0 Сутнасць яго блакаванняу можна бачыць у абмеркаванни артыкула: https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5:%D0%A5%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%9D%D1%8E%D0%BD%D1%8C%D0%BA%D0%B0 Кали коратка, дык сутнасць праблемы у тым што бюракрат Red_Winged_Duck перавышае паунамоцтвы и блакуе матэрыялы афицыйнага сайту ТБК, напрыклад: http://www.westki.info/tbk/21158/sudovae-pasedzhanne-u-sprave-damkou-adbudzecca-21-verasnya пра судовае паседжанне, дзе Х. Нюнька адказчык, http://www.westki.info/tbk/21114/sprava-hvedara-nyunki-spynenaya-ne-za-adsutnasci-dokazau-pavodle-212-artykula-1-chastki-6 пра былую крыминальную справу Х. Нюньки

== [[ВП:ТТ/БНР100]] ==

{{ВП:Праект:Тэматычны тыдзень/БНР100/Запрашэньне}} --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 18:46, 24 лютага 2018 (MSK)

== KontraBanda / КонтраБанда ==


Прывітаньне, [[Удзельнік:Czalex|Czalex]]!

Тут замежнікі (немцы), «наяжджалі» на старонку [[КонтраБанда]] (https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=KontraBanda&amp;stable=0&amp;redirect=no) як «няварты» артыкул. Я спрабаваў выратаваць, але “''бэнутцэр''” Usteinhoff усё сам вырашыў, нават не суд-«тройка». Гледзячы сюды (https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAuth?target=Usteinhoff+), наўрад ці ён ведае расейскую альбо нашу мову, каб ацэньваць іншамоўныя крыніцы. Спачатку яго не задаволілі выступы па ТБ ([[Сталічнае тэлебачаньне]] ж топ-3 беларускі канал; ёсьць нават артыкул (!) пра яго на нямецкай Wikipedia: https://de.wikipedia.org/wiki/CTV_(Weißrussland)), дадаў больш крыніц, у тым ліку інфармацыйнае агенцтва «Минск-новости», дзе яно на дзень гораду Менску ў справаздачы са сьвята газэты «Вечерний Минск» адзначыла, што такі кавэр-гурт на самой справе самы запатрабаваны ў сталіцы, так паставіў пад сумненьне іх аўтарытэт (тое, што сабралі народ, артыстаў, зрабілі сьвята, сфоткалі ўсё гэта й напісалі справаздачу, гэта хлусьня!). Ну й што, што дзяржаўныя... А якія яшчэ!? У нас жа ў Беларусі вельмі многа чаго дзяржаўнага, незалежных СМІ няшмат. ¯\_(°ヮ°)_/¯

Нават па іх крытэрыям для музыкаў усё добра: ''Gemäß WP:RK#Musiker (“wiederholt in überregionalen Hörfunk- oder Fernsehausstrahlungen mitwirkten”)...
''

Больш зьвестак у самой «дыскусіі» на выдаленьне: https://de.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Löschkandidaten/20._Januar_2019#KontraBanda. Таксама буду ўдзячны за любую параду. Думаю, можна будзе напісаць адміністратару, хто правёў экзэкуцыю (''бэнутцэр'' Gripweed).

Не хварэй! (✿◕‿◕)

P.S. На жаль, тут «нашых» нямецкамоўных удзельнікаў няшмат, пісаў таксама [[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]], калі яшчэ шла «дыскусія» на выдаленьне, але ён яшчэ не адпісаў. Цяпер нямецкая старонка гурта выдалена(
--[[Удзельнік:Pr12402|Pr12402]] 28 студзеня 2018

== Віківясна-2019 ==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019|Віківясьне-2019]]'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;[[ВП:ВікіВясна|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019/Удзельнікі|сьпіс удзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 18:23 17 сакавіка 2019 (MSK)

== Месяц Аршанскай бітвы ==

{{ВП:Праект:Тэматычны тыдзень/Аршанская бітва/Запрашэньне}}
--&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 21:24, 11 жніўня 2019 (MSK)

==Вікі любіць Зямлю-2020==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WLE Austria Logo (no text).svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага фотаспаборніцтва&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю/Удзельнікі|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 12:27, 30 траўня 2020 (UTC+3)

{{Запрашэньне ў Таварыства дзесяцігадовых}}--[[Удзельнік:W]] 21:36, 8 чэрвеня 2020 (UTC+3)

== Рознае ==

Вітаю, [[user:Czalex|Czalex]]!

Калі можна, пакінь 5 капеек сюды: [https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Вікіпэдыя:Форум#Што_можа_зрабіць_Беларуская_Вікіпэдыя_ў_бягучай_сытуацыі? https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Вікіпэдыя:Форум#Што_можа_зрабіць_Беларуская_Вікіпэдыя_ў_бягучай_сытуацыі?]
Плюс зазірні сюды: https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Interwiki_conflicts/Unresolved/2020#Q6546947/list_of_people_and_organizations_sanctioned_in_relation_to_human_rights_violations_in_Belarus_(Q42582831) (ня ведаю, як зьвязаць твае грунтоўныя дадаткі на EN Wiki з няпоўнымі старонкамі па-беларуску). 
Усяго добрага! Жадаю бясьпекі! -- [[user:pr12402|pr12402]], 11 сьнежня 2020
* Вітаю, [[user:Czalex|Czalex]]! 
+ 🇨🇭 па санкцыям (https://news.tut.by/economics/711111.html, https://www.admin.ch/gov/en/start/documentation/media-releases.msg-id-81590.html). Паглядзі, калі ласка, мо дадасі зьвесткі на English Wikipedia? Усяго найлепшага! -- [[user:pr12402|pr12402]], 13 сьнежня 2020

== Шутаў, Бандарэнка ==
Вітаю, [[user:Czalex|Czalex]]!
Калі можна, пакінь нешта ў абарону Шутава (https://simple.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Requests_for_deletion/Requests/2020/Hienadz_Shutau) і Бандарэнкі (https://simple.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Requests_for_deletion/Requests/2020/Raman_Bandarenka). Дзякуй! UPD. Тутака трэ дапамога таксама: https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Articles_for_deletion/Hienadz_Shutau -- [[user:pr12402|pr12402]], 14 сьнежня 2020

==Месяц беларускай літаратуры==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WP20Symbols PENANDPAPER.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура|Месяцы беларускай літаратуры]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''спаборніцтва&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура|Месяц беларускай літаратуры]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 15:17, 14 студзеня 2021 (UTC+3)
== Сьліжэўскі ==
Вітаю, [[user:Czalex|Czalex]]!

Паглядзі, калі ласка, як будзе час, мо зробіш пераклад на ангельскую (https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Алег_Сьліжэўскі). Асоба ўжо сьвеціцца (https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_people_and_organizations_sanctioned_in_relation_to_human_rights_violations_in_Belarus) пад рознымі транскрыпцыямі. Інфа ёсьць. Удалага дня, усяго добрага! -- [[user:pr12402|pr12402]], 14 студзеня 2020

== Нямецкая Вікіпедыя ==

Прывітанне. Зараз на нямецкай Вікіпедыі ідзе [https://de.wikipedia.org/wiki/Diskussion:Wei%C3%9Frussland#Stimmungsbild дыскусія пра назву краіны Беларусь]. Можа табе будзе цікава далучыцца.--[[Удзельнік:KastusK|KastusK]] ([[Гутаркі ўдзельніка:KastusK|гутаркі]]) 20:17, 16 лютага 2021 (+03)

== 5 капеек ==
Вітаю, [[user:Czalex|Czalex]]!

Пакінь, калі ласка, хуценка 5 капеек тутака: https://en.wikipedia.org/wiki/Talk:Hienadz_Shutau

Той жа нейкі англа-саксонец чапляўся да Бандарэнкі, Тарайкоўскага, Шутава (на Simple English выдалілі з-за распачатай справы) на English, Simple English. Прыкідваееца, што не разлічае забойства ад сьмерці (&quot;ня можа быць&quot; і д т.п.). Можна паспрачацца па назвам хаця б тутака таксама: 

https://en.wikipedia.org/wiki/Death_of_Alexander_Taraikovsky
https://simple.wikipedia.org/wiki/Death_of_Alexander_Taraikovsky -- [[user:pr12402|pr12402]], 18 лютага 2021

==Выклік Вікіпрагалу==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WikiGap.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выклік Вікіпрагалу]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выкліку Вікіпрагалу]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:28, 1 сакавіка 2021 (UTC+3)

==Віківясна-2021==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:CEE Spring Logo vertical-t.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясьне-2021]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021/Удзельнікі|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:53, 16 сакавіка 2021 (UTC+3)

==[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:26, 20 сьнежня 2021 (UTC+3)

== Юбілейны месяц ==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Беларусы. Biełarusy. Belarusians.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейным месяцы]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейны месяц]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 18:02, 14 студзеня 2022 (UTC+3)

== [[Дзьмітры Піневіч]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Дзьмітры Піневіч]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:29, 8 сакавіка 2022 (UTC+3)

== [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 20:49, 3 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:56, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:55, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>fr13x1nerfesj52gro719ijbuhnm199</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Gabix</title>
    <ns>3</ns>
    <id>2712</id>
    <revision>
      <id>2331731</id>
      <parentid>2327513</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:49:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларуская гандлёва-прамысловая палата */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25021" xml:space="preserve">== Прывітаньне ==

Прывітаньне ад імя адміністратараў беларускай Вікіпэдыі. Вельмі прыемна бачыць Вас у нашай суполцы.

Паколькі Вы рабілі першыя крокі, ёсьць невялічкі заўвагі па афармленьню. Не сьпяшайцеся ўсе зрабіць адразу. Выкарыстоўвайце іншыя артыкулы як прыклады афармленьня. Праглядайце зьмены, якія былі зроблены ў Вашых артыкулах больш вопытнымі вікіпэдыстамі.

==Аўтарскія правы==

Па матывах артыкула [[Мікарыза]]...

Калі ласка, ня трэба капіяваць без дазволу тэксты, напісаныя іншымі аўтарамі (калі яны не знаходзяцца ў агульнай уласнасьці ці распаўсюджваюцца згодна ўмоваў ліцэнзіі GNU Free Documentation License). Канешне магчыма цытаваць пэўную частку (глядзіце [http://pravo.by/webnpa/text.asp?start=1&amp;RN=V19600370 Законом Республики Беларусь об авторском праве и смежных правах]). Але яна ня можа быць асноўнай у артыкуле. За ідэямі зьместу артыкула лепей зьвярнуцца да Вікіпэдый на іншых мовах (напрыклад да [[:en:|ангельскай]]).

== Пра мікарызу ==

Калі ласка, параўнайце цяперашні стан. Здаецца, гэта ўжо можна назваць самастойным артыкулам.

: Вы дадалі грэцкія словы і адзін склад. Больш за палову зьместу — са http://slounik.org (толькі правапіс зьменены на клясычны). Параўнуйце першую і апошнюю вэрсіі ў гісторыі. Ці можна назваць гэты тэкст самастойным — ня ведаю... --[[User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 13:10, 27 .01. 2005 (UTC)
:: Ну, калі ня ведаеце, дык выдаляйце нафіг. Гэта была адно спроба.

::: Але. Гэта была спроба. Пачатак. І артыкул пазначылі як ''накід'', потым будзе дададзена інфа, напрыклад пераклад з en ці eo. І так скасуецца &quot;падазрэньне на магчымае парушэньне аўтарскіх правоў&quot;. --[[User:Zmila|ŹmiŁa]] 13:55, 27 .01. 2005 (UTC)

== Пашырайце накіды ==

Калі ласка, па магчымасьці спрабуйце рабіць больш разгорнутыя артыкулы. Накіды - гэта, канешне, добра, але іх хтосьці павінен пашыраць...

Дарэчы, гатовыя для ўжываньня выявы (якія ня трэба загружаць) можна знайсьці на [[commons:]]. Глядзіце, напрыклад, [[:commons:Category:Sun]] і [[:commons:Category:Earth]].

[[User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 15:42, 3 .02. 2005 (UTC)

: «Не сьпяшайцеся ўсе зрабіць адразу.» — ня я сказаў :-) [[User:Gabix|Gabix]] 13:48, 7 .02. 2005 (UTC)

== Апісаньне зьменаў ==

Калі ласка, пазначайце кароткае апісаньне зьменаў у адпаведным радку пры кожным рэдагаваньні, каб было больш зручна праглядаць гісторыі старонак і апошнія зьмены. --[[User:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 16:58, 7 .02. 2005 (UTC)

==Предложение совместной работы==
Здравствуйте. Мой ник [[:uk:Користувач:Shao|Shao]], я пишу в украинскую Википедию статьи, в основном, биологической тематики. [[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] написал мне, что в белорусском разделе Вы занимаетесь примерно тем же самым. В связи с этим у меня к Вам будет несколько предложений по совместному написанию ряда разделов.

Если Вы согласны на какие-либо совместные действия - отпишите, пожалуйста, мне на мою страницу в украинском разделе, я тогда выпишу свои предложения поподробнее.

С ув. [[:uk:Користувач:Shao|Shao]] 15:56, 07.08.2005 (UTC)

----

:Здравствуйте. Отвечу Вам здесь на то, что Вы писали мне на моей странице - чтоб заметнее было, да и начинали тут :о)
:В общем, как я уже писал в русском разделе Вики, неплохо было бы устроитть такого рода кооперацию: вырабатывается единая концепция развития раздела (биологического, например - более или менее широкого), составляется список недостающих статей, предполагаемые к написанию статьи делятся между участниками, а затем переводится написанное на другом языке со взаимной коррекцией. Таким образом мы, во-первых, в большой мере избегаем дублирования усилий, во-вторых, привлечение большего количества специалистов помогает чётче сформулировать цели и задачи, и, в-третьих (что может стать самым важным), по взаимному согласованию легче устранить терминологическую путаницу (а она уже, по крайней мере, в биологии, между разделами существует). Возможно, в итоге можно будет даже составить двух- или более-языковый словарь терминов, что будет весьма небесполезно; ведь, на самом деле, всё равно полного дублирования статей и концепций не будет никогда, а для собирания информации в иноязычном разделе такой словарь весьма бы пригодился. Кроме того, при предварительном согласовании тематики и концепции статей и принятии одного общего шаблона и перекладывать в другой раздел будет легче: это ведь совсем не то, что компоновать статью из кусочков текстов на разных языках, набираемых в интернете, да и с иллюстрациями проблем куда меньше.

:Чтобы не быть голословным, приведу сразу пример. В частности, всё острее встаёт потребность в списке таксонов живых организмов. Потому что начинает человек, пусть и с лучшими намерениями, писать зоологическую/ботаническую/микологическую и т.п. статью, и то и дело вместо класса Однодольные вставляет латинское название Двудольных, путает названия и взаимоотношение таксонов, и т.п. Т.е. список таксонов с латинскими, английскими, и/или белорусскими и украинскими названиями (где возможно) был бы не только интересен просто как энциклопедическая информация, но и как справочная страница для написания биологических статей. Хотя бы чтобы не путали авторы, какой отряд в какой класс входит. Идеалом, конечно, является доведение списка до отдельных видов - но это нереально, ясное дело. Думаю, стоило бы попытаться довести до уровня семейств (да и то, в классе Насекомые - как бы не потонуть). Процедура перевода, кстати, здесь сильно упрощена - автозаменой 90% решается. Я уже достал такие материалы для царства Животные - надо теперь сканировать и на украинский переводить, и уже сделал в украинском варианте для вирусов. Но где взять для растений, грибов, бактерий и т.п., ума не приложу. Может, поможете с остальными царствами? Т.е. сделаете список таксонов на латыни и белорусском, а потом поменяемся недостающим?

:Ну, и ещё одно, по мелочи. Как я вдел, вы перевели мою статью - в белорусском варианте она называется [[Хіцін]]. Верно ли я понимаю, что &quot;кіслародазьмяшчальны&quot; означает &quot;кислород-содержащий&quot;? Если так - боюсь, у вас ошибка: там к ядру моносахарида присоединён азот в качестве заместителя, потому правильно - &quot;азотсодержащий&quot;. Ведь в любом сахаре есть кислород, просто в силу обязательного наличия альдегидніх и -ОН групп в єтом классе веществ, потом писать &quot;кислородсодержащий&quot; для сахаров смісла не имеет. Да и в химическом ведь названии нет &quot;-окси&quot;, но есть &quot;-амин&quot;.

:В общем, жду ответа на предложение по кооперации. Ну, или встречного предложения, если именно эти данные доставать не с руки. C ув. [[:uk:Користувач:Shao|Shao]]--[[Удзельнік:144.138.159.74|144.138.159.74]] 14:02, 08.08.2005 (UTC)

:: ''…вырабатывается единая концепция развития раздела (биологического, например - более или менее широкого)…''&lt;br&gt;Мысль очень даже хорошая, только хто выработает? У меня с концепциями не очень, я работаю достаточно хаотично: просто если в какой-либо статье есть ссылка на несуществующую, пытаюсь сделать её. Или если в другой Вики нахожу что-то достойное (напр., [[uk:Хітин | Хітин]] ;-), то перевожу. Кроме того, я, в общем, не специалист в биологии. Словарь терминов — вещь очень даже неплохая. Вопрос только, в каком виде он будет, и где будет храниться.

::''В частности, всё острее встаёт потребность в списке таксонов живых организмов. … Хотя бы чтобы не путали авторы, какой отряд в какой класс входит.''&lt;br&gt;Возражений нет кроме одного: насколько я могу судить, в '''очень''' многих случаях по таким вопросам нет единства и у специалистов.

:: ''Может, поможете с остальными царствами? Т.е. сделаете список таксонов на латыни и белорусском, а потом поменяемся недостающим?''&lt;br&gt;К сожалению, нет хорошего материала под рукой. Могу только попытаться нарыть что-либо по насекомым, но это будет не быстро. Кроме того, есть такая весьма специфическая (в смысле, отсутствующая для, скажем, русского и, вероятно, украинского языков) проблема: неразработанность соответствующей номенклатуры/терминологии. Увы, белорусский язык в этом отношении практически не развивается, и я нахожу в доступных мне источниках обилие (предположительно) русизмов и пробелов. Серьёзной биологической литературы на белорусском практически нет.&lt;br&gt;Однако, думаю, есть смысл попытаться двинуться в этом направлении.

:: И, наконец, про «Хіцін»: простая невнимательность с моей стороны :-).

:: &lt;font color=&quot;darkblue&quot;&gt;'''Типа маленький итог:'''&lt;/font&gt; в относительно ближайшем будущем я попытаюсь сделать таксономическое дерево для насекомых (по возможности) — в качестве первого шага, если/когда что-то получится, поделюсь. Что касается грибов, бактерий и т.п., это более сложный ворос. Другие идеи? --[[Удзельнік:Gabix|Gabix]] 12:28, 09.08.2005 (UTC)

:::Ну что ж, попробую сформулировать ближайшую повестку. Итак, формулировка задачи: изготовить возможно более подробный список таксонов живых существ в формате нескольких статей (конкретная разбивка - по мере написания). Если вы хотите заняться насекомыми - пусть будет так, какая разница, с чего начинать? У меня сейчас на руках есть список таксонов насекомых до семейств включительно. Если у вас есть более подробный (до родов или до видов) - используйте ваш, если нет - я пришлю вам свой с соображениями по оформлению статьи (безусловно, дискутабельному). У меня сейчас в очереди на написание несколько статей по отрядам [[:uk:Клас Сцифоїдні|класса Сцифоидные]] - сначала думал ограничиться написанием статьи о классе, но в ходе обсуждений в нашем разделе меня попросили написать и &quot;отрядные&quot; статьи. Потому немедленно я за эти списки взяться не смогу - думаю, освобожусь в этом плане где-то через неделю (вы сможете следить за продвижением работы по &quot;оживанию&quot; ссылок на отряды в упомянутой статье :о). Если решите использовать ваши материалы для списка таксонов насекомых - пожалуйста, напишите, в каком формате будете это оформлять - я, возможно, сделаю ряд предложений, и так выработаем общую форму подачи материала, чтобы потом только переводить на украинский/белорусский надо было, без переформатирования.

:::Как вам такое предложение, для начала? C ув. [[:uk:Користувач:Shao|Shao]]

:::: Присылайте Вашу наработку, я вижу, Вы ''намного'' дальше меня продвинулись. --[[Удзельнік:Gabix|Gabix]] 13:12, 10.08.2005 (UTC)
::::: Так дайте ж e-mail :o)[[:uk:Користувач:Shao|Shao]]
:::::: Пардон, qsl_tk НА tut ПУНКТ by --[[Удзельнік:Gabix|Gabix]] 07:39, 11.08.2005 (UTC)
::::::: Ушло, ловите. Как будет превращено в статью - пишите. Ну, или раньше, если будет желание согласовать формат. [[:uk:Користувач:Shao|Shao]]

== Adkaz na radu ==

Vitaju, spadar Gabix. Prabačcie, ja drenna pišu pa-biełarusku.
W pòprzédny wersëji przédny starnë më jesmë mielë nen tekst prawie tak jak wë piszece ''(leno bez lënka do artikla ò mòwie, bò taczegò jesz niesztôt ni mómë)'', ale to dzes nama zdżinãło. Zarô mdze zmienioné.
Da pabačeńnia, [[csb:Brëkòwnik:Ùczk|UCZK]] 15:22, 19.08.2005 (UTC)

== Aleksei Grishin ([[Аляксей Грышын]]) ==

Hi, I have been written article about Grishin in Finnish Wikipedia. We have little problem: in [http://www.noc.by/en/belarusian-2/biographies this article] said that &quot;in 1998 Grishin earned the title of Master of Sport. In 2001 he became an Honoured Master of Sport&quot;. Can you tell me what &quot;Master of Sport&quot; mean? Is he get that status from school or is that just some Belarussian tittle for national champion?

Thank you for your time. [[Удзельнік:EtäKärppä|EtäKärppä]] ([[Гутаркі ўдзельніка:EtäKärppä|гутаркі]]) 13:26, 28 студзеня 2014 (FET)

== KontraBanda / КонтраБанда  ==


Прывітаньне, [[Удзельнік:Gabix|Gabix]]!

Тут замежнікі (немцы), «наяжджалі» на старонку [[КонтраБанда]] (https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=KontraBanda&amp;stable=0&amp;redirect=no) як «няварты» артыкул. Я спрабаваў выратаваць, але “''бэнутцэр''” Usteinhoff усё сам вырашыў, нават не [[Тройка НКУС|суд-«тройка»]]. Гледзячы сюды (https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAuth?target=Usteinhoff+), наўрад ці ён ведае расейскую альбо нашу мову, каб ацэньваць іншамоўныя крыніцы. Спачатку яго не задаволілі выступы па ТБ ([[Сталічнае тэлебачаньне]] ж топ-3 беларускі канал; ёсьць нават артыкул (!) пра яго на нямецкай Wikipedia: https://de.wikipedia.org/wiki/CTV_(Weißrussland)), дадаў больш крыніц, у тым ліку інфармацыйнае агенцтва «Минск-новости», дзе яно на дзень гораду Менску ў справаздачы са сьвята газэты «Вечерний Минск» адзначыла, што такі кавэр-гурт на самой справе самы запатрабаваны ў сталіцы, так паставіў пад сумненьне іх аўтарытэт (тое, што сабралі народ, артыстаў, зрабілі сьвята, сфоткалі ўсё гэта й напісалі справаздачу, гэта хлусьня!). Ну й што, што дзяржаўныя... А якія яшчэ!? У нас жа ў Беларусі вельмі многа чаго дзяржаўнага, незалежных СМІ няшмат. ¯\_(°ヮ°)_/¯

Нават па іх крытэрыям для музыкаў усё добра: ''Gemäß WP:RK#Musiker (“wiederholt in überregionalen Hörfunk- oder Fernsehausstrahlungen mitwirkten”)...
''

Больш зьвестак у самой «дыскусіі» на выдаленьне: https://de.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Löschkandidaten/20._Januar_2019#KontraBanda. Таксама буду ўдзячны за любую параду. Думаю, можна будзе напісаць адміністратару, хто правёў экзэкуцыю (''бэнутцэр'' Gripweed).

Не хварэй! (✿◕‿◕)

P.S. На жаль, тут «нашых» нямецкамоўных удзельнікаў няшмат, пісаў таксама [[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]], калі яшчэ шла «дыскусія» на выдаленьне, але ён яшчэ не адпісаў. Цяпер нямецкая старонка гурта выдалена(
--[[Удзельнік:Pr12402|Pr12402]] 28 студзеня 2018

== [[Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:14, 21 красавіка 2022 (UTC+3)

== [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 20:53, 3 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Вузел Баранавічы]] ==
Вітаю! Як маецеся? Запрашаю падтрымаць вылучэньне артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Вузел Баранавічы]]. Дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 20:07, 30 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:02, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:49, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>9jggu91lj9no2kqjukp0pebxu47i52b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2005</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2882</id>
    <revision>
      <id>2331847</id>
      <parentid>2319842</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:26:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Падзеі */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3770" xml:space="preserve">{{Навігацыя для году|2005}}
{{Год у іншых календарох|2005}}
{{Загаловак году|2005}}

Гэты год —
* міжнародны год [[фізыка|фізыкі]]
* міжнародны год спорта і фізычнага выхаваньня
* год [[Уладзімер Караткевіч|Уладзімера Караткевіча]]

== Падзеі ==
* [[14 студзеня]] — капсула «Гюйгенс» села на паверхні [[Тытан (спадарожнік Сатурну)|Тытану]]
* [[23 студзеня]] — [[Віктар Юшчанка]] прыняў прысягу прэзыдэнта [[Украіна|Ўкраіны]]
* [[24 студзеня]] — абвешчаны [[Чарневіцкі заказьнік]]
* [[Сакавік]] — праведзены 1-ы конкурс «[[Тэлевяршыня]]»
* [[7 красавіка]] — пачаў выконваць свае абавязкі дзейны прэзыдэнт [[Ірак]]у [[Джалал Талабані]]
* [[13 траўня]] — адбылася [[Андыжанская разьня]] ва Ўзбэкістане
* [[21 чэрвеня]] — запушчаны [[Космас-1]]
* [[7 ліпеня]] — [[Тэрарыстычныя акты ў Лёндане 7 ліпеня 2005 году|тэрарыстычныя акты ў Лёндане]]

== Нараджэньні ==
*

== Сьмерці ==
* [[22 студзеня]] — [[Кансуэлё Вэляскес]], мэксыканская кампазытарка
* [[3 лютага]] — [[Зураб Жванія]], прэм’ер-міністар [[Грузія|Грузіі]]
* [[27 лютага]] — [[Віктар Жаўняровіч]], мастак і опэрны сьпявак
* [[4 сакавіка]] — [[Карлас Шэрман]], беларуска-гішпанскі перакладчык, літаратар і праваабаронца
* [[2 красавіка]] — [[Ян Павал II]], рымскі папа
* [[28 красавіка]] — [[Эрык дэ Савэнтхэм]], нямецкі каталіцкі дзяяч
* [[4 траўня]] — [[Анатоль Сыс]], беларускі паэт
* [[20 траўня]] — [[Поль Рыкёр]], францускі філёзаф, належыў да традыцыі фэнамэналёгіі й экзыстэнцыялізму
* [[20 чэрвеня]] — [[Джэк Кілбі]], амэрыканскі інжынэр, вынаходнік [[інтэгральная схема|інтэгральнай схемы]], [[калькулятар|калькулятара]], тэрмапрынтэра, ляўрэат [[Нобэлеўская прэмія|Нобэлеўскай прэміі]] ў галіне [[фізыка|фізыцы]] [[2000]] году
* [[5 ліпеня]] — [[Яўген Ціхановіч]], беларускі мастак
* [[6 ліпеня]] — [[Клёд Сымон]], францускі пісьменьнік, ляўрэат Нобэлеўскай узнагароды
* [[5 верасьня]] — [[Зьміцер Кісель]], беларускі публіцыст, журналіст, гісторык
* [[24 кастрычніка]] — [[Роза Паркс]], амэрыканская грамадзкая дзяячка, барацьбітка за правы афраамэрыканцаў у [[ЗША]]
* [[4 сьнежня]] — [[Францішак Бартуль]], грамадзка-палітычны дзяяч беларускай эміграцыі
* [[9 сьнежня]] — [[Робэрт Шэклі]], амэрыканскі пісьменьнік-фантаст

[[Катэгорыя:2005| ]]</text>
      <sha1>l5t75y4pvyybwbxudq6tnw61u484spc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лугвен</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3192</id>
    <revision>
      <id>2331812</id>
      <parentid>2252604</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:35:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Мінуўшчына */ артаграфія, [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9356" xml:space="preserve">[[Файл:Фото путешествия по Беларуси 457.jpg|190пкс|значак|Памятны знак князю Лугвену ў [[Амсьціслаў|Амсьціславе]]]]
'''Лу́гвен''' ('''Лінгвен''', '''Лангвен''', '''Лугвень'''), праваслаўнае імя Сямён (каля 1355—1431) — князь амсьціслаўскі (1392—1431). Чацьверты сын [[Альгерд]]а ад яго другога шлюбу з [[Ульляна Цьвярская|Ульлянай Цьвярской]] (агульным лікам дзявяты).

== Імя ==
Мовазнаўца і гісторык [[Алесь Жлутка]] супастаўляе імя Лугвен з адпаведнікамі ''Лугота'' (наўгародцец, 1215), ''Луготинич'' (наўгародзец, 1240), ''Лугвица'' (суздальскі князь, 1445), ''Луговка'' (XV ст.), ''Луговец'' (магілёвец, 1655) і выводзіць яго паходжаньне ад славянскай асновы [[Луг (расьліннасьць)|луг]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях|к}} С. 111.&lt;/ref&gt;.

== Гісторыя ==
[[Файл:Łuhvien. Лугвен (1385, 1930).jpg|190пкс|значак|Пячаць Лугвена, 1385 г.]]

У гістарычных крыніцах выступае з 1379 году, калі ў ліку іншых літоўскіх князёў падпісаў у [[Трокі|Троках]] мір з [[Тэўтонскі Ордэн|Ордэнам]] (29 верасьня). Разам з братам [[Ягайла]]м і трыма іншымі князямі 14 жніўня 1385 году падпісаў [[Крэўская унія|Крэўскую унію]].

Удзельнічаў у разгроме [[Сьвятаслаў (вялікі князь смаленскі)|вялікага князя смаленскага Сьвятаслава]], які падтрымаў выступленьне [[Андрэй Полацкі|Андрэя Полацкага]] супраць Ягайлы, пад [[Амсьціслаў|Амсьціславам]] (29 красавіка 1386 году).

У 1389—1392 гадох — князь у [[Вялікі Ноўгарад|Вялікім Ноўгарадзе]], атрымаў «у кармленьне» [[Ладага|Ладагу]], [[Арэшак]], [[Карэла|Карэлу]] і палову [[Капор'е|Капор’я]]. Склаў васальную прысягу Ягайлу як сюзэрэну Ноўгарада (у таямніцы ад саміх наўгародцаў). У 1390 годзе спрабаваў далучыць да Ноўгараду [[Пскоў]], у 1391 годзе разьбіў [[Ганза|ганзейскіх]] піратаў-вітальераў пад Арэшкам. Зьехаў з Ноўгараду пад уціскам [[Маскоўскае княства|Масквы]], атрымаў ад Ягайлы [[Амсьціслаўскае княства]], якім да яго валодаў іх брат [[Карыгайла]].

[[Файл:Łuhvien, Pahonia. Лугвен, Пагоня (1388, 1930).jpg|190пкс|значак|Пячаць Лугвена з [[Пагоня]]й, 1388 г.]]

У канцы 1396 году пасярэднічаў ва ўзнаўленьні гандлёвай дамовы паміж [[Полацак|Полацкам]] і [[Рыга]]й, у тым жа годзе разьбіў войска [[Алег (разанскі князь)|разанскага князя Алега]], які дапамагаў вялікаму князю смаленскаму [[Юры Сьвятаслававіч|Юрыю Сьвятаслававічу]] ў абароне незалежнасьці [[Смаленскае княства|Смаленскага княства]] ад [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]]. У 1402 годзе пад [[Любуцк]]ам ізноў разьбіў разанцаў, захапіў у палон князя [[Радаслаў Алегавіч|Радаслава Алегавіча]].

У 1403 годзе пры падтрымцы [[Вітаўт]]а захапіў [[Вязьма|Вязьму]] і спрабаваў авалодаць [[Смаленск]]ам, які нарэшце захапіў і далучыў да ВКЛ у 1404 годзе. У 1407 годзе ўдала дзейнічаў у [[Верхаўскія княствы|Верхаўскіх княствах]], далучыў да ВКЛ [[Варатынск]]. У тым жа годзе ізноў запрошаны ў Ноўгарад, дзе княжыў да 1412 году.

Удзельнічаў разам з наўгародзкімі аддзеламі ў [[Вялікая вайна 1409—1411 гадоў|Вялікай вайне 1409—1411 гадоў]], у крытычны момант [[Грунвальдзкая бітва|Грунвальдзкай бітвы]] мужнасьць амсьціслаўскай, аршанскай і смаленскай харугваў ВКЛ на чале з Лугвенам выратавала саюзныя арміі ад разгрому [[крыжакі|крыжакамі]]. Падпісаў [[Торунскі мір 1411 году]].

Імаверна, у 1408—1411 гадох быў вялікакняскім намесьнікам у Смаленску. У лістападзе 1411 году месьцічы зь Вялікага Ноўгараду зьвярнуліся да князя Сямёна Лугвеня (Symeona Lingwena), каб ён атрымаў дазвол ад вялікага князя Вітаўта і прыбыў іх бараніць ад Інфлянтаў. У час адбіцьця швэдзкай агрэсіі зьнішчыў прадмесныя ўмацаваньні [[Выбарг]]у (26 сакавіка). У тым жа годзе склаў ад імя Ноўгараду дамову зь Ягайлам супраць крыжакоў, але ў 1412 годзе з прычыны маскоўскіх інтрыгаў выехаў з Ноўгараду ў Амсьціслаў, разам зь Вітаўтам і Ягайлам накіраваў наўгародцам «разьметную» грамату. У 1421 годзе прымаў у Амсьціславе мітрапаліта [[Фоцій|Фоція]].

У 1430—1431 гадох у змаганьні [[Сьвідрыгайла Альгердавіч|Сьвідрыгайлы]] з [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонтам Кейстутавічам]] падтрымліваў першага&lt;ref&gt;[[Алесь Белы|Белы А.]] Лугвен // {{Літаратура/ЭГБ|4}} С. 395.&lt;/ref&gt;.

Заснаваў каля Амсьціслава [[манастыр Сьвятога Ануфрыя]] над ракой [[Чорная Натапа|Чорнай Натапай]] (1407 год), які славіўся перапісчыкамі кніг і рукапісаў.

Ад першай жонкі Марыі (памерла ў 1399 годзе), дачкі вялікага князя маскоўскага [[Дзьмітры Данскі|Дзьмітрыя Данскога]] (шлюб склаў у [[Масква|Маскве]] 14 чэрвеня 1394 году), меў сына Юрыя. Ад другой (з восені 1406 / 1407 году, імя і паходжаньне невядомыя) сына Яраслава (Фёдара).

Вядомая пячатка Лугвена (1389) з выявай [[Пагоня|Пагоні]], якая захоўваецца ў [[Львоўскі гістарычны музэй|Львоўскім гістарычным музэі]]&lt;ref&gt;Цітоў А. Пячаткі старажытнай Беларусі. — {{Менск (Мн.)}}, 1993. С. 36.&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Міндаў, кароль Літовіі, у дакумэнтах і сьведчаньнях}}
* {{Літаратура/ЭГБ|4}}
* Kuczyński S. M. Ziemie czernihowsko-siewierskie pod rządami Litwy. Warszawa, 1936.
* Prochaska A. [https://polona.pl/item/723390/175/ Codex epistolaris Vitoldi magni ducis Lituaniae]. — Cracoviae, 1882. S. 226—227.
* Stadnicki K. Bracia Władysława Jagiełły. Lwów, 1867.
* Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od konca czternastego wieku. Warszawa, 1895.
* Бернадский В. Н. Новгород и Новгородская земля в XV в. М., 1961.
* Экземплярский А. В. Великие и удельные князья Северной Руси в татарский период с 1238 по 1505 г. ТТ. 1—2. СПб., 1889—1891.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://vkl.by/articles/2166 Арыгінальны артыкул Алеся Белага]

[[Катэгорыя:Асобы Вялікага Княства Літоўскага]]
[[Катэгорыя:Альгердавічы]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1431 годзе]]</text>
      <sha1>tumeqvn5li5mwgw9fn70a48b3vnmhji</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Францыя</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3905</id>
    <revision>
      <id>2331719</id>
      <parentid>2330453</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:45:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jfblanc</username>
        <id>3122</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="63172" xml:space="preserve">{{Краіна
|Назва              = Францыя
|НазваЎРоднымСклоне = Францыі
|НазваНаДзяржаўнайМове = République française
|Сьцяг              = Flag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg
|Герб               = Armoiries république française.svg
|НацыянальныДэвіз   = Liberté, Égalité, Fraternité
|Месцазнаходжаньне  = EU-France.svg
|АфіцыйнаяМова      = [[Француская мова|Француская]]
|Сталіца            = [[Парыж]]
|НайбуйнейшыГорад   = Парыж
|ТыпУраду           = Рэспубліка
|ПасадыКіраўнікоў   = [[Прэзыдэнт]]&lt;br /&gt;[[Прэм’ер-міністар]]
|ІмёныКіраўнікоў    = [[Эманюэль Макрон]]&lt;br /&gt;[[Элізабэт Борн]]
|Плошча             = 674 843
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 41-е
|АдсотакВады        = 0,26%
|ГодАцэнкіНасельніцтва = 2015
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 22-е
|Насельніцтва       = {{лік|66539000}}&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.insee.fr/en/bases-de-donnees/bsweb/serie.asp?idbank=001641607|загаловак=Афіцыйная ацэнка насельніцтва|дата=17 лютага 2015}}&lt;/ref&gt;
|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 116
|ГодАцэнкіСУП       = 2010
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 6-е
|СУП                = $2,833 трлн&lt;!--nominal--&gt;
|СУПНаДушуНасельніцтва = ${{лік|42577}}
|Валюта             = [[Эўра]]
|КодВалюты          = €
|ЧасавыПас          = [[Цэнтральнаэўрапейскі час|CET]]
|ЧасРозьніцаUTC     = +1
|ЧасавыПасУлетку    = [[Цэнтральнаэўрапейскі летні час|СEST]]
|ЧасРозьніцаUTCУлетку = +2
|НезалежнасьцьПадзеі =
|НезалежнасьцьДаты  = 843
|ДзяржаўныГімн      = La Marseillaise
|АўтамабільныЗнак   = F
|ДамэнВерхнягаЎзроўню = fr
|ТэлефонныКод       = 33
|Дадаткі            = [[Файл:Fr-map.png|280пкс|цэнтар|Мапа Францыі]]
}}
'''Рэспу́бліка Фра́нцыя''' альбо '''Фра́нцыя''' ('''Пра́нцыя'''&lt;ref&gt;{{Артыкул|спасылка=https://www.nlb.by/upload/prod/Sviedki-epochi/2002.08_Academy/Dziannica_24.12.1918.pdf|месца=[[Масква]]|год=24 дзякабра 1918|нумар=43|загаловак=З-за граніцы|выданьне=[[Дзяньніца|Дзянніца]]|старонкі=4}}&lt;/ref&gt;, {{мова-fr|République française}} альбо ''France'') — краіна ў [[Заходняя Эўропа|Заходняй Эўропе]], што ўключае ў сябе некалькі заморскіх рэгіёнаў і тэрыторыяў. [[Мэтраполія Францыі|Мэтрапольная тэрыторыя Францыі]] распасьціраецца ад [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]] да [[Ля-Манш]]у і [[Паўночнае мора|Паўночнага мора]], і ад [[Райн]]а да [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіяну]]. Гэта адна з трох краінаў, разам з [[Марока]] і [[Гішпанія]]й, якая мае выхад да Атлянтыкі і Міжземнага мора адначасова. Францыя мяжуе з [[Бэльгія]]й, [[Люксэмбург]]ам, [[Нямеччына]]й, [[Швайцарыя]]й, [[Італія]]й і [[Манака]] на ўсходзе, [[Андора]]й і Гішпаніяй на поўдні, і аддзеленая [[праліў|пралівам]] Ля-Манш ад [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] на поўначы. Таксама ў Францыю ўваходзяць тэрыторыі, разьмешчаныя на розных кантынэнтах.

Паводле плошчы Францыя зьяўляецца 42-й найбуйнейшай краінай у сьвеце, але самай вялікай краінай у Заходняй Эўропе і [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскім зьвязе]] і трэцяй паводле велічыні ў [[Эўропа|Эўропе]] ў цэлым. Насельніцтва краіны складае 66,6 млн чалавек, гэта 22-і паказчык паводле колькасьці насельніцтва ў сьвеце і 2-і ў ЭЗ. Францыя зьяўляецца ўнітарнай паўпрэзыдэнцкай [[рэспубліка]]й са сталіцай у [[Парыж]]ы, найбуйнейшым горадзе краіны і галоўным культурным і камэрцыйным цэнтры. Ідэалы нацыі выяўляюцца ў [[Дэклярацыя правоў чалавека|Дэклярацыі правоў чалавека]].

Францыя застаецца вялікай дзяржавай са значным культурным, эканамічным, вайсковым і палітычным уплывам як у Эўропе, гэтак і ва ўсім сьвеце&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20091031190936/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761590309/Great_Powers.html Great Powers — Encarta. MSN. 2008]. Webcitation.org.&lt;/ref&gt;. Дзяржава мае пяты паводле велічыні ў сьвеце вайсковы бюджэт&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20150104033821/http://books.sipri.org/product_info?c_product_id=476 Trends in world military expenditure, 2013]. SIPRI&lt;/ref&gt;, трэці паказчык паводле велічыні запасаў [[ядзерная зброя|ядзернай зброі]]&lt;ref&gt;[http://www.fas.org/programs/ssp/nukes/nuclearweapons/nukestatus.html Status of World Nuclear Forces]. Federation of American Scientists — Fas.org.&lt;/ref&gt;, і другі — па велічыні дыпляматычнага корпусу&lt;ref&gt;[http://www.diplomatie.gouv.fr/en/ministry_158/embassies-and-consulates_2052/bilateral-embassies_1580.html France-Diplomatie]. Diplomatie.gouv.fr.&lt;/ref&gt;. Францыя зьяўляецца разьвітой краінай і мае шостую паводле аб’ёму эканоміку ў сьвеце паводле намінальнага [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] і восьмую паводле велічыні [[парытэт пакупніцкай здольнасьці|парытэту пакупніцкай здольнасьці]] (у 2014 годзе)&lt;ref name=&quot;worldbank2012&quot;&gt;{{Спасылка|url=http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.PP.CD?order=wbapi_data_value_2012+wbapi_data_value+wbapi_data_value-last&amp;sort=desc|загаловак=GDP, PPP (current international $)|выдавец=Data.worldbank.org|дата=17 лютага 2016}}&lt;/ref&gt;.

== Гісторыя ==
{{Асноўны артыкул|Гісторыя Францыі}}

=== Старажытнасьць ===
Францыя ў дагістарычны пэрыяд была месцам старажытных стаянак [[Нэандэртальцы|нэандэртальцаў]] і [[Краманьёнцы|краманьёнцаў]]. У эпоху [[нэаліт]]у на тэрыторыі Францыі існавала некалькі багатых помнікамі дагістарычных культураў. Дагістарычная [[Брэтань]] была культурна зьвязана з суседняй [[Вялікабрытанія (востраў)|Брытаніяй]], на ейнай тэрыторыі выяўлена вялікая колькасьць [[мэгаліт]]аў. У пэрыяд позьняга [[бронзавы век|бронзавага]] і раньняга [[жалезны век|жалезнага веку]] тэрыторыю Францыі засялялі [[кельты|кельцкія]] плямёны [[галы|галаў]], паўднёвы захад сучаснай Францыі быў населены [[ібэры|ібэрамі]], плямёнамі невядомага паходжаньня. У выніку паэтапнага заваяваньня, якое было завершана ў [[1 стагодзьдзе да н. э.|I стагодзьдзі да н. э.]] ў выніку [[Гальская вайна|Гальскай вайны]] [[Гай Юліюс Цэзар|Юліюса Цэзара]], сучасная тэрыторыя Францыі ўвайшла ў склад [[Рымская імпэрыя|Рымскай імпэрыі]] як правінцыя [[Галія]]. Насельніцтва было раманізавана і да V стагодзьдзя размаўляла на народнай [[Лацінская мова|латыні]], якая стала асновай сучаснай францускае мовы.

=== Сярэднявечча ===
У 486 годзе Галія была заваяваная [[франкі|франкамі]] пад кіраўніцтвам [[Хлёдвіг I|Хлёдвіга]]. Тым самым была створана Францкая дзяржава, а Хлёдвіг стаў першым каралём дынастыі [[Мэравінгі|Мэравінгаў]]. У VII стагодзьдзі ўлада караля істотна аслабла, а рэальнай сілай у дзяржаве завалодалі мажардомы, аднаму зь якіх, [[Карл Мартэл|Карлу Мартэлу]], удалося ў 732 годзе ў [[бітва пры Пуат’е|бітве пры Пуат’е]] разьбіць арабскае войска і прадухіліць заваяваньне [[арабы|арабамі]] Заходняй Эўропы. Сын Карла Мартэла, [[Піпін Кароткі]], стаў першым каралём дынастыі [[Каралінгі|Каралінгаў]], а пры сыне Піпіна, [[Карл Вялікі|Карле Вялікім]], францкая дзяржава дасягнула найвышэйшага росквіту за ўсю гісторыю і займала большую частку тэрыторыі цяперашняй Заходняй і Паўднёвай Эўропы. Пасьля сьмерці сына Карла Вялікага — [[Людовік Пабожны|Людовіка Пабожнага]] — ягоная імпэрыя была падзеленая на тры часткі. У 843 годзе паводле [[Вэрдэнская дамова|Вэрдэнскае дамовы]] было створана Заходне-Францкае каралеўства на чале з [[Карл Лысы|Карлам Лысым]]. Яно займала прыблізна тэрыторыю сучаснай Францыі. У X стагодзьдзі краіна стала называцца Францыяй.

[[Файл:French borders from 985 to 1947.gif|міні|240пкс|зьлева|Зьмена межаў Францыі з 985 па 1947 гады]]
Пазьней цэнтральная ўлада істотна паслабела. У IX стагодзьдзі Францыя рэгулярна падвяргалася набегам [[вікінгі|вікінгаў]], у 886 годзе апошнія рабілі аблогу Парыжу. У 911 годзе вікінгі заснавалі герцагства [[Нармандыя]] на поўначы Францыі. Да канца X стагодзьдзя краіна была практычна цалкам раздробленая, а каралі ня мелі рэальнай улады за межамі сваіх фэадальных уладаньняў (Парыж і Арлеан). Дынастыю Каралінгаў у 987 годзе зьмяніла дынастыя [[Капэтынгі|Капэтынгаў]], па імені першага ейнага [[Манархі Францыі|караля]] [[Гуга Капэт]]а. Панаваньне Капэтынгаў характэрнае крыжовымі паходамі, рэлігійнымі войнамі ў самой Францыі, спачатку 1170 год адзначыўся рухам [[вальдэнсы|вальдэнсаў]], а ў 1209—1229 гады прайшлі [[Альбігойскія войны]]. Таксама за часам Капэтынгаў адзначана скліканьне парлямэнту, Генэральных штатаў, упершыню ў 1302 годзе, а таксама [[Авіньёнскае паланеньне папаў|Авіньёнскім палонам папаў]], калі [[папа|рымскі папа]] быў арыштаваны ў 1303 годзе каралём [[Філіп IV Прыгожы|Філіпам IV Прыгожым]], і папы былі вымушаныя заставацца ў [[Авіньён]]е да 1378 году. У 1328 годзе Капэтынгаў зьмяніла бакавая галіна дынастыі, вядомая як дынастыя [[Валюа (дынастыя)|Валюа]]. У 1337 годзе пачалася [[Стогадовая вайна]] з [[Ангельшчына]]й, у якой спачатку посьпех быў у ангельцаў, якія здолелі захапіць істотную частку тэрыторыі Францыі, але ў рэшце рэшт, асабліва пасьля зьяўленьня [[Жанна д’Арк|Жанны д’Арк]], у вайне наступіў пералом, і ў 1453 годзе ангельцы капітулявалі. Як і астатнія Эўропа, Францыя значна пацярпела ад [[чорная сьмерць|чорнай сьмерці]], паводле зьвестак ад хваробы памёрла палова 17-мільённага насельніцтва Францыі&lt;ref&gt;Peter Turchin (2003). [http://books.google.com/books?id=mUoCrTUo-eEC&amp;pg=PA179 Historical dynamics: why states rise and fall]{{Недаступная спасылка|date=August 2021|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}. Princeton University Press. p. 179. ISBN 0-691-11669-5&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Louis le Grand; Rigaud Hyacinthe.jpg|міні|200пкс|[[Людовік XIV]], «кароль-сонейка», які зрабіў Францыю лідэрам сусьветнае палітыкі]]
Да пэрыяду панаваньня [[Людовік XI|Людовіка XI]] (1461—1483) адносіцца фактычная ліквідацыя фэадальнай раздробленасьці Францыі і ператварэньне краіны ў абсалютную манархію. У далейшым Францыя стала імкнулася гуляць прыкметную ролю ў Эўропе. Гэтак, з 1494 па 1559 гады яна вяла [[італьянскія войны]] з [[Гішпанія]]й за кантроль над [[Італія]]й. У канцы XVI стагодзьдзя ў пераважна каталіцкай Францыі атрымаў распаўсюд [[Пратэстанцтва|пратэстантызм]] [[Кальвінізм|кальвінісцкага]] толку, пратэстанты ў Францыі называліся [[гугеноты|гугенотамі]]. Гэта выклікала рэлігійныя войны паміж каталікамі і пратэстантамі, пікам якіх у 1572 году стала [[Барталямэеўская ноч]] у Парыжы — масавае забойства пратэстантаў. У 1589 годзе дынастыя Валюа перасеклася, і [[Генрых IV]] стаў заснавальнікам новай дынастыі [[Бурбоны|Бурбонаў]].

Француская манархія дасягнула свайго росквіту ў XVII стагодзьдзі за часам панаваньня [[Людовік XIV|Людовіка XIV]]. Удзельнічаючы ў шматлікіх войнах, Францыя стала вядучай эўрапейскай сілай. Да таго ж у Францыі пражывала найбольшая ў Эўропе колькасьць насельніцтва і дзяржава мела вялікі ўплыў на эўрапейскую палітыку, эканоміку і культуру. [[Француская мова]] стала найбольш выкарыстоўваемай мовай у [[дыпляматыя|дыпляматыі]], [[навука|навуцы]], [[літаратура|літаратуры]] і міжнародных справах, і заставалася такой да XX стагодзьдзя&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20110721070018/http://www.nakedtranslations.com/en/2004/language-and-diplomacy/ Language and Diplomacy]. Nakedtranslations.com.&lt;/ref&gt;. Францыя значна пашырыла сваю тэрыторыю дзякуючы заморскім уладаньням у [[Амэрыка|Амэрыцы]], [[Афрыка|Афрыцы]] і [[Азія|Азіі]]. Людовік XIV адмяніў [[Нанцкі эдыкт]], змусіўшы тысячы гугенотаў адправіцца ў выгнаньне.

Пры [[Людовік XV|Людовіку XV]] Францыя страціла [[Новая Францыя|Новую Францыю]] і большасьць сваіх індыйскіх уладаньняў пасьля паразы ў [[Сямігадовая вайна|Сямігадовай вайне]], якая скончылася ў 1763 годзе, аднак ейная кантынэнтальная тэрыторыя працягвала расьці дзякуючы далучэньню да краіны [[Лятарынгія|Лятарынгіі]] (1766) і [[Корсыка|Корсыкі]] (1770). Непапулярны кароль Людовік XV сваімі неабдуманымі фінансавымі, палітычнымі і ваеннымі рашэньнямі дыскрэдытаваў манархію і, магчыма, прывёў дзяржаву да [[Француская рэвалюцыя|францускай рэвалюцыі]] праз 15 гадоў пасьля сваёй сьмерці&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/louis_xv.shtml BBC History : Louis XV (1710—1774)]. BBC.&lt;/ref&gt;.

[[Людовік XVI]], унук Людовіка XV, актыўна падтрымліваў высілкі амэрыканцаў да незалежнасьці ад Вялікабрытаніі, што было рэалізавана [[Парыская дамова (1783)|Парыскай дамовай]] 1783 году. Прыклад Амэрыканскай рэвалюцыі, а таксама фінансавы крызіс, які пачаўся ў Францыі, сталі адным з чыньнікаў пачатку францускай рэвалюцыі.

=== Пасьля рэвалюцыі ===
[[Файл:Napoleon in 1806.PNG|міні|зьлева|[[Напалеон I Банапарт|Напалеон Банапарт]], імпэратар Францыі, і ягонае войска]]
Пасьля ўзяцьця [[Бастылія|Бастыліі]] 14 ліпеня 1789 году абсалютная манархія была скасаваная і Францыя стала канстытуцыйнай манархіяй. Праз Дэклярацыю правоў чалавека і грамадзяніна Францыя аб’явіла пра зьнішчэньне арыстакратычных прывілеяў і абвесьціла свабоду і роўныя правы для ўсіх мужчын, а таксама доступ да дзяржаўнай службы на аснове таленту і здольнасьцяў, а не нараджэньня. Улада караля была абмежавана, і Людовік XVI паспрабаваў зьдзейсьніць контрарэвалюцыю пры падтрымцы эўрапейскіх манархаў. Аднак спроба не ўдалася, аўтарытэт караля быў падарваны, ён быў катаваны, і Францыя стала [[рэспубліка]]й 22 верасьня 1792 году.

Маючы ціск з боку іншых эўрапейскіх манархіяў, унутраных партызанскіх войнаў і контрарэвалюцыі, як то [[Вандэйскае паўстаньне]], у маладой рэспубліцы пачаўся тэрор. Паміж 1793 і 1794 гадамі было пакарана сьмерцю ад 16 тысячаў да 40 тысячаў. У Заходняй Францыі грамадзянская вайна доўжылася з 1793 па 1796 гады, у гэты пэрыяд загінула ад 200 тысячаў да 450 тысячаў чалавек&lt;ref&gt;Dr Linton, Marisa. [https://web.archive.org/web/20120117152123/http://www.port.ac.uk/special/france1815to2003/chapter1/interviews/filetodownload%2C20545%2Cen.pdf The Terror in the French Revolution]. Kingston University.&lt;/ref&gt;. Аднак рэспубліка здолела выжыць і разграміць контрарэвалюцыю. У выніку [[Тэрмадарыянскі пераварот|Тэрмадарыянскага перавароту]] быў пакладзены канец панаваньню [[Максымільян Рабэсп’ер|Рабэсп’ера]] і тэрору. Адмена рабства і мужчынскае ўсеагульнае выбарчае права, што было прынятыя за часам радыкальнай фазы рэвалюцыі, былі адмененыя наступнымі ўрадамі.

Пасьля нядоўгага часу кіраваньня ўрада [[Напалеон I Банапарт|Напалеон Банапарт]] захапіў кантроль над рэспублікай, у 1799 годзе стаўшы першым консулам, а затым у 1804 годзе імпэратарам [[Француская імпэрыя|Францускай імпэрыі]]. Наступны пэрыяд гісторыі мае назоў [[Напалеонаўскія войны]], калі Францыя ваявала адразу з кааліцыяй эўрапейскіх манархіяў. Пры гэтым напалеонаўскія войскі захапілі большую частку кантынэнтальнай Эўропы, а чальцы сям’і [[Банапарты|Банапартаў]] былі прызначаныя манархамі ў некаторых ізноў створаных каралеўствах&lt;ref name=&quot;blanning&quot;&gt;Blanning, Tim. [http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5001329960 Napoleon and German identity]. History Today 48 (London).&lt;/ref&gt;.

Гэтыя перамогі прывялі да сусьветнай экспансіі францускіх рэвалюцыйных ідэалаў і рэформаў, як то ўсталяваньне [[Мэтрычная сыстэма мер|мэтрычнае сыстэмы]], [[Кодэкс Напалеона|Кодэкса Напалеона]] і Дэклярацыі правоў чалавека. Пасьля катастрафічнай [[Вайна 1812 году|расейскай кампаніі]] Напалеон пацярпеў паразу і манархія Бурбонаў была адноўлена. Каля мільёну французаў загінулі падчас напалеонаўскіх войнаў&lt;ref name=&quot;blanning&quot;/&gt;.

== Геаграфія ==
{{Асноўны артыкул|Геаграфія Францыі}}

=== Рэльеф мясцовасьці ===
[[Файл:Lac Vert de Fontanalbe.jpg|міні|250пкс|Краявіды ў нацыянальным парку [[Мэркантур (нацыянальны парк)|Мэркантур]]]]
У Францыі прадстаўлены тры розныя тыпы рэльефу — высокія горы, старажытныя плято і раўніны. Асаблівасьці будовы паверхні краіны такія, што наяўнасьць некалькіх узьнятых тэрыторыяў не зьяўляецца перашкодай для сувязяў паміж раўнінамі. [[Пірэнэі]], [[Альпы]] і Юра — горы альпійскай сыстэмы. Цэнтральны масіў, Армарыканскі масіў, Вагезы і [[Ардэны]] — разбураныя астаткі старажытных герцынскіх гор. Парыскі басэйн (Паўночна-Француская нізіна), Гаронская нізіна (Аквітанскі басэйн) і грабен Роны і Соны — раўніны з малымі амплітудамі вышыняў.

=== Клімат ===
Над тэрыторыяй Францыі адбываецца бесьперапынная барацьба паміж масамі акіянічнага паветра з захаду, кантынэнтальнага — з усходу і міжземнаморскага — з поўдню. Клімат любой часткі краіны залежыць ад перавагі той або іншай тэндэнцыі, хоць адбіваецца таксама ўплыў вышыні і мясцовых умоваў.

[[Файл:Aiguille du Dru 3.jpg|міні|250пкс|зьлева|У францускіх [[Альпы|Альпах]]]]
Акіянічны ўплыў выяўляецца ва ўсталяваньні цёплага вільготнага надвор’я. Заходнія паветраныя масы, праходзячы над цёплымі водамі Паўночна-Атлянтычнага цячэньня (працяг [[Гальфстрым]]у), насычаюцца вільгацьцю. Над акіянам гэтае паветра ўлетку астуджаецца, а ўзімку награваецца. У выніку пры распаўсюджваньні заходніх паветраных мас рэдка назіраюцца экстрэмальныя тэмпэратуры. Напрыклад, у [[Брэст|Брэсьце]] сярэдняя тэмпэратура студзеня 7&amp;nbsp;°C, ліпеня — 17&amp;nbsp;°C. Тут вільготна, за год налічаецца 185 дзён з ападкамі, а агульная сума ападкаў дасягае 840 мм. Большая частка ападкаў выпадае ў выглядзе зацяжнога дробнага дажджу. Неба звычайна зацягнута аблокамі, але сьнегапады і маразы бываюць рэдка.

Кантынэнтальны ўплыў суправаджаецца сухім надвор’ем з больш рэзкімі тэмпэратурнымі кантрастамі. Паветраныя масы, якія паступаюць з усходу з шырокіх унутраных частак Эўразіі, прыносяць мала вільгаці. Пры гэтым узімку ўсталёўваецца халоднае надвор’е, а ўлетку — гарачае. Напрыклад, у Страсбургу сярэдняя тэмпэратура студзеня −1&amp;nbsp;°C, і ўзімку пэрыяд з тэмпэратурамі ніжэй 0&amp;nbsp;°C звычайна складае 80 дзён, уключаючы ня менш 20 дзён са сьнегам. Аднак лета ў Страсбургу гарачае і часта душнае, характэрныя моцныя дажджы.

Міжземнаморскі ўплыў распаўсюджваецца на прыморскую зону шырынёй 160 км на поўдні Францыі. Зімы тут мяккія і вільготныя, хоць большая частка ападкаў выпадае ў выглядзе непрацяглых ліўняў, а ў прамежках паміж імі стаіць яснае надвор’е. Лета гарачае і сухое. Напрыклад, у Марсэлі сярэдняя тэмпэратура студзеня 7&amp;nbsp;°C, а ліпеня 22&amp;nbsp;°C, хоць днём тэмпэратура часам павышаецца да 38&amp;nbsp;°C. Сярэдняя гадавая сума ападкаў складае 580 мм, за год налічваецца 95 дзён з ападкамі. Містраль, халодны вецер, які часам дзьме з поўначы, асабліва ўзімку, прыносіць незвычайна халоднае надвор’е на міжземнаморскае ўзьбярэжжа Францыі.

Месцамі клімат істотна зьмяняецца з вышынёй — у такіх горных раёнах, як Вагезы, Юра, Цэнтральны масіў, Пірэнеі і Альпы. У цэлым з вышынёй тэмпэратура паніжаецца, а колькасьць ападкаў павялічваецца. У гарах нават у разгар лета днём бываюць нізкія тэмпэратуры і моцныя сьнегапады. Большая частка сьнегу ўвесну і ўлетку растае, але на вялікіх вышынях сьнег захоўваецца, там разьвітыя [[ледавікі]]. [[Манблан]] пакрыты сьнегам круглы год.

=== Унутраныя воды ===
У Францыі чатыры вялікія ракі — [[Сэна]], Люара, Гарона і Рона, сярод іх найбольшай даўжынёй (1000 км) адрозьніваецца Люара. Буйныя марскія парты Гаўр, Нант, Бардо і [[Марсэль]] разьмешчаныя ў вусьцях гэтых рэк. Сэна дрэнуе Парыскі басэйн і ўпадае ў Атлянтычны акіян паблізу Гаўра. Яна адрозьніваецца раўнамерным разьмеркаваньнем сьцёку на працягу году, што спрыяе суднаходзтву, і злучаная каналамі зь іншымі рэкамі. Люара бярэ пачатак у Цэнтральным Францускім масіве, перасякае паўднёвую частку Парыскага басэйна і ўпадае ў Атлянтычны акіян каля Нанта. Узровень вады ў гэтай рацэ моцна вагаецца, таму часта бываюць паводкі. Гэта характэрна і для Гароны, якая пачынаецца ў Пірэнэях, перасякае Гаронскую нізіну і ўпадае ў Атлянтычны акіян каля Бардо. Рона бярэ пачатак у Швайцарыі і, выцякаючы з Жэнэўскага возера, трапляе на тэрыторыю Францыі. Яна злучаецца зь Сэнай паблізу [[Ліён]]а і ўпадае ў Міжземнае мора каля Марсэля. Рона адрозьніваецца хуткай плыньню і валодае вялікім гідраэнэргетычным патэнцыялам. На гэтай рацэ збудаваны шэраг гідраэлектрастанцый.

Сыстэма каналаў злучае паміж сабой асноўныя рэкі краіны, уключаючы раку [[Рэйн]], па якой збольшага праходзіць усходняя мяжа краіны і якая зьяўляецца адным з найважных унутраных шляхоў зносінаў ў Эўропе. Рэкі і каналы маюць вялікае значэньне для эканомікі Францыі.

=== Расьліннасьць ===
У Францыі захаваліся толькі рэшткі велічных лясоў, якія некалі пакрывалі раўніны і нізкія горы. Большая частка раўнін разараная, а ўчасткі лесу прымеркаваныя да бяднейшых глеб. Аднак раўнінныя раёны Францыі зусім не пазбаўленыя дрэваў: уздоўж дарог і каналаў звычайна цягнуцца лесапасадкі. Яны асабліва тыповыя для краявідаў Нармандыі і Брэтані.

У гарах блізу сьнегавай лініі распаўсюджаныя аголеныя скальныя субстраты з імхамі і лішайнікамі. Далей уніз па схілах, але ўсё жа вышэй верхняй мяжы лясоў [[альпійскія лугі]] выкарыстоўваюцца для пашы авечак і буйной рагатай жывёлы. Ніжэй верхняй мяжы лесу больш высокі пояс прадстаўлены хвойнымі лясамі з [[хвоя|хвоі]], лістоўніцы, піхты і елкі, ля самай межы іх рост тармозіцца і пераважае крывалесьсе, але з паніжэньнем вышыні дрэвы становяцца вышэй і зграбней. Хвойныя лясы зьмяняюцца шырокалісьцевымі з дуба, бука і каштана.

Найбольш своеасаблівая расьліннасьць міжземнаморскага ўзьбярэжжа, дзе могуць існаваць толькі расьліны, здольныя пераносіць працяглую летнюю засуху. Замест лясоў тут растуць ізаляваныя невысокія дрэвы і хмызьнякі, паміж якімі сустракаюцца выхады карэнных парод. Самыя характэрныя дрэвы — масьліна, коркавы дуб і алепская хвоя.

=== Жывёльны сьвет ===
Жывёльны сьвет Францыі моцна зьбеднены ў выніку гаспадарчай дзейнасьці чалавека. Тым ня менш тут дзікая фаўна захавалася лепш, чым у суседніх краінах. Сустракаюцца сярэднеэўрапейскія, міжземнаморскія і альпійскія віды жывёлаў, асабліва шмат іх у запаведніках і нацыянальных парках. Напрыклад, у Заходне-Пірэнэйскім парку жывуць бурыя мядзьведзі і сарны, у Нацыянальным парку Вануаз у Савоі — горныя казлы.

З драпежных жывёлаў на тэрыторыі Францыі распаўсюджаныя лісіца, барсук, выдра, а на поўдні — генэта. З грызуноў характэрныя вавёркі, пацукі і мышы. У паўднёвых раёнах шмат кажаноў. Месцамі захаваліся зайцы, а з капытных у асобных буйных лясных масівах сустракаюцца высакародны алень, [[эўрапейская казуля]], [[дзік]] і бабёр. На в. Корсыка ў гарах водзяцца муфлёны, або дзікія бараны (ад якіх, верагодна, утварыліся хатнія авечкі).

Вельмі багаты і разнастайны сьвет птушак. У гарах Францыі захаваліся буйныя птушыныя драпежнікі. Выключным багацьцем вадаплаўных і іншых птушак адрозьніваецца раён Камарг у дэльце Роны.

Рыбныя рэсурсы Францыі моцна зьбяднелыя. Большую частку ўлову ў рэках і азёрах складае стронга, якую разводзяць штучна. У Біскайскім заліве вядзецца здабыча сардзінаў, камбалы і селядцоў, а таксама амараў, крэветак і малюскаў.

== Палітыка ==
Сыстэма палітычных ўстаноў сучаснай Францыі вызначана [[Канстытуцыя Францыя|Канстытуцыяй V Рэспублікі]], прынятай 4 кастрычніка 1958 году. Некаторыя асобныя пункты Канстытуцыі пазьней пераглядаліся:
* у 1962 было прынята вырашэньне аб абраньні прэзыдэнта Францускай Рэспублікі шляхам агульных прамых выбараў;
* у 1993 годзе быў прыняты новы акт на прадмет крымінальнай адказнасьці сябраў ураду;
* у 1995 годзе былі прыняты пастановы аб агульным паседжаньні Парлямэнта і пашырэньні кола ўдзельнікаў рэфэрэндума;
* у 1998 годзе былі прыняты пераходныя палажэньні аб статусе [[Новая Каледонія|Новай Каледоніі]];
* у 1999 годзе быў утвораны [[Эканамічны і фінансавы зьвяз]], было прынята палажэньне аб роўным доступе мужчын і жанчын да выбарчых мандатаў і выбарчых пасад, а таксама была прызнана юрысдыкцыя/такая ўстанова, як [[Міжнародны суд па крымінальных справах]];
* у 2000 годзе паўнамоцтвы прэзыдэнта Францыі былі скарочаныя.

=== Канстытуцыйная рада ===
Канстытуцыйны савет Францускай Рэспублікі складаецца зь дзевяці сябраў. Яго функцыя — сачыць за правільным правядзеньнем выбараў і за адпаведнасьцю [[Канстытуцыя|Канстытуцыі]] [[Арганічны закон|арганічных законаў]], а таксама ''падканстытуцыйных законаў''.

=== Прэзыдэнт Францускай Рэспублікі ===
[[Файл:Emmanuel Macron (cropped).jpg|міні|240пкс|Дзейны прэзыдэнт Францыіі [[Эманюэль Макрон]]]]
Кіраўнік дзяржавы абіраецца на пяць гадоў шляхам прамога ўсеагульнага галасаваньня (пяцігадовы тэрмін прэзыдэнцкага мандату быў вызначаны рэфэрэндумам 27 верасьня 2000 году).

На дадзены момант пятым прэзыдэнтам Францыі зьяўляецца [[Эманюэль Макрон]], які замяніў [[Франсуа Алянд]]а на гэтай пасадзе. Адпаведна Артыкулу 8 [[Канстытуцыі]], прэзыдэнт прызначае прэм’ер-міністра і, па прапанове апошняга, чальцоў ураду.

Адпаведна Артыкулу 16 [[Канстытуцыі]], прэзыдэнт кіруе [[Рада міністраў|Нарадай міністраў]], ратыфікуе законы, а таксама выконвае абавязкі ''галоўнага кіраўніка арміі''. Прэзыдэнт мае права распусьціць [[Нацыянальны сход]] і, у выпадку сур’ёзнага палітычнага крызісу, прыняць надзвычайныя паўнамоцтвы.

=== Прэм’ер-міністар і ўрад ===
Пад кіраўніцтвам прэм’ер-міністра ўрад вызначае і праводзіць палітыку францускай нацыі.

Урад адказвае за сваю дзейнасьць перад Парлямэнтам (артыкул 20 [[Канстытуцыі]]).

Прэм’ер-міністар ажыцьцяўляе кіраваньне дзейнасьцю ўрада і забясьпечвае выкананьне законаў (артыкул 21 Канстытуцыі). Дзейным прэм’ер-міністрам Францыі зьяўляецца [[Эдуард Філіп]].

=== Парлямэнт ===
Парлямэнт Францускай Рэспублікі мае дзьвюхпалатную структуру і складаецца з Сэнату і Нацыянальнага сходу. Па-за функцыяй кантролю над урадам, абедзьве палаты распрацоўваюць і галасуюць за тыя ці іншыя законы. У выпадку нязгоды палат адна з адной канчатковае вырашэньне выносіць Нацыянальны сход.

* '''Сэнат'''
Сэнатары цяперашняга Сэнату былі абраныя на ўскосных усеагульных выбарах ў 2003 годзе на 6 гадоў (раней Сэнат абіраўся на 9-гадовы тэрмін). Кожныя тры гады Сэнат напалову абнаўляецца. Апошняе ўзнаўленьне мела месца ў верасьні 2017 году.

* '''Нацыянальны сход'''
Нацыянальны сход складаецца з дэпутатаў, якія абіраюцца на прамых усеагульных выбарах на 5 гадоў. Апошнія выбары ў Нацыянальны сход адбыліся ў чэрвені 2017 году.

== Адміністрацыйны падзел ==

Француская Рэспубліка складаецца з [[Мэтраполія Францыі|мэтраполіі]], 5 заморскіх дэпартамэнтаў, 4 адміністрацыйна-тэрытарыяльных утварэньняў і 1 адміністрацыйна-тэрытарыяльнага ўтварэньня ''[[sui generis]]''.

[[Француская мэтраполія]] падзелена на 13 [[рэгіён]]аў (да 1 студзеня 2016 — на 22), якія, у сваю чаргу, падзяляюцца на 96 [[Дэпартамэнты Францыі|дэпартамэнтаў]].

Заморскія дэпартамэнты (départements d’outre-mer, DOM) Францыі:
* [[Гвадэлюпа]],
* [[Мартыніка]],
* [[Гаяна]],
* [[Маёта]],
* [[Рэюньён]].

Адміністрацыйна-тэрытарыяльныя ўтварэньні (collectivités d’outre-mer), ці заморскія тэрыторыі Францыі:
* [[Француская Палінэзія]],
* [[Уоліс і Футуна]],
* [[Паўднёвыя і Антарктычныя землі]].

Адміністрацыйна-тэрытарыяльнае ўтварэньне [[sui generis]] — гэта [[Новая Каледонія]].

== Дзяржаўны лад ==

=== Дзяржаўнае ўладкаваньне ===

Францыя — сувэрэнная ўнітарная дэмакратычная рэспубліка. Дзейная канстытуцыя, прынятая 4 кастрычніка 1958 году, усталёўвае рэспубліканскую прэзыдэнцка-парлямэнцкую форму кіраваньня (Канстытуцыя Францускай Рэспублікі, разьдз. 2). Галава дзяржавы — прэзыдэнт, якія абіраецца на 5 год. Галава ўраду — прэм’ер-міністар. Рада міністраў прызначаецца прэзыдэнтам па ўзгадненьні з прэм’ер-міністрам. Заканадаўчая ўлада належыць дзьвюхпалатнаму парлямэнту, які абіраецца ўсеагульным галасаваньнем.

=== Заканадаўчая ўлада ===
Заканадаўчая ўлада ў Францыі належыць парлямэнту, які ўключае ў сябе дзьве палаты — Сэнат і Нацыянальны сход. Сэнат Рэспублікі складаецца з 348 сэнатараў, 305 зь якіх прадстаўляюць мэтраполію, 9 — заморскія тэрыторыі, 5 — тэрыторыі Францускай супольнасьці і 12 — францускіх грамадзянаў, якія пражываюць за мяжой. Сэнатары абіраюцца на дзевяцігадовы тэрмін калегіяй выбарнікаў, якая складаецца з дэпутатаў Нацыянальнага сходу, генэральных саветнікаў і дэлегатаў ад муніцыпальных саветаў, пры гэтым Сэнат абнаўляецца на адну траціну кожныя тры гады.

Нацыянальны сход складаецца з 577 дэпутатаў, 555 зь якіх прадстаўляюць мэтраполію, а 22 — заморскія тэрыторыі. Дэпутаты Нацыянальнага сходу абіраюцца наўпроставым галасаваньнем на пяцігадовы тэрмін.

=== Выканаўчая ўлада ===
У Пятай рэспубліцы прэм’ер-міністар адказвае за бягучую ўнутраную і эканамічную палітыку, а таксама мае права выдаваць указы галоўнага характару. Ён лічыцца адказным асабіста за палітыку дзяржавы.

Прэм’ер-міністар прызначаецца прэзыдэнтам рэспублікі. Зацьвярджэньне яго кандыдатуры Нацыянальным сходам не патрабуецца, але праз тое, што Нацыянальны сход мае права ў любы момант аб’явіць ураду вотум недаверу. Звычайна прэм’ер прадстаўляе адну партыю, якая мае большасьць месцаў у НС. Прэм’ер-міністар складае сьпіс міністраў свайго кабінэта і прадстаўляе яго на зацьвярджэньне прэзыдэнту.

=== Мясцовае самакіраваньне ===
Сыстэма мясцовых органаў самакіраваньня ў Францыі будуецца ў адпаведнасьці з адміністрацыйна-тэрытарыяльным падзелам. Яны прадстаўленыя [[Камуны Францыі|камунамі]], [[Дэпартамэнты Францыі|дэпартамэнтамі]] і [[Рэгіёны Францыі|рэгіёнамі]], дзе зьяўляюцца выбранымі органамі.

Камуна налічвае каля 36 тыс. чалавек, кіруецца муніцыпальнай радай і мэрам, які зьяўляецца органам выканаўчай улады. Рада кіруе справамі камуны, прымае рашэньні па пытаньнях, якія закранаюць інтарэсы яе грамадзянаў па ўсіх сацыяльных праблемах: распараджацца маёмасьцю, ствараць неабходныя слуюбы.

Дэпартамэнт зьяўляецца асноўнай адзінкай адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу Францыі. Яны прадстаўленыя ў ліку 96 унутраных і, так званых, заморскіх дэпартамэнтаў. Да ўвядзеньня дэпартамэнцкай Рады адносіцца прыняцьце мясцовага бюджэту і кантроль за яго выкананьнем, арганізацыя дэпартамэнцкіх службаў, кіраваньне маёмасьцю. Выканаўчым ораганм дэпартамэнту зьяўляецца старшыня генэральнай рады.

Найбуйнейшай адзнкай у адміністрацыйным падзеле краіны зьяўляецца рэгіён. У кожным рэгіёне заснаваныя эканамічныя і сацыяльныя камітэты і рэгіянальны камітэт па займах. У рэгіёне дзейнічае свая рахункавая палата. Рэгіянальная рада абірае свайго старшыню, які зьяўляецца выканаўчай уладай у рэгіёне.

=== Узброеныя сілы і паліцыя ===
[[Файл:French military images.jpg|міні|250пкс|Віды францускіх войскаў]]
У цэлым Францыя зьяўляецца адной зь нешматлікіх краінаў, у складзе ўзброеных сілаў якой ёсьць амаль поўны спэктар сучаснай зброі і вайсковай тэхнікі ўласнай вытворчасьці — ад стралковай зброі да ўдарных атамных авіяносцаў.

Францыя таксама зьяўляецца краінай-уладальніцай ядзернай зброі. Афіцыйна пазыцыяй францускага ўраду было стварэньне «абмежаванага ядзернага арсэналу на мінімальна неабходным узроўні». На сёньняшні дзень гэты ўзровень складае чатыры атамныя падводныя лодкі і каля ста самалётаў зь ядзернымм ракетамі.

У рэспубліцы дзейнічае кантрактная сыстэма прахаджэньня службы і адсутнічае воінская павіннасьць. Вайсковы пэрсанал, якія ўключае ў сябе ўсе падразьдзяленьні, складае каля 270 тыс. чалавек. Пры гэтым паводле рэформы, запачаткаванай прэзыдэнтам рэспублікі Нікаля Сарказі, з арміі павінна быць звольнена 24% служачых, у асноўным на адміністрацыйных пасадах.

== Эканоміка ==
{{Асноўны артыкул|Эканоміка Францыі}}
[[Файл:Golfech NPP cropped.jpg|міні|200пкс|Францыя атрымлівае 75% сваёй [[электраэнэргія|электраэнэргіі]] ад [[ядзерная энэргетыка|ядзернай энэргетыкі]], што зьяўляецца найбольшым адсоткам у сьвеце&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20071004212408/http://www.speroforum.com/site/article.asp?idarticle=9839&amp;t=France%3A+Energy+profile France: Energy profile]. Spero News.&lt;/ref&gt;.]]
Францыя зьяўляецца чальцом [[G7|групы 7]], вядучых прамыслова разьвітых краінаў, яна ёсьць сёмай паводле велічыні ў сьвеце і другой у ЭЗ эканомікай паводле парытэту пакупніцкай здольнасьці&lt;ref name=&quot;worldbank2012&quot;/&gt;. Францыя далучылася да [[Эўразона|Эўразоны]] ў 1999 годзе. [[Эўра]] цалкам замяніў [[францускі франк]] (₣) у 2002 годзе&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/hi/english/static/in_depth/business/2001/euro_cash/history/ History of the Euro]. BBC News.&lt;/ref&gt;.

Францыя мае зьмешаную эканоміку, якая спалучае ў сабе вялікую колькасьць прыватных прадпрыемстваў&lt;ref&gt;[http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=0&amp;ref_id=NATTEF09203 Entreprises selon le nombre de salariés et l’activité]. INSEE.&lt;/ref&gt; з істотнай дзелю дзяржаўных прадпрыемстваў і дзяржаўнага ўмяшаньня ў [[эканоміка|эканоміку]]. Урад захоўвае значны ўплыў на ключавыя сэгмэнтах у інфраструктурных сэктарах, маючы большасьць ва ўласнасьці на [[чыгунка|чыгунку]], сфэру электрычнасьці, [[авіяцыя|авіяцыі]], [[ядзерная энэргетыка|ядзернай энэргетыкі]] і [[тэлекамунікацыя]]ў&lt;ref name=&quot;cia&quot;/&gt;. Урад павольна праводзіць акцыянаваньне дзяржаўнага сэктара і распрадае актывы ў кампаніях [[France Telecom]], [[Air France]], а таксама ў страхавых, банкаўскіх кампаніях і кампаніях абароннай прамысловасьці&lt;ref name=&quot;cia&quot;/&gt;. Францыя займае важную пазыцыю ў аэракасьмічнай прамысловасьці на чале з эўрапейскім кансорцыюмам [[Airbus]], і мае свой уласны нацыянальны касмадром ў [[Француская Гвіяна|Францускай Гвіяне]].

Паводле зьвестак [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя|Сусьветнай гандлёвай арганізацыі]], у 2009 годзе Францыя была шостым паводле велічыні ў сьвеце экспартэрам і чацьвёртым паводле велічыні імпартэрам прамысловых тавараў&lt;ref&gt;[http://www.wto.org/english/res_e/statis_e/its2008_e/its2008_e.pdf International Trade Statistics 2008]. World Trade Organization&lt;/ref&gt;. У 2008 годзе Францыя была трэцяй паводле велічыні краінай, якая атрымлівае прамыя замежных інвэстыцый сярод усіх краінаў [[Арганізацыя эканамічнага супрацоўніцтва і разьвіцьця|АЭСР]]. Паводле гэтага паказчыку Францыя за 2008 год атрымала 118 млрд даляраў, саступіўшы толькі [[Люксэмбург]]у і ЗША&lt;ref name=&quot;unctad2009&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20100704045547/http://www.unctad.org/sections/dite_dir/docs/wir09_fs_fr_en.pdf Country fact sheet: France]. World Investment Report 2009&lt;/ref&gt;. У тым жа годзе францускія кампаніі інвэставалі каля 220 млрд даляраў за межамі Францыі, такім чынам, вывеўшы Францыю на другую пазыцыю сярод краіныў АЭСР паводле велічыні прамых інвэстыцыяў пасьля ЗША&lt;ref name=&quot;unctad2009&quot;/&gt;.

На кастрычнік 2011 г. Францыя трымала ў стратэгічным запасе 17 млн тонаў [[Нафта|нафты]] і нафтапрадуктаў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Францыя адкрые стратэгічныя запасы нафты|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=95250|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=29 сакавіка 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-03-29 60 (27175)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/95248/29sak-1.indd.pdf 1]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

== Дэмаграфія ==
З насельніцтвам у 66 мільёнаў чалавек паводле зьвестак на ліпень 2013 году Францыя зьяўляецца 21-й у сьвеце краінай паводле колькасьці насельніцтва і трэцяй паводле колькасьці насельніцтва ў Эўропе&lt;ref name=&quot;cia&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20181224211127/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html The World Factbook: France]. Central Intelligence Agency.&lt;/ref&gt;. Хоць францускі народ гістарычна мае кельцкае, лацінскае, аквітанскае і германскае паходжаньні, на сёньня ён ўяўляе сабой сумесь некалькіх іншых этнічных групаў, галоўным чынам дзякуючы буйнамаштабнай іміграцыі за апошнія паўтара стагодзьдзя. У Францыі налічваецца 73 гарадзкія зоны, у кожнай зь якіх жывуць больш за 100 тысячаў чалавек. Пяць найбуйнейшых гарадзкіх зон:

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Найбуйнейшыя гарадзкія зоны !! Насельніцтва ў 2002 годзе
|-
| [[Парыж]] || 11,2 мільёны
|-
| [[Ліён]] || 1,7 мільёны
|-
| [[Марсэль]] || 1,5 мільёны
|-
| [[Ліль]] || 1,2 мільёны
|-
| [[Тулюза]] || 1 мільён
|}

== Культура ==
{{Асноўны артыкул|Француская культура}}

=== Філязофія ===
У Сярэднявеччы і да канца XIV стагодзьдзя француская філязофія была вядучай у Эўропе, таму што амаль усе выдатныя філёзафы навучаліся або выкладалі, па меншай меры некаторы час, у [[Палятын]]е ў Парыжы або [[Парыскі ўнівэрсытэт|Парыскім унівэрсытэце]], які быў заснаваны ў 1206 годзе. Француская філязофія вядомая ва ўсім сьвеце дзякуючы свайму арыгінальнаму стылю і тэматыцы. Для яе характэрна яснасьць мысьленьня, майстэрскае вар’іраваньне выразаў і ўражлівыя вобразы, якія спалучаюцца зь незвычайнай філязофскай сур’ёзнасьцю і вастрынёй, цесная сувязь з грамадзкім і палітычным жыцьцём нацыі&lt;ref&gt;Философская Энциклопедия. В 5-х т. — М.: Советская энциклопедия. Под редакцией Ф. В. Константинова. 1960—1970.&lt;/ref&gt;. Спэцыфіка францускай філязофіі абумоўлена ейнай мовай, надае ёй паэтычнасьць і мастацкасьць.

=== Музыка ===
Француская музыка вядомая з часоў [[Карл Вялікі|Карла Вялікага]], але кампазытары сусьветнага маштабу: [[Жан-Батыст Люлі]], [[Люі Купэрэн]], [[Жан-Філіп Рамо]] — зьявіліся толькі ў эпоху [[барока]]. Росквіт францускай клясычнай музыкі наступіў у XIX стагодзьдзі. Эпоха [[рамантызм]]у прадстаўленая ў Францыі творамі [[Гектар Бэрліёз|Гектара Бэрліёза]]. У XX стагодзьдзі клясічная музыка Францыі разьвіваецца ў агульным рэчышчы сусьветнай музыкі. У 1920-х гадах у Францыі распаўсюдзіўся [[джаз]], найбуйнейшым прадстаўніком якога стаў Стэфан Грапэлі. У другой палове XX стагодзьдзя ў Францыі атрымала распаўсюджаньне звычайная эстрадная музыка, выканаўцамі якой былі, напрыклад, [[Мірэй Мат’ё]], [[Даліда]], [[Джо Дасэн]], [[Патрысія Каас]], [[Мілен Фармэр]], [[Ляра Фабіян]], [[Грэгары Лемаршаль]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|1=2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Партал|Эўропа}}
* [http://traveling.by/country/france/details Францыя на беларускім Партале падарожжаў]
* [https://web.archive.org/web/20110203052644/http://news.tut.by/otklik/195350.html Ірына Хадарэнка. Непаўторны Эльзас, або Дзе шукаць сэрца Эўропы]

{{Краіны Эўропы}}
{{Краіны Эўразьвязу}}
{{NATO}}
{{АБСЭ}}

{{Перапрацаваць}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>ten67818g3kiti15zsilcw8x048xuxq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Stary Jolup</title>
    <ns>3</ns>
    <id>4833</id>
    <revision>
      <id>2331733</id>
      <parentid>2301255</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:50:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Саюзная рашучасьць-2022 */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="120003" xml:space="preserve">== Прывітаньне ==

Прывітаньне ад імя адміністрацыі беларускай Вікіпэдыі. Вельмі прыемна бачыць Вас у нашай суполцы.

Не сьпяшайцеся ўсе зрабіць адразу. Выкарыстоўвайце іншыя артыкулы як прыклады афармленьня. Праглядайце зьмены, якія былі зроблены ў Вашых артыкулах больш вопытнымі вікіпэдыстамі і вікіпэдысткамі. Шмат карыснай інфармацыі можна знайсьці на старонцы [[Вікіпэдыя:Суполка]].

Калі ласка, пры рэдагаваньні заўсёды карыстайцеся радком '''Кароткае апісаньне зьменаў'''. Інакш вельмі цяжка з гісторыі разумець, што і дзеля чаго зьмянялася. І, калі гэта магчыма, часьцей карыстайцеся кнопкай '''Прагляд'''.

[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 04:48, 17.06.2005 (UTC)
&lt;! --
== [[Кахановіч]] ==

Калі ласка, прачытайце [[Вікіпэдыя:Пагадненьні па назвах артыкулаў]].

Тэкст гэтага артыкула перапісаны з «Спадчына 6/1997»? Калі так, ці ёсьць у Вас дазвол аўтара/аўтаркі?

[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 05:07, 21.06.2005 (UTC)

Так тэкст узяты са Спадчыны, але аўтарства невядома чыйго, бо зьмяшчаўся пад артыкулам М. Кахановіча  &quot;Магілёўцы і незалежнасьць Беларусі&quot; Наша Думка, Вільня 25.3.1921 №12
Таму я палічыў, што магчыма яго зьмясьціць...

: Артыкул Міхаіла Кахановіча, ці яго часткі выкарыстоўваць магчыма. У Беларусі творы пераходзяць у грамадзкаю ўласнасьць (public domain) праз 50 гадоў са сьмерці аўтара. Але ўсё роўна аўтарства трэба ўказваць.
: Энцыкляпэдычная даведка напісаная пасьля 1934 году, мабыць у 1990 – 2000-я. Таму яе хутчэй за ўсё выкарыстоўваць нельга.
: Дарэчы, я знайшоў яго біяграфію [http://martyraloh.org/victim_only.asp?id=12820 тут]. Мы маем [[Вікіпэдыя:Дазволы на выкарыстаньне матэрыялаў|дазвол]] ад http://martyraloh.org.
: Я выдалю [[Кахановіч]], а Вы, калі ласка, стварыце новы артыкул на выснове тэксту з http://martyraloh.org.
: --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:14, 23.06.2005 (UTC)

== [[Язэп Адамовіч]] ==

Калі ласка, у пачатку падобных артыкулаў заўсёды дадавайце '''&lt;nowiki&gt;{{накід}}&lt;/nowiki&gt;'''.

Дарэчы, яго біяграфія на [http://martyraloh.org/victim_only.asp?id=12596 martyraloh.org]

[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:27, 23.06.2005 (UTC)

== Каляндар ==

Калі ласка, дадавайце ў каляндар пра асобу толькі даты нараджэньня і сьмерці без падрабязнасьцяў абставін (для гэтага ёсьць артыкул). У падзеі пра асоб дадавайце толькі нешта выбітнае (навуковае адкрыцьцё, выданьне кнігі і г.д.), тое што зьмяняла лёс чалавецтва. Глядзіце мае зьмены ў календары пра [[Міхаіл Кахановіч|Міхаіла Кахановіча]]. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 13:49, 30.06.2005 (UTC)

== Пытаньне ==
Чаму выдаецца ПАМЫЛКА калі націскаеш &quot;загрузіць файл&quot;? Хочу загнаць здымкі барацінкі, гроша, паўтарака, шэляга і іншых манэт ВКЛ.

: Калі ласка, напішыце дакладнае паведамленьне аб памылцы.
: Вы зрабілі гэтыя выявы самастойна? Калі так і Вы згодны распаўсюджваць іх згодна вольных ліцэнзій (GFDL, PD, CC), лепей загрузіць іх у [[commons:|ВікіСховішча]], дзе яны будуць даступныя іншым Вікіпэдыям. Прыклады апісаньня выяваў можна пабачыць у [[:commons:Category:Soviet Union coins]]. Выявы пажадана рабіць ня горш за 600 dpi.
: Калі не — паспрабуйце пашукаць падобныя ў [[:commons:Category:Coins]]. Напрыклад [[:commons:Boratynka]].
: [[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 04:17, 26.07.2005 (UTC)

== Выявы ==

Па матывах [[:Выява:Grosz litowski 1536.jpg]]...

Калі ласка, абавязкова ўказвайце умовы распаўсюджваньня з дапамогай шаблёнаў '''&lt;nowiki&gt;{{FairUse}}&lt;/nowiki&gt;''' (на правах цытаты), '''&lt;nowiki&gt;{{PD}}&lt;/nowiki&gt;''' (грамадзкая ўласнасьць), '''&lt;nowiki&gt;{{GFDL}}&lt;/nowiki&gt;'''.

У апісаньні абавязкова ўказвайце крыніцу выявы (адрас у Інтэрнэт, кніга, уласныя здымкі і г.д.); аўтара/аўтарку/аўтараў; месца і дата, дзе быў зроблены фотаздымак.

[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 13:06, 26.07.2005 (UTC)

Напрыклад цяперака я закатаў выяву барацінкі 1665 году са сваёй уласнай калекцыі. Якія шаблёны мне пісаць і дзе? Магчыма для вольнага распаўсюду?

: Магчыма ці не — гэта вырашаць толькі Вам. Калі Вы згодны, калі ласка, загрузіце гэтую выяву ў [[commons:|ВікіСховішча]] яшчэ раз. Прыклад апісаньня:

&lt;nowiki&gt;{{English}} &lt;Translation of be:&gt;&lt;/nowiki&gt;

&lt;nowiki&gt;{{Беларуская}} Літоўская барацінка 1665 году, бітая ў Вільні ці Берасьці - пад Пагоняю HKPL&lt;/nowiki&gt;

I scanned this image.
 
&lt;nowiki&gt;{{PD}}&lt;/nowiki&gt;

: Я сканы з манэт раблю PD, хтосьці выбірае GFDL/cc-by-sa-2.5.
: [[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:56, 26.07.2005 (UTC)

:: Яшчэ раз пра [[commons:|ВікіСховішча]] (мабыць я дрэнна тлумачыў). Гэта асобны праект па адрасу http://commons.wikimedia.org , файлы з якога даступныя ў '''кожнай''' Вікіпэдыі без загрузкі. Файлы загружаныя ў беларускую Вікіпэдыю даступны толькі лякальна.
:: Там трэба зарэгістравацца і потым загружаць выявы. Апісаньне выявы павінна выглядаць прыкладна як (у выпадку PD):

'''
&lt;nowiki&gt;{{English}} Great Duchy of Lithuania, baracinka coin, 1665. Minted in Wilnia or Brest. Letters under &quot;Pahonia&quot; - HKPL.&lt;/nowiki&gt;

&lt;nowiki&gt;{{Беларуская}} Літоўская барацінка 1665 году, бітая ў Вільні ці Берасьці - пад Пагоняю HKPL&lt;/nowiki&gt;

I scanned this image.
 
&lt;nowiki&gt;{{PD}}&lt;/nowiki&gt;
'''

:: Прыклад апісаньня: [[:commons:Image:Russian Empire-1898-Coin-0.005.jpg]].
:: Дарэчы апісаньне выявы можна рэдагаваць пасьля загрузкі як артыкул. Загружаць выяву яшчэ раз ня трэба.
:: [[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 01:26, 27.07.2005 (UTC)

== ангельская вэрсыя ==
Прызнацца ня вельмі разабраўся з выявамі. Тутака сустрэў прыкрую памылку. У ангельскай вэрсыі пра родны горад Баранавічы трохі падправіў, але ж ідзе ён пад назваю Baranovichi, ды й гэрб яго невядома адкуль  узялі - Барановічы.
Павесіў тамака дасылку на Баранавічы ва ўспамінах, крыху падрравіў даты, але ж як справіць назву гораду на Baranavichy і гэрб нармальны паставіць напрыклад з http://brestobl.com/gerb/bar.htm
Ангельскую ведаю дрэнна.

: Каб перайменаваць артыкул у ангельскай вэрсіі, трэба націснуць закладку '''move''', дзе ўвесьці новую назву і прычыну перайменаваньня (transliteration from Belarusian). Толькі асьцярожна з перайменаваньнямі ў тэксьце: назву зьмяняць лепей толькі ў тэксьце, які датычыцца Баранавіч у савецкі/беларускі пэрыяд. Іншыя праўкі хутчэй за ўсё наклічуць «вайну рэдагаваньняў» з польскага ці расейскага боку.
: Выявы могуць загружаць толькі зарэгістраваныя ўдзельнікі. Таму Вам трэба спачатку зарэгістравацца (дарэчы і мову інтэрфэйсу на беларускую зьмяніць) і потым загружаць выяву.
: Герб, наколькі разумею, узяты з http://geraldika.ru/symbols/9043.
: [[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 03:22, 05.08.2005 (UTC)

== Фота паўгроша ==

Ці не мог бы хто запхнуць сканы літоўскага паўгроша ў ангельскае вікісховішча. Бо нешта ні бяльмеса ня зраўумеў, што там і як.

: Я перанёс выявы ў ВікіСхлвішча: [[:commons:Image:GDL Paugrosz 1548 Obverse.jpg]] і [[:commons:Image:GDL Paugrosz 1548 Reverse.jpg]].

: Каб зразумець штосьці ў ВікіСховішчы:
:# Загрузіце http://commons.wikimedia.org
:# Зарэгіструйцеся.
:## Націсьніце ''Create an account or log in'' (зьлва зьверзу).
:## Увядзіце '''Ваша імя ўдзельніка/ўдзельніцы''' ў полі ''Username''
:## Увядзіце '''Ваш пароль''' у полі ''Password''
:## Паўтарыце пароль у полі ''Retype password''
:## Увядзіце '''Ваш адрас электроннай пошты''' ў полі ''Email''
:# Памяняйце мову інтэрфэйсу на беларускую:
:## Націсьніце ''Preferences'' (зьлева зьверзу).
:## Знайдзіце сьпіс моваў насупраць надпісу ''Language''.
:## Выбярыце ''be - Беларуская''.
:## Націсьніце кнопку ''Save'' (Зьнізу).
:# Пасьля ўсе надпісу будуць па-беларуску, як і ў Вікіпэдыі.
: [[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 03:44, 06.08.2005 (UTC)

== [[:Выява:Baracinka litowskaja 1665.jpg]] і [[:Выява:Grosz litowski 1536.jpg]] ==

Калі Вы ня супраць перадаць гэтыя выявы ў грамадзкую ўласнасьць (як у выпадку з [[:Выява:GDL Paugrosz 1548 Obverse.jpg]] і [[:Выява:GDL Paugrosz 1548 Reverse.jpg]]), калі ласка, дадайце '''&lt;nowiki&gt;{{PD}}&lt;/nowiki&gt;''' у апісаньне. Потым я перанясу выявы ў ВікіСховішча. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 04:44, 31.08.2005 (UTC)

== [[:Выява:Grynievich.jpg]] ==

Ці не маглі бы Вы дадаць інфармацыю пра мастака?

Дарэчы, тэксты [[Антон Грыневіч|Антона Грыневіча]] ўжо знаходзяцца з грамадзкай уласнасьці (па заканадаўствам РБ, Летувы, Польшчы — прайшло 70 гадоў са сьмерці аўтара) і было бы вельмі цікава адсканаваць тэкст кнігі цалкам і загрузіць у Commons. Глядзіце напрыклад [[:commons:Category:M.O. Byez-Kornilovich - Historical Data about Notable Places in Byelorussia]].

Калі выявы рабіў таксама Антон Грыневіч (альбо мастак, які памёр больш за 70 гадоў таму), то і выявы таксама.

[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:54, 4 студзеня 2008 (UTC)

Можна паспрабаваць. Вы маеце на ўвазе Дзіцячы сьпеўнік? Але нажаль нямашака сталага даступу да сканэру, таму гэта расьцягнецца на месяц ці два...

: «Дзіцячы сьпеўнік» і «Навука сьпеву». Канешне, калі будзе магчымасьць і час. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 15:23, 11 студзеня 2008 (UTC)

== Герб Любіч ==

Ці можаце дадаць нейкую інфармацыю пра герб «Любіч»? Маю асабістую цікавасьць, таму што мой род карыстаўся ім :) --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|yurtsevich]] 11:38, 13 чэрвеня 2008 (UTC)

:: Буду вельмі ўдзячны :) --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|yurtsevich]] 15:01, 13 чэрвеня 2008 (UTC)
::: Пачатак ёсьць ! [[Любіч (герб)]]
:::: Вялікі дзякуй! Дарэчы, вось тут [http://www.ornatowski.com/index/herbyszlachty_j.htm] знайшоў сваю фамілію. Я так разумею, я магу яе дадаць да артыкула? Гэта ж надзейная крыніца? І зьвязанае пытаньне, ці можна ўзяць на сябе ролю перакладчыка і напісаць у артыкуле фамілію кірыліцай? --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|yurtsevich]] 07:37, 16 верасьня 2008 (UTC)
:::: Забыўся пазначыць што маю на ўвазе: «Jurcewicz h. Lubicz» --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|yurtsevich]] 07:39, 16 верасьня 2008 (UTC)
::::: Можаце адказаць на маё папярэдняе пытаньне? --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|Юрцэвіч Дзьмітры]] 21:23, 19 лістапада 2008 (UTC)
:::::: Дадаў да прозьвішчаў Юрцэвіча, але большасьць прозьвіўшчаў нямаю часу перакладаць...
::::::: Вялікі дзякуй! --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|Юрцэвіч Дзьмітры]] 12:51, 20 лістапада 2008 (UTC)

== НКУС БССР ==

Можа варта зрабіць катэгорыі для адзінак НКУС БССР? Калі ласка, дадавайце крыніцы. [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] 14:46, 28 ліпеня 2008 (UTC)

Крыніца на [[НКУС БССР]] http://www.memo.ru/history/NKVD/kto/reg1.htm
:Можна дадаваць гэтую спасылку в кожнам артыкуле, ў падзеле Крыніцы. [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] 14:59, 28 ліпеня 2008 (UTC)


== Гербы ==
Ці згодныя вы, каб артыкулы прысьвечаныя шляхецкім гербам дзеля ўніфікацыі былі названыя наступным чынам: Ястрабец (герб), Ляліва (герб) і г.д.?
:Спадар Яўген Зелянко параіў з вам і абмеркаваць гэтае пытаньне

== Нава тэма ==

Вибачайте , що пишу по-українськи, білоруську мову знаю досить погано. Скажіть будь-ласка який статус ліцензії має зображення Sciag 1 Sluckaha palka .jpg? Відповідь будь-ласка пришліть або на моє обговорення в Українській Вікіпедії [[http://uk.wikipedia.org/wiki/Обговорення_користувача:Мартин]] або на електронну пошту  bear89@bk.ru.

 Долучайтеся до роботи в Українській Вікіпедії!!!

Свабода! Нежалежнасьць! Адраджэньне!!!


Дякую за зображення. Надіюся на співпрацю.Будемо разом розвивати Вікіпедії. Успіху вам у боротьбі за свободу Білорусі від &quot;батьки&quot;!

Свабода! Нежалежнасьць! Адраджэньне!!!

Дякую за статтю! Надіюсь на тривалу співпрацю.

Свабода! Нежалежнасьць! Адраджэньне!!!

== [[:Выява:Pomnik Janka Henijuh.jpg]] ==

Калі ласка, дадайце інфармацыю пра крыніцу/дату стварэньня/аўтара ў апісаньне выявы. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 13:52, 13 кастрычніка 2008 (UTC)

: А гэта Ваш уласны здымак альбо кагосьці са знаёмых? --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:04, 13 кастрычніка 2008 (UTC)

:: Здымак гэты быў у архіве [[Пятро Рашэтнік|Пятра Рашэтніка]], некалькі асобнікаў... Адзін зь іх ён спрэзэнтаваў мне гадоў пяць таму, адзін я бачыў у Сяргея Ярша &quot;Беларускі Рэзыстанс&quot; 1(3)-2006. Спадар Рашэтнік памёр сёлета, нажаль раней я распытваў пра іншыя справы, не здагадаўшыся запытацца, хто аўтар здымку... Цяпер гэта амаль немагчыма, бо ўсе вядомыя на здымку асобы- нябожчыкі... 05:16, 14 кастрычніка 2008 (UTC) Маю яшчэ здымак, калі Янку Геніюша выносяць з царквы, але кепскай якасьці...

::: Тады прыйдзецца пазначыць здымак, што ён ахоўваецца аўтарскімі правамі як ананімны твор. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 13:46, 14 кастрычніка 2008 (UTC)
:::: МО вы і зробіце апошняее, а я правучуся, як пазўзначаць... :-)-- 06:07, 15 кастрычніка 2008 (UTC)
::::: Зроблена. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 13:51, 15 кастрычніка 2008 (UTC)

== [[Да насяленьня В.Кн. Беларуска-Літоўскага]] ==

Вы ня ведаеце, ці насамрэч гэтая назва і тэкст зьяўляюцца арыгінальнымі, якімі яны былі надрукаванымі ў газэце «Звон»? Проста атрымалася, што тэкст крыху адрозьніваецца ад крыгіналу: [[:Выява:MWP_Pilsudski_odezwa.JPG]]. На маю думку лепей будзе разьвязаць гэтую неадназначнасьць. —[[Удзельнік:Zedlik|zedlik]] 19:50, 3 лістапада 2008 (UTC)

Зазірніце яшчэ таксама, калі ласка, ў [[Абмеркаваньне:Да насяленьня В.Кн. Беларуска-Літоўскага|гутаркі]]. Напэўна, у вас ёсьць доступ крыніцаў, таму на маю думку вашае меркаваньне было б дастаткова значным. Дзякуй!  —[[Удзельнік:Zedlik|zedlik]] 21:54, 3 лістапада 2008 (UTC)


== [[Вінцэнт Корвін Гасеўскі]] ==
Прыміце, калі ласка, удзел у абмеркаваньні.

== [[:Файл:Vial svaratva 01 2009.JPG]] ==

Па правілах Вікіпэдыі забаронена выкарыстоўваць несвабодныя выявы ў разрозьненьні большым, чым гэта неабходна для перадачы энцыкляпэдычнай значнасьці. У вялікім разрозьненьні дазваляецца разьмяшчаць толькі выявы, апублікаваныя пад вольнымі ліцэнзіямі. Таму калі ласка, альбо паменшыце разрозьненьне выявы [[:Файл:Vial svaratva 01 2009.JPG]] да прыблізна 0,1 мэгапіксэля (каля 300 піксэляў па кожным боку), альбо апублікуйце яе пад адной з вольных ліцэнзіяў. Дзякуй. —[[Удзельнік:Zedlik|zedlik]] 11:30, 5 лютага 2009 (UTC)

== [[:Файл:Vial svaratva 01 2009.JPG]] ==

Варта загрузіць гэтую выяву ў Commons. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:47, 5 лютага 2009 (UTC)
: Зрабіў http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Vialikaja_Svarotva_carkva.JPG , але прашу пераправерыць, бо ангельскай валодаю дрэнна... --
:: Вялікі дзякуй! На мой погляд, усё добра. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 14:44, 6 лютага 2009 (UTC)

== Катэгорыя:Забітыя ў Катыні ==

Вялікі дзякуй. Мо варта зрабіць аналягічна для забітых ў Быкавні або Харкаве (Уладыслаў Шчыпа)? [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] 20:00, 6 лютага 2009 (UTC)

== [[pl:Dzmitryj Czarnuszewicz]] ==

Witam. Edytowałem dziś w polskiej Wiki artykuł o Dzmitryju Czarnuszewiczu na podstawie:
http://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-ii?id=19879
W katalogu represjonowanych określony jest jako językoznawca (мовазнавец). Czy wiadomo Ci coś na temat jego wykształcenia (skoro pracował w Akademii Nauk BSRR, musiał mieć chyba co najmniej doktorat? - choć różnie z tym, również i w PRL, bywało). 
Pozdrawiam i przepraszam, że po polsku:-) [[Удзельнік:Warszawiak|Warszawiak]] 23:33, 12 лютага 2009 (UTC)
: Witam. Niestety nie wim do czego napisano &quot;językoznawca&quot;... http://slounik.org/122392.html http://www.expressnews.by/3828.html http://subscribe.ru/archive/economics.news.ncpinews/200811/13000857.html - tut tylko jak panstwowy komunistyczny uzednik... Mozliwe panu bendie cikawe http://stalin.memo.ru/spiski/pg09174.htm - &quot;stalinski spisy&quot; z nazwiskom Dzmitryj Czarnuszewicz. Dowiednik Komunistyczniej partyi http://www.knowbysight.info/ChCC/07681.asp - tez nie językoznawca. Mozliwe ze nazwany językoznawca tylkoza to ze pracowalem w Akademii... Serdecznie pozdrawiam i przepraszam za blagi polski... (wywuczalem polski sam po Piaseckemu &quot;Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy&quot;) -- 06:56, 13 лютага 2009 (UTC)

::Witam. Bardzo dobrze piszesz po polsku. A &quot;Kochanek wielkiej niedźwiedzicy&quot; to świetna lektura, podobnie jak powieści Józefa Mackiewicza (np. &quot;Nie trzeba głośno mówić&quot;). Co do Czarnuszewicza to szukałem w google i nic więcej nie mogłem znaleźć. Może &quot;językoznawcą&quot; mianowały go władze radzieckie? :)

Swoją drogą, nie wiem czy można gdzieś zdobyć listę członków CKW BSRR z lat 1920-1938, by uzupełnić kategorię: [[pl:Kategoria:Członkowie Centralnego Komitetu Wykonawczego Białoruskiej SRR]]. Pozdrawiam Baranowicze!
[[Удзельнік:Warszawiak|Warszawiak]] 13:29, 13 лютага 2009 (UTC)

::: Witam. Niestety nie znalazlem spisew czlonkow CKW BSRR, mozliwe jaka informacyja i nazwiska pan znalazle tut: [[:Катэгорыя:Першыя сакратары ЦК КП БССР]] http://www.rossija.info/events/900/ http://www.archives.gov.by/index.php?id=177948 http://www.gomel-region.by/ru/veiled/edin/bssr_90 mozliwe w google podac taki text ''члены &quot;ЦИК БССР&quot;'' czy ''члены &quot;ЦВК БССР&quot;''-- 14:43, 13 лютага 2009 (UTC)

== [[:Марцін Матушэвіч]] ==

У артыкуле [[:Марцін Матушэвіч]] месцам нараджэньня згадваецца Войскаўскі сельсавет, але вядома ў той час ніякіх сельсаведаў не было. Таму варта ўдакладніць — гэта сучасная назва сельсавету, дзе разьмяшчаецца (разьмяшчалася) вёска ці недакладнасьць у зьвестках? Калі ня цяжка, зазірні калі ласка таксама ў [[Абмеркаваньне:Марцін Матушэвіч]] :) —[[Удзельнік:Zedlik|zedlik]] 19:44, 17 лютага 2009 (UTC)
: Здаецца, разабраліся :) —[[Удзельнік:Zedlik|zedlik]] 19:55, 17 лютага 2009 (UTC)

== [[:Файл:Alieksej Nasedkin.jpg]] і іншыя ==

Калі ласка, пры афармленьні апісаньня загружаных файлаў карыстайцеся шаблёнам {{Ш|Інфармацыя}}. Усе файлы, у якіх не пазначаныя аўтарства і крыніца, будуць выдаленыя — гэта істотна і ў выпадку вольных ліцэнзіяў, каб іх можна было пацьвердзіць. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 13:59, 3 сакавіка 2009 (UTC)


== [[Польская Рэспубліка (1918—1939)]] ==
Для абазначэньня міжваеннай Польшчы ўжывайце, калі ласка, [[Польская Рэспубліка (1918—1939)]]. --[[Удзельнік:Rasa|Rasa]] 14:52, 3 сакавіка 2009 (UTC)


== Абмеркаваньне:Язэп Фарботка ==

Пабачыце, калі ласка, як аўтар артыкулу. [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] 15:21, 10 сакавіка 2009 (UTC)

== [[:Файл:Bobicz.jpg]] ==

Дадайце, калі ласка, інфармацыю пра выяву з дапамогай шаблёну {{Ш|Інфармацыя}}. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 14:54, 16 сакавіка 2009 (UTC)
:OK -- 15:41, 16 сакавіка 2009 (UTC)

== [[:Файл:Czverckopka 1564 .jpg]] ==

Дадайце, калі ласка, інфармацыю пра выяву з дапамогай шаблёну {{Ш|Інфармацыя}}. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 12:09, 20 сакавіка 2009 (UTC)

== [[:Файл:Grynevich 1.jpg]] і [[:Файл:Grynievich 2.JPG]] ==

Дадайце, калі ласка, інфармацыю пра файлы з дапамогай шаблёну {{Ш|Інфармацыя}}. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 10:36, 3 красавіка 2009 (UTC)


== [[Абмеркаваньне:Касьцёл Сьвятой Ганны (Варонча)]] ==
Вітаю! Патрэбна ваша дапамога ў вызначэньні стылю збудаваньня (або пазначэньня яго неадназначнасьці). --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]] 17:31, 9 красавіка 2009 (UTC)

== [[:Файл:Janka Heniuh.jpg]] ==

Калі ласка, падайце ўсе неабходныя зьвесткі пра файл з дапамогай шаблёну {{Ш|Інфармацыя}}. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 11:10, 28 красавіка 2009 (UTC)


== [[:Катэгорыя:Савецкія паэты‎]] і іншыя ==

Калі ласка, пры стварэньні катэгорый дадавайце інтэрвікі, калі ў катэгорыі ёсьць адпаведнікі ў іншых моўных разьдзелах. --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 13:44, 8 чэрвеня 2009 (UTC)

== [[Цыгань]] і іншыя ==

Калі ласка, не забывайцеся выкарыстоўваць вікіфікатар перад захаваньнем, каб выпраўляць тыпаграфіку (працяжнікі і іншае). --[[Удзельнік:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] 13:31, 11 чэрвеня 2009 (UTC)

== Юзаф Аляксандар Ябланоўскі ==

Вітаю. Спасылка ёсьць не на гэтага Каханоўскага, на якога трэба. Пісаў пра гэтым, што ёсьць іншыя асобы з такім прозьвішчам (Абмеркаваньне:Ян Каханоўскі), але не была вынікаў, варта зноў падумаць і патам, калі будзе трэба, паправіць спасылку ў артыкуле пра Ябланоўскага. [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] 16:18, 15 чэрвеня 2009 (UTC)

== Прэс-рэліз ==
А што гэта вы ў абыход плянуемага [[Вікіпэдыя:Прэс-рэлізы/20k|прэс-рэлізу]] зрабілі паведамленьне: http://nn.by/index.php?c=ar&amp;i=27119? --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#448866; font-weight: 600;&quot;&gt;Юрцэвіч Дзьмітры&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;&lt;sup&gt;([[Гутаркі ўдзельніка:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#226644;&quot;&gt;гутаркі&lt;/span&gt;]])&lt;/sup&gt; 09:55, 17 чэрвеня 2009 (UTC)
: Выбачайце, ня ведаў, пра прэс-рэлізы і хто іх рыхтуе... Працую я на НН, таму мне тамака і прапанавалі напісаць... Каюся і прашу пакараць мяне па ўсё строгасьці закону!-- 10:23, 17 чэрвеня 2009 (UTC)
:: Калі ня ведалі, тады іншая справа. Але на будучыню, лепш рабіць цэнтралізавана, асабліва ўлічваючы, што самі ўдзельнічаеце у Вікіпэдыі. --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#448866; font-weight: 600;&quot;&gt;Юрцэвіч Дзьмітры&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;&lt;sup&gt;([[Гутаркі ўдзельніка:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#226644;&quot;&gt;гутаркі&lt;/span&gt;]])&lt;/sup&gt; 10:37, 17 чэрвеня 2009 (UTC)
: Ну ў аўтараў газэты перавага :) Я думаю, нічога страшнага не адбылося, наадварот — вельмі файна, толькі маю пару прапановаў: калі можна, дадаць спасылку на беларускую Вікіпэдыю ў самім артыкуле (гета будзе лепей, чым у камэнтарох), і дадць спасылку на наш прэс-рэліз. Ён яшчэ не гатовы да канца, але я яго зараз дапрацую і паведамлю. —[[Удзельнік:Zedlik|zedlik]] 10:50, 17 чэрвеня 2009 (UTC)
:: Даслаў па скайпу Дынько просьбу (сам я баранавіцкі), і паведаміў што рыхтуецца прэс-рэліз. -- 10:56, 17 чэрвеня 2009 (UTC)
::: Дзякуй! Але ж цікавая сыстэма :) Я абнавіў прэс-рэліз, калі ёсьць магчымасьць ссылку на яго можна зьмяшчаць — http://be-x-old.wikipedia.org/wiki/Вікіпэдыя:Прэс-рэлізы/20k 
::: Яшчэ раз паўтаруся, што няма нічога кепскага ў тым, што ёсьць, бо рэдактары маюць поўнае права перапрацоўваць матэрыялы і невядома, што б атрымалася, калі б даслаў я (была б прынамсі пазнака «даслана чытачом», што выглядае ня так аўтарытэтна за аўтараў газэты). Таму я асабіста хацеў бы падзякаваць за тое, што артыкул пра 20 тысячаў у НН быў самы першы :) —[[Удзельнік:Zedlik|zedlik]] 11:06, 17 чэрвеня 2009 (UTC)
:::: Згодзен, прашу прабачэньня за наезд, проста для мяне выглядала, што паведамленьне зроблена чытачом, а не аўтарам газэты, а пры гэтым яшчэ і аўтарам Вікі. --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#448866; font-weight: 600;&quot;&gt;Юрцэвіч Дзьмітры&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;&lt;sup&gt;([[Гутаркі ўдзельніка:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#226644;&quot;&gt;гутаркі&lt;/span&gt;]])&lt;/sup&gt; 11:33, 17 чэрвеня 2009 (UTC)

== [[:Файл:Ort lit 1664.jpg]] ==

Калі ласка, падайце неабходныя зьвесткі пра файл з дапамогай шаблёну {{Ш|Інфармацыя}}. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 10:13, 18 чэрвеня 2009 (UTC)


== [[:Файл:Smarszczok.jpg]] ==

Калі ласка, дадайце зьвесткі пра аўтарства, крыніцу і ліцэнзію ў апісаньне файла. Бяз гэтай інфармацыі файл будзе выдалены. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 11:13, 30 чэрвеня 2009 (UTC)

== [[pl:Getto w Baranowiczach]] ==

:Dziękuję za umieszczenie zdjęcia na Commons, które wzbogaciło artykuł. Pozdr. [[Удзельнік:Warszawiak|Warszawiak]] 22:38, 8 жніўня 2009 (UTC)
:: Nic z tego... :-) W Baranowiczach sa jeszcze kolki pomnikow zydam z hetta. Nie wypada tylko zrobic zdiecie, niestety nie staje czasu... -- 05:24, 10 жніўня 2009 (UTC)
::: Ja staram się pisać trochę o gettach na ziemiach białoruskich, m.in. ostatnio w Kobryniu. Niestety na jakieś solidniejsze opracowanie również nie starcza mi czasu. Pozdr. [[Удзельнік:Warszawiak|Warszawiak]] 15:23, 16 жніўня 2009 (UTC)

== [[pl:Obwód baranowicki]] ==

Jeszcze jedno pytamie. Piszesz o 16 rejonach w obwodzie w latach 50., a wymieniłeś tylko 15. Ja niestety nie wiem o który może chodzić. PS. Czy Baranowicze były miastem wydzielonym? Pozdr. [[Удзельнік:Warszawiak|Warszawiak]] 15:43, 9 жніўня 2009 (UTC)
: Witam. Tak, dzienki panu, to byl blend. Potrzebnie 15 rajonow i 1 mjasto ablastnoha padparadkavania (czy samy Baranowicze). -- 05:19, 10 жніўня 2009 (UTC)

== [[pl:Ludwik Wolnik]] ==

Jakby udało się Panu znaleźć coś więcej, będę wdzięczny. Pozdr. [[Удзельнік:Warszawiak|Warszawiak]] 15:24, 16 жніўня 2009 (UTC)
:Witam. Poszukam cos... Do tego sam pracuju na bylym zakladze - &quot;Kresexport&quot;, teraz zakald męsny! -- 05:24, 17 жніўня 2009 (UTC)
::Dziękuję bardzo. Uzupełniłem artykuł o informacje z podanego przez Pana źródła. Swoją drogą b. dobra kartoteka. Pozdr. [[Удзельнік:Warszawiak|Warszawiak]] 23:27, 17 жніўня 2009 (UTC)

== i ==
Вітаю. Калі ласка, зьвярніце ўвагу на тое, што вы выкарыстоўваецца лацінскую i. Таксама раю вам паспрабаваць скрыпт наркамаўка-тарашкевіца. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] 14:34, 31 жніўня 2009 (UTC)
: Магчыма, што гэта і трапляе з сайту Міністэрства абароны... Можа падкажаце як тым скрыптам карыстацца? -- 14:37, 31 жніўня 2009 (UTC)
:: Скрыпт не выпраўляе i на і. Я гэта бачу праз праверку правапісу Mozilla Firefox. Скрыпт пераводзіць наркамаўку ў тарашкевіцу. Вось [[Удзельнік:Zedlik/nt.js|скрып]]. [[Гутаркі ўдзельніка:Zedlik/nt.js#Праца|Тутака апісаньне]]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] 14:48, 31 жніўня 2009 (UTC)
:::Цікава, што таксама ў банках законаў бывае, што выкарыстоўваецца лацінскую i. Я таксама карыстаю праверкай Фаерфокса. [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] 16:03, 31 жніўня 2009 (UTC)


== [[:Файл:Zaharkavasil.jpg]] ==

Дадайце, калі ласка, зьвесткі пра файл. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 11:38, 17 верасьня 2009 (UTC)

== Dzień Żałoby Narodowej na Białorusi ==
Witaj, mógłbyś zerknąć, czy [http://pl.wikipedia.org/wiki/Żałoba_narodowa#Białoruś ta jedna] żałoba to wszystko co było ogłoszone na Białorusi? Pozdrawiam. [[Удзельнік:Marmale|Marmale]] 09:47, 2 кастрычніка 2009 (UTC)
:Witam. Mysliam, ze na szczescie, tak [[pl:Panika na stacji metra Niemiga]]. Byla zaloba 2-3.09.2009 w Baranowiczach po pilotam SU-27, ale tylko w miascie. Pozdrawiam. -- 09:59, 2 кастрычніка 2009 (UTC)
::Ok. Bardzo Ci dziękuję. [[Удзельнік:Marmale|Marmale]] 10:08, 2 кастрычніка 2009 (UTC)


== Беларуска-польская граніца ==

Цікава, што паводле польскага Галоўнага статыстычнага ўпраўленьня працягласьць граніцы іншая як паводле беларускага Дзяржаўнага пагранічнага камітэту (спасылка ў польскім артыкуле). [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] 18:47, 26 студзеня 2010 (UTC)
: Так, я гэта бачыў. Таксама не супадалі зьвесткі і па латыскай і па летувіскай граніцы... Расейцы таксама падаюць меншую даўжыню іх граніцы з намі... Ня ведаю чаму... Мо каб зблытаць ворага і шпіёнаў, мо каб больш зарабляць грошай, ці мо км у Беларусі адрозны ад навакольля... Можна падаць і зьветскі палякаў, як гэта зрабілі яны на сваёй старонцы... -- 20:29, 26 студзеня 2010 (UTC)
::А чаму так безасабова? Ну менавіта я дадаў другою крыніцу :) [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] 20:50, 26 студзеня 2010 (UTC)

== Беларуска-летувіская граніца ==
Глядзіце, калі ласка, [http://lt.wikipedia.org/wiki/Naudotojo_aptarimas:CD#Pagiriai_.28.C5.A0al.C4.8Dininkai.29 абмеркаваньне на летувіскае Вікіпэдыі]. Трэба вырашыць праблему з адным хутарам, што невядома, ў якай дзяржаве ён находзіцца. [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] 20:54, 26 студзеня 2010 (UTC)

== [[ВП:Пагадненьне па выкарыстаньні і аздабленьні стандартных разьдзелаў у канцы артыкула]] ==
Мае вітаньні! Зьвярніце, калі ласка, увагу на [[ВП:Пагадненьне па выкарыстаньні і аздабленьні стандартных разьдзелаў у канцы артыкула|гэтае пагадненьне]]. Дзякуй за паразуменьне! --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]] 11:24, 26 лютага 2010 (UTC)

== [[:Файл:Paszpart haradziszcza 1942.jpg]] ==

Варта было б удакладніць ліцэнзію паводле нямецкіх законаў. Магчыма, ён зьяўляецца грамадзкай уласнасьцю. У адваротным выпадку трэба абгрунтаваць добрасумленнае выкарыстаньне. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 13:10, 30 чэрвеня 2010 (UTC)
: Але ж магчыма гэта дакумант трэба разглядаць, згодна беларускага закону? Гэты дакумант быў у звароце на землях Беларусі. А нямецкая мова, толькі для тлумачэньня немцам... --20:04, 30 чэрвеня 2010 (UTC)

== Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня для [[:Файл:Rabcevich.jpg]] ==
Прывітаньне

Дзякуй за загружаныя вамі ў Вікіпэдыю файлы! Нагадваем вам, што калі выкарыстаньне і распаўсюджаньне мэдыяфайла не ажыцьцяўляецца на ўмовах вольнай ліцэнзіі ([http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/ Creative Commons Attribution/Share-Alike]), тады патрэбна абгрунтаваць неабходнасьць [[Вікіпэдыя:Крытэры добрасумленнага выкарыстаньня|добрасумленнага выкарыстаньня]], дадаўшы і запоўніўшы картку {{Ш|Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня}}, таксама дадаўшы дакладныя зьвесткі пра аўтара, час стварэньня/публікацыі працы і крыніцу.

Калі файл не адпавядае крытэрам добрасумленнага выкарыстаньня або калі неабходныя зьвесткі не былі дададзеныя ў 7-дзённы тэрмін, тады файл будзе выдалены.

Вялікі дзякуй! --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 12:33, 5 ліпеня 2010 (UTC)


== Катэгорыя:Беларуская партызанка ў Польшчы ==
Вітаю. Пакуль што ў абодвух артыкулах якія знаходзяцца ў гэтай катэгорыі (а таксама ў артыкуле Напад на цягнік каля Лунінца) няма зьвестак, што напады былі акцыямі беларускай партызанкі. Нацыянальнасьць злачынцаў не высьветляцца. Таму па-мойму лепш пакуль не дадаваць гэтай катэгорыі. Ёсьць Катэгорыя:Польская Рэспубліка (1918—1939), якая ўходзіць у Катэгорыя:Гісторыя Беларусі і гэта дастаткова. [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] 17:38, 20 жніўня 2010 (UTC)
: Але зьванасьць налётаў зь беларускімі падпольнымі арганізацыямі (зьвязанымі з Савецкім Саюзам), прызнавала нават дзефінзыва (2-гі адзел) ў сваёй працы &quot;''Кароткі нарыс беларускага пытаньня''&quot; 1928 году. Сябра КПЗБ Арэхва таксама ў сваіз успамінах згадваў напад на Стоўбцы, як беларускую акцыю. Акрамя таго былі напады на 127-ю заставу КАП 14 красавкіа 1925, 1 траўня 1925 напад на Белы Лясок, 19 траўня 1925 напад на Міхалін ў Косаўскім павеце. Як згадвала польская контрвыведка, гэта былі мясцовыя сяляне, якіх абучалі  ўзбройвалі бальшавікі. У той самы час адбываліся падпалы асадніцкіх сядзібаў. Гэта было наўпрост зьвязана з раздачай зямлі асаднікам..-- 16:06, 21 жніўня 2010 (UTC)
::Магчыма што менавіта гэтакая зьвязанасьць была, але аб гэтым чытач павінен прачытаць у артыкуле. Калі ласка, дапоўніце, калі будзе час. [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] 17:35, 22 жніўня 2010 (UTC)

== [[:Файл:Mahila S Ragowskaha.JPG]] ==
Варта пераліцэнзаваць гэты файл пад адной з свабодных ліцэнзіяў, бо інакш ён будзе выдалены праз тое, што можа быць створаная вольная альтэрнатыва. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 10:59, 2 верасьня 2010 (UTC)
: Тое самае для: [[:Файл:Mahila Bobicza.JPG]]. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 16:20, 12 верасьня 2010 (EEST)
: Тое самае для: [[:Файл:Rakaszevich.JPG]]. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 13:40, 18 верасьня 2010 (EEST)

== Гальяш Леўчык ==
Або памёр 5 лютага, або падчас варшаўскага паўстаньня (1.08 - 2.10.1944). Трэба паправіць. [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] 20:42, 6 верасьня 2010 (UTC)
: Я не знайшоў такой інфармацыі. Калі ласка падайце крыніцу? У беларускіх пішуць, што час сьмерці і месца пахаваньне невядомае... -- 20:51, 6 верасьня 2010 (UTC)
::Перапрашаю, але не разумею. Хтосьці як не вы напісалі ў артыкуле, што ён ''напачатку 1944, пад час варшаўскага паўстаньня паэт памёр''? [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] 20:58, 6 верасьня 2010 (UTC)
::: Але чаму вы пішаце 5 лютага? -- 04:51, 7 верасьня 2010 (UTC)
::::У артыкул уключаная Вамі катэгорыя: «Катэгорыя:Памерлі 5 лютага». Або паэт памёр, як напісана ў артыкуле, «напачатку 1944», напрыклад менавіта 5 лютага, або, зноў як напісана ў артыкуле, «пад час варшаўскага паўстаньня». Гэта відавочная памылка, паўстаньне пачалося 1 жніўня 1944 году ў 5 гадзіну ў другой палавіне дня. [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] 17:43, 7 верасьня 2010 (UTC)
:::: Ваў, дзякую, гэта мая памылка... Выпадкова патрапіла. Дакладны час сьмерці нажаль невядомы. Магчыма ў польскіх архівах нешта ёсьць :-) -- 20:01, 7 верасьня 2010 (UTC)
:::::Можа й было, але пасьля паўстаньня Варшавы (з яе архівамі) ўжо не было... Да 1946 году акты грамадзянскага стану ў Польшчы пісалі й трымалі сьвятары. Калі б ведаць, у якой парафіі памёр паэт (дзе і кім быў запісаны акт сьмерці), можна шукаць, ці мясцовыя архівы захаваліся. Шанс малы, але ёсьць. [[Удзельнік:Bocianski|Bocianski]] 21:35, 7 верасьня 2010 (UTC)

== Захоп у IRC ==

Дык што яны за нік захапілі? [[Удзельнік:Wizardist|Wizardist]] &lt;sup&gt;[[Гутаркі ўдзельніка:Wizardist|г]] [[Спэцыяльныя:Унёсак/Wizardist|+у]]&lt;/sup&gt; 22:09, 25 лістапада 2010 (EET)

== Асабістае пытаньне ==

Наколькі я разумею, вы займаецеся рассылкай у смі з нагоды пераходу рубяжоў у колькасьці артыкулаў. Калі так, зьвярніцеся, калі ласка, да мяне па адным з маіх кантактаў. Дзякуй. - --[[Удзельнік:Karybut|Karybut]] 22:04, 16 лютага 2011 (EET)
: Улезу: хутчэй, тое, што вы шукаеце, знаходзіцца ў [[Вікіпэдыя:Прэс-рэлізы]]. Рассылае той, хто першы возьмецца. А [[Наша Ніва]] — самадзейнасьць спадара ў добрым сэнсе гэтага слова. :) — [[Удзельнік:Wizardist|Wizardist]] &lt;sup&gt;[[Гутаркі ўдзельніка:Wizardist|г]] [[Спэцыяльныя:Унёсак/Wizardist|+у]]&lt;/sup&gt; 22:31, 16 лютага 2011 (EET)

== [[Беларускі ПЭН-цэнтар]] ==

Разнастайныя прэміі ПЭН-цэнтру — гэта, безумоўна, добра. Але можа пачаць з галавы? ;) У нас яшчэ няма артыкулу пра ўласна [[Беларускі ПЭН-цэнтар|ПЭН-цэнтар]]. Можа як-небудзь дабраліся б стварыць? --[[Удзельнік:Renessaince|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.1em 0.1em; class=texhtml&quot;&gt;Reveraince&lt;/span&gt;]] 09:54, 9 сакавіка 2011 (EET)

== Ідэі ==

Дарэчы, вось вам магу яшчэ працы падкінуць: [[:be:Шаблон:Беларускія перыядычныя выданні 1900-1950]] ;) --[[Удзельнік:Renessaince|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.1em 0.1em; class=texhtml&quot;&gt;Reveraince&lt;/span&gt;]] 17:25, 9 сакавіка 2011 (EET)

== Трансьлітэрацыя назваў на лацінку ==

Вітаю! Хацелася б падзякаваць вам за мноства загружаных выяваў (сюды і ў Commons) і выказаць адну просьбу: ці не маглі б вы пры найменьні файлаў пасьлядоўна карыстацца [[Лацінка|беларускай лацінкай]] (можна, дарэчы, як з «гачыкамі», так і бязь іх). Гэта будзе адпавядаць як духу нашага праекту, так і правілам Commons, дзе не вітаюцца артаграфічныя памылкі ў назвах файлаў. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]] 12:12, 3 траўня 2011 (EEST)

== Артаграфія ==

{{Парады рэдактару|артаграфія}}
--[[Удзельнік:Renessaince|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.1em 0.1em; class=texhtml&quot;&gt;Renessaince&lt;/span&gt;]] 11:31, 14 траўня 2011 (EEST)

== Жыдоўскія гета ==

Я стварыў шаблён {{Ш|Гета на Беларусі}} са сьпісам нацысцкіх гетаў. Карыстайцеся, стварайце, дапаўняйце на здароўе. --[[Удзельнік:Renessaince|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.1em 0.1em; class=texhtml&quot;&gt;Renessaince&lt;/span&gt;]] 12:56, 14 траўня 2011 (EEST)

== Вікі любіць славутасьці ==

Во, часам карысна бывае зазіраць на старонкі ўдзельнікаў :) Знайшоў [[Шаблён:Удзельнік/Праект Вікі любіць славутасьці|шаблён]], бачу. --[[Удзельнік:Renessaince|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.1em 0.1em; class=texhtml&quot;&gt;Renessaince&lt;/span&gt;]] 17:40, 31 траўня 2011 (EEST)

У нас тут крыху задача зьмянілася: сьпіс аб’ектаў можна больш не набіраць рукамі. {{Вікіпэдыст|Zedlik||Зэдлік}} стварыў [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць славутасьці/Сьпіс|каардынацыйныя сьпісы]], зь якіх можна тэкст скапіяваць, напрыклад, у [[Сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Столінскага раёну|Століншчыну]]. Трэба будзе толькі выправіць у іх артаграфію з наркамаўкі ды праставіць унутраныя спасылкі, затое зьмяншаецца колькасьць памылак ручнога ўводу. --[[Удзельнік:Renessaince|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.1em 0.1em; class=texhtml&quot;&gt;Renessaince&lt;/span&gt;]] 10:20, 7 чэрвеня 2011 (EEST)

== Вікісустрэча «Вікі любіць славутасьці» ==

Запрашаю [[ВП:Ф#Вікісустрэча «Вікі любіць славутасьці»|адзначыцца пра магчымасьць прысутнасьці на Вікісустрэчы]] ў гэтыя выходныя. Калі такой магчымасьці няма, то паведамце, калі ласка, ці змаглі б прысутнічаць у наступныя выходныя. --[[Удзельнік:Renessaince|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.1em 0.1em; class=texhtml&quot;&gt;Renessaince&lt;/span&gt;]] 10:23, 24 чэрвеня 2011 (EEST)

== Стоп-бэнзін ==

Не жадаеце дадаць пра ўчорашнюю акцыю?--[[Удзельнік:Gruszecki|Gruszecki]] 22:28, 22 ліпеня 2011 (EEST)

== [[Людміла_Радчанка]] ==
Прывітаньне, спасибо за помощь в размещении статьи. Если нужна помощь, обращайтесь. Всего доброго! [[Удзельнік:Viktor-Viking|Viktor-Viking]] 22:43, 24 кастрычніка 2011 (FET)

== [[Пётар Сяўрук]] ==
Вітаю. Паглядзеў, што ў артыкуле [[Помнік працаўнікам рэпатрыяцыйнага этапу ў Баранавічах]] вы выкарыстоўваеце ў якасьці крыніцы кніжку «Небыцця не існуе. Невядомыя старонкі нацыянальнага руху». Калі яна ў вас ёсьць дагэтуль, ці не маглі б вы пашырыць артыкул пра [[Пётар Сяўрук|Пётру Сеўрука]] зьвесткамі з кнігі? Дзякуй. --[[Удзельнік:Jauhienij|Jauhienij]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Jauhienij|гутаркі]]) 15:45, 25 траўня 2012 (FET)

== [[:Файл:24 жніўня 1991.jpg]] ==

Хачу зьвярнуць увагу, што для несвабодных файлаў мусяць быць запоўненыя ўсе палі шаблёну {{Ш|Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня}}, у тым ліку і зьвесткі пра аўтарства, а ў полі «Чаму немагчымая вольная замена» мусіць быць пазначаная прычына, чаму немагчымая замена, а не канстатацыя факту немагчымасьці замены. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 16:10, 1 верасьня 2012 (FET)

== Старонка ўдзельніка ==

Скажыце калі ласка, а як рэдагаваць старонку ўдзельніка, устаўляць катэгорыі?
: Калі ласка пачытайце тут - [[Дапамога:Зьмест|Дапамога ]], таксама калі ласка пазначайцеся - подпіс і час ставіцца аўтаматычна (чацьвёрты значок на панэлі рэдагаваньня - такі аловак сіні) -- 23:57, 1 верасьня 2012 (FET)

Дзякуй --[[Удзельнік:Kaszub|Kaszub]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kaszub|гутаркі]]) 00:01, 2 верасьня 2012 (FET)

== Вікіфікатар ==

Калі ласка, карыстайся [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікатарам]]. Дзякуй. — [[Удзельнік:Wizardist|Wizardist]] &lt;sup&gt;[[Гутаркі ўдзельніка:Wizardist|г]] [[Спэцыяльныя:Унёсак/Wizardist|+у]]&lt;/sup&gt; 14:52, 15 верасьня 2012 (FET)

== Hello ==

I have a robot. My robot's name is [http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%87%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BD%D0%B8%D0%BA:PALZ9000 PALZ9000]. PALZ updates the Міжнародная касьмічная станцыя (ru.[http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B6%D0%B4%D1%83%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%BE%D1%81%D0%BC%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F Международная космическая станция]). Palz updates [http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:ISSIB a template] for the article. 

Do you want PALZ for be-x-old Міжнародная касьмічная станцыя ? [[Удзельнік:Penyulap|Penyulap]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Penyulap|гутаркі]]) 17:47, 15 верасьня 2012 (FET)

== [[Гусарыя]] ==
Добры вечар! Заклікаю прыядноўвацца да распачатага галасаваньня па новым абраным артыкуле [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў абраныя артыкулы/Гусарыя]]. З павагай. --[[Удзельнік:Mr. Sрock|Mr. Sрock]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Mr. Sрock|гутаркі]]) 22:00, 1 траўня 2013 (FET)

== Добры вечар! ==
Вітаю! Прачытаў сёньня артыкул, зьмешчаны ў Нашай Ніве, калі не памыляюся вашага аўтарства [http://nn.by/?c=ar&amp;i=110125 пяць фактаў пра беларускія манеты]. Хацеў выказаць Вам падзяку і захапленьне за цікавы матэрыял і агучыць меркаваньне, ці хутчэй пажаданьне: падобныя Вашы артыкулы маглі б стаць аздобай ня толькі Нашай Нівы, але й зьмешчаныя тут, у Вікіпэдыі былі б як нельга да рэчы, знайшоўшы кола ўдзячных чытачоў. З павагай.--[[Удзельнік:Mr. Sрock|Mr. Sрock]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Mr. Sрock|гутаркі]]) 00:46, 26 траўня 2013 (FET)
: Некалі я рабіў сюды цыкл артыкулаў пра беларускія манэты (пра кожную асобна і пра сэрыі) - пра ўсе здаецца тыя цікавосткі напісана. На жаль цяпер маю ня так шмат часу да пісьма :( -- 21:52, 27 траўня 2013 (FET)

== Артаграфія ==

Раю вам пачытаць [http://pravapis.info/books/pravapis2005.html БКП-2005], а менавіта [http://pravapis.info/books/pravapis2005.html#texth2_21 Разьдзел 21. ПРАВАПІС І, Ы ПАСЬЛЯ Д/ДЗ, Т/Ц, З, С].

«У словах з суфіксамі й фіналямі -ізм-/-ызм-, -ій-/-ый- (у тым ліку у спалучэньнях -іе-/-ые-, -іё-/-ыё-, -іі/-ыі, -ію-/-ыю-, -ія-/-ыя-), ‑іл-/‑ыл-, -ін-/-ын-, -інг-/-ынг-, -іс-/-ыс-, -іст-/-ыст-, -іў-/-ыў- (-ів-/-ыв-) і ў вытворных ад іх словах: ― пасьля з, с пішацца і»

А тое вашыя «казЫно» й «паэзЫя» — гэта нейкае пекла. [[Удзельнік:Liashko|Liashko]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Liashko|гутаркі]]) 00:52, 24 ліпеня 2013 (FET)

== Добрыя артыкулы ==

Вялізарная просьба выказацца '''за''' або '''супраць''' па [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы|намінацыях на статус]] добрага артыкула. Гэта вельмі дапаможа ў падвядзеньні вынікаў. Таксама можна самастойна паспрабаваць давесьці любы артыкул да стану добрага артыкула і выставіць яго на на прысваеньне званьня «Добры артыкул». [[Вікіпэдыя:Добрыя артыкулы|Добрыя артыкулы]] разам з [[Вікіпэдыя:Абраныя артыкулы|абранымі]] зьяўляюцца вонкавасьцю любога разьдзела Вікіпэдыі і іх пэрыядычнае стварэньне ёсьць адным з сродкаў падвышэньня папулярнасьці канкрэтнага праекту.--[[Удзельнік:Mr. Sрock|Mr. Sрock]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Mr. Sрock|гутаркі]]) 12:16, 23 жніўня 2013 (FET)

== Праблема старэньня крытэраў адзначанасьці артыкулаў ==
Вітаю, добры дзень! Заклікаю зьвярнуць увагу на праблему старэньня крытэраў, паводле якіх у разьдзеле адзначаліся артыкулы яшчэ пару гадоў таму. Відаць ускосна гэта пацяьвярджае рост якасьці беларускай Вікіпэдыі. Заклікаю актыўна выказваць свае меркаваньні [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/На пазбаўленьне статусу|тут]] і [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў абраныя артыкулы/На пазбаўленьне статусу|тут]]. Хай не палохае мая катэгарычнасьць, але ж лічу важным, каб разьдзел ня быў і ня складаў уражаньне занядбанасьці.--&lt;span&gt;[[Удзельнік:Mr. Sрock|&lt;font face=&quot;Segoe Script&quot; color=&quot;black&quot; style=&quot;text-shadow:grey 0.2em 0.2em 0.2em;&quot;&gt;Mr. Spock&lt;/font&gt;]]&amp;nbsp;&lt;sup&gt;[[Гутаркі ўдзельніка:Mr. Sрock|&lt;span style=&quot;font-family:Segoe Script;color:black&quot;&gt;абм&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt;&lt;/span&gt; 14:18, 10 верасьня 2014 (FET)

== Вёскі ==

Вітаю. Пры дадаваньні інфармацыі пра вёскі раіў бы вам прынамсі ў разьдзеле «Літаратура» пакідаць крыніцу.--[[Удзельнік:Liashko|Liashko]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Liashko|гутаркі]]) 00:29, 30 сьнежня 2014 (FET)

== Альбанія ==

Правільнае напісаньне краіны — [[Альбанія]].--[[Удзельнік:Liashko|Liashko]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Liashko|гутаркі]]) 02:04, 23 сакавіка 2015 (MSK)

== Конкурс ВікіВясна-2015 ==

Віншую! Вы сталі пераможцам беларускага конкурсу «[[ВП:ВікіВясна]]», і мы радыя будзем бачыць Вас на вікісустрэчы з уганараваньнем пераможцаў, якая адбудзецца [[Вікіпэдыя:Вікісустрэчы#21 чэрвеня, Менск|21 чэрвеня ў Менску]]. Калі ласка, паведаміце, ці зможаце прысутнічаць на сустрэчы і калі так, запісвайцеся ў сьпіс удзельнікаў. Чакаем Вас! --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 23:42, 10 чэрвеня 2015 (MSK)

== Беларуска-ўкраінскі тыдзень ==

{{Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Насустрач братам/Запрашэньне}} --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 11:15, 24 жніўня 2015 (MSK)

== [[Шаблён:Населены пункт/Беларусь]] ==

Зьвярніце, калі ласка, увагу, што для населеных пунктаў Беларусі існуе шаблён {{Ш|Населены пункт/Беларусь}}, а шаблён {{Ш|Мястэчка}} састарэў, што і пазначана на яго старонцы апісаньня. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 12:23, 23 верасьня 2015 (MSK)

== Несвабодныя файлы ==

Калі ласка, для постэраў фільмаў выкарыстоўвайце ліцэнзію {{Ш|FairUse}}, бо {{Ш|Вокладка альбома}} прызначаная для музычных альбомаў. Таксама нагадваю, што паводле [[Вікіпэдыя:Крытэры добрасумленнага выкарыстаньня|правілаў]] абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня мусіць тлумачыць, чаму ня можа быць створаная вольная альтэрнатыва файлу. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 13:39, 21 лютага 2016 (MSK)

== [[Вікіпэдыя:Праект:ВікіВясна-2016]] ==

Добры вечар! Я бачу, што вы стварылі старонку [[Вікіпэдыя:Праект:ВікіВясна-2016]]. Ці плануе Вікіпэдыя на тарашкевіце прыняць удзел у гэтым мерапрыемстве? Калі так, то вашы калегі з наркаманка зрабіў амаль усе, асабліва [[:m:Wikimedia CEE Spring 2016/Structure/Belarus|спіс артыкулаў]]. Вам трэба толькі аб'явіць конкурс на Вікіпэдыі, як вы звычайна аб'яўляеце конкурсы або тыдні (і як вы абвясцілі [[Вікіпэдыя:Праект:ВікіВясна-2016]] у мінулым годзе). Вы таксама можаце выкарыстоўваць шаблон з акадэмічнай Вікіпэдыі: [[:be:Шаблон:CEE Spring 2016]]. Я спадзяюся, што ваша Вікіпэдыя далучыцца да спаборніцтва, і калі вы далучыцца, калі ласка, дадайце сваё імя на старонку [[:m:Wikimedia CEE Spring 2016/Participants]]. Дзякуй! — [[Удзельнік:NickK|NickK]] ([[Гутаркі ўдзельніка:NickK|гутаркі]]) 03:51, 22 сакавіка 2016 (MSK)
: Шаблён створаны: {{Ш|CEE Spring 2016}}. 

Як дадаць сябе [[:m:Wikimedia CEE Spring 2016/Structure/Belarus|спіс артыкулаў]] і наш бчб сьцяг?  -- 10:04, 22 сакавіка 2016 (MSK)
:: Дадаў, толькі не разумею, як кантралюецца наяўнасьць артыкулаў. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 11:15, 22 сакавіка 2016 (MSK)

:Дзякуй за ўдзел у конкурсе і стварэння шаблону! Як я разумею, будзе толькі адзін спіс артыкулаў для Беларусі, а не два. У той жа час, там будзе два сцягі ў табліцы, і бчб сьцяг ўжо быў дададзены ў табліцу (з кодам be-t). Наяўнасьць артыкулаў кантралюецца наяўнасцю сувязі ад аб'екта Wikidata — [[Удзельнік:NickK|NickK]] ([[Гутаркі ўдзельніка:NickK|гутаркі]]) 17:23, 22 сакавіка 2016 (MSK)
: Ну, віншую, стварыў [[Шаблён:Артыкул ВікіВясны-2016|шаблён]] — цяпер будзь гатовы ствараць і [[Абмеркаваньне:Ёбік|безьліч катэгорыяў]]. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 17:45, 22 сакавіка 2016 (MSK)

Hi! Thank you very much! You may put Bosnia and Herzegovina from 16 to 22 May.--[[Удзельнік:Fraxinus|Fraxinus]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Fraxinus|гутаркі]]) 23:41, 31 сакавіка 2016 (MSK)

== News from international CEE Spring 2016 ==

[[File:Logo CEE-t.png|right|170px]]
Hi, dear local organizer of [[:m:Wikimedia CEE Spring 2016|CEE Spring 2016]]! We have some news and updates.

* There are '''new countries and projects''' that joined the contest after it started, these are Belarusian classic Wikipedia, [[:m:Wikimedia CEE Spring 2016/Structure/Bosnia and Herzegovina|Bosnia and Herzegovina]], [[:m:Wikimedia CEE Spring 2016/Structure/Croatia|Croatia]], [[:m:Wikimedia CEE Spring 2016/Structure/Kazakhstan|Kazakhstan]], [[:m:Wikimedia CEE Spring 2016/Structure/Kosovo|Kosovo]], [[:m:Wikimedia CEE Spring 2016/Structure/Sakha|Sakha]] and [[:m:Wikimedia CEE Spring 2016/Structure/Turkey|Turkey]]. Our [[:m:Wikimedia CEE Spring 2016/Timeline|Timeline]] is updated, so please update your plans as well. If some other countries join the contest on the go, we will inform you!
* There are two types of '''statistics''' gathered:
** Using the proposed lists of articles. See [[:m:Wikimedia CEE Spring 2016/Statistics]] (it counts only articles in the [[:m:Wikimedia CEE Spring 2016/Structure|lists]]).
** Using the template &lt;nowiki&gt;{{CEE Spring 2016}}&lt;/nowiki&gt; on the articles talk pages. See [[:m:User:BaseBot/CEES/MMXVI]] and subpages.
*: If you don't use the template yet, here is an example: [[:m:w:uk:Special:Permalink/17787507|uk:Template:CEE Spring 2016]]. Its usage looks like: &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{CEE Spring 2016 |user= |topic= |topic2= |topic3= |country= |country2= |country3= }}&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;
*: If you are using it but don't see your project in the stats then, perhaps, you are not using it properly. Only articles created (or improved if the rules allow this) for the contest during its period should have the template on respective talk pages.
* Let us remind you, that as the contest is held simultaneously in many Wikipedias, it is vital that all articles, contest templates and categories are linked with '''Wikidata'''. Don't forget about this :)  
* If your local contest has some special needs (e.g. stats by weeks), let us know. Having local '''rules''' [[:m:Wikimedia CEE Spring 2016/Local rules|briefly described on Meta page]] is compulsory for well-mannered organisers :)
Please '''let us know if you need help''' with anything! [[:m:Talk:Wikimedia CEE Spring 2016|Any questions leave here]].

If someone wants to receive such updates from CEE Spring on their talk page, they may add their username on [[:m:User:Base/MassMessage/CEE Spring-2016-locals|this page]]. It might also be useful to join WMCEE-l mailing list (wmcee-l[[File:At_sign.svg|17px|@|link=]]tools.wikimedia.pl, [http://tools.wikimedia.pl/mailman/listinfo/wmcee-l registration]).

Best regards from international organizers, &lt;br /&gt;-- [[:m:user:Ата|Ата]] via [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|MassMessage]] 04:32, 3 красавіка 2016 (MSK)
&lt;!-- Message sent by User:Base@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Base/MassMessage/CEE_Spring-2016-locals&amp;oldid=15493994 --&gt;

== Шакальскія паводзіны ==

Ты б, лашара, лепш выправіў бы і падзякаваў, а не вы**ваўся, які ты грамацейка. А то сам ні на што не здатны, толькі перадзіраць умееш, а нахабства і самаўпэўненасці хоць адбаўляй. Пустое ты месца. Адно што смярдзюха ад цябе.
: з адрэсы: ‎46.216.33.60 прыляцела -- 23:07, 12 красавіка 2016 (MSK) ;).

== Request ==

Greetings.

Could you create the article [[en:Administrative divisions of Azerbaijan]] in Belarusian (Taraškievica)?

Thank you.

== CEE Spring 2016 Survey ==

[[File:Logo CEE-t.png|right|170px]]
Hi, dear CEE Spring 2016 organisers! I am sorry for writing in English again.

The international organisers of the contest ask all the participants to complete the survey about the contest. It is very short. It gives us a bit of statistics and helps make the next contest better.

We will use MassMessage to give [https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_eLP1PKZWjSpIi45 the survey link] to all the participants. Obviously, not all of them speak English, so please, [//meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-User%3ABase%2FMassMessage%2FCEE+Spring-2016-participants%2FSurvey help us with translating this request] and encourage them to complete the survey.

Best regards, &lt;br /&gt;-- [[:m:user:Ата|Ата]] via [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|MassMessage]] 21:54, 26 жніўня 2016 (MSK)
&lt;!-- Message sent by User:Base@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Base/MassMessage/CEE_Spring-2016-locals&amp;oldid=15863493 --&gt;

== {{subst:#switch:be-tarask|es=CEE Primavera 2016 Encuesta|#default= CEE Spring 2016 Survey|hu=CEE Tavasz 2016 kérdőív|sq=Anketa e CEE Spring 2016|et=Kesk- ja Ida-Euroopa kevad (CEE Spring) 2016 küsitlus|tr=Orta ve Doğu Avrupa (CEE) Baha... ==

[[File:Logo CEE-t.png|right|170px]] Hi, '''CEE Spring 2016''' participant! I am sorry for writing in English.  The international organisers of the contest ask you to complete the survey about the contest. It is very short. It gives us a bit of statistics and helps make the next contest better.  '''Please complete the survey here: https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_eLP1PKZWjSpIi45'''  Best regards, &lt;br /&gt;-- [[:m:user:Ата|Ата]] via [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|MassMessage]] 16:28, 10 верасьня 2016 (MSK)
&lt;!-- Message sent by User:Base@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Base/MassMessage/CEE_Spring-2016-participants&amp;oldid=15897871 --&gt;

== Share your experience and feedback as a Wikimedian in this global survey ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Hello! The Wikimedia Foundation is asking for your feedback in a survey. We want to know how well we are supporting your work on and off wiki, and how we can change or improve things in the future.&lt;ref group=survey&gt;This survey is primarily meant to get feedback on the Wikimedia Foundation's current work, not long-term strategy.&lt;/ref&gt; The opinions you share will directly affect the current and future work of the Wikimedia Foundation. You have been randomly selected to take this survey as we would like to hear from your Wikimedia community. To say thank you for your time, we are giving away 20 Wikimedia T-shirts to randomly selected people who take the survey.&lt;ref group=survey&gt;Legal stuff: No purchase necessary.  Must be the age of majority to participate. Sponsored by the Wikimedia Foundation located at 149 New Montgomery, San Francisco, CA, USA, 94105. Ends January 31, 2017. Void where prohibited. [[m:Community Engagement Insights/2016 contest rules|Click here for contest rules]].&lt;/ref&gt; The survey is available in various languages and will take between 20 and 40 minutes.


&lt;big&gt;'''[https://wikimedia.qualtrics.com/SE/?SID=SV_6mTVlPf6O06r3mt&amp;Aud=VAE&amp;Src=57VAEOP Take the survey now!]'''&lt;/big&gt;


You can find more information about [[m:Community_Engagement_Insights/About_CE_Insights|this project]]. This survey is hosted by a third-party service and governed by this [[:foundation:Community_Engagement_Insights_2016_Survey_Privacy_Statement|privacy statement]]. Please visit our [[m:Community_Engagement_Insights/Frequently_asked_questions|frequently asked questions page]] to find more information about this survey. If you need additional help, or if you wish to opt-out of future communications about this survey, send an email to surveys@wikimedia.org.

Thank you!
--[[:m:User:EGalvez (WMF)|EGalvez (WMF)]]  ([[:m:User talk:EGalvez (WMF)|talk]]) 01:25, 14 студзеня 2017 (+03)
&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:EGalvez (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Community_Engagement_Insights/MassMessages/Lists/2016/57-VAEOP&amp;oldid=16205400 --&gt;
&lt;references group=survey /&gt;

== Request ==

Hello.

Could you create the article &quot;Education Azerbaijan&quot; in Belorussian Taraškievica Wikipedia by translating it from the [[:be:Адукацыя ў Азербайджане|article]] in Belorussian Wikipedia? 

Thank you.

== Дзякуй ==

Вялікі дзякуй за гэта, што Вы дадалі фатаздымак да польскага артыкулу [[:pl:Brutto (zespół muzyczny)|Brutto]]! [[Удзельнік:Tslipa|Tslipa]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Tslipa|гутаркі]]) 13:09, 1 сакавіка 2017 (+03)

== Пяцісотгоднасьць ==

{{ВП:Праект:Тэматычны тыдзень/Пяцісотгоднасьць/Запрашэньне}} --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 17:44, 31 траўня 2017 (+03)

==Прапанова==
Вітаю ! Я планую паступова правесці анкетаванне сярод вікісупольнасці у розных моўных раздзелах з мэтай вызначэння лепшых фантастычных раманаў на думку вікіпэдыстов. Хацелася, каб у вольны час вы таксама падумалі і паступова стварылі (калі падабаецца ідэя) спіс лепшых жанравых раманаў (мага даўжэй, але не больш за 50 раманаў) розных аўтараў незалежна ад мовы твораў (пажадана: 1 аўтар - 1 раман), асабіста прачытаных вамі. У спіс можна ўключаць усе раманы, якія змяшчаюць фантастычныя элементы - навукова-фантастычныя, фэнтэзійныя і казачна-фантастычныя, фантастыка-жудасныя і містычныя, альтэрнатыўна-гістарычныя і інш. Месца рамана ў спісе павінна адпавядаць якасці творы і вашаму ўражанню, атрыманага ад яго. 1-й раман у спісе будзе ацэнены ў 50 балаў, апошні - у 1 бал. А калі набярэцца дастаткова анкетантив - зсумуемо колькасць балаў і атрымаем спіс з 100 лепшых раманаў. Спадзяюся на вашу згоду і ў вы таксама ўспомніце пэўную колькасць годных прачытаных фантастычных раманаў і знойдзецца час і жаданне. Дапускаюцца ўсе творы памерам больш за 100 старонак стандартнага памеру, безадносна таго, што напісана на вокладцы.
:: Прапаную ў выпадку згоды наступны прыклад афармлення спісу:
# [[Джон Браннер]] &quot;[[Драматургі Ену]]» ({{lang-en | «The Dramaturges of Yan», 1971}}) http://coollib.net/b/101032/read
# [[Петэр Жолдош]] «{{не перакладзена | Звышзадача || hu | A feladat (regény)}}» ({{lang-hu | «A Feladat», 1971}} ), http://coollib.net/b/175527/read

і ствараць на старонцы. Пры адказе прашу пинговать. З павагай---[[Удзельнік:Yasnodark|Yasnodark]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Yasnodark|гутаркі]]) 18:12, 21 лютага 2018 (MSK)

== Шаблёны літаратуры ==
Хацеў бы зьвярнуць вашую ўвагу, што ў нас ёсьць такія шаблёны як {{Ш|Літаратура/БелЭн}}, {{Ш|Літаратура/ЭГБ}}. Іх можна выкарыстоўваць у сьпісе літаратуры, а таксама ў крыніцах безь неабходнасьці капіяваць кожны раз адзін і той жа зьмест, і каб мець уніфікаваны запіс зьвестак. Каб пазначыць адпаведны том, яго трэба задаць першым парамэтрам, напрыклад, {{Ш|Літаратура/БелЭн|2}} --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 17:20, 7 сакавіка 2018 (MSK)

Акрамя таго, проста перадзіраньне шаблёнаў накшталт {{Ш|Кніга}} таксама ня будзе працаваць, бо парамэтры шаблёнаў у наркамаўскім і нашым разьдзелах адрозьніваюцца. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 19:08, 12 сакавіка 2018 (MSK)

Бібліяграфічныя зьвесткі ў крыніцах [[Стратэгічны плян Расейскай імпэрыі (Першая сусьветная вайна)#Літаратура|не перакладаюцца]]! --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 19:43, 12 сакавіка 2018 (MSK)

== Message to the CEE Spring 2018 local organizers ==

Hello, {{PAGENAME}}! You are receiving this message as a '''[[:m:Wikimedia CEE Spring 2018|Wikimedia CEE Spring 2018]]''' coordinator for your community.

This is a friendly reminder that CEE Spring starts on March 21, the first day of spring. To make a smooth start, please ensure that you have taken care of thе following:

# Created information page of the contest in your Wikipedia.
# Created a [[:m:Wikimedia CEE Spring 2018/Article Lists|list of topics]] about your community on Meta-wiki.
# Created CEE Spring 2018 talk page template and connected to [[:d:Q48126269]].
# Published summary (in English) of [[:m:Wikimedia CEE Spring 2018/Rules|contest rules]] on Meta-wiki page.
# Promoted information about the contest (site notice, social media, personal messages).

Creating a talk page template is strongly encouraged as it would allow international organizers to track of contest progress of various topics. We will also try to provide automatically updated statistics from the very beginning based on this template. 

CEE you at the start of contest!

-------------
&lt;small&gt;''Delivered by: [[Удзельнік:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Гутаркі ўдзельніка:MediaWiki message delivery|гутаркі]]) 12:53, 19 сакавіка 2018 (MSK) ''&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Spiritia@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Wikimedia_CEE_Spring_2018/Participants/Mass_message&amp;oldid=17849048 --&gt;

== [[ВП:ТТ/БНР100]] ==

{| style=&quot;border: 2px solid LightSlateGray;  width: 88%; background-color: AliceBlue&quot;
|rowspan=&quot;2&quot; valign=&quot;middle&quot; | [[Файл:Мэдаль да 100-годзьдзя абвяшчэньня БНР.svg|150пкс]]
|style=&quot;font-size: large; padding: 0; vertical-align: middle; text-align: center; height: 1.1em;&quot; | '''[[ВП:ТТ/БНР100|&lt;span style=&quot;color: Crimson;&quot;&gt;100-годзьдзе БНР&lt;/span&gt;]]'''
|-
|style=&quot;vertical-align: middle; border-top: 1px solid LightSlateGray; color: Crimson&quot; |За стварэньне і паляпшэньне вялікай колькасьці артыкулаў, прысьвечаных [[БНР|&lt;span style=&quot;color: Crimson;&quot;&gt;Беларускай Народнай Рэспубліцы&lt;/span&gt;]], Вам уручаны [[Узнагароды БНР|&lt;span style=&quot;color: Crimson;&quot;&gt;мэдаль Пагоні&lt;/span&gt;]] №2. [[Жыве Беларусь!|&lt;span style=&quot;color: Crimson;&quot;&gt;Жыве БНР&lt;/span&gt;]]!
|}
--&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 13:56, 26 сакавіка 2018 (MSK)

== Аб цэнзуры ==

Прашу зайсьці на [https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Вікіпэдыя:Форум#Аб_цэнзуры_ў_вікіпэдыі_і_перайменаваньні_вікіпэдыі форум].

== Гістарычныя назвы ==

Прывітаньне. Калі ласка, прыміце ўдзел у галасаваньні — [[Вікіпэдыя:Галасаваньні/Беларускія традыцыйныя гістарычныя назвы]]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 22:22, 26 жніўня 2018 (MSK)

== [[Вікіпэдыя:Адміністрацыя]] ==

Прывітаньне. Калі ласка, прыміце ўдзел у галасаваньні — [[Вікіпэдыя:Адміністрацыя#Кандыдатуры]]#Удзельнік:Ліцьвін. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 22:50, 28 жніўня 2018 (MSK)

== Запрашэньне ў Таварыства дзесяцігадовых ==
[[Файл:Таварыства дзесяцігадовых.svg|зьлева|125пкс|link=ВП:Т10]] Шаноўны {{НАЗВА_СТАРОНКІ}},

сардэчна запрашаю вас уступіць у '''[[ВП:Т10|Таварыства дзесяцігадовых]]''' — нефармальнае згрупаваньне рэдактараў, якія ўдзельнічаюць у Вікіпэдыі ўжо больш за 10 гадоў. &amp;#x200B;

Найлепшых зычэньняў, &lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 10:39, 4 верасьня 2018 (MSK)
{{clear}}


== Украінскія назвы ==

Прывітаньне. Калі ласка, прыміце ўдзел у галасаваньні — [[Вікіпэдыя:Галасаваньні/Перадача ўкраінскіх назваў на беларускую мову]]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 14:24, 15 верасьня 2018 (MSK)

І, калі ласка, прыміце ўдзел у пазбаўленьні ўдзельнікаў адміністратарскіх паўнамоцтваў — [[Вікіпэдыя:Адміністрацыя#Пазбаўленьне статусу]]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 15:50, 15 верасьня 2018 (MSK)

Прывітаньне. Калі ласка, азнаёмцеся з новай вэрсіяй правіла [[Вікіпэдыя:Перадача ўкраінскіх назваў на беларускую мову]] і прыміце ўдзел у галасаваньні — [[Вікіпэдыя:Галасаваньні/Перадача ўкраінскіх назваў на беларускую мову]]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 12:12, 17 верасьня 2018 (MSK)

== Файлы да артыкула [[Зьбіцьцё дэпутатаў у будынку Вярхоўнага Савету (1995)]] ==

Згодна з [[Вікіпэдыя:Крытэры добрасумленнага выкарыстаньня|крытэрамі добрасумленнага выкарыстаньня]] пры выкарыстаньні несвабодных файлаў мусіць выконвацца ў тым ліку пункт: «Мінімальнае выкарыстаньне. Колькасьць мэдыя-файлаў у адным артыкуле павінна быць мінімальнай». З загружаных 4 файлаў гэтаму крытэру адпавядае толькі [[:Файл:Галадоўка дэпутатаў Вярхоўнага Савету 1995.jpg]], бо ён ілюструе непасрэдна тэму артыкула. Астатнія тры файлы маюць быць выдаленыя. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 15:02, 19 верасьня 2018 (MSK)
: Дарэчы, галадаваньне ну зусім адлюстроўвае зьбіцьцё. Там толькі галадаваньне. А вось першая паласа Свабоды - здаецца больш яскрава ўсе падае. --17:01, 19 верасьня 2018 (MSK)
:: Можна і іншы, але яго варта перанесьці ў картку, а астатнія прыбраць з артыкула. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 17:07, 19 верасьня 2018 (MSK)
::: Пачакайце. Спытаю у Навумчыка на Фб, можа ёсьць якія здымкі, ў яго і ён іх перадасьць на вікіпэдыю. Але ня ведаю, як гэта пасьля аформіць. -- 23:33, 19 верасьня 2018 (MSK)
:::: Каб ён мог іх перадаць у Вікіпэдыю, ён мусіць быць іх аўтарам. І тады можа загрузіць сам ці можна будзе зрабіць дазвол праз OTRS у Вікісховішчы. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 23:50, 19 верасьня 2018 (MSK)
:::: Здымкі каляровыя рабіў Леанід Дзейка. Я папрашу ў яго дазвол, што яшчэ трэба запытаць, каб заліць іх праз OTRS у Вікісховішча? -- 23:32, 24 верасьня 2018 (MSK)
::::: Падрабязна можна пачытаць [[:c:Commons:OTRS|тут]] ці [[:c:Commons:OTRS/ru|тут]]. Калі сьцісла, то трэба, каб аўтар здымкаў даслаў яўны дазвол зь пералікам файлаў у выглядзе спасылак і з пазначэньнем канкрэтнай свабоднай ліцэнзіі (напрыклад, CC-BY-SA-4.0), пад якой будуць распаўсюджвацца файлы, на адрас permissions-commons@wikimedia.org (і, пажадана, копію на permissions-ru@wikimedia.org). Пасьля гэтага файлы можна будзе загрузіць у Вікісховішча. Ці можна іх адразу загрузіць у Вікісховішча і пазначыць шаблёнам [[:c:Template:OTRS pending|&lt;nowiki&gt;{{OTRS pending}}&lt;/nowiki&gt;]], які пасьля атрыманьня дазволу заменяць на шаблён пацьверджаньня дазволу. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 10:27, 25 верасьня 2018 (MSK)

== Аб паводзінах бюракрата ==

Прашу зайсьці на [https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Вікіпэдыя:Форум#Аб_цэнзуры_ад_Удзельнік:Red_Winged_Duck| Форум для нарады].

== Сьвінг або сўінг ==

Вы зрабілі новы допіс з назваю Сьвінг, але яго назву тут жа без прычыны замянілі. Прашу зайсьці на [https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Абмеркаваньне:Сьвінг_(музыка) абмеркаваньне] старонкі [[Сьвінг (музыка)]], якую [https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Удзельнік:Red_Winged_Duck Пан] хоча замяніць самавольна. Пры гэтым Пан парушае правілы беларускага вымаўленьня.

== Добрыя артыкулы ==

Вітаю! Запрашаю ўзяць удзел у [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Слуцак|галасаваньні]] за наданьне артыкулу [[Слуцак]] статусу добрага артыкулу. На маю думку, ацэньваньне артыкулаў ёсьць вельмі важнай працэдурай, бо наданьне статусу добрага або абранага выдзяляе артыкулы ў сьпісе інтэрвікаў. Адпаведна, у выпадку вялікай колькасьці вэрсіяў пэўнага артыкула на розных мовах інтэрвіка нашага разьдзелу, увогуле, можа не адлюстроўвацца ў асноўным сьпісе. Аднак калі артыкул зьяўляецца добрым або абраным, то нашая інтэрвіка ''беларуская (тарашкевіца)'' абавязкова прысутнічае ў скарочаным сьпісе з адпаведнай зоркай — сіняй або залатой, што прыцягвае ўвагу чытачоў іншых радзьдзелаў. Таму ацэньваньне артыкулаў — гэта адзін з даволі эфэктыўных захадаў прыцягнуць больш чытачоў і, адпаведна, удзельнікаў у наш разьдзел. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 21:33, 4 лютага 2019 (MSK)

== Артыкулы пра населеныя пункты Беларусі ==

Хацеў бы зьвярнуць вашую ўвагу, што чамусьці амаль у кожным створаным вамі артыкуле пра населеныя пункты Беларусі падаецца няслушная старонка з нарматыўнага даведніку з назвай адпаведнага населенага пункту. Таксама прасіў бы вас таксама правяраць каардынаты кожнай вёскі, бо часам яны вядуць зусім не туды, куды трэба. Дзякуй! --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 11:44, 12 лютага 2019 (MSK)
* На жаль, у мяне няма даведніка па Гарадзенскай вобласьці. Усе каардынаты я зьвяраю на гуглмап і іншымі мапамі, т.я. тыя што пададзеныя у школьнай вікіпэдыя зусім не слушныя. -- 15:25, 12 лютага 2019 (MSK)
:: Дык ёсьць [https://by-mova.livejournal.com/1140149.html xlsx-файл «Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь»]. Тамака зьмяшчаюцца ўсе назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь, а таксама і каардынаты. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 15:33, 12 лютага 2019 (MSK)
:: Вось [http://knihi.com/none/Nazvy_nasielenych_punktau_Respubliki_Bielarus_djvu.zip.html тут] ёсьць он-лайн-вэрсіі даведнікаў. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 15:39, 12 лютага 2019 (MSK)
Таксама хацеў бы зьвярнуць увагу, што ў апошняй сэрыі створаных вамі артыкулаў, як мінімум тройчы памылкова пазначаная трансьлітараваная назва, што відаць зьвязана з капіяваньнем шаблёнаў. Магчыма, варта зьменшыць колькасьць створаных артыкулаў за адзін раз, каб больш часу засталося на праверку дададзеных зьвестак. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 15:07, 31 сакавіка 2019 (MSK)

== Jitters ==


Вітаю

Прапаную прагаласаваць за артыкул [[Jitters]], каб абраць яго ў добрыя: https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Вікіпэдыя:Кандыдаты_ў_добрыя_артыкулы/Jitters. 

Замежныя там адміны лічаць яго як WP:FAN (метка апісвае кантэнт, які «мае значэньне толькі ў невялікай папуляцыі захопленых прыхільнікаў у дадзеным пытаньні»)（。≧ _ ≦。) Каб спрачацца зь імі, [[Удзельнік:W|W]] прапанаваў вылучыць і ў нас у добрыя. 

Дзякуй! -- [[Удзельнік:Pr12402|Pr12402]], 29 красавіка 2019.

== [[Вікіпэдыя:Адміністрацыя#Удзельнік:Kazimier Lachnovič]] ==

Прывітаньне. Калі ласка, прыміце ўдзел у галасаваньні [[Вікіпэдыя:Адміністрацыя#Удзельнік:Kazimier Lachnovič]]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 14:50, 20 чэрвеня 2019 (MSK)

== Аб цэнзуры УдзельнікRed_Winged_Duck ==

Прашу зайсьці на Форум і выказаць свае думкі пра паводзіны УдзельнікRed_Winged_Duckэ

Пытаньне: https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Вікіпэдыя:Форум#Аб_цэнзуры_УдзельнікRed_Winged_Duck

З павагаю ([[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 17:20, 2 ліпеня 2019 (MSK))

== Месяц Аршанскай бітвы ==

{{ВП:Праект:Тэматычны тыдзень/Аршанская бітва/Запрашэньне}}
--&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 21:07, 11 жніўня 2019 (MSK)

==[[Палянэз (зброя)]]==
Запрашаю падтрымаць вылучэньне артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Палянэз (зброя)]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца.--[[Удзельнік:W]] 9:47, 25 верасьня 2019 (UTC+3)

== [[Вікіпэдыя:Адміністрацыя#Удзельнік:Kazimier Lachnovič]] ==

Прывітаньне. Калі ласка, прыміце ўдзел у галасаваньні [[Вікіпэдыя:Адміністрацыя#Удзельнік:Kazimier Lachnovič]]. Як высьветлілася, згодна з правіламі Мэта-вікі, для абраньня бюракрата патрэбныя ня менш за 15 галасоў. На дадзены момант не хапае пяці галасоў. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 14:16, 2 кастрычніка 2019 (+03)

==Віківясна-2020==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020|Віківясьне-2020]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020/Удзельнікі|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 10:17, 2 сакавіка 2020 (UTC+3)

==[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]==
Запрашаю ўхваліць заяўку на грант для правядзеньня ў чэрвені фотаспаборніцтва ў Беларусі ([[:commons:Grants:Project/Rapid/User Group Belarus/Wiki Loves Earth Belarus_2020#Endorsements]]).--[[Удзельнік:W]] 7:26, 10 траўня 2020 (UTC+3)
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WLE Austria Logo (no text).svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага фотаспаборніцтва&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю/Удзельнікі|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 12:11, 30 траўня 2020 (UTC+3)
== Gennady Shutov ==
Вітаю

Паглядзі, калі ласка, мо можаш закінуць артыкул пра [[Генадзь Шутаў|Генадзя Шутава]] на ангельскую Wiki (сам не магу, бо заблякавалі, а старонка Gennady Shutov у ніх ахоўваецца ад вандалізму, трэ рэгістрацыя). 👀 Тэкст можна ўзяць адсюль, я пераклаў: https://simple.wikipedia.org/wiki/User:Pr12402. 
Таксама расейцы напалі на артыкул па-расейску, спрабуюць выдаліць: https://ru.wikipedia.org/wiki/Шутов,_Геннадий, https://ru.wikipedia.org/wiki/Википедия:К_удалению/12_сентября_2020#Шутов,_Геннадий. Трэ абарона ахвяры. 
Удалага дня!
P.S. Яшчэ напішу [[user:Ліцьвін|Ліцьвіну]] й JerzyKundrat на нармакаўке, мо дапамогуць. -- [[user:pr12402|pr12402]]!

== [[Аўтарадыё]] ==
Вітаю

Паглядзі, калі ласка, мо якія яшчэ крыніцы можна прывесьці на карысць [[Аўтарадыё]] тут: https://ru.wikipedia.org/wiki/Википедия:К_удалению/11_декабря_2020#Авторадио_(Белоруссия)

Дзякуй! -- [[user:pr12402|pr12402]], 11 сьнежня 2020

==Месяц беларускай літаратуры==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WP20Symbols PENANDPAPER.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура|Месяцы беларускай літаратуры]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''спаборніцтва&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура|Месяц беларускай літаратуры]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 15:31, 14 студзеня 2021 (UTC+3)

==Выклік Вікіпрагалу==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WikiGap.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выклік Вікіпрагалу]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выкліку Вікіпрагалу]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:54, 1 сакавіка 2021 (UTC+3)

== Вікізьвесткі ==

Вітаю! Калі ласка, будзьце больш уважлівымі, калі дадаеце інфармацыю ў Вікізьвесткі. У Вікізьвестках да артыкула [[Вадзім Сіняўскі]] некаторыя ўзнагароды дададзеныя савецкія, а павінны былі быць беларускія. [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]] ([[Гутаркі ўдзельніка:DobryBrat|гутаркі]]) 23:55, 11 сакавіка 2021 (+03)

==Віківясна-2021==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:CEE Spring Logo vertical-t.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясьне-2021]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021/Удзельнікі|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 21:14, 16 сакавіка 2021 (UTC+3)

== Запрашэнне ==
Добры дзень! Я хачу прапанаваць вам стварыць артыкулы пра Украіну з гэтага спісу на украинскую тематику https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Spring_2021/Structure/Ukraine ? Канчатковая версія спіса будзе вынесена на дзнях, але ўсе прапанаваныя зараз артыкулы важныя.

Напрыклад, нашы асобы: паводле разлічаных траекторый Кандратюка, саветы паляцелі ў космас, і янкі таксама паляцелі на Месяц. Паповіч - першы спявак у космасе. Вароны правёў першую паспяховую трансплантацыю ўнутраных органаў у свеце, Стражэска ўпершыню апісаў сімптомы інфаркту міякарда, ледзь не галоўную прычыну смерці ў свеце. Турчын і Каваленка - трэнеры-рэкардсмены ў сваіх відах спорту. Крушэльніцкая спявала на роўных з Каруза, і &quot;Solo Mie&quot; - пра яе (хаця ў вас яна ёсць). Пуліу - адкрывальнік неонавага выпраменьвання і рэнтгенаўскіх прамянёў, якія былі скрадзены ў яго рэнтгенаўскімі прамянямі і атрымалі першую Нобелеўскую прэмію па фізіцы. Драгабыч - стваральнік геліяцэтрычнай сістэмы свету ў сярэднявечнай Еўропе, настаўнік Каперніка і рэктар знакамітай Балонскай вобласці, змагар супраць чумы, адзін з першых хірургаў і друкароў у Еўропе. Хаўкін і Забалотны - пераможцы эпідэмій. Кніга Аксаны Забужко ўваходзіць у лік лепшых кніг XXI стагоддзя https://tsn-ua.newsproxy.vip/ru/books/muzey-zabroshennyh-sekretov-oksany-zabuzhko-vklyucheno-v-reyting-luchshih-romanov-xxi- veka-1456539. html, Віннічук таксама з'яўляецца аўтарам еўрапейскіх бэстсэлераў. Далгоў і Беразоўскі - у залах славы, Харлан і Біладыд - лепшыя спартсмены года ў сваіх відах спорту ў свеце. Марчук у 2007 быў уключаны ў спіс 100 выдатных сучасных геніяў паводле брытанскай газеты The Daily Telegraph. &lt;ref&gt; {{Cite web | accessdate = 2015-11-18 | title = 100 лепшых жывых геніяў | url = http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1567544/Top-100-living-geniuses.html|publisher = Telegraph.co.uk}} &lt;/ref&gt;. Але ў вас ёсць. Танцамі яшчэ адной жывой легенды - Чапкіса - захапляліся Сталін і Сальвадор Далі, Аксана Лыніў - самы вядомы дырыжор свету, фільмы &quot;Дом&quot; і &quot;Атлантыда&quot; - пераможцы фестываляў. Барыс Патон узначальваў Акадэмію навук Украіны на працягу 58 гадоў, распрацоўваў метады зваркі сасудаў і шмат іншага. Увогуле трэба паглядзець, чаго з гэтага ў bgviki не хапае. З павагай,--[[Удзельнік:Yasnodark|Yasnodark]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Yasnodark|гутаркі]]) 18:20, 22 сакавіка 2021 (+03)

==Вікі любіць Зямлю-2021==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Wiki Loves Earth map marker.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага&lt;/br&gt;спаборніцтва «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю-2021]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі ласка, запішыцеся ў [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021/Удзел|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:37, 30 траўня 2021 (UTC+3)

== Аб Жэмойці ==

Прашу зайсьці на [https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Вікіпэдыя:Форум#Жэмойць—Летува Форум] і даць свой адказ.

[[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 17:39, 27 кастрычніка 2021 (+03)

== Геаграфічныя каардынаты ==

Вітаю. Калі ласка, зьвярніце ўвагу на геаграфічныя каардынаты населеных пунктаў, артыкулы пра якія вы толькі што стварылі. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 21:29, 31 кастрычніка 2021 (+03)

==[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:23, 20 сьнежня 2021 (UTC+3)

== Юбілейны месяц ==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Беларусы. Biełarusy. Belarusians.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейным месяцы]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейны месяц]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 18:31, 14 студзеня 2022 (UTC+3)

== [[Саюзная рашучасьць-2022]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Саюзная рашучасьць-2022]]. Дапаўненьне артыкула і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:12, 24 сакавіка 2022 (UTC+3)--&gt;

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:50, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>dxhp8emid822vcgyqjexhjup1momcsr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ксенія Сітнік</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6719</id>
    <revision>
      <id>2331805</id>
      <parentid>2029430</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:18:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3772" xml:space="preserve">{{Музыка
|Нацыянальнасьць   = 
|Прафэсіі          = сьпявачка
|Інструмэнты       = 
|Жанры             = 
|Псэўданімы        = 
|Гурты             = 
|Супрацоўніцтва    = 
|Лэйблы            = 
|Узнагароды        = пераможца конкурсу песень [[Дзіцячае Эўрабачаньне-2005]]
|Сайт              = 
}}[[Файл:Ksienija Sitnik.jpg|thumb|300px|Ксенія Сітнік]]
'''Ксенія Сітнік''' (нарадзілася {{нарадзіўся|15|5|1995}} году ў [[Мазыр]]ы) — прадстаўніца ад [[Беларусь|Беларусі]] і пераможца на конкурсе песень [[Дзіцячае Эўрабачаньне-2005]].

== Біяграфія ==
Ксенія Сітнік нарадзілася [[15 траўня]] [[1995]] года ў [[Мазыр]]ы, дзе жыве і зараз. Яе бацька бізнэсмэн, а маці, [[Сьвятлана Стацэнка]], дырэктар музычнай школы. Ксенія вучыцца ў мазырскай сярэдняй школе №13. Яна захапляецца песьнямі, танцамі і маляваньнем. У дзяўчынкі ёсьць старэйшая сястра, якая так сама прымае ўдзел у дзіцячых музычных конкурсах.

Ксенія Сітнік пачала пець з раньніх гадоў, прымала ўдзел у некалькіх конкурсах (Чарнобыльскі шлях, Падаючыя зоркі і г. д.). Яна заваявала Гран Пры міжнароднага дзіцячага конкурсу [[Славянскі базар у Віцебску]] у [[2005]] годзе.

Ксенія стала вядомай дзіцячай сьпявачкай, пасьля перамогі ў эўрапейскім конкурсе Дзіцячае Эўрабачаньне ў 2005 годзе, дзе яна прадстаўляла Беларусь, дзе яна перамагла прадстаўніка [[Гішпанія|Гішпаніі]] [[Антоніа Хасэ]] на тры пункты.

У лістападзе [[2006]] году яна выпусьціла свой першы CD «Мы вместе» ({{мова-be|Мы разам|скарочана}}).

У 2010 годзе выпусьціла другі альбом «Рэспубліка Ксенія»&lt;ref&gt;[http://budzma.by/news/muzychnyya-yubilyei-2015-sitnik-20-a-volskamu-i-varashkyevichu-105-na-dvaikh.html Музычныя юбілеі-2015: Сітнік — 20, а Вольскаму і Варашкевічу — 105 на дваіх] 27 студзеня 2015&lt;/ref&gt;. Вяла перадачу на беларускім тэлебачаньні.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Спасылка|url=http://www.tvr.by/bel/company/belarus_na_dz_tsyachym_konkurse_pesn_e_rabachanne_2005_budze_pradsta_lyats_ksen_ya_s_tn_k/|загаловак=Беларусь на дзіцячым конкурсе песні &quot;Еўрабачанне-2005&quot; будзе прадстаўляць Ксенія Сітнік|камэнтар=Прэс-рэліз}}
* [http://kseniya.by/ Сайт, які прысьвечаны Ксеніі Сітнік]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Сітнік, Ксенія}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Мазыры]]
[[Катэгорыя:Беларускія сьпявачкі]]
[[Катэгорыя:Пераможцы дзіцячага конкурсу песьні Эўрабачаньне]]</text>
      <sha1>0y2tjwddwazorqh9y76d1zaf04yyv2u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ларыса Геніюш</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7930</id>
    <revision>
      <id>2331841</id>
      <parentid>2316944</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:12:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2A02:A312:C63E:E400:7163:7BA5:ACF1:1512</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20465" xml:space="preserve">{{Пісьменьнік
|Імя                 = Ларыса Геніюш
|Арыгінал імя        = 
|Партрэт             = Genijusz Praga.jpg
|Памер               = 
|Апісаньне           = 
|Імя пры нараджэньні = Ларыса Антонаўна Міклашэвіч
|Псэўданімы          = 
|Месца нараджэньня   = [[Жлобаўцы]], [[Ваўпянская воласьць]], [[Гарадзенскі павет (Гарадзенская губэрня)|Гарадзенскі павет]], [[Расейская імпэрыя]]
|Месца сьмерці       = [[Зэльва]], [[Гарадзенская вобласьць]], [[БССР]]
|Грамадзянства       = няма
|Род дзейнасьці      = [[паэзія|паэтка]], [[пісьменьнік|пісьменьніца]], грамадзкая дзяячка
|Гады актыўнасьці    = 
|Напрамак            = 
|Жанр                = верш, проза
|Мова                = беларуская
|Мова2               = 
|Дэбют               = бэрлінская газэта «''[[Раніца (Бэрлін)|Раніца]]''» (1939)
|Значныя творы       = 
|Прэміі              = 
|Подпіс              = 
|Апісаньне подпісу   = 
|ВікіКрыніца         = 
|ВікіКрыніца пераклады на беларускую = 
|Палічка             = http://knihi.com/Larysa_Hienijus/
|Сайт                = 
}}
'''Лары́са Анто́наўна Ге́ніюш''' (у дзявоцтве '''Міклашэ́віч'''; 9 жніўня 1910, [[Жлобаўцы]], [[Ваўпянская воласьць]], [[Гарадзенскі павет (Гарадзенская губэрня)|Гарадзенскі павет]] [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]], [[Расейская імпэрыя]] — 7 красавіка 1983, [[Зэльва]], [[Гарадзенская вобласьць]], [[БССР]]) — беларуская паэтка, пісьменьніца, дзяячка нацыянальнага руху.

== Біяграфія ==

=== Дзяцінства і юнацтва ===
Нарадзілася 9 жніўня 1910 году ў маёнтку [[Жлобаўцы]] [[Ваўпянская воласьць|Ваўпянскай воласьці]] Гарадзенскага павету (цяпер [[Ваўкавыскі раён]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]) у шматдзетнай сям’і заможнага селяніна-землеўласьніка. Вучылася ў польскай школе, у 1928 годзе скончыла Ваўкавыскую польскую гімназію. У гэты час знаёміцца з сусьветнай літаратурай — польскай, скандынаўскай, ангельскай клясыкай. Пачынае пісаць вершы.

=== Жыцьцё ў Празе ===
3 лютага 1935 году пабралася шлюбам са студэнтам-мэдыкам [[Янка Геніюш|Янкам Геніюшам]], які навучаўся ў [[Карлаў унівэрсытэт|Карлавым унівэрсытэце]] ([[Прага]]). У 1937 годзе, пасьля нараджэньня сына Юркі, выяжджае да мужа ў Прагу. Там суседкаю Геніюшаў была Аляксандра Косач-Шыманоўская, сястра [[Леся Ўкраінка|Лесі Ўкраінкі]] — аўтаркі, чыя творчасьць зрабіла на Ларысу вялікі ўплыў. Першыя свае вершы паэтка апублікавала ў [[бэрлін]]скай газэце беларускіх эмігрантаў ''«[[Раніца (Бэрлін)|Раніца]]»'' ў 1939 годзе. А ў 1942 годзе пабачыў сьвет першы зборнік яе паэзіі «''Ад родных ніў''», напоўнены настальгіяй і роздумамі пра лёс пакінутай ёю Радзімы.

Калі [[Чырвоная Армія]] ў 1939 годзе ўвайшла ў [[Заходняя Беларусь|Заходнюю Беларусь]], бацьку Ларысы [[Антон Міклашэвіч|Антона Міклашэвіча]] расстралялі, а маці й дзьвюх сясьцёр выслалі ў [[Казахстан]]. У сакавіку 1943 году, паводле тастаманту прэзыдэнта БНР [[Васіль Захарка|Васіля Захаркі]], Ларыса Геніюш прызначаецца Генэральным сакратаром [[Урад БНР|Ураду]] [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] на эміграцыі. Захоўвае і парадкуе архіў БНР, апякуецца беларускімі эмігрантамі, палітычнымі ўцекачамі і ваеннапалоннымі. Найбольш каштоўную частку архіву яна пераправіла ў недасягальнае для органаў [[НКУС]] і [[МДБ]] месца. Пазьней савецкія карныя органы будуць катаваць паэтку, каб атрымаць зьвесткі пра гэты архіў.

=== Арышт і асуджэньне ===
Пасьля вызваленьня [[Чэхія|Чэхіі]] ад фашыстаў Ларыса з мужам і сынам жыве пад Прагай, у мястэчку [[Вімпэрк]]. 5 сакавіка 1948 году органы МДБ арыштоўваюць Ларысу й Янку. Абое знаходзяцца ў турмах [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыны]], [[Львоў|Львова]], з кастрычніка 1948 году ў турме [[Менск]]у. Тут Ларысу Геніюш дапытвае сам міністар дзяржбясьпекі [[БССР]] [[Лаўрэнці Цанава]]. Паэтка мужна вытрымала катаваньні.

7 лютага 1949 году Ларысу і Янку Геніюшаў асуджаюць на 25 гадоў кожнага. Пакараньне паэтка адбывае ў лягерох Інта і Абезь ([[Рэспубліка Комі|Комі]] АССР). Яна паказвае прыклад фэнамэнальнай духоўнай трываласьці, яднае вакол сябе ня толькі беларусаў, але і вязьняў іншых нацыянальнасьцяў, піша вершы. Сярод вязьняў Ларысу Геніюш клікалі «''Маці''», яе вершы называлі «''глюкозай''», завучвалі іх напамяць, як малітвы. У 1956 разам з мужам часткова рэабілітаваныя, тэрмін пакараньня зьменшаны да 8 гадоў, якія ўжо мінулі з моманту прысуду, таму яны былі вызваленыя.

Трагічны лёс напаткаў і іншых Міклашэвічаў: у Казахстане памерлі маці (1945) і дзьве сястры; брат Аркадзь — жаўнер [[армія Андэрса|арміі Андэрса]] — загінуў 27 ліпеня 1944 году ў [[Бітва пад Монтэ-Касына|бітве пад Монтэ-Касына]] ў [[Італія|Італіі]]; другі брат, Расьціслаў, загінуў 26 (28?) красавіка 1945 году пад [[Бэрлін]]ам у арміі Касьцюшкі.

=== Гады ў Зэльве ===
Пасьля вызваленьня Ларыса пасялілася на мужавай радзіме ў [[Зэльва|Зэльве]]. Усё астатняе жыцьцё Геніюшы пражылі з адзнакай у пашпарце «без грамадзянства». 27 гадоў зэльвенскага жыцьця паэткі прайшлі пад наглядам [[КДБ]]. Янку Геніюшу дазволілі падпрацоўваць у раённай паліклініцы, а паэтцы — і то ненадоўга — «зарабляць швабрай і венікам». У 1979 годзе памёр Янка, Ларысе прызначылі мізэрную пэнсію. Улады пазбавілі паэтку спакойнай старасьці, не дазваляючы паехаць да сына, які рос у [[Беласток]]у сіратою пры жывых бацьках.

Амаль дзесяць гадоў творчасьць паэткі была пад забаронай. Упершыню яе пасьлялягерныя вершы трапілі на старонкі беларускіх часопісаў у 1963 годзе. Толькі ў 1967 годзе, дзякуючы тагачаснаму Старшыні СП БССР [[Максім Танк|Максіму Танку]], быў выдадзены першы ў Беларусі зборнік твораў Ларысы Геніюш «''Невадам зь Нёмана''» (адрэдагаваў на грамадзкіх асновах [[Уладзімер Караткевіч]], аўтар прадмовы — [[Юльян Пшыркоў]]). У яго ўвайшла бальшыня вершаў са зборніка «''Ад родных ніў''» з шэрагам цэнзурных купюраў, а таксама вершы зэльвенскага пэрыяду. У першым пасьмяротным зборніку «''Белы сон''» (укладальнік і аўтар прадмовы — Барыс Сачанка) даслоўна паўтораныя ўсе чатыры кнігі, што выйшлі за савецкім часам, а да іх дададзены разьдзелы: «Вершы розных гадоў» (тут амаль усё, што было ў «''Ад родных ніў''» і ня трапіла ў «''Невадам зь Нёмана''», без купюраў); «З пасьмяротных публікацый» (пераважна лягерныя вершы, без купюраў) і «З рукапіснай спадчыны» (вершы зэльвенскага пэрыяду, без купюраў). Аўтарскія варыянты цэнзураваных вершаў узноўлены ў рэпрынтным выданьні «''Ад родных ніў''», у зборніках «''Выбраныя вершы''» і «''Выбраныя творы''». Багата вершаў і лістоў дагэтуль не друкавалася.

=== Апошнія гады і сьмерць ===
Памерла Ларыса Геніюш у 1983 годзе. Пасьля адпяваньня ў царкве паэтку праводзілі ў апошні шлях тысячы зэльвенцаў. Пахавалі яе поруч з мужам, на ўзвышшы.

У 1999 годзе [[Беларускі Хэльсынскі камітэт]] зьвярнуўся ў Пракуратуру Беларусі з хадайніцтвам аб адмене несправядлівага прысуду ў адносінах да Ларысы й Янкі Геніюшаў. Пракуратура пераадрасавала зварот у Вярхоўны суд, адкуль прыйшла адмова, быццам бы паэтка «абгрунтавана не падлягае рэабілітацыі». Але прычыны адмовы засталіся невядомыя, бо, паводле ліста зь Вярхоўнага суду, «яны могуць быць паведамленыя толькі самой рэпрэсаванай».

18 студзеня 2006 году адбылася прэзэнтацыя музычнай складанкі на вершы Ларысы Геніюш — «[[Жыць для Беларусі]]». На дыску — песьні розных групаў і выканаўцаў; можна пачуць на ім і голас самой паэткі. Складанка прысьвечаная 95-м угодкам з дня нараджэньня Ларысы Геніюш.

== Бібліяграфія ==

=== Зборнікі паэзіі ===
* «''Ад родных ніў''» (1942)
* «''Невадам зь Нёмана''» (1967)
* «''На чабары настоена''» (1982)
* «''Dzieviać vieršaŭ''» (1987)
* {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =«''Белы сон: вершы і паэмы''».|арыгінал = |спасылка = |адказны =Укладаньне і прадмова [[Барыс Іванавіч Сачанка|Б. І. Сачанкі]] |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]] |год =1990|том = |старонкі = |старонак =352 |сэрыя = |isbn =5-340-00534-8 |наклад =4200}}
* «''Вершы: рукапісны зборнік з 1945—47 г.г.''» (1992)
* «''Выбраныя вершы''» (1997)
* «''Гасціна''» (2000)
* «''Выбраныя творы''» (вершы, паэмы, проза, лісты, 2000)

=== Паэтычныя кніжкі для дзяцей ===
* «''Казкі для Міхаські''» (1972)
* «''Добрай раніцы, Алесь''» (1976)

=== Іншыя творы ===
* {{артыкул|аўтар =| частка = |загаловак =«''Споведзь''». |арыгінал = |спасылка =http://kamunikat.org/maladosc.html?pub_start=110|адказны =Гал. рэд. [[Анатоль Грачанікаў]]. Падрыхтоўка тэксту [[Міхась Чарняўскі|Міхася Чарняўскага]]|выданьне=[[Маладосць]]|тып=часопіс|месца=[[Менск]] |выдавецтва=Выдавецтва ЦК КП Беларусі|год=1990|выпуск=|том=|нумар=1 (443) — 6 (448)| старонкі= |isbn=ISSN: 0131-2308}}
* «''Маці і сын''» (пад адной вокладкай зборнікі Ларысы Геніюш «Сэрца» і Юркі Геніюша «Да свету», 1992)
* {{Кніга|аўтар =|частка = |загаловак =«''Споведзь''».|арыгінал = |спасылка = |адказны =Падрыхтоўка тэксту, прадмова, каментары [[Міхась Чарняўскі|М. М. Чарняўскага]] |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]] |год =1993|том = |старонкі = |старонак =272 |сэрыя = |isbn =5-340-00876-2 |наклад =7000}}
* «''Каб вы ведалі: з эпісталярнай спадчыны''» (2005)

== Літаратура ==
* {{Кніга|аўтар =[[Масей Сяднёў]].|частка = |загаловак =«Масеева кніга»: Успаміны, старонкі дзёніка, эсэ. Ларыса Геніюш.|арыгінал = |спасылка = |адказны =Мастак П. І. Іонаў |выданьне = |месца =[[Менск]] |выдавецтва =[[Мастацкая літаратура]] |год =1994 |том = |старонкі =30—35|старонак =318 |сэрыя = |isbn =5-340-01314-6 |наклад =5200 }}
* {{Артыкул
| аўтар          = [[Данута Бічэль-Загнетава|Бічэль-Загнетава Д.]]
| загаловак      = З прынямонскіх вярбін
| арыгінал       = 
| спасылка       = 
| мова           = 
| адказны        = 
| аўтар выданьня = 
| выданьне       = [[Полымя (часопіс)|Полымя]]
| тып            = 
| месца          = 
| выдавецтва     = 
| год            = 1988
| выпуск         = 
| том            = 
| нумар          = 4
| старонкі       = 
| isbn           = 
| issn           = 
}}
* {{Літаратура/Даведнік Маракова|РЛ|1|0|РЛ1-3|РЛ1-3}}
* {{Артыкул
| аўтар          = [[Алесь Марціновіч|Марціновіч А.]]
| загаловак      = «Ты мой боль святы, Беларусь мая…»
| арыгінал       = 
| спасылка       = 
| мова           = 
| адказны        = 
| аўтар выданьня = 
| выданьне       = [[Роднае слова]]
| тып            = 
| месца          = 
| выдавецтва     = 
| год            = 1992
| выпуск         = 
| том            = 
| нумар          = 3
| старонкі       = 
| isbn           = 
| issn           = 
}}
* {{Артыкул
| аўтар          = [[Барыс Іванавіч Сачанка|Сачанка Б.]]
| загаловак      = Ларыса Геніюш
| арыгінал       = 
| спасылка       = 
| мова           = 
| адказны        = 
| аўтар выданьня = 
| выданьне       = [[Маладосьць (часопіс)|Маладосць]]
| тып            = 
| месца          = 
| выдавецтва     = 
| год            = 1988
| выпуск         = 
| том            = 
| нумар          = 10
| старонкі       = 
| isbn           = 
| issn           = 
}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Кніга|аўтар = Ferdinand Neureiter |частка = |загаловак = Weißrussische Anthologie. Ein Lesebuch zur weißrussischen Literatur |арыгінал = |спасылка =https://docplayer.org/203836157-Weissrussische-anthologie.html |адказны = |выданьне = |месца =[[Мюнхэн|München]]|выдавецтва = Verlag Otto Sagner |год = 1983 |том = |старонкі = 165—167 |старонак = 230 |сэрыя =Slavistiche Beiträge |isbn =3-87690-252-5 |наклад = }} 


== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://slounik.org/80920.html Біяграфія на Slounik.org]
* [http://knihi.com/Larysa_Hienijus/ Творы на «Беларускай Палічцы»]
* [https://web.archive.org/web/20120223235025/http://rv-blr.com/vershu/vershu_poeta/95 Вершы Ларысы Геніюш на сайце «Родныя вобразы»]
&lt;!--* [http://www.dziejaslou.by/inter/dzeja/dzeja.nsf/htmlpage/Genijush2?OpenDocument Перапіска Ларысы Геніюш зь Міколам Прашковічам] не працавала на час рэдагаваньня--&gt;
* [http://www.baravik.org/topic/72 Біяграфічны фільм Віталя Дудзіна «Птицы без гнёзд»]
* [https://web.archive.org/web/20140720182804/http://skaryna.org.uk/2012/08/12/1/ «Вершы 1945—47»] у фармаце [[pdf]]

{{Пісьменьнікі й паэты Беларусі}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Геніюш, Ларыса}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Ваўкавыскім раёне]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Гарадзенскай губэрні]]
[[Катэгорыя:Беларускія літаратаркі]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэткі]]
[[Катэгорыя:Беларускія грамадзкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Рэпрэсаваныя ў БССР]]
[[Катэгорыя:Сябры Рады БНР]]
[[Катэгорыя:Беларускамоўныя пісьменьнікі]]
[[Катэгорыя:Беларускамоўныя паэты і паэткі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Зэльве]]
[[Катэгорыя:Пахаваныя ў Зэльве]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Былыя абраныя артыкулы]]</text>
      <sha1>reuy9t4gf1h78xcsgcvh0uz4dplhsqv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Альжыр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19593</id>
    <revision>
      <id>2331778</id>
      <parentid>2331670</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:46:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>/* Француская калянізацыя */ крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Algeria?oldid=1102325845</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="91730" xml:space="preserve">{{Краіна2
 | СУП ППЗ                               = 581,189 млрд $
 | Год падліку СУП ППЗ                   = 2022
 | Месца паводле СУП ППЗ                 = 
 | СУП ППЗ на чалавека                   = 13 002 $
 | Год падліку СУП ППЗ на чалавека       = 2022
 | Месца паводле СУП ППЗ на чалавека     = 
 | СУП намінал                           = 191,941 млрд $
 | Год падліку СУП намінал               = 2022
 | Месца паводле СУП намінал             = 
 | СУП намінал на чалавека               = 4 294 $
 | Год падліку СУП намінал на чалавека   = 2022
 | Месца паводле СУП намінал на чалавека = 
}}
'''Альжы́р''' ({{мова-ar|الجزائر}}, {{мова-ber|ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ}}) — самая вялікая паводле плошчы краіна ў [[Афрыка|Афрыцы]]. Афіцыйная назва — '''Народная Дэмакратычная Рэспубліка Альжыр'''. Мяжуе з [[Туніс]]ам на паўночным усходзе, [[Лібія]]й на ўсходзе, [[Нігер]]ам на паўднёвым усходзе, [[Малі]] і [[Маўрытанія]]й на паўднёвым захадзе, а таксама [[Марока]] і некалькі кілямэтраў з [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахарай]] на захадзе, а з поўначы Альжыр абмываецца [[Міжземнае мора|Міжземным морам]]. Краіна займае плошчу амаль у 2,382 млн км², што робіць яе дзясятай паводле велічыні дзяржавай у сьвеце і першай ў Афрыцы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.statista.com/statistics/1207844/largest-countries-in-africa-by-area/|загаловак=Africa: largest countries by area 2020|выдавец=Statista|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Лічыцца часткай рэгіёну [[Магрыб]] у Паўночнай Афрыцы. Краіна мае паўзасушлівы клімат, большая частка насельніцтва жыве на ўрадлівай поўначы, а пустэльня [[Сахара]] займае ўвесь поўдзень краю. Сталіцай і найбуйнейшым местам ёсьць горад [[Альжыр (горад)|Альжыр]], разьмешчаны на скрайняй поўначы на ​​ўзьбярэжжы Міжземнага мора.

З XVI па XVIII стагодзьдзі Альжыр знаходзіўся ў складзе [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]]. У пачатку XIX стагодзьдзя пачалася француская калянізацыя. У 1954 годзе ў Альжыры быў сфармаваны Фронт нацыянальнага вызваленьня. Паводле вынікаў кровапралітнай вайны супраць францускіх каляніяльных войскаў у 1962 годзе Альжыр стаўся незалежнай сацыялістычнай дзяржавай. Да канца 1980-х супярэчнасьці паміж прыхільнікамі сьвецкай улады і ісламістамі перарасьлі ў грамадзянскую вайну, якая скончылася разгромам [[фундамэнталізм|фундамэнталістаў]]. Пераважная большасьць насельніцтва Альжыру складаюць арабы-бэрбэры, якія вызнаюць іслам і карыстаюцца афіцыйнымі мовамі, як то арабскай і бэрбэрскай. Тым ня менш, француская мова ня страціла свайго ўплыву і выкарыстоўваецца ў адміністрацыйнай і адукацыйнай сфэрах. Асноўнай гутарковай мовай ёсьць альжырская арабская.

Альжыр ёсьць рэспублікай зь зьмяшанай формай кіраваньня, мясцовыя выбарчыя акругі складаюцца з 58 вілаетаў і 1541 камуны. Гэта рэгіянальная дзяржава ў Паўночнай Афрыцы, якая мае сярэднюю сілу ў сусьветных справах. Альжыр мае самы высокі індэкс чалавечага разьвіцьця сярод усіх неастраўных афрыканскіх краінаў і адну з найбуйнейшых эканомік на кантынэнце, якая, аднак, у асноўным сілкуецца дзякуючы экспарту [[вуглевадароды|вуглевадародаў]]. Альжыр займае 16-е месца ў сьвеце паводле пакладах [[нафта|нафты]] і дзявятае месца паводле пакладах [[прыродны газ|прыроднага газу]]. Нацыянальная нафтавая кампанія [[Санатраш]] ёсьць найбуйнейшай кампаніяй у Афрыцы, якая пастаўляе вялікія аб’ёмы прыроднага газу ў Эўропу. Войска Альжыру ёсьць адным з найбуйнейшых паводле колькасьці ў Афрыцы, а дзяржава ў цэлым мае самы вялікі абаронны бюджэт на кантынэнце. Альжыр уваходзіць у [[Афрыканскі зьвяз]], [[Арабская ліга|Лігу арабскіх дзяржаваў]], [[Арганізацыя ісламскай супрацы|Арганізацыю ісламскай супрацы]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]], [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў|Арганізацыю Аб’яднаных Нацыяў]] і [[Зьвяз арабскага Магрыбу]]. У верасьні 2005 году атрымаў статус асацыяванага чальца [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага зьвязу]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Roman Arch of Trajan at Thamugadi (Timgad), Algeria 04966r.jpg|значак|Арка Траяна ў Тамугадзі (Тымгад), малюнак пачатку 1800-х гадоў.]]
[[Файл:Constantine Algerien 002.jpg|значак|Горад Канстантына, 1840 год.]]
=== Старажытнасьць ===
У старажытныя часы на поўначы сучаснае краіны на ўзьбярэжжы атрымала разьвіцьцё [[ібэрамаўрытанская культура]]. Сумесь народнасьцяў Паўночнай Афрыкі ў рэшце рэшт прывяла да ўтварэньня выразнага адрознага народа [[бэрбэры|бэрбэраў]], якія ёсьць карэннымі народамі Паўночнай Афрыкі&lt;ref&gt;Brett, Michael; Fentress, Elizabeth (1997). [https://books.google.com/books?id=8Zcz91t29ukC «Berbers in Antiquity»]. The Berbers. Wiley-Blackwell. — ISBN 978-0-631-20767-2.&lt;/ref&gt;. У IX стагодзьдзі да н. э. на поўначы Афрыкі паўстала [[Картаген|Картагенская дзяржава]], якая пашырылася ўздоўж паўночнаафрыканскага ўзьбярэжжа. Да 600 году да н. э. прысутнасьць [[фінікійцы|фінікійцаў]] пашырылася да [[Гіпон]]у, [[Скікда|Скікды]], [[Шэршэль|Шэршэлю]] і [[Тыпаза|Тыпазы]]. Гэтыя паселішчы служылі як рынкавыя гарады і парты. З ростам магутнасьці Картагену, ягоны ўплыў на карэннае насельніцтва рэзка павялічыўся. Бэрбэрская цывілізацыя ўжо знаходзілася на этапе, на якой сельская гаспадарка, вытворчасьць, гандаль і палітычная арганізацыя ўжо мела разьвіцьцё. Гандлёвыя сувязі паміж Картагенам і бэрбэрамі ўзмацьняліся, але тэрытарыяльная экспансія таксама прывяла да заняволеньня бэрбэраў, якія былі вымушаныя плаціць даніну і служыць у картагенскім войску.

Да пачатку IV стагодзьдзя да н. э. бэрбэры складалі вялікую частку фінікійскага войска. У 241 годзе да н. э. яны зладзілі гэтак званае паўстаньне наймітаў пасьля таго, як Картаген не сплаціў наймітам грошы праз уласную паразу ў [[Першая Пунічная вайна|Першай Пунічнай вайне]]&lt;ref&gt;Christelle Fischer-Bovet (2014). [https://books.google.com/books?id=z0sHAwAAQBAJ&amp;pg=PA91 «Army and Society in Ptolemaic Egypt»]. Cambridge University Press. — С. 91. — ISBN 978-1-107-00775-8.&lt;/ref&gt;. Бэрбэры здолелі атрымаць кантроль над большай часткай паўночнаафрыканскай тэрыторыі Картагена, і пачалі біць уласную манэту званую лібійскай, бо менавіт гэтая назва выкарстоўвался ў грэцкай мове дзеля апісаньня тубыльцаў Паўночнай Афрыкі. Картагенская дзяржава зьведала заняпад, а ў 146 годзе да н. э. Картаген быў зьнішчаны. Губляючы лідэраства ў рэгіёне, фінікійцаў замянілі бэрбэрскія лідэры. Да II стагодзьдзя да н. э. зьявіліся некалькі вялікіх, але слаба кантраляваных бэрбэрскіх каралеўстваў. Аднымі з такіх каралеўстваў былі [[Нумідыя]] і [[Маўрытанія]]. У I стагодзьдзі да н. э. тэрыторыя была заваяваная [[Старажытны Рым|Рымам]]. На працягу некалькіх стагодзьдзяў Альжырам кіравалі рымляны, якія заснавалі шмат калёніяў у рэгіёне. Як і астатняя частка Паўночнай Афрыкі, Альжыр служыў хлебнай жытніцай імпэрыі, экспартуючы крупы і іншую сельскагаспадарчую прадукцыю. Германскія [[вандалы]], ачоленыя [[Гайзэрых]]ам, уварваліся ў Паўночную Афрыку ў 429 годзе і да 435 году ўсталявалі кантроль над прыбярэжнай Нумідыяй&lt;ref&gt;Cameron, Averil; Ward-Perkins, Bryan (2001). [https://books.google.com/books?id=Qf8mrHjfZRoC&amp;pg=RA1-PA124 «Vandal Africa, 429—533»]. The Cambridge Ancient History. Vol. 14. Cambridge University Press. — С. 124—126. — ISBN 978-0-521-32591-2.&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, мясцовыя плямёны не страцілі самастойнасьці і рабілі напады на вандалаў. Акрамя таго, падчас улады рымлянаў, [[Бізантыйская імпэрыя|бізантыйцаў]], вандалаў, картагенцаў і [[Асманская імпэрыя|асманаў]] народ бэрбэраў быў адзіным альбо адным зь нямногіх у Паўночнай Афрыцы, якія заставаліся незалежнымі&lt;ref&gt;Wysner, Glora M. (30 January 2013). [https://books.google.com/books?id=wqF8CgAAQBAJ&amp;pg=PT167 «The Kabyle People»]. Read Books Ltd. — ISBN 9781447483526&lt;/ref&gt;. Нават падчас мусульманскай навалы на Паўночную Афрыку яны ўсё яшчэ мелі кантроль і валодалі горнымі рэгіёнамі Паўночнае Афрыкі&lt;ref&gt;[https://books.google.com/books?id=GI5CAAAAcAAJ&amp;pg=PA45 «The art journal London»]. Virtue.&lt;/ref&gt;. Пасьля падзеньня [[Заходняя Рымская імпэрыя|Заходняй Рымскай імпэрыі]] на частцы тэрыторыі сучаснага Альжыру паўстала [[Маўра-Рымская дзяржава]].

=== Арабская навала ===
Пасьля нязначнага супраціву мясцовых жыхароў мусульманскія арабы [[Амэядзкі халіфат|Амэядзкага халіфату]] захапілі і скарылі Альжыр у пачатку VIII стагодзьдзя. Вялікая колькасьць бэрбэраў навярнулася ў [[іслам]]. [[Хрысьціянства|Хрысьціяне]], бэрбэры і [[лацінская мова|лацінскамоўныя]] жыхары заставаліся ў большасьці на поўначы Афрыкі да канца IX стагодзьдзя, а мусульмане пачалі складаць большасьць толькі ў X стагодзьдзі&lt;ref name=&quot;Conant&quot;&gt;Conant, Jonathan (2012). «Staying Roman». — С. 364—365. — ISBN 978-0-521-19697-0.&lt;/ref&gt;. Пасьля руйнаваньня халіфату зьявіліся шматлікія мясцовыя дынастыі, якія атрымалі ўладу над аскепкамі былога халіфату. Хрысьціяне пакідалі рэгіён у тры хвалі, як то па першапачатковай заваёве ў X стагодзьдзі, у XI стагодзьдзі. Апошняя хваля эвакуявалася на [[Сыцылія|Сыцылію]] [[нарманы|нарманамі]], а нешматлікія хрысьціянскія грамады заставаліся ў рэгіёне яшчэ ў XIV стагодзьдзі&lt;ref name=&quot;Conant&quot;/&gt;.

У Сярэднявеччы Паўночная Афрыка была домам для многіх выбітных навукоўцаў, сьвятых і сувэрэнаў, да ліку якіх варта далучыць [[Юда ібн Курайш|Юду ібн Курайша]], першага граматыка сэміцкіх і бэрбэрскіх моваў, суфійскіх майстроў [[Абу Маньян]]а і [[Сыдзі Эль-Гуары]], эміры [[Абд-аль-Мумін]] і [[Ягмурасэн ібн-Заян]]. Менавіта ў гэты час у [[Магрыб]]е зьявіліся прадстаўнікі [[дынастыя Фатымідаў|дынастыі Фатымідаў]], дзеці [[Фатыма (дачка Мухамада)|Фатымы]], дачкі [[Мухамад]]а. Гэтыя Фатыміды стварылі дынастыю, якая ўтварыла імпэрыю, якая ўлучала тэрыторыі ад Магрыба, [[Гіджаз]]а і [[Левант]]а. Гэтая дзяржава мела сьвецкі ўрад, а таксама магутнае войска і флёт, які складаўся ў асноўным з [[арабы|арабаў]] і леванційцаў. Сталіца гэтае імпэрыі месьцілася ў [[Каір]]ы. Па сканчэньні бэрбэрскага паўстаньня на тэрыторыі Магрыбу ўзьніклі шматлікія незалежныя дзяржавы. На тэрыторыі Альжыру паўстала [[дынастыя Рустамідаў]]. Іхняе каралеўства цягнулася ад [[Тафіляльта|Тафіляльты]] ў [[Марока]] да гор Нафуса ў [[Лібія|Лібіі]], улучаючы паўднёвы, цэнтральны і заходні [[Туніс]], у тым ліку тэрыторыю ўсіх сучасных краінаў Магрыба. На поўдні краіна сягала сучасных межаў з [[Малі]] і ўлучала частку тэрыторыі Маўрытаніі&lt;ref&gt; [https://books.google.co.uk/books?id=MmtBAgAAQBAJ&amp;pg=PT311#v=onepage «The Puffin History of the World: Volume 1.»] Roshen Dalal.&lt;/ref&gt;. Пасьля заняпаду дынастыі моц набыла [[дынастыя Зырыдаў]], якая акрамя таго атрымалі кантроль над часткай [[Гішпанія|Гішпаніі]] і [[Сыцылія]]й. Зырыды фармальна вызнавалі Фатымідаў сваімі сюзэрэнамі, але пазьней аб’явілі аб сваёй незалежнасьці. Паколькі Фатыміды былі на той час няздольныя зрабіць сілавы адказ, яны скарысталі іншую тактыку. Паміж [[Ніл]]ам і [[Чырвонае мора|Чырвоным морам]] жылі бэдуінскія качэўныя плямёны, высланыя ў свой час з [[Арабійскі паўвостраў|Арабіі]]. Яны рэгулярна турбавалі сялянаў даліны Нілу, сваімі нападамі і рабаваньнямі. Візыры Фатымідаў падбухторлі іх зрабіць навалу на Зырыдаў, нават заплаціўшы ім грошы&lt;ref&gt;Fage, John; Tordoff, with William (23 October 2013). [https://books.google.com/books?id=mXa4AQAAQBAJ&amp;q=1048+banu+hilal&amp;pg=PA166 «A History of Africa»]. Routledge. — ISBN 978-1-317-79727-2.&lt;/ref&gt;. Плямёны рушылі на ўсход разам з жынчынамі, дзецьмі і жывёламі. Яны звычайна не бралі гарады пад кантрль, рабуючы і руйнуючы іх&lt;ref&gt;Meredith, Martin (11 September 2014). [https://books.google.com/books?id=xXN0AwAAQBAJ&amp;q=1048+banu+hilal&amp;pg=PT66 «Fortunes of Africa: A 5,000 Year History of Wealth, Greed and Endeavour»].. Simon and Schuster. — ISBN 978-1-4711-3546-0.&lt;/ref&gt;. Прыток арабаў-бэдуінаў быў галоўным фактарам моўнай, культурнай арабізацыі Магрыба і распаўсюджваньні качоўнага ладу жыцьця ў раёнах, дзе раней дамінуючай была сельская гаспадарка&lt;ref&gt;[https://muslimheritage.com/the-great-mosque-of-tlemcen/ «The Great Mosque of Tlemcen»]. Muslim Heritage.&lt;/ref&gt;. [[Ібн Хальдун]] адзначаў, што землі, разбураныя плямёнамі [[Бану Гіляль]], сталі цалкам засушлівымі пустэльнямі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130527170154/http://www.galtoninstitute.org.uk/Newsletters/GINL9603/PopCrises3.htm «Populations Crises and Population Cycles»]. Claire Russell and W. M. S. Russel.&lt;/ref&gt;. У XIII стагодзьдзі паўстала [[дынастыя Заянідаў]], якія захоўвалі свой кантроль над Альжырам на працягу трох стагодзьдзяў. Большая частка ўсходніх тэрыторыяў Альжыру знаходзілася пад уладай [[дынастыя Гафсыдаў|дынастыі Гафсыдаў]], але эмірат Бэджая, які належыў да гафсыдзкай дзяржавы, часам быў незалежным ад цэнтральнага туніскага кантролю. У свой росквіт каралеўства Заянідаў уключала ўсё Марока, у якасьці васальнай дзяржавы, а на ўсходзе даходзіла да Туніса, які быў захоплены яшчэ падчас панаваньня [[Абу Ташфін]]а&lt;ref&gt;[https://books.google.co.uk/books?id=o3SRAAAAIAAJ «Les états de l’Occident musulman aux XIIIe, XIVe et XVe siècles: institutions gouvernementales et administratives»]. Atallah Dhina Office des Publications Universitaires.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://books.google.co.uk/books?id=q6AwAQAAMAAJ&amp;q=vassal+d%27tlemcen «Recueil des notices et mémoires de la Société archéologique du département de Constantine»]. L. Arnolet.&lt;/ref&gt;.

=== Гішпанскі і асманскі кантроль ===
На пачатку XVI стагодзьдзя [[Гішпанія]] вырашыла ўварвацца ў Альжыр і разграміць каралеўства [[Тлемсэн]]. У 1505 годзе яны захапілі [[Мэрс-эль-Кебір]], а ў 1509 годзе пасьля крывавай аблогі ім скарыўся [[Аран (горад)|Аран]]&lt;ref&gt;Sánchez Doncel, Gregorio (1991). «Presencia de España en Orán, 1509—1792». Estudio Teológico de San Ildefonso.&lt;/ref&gt;. Эўрапейцы мелі шэраг іншых важкіх перамог. У 1516 годзе асманскія браты прадпрымальнікі [[Арудж Барбароса|Арудж]] і [[Хайрэдын Барбароса]] перанесьлі сваю базу ў Альжыр, здолеўшы захапіць [[Джыджэль]] і [[Альжыр (горад)|Альжыр]] у гішпанцаў пры дапамозе мясцовых жыхароў, якія бачылі ў іх вызваліцеляў ад хрысьціянаў. Аднак, браты ў рэшце рэшт забілі мясцовага шляхціча Саліма аль-Тумі і ўзялі пад свой кантроль горад і навакольле. Калі Арудж быў забіты ў 1518 годзе падчас уварваньня ў Тлемсэн, Хэйрэдын зьмяніў яго на пасадзе кіраўніка Альжыру. Асманскі султан дараваў яму тытул і выслаў вайсковы кантынгент у колькасьці каля 2 тысяч [[янычары|янычараў]]. Пры дапамозе гэтай сілы і прымкнулых тубыльцаў асманы заваявалі ўвесь рэгіён паміж Канстантынам і Аранам, які, аднак, заставаўся пад гішпанскім кантролем да 1792 году&lt;ref&gt;Mikaberidze, Alexander (2011). «Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia». Volume 1. ABC-CLIO. — С. 847.&lt;/ref&gt;. Рэгіён быў у выніку далучаны да [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]] і кіраваўся прызначаным султанам пашом. У гэты ж момант атрымала разьвіцьцё [[пірацтва]], якія палявалі на неісламскіх караблі ў заходнім [[Міжземнае мора|Міжземным моры]], а таксама рабілі напады на прыбярэжныя гарады&lt;ref&gt;Davis, Robert (2003). [https://archive.org/details/trent_0116405722392 «Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast and Italy, 1500—1800»]. Palgrave Macmillan. — ISBN 978-0-333-71966-4.&lt;/ref&gt;. Піраты часта захоплівалі пасажыраў і экіпаж ды прадавалі іх альбо выкарыстоўвалі ў якасьці рабоў. Паводле зьвестак Робэрта Дэйвіса, з XVI па XIX стагодзьдзі піраты захапілі ў рабства ад 1 да 1,25 мільёна эўрапейцаў&lt;ref&gt;Robert Davis (17 February 2011). [https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/white_slaves_01.shtml «British Slaves on the Barbary Coast»]. BBC.&lt;/ref&gt;. У 1711 годзе была дасягнутая фактычная незалежнасьць рэгіёна ад Асманскай імпэрыі.

=== Француская калянізацыя ===
[[Файл:Vernet-Combat de Somah.jpg|значак|зьлева|Француска-арабская бітва 1836 году.]]
У 1830 годзе зьдзейсьніла пасьпяховае ўварваньне ў Альжыр&lt;ref&gt;[https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/8005.htm «Background Note: Algeria»]. U.S. Department of State.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Horne, Alistair (2006). «A Savage War of Peace: Algeria 1954—1962». New York, NY: NYRB Classics. — С. 29—30. — ISBN 978-1-59017-218-6.&lt;/ref&gt;. Фактычна да 1875 году французы скончылі заваёву. Паводле некаторых зьвестак з 1830 па 1851 гады падчас вайна загінула прыблізна 825 тысяч карэнных альжырцаў. Па калянізацыі краіны гандаль рабамі і пірацтва цалкам спыніліся. 17 верасьня 1860 году [[Напалеон III Банапарт|Напалеон III]] абвесьціў, што для арабаў ёсьць шчасьцем прыход сюды французаў. За гэты час толькі кабілы аказвалі супраціў французам, але былі скараныя толькі пасьля [[паўстаньне Мукрані|паўстаньня Мукрані]] ў 1871 годзе. Аднак дужаньне, як то паўстаньне [[Абд аль-Кадыр]]а, доўжылася ледзь не да канца XIX стагодзьдзя. З 1848 году і да незалежнасьці Альжыру Францыя ўключыла ўвесь Міжземнаморскі рэгіён краіны ў свой склад, паасобіўшы яго на дэпартамэнты, ачоленыя прэфэктамі і аб’яднаныя пад уладу францускім генэрал-губэрнатарам. Альжыр стаў месцам прыцягненьня сотняў тысяч эўрапейскіх імігрантаў, якія атрымалі назоў [[п’е-нуар]]. У пэрыяд з 1825 па 1847 гады 50 тысяч французаў эмігравалі ў Альжыр&lt;ref&gt;Fisher, Michael H. (2014). «Migration: A World History». New York: Oxford University Press. — С. 80. — ISBN 978-0199764341.&lt;/ref&gt;. Гэтыя перасяленцы скарысталіся землямі тубыльцаў, якія былі канфіскаваныя францускім урадам, і дастасавалі сучасных сельскагаспадарчыя комплексы, якія павялічылі колькасьць і якасьць ворных земляў&lt;ref&gt;Horne, Alistair (2006). «A Savage War of Peace: Algeria 1954—1962 (New York Review Books Classics)». New York: NYRB Classics. — С. 32. — ISBN 978-1-59017-218-6.&lt;/ref&gt;. Многія эўрапейцы пасяліліся ў Аране і Альжыры, і да пачатку XX стагодзьдзя яны складалі большасьць насельніцтва ў абодвух гарадах&lt;ref&gt;Albert Habib Hourani, Malise Ruthven (2002). [https://books.google.com/books?id=egbOb0mewz4C&amp;pg=PA323 «A history of the Arab peoples»]. Harvard University Press. — С. 323. — ISBN 0-674-01017-5.&lt;/ref&gt;.

На пачатку XX стагодзьдзя эўрапейцы ўвогуле фармавалі пятую частку насельніцтва. Францускі ўрад намагаўся [[культурная асыміляцыя|асыміляваць]] Альжыр, зрабіўшы яго звычайнай часткай Францыі. Гэтыя крокі ўлучалі значныя інвэстыцыі ў адукацыю, асабліва пасьля 1900 году. У адказ тубыльцы пачалі культурны і рэлігійны супраціў супраць гэтых захадаў. У красавіку 1940 году падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] пасьля капітуляцыі Францыі перад гітлераўскай Нямеччынай Альжыр стаўся крыніцай сыравіны і харчоў для Нямеччыны і Італіі. У лістападзе 1942 году ў Альжыры быў высаджаны ангельска-амэрыканскі дэсант. У наступе на [[Туніс]] на баку хаўрусьнікаў бралі ўдзел і францускія войскі, у значнай ступені упоўналічаныя альжырцамі, мараканцамі і жыхарамі іншых францускіх калёніяў у Афрыцы. Паступова, незадаволенасьць мусульманскага насельніцтва, якому не хапала палітычнага і эканамічнага статусу ў рамках каляніяльнай сыстэмы, павялічылася, і яны пачалі патрабаваць большую палітычную аўтаномію і ў канчатковым выніку незалежнасьць ад Францыі. У траўні 1945 году паўстаньне супраць каляніяльных францускіх сілаў было здушанае. Напружанасьць паміж абедзьвюма групамі насельніцтва настолькі падвысілася ў 1954 годзе, што распачалася [[Альжырская вайна]].

=== Незалежнасьць ===
У 1954 годзе [[Фронт нацыянальнага вызваленьня (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызваленьня]] (ФНВ) пачаў [[Альжырская вайна|вайну за незалежнасьць]], якая прывяла да вялікіх ахвяраў, лік якіх вагаецца, але паводле розных адзнакаў вагаецца ад 300 тысяч да 1 мільёну чалавек. Вялікую дзель гэтага ліку складаюць мірныя жыхары. У верасьні 1959 году ўрад Францыі прызнаў права альжырцаў на самавызначэньне, аднак гэты ход быў сустрэты францускімі каляністамі і «правымі» ў багнеты, двойчы ўладкоўваліся буйныя антыўрадавыя мецяжы з мэтай спыніць працэс перадачы палітычнай улады мясцоваму насельніцтву. Перамоўны працэс завяршыўся падпісаньнем 18 сакавіка 1962 году дамоваў аб спыненьні агню і самавызначэньні Альжыру шляхам рэфэрэндуму ([[Эвіянскія дамовы]]). Падчас рэфэрэндуму ў Альжыры яўка склала 91%, за самавызначэньне Альжыру прагаласавала 99,7%, а ў Францыі меркаваньні падзяліліся прыкладна пароўну, разам атрымалася 64% «за». У адпаведнасьці з раней дасягнутымі дамоўленасьцямі ў 1964 годзе Францыя вывела свае войскі, да 1 ліпеня 1967 году эвакуявала вайсковыя базы ў [[Сахара|Сахары]], у лютым 1968 году эвакуявала вайскова-марскую базу ў Мэрс-эль-Кебіры. Эканамічныя актывы буйных францускіх кампаніяў у Альжыры, паводле Эвіянскіх дамоваў, засталіся ў іхных руках, аднак маёмасьць каляністаў была нацыяналізаваная.

[[Файл:Houari Boumediene's Portrait.jpg|значак|зьлева|Рэвалюцыянэр і другі прэзыдэнт Альжыру [[Гуары Бумэд’ен]].]]
Спробы створанай у 1961 годзе вайскова-фашыстоўскай арганізацыі ОАС ({{мова-fr|Organisation Armée Secrète|скарочана}}), якая пайшла ў падпольле, сарваць выкананьне дамоваў шляхам масавага тэрору ў гарадах посьпеху ня мелі. Падчас рэфэрэндуму 1 ліпеня 1962 году пераважная большасьць альжырцаў выказалася за незалежнасьць, якая была неадкладна прызнаная ўрадам Францыі. Звыш мільёна эўрапейцаў і іхных прыхільнікі зь ліку мясцовых жыхароў у сьпешным парадку пакінулі краіну. Першы ўрад незалежнага Альжыру ўзначальвае лідэр ФНО [[Агмэд Бэн Бэла]]. У 1965 годзе адбыўся вайсковы пераварот, і да ўлады прыйшоў [[Гуары Бумэд’ен]], міністар абароны і былы паплечнік Бэн Бэлы, які абвесьціў курс на будаўніцтва сацыялістычнай дзяржавы, але прагматычнай па духу эканоміка-палітычнай сыстэмы, з улікам альжырскай спэцыфікі і без арыентацыі на якія-небудзь узоры. У краіне ўсталявалася аднапартыйная сыстэма. У гэты пэрыяд адужалі і пашырэлі сувязі паміж [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] і Альжырам, якія зарадзіліся яшчэ ў пэрыяд вайны за незалежнасьць Альжыру, які з таго часу лічыўся адным з хаўрусьнікам СССР, ідучым па «некапіталістычным шляху разьвіцьця». Наступныя 25 гадоў сталіся для Альжыру пэрыядам параўнальнай стабільнасьці.

Пасьля сьмерці Бумэд’ена разгарнулася дужаньне паміж фракцыямі ў кіроўнай партыі, і ў выніку краіну і партыю ачоліў кампрамісны кандыдат, [[Шадлі Бэнджэдыд]]. У пэрыяд ягонага кіраваньня мовіліся ўсе эканамічныя недахопы папярэдняга прэзыдэнта, і да канца 1980-х гадоў краіна апынулася на мяжы эканамічнага каляпсу. У 1986 і 1988 гадах мелі месца масавыя беспарадкі, выкліканыя пагаршэньнем якасьці жыцьця, для ўтаймаваньня якіх прыйшлося прыцягваць войска.

У 1980-я гады адбыўся ідэалягічны паварот у рэлігійнай вобласьці, альжырскае кіраўніцтва ў пошуках крыніц эканамічнай дапамогі ўзяло курс на супрацоўніцтва з кансэрватыўнымі мусульманскімі краінамі, укладваючы значныя сродкі ў разьвіцьцё ісламскай інфраструктуры. Пры гэтым мясцовае духавенства ідэйна і фінансава пераарыентавалася на рэлігійныя цэнтры краінаў [[Пэрсыдзкая затока|Пэрсыдзкай затокі]]. У выніку адбылося рэзкае ўзмацненьне фундамэнталісцкіх настрояў у асяродзьдзі духавенства і рэлігійных актывістаў. Фундамэнталісты пачалі патрабаваць перабудовы грамадзтва на законы [[шарыят]]у і пасьлядоўна выступалі супраць сьвецкіх уладаў, вінавацячы іх у адыходзе ад ісламу. Ва ўмовах нарастальнага эканамічнага і палітычнага крызісу ісламісты заявілі прэтэнзіі на ўладу з мэтай пабудовы тэакратычнай дзяржавы цалкам на аснове шарыяту і запаветаў [[каран]]у.

У сьнежні 1991 году і пасьля таго, выявілася, што ў выніку першага раўнда першых шматпартыйных выбараў у краіне перамогу пачынае атрымліваць [[Ісламскі фронт выратаваньня]], альжырскія вайскоўцы адмянілі другі раўнд, прымусілі прэзыдэнта краіны [[Шадлі Бэнджэдыд]]а сысьці ў адстаўку, усталявалі вайсковы рэжым і забаранілі Ісламскі фронт выратаваньня. На гэта ісламісты адрэагавалі сыходам у падпольле і тэрорам. Тактыка экстрэмістаў будавалася як на ўдарах па вайскова-паліцэйскіх сілах і прадстаўніках эліты, гэтак і на запалохваньні насельніцтва. Буйнамаштабная грамадзянская вайна падоўжылася амаль дзесяцігодзьдзе, а асобныя стычкі назіраюцца ў цяперашні час. За ўсе гады вайна панесла жыцьці звыш 100 тысяч чалавек, якія ў асноўным былі ахвярамі паказальных масавых расправаў і тэрарыстычных актаў ісламісцкіх груповак. Дзяржаве была прычыненая велізарная эканамічная шкода. Толькі цьвёрдая лінія вайскоўскага кіраўніцтва Альжыру ў 1992—1999 гадах дазволіла зьбіць хвалю тэрору і прымусіла экстрэмістаў пайсьці на перамовы аб нацыянальным прымірэньні. Да дужаньня з экстрэмістамі шырока прыцягвалася мясцовае насельніцтва ў форме атрадаў самаабароны. Гэта абцяжарвала дзеяньні экстрэмістаў на шматлікіх тэрыторыях, забясьпечвала іхную палітычную ізаляцыю ад грамадзтва і вызваляла значныя сілы войска і спэцпадразьдзяленьняў да актыўных дзеяньняў. Вялікае значэньне надавалася ўсталяваньню кантролю над ісламскай інфраструктурай, пасьлядоўнаму выдаленьню зь мячэтаў радыкальных імамаў, а таксама спыненьню каналаў вонкавага фінансаваньня, як узброенага крыла экстрэмістаў, гэтак і іх палітычных структураў.

У красавіку 2004 году пасьля перамогі [[Абдэль Азіз Бутэфліка|Абдэль Азіза Бутэфлікі]] на прэзыдэнцкіх выбарах была абвешчаная частковая [[амністыя]], паводле ўмоваў якой мяцежнікам гарантавалася прабачэньне, калі яны добраахвотна здадуцца і раззброяцца. У верасні 2005 году на ўсенародным рэфэрэндуме быў ухвалены ўрадавы праект «Хартыя за мір і згоду», які прадугледжвае амністыю былых чальцоў бандфармаваньняў, якія спыняюць узброенае дужаньне з уладамі і жадаючых вярнуцца да мірнага жыцьця. Аднак найбуйнейшая ў краіне ісламісцкая групоўка [[Салафіцкая група пропаведзі і джыгаду]], якая налічвала каля тысячы баявікоў, якая далучылася ў 2004 годзе да міжнароднай тэрарыстычнай сеткі «[[Аль-Каіда|Аль-Каіды]]», афіцыйна абвесьціла аб адмове ад удзелу ў гэтым праекце. У кастрычніку 2006 году лідэр Салафіцкай групы пропаведзі і джыгаду [[Абу Мусаб Абдэль Вудуд]] заявіў аб пачатку доўгатэрміновай вайны супраць інтэрасаў ЗША і Захаду ў рэгіёне арабскага Магрыбу.

2 красавіка 2019 году Бутэфліка падаў у адстаўку з пасады прэзыдэнта пасьля масавых пратэстаў супраць ягонай кандыдатуры на пяты тэрмін&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20190407103512/https://www.aljazeera.com/news/2019/04/algeria-parliament-meet-tuesday-interim-president-190406201605242.html «Algeria parliament to meet on Tuesday to name interim president»]. Al Jazeera.&lt;/ref&gt;. У сьнежні 2019 году [[Абдэльмаджыд Тэбун]] стаў прэзыдэнтам краіны пасьля перамогі ў першым туры прэзыдэнцкіх выбараў з рэкордна малых паказьнікам яўкі за ўсю гісторыю з часоў усталяваньня дэмакратыі ў Альжыры ў 1989 годзе. Тэбун блізкі да вайскоўцаў, але таксама яго абвінавачваюць ў ляяльнасьці да зрынутага прэзыдэнта&lt;ref&gt;[https://www.theafricareport.com/21301/algeria-who-is-new-president-abdelmadjid-tebboune/ «Algeria: Who is new president Abdelmadjid Tebboune?»]. The Africa Report.&lt;/ref&gt;.

== Палітыка ==
=== Дзяржаўны лад ===
[[Файл:Hémicycle de l'assemblée populaire nationale (Algérie).jpg|значак|Месца паседжаньняў [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народнага нацыянальнага сходу]].]]
Кіраўніком дзяржавы ёсьць прэзыдэнт Альжыру, які абіраецца на пяцігадовы тэрмін. Раней тэрмін прэзыдэнта быў абмежаваны двума пяцігадовымі тэрмінамі, але папраўка да канстытуцыі, ухваленая парлямэнтам 11 лістапада 2008 году, скасавала гэтае абмежаваньне&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20081114015503/http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/7724635.stm|загаловак=Algeria Deputies Scrap Term Limit|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Доўгі час прэзыдэнтам краіны быў [[Абдэль Азіз Бутэфліка]], які меў намер балятавацца на прэзыдэнцкую пасаду яшчэ раз у 2019 году, аднак праз масавыя пратэсты быў вымушаны абвесьціць аб сваёй адстаўцы 3 красавіка 2019 году&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/02/algeria-latest-news-president-abdelaziz-bouteflika-resigns|загаловак=Algeria’s president Abdelaziz Bouteflika resigns after 20 years|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. [[Абдэльмаджыд Тэбун]], незалежны кандыдат, быў абраны прэзыдэнтам пасьля таго, як выбары ў рэшце рэшт адбыліся 12 сьнежня 2019 году. Пратэстоўцы адмовіліся прызнаць Тэбунам прэзыдэнтам, спасылаючыся на патрабаваньні ўсебаковай рэформы палітычнай сыстэмы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-50782676|загаловак=Algeria election: Fresh protests as Tebboune replaces Bouteflika|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Паводле дзейнай канстытуцыі 1996 году кіраўнік дзяржавы мае шырокія паўнамоцтвы, то бок ёсьць вярхоўным галоўнакамандуючым узброенымі сіламі і міністрам абароны, прызначае кіраўніка ўрада, губэрнатараў (валі), траціну чальцоў Рады нацыі (верхняй палаты парлямэнту) і Канстытуцыйнай рады. 

Парлямэнт Альжыру ёсьць двухпалатным, то бок ніжняя палата, вядомая як [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народны нацыянальны сход]], налічвае 462 чальцоў, якія выбіраюцца прамым шляхам на пяцігадовы тэрмін, у той час як верхняя палата, [[Рада нацыі (Альжыр)|Рада нацыі]], мае 144 чальцоў, якія абіраюцца на шасьцігадовы тэрмін, зь якіх 96 чальцоў выбіраюцца мясцовымі сходамі і 48 прызначаюцца прэзыдэнтам. Органам выканаўчай улады краіны ёсьць Рада міністраў. Асноўнымі палітычнымі партыямі ёсьць [[Фронт нацыянальнага вызваленьня (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызваленьня]], [[Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне (Альжыр)|Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне]], [[Фронт сацыялістычных сілаў (Альжыр)|Фронт сацыялістычных сілаў]], [[Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю (Альжыр)|Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю]], [[Рух грамадзтва за мір (Альжыр)|Рух грамадзтва за мір]], рух «Ан-Нахда» і іншыя. Забароненае фармаваньне партыяў на рэлігійнай, моўнай, расавай, плоцевай, карпаратыўнай або рэгіянальнай аснове. Да ліку асноўных грамадзкіх арганізацыяў уваходзяць [[Усеагульны зьвяз альжырскіх працаўнікоў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх сялянаў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскай моладзі]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх жанчынаў]].

Як мяркуецца, выбраныя палітыкі адносна мала ўплываюць на палітыку Альжыру. Замест гэтага група неабраных цывільных і вайскоўцаў, фактычна кіруе краінай, нават вырашаючы, хто павінен абірацца прэзыдэнтам&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.lebanese-forces.com/2019/04/12/algeria-132/|загаловак=What’s happening in Algeria… is it the “Arab spring”?‎|выдавец=Lebanese Forces Official Website|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Самым уплывовым чалавекам да пратэстаў 2019 году, як лічыцца, быў [[Магамэд Мэд’ен]], кіраўнік вайсковай выведкі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.economist.com/node/21554565|загаловак=Still waiting for real democracy|выдавец=The Economist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Замежныя стасункі ===
Альжыр бярэ ўдзел у дзейнасьці шэрагу сусьветніх арганізацыяў, як то арабскай супрацы і міжнароднай супрацы, як то [[Група 77]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]] ды іншых. Альжыр уключаны ў [[Эўрапейская палітыка суседзтва|Эўрапейскую палітыку суседзтва]] (ЭПС), якая накіраваная на збліжэньне ЭЗ зь ягонымі суседзямі. У 2009 годзе ўрад [[Францыя|Францыі]] пагадзіўся выплаціць кампэнсацыю ахвярам ядзерных выпрабаваньняў у Альжыры. Прадстаўляючы законапраект аб выплатах, міністар абароны [[Эрвэ Марэн]] заявіў, што Францыі прыйшоў час мірыцца з сабою праз сыстэму кампэнсацыяў і рэпарацыяў. Альжырскія афіцыйныя асобы і актывісты лічаць, што гэта добры першы крок на паляпшэньне адносінаў паміж краінамі, і спадзяюцца, што гэта будзе спрыяць большай кампэнсацыі ў будучыні&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20161104142121/http://www.cbc.ca/news/world/france-offers-compensation-to-victims-sickened-by-nuclear-tests-1.797730|загаловак=France offers compensation to victims sickened by nuclear tests|выдавец=CBC/Radio-Canada|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Напружанасьць паміж Альжырам і [[Марока]] ў адносінах да [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахары]] была перашкодай дзеля супрацы ў рамках [[Зьвяз арабскага Магрыбу|Зьвязу арабскага Магрыбу]], намінальна ўтворанага ў 1989 годзе, але які меў невялікую палітычную вагу&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://webarchive.loc.gov/all/20011125202857/http%3A//www.arabicnews.com/ansub/daily/day/990219/1999021906.html|загаловак=Bin Ali calls for reactivating Arab Maghreb Union, Tunisia-Maghreb, Politics|выдавец=Arabic News|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 24 жніўня 2021 году Альжыр абвесьціў аб разрыве дыпляматычных стасункаў з Марока&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.upstreamonline.com/politics/algeria-stops-gas-supplies-to-spain-via-morocco-as-diplomatic-row-with-rabat-intensifies/2-1-1092219|загаловак=Algeria stops gas supplies to Spain via Morocco, as diplomatic row with Rabat intensifies|выдавец=Upstream|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Адміністрацыйны падзел ===
Алжыр падзелены на 58 вілаетаў, 553 акругі і 1541 муніцыпалітэт. Кожны вілает, акруга і муніцыпалітэт маюць назву, утвораную ад назвы свайго адміністрацыйнага цэнтру, якім звычайна ёсьць самы вялікі горад.

{| border=&quot;0&quot;
|-----
|[[Файл:Algeria wilayas.png]]
|
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;1&lt;/small&gt; [[Адрар (вілает)|Адрар]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;2&lt;/small&gt; [[Шэліф (вілает)|Шэліф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;3&lt;/small&gt; [[Агуат (вілает)|Агуат]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;4&lt;/small&gt; [[Ум-эль-Буагі (вілает)|Ум-эль-Буагі]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;5&lt;/small&gt; [[Батна (вілает)|Батна]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;6&lt;/small&gt; [[Бэджая (вілает)|Бэджая]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;7&lt;/small&gt; [[Біскра (вілает)|Біскра]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;8&lt;/small&gt; [[Бэшар (вілает)|Бэшар]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;9&lt;/small&gt; [[Бліда (вілает)|Бліда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;10&lt;/small&gt; [[Буйра (вілает)|Буйра]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;11&lt;/small&gt; [[Таманрасэт (вілает)|Таманрасэт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;12&lt;/small&gt; [[Тэбэса (вілает)|Тэбэса]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;13&lt;/small&gt; [[Тлемсэн (вілает)|Тлемсэн]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;14&lt;/small&gt; [[Тыярэт (вілает)|Тыярэт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;15&lt;/small&gt; [[Тызі-Узу (вілает)|Тызі-Узу]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;16&lt;/small&gt; [[Альжыр (вілает)|Альжыр]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;17&lt;/small&gt; [[Джэльфа (вілает)|Джэльфа]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;18&lt;/small&gt; [[Джыджэль (вілает)|Джыджэль]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;19&lt;/small&gt; [[Сэтыф (вілает)|Сэтыф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;20&lt;/small&gt; [[Саіда (вілает)|Саіда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;21&lt;/small&gt; [[Скікда (вілает)|Скікда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;22&lt;/small&gt; [[Сыдзі-Бэль-Абэс (вілает)|Сыдзі-Бэль-Абэс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;23&lt;/small&gt; [[Анаба (вілает)|Анаба]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;24&lt;/small&gt; [[Гельма (вілает)|Гельма]]
|
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;25&lt;/small&gt; [[Канстантына (вілает)|Канстантына]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;26&lt;/small&gt; [[Мэдэа (вілает)|Мэдэа]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;27&lt;/small&gt; [[Мастаганэм (вілает)|Мастаганэм]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;28&lt;/small&gt; [[М’Сыла (вілает)|М’Сыла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;29&lt;/small&gt; [[Маскара (вілает)|Маскара]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;30&lt;/small&gt; [[Уаргла (вілает)|Уаргла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;31&lt;/small&gt; [[Аран (вілает)|Аран]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;32&lt;/small&gt; [[Эль-Баяд (вілает)|Эль-Баяд]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;33&lt;/small&gt; [[Ілізі (вілает)|Ілізі]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;34&lt;/small&gt; [[Бордж-Бу-Арэрыдж (вілает)|Бордж-Бу-Арэрыдж]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;35&lt;/small&gt; [[Бумэрдэс (вілает)|Бумэрдэс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;36&lt;/small&gt; [[Эль-Тарэф (вілает)|Эль-Тарэф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;37&lt;/small&gt; [[Тындуф (вілает)|Тындуф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;38&lt;/small&gt; [[Тысэмсільт (вілает)|Тысэмсільт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;39&lt;/small&gt; [[Эль-Уэд (вілает)|Эль-Уэд]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;40&lt;/small&gt; [[Хеншэла (вілает)|Хеншэла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;41&lt;/small&gt; [[Сук-Аграс (вілает)|Сук-Аграс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;42&lt;/small&gt; [[Тыпаза (вілает)|Тыпаза]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;43&lt;/small&gt; [[Міла (вілает)|Міла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;44&lt;/small&gt; [[Айн-Дэфла (вілает)|Айн-Дэфла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;45&lt;/small&gt; [[Наама (вілает)|Наама]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;46&lt;/small&gt; [[Айн-Тэмушэнт (вілает)|Айн-Тэмушэнт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;47&lt;/small&gt; [[Гардая (вілает)|Гардая]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;48&lt;/small&gt; [[Рэлізан (вілает)|Рэлізан]]
|}

== Геаграфія ==
[[Файл:Oasis.JPG|міні|Аазіс]]
На тэрыторыі Альжыру вылучаюць дзьве геалягічныя вобласьці — плятформенную Сахарскую, якая ўтварылася яшчэ ў [[дакембрыя|дакембрыі]], і складкаватую Атляскую, што ўтварылася падчас альпійскай складкаватасьці.

Пустэльня [[Сахара]] займае 80 % тэрыторыі краіны і складаецца з асобных пяшчаных (Вялікі Заходні Эрг, Вялікі Ўсходні Эрг, Эрг-Ігідзі, Эрг-Шэш) і камяністых (плято Танезруфт, Цінгерт, Тадэмаіт, Эль-Эглаб) [[пустэльня]]ў. На паўднёвым усходзе альжырскай Сахары прыпаднятае сугор’е [[Ахагар]], дзе знаходзіцца найвышэйшы пункт Альжыру — гара Тахат (2906 м). Сугор’е Ахагар, якое выйшла на паверхню 2 млрд гадоў таму, зьяўляецца мэтамарфічным падмуркам Сахарскай плятформы. З усіх бакоў сугор’е акружана ступеністымі плято Тасілін-Аджэр, Тасілін-Ахагар і горамі Муйдзір. Поўнач альжырскай Сахары ляжыць на 26 м ніжэй узроўню мора. Тут разьмешчана салёнае возера [[Шот-Мельгір]].

На поўначы Альжыру раўналежна адзін аднаму працягваюцца хрыбты [[Атляс (горы)|Атлясу]] — Тэль-Атляс і Сахарскі Атляс, падзеленыя высокімі плято і масівамі, прарэзанымі глыбокімі цясьнінамі. Альпійскі ўзрост Атляскіх гор абумовіў іх высокую сэйсьмічнасьць. Апошні разбуральны землятрус тут адбыўся ў 2003 годзе. Наступствы землятрусаў асабліва катастрафічныя, улічваючы, што на вузкай паласе ўзьбярэжжа і перадгор’яў Тэль-Атлясу пражывае 93 % насельніцтвы краіны.

Нетры Альжыру багатыя [[нафта]]й, [[газ]]ам, рудамі чорных і каляровых мэталаў. У Альжыры маюцца значныя радовішчы жалеза, цынку, сьвінцу, медзі, мыш’яку, ртуці, фасфатаў.

Клімат Альжыру субтрапічны міжземнаморскі на поўначы і трапічны пустынны ў Сахары. Зіма на ўзьбярэжжы цёплая дажджлівая (12&amp;nbsp;°C у студзені), у горах прахалодная (2—3 тыдні ляжыць сьнег), у Сахары залежыць ад часу сутак (уначы ніжэй 0&amp;nbsp;°C, днём 20&amp;nbsp;°C). Лета ў Альжыры сьпякотнае і сухое. Гадавая колькасьць ападкаў ад 0—50 мм у Сахары да 400—1200 мм у Атляскіх горах.

Усе рэкі Альжыру ўяўляюць сабой часавыя вадацёкі (уэды), якія запаўняюцца ў сэзон дажджоў. Рэкі крайняй поўначы краіны ўпадаюць у Міжземнае мора, астатнія — губляюцца ў пясках Сахары. Яны выкарыстоўваюцца для абрашэньня і водазабесьпячэньня, для чаго на іх пабудаваныя вадасховішчы і ГЭС. Найбуйнейшая рака — Шэліф (700 км). Катліны азёраў (себхі) таксама запаўняюцца ў дажджлівы пэрыяд, а ўлетку перасыхаюць і пакрываюцца салянай скарынкай таўшчынёй да 60 гл. У Сахары ў раёнах вялікіх запасаў падземных вод разьмешчаныя найбуйнейшыя аазісы.

Расьліннасьць міжземнаморскага ўзьбярэжжа прадстаўленая жорсткалістнымі вечназялёнымі дрэвамі і хмызьнякамі. У горах Атляса растуць лясы з коркавага і каменнага дуба, алепскай хвоі, ядлоўца, туі, атляскага кедра і лістападных парод дрэваў. Да вышыні 500 м выгадоўваюць аліўкі і фісташкі. Расьліннасьць Сахары вельмі бедная і прадстаўленая ў асноўным эфэмерами і салянкамі.

Жывёльны мір бедны, бо ў значнай ступені зьнішчаны чалавекам. У лясах Атляса захаваліся зайцы, кабаны і макакі, у Сахары — гепарды, шакалы, гіены, генэты, лісіцы фэнек, газэлі, антылопы-адакс, драпежныя птушкі, дробныя грызуны, зьмеі, яшчаркі, чарапахі, зь бесхрыбтовых — саранча, скарпіёны, фалангі, скалапендры.

== Эканоміка ==
[[Файл:GDP per capita development in Algeria.png|значак|Графік зьмены СУП на душу насельніцтва Альжыру з 1820 году па 2018 год.]]
Альжыр ёсьць індустрыяльна-аграрнай краінай, дзе афіцыйнай валютай ёсьць [[альжырскі дынар|дынар]] (DZD). Кіроўныя пазыцыі ў эканоміцы захоўвае дзяржсэктар, што ёсьць спадчынай [[сацыялізм|сацыялістычнай]] мадэлі разьвіцьця краіны пасьля здабыцця незалежнасьці. У пачатку 2010-х гадоў урад Альжыру спыніў прыватызацыю дзяржаўных прадпрыемстваў і ўвёў абмежаваньні на імпарт і замежны ўдзел у сваёй эканоміцы&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=The World Factbook|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Аднак, гэтыя абмежаваньні толькі пачалі здымаць нядаўна, хоць застаюцца пытаньні наконт павольнай дывэрсыфікаванай эканомікі Альжыру. Прыватны сэктар пераважае ў [[лёгкая прамысловасьць|лёгкай]] і [[харчовая прамысловасьць|харчовай прамысловасьці]] (70-90%), [[будаўніцтва|будаўніцтве]] (60%), [[сфэра паслугаў|сфэры паслугаў]], аптовым і разбробным гандлю (да 80%), [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]] (80%). Альжыр зь цяжкасьцю разьвівае галіны апроч энэргетычный часткова праз высокія выдаткі і інэртную дзяржаўную бюракратыю. Намаганьні ўраду па дывэрсыфікацыі эканомікі шляхам прыцягненьня замежных і нутраных інвэстыцыяў за межамі энэргетычнага сэктару мала зрабілі дзеля зьніжэньня высокага ўзроўню [[беспрацоўе|беспрацоўя]] сярод моладзі або дзеля вырашэньня праблемы недахопу жыльля&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;/&gt;. Краіна сутыкаецца з шэрагам кароткатэрміновых і сярэднетэрміновых праблемаў, уключаючы неабходнасьць дывэрсыфікацыі эканомікі, узмацьненьня палітычных, эканамічных і фінансавых рэформаў, паляпшэньня дзелавога клімату і зьніжэньня няроўнасьці паміж рэгіёнамі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20130326032434/http://www.africaneconomicoutlook.org/en/countries/north-africa/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=African Economic Outlook|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

Дзякуючы высокім прыбыткам ад вуглевадароднай здабычы, Альжыр мае вялікія рэзэрвы замежнай валюты і вялікі стабілізацыйны фонд вуглевадародаў. Акрамя таго, зьнешная запазычанасьць Альжыру знаходзіцца на вельмі нізкім узроўні і складае каля 2% СУП&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;/&gt;. Эканоміка застаецца вельмі залежнай ад вуглевадароднага багацьця, і, не зважаючы на высокія валютныя рэзэрвы, бягучы рост выдаткаў робіць бюджэт Альжыру больш уразлівым да рызыкі працяглага зьніжэньня прыбыткаў ад газанафтавай сфэры. Эканоміка Альжыру павялічылася на 1,4% у 2018 годзе супраць 4,1% у 2016 годзе, прычым рост быў абумоўлены галоўным чынам аднаўленьнем нафтагазавага сэктара&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120712045121/http://www.stoneageinstitute.org/ain-hanech.html|загаловак=Research at Ain Hanech, Algeria|выдавец=Stone Age Institute.|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Eric Delson; Ian Tattersall; John Van Couvering; Alison S. Brooks (2004). [https://books.google.com/books?id=6GFGsswTIO8C&amp;pg=PA32 «Encyclopedia of Human Evolution and Prehistory: Second Edition»]. Routledge. — С. 32. — ISBN 978-1-135-58228-9.&lt;/ref&gt;. Апроч газу і нафты, вядзецца здабыча [[жалезная руда|жалезнай руды]], [[фасфаты|фасфатаў]], каляровых мэталаў. Апрацоўчая прамысловасьць прадстаўленая прадпрыемствамі мэталюргічнай, машынабудаўнічай, нафтаперапрацоўчай, хімічнай і электратэхнічнай галінаў, а таксама маюцца заводы перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны. Сельская гаспадарка толькі на траціну забясьпечвае патрэбы краіны ў харчаваньні. Ягоная доля ў СУП складае каля 10%. Разьвіта гадоўля [[пшаніца|пшаніцы]], [[авёс|аўса]], а таксама [[садавіна|садавіны]], у прыватнасьці [[цытрус]]авай, і [[гародніна|гародніны]]. Лоўля рыбы і морапрадуктаў складае больш за 20 тысячаў тон на год.

Зьнешнегандлёвае абарачэньне Альжыру ў 2007 складала 87 млрд даляраў ЗША (прырост у параўнаньні з 2006 — 11%) у т. л. экспарт — 60 млрд даляраў, імпарт — 27 млрд даляраў. На долю краінаў [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]] прыходзіцца каля 55%, [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] — каля 15%. Экспартуюцца нафта і звадкаваны газ, віно, цытрусавыя, пробка, будматэрыялы і іншае. Імпартуюцца машыны і абсталяваньне, харчаваньне, сыравіна, спажывецкія тавары. Фінансавае становішча Альжыра вызначаецца прыбыткамі ад экспарту нафты і газу. Інфляцыя, па афіцыйных зьвестках, у 2007 годзе складала 4,2%, па неафіцыйных падліках — 8%.

Альжыр не ўступаў у [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя|СГА]], не зважаючы на некалькі гадоў перамоваў, але ёсьць чальцом [[Вялікая арабская зона свабоднага гандлю|Вялікай арабскай зоны свабоднага гандлю]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.worlddata.info/trade-agreements/gafta.php|загаловак=Members of the GAFTA — Greater Arab Free Trade Area|выдавец=World Data|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt; і [[Афрыканская кантынэнтальная зона свабоднага гандлю|Афрыканскай кантынэнтальнай зоны свабоднага гандлю]] і мае пагадненне аб асацыяцыі з Эўрапейскім Зьвязам&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20121228091321/http://algiers.usembassy.gov/doing_business_algeria.html|загаловак=Doing Business in Algeria|выдавец=Embassy of the United States Algiers|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Апошнім часам павялічыліся простыя турэцкія інвэстыцыі ў Альжыр, агульны кошт якіх дасягнуў 5 млрд даляраў. Па стане на 2022 год колькасьць турэцкіх кампаніяў, якія прысутнічаюць у Альжыры, дасягнула 1400. У 2020 годзе, не зважаючы на пандэмію, у Альжыры было створана больш за 130 турэцкіх кампаніяў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://en.econostrum.info/Turkey-strengthens-its-investments-in-Algeria_a1362.html|загаловак=Turkey strengthens its investments in Algeria|выдавец=Econostrum|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Нафтавая і газавая галіны ===
[[Файл:Algeria pipelines map.jpg|значак|зьлева|Мапа трубаправодаў, якія праходзяць скрозь Альжыру.]]
Альжыр, эканоміка якога залежыць ад [[нафта|нафты]], ёсьць чальцом [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]] з 1969 году. Ягоная здабыча сырой нафты складае каля 1,1 мільёнаў барэляў на дзень, але ён таксама ёсьць буйным вытворцам і экспартэрам [[прыродны газ|газу]] з важнымі сувязямі з Эўропай&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.opec.org/opec_web/flipbook/OB08092012/OB08092012/assets/basic-html/page17.html|загаловак=OPEC Bulletin 8—9/12|выдавец=OPEC|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. [[Вуглевадароды]] доўгі час ёсьць асновай эканомікі, складаючы прыкладна 60% прыбыткаў бюджэту, 30% СУП і 87,7%&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.aps.dz/economie/127366-exportations-hors-hydrocarbures-une-recette-de-pres-de-3-mds-de-dollars-durant-les-huit-1ers-mois-de-2021|загаловак=Exportations hors hydrocarbures: une recette de près de 3 mds de dollars durant les huit 1ers mois de 2021|выдавец=APS|мова=fr|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt; прыбыткаў ад экспарту. Альжыр займае 10-ы радок паводле пакладаў прыроднага газу ў сьвеце і шостым паводле велічыні экспартэрам газу. Згодна з паведамленьнем [[Адміністрацыя энэргетычнай інфармацыі ЗША|Адміністрацыі энэргетычнай інфармацыі ЗША]] на 2005 год у Альжыра было 4,5 трлн м³ спраўджаных пакладаў прыроднага газу&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2253rank.html|загаловак=Country Comparison: Natural Gas — Proved Reserves|выдавец=CIA|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Краіна таксама займае 16-е месца паводле пакладаў нафты.

Прырост эканомікі без уліку вуглевадародаў на 2011 год прагназаваўся на ўзроўні 5%. Каб задаволіць сацыяльныя патрабаваньні, улады павялічылі выдаткі, асабліва на харчовыя патрэбы, стварэньне працоўных месцаў, падтрымку малых і сярэдніх прадпрыемстваў і падвышэньне заробкаў. Высокія цэны на вуглевадароды палепшылі рахунак бягучых апэрацыяў ды і без таго вялікія міжнародныя рэзэрвы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20140311020241/http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2012/cr1220.pdf|загаловак=Algeria: 2011 Article IV Consultation|выдавец=IMF|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Прыбыткі ад нафты і газу вырасьлі ў 2011 годзе ў выніку захаваньня высокіх коштаў на нафту, аднак тэндэнцыя аб’ёмаў здабычы зьніжаліся. Аб’ём здабычы ў нафтагазавым сэктары працягвала скарачацца, зьнізіўшыся з 43,2 млн тон да 32 млн тон у пэрыяд з 2007 па 2011 гады. Тым ня менш, на сэктар прыпадала 98% ад агульнага аб’ёму экспарту краіны ў 2011 годзе супраць 48% у 1962 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20140311022328/http://www.tsa-algerie.com/actualite/item/622-le-temps-des-crapules|загаловак=Le temps des crapules — Tout sur l’Algérie|выдавец=TSA|мова=fr|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;, а таксама 70% бюджэтных паступленьняў або 71,4 млрд даляраў ЗША.

Альжырская нацыянальная нафтавая кампанія [[Санатраш]] гуляе ключавую ролю ва ўсіх аспэктах функцыянаваньня нафтавага і газавага сэктараў у Альжыры. Усе замежныя апэратары павінны працаваць у партнэрстве з гэтай кампаніяй, якая звычайна валодае большасьцю ўласнасьці ў пагадненьнях аб размеркаваньні прадукцыі. У красавіку 2022 году дыпляматы з [[Італія|Італіі]] і [[Гішпанія|Гішпаніі]] правялі перамовы пасьля таго, як рашэньне Рыма забясьпечыць вялікі аб’ём альжырскага газу выклікала заклапочанасьць у Мадрыдзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-04-12/italy-and-spain-hold-talks-to-head-off-tension-over-algeria-gas|загаловак=Italy and Spain Hold Talks to Head Off Tension Over Algerian Gas|выдавец=Bloomberg|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Згодна з умовай паміж альжырскім Санатрашам і італьянскай [[Eni|Эні]], Альжыр дадасьць 9 млрд кубамэтраў газу ў Італію да 2024 году&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.politico.eu/article/italy-turns-to-algeria-to-replace-russian-gas/|загаловак=Italy looks to demote Russia and make Algeria its top gas supplier|выдавец=Politico|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Дэмаграфія ==
[[Файл:Tuareg2.JPG|міні|Туарэг]]
Карэннае насельніцтва Альжыру — альжырцы, якія складаюцца з [[арабы|арабаў]] і блізкіх ім па культуры [[бэрбэры|бэрбэраў]]. Па вонкавым абліччы альжырцы, як правіла, людзі сярэдняга росту, асмуглыя, чарнавалосыя, з чорнымі вачамі і падоўжанай формай асобы міжземнаморскага тыпу. Пражывае значная колькасьць чаркесаў.

Большасьць альжырцаў (4/5) лічаць роднай [[арабская мова|арабскую мову]], астатнія — [[бэрбэрскія мовы|бэрбэрскія дыялекты]]. Бэрбэрскае насельніцтва пераважае сярод горцаў [[Атляс (горы)|Атлясу]] і ў [[аазіс]]ах [[Сахара|Сахары]] (кабілы, шавія, [[туарэгі]]), прычым нярэдка бэрбэры ў роўнай ступені добра валодаюць роднай і арабскай мовай. Людзі, якія атрымалі адукацыю або тыя, хто працаваў за мяжой, як правіла, акрамя роднай добра ведаюць [[француская мова|францускую мову]]. Гутарковая форма францускай мовы шырока распаўсюджаная ў гарадах. Хоць выкарыстаньне францускай мовы значна скарацілася ў параўнаньні з каляніяльнымі часамі канца XIX — сярэдзіны XX стагодзьдзяў, [[француская мова]] ў Альжыры (а таксама ў суседніх [[Туніс]]е і [[Марока]]) па-ранейшаму застаецца асноўнай мовай дзелавых зносінаў і гандлю і пакуль не саступае гэтых пазыцыяў ангельскай. Пры гэтым курс афіцыйнага ўраду накіраваны на паступовую арабізацыю ўсіх сфэраў жыцьця краіны. На літаратурнай арабскай мове ў цяперашні час выдаюцца дзяржаўныя дакумэнты, кнігі, часопісы, газэты. Малаважную частку насельніцтва складаюць грамадзяне замежных дзяржаваў, занятыя на часавай працы ў якасьці спэцыялістаў. Яны, як правіла, таксама размаўляюць на францускай мове.

=== Рэлігія ===
Пераважная большасьць альжырцаў належаць да [[Іслам|мусульманаў]] суніцкага толку. У даліне Мзаб у вілаеце [[Гардая (вілает)|Гардае]] пражывае каля 290 тысячаў [[ібадызм|ібадыйцаў]]. У канцы XIX і пачатку XX стагодзьдзяў значную частку насельніцтва тады яшчэ Францускага Альжыру складалі даволі ўплывовыя ў культурным і эканамічным пляне немусульманскія групы франкамоўных эўрапейцаў і [[габрэі|габрэяў]], якія атрымалі назву [[франкаальжырцы]] ці п’е-нуар ({{мова-fr|Pieds-noirs|скарочана}}). Складаючы некалі да 15 % насельніцтвы краіны, большасьць франкаальжырцаў, а таксама афранцужаных мусульман-[[гаркі]] былі вымушаныя масава пакінуць краіну пасьля паразы ў вайне за незалежнасьць, [[рэпатрыяцыя|рэпатрыяваўшыся]] ў асноўным у [[Францыя|Францыю]]. На сёньня ў краіне ўсё ж такі захоўваецца хрысьціянскае насельніцтва, колькасьць якога вар’іруюцца ад 20 тысяч да 200 тысяч чалавек&lt;ref name=&quot;usstate&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.state.gov/reports/2018-report-on-international-religious-freedom/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=United States Department of State|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Хрысьціяне Альжыру перавожна належаць да [[пратэстанцтва|пратэстанцкіх]] групаў, аднак апошнім часам на іх узмацьніўся ціск з боку ўраду&lt;ref name=&quot;usstate&quot;/&gt;.

Згодна зь некаторымі зьвесткамі павялічылася колькасьць людзей, якія ня ёсьць рэлігійнымі. Справаздача Арабскага баромэтра і [[BBC|Бі-бі-сі]] за чэрвень 2019 году выявіла, што доля альжырцаў, якія лічаць сябе нерэлігійнымі, вырасла з прыкладна 8% у 2013 годзе да прыкладна 15% у 2018 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-48703377|загаловак=The Arab world in seven charts: Are Arabs turning their backs on religion?|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Абапіраючыся на атрыманыя зьвесткі, стала вядома, што падзеньне рэлігійнасьці ў асноўным прыпадае на маладых альжырцаў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20200924090413/https://fanack.com/religions-in-the-middle-east-and-north-africa/young-arabs-are-changing-their-beliefs-and-perceptions/|загаловак=Young Arabs are Changing their Beliefs and Perceptions: New Survey|выдавец=Fanack|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Альжыр адкрыў сьвету шэраг выбітных мусульманскіх мысьляроў, як то [[Эмір Абдэлькадэр]], [[Абдэльгамід Бэн Бадыс]], [[Мулуд Касэм Наіт Бэлкасэм]], [[Малек Бэнабі]] і [[Магамэд Аркун]].

== Культура ==
[[Файл:Ahlem Mosteghanemi at Beirut Book Fair 2012.JPG|значак|Адна з самых выбітных пісьменьніц арабскага сьвету [[Аглям Мастэганэмі]].]]
Складаны характар нацыянальнай культуры Альжыру перадае формула дзеяча альжырскай [[культура|культуры]] шэйха Бэн Бадыса: «Альжырскі народ — арабскі па мове, берберскі па паходжаньні, мусульманскі па [[рэлігія|рэлігіі]]». Культура альжырскага народа складалася на працягу шматлікіх стагодзьдзяў як вынік узаемадзеяньня і ўзаемаўплываў арабскіх і берберскіх плямёнаў, лаціна-пунічных элемэнтаў даарабскага часу і разьвітай араба-ісламскай [[цывілізацыя|цывілізацыі]] эпохі [[халіфат]]а, носьбітаў гішпана-маўританскай (андалускай) культуры маўраў і турэцкіх заваёўнікаў. Да цяперашняга часу ўсе гэтыя кампанэнты ў асноўным ужо зьліліся ў адзіны сплаў. Але некаторыя зь іх дагэтуль захавалі сваю спэцыфіку.

Напрыклад, гэта ставіцца да традыцыяў берберскага фальклёру і геамэтрычнага арнамэнту, арабскай паэзіі і эпасу бедуінскіх плямёнаў, андалускага і турэцкай спадчыны ў [[архітэктура|архітэктуры]] і [[музыка|музыцы]]. Акрамя таго, на фармаваньне альжырскай культуры значны ўплыў апошнія паўтара стагодзьдзі аказвала культура [[Францыя|Францыі]]. З гэтай прычыны, асобы, якія атрымалі адукацыю на францускай мове, яшчэ ў 1960-х гадах складалі большасьць інтэлігенцыі Альжыру, а франкамоўная літаратура альжырцаў дагэтуль неад’емная частка іх нацыянальнай літаратуры.

=== Сельская ===
У матэрыяльнай культуры альжырцаў своеасабліва спалучаюцца традыцыі і сучаснасьць. Традыцыйныя сельскагаспадарчыя прылады мала зьмяніліся з эпохі арабскай заваёвы: драўляныя саха і вілы, матыка, серп, у якасьці цяглавай сілы выкарыстоўваюцца аслы і [[вярблюд]]ы. У самакіравальных [[гаспадарка]]х, сельскагаспадарчых [[кааператывы|кааператывах]], а таксама ў сучасных гаспадарках уласнага сэктара шырока ўжываюцца [[трактар]]ы, [[камбайн]]ы і іншая сучасная [[тэхніка]].

Звычайная альжырская [[вёска]] — бязладная навала маленькіх хат. Хата селяніна, як правіла, глінабітная, а ў горах — каменная, з плоскім дахам, на якім ёсьць адтуліна для дыму ад агменю, складзенага з каменя. Жыльлё звычайна складаецца з двух пакояў: у адным ядуць і сьпяць, у іншым рыхтуюць ежу. Уваход у хату вядзе з унутранага панадворка, дзе ўтрымоўваецца быдла. [[Мэбля|Мэблі]] ў такіх хатах, акрамя маленькага століка, няма, уся сям’я есьць і сьпіць на падлозе.

=== Гарадзкая ===
Такое зьмешваньне стыляў характэрна і для гараджан, якія нядаўна перасяліліся зь вёскі. Большасьць мужчын у гарадах носяць эўрапейскую [[адзеньне|адзежу]]. У пажылых людзей яна нярэдка спалучаецца з чырвонай [[феска]]й. Жанчыны-мяшчанкі па большай частцы носяць традыцыйнае белае покрыва «хаік» і «лааджар» — белая хустка, вышытая белымі жа ніткамі або абабітая карункамі, якія закрываюць ніжнюю частку асобы ад вачэй. На ўсходзе краіны жанчыны носяць чорнае покрыва. Часам і то і іншае спалучаецца з эўрапейскай сукенкай і [[абутак|абуткам]].

Нярэдка на вуліцах вялікіх [[горад|гарадоў]] можна бачыць характэрную карціну — маці і дачка, якія ўвасабляюць сабой учорашні і сёньняшні дзень Альжыру. У маці твар закрыты, постаць захутаная ў покрыва, на нагах туфлі бяз заднікаў, далоні і ступні выфарбаваныя [[хна|хной]]. Дачка ідзе з адкрытым тварам, яна відавочна карыстаецца эўрапейскай [[касмэтыка]]й і апранутая па апошняй францускай [[мода|модзе]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Партал|Афрыка}}
* [https://web.archive.org/web/20071005003110/http://www.el-mouradia.dz/ Афіцыйны сайт].{{ref-ar}}{{ref-fr}}

{{Краіны Афрыкі}}
{{АБСЭ}}

[[Катэгорыя:Альжыр| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>qj4qe1n5ngrr5gri3pubfkcwd1h55ox</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331792</id>
      <parentid>2331778</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:36:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Геаграфія */ артаграфія, выпраўленьне спасылак</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="91835" xml:space="preserve">{{Краіна2
 | СУП ППЗ                               = 581,189 млрд $
 | Год падліку СУП ППЗ                   = 2022
 | Месца паводле СУП ППЗ                 = 
 | СУП ППЗ на чалавека                   = 13 002 $
 | Год падліку СУП ППЗ на чалавека       = 2022
 | Месца паводле СУП ППЗ на чалавека     = 
 | СУП намінал                           = 191,941 млрд $
 | Год падліку СУП намінал               = 2022
 | Месца паводле СУП намінал             = 
 | СУП намінал на чалавека               = 4 294 $
 | Год падліку СУП намінал на чалавека   = 2022
 | Месца паводле СУП намінал на чалавека = 
}}
'''Альжы́р''' ({{мова-ar|الجزائر}}, {{мова-ber|ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ}}) — самая вялікая паводле плошчы краіна ў [[Афрыка|Афрыцы]]. Афіцыйная назва — '''Народная Дэмакратычная Рэспубліка Альжыр'''. Мяжуе з [[Туніс]]ам на паўночным усходзе, [[Лібія]]й на ўсходзе, [[Нігер]]ам на паўднёвым усходзе, [[Малі]] і [[Маўрытанія]]й на паўднёвым захадзе, а таксама [[Марока]] і некалькі кілямэтраў з [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахарай]] на захадзе, а з поўначы Альжыр абмываецца [[Міжземнае мора|Міжземным морам]]. Краіна займае плошчу амаль у 2,382 млн км², што робіць яе дзясятай паводле велічыні дзяржавай у сьвеце і першай ў Афрыцы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.statista.com/statistics/1207844/largest-countries-in-africa-by-area/|загаловак=Africa: largest countries by area 2020|выдавец=Statista|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Лічыцца часткай рэгіёну [[Магрыб]] у Паўночнай Афрыцы. Краіна мае паўзасушлівы клімат, большая частка насельніцтва жыве на ўрадлівай поўначы, а пустэльня [[Сахара]] займае ўвесь поўдзень краю. Сталіцай і найбуйнейшым местам ёсьць горад [[Альжыр (горад)|Альжыр]], разьмешчаны на скрайняй поўначы на ​​ўзьбярэжжы Міжземнага мора.

З XVI па XVIII стагодзьдзі Альжыр знаходзіўся ў складзе [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]]. У пачатку XIX стагодзьдзя пачалася француская калянізацыя. У 1954 годзе ў Альжыры быў сфармаваны Фронт нацыянальнага вызваленьня. Паводле вынікаў кровапралітнай вайны супраць францускіх каляніяльных войскаў у 1962 годзе Альжыр стаўся незалежнай сацыялістычнай дзяржавай. Да канца 1980-х супярэчнасьці паміж прыхільнікамі сьвецкай улады і ісламістамі перарасьлі ў грамадзянскую вайну, якая скончылася разгромам [[фундамэнталізм|фундамэнталістаў]]. Пераважная большасьць насельніцтва Альжыру складаюць арабы-бэрбэры, якія вызнаюць іслам і карыстаюцца афіцыйнымі мовамі, як то арабскай і бэрбэрскай. Тым ня менш, француская мова ня страціла свайго ўплыву і выкарыстоўваецца ў адміністрацыйнай і адукацыйнай сфэрах. Асноўнай гутарковай мовай ёсьць альжырская арабская.

Альжыр ёсьць рэспублікай зь зьмяшанай формай кіраваньня, мясцовыя выбарчыя акругі складаюцца з 58 вілаетаў і 1541 камуны. Гэта рэгіянальная дзяржава ў Паўночнай Афрыцы, якая мае сярэднюю сілу ў сусьветных справах. Альжыр мае самы высокі індэкс чалавечага разьвіцьця сярод усіх неастраўных афрыканскіх краінаў і адну з найбуйнейшых эканомік на кантынэнце, якая, аднак, у асноўным сілкуецца дзякуючы экспарту [[вуглевадароды|вуглевадародаў]]. Альжыр займае 16-е месца ў сьвеце паводле пакладах [[нафта|нафты]] і дзявятае месца паводле пакладах [[прыродны газ|прыроднага газу]]. Нацыянальная нафтавая кампанія [[Санатраш]] ёсьць найбуйнейшай кампаніяй у Афрыцы, якая пастаўляе вялікія аб’ёмы прыроднага газу ў Эўропу. Войска Альжыру ёсьць адным з найбуйнейшых паводле колькасьці ў Афрыцы, а дзяржава ў цэлым мае самы вялікі абаронны бюджэт на кантынэнце. Альжыр уваходзіць у [[Афрыканскі зьвяз]], [[Арабская ліга|Лігу арабскіх дзяржаваў]], [[Арганізацыя ісламскай супрацы|Арганізацыю ісламскай супрацы]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]], [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў|Арганізацыю Аб’яднаных Нацыяў]] і [[Зьвяз арабскага Магрыбу]]. У верасьні 2005 году атрымаў статус асацыяванага чальца [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага зьвязу]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Roman Arch of Trajan at Thamugadi (Timgad), Algeria 04966r.jpg|значак|Арка Траяна ў Тамугадзі (Тымгад), малюнак пачатку 1800-х гадоў.]]
[[Файл:Constantine Algerien 002.jpg|значак|Горад Канстантына, 1840 год.]]
=== Старажытнасьць ===
У старажытныя часы на поўначы сучаснае краіны на ўзьбярэжжы атрымала разьвіцьцё [[ібэрамаўрытанская культура]]. Сумесь народнасьцяў Паўночнай Афрыкі ў рэшце рэшт прывяла да ўтварэньня выразнага адрознага народа [[бэрбэры|бэрбэраў]], якія ёсьць карэннымі народамі Паўночнай Афрыкі&lt;ref&gt;Brett, Michael; Fentress, Elizabeth (1997). [https://books.google.com/books?id=8Zcz91t29ukC «Berbers in Antiquity»]. The Berbers. Wiley-Blackwell. — ISBN 978-0-631-20767-2.&lt;/ref&gt;. У IX стагодзьдзі да н. э. на поўначы Афрыкі паўстала [[Картаген|Картагенская дзяржава]], якая пашырылася ўздоўж паўночнаафрыканскага ўзьбярэжжа. Да 600 году да н. э. прысутнасьць [[фінікійцы|фінікійцаў]] пашырылася да [[Гіпон]]у, [[Скікда|Скікды]], [[Шэршэль|Шэршэлю]] і [[Тыпаза|Тыпазы]]. Гэтыя паселішчы служылі як рынкавыя гарады і парты. З ростам магутнасьці Картагену, ягоны ўплыў на карэннае насельніцтва рэзка павялічыўся. Бэрбэрская цывілізацыя ўжо знаходзілася на этапе, на якой сельская гаспадарка, вытворчасьць, гандаль і палітычная арганізацыя ўжо мела разьвіцьцё. Гандлёвыя сувязі паміж Картагенам і бэрбэрамі ўзмацьняліся, але тэрытарыяльная экспансія таксама прывяла да заняволеньня бэрбэраў, якія былі вымушаныя плаціць даніну і служыць у картагенскім войску.

Да пачатку IV стагодзьдзя да н. э. бэрбэры складалі вялікую частку фінікійскага войска. У 241 годзе да н. э. яны зладзілі гэтак званае паўстаньне наймітаў пасьля таго, як Картаген не сплаціў наймітам грошы праз уласную паразу ў [[Першая Пунічная вайна|Першай Пунічнай вайне]]&lt;ref&gt;Christelle Fischer-Bovet (2014). [https://books.google.com/books?id=z0sHAwAAQBAJ&amp;pg=PA91 «Army and Society in Ptolemaic Egypt»]. Cambridge University Press. — С. 91. — ISBN 978-1-107-00775-8.&lt;/ref&gt;. Бэрбэры здолелі атрымаць кантроль над большай часткай паўночнаафрыканскай тэрыторыі Картагена, і пачалі біць уласную манэту званую лібійскай, бо менавіт гэтая назва выкарстоўвался ў грэцкай мове дзеля апісаньня тубыльцаў Паўночнай Афрыкі. Картагенская дзяржава зьведала заняпад, а ў 146 годзе да н. э. Картаген быў зьнішчаны. Губляючы лідэраства ў рэгіёне, фінікійцаў замянілі бэрбэрскія лідэры. Да II стагодзьдзя да н. э. зьявіліся некалькі вялікіх, але слаба кантраляваных бэрбэрскіх каралеўстваў. Аднымі з такіх каралеўстваў былі [[Нумідыя]] і [[Маўрытанія]]. У I стагодзьдзі да н. э. тэрыторыя была заваяваная [[Старажытны Рым|Рымам]]. На працягу некалькіх стагодзьдзяў Альжырам кіравалі рымляны, якія заснавалі шмат калёніяў у рэгіёне. Як і астатняя частка Паўночнай Афрыкі, Альжыр служыў хлебнай жытніцай імпэрыі, экспартуючы крупы і іншую сельскагаспадарчую прадукцыю. Германскія [[вандалы]], ачоленыя [[Гайзэрых]]ам, уварваліся ў Паўночную Афрыку ў 429 годзе і да 435 году ўсталявалі кантроль над прыбярэжнай Нумідыяй&lt;ref&gt;Cameron, Averil; Ward-Perkins, Bryan (2001). [https://books.google.com/books?id=Qf8mrHjfZRoC&amp;pg=RA1-PA124 «Vandal Africa, 429—533»]. The Cambridge Ancient History. Vol. 14. Cambridge University Press. — С. 124—126. — ISBN 978-0-521-32591-2.&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, мясцовыя плямёны не страцілі самастойнасьці і рабілі напады на вандалаў. Акрамя таго, падчас улады рымлянаў, [[Бізантыйская імпэрыя|бізантыйцаў]], вандалаў, картагенцаў і [[Асманская імпэрыя|асманаў]] народ бэрбэраў быў адзіным альбо адным зь нямногіх у Паўночнай Афрыцы, якія заставаліся незалежнымі&lt;ref&gt;Wysner, Glora M. (30 January 2013). [https://books.google.com/books?id=wqF8CgAAQBAJ&amp;pg=PT167 «The Kabyle People»]. Read Books Ltd. — ISBN 9781447483526&lt;/ref&gt;. Нават падчас мусульманскай навалы на Паўночную Афрыку яны ўсё яшчэ мелі кантроль і валодалі горнымі рэгіёнамі Паўночнае Афрыкі&lt;ref&gt;[https://books.google.com/books?id=GI5CAAAAcAAJ&amp;pg=PA45 «The art journal London»]. Virtue.&lt;/ref&gt;. Пасьля падзеньня [[Заходняя Рымская імпэрыя|Заходняй Рымскай імпэрыі]] на частцы тэрыторыі сучаснага Альжыру паўстала [[Маўра-Рымская дзяржава]].

=== Арабская навала ===
Пасьля нязначнага супраціву мясцовых жыхароў мусульманскія арабы [[Амэядзкі халіфат|Амэядзкага халіфату]] захапілі і скарылі Альжыр у пачатку VIII стагодзьдзя. Вялікая колькасьць бэрбэраў навярнулася ў [[іслам]]. [[Хрысьціянства|Хрысьціяне]], бэрбэры і [[лацінская мова|лацінскамоўныя]] жыхары заставаліся ў большасьці на поўначы Афрыкі да канца IX стагодзьдзя, а мусульмане пачалі складаць большасьць толькі ў X стагодзьдзі&lt;ref name=&quot;Conant&quot;&gt;Conant, Jonathan (2012). «Staying Roman». — С. 364—365. — ISBN 978-0-521-19697-0.&lt;/ref&gt;. Пасьля руйнаваньня халіфату зьявіліся шматлікія мясцовыя дынастыі, якія атрымалі ўладу над аскепкамі былога халіфату. Хрысьціяне пакідалі рэгіён у тры хвалі, як то па першапачатковай заваёве ў X стагодзьдзі, у XI стагодзьдзі. Апошняя хваля эвакуявалася на [[Сыцылія|Сыцылію]] [[нарманы|нарманамі]], а нешматлікія хрысьціянскія грамады заставаліся ў рэгіёне яшчэ ў XIV стагодзьдзі&lt;ref name=&quot;Conant&quot;/&gt;.

У Сярэднявеччы Паўночная Афрыка была домам для многіх выбітных навукоўцаў, сьвятых і сувэрэнаў, да ліку якіх варта далучыць [[Юда ібн Курайш|Юду ібн Курайша]], першага граматыка сэміцкіх і бэрбэрскіх моваў, суфійскіх майстроў [[Абу Маньян]]а і [[Сыдзі Эль-Гуары]], эміры [[Абд-аль-Мумін]] і [[Ягмурасэн ібн-Заян]]. Менавіта ў гэты час у [[Магрыб]]е зьявіліся прадстаўнікі [[дынастыя Фатымідаў|дынастыі Фатымідаў]], дзеці [[Фатыма (дачка Мухамада)|Фатымы]], дачкі [[Мухамад]]а. Гэтыя Фатыміды стварылі дынастыю, якая ўтварыла імпэрыю, якая ўлучала тэрыторыі ад Магрыба, [[Гіджаз]]а і [[Левант]]а. Гэтая дзяржава мела сьвецкі ўрад, а таксама магутнае войска і флёт, які складаўся ў асноўным з [[арабы|арабаў]] і леванційцаў. Сталіца гэтае імпэрыі месьцілася ў [[Каір]]ы. Па сканчэньні бэрбэрскага паўстаньня на тэрыторыі Магрыбу ўзьніклі шматлікія незалежныя дзяржавы. На тэрыторыі Альжыру паўстала [[дынастыя Рустамідаў]]. Іхняе каралеўства цягнулася ад [[Тафіляльта|Тафіляльты]] ў [[Марока]] да гор Нафуса ў [[Лібія|Лібіі]], улучаючы паўднёвы, цэнтральны і заходні [[Туніс]], у тым ліку тэрыторыю ўсіх сучасных краінаў Магрыба. На поўдні краіна сягала сучасных межаў з [[Малі]] і ўлучала частку тэрыторыі Маўрытаніі&lt;ref&gt; [https://books.google.co.uk/books?id=MmtBAgAAQBAJ&amp;pg=PT311#v=onepage «The Puffin History of the World: Volume 1.»] Roshen Dalal.&lt;/ref&gt;. Пасьля заняпаду дынастыі моц набыла [[дынастыя Зырыдаў]], якая акрамя таго атрымалі кантроль над часткай [[Гішпанія|Гішпаніі]] і [[Сыцылія]]й. Зырыды фармальна вызнавалі Фатымідаў сваімі сюзэрэнамі, але пазьней аб’явілі аб сваёй незалежнасьці. Паколькі Фатыміды былі на той час няздольныя зрабіць сілавы адказ, яны скарысталі іншую тактыку. Паміж [[Ніл]]ам і [[Чырвонае мора|Чырвоным морам]] жылі бэдуінскія качэўныя плямёны, высланыя ў свой час з [[Арабійскі паўвостраў|Арабіі]]. Яны рэгулярна турбавалі сялянаў даліны Нілу, сваімі нападамі і рабаваньнямі. Візыры Фатымідаў падбухторлі іх зрабіць навалу на Зырыдаў, нават заплаціўшы ім грошы&lt;ref&gt;Fage, John; Tordoff, with William (23 October 2013). [https://books.google.com/books?id=mXa4AQAAQBAJ&amp;q=1048+banu+hilal&amp;pg=PA166 «A History of Africa»]. Routledge. — ISBN 978-1-317-79727-2.&lt;/ref&gt;. Плямёны рушылі на ўсход разам з жынчынамі, дзецьмі і жывёламі. Яны звычайна не бралі гарады пад кантрль, рабуючы і руйнуючы іх&lt;ref&gt;Meredith, Martin (11 September 2014). [https://books.google.com/books?id=xXN0AwAAQBAJ&amp;q=1048+banu+hilal&amp;pg=PT66 «Fortunes of Africa: A 5,000 Year History of Wealth, Greed and Endeavour»].. Simon and Schuster. — ISBN 978-1-4711-3546-0.&lt;/ref&gt;. Прыток арабаў-бэдуінаў быў галоўным фактарам моўнай, культурнай арабізацыі Магрыба і распаўсюджваньні качоўнага ладу жыцьця ў раёнах, дзе раней дамінуючай была сельская гаспадарка&lt;ref&gt;[https://muslimheritage.com/the-great-mosque-of-tlemcen/ «The Great Mosque of Tlemcen»]. Muslim Heritage.&lt;/ref&gt;. [[Ібн Хальдун]] адзначаў, што землі, разбураныя плямёнамі [[Бану Гіляль]], сталі цалкам засушлівымі пустэльнямі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130527170154/http://www.galtoninstitute.org.uk/Newsletters/GINL9603/PopCrises3.htm «Populations Crises and Population Cycles»]. Claire Russell and W. M. S. Russel.&lt;/ref&gt;. У XIII стагодзьдзі паўстала [[дынастыя Заянідаў]], якія захоўвалі свой кантроль над Альжырам на працягу трох стагодзьдзяў. Большая частка ўсходніх тэрыторыяў Альжыру знаходзілася пад уладай [[дынастыя Гафсыдаў|дынастыі Гафсыдаў]], але эмірат Бэджая, які належыў да гафсыдзкай дзяржавы, часам быў незалежным ад цэнтральнага туніскага кантролю. У свой росквіт каралеўства Заянідаў уключала ўсё Марока, у якасьці васальнай дзяржавы, а на ўсходзе даходзіла да Туніса, які быў захоплены яшчэ падчас панаваньня [[Абу Ташфін]]а&lt;ref&gt;[https://books.google.co.uk/books?id=o3SRAAAAIAAJ «Les états de l’Occident musulman aux XIIIe, XIVe et XVe siècles: institutions gouvernementales et administratives»]. Atallah Dhina Office des Publications Universitaires.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://books.google.co.uk/books?id=q6AwAQAAMAAJ&amp;q=vassal+d%27tlemcen «Recueil des notices et mémoires de la Société archéologique du département de Constantine»]. L. Arnolet.&lt;/ref&gt;.

=== Гішпанскі і асманскі кантроль ===
На пачатку XVI стагодзьдзя [[Гішпанія]] вырашыла ўварвацца ў Альжыр і разграміць каралеўства [[Тлемсэн]]. У 1505 годзе яны захапілі [[Мэрс-эль-Кебір]], а ў 1509 годзе пасьля крывавай аблогі ім скарыўся [[Аран (горад)|Аран]]&lt;ref&gt;Sánchez Doncel, Gregorio (1991). «Presencia de España en Orán, 1509—1792». Estudio Teológico de San Ildefonso.&lt;/ref&gt;. Эўрапейцы мелі шэраг іншых важкіх перамог. У 1516 годзе асманскія браты прадпрымальнікі [[Арудж Барбароса|Арудж]] і [[Хайрэдын Барбароса]] перанесьлі сваю базу ў Альжыр, здолеўшы захапіць [[Джыджэль]] і [[Альжыр (горад)|Альжыр]] у гішпанцаў пры дапамозе мясцовых жыхароў, якія бачылі ў іх вызваліцеляў ад хрысьціянаў. Аднак, браты ў рэшце рэшт забілі мясцовага шляхціча Саліма аль-Тумі і ўзялі пад свой кантроль горад і навакольле. Калі Арудж быў забіты ў 1518 годзе падчас уварваньня ў Тлемсэн, Хэйрэдын зьмяніў яго на пасадзе кіраўніка Альжыру. Асманскі султан дараваў яму тытул і выслаў вайсковы кантынгент у колькасьці каля 2 тысяч [[янычары|янычараў]]. Пры дапамозе гэтай сілы і прымкнулых тубыльцаў асманы заваявалі ўвесь рэгіён паміж Канстантынам і Аранам, які, аднак, заставаўся пад гішпанскім кантролем да 1792 году&lt;ref&gt;Mikaberidze, Alexander (2011). «Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia». Volume 1. ABC-CLIO. — С. 847.&lt;/ref&gt;. Рэгіён быў у выніку далучаны да [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]] і кіраваўся прызначаным султанам пашом. У гэты ж момант атрымала разьвіцьцё [[пірацтва]], якія палявалі на неісламскіх караблі ў заходнім [[Міжземнае мора|Міжземным моры]], а таксама рабілі напады на прыбярэжныя гарады&lt;ref&gt;Davis, Robert (2003). [https://archive.org/details/trent_0116405722392 «Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast and Italy, 1500—1800»]. Palgrave Macmillan. — ISBN 978-0-333-71966-4.&lt;/ref&gt;. Піраты часта захоплівалі пасажыраў і экіпаж ды прадавалі іх альбо выкарыстоўвалі ў якасьці рабоў. Паводле зьвестак Робэрта Дэйвіса, з XVI па XIX стагодзьдзі піраты захапілі ў рабства ад 1 да 1,25 мільёна эўрапейцаў&lt;ref&gt;Robert Davis (17 February 2011). [https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/white_slaves_01.shtml «British Slaves on the Barbary Coast»]. BBC.&lt;/ref&gt;. У 1711 годзе была дасягнутая фактычная незалежнасьць рэгіёна ад Асманскай імпэрыі.

=== Француская калянізацыя ===
[[Файл:Vernet-Combat de Somah.jpg|значак|зьлева|Француска-арабская бітва 1836 году.]]
У 1830 годзе зьдзейсьніла пасьпяховае ўварваньне ў Альжыр&lt;ref&gt;[https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/8005.htm «Background Note: Algeria»]. U.S. Department of State.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Horne, Alistair (2006). «A Savage War of Peace: Algeria 1954—1962». New York, NY: NYRB Classics. — С. 29—30. — ISBN 978-1-59017-218-6.&lt;/ref&gt;. Фактычна да 1875 году французы скончылі заваёву. Паводле некаторых зьвестак з 1830 па 1851 гады падчас вайна загінула прыблізна 825 тысяч карэнных альжырцаў. Па калянізацыі краіны гандаль рабамі і пірацтва цалкам спыніліся. 17 верасьня 1860 году [[Напалеон III Банапарт|Напалеон III]] абвесьціў, што для арабаў ёсьць шчасьцем прыход сюды французаў. За гэты час толькі кабілы аказвалі супраціў французам, але былі скараныя толькі пасьля [[паўстаньне Мукрані|паўстаньня Мукрані]] ў 1871 годзе. Аднак дужаньне, як то паўстаньне [[Абд аль-Кадыр]]а, доўжылася ледзь не да канца XIX стагодзьдзя. З 1848 году і да незалежнасьці Альжыру Францыя ўключыла ўвесь Міжземнаморскі рэгіён краіны ў свой склад, паасобіўшы яго на дэпартамэнты, ачоленыя прэфэктамі і аб’яднаныя пад уладу францускім генэрал-губэрнатарам. Альжыр стаў месцам прыцягненьня сотняў тысяч эўрапейскіх імігрантаў, якія атрымалі назоў [[п’е-нуар]]. У пэрыяд з 1825 па 1847 гады 50 тысяч французаў эмігравалі ў Альжыр&lt;ref&gt;Fisher, Michael H. (2014). «Migration: A World History». New York: Oxford University Press. — С. 80. — ISBN 978-0199764341.&lt;/ref&gt;. Гэтыя перасяленцы скарысталіся землямі тубыльцаў, якія былі канфіскаваныя францускім урадам, і дастасавалі сучасных сельскагаспадарчыя комплексы, якія павялічылі колькасьць і якасьць ворных земляў&lt;ref&gt;Horne, Alistair (2006). «A Savage War of Peace: Algeria 1954—1962 (New York Review Books Classics)». New York: NYRB Classics. — С. 32. — ISBN 978-1-59017-218-6.&lt;/ref&gt;. Многія эўрапейцы пасяліліся ў Аране і Альжыры, і да пачатку XX стагодзьдзя яны складалі большасьць насельніцтва ў абодвух гарадах&lt;ref&gt;Albert Habib Hourani, Malise Ruthven (2002). [https://books.google.com/books?id=egbOb0mewz4C&amp;pg=PA323 «A history of the Arab peoples»]. Harvard University Press. — С. 323. — ISBN 0-674-01017-5.&lt;/ref&gt;.

На пачатку XX стагодзьдзя эўрапейцы ўвогуле фармавалі пятую частку насельніцтва. Францускі ўрад намагаўся [[культурная асыміляцыя|асыміляваць]] Альжыр, зрабіўшы яго звычайнай часткай Францыі. Гэтыя крокі ўлучалі значныя інвэстыцыі ў адукацыю, асабліва пасьля 1900 году. У адказ тубыльцы пачалі культурны і рэлігійны супраціў супраць гэтых захадаў. У красавіку 1940 году падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] пасьля капітуляцыі Францыі перад гітлераўскай Нямеччынай Альжыр стаўся крыніцай сыравіны і харчоў для Нямеччыны і Італіі. У лістападзе 1942 году ў Альжыры быў высаджаны ангельска-амэрыканскі дэсант. У наступе на [[Туніс]] на баку хаўрусьнікаў бралі ўдзел і францускія войскі, у значнай ступені упоўналічаныя альжырцамі, мараканцамі і жыхарамі іншых францускіх калёніяў у Афрыцы. Паступова, незадаволенасьць мусульманскага насельніцтва, якому не хапала палітычнага і эканамічнага статусу ў рамках каляніяльнай сыстэмы, павялічылася, і яны пачалі патрабаваць большую палітычную аўтаномію і ў канчатковым выніку незалежнасьць ад Францыі. У траўні 1945 году паўстаньне супраць каляніяльных францускіх сілаў было здушанае. Напружанасьць паміж абедзьвюма групамі насельніцтва настолькі падвысілася ў 1954 годзе, што распачалася [[Альжырская вайна]].

=== Незалежнасьць ===
У 1954 годзе [[Фронт нацыянальнага вызваленьня (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызваленьня]] (ФНВ) пачаў [[Альжырская вайна|вайну за незалежнасьць]], якая прывяла да вялікіх ахвяраў, лік якіх вагаецца, але паводле розных адзнакаў вагаецца ад 300 тысяч да 1 мільёну чалавек. Вялікую дзель гэтага ліку складаюць мірныя жыхары. У верасьні 1959 году ўрад Францыі прызнаў права альжырцаў на самавызначэньне, аднак гэты ход быў сустрэты францускімі каляністамі і «правымі» ў багнеты, двойчы ўладкоўваліся буйныя антыўрадавыя мецяжы з мэтай спыніць працэс перадачы палітычнай улады мясцоваму насельніцтву. Перамоўны працэс завяршыўся падпісаньнем 18 сакавіка 1962 году дамоваў аб спыненьні агню і самавызначэньні Альжыру шляхам рэфэрэндуму ([[Эвіянскія дамовы]]). Падчас рэфэрэндуму ў Альжыры яўка склала 91%, за самавызначэньне Альжыру прагаласавала 99,7%, а ў Францыі меркаваньні падзяліліся прыкладна пароўну, разам атрымалася 64% «за». У адпаведнасьці з раней дасягнутымі дамоўленасьцямі ў 1964 годзе Францыя вывела свае войскі, да 1 ліпеня 1967 году эвакуявала вайсковыя базы ў [[Сахара|Сахары]], у лютым 1968 году эвакуявала вайскова-марскую базу ў Мэрс-эль-Кебіры. Эканамічныя актывы буйных францускіх кампаніяў у Альжыры, паводле Эвіянскіх дамоваў, засталіся ў іхных руках, аднак маёмасьць каляністаў была нацыяналізаваная.

[[Файл:Houari Boumediene's Portrait.jpg|значак|зьлева|Рэвалюцыянэр і другі прэзыдэнт Альжыру [[Гуары Бумэд’ен]].]]
Спробы створанай у 1961 годзе вайскова-фашыстоўскай арганізацыі ОАС ({{мова-fr|Organisation Armée Secrète|скарочана}}), якая пайшла ў падпольле, сарваць выкананьне дамоваў шляхам масавага тэрору ў гарадах посьпеху ня мелі. Падчас рэфэрэндуму 1 ліпеня 1962 году пераважная большасьць альжырцаў выказалася за незалежнасьць, якая была неадкладна прызнаная ўрадам Францыі. Звыш мільёна эўрапейцаў і іхных прыхільнікі зь ліку мясцовых жыхароў у сьпешным парадку пакінулі краіну. Першы ўрад незалежнага Альжыру ўзначальвае лідэр ФНО [[Агмэд Бэн Бэла]]. У 1965 годзе адбыўся вайсковы пераварот, і да ўлады прыйшоў [[Гуары Бумэд’ен]], міністар абароны і былы паплечнік Бэн Бэлы, які абвесьціў курс на будаўніцтва сацыялістычнай дзяржавы, але прагматычнай па духу эканоміка-палітычнай сыстэмы, з улікам альжырскай спэцыфікі і без арыентацыі на якія-небудзь узоры. У краіне ўсталявалася аднапартыйная сыстэма. У гэты пэрыяд адужалі і пашырэлі сувязі паміж [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] і Альжырам, якія зарадзіліся яшчэ ў пэрыяд вайны за незалежнасьць Альжыру, які з таго часу лічыўся адным з хаўрусьнікам СССР, ідучым па «некапіталістычным шляху разьвіцьця». Наступныя 25 гадоў сталіся для Альжыру пэрыядам параўнальнай стабільнасьці.

Пасьля сьмерці Бумэд’ена разгарнулася дужаньне паміж фракцыямі ў кіроўнай партыі, і ў выніку краіну і партыю ачоліў кампрамісны кандыдат, [[Шадлі Бэнджэдыд]]. У пэрыяд ягонага кіраваньня мовіліся ўсе эканамічныя недахопы папярэдняга прэзыдэнта, і да канца 1980-х гадоў краіна апынулася на мяжы эканамічнага каляпсу. У 1986 і 1988 гадах мелі месца масавыя беспарадкі, выкліканыя пагаршэньнем якасьці жыцьця, для ўтаймаваньня якіх прыйшлося прыцягваць войска.

У 1980-я гады адбыўся ідэалягічны паварот у рэлігійнай вобласьці, альжырскае кіраўніцтва ў пошуках крыніц эканамічнай дапамогі ўзяло курс на супрацоўніцтва з кансэрватыўнымі мусульманскімі краінамі, укладваючы значныя сродкі ў разьвіцьцё ісламскай інфраструктуры. Пры гэтым мясцовае духавенства ідэйна і фінансава пераарыентавалася на рэлігійныя цэнтры краінаў [[Пэрсыдзкая затока|Пэрсыдзкай затокі]]. У выніку адбылося рэзкае ўзмацненьне фундамэнталісцкіх настрояў у асяродзьдзі духавенства і рэлігійных актывістаў. Фундамэнталісты пачалі патрабаваць перабудовы грамадзтва на законы [[шарыят]]у і пасьлядоўна выступалі супраць сьвецкіх уладаў, вінавацячы іх у адыходзе ад ісламу. Ва ўмовах нарастальнага эканамічнага і палітычнага крызісу ісламісты заявілі прэтэнзіі на ўладу з мэтай пабудовы тэакратычнай дзяржавы цалкам на аснове шарыяту і запаветаў [[каран]]у.

У сьнежні 1991 году і пасьля таго, выявілася, што ў выніку першага раўнда першых шматпартыйных выбараў у краіне перамогу пачынае атрымліваць [[Ісламскі фронт выратаваньня]], альжырскія вайскоўцы адмянілі другі раўнд, прымусілі прэзыдэнта краіны [[Шадлі Бэнджэдыд]]а сысьці ў адстаўку, усталявалі вайсковы рэжым і забаранілі Ісламскі фронт выратаваньня. На гэта ісламісты адрэагавалі сыходам у падпольле і тэрорам. Тактыка экстрэмістаў будавалася як на ўдарах па вайскова-паліцэйскіх сілах і прадстаўніках эліты, гэтак і на запалохваньні насельніцтва. Буйнамаштабная грамадзянская вайна падоўжылася амаль дзесяцігодзьдзе, а асобныя стычкі назіраюцца ў цяперашні час. За ўсе гады вайна панесла жыцьці звыш 100 тысяч чалавек, якія ў асноўным былі ахвярамі паказальных масавых расправаў і тэрарыстычных актаў ісламісцкіх груповак. Дзяржаве была прычыненая велізарная эканамічная шкода. Толькі цьвёрдая лінія вайскоўскага кіраўніцтва Альжыру ў 1992—1999 гадах дазволіла зьбіць хвалю тэрору і прымусіла экстрэмістаў пайсьці на перамовы аб нацыянальным прымірэньні. Да дужаньня з экстрэмістамі шырока прыцягвалася мясцовае насельніцтва ў форме атрадаў самаабароны. Гэта абцяжарвала дзеяньні экстрэмістаў на шматлікіх тэрыторыях, забясьпечвала іхную палітычную ізаляцыю ад грамадзтва і вызваляла значныя сілы войска і спэцпадразьдзяленьняў да актыўных дзеяньняў. Вялікае значэньне надавалася ўсталяваньню кантролю над ісламскай інфраструктурай, пасьлядоўнаму выдаленьню зь мячэтаў радыкальных імамаў, а таксама спыненьню каналаў вонкавага фінансаваньня, як узброенага крыла экстрэмістаў, гэтак і іх палітычных структураў.

У красавіку 2004 году пасьля перамогі [[Абдэль Азіз Бутэфліка|Абдэль Азіза Бутэфлікі]] на прэзыдэнцкіх выбарах была абвешчаная частковая [[амністыя]], паводле ўмоваў якой мяцежнікам гарантавалася прабачэньне, калі яны добраахвотна здадуцца і раззброяцца. У верасні 2005 году на ўсенародным рэфэрэндуме быў ухвалены ўрадавы праект «Хартыя за мір і згоду», які прадугледжвае амністыю былых чальцоў бандфармаваньняў, якія спыняюць узброенае дужаньне з уладамі і жадаючых вярнуцца да мірнага жыцьця. Аднак найбуйнейшая ў краіне ісламісцкая групоўка [[Салафіцкая група пропаведзі і джыгаду]], якая налічвала каля тысячы баявікоў, якая далучылася ў 2004 годзе да міжнароднай тэрарыстычнай сеткі «[[Аль-Каіда|Аль-Каіды]]», афіцыйна абвесьціла аб адмове ад удзелу ў гэтым праекце. У кастрычніку 2006 году лідэр Салафіцкай групы пропаведзі і джыгаду [[Абу Мусаб Абдэль Вудуд]] заявіў аб пачатку доўгатэрміновай вайны супраць інтэрасаў ЗША і Захаду ў рэгіёне арабскага Магрыбу.

2 красавіка 2019 году Бутэфліка падаў у адстаўку з пасады прэзыдэнта пасьля масавых пратэстаў супраць ягонай кандыдатуры на пяты тэрмін&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20190407103512/https://www.aljazeera.com/news/2019/04/algeria-parliament-meet-tuesday-interim-president-190406201605242.html «Algeria parliament to meet on Tuesday to name interim president»]. Al Jazeera.&lt;/ref&gt;. У сьнежні 2019 году [[Абдэльмаджыд Тэбун]] стаў прэзыдэнтам краіны пасьля перамогі ў першым туры прэзыдэнцкіх выбараў з рэкордна малых паказьнікам яўкі за ўсю гісторыю з часоў усталяваньня дэмакратыі ў Альжыры ў 1989 годзе. Тэбун блізкі да вайскоўцаў, але таксама яго абвінавачваюць ў ляяльнасьці да зрынутага прэзыдэнта&lt;ref&gt;[https://www.theafricareport.com/21301/algeria-who-is-new-president-abdelmadjid-tebboune/ «Algeria: Who is new president Abdelmadjid Tebboune?»]. The Africa Report.&lt;/ref&gt;.

== Палітыка ==
=== Дзяржаўны лад ===
[[Файл:Hémicycle de l'assemblée populaire nationale (Algérie).jpg|значак|Месца паседжаньняў [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народнага нацыянальнага сходу]].]]
Кіраўніком дзяржавы ёсьць прэзыдэнт Альжыру, які абіраецца на пяцігадовы тэрмін. Раней тэрмін прэзыдэнта быў абмежаваны двума пяцігадовымі тэрмінамі, але папраўка да канстытуцыі, ухваленая парлямэнтам 11 лістапада 2008 году, скасавала гэтае абмежаваньне&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20081114015503/http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/7724635.stm|загаловак=Algeria Deputies Scrap Term Limit|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Доўгі час прэзыдэнтам краіны быў [[Абдэль Азіз Бутэфліка]], які меў намер балятавацца на прэзыдэнцкую пасаду яшчэ раз у 2019 году, аднак праз масавыя пратэсты быў вымушаны абвесьціць аб сваёй адстаўцы 3 красавіка 2019 году&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/02/algeria-latest-news-president-abdelaziz-bouteflika-resigns|загаловак=Algeria’s president Abdelaziz Bouteflika resigns after 20 years|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. [[Абдэльмаджыд Тэбун]], незалежны кандыдат, быў абраны прэзыдэнтам пасьля таго, як выбары ў рэшце рэшт адбыліся 12 сьнежня 2019 году. Пратэстоўцы адмовіліся прызнаць Тэбунам прэзыдэнтам, спасылаючыся на патрабаваньні ўсебаковай рэформы палітычнай сыстэмы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-50782676|загаловак=Algeria election: Fresh protests as Tebboune replaces Bouteflika|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Паводле дзейнай канстытуцыі 1996 году кіраўнік дзяржавы мае шырокія паўнамоцтвы, то бок ёсьць вярхоўным галоўнакамандуючым узброенымі сіламі і міністрам абароны, прызначае кіраўніка ўрада, губэрнатараў (валі), траціну чальцоў Рады нацыі (верхняй палаты парлямэнту) і Канстытуцыйнай рады. 

Парлямэнт Альжыру ёсьць двухпалатным, то бок ніжняя палата, вядомая як [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народны нацыянальны сход]], налічвае 462 чальцоў, якія выбіраюцца прамым шляхам на пяцігадовы тэрмін, у той час як верхняя палата, [[Рада нацыі (Альжыр)|Рада нацыі]], мае 144 чальцоў, якія абіраюцца на шасьцігадовы тэрмін, зь якіх 96 чальцоў выбіраюцца мясцовымі сходамі і 48 прызначаюцца прэзыдэнтам. Органам выканаўчай улады краіны ёсьць Рада міністраў. Асноўнымі палітычнымі партыямі ёсьць [[Фронт нацыянальнага вызваленьня (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызваленьня]], [[Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне (Альжыр)|Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне]], [[Фронт сацыялістычных сілаў (Альжыр)|Фронт сацыялістычных сілаў]], [[Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю (Альжыр)|Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю]], [[Рух грамадзтва за мір (Альжыр)|Рух грамадзтва за мір]], рух «Ан-Нахда» і іншыя. Забароненае фармаваньне партыяў на рэлігійнай, моўнай, расавай, плоцевай, карпаратыўнай або рэгіянальнай аснове. Да ліку асноўных грамадзкіх арганізацыяў уваходзяць [[Усеагульны зьвяз альжырскіх працаўнікоў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх сялянаў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскай моладзі]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх жанчынаў]].

Як мяркуецца, выбраныя палітыкі адносна мала ўплываюць на палітыку Альжыру. Замест гэтага група неабраных цывільных і вайскоўцаў, фактычна кіруе краінай, нават вырашаючы, хто павінен абірацца прэзыдэнтам&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.lebanese-forces.com/2019/04/12/algeria-132/|загаловак=What’s happening in Algeria… is it the “Arab spring”?‎|выдавец=Lebanese Forces Official Website|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Самым уплывовым чалавекам да пратэстаў 2019 году, як лічыцца, быў [[Магамэд Мэд’ен]], кіраўнік вайсковай выведкі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.economist.com/node/21554565|загаловак=Still waiting for real democracy|выдавец=The Economist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Замежныя стасункі ===
Альжыр бярэ ўдзел у дзейнасьці шэрагу сусьветніх арганізацыяў, як то арабскай супрацы і міжнароднай супрацы, як то [[Група 77]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]] ды іншых. Альжыр уключаны ў [[Эўрапейская палітыка суседзтва|Эўрапейскую палітыку суседзтва]] (ЭПС), якая накіраваная на збліжэньне ЭЗ зь ягонымі суседзямі. У 2009 годзе ўрад [[Францыя|Францыі]] пагадзіўся выплаціць кампэнсацыю ахвярам ядзерных выпрабаваньняў у Альжыры. Прадстаўляючы законапраект аб выплатах, міністар абароны [[Эрвэ Марэн]] заявіў, што Францыі прыйшоў час мірыцца з сабою праз сыстэму кампэнсацыяў і рэпарацыяў. Альжырскія афіцыйныя асобы і актывісты лічаць, што гэта добры першы крок на паляпшэньне адносінаў паміж краінамі, і спадзяюцца, што гэта будзе спрыяць большай кампэнсацыі ў будучыні&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20161104142121/http://www.cbc.ca/news/world/france-offers-compensation-to-victims-sickened-by-nuclear-tests-1.797730|загаловак=France offers compensation to victims sickened by nuclear tests|выдавец=CBC/Radio-Canada|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Напружанасьць паміж Альжырам і [[Марока]] ў адносінах да [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахары]] была перашкодай дзеля супрацы ў рамках [[Зьвяз арабскага Магрыбу|Зьвязу арабскага Магрыбу]], намінальна ўтворанага ў 1989 годзе, але які меў невялікую палітычную вагу&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://webarchive.loc.gov/all/20011125202857/http%3A//www.arabicnews.com/ansub/daily/day/990219/1999021906.html|загаловак=Bin Ali calls for reactivating Arab Maghreb Union, Tunisia-Maghreb, Politics|выдавец=Arabic News|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 24 жніўня 2021 году Альжыр абвесьціў аб разрыве дыпляматычных стасункаў з Марока&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.upstreamonline.com/politics/algeria-stops-gas-supplies-to-spain-via-morocco-as-diplomatic-row-with-rabat-intensifies/2-1-1092219|загаловак=Algeria stops gas supplies to Spain via Morocco, as diplomatic row with Rabat intensifies|выдавец=Upstream|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Адміністрацыйны падзел ===
Алжыр падзелены на 58 вілаетаў, 553 акругі і 1541 муніцыпалітэт. Кожны вілает, акруга і муніцыпалітэт маюць назву, утвораную ад назвы свайго адміністрацыйнага цэнтру, якім звычайна ёсьць самы вялікі горад.

{| border=&quot;0&quot;
|-----
|[[Файл:Algeria wilayas.png]]
|
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;1&lt;/small&gt; [[Адрар (вілает)|Адрар]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;2&lt;/small&gt; [[Шэліф (вілает)|Шэліф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;3&lt;/small&gt; [[Агуат (вілает)|Агуат]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;4&lt;/small&gt; [[Ум-эль-Буагі (вілает)|Ум-эль-Буагі]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;5&lt;/small&gt; [[Батна (вілает)|Батна]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;6&lt;/small&gt; [[Бэджая (вілает)|Бэджая]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;7&lt;/small&gt; [[Біскра (вілает)|Біскра]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;8&lt;/small&gt; [[Бэшар (вілает)|Бэшар]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;9&lt;/small&gt; [[Бліда (вілает)|Бліда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;10&lt;/small&gt; [[Буйра (вілает)|Буйра]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;11&lt;/small&gt; [[Таманрасэт (вілает)|Таманрасэт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;12&lt;/small&gt; [[Тэбэса (вілает)|Тэбэса]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;13&lt;/small&gt; [[Тлемсэн (вілает)|Тлемсэн]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;14&lt;/small&gt; [[Тыярэт (вілает)|Тыярэт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;15&lt;/small&gt; [[Тызі-Узу (вілает)|Тызі-Узу]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;16&lt;/small&gt; [[Альжыр (вілает)|Альжыр]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;17&lt;/small&gt; [[Джэльфа (вілает)|Джэльфа]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;18&lt;/small&gt; [[Джыджэль (вілает)|Джыджэль]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;19&lt;/small&gt; [[Сэтыф (вілает)|Сэтыф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;20&lt;/small&gt; [[Саіда (вілает)|Саіда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;21&lt;/small&gt; [[Скікда (вілает)|Скікда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;22&lt;/small&gt; [[Сыдзі-Бэль-Абэс (вілает)|Сыдзі-Бэль-Абэс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;23&lt;/small&gt; [[Анаба (вілает)|Анаба]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;24&lt;/small&gt; [[Гельма (вілает)|Гельма]]
|
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;25&lt;/small&gt; [[Канстантына (вілает)|Канстантына]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;26&lt;/small&gt; [[Мэдэа (вілает)|Мэдэа]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;27&lt;/small&gt; [[Мастаганэм (вілает)|Мастаганэм]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;28&lt;/small&gt; [[М’Сыла (вілает)|М’Сыла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;29&lt;/small&gt; [[Маскара (вілает)|Маскара]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;30&lt;/small&gt; [[Уаргла (вілает)|Уаргла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;31&lt;/small&gt; [[Аран (вілает)|Аран]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;32&lt;/small&gt; [[Эль-Баяд (вілает)|Эль-Баяд]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;33&lt;/small&gt; [[Ілізі (вілает)|Ілізі]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;34&lt;/small&gt; [[Бордж-Бу-Арэрыдж (вілает)|Бордж-Бу-Арэрыдж]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;35&lt;/small&gt; [[Бумэрдэс (вілает)|Бумэрдэс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;36&lt;/small&gt; [[Эль-Тарэф (вілает)|Эль-Тарэф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;37&lt;/small&gt; [[Тындуф (вілает)|Тындуф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;38&lt;/small&gt; [[Тысэмсільт (вілает)|Тысэмсільт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;39&lt;/small&gt; [[Эль-Уэд (вілает)|Эль-Уэд]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;40&lt;/small&gt; [[Хеншэла (вілает)|Хеншэла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;41&lt;/small&gt; [[Сук-Аграс (вілает)|Сук-Аграс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;42&lt;/small&gt; [[Тыпаза (вілает)|Тыпаза]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;43&lt;/small&gt; [[Міла (вілает)|Міла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;44&lt;/small&gt; [[Айн-Дэфла (вілает)|Айн-Дэфла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;45&lt;/small&gt; [[Наама (вілает)|Наама]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;46&lt;/small&gt; [[Айн-Тэмушэнт (вілает)|Айн-Тэмушэнт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;47&lt;/small&gt; [[Гардая (вілает)|Гардая]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;48&lt;/small&gt; [[Рэлізан (вілает)|Рэлізан]]
|}

== Геаграфія ==
[[Файл:Oasis.JPG|значак|Аазіс.]]
На тэрыторыі Альжыру вылучаюць дзьве геалягічныя вобласьці — плятформавую Сахарскую, якая ўтварылася яшчэ ў [[дакембр]], і складкаватую Атляскую, што ўтварылася падчас альпійскай складкаватасьці.

Пустэльня [[Сахара]] займае 80% тэрыторыі краіны і складаецца з асобных пясковых (Вялікі Заходні Эрг, Вялікі Ўсходні Эрг, Эрг-Ігідзі, Эрг-Шэш) і камяністых (плято Танэзруфт, Цінгерт, Тадэмаіт, Эль-Эглаб) [[пустэльня]]ў. На паўднёвым усходзе альжырскай Сахары прыпаднятае сугор’е [[Ахагар]], дзе знаходзіцца найвышэйшы пункт Альжыру — гара [[Тагат]] (2906 м). Сугор’е Ахагар, якое выйшла на паверхню 2 млрд гадоў таму, зьяўляецца мэтамарфічным падмуркам Сахарскай плятформы. З усіх бакоў сугор’е акружана ступеністымі плято Тасілін-Аджэр, Тасілін-Ахагар і горамі Муйдыр. Поўнач альжырскай Сахары ляжыць на 26 мэтраў ніжэй узроўню мора. Тут разьмешчана салёнае возера [[Шот-Мэльгір]].

На поўначы Альжыру раўналежна адзін аднаму працягваюцца хрыбты [[Атляс (горы)|Атлясу]] — Тэль-Атляс і Сахарскі Атляс, падзеленыя высокімі плято і масівамі, прарэзанымі глыбокімі цясьнінамі. Альпійскі ўзрост Атляскіх гор абумовіў іх высокую сэйсьмічнасьць. Апошні разбуральны землятрус тут адбыўся ў 2003 годзе. Наступствы землятрусаў асабліва катастрафічныя, улічваючы, што на вузкай паласе ўзьбярэжжа і перадгор’яў Тэль-Атлясу пражывае 93% насельніцтвы краіны. Нетры Альжыру багатыя [[нафта]]й, [[газ]]ам, рудамі чорных і каляровых мэталаў. У Альжыры маюцца значныя радовішчы жалеза, цынку, сьвінцу, медзі, аршэніку, ртуці, фасфатаў.

Клімат Альжыру субтрапічны міжземнаморскі на поўначы і трапічны пустынны ў Сахары. Зіма на ўзьбярэжжы цёплая дажджлівая (12&amp;nbsp;°C у студзені), у горах прахалодная (2—3 тыдні ляжыць сьнег), у Сахары залежыць ад часу содняў (уначы ніжэй 0&amp;nbsp;°C, днём 20&amp;nbsp;°C). Лета ў Альжыры сьпякотнае і сухое. Гадавая колькасьць ападкаў ад 0—50 мм у Сахары да 400—1200 мм у Атляскіх горах.

Усе рэкі Альжыру ўяўляюць сабой часавыя вадацёкі (уэды), якія запаўняюцца ў сэзон дажджоў. Рэкі крайняй поўначы краіны ўпадаюць у [[Міжземнае мора]], астатнія — губляюцца ў пясках Сахары. Яны выкарыстоўваюцца для [[арашэньне|арашэньня]] і водазабесьпячэньня, для чаго на іх пабудаваныя вадасховішчы і ГЭС. Найбуйнейшая рака — [[Шэліф (рака)|Шэліф]] (700 км). Катліны азёраў (сэбхі) таксама запаўняюцца ў дажджлівы пэрыяд, а ўлетку перасыхаюць і пакрываюцца салянай скарынкай таўшчынёй да 60 гл. У Сахары ў раёнах вялікіх запасаў падземных вод разьмешчаныя найбуйнейшыя аазісы.

Расьліннасьць міжземнаморскага ўзьбярэжжа прадстаўленая жорсткалістнымі вечназялёнымі дрэвамі і хмызьнякамі. У горах Атляса растуць лясы з коркавага і каменнага дуба, алепскай хвоі, ядлоўца, туі, атляскага кедра і лістападных парод дрэваў. Да вышыні 500 мэтраў выгадоўваюць [[аліўкі]] і [[фісташкі]]. Расьліннасьць Сахары вельмі бедная і прадстаўленая ў асноўным эфэмэрамі і салянкамі. Жывёльны сьвет бедны, бо ў значнай ступені зьнішчаны чалавекам. У лясах Атляса захаваліся зайцы, дзікі і макакі, у Сахары — [[гепард]]ы, [[шакал]]ы, [[гіена|гіены]], генэты, лісіцы фэнек, газэлі, антылёпы-адакс, драпежныя птушкі, дробныя грызуны, [[зьмеі]], [[яшчаркі]], [[чарапахі]], зь бесхрыбтовых — [[саранча]], [[скарпіёны]], фалангі, скалапендры.

== Эканоміка ==
[[Файл:GDP per capita development in Algeria.png|значак|Графік зьмены СУП на душу насельніцтва Альжыру з 1820 году па 2018 год.]]
Альжыр ёсьць індустрыяльна-аграрнай краінай, дзе афіцыйнай валютай ёсьць [[альжырскі дынар|дынар]] (DZD). Кіроўныя пазыцыі ў эканоміцы захоўвае дзяржсэктар, што ёсьць спадчынай [[сацыялізм|сацыялістычнай]] мадэлі разьвіцьця краіны пасьля здабыцця незалежнасьці. У пачатку 2010-х гадоў урад Альжыру спыніў прыватызацыю дзяржаўных прадпрыемстваў і ўвёў абмежаваньні на імпарт і замежны ўдзел у сваёй эканоміцы&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=The World Factbook|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Аднак, гэтыя абмежаваньні толькі пачалі здымаць нядаўна, хоць застаюцца пытаньні наконт павольнай дывэрсыфікаванай эканомікі Альжыру. Прыватны сэктар пераважае ў [[лёгкая прамысловасьць|лёгкай]] і [[харчовая прамысловасьць|харчовай прамысловасьці]] (70-90%), [[будаўніцтва|будаўніцтве]] (60%), [[сфэра паслугаў|сфэры паслугаў]], аптовым і разбробным гандлю (да 80%), [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]] (80%). Альжыр зь цяжкасьцю разьвівае галіны апроч энэргетычный часткова праз высокія выдаткі і інэртную дзяржаўную бюракратыю. Намаганьні ўраду па дывэрсыфікацыі эканомікі шляхам прыцягненьня замежных і нутраных інвэстыцыяў за межамі энэргетычнага сэктару мала зрабілі дзеля зьніжэньня высокага ўзроўню [[беспрацоўе|беспрацоўя]] сярод моладзі або дзеля вырашэньня праблемы недахопу жыльля&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;/&gt;. Краіна сутыкаецца з шэрагам кароткатэрміновых і сярэднетэрміновых праблемаў, уключаючы неабходнасьць дывэрсыфікацыі эканомікі, узмацьненьня палітычных, эканамічных і фінансавых рэформаў, паляпшэньня дзелавога клімату і зьніжэньня няроўнасьці паміж рэгіёнамі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20130326032434/http://www.africaneconomicoutlook.org/en/countries/north-africa/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=African Economic Outlook|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

Дзякуючы высокім прыбыткам ад вуглевадароднай здабычы, Альжыр мае вялікія рэзэрвы замежнай валюты і вялікі стабілізацыйны фонд вуглевадародаў. Акрамя таго, зьнешная запазычанасьць Альжыру знаходзіцца на вельмі нізкім узроўні і складае каля 2% СУП&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;/&gt;. Эканоміка застаецца вельмі залежнай ад вуглевадароднага багацьця, і, не зважаючы на высокія валютныя рэзэрвы, бягучы рост выдаткаў робіць бюджэт Альжыру больш уразлівым да рызыкі працяглага зьніжэньня прыбыткаў ад газанафтавай сфэры. Эканоміка Альжыру павялічылася на 1,4% у 2018 годзе супраць 4,1% у 2016 годзе, прычым рост быў абумоўлены галоўным чынам аднаўленьнем нафтагазавага сэктара&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120712045121/http://www.stoneageinstitute.org/ain-hanech.html|загаловак=Research at Ain Hanech, Algeria|выдавец=Stone Age Institute.|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Eric Delson; Ian Tattersall; John Van Couvering; Alison S. Brooks (2004). [https://books.google.com/books?id=6GFGsswTIO8C&amp;pg=PA32 «Encyclopedia of Human Evolution and Prehistory: Second Edition»]. Routledge. — С. 32. — ISBN 978-1-135-58228-9.&lt;/ref&gt;. Апроч газу і нафты, вядзецца здабыча [[жалезная руда|жалезнай руды]], [[фасфаты|фасфатаў]], каляровых мэталаў. Апрацоўчая прамысловасьць прадстаўленая прадпрыемствамі мэталюргічнай, машынабудаўнічай, нафтаперапрацоўчай, хімічнай і электратэхнічнай галінаў, а таксама маюцца заводы перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны. Сельская гаспадарка толькі на траціну забясьпечвае патрэбы краіны ў харчаваньні. Ягоная доля ў СУП складае каля 10%. Разьвіта гадоўля [[пшаніца|пшаніцы]], [[авёс|аўса]], а таксама [[садавіна|садавіны]], у прыватнасьці [[цытрус]]авай, і [[гародніна|гародніны]]. Лоўля рыбы і морапрадуктаў складае больш за 20 тысячаў тон на год.

Зьнешнегандлёвае абарачэньне Альжыру ў 2007 складала 87 млрд даляраў ЗША (прырост у параўнаньні з 2006 — 11%) у т. л. экспарт — 60 млрд даляраў, імпарт — 27 млрд даляраў. На долю краінаў [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]] прыходзіцца каля 55%, [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] — каля 15%. Экспартуюцца нафта і звадкаваны газ, віно, цытрусавыя, пробка, будматэрыялы і іншае. Імпартуюцца машыны і абсталяваньне, харчаваньне, сыравіна, спажывецкія тавары. Фінансавае становішча Альжыра вызначаецца прыбыткамі ад экспарту нафты і газу. Інфляцыя, па афіцыйных зьвестках, у 2007 годзе складала 4,2%, па неафіцыйных падліках — 8%.

Альжыр не ўступаў у [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя|СГА]], не зважаючы на некалькі гадоў перамоваў, але ёсьць чальцом [[Вялікая арабская зона свабоднага гандлю|Вялікай арабскай зоны свабоднага гандлю]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.worlddata.info/trade-agreements/gafta.php|загаловак=Members of the GAFTA — Greater Arab Free Trade Area|выдавец=World Data|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt; і [[Афрыканская кантынэнтальная зона свабоднага гандлю|Афрыканскай кантынэнтальнай зоны свабоднага гандлю]] і мае пагадненне аб асацыяцыі з Эўрапейскім Зьвязам&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20121228091321/http://algiers.usembassy.gov/doing_business_algeria.html|загаловак=Doing Business in Algeria|выдавец=Embassy of the United States Algiers|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Апошнім часам павялічыліся простыя турэцкія інвэстыцыі ў Альжыр, агульны кошт якіх дасягнуў 5 млрд даляраў. Па стане на 2022 год колькасьць турэцкіх кампаніяў, якія прысутнічаюць у Альжыры, дасягнула 1400. У 2020 годзе, не зважаючы на пандэмію, у Альжыры было створана больш за 130 турэцкіх кампаніяў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://en.econostrum.info/Turkey-strengthens-its-investments-in-Algeria_a1362.html|загаловак=Turkey strengthens its investments in Algeria|выдавец=Econostrum|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Нафтавая і газавая галіны ===
[[Файл:Algeria pipelines map.jpg|значак|зьлева|Мапа трубаправодаў, якія праходзяць скрозь Альжыру.]]
Альжыр, эканоміка якога залежыць ад [[нафта|нафты]], ёсьць чальцом [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]] з 1969 году. Ягоная здабыча сырой нафты складае каля 1,1 мільёнаў барэляў на дзень, але ён таксама ёсьць буйным вытворцам і экспартэрам [[прыродны газ|газу]] з важнымі сувязямі з Эўропай&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.opec.org/opec_web/flipbook/OB08092012/OB08092012/assets/basic-html/page17.html|загаловак=OPEC Bulletin 8—9/12|выдавец=OPEC|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. [[Вуглевадароды]] доўгі час ёсьць асновай эканомікі, складаючы прыкладна 60% прыбыткаў бюджэту, 30% СУП і 87,7%&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.aps.dz/economie/127366-exportations-hors-hydrocarbures-une-recette-de-pres-de-3-mds-de-dollars-durant-les-huit-1ers-mois-de-2021|загаловак=Exportations hors hydrocarbures: une recette de près de 3 mds de dollars durant les huit 1ers mois de 2021|выдавец=APS|мова=fr|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt; прыбыткаў ад экспарту. Альжыр займае 10-ы радок паводле пакладаў прыроднага газу ў сьвеце і шостым паводле велічыні экспартэрам газу. Згодна з паведамленьнем [[Адміністрацыя энэргетычнай інфармацыі ЗША|Адміністрацыі энэргетычнай інфармацыі ЗША]] на 2005 год у Альжыра было 4,5 трлн м³ спраўджаных пакладаў прыроднага газу&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2253rank.html|загаловак=Country Comparison: Natural Gas — Proved Reserves|выдавец=CIA|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Краіна таксама займае 16-е месца паводле пакладаў нафты.

Прырост эканомікі без уліку вуглевадародаў на 2011 год прагназаваўся на ўзроўні 5%. Каб задаволіць сацыяльныя патрабаваньні, улады павялічылі выдаткі, асабліва на харчовыя патрэбы, стварэньне працоўных месцаў, падтрымку малых і сярэдніх прадпрыемстваў і падвышэньне заробкаў. Высокія цэны на вуглевадароды палепшылі рахунак бягучых апэрацыяў ды і без таго вялікія міжнародныя рэзэрвы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20140311020241/http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2012/cr1220.pdf|загаловак=Algeria: 2011 Article IV Consultation|выдавец=IMF|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Прыбыткі ад нафты і газу вырасьлі ў 2011 годзе ў выніку захаваньня высокіх коштаў на нафту, аднак тэндэнцыя аб’ёмаў здабычы зьніжаліся. Аб’ём здабычы ў нафтагазавым сэктары працягвала скарачацца, зьнізіўшыся з 43,2 млн тон да 32 млн тон у пэрыяд з 2007 па 2011 гады. Тым ня менш, на сэктар прыпадала 98% ад агульнага аб’ёму экспарту краіны ў 2011 годзе супраць 48% у 1962 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20140311022328/http://www.tsa-algerie.com/actualite/item/622-le-temps-des-crapules|загаловак=Le temps des crapules — Tout sur l’Algérie|выдавец=TSA|мова=fr|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;, а таксама 70% бюджэтных паступленьняў або 71,4 млрд даляраў ЗША.

Альжырская нацыянальная нафтавая кампанія [[Санатраш]] гуляе ключавую ролю ва ўсіх аспэктах функцыянаваньня нафтавага і газавага сэктараў у Альжыры. Усе замежныя апэратары павінны працаваць у партнэрстве з гэтай кампаніяй, якая звычайна валодае большасьцю ўласнасьці ў пагадненьнях аб размеркаваньні прадукцыі. У красавіку 2022 году дыпляматы з [[Італія|Італіі]] і [[Гішпанія|Гішпаніі]] правялі перамовы пасьля таго, як рашэньне Рыма забясьпечыць вялікі аб’ём альжырскага газу выклікала заклапочанасьць у Мадрыдзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-04-12/italy-and-spain-hold-talks-to-head-off-tension-over-algeria-gas|загаловак=Italy and Spain Hold Talks to Head Off Tension Over Algerian Gas|выдавец=Bloomberg|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Згодна з умовай паміж альжырскім Санатрашам і італьянскай [[Eni|Эні]], Альжыр дадасьць 9 млрд кубамэтраў газу ў Італію да 2024 году&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.politico.eu/article/italy-turns-to-algeria-to-replace-russian-gas/|загаловак=Italy looks to demote Russia and make Algeria its top gas supplier|выдавец=Politico|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Дэмаграфія ==
[[Файл:Tuareg2.JPG|міні|Туарэг]]
Карэннае насельніцтва Альжыру — альжырцы, якія складаюцца з [[арабы|арабаў]] і блізкіх ім па культуры [[бэрбэры|бэрбэраў]]. Па вонкавым абліччы альжырцы, як правіла, людзі сярэдняга росту, асмуглыя, чарнавалосыя, з чорнымі вачамі і падоўжанай формай асобы міжземнаморскага тыпу. Пражывае значная колькасьць чаркесаў.

Большасьць альжырцаў (4/5) лічаць роднай [[арабская мова|арабскую мову]], астатнія — [[бэрбэрскія мовы|бэрбэрскія дыялекты]]. Бэрбэрскае насельніцтва пераважае сярод горцаў [[Атляс (горы)|Атлясу]] і ў [[аазіс]]ах [[Сахара|Сахары]] (кабілы, шавія, [[туарэгі]]), прычым нярэдка бэрбэры ў роўнай ступені добра валодаюць роднай і арабскай мовай. Людзі, якія атрымалі адукацыю або тыя, хто працаваў за мяжой, як правіла, акрамя роднай добра ведаюць [[француская мова|францускую мову]]. Гутарковая форма францускай мовы шырока распаўсюджаная ў гарадах. Хоць выкарыстаньне францускай мовы значна скарацілася ў параўнаньні з каляніяльнымі часамі канца XIX — сярэдзіны XX стагодзьдзяў, [[француская мова]] ў Альжыры (а таксама ў суседніх [[Туніс]]е і [[Марока]]) па-ранейшаму застаецца асноўнай мовай дзелавых зносінаў і гандлю і пакуль не саступае гэтых пазыцыяў ангельскай. Пры гэтым курс афіцыйнага ўраду накіраваны на паступовую арабізацыю ўсіх сфэраў жыцьця краіны. На літаратурнай арабскай мове ў цяперашні час выдаюцца дзяржаўныя дакумэнты, кнігі, часопісы, газэты. Малаважную частку насельніцтва складаюць грамадзяне замежных дзяржаваў, занятыя на часавай працы ў якасьці спэцыялістаў. Яны, як правіла, таксама размаўляюць на францускай мове.

=== Рэлігія ===
Пераважная большасьць альжырцаў належаць да [[Іслам|мусульманаў]] суніцкага толку. У даліне Мзаб у вілаеце [[Гардая (вілает)|Гардае]] пражывае каля 290 тысячаў [[ібадызм|ібадыйцаў]]. У канцы XIX і пачатку XX стагодзьдзяў значную частку насельніцтва тады яшчэ Францускага Альжыру складалі даволі ўплывовыя ў культурным і эканамічным пляне немусульманскія групы франкамоўных эўрапейцаў і [[габрэі|габрэяў]], якія атрымалі назву [[франкаальжырцы]] ці п’е-нуар ({{мова-fr|Pieds-noirs|скарочана}}). Складаючы некалі да 15 % насельніцтвы краіны, большасьць франкаальжырцаў, а таксама афранцужаных мусульман-[[гаркі]] былі вымушаныя масава пакінуць краіну пасьля паразы ў вайне за незалежнасьць, [[рэпатрыяцыя|рэпатрыяваўшыся]] ў асноўным у [[Францыя|Францыю]]. На сёньня ў краіне ўсё ж такі захоўваецца хрысьціянскае насельніцтва, колькасьць якога вар’іруюцца ад 20 тысяч да 200 тысяч чалавек&lt;ref name=&quot;usstate&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.state.gov/reports/2018-report-on-international-religious-freedom/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=United States Department of State|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Хрысьціяне Альжыру перавожна належаць да [[пратэстанцтва|пратэстанцкіх]] групаў, аднак апошнім часам на іх узмацьніўся ціск з боку ўраду&lt;ref name=&quot;usstate&quot;/&gt;.

Згодна зь некаторымі зьвесткамі павялічылася колькасьць людзей, якія ня ёсьць рэлігійнымі. Справаздача Арабскага баромэтра і [[BBC|Бі-бі-сі]] за чэрвень 2019 году выявіла, што доля альжырцаў, якія лічаць сябе нерэлігійнымі, вырасла з прыкладна 8% у 2013 годзе да прыкладна 15% у 2018 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-48703377|загаловак=The Arab world in seven charts: Are Arabs turning their backs on religion?|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Абапіраючыся на атрыманыя зьвесткі, стала вядома, што падзеньне рэлігійнасьці ў асноўным прыпадае на маладых альжырцаў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20200924090413/https://fanack.com/religions-in-the-middle-east-and-north-africa/young-arabs-are-changing-their-beliefs-and-perceptions/|загаловак=Young Arabs are Changing their Beliefs and Perceptions: New Survey|выдавец=Fanack|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Альжыр адкрыў сьвету шэраг выбітных мусульманскіх мысьляроў, як то [[Эмір Абдэлькадэр]], [[Абдэльгамід Бэн Бадыс]], [[Мулуд Касэм Наіт Бэлкасэм]], [[Малек Бэнабі]] і [[Магамэд Аркун]].

== Культура ==
[[Файл:Ahlem Mosteghanemi at Beirut Book Fair 2012.JPG|значак|Адна з самых выбітных пісьменьніц арабскага сьвету [[Аглям Мастэганэмі]].]]
Складаны характар нацыянальнай культуры Альжыру перадае формула дзеяча альжырскай [[культура|культуры]] шэйха Бэн Бадыса: «Альжырскі народ — арабскі па мове, берберскі па паходжаньні, мусульманскі па [[рэлігія|рэлігіі]]». Культура альжырскага народа складалася на працягу шматлікіх стагодзьдзяў як вынік узаемадзеяньня і ўзаемаўплываў арабскіх і берберскіх плямёнаў, лаціна-пунічных элемэнтаў даарабскага часу і разьвітай араба-ісламскай [[цывілізацыя|цывілізацыі]] эпохі [[халіфат]]а, носьбітаў гішпана-маўританскай (андалускай) культуры маўраў і турэцкіх заваёўнікаў. Да цяперашняга часу ўсе гэтыя кампанэнты ў асноўным ужо зьліліся ў адзіны сплаў. Але некаторыя зь іх дагэтуль захавалі сваю спэцыфіку.

Напрыклад, гэта ставіцца да традыцыяў берберскага фальклёру і геамэтрычнага арнамэнту, арабскай паэзіі і эпасу бедуінскіх плямёнаў, андалускага і турэцкай спадчыны ў [[архітэктура|архітэктуры]] і [[музыка|музыцы]]. Акрамя таго, на фармаваньне альжырскай культуры значны ўплыў апошнія паўтара стагодзьдзі аказвала культура [[Францыя|Францыі]]. З гэтай прычыны, асобы, якія атрымалі адукацыю на францускай мове, яшчэ ў 1960-х гадах складалі большасьць інтэлігенцыі Альжыру, а франкамоўная літаратура альжырцаў дагэтуль неад’емная частка іх нацыянальнай літаратуры.

=== Сельская ===
У матэрыяльнай культуры альжырцаў своеасабліва спалучаюцца традыцыі і сучаснасьць. Традыцыйныя сельскагаспадарчыя прылады мала зьмяніліся з эпохі арабскай заваёвы: драўляныя саха і вілы, матыка, серп, у якасьці цяглавай сілы выкарыстоўваюцца аслы і [[вярблюд]]ы. У самакіравальных [[гаспадарка]]х, сельскагаспадарчых [[кааператывы|кааператывах]], а таксама ў сучасных гаспадарках уласнага сэктара шырока ўжываюцца [[трактар]]ы, [[камбайн]]ы і іншая сучасная [[тэхніка]].

Звычайная альжырская [[вёска]] — бязладная навала маленькіх хат. Хата селяніна, як правіла, глінабітная, а ў горах — каменная, з плоскім дахам, на якім ёсьць адтуліна для дыму ад агменю, складзенага з каменя. Жыльлё звычайна складаецца з двух пакояў: у адным ядуць і сьпяць, у іншым рыхтуюць ежу. Уваход у хату вядзе з унутранага панадворка, дзе ўтрымоўваецца быдла. [[Мэбля|Мэблі]] ў такіх хатах, акрамя маленькага століка, няма, уся сям’я есьць і сьпіць на падлозе.

=== Гарадзкая ===
Такое зьмешваньне стыляў характэрна і для гараджан, якія нядаўна перасяліліся зь вёскі. Большасьць мужчын у гарадах носяць эўрапейскую [[адзеньне|адзежу]]. У пажылых людзей яна нярэдка спалучаецца з чырвонай [[феска]]й. Жанчыны-мяшчанкі па большай частцы носяць традыцыйнае белае покрыва «хаік» і «лааджар» — белая хустка, вышытая белымі жа ніткамі або абабітая карункамі, якія закрываюць ніжнюю частку асобы ад вачэй. На ўсходзе краіны жанчыны носяць чорнае покрыва. Часам і то і іншае спалучаецца з эўрапейскай сукенкай і [[абутак|абуткам]].

Нярэдка на вуліцах вялікіх [[горад|гарадоў]] можна бачыць характэрную карціну — маці і дачка, якія ўвасабляюць сабой учорашні і сёньняшні дзень Альжыру. У маці твар закрыты, постаць захутаная ў покрыва, на нагах туфлі бяз заднікаў, далоні і ступні выфарбаваныя [[хна|хной]]. Дачка ідзе з адкрытым тварам, яна відавочна карыстаецца эўрапейскай [[касмэтыка]]й і апранутая па апошняй францускай [[мода|модзе]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Партал|Афрыка}}
* [https://web.archive.org/web/20071005003110/http://www.el-mouradia.dz/ Афіцыйны сайт].{{ref-ar}}{{ref-fr}}

{{Краіны Афрыкі}}
{{АБСЭ}}

[[Катэгорыя:Альжыр| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>i7dghxeaffm2piwz2dbzhsekogg7i02</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331796</id>
      <parentid>2331792</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:46:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Культура */ артаграфія, стыль</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="91914" xml:space="preserve">{{Краіна2
 | СУП ППЗ                               = 581,189 млрд $
 | Год падліку СУП ППЗ                   = 2022
 | Месца паводле СУП ППЗ                 = 
 | СУП ППЗ на чалавека                   = 13 002 $
 | Год падліку СУП ППЗ на чалавека       = 2022
 | Месца паводле СУП ППЗ на чалавека     = 
 | СУП намінал                           = 191,941 млрд $
 | Год падліку СУП намінал               = 2022
 | Месца паводле СУП намінал             = 
 | СУП намінал на чалавека               = 4 294 $
 | Год падліку СУП намінал на чалавека   = 2022
 | Месца паводле СУП намінал на чалавека = 
}}
'''Альжы́р''' ({{мова-ar|الجزائر}}, {{мова-ber|ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ}}) — самая вялікая паводле плошчы краіна ў [[Афрыка|Афрыцы]]. Афіцыйная назва — '''Народная Дэмакратычная Рэспубліка Альжыр'''. Мяжуе з [[Туніс]]ам на паўночным усходзе, [[Лібія]]й на ўсходзе, [[Нігер]]ам на паўднёвым усходзе, [[Малі]] і [[Маўрытанія]]й на паўднёвым захадзе, а таксама [[Марока]] і некалькі кілямэтраў з [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахарай]] на захадзе, а з поўначы Альжыр абмываецца [[Міжземнае мора|Міжземным морам]]. Краіна займае плошчу амаль у 2,382 млн км², што робіць яе дзясятай паводле велічыні дзяржавай у сьвеце і першай ў Афрыцы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.statista.com/statistics/1207844/largest-countries-in-africa-by-area/|загаловак=Africa: largest countries by area 2020|выдавец=Statista|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Лічыцца часткай рэгіёну [[Магрыб]] у Паўночнай Афрыцы. Краіна мае паўзасушлівы клімат, большая частка насельніцтва жыве на ўрадлівай поўначы, а пустэльня [[Сахара]] займае ўвесь поўдзень краю. Сталіцай і найбуйнейшым местам ёсьць горад [[Альжыр (горад)|Альжыр]], разьмешчаны на скрайняй поўначы на ​​ўзьбярэжжы Міжземнага мора.

З XVI па XVIII стагодзьдзі Альжыр знаходзіўся ў складзе [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]]. У пачатку XIX стагодзьдзя пачалася француская калянізацыя. У 1954 годзе ў Альжыры быў сфармаваны Фронт нацыянальнага вызваленьня. Паводле вынікаў кровапралітнай вайны супраць францускіх каляніяльных войскаў у 1962 годзе Альжыр стаўся незалежнай сацыялістычнай дзяржавай. Да канца 1980-х супярэчнасьці паміж прыхільнікамі сьвецкай улады і ісламістамі перарасьлі ў грамадзянскую вайну, якая скончылася разгромам [[фундамэнталізм|фундамэнталістаў]]. Пераважная большасьць насельніцтва Альжыру складаюць арабы-бэрбэры, якія вызнаюць іслам і карыстаюцца афіцыйнымі мовамі, як то арабскай і бэрбэрскай. Тым ня менш, француская мова ня страціла свайго ўплыву і выкарыстоўваецца ў адміністрацыйнай і адукацыйнай сфэрах. Асноўнай гутарковай мовай ёсьць альжырская арабская.

Альжыр ёсьць рэспублікай зь зьмяшанай формай кіраваньня, мясцовыя выбарчыя акругі складаюцца з 58 вілаетаў і 1541 камуны. Гэта рэгіянальная дзяржава ў Паўночнай Афрыцы, якая мае сярэднюю сілу ў сусьветных справах. Альжыр мае самы высокі індэкс чалавечага разьвіцьця сярод усіх неастраўных афрыканскіх краінаў і адну з найбуйнейшых эканомік на кантынэнце, якая, аднак, у асноўным сілкуецца дзякуючы экспарту [[вуглевадароды|вуглевадародаў]]. Альжыр займае 16-е месца ў сьвеце паводле пакладах [[нафта|нафты]] і дзявятае месца паводле пакладах [[прыродны газ|прыроднага газу]]. Нацыянальная нафтавая кампанія [[Санатраш]] ёсьць найбуйнейшай кампаніяй у Афрыцы, якая пастаўляе вялікія аб’ёмы прыроднага газу ў Эўропу. Войска Альжыру ёсьць адным з найбуйнейшых паводле колькасьці ў Афрыцы, а дзяржава ў цэлым мае самы вялікі абаронны бюджэт на кантынэнце. Альжыр уваходзіць у [[Афрыканскі зьвяз]], [[Арабская ліга|Лігу арабскіх дзяржаваў]], [[Арганізацыя ісламскай супрацы|Арганізацыю ісламскай супрацы]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]], [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў|Арганізацыю Аб’яднаных Нацыяў]] і [[Зьвяз арабскага Магрыбу]]. У верасьні 2005 году атрымаў статус асацыяванага чальца [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага зьвязу]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Roman Arch of Trajan at Thamugadi (Timgad), Algeria 04966r.jpg|значак|Арка Траяна ў Тамугадзі (Тымгад), малюнак пачатку 1800-х гадоў.]]
[[Файл:Constantine Algerien 002.jpg|значак|Горад Канстантына, 1840 год.]]
=== Старажытнасьць ===
У старажытныя часы на поўначы сучаснае краіны на ўзьбярэжжы атрымала разьвіцьцё [[ібэрамаўрытанская культура]]. Сумесь народнасьцяў Паўночнай Афрыкі ў рэшце рэшт прывяла да ўтварэньня выразнага адрознага народа [[бэрбэры|бэрбэраў]], якія ёсьць карэннымі народамі Паўночнай Афрыкі&lt;ref&gt;Brett, Michael; Fentress, Elizabeth (1997). [https://books.google.com/books?id=8Zcz91t29ukC «Berbers in Antiquity»]. The Berbers. Wiley-Blackwell. — ISBN 978-0-631-20767-2.&lt;/ref&gt;. У IX стагодзьдзі да н. э. на поўначы Афрыкі паўстала [[Картаген|Картагенская дзяржава]], якая пашырылася ўздоўж паўночнаафрыканскага ўзьбярэжжа. Да 600 году да н. э. прысутнасьць [[фінікійцы|фінікійцаў]] пашырылася да [[Гіпон]]у, [[Скікда|Скікды]], [[Шэршэль|Шэршэлю]] і [[Тыпаза|Тыпазы]]. Гэтыя паселішчы служылі як рынкавыя гарады і парты. З ростам магутнасьці Картагену, ягоны ўплыў на карэннае насельніцтва рэзка павялічыўся. Бэрбэрская цывілізацыя ўжо знаходзілася на этапе, на якой сельская гаспадарка, вытворчасьць, гандаль і палітычная арганізацыя ўжо мела разьвіцьцё. Гандлёвыя сувязі паміж Картагенам і бэрбэрамі ўзмацьняліся, але тэрытарыяльная экспансія таксама прывяла да заняволеньня бэрбэраў, якія былі вымушаныя плаціць даніну і служыць у картагенскім войску.

Да пачатку IV стагодзьдзя да н. э. бэрбэры складалі вялікую частку фінікійскага войска. У 241 годзе да н. э. яны зладзілі гэтак званае паўстаньне наймітаў пасьля таго, як Картаген не сплаціў наймітам грошы праз уласную паразу ў [[Першая Пунічная вайна|Першай Пунічнай вайне]]&lt;ref&gt;Christelle Fischer-Bovet (2014). [https://books.google.com/books?id=z0sHAwAAQBAJ&amp;pg=PA91 «Army and Society in Ptolemaic Egypt»]. Cambridge University Press. — С. 91. — ISBN 978-1-107-00775-8.&lt;/ref&gt;. Бэрбэры здолелі атрымаць кантроль над большай часткай паўночнаафрыканскай тэрыторыі Картагена, і пачалі біць уласную манэту званую лібійскай, бо менавіт гэтая назва выкарстоўвался ў грэцкай мове дзеля апісаньня тубыльцаў Паўночнай Афрыкі. Картагенская дзяржава зьведала заняпад, а ў 146 годзе да н. э. Картаген быў зьнішчаны. Губляючы лідэраства ў рэгіёне, фінікійцаў замянілі бэрбэрскія лідэры. Да II стагодзьдзя да н. э. зьявіліся некалькі вялікіх, але слаба кантраляваных бэрбэрскіх каралеўстваў. Аднымі з такіх каралеўстваў былі [[Нумідыя]] і [[Маўрытанія]]. У I стагодзьдзі да н. э. тэрыторыя была заваяваная [[Старажытны Рым|Рымам]]. На працягу некалькіх стагодзьдзяў Альжырам кіравалі рымляны, якія заснавалі шмат калёніяў у рэгіёне. Як і астатняя частка Паўночнай Афрыкі, Альжыр служыў хлебнай жытніцай імпэрыі, экспартуючы крупы і іншую сельскагаспадарчую прадукцыю. Германскія [[вандалы]], ачоленыя [[Гайзэрых]]ам, уварваліся ў Паўночную Афрыку ў 429 годзе і да 435 году ўсталявалі кантроль над прыбярэжнай Нумідыяй&lt;ref&gt;Cameron, Averil; Ward-Perkins, Bryan (2001). [https://books.google.com/books?id=Qf8mrHjfZRoC&amp;pg=RA1-PA124 «Vandal Africa, 429—533»]. The Cambridge Ancient History. Vol. 14. Cambridge University Press. — С. 124—126. — ISBN 978-0-521-32591-2.&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, мясцовыя плямёны не страцілі самастойнасьці і рабілі напады на вандалаў. Акрамя таго, падчас улады рымлянаў, [[Бізантыйская імпэрыя|бізантыйцаў]], вандалаў, картагенцаў і [[Асманская імпэрыя|асманаў]] народ бэрбэраў быў адзіным альбо адным зь нямногіх у Паўночнай Афрыцы, якія заставаліся незалежнымі&lt;ref&gt;Wysner, Glora M. (30 January 2013). [https://books.google.com/books?id=wqF8CgAAQBAJ&amp;pg=PT167 «The Kabyle People»]. Read Books Ltd. — ISBN 9781447483526&lt;/ref&gt;. Нават падчас мусульманскай навалы на Паўночную Афрыку яны ўсё яшчэ мелі кантроль і валодалі горнымі рэгіёнамі Паўночнае Афрыкі&lt;ref&gt;[https://books.google.com/books?id=GI5CAAAAcAAJ&amp;pg=PA45 «The art journal London»]. Virtue.&lt;/ref&gt;. Пасьля падзеньня [[Заходняя Рымская імпэрыя|Заходняй Рымскай імпэрыі]] на частцы тэрыторыі сучаснага Альжыру паўстала [[Маўра-Рымская дзяржава]].

=== Арабская навала ===
Пасьля нязначнага супраціву мясцовых жыхароў мусульманскія арабы [[Амэядзкі халіфат|Амэядзкага халіфату]] захапілі і скарылі Альжыр у пачатку VIII стагодзьдзя. Вялікая колькасьць бэрбэраў навярнулася ў [[іслам]]. [[Хрысьціянства|Хрысьціяне]], бэрбэры і [[лацінская мова|лацінскамоўныя]] жыхары заставаліся ў большасьці на поўначы Афрыкі да канца IX стагодзьдзя, а мусульмане пачалі складаць большасьць толькі ў X стагодзьдзі&lt;ref name=&quot;Conant&quot;&gt;Conant, Jonathan (2012). «Staying Roman». — С. 364—365. — ISBN 978-0-521-19697-0.&lt;/ref&gt;. Пасьля руйнаваньня халіфату зьявіліся шматлікія мясцовыя дынастыі, якія атрымалі ўладу над аскепкамі былога халіфату. Хрысьціяне пакідалі рэгіён у тры хвалі, як то па першапачатковай заваёве ў X стагодзьдзі, у XI стагодзьдзі. Апошняя хваля эвакуявалася на [[Сыцылія|Сыцылію]] [[нарманы|нарманамі]], а нешматлікія хрысьціянскія грамады заставаліся ў рэгіёне яшчэ ў XIV стагодзьдзі&lt;ref name=&quot;Conant&quot;/&gt;.

У Сярэднявеччы Паўночная Афрыка была домам для многіх выбітных навукоўцаў, сьвятых і сувэрэнаў, да ліку якіх варта далучыць [[Юда ібн Курайш|Юду ібн Курайша]], першага граматыка сэміцкіх і бэрбэрскіх моваў, суфійскіх майстроў [[Абу Маньян]]а і [[Сыдзі Эль-Гуары]], эміры [[Абд-аль-Мумін]] і [[Ягмурасэн ібн-Заян]]. Менавіта ў гэты час у [[Магрыб]]е зьявіліся прадстаўнікі [[дынастыя Фатымідаў|дынастыі Фатымідаў]], дзеці [[Фатыма (дачка Мухамада)|Фатымы]], дачкі [[Мухамад]]а. Гэтыя Фатыміды стварылі дынастыю, якая ўтварыла імпэрыю, якая ўлучала тэрыторыі ад Магрыба, [[Гіджаз]]а і [[Левант]]а. Гэтая дзяржава мела сьвецкі ўрад, а таксама магутнае войска і флёт, які складаўся ў асноўным з [[арабы|арабаў]] і леванційцаў. Сталіца гэтае імпэрыі месьцілася ў [[Каір]]ы. Па сканчэньні бэрбэрскага паўстаньня на тэрыторыі Магрыбу ўзьніклі шматлікія незалежныя дзяржавы. На тэрыторыі Альжыру паўстала [[дынастыя Рустамідаў]]. Іхняе каралеўства цягнулася ад [[Тафіляльта|Тафіляльты]] ў [[Марока]] да гор Нафуса ў [[Лібія|Лібіі]], улучаючы паўднёвы, цэнтральны і заходні [[Туніс]], у тым ліку тэрыторыю ўсіх сучасных краінаў Магрыба. На поўдні краіна сягала сучасных межаў з [[Малі]] і ўлучала частку тэрыторыі Маўрытаніі&lt;ref&gt; [https://books.google.co.uk/books?id=MmtBAgAAQBAJ&amp;pg=PT311#v=onepage «The Puffin History of the World: Volume 1.»] Roshen Dalal.&lt;/ref&gt;. Пасьля заняпаду дынастыі моц набыла [[дынастыя Зырыдаў]], якая акрамя таго атрымалі кантроль над часткай [[Гішпанія|Гішпаніі]] і [[Сыцылія]]й. Зырыды фармальна вызнавалі Фатымідаў сваімі сюзэрэнамі, але пазьней аб’явілі аб сваёй незалежнасьці. Паколькі Фатыміды былі на той час няздольныя зрабіць сілавы адказ, яны скарысталі іншую тактыку. Паміж [[Ніл]]ам і [[Чырвонае мора|Чырвоным морам]] жылі бэдуінскія качэўныя плямёны, высланыя ў свой час з [[Арабійскі паўвостраў|Арабіі]]. Яны рэгулярна турбавалі сялянаў даліны Нілу, сваімі нападамі і рабаваньнямі. Візыры Фатымідаў падбухторлі іх зрабіць навалу на Зырыдаў, нават заплаціўшы ім грошы&lt;ref&gt;Fage, John; Tordoff, with William (23 October 2013). [https://books.google.com/books?id=mXa4AQAAQBAJ&amp;q=1048+banu+hilal&amp;pg=PA166 «A History of Africa»]. Routledge. — ISBN 978-1-317-79727-2.&lt;/ref&gt;. Плямёны рушылі на ўсход разам з жынчынамі, дзецьмі і жывёламі. Яны звычайна не бралі гарады пад кантрль, рабуючы і руйнуючы іх&lt;ref&gt;Meredith, Martin (11 September 2014). [https://books.google.com/books?id=xXN0AwAAQBAJ&amp;q=1048+banu+hilal&amp;pg=PT66 «Fortunes of Africa: A 5,000 Year History of Wealth, Greed and Endeavour»].. Simon and Schuster. — ISBN 978-1-4711-3546-0.&lt;/ref&gt;. Прыток арабаў-бэдуінаў быў галоўным фактарам моўнай, культурнай арабізацыі Магрыба і распаўсюджваньні качоўнага ладу жыцьця ў раёнах, дзе раней дамінуючай была сельская гаспадарка&lt;ref&gt;[https://muslimheritage.com/the-great-mosque-of-tlemcen/ «The Great Mosque of Tlemcen»]. Muslim Heritage.&lt;/ref&gt;. [[Ібн Хальдун]] адзначаў, што землі, разбураныя плямёнамі [[Бану Гіляль]], сталі цалкам засушлівымі пустэльнямі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130527170154/http://www.galtoninstitute.org.uk/Newsletters/GINL9603/PopCrises3.htm «Populations Crises and Population Cycles»]. Claire Russell and W. M. S. Russel.&lt;/ref&gt;. У XIII стагодзьдзі паўстала [[дынастыя Заянідаў]], якія захоўвалі свой кантроль над Альжырам на працягу трох стагодзьдзяў. Большая частка ўсходніх тэрыторыяў Альжыру знаходзілася пад уладай [[дынастыя Гафсыдаў|дынастыі Гафсыдаў]], але эмірат Бэджая, які належыў да гафсыдзкай дзяржавы, часам быў незалежным ад цэнтральнага туніскага кантролю. У свой росквіт каралеўства Заянідаў уключала ўсё Марока, у якасьці васальнай дзяржавы, а на ўсходзе даходзіла да Туніса, які быў захоплены яшчэ падчас панаваньня [[Абу Ташфін]]а&lt;ref&gt;[https://books.google.co.uk/books?id=o3SRAAAAIAAJ «Les états de l’Occident musulman aux XIIIe, XIVe et XVe siècles: institutions gouvernementales et administratives»]. Atallah Dhina Office des Publications Universitaires.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://books.google.co.uk/books?id=q6AwAQAAMAAJ&amp;q=vassal+d%27tlemcen «Recueil des notices et mémoires de la Société archéologique du département de Constantine»]. L. Arnolet.&lt;/ref&gt;.

=== Гішпанскі і асманскі кантроль ===
На пачатку XVI стагодзьдзя [[Гішпанія]] вырашыла ўварвацца ў Альжыр і разграміць каралеўства [[Тлемсэн]]. У 1505 годзе яны захапілі [[Мэрс-эль-Кебір]], а ў 1509 годзе пасьля крывавай аблогі ім скарыўся [[Аран (горад)|Аран]]&lt;ref&gt;Sánchez Doncel, Gregorio (1991). «Presencia de España en Orán, 1509—1792». Estudio Teológico de San Ildefonso.&lt;/ref&gt;. Эўрапейцы мелі шэраг іншых важкіх перамог. У 1516 годзе асманскія браты прадпрымальнікі [[Арудж Барбароса|Арудж]] і [[Хайрэдын Барбароса]] перанесьлі сваю базу ў Альжыр, здолеўшы захапіць [[Джыджэль]] і [[Альжыр (горад)|Альжыр]] у гішпанцаў пры дапамозе мясцовых жыхароў, якія бачылі ў іх вызваліцеляў ад хрысьціянаў. Аднак, браты ў рэшце рэшт забілі мясцовага шляхціча Саліма аль-Тумі і ўзялі пад свой кантроль горад і навакольле. Калі Арудж быў забіты ў 1518 годзе падчас уварваньня ў Тлемсэн, Хэйрэдын зьмяніў яго на пасадзе кіраўніка Альжыру. Асманскі султан дараваў яму тытул і выслаў вайсковы кантынгент у колькасьці каля 2 тысяч [[янычары|янычараў]]. Пры дапамозе гэтай сілы і прымкнулых тубыльцаў асманы заваявалі ўвесь рэгіён паміж Канстантынам і Аранам, які, аднак, заставаўся пад гішпанскім кантролем да 1792 году&lt;ref&gt;Mikaberidze, Alexander (2011). «Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia». Volume 1. ABC-CLIO. — С. 847.&lt;/ref&gt;. Рэгіён быў у выніку далучаны да [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]] і кіраваўся прызначаным султанам пашом. У гэты ж момант атрымала разьвіцьцё [[пірацтва]], якія палявалі на неісламскіх караблі ў заходнім [[Міжземнае мора|Міжземным моры]], а таксама рабілі напады на прыбярэжныя гарады&lt;ref&gt;Davis, Robert (2003). [https://archive.org/details/trent_0116405722392 «Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast and Italy, 1500—1800»]. Palgrave Macmillan. — ISBN 978-0-333-71966-4.&lt;/ref&gt;. Піраты часта захоплівалі пасажыраў і экіпаж ды прадавалі іх альбо выкарыстоўвалі ў якасьці рабоў. Паводле зьвестак Робэрта Дэйвіса, з XVI па XIX стагодзьдзі піраты захапілі ў рабства ад 1 да 1,25 мільёна эўрапейцаў&lt;ref&gt;Robert Davis (17 February 2011). [https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/white_slaves_01.shtml «British Slaves on the Barbary Coast»]. BBC.&lt;/ref&gt;. У 1711 годзе была дасягнутая фактычная незалежнасьць рэгіёна ад Асманскай імпэрыі.

=== Француская калянізацыя ===
[[Файл:Vernet-Combat de Somah.jpg|значак|зьлева|Француска-арабская бітва 1836 году.]]
У 1830 годзе зьдзейсьніла пасьпяховае ўварваньне ў Альжыр&lt;ref&gt;[https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/8005.htm «Background Note: Algeria»]. U.S. Department of State.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Horne, Alistair (2006). «A Savage War of Peace: Algeria 1954—1962». New York, NY: NYRB Classics. — С. 29—30. — ISBN 978-1-59017-218-6.&lt;/ref&gt;. Фактычна да 1875 году французы скончылі заваёву. Паводле некаторых зьвестак з 1830 па 1851 гады падчас вайна загінула прыблізна 825 тысяч карэнных альжырцаў. Па калянізацыі краіны гандаль рабамі і пірацтва цалкам спыніліся. 17 верасьня 1860 году [[Напалеон III Банапарт|Напалеон III]] абвесьціў, што для арабаў ёсьць шчасьцем прыход сюды французаў. За гэты час толькі кабілы аказвалі супраціў французам, але былі скараныя толькі пасьля [[паўстаньне Мукрані|паўстаньня Мукрані]] ў 1871 годзе. Аднак дужаньне, як то паўстаньне [[Абд аль-Кадыр]]а, доўжылася ледзь не да канца XIX стагодзьдзя. З 1848 году і да незалежнасьці Альжыру Францыя ўключыла ўвесь Міжземнаморскі рэгіён краіны ў свой склад, паасобіўшы яго на дэпартамэнты, ачоленыя прэфэктамі і аб’яднаныя пад уладу францускім генэрал-губэрнатарам. Альжыр стаў месцам прыцягненьня сотняў тысяч эўрапейскіх імігрантаў, якія атрымалі назоў [[п’е-нуар]]. У пэрыяд з 1825 па 1847 гады 50 тысяч французаў эмігравалі ў Альжыр&lt;ref&gt;Fisher, Michael H. (2014). «Migration: A World History». New York: Oxford University Press. — С. 80. — ISBN 978-0199764341.&lt;/ref&gt;. Гэтыя перасяленцы скарысталіся землямі тубыльцаў, якія былі канфіскаваныя францускім урадам, і дастасавалі сучасных сельскагаспадарчыя комплексы, якія павялічылі колькасьць і якасьць ворных земляў&lt;ref&gt;Horne, Alistair (2006). «A Savage War of Peace: Algeria 1954—1962 (New York Review Books Classics)». New York: NYRB Classics. — С. 32. — ISBN 978-1-59017-218-6.&lt;/ref&gt;. Многія эўрапейцы пасяліліся ў Аране і Альжыры, і да пачатку XX стагодзьдзя яны складалі большасьць насельніцтва ў абодвух гарадах&lt;ref&gt;Albert Habib Hourani, Malise Ruthven (2002). [https://books.google.com/books?id=egbOb0mewz4C&amp;pg=PA323 «A history of the Arab peoples»]. Harvard University Press. — С. 323. — ISBN 0-674-01017-5.&lt;/ref&gt;.

На пачатку XX стагодзьдзя эўрапейцы ўвогуле фармавалі пятую частку насельніцтва. Францускі ўрад намагаўся [[культурная асыміляцыя|асыміляваць]] Альжыр, зрабіўшы яго звычайнай часткай Францыі. Гэтыя крокі ўлучалі значныя інвэстыцыі ў адукацыю, асабліва пасьля 1900 году. У адказ тубыльцы пачалі культурны і рэлігійны супраціў супраць гэтых захадаў. У красавіку 1940 году падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] пасьля капітуляцыі Францыі перад гітлераўскай Нямеччынай Альжыр стаўся крыніцай сыравіны і харчоў для Нямеччыны і Італіі. У лістападзе 1942 году ў Альжыры быў высаджаны ангельска-амэрыканскі дэсант. У наступе на [[Туніс]] на баку хаўрусьнікаў бралі ўдзел і францускія войскі, у значнай ступені упоўналічаныя альжырцамі, мараканцамі і жыхарамі іншых францускіх калёніяў у Афрыцы. Паступова, незадаволенасьць мусульманскага насельніцтва, якому не хапала палітычнага і эканамічнага статусу ў рамках каляніяльнай сыстэмы, павялічылася, і яны пачалі патрабаваць большую палітычную аўтаномію і ў канчатковым выніку незалежнасьць ад Францыі. У траўні 1945 году паўстаньне супраць каляніяльных францускіх сілаў было здушанае. Напружанасьць паміж абедзьвюма групамі насельніцтва настолькі падвысілася ў 1954 годзе, што распачалася [[Альжырская вайна]].

=== Незалежнасьць ===
У 1954 годзе [[Фронт нацыянальнага вызваленьня (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызваленьня]] (ФНВ) пачаў [[Альжырская вайна|вайну за незалежнасьць]], якая прывяла да вялікіх ахвяраў, лік якіх вагаецца, але паводле розных адзнакаў вагаецца ад 300 тысяч да 1 мільёну чалавек. Вялікую дзель гэтага ліку складаюць мірныя жыхары. У верасьні 1959 году ўрад Францыі прызнаў права альжырцаў на самавызначэньне, аднак гэты ход быў сустрэты францускімі каляністамі і «правымі» ў багнеты, двойчы ўладкоўваліся буйныя антыўрадавыя мецяжы з мэтай спыніць працэс перадачы палітычнай улады мясцоваму насельніцтву. Перамоўны працэс завяршыўся падпісаньнем 18 сакавіка 1962 году дамоваў аб спыненьні агню і самавызначэньні Альжыру шляхам рэфэрэндуму ([[Эвіянскія дамовы]]). Падчас рэфэрэндуму ў Альжыры яўка склала 91%, за самавызначэньне Альжыру прагаласавала 99,7%, а ў Францыі меркаваньні падзяліліся прыкладна пароўну, разам атрымалася 64% «за». У адпаведнасьці з раней дасягнутымі дамоўленасьцямі ў 1964 годзе Францыя вывела свае войскі, да 1 ліпеня 1967 году эвакуявала вайсковыя базы ў [[Сахара|Сахары]], у лютым 1968 году эвакуявала вайскова-марскую базу ў Мэрс-эль-Кебіры. Эканамічныя актывы буйных францускіх кампаніяў у Альжыры, паводле Эвіянскіх дамоваў, засталіся ў іхных руках, аднак маёмасьць каляністаў была нацыяналізаваная.

[[Файл:Houari Boumediene's Portrait.jpg|значак|зьлева|Рэвалюцыянэр і другі прэзыдэнт Альжыру [[Гуары Бумэд’ен]].]]
Спробы створанай у 1961 годзе вайскова-фашыстоўскай арганізацыі ОАС ({{мова-fr|Organisation Armée Secrète|скарочана}}), якая пайшла ў падпольле, сарваць выкананьне дамоваў шляхам масавага тэрору ў гарадах посьпеху ня мелі. Падчас рэфэрэндуму 1 ліпеня 1962 году пераважная большасьць альжырцаў выказалася за незалежнасьць, якая была неадкладна прызнаная ўрадам Францыі. Звыш мільёна эўрапейцаў і іхных прыхільнікі зь ліку мясцовых жыхароў у сьпешным парадку пакінулі краіну. Першы ўрад незалежнага Альжыру ўзначальвае лідэр ФНО [[Агмэд Бэн Бэла]]. У 1965 годзе адбыўся вайсковы пераварот, і да ўлады прыйшоў [[Гуары Бумэд’ен]], міністар абароны і былы паплечнік Бэн Бэлы, які абвесьціў курс на будаўніцтва сацыялістычнай дзяржавы, але прагматычнай па духу эканоміка-палітычнай сыстэмы, з улікам альжырскай спэцыфікі і без арыентацыі на якія-небудзь узоры. У краіне ўсталявалася аднапартыйная сыстэма. У гэты пэрыяд адужалі і пашырэлі сувязі паміж [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] і Альжырам, якія зарадзіліся яшчэ ў пэрыяд вайны за незалежнасьць Альжыру, які з таго часу лічыўся адным з хаўрусьнікам СССР, ідучым па «некапіталістычным шляху разьвіцьця». Наступныя 25 гадоў сталіся для Альжыру пэрыядам параўнальнай стабільнасьці.

Пасьля сьмерці Бумэд’ена разгарнулася дужаньне паміж фракцыямі ў кіроўнай партыі, і ў выніку краіну і партыю ачоліў кампрамісны кандыдат, [[Шадлі Бэнджэдыд]]. У пэрыяд ягонага кіраваньня мовіліся ўсе эканамічныя недахопы папярэдняга прэзыдэнта, і да канца 1980-х гадоў краіна апынулася на мяжы эканамічнага каляпсу. У 1986 і 1988 гадах мелі месца масавыя беспарадкі, выкліканыя пагаршэньнем якасьці жыцьця, для ўтаймаваньня якіх прыйшлося прыцягваць войска.

У 1980-я гады адбыўся ідэалягічны паварот у рэлігійнай вобласьці, альжырскае кіраўніцтва ў пошуках крыніц эканамічнай дапамогі ўзяло курс на супрацоўніцтва з кансэрватыўнымі мусульманскімі краінамі, укладваючы значныя сродкі ў разьвіцьцё ісламскай інфраструктуры. Пры гэтым мясцовае духавенства ідэйна і фінансава пераарыентавалася на рэлігійныя цэнтры краінаў [[Пэрсыдзкая затока|Пэрсыдзкай затокі]]. У выніку адбылося рэзкае ўзмацненьне фундамэнталісцкіх настрояў у асяродзьдзі духавенства і рэлігійных актывістаў. Фундамэнталісты пачалі патрабаваць перабудовы грамадзтва на законы [[шарыят]]у і пасьлядоўна выступалі супраць сьвецкіх уладаў, вінавацячы іх у адыходзе ад ісламу. Ва ўмовах нарастальнага эканамічнага і палітычнага крызісу ісламісты заявілі прэтэнзіі на ўладу з мэтай пабудовы тэакратычнай дзяржавы цалкам на аснове шарыяту і запаветаў [[каран]]у.

У сьнежні 1991 году і пасьля таго, выявілася, што ў выніку першага раўнда першых шматпартыйных выбараў у краіне перамогу пачынае атрымліваць [[Ісламскі фронт выратаваньня]], альжырскія вайскоўцы адмянілі другі раўнд, прымусілі прэзыдэнта краіны [[Шадлі Бэнджэдыд]]а сысьці ў адстаўку, усталявалі вайсковы рэжым і забаранілі Ісламскі фронт выратаваньня. На гэта ісламісты адрэагавалі сыходам у падпольле і тэрорам. Тактыка экстрэмістаў будавалася як на ўдарах па вайскова-паліцэйскіх сілах і прадстаўніках эліты, гэтак і на запалохваньні насельніцтва. Буйнамаштабная грамадзянская вайна падоўжылася амаль дзесяцігодзьдзе, а асобныя стычкі назіраюцца ў цяперашні час. За ўсе гады вайна панесла жыцьці звыш 100 тысяч чалавек, якія ў асноўным былі ахвярамі паказальных масавых расправаў і тэрарыстычных актаў ісламісцкіх груповак. Дзяржаве была прычыненая велізарная эканамічная шкода. Толькі цьвёрдая лінія вайскоўскага кіраўніцтва Альжыру ў 1992—1999 гадах дазволіла зьбіць хвалю тэрору і прымусіла экстрэмістаў пайсьці на перамовы аб нацыянальным прымірэньні. Да дужаньня з экстрэмістамі шырока прыцягвалася мясцовае насельніцтва ў форме атрадаў самаабароны. Гэта абцяжарвала дзеяньні экстрэмістаў на шматлікіх тэрыторыях, забясьпечвала іхную палітычную ізаляцыю ад грамадзтва і вызваляла значныя сілы войска і спэцпадразьдзяленьняў да актыўных дзеяньняў. Вялікае значэньне надавалася ўсталяваньню кантролю над ісламскай інфраструктурай, пасьлядоўнаму выдаленьню зь мячэтаў радыкальных імамаў, а таксама спыненьню каналаў вонкавага фінансаваньня, як узброенага крыла экстрэмістаў, гэтак і іх палітычных структураў.

У красавіку 2004 году пасьля перамогі [[Абдэль Азіз Бутэфліка|Абдэль Азіза Бутэфлікі]] на прэзыдэнцкіх выбарах была абвешчаная частковая [[амністыя]], паводле ўмоваў якой мяцежнікам гарантавалася прабачэньне, калі яны добраахвотна здадуцца і раззброяцца. У верасні 2005 году на ўсенародным рэфэрэндуме быў ухвалены ўрадавы праект «Хартыя за мір і згоду», які прадугледжвае амністыю былых чальцоў бандфармаваньняў, якія спыняюць узброенае дужаньне з уладамі і жадаючых вярнуцца да мірнага жыцьця. Аднак найбуйнейшая ў краіне ісламісцкая групоўка [[Салафіцкая група пропаведзі і джыгаду]], якая налічвала каля тысячы баявікоў, якая далучылася ў 2004 годзе да міжнароднай тэрарыстычнай сеткі «[[Аль-Каіда|Аль-Каіды]]», афіцыйна абвесьціла аб адмове ад удзелу ў гэтым праекце. У кастрычніку 2006 году лідэр Салафіцкай групы пропаведзі і джыгаду [[Абу Мусаб Абдэль Вудуд]] заявіў аб пачатку доўгатэрміновай вайны супраць інтэрасаў ЗША і Захаду ў рэгіёне арабскага Магрыбу.

2 красавіка 2019 году Бутэфліка падаў у адстаўку з пасады прэзыдэнта пасьля масавых пратэстаў супраць ягонай кандыдатуры на пяты тэрмін&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20190407103512/https://www.aljazeera.com/news/2019/04/algeria-parliament-meet-tuesday-interim-president-190406201605242.html «Algeria parliament to meet on Tuesday to name interim president»]. Al Jazeera.&lt;/ref&gt;. У сьнежні 2019 году [[Абдэльмаджыд Тэбун]] стаў прэзыдэнтам краіны пасьля перамогі ў першым туры прэзыдэнцкіх выбараў з рэкордна малых паказьнікам яўкі за ўсю гісторыю з часоў усталяваньня дэмакратыі ў Альжыры ў 1989 годзе. Тэбун блізкі да вайскоўцаў, але таксама яго абвінавачваюць ў ляяльнасьці да зрынутага прэзыдэнта&lt;ref&gt;[https://www.theafricareport.com/21301/algeria-who-is-new-president-abdelmadjid-tebboune/ «Algeria: Who is new president Abdelmadjid Tebboune?»]. The Africa Report.&lt;/ref&gt;.

== Палітыка ==
=== Дзяржаўны лад ===
[[Файл:Hémicycle de l'assemblée populaire nationale (Algérie).jpg|значак|Месца паседжаньняў [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народнага нацыянальнага сходу]].]]
Кіраўніком дзяржавы ёсьць прэзыдэнт Альжыру, які абіраецца на пяцігадовы тэрмін. Раней тэрмін прэзыдэнта быў абмежаваны двума пяцігадовымі тэрмінамі, але папраўка да канстытуцыі, ухваленая парлямэнтам 11 лістапада 2008 году, скасавала гэтае абмежаваньне&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20081114015503/http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/7724635.stm|загаловак=Algeria Deputies Scrap Term Limit|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Доўгі час прэзыдэнтам краіны быў [[Абдэль Азіз Бутэфліка]], які меў намер балятавацца на прэзыдэнцкую пасаду яшчэ раз у 2019 году, аднак праз масавыя пратэсты быў вымушаны абвесьціць аб сваёй адстаўцы 3 красавіка 2019 году&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/02/algeria-latest-news-president-abdelaziz-bouteflika-resigns|загаловак=Algeria’s president Abdelaziz Bouteflika resigns after 20 years|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. [[Абдэльмаджыд Тэбун]], незалежны кандыдат, быў абраны прэзыдэнтам пасьля таго, як выбары ў рэшце рэшт адбыліся 12 сьнежня 2019 году. Пратэстоўцы адмовіліся прызнаць Тэбунам прэзыдэнтам, спасылаючыся на патрабаваньні ўсебаковай рэформы палітычнай сыстэмы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-50782676|загаловак=Algeria election: Fresh protests as Tebboune replaces Bouteflika|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Паводле дзейнай канстытуцыі 1996 году кіраўнік дзяржавы мае шырокія паўнамоцтвы, то бок ёсьць вярхоўным галоўнакамандуючым узброенымі сіламі і міністрам абароны, прызначае кіраўніка ўрада, губэрнатараў (валі), траціну чальцоў Рады нацыі (верхняй палаты парлямэнту) і Канстытуцыйнай рады. 

Парлямэнт Альжыру ёсьць двухпалатным, то бок ніжняя палата, вядомая як [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народны нацыянальны сход]], налічвае 462 чальцоў, якія выбіраюцца прамым шляхам на пяцігадовы тэрмін, у той час як верхняя палата, [[Рада нацыі (Альжыр)|Рада нацыі]], мае 144 чальцоў, якія абіраюцца на шасьцігадовы тэрмін, зь якіх 96 чальцоў выбіраюцца мясцовымі сходамі і 48 прызначаюцца прэзыдэнтам. Органам выканаўчай улады краіны ёсьць Рада міністраў. Асноўнымі палітычнымі партыямі ёсьць [[Фронт нацыянальнага вызваленьня (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызваленьня]], [[Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне (Альжыр)|Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне]], [[Фронт сацыялістычных сілаў (Альжыр)|Фронт сацыялістычных сілаў]], [[Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю (Альжыр)|Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю]], [[Рух грамадзтва за мір (Альжыр)|Рух грамадзтва за мір]], рух «Ан-Нахда» і іншыя. Забароненае фармаваньне партыяў на рэлігійнай, моўнай, расавай, плоцевай, карпаратыўнай або рэгіянальнай аснове. Да ліку асноўных грамадзкіх арганізацыяў уваходзяць [[Усеагульны зьвяз альжырскіх працаўнікоў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх сялянаў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскай моладзі]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх жанчынаў]].

Як мяркуецца, выбраныя палітыкі адносна мала ўплываюць на палітыку Альжыру. Замест гэтага група неабраных цывільных і вайскоўцаў, фактычна кіруе краінай, нават вырашаючы, хто павінен абірацца прэзыдэнтам&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.lebanese-forces.com/2019/04/12/algeria-132/|загаловак=What’s happening in Algeria… is it the “Arab spring”?‎|выдавец=Lebanese Forces Official Website|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Самым уплывовым чалавекам да пратэстаў 2019 году, як лічыцца, быў [[Магамэд Мэд’ен]], кіраўнік вайсковай выведкі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.economist.com/node/21554565|загаловак=Still waiting for real democracy|выдавец=The Economist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Замежныя стасункі ===
Альжыр бярэ ўдзел у дзейнасьці шэрагу сусьветніх арганізацыяў, як то арабскай супрацы і міжнароднай супрацы, як то [[Група 77]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]] ды іншых. Альжыр уключаны ў [[Эўрапейская палітыка суседзтва|Эўрапейскую палітыку суседзтва]] (ЭПС), якая накіраваная на збліжэньне ЭЗ зь ягонымі суседзямі. У 2009 годзе ўрад [[Францыя|Францыі]] пагадзіўся выплаціць кампэнсацыю ахвярам ядзерных выпрабаваньняў у Альжыры. Прадстаўляючы законапраект аб выплатах, міністар абароны [[Эрвэ Марэн]] заявіў, што Францыі прыйшоў час мірыцца з сабою праз сыстэму кампэнсацыяў і рэпарацыяў. Альжырскія афіцыйныя асобы і актывісты лічаць, што гэта добры першы крок на паляпшэньне адносінаў паміж краінамі, і спадзяюцца, што гэта будзе спрыяць большай кампэнсацыі ў будучыні&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20161104142121/http://www.cbc.ca/news/world/france-offers-compensation-to-victims-sickened-by-nuclear-tests-1.797730|загаловак=France offers compensation to victims sickened by nuclear tests|выдавец=CBC/Radio-Canada|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Напружанасьць паміж Альжырам і [[Марока]] ў адносінах да [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахары]] была перашкодай дзеля супрацы ў рамках [[Зьвяз арабскага Магрыбу|Зьвязу арабскага Магрыбу]], намінальна ўтворанага ў 1989 годзе, але які меў невялікую палітычную вагу&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://webarchive.loc.gov/all/20011125202857/http%3A//www.arabicnews.com/ansub/daily/day/990219/1999021906.html|загаловак=Bin Ali calls for reactivating Arab Maghreb Union, Tunisia-Maghreb, Politics|выдавец=Arabic News|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 24 жніўня 2021 году Альжыр абвесьціў аб разрыве дыпляматычных стасункаў з Марока&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.upstreamonline.com/politics/algeria-stops-gas-supplies-to-spain-via-morocco-as-diplomatic-row-with-rabat-intensifies/2-1-1092219|загаловак=Algeria stops gas supplies to Spain via Morocco, as diplomatic row with Rabat intensifies|выдавец=Upstream|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Адміністрацыйны падзел ===
Алжыр падзелены на 58 вілаетаў, 553 акругі і 1541 муніцыпалітэт. Кожны вілает, акруга і муніцыпалітэт маюць назву, утвораную ад назвы свайго адміністрацыйнага цэнтру, якім звычайна ёсьць самы вялікі горад.

{| border=&quot;0&quot;
|-----
|[[Файл:Algeria wilayas.png]]
|
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;1&lt;/small&gt; [[Адрар (вілает)|Адрар]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;2&lt;/small&gt; [[Шэліф (вілает)|Шэліф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;3&lt;/small&gt; [[Агуат (вілает)|Агуат]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;4&lt;/small&gt; [[Ум-эль-Буагі (вілает)|Ум-эль-Буагі]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;5&lt;/small&gt; [[Батна (вілает)|Батна]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;6&lt;/small&gt; [[Бэджая (вілает)|Бэджая]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;7&lt;/small&gt; [[Біскра (вілает)|Біскра]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;8&lt;/small&gt; [[Бэшар (вілает)|Бэшар]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;9&lt;/small&gt; [[Бліда (вілает)|Бліда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;10&lt;/small&gt; [[Буйра (вілает)|Буйра]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;11&lt;/small&gt; [[Таманрасэт (вілает)|Таманрасэт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;12&lt;/small&gt; [[Тэбэса (вілает)|Тэбэса]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;13&lt;/small&gt; [[Тлемсэн (вілает)|Тлемсэн]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;14&lt;/small&gt; [[Тыярэт (вілает)|Тыярэт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;15&lt;/small&gt; [[Тызі-Узу (вілает)|Тызі-Узу]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;16&lt;/small&gt; [[Альжыр (вілает)|Альжыр]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;17&lt;/small&gt; [[Джэльфа (вілает)|Джэльфа]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;18&lt;/small&gt; [[Джыджэль (вілает)|Джыджэль]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;19&lt;/small&gt; [[Сэтыф (вілает)|Сэтыф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;20&lt;/small&gt; [[Саіда (вілает)|Саіда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;21&lt;/small&gt; [[Скікда (вілает)|Скікда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;22&lt;/small&gt; [[Сыдзі-Бэль-Абэс (вілает)|Сыдзі-Бэль-Абэс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;23&lt;/small&gt; [[Анаба (вілает)|Анаба]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;24&lt;/small&gt; [[Гельма (вілает)|Гельма]]
|
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;25&lt;/small&gt; [[Канстантына (вілает)|Канстантына]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;26&lt;/small&gt; [[Мэдэа (вілает)|Мэдэа]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;27&lt;/small&gt; [[Мастаганэм (вілает)|Мастаганэм]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;28&lt;/small&gt; [[М’Сыла (вілает)|М’Сыла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;29&lt;/small&gt; [[Маскара (вілает)|Маскара]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;30&lt;/small&gt; [[Уаргла (вілает)|Уаргла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;31&lt;/small&gt; [[Аран (вілает)|Аран]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;32&lt;/small&gt; [[Эль-Баяд (вілает)|Эль-Баяд]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;33&lt;/small&gt; [[Ілізі (вілает)|Ілізі]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;34&lt;/small&gt; [[Бордж-Бу-Арэрыдж (вілает)|Бордж-Бу-Арэрыдж]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;35&lt;/small&gt; [[Бумэрдэс (вілает)|Бумэрдэс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;36&lt;/small&gt; [[Эль-Тарэф (вілает)|Эль-Тарэф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;37&lt;/small&gt; [[Тындуф (вілает)|Тындуф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;38&lt;/small&gt; [[Тысэмсільт (вілает)|Тысэмсільт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;39&lt;/small&gt; [[Эль-Уэд (вілает)|Эль-Уэд]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;40&lt;/small&gt; [[Хеншэла (вілает)|Хеншэла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;41&lt;/small&gt; [[Сук-Аграс (вілает)|Сук-Аграс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;42&lt;/small&gt; [[Тыпаза (вілает)|Тыпаза]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;43&lt;/small&gt; [[Міла (вілает)|Міла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;44&lt;/small&gt; [[Айн-Дэфла (вілает)|Айн-Дэфла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;45&lt;/small&gt; [[Наама (вілает)|Наама]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;46&lt;/small&gt; [[Айн-Тэмушэнт (вілает)|Айн-Тэмушэнт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;47&lt;/small&gt; [[Гардая (вілает)|Гардая]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;48&lt;/small&gt; [[Рэлізан (вілает)|Рэлізан]]
|}

== Геаграфія ==
[[Файл:Oasis.JPG|значак|Аазіс.]]
На тэрыторыі Альжыру вылучаюць дзьве геалягічныя вобласьці — плятформавую Сахарскую, якая ўтварылася яшчэ ў [[дакембр]], і складкаватую Атляскую, што ўтварылася падчас альпійскай складкаватасьці.

Пустэльня [[Сахара]] займае 80% тэрыторыі краіны і складаецца з асобных пясковых (Вялікі Заходні Эрг, Вялікі Ўсходні Эрг, Эрг-Ігідзі, Эрг-Шэш) і камяністых (плято Танэзруфт, Цінгерт, Тадэмаіт, Эль-Эглаб) [[пустэльня]]ў. На паўднёвым усходзе альжырскай Сахары прыпаднятае сугор’е [[Ахагар]], дзе знаходзіцца найвышэйшы пункт Альжыру — гара [[Тагат]] (2906 м). Сугор’е Ахагар, якое выйшла на паверхню 2 млрд гадоў таму, зьяўляецца мэтамарфічным падмуркам Сахарскай плятформы. З усіх бакоў сугор’е акружана ступеністымі плято Тасілін-Аджэр, Тасілін-Ахагар і горамі Муйдыр. Поўнач альжырскай Сахары ляжыць на 26 мэтраў ніжэй узроўню мора. Тут разьмешчана салёнае возера [[Шот-Мэльгір]].

На поўначы Альжыру раўналежна адзін аднаму працягваюцца хрыбты [[Атляс (горы)|Атлясу]] — Тэль-Атляс і Сахарскі Атляс, падзеленыя высокімі плято і масівамі, прарэзанымі глыбокімі цясьнінамі. Альпійскі ўзрост Атляскіх гор абумовіў іх высокую сэйсьмічнасьць. Апошні разбуральны землятрус тут адбыўся ў 2003 годзе. Наступствы землятрусаў асабліва катастрафічныя, улічваючы, што на вузкай паласе ўзьбярэжжа і перадгор’яў Тэль-Атлясу пражывае 93% насельніцтвы краіны. Нетры Альжыру багатыя [[нафта]]й, [[газ]]ам, рудамі чорных і каляровых мэталаў. У Альжыры маюцца значныя радовішчы жалеза, цынку, сьвінцу, медзі, аршэніку, ртуці, фасфатаў.

Клімат Альжыру субтрапічны міжземнаморскі на поўначы і трапічны пустынны ў Сахары. Зіма на ўзьбярэжжы цёплая дажджлівая (12&amp;nbsp;°C у студзені), у горах прахалодная (2—3 тыдні ляжыць сьнег), у Сахары залежыць ад часу содняў (уначы ніжэй 0&amp;nbsp;°C, днём 20&amp;nbsp;°C). Лета ў Альжыры сьпякотнае і сухое. Гадавая колькасьць ападкаў ад 0—50 мм у Сахары да 400—1200 мм у Атляскіх горах.

Усе рэкі Альжыру ўяўляюць сабой часавыя вадацёкі (уэды), якія запаўняюцца ў сэзон дажджоў. Рэкі крайняй поўначы краіны ўпадаюць у [[Міжземнае мора]], астатнія — губляюцца ў пясках Сахары. Яны выкарыстоўваюцца для [[арашэньне|арашэньня]] і водазабесьпячэньня, для чаго на іх пабудаваныя вадасховішчы і ГЭС. Найбуйнейшая рака — [[Шэліф (рака)|Шэліф]] (700 км). Катліны азёраў (сэбхі) таксама запаўняюцца ў дажджлівы пэрыяд, а ўлетку перасыхаюць і пакрываюцца салянай скарынкай таўшчынёй да 60 гл. У Сахары ў раёнах вялікіх запасаў падземных вод разьмешчаныя найбуйнейшыя аазісы.

Расьліннасьць міжземнаморскага ўзьбярэжжа прадстаўленая жорсткалістнымі вечназялёнымі дрэвамі і хмызьнякамі. У горах Атляса растуць лясы з коркавага і каменнага дуба, алепскай хвоі, ядлоўца, туі, атляскага кедра і лістападных парод дрэваў. Да вышыні 500 мэтраў выгадоўваюць [[аліўкі]] і [[фісташкі]]. Расьліннасьць Сахары вельмі бедная і прадстаўленая ў асноўным эфэмэрамі і салянкамі. Жывёльны сьвет бедны, бо ў значнай ступені зьнішчаны чалавекам. У лясах Атляса захаваліся зайцы, дзікі і макакі, у Сахары — [[гепард]]ы, [[шакал]]ы, [[гіена|гіены]], генэты, лісіцы фэнек, газэлі, антылёпы-адакс, драпежныя птушкі, дробныя грызуны, [[зьмеі]], [[яшчаркі]], [[чарапахі]], зь бесхрыбтовых — [[саранча]], [[скарпіёны]], фалангі, скалапендры.

== Эканоміка ==
[[Файл:GDP per capita development in Algeria.png|значак|Графік зьмены СУП на душу насельніцтва Альжыру з 1820 году па 2018 год.]]
Альжыр ёсьць індустрыяльна-аграрнай краінай, дзе афіцыйнай валютай ёсьць [[альжырскі дынар|дынар]] (DZD). Кіроўныя пазыцыі ў эканоміцы захоўвае дзяржсэктар, што ёсьць спадчынай [[сацыялізм|сацыялістычнай]] мадэлі разьвіцьця краіны пасьля здабыцця незалежнасьці. У пачатку 2010-х гадоў урад Альжыру спыніў прыватызацыю дзяржаўных прадпрыемстваў і ўвёў абмежаваньні на імпарт і замежны ўдзел у сваёй эканоміцы&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=The World Factbook|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Аднак, гэтыя абмежаваньні толькі пачалі здымаць нядаўна, хоць застаюцца пытаньні наконт павольнай дывэрсыфікаванай эканомікі Альжыру. Прыватны сэктар пераважае ў [[лёгкая прамысловасьць|лёгкай]] і [[харчовая прамысловасьць|харчовай прамысловасьці]] (70-90%), [[будаўніцтва|будаўніцтве]] (60%), [[сфэра паслугаў|сфэры паслугаў]], аптовым і разбробным гандлю (да 80%), [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]] (80%). Альжыр зь цяжкасьцю разьвівае галіны апроч энэргетычный часткова праз высокія выдаткі і інэртную дзяржаўную бюракратыю. Намаганьні ўраду па дывэрсыфікацыі эканомікі шляхам прыцягненьня замежных і нутраных інвэстыцыяў за межамі энэргетычнага сэктару мала зрабілі дзеля зьніжэньня высокага ўзроўню [[беспрацоўе|беспрацоўя]] сярод моладзі або дзеля вырашэньня праблемы недахопу жыльля&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;/&gt;. Краіна сутыкаецца з шэрагам кароткатэрміновых і сярэднетэрміновых праблемаў, уключаючы неабходнасьць дывэрсыфікацыі эканомікі, узмацьненьня палітычных, эканамічных і фінансавых рэформаў, паляпшэньня дзелавога клімату і зьніжэньня няроўнасьці паміж рэгіёнамі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20130326032434/http://www.africaneconomicoutlook.org/en/countries/north-africa/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=African Economic Outlook|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

Дзякуючы высокім прыбыткам ад вуглевадароднай здабычы, Альжыр мае вялікія рэзэрвы замежнай валюты і вялікі стабілізацыйны фонд вуглевадародаў. Акрамя таго, зьнешная запазычанасьць Альжыру знаходзіцца на вельмі нізкім узроўні і складае каля 2% СУП&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;/&gt;. Эканоміка застаецца вельмі залежнай ад вуглевадароднага багацьця, і, не зважаючы на высокія валютныя рэзэрвы, бягучы рост выдаткаў робіць бюджэт Альжыру больш уразлівым да рызыкі працяглага зьніжэньня прыбыткаў ад газанафтавай сфэры. Эканоміка Альжыру павялічылася на 1,4% у 2018 годзе супраць 4,1% у 2016 годзе, прычым рост быў абумоўлены галоўным чынам аднаўленьнем нафтагазавага сэктара&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120712045121/http://www.stoneageinstitute.org/ain-hanech.html|загаловак=Research at Ain Hanech, Algeria|выдавец=Stone Age Institute.|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Eric Delson; Ian Tattersall; John Van Couvering; Alison S. Brooks (2004). [https://books.google.com/books?id=6GFGsswTIO8C&amp;pg=PA32 «Encyclopedia of Human Evolution and Prehistory: Second Edition»]. Routledge. — С. 32. — ISBN 978-1-135-58228-9.&lt;/ref&gt;. Апроч газу і нафты, вядзецца здабыча [[жалезная руда|жалезнай руды]], [[фасфаты|фасфатаў]], каляровых мэталаў. Апрацоўчая прамысловасьць прадстаўленая прадпрыемствамі мэталюргічнай, машынабудаўнічай, нафтаперапрацоўчай, хімічнай і электратэхнічнай галінаў, а таксама маюцца заводы перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны. Сельская гаспадарка толькі на траціну забясьпечвае патрэбы краіны ў харчаваньні. Ягоная доля ў СУП складае каля 10%. Разьвіта гадоўля [[пшаніца|пшаніцы]], [[авёс|аўса]], а таксама [[садавіна|садавіны]], у прыватнасьці [[цытрус]]авай, і [[гародніна|гародніны]]. Лоўля рыбы і морапрадуктаў складае больш за 20 тысячаў тон на год.

Зьнешнегандлёвае абарачэньне Альжыру ў 2007 складала 87 млрд даляраў ЗША (прырост у параўнаньні з 2006 — 11%) у т. л. экспарт — 60 млрд даляраў, імпарт — 27 млрд даляраў. На долю краінаў [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]] прыходзіцца каля 55%, [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] — каля 15%. Экспартуюцца нафта і звадкаваны газ, віно, цытрусавыя, пробка, будматэрыялы і іншае. Імпартуюцца машыны і абсталяваньне, харчаваньне, сыравіна, спажывецкія тавары. Фінансавае становішча Альжыра вызначаецца прыбыткамі ад экспарту нафты і газу. Інфляцыя, па афіцыйных зьвестках, у 2007 годзе складала 4,2%, па неафіцыйных падліках — 8%.

Альжыр не ўступаў у [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя|СГА]], не зважаючы на некалькі гадоў перамоваў, але ёсьць чальцом [[Вялікая арабская зона свабоднага гандлю|Вялікай арабскай зоны свабоднага гандлю]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.worlddata.info/trade-agreements/gafta.php|загаловак=Members of the GAFTA — Greater Arab Free Trade Area|выдавец=World Data|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt; і [[Афрыканская кантынэнтальная зона свабоднага гандлю|Афрыканскай кантынэнтальнай зоны свабоднага гандлю]] і мае пагадненне аб асацыяцыі з Эўрапейскім Зьвязам&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20121228091321/http://algiers.usembassy.gov/doing_business_algeria.html|загаловак=Doing Business in Algeria|выдавец=Embassy of the United States Algiers|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Апошнім часам павялічыліся простыя турэцкія інвэстыцыі ў Альжыр, агульны кошт якіх дасягнуў 5 млрд даляраў. Па стане на 2022 год колькасьць турэцкіх кампаніяў, якія прысутнічаюць у Альжыры, дасягнула 1400. У 2020 годзе, не зважаючы на пандэмію, у Альжыры было створана больш за 130 турэцкіх кампаніяў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://en.econostrum.info/Turkey-strengthens-its-investments-in-Algeria_a1362.html|загаловак=Turkey strengthens its investments in Algeria|выдавец=Econostrum|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Нафтавая і газавая галіны ===
[[Файл:Algeria pipelines map.jpg|значак|зьлева|Мапа трубаправодаў, якія праходзяць скрозь Альжыру.]]
Альжыр, эканоміка якога залежыць ад [[нафта|нафты]], ёсьць чальцом [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]] з 1969 году. Ягоная здабыча сырой нафты складае каля 1,1 мільёнаў барэляў на дзень, але ён таксама ёсьць буйным вытворцам і экспартэрам [[прыродны газ|газу]] з важнымі сувязямі з Эўропай&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.opec.org/opec_web/flipbook/OB08092012/OB08092012/assets/basic-html/page17.html|загаловак=OPEC Bulletin 8—9/12|выдавец=OPEC|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. [[Вуглевадароды]] доўгі час ёсьць асновай эканомікі, складаючы прыкладна 60% прыбыткаў бюджэту, 30% СУП і 87,7%&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.aps.dz/economie/127366-exportations-hors-hydrocarbures-une-recette-de-pres-de-3-mds-de-dollars-durant-les-huit-1ers-mois-de-2021|загаловак=Exportations hors hydrocarbures: une recette de près de 3 mds de dollars durant les huit 1ers mois de 2021|выдавец=APS|мова=fr|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt; прыбыткаў ад экспарту. Альжыр займае 10-ы радок паводле пакладаў прыроднага газу ў сьвеце і шостым паводле велічыні экспартэрам газу. Згодна з паведамленьнем [[Адміністрацыя энэргетычнай інфармацыі ЗША|Адміністрацыі энэргетычнай інфармацыі ЗША]] на 2005 год у Альжыра было 4,5 трлн м³ спраўджаных пакладаў прыроднага газу&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2253rank.html|загаловак=Country Comparison: Natural Gas — Proved Reserves|выдавец=CIA|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Краіна таксама займае 16-е месца паводле пакладаў нафты.

Прырост эканомікі без уліку вуглевадародаў на 2011 год прагназаваўся на ўзроўні 5%. Каб задаволіць сацыяльныя патрабаваньні, улады павялічылі выдаткі, асабліва на харчовыя патрэбы, стварэньне працоўных месцаў, падтрымку малых і сярэдніх прадпрыемстваў і падвышэньне заробкаў. Высокія цэны на вуглевадароды палепшылі рахунак бягучых апэрацыяў ды і без таго вялікія міжнародныя рэзэрвы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20140311020241/http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2012/cr1220.pdf|загаловак=Algeria: 2011 Article IV Consultation|выдавец=IMF|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Прыбыткі ад нафты і газу вырасьлі ў 2011 годзе ў выніку захаваньня высокіх коштаў на нафту, аднак тэндэнцыя аб’ёмаў здабычы зьніжаліся. Аб’ём здабычы ў нафтагазавым сэктары працягвала скарачацца, зьнізіўшыся з 43,2 млн тон да 32 млн тон у пэрыяд з 2007 па 2011 гады. Тым ня менш, на сэктар прыпадала 98% ад агульнага аб’ёму экспарту краіны ў 2011 годзе супраць 48% у 1962 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20140311022328/http://www.tsa-algerie.com/actualite/item/622-le-temps-des-crapules|загаловак=Le temps des crapules — Tout sur l’Algérie|выдавец=TSA|мова=fr|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;, а таксама 70% бюджэтных паступленьняў або 71,4 млрд даляраў ЗША.

Альжырская нацыянальная нафтавая кампанія [[Санатраш]] гуляе ключавую ролю ва ўсіх аспэктах функцыянаваньня нафтавага і газавага сэктараў у Альжыры. Усе замежныя апэратары павінны працаваць у партнэрстве з гэтай кампаніяй, якая звычайна валодае большасьцю ўласнасьці ў пагадненьнях аб размеркаваньні прадукцыі. У красавіку 2022 году дыпляматы з [[Італія|Італіі]] і [[Гішпанія|Гішпаніі]] правялі перамовы пасьля таго, як рашэньне Рыма забясьпечыць вялікі аб’ём альжырскага газу выклікала заклапочанасьць у Мадрыдзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-04-12/italy-and-spain-hold-talks-to-head-off-tension-over-algeria-gas|загаловак=Italy and Spain Hold Talks to Head Off Tension Over Algerian Gas|выдавец=Bloomberg|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Згодна з умовай паміж альжырскім Санатрашам і італьянскай [[Eni|Эні]], Альжыр дадасьць 9 млрд кубамэтраў газу ў Італію да 2024 году&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.politico.eu/article/italy-turns-to-algeria-to-replace-russian-gas/|загаловак=Italy looks to demote Russia and make Algeria its top gas supplier|выдавец=Politico|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Дэмаграфія ==
[[Файл:Tuareg2.JPG|міні|Туарэг]]
Карэннае насельніцтва Альжыру — альжырцы, якія складаюцца з [[арабы|арабаў]] і блізкіх ім па культуры [[бэрбэры|бэрбэраў]]. Па вонкавым абліччы альжырцы, як правіла, людзі сярэдняга росту, асмуглыя, чарнавалосыя, з чорнымі вачамі і падоўжанай формай асобы міжземнаморскага тыпу. Пражывае значная колькасьць чаркесаў.

Большасьць альжырцаў (4/5) лічаць роднай [[арабская мова|арабскую мову]], астатнія — [[бэрбэрскія мовы|бэрбэрскія дыялекты]]. Бэрбэрскае насельніцтва пераважае сярод горцаў [[Атляс (горы)|Атлясу]] і ў [[аазіс]]ах [[Сахара|Сахары]] (кабілы, шавія, [[туарэгі]]), прычым нярэдка бэрбэры ў роўнай ступені добра валодаюць роднай і арабскай мовай. Людзі, якія атрымалі адукацыю або тыя, хто працаваў за мяжой, як правіла, акрамя роднай добра ведаюць [[француская мова|францускую мову]]. Гутарковая форма францускай мовы шырока распаўсюджаная ў гарадах. Хоць выкарыстаньне францускай мовы значна скарацілася ў параўнаньні з каляніяльнымі часамі канца XIX — сярэдзіны XX стагодзьдзяў, [[француская мова]] ў Альжыры (а таксама ў суседніх [[Туніс]]е і [[Марока]]) па-ранейшаму застаецца асноўнай мовай дзелавых зносінаў і гандлю і пакуль не саступае гэтых пазыцыяў ангельскай. Пры гэтым курс афіцыйнага ўраду накіраваны на паступовую арабізацыю ўсіх сфэраў жыцьця краіны. На літаратурнай арабскай мове ў цяперашні час выдаюцца дзяржаўныя дакумэнты, кнігі, часопісы, газэты. Малаважную частку насельніцтва складаюць грамадзяне замежных дзяржаваў, занятыя на часавай працы ў якасьці спэцыялістаў. Яны, як правіла, таксама размаўляюць на францускай мове.

=== Рэлігія ===
Пераважная большасьць альжырцаў належаць да [[Іслам|мусульманаў]] суніцкага толку. У даліне Мзаб у вілаеце [[Гардая (вілает)|Гардае]] пражывае каля 290 тысячаў [[ібадызм|ібадыйцаў]]. У канцы XIX і пачатку XX стагодзьдзяў значную частку насельніцтва тады яшчэ Францускага Альжыру складалі даволі ўплывовыя ў культурным і эканамічным пляне немусульманскія групы франкамоўных эўрапейцаў і [[габрэі|габрэяў]], якія атрымалі назву [[франкаальжырцы]] ці п’е-нуар ({{мова-fr|Pieds-noirs|скарочана}}). Складаючы некалі да 15 % насельніцтвы краіны, большасьць франкаальжырцаў, а таксама афранцужаных мусульман-[[гаркі]] былі вымушаныя масава пакінуць краіну пасьля паразы ў вайне за незалежнасьць, [[рэпатрыяцыя|рэпатрыяваўшыся]] ў асноўным у [[Францыя|Францыю]]. На сёньня ў краіне ўсё ж такі захоўваецца хрысьціянскае насельніцтва, колькасьць якога вар’іруюцца ад 20 тысяч да 200 тысяч чалавек&lt;ref name=&quot;usstate&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.state.gov/reports/2018-report-on-international-religious-freedom/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=United States Department of State|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Хрысьціяне Альжыру перавожна належаць да [[пратэстанцтва|пратэстанцкіх]] групаў, аднак апошнім часам на іх узмацьніўся ціск з боку ўраду&lt;ref name=&quot;usstate&quot;/&gt;.

Згодна зь некаторымі зьвесткамі павялічылася колькасьць людзей, якія ня ёсьць рэлігійнымі. Справаздача Арабскага баромэтра і [[BBC|Бі-бі-сі]] за чэрвень 2019 году выявіла, што доля альжырцаў, якія лічаць сябе нерэлігійнымі, вырасла з прыкладна 8% у 2013 годзе да прыкладна 15% у 2018 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-48703377|загаловак=The Arab world in seven charts: Are Arabs turning their backs on religion?|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Абапіраючыся на атрыманыя зьвесткі, стала вядома, што падзеньне рэлігійнасьці ў асноўным прыпадае на маладых альжырцаў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20200924090413/https://fanack.com/religions-in-the-middle-east-and-north-africa/young-arabs-are-changing-their-beliefs-and-perceptions/|загаловак=Young Arabs are Changing their Beliefs and Perceptions: New Survey|выдавец=Fanack|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Альжыр адкрыў сьвету шэраг выбітных мусульманскіх мысьляроў, як то [[Эмір Абдэлькадэр]], [[Абдэльгамід Бэн Бадыс]], [[Мулуд Касэм Наіт Бэлкасэм]], [[Малек Бэнабі]] і [[Магамэд Аркун]].

== Культура ==
[[Файл:Ahlem Mosteghanemi at Beirut Book Fair 2012.JPG|значак|Адна з самых выбітных пісьменьніц арабскага сьвету [[Аглям Мастэганэмі]].]]
Складаны характар нацыянальнай культуры Альжыру перадае формула дзеяча альжырскай [[культура|культуры]] шэйха Бэн Бадыса: «Альжырскі народ — арабскі паводле мовы, бэрбэрскі паводле паходжаньня, мусульманскі паводле [[рэлігія|рэлігіі]]». Культура альжырскага народу складалася на працягу шматлікіх стагодзьдзяў як вынік узаемадзеяньня і ўзаемаўплываў арабскіх і бэрбэрскіх плямёнаў, лаціна-пунічных элемэнтаў даарабскага часу і разьвітай араба-ісламскай [[цывілізацыя|цывілізацыі]] эпохі [[халіфат]]у, носьбітаў гішпана-маўрытанскай (андалюскай) культуры маўраў і турэцкіх заваёўнікаў. Да цяперашняга часу ўсе гэтыя кампанэнты ў асноўным ужо зьліліся ў адзіны стопак. Але некаторыя зь іх дагэтуль захавалі сваю спэцыфіку.

Напрыклад, гэта ставіцца да традыцыяў бэрбэрскага фальклёру і геамэтрычнага арнамэнту, арабскай паэзіі і эпасу бэдуінскіх плямёнаў, андалюскай і турэцкай спадчыны ў [[архітэктура|архітэктуры]] і [[музыка|музыцы]]. Акрамя таго, на фармаваньне альжырскай культуры значны ўплыў апошнія паўтара стагодзьдзі аказвала культура [[Францыя|Францыі]]. З гэтай прычыны, асобы, якія атрымалі адукацыю на францускай мове, яшчэ ў 1960-х гадах складалі большасьць інтэлігенцыі Альжыру, а франкамоўная літаратура альжырцаў дагэтуль неад’емная частка іхнай нацыянальнай літаратуры.

=== Сельская ===
У матэрыяльнай культуры альжырцаў своеасабліва спалучаюцца традыцыі і сучаснасьць. Традыцыйныя сельскагаспадарчыя прылады мала зьмяніліся з эпохі арабскай заваёвы: драўляныя саха і вілы, матыка, серп, у якасьці цяглавай сілы выкарыстоўваюцца аслы і [[вярблюд]]ы. У самакіравальных [[гаспадарка]]х, сельскагаспадарчых [[каапэратывы|каапэратывах]], а таксама ў сучасных гаспадарках уласнага сэктара шырока ўжываюцца [[трактар]]ы, [[камбайн]]ы і іншая сучасная [[тэхніка]].

Звычайная альжырская [[вёска]] — бязладная навала маленькіх хат. Хата селяніна, як правіла, глінабітная, а ў горах — каменная, з плоскім дахам, на якім ёсьць адтуліна для дыму ад агменю, складзенага з каменя. Жыльлё звычайна складаецца з двух пакояў, як то ў адным ядуць і сьпяць, у іншым рыхтуюць ежу. Уваход у хату вядзе з унутранага панадворка, дзе ўтрымоўваецца быдла. [[Мэбля|Мэблі]] ў такіх хатах, акрамя маленькага століка, няма, уся сям’я есьць і сьпіць на падлозе.

=== Гарадзкая ===
Такое зьмешваньне стыляў характэрна і для мяшчанаў, якія нядаўна перасяліліся зь вёскі. Большасьць мужчынаў у гарадах носяць эўрапейскую [[адзеньне|адзежу]]. У людзей сталага веку яна нярэдка спалучаецца з чырвонай [[фэска]]й. Жанчыны-мяшчанкі ў большасьці носяць традыцыйнае белае покрыва «хаік» і «лааджар» — белую хустку, гафтаваную белымі жа ніткамі або абабітую карункамі, якія закрываюць ніжнюю частку асобы ад вачэй іншых. На ўсходзе краіны жанчыны носяць чорнае покрыва. Часам тое ды іншае спалучаецца з эўрапейскай сукенкай і [[абутак|абуткам]].

Нярэдка на вуліцах вялікіх [[горад|гарадоў]] можна бачыць характэрную карціну — маці і дачка, якія ўвасабляюць сабой учорашні і сёньняшні дзень Альжыру. У маці твар закрыты, постаць захутаная ў покрыва, на нагах туфлі бяз заднікаў, далоні і ступні выфарбаваныя [[хна|хной]]. Дачка ідзе з адкрытым тварам, яна відавочна карыстаецца эўрапейскай [[касмэтыка]]й і апранутая згодна з апошняй францускай [[мода|модай]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Партал|Афрыка}}
* [https://web.archive.org/web/20071005003110/http://www.el-mouradia.dz/ Афіцыйны сайт].{{ref-ar}}{{ref-fr}}

{{Краіны Афрыкі}}
{{АБСЭ}}

[[Катэгорыя:Альжыр| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>ozt8gavmlks0iy3765l1lih9g8fpcf8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331797</id>
      <parentid>2331796</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:47:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Гарадзкая */ стыль</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="91905" xml:space="preserve">{{Краіна2
 | СУП ППЗ                               = 581,189 млрд $
 | Год падліку СУП ППЗ                   = 2022
 | Месца паводле СУП ППЗ                 = 
 | СУП ППЗ на чалавека                   = 13 002 $
 | Год падліку СУП ППЗ на чалавека       = 2022
 | Месца паводле СУП ППЗ на чалавека     = 
 | СУП намінал                           = 191,941 млрд $
 | Год падліку СУП намінал               = 2022
 | Месца паводле СУП намінал             = 
 | СУП намінал на чалавека               = 4 294 $
 | Год падліку СУП намінал на чалавека   = 2022
 | Месца паводле СУП намінал на чалавека = 
}}
'''Альжы́р''' ({{мова-ar|الجزائر}}, {{мова-ber|ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ}}) — самая вялікая паводле плошчы краіна ў [[Афрыка|Афрыцы]]. Афіцыйная назва — '''Народная Дэмакратычная Рэспубліка Альжыр'''. Мяжуе з [[Туніс]]ам на паўночным усходзе, [[Лібія]]й на ўсходзе, [[Нігер]]ам на паўднёвым усходзе, [[Малі]] і [[Маўрытанія]]й на паўднёвым захадзе, а таксама [[Марока]] і некалькі кілямэтраў з [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахарай]] на захадзе, а з поўначы Альжыр абмываецца [[Міжземнае мора|Міжземным морам]]. Краіна займае плошчу амаль у 2,382 млн км², што робіць яе дзясятай паводле велічыні дзяржавай у сьвеце і першай ў Афрыцы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.statista.com/statistics/1207844/largest-countries-in-africa-by-area/|загаловак=Africa: largest countries by area 2020|выдавец=Statista|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Лічыцца часткай рэгіёну [[Магрыб]] у Паўночнай Афрыцы. Краіна мае паўзасушлівы клімат, большая частка насельніцтва жыве на ўрадлівай поўначы, а пустэльня [[Сахара]] займае ўвесь поўдзень краю. Сталіцай і найбуйнейшым местам ёсьць горад [[Альжыр (горад)|Альжыр]], разьмешчаны на скрайняй поўначы на ​​ўзьбярэжжы Міжземнага мора.

З XVI па XVIII стагодзьдзі Альжыр знаходзіўся ў складзе [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]]. У пачатку XIX стагодзьдзя пачалася француская калянізацыя. У 1954 годзе ў Альжыры быў сфармаваны Фронт нацыянальнага вызваленьня. Паводле вынікаў кровапралітнай вайны супраць францускіх каляніяльных войскаў у 1962 годзе Альжыр стаўся незалежнай сацыялістычнай дзяржавай. Да канца 1980-х супярэчнасьці паміж прыхільнікамі сьвецкай улады і ісламістамі перарасьлі ў грамадзянскую вайну, якая скончылася разгромам [[фундамэнталізм|фундамэнталістаў]]. Пераважная большасьць насельніцтва Альжыру складаюць арабы-бэрбэры, якія вызнаюць іслам і карыстаюцца афіцыйнымі мовамі, як то арабскай і бэрбэрскай. Тым ня менш, француская мова ня страціла свайго ўплыву і выкарыстоўваецца ў адміністрацыйнай і адукацыйнай сфэрах. Асноўнай гутарковай мовай ёсьць альжырская арабская.

Альжыр ёсьць рэспублікай зь зьмяшанай формай кіраваньня, мясцовыя выбарчыя акругі складаюцца з 58 вілаетаў і 1541 камуны. Гэта рэгіянальная дзяржава ў Паўночнай Афрыцы, якая мае сярэднюю сілу ў сусьветных справах. Альжыр мае самы высокі індэкс чалавечага разьвіцьця сярод усіх неастраўных афрыканскіх краінаў і адну з найбуйнейшых эканомік на кантынэнце, якая, аднак, у асноўным сілкуецца дзякуючы экспарту [[вуглевадароды|вуглевадародаў]]. Альжыр займае 16-е месца ў сьвеце паводле пакладах [[нафта|нафты]] і дзявятае месца паводле пакладах [[прыродны газ|прыроднага газу]]. Нацыянальная нафтавая кампанія [[Санатраш]] ёсьць найбуйнейшай кампаніяй у Афрыцы, якая пастаўляе вялікія аб’ёмы прыроднага газу ў Эўропу. Войска Альжыру ёсьць адным з найбуйнейшых паводле колькасьці ў Афрыцы, а дзяржава ў цэлым мае самы вялікі абаронны бюджэт на кантынэнце. Альжыр уваходзіць у [[Афрыканскі зьвяз]], [[Арабская ліга|Лігу арабскіх дзяржаваў]], [[Арганізацыя ісламскай супрацы|Арганізацыю ісламскай супрацы]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]], [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў|Арганізацыю Аб’яднаных Нацыяў]] і [[Зьвяз арабскага Магрыбу]]. У верасьні 2005 году атрымаў статус асацыяванага чальца [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага зьвязу]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Roman Arch of Trajan at Thamugadi (Timgad), Algeria 04966r.jpg|значак|Арка Траяна ў Тамугадзі (Тымгад), малюнак пачатку 1800-х гадоў.]]
[[Файл:Constantine Algerien 002.jpg|значак|Горад Канстантына, 1840 год.]]
=== Старажытнасьць ===
У старажытныя часы на поўначы сучаснае краіны на ўзьбярэжжы атрымала разьвіцьцё [[ібэрамаўрытанская культура]]. Сумесь народнасьцяў Паўночнай Афрыкі ў рэшце рэшт прывяла да ўтварэньня выразнага адрознага народа [[бэрбэры|бэрбэраў]], якія ёсьць карэннымі народамі Паўночнай Афрыкі&lt;ref&gt;Brett, Michael; Fentress, Elizabeth (1997). [https://books.google.com/books?id=8Zcz91t29ukC «Berbers in Antiquity»]. The Berbers. Wiley-Blackwell. — ISBN 978-0-631-20767-2.&lt;/ref&gt;. У IX стагодзьдзі да н. э. на поўначы Афрыкі паўстала [[Картаген|Картагенская дзяржава]], якая пашырылася ўздоўж паўночнаафрыканскага ўзьбярэжжа. Да 600 году да н. э. прысутнасьць [[фінікійцы|фінікійцаў]] пашырылася да [[Гіпон]]у, [[Скікда|Скікды]], [[Шэршэль|Шэршэлю]] і [[Тыпаза|Тыпазы]]. Гэтыя паселішчы служылі як рынкавыя гарады і парты. З ростам магутнасьці Картагену, ягоны ўплыў на карэннае насельніцтва рэзка павялічыўся. Бэрбэрская цывілізацыя ўжо знаходзілася на этапе, на якой сельская гаспадарка, вытворчасьць, гандаль і палітычная арганізацыя ўжо мела разьвіцьцё. Гандлёвыя сувязі паміж Картагенам і бэрбэрамі ўзмацьняліся, але тэрытарыяльная экспансія таксама прывяла да заняволеньня бэрбэраў, якія былі вымушаныя плаціць даніну і служыць у картагенскім войску.

Да пачатку IV стагодзьдзя да н. э. бэрбэры складалі вялікую частку фінікійскага войска. У 241 годзе да н. э. яны зладзілі гэтак званае паўстаньне наймітаў пасьля таго, як Картаген не сплаціў наймітам грошы праз уласную паразу ў [[Першая Пунічная вайна|Першай Пунічнай вайне]]&lt;ref&gt;Christelle Fischer-Bovet (2014). [https://books.google.com/books?id=z0sHAwAAQBAJ&amp;pg=PA91 «Army and Society in Ptolemaic Egypt»]. Cambridge University Press. — С. 91. — ISBN 978-1-107-00775-8.&lt;/ref&gt;. Бэрбэры здолелі атрымаць кантроль над большай часткай паўночнаафрыканскай тэрыторыі Картагена, і пачалі біць уласную манэту званую лібійскай, бо менавіт гэтая назва выкарстоўвался ў грэцкай мове дзеля апісаньня тубыльцаў Паўночнай Афрыкі. Картагенская дзяржава зьведала заняпад, а ў 146 годзе да н. э. Картаген быў зьнішчаны. Губляючы лідэраства ў рэгіёне, фінікійцаў замянілі бэрбэрскія лідэры. Да II стагодзьдзя да н. э. зьявіліся некалькі вялікіх, але слаба кантраляваных бэрбэрскіх каралеўстваў. Аднымі з такіх каралеўстваў былі [[Нумідыя]] і [[Маўрытанія]]. У I стагодзьдзі да н. э. тэрыторыя была заваяваная [[Старажытны Рым|Рымам]]. На працягу некалькіх стагодзьдзяў Альжырам кіравалі рымляны, якія заснавалі шмат калёніяў у рэгіёне. Як і астатняя частка Паўночнай Афрыкі, Альжыр служыў хлебнай жытніцай імпэрыі, экспартуючы крупы і іншую сельскагаспадарчую прадукцыю. Германскія [[вандалы]], ачоленыя [[Гайзэрых]]ам, уварваліся ў Паўночную Афрыку ў 429 годзе і да 435 году ўсталявалі кантроль над прыбярэжнай Нумідыяй&lt;ref&gt;Cameron, Averil; Ward-Perkins, Bryan (2001). [https://books.google.com/books?id=Qf8mrHjfZRoC&amp;pg=RA1-PA124 «Vandal Africa, 429—533»]. The Cambridge Ancient History. Vol. 14. Cambridge University Press. — С. 124—126. — ISBN 978-0-521-32591-2.&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, мясцовыя плямёны не страцілі самастойнасьці і рабілі напады на вандалаў. Акрамя таго, падчас улады рымлянаў, [[Бізантыйская імпэрыя|бізантыйцаў]], вандалаў, картагенцаў і [[Асманская імпэрыя|асманаў]] народ бэрбэраў быў адзіным альбо адным зь нямногіх у Паўночнай Афрыцы, якія заставаліся незалежнымі&lt;ref&gt;Wysner, Glora M. (30 January 2013). [https://books.google.com/books?id=wqF8CgAAQBAJ&amp;pg=PT167 «The Kabyle People»]. Read Books Ltd. — ISBN 9781447483526&lt;/ref&gt;. Нават падчас мусульманскай навалы на Паўночную Афрыку яны ўсё яшчэ мелі кантроль і валодалі горнымі рэгіёнамі Паўночнае Афрыкі&lt;ref&gt;[https://books.google.com/books?id=GI5CAAAAcAAJ&amp;pg=PA45 «The art journal London»]. Virtue.&lt;/ref&gt;. Пасьля падзеньня [[Заходняя Рымская імпэрыя|Заходняй Рымскай імпэрыі]] на частцы тэрыторыі сучаснага Альжыру паўстала [[Маўра-Рымская дзяржава]].

=== Арабская навала ===
Пасьля нязначнага супраціву мясцовых жыхароў мусульманскія арабы [[Амэядзкі халіфат|Амэядзкага халіфату]] захапілі і скарылі Альжыр у пачатку VIII стагодзьдзя. Вялікая колькасьць бэрбэраў навярнулася ў [[іслам]]. [[Хрысьціянства|Хрысьціяне]], бэрбэры і [[лацінская мова|лацінскамоўныя]] жыхары заставаліся ў большасьці на поўначы Афрыкі да канца IX стагодзьдзя, а мусульмане пачалі складаць большасьць толькі ў X стагодзьдзі&lt;ref name=&quot;Conant&quot;&gt;Conant, Jonathan (2012). «Staying Roman». — С. 364—365. — ISBN 978-0-521-19697-0.&lt;/ref&gt;. Пасьля руйнаваньня халіфату зьявіліся шматлікія мясцовыя дынастыі, якія атрымалі ўладу над аскепкамі былога халіфату. Хрысьціяне пакідалі рэгіён у тры хвалі, як то па першапачатковай заваёве ў X стагодзьдзі, у XI стагодзьдзі. Апошняя хваля эвакуявалася на [[Сыцылія|Сыцылію]] [[нарманы|нарманамі]], а нешматлікія хрысьціянскія грамады заставаліся ў рэгіёне яшчэ ў XIV стагодзьдзі&lt;ref name=&quot;Conant&quot;/&gt;.

У Сярэднявеччы Паўночная Афрыка была домам для многіх выбітных навукоўцаў, сьвятых і сувэрэнаў, да ліку якіх варта далучыць [[Юда ібн Курайш|Юду ібн Курайша]], першага граматыка сэміцкіх і бэрбэрскіх моваў, суфійскіх майстроў [[Абу Маньян]]а і [[Сыдзі Эль-Гуары]], эміры [[Абд-аль-Мумін]] і [[Ягмурасэн ібн-Заян]]. Менавіта ў гэты час у [[Магрыб]]е зьявіліся прадстаўнікі [[дынастыя Фатымідаў|дынастыі Фатымідаў]], дзеці [[Фатыма (дачка Мухамада)|Фатымы]], дачкі [[Мухамад]]а. Гэтыя Фатыміды стварылі дынастыю, якая ўтварыла імпэрыю, якая ўлучала тэрыторыі ад Магрыба, [[Гіджаз]]а і [[Левант]]а. Гэтая дзяржава мела сьвецкі ўрад, а таксама магутнае войска і флёт, які складаўся ў асноўным з [[арабы|арабаў]] і леванційцаў. Сталіца гэтае імпэрыі месьцілася ў [[Каір]]ы. Па сканчэньні бэрбэрскага паўстаньня на тэрыторыі Магрыбу ўзьніклі шматлікія незалежныя дзяржавы. На тэрыторыі Альжыру паўстала [[дынастыя Рустамідаў]]. Іхняе каралеўства цягнулася ад [[Тафіляльта|Тафіляльты]] ў [[Марока]] да гор Нафуса ў [[Лібія|Лібіі]], улучаючы паўднёвы, цэнтральны і заходні [[Туніс]], у тым ліку тэрыторыю ўсіх сучасных краінаў Магрыба. На поўдні краіна сягала сучасных межаў з [[Малі]] і ўлучала частку тэрыторыі Маўрытаніі&lt;ref&gt; [https://books.google.co.uk/books?id=MmtBAgAAQBAJ&amp;pg=PT311#v=onepage «The Puffin History of the World: Volume 1.»] Roshen Dalal.&lt;/ref&gt;. Пасьля заняпаду дынастыі моц набыла [[дынастыя Зырыдаў]], якая акрамя таго атрымалі кантроль над часткай [[Гішпанія|Гішпаніі]] і [[Сыцылія]]й. Зырыды фармальна вызнавалі Фатымідаў сваімі сюзэрэнамі, але пазьней аб’явілі аб сваёй незалежнасьці. Паколькі Фатыміды былі на той час няздольныя зрабіць сілавы адказ, яны скарысталі іншую тактыку. Паміж [[Ніл]]ам і [[Чырвонае мора|Чырвоным морам]] жылі бэдуінскія качэўныя плямёны, высланыя ў свой час з [[Арабійскі паўвостраў|Арабіі]]. Яны рэгулярна турбавалі сялянаў даліны Нілу, сваімі нападамі і рабаваньнямі. Візыры Фатымідаў падбухторлі іх зрабіць навалу на Зырыдаў, нават заплаціўшы ім грошы&lt;ref&gt;Fage, John; Tordoff, with William (23 October 2013). [https://books.google.com/books?id=mXa4AQAAQBAJ&amp;q=1048+banu+hilal&amp;pg=PA166 «A History of Africa»]. Routledge. — ISBN 978-1-317-79727-2.&lt;/ref&gt;. Плямёны рушылі на ўсход разам з жынчынамі, дзецьмі і жывёламі. Яны звычайна не бралі гарады пад кантрль, рабуючы і руйнуючы іх&lt;ref&gt;Meredith, Martin (11 September 2014). [https://books.google.com/books?id=xXN0AwAAQBAJ&amp;q=1048+banu+hilal&amp;pg=PT66 «Fortunes of Africa: A 5,000 Year History of Wealth, Greed and Endeavour»].. Simon and Schuster. — ISBN 978-1-4711-3546-0.&lt;/ref&gt;. Прыток арабаў-бэдуінаў быў галоўным фактарам моўнай, культурнай арабізацыі Магрыба і распаўсюджваньні качоўнага ладу жыцьця ў раёнах, дзе раней дамінуючай была сельская гаспадарка&lt;ref&gt;[https://muslimheritage.com/the-great-mosque-of-tlemcen/ «The Great Mosque of Tlemcen»]. Muslim Heritage.&lt;/ref&gt;. [[Ібн Хальдун]] адзначаў, што землі, разбураныя плямёнамі [[Бану Гіляль]], сталі цалкам засушлівымі пустэльнямі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130527170154/http://www.galtoninstitute.org.uk/Newsletters/GINL9603/PopCrises3.htm «Populations Crises and Population Cycles»]. Claire Russell and W. M. S. Russel.&lt;/ref&gt;. У XIII стагодзьдзі паўстала [[дынастыя Заянідаў]], якія захоўвалі свой кантроль над Альжырам на працягу трох стагодзьдзяў. Большая частка ўсходніх тэрыторыяў Альжыру знаходзілася пад уладай [[дынастыя Гафсыдаў|дынастыі Гафсыдаў]], але эмірат Бэджая, які належыў да гафсыдзкай дзяржавы, часам быў незалежным ад цэнтральнага туніскага кантролю. У свой росквіт каралеўства Заянідаў уключала ўсё Марока, у якасьці васальнай дзяржавы, а на ўсходзе даходзіла да Туніса, які быў захоплены яшчэ падчас панаваньня [[Абу Ташфін]]а&lt;ref&gt;[https://books.google.co.uk/books?id=o3SRAAAAIAAJ «Les états de l’Occident musulman aux XIIIe, XIVe et XVe siècles: institutions gouvernementales et administratives»]. Atallah Dhina Office des Publications Universitaires.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://books.google.co.uk/books?id=q6AwAQAAMAAJ&amp;q=vassal+d%27tlemcen «Recueil des notices et mémoires de la Société archéologique du département de Constantine»]. L. Arnolet.&lt;/ref&gt;.

=== Гішпанскі і асманскі кантроль ===
На пачатку XVI стагодзьдзя [[Гішпанія]] вырашыла ўварвацца ў Альжыр і разграміць каралеўства [[Тлемсэн]]. У 1505 годзе яны захапілі [[Мэрс-эль-Кебір]], а ў 1509 годзе пасьля крывавай аблогі ім скарыўся [[Аран (горад)|Аран]]&lt;ref&gt;Sánchez Doncel, Gregorio (1991). «Presencia de España en Orán, 1509—1792». Estudio Teológico de San Ildefonso.&lt;/ref&gt;. Эўрапейцы мелі шэраг іншых важкіх перамог. У 1516 годзе асманскія браты прадпрымальнікі [[Арудж Барбароса|Арудж]] і [[Хайрэдын Барбароса]] перанесьлі сваю базу ў Альжыр, здолеўшы захапіць [[Джыджэль]] і [[Альжыр (горад)|Альжыр]] у гішпанцаў пры дапамозе мясцовых жыхароў, якія бачылі ў іх вызваліцеляў ад хрысьціянаў. Аднак, браты ў рэшце рэшт забілі мясцовага шляхціча Саліма аль-Тумі і ўзялі пад свой кантроль горад і навакольле. Калі Арудж быў забіты ў 1518 годзе падчас уварваньня ў Тлемсэн, Хэйрэдын зьмяніў яго на пасадзе кіраўніка Альжыру. Асманскі султан дараваў яму тытул і выслаў вайсковы кантынгент у колькасьці каля 2 тысяч [[янычары|янычараў]]. Пры дапамозе гэтай сілы і прымкнулых тубыльцаў асманы заваявалі ўвесь рэгіён паміж Канстантынам і Аранам, які, аднак, заставаўся пад гішпанскім кантролем да 1792 году&lt;ref&gt;Mikaberidze, Alexander (2011). «Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia». Volume 1. ABC-CLIO. — С. 847.&lt;/ref&gt;. Рэгіён быў у выніку далучаны да [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]] і кіраваўся прызначаным султанам пашом. У гэты ж момант атрымала разьвіцьцё [[пірацтва]], якія палявалі на неісламскіх караблі ў заходнім [[Міжземнае мора|Міжземным моры]], а таксама рабілі напады на прыбярэжныя гарады&lt;ref&gt;Davis, Robert (2003). [https://archive.org/details/trent_0116405722392 «Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast and Italy, 1500—1800»]. Palgrave Macmillan. — ISBN 978-0-333-71966-4.&lt;/ref&gt;. Піраты часта захоплівалі пасажыраў і экіпаж ды прадавалі іх альбо выкарыстоўвалі ў якасьці рабоў. Паводле зьвестак Робэрта Дэйвіса, з XVI па XIX стагодзьдзі піраты захапілі ў рабства ад 1 да 1,25 мільёна эўрапейцаў&lt;ref&gt;Robert Davis (17 February 2011). [https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/white_slaves_01.shtml «British Slaves on the Barbary Coast»]. BBC.&lt;/ref&gt;. У 1711 годзе была дасягнутая фактычная незалежнасьць рэгіёна ад Асманскай імпэрыі.

=== Француская калянізацыя ===
[[Файл:Vernet-Combat de Somah.jpg|значак|зьлева|Француска-арабская бітва 1836 году.]]
У 1830 годзе зьдзейсьніла пасьпяховае ўварваньне ў Альжыр&lt;ref&gt;[https://2009-2017.state.gov/r/pa/ei/bgn/8005.htm «Background Note: Algeria»]. U.S. Department of State.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Horne, Alistair (2006). «A Savage War of Peace: Algeria 1954—1962». New York, NY: NYRB Classics. — С. 29—30. — ISBN 978-1-59017-218-6.&lt;/ref&gt;. Фактычна да 1875 году французы скончылі заваёву. Паводле некаторых зьвестак з 1830 па 1851 гады падчас вайна загінула прыблізна 825 тысяч карэнных альжырцаў. Па калянізацыі краіны гандаль рабамі і пірацтва цалкам спыніліся. 17 верасьня 1860 году [[Напалеон III Банапарт|Напалеон III]] абвесьціў, што для арабаў ёсьць шчасьцем прыход сюды французаў. За гэты час толькі кабілы аказвалі супраціў французам, але былі скараныя толькі пасьля [[паўстаньне Мукрані|паўстаньня Мукрані]] ў 1871 годзе. Аднак дужаньне, як то паўстаньне [[Абд аль-Кадыр]]а, доўжылася ледзь не да канца XIX стагодзьдзя. З 1848 году і да незалежнасьці Альжыру Францыя ўключыла ўвесь Міжземнаморскі рэгіён краіны ў свой склад, паасобіўшы яго на дэпартамэнты, ачоленыя прэфэктамі і аб’яднаныя пад уладу францускім генэрал-губэрнатарам. Альжыр стаў месцам прыцягненьня сотняў тысяч эўрапейскіх імігрантаў, якія атрымалі назоў [[п’е-нуар]]. У пэрыяд з 1825 па 1847 гады 50 тысяч французаў эмігравалі ў Альжыр&lt;ref&gt;Fisher, Michael H. (2014). «Migration: A World History». New York: Oxford University Press. — С. 80. — ISBN 978-0199764341.&lt;/ref&gt;. Гэтыя перасяленцы скарысталіся землямі тубыльцаў, якія былі канфіскаваныя францускім урадам, і дастасавалі сучасных сельскагаспадарчыя комплексы, якія павялічылі колькасьць і якасьць ворных земляў&lt;ref&gt;Horne, Alistair (2006). «A Savage War of Peace: Algeria 1954—1962 (New York Review Books Classics)». New York: NYRB Classics. — С. 32. — ISBN 978-1-59017-218-6.&lt;/ref&gt;. Многія эўрапейцы пасяліліся ў Аране і Альжыры, і да пачатку XX стагодзьдзя яны складалі большасьць насельніцтва ў абодвух гарадах&lt;ref&gt;Albert Habib Hourani, Malise Ruthven (2002). [https://books.google.com/books?id=egbOb0mewz4C&amp;pg=PA323 «A history of the Arab peoples»]. Harvard University Press. — С. 323. — ISBN 0-674-01017-5.&lt;/ref&gt;.

На пачатку XX стагодзьдзя эўрапейцы ўвогуле фармавалі пятую частку насельніцтва. Францускі ўрад намагаўся [[культурная асыміляцыя|асыміляваць]] Альжыр, зрабіўшы яго звычайнай часткай Францыі. Гэтыя крокі ўлучалі значныя інвэстыцыі ў адукацыю, асабліва пасьля 1900 году. У адказ тубыльцы пачалі культурны і рэлігійны супраціў супраць гэтых захадаў. У красавіку 1940 году падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] пасьля капітуляцыі Францыі перад гітлераўскай Нямеччынай Альжыр стаўся крыніцай сыравіны і харчоў для Нямеччыны і Італіі. У лістападзе 1942 году ў Альжыры быў высаджаны ангельска-амэрыканскі дэсант. У наступе на [[Туніс]] на баку хаўрусьнікаў бралі ўдзел і францускія войскі, у значнай ступені упоўналічаныя альжырцамі, мараканцамі і жыхарамі іншых францускіх калёніяў у Афрыцы. Паступова, незадаволенасьць мусульманскага насельніцтва, якому не хапала палітычнага і эканамічнага статусу ў рамках каляніяльнай сыстэмы, павялічылася, і яны пачалі патрабаваць большую палітычную аўтаномію і ў канчатковым выніку незалежнасьць ад Францыі. У траўні 1945 году паўстаньне супраць каляніяльных францускіх сілаў было здушанае. Напружанасьць паміж абедзьвюма групамі насельніцтва настолькі падвысілася ў 1954 годзе, што распачалася [[Альжырская вайна]].

=== Незалежнасьць ===
У 1954 годзе [[Фронт нацыянальнага вызваленьня (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызваленьня]] (ФНВ) пачаў [[Альжырская вайна|вайну за незалежнасьць]], якая прывяла да вялікіх ахвяраў, лік якіх вагаецца, але паводле розных адзнакаў вагаецца ад 300 тысяч да 1 мільёну чалавек. Вялікую дзель гэтага ліку складаюць мірныя жыхары. У верасьні 1959 году ўрад Францыі прызнаў права альжырцаў на самавызначэньне, аднак гэты ход быў сустрэты францускімі каляністамі і «правымі» ў багнеты, двойчы ўладкоўваліся буйныя антыўрадавыя мецяжы з мэтай спыніць працэс перадачы палітычнай улады мясцоваму насельніцтву. Перамоўны працэс завяршыўся падпісаньнем 18 сакавіка 1962 году дамоваў аб спыненьні агню і самавызначэньні Альжыру шляхам рэфэрэндуму ([[Эвіянскія дамовы]]). Падчас рэфэрэндуму ў Альжыры яўка склала 91%, за самавызначэньне Альжыру прагаласавала 99,7%, а ў Францыі меркаваньні падзяліліся прыкладна пароўну, разам атрымалася 64% «за». У адпаведнасьці з раней дасягнутымі дамоўленасьцямі ў 1964 годзе Францыя вывела свае войскі, да 1 ліпеня 1967 году эвакуявала вайсковыя базы ў [[Сахара|Сахары]], у лютым 1968 году эвакуявала вайскова-марскую базу ў Мэрс-эль-Кебіры. Эканамічныя актывы буйных францускіх кампаніяў у Альжыры, паводле Эвіянскіх дамоваў, засталіся ў іхных руках, аднак маёмасьць каляністаў была нацыяналізаваная.

[[Файл:Houari Boumediene's Portrait.jpg|значак|зьлева|Рэвалюцыянэр і другі прэзыдэнт Альжыру [[Гуары Бумэд’ен]].]]
Спробы створанай у 1961 годзе вайскова-фашыстоўскай арганізацыі ОАС ({{мова-fr|Organisation Armée Secrète|скарочана}}), якая пайшла ў падпольле, сарваць выкананьне дамоваў шляхам масавага тэрору ў гарадах посьпеху ня мелі. Падчас рэфэрэндуму 1 ліпеня 1962 году пераважная большасьць альжырцаў выказалася за незалежнасьць, якая была неадкладна прызнаная ўрадам Францыі. Звыш мільёна эўрапейцаў і іхных прыхільнікі зь ліку мясцовых жыхароў у сьпешным парадку пакінулі краіну. Першы ўрад незалежнага Альжыру ўзначальвае лідэр ФНО [[Агмэд Бэн Бэла]]. У 1965 годзе адбыўся вайсковы пераварот, і да ўлады прыйшоў [[Гуары Бумэд’ен]], міністар абароны і былы паплечнік Бэн Бэлы, які абвесьціў курс на будаўніцтва сацыялістычнай дзяржавы, але прагматычнай па духу эканоміка-палітычнай сыстэмы, з улікам альжырскай спэцыфікі і без арыентацыі на якія-небудзь узоры. У краіне ўсталявалася аднапартыйная сыстэма. У гэты пэрыяд адужалі і пашырэлі сувязі паміж [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] і Альжырам, якія зарадзіліся яшчэ ў пэрыяд вайны за незалежнасьць Альжыру, які з таго часу лічыўся адным з хаўрусьнікам СССР, ідучым па «некапіталістычным шляху разьвіцьця». Наступныя 25 гадоў сталіся для Альжыру пэрыядам параўнальнай стабільнасьці.

Пасьля сьмерці Бумэд’ена разгарнулася дужаньне паміж фракцыямі ў кіроўнай партыі, і ў выніку краіну і партыю ачоліў кампрамісны кандыдат, [[Шадлі Бэнджэдыд]]. У пэрыяд ягонага кіраваньня мовіліся ўсе эканамічныя недахопы папярэдняга прэзыдэнта, і да канца 1980-х гадоў краіна апынулася на мяжы эканамічнага каляпсу. У 1986 і 1988 гадах мелі месца масавыя беспарадкі, выкліканыя пагаршэньнем якасьці жыцьця, для ўтаймаваньня якіх прыйшлося прыцягваць войска.

У 1980-я гады адбыўся ідэалягічны паварот у рэлігійнай вобласьці, альжырскае кіраўніцтва ў пошуках крыніц эканамічнай дапамогі ўзяло курс на супрацоўніцтва з кансэрватыўнымі мусульманскімі краінамі, укладваючы значныя сродкі ў разьвіцьцё ісламскай інфраструктуры. Пры гэтым мясцовае духавенства ідэйна і фінансава пераарыентавалася на рэлігійныя цэнтры краінаў [[Пэрсыдзкая затока|Пэрсыдзкай затокі]]. У выніку адбылося рэзкае ўзмацненьне фундамэнталісцкіх настрояў у асяродзьдзі духавенства і рэлігійных актывістаў. Фундамэнталісты пачалі патрабаваць перабудовы грамадзтва на законы [[шарыят]]у і пасьлядоўна выступалі супраць сьвецкіх уладаў, вінавацячы іх у адыходзе ад ісламу. Ва ўмовах нарастальнага эканамічнага і палітычнага крызісу ісламісты заявілі прэтэнзіі на ўладу з мэтай пабудовы тэакратычнай дзяржавы цалкам на аснове шарыяту і запаветаў [[каран]]у.

У сьнежні 1991 году і пасьля таго, выявілася, што ў выніку першага раўнда першых шматпартыйных выбараў у краіне перамогу пачынае атрымліваць [[Ісламскі фронт выратаваньня]], альжырскія вайскоўцы адмянілі другі раўнд, прымусілі прэзыдэнта краіны [[Шадлі Бэнджэдыд]]а сысьці ў адстаўку, усталявалі вайсковы рэжым і забаранілі Ісламскі фронт выратаваньня. На гэта ісламісты адрэагавалі сыходам у падпольле і тэрорам. Тактыка экстрэмістаў будавалася як на ўдарах па вайскова-паліцэйскіх сілах і прадстаўніках эліты, гэтак і на запалохваньні насельніцтва. Буйнамаштабная грамадзянская вайна падоўжылася амаль дзесяцігодзьдзе, а асобныя стычкі назіраюцца ў цяперашні час. За ўсе гады вайна панесла жыцьці звыш 100 тысяч чалавек, якія ў асноўным былі ахвярамі паказальных масавых расправаў і тэрарыстычных актаў ісламісцкіх груповак. Дзяржаве была прычыненая велізарная эканамічная шкода. Толькі цьвёрдая лінія вайскоўскага кіраўніцтва Альжыру ў 1992—1999 гадах дазволіла зьбіць хвалю тэрору і прымусіла экстрэмістаў пайсьці на перамовы аб нацыянальным прымірэньні. Да дужаньня з экстрэмістамі шырока прыцягвалася мясцовае насельніцтва ў форме атрадаў самаабароны. Гэта абцяжарвала дзеяньні экстрэмістаў на шматлікіх тэрыторыях, забясьпечвала іхную палітычную ізаляцыю ад грамадзтва і вызваляла значныя сілы войска і спэцпадразьдзяленьняў да актыўных дзеяньняў. Вялікае значэньне надавалася ўсталяваньню кантролю над ісламскай інфраструктурай, пасьлядоўнаму выдаленьню зь мячэтаў радыкальных імамаў, а таксама спыненьню каналаў вонкавага фінансаваньня, як узброенага крыла экстрэмістаў, гэтак і іх палітычных структураў.

У красавіку 2004 году пасьля перамогі [[Абдэль Азіз Бутэфліка|Абдэль Азіза Бутэфлікі]] на прэзыдэнцкіх выбарах была абвешчаная частковая [[амністыя]], паводле ўмоваў якой мяцежнікам гарантавалася прабачэньне, калі яны добраахвотна здадуцца і раззброяцца. У верасні 2005 году на ўсенародным рэфэрэндуме быў ухвалены ўрадавы праект «Хартыя за мір і згоду», які прадугледжвае амністыю былых чальцоў бандфармаваньняў, якія спыняюць узброенае дужаньне з уладамі і жадаючых вярнуцца да мірнага жыцьця. Аднак найбуйнейшая ў краіне ісламісцкая групоўка [[Салафіцкая група пропаведзі і джыгаду]], якая налічвала каля тысячы баявікоў, якая далучылася ў 2004 годзе да міжнароднай тэрарыстычнай сеткі «[[Аль-Каіда|Аль-Каіды]]», афіцыйна абвесьціла аб адмове ад удзелу ў гэтым праекце. У кастрычніку 2006 году лідэр Салафіцкай групы пропаведзі і джыгаду [[Абу Мусаб Абдэль Вудуд]] заявіў аб пачатку доўгатэрміновай вайны супраць інтэрасаў ЗША і Захаду ў рэгіёне арабскага Магрыбу.

2 красавіка 2019 году Бутэфліка падаў у адстаўку з пасады прэзыдэнта пасьля масавых пратэстаў супраць ягонай кандыдатуры на пяты тэрмін&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20190407103512/https://www.aljazeera.com/news/2019/04/algeria-parliament-meet-tuesday-interim-president-190406201605242.html «Algeria parliament to meet on Tuesday to name interim president»]. Al Jazeera.&lt;/ref&gt;. У сьнежні 2019 году [[Абдэльмаджыд Тэбун]] стаў прэзыдэнтам краіны пасьля перамогі ў першым туры прэзыдэнцкіх выбараў з рэкордна малых паказьнікам яўкі за ўсю гісторыю з часоў усталяваньня дэмакратыі ў Альжыры ў 1989 годзе. Тэбун блізкі да вайскоўцаў, але таксама яго абвінавачваюць ў ляяльнасьці да зрынутага прэзыдэнта&lt;ref&gt;[https://www.theafricareport.com/21301/algeria-who-is-new-president-abdelmadjid-tebboune/ «Algeria: Who is new president Abdelmadjid Tebboune?»]. The Africa Report.&lt;/ref&gt;.

== Палітыка ==
=== Дзяржаўны лад ===
[[Файл:Hémicycle de l'assemblée populaire nationale (Algérie).jpg|значак|Месца паседжаньняў [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народнага нацыянальнага сходу]].]]
Кіраўніком дзяржавы ёсьць прэзыдэнт Альжыру, які абіраецца на пяцігадовы тэрмін. Раней тэрмін прэзыдэнта быў абмежаваны двума пяцігадовымі тэрмінамі, але папраўка да канстытуцыі, ухваленая парлямэнтам 11 лістапада 2008 году, скасавала гэтае абмежаваньне&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20081114015503/http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/7724635.stm|загаловак=Algeria Deputies Scrap Term Limit|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Доўгі час прэзыдэнтам краіны быў [[Абдэль Азіз Бутэфліка]], які меў намер балятавацца на прэзыдэнцкую пасаду яшчэ раз у 2019 году, аднак праз масавыя пратэсты быў вымушаны абвесьціць аб сваёй адстаўцы 3 красавіка 2019 году&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/02/algeria-latest-news-president-abdelaziz-bouteflika-resigns|загаловак=Algeria’s president Abdelaziz Bouteflika resigns after 20 years|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. [[Абдэльмаджыд Тэбун]], незалежны кандыдат, быў абраны прэзыдэнтам пасьля таго, як выбары ў рэшце рэшт адбыліся 12 сьнежня 2019 году. Пратэстоўцы адмовіліся прызнаць Тэбунам прэзыдэнтам, спасылаючыся на патрабаваньні ўсебаковай рэформы палітычнай сыстэмы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-50782676|загаловак=Algeria election: Fresh protests as Tebboune replaces Bouteflika|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Паводле дзейнай канстытуцыі 1996 году кіраўнік дзяржавы мае шырокія паўнамоцтвы, то бок ёсьць вярхоўным галоўнакамандуючым узброенымі сіламі і міністрам абароны, прызначае кіраўніка ўрада, губэрнатараў (валі), траціну чальцоў Рады нацыі (верхняй палаты парлямэнту) і Канстытуцыйнай рады. 

Парлямэнт Альжыру ёсьць двухпалатным, то бок ніжняя палата, вядомая як [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народны нацыянальны сход]], налічвае 462 чальцоў, якія выбіраюцца прамым шляхам на пяцігадовы тэрмін, у той час як верхняя палата, [[Рада нацыі (Альжыр)|Рада нацыі]], мае 144 чальцоў, якія абіраюцца на шасьцігадовы тэрмін, зь якіх 96 чальцоў выбіраюцца мясцовымі сходамі і 48 прызначаюцца прэзыдэнтам. Органам выканаўчай улады краіны ёсьць Рада міністраў. Асноўнымі палітычнымі партыямі ёсьць [[Фронт нацыянальнага вызваленьня (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызваленьня]], [[Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне (Альжыр)|Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне]], [[Фронт сацыялістычных сілаў (Альжыр)|Фронт сацыялістычных сілаў]], [[Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю (Альжыр)|Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю]], [[Рух грамадзтва за мір (Альжыр)|Рух грамадзтва за мір]], рух «Ан-Нахда» і іншыя. Забароненае фармаваньне партыяў на рэлігійнай, моўнай, расавай, плоцевай, карпаратыўнай або рэгіянальнай аснове. Да ліку асноўных грамадзкіх арганізацыяў уваходзяць [[Усеагульны зьвяз альжырскіх працаўнікоў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх сялянаў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскай моладзі]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх жанчынаў]].

Як мяркуецца, выбраныя палітыкі адносна мала ўплываюць на палітыку Альжыру. Замест гэтага група неабраных цывільных і вайскоўцаў, фактычна кіруе краінай, нават вырашаючы, хто павінен абірацца прэзыдэнтам&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.lebanese-forces.com/2019/04/12/algeria-132/|загаловак=What’s happening in Algeria… is it the “Arab spring”?‎|выдавец=Lebanese Forces Official Website|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Самым уплывовым чалавекам да пратэстаў 2019 году, як лічыцца, быў [[Магамэд Мэд’ен]], кіраўнік вайсковай выведкі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.economist.com/node/21554565|загаловак=Still waiting for real democracy|выдавец=The Economist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Замежныя стасункі ===
Альжыр бярэ ўдзел у дзейнасьці шэрагу сусьветніх арганізацыяў, як то арабскай супрацы і міжнароднай супрацы, як то [[Група 77]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]] ды іншых. Альжыр уключаны ў [[Эўрапейская палітыка суседзтва|Эўрапейскую палітыку суседзтва]] (ЭПС), якая накіраваная на збліжэньне ЭЗ зь ягонымі суседзямі. У 2009 годзе ўрад [[Францыя|Францыі]] пагадзіўся выплаціць кампэнсацыю ахвярам ядзерных выпрабаваньняў у Альжыры. Прадстаўляючы законапраект аб выплатах, міністар абароны [[Эрвэ Марэн]] заявіў, што Францыі прыйшоў час мірыцца з сабою праз сыстэму кампэнсацыяў і рэпарацыяў. Альжырскія афіцыйныя асобы і актывісты лічаць, што гэта добры першы крок на паляпшэньне адносінаў паміж краінамі, і спадзяюцца, што гэта будзе спрыяць большай кампэнсацыі ў будучыні&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20161104142121/http://www.cbc.ca/news/world/france-offers-compensation-to-victims-sickened-by-nuclear-tests-1.797730|загаловак=France offers compensation to victims sickened by nuclear tests|выдавец=CBC/Radio-Canada|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Напружанасьць паміж Альжырам і [[Марока]] ў адносінах да [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахары]] была перашкодай дзеля супрацы ў рамках [[Зьвяз арабскага Магрыбу|Зьвязу арабскага Магрыбу]], намінальна ўтворанага ў 1989 годзе, але які меў невялікую палітычную вагу&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://webarchive.loc.gov/all/20011125202857/http%3A//www.arabicnews.com/ansub/daily/day/990219/1999021906.html|загаловак=Bin Ali calls for reactivating Arab Maghreb Union, Tunisia-Maghreb, Politics|выдавец=Arabic News|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 24 жніўня 2021 году Альжыр абвесьціў аб разрыве дыпляматычных стасункаў з Марока&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.upstreamonline.com/politics/algeria-stops-gas-supplies-to-spain-via-morocco-as-diplomatic-row-with-rabat-intensifies/2-1-1092219|загаловак=Algeria stops gas supplies to Spain via Morocco, as diplomatic row with Rabat intensifies|выдавец=Upstream|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Адміністрацыйны падзел ===
Алжыр падзелены на 58 вілаетаў, 553 акругі і 1541 муніцыпалітэт. Кожны вілает, акруга і муніцыпалітэт маюць назву, утвораную ад назвы свайго адміністрацыйнага цэнтру, якім звычайна ёсьць самы вялікі горад.

{| border=&quot;0&quot;
|-----
|[[Файл:Algeria wilayas.png]]
|
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;1&lt;/small&gt; [[Адрар (вілает)|Адрар]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;2&lt;/small&gt; [[Шэліф (вілает)|Шэліф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;3&lt;/small&gt; [[Агуат (вілает)|Агуат]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;4&lt;/small&gt; [[Ум-эль-Буагі (вілает)|Ум-эль-Буагі]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;5&lt;/small&gt; [[Батна (вілает)|Батна]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;6&lt;/small&gt; [[Бэджая (вілает)|Бэджая]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;7&lt;/small&gt; [[Біскра (вілает)|Біскра]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;8&lt;/small&gt; [[Бэшар (вілает)|Бэшар]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;9&lt;/small&gt; [[Бліда (вілает)|Бліда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;10&lt;/small&gt; [[Буйра (вілает)|Буйра]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;11&lt;/small&gt; [[Таманрасэт (вілает)|Таманрасэт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;12&lt;/small&gt; [[Тэбэса (вілает)|Тэбэса]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;13&lt;/small&gt; [[Тлемсэн (вілает)|Тлемсэн]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;14&lt;/small&gt; [[Тыярэт (вілает)|Тыярэт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;15&lt;/small&gt; [[Тызі-Узу (вілает)|Тызі-Узу]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;16&lt;/small&gt; [[Альжыр (вілает)|Альжыр]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;17&lt;/small&gt; [[Джэльфа (вілает)|Джэльфа]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;18&lt;/small&gt; [[Джыджэль (вілает)|Джыджэль]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;19&lt;/small&gt; [[Сэтыф (вілает)|Сэтыф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;20&lt;/small&gt; [[Саіда (вілает)|Саіда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;21&lt;/small&gt; [[Скікда (вілает)|Скікда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;22&lt;/small&gt; [[Сыдзі-Бэль-Абэс (вілает)|Сыдзі-Бэль-Абэс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;23&lt;/small&gt; [[Анаба (вілает)|Анаба]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;24&lt;/small&gt; [[Гельма (вілает)|Гельма]]
|
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;25&lt;/small&gt; [[Канстантына (вілает)|Канстантына]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;26&lt;/small&gt; [[Мэдэа (вілает)|Мэдэа]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;27&lt;/small&gt; [[Мастаганэм (вілает)|Мастаганэм]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;28&lt;/small&gt; [[М’Сыла (вілает)|М’Сыла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;29&lt;/small&gt; [[Маскара (вілает)|Маскара]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;30&lt;/small&gt; [[Уаргла (вілает)|Уаргла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;31&lt;/small&gt; [[Аран (вілает)|Аран]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;32&lt;/small&gt; [[Эль-Баяд (вілает)|Эль-Баяд]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;33&lt;/small&gt; [[Ілізі (вілает)|Ілізі]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;34&lt;/small&gt; [[Бордж-Бу-Арэрыдж (вілает)|Бордж-Бу-Арэрыдж]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;35&lt;/small&gt; [[Бумэрдэс (вілает)|Бумэрдэс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;36&lt;/small&gt; [[Эль-Тарэф (вілает)|Эль-Тарэф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;37&lt;/small&gt; [[Тындуф (вілает)|Тындуф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;38&lt;/small&gt; [[Тысэмсільт (вілает)|Тысэмсільт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;39&lt;/small&gt; [[Эль-Уэд (вілает)|Эль-Уэд]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;40&lt;/small&gt; [[Хеншэла (вілает)|Хеншэла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;41&lt;/small&gt; [[Сук-Аграс (вілает)|Сук-Аграс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;42&lt;/small&gt; [[Тыпаза (вілает)|Тыпаза]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;43&lt;/small&gt; [[Міла (вілает)|Міла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;44&lt;/small&gt; [[Айн-Дэфла (вілает)|Айн-Дэфла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;45&lt;/small&gt; [[Наама (вілает)|Наама]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;46&lt;/small&gt; [[Айн-Тэмушэнт (вілает)|Айн-Тэмушэнт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;47&lt;/small&gt; [[Гардая (вілает)|Гардая]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;48&lt;/small&gt; [[Рэлізан (вілает)|Рэлізан]]
|}

== Геаграфія ==
[[Файл:Oasis.JPG|значак|Аазіс.]]
На тэрыторыі Альжыру вылучаюць дзьве геалягічныя вобласьці — плятформавую Сахарскую, якая ўтварылася яшчэ ў [[дакембр]], і складкаватую Атляскую, што ўтварылася падчас альпійскай складкаватасьці.

Пустэльня [[Сахара]] займае 80% тэрыторыі краіны і складаецца з асобных пясковых (Вялікі Заходні Эрг, Вялікі Ўсходні Эрг, Эрг-Ігідзі, Эрг-Шэш) і камяністых (плято Танэзруфт, Цінгерт, Тадэмаіт, Эль-Эглаб) [[пустэльня]]ў. На паўднёвым усходзе альжырскай Сахары прыпаднятае сугор’е [[Ахагар]], дзе знаходзіцца найвышэйшы пункт Альжыру — гара [[Тагат]] (2906 м). Сугор’е Ахагар, якое выйшла на паверхню 2 млрд гадоў таму, зьяўляецца мэтамарфічным падмуркам Сахарскай плятформы. З усіх бакоў сугор’е акружана ступеністымі плято Тасілін-Аджэр, Тасілін-Ахагар і горамі Муйдыр. Поўнач альжырскай Сахары ляжыць на 26 мэтраў ніжэй узроўню мора. Тут разьмешчана салёнае возера [[Шот-Мэльгір]].

На поўначы Альжыру раўналежна адзін аднаму працягваюцца хрыбты [[Атляс (горы)|Атлясу]] — Тэль-Атляс і Сахарскі Атляс, падзеленыя высокімі плято і масівамі, прарэзанымі глыбокімі цясьнінамі. Альпійскі ўзрост Атляскіх гор абумовіў іх высокую сэйсьмічнасьць. Апошні разбуральны землятрус тут адбыўся ў 2003 годзе. Наступствы землятрусаў асабліва катастрафічныя, улічваючы, што на вузкай паласе ўзьбярэжжа і перадгор’яў Тэль-Атлясу пражывае 93% насельніцтвы краіны. Нетры Альжыру багатыя [[нафта]]й, [[газ]]ам, рудамі чорных і каляровых мэталаў. У Альжыры маюцца значныя радовішчы жалеза, цынку, сьвінцу, медзі, аршэніку, ртуці, фасфатаў.

Клімат Альжыру субтрапічны міжземнаморскі на поўначы і трапічны пустынны ў Сахары. Зіма на ўзьбярэжжы цёплая дажджлівая (12&amp;nbsp;°C у студзені), у горах прахалодная (2—3 тыдні ляжыць сьнег), у Сахары залежыць ад часу содняў (уначы ніжэй 0&amp;nbsp;°C, днём 20&amp;nbsp;°C). Лета ў Альжыры сьпякотнае і сухое. Гадавая колькасьць ападкаў ад 0—50 мм у Сахары да 400—1200 мм у Атляскіх горах.

Усе рэкі Альжыру ўяўляюць сабой часавыя вадацёкі (уэды), якія запаўняюцца ў сэзон дажджоў. Рэкі крайняй поўначы краіны ўпадаюць у [[Міжземнае мора]], астатнія — губляюцца ў пясках Сахары. Яны выкарыстоўваюцца для [[арашэньне|арашэньня]] і водазабесьпячэньня, для чаго на іх пабудаваныя вадасховішчы і ГЭС. Найбуйнейшая рака — [[Шэліф (рака)|Шэліф]] (700 км). Катліны азёраў (сэбхі) таксама запаўняюцца ў дажджлівы пэрыяд, а ўлетку перасыхаюць і пакрываюцца салянай скарынкай таўшчынёй да 60 гл. У Сахары ў раёнах вялікіх запасаў падземных вод разьмешчаныя найбуйнейшыя аазісы.

Расьліннасьць міжземнаморскага ўзьбярэжжа прадстаўленая жорсткалістнымі вечназялёнымі дрэвамі і хмызьнякамі. У горах Атляса растуць лясы з коркавага і каменнага дуба, алепскай хвоі, ядлоўца, туі, атляскага кедра і лістападных парод дрэваў. Да вышыні 500 мэтраў выгадоўваюць [[аліўкі]] і [[фісташкі]]. Расьліннасьць Сахары вельмі бедная і прадстаўленая ў асноўным эфэмэрамі і салянкамі. Жывёльны сьвет бедны, бо ў значнай ступені зьнішчаны чалавекам. У лясах Атляса захаваліся зайцы, дзікі і макакі, у Сахары — [[гепард]]ы, [[шакал]]ы, [[гіена|гіены]], генэты, лісіцы фэнек, газэлі, антылёпы-адакс, драпежныя птушкі, дробныя грызуны, [[зьмеі]], [[яшчаркі]], [[чарапахі]], зь бесхрыбтовых — [[саранча]], [[скарпіёны]], фалангі, скалапендры.

== Эканоміка ==
[[Файл:GDP per capita development in Algeria.png|значак|Графік зьмены СУП на душу насельніцтва Альжыру з 1820 году па 2018 год.]]
Альжыр ёсьць індустрыяльна-аграрнай краінай, дзе афіцыйнай валютай ёсьць [[альжырскі дынар|дынар]] (DZD). Кіроўныя пазыцыі ў эканоміцы захоўвае дзяржсэктар, што ёсьць спадчынай [[сацыялізм|сацыялістычнай]] мадэлі разьвіцьця краіны пасьля здабыцця незалежнасьці. У пачатку 2010-х гадоў урад Альжыру спыніў прыватызацыю дзяржаўных прадпрыемстваў і ўвёў абмежаваньні на імпарт і замежны ўдзел у сваёй эканоміцы&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=The World Factbook|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Аднак, гэтыя абмежаваньні толькі пачалі здымаць нядаўна, хоць застаюцца пытаньні наконт павольнай дывэрсыфікаванай эканомікі Альжыру. Прыватны сэктар пераважае ў [[лёгкая прамысловасьць|лёгкай]] і [[харчовая прамысловасьць|харчовай прамысловасьці]] (70-90%), [[будаўніцтва|будаўніцтве]] (60%), [[сфэра паслугаў|сфэры паслугаў]], аптовым і разбробным гандлю (да 80%), [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]] (80%). Альжыр зь цяжкасьцю разьвівае галіны апроч энэргетычный часткова праз высокія выдаткі і інэртную дзяржаўную бюракратыю. Намаганьні ўраду па дывэрсыфікацыі эканомікі шляхам прыцягненьня замежных і нутраных інвэстыцыяў за межамі энэргетычнага сэктару мала зрабілі дзеля зьніжэньня высокага ўзроўню [[беспрацоўе|беспрацоўя]] сярод моладзі або дзеля вырашэньня праблемы недахопу жыльля&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;/&gt;. Краіна сутыкаецца з шэрагам кароткатэрміновых і сярэднетэрміновых праблемаў, уключаючы неабходнасьць дывэрсыфікацыі эканомікі, узмацьненьня палітычных, эканамічных і фінансавых рэформаў, паляпшэньня дзелавога клімату і зьніжэньня няроўнасьці паміж рэгіёнамі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20130326032434/http://www.africaneconomicoutlook.org/en/countries/north-africa/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=African Economic Outlook|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

Дзякуючы высокім прыбыткам ад вуглевадароднай здабычы, Альжыр мае вялікія рэзэрвы замежнай валюты і вялікі стабілізацыйны фонд вуглевадародаў. Акрамя таго, зьнешная запазычанасьць Альжыру знаходзіцца на вельмі нізкім узроўні і складае каля 2% СУП&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;/&gt;. Эканоміка застаецца вельмі залежнай ад вуглевадароднага багацьця, і, не зважаючы на высокія валютныя рэзэрвы, бягучы рост выдаткаў робіць бюджэт Альжыру больш уразлівым да рызыкі працяглага зьніжэньня прыбыткаў ад газанафтавай сфэры. Эканоміка Альжыру павялічылася на 1,4% у 2018 годзе супраць 4,1% у 2016 годзе, прычым рост быў абумоўлены галоўным чынам аднаўленьнем нафтагазавага сэктара&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120712045121/http://www.stoneageinstitute.org/ain-hanech.html|загаловак=Research at Ain Hanech, Algeria|выдавец=Stone Age Institute.|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Eric Delson; Ian Tattersall; John Van Couvering; Alison S. Brooks (2004). [https://books.google.com/books?id=6GFGsswTIO8C&amp;pg=PA32 «Encyclopedia of Human Evolution and Prehistory: Second Edition»]. Routledge. — С. 32. — ISBN 978-1-135-58228-9.&lt;/ref&gt;. Апроч газу і нафты, вядзецца здабыча [[жалезная руда|жалезнай руды]], [[фасфаты|фасфатаў]], каляровых мэталаў. Апрацоўчая прамысловасьць прадстаўленая прадпрыемствамі мэталюргічнай, машынабудаўнічай, нафтаперапрацоўчай, хімічнай і электратэхнічнай галінаў, а таксама маюцца заводы перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны. Сельская гаспадарка толькі на траціну забясьпечвае патрэбы краіны ў харчаваньні. Ягоная доля ў СУП складае каля 10%. Разьвіта гадоўля [[пшаніца|пшаніцы]], [[авёс|аўса]], а таксама [[садавіна|садавіны]], у прыватнасьці [[цытрус]]авай, і [[гародніна|гародніны]]. Лоўля рыбы і морапрадуктаў складае больш за 20 тысячаў тон на год.

Зьнешнегандлёвае абарачэньне Альжыру ў 2007 складала 87 млрд даляраў ЗША (прырост у параўнаньні з 2006 — 11%) у т. л. экспарт — 60 млрд даляраў, імпарт — 27 млрд даляраў. На долю краінаў [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]] прыходзіцца каля 55%, [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] — каля 15%. Экспартуюцца нафта і звадкаваны газ, віно, цытрусавыя, пробка, будматэрыялы і іншае. Імпартуюцца машыны і абсталяваньне, харчаваньне, сыравіна, спажывецкія тавары. Фінансавае становішча Альжыра вызначаецца прыбыткамі ад экспарту нафты і газу. Інфляцыя, па афіцыйных зьвестках, у 2007 годзе складала 4,2%, па неафіцыйных падліках — 8%.

Альжыр не ўступаў у [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя|СГА]], не зважаючы на некалькі гадоў перамоваў, але ёсьць чальцом [[Вялікая арабская зона свабоднага гандлю|Вялікай арабскай зоны свабоднага гандлю]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.worlddata.info/trade-agreements/gafta.php|загаловак=Members of the GAFTA — Greater Arab Free Trade Area|выдавец=World Data|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt; і [[Афрыканская кантынэнтальная зона свабоднага гандлю|Афрыканскай кантынэнтальнай зоны свабоднага гандлю]] і мае пагадненне аб асацыяцыі з Эўрапейскім Зьвязам&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20121228091321/http://algiers.usembassy.gov/doing_business_algeria.html|загаловак=Doing Business in Algeria|выдавец=Embassy of the United States Algiers|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Апошнім часам павялічыліся простыя турэцкія інвэстыцыі ў Альжыр, агульны кошт якіх дасягнуў 5 млрд даляраў. Па стане на 2022 год колькасьць турэцкіх кампаніяў, якія прысутнічаюць у Альжыры, дасягнула 1400. У 2020 годзе, не зважаючы на пандэмію, у Альжыры было створана больш за 130 турэцкіх кампаніяў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://en.econostrum.info/Turkey-strengthens-its-investments-in-Algeria_a1362.html|загаловак=Turkey strengthens its investments in Algeria|выдавец=Econostrum|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Нафтавая і газавая галіны ===
[[Файл:Algeria pipelines map.jpg|значак|зьлева|Мапа трубаправодаў, якія праходзяць скрозь Альжыру.]]
Альжыр, эканоміка якога залежыць ад [[нафта|нафты]], ёсьць чальцом [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]] з 1969 году. Ягоная здабыча сырой нафты складае каля 1,1 мільёнаў барэляў на дзень, але ён таксама ёсьць буйным вытворцам і экспартэрам [[прыродны газ|газу]] з важнымі сувязямі з Эўропай&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.opec.org/opec_web/flipbook/OB08092012/OB08092012/assets/basic-html/page17.html|загаловак=OPEC Bulletin 8—9/12|выдавец=OPEC|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. [[Вуглевадароды]] доўгі час ёсьць асновай эканомікі, складаючы прыкладна 60% прыбыткаў бюджэту, 30% СУП і 87,7%&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.aps.dz/economie/127366-exportations-hors-hydrocarbures-une-recette-de-pres-de-3-mds-de-dollars-durant-les-huit-1ers-mois-de-2021|загаловак=Exportations hors hydrocarbures: une recette de près de 3 mds de dollars durant les huit 1ers mois de 2021|выдавец=APS|мова=fr|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt; прыбыткаў ад экспарту. Альжыр займае 10-ы радок паводле пакладаў прыроднага газу ў сьвеце і шостым паводле велічыні экспартэрам газу. Згодна з паведамленьнем [[Адміністрацыя энэргетычнай інфармацыі ЗША|Адміністрацыі энэргетычнай інфармацыі ЗША]] на 2005 год у Альжыра было 4,5 трлн м³ спраўджаных пакладаў прыроднага газу&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2253rank.html|загаловак=Country Comparison: Natural Gas — Proved Reserves|выдавец=CIA|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Краіна таксама займае 16-е месца паводле пакладаў нафты.

Прырост эканомікі без уліку вуглевадародаў на 2011 год прагназаваўся на ўзроўні 5%. Каб задаволіць сацыяльныя патрабаваньні, улады павялічылі выдаткі, асабліва на харчовыя патрэбы, стварэньне працоўных месцаў, падтрымку малых і сярэдніх прадпрыемстваў і падвышэньне заробкаў. Высокія цэны на вуглевадароды палепшылі рахунак бягучых апэрацыяў ды і без таго вялікія міжнародныя рэзэрвы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20140311020241/http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2012/cr1220.pdf|загаловак=Algeria: 2011 Article IV Consultation|выдавец=IMF|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Прыбыткі ад нафты і газу вырасьлі ў 2011 годзе ў выніку захаваньня высокіх коштаў на нафту, аднак тэндэнцыя аб’ёмаў здабычы зьніжаліся. Аб’ём здабычы ў нафтагазавым сэктары працягвала скарачацца, зьнізіўшыся з 43,2 млн тон да 32 млн тон у пэрыяд з 2007 па 2011 гады. Тым ня менш, на сэктар прыпадала 98% ад агульнага аб’ёму экспарту краіны ў 2011 годзе супраць 48% у 1962 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20140311022328/http://www.tsa-algerie.com/actualite/item/622-le-temps-des-crapules|загаловак=Le temps des crapules — Tout sur l’Algérie|выдавец=TSA|мова=fr|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;, а таксама 70% бюджэтных паступленьняў або 71,4 млрд даляраў ЗША.

Альжырская нацыянальная нафтавая кампанія [[Санатраш]] гуляе ключавую ролю ва ўсіх аспэктах функцыянаваньня нафтавага і газавага сэктараў у Альжыры. Усе замежныя апэратары павінны працаваць у партнэрстве з гэтай кампаніяй, якая звычайна валодае большасьцю ўласнасьці ў пагадненьнях аб размеркаваньні прадукцыі. У красавіку 2022 году дыпляматы з [[Італія|Італіі]] і [[Гішпанія|Гішпаніі]] правялі перамовы пасьля таго, як рашэньне Рыма забясьпечыць вялікі аб’ём альжырскага газу выклікала заклапочанасьць у Мадрыдзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-04-12/italy-and-spain-hold-talks-to-head-off-tension-over-algeria-gas|загаловак=Italy and Spain Hold Talks to Head Off Tension Over Algerian Gas|выдавец=Bloomberg|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Згодна з умовай паміж альжырскім Санатрашам і італьянскай [[Eni|Эні]], Альжыр дадасьць 9 млрд кубамэтраў газу ў Італію да 2024 году&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.politico.eu/article/italy-turns-to-algeria-to-replace-russian-gas/|загаловак=Italy looks to demote Russia and make Algeria its top gas supplier|выдавец=Politico|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Дэмаграфія ==
[[Файл:Tuareg2.JPG|міні|Туарэг]]
Карэннае насельніцтва Альжыру — альжырцы, якія складаюцца з [[арабы|арабаў]] і блізкіх ім па культуры [[бэрбэры|бэрбэраў]]. Па вонкавым абліччы альжырцы, як правіла, людзі сярэдняга росту, асмуглыя, чарнавалосыя, з чорнымі вачамі і падоўжанай формай асобы міжземнаморскага тыпу. Пражывае значная колькасьць чаркесаў.

Большасьць альжырцаў (4/5) лічаць роднай [[арабская мова|арабскую мову]], астатнія — [[бэрбэрскія мовы|бэрбэрскія дыялекты]]. Бэрбэрскае насельніцтва пераважае сярод горцаў [[Атляс (горы)|Атлясу]] і ў [[аазіс]]ах [[Сахара|Сахары]] (кабілы, шавія, [[туарэгі]]), прычым нярэдка бэрбэры ў роўнай ступені добра валодаюць роднай і арабскай мовай. Людзі, якія атрымалі адукацыю або тыя, хто працаваў за мяжой, як правіла, акрамя роднай добра ведаюць [[француская мова|францускую мову]]. Гутарковая форма францускай мовы шырока распаўсюджаная ў гарадах. Хоць выкарыстаньне францускай мовы значна скарацілася ў параўнаньні з каляніяльнымі часамі канца XIX — сярэдзіны XX стагодзьдзяў, [[француская мова]] ў Альжыры (а таксама ў суседніх [[Туніс]]е і [[Марока]]) па-ранейшаму застаецца асноўнай мовай дзелавых зносінаў і гандлю і пакуль не саступае гэтых пазыцыяў ангельскай. Пры гэтым курс афіцыйнага ўраду накіраваны на паступовую арабізацыю ўсіх сфэраў жыцьця краіны. На літаратурнай арабскай мове ў цяперашні час выдаюцца дзяржаўныя дакумэнты, кнігі, часопісы, газэты. Малаважную частку насельніцтва складаюць грамадзяне замежных дзяржаваў, занятыя на часавай працы ў якасьці спэцыялістаў. Яны, як правіла, таксама размаўляюць на францускай мове.

=== Рэлігія ===
Пераважная большасьць альжырцаў належаць да [[Іслам|мусульманаў]] суніцкага толку. У даліне Мзаб у вілаеце [[Гардая (вілает)|Гардае]] пражывае каля 290 тысячаў [[ібадызм|ібадыйцаў]]. У канцы XIX і пачатку XX стагодзьдзяў значную частку насельніцтва тады яшчэ Францускага Альжыру складалі даволі ўплывовыя ў культурным і эканамічным пляне немусульманскія групы франкамоўных эўрапейцаў і [[габрэі|габрэяў]], якія атрымалі назву [[франкаальжырцы]] ці п’е-нуар ({{мова-fr|Pieds-noirs|скарочана}}). Складаючы некалі да 15 % насельніцтвы краіны, большасьць франкаальжырцаў, а таксама афранцужаных мусульман-[[гаркі]] былі вымушаныя масава пакінуць краіну пасьля паразы ў вайне за незалежнасьць, [[рэпатрыяцыя|рэпатрыяваўшыся]] ў асноўным у [[Францыя|Францыю]]. На сёньня ў краіне ўсё ж такі захоўваецца хрысьціянскае насельніцтва, колькасьць якога вар’іруюцца ад 20 тысяч да 200 тысяч чалавек&lt;ref name=&quot;usstate&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.state.gov/reports/2018-report-on-international-religious-freedom/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=United States Department of State|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Хрысьціяне Альжыру перавожна належаць да [[пратэстанцтва|пратэстанцкіх]] групаў, аднак апошнім часам на іх узмацьніўся ціск з боку ўраду&lt;ref name=&quot;usstate&quot;/&gt;.

Згодна зь некаторымі зьвесткамі павялічылася колькасьць людзей, якія ня ёсьць рэлігійнымі. Справаздача Арабскага баромэтра і [[BBC|Бі-бі-сі]] за чэрвень 2019 году выявіла, што доля альжырцаў, якія лічаць сябе нерэлігійнымі, вырасла з прыкладна 8% у 2013 годзе да прыкладна 15% у 2018 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-48703377|загаловак=The Arab world in seven charts: Are Arabs turning their backs on religion?|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Абапіраючыся на атрыманыя зьвесткі, стала вядома, што падзеньне рэлігійнасьці ў асноўным прыпадае на маладых альжырцаў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20200924090413/https://fanack.com/religions-in-the-middle-east-and-north-africa/young-arabs-are-changing-their-beliefs-and-perceptions/|загаловак=Young Arabs are Changing their Beliefs and Perceptions: New Survey|выдавец=Fanack|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Альжыр адкрыў сьвету шэраг выбітных мусульманскіх мысьляроў, як то [[Эмір Абдэлькадэр]], [[Абдэльгамід Бэн Бадыс]], [[Мулуд Касэм Наіт Бэлкасэм]], [[Малек Бэнабі]] і [[Магамэд Аркун]].

== Культура ==
[[Файл:Ahlem Mosteghanemi at Beirut Book Fair 2012.JPG|значак|Адна з самых выбітных пісьменьніц арабскага сьвету [[Аглям Мастэганэмі]].]]
Складаны характар нацыянальнай культуры Альжыру перадае формула дзеяча альжырскай [[культура|культуры]] шэйха Бэн Бадыса: «Альжырскі народ — арабскі паводле мовы, бэрбэрскі паводле паходжаньня, мусульманскі паводле [[рэлігія|рэлігіі]]». Культура альжырскага народу складалася на працягу шматлікіх стагодзьдзяў як вынік узаемадзеяньня і ўзаемаўплываў арабскіх і бэрбэрскіх плямёнаў, лаціна-пунічных элемэнтаў даарабскага часу і разьвітай араба-ісламскай [[цывілізацыя|цывілізацыі]] эпохі [[халіфат]]у, носьбітаў гішпана-маўрытанскай (андалюскай) культуры маўраў і турэцкіх заваёўнікаў. Да цяперашняга часу ўсе гэтыя кампанэнты ў асноўным ужо зьліліся ў адзіны стопак. Але некаторыя зь іх дагэтуль захавалі сваю спэцыфіку.

Напрыклад, гэта ставіцца да традыцыяў бэрбэрскага фальклёру і геамэтрычнага арнамэнту, арабскай паэзіі і эпасу бэдуінскіх плямёнаў, андалюскай і турэцкай спадчыны ў [[архітэктура|архітэктуры]] і [[музыка|музыцы]]. Акрамя таго, на фармаваньне альжырскай культуры значны ўплыў апошнія паўтара стагодзьдзі аказвала культура [[Францыя|Францыі]]. З гэтай прычыны, асобы, якія атрымалі адукацыю на францускай мове, яшчэ ў 1960-х гадах складалі большасьць інтэлігенцыі Альжыру, а франкамоўная літаратура альжырцаў дагэтуль неад’емная частка іхнай нацыянальнай літаратуры.

=== Сельская ===
У матэрыяльнай культуры альжырцаў своеасабліва спалучаюцца традыцыі і сучаснасьць. Традыцыйныя сельскагаспадарчыя прылады мала зьмяніліся з эпохі арабскай заваёвы: драўляныя саха і вілы, матыка, серп, у якасьці цяглавай сілы выкарыстоўваюцца аслы і [[вярблюд]]ы. У самакіравальных [[гаспадарка]]х, сельскагаспадарчых [[каапэратывы|каапэратывах]], а таксама ў сучасных гаспадарках уласнага сэктара шырока ўжываюцца [[трактар]]ы, [[камбайн]]ы і іншая сучасная [[тэхніка]].

Звычайная альжырская [[вёска]] — бязладная навала маленькіх хат. Хата селяніна, як правіла, глінабітная, а ў горах — каменная, з плоскім дахам, на якім ёсьць адтуліна для дыму ад агменю, складзенага з каменя. Жыльлё звычайна складаецца з двух пакояў, як то ў адным ядуць і сьпяць, у іншым рыхтуюць ежу. Уваход у хату вядзе з унутранага панадворка, дзе ўтрымоўваецца быдла. [[Мэбля|Мэблі]] ў такіх хатах, акрамя маленькага століка, няма, уся сям’я есьць і сьпіць на падлозе.

=== Гарадзкая ===
Такое зьмешваньне стыляў характэрна і для мяшчанаў, якія нядаўна перасяліліся зь вёскі. Большасьць мужчынаў у гарадах носяць эўрапейскую [[адзеньне|адзежу]]. У людзей сталага веку яна нярэдка спалучаецца з чырвонай [[фэска]]й. Жанчыны-мяшчанкі ў большасьці носяць традыцыйнае белае покрыва «хаік» і «лааджар» — белую хустку, гафтаваную белымі жа ніткамі або абабітую карункамі, якія закрываюць ніжнюю частку асобы ад вачэй іншых. На ўсходзе краіны жанчыны носяць чорнае покрыва. Часам тое ды іншае спалучаецца з эўрапейскай сукенкай і [[абутак|абуткам]].

Нярэдка на вуліцах вялікіх [[горад|гарадоў]] можна бачыць характэрную карціну — маці і дачка, якія ўвасабляюць сабой учорашні і сёньняшні дзень Альжыру. У маці твар закрыты, постаць захутаная ў покрыва, на нагах туфлі бяз заднікаў, далоні і ступні выфарбаваныя [[хна|хной]]. Дачка ідзе з адкрытым тварам, яна відавочна карыстаецца эўрапейскай [[касмэтыка]]й і апранутая згодна з апошняй францускай [[мода]]й.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Партал|Афрыка}}
* [https://web.archive.org/web/20071005003110/http://www.el-mouradia.dz/ Афіцыйны сайт].{{ref-ar}}{{ref-fr}}

{{Краіны Афрыкі}}
{{АБСЭ}}

[[Катэгорыя:Альжыр| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>4sa4zf2z9s9xfjlnrd6n814uqnez66v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1921 годзе</title>
    <ns>14</ns>
    <id>26494</id>
    <revision>
      <id>2331809</id>
      <parentid>1573567</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:25:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39" xml:space="preserve">{{Нарадзіліся год|192|1}}</text>
      <sha1>qfxmyb24mj7aegczepznxo0aaazokf2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:21 жніўня</title>
    <ns>14</ns>
    <id>26963</id>
    <revision>
      <id>2331834</id>
      <parentid>2320615</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T09:31:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>дададзеная [[Катэгорыя:Жнівень]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="140" xml:space="preserve">{{Болей}}
{{Жнівень катэгорыі}}

[[Катэгорыя:Дні|Жнівень, 21]]
[[Катэгорыя:Жнівень]]</text>
      <sha1>d6mopv7gbgu2ssyyn0z3j6gy103kw6i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўкштота</title>
    <ns>0</ns>
    <id>44313</id>
    <revision>
      <id>2331788</id>
      <parentid>2331429</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:16:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <comment>/* Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях */ +</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="84661" xml:space="preserve">{{Адміністрацыйная адзінка
|Краіна                          = [[Летува]]
|Статус                          = Афіцыйны этнаграфічны рэгіён
|Цэнтар                          = [[Панявеж]]
|Мапа                            = Mapa Aukshtoty.png
}}
'''Аўкшто́та''', пазьней '''Аўкшта́йція'''&lt;ref&gt;[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 266.&lt;/ref&gt; (''Аўкштайтыя''&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;&gt;[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Аўкштайты // {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)|к}} С. 41.&lt;/ref&gt;, {{мова-lt|Aukštaitija|скарочана}}) — сучасны этнаграфічны рэгіён [[Летува|Летувы]], які знаходзіцца на паўночным усходзе краіны, у басэйне ракі [[Вяльля|Вяльлі]]. Ня мае статусу палітычнай або адміністрацыйнай адзінкі, аднак улады Летувы зацьвердзілі яго межы на афіцыйным узроўні&lt;ref&gt;[http://www3.lrs.lt/pls/inter3/dokpaieska.showdoc_e?p_id=220186&amp;p_query=D%CBL%20ETNOGRAFINI%D8%20REGION%D8%20RIB%D8%20NUSTATYMO&amp;p_tr2=2. Рэкамэндацыі Рады аховы этнічнае культуры Летувы № 1 аб усталяваньні межаў этнаграфічных рэгіёнаў ад 17 верасьня 2003 году.]&lt;/ref&gt;. Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, на гэтай тэрыторыі ўжываецца адна зь дзьвюх дыялектных групаў [[Летувіская мова|летувіскай мовы]] — [[Аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкая]]. Насельніцтва рэгіёну летувіскія этнографы вылучаюць у асобную этнаграфічную групу [[Аўкштайты|аўкштайтаў]]. Лічыцца гістарычным цэнтрам Летувіскай дзяржавы&lt;ref&gt;Suziedelis S. Historical Dictionary of Lithuania. — Scarecrow Press, 2011. P. 189.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ragauskaitė A. Ethnocultural regionalization of Lithuania or all the truth about our regions // Acta Museologica Lithuanica. Vol. 4 (2019). P. 167.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turizmogidas.lt/ru/o-litve/etnokulturnye-regiony-litvy/ Этнокультурные регионы Литвы]{{ref-ru}}, Turizmo Gidas&lt;/ref&gt;.

Аўкштота — назва памежнай тэрыторыі ў часы змаганьня [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] з [[Крыжакі|крыжакамі]] за [[Жамойць]], вядомая выняткова зь [[Нямецкая мова|нямецка-]] і [[Лацінская мова|лацінамоўных]] крыніцаў (1323—1420 гады). Знаходзілася на поўнач ад ракі Вяльлі, паабапал ракі [[Сьвятая (рака)|Сьвятой]] і ахоплівала [[Вількамір]], [[Уцяна|Уцяну]], [[Таўрагіны]], [[Больнікі (Летува)|Больнікі]], [[Маляты]], [[Дубінкі]], [[Гедройцы (мястэчка)|Гедройцы]], [[Немянчын]], [[Кернаў]], [[Шашолы]], [[Пабойск]], [[Рогава]], [[Кейданы]], [[Шаты]], [[Жэймы]], [[Кульва|Кульву]], [[Ворлава|Ворлаву]] і [[Коўна|Коўну]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 37.&lt;/ref&gt;. Не атаясамлівалася з [[Літва старажытная|уласна Літвой]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt; (азначаная тэрыторыя суадносіцца з пазьнейшым [[харонім]]ам XVI ст. «Завялейская Літва»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 153—157.&lt;/ref&gt;).

== Назва ==
Назва «Аўкштота» паходзіць з [[Балтыйскія мовы|балтыйскіх моваў]]: магчыма, гэтую назву ўтварылі мясцовыя насельнікі балтыйскага паходжаньня, або, паводле [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Вітаўт]]а, адпаведную зямлю так называлі [[жамойты]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

[[Файл:LietuvaPhysicalMap-lessdetail (lang-be).svg|значак|Фізычная мапа Летувы]]

Паводле афіцыйна прынятай у Летуве вэрсіі, назва Аўкштоты ўтварылася празь яе разьмяшчэньне на ўзвышшы ў параўнаньні з [[Жамойць|Жамойцю]] (што ў выпадку межаў афіцыйнага этнаграфічнага рэгіёну цалкам супярэчыць рэльефу мясцовасьці) — ад [[Летувіская мова|летувіскага]] слова ''aukštas'', якое азначае 'высокі'. Падобную [[Этымалёгія|этымалёгію]] самой назвы (але без адсылкі да Жамойці) сьцьвердзіў у 1820 годзе [[Малая Летува|пруска-летувіскі]] пастар {{Артыкул у іншым разьдзеле|Людвік Рэза||ru|Реза, Людвикас}}, камэнтуючы ўжытую [[Мацей Стрыйкоўскі|Мацеем Стрыйкоўскім]] назву ''Austechiam'' (пры цытаваньні вытрымкі з [[Хроніка Прускай зямлі|Хронікі Прускай зямлі]] пра падзеі 1294—1300 гадоў) датычна «''морскай правінцыі''», якая «''пад гэтай назвай улучала ўсю тэрыторыю Жамойці і [[Курляндыя|Куроніі]], прылеглыя да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]''» і «''якая цяпер завецца Angsztyta ('высокае месца')''»{{Заўвага|{{мова-la|«Strykouius rectius regionem illam scripsit Austechiam quae hodiernis diebus Angsztyta (locus altus) vocatur. &lt;…&gt; Austechiam prouinciam fuisse dicit maritimam. Totam nimirum Samogitiae et Curoniae terram, quae mare Balticum adjacet, sub hoc nomine complectitur»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;De religionis Christianae in Lithuanorum gente primordiis. — Regiomonti, 1820. [https://books.google.by/books?id=r4DMY84dlfwC&amp;pg=PA4&amp;dq=Austechiam&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE-uGf98z1AhXEh_0HHVfgCLQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam&amp;f=false P. 4].&lt;/ref&gt;.

На думку гісторыка [[Вячаслаў Насевіч|Вячаслава Насевіча]], назву «Аўкштота», магчыма, утварылі штучна (паводле аналёгіі з агучанай пазьней у палітычных мэтах этымалёгіяй назвы Жамойці), каб падмацаваць правы вялікіх князёў літоўскіх на Жамойць&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевiч В.]] Пачаткі Вялікага княства Літоўскага. — {{Менск (Мінск)}}: 1993. С. 20.&lt;/ref&gt;.

== У гістарычных крыніцах ==
[[Файл:Samland-Samogitie-Semigallo (1768).jpg|значак|[[Жамойць]] (''Samogitia'') і прылеглыя да яе [[Самбія|Самляндыя]] (''Samland'') і [[Зэмгалія|Сэмігалія]] (''Semigallo''), з мапы 1768 г.]]

Назва «Аўкштота» сустракаецца ў некалькіх лацінамоўных і нямецкамоўных хроніках і афіцыйных дакумэнтах, тым часам няма ніводнага ўпаміну пра яе ў дакумэнтах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ў афіцыйнай [[Беларуская мова|беларускай мове]], у [[Беларуска-літоўскія летапісы|літоўскіх (беларускіх) летапісах]], у апісаньнях Літвы замежнымі падарожнікамі і візытантамі двара [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў]] у [[Вільня|Вільні]], у афіцыйным ліставаньні з [[Ватыкан]]ам. Усё гэта сьведчыць пра тое, што Аўкштота, з усяго відаць, азначала невялікую памежную паласу (усходнюю частку Жамойці), якая ня мела вялікага значэньня&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-290&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 290.&lt;/ref&gt;.

Рускія летапісы, якія ведаюць назву «Літва» зь сярэдзіны XI ст. і падрабязна апісваюць дачыненьні [[Кіеўская Русь|Русі]] з суседнімі (у тым ліку балтыйскімі) плямёнамі, не ўпамінаюць Аўкштоту. [[Галіцка-Валынскі летапіс]], які лічыцца адной з найважнейшых крыніцаў з гісторыі [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]], [[Жамойты|жамойтаў]], [[Яцьвягі|яцьвягаў]] і [[Прусія|прусаў]] у XIII ст. і генэзы Вялікага Княства Літоўскага, таксама не ўпамінае Аўкштоты. Аўтар лацінамоўнага трактату «Апісаньня земляў» ([[Дублінская хроніка]]) другой паловы XIII ст., які быў на каранацыі [[Міндоўг]]а, упамінае [[Жамойць]], Літву, Нальшчаны, Яцьвезь, але таксама не ўжывае назвы «Аўкштота»&lt;ref&gt;[https://belhistory.com/alba-ruscia.html Апісанне земляў (з Дублінскага рукапісу XIII ст.). Alba Ruscia] // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 6, 1993. С. 63—68.&lt;/ref&gt;.

Першы пісьмовы ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў мірнай дамове ад 2 кастрычніка 1323 году, складзенай [[Гедзімін]]ам, каралём Літвы ({{мова-de|«Gedеminne, de koning van Lethowen»|скарочана}}), з магістрам [[Лівонскі ордэн|Лівонскага ордэну]], рыскім арцыбіскупам і месьцічамі [[Рыга|Рыгі]], а таксама з намесьнікам караля [[Данія|Даніі]] ў [[Эстонія|Эстоніі]]: «''…з нашага боку зямля Аўкштота і Жамойць, Пскоў і ўсе [землі] русаў, якімі мы валодаем''» ({{мова-de|«...van unser wegene dat lant to '''Eusteythen''' unde Sameyten, Plessekowe unde alle der Russen, de under uns besethen sin»|скарочана}}&lt;ref&gt;Пашуто В. Т. Русь. Прибалтика. Папство. — М., 2011. [https://books.google.by/books?id=_XoyDwAAQBAJ&amp;pg=PA516&amp;dq=van+unser+wegene+dat+lant+to+Eusteythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiHmo2t5Mr1AhXJsaQKHVSdABQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=van%20unser%20wegene%20dat%20lant%20to%20Eusteythen&amp;f=false С. 516].&lt;/ref&gt;).

Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, што ў гэтым афіцыйным дакумэнце, хоць і ўпамінаюцца землі Аўкштоты і Жамойці, але сам вялікі князь Гедзімін тытулюецца як «''кароль Літвы''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-33-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 33—34.&lt;/ref&gt;. Увогуле, ніводны зь вялікіх князёў літоўскіх ніколі не тытуляваўся «''князем Аўкштоты''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;/&gt;.

У пагадненьні адзначаліся памежныя «мірныя зоны», да якіх залічвалася Жамойць і Аўкштота, [[Пскоўская зямля]] ды іншыя «землі русаў», падпарадкаваныя Гедзіміну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-104&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 104.&lt;/ref&gt;. З гэтага вынікае, што Аўкштота не атаясамлівалася з уласна Літвой і была адной зь «мірных зонаў», прылеглых да межаў Лівонскага ордэну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt;.

* 1320-я гады (пра падзеі 1294—1300 гадоў) — [[Хроніка Прускай зямлі]]: «''У той час Людвік фон Лібэнцэль быў комтурам Рагніта, які з сваімі братамі і зброяносцамі правёў шмат слаўных войнаў супраць ліцьвінаў. Шматразова ён меў вайну на караблях, адну ў Аўкштоце [Аўштэхіі], зямлі караля Літвы, у якой спаліў сяло, званае Рамэны, якое паводле іх веры было сьвятым, схапіўшы ўсіх і забіўшы''»&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|{{мова-la|«Eodem tempore frater Lodewicus de Libencele fuit commendator de Raganita, qui cum suis fratribus et armigeris multa bella gloriose gessit contra Lethowinos. Navale bellum multiplex habuit, unum versus '''Austechiam''', terram regis Lethowie, in qua villam dictam Romene, que secundum ritus eorum sacra fuit, combussit, captis omnibus et occisis»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 1. Band. — Leipzig, 1861. [https://books.google.by/books?id=YX8OAAAAYAAJ&amp;pg=PA159&amp;dq=Austechiam,+terram+regis+Lethowie&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi10rrE5sr1AhXB8qQKHeeEDfYQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam%2C%20terram%20regis%20Lethowie&amp;f=false S. 159].&lt;/ref&gt;}}.
* 1324—1331 гады — паведамленьне комтура [[Рагніт]]а комтуру [[Кёнігзбэрг]]у пра заяву літоўскага ўцекача (на момант публікацыі ў 1873 годзе захавалася часткова): «''кароль Аўкштоты''» ({{мова-la|«rex de '''Owsteiten'''»|скарочана}})&lt;ref&gt;Altpreußische Monatsschrift. 10. Band. — Königsberg, 1873. [https://books.google.by/books?id=fM5BbKw8_vkC&amp;pg=PA81&amp;dq=rex+de+Owsteiten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi8xNas2sr1AhVliv0HHbZEAHIQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=rex%20de%20Owsteiten&amp;f=false S. 81].&lt;/ref&gt;.
* 1327—1329 гады — дакумэнт Рагніцкага комтурства: «''…тры рабы-ўцекачы з Аўкштоты… якія сьцьвярджалі, што жылі каля [[Горадня|Горадні]]''» ({{мова-la|«...tres servos fugitivos de '''Owehsteten'''... qui eciam asserunt omnes de Owehsteten circa Garten domi esse»|скарочана}})&lt;ref&gt;Preussisches Urkundenbuch. — Königsberg, 1962. [https://books.google.by/books?id=krFDAQAAMAAJ&amp;q=Owehsteten+Garten&amp;dq=Owehsteten+Garten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOj8733Mr1AhVilP0HHeXOAegQ6AF6BAgCEAI S. 447].&lt;/ref&gt;.
* 1337 год, 12 сьнежня — була імпэратара [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] [[Людвіка Баварскі|Людвіка Баварскага]]: «''…землі няверных, ворагаў Хрыста, ліцьвінаў, а менавіта Аўкштоту, Жамойць, Каршовію, Русь ды іншыя землі, якія належаць да гэтых краёў…''» ({{мова-la|«...terram infidelium Litwinorum Crucis christi inimicorum, videlicet '''Ochsteten''' Samayten Karsow Ruzen ceterasque partes prenominatis terris adiacentibus cum omnibus suis pertinenciis et partibu...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex diplomaticus Lithuaniae. — Vratislavieae, 1845. [https://books.google.by/books?id=pzVNAAAAcAAJ&amp;pg=PA45&amp;dq=Litwinorum+Ochsteten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjt4cy23sr1AhUuhf0HHVtKCc8Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Litwinorum%20Ochsteten&amp;f=false S. 45].&lt;/ref&gt;.
* 1338 год — Хроніка рыцараў Тэўтонскага ордэну: «''кароль Аўкштоты і Жамойці''» ({{мова-de|«Die coninck van '''Ansteiden''' ende van Sameyten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Veteris aevi analecta. T. X. — Lugdunum Batavorum, 1710. [https://books.google.by/books?id=MeNB_FQi1y4C&amp;pg=PA223&amp;dq=Die+coninck+van+Ansteiden+ende+van+Sameyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3qouq58r1AhUN7rsIHT-BCy4Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Die%20coninck%20van%20Ansteiden%20ende%20van%20Sameyten&amp;f=false P. 223].&lt;/ref&gt;.

Як паказвае Павал Урбан, невядомы аўтар хронікі недакладна датаваў падзеі, сьцьвярджаючы пра складаньне па 1342 годзе мірнага пагадненьня паміж магістрам Лівонскага ордэну Эвэргардам з Мунгайму (памёр у 1340 годзе) і «''каралём Аўкштоты і Жамойці''». Напраўду справа тычылася гандлёвага пагадненьня 1338 году, аформленага з «''магістрам Лівоніі''» ад імя «''Гедзіміна, караля Літвы''», таму прыведзены тытул — з усяго відаць, памылка аўтара&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35-36&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35—36.&lt;/ref&gt;.

* 1348 год — [[Віганд Марбурскі]]: «''…на зямлю Літвы, а менавіта ў Аўкштоту…''» ({{мова-de|«...in das Land Litten, nemlich in '''Auchstetter'''...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex Diplomaticus Prussicus. 3. Band. — Königsberg, 1848. [https://books.google.by/books?id=ns5TAAAAcAAJ&amp;pg=PA80&amp;dq=%22Auchstetter%22+gegent&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiK76Ot6Mr1AhVDuqQKHZnfCdwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=%22Auchstetter%22%20gegent&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;.
* перад 1357 годам — [[Герман Вартбэрг]]: «''У гэтым часе ліцьвіны мясьцінаў Стрыпейкі, Упіта, Вайсьвільцы, Аўкштота [Аўштайта] хацелі перасяліцца ў Літву; што не дазволіў ім зьдзейсьніць магістар''» ({{мова-la|«Hoc tempore Letwini de Stripeyke, Opythen, Mezevilte, de '''Austeyten''' volebant se a Lethowia transferre; sed refutati per magistrum»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA70&amp;dq=Opythen+Austeyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjHv6Sv6cr1AhURCewKHdksAx0Q6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=Opythen%20Austeyten&amp;f=false S. 70].&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Samogitia (F. Wit, 1689).jpg|значак|Фрагмэнт мапы ВКЛ каля 1689 году (поўнач — направа, уверсе — захад), дзе Жамойць падзяляецца дзьве часткі: «[[Варні|Worniae]] Territorium», прылеглую да [[Балтыйскае мора|мора]] і «[[Расены|Rosienae]] Territorium», прылеглую да [[Літва старажытная|Літвы]]]]

Як зазначае Павал Урбан, калі б Аўкштота ў тым часе дзяржаўна атаясамлівалася з уласна Літвой, то «''ліцьвіны з Аўкштоты''» ня мелі б патрэбы з «Аўкштоты-Літвы» зноў перасяліцца ў Літву&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

* 1367 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Генінг Шындэкопф «''у вышэйшай зямлі Літвы… спустошыў і спапяліў мясцовасьці Шаты, Ворлава… і прыйшоў да Коўны…''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 34.&lt;/ref&gt; ({{мова-la|«in superioribus partibus Letwinorum... in ore gladiis omnes vastavitque flammis et cede regiones Sethen, Warlowe... quousque pervenitur circa Novum Kauve...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA80&amp;dq=in+superioribus+partibus+Letwinorum&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH_pyu68r1AhW-57sIHXvuCFsQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=in%20superioribus%20partibus%20Letwinorum&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;
* 1372 год&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287-288&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287—288.&lt;/ref&gt; — Герман Вартбэрг: «''…спустошылі зямлю Высокую, Вайсьвільцы, Упіту''» ({{мова-la|«...terre vastate in eo sunt Veyseke, Waysevilte, Opiten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA93&amp;dq=sunt+Veyseke&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwijq6GKlMv1AhWLyaQKHbBXAnEQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=sunt%20Veyseke&amp;f=false S. 93].&lt;/ref&gt;
* 1373 год — Герман Вартбэрг: вялікі магістар Тэўтонскага ордэну [[Вінрых з Кніпроду]] «''вывеў сваіх супраць ліцьвінаў у зямлю Аўкштоту, дзе кароль Кейстут ім ня даў пераправіцца. Магістар пайшоў далей уздоўж Вяльлі, жадаючы пераправіцца. Але кароль і там ім ня даў гэтага… Так Магістр спустошыў зямлю ўздоўж Вяльлі да самога Вількаміру. Па тым павёў свае войскі ў зямлю Жамойць…''»{{Заўвага|{{мова-la|«...eduxit suos contra Letwinos in terram '''Austheithen''', ubi rex Keinstut cum suo exercitu non permittens eum transire. Magister procedens ad terram Nerghe, ubi putabat se transiturum. Rex autem et ibi eum prohibuit... Vastavit igitur magister generalis terram circa usque Valkenberge. Deinde direxit suos ad terram Seymen...»|скарочана}}&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=in+terram+Austheithen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjnseWO7Mr1AhV0i_0HHUY0D6MQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=in%20terram%20Austheithen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;}}
* 1374 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Рудыгер з Эльнэру «''быў з двума войскамі ў землях ліцьвінаў пад назваю Аўкштота [Аўштайта], моцна спусташаючы яе тры дні і тры ночы''» ({{мова-la|«fuit cum duobus in terris Letwinorum nomine '''Austheythen''', tribus diebus et noctibus potenter vastando»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=nomine+Austheythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3jMDrl8v1AhXIlP0HHRvPCy0Q6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=nomine%20Austheythen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;
* паміж 1384 і 1401 гадамі — «''Дарогі ў Аўкштоту або Верхнюю Літву''» ({{мова-de|«Wege nach '''Auxteten''' oder Ober-Littauen»|скарочана}})&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=OsvtAAAAIAAJ&amp;pg=PA688&amp;dq=Auxteten+Ober-L%D1%96ttauen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiXoqCA7sr1AhXLlP0HHegqApgQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=Auxteten%20Ober-L%D1%96ttauen&amp;f=false P. 688].&lt;/ref&gt;, дзе большасьць дарог мела зьвязкі зь [[Вільня]]й, [[Трокі|Трокамі]] і [[Горадня]]й, у тым ліку ўпамінаюцца такія дарогі: № 62 — празь Візну (у [[Мазавецкае княства|Мазоўшы]]) у Горадню; № 63 — праз [[Райгорад]] у Горадню, № 79 — розныя дарогі між Трокамі і Горадняй; № 83 — дарога з Горадні ў [[Салечнікі]]; № 84 — дарога з Салечнікаў у [[Ваўкавыск]], праз Дубічы і [[Васілішкі]]; № 89 — дарога ў [[Астрына|Астрыну]] праз Горадню і [[Азёры (Гарадзенская вобласьць)|Азёры]]; № 91 — дарога з Горадні ў [[Крэва]], праз Астрыну, Васілішкі, [[Ліда|Ліду]], [[Ліпнішкі]], [[Гальшаны]]; № 93 — дарога ў Горадню, упамінаюцца [[Дубна]], [[Дзярэчын]], [[Слонім]], Васілішкі, Астрына, Ваўкавыск; № 94 — дарога зь Візны ў [[Наваградак]]; № 96 — дарога ў Ліду, упамінаюцца Наваградак, Астрына, Васілішкі; № 97 — дарога з Ваўкавыску ў Наваградак, упамінаецца Слонім; упамінаюцца яшчэ дарогі праз Крэва, Гальшаны, [[Ашмяны]], Дудзішкі, [[Меднікі]]; № 98, 99 — дарогі з Горадні ў Наваградак; № 100 — дарога з [[Трабы|Трабаў]] у Наваградак, упамінаюцца Крэва, Валожын, Бакшты, [[Любча]]&lt;ref name=&quot;Dajlida-2019-58&quot;&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 58.&lt;/ref&gt;.
* 1412 год — дакумэнт Тэўтонскага ордэну, заснаваны на апытаньнях пажылых людзей, пераважна былых служкаў ордэну (у тым ліку жамойтаў), і выкарыстаны на арбітражным працэсе: «''Таксама замак Вялёна прускія браты заваявалі 11 гадоў таму ад няверных і ворагаў нашай веры ліцьвінаў, якіх называлі аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;/&gt;, а кіраўнікамі ў іх былі Сурмін, Матэйка і Гаштольд. А таксама, што памянёныя кіраўнікі, ад якіх быў адваяваны замак Вялёна, як ужо пісалася, былі ліцьвінамі, і іх род і цяпер завецца ліцьвінкамі і ліцьвінамі, і жывуць яны ў Літве, у Кульве каля Вількаміру, а не ў жамойцкай зямлі. Таксама, што і замак Вялёна, да яго заваяваньня прускімі братамі, як ужо казалі, утрымліваўся і забясьпечваўся ліцьвінамі, якіх звалі і цяпер яшчэ называюць аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35.&lt;/ref&gt;, а не жамойтамі''»{{Заўвага|{{мова-de|«It. das hus Willune haben di heren von Prusen angewunnen vor xl jaren von den vngeloubigen vnd vinden vnszn heligen geloubens Littowen, di genant woren '''Austenten''', vnd di hobetlute his by namen Surmynne, Mattewike vnd Gawstad. It. das di dri negest oben bescreben hobetlute, von den das hus Willune gewunnen wart, alz vor ist gescreben, woren Littowen, vnd ir geschlechte is noch czu deser czit Littowes vnd Littowen vnd wonen in Littowen im lande czu Coluwa bi Wilkenberg vnd nicht im lande czu Samayten. It. das hus Willune, e das is von den heren von Prusen gewunen wart, alz in dem andren negesten obengescreben artikel ist vsgesprochen, wart is gespiset vnd gehalden von den Litiowen, di '''Awstayten''' genant woren vnd noch heysen vnd nicht von den Samayten»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=bVJkXD7G_iAC&amp;pg=PA711&amp;dq=hus+Willune+Austenten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj2rMfn7sr1AhWC-qQKHf0SCEQQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=hus%20Willune%20Austenten&amp;f=false P. 711].&lt;/ref&gt;}}

[[Файл:Samogitie, Lithuanie (A. Zakrzewski, 1832).jpg|значак|Жамойць (''Samogitie'') займае ўсю будучую «Аўкштайцію». З мапы [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]], 1832 г.]]

Апошні гістарычны ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў лісьце вялікага князя Вітаўта да імпэратара Сьвятой Рымскай імпэрыі [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта Люксэмбурскага]] ад 11 сакавіка 1420 году (беларускі пераклад даецца паводле [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 280, 287.&lt;/ref&gt;, які меў грунтоўную філялягічную падрыхтоўку&lt;ref name=&quot;Zlutka-1998&quot;&gt;[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] [https://media.catholic.by/nv/n5/art16.htm Пра Вацлава Пануцэвіча] // [[Наша Вера]]. № 2, 1998.&lt;/ref&gt;):
{{Цытата|Але паколькі Жамойць ёсьць зямлёй ніжэйшай да зямлі Літвы, таму яна называецца Жамойцю, што ў літоўскай [мове] тлумачыцца як ніжэйшая зямля. Жамойты ж Літву называюць Аўкштота, што ёсьць вышэйшая зямля ў адносінах да зямлі Жамойтаў{{Заўвага|Варыянт перакладу паводле Паўла Урбана&lt;ref name=&quot;Urban-2001-23&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 23.&lt;/ref&gt;: «''Але дзеля таго, што зямля Жамойтаў ёсьць зямля ніжэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Літвы, дык называецца Жамойцю, што ў літоўскай мове перакладаецца як зямля ніжэйшая. Жамойты, папраўдзе, Літву называюць Аўкштотай, што значыць зямля вышэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Жамойтаў''».}}.
{{арыгінал|la|Sed quod terra Samaytarum est terra inferior ad terram Lythwanie, ideo Szomoyth vocatur, quod in lythwanico terra inferior interpretatur. Samoyte vero Lythwaniam appelant '''Auxstote''', quod est terra superior respectu terre Samaytarum. 
}}
}}

Гісторыкі Вацлаў Пануцэвіч, Павал Урбан і [[Аляксандар Краўцэвіч]] зьвяртаюць увагу на тое, што гэты ліст ёсьць дыпляматычным дакумэнтам, створаным дзеля дасягненьня канкрэтных палітычных мэтаў — давесьці законныя правы на тэрыторыю Жамойці, уважаючы яе за складовую частку Літоўскага гаспадарства. Таму ён ня можа лічыцца сьведчаньнем незацікаўленага назіральніка&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;. Пагатоў, у ім зьмяшчаюцца сьцьверджаньні, якія не адпавядаюць праўдзе&lt;ref name=&quot;Urban-2001-22-27&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 22—27.&lt;/ref&gt; і, з усяго відаць, зьявіліся зь сьвядомай волі аўтара дакумэнта&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 143.&lt;/ref&gt;.

Вацлаў Пануцэвіч паказвае, што сьцьверджаньне Вітаўта пра назву Жамойці — гэта хітры, але адначасна і супярэчлівы довад: «''Жамойцю таму называецца, бо гэта ў мове жамойцкага насельніцтва абазначае, што ў перакладзе на літоўскую мову раўназначна з terra inferior, нізінай''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 281, 287.&lt;/ref&gt;. Адпаведна, і заўвага Вітаўта, што жамойты называюць Аўкштотай ''Літву'', мае характар не навуковы, але чыста палітычны&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;.

&lt;gallery caption=&quot;Тэрыторыя сучаснага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайціі» як частка Жамойці на мапах XIX—XX стагодзьдзяў&quot; widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Szamaiten (Samogitien) (H. Kieper, 1849).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] нямецкага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Генрых Кіпэрт|Генрыха Кіпэрта|en|Heinrich Kiepert}}, 1849 г.
Samogitia (1855).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1855 г.
Żmudź (Samogitia) (1904).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй Рэчы Паспалітай польскага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вацлаў Налкоўскі|Вацлава Налкоўскага|pl|Wacław Nałkowski}}, 1904 г.
Samogitia (1919).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1919 г.
&lt;/gallery&gt;

== Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях ==
[[Файл:Simono Daukanto - Budas senoves lietuviu - kalnenu ir zemaiciu - 1845 AD.jpg|значак|Вокладка кнігі [[Сыманас Даўкантас|Сыманаса Даўкантаса]] «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''»), 1845 г.]]

Да вяртаньня ва ўжытак і папулярызацыі назвы «Аўкштота» ў XIX ст. прычыніўся пруска-нямецкі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яганэс Фогт||ru|Фохт, Иоганнес}} (з 1856 году сябра-карэспандэнт [[Санкт-Пецярбурская акадэмія навук|Санкт-Пецярбурскай акадэміі навук]]), які ў другім томе сваёй «Гісторыі Прусіі» ({{мова-de|«Geschichte Preussens»|скарочана}}, 1827 год), выдадзенай гатычным шрыфтам у [[Кёнігзбэрг]]у, сьцьвярджаў, што «Аўкштотай» («верхняй зямлёй») называўся ўвесь рэгіён на [[Нёман|Нёмане]] на захад ад [[Вялёна|Вялёны]], а жыхароў гэтага рэгіёну называлі «аўкштотамі». Ён жа выдзяляў, апроч Жамойці («ніжняй зямлі»), яшчэ і «сярэднюю зямлю»{{Заўвага|{{мова-de|«Eigentlich hieß das ganze Gebiet von Welun (Wiliona) an der Memel östlich hin das Land Austeten oder Austetten, wie denn auch die Bewohner „die Austeten“ genannt wurden. &lt;...&gt; dieses Gebiet Austeten das s. g. Oberland von Samaiten, superiores partes; die Gegenden von Welun an bis Widuckeln, Rossiene und Erogel nannte man das Mittelland, mediae partes und die Gebiete von Medeniken, Wangen u. s. w. das Niederland, partes inferiores»|скарочана}}&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 1. Band — Königsberg, 1827. [https://books.google.by/books?id=xr_fcQI_Mn4C&amp;pg=PA61-IA1&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 62].&lt;/ref&gt;}}. У чацьвертым томе гэтай жа працы (1830 год) Фогт апублікаваў ліст Вітаўта ад 1420 году&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 4. Band — Königsberg, 1830. [https://books.google.by/books?id=AccBAAAAYAAJ&amp;pg=PA11&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 11].&lt;/ref&gt;.

У 1837 годзе вядомы сваімі фальсыфікатамі [[Тэадор Нарбут]], які прыдумаў падрабязны пантэон «літоўскіх» [[Паганства|паганскіх]] багоў ў рамках «[[Ацтэкі|ацтэцка]]-[[Індыя|індыйскай]]» рэлігіі «ліцьвінаў»&lt;ref name=&quot;Astraucou-2014&quot;&gt;[[Сяргей Астравец|Астравец С.]] [https://www.svaboda.org/a/26711502.html З «Іліядай» пад падушкай], [[Радыё Свабода]], 26 лістапада 2014 г.&lt;/ref&gt;, выдаў у Вільні другі том «Гісторыі літоўскага народу» ({{мова-pl|Dzieje starożytne narodu litewskiego|скарочана}}), дзе з спасылкай на Фогта (які «''знайшоў довады гэтага ў Кёнігзбэрскім архіве''») заявіў, што «''Літва… падзялялася на дзьве паловы: вышэйшую, якая называлася Аўкштотай{{Заўвага|Тут Нарбут ужыў невытлумачальную зь летувіскай мовы памылковую форму ''Auxstole''&lt;ref&gt;Rozprawy Wydziału Filologicznego. T. 1. — Kraków, 1874. [https://books.google.by/books?id=OeQAAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA368&amp;dq=Auxstole&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjJgP-SqM31AhVRlP0HHcTzAKQQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&amp;q=Auxstole&amp;f=false S. 368].&lt;/ref&gt;, якую як асноўную форму назвы (на яго думку) паўтарыў на наступнай старонцы. Гэтую ж памылковую форму ён паўтарыў у сваёй публікацыі «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» (1856 год)&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 38.&lt;/ref&gt;}}, у лацінскіх аўтараў Austechia, і на ніжэйшую або Жамойць''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Litwa... dzieliła się na dwie połowy: wyższą, nazywaną Auxstole, w autorach łacińskich Austechia i na niższą czyli Žomajten»|скарочана}}}} і таксама зьмясьціў тэкст ліста вялікага князя Вітаўта&lt;ref&gt;Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. 2. — Wilno, 1837. S. 387—[https://books.google.by/books?id=JuMGAAAAYAAJ&amp;pg=PA388&amp;dq=Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjwpq65tsv1AhXlh_0HHSrjCYw4FBDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false 388].&lt;/ref&gt; (у сваёй пазьнейшай публікацыі 1856 году «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» Нарбут, увогуле, абвясьціў «Аўкштоту» разам з Жамойцю і дзьвюма прыдуманымі ім правінцыямі — «Няромай» і «Пялюзіяй» — «''сапраўднай Літвой''»&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;/&gt;). Ад гэтага часу назва «Аўкштота» («Аўкштайція») пачала выкарыстоўвацца ў розных публікацыях, дзе гэтым тэрмінам пазначаліся тыя альбо іншыя землі на ўсход ад Жамойці, тым часам назвай «[[Аўкштайты|аўкштайты]]» пачалі называць жыхароў адпаведных земляў. Аднак яшчэ ў 1891 годзе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вялікая агульная ілюстраваная энцыкляпэдыя||pl|Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana}} сьведчыла, што шырокія масы мясцовага насельніцтва ня ведаюць тэрміну «Аўкштота» і не ўжываюць яго ў штодзённым жыцьці як геаграфічную назву{{Заўвага|{{мова-pl|«Aukstote, Auxstote... Nazwa ta, dziś przes Litwinów nie używana»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana. T. 5—6. — Warszawa, 1891. [https://books.google.by/books?id=cNcDAAAAYAAJ&amp;pg=PA450&amp;dq=Aukstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj20eDXtMv1AhVAlP0HHeAKAdg4ChDoAXoECAUQAg#v=onepage&amp;q=Aukstote&amp;f=false S. 450].&lt;/ref&gt;.

Калі ў 1822 годзе [[Сыманас Даўкантас]] — адзін зь першых ідэолягаў [[Летувіскі нацыянальны рух|летувіскага нацыянальнага руху]] — выдаў кнігу «Дзеяньні старажытных летувісаў і жамойтаў» («''Darbai senųjų lietuvių ir žemaičių''»), то ўжо ў 1845 годзе (па выхадзе публікацыяў Яганэса Фогта і Тэадора Нарбута) ён выдаў сваё дасьледаваньне пад назвай «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''», сучаснае летувіскае «''Būdas senovės lietuvių, kalnėnų ir žemaičių''»{{Заўвага|У выдадзенай на заказ [[Міністэрства замежных справаў Летувы]] «Гісторыі Летувы» ({{мова-ru|«История Литвы»|скарочана}}) назву гэтай кнігі Даўкантаса падалі як «Звычаі старажытных летувісаў, аўкштайтаў і жамойтаў» ({{мова-ru|«Обычаи древних литовцев, аукштайтов и жемайтов»|скарочана}})&lt;ref&gt;История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 125.&lt;/ref&gt;}}). Такім парадкам Даўкантас пераклаў старажытны нямецка-лацінскі тэрмін уласным летувіскім наватворам «горнікі» (ад {{мова-lt|kalnas|скарочана}} 'гара'), чым засьведчыў няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты»). Тое, што Даўкантас «''першым прыдумаў і выкарыстаў тэрмін дзеля апісаньня этнаграфічнай супольнасьці, вядомай цяпер як аўкштайты''», прызнаецца ў сучасных летувіскіх школьных падручніках&lt;ref&gt;Martišiūtė-Linartienė A. [https://nullroute.lt/mirrors/texts/Liet_k_chrestomatija_11_klasei.pdf Elektroninė literatūros chrestomatija 11 klasei]. — Vilnius, 2011. P. 608.&lt;/ref&gt;.

Ужо ў 1850 годзе пруска-нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Георг Нэсэльман||ru|Нессельман, Георг Генрих Фердинанд}} заявіў у сваім слоўніку, нібы расейскія летувісы, або жамойты, называюць прускіх летувісаў «''Létuwninkai kalninni''» з прычыны ўзгорыстай мясцовасьці{{Заўвага|{{мова-de|«Létuwninkai kalpinni werden die Preußischen Littauer von den Russischen (Zémaiczei) genannt wegen des hügligen Terrains»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA174&amp;dq=K%C3%A4lninnis++L%C3%A9tuwninkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjNxICojtr1AhXOwKQKHXQ-ClQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=K%C3%A4lninnis%20%20L%C3%A9tuwninkai&amp;f=false S. 174].&lt;/ref&gt;. Неўзабаве, аднак, расейска-летувіскі мовазнаўца [[Станіслаў Мікуцкі]] паказаў, што Нэсэльман напраўду ўзяў адпаведную назву з выдадзенай у 1842 годзе кнігі Даўкантаса «Лемантар летувіска-горнай і жамойцкай моваў» («''Abecieļa lîjtuwiû-kalnienû ir źiamajtiû kałbos''», сучаснае летувіскае «''Abėcėlė lietuvių-kalnėnų ir žemaičių kalbos''»), памылкова прыняўшы азначэньне «летувіска-горны» за сынонім «[[Прускія летувісы|пруска-летувіскі]]»&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. [https://books.google.by/books?id=SdohAQAAMAAJ&amp;pg=PA109&amp;dq=kalnienaj&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE3un0_dn1AhXI2KQKHbkrAuwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=kalnienaj&amp;f=false С. 109].&lt;/ref&gt;. Апроч таго, Мікуцкі засьведчыў, што слова «''kalnėnai''» ('горныя, горцы') Даўкантас проста выдумаў{{Заўвага|{{мова-ru|«выдуманное г. Довконтом слово kalnienaj (горные, горцы)»|скарочана}}}}&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.

У той жа працы 1855 году Мікуцкі згадаў назву «аўкштоты» («аўкштайты»), раскрыўшы лёгіку яе зьяўленьня: «''Жамойты — Нізоўцы, летувісы, якія жывуць у нізоўі Нёмана. &lt;…&gt; Калі былі (і ёсьць) Нізоўцы, мусяць быць і Вярхоўцы; і сапраўды былі''». Як галоўны довад даўнейшага існаваньня летувісаў-«вярхоўцаў» ён прывёў тэкст ліста Вітаўта ад 1420 году&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-108&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. С. 108.&lt;/ref&gt;. Прытым летувісаў свайго часу Мікуцкі, паводле асаблівасьцяў іх мовы, падзяліў на «паўночных» ([[Сьвянцянскі павет (Віленская губэрня)|Сьвянцянскі]], [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскі]], [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскі]], [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескі]] і часткова [[Шавельскі павет (Расейская імпэрыя)|Шавельскі]] паветы) і «паўднёвых», адзначыўшы, што мяжа між адпаведнымі гаворкамі часткова праходзіць ракой [[Вяльля|Вяльлёй]]&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.
 
Пра няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты») адукаванымі коламі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] таксама сьведчыць крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы «літва» на частку [[жамойць|жамойцкага]] насельніцтва, пазьней вядомую як «аўкштайты». Адпаведная нататка&lt;ref&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt; зьявілася ў 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і усходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romeі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо [[жмогус]] значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}

[[Файл:Littauischen Sprachgebiets (1876).jpg|значак|Мапа абшару з часткова [[Летувіская мова|летувіскамоўным]] насельніцтвам, дзе цяперашні афіцыйны этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» азначаецца [[Жамойць|Жамойцю]] ({{мова-de|Samogitien|скарочана}}), 1876 г.]]

Пытаньне этымалёгіі і лякалізацыі назвы «Аўкштота» падрабязна разглядаў у 1875 гозе лінгвіст і этнограф [[Ян Карловіч]] (ужо па тым, як некалькі аўтараў абвясьцілі яе «''назвай уласна Літвы, якую ўжываюць жамойты''») і пераканаўча засьведчыў, што ў тагачаснай Жамойці ня ведалі і не ўжывалі назвы «Аўкштота»{{Заўвага|{{мова-pl|«Na Żmudzi... tego wyrazu lud nie zna a zatem i Litwy nim nie nazywa»|скарочана}}}}. Таксама ён зьвярнуў увагу на тое, што ў летувіскім слоўніку Нэсэльмана сьцьвярджалася, нібы некалькі падобных назваў (''Auksztininkai'' як назва жыхароў ваколіцаў вёскі Budweten і ''Auksztinélei'' як назва жыхароў ваколіцаў [[Рагніт]]у, дадзеная ім жыхарамі ваколіцаў [[Клайпеда|Клайпеды]]&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA16&amp;dq=Auksztininkai+Auksztinelei&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj1yYbCqtn1AhWg8LsIHdspA98Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Auksztininkai%20Auksztinelei&amp;f=false S. 16].&lt;/ref&gt;) бытавалі пасярод прускіх летувісаў (у «[[Малая Летува|Малой Летуве]]»)&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. [https://books.google.by/books?id=BrViAAAAcAAJ&amp;pg=PA187&amp;dq=Aukstote,+Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOiZPRj9n1AhUbhP0HHSatDkcQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&amp;q=Aukstote%2C%20Auxstote&amp;f=true S. 187].&lt;/ref&gt;. Тым часам крыніцай зьяўленьня назвы «Аўкштота» Карловіч проста назваў публікацыю ліста Вітаўта ад 1420 году, адзначаючы, што цяжка меркаваць, ці Вітаўт утварыў гэтую назву сам, паводле аналёгіі з Жамойцю, або тая назва сапраўды бытавала за яго часамі&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 188.&lt;/ref&gt;.

У той жа працы Карловіч заявіў, што ўведзены раней нямецкім мовазнаўцам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аўгуст Шляйхэр|Аўгустам Шляйхэрам|ru|Шлейхер, Август}} падзел летувіскай мовы на гаворкі «верхнелетувіскую» (або проста летувіскую) і «ніжнелетувіскую» (або жамойцкую) ёсьць «''вельмі ўдалым''», дзеля чаго зьвярнуўся да зьняпраўджанай раней Мікуцкім назвы «''Kalnėnai''» («горнікі»), заявіўшы, што на той час у [[Цельшыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Цельшыцкім павеце]] так ужо называлі жыхароў ваколіцаў [[Вількамір]]у і Вільні&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 189, 251—252.&lt;/ref&gt;. Далей Карловіч зазначыў, што напраўду гаворак летувіскай мовы, апроч дзьвюх памянёных, існуе вялікае мноства: «''можна сказаць, што ў кожнай парафіі — свая гаворка''»&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 252.&lt;/ref&gt;.

У 1876 годзе пруска-летувіскі лінгвіст прафэсар [[Кёнігзбэрскі ўнівэрсытэт|Кёнігзбэрскага ўнівэрсытэту]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Куршат||ru|Куршат, Фридрих}} пісаў: «''У XV ст. ўсходняя Жамойць называлася Аўкштотай, паводле цяперашняага прастамоўя Aukßtocźiai ('горныя', 'горнікі')''»{{Заўвага|{{мова-de|«Im 15. Jahrhundert wurde das östliche Samogizien Auxtote, nach gegenwärtiger Volkssprache Aukstocíiai (die Hohen, die Hochländer) genannt»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Kurschat F. Grammatik der littauischen Sprache. — Halle, 1876. [https://books.google.by/books?id=r6YFAAAAQAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=Lietuvininkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj4hYfwsN_1AhURHOwKHWjfDMc4ChDoAXoECAkQAg#v=onepage&amp;q=Lietuvininkai&amp;f=false S. 5].&lt;/ref&gt;. 

[[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]] (1880—1902 гады), хоць ужо пасьлядоўна ўжывае назву «літоўская мова» ў значэньні летувіскай, аднак да шматлікіх геаграфічных аб'ектаў будучага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» падае мясцовыя назвы з пазнакамі «па-жамойцку» ({{мова-pl|po żmujdzku|скарочана}}), «жамойцкае» ({{мова-pl|żmujdzkie|скарочана}}): у [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскім павеце]] — [[Анікшты]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|13к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/534 S. 534].&lt;/ref&gt;, Віжуны&lt;ref&gt;[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/688 S. 688].&lt;/ref&gt;, Жмуйдкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/807 S. 807].&lt;/ref&gt;, Раговак&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/669 S. 669].&lt;/ref&gt;, Раўпе&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/513 S. 513].&lt;/ref&gt;, Рогаў&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}}
 [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/667 S. 667].&lt;/ref&gt;, Рубікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/879 S. 879].&lt;/ref&gt;, Субач&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/521 S. 521].&lt;/ref&gt;, Сьвядасьць&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/635 S. 635].&lt;/ref&gt;, Сясікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/600 S. 600].&lt;/ref&gt;, [[Уцяна]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/740 S. 740].&lt;/ref&gt;; у [[Ковенскі павет (Расейская імпэрыя)|Ковенскім павеце]] (на ўсход ад ракі Нявежы) — [[Румшышкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/11 S. 11].&lt;/ref&gt;, Скарулі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/703 S. 703].&lt;/ref&gt;; у [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскім павеце]] — Акніста&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|7к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/426 S. 426].&lt;/ref&gt;, Папель&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/784 S. 784].&lt;/ref&gt;, Равішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/570 S. 570].&lt;/ref&gt;, [[Салокі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/59 S. 59].&lt;/ref&gt;, Рагелі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/664 S. 664].&lt;/ref&gt;, [[Ракішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/502 S. 502].&lt;/ref&gt;, Скапішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/694 S. 694].&lt;/ref&gt;; у Панявескім павеце — [[Радзівілішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/475 S. 475].&lt;/ref&gt;, [[Рэмігола]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/613 S. 613].&lt;/ref&gt; ды іншыя.

[[Файл:Schamaiten (Samogitien) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Фрагмэнт мапы «Землі і народы Эўропы» нямецкага гісторыка [[Дытрых Шэфэр|Дытрыха Шэфэра]] (1916 г.), на якой цяперашняя «Аўкштайція» мае подпіс «''Schamaiten (Samogitien)''»]]
[[Файл:Litauer (Schamaiten, Schmuden) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Легенда да мапы Д. Шэфэра, дзе летувісы азначаюцца [[жамойты|жамойтамі]]&lt;ref&gt;Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 139—140.&lt;/ref&gt;: «''Litauer (Schamaiten, Schmuden'')»]]

У ХІХ — XX стагодзьдзях, па ўзьнікненьні летувіскага нацыянальнага руху, «Аўкштайціяй» пачалі называць цэнтральную і ўсходнюю частку сучаснай Летувы, а тэрмінам «аўкштайты» — этнаграфічную групу летувісаў&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;. Пашырэньне назвы «аўкштайты» ў гэты час зьвязваюць з этнанімічнай дыфэрэнцыяцыяй паміж [[Летувісы|летувісамі]] і [[Ліцьвіны|ліцьвінамі]]&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;/&gt;. Тым часам лучнасьць гаворак «аўкштайтаў» атрымала ў лінгвістаў назву «аўкштайцкі дыялект» летувіскай мовы. Сваім парадкам тэрмінам «аўкштайты» некаторыя археолягі пачалі рэтраспэктыўна называць насельніцтва, якое стварыла археалягічныя культуры, што займаюць тэрыторыю цэнтральнай Летувы, а некаторыя навукоўцы пачалі таксама рэтраспэктыўна ўжываць датычна стваральнікаў гэтых археалягічных культураў азначэньне «група балтыйскіх плямёнаў аўкштайты»&lt;ref&gt;{{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;.

У 2003 годзе ўлады Летувы ўсталявалі афіцыйныя межы этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»&lt;ref&gt;Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.&lt;/ref&gt;. Як заўважыў летувіскі этноляг Ж. Шакніс, мапы этнаграфічных рэгіёнаў Летувы (у адрозьненьне ад [[Латвія|Латвіі]], [[Эстонія|Эстоніі]] або [[Фінляндыя|Фінляндыі]]) вельмі доўгі час не друкаваліся нават у абагульняльных працах зь летувіскай этналёгіі&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-42&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 42.&lt;/ref&gt;. У 2006 годзе частка летувіскіх аўтараў (у тым ліку мовазнаўца [[Зігмас Зінкявічус]]) прызналі супярэчнасьць канцэпцыі «Аўкштайціі»: «''такім чынам, варта вызнаць, што паняцьце этнаграфічнай Аўкштайціі не ўстаялася''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Таким образом, понятие этнографической Аукштайтии следует признать не устоявшимся»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Зинкявичюс З., Лухтанас А., Чеснис Г. Откуда родом литовцы. — Вильнюс, 2006. С. 131.&lt;/ref&gt;.

Як адзначае Вацлаў Пануцэвіч&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-279&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.&lt;/ref&gt;:
{{Цытата|Адным з шырока пашыраных у сучаснай літаратуры «доказаў» на тое, быццам Жамойдзь і Літва тварылі адну непадзельную цэласьць, як тэрытарыяльную, так і этнічную, ёсьць так званая аўкштоцкая легенда, або твораны міт Аўкштоты. Сутнасьць гэтай легенды або міту заключаецца ў тым, быццам у склад Літвы, як агульнага назову, уваходзілі два плямёны з сваімі аддзельнымі тэрыторыямі: Жамойць і Аўкштота, terra inferior і terra superior}}

== Сымбалі ==
Сучасныя сымбалі летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» (сьцяг і герб) распрацавалі і зацьвердзілі ў 2006 годзе&lt;ref&gt;[https://numismag.com/en/2020/01/14/rolandas-rimkunas-creator-of-e2-lithuanian-regions-coins-series/ Rolandas Rimkūnas, creator of €2 lithuanian regions coins series], Numismag, 14 студзеня 2020 г.&lt;/ref&gt;.

== Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел ==
[[Файл:Liet-etno-regionai.png|міні|{{Легенда|#fec0c0|Зацьверджаная на афіцыйным узроўні тэрыторыя летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»}}]]

Сучасны летувіскі этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» знаходзіцца ў паўночна-ўсходняй частцы краіны. Буйныя месты:

* [[Панявеж]] — лічыцца сталіцай
* [[Янава (Летува)|Янава]] 
* [[Уцяна]]
* [[Кейданы]]
* [[Вісагіня]] (будавалася за савецкім часам, таму большасьць жыхароў — [[расейцы]] і [[беларусы]])
* [[Вількамір]]
* [[Радзівілішкі]]

== Мова ==
{{Падвойная выява|справа|Программа преподавания жмудского языка в Поневежской учительской семинарии (1893).jpg|107|Программа жмудско-литовского языка (1893).jpg|107|Праграмы выкладаньня летувіскай мовы ў настаўніцкай сэмінарыі, адкрытай уладамі [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] ў [[Панявеж]]ы — сталіцы сучаснай «Аўкштайціі»: {{мова-ru|«Программа преподавания жмудского языка»|скарочана}} (налева), {{мова-ru|«Программа жмудско-литовского языка»|скарочана}} (направа)}}
{{Асноўны артыкул|Летувіская мова}}
Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, у афіцыйным этнаграфічным рэгіёне «Аўкштайція» размаўляюць на [[аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкіх дыялектах]] летувіскай мовы. Прытым згодна зь іх новымі сьцьверджаньнямі, летувіская мова падзяляецца ня толькі на [[жамойцкі дыялект|жамойцкі]] і аўкштайцкі дыялекты, але і на яшчэ два субдыялекты — судоўскі і [[дзукійскі дыялект|дзукійскі]], якія разам утвараюць аўкштайцкую дыялектную групу. Да аўкштайцкіх дыялектаў належаць гаворкі, на якіх засноўваецца [[літаратурная мова|літаратурная летувіская мова]] — гаворкі захаду этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція», у ваколіцах [[Коўна|Коўны]].

На думку [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]], аўкштайцкі дыялект — які правільней называць верхнежамойцкім — утварыўся пад уплывам беларускай мовы і славянскага насельніцтва на ўсход ад ракі [[Нявежа (Летува)|Нявежы]]&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-289&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 289.&lt;/ref&gt;.

== Традыцыйны строй ==
Паводле летувіскіх этнографаў, існаваў традыцыйны строй летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція». Адметная рыса жаночага строю — пераважнае выкарыстаньне белага колеру ў адзеньні. Жаночы строй складаўся з доўгай белай ільняной кашулі, некалькіх спадніц, белага фартуху з геамэтрычным арнамэнтам чырвонай ніткай уздоўж яго нізу, гарсэту, доўгага поясу, шыйных упрыгожваньняў, галаўнога ўбору й скуранога абутку. Узімку насілі шарсьцяныя ўкарочаныя або доўгія паліто. Белыя кашулі часьцей за ўсё ўпрыгожвалі простай геамэтрычнай вышыўкай чырвонай ніткай на манжэтах. Спадніцы былі ў клетку й фармаваліся з спалучэньня чатырох асноўных колераў: чырвонага, зялёнага, жоўтага й чорнага. Апраналася ня менш за 2 спадніцы, а напрыгажэйшая апраналася паверх астатніх. Гарсэты дзяліліся на два віды: першы, які ад таліі пачынаў зьбірацца ў складкі, і другі, які быў прамы. Жанчыны «Аўкштайціі» насілі пераважна каралавыя, бурштынавыя ці шкляныя шыйныя ўпрыгожваньні. Асноўнымі сярод галаўных убораў былі наміткі, якія насіліся толькі замужнімі жанчынамі й павязваліся вельмі своеасаблівым чынам, прыкрываючы скулы й шыю, а таксама кароны й чапцы, часта ўпрыгожаныя кветкамі (маладыя дзяўчыны). Мужчынскі строй складаўся з доўгіх вузкіх часьцей даматканых, шарсьцяных ці паўшарсьцяных нагавіцаў натуральных ці цёмных колераў, белай кашулі, камізэлькі, шэйнай хусткі, лямцавага паліто пераважна шэрага ці карычневага колеру, радзей чорнага ці цёмна-сіняга, плеценага або зьвітанага поясу яркіх колераў, фэтравага капелюша й скураных ботаў, якія падвязваліся тонкімі паяскамі&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар = Jurkuvienė T.|частка = |загаловак = Lietuvių tautinis kostiumas|арыгінал = |спасылка = http://www.kainos.lt/lietuviu-tautinis-kostiumas-lithuanian-national-co-p122099|адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БЭ|2}}
* Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. Серия A, Гуманитарные науки. № 1, 2021. С. 37—49.
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}}
* {{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы}} 
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}
* {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)}}
* История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс: Eugrimas, 2013. — 318 с. {{ISBN|978-609-437-207-0}}.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Зьдзіслаў Сіцька]], [http://pawet.net/ns/2007/28/%E2%84%96_28_(816).html Па слядах літвы], [[Pawet.net]], 25 ліпеня 2007 г.

{{Рэгіёны Летувы}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Аўкштота| ]]
[[Катэгорыя:Рэгіёны Летувы]]
[[Катэгорыя:Традыцыйная культура]]</text>
      <sha1>14lve88imuslzpf8297juzbzslhevvy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331789</id>
      <parentid>2331788</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:17:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях */ п.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="84731" xml:space="preserve">{{Адміністрацыйная адзінка
|Краіна                          = [[Летува]]
|Статус                          = Афіцыйны этнаграфічны рэгіён
|Цэнтар                          = [[Панявеж]]
|Мапа                            = Mapa Aukshtoty.png
}}
'''Аўкшто́та''', пазьней '''Аўкшта́йція'''&lt;ref&gt;[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 266.&lt;/ref&gt; (''Аўкштайтыя''&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;&gt;[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Аўкштайты // {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)|к}} С. 41.&lt;/ref&gt;, {{мова-lt|Aukštaitija|скарочана}}) — сучасны этнаграфічны рэгіён [[Летува|Летувы]], які знаходзіцца на паўночным усходзе краіны, у басэйне ракі [[Вяльля|Вяльлі]]. Ня мае статусу палітычнай або адміністрацыйнай адзінкі, аднак улады Летувы зацьвердзілі яго межы на афіцыйным узроўні&lt;ref&gt;[http://www3.lrs.lt/pls/inter3/dokpaieska.showdoc_e?p_id=220186&amp;p_query=D%CBL%20ETNOGRAFINI%D8%20REGION%D8%20RIB%D8%20NUSTATYMO&amp;p_tr2=2. Рэкамэндацыі Рады аховы этнічнае культуры Летувы № 1 аб усталяваньні межаў этнаграфічных рэгіёнаў ад 17 верасьня 2003 году.]&lt;/ref&gt;. Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, на гэтай тэрыторыі ўжываецца адна зь дзьвюх дыялектных групаў [[Летувіская мова|летувіскай мовы]] — [[Аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкая]]. Насельніцтва рэгіёну летувіскія этнографы вылучаюць у асобную этнаграфічную групу [[Аўкштайты|аўкштайтаў]]. Лічыцца гістарычным цэнтрам Летувіскай дзяржавы&lt;ref&gt;Suziedelis S. Historical Dictionary of Lithuania. — Scarecrow Press, 2011. P. 189.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ragauskaitė A. Ethnocultural regionalization of Lithuania or all the truth about our regions // Acta Museologica Lithuanica. Vol. 4 (2019). P. 167.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turizmogidas.lt/ru/o-litve/etnokulturnye-regiony-litvy/ Этнокультурные регионы Литвы]{{ref-ru}}, Turizmo Gidas&lt;/ref&gt;.

Аўкштота — назва памежнай тэрыторыі ў часы змаганьня [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] з [[Крыжакі|крыжакамі]] за [[Жамойць]], вядомая выняткова зь [[Нямецкая мова|нямецка-]] і [[Лацінская мова|лацінамоўных]] крыніцаў (1323—1420 гады). Знаходзілася на поўнач ад ракі Вяльлі, паабапал ракі [[Сьвятая (рака)|Сьвятой]] і ахоплівала [[Вількамір]], [[Уцяна|Уцяну]], [[Таўрагіны]], [[Больнікі (Летува)|Больнікі]], [[Маляты]], [[Дубінкі]], [[Гедройцы (мястэчка)|Гедройцы]], [[Немянчын]], [[Кернаў]], [[Шашолы]], [[Пабойск]], [[Рогава]], [[Кейданы]], [[Шаты]], [[Жэймы]], [[Кульва|Кульву]], [[Ворлава|Ворлаву]] і [[Коўна|Коўну]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 37.&lt;/ref&gt;. Не атаясамлівалася з [[Літва старажытная|уласна Літвой]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt; (азначаная тэрыторыя суадносіцца з пазьнейшым [[харонім]]ам XVI ст. «Завялейская Літва»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 153—157.&lt;/ref&gt;).

== Назва ==
Назва «Аўкштота» паходзіць з [[Балтыйскія мовы|балтыйскіх моваў]]: магчыма, гэтую назву ўтварылі мясцовыя насельнікі балтыйскага паходжаньня, або, паводле [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Вітаўт]]а, адпаведную зямлю так называлі [[жамойты]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

[[Файл:LietuvaPhysicalMap-lessdetail (lang-be).svg|значак|Фізычная мапа Летувы]]

Паводле афіцыйна прынятай у Летуве вэрсіі, назва Аўкштоты ўтварылася празь яе разьмяшчэньне на ўзвышшы ў параўнаньні з [[Жамойць|Жамойцю]] (што ў выпадку межаў афіцыйнага этнаграфічнага рэгіёну цалкам супярэчыць рэльефу мясцовасьці) — ад [[Летувіская мова|летувіскага]] слова ''aukštas'', якое азначае 'высокі'. Падобную [[Этымалёгія|этымалёгію]] самой назвы (але без адсылкі да Жамойці) сьцьвердзіў у 1820 годзе [[Малая Летува|пруска-летувіскі]] пастар {{Артыкул у іншым разьдзеле|Людвік Рэза||ru|Реза, Людвикас}}, камэнтуючы ўжытую [[Мацей Стрыйкоўскі|Мацеем Стрыйкоўскім]] назву ''Austechiam'' (пры цытаваньні вытрымкі з [[Хроніка Прускай зямлі|Хронікі Прускай зямлі]] пра падзеі 1294—1300 гадоў) датычна «''морскай правінцыі''», якая «''пад гэтай назвай улучала ўсю тэрыторыю Жамойці і [[Курляндыя|Куроніі]], прылеглыя да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]''» і «''якая цяпер завецца Angsztyta ('высокае месца')''»{{Заўвага|{{мова-la|«Strykouius rectius regionem illam scripsit Austechiam quae hodiernis diebus Angsztyta (locus altus) vocatur. &lt;…&gt; Austechiam prouinciam fuisse dicit maritimam. Totam nimirum Samogitiae et Curoniae terram, quae mare Balticum adjacet, sub hoc nomine complectitur»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;De religionis Christianae in Lithuanorum gente primordiis. — Regiomonti, 1820. [https://books.google.by/books?id=r4DMY84dlfwC&amp;pg=PA4&amp;dq=Austechiam&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE-uGf98z1AhXEh_0HHVfgCLQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam&amp;f=false P. 4].&lt;/ref&gt;.

На думку гісторыка [[Вячаслаў Насевіч|Вячаслава Насевіча]], назву «Аўкштота», магчыма, утварылі штучна (паводле аналёгіі з агучанай пазьней у палітычных мэтах этымалёгіяй назвы Жамойці), каб падмацаваць правы вялікіх князёў літоўскіх на Жамойць&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевiч В.]] Пачаткі Вялікага княства Літоўскага. — {{Менск (Мінск)}}: 1993. С. 20.&lt;/ref&gt;.

== У гістарычных крыніцах ==
[[Файл:Samland-Samogitie-Semigallo (1768).jpg|значак|[[Жамойць]] (''Samogitia'') і прылеглыя да яе [[Самбія|Самляндыя]] (''Samland'') і [[Зэмгалія|Сэмігалія]] (''Semigallo''), з мапы 1768 г.]]

Назва «Аўкштота» сустракаецца ў некалькіх лацінамоўных і нямецкамоўных хроніках і афіцыйных дакумэнтах, тым часам няма ніводнага ўпаміну пра яе ў дакумэнтах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ў афіцыйнай [[Беларуская мова|беларускай мове]], у [[Беларуска-літоўскія летапісы|літоўскіх (беларускіх) летапісах]], у апісаньнях Літвы замежнымі падарожнікамі і візытантамі двара [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў]] у [[Вільня|Вільні]], у афіцыйным ліставаньні з [[Ватыкан]]ам. Усё гэта сьведчыць пра тое, што Аўкштота, з усяго відаць, азначала невялікую памежную паласу (усходнюю частку Жамойці), якая ня мела вялікага значэньня&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-290&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 290.&lt;/ref&gt;.

Рускія летапісы, якія ведаюць назву «Літва» зь сярэдзіны XI ст. і падрабязна апісваюць дачыненьні [[Кіеўская Русь|Русі]] з суседнімі (у тым ліку балтыйскімі) плямёнамі, не ўпамінаюць Аўкштоту. [[Галіцка-Валынскі летапіс]], які лічыцца адной з найважнейшых крыніцаў з гісторыі [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]], [[Жамойты|жамойтаў]], [[Яцьвягі|яцьвягаў]] і [[Прусія|прусаў]] у XIII ст. і генэзы Вялікага Княства Літоўскага, таксама не ўпамінае Аўкштоты. Аўтар лацінамоўнага трактату «Апісаньня земляў» ([[Дублінская хроніка]]) другой паловы XIII ст., які быў на каранацыі [[Міндоўг]]а, упамінае [[Жамойць]], Літву, Нальшчаны, Яцьвезь, але таксама не ўжывае назвы «Аўкштота»&lt;ref&gt;[https://belhistory.com/alba-ruscia.html Апісанне земляў (з Дублінскага рукапісу XIII ст.). Alba Ruscia] // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 6, 1993. С. 63—68.&lt;/ref&gt;.

Першы пісьмовы ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў мірнай дамове ад 2 кастрычніка 1323 году, складзенай [[Гедзімін]]ам, каралём Літвы ({{мова-de|«Gedеminne, de koning van Lethowen»|скарочана}}), з магістрам [[Лівонскі ордэн|Лівонскага ордэну]], рыскім арцыбіскупам і месьцічамі [[Рыга|Рыгі]], а таксама з намесьнікам караля [[Данія|Даніі]] ў [[Эстонія|Эстоніі]]: «''…з нашага боку зямля Аўкштота і Жамойць, Пскоў і ўсе [землі] русаў, якімі мы валодаем''» ({{мова-de|«...van unser wegene dat lant to '''Eusteythen''' unde Sameyten, Plessekowe unde alle der Russen, de under uns besethen sin»|скарочана}}&lt;ref&gt;Пашуто В. Т. Русь. Прибалтика. Папство. — М., 2011. [https://books.google.by/books?id=_XoyDwAAQBAJ&amp;pg=PA516&amp;dq=van+unser+wegene+dat+lant+to+Eusteythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiHmo2t5Mr1AhXJsaQKHVSdABQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=van%20unser%20wegene%20dat%20lant%20to%20Eusteythen&amp;f=false С. 516].&lt;/ref&gt;).

Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, што ў гэтым афіцыйным дакумэнце, хоць і ўпамінаюцца землі Аўкштоты і Жамойці, але сам вялікі князь Гедзімін тытулюецца як «''кароль Літвы''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-33-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 33—34.&lt;/ref&gt;. Увогуле, ніводны зь вялікіх князёў літоўскіх ніколі не тытуляваўся «''князем Аўкштоты''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;/&gt;.

У пагадненьні адзначаліся памежныя «мірныя зоны», да якіх залічвалася Жамойць і Аўкштота, [[Пскоўская зямля]] ды іншыя «землі русаў», падпарадкаваныя Гедзіміну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-104&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 104.&lt;/ref&gt;. З гэтага вынікае, што Аўкштота не атаясамлівалася з уласна Літвой і была адной зь «мірных зонаў», прылеглых да межаў Лівонскага ордэну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt;.

* 1320-я гады (пра падзеі 1294—1300 гадоў) — [[Хроніка Прускай зямлі]]: «''У той час Людвік фон Лібэнцэль быў комтурам Рагніта, які з сваімі братамі і зброяносцамі правёў шмат слаўных войнаў супраць ліцьвінаў. Шматразова ён меў вайну на караблях, адну ў Аўкштоце [Аўштэхіі], зямлі караля Літвы, у якой спаліў сяло, званае Рамэны, якое паводле іх веры было сьвятым, схапіўшы ўсіх і забіўшы''»&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|{{мова-la|«Eodem tempore frater Lodewicus de Libencele fuit commendator de Raganita, qui cum suis fratribus et armigeris multa bella gloriose gessit contra Lethowinos. Navale bellum multiplex habuit, unum versus '''Austechiam''', terram regis Lethowie, in qua villam dictam Romene, que secundum ritus eorum sacra fuit, combussit, captis omnibus et occisis»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 1. Band. — Leipzig, 1861. [https://books.google.by/books?id=YX8OAAAAYAAJ&amp;pg=PA159&amp;dq=Austechiam,+terram+regis+Lethowie&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi10rrE5sr1AhXB8qQKHeeEDfYQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam%2C%20terram%20regis%20Lethowie&amp;f=false S. 159].&lt;/ref&gt;}}.
* 1324—1331 гады — паведамленьне комтура [[Рагніт]]а комтуру [[Кёнігзбэрг]]у пра заяву літоўскага ўцекача (на момант публікацыі ў 1873 годзе захавалася часткова): «''кароль Аўкштоты''» ({{мова-la|«rex de '''Owsteiten'''»|скарочана}})&lt;ref&gt;Altpreußische Monatsschrift. 10. Band. — Königsberg, 1873. [https://books.google.by/books?id=fM5BbKw8_vkC&amp;pg=PA81&amp;dq=rex+de+Owsteiten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi8xNas2sr1AhVliv0HHbZEAHIQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=rex%20de%20Owsteiten&amp;f=false S. 81].&lt;/ref&gt;.
* 1327—1329 гады — дакумэнт Рагніцкага комтурства: «''…тры рабы-ўцекачы з Аўкштоты… якія сьцьвярджалі, што жылі каля [[Горадня|Горадні]]''» ({{мова-la|«...tres servos fugitivos de '''Owehsteten'''... qui eciam asserunt omnes de Owehsteten circa Garten domi esse»|скарочана}})&lt;ref&gt;Preussisches Urkundenbuch. — Königsberg, 1962. [https://books.google.by/books?id=krFDAQAAMAAJ&amp;q=Owehsteten+Garten&amp;dq=Owehsteten+Garten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOj8733Mr1AhVilP0HHeXOAegQ6AF6BAgCEAI S. 447].&lt;/ref&gt;.
* 1337 год, 12 сьнежня — була імпэратара [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] [[Людвіка Баварскі|Людвіка Баварскага]]: «''…землі няверных, ворагаў Хрыста, ліцьвінаў, а менавіта Аўкштоту, Жамойць, Каршовію, Русь ды іншыя землі, якія належаць да гэтых краёў…''» ({{мова-la|«...terram infidelium Litwinorum Crucis christi inimicorum, videlicet '''Ochsteten''' Samayten Karsow Ruzen ceterasque partes prenominatis terris adiacentibus cum omnibus suis pertinenciis et partibu...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex diplomaticus Lithuaniae. — Vratislavieae, 1845. [https://books.google.by/books?id=pzVNAAAAcAAJ&amp;pg=PA45&amp;dq=Litwinorum+Ochsteten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjt4cy23sr1AhUuhf0HHVtKCc8Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Litwinorum%20Ochsteten&amp;f=false S. 45].&lt;/ref&gt;.
* 1338 год — Хроніка рыцараў Тэўтонскага ордэну: «''кароль Аўкштоты і Жамойці''» ({{мова-de|«Die coninck van '''Ansteiden''' ende van Sameyten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Veteris aevi analecta. T. X. — Lugdunum Batavorum, 1710. [https://books.google.by/books?id=MeNB_FQi1y4C&amp;pg=PA223&amp;dq=Die+coninck+van+Ansteiden+ende+van+Sameyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3qouq58r1AhUN7rsIHT-BCy4Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Die%20coninck%20van%20Ansteiden%20ende%20van%20Sameyten&amp;f=false P. 223].&lt;/ref&gt;.

Як паказвае Павал Урбан, невядомы аўтар хронікі недакладна датаваў падзеі, сьцьвярджаючы пра складаньне па 1342 годзе мірнага пагадненьня паміж магістрам Лівонскага ордэну Эвэргардам з Мунгайму (памёр у 1340 годзе) і «''каралём Аўкштоты і Жамойці''». Напраўду справа тычылася гандлёвага пагадненьня 1338 году, аформленага з «''магістрам Лівоніі''» ад імя «''Гедзіміна, караля Літвы''», таму прыведзены тытул — з усяго відаць, памылка аўтара&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35-36&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35—36.&lt;/ref&gt;.

* 1348 год — [[Віганд Марбурскі]]: «''…на зямлю Літвы, а менавіта ў Аўкштоту…''» ({{мова-de|«...in das Land Litten, nemlich in '''Auchstetter'''...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex Diplomaticus Prussicus. 3. Band. — Königsberg, 1848. [https://books.google.by/books?id=ns5TAAAAcAAJ&amp;pg=PA80&amp;dq=%22Auchstetter%22+gegent&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiK76Ot6Mr1AhVDuqQKHZnfCdwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=%22Auchstetter%22%20gegent&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;.
* перад 1357 годам — [[Герман Вартбэрг]]: «''У гэтым часе ліцьвіны мясьцінаў Стрыпейкі, Упіта, Вайсьвільцы, Аўкштота [Аўштайта] хацелі перасяліцца ў Літву; што не дазволіў ім зьдзейсьніць магістар''» ({{мова-la|«Hoc tempore Letwini de Stripeyke, Opythen, Mezevilte, de '''Austeyten''' volebant se a Lethowia transferre; sed refutati per magistrum»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA70&amp;dq=Opythen+Austeyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjHv6Sv6cr1AhURCewKHdksAx0Q6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=Opythen%20Austeyten&amp;f=false S. 70].&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Samogitia (F. Wit, 1689).jpg|значак|Фрагмэнт мапы ВКЛ каля 1689 году (поўнач — направа, уверсе — захад), дзе Жамойць падзяляецца дзьве часткі: «[[Варні|Worniae]] Territorium», прылеглую да [[Балтыйскае мора|мора]] і «[[Расены|Rosienae]] Territorium», прылеглую да [[Літва старажытная|Літвы]]]]

Як зазначае Павал Урбан, калі б Аўкштота ў тым часе дзяржаўна атаясамлівалася з уласна Літвой, то «''ліцьвіны з Аўкштоты''» ня мелі б патрэбы з «Аўкштоты-Літвы» зноў перасяліцца ў Літву&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

* 1367 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Генінг Шындэкопф «''у вышэйшай зямлі Літвы… спустошыў і спапяліў мясцовасьці Шаты, Ворлава… і прыйшоў да Коўны…''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 34.&lt;/ref&gt; ({{мова-la|«in superioribus partibus Letwinorum... in ore gladiis omnes vastavitque flammis et cede regiones Sethen, Warlowe... quousque pervenitur circa Novum Kauve...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA80&amp;dq=in+superioribus+partibus+Letwinorum&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH_pyu68r1AhW-57sIHXvuCFsQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=in%20superioribus%20partibus%20Letwinorum&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;
* 1372 год&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287-288&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287—288.&lt;/ref&gt; — Герман Вартбэрг: «''…спустошылі зямлю Высокую, Вайсьвільцы, Упіту''» ({{мова-la|«...terre vastate in eo sunt Veyseke, Waysevilte, Opiten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA93&amp;dq=sunt+Veyseke&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwijq6GKlMv1AhWLyaQKHbBXAnEQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=sunt%20Veyseke&amp;f=false S. 93].&lt;/ref&gt;
* 1373 год — Герман Вартбэрг: вялікі магістар Тэўтонскага ордэну [[Вінрых з Кніпроду]] «''вывеў сваіх супраць ліцьвінаў у зямлю Аўкштоту, дзе кароль Кейстут ім ня даў пераправіцца. Магістар пайшоў далей уздоўж Вяльлі, жадаючы пераправіцца. Але кароль і там ім ня даў гэтага… Так Магістр спустошыў зямлю ўздоўж Вяльлі да самога Вількаміру. Па тым павёў свае войскі ў зямлю Жамойць…''»{{Заўвага|{{мова-la|«...eduxit suos contra Letwinos in terram '''Austheithen''', ubi rex Keinstut cum suo exercitu non permittens eum transire. Magister procedens ad terram Nerghe, ubi putabat se transiturum. Rex autem et ibi eum prohibuit... Vastavit igitur magister generalis terram circa usque Valkenberge. Deinde direxit suos ad terram Seymen...»|скарочана}}&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=in+terram+Austheithen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjnseWO7Mr1AhV0i_0HHUY0D6MQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=in%20terram%20Austheithen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;}}
* 1374 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Рудыгер з Эльнэру «''быў з двума войскамі ў землях ліцьвінаў пад назваю Аўкштота [Аўштайта], моцна спусташаючы яе тры дні і тры ночы''» ({{мова-la|«fuit cum duobus in terris Letwinorum nomine '''Austheythen''', tribus diebus et noctibus potenter vastando»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=nomine+Austheythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3jMDrl8v1AhXIlP0HHRvPCy0Q6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=nomine%20Austheythen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;
* паміж 1384 і 1401 гадамі — «''Дарогі ў Аўкштоту або Верхнюю Літву''» ({{мова-de|«Wege nach '''Auxteten''' oder Ober-Littauen»|скарочана}})&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=OsvtAAAAIAAJ&amp;pg=PA688&amp;dq=Auxteten+Ober-L%D1%96ttauen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiXoqCA7sr1AhXLlP0HHegqApgQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=Auxteten%20Ober-L%D1%96ttauen&amp;f=false P. 688].&lt;/ref&gt;, дзе большасьць дарог мела зьвязкі зь [[Вільня]]й, [[Трокі|Трокамі]] і [[Горадня]]й, у тым ліку ўпамінаюцца такія дарогі: № 62 — празь Візну (у [[Мазавецкае княства|Мазоўшы]]) у Горадню; № 63 — праз [[Райгорад]] у Горадню, № 79 — розныя дарогі між Трокамі і Горадняй; № 83 — дарога з Горадні ў [[Салечнікі]]; № 84 — дарога з Салечнікаў у [[Ваўкавыск]], праз Дубічы і [[Васілішкі]]; № 89 — дарога ў [[Астрына|Астрыну]] праз Горадню і [[Азёры (Гарадзенская вобласьць)|Азёры]]; № 91 — дарога з Горадні ў [[Крэва]], праз Астрыну, Васілішкі, [[Ліда|Ліду]], [[Ліпнішкі]], [[Гальшаны]]; № 93 — дарога ў Горадню, упамінаюцца [[Дубна]], [[Дзярэчын]], [[Слонім]], Васілішкі, Астрына, Ваўкавыск; № 94 — дарога зь Візны ў [[Наваградак]]; № 96 — дарога ў Ліду, упамінаюцца Наваградак, Астрына, Васілішкі; № 97 — дарога з Ваўкавыску ў Наваградак, упамінаецца Слонім; упамінаюцца яшчэ дарогі праз Крэва, Гальшаны, [[Ашмяны]], Дудзішкі, [[Меднікі]]; № 98, 99 — дарогі з Горадні ў Наваградак; № 100 — дарога з [[Трабы|Трабаў]] у Наваградак, упамінаюцца Крэва, Валожын, Бакшты, [[Любча]]&lt;ref name=&quot;Dajlida-2019-58&quot;&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 58.&lt;/ref&gt;.
* 1412 год — дакумэнт Тэўтонскага ордэну, заснаваны на апытаньнях пажылых людзей, пераважна былых служкаў ордэну (у тым ліку жамойтаў), і выкарыстаны на арбітражным працэсе: «''Таксама замак Вялёна прускія браты заваявалі 11 гадоў таму ад няверных і ворагаў нашай веры ліцьвінаў, якіх называлі аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;/&gt;, а кіраўнікамі ў іх былі Сурмін, Матэйка і Гаштольд. А таксама, што памянёныя кіраўнікі, ад якіх быў адваяваны замак Вялёна, як ужо пісалася, былі ліцьвінамі, і іх род і цяпер завецца ліцьвінкамі і ліцьвінамі, і жывуць яны ў Літве, у Кульве каля Вількаміру, а не ў жамойцкай зямлі. Таксама, што і замак Вялёна, да яго заваяваньня прускімі братамі, як ужо казалі, утрымліваўся і забясьпечваўся ліцьвінамі, якіх звалі і цяпер яшчэ называюць аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35.&lt;/ref&gt;, а не жамойтамі''»{{Заўвага|{{мова-de|«It. das hus Willune haben di heren von Prusen angewunnen vor xl jaren von den vngeloubigen vnd vinden vnszn heligen geloubens Littowen, di genant woren '''Austenten''', vnd di hobetlute his by namen Surmynne, Mattewike vnd Gawstad. It. das di dri negest oben bescreben hobetlute, von den das hus Willune gewunnen wart, alz vor ist gescreben, woren Littowen, vnd ir geschlechte is noch czu deser czit Littowes vnd Littowen vnd wonen in Littowen im lande czu Coluwa bi Wilkenberg vnd nicht im lande czu Samayten. It. das hus Willune, e das is von den heren von Prusen gewunen wart, alz in dem andren negesten obengescreben artikel ist vsgesprochen, wart is gespiset vnd gehalden von den Litiowen, di '''Awstayten''' genant woren vnd noch heysen vnd nicht von den Samayten»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=bVJkXD7G_iAC&amp;pg=PA711&amp;dq=hus+Willune+Austenten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj2rMfn7sr1AhWC-qQKHf0SCEQQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=hus%20Willune%20Austenten&amp;f=false P. 711].&lt;/ref&gt;}}

[[Файл:Samogitie, Lithuanie (A. Zakrzewski, 1832).jpg|значак|Жамойць (''Samogitie'') займае ўсю будучую «Аўкштайцію». З мапы [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]], 1832 г.]]

Апошні гістарычны ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў лісьце вялікага князя Вітаўта да імпэратара Сьвятой Рымскай імпэрыі [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта Люксэмбурскага]] ад 11 сакавіка 1420 году (беларускі пераклад даецца паводле [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 280, 287.&lt;/ref&gt;, які меў грунтоўную філялягічную падрыхтоўку&lt;ref name=&quot;Zlutka-1998&quot;&gt;[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] [https://media.catholic.by/nv/n5/art16.htm Пра Вацлава Пануцэвіча] // [[Наша Вера]]. № 2, 1998.&lt;/ref&gt;):
{{Цытата|Але паколькі Жамойць ёсьць зямлёй ніжэйшай да зямлі Літвы, таму яна называецца Жамойцю, што ў літоўскай [мове] тлумачыцца як ніжэйшая зямля. Жамойты ж Літву называюць Аўкштота, што ёсьць вышэйшая зямля ў адносінах да зямлі Жамойтаў{{Заўвага|Варыянт перакладу паводле Паўла Урбана&lt;ref name=&quot;Urban-2001-23&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 23.&lt;/ref&gt;: «''Але дзеля таго, што зямля Жамойтаў ёсьць зямля ніжэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Літвы, дык называецца Жамойцю, што ў літоўскай мове перакладаецца як зямля ніжэйшая. Жамойты, папраўдзе, Літву называюць Аўкштотай, што значыць зямля вышэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Жамойтаў''».}}.
{{арыгінал|la|Sed quod terra Samaytarum est terra inferior ad terram Lythwanie, ideo Szomoyth vocatur, quod in lythwanico terra inferior interpretatur. Samoyte vero Lythwaniam appelant '''Auxstote''', quod est terra superior respectu terre Samaytarum. 
}}
}}

Гісторыкі Вацлаў Пануцэвіч, Павал Урбан і [[Аляксандар Краўцэвіч]] зьвяртаюць увагу на тое, што гэты ліст ёсьць дыпляматычным дакумэнтам, створаным дзеля дасягненьня канкрэтных палітычных мэтаў — давесьці законныя правы на тэрыторыю Жамойці, уважаючы яе за складовую частку Літоўскага гаспадарства. Таму ён ня можа лічыцца сьведчаньнем незацікаўленага назіральніка&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;. Пагатоў, у ім зьмяшчаюцца сьцьверджаньні, якія не адпавядаюць праўдзе&lt;ref name=&quot;Urban-2001-22-27&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 22—27.&lt;/ref&gt; і, з усяго відаць, зьявіліся зь сьвядомай волі аўтара дакумэнта&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 143.&lt;/ref&gt;.

Вацлаў Пануцэвіч паказвае, што сьцьверджаньне Вітаўта пра назву Жамойці — гэта хітры, але адначасна і супярэчлівы довад: «''Жамойцю таму называецца, бо гэта ў мове жамойцкага насельніцтва абазначае, што ў перакладзе на літоўскую мову раўназначна з terra inferior, нізінай''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 281, 287.&lt;/ref&gt;. Адпаведна, і заўвага Вітаўта, што жамойты называюць Аўкштотай ''Літву'', мае характар не навуковы, але чыста палітычны&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;.

&lt;gallery caption=&quot;Тэрыторыя сучаснага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайціі» як частка Жамойці на мапах XIX—XX стагодзьдзяў&quot; widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Szamaiten (Samogitien) (H. Kieper, 1849).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] нямецкага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Генрых Кіпэрт|Генрыха Кіпэрта|en|Heinrich Kiepert}}, 1849 г.
Samogitia (1855).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1855 г.
Żmudź (Samogitia) (1904).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй Рэчы Паспалітай польскага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вацлаў Налкоўскі|Вацлава Налкоўскага|pl|Wacław Nałkowski}}, 1904 г.
Samogitia (1919).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1919 г.
&lt;/gallery&gt;

== Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях ==
[[Файл:Simono Daukanto - Budas senoves lietuviu - kalnenu ir zemaiciu - 1845 AD.jpg|значак|Вокладка кнігі [[Сыманас Даўкантас|Сыманаса Даўкантаса]] «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''»), 1845 г.]]

Да вяртаньня ва ўжытак і папулярызацыі назвы «Аўкштота» ў XIX ст. прычыніўся пруска-нямецкі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яганэс Фогт||ru|Фохт, Иоганнес}} (з 1856 году сябра-карэспандэнт [[Санкт-Пецярбурская акадэмія навук|Санкт-Пецярбурскай акадэміі навук]]), які ў другім томе сваёй «Гісторыі Прусіі» ({{мова-de|«Geschichte Preussens»|скарочана}}, 1827 год), выдадзенай гатычным шрыфтам у [[Кёнігзбэрг]]у, сьцьвярджаў, што «Аўкштотай» («верхняй зямлёй») называўся ўвесь рэгіён на [[Нёман|Нёмане]] на захад ад [[Вялёна|Вялёны]], а жыхароў гэтага рэгіёну называлі «аўкштотамі». Ён жа выдзяляў, апроч Жамойці («ніжняй зямлі»), яшчэ і «сярэднюю зямлю»{{Заўвага|{{мова-de|«Eigentlich hieß das ganze Gebiet von Welun (Wiliona) an der Memel östlich hin das Land Austeten oder Austetten, wie denn auch die Bewohner „die Austeten“ genannt wurden. &lt;...&gt; dieses Gebiet Austeten das s. g. Oberland von Samaiten, superiores partes; die Gegenden von Welun an bis Widuckeln, Rossiene und Erogel nannte man das Mittelland, mediae partes und die Gebiete von Medeniken, Wangen u. s. w. das Niederland, partes inferiores»|скарочана}}&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 1. Band — Königsberg, 1827. [https://books.google.by/books?id=xr_fcQI_Mn4C&amp;pg=PA61-IA1&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 62].&lt;/ref&gt;}}. У чацьвертым томе гэтай жа працы (1830 год) Фогт апублікаваў ліст Вітаўта ад 1420 году&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 4. Band — Königsberg, 1830. [https://books.google.by/books?id=AccBAAAAYAAJ&amp;pg=PA11&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 11].&lt;/ref&gt;.

У 1837 годзе вядомы сваімі фальсыфікатамі [[Тэадор Нарбут]], які прыдумаў падрабязны пантэон «літоўскіх» [[Паганства|паганскіх]] багоў ў рамках «[[Ацтэкі|ацтэцка]]-[[Індыя|індыйскай]]» рэлігіі «ліцьвінаў»&lt;ref name=&quot;Astraucou-2014&quot;&gt;[[Сяргей Астравец|Астравец С.]] [https://www.svaboda.org/a/26711502.html З «Іліядай» пад падушкай], [[Радыё Свабода]], 26 лістапада 2014 г.&lt;/ref&gt;, выдаў у Вільні другі том «Гісторыі літоўскага народу» ({{мова-pl|Dzieje starożytne narodu litewskiego|скарочана}}), дзе з спасылкай на Фогта (які «''знайшоў довады гэтага ў Кёнігзбэрскім архіве''») заявіў, што «''Літва… падзялялася на дзьве паловы: вышэйшую, якая называлася Аўкштотай{{Заўвага|Тут Нарбут ужыў невытлумачальную зь летувіскай мовы памылковую форму ''Auxstole''&lt;ref&gt;Rozprawy Wydziału Filologicznego. T. 1. — Kraków, 1874. [https://books.google.by/books?id=OeQAAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA368&amp;dq=Auxstole&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjJgP-SqM31AhVRlP0HHcTzAKQQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&amp;q=Auxstole&amp;f=false S. 368].&lt;/ref&gt;, якую як асноўную форму назвы (на яго думку) паўтарыў на наступнай старонцы. Гэтую ж памылковую форму ён паўтарыў у сваёй публікацыі «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» (1856 год)&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 38.&lt;/ref&gt;}}, у лацінскіх аўтараў Austechia, і на ніжэйшую або Жамойць''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Litwa... dzieliła się na dwie połowy: wyższą, nazywaną Auxstole, w autorach łacińskich Austechia i na niższą czyli Žomajten»|скарочана}}}} і таксама зьмясьціў тэкст ліста вялікага князя Вітаўта&lt;ref&gt;Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. 2. — Wilno, 1837. S. 387—[https://books.google.by/books?id=JuMGAAAAYAAJ&amp;pg=PA388&amp;dq=Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjwpq65tsv1AhXlh_0HHSrjCYw4FBDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false 388].&lt;/ref&gt; (у сваёй пазьнейшай публікацыі 1856 году «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» Нарбут, увогуле, абвясьціў «Аўкштоту» разам з Жамойцю і дзьвюма прыдуманымі ім правінцыямі — «Няромай» і «Пялюзіяй» — «''сапраўднай Літвой''»&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;/&gt;). Ад гэтага часу назва «Аўкштота» («Аўкштайція») пачала выкарыстоўвацца ў розных публікацыях, дзе гэтым тэрмінам пазначаліся тыя альбо іншыя землі на ўсход ад Жамойці, тым часам назвай «[[Аўкштайты|аўкштайты]]» пачалі называць жыхароў адпаведных земляў. Аднак яшчэ ў 1891 годзе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вялікая агульная ілюстраваная энцыкляпэдыя||pl|Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana}} сьведчыла, што шырокія масы мясцовага насельніцтва ня ведаюць тэрміну «Аўкштота» і не ўжываюць яго ў штодзённым жыцьці як геаграфічную назву{{Заўвага|{{мова-pl|«Aukstote, Auxstote... Nazwa ta, dziś przes Litwinów nie używana»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana. T. 5—6. — Warszawa, 1891. [https://books.google.by/books?id=cNcDAAAAYAAJ&amp;pg=PA450&amp;dq=Aukstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj20eDXtMv1AhVAlP0HHeAKAdg4ChDoAXoECAUQAg#v=onepage&amp;q=Aukstote&amp;f=false S. 450].&lt;/ref&gt;.

Калі ў 1822 годзе [[Сыманас Даўкантас]] — адзін зь першых ідэолягаў [[Летувіскі нацыянальны рух|летувіскага нацыянальнага руху]] — выдаў кнігу «Дзеяньні старажытных летувісаў і жамойтаў» («''Darbai senųjų lietuvių ir žemaičių''»), то ўжо ў 1845 годзе (па выхадзе публікацыяў Яганэса Фогта і Тэадора Нарбута) ён выдаў сваё дасьледаваньне пад назвай «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''», сучаснае летувіскае «''Būdas senovės lietuvių, kalnėnų ir žemaičių''»{{Заўвага|У выдадзенай на заказ [[Міністэрства замежных справаў Летувы]] «Гісторыі Летувы» ({{мова-ru|«История Литвы»|скарочана}}) назву гэтай кнігі Даўкантаса падалі як «Звычаі старажытных летувісаў, аўкштайтаў і жамойтаў» ({{мова-ru|«Обычаи древних литовцев, аукштайтов и жемайтов»|скарочана}})&lt;ref&gt;История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 125.&lt;/ref&gt;}}). Такім парадкам Даўкантас пераклаў старажытны нямецка-лацінскі тэрмін уласным летувіскім наватворам «горнікі» (ад {{мова-lt|kalnas|скарочана}} 'гара'), чым засьведчыў няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты»). Тое, што Даўкантас «''першым прыдумаў і выкарыстаў тэрмін дзеля апісаньня этнаграфічнай супольнасьці, вядомай цяпер як аўкштайты''», прызнаецца ў сучасных летувіскіх школьных падручніках&lt;ref&gt;Martišiūtė-Linartienė A. [https://nullroute.lt/mirrors/texts/Liet_k_chrestomatija_11_klasei.pdf Elektroninė literatūros chrestomatija 11 klasei]. — Vilnius, 2011. P. 608.&lt;/ref&gt;.

Ужо ў 1850 годзе пруска-нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Георг Нэсэльман||ru|Нессельман, Георг Генрих Фердинанд}} заявіў у сваім слоўніку, нібы расейскія летувісы, або жамойты, называюць прускіх летувісаў «''Létuwninkai kalninni''» з прычыны ўзгорыстай мясцовасьці{{Заўвага|{{мова-de|«Létuwninkai kalpinni werden die Preußischen Littauer von den Russischen (Zémaiczei) genannt wegen des hügligen Terrains»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA174&amp;dq=K%C3%A4lninnis++L%C3%A9tuwninkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjNxICojtr1AhXOwKQKHXQ-ClQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=K%C3%A4lninnis%20%20L%C3%A9tuwninkai&amp;f=false S. 174].&lt;/ref&gt;. Неўзабаве, аднак, расейска-летувіскі мовазнаўца [[Станіслаў Мікуцкі]] паказаў, што Нэсэльман напраўду ўзяў адпаведную назву з выдадзенай у 1842 годзе кнігі Даўкантаса «Лемантар летувіска-горнай і жамойцкай моваў» («''Abecieļa lîjtuwiû-kalnienû ir źiamajtiû kałbos''», сучаснае летувіскае «''Abėcėlė lietuvių-kalnėnų ir žemaičių kalbos''»), памылкова прыняўшы азначэньне «летувіска-горны» за сынонім «[[Прускія летувісы|пруска-летувіскі]]»&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. [https://books.google.by/books?id=SdohAQAAMAAJ&amp;pg=PA109&amp;dq=kalnienaj&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE3un0_dn1AhXI2KQKHbkrAuwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=kalnienaj&amp;f=false С. 109].&lt;/ref&gt;. Апроч таго, Мікуцкі засьведчыў, што слова «''kalnėnai''» ('горныя, горцы') Даўкантас проста выдумаў{{Заўвага|{{мова-ru|«выдуманное г. Довконтом слово kalnienaj (горные, горцы)»|скарочана}}}}&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.

У той жа працы 1855 году Мікуцкі згадаў назву «аўкштоты» («аўкштайты»), раскрыўшы лёгіку яе зьяўленьня: «''Жамойты — Нізоўцы, летувісы, якія жывуць у нізоўі Нёмана. &lt;…&gt; Калі былі (і ёсьць) Нізоўцы, мусяць быць і Вярхоўцы; і сапраўды былі''». Як галоўны довад даўнейшага існаваньня летувісаў-«вярхоўцаў» ён прывёў тэкст ліста Вітаўта ад 1420 году&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-108&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. С. 108.&lt;/ref&gt;. Прытым летувісаў свайго часу Мікуцкі, паводле асаблівасьцяў іх мовы, падзяліў на «паўночных» ([[Сьвянцянскі павет (Віленская губэрня)|Сьвянцянскі]], [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскі]], [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскі]], [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескі]] і часткова [[Шавельскі павет (Расейская імпэрыя)|Шавельскі]] паветы) і «паўднёвых», адзначыўшы, што мяжа між адпаведнымі гаворкамі часткова праходзіць ракой [[Вяльля|Вяльлёй]]&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.
 
Пра няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты») адукаванымі коламі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] таксама сьведчыць крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы «літва» на частку [[жамойць|жамойцкага]] насельніцтва, пазьней вядомую як «аўкштайты». Адпаведная нататка&lt;ref&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt; зьявілася ў 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і усходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romeі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо [[жмогус]] значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}

[[Файл:Littauischen Sprachgebiets (1876).jpg|значак|Мапа абшару з часткова [[Летувіская мова|летувіскамоўным]] насельніцтвам, дзе цяперашні афіцыйны этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» азначаецца [[Жамойць|Жамойцю]] ({{мова-de|Samogitien|скарочана}}), 1876 г.]]

Пытаньне этымалёгіі і лякалізацыі назвы «Аўкштота» падрабязна разглядаў у 1875 гозе лінгвіст і этнограф [[Ян Карловіч]] (ужо па тым, як некалькі аўтараў абвясьцілі яе «''назвай уласна Літвы, якую ўжываюць жамойты''») і пераканаўча засьведчыў, што ў тагачаснай Жамойці ня ведалі і не ўжывалі назвы «Аўкштота»{{Заўвага|{{мова-pl|«Na Żmudzi... tego wyrazu lud nie zna a zatem i Litwy nim nie nazywa»|скарочана}}}}. Таксама ён зьвярнуў увагу на тое, што ў летувіскім слоўніку Нэсэльмана сьцьвярджалася, нібы некалькі падобных назваў (''Auksztininkai'' як назва жыхароў ваколіцаў вёскі Budweten і ''Auksztinélei'' як назва жыхароў ваколіцаў [[Рагніт]]у, дадзеная ім жыхарамі ваколіцаў [[Клайпеда|Клайпеды]]&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA16&amp;dq=Auksztininkai+Auksztinelei&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj1yYbCqtn1AhWg8LsIHdspA98Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Auksztininkai%20Auksztinelei&amp;f=false S. 16].&lt;/ref&gt;) бытавалі пасярод прускіх летувісаў (у «[[Малая Летува|Малой Летуве]]»)&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. [https://books.google.by/books?id=BrViAAAAcAAJ&amp;pg=PA187&amp;dq=Aukstote,+Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOiZPRj9n1AhUbhP0HHSatDkcQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&amp;q=Aukstote%2C%20Auxstote&amp;f=true S. 187].&lt;/ref&gt;. Тым часам крыніцай зьяўленьня назвы «Аўкштота» Карловіч проста назваў публікацыю ліста Вітаўта ад 1420 году, адзначаючы, што цяжка меркаваць, ці Вітаўт утварыў гэтую назву сам, паводле аналёгіі з Жамойцю, або тая назва сапраўды бытавала за яго часамі&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 188.&lt;/ref&gt;.

У той жа працы Карловіч заявіў, што ўведзены раней нямецкім мовазнаўцам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аўгуст Шляйхэр|Аўгустам Шляйхэрам|ru|Шлейхер, Август}} падзел летувіскай мовы на гаворкі «верхнелетувіскую» (або проста летувіскую) і «ніжнелетувіскую» (або жамойцкую) ёсьць «''вельмі ўдалым''», дзеля чаго зьвярнуўся да зьняпраўджанай раней Мікуцкім назвы «''Kalnėnai''» («горнікі»), заявіўшы, што на той час у [[Цельшыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Цельшыцкім павеце]] так ужо называлі жыхароў ваколіцаў [[Вількамір]]у і Вільні&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 189, 251—252.&lt;/ref&gt;. Далей Карловіч зазначыў, што напраўду гаворак летувіскай мовы, апроч дзьвюх памянёных, існуе вялікае мноства: «''можна сказаць, што ў кожнай парафіі — свая гаворка''»&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 252.&lt;/ref&gt;.

У 1876 годзе пруска-летувіскі лінгвіст прафэсар [[Кёнігзбэрскі ўнівэрсытэт|Кёнігзбэрскага ўнівэрсытэту]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Куршат||ru|Куршат, Фридрих}} пісаў: «''У XV ст. ўсходняя Жамойць называлася Аўкштотай, паводле цяперашняага прастамоўя Aukßtocźiai ('горныя', 'горнікі')''»{{Заўвага|{{мова-de|«Im 15. Jahrhundert wurde das östliche Samogizien Auxtote, nach gegenwärtiger Volkssprache Aukstocíiai (die Hohen, die Hochländer) genannt»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Kurschat F. Grammatik der littauischen Sprache. — Halle, 1876. [https://books.google.by/books?id=r6YFAAAAQAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=Lietuvininkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj4hYfwsN_1AhURHOwKHWjfDMc4ChDoAXoECAkQAg#v=onepage&amp;q=Lietuvininkai&amp;f=false S. 5].&lt;/ref&gt;. 

[[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]] (1880—1902 гады), хоць ужо пасьлядоўна ўжывае назву «літоўская мова» ў значэньні летувіскай, аднак да шматлікіх геаграфічных аб'ектаў будучага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» падае мясцовыя назвы з пазнакамі «па-жамойцку» ({{мова-pl|po żmujdzku|скарочана}}), «жамойцкае» ({{мова-pl|żmujdzkie|скарочана}}): у [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскім павеце]] — [[Анікшты]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|13к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/534 S. 534].&lt;/ref&gt;, Віжуны&lt;ref&gt;[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/688 S. 688].&lt;/ref&gt;, Жмуйдкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/807 S. 807].&lt;/ref&gt;, Раговак&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/669 S. 669].&lt;/ref&gt;, Раўпе&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/513 S. 513].&lt;/ref&gt;, Рогаў&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}}
 [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/667 S. 667].&lt;/ref&gt;, Рубікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/879 S. 879].&lt;/ref&gt;, Субач&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/521 S. 521].&lt;/ref&gt;, Сьвядасьць&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/635 S. 635].&lt;/ref&gt;, Сясікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/600 S. 600].&lt;/ref&gt;, [[Уцяна]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/740 S. 740].&lt;/ref&gt;; у [[Ковенскі павет (Расейская імпэрыя)|Ковенскім павеце]] (на ўсход ад ракі Нявежы) — [[Румшышкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/11 S. 11].&lt;/ref&gt;, Скарулі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/703 S. 703].&lt;/ref&gt;; у [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскім павеце]] — Акніста&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|7к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/426 S. 426].&lt;/ref&gt;, Папель&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/784 S. 784].&lt;/ref&gt;, Равішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/570 S. 570].&lt;/ref&gt;, [[Салокі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/59 S. 59].&lt;/ref&gt;, Рагелі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/664 S. 664].&lt;/ref&gt;, [[Ракішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/502 S. 502].&lt;/ref&gt;, Скапішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/694 S. 694].&lt;/ref&gt;; у [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескім павеце]] — [[Радзівілішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/475 S. 475].&lt;/ref&gt;, [[Рэмігола]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/613 S. 613].&lt;/ref&gt; ды іншыя.

[[Файл:Schamaiten (Samogitien) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Фрагмэнт мапы «Землі і народы Эўропы» нямецкага гісторыка [[Дытрых Шэфэр|Дытрыха Шэфэра]] (1916 г.), на якой цяперашняя «Аўкштайція» мае подпіс «''Schamaiten (Samogitien)''»]]
[[Файл:Litauer (Schamaiten, Schmuden) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Легенда да мапы Д. Шэфэра, дзе летувісы азначаюцца [[жамойты|жамойтамі]]&lt;ref&gt;Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 139—140.&lt;/ref&gt;: «''Litauer (Schamaiten, Schmuden'')»]]

У ХІХ — XX стагодзьдзях, па ўзьнікненьні летувіскага нацыянальнага руху, «Аўкштайціяй» пачалі называць цэнтральную і ўсходнюю частку сучаснай Летувы, а тэрмінам «аўкштайты» — этнаграфічную групу летувісаў&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;. Пашырэньне назвы «аўкштайты» ў гэты час зьвязваюць з этнанімічнай дыфэрэнцыяцыяй паміж [[Летувісы|летувісамі]] і [[Ліцьвіны|ліцьвінамі]]&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;/&gt;. Тым часам лучнасьць гаворак «аўкштайтаў» атрымала ў лінгвістаў назву «аўкштайцкі дыялект» летувіскай мовы. Сваім парадкам тэрмінам «аўкштайты» некаторыя археолягі пачалі рэтраспэктыўна называць насельніцтва, якое стварыла археалягічныя культуры, што займаюць тэрыторыю цэнтральнай Летувы, а некаторыя навукоўцы пачалі таксама рэтраспэктыўна ўжываць датычна стваральнікаў гэтых археалягічных культураў азначэньне «група балтыйскіх плямёнаў аўкштайты»&lt;ref&gt;{{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;.

У 2003 годзе ўлады Летувы ўсталявалі афіцыйныя межы этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»&lt;ref&gt;Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.&lt;/ref&gt;. Як заўважыў летувіскі этноляг Ж. Шакніс, мапы этнаграфічных рэгіёнаў Летувы (у адрозьненьне ад [[Латвія|Латвіі]], [[Эстонія|Эстоніі]] або [[Фінляндыя|Фінляндыі]]) вельмі доўгі час не друкаваліся нават у абагульняльных працах зь летувіскай этналёгіі&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-42&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 42.&lt;/ref&gt;. У 2006 годзе частка летувіскіх аўтараў (у тым ліку мовазнаўца [[Зігмас Зінкявічус]]) прызналі супярэчнасьць канцэпцыі «Аўкштайціі»: «''такім чынам, варта вызнаць, што паняцьце этнаграфічнай Аўкштайціі не ўстаялася''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Таким образом, понятие этнографической Аукштайтии следует признать не устоявшимся»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Зинкявичюс З., Лухтанас А., Чеснис Г. Откуда родом литовцы. — Вильнюс, 2006. С. 131.&lt;/ref&gt;.

Як адзначае Вацлаў Пануцэвіч&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-279&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.&lt;/ref&gt;:
{{Цытата|Адным з шырока пашыраных у сучаснай літаратуры «доказаў» на тое, быццам Жамойдзь і Літва тварылі адну непадзельную цэласьць, як тэрытарыяльную, так і этнічную, ёсьць так званая аўкштоцкая легенда, або твораны міт Аўкштоты. Сутнасьць гэтай легенды або міту заключаецца ў тым, быццам у склад Літвы, як агульнага назову, уваходзілі два плямёны з сваімі аддзельнымі тэрыторыямі: Жамойць і Аўкштота, terra inferior і terra superior}}

== Сымбалі ==
Сучасныя сымбалі летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» (сьцяг і герб) распрацавалі і зацьвердзілі ў 2006 годзе&lt;ref&gt;[https://numismag.com/en/2020/01/14/rolandas-rimkunas-creator-of-e2-lithuanian-regions-coins-series/ Rolandas Rimkūnas, creator of €2 lithuanian regions coins series], Numismag, 14 студзеня 2020 г.&lt;/ref&gt;.

== Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел ==
[[Файл:Liet-etno-regionai.png|міні|{{Легенда|#fec0c0|Зацьверджаная на афіцыйным узроўні тэрыторыя летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»}}]]

Сучасны летувіскі этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» знаходзіцца ў паўночна-ўсходняй частцы краіны. Буйныя месты:

* [[Панявеж]] — лічыцца сталіцай
* [[Янава (Летува)|Янава]] 
* [[Уцяна]]
* [[Кейданы]]
* [[Вісагіня]] (будавалася за савецкім часам, таму большасьць жыхароў — [[расейцы]] і [[беларусы]])
* [[Вількамір]]
* [[Радзівілішкі]]

== Мова ==
{{Падвойная выява|справа|Программа преподавания жмудского языка в Поневежской учительской семинарии (1893).jpg|107|Программа жмудско-литовского языка (1893).jpg|107|Праграмы выкладаньня летувіскай мовы ў настаўніцкай сэмінарыі, адкрытай уладамі [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] ў [[Панявеж]]ы — сталіцы сучаснай «Аўкштайціі»: {{мова-ru|«Программа преподавания жмудского языка»|скарочана}} (налева), {{мова-ru|«Программа жмудско-литовского языка»|скарочана}} (направа)}}
{{Асноўны артыкул|Летувіская мова}}
Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, у афіцыйным этнаграфічным рэгіёне «Аўкштайція» размаўляюць на [[аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкіх дыялектах]] летувіскай мовы. Прытым згодна зь іх новымі сьцьверджаньнямі, летувіская мова падзяляецца ня толькі на [[жамойцкі дыялект|жамойцкі]] і аўкштайцкі дыялекты, але і на яшчэ два субдыялекты — судоўскі і [[дзукійскі дыялект|дзукійскі]], якія разам утвараюць аўкштайцкую дыялектную групу. Да аўкштайцкіх дыялектаў належаць гаворкі, на якіх засноўваецца [[літаратурная мова|літаратурная летувіская мова]] — гаворкі захаду этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція», у ваколіцах [[Коўна|Коўны]].

На думку [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]], аўкштайцкі дыялект — які правільней называць верхнежамойцкім — утварыўся пад уплывам беларускай мовы і славянскага насельніцтва на ўсход ад ракі [[Нявежа (Летува)|Нявежы]]&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-289&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 289.&lt;/ref&gt;.

== Традыцыйны строй ==
Паводле летувіскіх этнографаў, існаваў традыцыйны строй летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція». Адметная рыса жаночага строю — пераважнае выкарыстаньне белага колеру ў адзеньні. Жаночы строй складаўся з доўгай белай ільняной кашулі, некалькіх спадніц, белага фартуху з геамэтрычным арнамэнтам чырвонай ніткай уздоўж яго нізу, гарсэту, доўгага поясу, шыйных упрыгожваньняў, галаўнога ўбору й скуранога абутку. Узімку насілі шарсьцяныя ўкарочаныя або доўгія паліто. Белыя кашулі часьцей за ўсё ўпрыгожвалі простай геамэтрычнай вышыўкай чырвонай ніткай на манжэтах. Спадніцы былі ў клетку й фармаваліся з спалучэньня чатырох асноўных колераў: чырвонага, зялёнага, жоўтага й чорнага. Апраналася ня менш за 2 спадніцы, а напрыгажэйшая апраналася паверх астатніх. Гарсэты дзяліліся на два віды: першы, які ад таліі пачынаў зьбірацца ў складкі, і другі, які быў прамы. Жанчыны «Аўкштайціі» насілі пераважна каралавыя, бурштынавыя ці шкляныя шыйныя ўпрыгожваньні. Асноўнымі сярод галаўных убораў былі наміткі, якія насіліся толькі замужнімі жанчынамі й павязваліся вельмі своеасаблівым чынам, прыкрываючы скулы й шыю, а таксама кароны й чапцы, часта ўпрыгожаныя кветкамі (маладыя дзяўчыны). Мужчынскі строй складаўся з доўгіх вузкіх часьцей даматканых, шарсьцяных ці паўшарсьцяных нагавіцаў натуральных ці цёмных колераў, белай кашулі, камізэлькі, шэйнай хусткі, лямцавага паліто пераважна шэрага ці карычневага колеру, радзей чорнага ці цёмна-сіняга, плеценага або зьвітанага поясу яркіх колераў, фэтравага капелюша й скураных ботаў, якія падвязваліся тонкімі паяскамі&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар = Jurkuvienė T.|частка = |загаловак = Lietuvių tautinis kostiumas|арыгінал = |спасылка = http://www.kainos.lt/lietuviu-tautinis-kostiumas-lithuanian-national-co-p122099|адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БЭ|2}}
* Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. Серия A, Гуманитарные науки. № 1, 2021. С. 37—49.
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}}
* {{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы}} 
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}
* {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)}}
* История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс: Eugrimas, 2013. — 318 с. {{ISBN|978-609-437-207-0}}.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Зьдзіслаў Сіцька]], [http://pawet.net/ns/2007/28/%E2%84%96_28_(816).html Па слядах літвы], [[Pawet.net]], 25 ліпеня 2007 г.

{{Рэгіёны Летувы}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Аўкштота| ]]
[[Катэгорыя:Рэгіёны Летувы]]
[[Катэгорыя:Традыцыйная культура]]</text>
      <sha1>10u62p8mcce4991aqes5e347c6m00ws</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331790</id>
      <parentid>2331789</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:28:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <comment>/* Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях */ +</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="84941" xml:space="preserve">{{Адміністрацыйная адзінка
|Краіна                          = [[Летува]]
|Статус                          = Афіцыйны этнаграфічны рэгіён
|Цэнтар                          = [[Панявеж]]
|Мапа                            = Mapa Aukshtoty.png
}}
'''Аўкшто́та''', пазьней '''Аўкшта́йція'''&lt;ref&gt;[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 266.&lt;/ref&gt; (''Аўкштайтыя''&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;&gt;[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Аўкштайты // {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)|к}} С. 41.&lt;/ref&gt;, {{мова-lt|Aukštaitija|скарочана}}) — сучасны этнаграфічны рэгіён [[Летува|Летувы]], які знаходзіцца на паўночным усходзе краіны, у басэйне ракі [[Вяльля|Вяльлі]]. Ня мае статусу палітычнай або адміністрацыйнай адзінкі, аднак улады Летувы зацьвердзілі яго межы на афіцыйным узроўні&lt;ref&gt;[http://www3.lrs.lt/pls/inter3/dokpaieska.showdoc_e?p_id=220186&amp;p_query=D%CBL%20ETNOGRAFINI%D8%20REGION%D8%20RIB%D8%20NUSTATYMO&amp;p_tr2=2. Рэкамэндацыі Рады аховы этнічнае культуры Летувы № 1 аб усталяваньні межаў этнаграфічных рэгіёнаў ад 17 верасьня 2003 году.]&lt;/ref&gt;. Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, на гэтай тэрыторыі ўжываецца адна зь дзьвюх дыялектных групаў [[Летувіская мова|летувіскай мовы]] — [[Аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкая]]. Насельніцтва рэгіёну летувіскія этнографы вылучаюць у асобную этнаграфічную групу [[Аўкштайты|аўкштайтаў]]. Лічыцца гістарычным цэнтрам Летувіскай дзяржавы&lt;ref&gt;Suziedelis S. Historical Dictionary of Lithuania. — Scarecrow Press, 2011. P. 189.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ragauskaitė A. Ethnocultural regionalization of Lithuania or all the truth about our regions // Acta Museologica Lithuanica. Vol. 4 (2019). P. 167.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turizmogidas.lt/ru/o-litve/etnokulturnye-regiony-litvy/ Этнокультурные регионы Литвы]{{ref-ru}}, Turizmo Gidas&lt;/ref&gt;.

Аўкштота — назва памежнай тэрыторыі ў часы змаганьня [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] з [[Крыжакі|крыжакамі]] за [[Жамойць]], вядомая выняткова зь [[Нямецкая мова|нямецка-]] і [[Лацінская мова|лацінамоўных]] крыніцаў (1323—1420 гады). Знаходзілася на поўнач ад ракі Вяльлі, паабапал ракі [[Сьвятая (рака)|Сьвятой]] і ахоплівала [[Вількамір]], [[Уцяна|Уцяну]], [[Таўрагіны]], [[Больнікі (Летува)|Больнікі]], [[Маляты]], [[Дубінкі]], [[Гедройцы (мястэчка)|Гедройцы]], [[Немянчын]], [[Кернаў]], [[Шашолы]], [[Пабойск]], [[Рогава]], [[Кейданы]], [[Шаты]], [[Жэймы]], [[Кульва|Кульву]], [[Ворлава|Ворлаву]] і [[Коўна|Коўну]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 37.&lt;/ref&gt;. Не атаясамлівалася з [[Літва старажытная|уласна Літвой]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt; (азначаная тэрыторыя суадносіцца з пазьнейшым [[харонім]]ам XVI ст. «Завялейская Літва»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 153—157.&lt;/ref&gt;).

== Назва ==
Назва «Аўкштота» паходзіць з [[Балтыйскія мовы|балтыйскіх моваў]]: магчыма, гэтую назву ўтварылі мясцовыя насельнікі балтыйскага паходжаньня, або, паводле [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Вітаўт]]а, адпаведную зямлю так называлі [[жамойты]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

[[Файл:LietuvaPhysicalMap-lessdetail (lang-be).svg|значак|Фізычная мапа Летувы]]

Паводле афіцыйна прынятай у Летуве вэрсіі, назва Аўкштоты ўтварылася празь яе разьмяшчэньне на ўзвышшы ў параўнаньні з [[Жамойць|Жамойцю]] (што ў выпадку межаў афіцыйнага этнаграфічнага рэгіёну цалкам супярэчыць рэльефу мясцовасьці) — ад [[Летувіская мова|летувіскага]] слова ''aukštas'', якое азначае 'высокі'. Падобную [[Этымалёгія|этымалёгію]] самой назвы (але без адсылкі да Жамойці) сьцьвердзіў у 1820 годзе [[Малая Летува|пруска-летувіскі]] пастар {{Артыкул у іншым разьдзеле|Людвік Рэза||ru|Реза, Людвикас}}, камэнтуючы ўжытую [[Мацей Стрыйкоўскі|Мацеем Стрыйкоўскім]] назву ''Austechiam'' (пры цытаваньні вытрымкі з [[Хроніка Прускай зямлі|Хронікі Прускай зямлі]] пра падзеі 1294—1300 гадоў) датычна «''морскай правінцыі''», якая «''пад гэтай назвай улучала ўсю тэрыторыю Жамойці і [[Курляндыя|Куроніі]], прылеглыя да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]''» і «''якая цяпер завецца Angsztyta ('высокае месца')''»{{Заўвага|{{мова-la|«Strykouius rectius regionem illam scripsit Austechiam quae hodiernis diebus Angsztyta (locus altus) vocatur. &lt;…&gt; Austechiam prouinciam fuisse dicit maritimam. Totam nimirum Samogitiae et Curoniae terram, quae mare Balticum adjacet, sub hoc nomine complectitur»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;De religionis Christianae in Lithuanorum gente primordiis. — Regiomonti, 1820. [https://books.google.by/books?id=r4DMY84dlfwC&amp;pg=PA4&amp;dq=Austechiam&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE-uGf98z1AhXEh_0HHVfgCLQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam&amp;f=false P. 4].&lt;/ref&gt;.

На думку гісторыка [[Вячаслаў Насевіч|Вячаслава Насевіча]], назву «Аўкштота», магчыма, утварылі штучна (паводле аналёгіі з агучанай пазьней у палітычных мэтах этымалёгіяй назвы Жамойці), каб падмацаваць правы вялікіх князёў літоўскіх на Жамойць&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевiч В.]] Пачаткі Вялікага княства Літоўскага. — {{Менск (Мінск)}}: 1993. С. 20.&lt;/ref&gt;.

== У гістарычных крыніцах ==
[[Файл:Samland-Samogitie-Semigallo (1768).jpg|значак|[[Жамойць]] (''Samogitia'') і прылеглыя да яе [[Самбія|Самляндыя]] (''Samland'') і [[Зэмгалія|Сэмігалія]] (''Semigallo''), з мапы 1768 г.]]

Назва «Аўкштота» сустракаецца ў некалькіх лацінамоўных і нямецкамоўных хроніках і афіцыйных дакумэнтах, тым часам няма ніводнага ўпаміну пра яе ў дакумэнтах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ў афіцыйнай [[Беларуская мова|беларускай мове]], у [[Беларуска-літоўскія летапісы|літоўскіх (беларускіх) летапісах]], у апісаньнях Літвы замежнымі падарожнікамі і візытантамі двара [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў]] у [[Вільня|Вільні]], у афіцыйным ліставаньні з [[Ватыкан]]ам. Усё гэта сьведчыць пра тое, што Аўкштота, з усяго відаць, азначала невялікую памежную паласу (усходнюю частку Жамойці), якая ня мела вялікага значэньня&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-290&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 290.&lt;/ref&gt;.

Рускія летапісы, якія ведаюць назву «Літва» зь сярэдзіны XI ст. і падрабязна апісваюць дачыненьні [[Кіеўская Русь|Русі]] з суседнімі (у тым ліку балтыйскімі) плямёнамі, не ўпамінаюць Аўкштоту. [[Галіцка-Валынскі летапіс]], які лічыцца адной з найважнейшых крыніцаў з гісторыі [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]], [[Жамойты|жамойтаў]], [[Яцьвягі|яцьвягаў]] і [[Прусія|прусаў]] у XIII ст. і генэзы Вялікага Княства Літоўскага, таксама не ўпамінае Аўкштоты. Аўтар лацінамоўнага трактату «Апісаньня земляў» ([[Дублінская хроніка]]) другой паловы XIII ст., які быў на каранацыі [[Міндоўг]]а, упамінае [[Жамойць]], Літву, Нальшчаны, Яцьвезь, але таксама не ўжывае назвы «Аўкштота»&lt;ref&gt;[https://belhistory.com/alba-ruscia.html Апісанне земляў (з Дублінскага рукапісу XIII ст.). Alba Ruscia] // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 6, 1993. С. 63—68.&lt;/ref&gt;.

Першы пісьмовы ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў мірнай дамове ад 2 кастрычніка 1323 году, складзенай [[Гедзімін]]ам, каралём Літвы ({{мова-de|«Gedеminne, de koning van Lethowen»|скарочана}}), з магістрам [[Лівонскі ордэн|Лівонскага ордэну]], рыскім арцыбіскупам і месьцічамі [[Рыга|Рыгі]], а таксама з намесьнікам караля [[Данія|Даніі]] ў [[Эстонія|Эстоніі]]: «''…з нашага боку зямля Аўкштота і Жамойць, Пскоў і ўсе [землі] русаў, якімі мы валодаем''» ({{мова-de|«...van unser wegene dat lant to '''Eusteythen''' unde Sameyten, Plessekowe unde alle der Russen, de under uns besethen sin»|скарочана}}&lt;ref&gt;Пашуто В. Т. Русь. Прибалтика. Папство. — М., 2011. [https://books.google.by/books?id=_XoyDwAAQBAJ&amp;pg=PA516&amp;dq=van+unser+wegene+dat+lant+to+Eusteythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiHmo2t5Mr1AhXJsaQKHVSdABQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=van%20unser%20wegene%20dat%20lant%20to%20Eusteythen&amp;f=false С. 516].&lt;/ref&gt;).

Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, што ў гэтым афіцыйным дакумэнце, хоць і ўпамінаюцца землі Аўкштоты і Жамойці, але сам вялікі князь Гедзімін тытулюецца як «''кароль Літвы''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-33-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 33—34.&lt;/ref&gt;. Увогуле, ніводны зь вялікіх князёў літоўскіх ніколі не тытуляваўся «''князем Аўкштоты''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;/&gt;.

У пагадненьні адзначаліся памежныя «мірныя зоны», да якіх залічвалася Жамойць і Аўкштота, [[Пскоўская зямля]] ды іншыя «землі русаў», падпарадкаваныя Гедзіміну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-104&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 104.&lt;/ref&gt;. З гэтага вынікае, што Аўкштота не атаясамлівалася з уласна Літвой і была адной зь «мірных зонаў», прылеглых да межаў Лівонскага ордэну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt;.

* 1320-я гады (пра падзеі 1294—1300 гадоў) — [[Хроніка Прускай зямлі]]: «''У той час Людвік фон Лібэнцэль быў комтурам Рагніта, які з сваімі братамі і зброяносцамі правёў шмат слаўных войнаў супраць ліцьвінаў. Шматразова ён меў вайну на караблях, адну ў Аўкштоце [Аўштэхіі], зямлі караля Літвы, у якой спаліў сяло, званае Рамэны, якое паводле іх веры было сьвятым, схапіўшы ўсіх і забіўшы''»&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|{{мова-la|«Eodem tempore frater Lodewicus de Libencele fuit commendator de Raganita, qui cum suis fratribus et armigeris multa bella gloriose gessit contra Lethowinos. Navale bellum multiplex habuit, unum versus '''Austechiam''', terram regis Lethowie, in qua villam dictam Romene, que secundum ritus eorum sacra fuit, combussit, captis omnibus et occisis»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 1. Band. — Leipzig, 1861. [https://books.google.by/books?id=YX8OAAAAYAAJ&amp;pg=PA159&amp;dq=Austechiam,+terram+regis+Lethowie&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi10rrE5sr1AhXB8qQKHeeEDfYQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam%2C%20terram%20regis%20Lethowie&amp;f=false S. 159].&lt;/ref&gt;}}.
* 1324—1331 гады — паведамленьне комтура [[Рагніт]]а комтуру [[Кёнігзбэрг]]у пра заяву літоўскага ўцекача (на момант публікацыі ў 1873 годзе захавалася часткова): «''кароль Аўкштоты''» ({{мова-la|«rex de '''Owsteiten'''»|скарочана}})&lt;ref&gt;Altpreußische Monatsschrift. 10. Band. — Königsberg, 1873. [https://books.google.by/books?id=fM5BbKw8_vkC&amp;pg=PA81&amp;dq=rex+de+Owsteiten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi8xNas2sr1AhVliv0HHbZEAHIQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=rex%20de%20Owsteiten&amp;f=false S. 81].&lt;/ref&gt;.
* 1327—1329 гады — дакумэнт Рагніцкага комтурства: «''…тры рабы-ўцекачы з Аўкштоты… якія сьцьвярджалі, што жылі каля [[Горадня|Горадні]]''» ({{мова-la|«...tres servos fugitivos de '''Owehsteten'''... qui eciam asserunt omnes de Owehsteten circa Garten domi esse»|скарочана}})&lt;ref&gt;Preussisches Urkundenbuch. — Königsberg, 1962. [https://books.google.by/books?id=krFDAQAAMAAJ&amp;q=Owehsteten+Garten&amp;dq=Owehsteten+Garten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOj8733Mr1AhVilP0HHeXOAegQ6AF6BAgCEAI S. 447].&lt;/ref&gt;.
* 1337 год, 12 сьнежня — була імпэратара [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] [[Людвіка Баварскі|Людвіка Баварскага]]: «''…землі няверных, ворагаў Хрыста, ліцьвінаў, а менавіта Аўкштоту, Жамойць, Каршовію, Русь ды іншыя землі, якія належаць да гэтых краёў…''» ({{мова-la|«...terram infidelium Litwinorum Crucis christi inimicorum, videlicet '''Ochsteten''' Samayten Karsow Ruzen ceterasque partes prenominatis terris adiacentibus cum omnibus suis pertinenciis et partibu...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex diplomaticus Lithuaniae. — Vratislavieae, 1845. [https://books.google.by/books?id=pzVNAAAAcAAJ&amp;pg=PA45&amp;dq=Litwinorum+Ochsteten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjt4cy23sr1AhUuhf0HHVtKCc8Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Litwinorum%20Ochsteten&amp;f=false S. 45].&lt;/ref&gt;.
* 1338 год — Хроніка рыцараў Тэўтонскага ордэну: «''кароль Аўкштоты і Жамойці''» ({{мова-de|«Die coninck van '''Ansteiden''' ende van Sameyten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Veteris aevi analecta. T. X. — Lugdunum Batavorum, 1710. [https://books.google.by/books?id=MeNB_FQi1y4C&amp;pg=PA223&amp;dq=Die+coninck+van+Ansteiden+ende+van+Sameyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3qouq58r1AhUN7rsIHT-BCy4Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Die%20coninck%20van%20Ansteiden%20ende%20van%20Sameyten&amp;f=false P. 223].&lt;/ref&gt;.

Як паказвае Павал Урбан, невядомы аўтар хронікі недакладна датаваў падзеі, сьцьвярджаючы пра складаньне па 1342 годзе мірнага пагадненьня паміж магістрам Лівонскага ордэну Эвэргардам з Мунгайму (памёр у 1340 годзе) і «''каралём Аўкштоты і Жамойці''». Напраўду справа тычылася гандлёвага пагадненьня 1338 году, аформленага з «''магістрам Лівоніі''» ад імя «''Гедзіміна, караля Літвы''», таму прыведзены тытул — з усяго відаць, памылка аўтара&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35-36&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35—36.&lt;/ref&gt;.

* 1348 год — [[Віганд Марбурскі]]: «''…на зямлю Літвы, а менавіта ў Аўкштоту…''» ({{мова-de|«...in das Land Litten, nemlich in '''Auchstetter'''...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex Diplomaticus Prussicus. 3. Band. — Königsberg, 1848. [https://books.google.by/books?id=ns5TAAAAcAAJ&amp;pg=PA80&amp;dq=%22Auchstetter%22+gegent&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiK76Ot6Mr1AhVDuqQKHZnfCdwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=%22Auchstetter%22%20gegent&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;.
* перад 1357 годам — [[Герман Вартбэрг]]: «''У гэтым часе ліцьвіны мясьцінаў Стрыпейкі, Упіта, Вайсьвільцы, Аўкштота [Аўштайта] хацелі перасяліцца ў Літву; што не дазволіў ім зьдзейсьніць магістар''» ({{мова-la|«Hoc tempore Letwini de Stripeyke, Opythen, Mezevilte, de '''Austeyten''' volebant se a Lethowia transferre; sed refutati per magistrum»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA70&amp;dq=Opythen+Austeyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjHv6Sv6cr1AhURCewKHdksAx0Q6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=Opythen%20Austeyten&amp;f=false S. 70].&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Samogitia (F. Wit, 1689).jpg|значак|Фрагмэнт мапы ВКЛ каля 1689 году (поўнач — направа, уверсе — захад), дзе Жамойць падзяляецца дзьве часткі: «[[Варні|Worniae]] Territorium», прылеглую да [[Балтыйскае мора|мора]] і «[[Расены|Rosienae]] Territorium», прылеглую да [[Літва старажытная|Літвы]]]]

Як зазначае Павал Урбан, калі б Аўкштота ў тым часе дзяржаўна атаясамлівалася з уласна Літвой, то «''ліцьвіны з Аўкштоты''» ня мелі б патрэбы з «Аўкштоты-Літвы» зноў перасяліцца ў Літву&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

* 1367 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Генінг Шындэкопф «''у вышэйшай зямлі Літвы… спустошыў і спапяліў мясцовасьці Шаты, Ворлава… і прыйшоў да Коўны…''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 34.&lt;/ref&gt; ({{мова-la|«in superioribus partibus Letwinorum... in ore gladiis omnes vastavitque flammis et cede regiones Sethen, Warlowe... quousque pervenitur circa Novum Kauve...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA80&amp;dq=in+superioribus+partibus+Letwinorum&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH_pyu68r1AhW-57sIHXvuCFsQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=in%20superioribus%20partibus%20Letwinorum&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;
* 1372 год&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287-288&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287—288.&lt;/ref&gt; — Герман Вартбэрг: «''…спустошылі зямлю Высокую, Вайсьвільцы, Упіту''» ({{мова-la|«...terre vastate in eo sunt Veyseke, Waysevilte, Opiten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA93&amp;dq=sunt+Veyseke&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwijq6GKlMv1AhWLyaQKHbBXAnEQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=sunt%20Veyseke&amp;f=false S. 93].&lt;/ref&gt;
* 1373 год — Герман Вартбэрг: вялікі магістар Тэўтонскага ордэну [[Вінрых з Кніпроду]] «''вывеў сваіх супраць ліцьвінаў у зямлю Аўкштоту, дзе кароль Кейстут ім ня даў пераправіцца. Магістар пайшоў далей уздоўж Вяльлі, жадаючы пераправіцца. Але кароль і там ім ня даў гэтага… Так Магістр спустошыў зямлю ўздоўж Вяльлі да самога Вількаміру. Па тым павёў свае войскі ў зямлю Жамойць…''»{{Заўвага|{{мова-la|«...eduxit suos contra Letwinos in terram '''Austheithen''', ubi rex Keinstut cum suo exercitu non permittens eum transire. Magister procedens ad terram Nerghe, ubi putabat se transiturum. Rex autem et ibi eum prohibuit... Vastavit igitur magister generalis terram circa usque Valkenberge. Deinde direxit suos ad terram Seymen...»|скарочана}}&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=in+terram+Austheithen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjnseWO7Mr1AhV0i_0HHUY0D6MQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=in%20terram%20Austheithen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;}}
* 1374 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Рудыгер з Эльнэру «''быў з двума войскамі ў землях ліцьвінаў пад назваю Аўкштота [Аўштайта], моцна спусташаючы яе тры дні і тры ночы''» ({{мова-la|«fuit cum duobus in terris Letwinorum nomine '''Austheythen''', tribus diebus et noctibus potenter vastando»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=nomine+Austheythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3jMDrl8v1AhXIlP0HHRvPCy0Q6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=nomine%20Austheythen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;
* паміж 1384 і 1401 гадамі — «''Дарогі ў Аўкштоту або Верхнюю Літву''» ({{мова-de|«Wege nach '''Auxteten''' oder Ober-Littauen»|скарочана}})&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=OsvtAAAAIAAJ&amp;pg=PA688&amp;dq=Auxteten+Ober-L%D1%96ttauen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiXoqCA7sr1AhXLlP0HHegqApgQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=Auxteten%20Ober-L%D1%96ttauen&amp;f=false P. 688].&lt;/ref&gt;, дзе большасьць дарог мела зьвязкі зь [[Вільня]]й, [[Трокі|Трокамі]] і [[Горадня]]й, у тым ліку ўпамінаюцца такія дарогі: № 62 — празь Візну (у [[Мазавецкае княства|Мазоўшы]]) у Горадню; № 63 — праз [[Райгорад]] у Горадню, № 79 — розныя дарогі між Трокамі і Горадняй; № 83 — дарога з Горадні ў [[Салечнікі]]; № 84 — дарога з Салечнікаў у [[Ваўкавыск]], праз Дубічы і [[Васілішкі]]; № 89 — дарога ў [[Астрына|Астрыну]] праз Горадню і [[Азёры (Гарадзенская вобласьць)|Азёры]]; № 91 — дарога з Горадні ў [[Крэва]], праз Астрыну, Васілішкі, [[Ліда|Ліду]], [[Ліпнішкі]], [[Гальшаны]]; № 93 — дарога ў Горадню, упамінаюцца [[Дубна]], [[Дзярэчын]], [[Слонім]], Васілішкі, Астрына, Ваўкавыск; № 94 — дарога зь Візны ў [[Наваградак]]; № 96 — дарога ў Ліду, упамінаюцца Наваградак, Астрына, Васілішкі; № 97 — дарога з Ваўкавыску ў Наваградак, упамінаецца Слонім; упамінаюцца яшчэ дарогі праз Крэва, Гальшаны, [[Ашмяны]], Дудзішкі, [[Меднікі]]; № 98, 99 — дарогі з Горадні ў Наваградак; № 100 — дарога з [[Трабы|Трабаў]] у Наваградак, упамінаюцца Крэва, Валожын, Бакшты, [[Любча]]&lt;ref name=&quot;Dajlida-2019-58&quot;&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 58.&lt;/ref&gt;.
* 1412 год — дакумэнт Тэўтонскага ордэну, заснаваны на апытаньнях пажылых людзей, пераважна былых служкаў ордэну (у тым ліку жамойтаў), і выкарыстаны на арбітражным працэсе: «''Таксама замак Вялёна прускія браты заваявалі 11 гадоў таму ад няверных і ворагаў нашай веры ліцьвінаў, якіх называлі аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;/&gt;, а кіраўнікамі ў іх былі Сурмін, Матэйка і Гаштольд. А таксама, што памянёныя кіраўнікі, ад якіх быў адваяваны замак Вялёна, як ужо пісалася, былі ліцьвінамі, і іх род і цяпер завецца ліцьвінкамі і ліцьвінамі, і жывуць яны ў Літве, у Кульве каля Вількаміру, а не ў жамойцкай зямлі. Таксама, што і замак Вялёна, да яго заваяваньня прускімі братамі, як ужо казалі, утрымліваўся і забясьпечваўся ліцьвінамі, якіх звалі і цяпер яшчэ называюць аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35.&lt;/ref&gt;, а не жамойтамі''»{{Заўвага|{{мова-de|«It. das hus Willune haben di heren von Prusen angewunnen vor xl jaren von den vngeloubigen vnd vinden vnszn heligen geloubens Littowen, di genant woren '''Austenten''', vnd di hobetlute his by namen Surmynne, Mattewike vnd Gawstad. It. das di dri negest oben bescreben hobetlute, von den das hus Willune gewunnen wart, alz vor ist gescreben, woren Littowen, vnd ir geschlechte is noch czu deser czit Littowes vnd Littowen vnd wonen in Littowen im lande czu Coluwa bi Wilkenberg vnd nicht im lande czu Samayten. It. das hus Willune, e das is von den heren von Prusen gewunen wart, alz in dem andren negesten obengescreben artikel ist vsgesprochen, wart is gespiset vnd gehalden von den Litiowen, di '''Awstayten''' genant woren vnd noch heysen vnd nicht von den Samayten»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=bVJkXD7G_iAC&amp;pg=PA711&amp;dq=hus+Willune+Austenten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj2rMfn7sr1AhWC-qQKHf0SCEQQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=hus%20Willune%20Austenten&amp;f=false P. 711].&lt;/ref&gt;}}

[[Файл:Samogitie, Lithuanie (A. Zakrzewski, 1832).jpg|значак|Жамойць (''Samogitie'') займае ўсю будучую «Аўкштайцію». З мапы [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]], 1832 г.]]

Апошні гістарычны ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў лісьце вялікага князя Вітаўта да імпэратара Сьвятой Рымскай імпэрыі [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта Люксэмбурскага]] ад 11 сакавіка 1420 году (беларускі пераклад даецца паводле [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 280, 287.&lt;/ref&gt;, які меў грунтоўную філялягічную падрыхтоўку&lt;ref name=&quot;Zlutka-1998&quot;&gt;[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] [https://media.catholic.by/nv/n5/art16.htm Пра Вацлава Пануцэвіча] // [[Наша Вера]]. № 2, 1998.&lt;/ref&gt;):
{{Цытата|Але паколькі Жамойць ёсьць зямлёй ніжэйшай да зямлі Літвы, таму яна называецца Жамойцю, што ў літоўскай [мове] тлумачыцца як ніжэйшая зямля. Жамойты ж Літву называюць Аўкштота, што ёсьць вышэйшая зямля ў адносінах да зямлі Жамойтаў{{Заўвага|Варыянт перакладу паводле Паўла Урбана&lt;ref name=&quot;Urban-2001-23&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 23.&lt;/ref&gt;: «''Але дзеля таго, што зямля Жамойтаў ёсьць зямля ніжэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Літвы, дык называецца Жамойцю, што ў літоўскай мове перакладаецца як зямля ніжэйшая. Жамойты, папраўдзе, Літву называюць Аўкштотай, што значыць зямля вышэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Жамойтаў''».}}.
{{арыгінал|la|Sed quod terra Samaytarum est terra inferior ad terram Lythwanie, ideo Szomoyth vocatur, quod in lythwanico terra inferior interpretatur. Samoyte vero Lythwaniam appelant '''Auxstote''', quod est terra superior respectu terre Samaytarum. 
}}
}}

Гісторыкі Вацлаў Пануцэвіч, Павал Урбан і [[Аляксандар Краўцэвіч]] зьвяртаюць увагу на тое, што гэты ліст ёсьць дыпляматычным дакумэнтам, створаным дзеля дасягненьня канкрэтных палітычных мэтаў — давесьці законныя правы на тэрыторыю Жамойці, уважаючы яе за складовую частку Літоўскага гаспадарства. Таму ён ня можа лічыцца сьведчаньнем незацікаўленага назіральніка&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;. Пагатоў, у ім зьмяшчаюцца сьцьверджаньні, якія не адпавядаюць праўдзе&lt;ref name=&quot;Urban-2001-22-27&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 22—27.&lt;/ref&gt; і, з усяго відаць, зьявіліся зь сьвядомай волі аўтара дакумэнта&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 143.&lt;/ref&gt;.

Вацлаў Пануцэвіч паказвае, што сьцьверджаньне Вітаўта пра назву Жамойці — гэта хітры, але адначасна і супярэчлівы довад: «''Жамойцю таму называецца, бо гэта ў мове жамойцкага насельніцтва абазначае, што ў перакладзе на літоўскую мову раўназначна з terra inferior, нізінай''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 281, 287.&lt;/ref&gt;. Адпаведна, і заўвага Вітаўта, што жамойты называюць Аўкштотай ''Літву'', мае характар не навуковы, але чыста палітычны&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;.

&lt;gallery caption=&quot;Тэрыторыя сучаснага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайціі» як частка Жамойці на мапах XIX—XX стагодзьдзяў&quot; widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Szamaiten (Samogitien) (H. Kieper, 1849).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] нямецкага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Генрых Кіпэрт|Генрыха Кіпэрта|en|Heinrich Kiepert}}, 1849 г.
Samogitia (1855).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1855 г.
Żmudź (Samogitia) (1904).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй Рэчы Паспалітай польскага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вацлаў Налкоўскі|Вацлава Налкоўскага|pl|Wacław Nałkowski}}, 1904 г.
Samogitia (1919).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1919 г.
&lt;/gallery&gt;

== Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях ==
[[Файл:Simono Daukanto - Budas senoves lietuviu - kalnenu ir zemaiciu - 1845 AD.jpg|значак|Вокладка кнігі [[Сыманас Даўкантас|Сыманаса Даўкантаса]] «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''»), 1845 г.]]

Да вяртаньня ва ўжытак і папулярызацыі назвы «Аўкштота» ў XIX ст. прычыніўся пруска-нямецкі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яганэс Фогт||ru|Фохт, Иоганнес}} (з 1856 году сябра-карэспандэнт [[Санкт-Пецярбурская акадэмія навук|Санкт-Пецярбурскай акадэміі навук]]), які ў другім томе сваёй «Гісторыі Прусіі» ({{мова-de|«Geschichte Preussens»|скарочана}}, 1827 год), выдадзенай гатычным шрыфтам у [[Кёнігзбэрг]]у, сьцьвярджаў, што «Аўкштотай» («верхняй зямлёй») называўся ўвесь рэгіён на [[Нёман|Нёмане]] на захад ад [[Вялёна|Вялёны]], а жыхароў гэтага рэгіёну называлі «аўкштотамі». Ён жа выдзяляў, апроч Жамойці («ніжняй зямлі»), яшчэ і «сярэднюю зямлю»{{Заўвага|{{мова-de|«Eigentlich hieß das ganze Gebiet von Welun (Wiliona) an der Memel östlich hin das Land Austeten oder Austetten, wie denn auch die Bewohner „die Austeten“ genannt wurden. &lt;...&gt; dieses Gebiet Austeten das s. g. Oberland von Samaiten, superiores partes; die Gegenden von Welun an bis Widuckeln, Rossiene und Erogel nannte man das Mittelland, mediae partes und die Gebiete von Medeniken, Wangen u. s. w. das Niederland, partes inferiores»|скарочана}}&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 1. Band — Königsberg, 1827. [https://books.google.by/books?id=xr_fcQI_Mn4C&amp;pg=PA61-IA1&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 62].&lt;/ref&gt;}}. У чацьвертым томе гэтай жа працы (1830 год) Фогт апублікаваў ліст Вітаўта ад 1420 году&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 4. Band — Königsberg, 1830. [https://books.google.by/books?id=AccBAAAAYAAJ&amp;pg=PA11&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 11].&lt;/ref&gt;.

У 1837 годзе вядомы сваімі фальсыфікатамі [[Тэадор Нарбут]], які прыдумаў падрабязны пантэон «літоўскіх» [[Паганства|паганскіх]] багоў ў рамках «[[Ацтэкі|ацтэцка]]-[[Індыя|індыйскай]]» рэлігіі «ліцьвінаў»&lt;ref name=&quot;Astraucou-2014&quot;&gt;[[Сяргей Астравец|Астравец С.]] [https://www.svaboda.org/a/26711502.html З «Іліядай» пад падушкай], [[Радыё Свабода]], 26 лістапада 2014 г.&lt;/ref&gt;, выдаў у Вільні другі том «Гісторыі літоўскага народу» ({{мова-pl|Dzieje starożytne narodu litewskiego|скарочана}}), дзе з спасылкай на Фогта (які «''знайшоў довады гэтага ў Кёнігзбэрскім архіве''») заявіў, што «''Літва… падзялялася на дзьве паловы: вышэйшую, якая называлася Аўкштотай{{Заўвага|Тут Нарбут ужыў невытлумачальную зь летувіскай мовы памылковую форму ''Auxstole''&lt;ref&gt;Rozprawy Wydziału Filologicznego. T. 1. — Kraków, 1874. [https://books.google.by/books?id=OeQAAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA368&amp;dq=Auxstole&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjJgP-SqM31AhVRlP0HHcTzAKQQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&amp;q=Auxstole&amp;f=false S. 368].&lt;/ref&gt;, якую як асноўную форму назвы (на яго думку) паўтарыў на наступнай старонцы. Гэтую ж памылковую форму ён паўтарыў у сваёй публікацыі «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» (1856 год)&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 38.&lt;/ref&gt;}}, у лацінскіх аўтараў Austechia, і на ніжэйшую або Жамойць''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Litwa... dzieliła się na dwie połowy: wyższą, nazywaną Auxstole, w autorach łacińskich Austechia i na niższą czyli Žomajten»|скарочана}}}} і таксама зьмясьціў тэкст ліста вялікага князя Вітаўта&lt;ref&gt;Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. 2. — Wilno, 1837. S. 387—[https://books.google.by/books?id=JuMGAAAAYAAJ&amp;pg=PA388&amp;dq=Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjwpq65tsv1AhXlh_0HHSrjCYw4FBDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false 388].&lt;/ref&gt; (у сваёй пазьнейшай публікацыі 1856 году «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» Нарбут, увогуле, абвясьціў «Аўкштоту» разам з Жамойцю і дзьвюма прыдуманымі ім правінцыямі — «Няромай» і «Пялюзіяй» — «''сапраўднай Літвой''»&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;/&gt;). Ад гэтага часу назва «Аўкштота» («Аўкштайція») пачала выкарыстоўвацца ў розных публікацыях, дзе гэтым тэрмінам пазначаліся тыя альбо іншыя землі на ўсход ад Жамойці, тым часам назвай «[[Аўкштайты|аўкштайты]]» пачалі называць жыхароў адпаведных земляў. Аднак яшчэ ў 1891 годзе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вялікая агульная ілюстраваная энцыкляпэдыя||pl|Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana}} сьведчыла, што шырокія масы мясцовага насельніцтва ня ведаюць тэрміну «Аўкштота» і не ўжываюць яго ў штодзённым жыцьці як геаграфічную назву{{Заўвага|{{мова-pl|«Aukstote, Auxstote... Nazwa ta, dziś przes Litwinów nie używana»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana. T. 5—6. — Warszawa, 1891. [https://books.google.by/books?id=cNcDAAAAYAAJ&amp;pg=PA450&amp;dq=Aukstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj20eDXtMv1AhVAlP0HHeAKAdg4ChDoAXoECAUQAg#v=onepage&amp;q=Aukstote&amp;f=false S. 450].&lt;/ref&gt;.

Калі ў 1822 годзе [[Сыманас Даўкантас]] — адзін зь першых ідэолягаў [[Летувіскі нацыянальны рух|летувіскага нацыянальнага руху]] — выдаў кнігу «Дзеяньні старажытных летувісаў і жамойтаў» («''Darbai senųjų lietuvių ir žemaičių''»), то ўжо ў 1845 годзе (па выхадзе публікацыяў Яганэса Фогта і Тэадора Нарбута) ён выдаў сваё дасьледаваньне пад назвай «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''», сучаснае летувіскае «''Būdas senovės lietuvių, kalnėnų ir žemaičių''»{{Заўвага|У выдадзенай на заказ [[Міністэрства замежных справаў Летувы]] «Гісторыі Летувы» ({{мова-ru|«История Литвы»|скарочана}}) назву гэтай кнігі Даўкантаса падалі як «Звычаі старажытных летувісаў, аўкштайтаў і жамойтаў» ({{мова-ru|«Обычаи древних литовцев, аукштайтов и жемайтов»|скарочана}})&lt;ref&gt;История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 125.&lt;/ref&gt;}}). Такім парадкам Даўкантас пераклаў старажытны нямецка-лацінскі тэрмін уласным летувіскім наватворам «горнікі» (ад {{мова-lt|kalnas|скарочана}} 'гара'), чым засьведчыў няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты»). Тое, што Даўкантас «''першым прыдумаў і выкарыстаў тэрмін дзеля апісаньня этнаграфічнай супольнасьці, вядомай цяпер як аўкштайты''», прызнаецца ў сучасных летувіскіх школьных падручніках&lt;ref&gt;Martišiūtė-Linartienė A. [https://nullroute.lt/mirrors/texts/Liet_k_chrestomatija_11_klasei.pdf Elektroninė literatūros chrestomatija 11 klasei]. — Vilnius, 2011. P. 608.&lt;/ref&gt;.

Ужо ў 1850 годзе пруска-нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Георг Нэсэльман||ru|Нессельман, Георг Генрих Фердинанд}} заявіў у сваім слоўніку, нібы расейскія летувісы, або жамойты, называюць прускіх летувісаў «''Létuwninkai kalninni''» з прычыны ўзгорыстай мясцовасьці{{Заўвага|{{мова-de|«Létuwninkai kalpinni werden die Preußischen Littauer von den Russischen (Zémaiczei) genannt wegen des hügligen Terrains»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA174&amp;dq=K%C3%A4lninnis++L%C3%A9tuwninkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjNxICojtr1AhXOwKQKHXQ-ClQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=K%C3%A4lninnis%20%20L%C3%A9tuwninkai&amp;f=false S. 174].&lt;/ref&gt;. Неўзабаве, аднак, расейска-летувіскі мовазнаўца [[Станіслаў Мікуцкі]] паказаў, што Нэсэльман напраўду ўзяў адпаведную назву з выдадзенай у 1842 годзе кнігі Даўкантаса «Лемантар летувіска-горнай і жамойцкай моваў» («''Abecieļa lîjtuwiû-kalnienû ir źiamajtiû kałbos''», сучаснае летувіскае «''Abėcėlė lietuvių-kalnėnų ir žemaičių kalbos''»), памылкова прыняўшы азначэньне «летувіска-горны» за сынонім «[[Прускія летувісы|пруска-летувіскі]]»&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. [https://books.google.by/books?id=SdohAQAAMAAJ&amp;pg=PA109&amp;dq=kalnienaj&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE3un0_dn1AhXI2KQKHbkrAuwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=kalnienaj&amp;f=false С. 109].&lt;/ref&gt;. Апроч таго, Мікуцкі засьведчыў, што слова «''kalnėnai''» ('горныя, горцы') Даўкантас проста выдумаў{{Заўвага|{{мова-ru|«выдуманное г. Довконтом слово kalnienaj (горные, горцы)»|скарочана}}}}&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.

У той жа працы 1855 году Мікуцкі згадаў назву «аўкштоты» («аўкштайты»), раскрыўшы лёгіку яе зьяўленьня: «''Жамойты — Нізоўцы, летувісы, якія жывуць у нізоўі Нёмана. &lt;…&gt; Калі былі (і ёсьць) Нізоўцы, мусяць быць і Вярхоўцы; і сапраўды былі''». Як галоўны довад даўнейшага існаваньня летувісаў-«вярхоўцаў» ён прывёў тэкст ліста Вітаўта ад 1420 году&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-108&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. С. 108.&lt;/ref&gt;. Прытым летувісаў свайго часу Мікуцкі, паводле асаблівасьцяў іх мовы, падзяліў на «паўночных» ([[Сьвянцянскі павет (Віленская губэрня)|Сьвянцянскі]], [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскі]], [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскі]], [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескі]] і часткова [[Шавельскі павет (Расейская імпэрыя)|Шавельскі]] паветы) і «паўднёвых», адзначыўшы, што мяжа між адпаведнымі гаворкамі часткова праходзіць ракой [[Вяльля|Вяльлёй]]&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.
 
Пра няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты») адукаванымі коламі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] таксама сьведчыць крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы «літва» на частку [[жамойць|жамойцкага]] насельніцтва, пазьней вядомую як «аўкштайты». Адпаведная нататка&lt;ref&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt; зьявілася ў 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і усходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romeі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо [[жмогус]] значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}

[[Файл:Littauischen Sprachgebiets (1876).jpg|значак|Мапа абшару з часткова [[Летувіская мова|летувіскамоўным]] насельніцтвам, дзе цяперашні афіцыйны этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» азначаецца [[Жамойць|Жамойцю]] ({{мова-de|Samogitien|скарочана}}), 1876 г.]]

Пытаньне этымалёгіі і лякалізацыі назвы «Аўкштота» падрабязна разглядаў у 1875 гозе лінгвіст і этнограф [[Ян Карловіч]] (ужо па тым, як некалькі аўтараў абвясьцілі яе «''назвай уласна Літвы, якую ўжываюць жамойты''») і пераканаўча засьведчыў, што ў тагачаснай Жамойці ня ведалі і не ўжывалі назвы «Аўкштота»{{Заўвага|{{мова-pl|«Na Żmudzi... tego wyrazu lud nie zna a zatem i Litwy nim nie nazywa»|скарочана}}}}. Таксама ён зьвярнуў увагу на тое, што ў летувіскім слоўніку Нэсэльмана сьцьвярджалася, нібы некалькі падобных назваў (''Auksztininkai'' як назва жыхароў ваколіцаў вёскі Budweten і ''Auksztinélei'' як назва жыхароў ваколіцаў [[Рагніт]]у, дадзеная ім жыхарамі ваколіцаў [[Клайпеда|Клайпеды]]&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA16&amp;dq=Auksztininkai+Auksztinelei&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj1yYbCqtn1AhWg8LsIHdspA98Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Auksztininkai%20Auksztinelei&amp;f=false S. 16].&lt;/ref&gt;) бытавалі пасярод прускіх летувісаў (у «[[Малая Летува|Малой Летуве]]»)&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. [https://books.google.by/books?id=BrViAAAAcAAJ&amp;pg=PA187&amp;dq=Aukstote,+Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOiZPRj9n1AhUbhP0HHSatDkcQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&amp;q=Aukstote%2C%20Auxstote&amp;f=true S. 187].&lt;/ref&gt;. Тым часам крыніцай зьяўленьня назвы «Аўкштота» Карловіч проста назваў публікацыю ліста Вітаўта ад 1420 году, адзначаючы, што цяжка меркаваць, ці Вітаўт утварыў гэтую назву сам, паводле аналёгіі з Жамойцю, або тая назва сапраўды бытавала за яго часамі&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 188.&lt;/ref&gt;.

У той жа працы Карловіч заявіў, што ўведзены раней нямецкім мовазнаўцам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аўгуст Шляйхэр|Аўгустам Шляйхэрам|ru|Шлейхер, Август}} падзел летувіскай мовы на гаворкі «верхнелетувіскую» (або проста летувіскую) і «ніжнелетувіскую» (або жамойцкую) ёсьць «''вельмі ўдалым''», дзеля чаго зьвярнуўся да зьняпраўджанай раней Мікуцкім назвы «''Kalnėnai''» («горнікі»), заявіўшы, што на той час у [[Цельшыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Цельшыцкім павеце]] так ужо называлі жыхароў ваколіцаў [[Вількамір]]у і Вільні&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 189, 251—252.&lt;/ref&gt;. Далей Карловіч зазначыў, што напраўду гаворак летувіскай мовы, апроч дзьвюх памянёных, існуе вялікае мноства: «''можна сказаць, што ў кожнай парафіі — свая гаворка''»&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 252.&lt;/ref&gt;.

У 1876 годзе пруска-летувіскі лінгвіст прафэсар [[Кёнігзбэрскі ўнівэрсытэт|Кёнігзбэрскага ўнівэрсытэту]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Куршат||ru|Куршат, Фридрих}} пісаў: «''У XV ст. ўсходняя Жамойць называлася Аўкштотай, паводле цяперашняага прастамоўя Aukßtocźiai ('горныя', 'горнікі')''»{{Заўвага|{{мова-de|«Im 15. Jahrhundert wurde das östliche Samogizien Auxtote, nach gegenwärtiger Volkssprache Aukstocíiai (die Hohen, die Hochländer) genannt»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Kurschat F. Grammatik der littauischen Sprache. — Halle, 1876. [https://books.google.by/books?id=r6YFAAAAQAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=Lietuvininkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj4hYfwsN_1AhURHOwKHWjfDMc4ChDoAXoECAkQAg#v=onepage&amp;q=Lietuvininkai&amp;f=false S. 5].&lt;/ref&gt;. 

[[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]] (1880—1902 гады), хоць ужо пасьлядоўна ўжывае назву «літоўская мова» ў значэньні летувіскай, аднак да шматлікіх геаграфічных аб'ектаў будучага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» падае мясцовыя назвы з пазнакамі «па-жамойцку» ({{мова-pl|po żmujdzku|скарочана}}), «жамойцкае» ({{мова-pl|żmujdzkie|скарочана}}): у [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскім павеце]] — [[Анікшты]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|13к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/534 S. 534].&lt;/ref&gt;, Віжуны&lt;ref&gt;[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/688 S. 688].&lt;/ref&gt;, Жмуйдкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/807 S. 807].&lt;/ref&gt;, [[Пазэльва]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/899 S. 899].&lt;/ref&gt;, Раговак&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/669 S. 669].&lt;/ref&gt;, Раўпе&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/513 S. 513].&lt;/ref&gt;, Рогаў&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}}
 [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/667 S. 667].&lt;/ref&gt;, Рубікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/879 S. 879].&lt;/ref&gt;, Субач&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/521 S. 521].&lt;/ref&gt;, Сьвядасьць&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/635 S. 635].&lt;/ref&gt;, Сясікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/600 S. 600].&lt;/ref&gt;, [[Уцяна]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/740 S. 740].&lt;/ref&gt;; у [[Ковенскі павет (Расейская імпэрыя)|Ковенскім павеце]] (на ўсход ад ракі Нявежы) — [[Румшышкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/11 S. 11].&lt;/ref&gt;, Скарулі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/703 S. 703].&lt;/ref&gt;; у [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскім павеце]] — Акніста&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|7к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/426 S. 426].&lt;/ref&gt;, Папель&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/784 S. 784].&lt;/ref&gt;, Равішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/570 S. 570].&lt;/ref&gt;, [[Салокі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/59 S. 59].&lt;/ref&gt;, Рагелі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/664 S. 664].&lt;/ref&gt;, [[Ракішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/502 S. 502].&lt;/ref&gt;, Скапішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/694 S. 694].&lt;/ref&gt;; у [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескім павеце]] — [[Радзівілішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/475 S. 475].&lt;/ref&gt;, [[Рэмігола]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/613 S. 613].&lt;/ref&gt; ды іншыя.

[[Файл:Schamaiten (Samogitien) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Фрагмэнт мапы «Землі і народы Эўропы» нямецкага гісторыка [[Дытрых Шэфэр|Дытрыха Шэфэра]] (1916 г.), на якой цяперашняя «Аўкштайція» мае подпіс «''Schamaiten (Samogitien)''»]]
[[Файл:Litauer (Schamaiten, Schmuden) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Легенда да мапы Д. Шэфэра, дзе летувісы азначаюцца [[жамойты|жамойтамі]]&lt;ref&gt;Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 139—140.&lt;/ref&gt;: «''Litauer (Schamaiten, Schmuden'')»]]

У ХІХ — XX стагодзьдзях, па ўзьнікненьні летувіскага нацыянальнага руху, «Аўкштайціяй» пачалі называць цэнтральную і ўсходнюю частку сучаснай Летувы, а тэрмінам «аўкштайты» — этнаграфічную групу летувісаў&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;. Пашырэньне назвы «аўкштайты» ў гэты час зьвязваюць з этнанімічнай дыфэрэнцыяцыяй паміж [[Летувісы|летувісамі]] і [[Ліцьвіны|ліцьвінамі]]&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;/&gt;. Тым часам лучнасьць гаворак «аўкштайтаў» атрымала ў лінгвістаў назву «аўкштайцкі дыялект» летувіскай мовы. Сваім парадкам тэрмінам «аўкштайты» некаторыя археолягі пачалі рэтраспэктыўна называць насельніцтва, якое стварыла археалягічныя культуры, што займаюць тэрыторыю цэнтральнай Летувы, а некаторыя навукоўцы пачалі таксама рэтраспэктыўна ўжываць датычна стваральнікаў гэтых археалягічных культураў азначэньне «група балтыйскіх плямёнаў аўкштайты»&lt;ref&gt;{{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;.

У 2003 годзе ўлады Летувы ўсталявалі афіцыйныя межы этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»&lt;ref&gt;Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.&lt;/ref&gt;. Як заўважыў летувіскі этноляг Ж. Шакніс, мапы этнаграфічных рэгіёнаў Летувы (у адрозьненьне ад [[Латвія|Латвіі]], [[Эстонія|Эстоніі]] або [[Фінляндыя|Фінляндыі]]) вельмі доўгі час не друкаваліся нават у абагульняльных працах зь летувіскай этналёгіі&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-42&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 42.&lt;/ref&gt;. У 2006 годзе частка летувіскіх аўтараў (у тым ліку мовазнаўца [[Зігмас Зінкявічус]]) прызналі супярэчнасьць канцэпцыі «Аўкштайціі»: «''такім чынам, варта вызнаць, што паняцьце этнаграфічнай Аўкштайціі не ўстаялася''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Таким образом, понятие этнографической Аукштайтии следует признать не устоявшимся»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Зинкявичюс З., Лухтанас А., Чеснис Г. Откуда родом литовцы. — Вильнюс, 2006. С. 131.&lt;/ref&gt;.

Як адзначае Вацлаў Пануцэвіч&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-279&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.&lt;/ref&gt;:
{{Цытата|Адным з шырока пашыраных у сучаснай літаратуры «доказаў» на тое, быццам Жамойдзь і Літва тварылі адну непадзельную цэласьць, як тэрытарыяльную, так і этнічную, ёсьць так званая аўкштоцкая легенда, або твораны міт Аўкштоты. Сутнасьць гэтай легенды або міту заключаецца ў тым, быццам у склад Літвы, як агульнага назову, уваходзілі два плямёны з сваімі аддзельнымі тэрыторыямі: Жамойць і Аўкштота, terra inferior і terra superior}}

== Сымбалі ==
Сучасныя сымбалі летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» (сьцяг і герб) распрацавалі і зацьвердзілі ў 2006 годзе&lt;ref&gt;[https://numismag.com/en/2020/01/14/rolandas-rimkunas-creator-of-e2-lithuanian-regions-coins-series/ Rolandas Rimkūnas, creator of €2 lithuanian regions coins series], Numismag, 14 студзеня 2020 г.&lt;/ref&gt;.

== Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел ==
[[Файл:Liet-etno-regionai.png|міні|{{Легенда|#fec0c0|Зацьверджаная на афіцыйным узроўні тэрыторыя летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»}}]]

Сучасны летувіскі этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» знаходзіцца ў паўночна-ўсходняй частцы краіны. Буйныя месты:

* [[Панявеж]] — лічыцца сталіцай
* [[Янава (Летува)|Янава]] 
* [[Уцяна]]
* [[Кейданы]]
* [[Вісагіня]] (будавалася за савецкім часам, таму большасьць жыхароў — [[расейцы]] і [[беларусы]])
* [[Вількамір]]
* [[Радзівілішкі]]

== Мова ==
{{Падвойная выява|справа|Программа преподавания жмудского языка в Поневежской учительской семинарии (1893).jpg|107|Программа жмудско-литовского языка (1893).jpg|107|Праграмы выкладаньня летувіскай мовы ў настаўніцкай сэмінарыі, адкрытай уладамі [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] ў [[Панявеж]]ы — сталіцы сучаснай «Аўкштайціі»: {{мова-ru|«Программа преподавания жмудского языка»|скарочана}} (налева), {{мова-ru|«Программа жмудско-литовского языка»|скарочана}} (направа)}}
{{Асноўны артыкул|Летувіская мова}}
Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, у афіцыйным этнаграфічным рэгіёне «Аўкштайція» размаўляюць на [[аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкіх дыялектах]] летувіскай мовы. Прытым згодна зь іх новымі сьцьверджаньнямі, летувіская мова падзяляецца ня толькі на [[жамойцкі дыялект|жамойцкі]] і аўкштайцкі дыялекты, але і на яшчэ два субдыялекты — судоўскі і [[дзукійскі дыялект|дзукійскі]], якія разам утвараюць аўкштайцкую дыялектную групу. Да аўкштайцкіх дыялектаў належаць гаворкі, на якіх засноўваецца [[літаратурная мова|літаратурная летувіская мова]] — гаворкі захаду этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція», у ваколіцах [[Коўна|Коўны]].

На думку [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]], аўкштайцкі дыялект — які правільней называць верхнежамойцкім — утварыўся пад уплывам беларускай мовы і славянскага насельніцтва на ўсход ад ракі [[Нявежа (Летува)|Нявежы]]&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-289&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 289.&lt;/ref&gt;.

== Традыцыйны строй ==
Паводле летувіскіх этнографаў, існаваў традыцыйны строй летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція». Адметная рыса жаночага строю — пераважнае выкарыстаньне белага колеру ў адзеньні. Жаночы строй складаўся з доўгай белай ільняной кашулі, некалькіх спадніц, белага фартуху з геамэтрычным арнамэнтам чырвонай ніткай уздоўж яго нізу, гарсэту, доўгага поясу, шыйных упрыгожваньняў, галаўнога ўбору й скуранога абутку. Узімку насілі шарсьцяныя ўкарочаныя або доўгія паліто. Белыя кашулі часьцей за ўсё ўпрыгожвалі простай геамэтрычнай вышыўкай чырвонай ніткай на манжэтах. Спадніцы былі ў клетку й фармаваліся з спалучэньня чатырох асноўных колераў: чырвонага, зялёнага, жоўтага й чорнага. Апраналася ня менш за 2 спадніцы, а напрыгажэйшая апраналася паверх астатніх. Гарсэты дзяліліся на два віды: першы, які ад таліі пачынаў зьбірацца ў складкі, і другі, які быў прамы. Жанчыны «Аўкштайціі» насілі пераважна каралавыя, бурштынавыя ці шкляныя шыйныя ўпрыгожваньні. Асноўнымі сярод галаўных убораў былі наміткі, якія насіліся толькі замужнімі жанчынамі й павязваліся вельмі своеасаблівым чынам, прыкрываючы скулы й шыю, а таксама кароны й чапцы, часта ўпрыгожаныя кветкамі (маладыя дзяўчыны). Мужчынскі строй складаўся з доўгіх вузкіх часьцей даматканых, шарсьцяных ці паўшарсьцяных нагавіцаў натуральных ці цёмных колераў, белай кашулі, камізэлькі, шэйнай хусткі, лямцавага паліто пераважна шэрага ці карычневага колеру, радзей чорнага ці цёмна-сіняга, плеценага або зьвітанага поясу яркіх колераў, фэтравага капелюша й скураных ботаў, якія падвязваліся тонкімі паяскамі&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар = Jurkuvienė T.|частка = |загаловак = Lietuvių tautinis kostiumas|арыгінал = |спасылка = http://www.kainos.lt/lietuviu-tautinis-kostiumas-lithuanian-national-co-p122099|адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БЭ|2}}
* Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. Серия A, Гуманитарные науки. № 1, 2021. С. 37—49.
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}}
* {{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы}} 
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}
* {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)}}
* История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс: Eugrimas, 2013. — 318 с. {{ISBN|978-609-437-207-0}}.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Зьдзіслаў Сіцька]], [http://pawet.net/ns/2007/28/%E2%84%96_28_(816).html Па слядах літвы], [[Pawet.net]], 25 ліпеня 2007 г.

{{Рэгіёны Летувы}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Аўкштота| ]]
[[Катэгорыя:Рэгіёны Летувы]]
[[Катэгорыя:Традыцыйная культура]]</text>
      <sha1>c01li52gw6t3c74565233dercvrbvvn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331791</id>
      <parentid>2331790</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:32:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <comment>/* Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях */ +</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="85153" xml:space="preserve">{{Адміністрацыйная адзінка
|Краіна                          = [[Летува]]
|Статус                          = Афіцыйны этнаграфічны рэгіён
|Цэнтар                          = [[Панявеж]]
|Мапа                            = Mapa Aukshtoty.png
}}
'''Аўкшто́та''', пазьней '''Аўкшта́йція'''&lt;ref&gt;[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 266.&lt;/ref&gt; (''Аўкштайтыя''&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;&gt;[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Аўкштайты // {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)|к}} С. 41.&lt;/ref&gt;, {{мова-lt|Aukštaitija|скарочана}}) — сучасны этнаграфічны рэгіён [[Летува|Летувы]], які знаходзіцца на паўночным усходзе краіны, у басэйне ракі [[Вяльля|Вяльлі]]. Ня мае статусу палітычнай або адміністрацыйнай адзінкі, аднак улады Летувы зацьвердзілі яго межы на афіцыйным узроўні&lt;ref&gt;[http://www3.lrs.lt/pls/inter3/dokpaieska.showdoc_e?p_id=220186&amp;p_query=D%CBL%20ETNOGRAFINI%D8%20REGION%D8%20RIB%D8%20NUSTATYMO&amp;p_tr2=2. Рэкамэндацыі Рады аховы этнічнае культуры Летувы № 1 аб усталяваньні межаў этнаграфічных рэгіёнаў ад 17 верасьня 2003 году.]&lt;/ref&gt;. Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, на гэтай тэрыторыі ўжываецца адна зь дзьвюх дыялектных групаў [[Летувіская мова|летувіскай мовы]] — [[Аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкая]]. Насельніцтва рэгіёну летувіскія этнографы вылучаюць у асобную этнаграфічную групу [[Аўкштайты|аўкштайтаў]]. Лічыцца гістарычным цэнтрам Летувіскай дзяржавы&lt;ref&gt;Suziedelis S. Historical Dictionary of Lithuania. — Scarecrow Press, 2011. P. 189.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ragauskaitė A. Ethnocultural regionalization of Lithuania or all the truth about our regions // Acta Museologica Lithuanica. Vol. 4 (2019). P. 167.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turizmogidas.lt/ru/o-litve/etnokulturnye-regiony-litvy/ Этнокультурные регионы Литвы]{{ref-ru}}, Turizmo Gidas&lt;/ref&gt;.

Аўкштота — назва памежнай тэрыторыі ў часы змаганьня [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] з [[Крыжакі|крыжакамі]] за [[Жамойць]], вядомая выняткова зь [[Нямецкая мова|нямецка-]] і [[Лацінская мова|лацінамоўных]] крыніцаў (1323—1420 гады). Знаходзілася на поўнач ад ракі Вяльлі, паабапал ракі [[Сьвятая (рака)|Сьвятой]] і ахоплівала [[Вількамір]], [[Уцяна|Уцяну]], [[Таўрагіны]], [[Больнікі (Летува)|Больнікі]], [[Маляты]], [[Дубінкі]], [[Гедройцы (мястэчка)|Гедройцы]], [[Немянчын]], [[Кернаў]], [[Шашолы]], [[Пабойск]], [[Рогава]], [[Кейданы]], [[Шаты]], [[Жэймы]], [[Кульва|Кульву]], [[Ворлава|Ворлаву]] і [[Коўна|Коўну]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 37.&lt;/ref&gt;. Не атаясамлівалася з [[Літва старажытная|уласна Літвой]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt; (азначаная тэрыторыя суадносіцца з пазьнейшым [[харонім]]ам XVI ст. «Завялейская Літва»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 153—157.&lt;/ref&gt;).

== Назва ==
Назва «Аўкштота» паходзіць з [[Балтыйскія мовы|балтыйскіх моваў]]: магчыма, гэтую назву ўтварылі мясцовыя насельнікі балтыйскага паходжаньня, або, паводле [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Вітаўт]]а, адпаведную зямлю так называлі [[жамойты]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

[[Файл:LietuvaPhysicalMap-lessdetail (lang-be).svg|значак|Фізычная мапа Летувы]]

Паводле афіцыйна прынятай у Летуве вэрсіі, назва Аўкштоты ўтварылася празь яе разьмяшчэньне на ўзвышшы ў параўнаньні з [[Жамойць|Жамойцю]] (што ў выпадку межаў афіцыйнага этнаграфічнага рэгіёну цалкам супярэчыць рэльефу мясцовасьці) — ад [[Летувіская мова|летувіскага]] слова ''aukštas'', якое азначае 'высокі'. Падобную [[Этымалёгія|этымалёгію]] самой назвы (але без адсылкі да Жамойці) сьцьвердзіў у 1820 годзе [[Малая Летува|пруска-летувіскі]] пастар {{Артыкул у іншым разьдзеле|Людвік Рэза||ru|Реза, Людвикас}}, камэнтуючы ўжытую [[Мацей Стрыйкоўскі|Мацеем Стрыйкоўскім]] назву ''Austechiam'' (пры цытаваньні вытрымкі з [[Хроніка Прускай зямлі|Хронікі Прускай зямлі]] пра падзеі 1294—1300 гадоў) датычна «''морскай правінцыі''», якая «''пад гэтай назвай улучала ўсю тэрыторыю Жамойці і [[Курляндыя|Куроніі]], прылеглыя да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]''» і «''якая цяпер завецца Angsztyta ('высокае месца')''»{{Заўвага|{{мова-la|«Strykouius rectius regionem illam scripsit Austechiam quae hodiernis diebus Angsztyta (locus altus) vocatur. &lt;…&gt; Austechiam prouinciam fuisse dicit maritimam. Totam nimirum Samogitiae et Curoniae terram, quae mare Balticum adjacet, sub hoc nomine complectitur»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;De religionis Christianae in Lithuanorum gente primordiis. — Regiomonti, 1820. [https://books.google.by/books?id=r4DMY84dlfwC&amp;pg=PA4&amp;dq=Austechiam&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE-uGf98z1AhXEh_0HHVfgCLQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam&amp;f=false P. 4].&lt;/ref&gt;.

На думку гісторыка [[Вячаслаў Насевіч|Вячаслава Насевіча]], назву «Аўкштота», магчыма, утварылі штучна (паводле аналёгіі з агучанай пазьней у палітычных мэтах этымалёгіяй назвы Жамойці), каб падмацаваць правы вялікіх князёў літоўскіх на Жамойць&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевiч В.]] Пачаткі Вялікага княства Літоўскага. — {{Менск (Мінск)}}: 1993. С. 20.&lt;/ref&gt;.

== У гістарычных крыніцах ==
[[Файл:Samland-Samogitie-Semigallo (1768).jpg|значак|[[Жамойць]] (''Samogitia'') і прылеглыя да яе [[Самбія|Самляндыя]] (''Samland'') і [[Зэмгалія|Сэмігалія]] (''Semigallo''), з мапы 1768 г.]]

Назва «Аўкштота» сустракаецца ў некалькіх лацінамоўных і нямецкамоўных хроніках і афіцыйных дакумэнтах, тым часам няма ніводнага ўпаміну пра яе ў дакумэнтах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ў афіцыйнай [[Беларуская мова|беларускай мове]], у [[Беларуска-літоўскія летапісы|літоўскіх (беларускіх) летапісах]], у апісаньнях Літвы замежнымі падарожнікамі і візытантамі двара [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў]] у [[Вільня|Вільні]], у афіцыйным ліставаньні з [[Ватыкан]]ам. Усё гэта сьведчыць пра тое, што Аўкштота, з усяго відаць, азначала невялікую памежную паласу (усходнюю частку Жамойці), якая ня мела вялікага значэньня&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-290&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 290.&lt;/ref&gt;.

Рускія летапісы, якія ведаюць назву «Літва» зь сярэдзіны XI ст. і падрабязна апісваюць дачыненьні [[Кіеўская Русь|Русі]] з суседнімі (у тым ліку балтыйскімі) плямёнамі, не ўпамінаюць Аўкштоту. [[Галіцка-Валынскі летапіс]], які лічыцца адной з найважнейшых крыніцаў з гісторыі [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]], [[Жамойты|жамойтаў]], [[Яцьвягі|яцьвягаў]] і [[Прусія|прусаў]] у XIII ст. і генэзы Вялікага Княства Літоўскага, таксама не ўпамінае Аўкштоты. Аўтар лацінамоўнага трактату «Апісаньня земляў» ([[Дублінская хроніка]]) другой паловы XIII ст., які быў на каранацыі [[Міндоўг]]а, упамінае [[Жамойць]], Літву, Нальшчаны, Яцьвезь, але таксама не ўжывае назвы «Аўкштота»&lt;ref&gt;[https://belhistory.com/alba-ruscia.html Апісанне земляў (з Дублінскага рукапісу XIII ст.). Alba Ruscia] // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 6, 1993. С. 63—68.&lt;/ref&gt;.

Першы пісьмовы ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў мірнай дамове ад 2 кастрычніка 1323 году, складзенай [[Гедзімін]]ам, каралём Літвы ({{мова-de|«Gedеminne, de koning van Lethowen»|скарочана}}), з магістрам [[Лівонскі ордэн|Лівонскага ордэну]], рыскім арцыбіскупам і месьцічамі [[Рыга|Рыгі]], а таксама з намесьнікам караля [[Данія|Даніі]] ў [[Эстонія|Эстоніі]]: «''…з нашага боку зямля Аўкштота і Жамойць, Пскоў і ўсе [землі] русаў, якімі мы валодаем''» ({{мова-de|«...van unser wegene dat lant to '''Eusteythen''' unde Sameyten, Plessekowe unde alle der Russen, de under uns besethen sin»|скарочана}}&lt;ref&gt;Пашуто В. Т. Русь. Прибалтика. Папство. — М., 2011. [https://books.google.by/books?id=_XoyDwAAQBAJ&amp;pg=PA516&amp;dq=van+unser+wegene+dat+lant+to+Eusteythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiHmo2t5Mr1AhXJsaQKHVSdABQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=van%20unser%20wegene%20dat%20lant%20to%20Eusteythen&amp;f=false С. 516].&lt;/ref&gt;).

Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, што ў гэтым афіцыйным дакумэнце, хоць і ўпамінаюцца землі Аўкштоты і Жамойці, але сам вялікі князь Гедзімін тытулюецца як «''кароль Літвы''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-33-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 33—34.&lt;/ref&gt;. Увогуле, ніводны зь вялікіх князёў літоўскіх ніколі не тытуляваўся «''князем Аўкштоты''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;/&gt;.

У пагадненьні адзначаліся памежныя «мірныя зоны», да якіх залічвалася Жамойць і Аўкштота, [[Пскоўская зямля]] ды іншыя «землі русаў», падпарадкаваныя Гедзіміну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-104&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 104.&lt;/ref&gt;. З гэтага вынікае, што Аўкштота не атаясамлівалася з уласна Літвой і была адной зь «мірных зонаў», прылеглых да межаў Лівонскага ордэну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt;.

* 1320-я гады (пра падзеі 1294—1300 гадоў) — [[Хроніка Прускай зямлі]]: «''У той час Людвік фон Лібэнцэль быў комтурам Рагніта, які з сваімі братамі і зброяносцамі правёў шмат слаўных войнаў супраць ліцьвінаў. Шматразова ён меў вайну на караблях, адну ў Аўкштоце [Аўштэхіі], зямлі караля Літвы, у якой спаліў сяло, званае Рамэны, якое паводле іх веры было сьвятым, схапіўшы ўсіх і забіўшы''»&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|{{мова-la|«Eodem tempore frater Lodewicus de Libencele fuit commendator de Raganita, qui cum suis fratribus et armigeris multa bella gloriose gessit contra Lethowinos. Navale bellum multiplex habuit, unum versus '''Austechiam''', terram regis Lethowie, in qua villam dictam Romene, que secundum ritus eorum sacra fuit, combussit, captis omnibus et occisis»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 1. Band. — Leipzig, 1861. [https://books.google.by/books?id=YX8OAAAAYAAJ&amp;pg=PA159&amp;dq=Austechiam,+terram+regis+Lethowie&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi10rrE5sr1AhXB8qQKHeeEDfYQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam%2C%20terram%20regis%20Lethowie&amp;f=false S. 159].&lt;/ref&gt;}}.
* 1324—1331 гады — паведамленьне комтура [[Рагніт]]а комтуру [[Кёнігзбэрг]]у пра заяву літоўскага ўцекача (на момант публікацыі ў 1873 годзе захавалася часткова): «''кароль Аўкштоты''» ({{мова-la|«rex de '''Owsteiten'''»|скарочана}})&lt;ref&gt;Altpreußische Monatsschrift. 10. Band. — Königsberg, 1873. [https://books.google.by/books?id=fM5BbKw8_vkC&amp;pg=PA81&amp;dq=rex+de+Owsteiten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi8xNas2sr1AhVliv0HHbZEAHIQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=rex%20de%20Owsteiten&amp;f=false S. 81].&lt;/ref&gt;.
* 1327—1329 гады — дакумэнт Рагніцкага комтурства: «''…тры рабы-ўцекачы з Аўкштоты… якія сьцьвярджалі, што жылі каля [[Горадня|Горадні]]''» ({{мова-la|«...tres servos fugitivos de '''Owehsteten'''... qui eciam asserunt omnes de Owehsteten circa Garten domi esse»|скарочана}})&lt;ref&gt;Preussisches Urkundenbuch. — Königsberg, 1962. [https://books.google.by/books?id=krFDAQAAMAAJ&amp;q=Owehsteten+Garten&amp;dq=Owehsteten+Garten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOj8733Mr1AhVilP0HHeXOAegQ6AF6BAgCEAI S. 447].&lt;/ref&gt;.
* 1337 год, 12 сьнежня — була імпэратара [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] [[Людвіка Баварскі|Людвіка Баварскага]]: «''…землі няверных, ворагаў Хрыста, ліцьвінаў, а менавіта Аўкштоту, Жамойць, Каршовію, Русь ды іншыя землі, якія належаць да гэтых краёў…''» ({{мова-la|«...terram infidelium Litwinorum Crucis christi inimicorum, videlicet '''Ochsteten''' Samayten Karsow Ruzen ceterasque partes prenominatis terris adiacentibus cum omnibus suis pertinenciis et partibu...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex diplomaticus Lithuaniae. — Vratislavieae, 1845. [https://books.google.by/books?id=pzVNAAAAcAAJ&amp;pg=PA45&amp;dq=Litwinorum+Ochsteten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjt4cy23sr1AhUuhf0HHVtKCc8Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Litwinorum%20Ochsteten&amp;f=false S. 45].&lt;/ref&gt;.
* 1338 год — Хроніка рыцараў Тэўтонскага ордэну: «''кароль Аўкштоты і Жамойці''» ({{мова-de|«Die coninck van '''Ansteiden''' ende van Sameyten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Veteris aevi analecta. T. X. — Lugdunum Batavorum, 1710. [https://books.google.by/books?id=MeNB_FQi1y4C&amp;pg=PA223&amp;dq=Die+coninck+van+Ansteiden+ende+van+Sameyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3qouq58r1AhUN7rsIHT-BCy4Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Die%20coninck%20van%20Ansteiden%20ende%20van%20Sameyten&amp;f=false P. 223].&lt;/ref&gt;.

Як паказвае Павал Урбан, невядомы аўтар хронікі недакладна датаваў падзеі, сьцьвярджаючы пра складаньне па 1342 годзе мірнага пагадненьня паміж магістрам Лівонскага ордэну Эвэргардам з Мунгайму (памёр у 1340 годзе) і «''каралём Аўкштоты і Жамойці''». Напраўду справа тычылася гандлёвага пагадненьня 1338 году, аформленага з «''магістрам Лівоніі''» ад імя «''Гедзіміна, караля Літвы''», таму прыведзены тытул — з усяго відаць, памылка аўтара&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35-36&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35—36.&lt;/ref&gt;.

* 1348 год — [[Віганд Марбурскі]]: «''…на зямлю Літвы, а менавіта ў Аўкштоту…''» ({{мова-de|«...in das Land Litten, nemlich in '''Auchstetter'''...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex Diplomaticus Prussicus. 3. Band. — Königsberg, 1848. [https://books.google.by/books?id=ns5TAAAAcAAJ&amp;pg=PA80&amp;dq=%22Auchstetter%22+gegent&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiK76Ot6Mr1AhVDuqQKHZnfCdwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=%22Auchstetter%22%20gegent&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;.
* перад 1357 годам — [[Герман Вартбэрг]]: «''У гэтым часе ліцьвіны мясьцінаў Стрыпейкі, Упіта, Вайсьвільцы, Аўкштота [Аўштайта] хацелі перасяліцца ў Літву; што не дазволіў ім зьдзейсьніць магістар''» ({{мова-la|«Hoc tempore Letwini de Stripeyke, Opythen, Mezevilte, de '''Austeyten''' volebant se a Lethowia transferre; sed refutati per magistrum»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA70&amp;dq=Opythen+Austeyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjHv6Sv6cr1AhURCewKHdksAx0Q6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=Opythen%20Austeyten&amp;f=false S. 70].&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Samogitia (F. Wit, 1689).jpg|значак|Фрагмэнт мапы ВКЛ каля 1689 году (поўнач — направа, уверсе — захад), дзе Жамойць падзяляецца дзьве часткі: «[[Варні|Worniae]] Territorium», прылеглую да [[Балтыйскае мора|мора]] і «[[Расены|Rosienae]] Territorium», прылеглую да [[Літва старажытная|Літвы]]]]

Як зазначае Павал Урбан, калі б Аўкштота ў тым часе дзяржаўна атаясамлівалася з уласна Літвой, то «''ліцьвіны з Аўкштоты''» ня мелі б патрэбы з «Аўкштоты-Літвы» зноў перасяліцца ў Літву&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

* 1367 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Генінг Шындэкопф «''у вышэйшай зямлі Літвы… спустошыў і спапяліў мясцовасьці Шаты, Ворлава… і прыйшоў да Коўны…''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 34.&lt;/ref&gt; ({{мова-la|«in superioribus partibus Letwinorum... in ore gladiis omnes vastavitque flammis et cede regiones Sethen, Warlowe... quousque pervenitur circa Novum Kauve...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA80&amp;dq=in+superioribus+partibus+Letwinorum&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH_pyu68r1AhW-57sIHXvuCFsQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=in%20superioribus%20partibus%20Letwinorum&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;
* 1372 год&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287-288&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287—288.&lt;/ref&gt; — Герман Вартбэрг: «''…спустошылі зямлю Высокую, Вайсьвільцы, Упіту''» ({{мова-la|«...terre vastate in eo sunt Veyseke, Waysevilte, Opiten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA93&amp;dq=sunt+Veyseke&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwijq6GKlMv1AhWLyaQKHbBXAnEQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=sunt%20Veyseke&amp;f=false S. 93].&lt;/ref&gt;
* 1373 год — Герман Вартбэрг: вялікі магістар Тэўтонскага ордэну [[Вінрых з Кніпроду]] «''вывеў сваіх супраць ліцьвінаў у зямлю Аўкштоту, дзе кароль Кейстут ім ня даў пераправіцца. Магістар пайшоў далей уздоўж Вяльлі, жадаючы пераправіцца. Але кароль і там ім ня даў гэтага… Так Магістр спустошыў зямлю ўздоўж Вяльлі да самога Вількаміру. Па тым павёў свае войскі ў зямлю Жамойць…''»{{Заўвага|{{мова-la|«...eduxit suos contra Letwinos in terram '''Austheithen''', ubi rex Keinstut cum suo exercitu non permittens eum transire. Magister procedens ad terram Nerghe, ubi putabat se transiturum. Rex autem et ibi eum prohibuit... Vastavit igitur magister generalis terram circa usque Valkenberge. Deinde direxit suos ad terram Seymen...»|скарочана}}&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=in+terram+Austheithen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjnseWO7Mr1AhV0i_0HHUY0D6MQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=in%20terram%20Austheithen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;}}
* 1374 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Рудыгер з Эльнэру «''быў з двума войскамі ў землях ліцьвінаў пад назваю Аўкштота [Аўштайта], моцна спусташаючы яе тры дні і тры ночы''» ({{мова-la|«fuit cum duobus in terris Letwinorum nomine '''Austheythen''', tribus diebus et noctibus potenter vastando»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=nomine+Austheythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3jMDrl8v1AhXIlP0HHRvPCy0Q6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=nomine%20Austheythen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;
* паміж 1384 і 1401 гадамі — «''Дарогі ў Аўкштоту або Верхнюю Літву''» ({{мова-de|«Wege nach '''Auxteten''' oder Ober-Littauen»|скарочана}})&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=OsvtAAAAIAAJ&amp;pg=PA688&amp;dq=Auxteten+Ober-L%D1%96ttauen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiXoqCA7sr1AhXLlP0HHegqApgQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=Auxteten%20Ober-L%D1%96ttauen&amp;f=false P. 688].&lt;/ref&gt;, дзе большасьць дарог мела зьвязкі зь [[Вільня]]й, [[Трокі|Трокамі]] і [[Горадня]]й, у тым ліку ўпамінаюцца такія дарогі: № 62 — празь Візну (у [[Мазавецкае княства|Мазоўшы]]) у Горадню; № 63 — праз [[Райгорад]] у Горадню, № 79 — розныя дарогі між Трокамі і Горадняй; № 83 — дарога з Горадні ў [[Салечнікі]]; № 84 — дарога з Салечнікаў у [[Ваўкавыск]], праз Дубічы і [[Васілішкі]]; № 89 — дарога ў [[Астрына|Астрыну]] праз Горадню і [[Азёры (Гарадзенская вобласьць)|Азёры]]; № 91 — дарога з Горадні ў [[Крэва]], праз Астрыну, Васілішкі, [[Ліда|Ліду]], [[Ліпнішкі]], [[Гальшаны]]; № 93 — дарога ў Горадню, упамінаюцца [[Дубна]], [[Дзярэчын]], [[Слонім]], Васілішкі, Астрына, Ваўкавыск; № 94 — дарога зь Візны ў [[Наваградак]]; № 96 — дарога ў Ліду, упамінаюцца Наваградак, Астрына, Васілішкі; № 97 — дарога з Ваўкавыску ў Наваградак, упамінаецца Слонім; упамінаюцца яшчэ дарогі праз Крэва, Гальшаны, [[Ашмяны]], Дудзішкі, [[Меднікі]]; № 98, 99 — дарогі з Горадні ў Наваградак; № 100 — дарога з [[Трабы|Трабаў]] у Наваградак, упамінаюцца Крэва, Валожын, Бакшты, [[Любча]]&lt;ref name=&quot;Dajlida-2019-58&quot;&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 58.&lt;/ref&gt;.
* 1412 год — дакумэнт Тэўтонскага ордэну, заснаваны на апытаньнях пажылых людзей, пераважна былых служкаў ордэну (у тым ліку жамойтаў), і выкарыстаны на арбітражным працэсе: «''Таксама замак Вялёна прускія браты заваявалі 11 гадоў таму ад няверных і ворагаў нашай веры ліцьвінаў, якіх называлі аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;/&gt;, а кіраўнікамі ў іх былі Сурмін, Матэйка і Гаштольд. А таксама, што памянёныя кіраўнікі, ад якіх быў адваяваны замак Вялёна, як ужо пісалася, былі ліцьвінамі, і іх род і цяпер завецца ліцьвінкамі і ліцьвінамі, і жывуць яны ў Літве, у Кульве каля Вількаміру, а не ў жамойцкай зямлі. Таксама, што і замак Вялёна, да яго заваяваньня прускімі братамі, як ужо казалі, утрымліваўся і забясьпечваўся ліцьвінамі, якіх звалі і цяпер яшчэ называюць аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35.&lt;/ref&gt;, а не жамойтамі''»{{Заўвага|{{мова-de|«It. das hus Willune haben di heren von Prusen angewunnen vor xl jaren von den vngeloubigen vnd vinden vnszn heligen geloubens Littowen, di genant woren '''Austenten''', vnd di hobetlute his by namen Surmynne, Mattewike vnd Gawstad. It. das di dri negest oben bescreben hobetlute, von den das hus Willune gewunnen wart, alz vor ist gescreben, woren Littowen, vnd ir geschlechte is noch czu deser czit Littowes vnd Littowen vnd wonen in Littowen im lande czu Coluwa bi Wilkenberg vnd nicht im lande czu Samayten. It. das hus Willune, e das is von den heren von Prusen gewunen wart, alz in dem andren negesten obengescreben artikel ist vsgesprochen, wart is gespiset vnd gehalden von den Litiowen, di '''Awstayten''' genant woren vnd noch heysen vnd nicht von den Samayten»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=bVJkXD7G_iAC&amp;pg=PA711&amp;dq=hus+Willune+Austenten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj2rMfn7sr1AhWC-qQKHf0SCEQQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=hus%20Willune%20Austenten&amp;f=false P. 711].&lt;/ref&gt;}}

[[Файл:Samogitie, Lithuanie (A. Zakrzewski, 1832).jpg|значак|Жамойць (''Samogitie'') займае ўсю будучую «Аўкштайцію». З мапы [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]], 1832 г.]]

Апошні гістарычны ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў лісьце вялікага князя Вітаўта да імпэратара Сьвятой Рымскай імпэрыі [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта Люксэмбурскага]] ад 11 сакавіка 1420 году (беларускі пераклад даецца паводле [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 280, 287.&lt;/ref&gt;, які меў грунтоўную філялягічную падрыхтоўку&lt;ref name=&quot;Zlutka-1998&quot;&gt;[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] [https://media.catholic.by/nv/n5/art16.htm Пра Вацлава Пануцэвіча] // [[Наша Вера]]. № 2, 1998.&lt;/ref&gt;):
{{Цытата|Але паколькі Жамойць ёсьць зямлёй ніжэйшай да зямлі Літвы, таму яна называецца Жамойцю, што ў літоўскай [мове] тлумачыцца як ніжэйшая зямля. Жамойты ж Літву называюць Аўкштота, што ёсьць вышэйшая зямля ў адносінах да зямлі Жамойтаў{{Заўвага|Варыянт перакладу паводле Паўла Урбана&lt;ref name=&quot;Urban-2001-23&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 23.&lt;/ref&gt;: «''Але дзеля таго, што зямля Жамойтаў ёсьць зямля ніжэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Літвы, дык называецца Жамойцю, што ў літоўскай мове перакладаецца як зямля ніжэйшая. Жамойты, папраўдзе, Літву называюць Аўкштотай, што значыць зямля вышэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Жамойтаў''».}}.
{{арыгінал|la|Sed quod terra Samaytarum est terra inferior ad terram Lythwanie, ideo Szomoyth vocatur, quod in lythwanico terra inferior interpretatur. Samoyte vero Lythwaniam appelant '''Auxstote''', quod est terra superior respectu terre Samaytarum. 
}}
}}

Гісторыкі Вацлаў Пануцэвіч, Павал Урбан і [[Аляксандар Краўцэвіч]] зьвяртаюць увагу на тое, што гэты ліст ёсьць дыпляматычным дакумэнтам, створаным дзеля дасягненьня канкрэтных палітычных мэтаў — давесьці законныя правы на тэрыторыю Жамойці, уважаючы яе за складовую частку Літоўскага гаспадарства. Таму ён ня можа лічыцца сьведчаньнем незацікаўленага назіральніка&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;. Пагатоў, у ім зьмяшчаюцца сьцьверджаньні, якія не адпавядаюць праўдзе&lt;ref name=&quot;Urban-2001-22-27&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 22—27.&lt;/ref&gt; і, з усяго відаць, зьявіліся зь сьвядомай волі аўтара дакумэнта&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 143.&lt;/ref&gt;.

Вацлаў Пануцэвіч паказвае, што сьцьверджаньне Вітаўта пра назву Жамойці — гэта хітры, але адначасна і супярэчлівы довад: «''Жамойцю таму называецца, бо гэта ў мове жамойцкага насельніцтва абазначае, што ў перакладзе на літоўскую мову раўназначна з terra inferior, нізінай''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 281, 287.&lt;/ref&gt;. Адпаведна, і заўвага Вітаўта, што жамойты называюць Аўкштотай ''Літву'', мае характар не навуковы, але чыста палітычны&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;.

&lt;gallery caption=&quot;Тэрыторыя сучаснага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайціі» як частка Жамойці на мапах XIX—XX стагодзьдзяў&quot; widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Szamaiten (Samogitien) (H. Kieper, 1849).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] нямецкага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Генрых Кіпэрт|Генрыха Кіпэрта|en|Heinrich Kiepert}}, 1849 г.
Samogitia (1855).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1855 г.
Żmudź (Samogitia) (1904).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй Рэчы Паспалітай польскага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вацлаў Налкоўскі|Вацлава Налкоўскага|pl|Wacław Nałkowski}}, 1904 г.
Samogitia (1919).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1919 г.
&lt;/gallery&gt;

== Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях ==
[[Файл:Simono Daukanto - Budas senoves lietuviu - kalnenu ir zemaiciu - 1845 AD.jpg|значак|Вокладка кнігі [[Сыманас Даўкантас|Сыманаса Даўкантаса]] «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''»), 1845 г.]]

Да вяртаньня ва ўжытак і папулярызацыі назвы «Аўкштота» ў XIX ст. прычыніўся пруска-нямецкі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яганэс Фогт||ru|Фохт, Иоганнес}} (з 1856 году сябра-карэспандэнт [[Санкт-Пецярбурская акадэмія навук|Санкт-Пецярбурскай акадэміі навук]]), які ў другім томе сваёй «Гісторыі Прусіі» ({{мова-de|«Geschichte Preussens»|скарочана}}, 1827 год), выдадзенай гатычным шрыфтам у [[Кёнігзбэрг]]у, сьцьвярджаў, што «Аўкштотай» («верхняй зямлёй») называўся ўвесь рэгіён на [[Нёман|Нёмане]] на захад ад [[Вялёна|Вялёны]], а жыхароў гэтага рэгіёну называлі «аўкштотамі». Ён жа выдзяляў, апроч Жамойці («ніжняй зямлі»), яшчэ і «сярэднюю зямлю»{{Заўвага|{{мова-de|«Eigentlich hieß das ganze Gebiet von Welun (Wiliona) an der Memel östlich hin das Land Austeten oder Austetten, wie denn auch die Bewohner „die Austeten“ genannt wurden. &lt;...&gt; dieses Gebiet Austeten das s. g. Oberland von Samaiten, superiores partes; die Gegenden von Welun an bis Widuckeln, Rossiene und Erogel nannte man das Mittelland, mediae partes und die Gebiete von Medeniken, Wangen u. s. w. das Niederland, partes inferiores»|скарочана}}&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 1. Band — Königsberg, 1827. [https://books.google.by/books?id=xr_fcQI_Mn4C&amp;pg=PA61-IA1&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 62].&lt;/ref&gt;}}. У чацьвертым томе гэтай жа працы (1830 год) Фогт апублікаваў ліст Вітаўта ад 1420 году&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 4. Band — Königsberg, 1830. [https://books.google.by/books?id=AccBAAAAYAAJ&amp;pg=PA11&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 11].&lt;/ref&gt;.

У 1837 годзе вядомы сваімі фальсыфікатамі [[Тэадор Нарбут]], які прыдумаў падрабязны пантэон «літоўскіх» [[Паганства|паганскіх]] багоў ў рамках «[[Ацтэкі|ацтэцка]]-[[Індыя|індыйскай]]» рэлігіі «ліцьвінаў»&lt;ref name=&quot;Astraucou-2014&quot;&gt;[[Сяргей Астравец|Астравец С.]] [https://www.svaboda.org/a/26711502.html З «Іліядай» пад падушкай], [[Радыё Свабода]], 26 лістапада 2014 г.&lt;/ref&gt;, выдаў у Вільні другі том «Гісторыі літоўскага народу» ({{мова-pl|Dzieje starożytne narodu litewskiego|скарочана}}), дзе з спасылкай на Фогта (які «''знайшоў довады гэтага ў Кёнігзбэрскім архіве''») заявіў, што «''Літва… падзялялася на дзьве паловы: вышэйшую, якая называлася Аўкштотай{{Заўвага|Тут Нарбут ужыў невытлумачальную зь летувіскай мовы памылковую форму ''Auxstole''&lt;ref&gt;Rozprawy Wydziału Filologicznego. T. 1. — Kraków, 1874. [https://books.google.by/books?id=OeQAAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA368&amp;dq=Auxstole&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjJgP-SqM31AhVRlP0HHcTzAKQQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&amp;q=Auxstole&amp;f=false S. 368].&lt;/ref&gt;, якую як асноўную форму назвы (на яго думку) паўтарыў на наступнай старонцы. Гэтую ж памылковую форму ён паўтарыў у сваёй публікацыі «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» (1856 год)&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 38.&lt;/ref&gt;}}, у лацінскіх аўтараў Austechia, і на ніжэйшую або Жамойць''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Litwa... dzieliła się na dwie połowy: wyższą, nazywaną Auxstole, w autorach łacińskich Austechia i na niższą czyli Žomajten»|скарочана}}}} і таксама зьмясьціў тэкст ліста вялікага князя Вітаўта&lt;ref&gt;Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. 2. — Wilno, 1837. S. 387—[https://books.google.by/books?id=JuMGAAAAYAAJ&amp;pg=PA388&amp;dq=Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjwpq65tsv1AhXlh_0HHSrjCYw4FBDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false 388].&lt;/ref&gt; (у сваёй пазьнейшай публікацыі 1856 году «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» Нарбут, увогуле, абвясьціў «Аўкштоту» разам з Жамойцю і дзьвюма прыдуманымі ім правінцыямі — «Няромай» і «Пялюзіяй» — «''сапраўднай Літвой''»&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;/&gt;). Ад гэтага часу назва «Аўкштота» («Аўкштайція») пачала выкарыстоўвацца ў розных публікацыях, дзе гэтым тэрмінам пазначаліся тыя альбо іншыя землі на ўсход ад Жамойці, тым часам назвай «[[Аўкштайты|аўкштайты]]» пачалі называць жыхароў адпаведных земляў. Аднак яшчэ ў 1891 годзе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вялікая агульная ілюстраваная энцыкляпэдыя||pl|Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana}} сьведчыла, што шырокія масы мясцовага насельніцтва ня ведаюць тэрміну «Аўкштота» і не ўжываюць яго ў штодзённым жыцьці як геаграфічную назву{{Заўвага|{{мова-pl|«Aukstote, Auxstote... Nazwa ta, dziś przes Litwinów nie używana»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana. T. 5—6. — Warszawa, 1891. [https://books.google.by/books?id=cNcDAAAAYAAJ&amp;pg=PA450&amp;dq=Aukstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj20eDXtMv1AhVAlP0HHeAKAdg4ChDoAXoECAUQAg#v=onepage&amp;q=Aukstote&amp;f=false S. 450].&lt;/ref&gt;.

Калі ў 1822 годзе [[Сыманас Даўкантас]] — адзін зь першых ідэолягаў [[Летувіскі нацыянальны рух|летувіскага нацыянальнага руху]] — выдаў кнігу «Дзеяньні старажытных летувісаў і жамойтаў» («''Darbai senųjų lietuvių ir žemaičių''»), то ўжо ў 1845 годзе (па выхадзе публікацыяў Яганэса Фогта і Тэадора Нарбута) ён выдаў сваё дасьледаваньне пад назвай «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''», сучаснае летувіскае «''Būdas senovės lietuvių, kalnėnų ir žemaičių''»{{Заўвага|У выдадзенай на заказ [[Міністэрства замежных справаў Летувы]] «Гісторыі Летувы» ({{мова-ru|«История Литвы»|скарочана}}) назву гэтай кнігі Даўкантаса падалі як «Звычаі старажытных летувісаў, аўкштайтаў і жамойтаў» ({{мова-ru|«Обычаи древних литовцев, аукштайтов и жемайтов»|скарочана}})&lt;ref&gt;История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 125.&lt;/ref&gt;}}). Такім парадкам Даўкантас пераклаў старажытны нямецка-лацінскі тэрмін уласным летувіскім наватворам «горнікі» (ад {{мова-lt|kalnas|скарочана}} 'гара'), чым засьведчыў няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты»). Тое, што Даўкантас «''першым прыдумаў і выкарыстаў тэрмін дзеля апісаньня этнаграфічнай супольнасьці, вядомай цяпер як аўкштайты''», прызнаецца ў сучасных летувіскіх школьных падручніках&lt;ref&gt;Martišiūtė-Linartienė A. [https://nullroute.lt/mirrors/texts/Liet_k_chrestomatija_11_klasei.pdf Elektroninė literatūros chrestomatija 11 klasei]. — Vilnius, 2011. P. 608.&lt;/ref&gt;.

Ужо ў 1850 годзе пруска-нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Георг Нэсэльман||ru|Нессельман, Георг Генрих Фердинанд}} заявіў у сваім слоўніку, нібы расейскія летувісы, або жамойты, называюць прускіх летувісаў «''Létuwninkai kalninni''» з прычыны ўзгорыстай мясцовасьці{{Заўвага|{{мова-de|«Létuwninkai kalpinni werden die Preußischen Littauer von den Russischen (Zémaiczei) genannt wegen des hügligen Terrains»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA174&amp;dq=K%C3%A4lninnis++L%C3%A9tuwninkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjNxICojtr1AhXOwKQKHXQ-ClQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=K%C3%A4lninnis%20%20L%C3%A9tuwninkai&amp;f=false S. 174].&lt;/ref&gt;. Неўзабаве, аднак, расейска-летувіскі мовазнаўца [[Станіслаў Мікуцкі]] паказаў, што Нэсэльман напраўду ўзяў адпаведную назву з выдадзенай у 1842 годзе кнігі Даўкантаса «Лемантар летувіска-горнай і жамойцкай моваў» («''Abecieļa lîjtuwiû-kalnienû ir źiamajtiû kałbos''», сучаснае летувіскае «''Abėcėlė lietuvių-kalnėnų ir žemaičių kalbos''»), памылкова прыняўшы азначэньне «летувіска-горны» за сынонім «[[Прускія летувісы|пруска-летувіскі]]»&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. [https://books.google.by/books?id=SdohAQAAMAAJ&amp;pg=PA109&amp;dq=kalnienaj&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE3un0_dn1AhXI2KQKHbkrAuwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=kalnienaj&amp;f=false С. 109].&lt;/ref&gt;. Апроч таго, Мікуцкі засьведчыў, што слова «''kalnėnai''» ('горныя, горцы') Даўкантас проста выдумаў{{Заўвага|{{мова-ru|«выдуманное г. Довконтом слово kalnienaj (горные, горцы)»|скарочана}}}}&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.

У той жа працы 1855 году Мікуцкі згадаў назву «аўкштоты» («аўкштайты»), раскрыўшы лёгіку яе зьяўленьня: «''Жамойты — Нізоўцы, летувісы, якія жывуць у нізоўі Нёмана. &lt;…&gt; Калі былі (і ёсьць) Нізоўцы, мусяць быць і Вярхоўцы; і сапраўды былі''». Як галоўны довад даўнейшага існаваньня летувісаў-«вярхоўцаў» ён прывёў тэкст ліста Вітаўта ад 1420 году&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-108&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. С. 108.&lt;/ref&gt;. Прытым летувісаў свайго часу Мікуцкі, паводле асаблівасьцяў іх мовы, падзяліў на «паўночных» ([[Сьвянцянскі павет (Віленская губэрня)|Сьвянцянскі]], [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскі]], [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскі]], [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескі]] і часткова [[Шавельскі павет (Расейская імпэрыя)|Шавельскі]] паветы) і «паўднёвых», адзначыўшы, што мяжа між адпаведнымі гаворкамі часткова праходзіць ракой [[Вяльля|Вяльлёй]]&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.
 
Пра няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты») адукаванымі коламі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] таксама сьведчыць крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы «літва» на частку [[жамойць|жамойцкага]] насельніцтва, пазьней вядомую як «аўкштайты». Адпаведная нататка&lt;ref&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt; зьявілася ў 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і усходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romeі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо [[жмогус]] значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}

[[Файл:Littauischen Sprachgebiets (1876).jpg|значак|Мапа абшару з часткова [[Летувіская мова|летувіскамоўным]] насельніцтвам, дзе цяперашні афіцыйны этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» азначаецца [[Жамойць|Жамойцю]] ({{мова-de|Samogitien|скарочана}}), 1876 г.]]

Пытаньне этымалёгіі і лякалізацыі назвы «Аўкштота» падрабязна разглядаў у 1875 гозе лінгвіст і этнограф [[Ян Карловіч]] (ужо па тым, як некалькі аўтараў абвясьцілі яе «''назвай уласна Літвы, якую ўжываюць жамойты''») і пераканаўча засьведчыў, што ў тагачаснай Жамойці ня ведалі і не ўжывалі назвы «Аўкштота»{{Заўвага|{{мова-pl|«Na Żmudzi... tego wyrazu lud nie zna a zatem i Litwy nim nie nazywa»|скарочана}}}}. Таксама ён зьвярнуў увагу на тое, што ў летувіскім слоўніку Нэсэльмана сьцьвярджалася, нібы некалькі падобных назваў (''Auksztininkai'' як назва жыхароў ваколіцаў вёскі Budweten і ''Auksztinélei'' як назва жыхароў ваколіцаў [[Рагніт]]у, дадзеная ім жыхарамі ваколіцаў [[Клайпеда|Клайпеды]]&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA16&amp;dq=Auksztininkai+Auksztinelei&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj1yYbCqtn1AhWg8LsIHdspA98Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Auksztininkai%20Auksztinelei&amp;f=false S. 16].&lt;/ref&gt;) бытавалі пасярод прускіх летувісаў (у «[[Малая Летува|Малой Летуве]]»)&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. [https://books.google.by/books?id=BrViAAAAcAAJ&amp;pg=PA187&amp;dq=Aukstote,+Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOiZPRj9n1AhUbhP0HHSatDkcQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&amp;q=Aukstote%2C%20Auxstote&amp;f=true S. 187].&lt;/ref&gt;. Тым часам крыніцай зьяўленьня назвы «Аўкштота» Карловіч проста назваў публікацыю ліста Вітаўта ад 1420 году, адзначаючы, што цяжка меркаваць, ці Вітаўт утварыў гэтую назву сам, паводле аналёгіі з Жамойцю, або тая назва сапраўды бытавала за яго часамі&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 188.&lt;/ref&gt;.

У той жа працы Карловіч заявіў, што ўведзены раней нямецкім мовазнаўцам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аўгуст Шляйхэр|Аўгустам Шляйхэрам|ru|Шлейхер, Август}} падзел летувіскай мовы на гаворкі «верхнелетувіскую» (або проста летувіскую) і «ніжнелетувіскую» (або жамойцкую) ёсьць «''вельмі ўдалым''», дзеля чаго зьвярнуўся да зьняпраўджанай раней Мікуцкім назвы «''Kalnėnai''» («горнікі»), заявіўшы, што на той час у [[Цельшыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Цельшыцкім павеце]] так ужо называлі жыхароў ваколіцаў [[Вількамір]]у і Вільні&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 189, 251—252.&lt;/ref&gt;. Далей Карловіч зазначыў, што напраўду гаворак летувіскай мовы, апроч дзьвюх памянёных, існуе вялікае мноства: «''можна сказаць, што ў кожнай парафіі — свая гаворка''»&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 252.&lt;/ref&gt;.

У 1876 годзе пруска-летувіскі лінгвіст прафэсар [[Кёнігзбэрскі ўнівэрсытэт|Кёнігзбэрскага ўнівэрсытэту]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Куршат||ru|Куршат, Фридрих}} пісаў: «''У XV ст. ўсходняя Жамойць называлася Аўкштотай, паводле цяперашняага прастамоўя Aukßtocźiai ('горныя', 'горнікі')''»{{Заўвага|{{мова-de|«Im 15. Jahrhundert wurde das östliche Samogizien Auxtote, nach gegenwärtiger Volkssprache Aukstocíiai (die Hohen, die Hochländer) genannt»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Kurschat F. Grammatik der littauischen Sprache. — Halle, 1876. [https://books.google.by/books?id=r6YFAAAAQAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=Lietuvininkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj4hYfwsN_1AhURHOwKHWjfDMc4ChDoAXoECAkQAg#v=onepage&amp;q=Lietuvininkai&amp;f=false S. 5].&lt;/ref&gt;. 

[[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]] (1880—1902 гады), хоць ужо пасьлядоўна ўжывае назву «літоўская мова» ў значэньні летувіскай, аднак да шматлікіх геаграфічных аб'ектаў будучага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» падае мясцовыя назвы з пазнакамі «па-жамойцку» ({{мова-pl|po żmujdzku|скарочана}}), «жамойцкае» ({{мова-pl|żmujdzkie|скарочана}}): у [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскім павеце]] — [[Анікшты]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|13к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/534 S. 534].&lt;/ref&gt;, Віжуны&lt;ref&gt;[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/688 S. 688].&lt;/ref&gt;, Жмуйдкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/807 S. 807].&lt;/ref&gt;, [[Пазэльва]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/899 S. 899].&lt;/ref&gt;, Раговак&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/669 S. 669].&lt;/ref&gt;, Раўпе&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/513 S. 513].&lt;/ref&gt;, Рогаў&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}}
 [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/667 S. 667].&lt;/ref&gt;, Рубікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/879 S. 879].&lt;/ref&gt;, Субач&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/521 S. 521].&lt;/ref&gt;, Сьвядасьць&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/635 S. 635].&lt;/ref&gt;, Сясікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/600 S. 600].&lt;/ref&gt;, [[Уцяна]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/740 S. 740].&lt;/ref&gt;; у [[Ковенскі павет (Расейская імпэрыя)|Ковенскім павеце]] (на ўсход ад ракі Нявежы) — [[Румшышкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/11 S. 11].&lt;/ref&gt;, Скарулі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/703 S. 703].&lt;/ref&gt;; у [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскім павеце]] — Акніста&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|7к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/426 S. 426].&lt;/ref&gt;, Папель&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/784 S. 784].&lt;/ref&gt;, Равішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/570 S. 570].&lt;/ref&gt;, Рагелі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/664 S. 664].&lt;/ref&gt;, [[Ракішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/502 S. 502].&lt;/ref&gt;, [[Салокі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/59 S. 59].&lt;/ref&gt;, Скапішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/694 S. 694].&lt;/ref&gt;, [[Таўрагіны]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/264 S. 264].&lt;/ref&gt;; у [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескім павеце]] — [[Радзівілішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/475 S. 475].&lt;/ref&gt;, [[Рэмігола]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/613 S. 613].&lt;/ref&gt; ды іншыя.

[[Файл:Schamaiten (Samogitien) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Фрагмэнт мапы «Землі і народы Эўропы» нямецкага гісторыка [[Дытрых Шэфэр|Дытрыха Шэфэра]] (1916 г.), на якой цяперашняя «Аўкштайція» мае подпіс «''Schamaiten (Samogitien)''»]]
[[Файл:Litauer (Schamaiten, Schmuden) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Легенда да мапы Д. Шэфэра, дзе летувісы азначаюцца [[жамойты|жамойтамі]]&lt;ref&gt;Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 139—140.&lt;/ref&gt;: «''Litauer (Schamaiten, Schmuden'')»]]

У ХІХ — XX стагодзьдзях, па ўзьнікненьні летувіскага нацыянальнага руху, «Аўкштайціяй» пачалі называць цэнтральную і ўсходнюю частку сучаснай Летувы, а тэрмінам «аўкштайты» — этнаграфічную групу летувісаў&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;. Пашырэньне назвы «аўкштайты» ў гэты час зьвязваюць з этнанімічнай дыфэрэнцыяцыяй паміж [[Летувісы|летувісамі]] і [[Ліцьвіны|ліцьвінамі]]&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;/&gt;. Тым часам лучнасьць гаворак «аўкштайтаў» атрымала ў лінгвістаў назву «аўкштайцкі дыялект» летувіскай мовы. Сваім парадкам тэрмінам «аўкштайты» некаторыя археолягі пачалі рэтраспэктыўна называць насельніцтва, якое стварыла археалягічныя культуры, што займаюць тэрыторыю цэнтральнай Летувы, а некаторыя навукоўцы пачалі таксама рэтраспэктыўна ўжываць датычна стваральнікаў гэтых археалягічных культураў азначэньне «група балтыйскіх плямёнаў аўкштайты»&lt;ref&gt;{{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;.

У 2003 годзе ўлады Летувы ўсталявалі афіцыйныя межы этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»&lt;ref&gt;Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.&lt;/ref&gt;. Як заўважыў летувіскі этноляг Ж. Шакніс, мапы этнаграфічных рэгіёнаў Летувы (у адрозьненьне ад [[Латвія|Латвіі]], [[Эстонія|Эстоніі]] або [[Фінляндыя|Фінляндыі]]) вельмі доўгі час не друкаваліся нават у абагульняльных працах зь летувіскай этналёгіі&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-42&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 42.&lt;/ref&gt;. У 2006 годзе частка летувіскіх аўтараў (у тым ліку мовазнаўца [[Зігмас Зінкявічус]]) прызналі супярэчнасьць канцэпцыі «Аўкштайціі»: «''такім чынам, варта вызнаць, што паняцьце этнаграфічнай Аўкштайціі не ўстаялася''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Таким образом, понятие этнографической Аукштайтии следует признать не устоявшимся»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Зинкявичюс З., Лухтанас А., Чеснис Г. Откуда родом литовцы. — Вильнюс, 2006. С. 131.&lt;/ref&gt;.

Як адзначае Вацлаў Пануцэвіч&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-279&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.&lt;/ref&gt;:
{{Цытата|Адным з шырока пашыраных у сучаснай літаратуры «доказаў» на тое, быццам Жамойдзь і Літва тварылі адну непадзельную цэласьць, як тэрытарыяльную, так і этнічную, ёсьць так званая аўкштоцкая легенда, або твораны міт Аўкштоты. Сутнасьць гэтай легенды або міту заключаецца ў тым, быццам у склад Літвы, як агульнага назову, уваходзілі два плямёны з сваімі аддзельнымі тэрыторыямі: Жамойць і Аўкштота, terra inferior і terra superior}}

== Сымбалі ==
Сучасныя сымбалі летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» (сьцяг і герб) распрацавалі і зацьвердзілі ў 2006 годзе&lt;ref&gt;[https://numismag.com/en/2020/01/14/rolandas-rimkunas-creator-of-e2-lithuanian-regions-coins-series/ Rolandas Rimkūnas, creator of €2 lithuanian regions coins series], Numismag, 14 студзеня 2020 г.&lt;/ref&gt;.

== Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел ==
[[Файл:Liet-etno-regionai.png|міні|{{Легенда|#fec0c0|Зацьверджаная на афіцыйным узроўні тэрыторыя летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»}}]]

Сучасны летувіскі этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» знаходзіцца ў паўночна-ўсходняй частцы краіны. Буйныя месты:

* [[Панявеж]] — лічыцца сталіцай
* [[Янава (Летува)|Янава]] 
* [[Уцяна]]
* [[Кейданы]]
* [[Вісагіня]] (будавалася за савецкім часам, таму большасьць жыхароў — [[расейцы]] і [[беларусы]])
* [[Вількамір]]
* [[Радзівілішкі]]

== Мова ==
{{Падвойная выява|справа|Программа преподавания жмудского языка в Поневежской учительской семинарии (1893).jpg|107|Программа жмудско-литовского языка (1893).jpg|107|Праграмы выкладаньня летувіскай мовы ў настаўніцкай сэмінарыі, адкрытай уладамі [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] ў [[Панявеж]]ы — сталіцы сучаснай «Аўкштайціі»: {{мова-ru|«Программа преподавания жмудского языка»|скарочана}} (налева), {{мова-ru|«Программа жмудско-литовского языка»|скарочана}} (направа)}}
{{Асноўны артыкул|Летувіская мова}}
Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, у афіцыйным этнаграфічным рэгіёне «Аўкштайція» размаўляюць на [[аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкіх дыялектах]] летувіскай мовы. Прытым згодна зь іх новымі сьцьверджаньнямі, летувіская мова падзяляецца ня толькі на [[жамойцкі дыялект|жамойцкі]] і аўкштайцкі дыялекты, але і на яшчэ два субдыялекты — судоўскі і [[дзукійскі дыялект|дзукійскі]], якія разам утвараюць аўкштайцкую дыялектную групу. Да аўкштайцкіх дыялектаў належаць гаворкі, на якіх засноўваецца [[літаратурная мова|літаратурная летувіская мова]] — гаворкі захаду этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція», у ваколіцах [[Коўна|Коўны]].

На думку [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]], аўкштайцкі дыялект — які правільней называць верхнежамойцкім — утварыўся пад уплывам беларускай мовы і славянскага насельніцтва на ўсход ад ракі [[Нявежа (Летува)|Нявежы]]&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-289&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 289.&lt;/ref&gt;.

== Традыцыйны строй ==
Паводле летувіскіх этнографаў, існаваў традыцыйны строй летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція». Адметная рыса жаночага строю — пераважнае выкарыстаньне белага колеру ў адзеньні. Жаночы строй складаўся з доўгай белай ільняной кашулі, некалькіх спадніц, белага фартуху з геамэтрычным арнамэнтам чырвонай ніткай уздоўж яго нізу, гарсэту, доўгага поясу, шыйных упрыгожваньняў, галаўнога ўбору й скуранога абутку. Узімку насілі шарсьцяныя ўкарочаныя або доўгія паліто. Белыя кашулі часьцей за ўсё ўпрыгожвалі простай геамэтрычнай вышыўкай чырвонай ніткай на манжэтах. Спадніцы былі ў клетку й фармаваліся з спалучэньня чатырох асноўных колераў: чырвонага, зялёнага, жоўтага й чорнага. Апраналася ня менш за 2 спадніцы, а напрыгажэйшая апраналася паверх астатніх. Гарсэты дзяліліся на два віды: першы, які ад таліі пачынаў зьбірацца ў складкі, і другі, які быў прамы. Жанчыны «Аўкштайціі» насілі пераважна каралавыя, бурштынавыя ці шкляныя шыйныя ўпрыгожваньні. Асноўнымі сярод галаўных убораў былі наміткі, якія насіліся толькі замужнімі жанчынамі й павязваліся вельмі своеасаблівым чынам, прыкрываючы скулы й шыю, а таксама кароны й чапцы, часта ўпрыгожаныя кветкамі (маладыя дзяўчыны). Мужчынскі строй складаўся з доўгіх вузкіх часьцей даматканых, шарсьцяных ці паўшарсьцяных нагавіцаў натуральных ці цёмных колераў, белай кашулі, камізэлькі, шэйнай хусткі, лямцавага паліто пераважна шэрага ці карычневага колеру, радзей чорнага ці цёмна-сіняга, плеценага або зьвітанага поясу яркіх колераў, фэтравага капелюша й скураных ботаў, якія падвязваліся тонкімі паяскамі&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар = Jurkuvienė T.|частка = |загаловак = Lietuvių tautinis kostiumas|арыгінал = |спасылка = http://www.kainos.lt/lietuviu-tautinis-kostiumas-lithuanian-national-co-p122099|адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БЭ|2}}
* Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. Серия A, Гуманитарные науки. № 1, 2021. С. 37—49.
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}}
* {{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы}} 
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}
* {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)}}
* История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс: Eugrimas, 2013. — 318 с. {{ISBN|978-609-437-207-0}}.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Зьдзіслаў Сіцька]], [http://pawet.net/ns/2007/28/%E2%84%96_28_(816).html Па слядах літвы], [[Pawet.net]], 25 ліпеня 2007 г.

{{Рэгіёны Летувы}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Аўкштота| ]]
[[Катэгорыя:Рэгіёны Летувы]]
[[Катэгорыя:Традыцыйная культура]]</text>
      <sha1>fwmazcsztsrfko551gizhbbv26ktzbq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331793</id>
      <parentid>2331791</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:38:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях */ стыль</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="85160" xml:space="preserve">{{Адміністрацыйная адзінка
|Краіна                          = [[Летува]]
|Статус                          = Афіцыйны этнаграфічны рэгіён
|Цэнтар                          = [[Панявеж]]
|Мапа                            = Mapa Aukshtoty.png
}}
'''Аўкшто́та''', пазьней '''Аўкшта́йція'''&lt;ref&gt;[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 266.&lt;/ref&gt; (''Аўкштайтыя''&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;&gt;[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Аўкштайты // {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)|к}} С. 41.&lt;/ref&gt;, {{мова-lt|Aukštaitija|скарочана}}) — сучасны этнаграфічны рэгіён [[Летува|Летувы]], які знаходзіцца на паўночным усходзе краіны, у басэйне ракі [[Вяльля|Вяльлі]]. Ня мае статусу палітычнай або адміністрацыйнай адзінкі, аднак улады Летувы зацьвердзілі яго межы на афіцыйным узроўні&lt;ref&gt;[http://www3.lrs.lt/pls/inter3/dokpaieska.showdoc_e?p_id=220186&amp;p_query=D%CBL%20ETNOGRAFINI%D8%20REGION%D8%20RIB%D8%20NUSTATYMO&amp;p_tr2=2. Рэкамэндацыі Рады аховы этнічнае культуры Летувы № 1 аб усталяваньні межаў этнаграфічных рэгіёнаў ад 17 верасьня 2003 году.]&lt;/ref&gt;. Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, на гэтай тэрыторыі ўжываецца адна зь дзьвюх дыялектных групаў [[Летувіская мова|летувіскай мовы]] — [[Аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкая]]. Насельніцтва рэгіёну летувіскія этнографы вылучаюць у асобную этнаграфічную групу [[Аўкштайты|аўкштайтаў]]. Лічыцца гістарычным цэнтрам Летувіскай дзяржавы&lt;ref&gt;Suziedelis S. Historical Dictionary of Lithuania. — Scarecrow Press, 2011. P. 189.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ragauskaitė A. Ethnocultural regionalization of Lithuania or all the truth about our regions // Acta Museologica Lithuanica. Vol. 4 (2019). P. 167.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turizmogidas.lt/ru/o-litve/etnokulturnye-regiony-litvy/ Этнокультурные регионы Литвы]{{ref-ru}}, Turizmo Gidas&lt;/ref&gt;.

Аўкштота — назва памежнай тэрыторыі ў часы змаганьня [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] з [[Крыжакі|крыжакамі]] за [[Жамойць]], вядомая выняткова зь [[Нямецкая мова|нямецка-]] і [[Лацінская мова|лацінамоўных]] крыніцаў (1323—1420 гады). Знаходзілася на поўнач ад ракі Вяльлі, паабапал ракі [[Сьвятая (рака)|Сьвятой]] і ахоплівала [[Вількамір]], [[Уцяна|Уцяну]], [[Таўрагіны]], [[Больнікі (Летува)|Больнікі]], [[Маляты]], [[Дубінкі]], [[Гедройцы (мястэчка)|Гедройцы]], [[Немянчын]], [[Кернаў]], [[Шашолы]], [[Пабойск]], [[Рогава]], [[Кейданы]], [[Шаты]], [[Жэймы]], [[Кульва|Кульву]], [[Ворлава|Ворлаву]] і [[Коўна|Коўну]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 37.&lt;/ref&gt;. Не атаясамлівалася з [[Літва старажытная|уласна Літвой]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt; (азначаная тэрыторыя суадносіцца з пазьнейшым [[харонім]]ам XVI ст. «Завялейская Літва»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 153—157.&lt;/ref&gt;).

== Назва ==
Назва «Аўкштота» паходзіць з [[Балтыйскія мовы|балтыйскіх моваў]]: магчыма, гэтую назву ўтварылі мясцовыя насельнікі балтыйскага паходжаньня, або, паводле [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Вітаўт]]а, адпаведную зямлю так называлі [[жамойты]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

[[Файл:LietuvaPhysicalMap-lessdetail (lang-be).svg|значак|Фізычная мапа Летувы]]

Паводле афіцыйна прынятай у Летуве вэрсіі, назва Аўкштоты ўтварылася празь яе разьмяшчэньне на ўзвышшы ў параўнаньні з [[Жамойць|Жамойцю]] (што ў выпадку межаў афіцыйнага этнаграфічнага рэгіёну цалкам супярэчыць рэльефу мясцовасьці) — ад [[Летувіская мова|летувіскага]] слова ''aukštas'', якое азначае 'высокі'. Падобную [[Этымалёгія|этымалёгію]] самой назвы (але без адсылкі да Жамойці) сьцьвердзіў у 1820 годзе [[Малая Летува|пруска-летувіскі]] пастар {{Артыкул у іншым разьдзеле|Людвік Рэза||ru|Реза, Людвикас}}, камэнтуючы ўжытую [[Мацей Стрыйкоўскі|Мацеем Стрыйкоўскім]] назву ''Austechiam'' (пры цытаваньні вытрымкі з [[Хроніка Прускай зямлі|Хронікі Прускай зямлі]] пра падзеі 1294—1300 гадоў) датычна «''морскай правінцыі''», якая «''пад гэтай назвай улучала ўсю тэрыторыю Жамойці і [[Курляндыя|Куроніі]], прылеглыя да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]''» і «''якая цяпер завецца Angsztyta ('высокае месца')''»{{Заўвага|{{мова-la|«Strykouius rectius regionem illam scripsit Austechiam quae hodiernis diebus Angsztyta (locus altus) vocatur. &lt;…&gt; Austechiam prouinciam fuisse dicit maritimam. Totam nimirum Samogitiae et Curoniae terram, quae mare Balticum adjacet, sub hoc nomine complectitur»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;De religionis Christianae in Lithuanorum gente primordiis. — Regiomonti, 1820. [https://books.google.by/books?id=r4DMY84dlfwC&amp;pg=PA4&amp;dq=Austechiam&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE-uGf98z1AhXEh_0HHVfgCLQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam&amp;f=false P. 4].&lt;/ref&gt;.

На думку гісторыка [[Вячаслаў Насевіч|Вячаслава Насевіча]], назву «Аўкштота», магчыма, утварылі штучна (паводле аналёгіі з агучанай пазьней у палітычных мэтах этымалёгіяй назвы Жамойці), каб падмацаваць правы вялікіх князёў літоўскіх на Жамойць&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевiч В.]] Пачаткі Вялікага княства Літоўскага. — {{Менск (Мінск)}}: 1993. С. 20.&lt;/ref&gt;.

== У гістарычных крыніцах ==
[[Файл:Samland-Samogitie-Semigallo (1768).jpg|значак|[[Жамойць]] (''Samogitia'') і прылеглыя да яе [[Самбія|Самляндыя]] (''Samland'') і [[Зэмгалія|Сэмігалія]] (''Semigallo''), з мапы 1768 г.]]

Назва «Аўкштота» сустракаецца ў некалькіх лацінамоўных і нямецкамоўных хроніках і афіцыйных дакумэнтах, тым часам няма ніводнага ўпаміну пра яе ў дакумэнтах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ў афіцыйнай [[Беларуская мова|беларускай мове]], у [[Беларуска-літоўскія летапісы|літоўскіх (беларускіх) летапісах]], у апісаньнях Літвы замежнымі падарожнікамі і візытантамі двара [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў]] у [[Вільня|Вільні]], у афіцыйным ліставаньні з [[Ватыкан]]ам. Усё гэта сьведчыць пра тое, што Аўкштота, з усяго відаць, азначала невялікую памежную паласу (усходнюю частку Жамойці), якая ня мела вялікага значэньня&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-290&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 290.&lt;/ref&gt;.

Рускія летапісы, якія ведаюць назву «Літва» зь сярэдзіны XI ст. і падрабязна апісваюць дачыненьні [[Кіеўская Русь|Русі]] з суседнімі (у тым ліку балтыйскімі) плямёнамі, не ўпамінаюць Аўкштоту. [[Галіцка-Валынскі летапіс]], які лічыцца адной з найважнейшых крыніцаў з гісторыі [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]], [[Жамойты|жамойтаў]], [[Яцьвягі|яцьвягаў]] і [[Прусія|прусаў]] у XIII ст. і генэзы Вялікага Княства Літоўскага, таксама не ўпамінае Аўкштоты. Аўтар лацінамоўнага трактату «Апісаньня земляў» ([[Дублінская хроніка]]) другой паловы XIII ст., які быў на каранацыі [[Міндоўг]]а, упамінае [[Жамойць]], Літву, Нальшчаны, Яцьвезь, але таксама не ўжывае назвы «Аўкштота»&lt;ref&gt;[https://belhistory.com/alba-ruscia.html Апісанне земляў (з Дублінскага рукапісу XIII ст.). Alba Ruscia] // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 6, 1993. С. 63—68.&lt;/ref&gt;.

Першы пісьмовы ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў мірнай дамове ад 2 кастрычніка 1323 году, складзенай [[Гедзімін]]ам, каралём Літвы ({{мова-de|«Gedеminne, de koning van Lethowen»|скарочана}}), з магістрам [[Лівонскі ордэн|Лівонскага ордэну]], рыскім арцыбіскупам і месьцічамі [[Рыга|Рыгі]], а таксама з намесьнікам караля [[Данія|Даніі]] ў [[Эстонія|Эстоніі]]: «''…з нашага боку зямля Аўкштота і Жамойць, Пскоў і ўсе [землі] русаў, якімі мы валодаем''» ({{мова-de|«...van unser wegene dat lant to '''Eusteythen''' unde Sameyten, Plessekowe unde alle der Russen, de under uns besethen sin»|скарочана}}&lt;ref&gt;Пашуто В. Т. Русь. Прибалтика. Папство. — М., 2011. [https://books.google.by/books?id=_XoyDwAAQBAJ&amp;pg=PA516&amp;dq=van+unser+wegene+dat+lant+to+Eusteythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiHmo2t5Mr1AhXJsaQKHVSdABQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=van%20unser%20wegene%20dat%20lant%20to%20Eusteythen&amp;f=false С. 516].&lt;/ref&gt;).

Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, што ў гэтым афіцыйным дакумэнце, хоць і ўпамінаюцца землі Аўкштоты і Жамойці, але сам вялікі князь Гедзімін тытулюецца як «''кароль Літвы''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-33-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 33—34.&lt;/ref&gt;. Увогуле, ніводны зь вялікіх князёў літоўскіх ніколі не тытуляваўся «''князем Аўкштоты''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;/&gt;.

У пагадненьні адзначаліся памежныя «мірныя зоны», да якіх залічвалася Жамойць і Аўкштота, [[Пскоўская зямля]] ды іншыя «землі русаў», падпарадкаваныя Гедзіміну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-104&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 104.&lt;/ref&gt;. З гэтага вынікае, што Аўкштота не атаясамлівалася з уласна Літвой і была адной зь «мірных зонаў», прылеглых да межаў Лівонскага ордэну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt;.

* 1320-я гады (пра падзеі 1294—1300 гадоў) — [[Хроніка Прускай зямлі]]: «''У той час Людвік фон Лібэнцэль быў комтурам Рагніта, які з сваімі братамі і зброяносцамі правёў шмат слаўных войнаў супраць ліцьвінаў. Шматразова ён меў вайну на караблях, адну ў Аўкштоце [Аўштэхіі], зямлі караля Літвы, у якой спаліў сяло, званае Рамэны, якое паводле іх веры было сьвятым, схапіўшы ўсіх і забіўшы''»&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|{{мова-la|«Eodem tempore frater Lodewicus de Libencele fuit commendator de Raganita, qui cum suis fratribus et armigeris multa bella gloriose gessit contra Lethowinos. Navale bellum multiplex habuit, unum versus '''Austechiam''', terram regis Lethowie, in qua villam dictam Romene, que secundum ritus eorum sacra fuit, combussit, captis omnibus et occisis»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 1. Band. — Leipzig, 1861. [https://books.google.by/books?id=YX8OAAAAYAAJ&amp;pg=PA159&amp;dq=Austechiam,+terram+regis+Lethowie&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi10rrE5sr1AhXB8qQKHeeEDfYQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam%2C%20terram%20regis%20Lethowie&amp;f=false S. 159].&lt;/ref&gt;}}.
* 1324—1331 гады — паведамленьне комтура [[Рагніт]]а комтуру [[Кёнігзбэрг]]у пра заяву літоўскага ўцекача (на момант публікацыі ў 1873 годзе захавалася часткова): «''кароль Аўкштоты''» ({{мова-la|«rex de '''Owsteiten'''»|скарочана}})&lt;ref&gt;Altpreußische Monatsschrift. 10. Band. — Königsberg, 1873. [https://books.google.by/books?id=fM5BbKw8_vkC&amp;pg=PA81&amp;dq=rex+de+Owsteiten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi8xNas2sr1AhVliv0HHbZEAHIQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=rex%20de%20Owsteiten&amp;f=false S. 81].&lt;/ref&gt;.
* 1327—1329 гады — дакумэнт Рагніцкага комтурства: «''…тры рабы-ўцекачы з Аўкштоты… якія сьцьвярджалі, што жылі каля [[Горадня|Горадні]]''» ({{мова-la|«...tres servos fugitivos de '''Owehsteten'''... qui eciam asserunt omnes de Owehsteten circa Garten domi esse»|скарочана}})&lt;ref&gt;Preussisches Urkundenbuch. — Königsberg, 1962. [https://books.google.by/books?id=krFDAQAAMAAJ&amp;q=Owehsteten+Garten&amp;dq=Owehsteten+Garten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOj8733Mr1AhVilP0HHeXOAegQ6AF6BAgCEAI S. 447].&lt;/ref&gt;.
* 1337 год, 12 сьнежня — була імпэратара [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] [[Людвіка Баварскі|Людвіка Баварскага]]: «''…землі няверных, ворагаў Хрыста, ліцьвінаў, а менавіта Аўкштоту, Жамойць, Каршовію, Русь ды іншыя землі, якія належаць да гэтых краёў…''» ({{мова-la|«...terram infidelium Litwinorum Crucis christi inimicorum, videlicet '''Ochsteten''' Samayten Karsow Ruzen ceterasque partes prenominatis terris adiacentibus cum omnibus suis pertinenciis et partibu...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex diplomaticus Lithuaniae. — Vratislavieae, 1845. [https://books.google.by/books?id=pzVNAAAAcAAJ&amp;pg=PA45&amp;dq=Litwinorum+Ochsteten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjt4cy23sr1AhUuhf0HHVtKCc8Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Litwinorum%20Ochsteten&amp;f=false S. 45].&lt;/ref&gt;.
* 1338 год — Хроніка рыцараў Тэўтонскага ордэну: «''кароль Аўкштоты і Жамойці''» ({{мова-de|«Die coninck van '''Ansteiden''' ende van Sameyten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Veteris aevi analecta. T. X. — Lugdunum Batavorum, 1710. [https://books.google.by/books?id=MeNB_FQi1y4C&amp;pg=PA223&amp;dq=Die+coninck+van+Ansteiden+ende+van+Sameyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3qouq58r1AhUN7rsIHT-BCy4Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Die%20coninck%20van%20Ansteiden%20ende%20van%20Sameyten&amp;f=false P. 223].&lt;/ref&gt;.

Як паказвае Павал Урбан, невядомы аўтар хронікі недакладна датаваў падзеі, сьцьвярджаючы пра складаньне па 1342 годзе мірнага пагадненьня паміж магістрам Лівонскага ордэну Эвэргардам з Мунгайму (памёр у 1340 годзе) і «''каралём Аўкштоты і Жамойці''». Напраўду справа тычылася гандлёвага пагадненьня 1338 году, аформленага з «''магістрам Лівоніі''» ад імя «''Гедзіміна, караля Літвы''», таму прыведзены тытул — з усяго відаць, памылка аўтара&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35-36&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35—36.&lt;/ref&gt;.

* 1348 год — [[Віганд Марбурскі]]: «''…на зямлю Літвы, а менавіта ў Аўкштоту…''» ({{мова-de|«...in das Land Litten, nemlich in '''Auchstetter'''...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex Diplomaticus Prussicus. 3. Band. — Königsberg, 1848. [https://books.google.by/books?id=ns5TAAAAcAAJ&amp;pg=PA80&amp;dq=%22Auchstetter%22+gegent&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiK76Ot6Mr1AhVDuqQKHZnfCdwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=%22Auchstetter%22%20gegent&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;.
* перад 1357 годам — [[Герман Вартбэрг]]: «''У гэтым часе ліцьвіны мясьцінаў Стрыпейкі, Упіта, Вайсьвільцы, Аўкштота [Аўштайта] хацелі перасяліцца ў Літву; што не дазволіў ім зьдзейсьніць магістар''» ({{мова-la|«Hoc tempore Letwini de Stripeyke, Opythen, Mezevilte, de '''Austeyten''' volebant se a Lethowia transferre; sed refutati per magistrum»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA70&amp;dq=Opythen+Austeyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjHv6Sv6cr1AhURCewKHdksAx0Q6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=Opythen%20Austeyten&amp;f=false S. 70].&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Samogitia (F. Wit, 1689).jpg|значак|Фрагмэнт мапы ВКЛ каля 1689 году (поўнач — направа, уверсе — захад), дзе Жамойць падзяляецца дзьве часткі: «[[Варні|Worniae]] Territorium», прылеглую да [[Балтыйскае мора|мора]] і «[[Расены|Rosienae]] Territorium», прылеглую да [[Літва старажытная|Літвы]]]]

Як зазначае Павал Урбан, калі б Аўкштота ў тым часе дзяржаўна атаясамлівалася з уласна Літвой, то «''ліцьвіны з Аўкштоты''» ня мелі б патрэбы з «Аўкштоты-Літвы» зноў перасяліцца ў Літву&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

* 1367 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Генінг Шындэкопф «''у вышэйшай зямлі Літвы… спустошыў і спапяліў мясцовасьці Шаты, Ворлава… і прыйшоў да Коўны…''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 34.&lt;/ref&gt; ({{мова-la|«in superioribus partibus Letwinorum... in ore gladiis omnes vastavitque flammis et cede regiones Sethen, Warlowe... quousque pervenitur circa Novum Kauve...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA80&amp;dq=in+superioribus+partibus+Letwinorum&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH_pyu68r1AhW-57sIHXvuCFsQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=in%20superioribus%20partibus%20Letwinorum&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;
* 1372 год&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287-288&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287—288.&lt;/ref&gt; — Герман Вартбэрг: «''…спустошылі зямлю Высокую, Вайсьвільцы, Упіту''» ({{мова-la|«...terre vastate in eo sunt Veyseke, Waysevilte, Opiten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA93&amp;dq=sunt+Veyseke&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwijq6GKlMv1AhWLyaQKHbBXAnEQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=sunt%20Veyseke&amp;f=false S. 93].&lt;/ref&gt;
* 1373 год — Герман Вартбэрг: вялікі магістар Тэўтонскага ордэну [[Вінрых з Кніпроду]] «''вывеў сваіх супраць ліцьвінаў у зямлю Аўкштоту, дзе кароль Кейстут ім ня даў пераправіцца. Магістар пайшоў далей уздоўж Вяльлі, жадаючы пераправіцца. Але кароль і там ім ня даў гэтага… Так Магістр спустошыў зямлю ўздоўж Вяльлі да самога Вількаміру. Па тым павёў свае войскі ў зямлю Жамойць…''»{{Заўвага|{{мова-la|«...eduxit suos contra Letwinos in terram '''Austheithen''', ubi rex Keinstut cum suo exercitu non permittens eum transire. Magister procedens ad terram Nerghe, ubi putabat se transiturum. Rex autem et ibi eum prohibuit... Vastavit igitur magister generalis terram circa usque Valkenberge. Deinde direxit suos ad terram Seymen...»|скарочана}}&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=in+terram+Austheithen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjnseWO7Mr1AhV0i_0HHUY0D6MQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=in%20terram%20Austheithen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;}}
* 1374 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Рудыгер з Эльнэру «''быў з двума войскамі ў землях ліцьвінаў пад назваю Аўкштота [Аўштайта], моцна спусташаючы яе тры дні і тры ночы''» ({{мова-la|«fuit cum duobus in terris Letwinorum nomine '''Austheythen''', tribus diebus et noctibus potenter vastando»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=nomine+Austheythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3jMDrl8v1AhXIlP0HHRvPCy0Q6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=nomine%20Austheythen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;
* паміж 1384 і 1401 гадамі — «''Дарогі ў Аўкштоту або Верхнюю Літву''» ({{мова-de|«Wege nach '''Auxteten''' oder Ober-Littauen»|скарочана}})&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=OsvtAAAAIAAJ&amp;pg=PA688&amp;dq=Auxteten+Ober-L%D1%96ttauen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiXoqCA7sr1AhXLlP0HHegqApgQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=Auxteten%20Ober-L%D1%96ttauen&amp;f=false P. 688].&lt;/ref&gt;, дзе большасьць дарог мела зьвязкі зь [[Вільня]]й, [[Трокі|Трокамі]] і [[Горадня]]й, у тым ліку ўпамінаюцца такія дарогі: № 62 — празь Візну (у [[Мазавецкае княства|Мазоўшы]]) у Горадню; № 63 — праз [[Райгорад]] у Горадню, № 79 — розныя дарогі між Трокамі і Горадняй; № 83 — дарога з Горадні ў [[Салечнікі]]; № 84 — дарога з Салечнікаў у [[Ваўкавыск]], праз Дубічы і [[Васілішкі]]; № 89 — дарога ў [[Астрына|Астрыну]] праз Горадню і [[Азёры (Гарадзенская вобласьць)|Азёры]]; № 91 — дарога з Горадні ў [[Крэва]], праз Астрыну, Васілішкі, [[Ліда|Ліду]], [[Ліпнішкі]], [[Гальшаны]]; № 93 — дарога ў Горадню, упамінаюцца [[Дубна]], [[Дзярэчын]], [[Слонім]], Васілішкі, Астрына, Ваўкавыск; № 94 — дарога зь Візны ў [[Наваградак]]; № 96 — дарога ў Ліду, упамінаюцца Наваградак, Астрына, Васілішкі; № 97 — дарога з Ваўкавыску ў Наваградак, упамінаецца Слонім; упамінаюцца яшчэ дарогі праз Крэва, Гальшаны, [[Ашмяны]], Дудзішкі, [[Меднікі]]; № 98, 99 — дарогі з Горадні ў Наваградак; № 100 — дарога з [[Трабы|Трабаў]] у Наваградак, упамінаюцца Крэва, Валожын, Бакшты, [[Любча]]&lt;ref name=&quot;Dajlida-2019-58&quot;&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 58.&lt;/ref&gt;.
* 1412 год — дакумэнт Тэўтонскага ордэну, заснаваны на апытаньнях пажылых людзей, пераважна былых служкаў ордэну (у тым ліку жамойтаў), і выкарыстаны на арбітражным працэсе: «''Таксама замак Вялёна прускія браты заваявалі 11 гадоў таму ад няверных і ворагаў нашай веры ліцьвінаў, якіх называлі аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;/&gt;, а кіраўнікамі ў іх былі Сурмін, Матэйка і Гаштольд. А таксама, што памянёныя кіраўнікі, ад якіх быў адваяваны замак Вялёна, як ужо пісалася, былі ліцьвінамі, і іх род і цяпер завецца ліцьвінкамі і ліцьвінамі, і жывуць яны ў Літве, у Кульве каля Вількаміру, а не ў жамойцкай зямлі. Таксама, што і замак Вялёна, да яго заваяваньня прускімі братамі, як ужо казалі, утрымліваўся і забясьпечваўся ліцьвінамі, якіх звалі і цяпер яшчэ называюць аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35.&lt;/ref&gt;, а не жамойтамі''»{{Заўвага|{{мова-de|«It. das hus Willune haben di heren von Prusen angewunnen vor xl jaren von den vngeloubigen vnd vinden vnszn heligen geloubens Littowen, di genant woren '''Austenten''', vnd di hobetlute his by namen Surmynne, Mattewike vnd Gawstad. It. das di dri negest oben bescreben hobetlute, von den das hus Willune gewunnen wart, alz vor ist gescreben, woren Littowen, vnd ir geschlechte is noch czu deser czit Littowes vnd Littowen vnd wonen in Littowen im lande czu Coluwa bi Wilkenberg vnd nicht im lande czu Samayten. It. das hus Willune, e das is von den heren von Prusen gewunen wart, alz in dem andren negesten obengescreben artikel ist vsgesprochen, wart is gespiset vnd gehalden von den Litiowen, di '''Awstayten''' genant woren vnd noch heysen vnd nicht von den Samayten»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=bVJkXD7G_iAC&amp;pg=PA711&amp;dq=hus+Willune+Austenten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj2rMfn7sr1AhWC-qQKHf0SCEQQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=hus%20Willune%20Austenten&amp;f=false P. 711].&lt;/ref&gt;}}

[[Файл:Samogitie, Lithuanie (A. Zakrzewski, 1832).jpg|значак|Жамойць (''Samogitie'') займае ўсю будучую «Аўкштайцію». З мапы [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]], 1832 г.]]

Апошні гістарычны ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў лісьце вялікага князя Вітаўта да імпэратара Сьвятой Рымскай імпэрыі [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта Люксэмбурскага]] ад 11 сакавіка 1420 году (беларускі пераклад даецца паводле [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 280, 287.&lt;/ref&gt;, які меў грунтоўную філялягічную падрыхтоўку&lt;ref name=&quot;Zlutka-1998&quot;&gt;[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] [https://media.catholic.by/nv/n5/art16.htm Пра Вацлава Пануцэвіча] // [[Наша Вера]]. № 2, 1998.&lt;/ref&gt;):
{{Цытата|Але паколькі Жамойць ёсьць зямлёй ніжэйшай да зямлі Літвы, таму яна называецца Жамойцю, што ў літоўскай [мове] тлумачыцца як ніжэйшая зямля. Жамойты ж Літву называюць Аўкштота, што ёсьць вышэйшая зямля ў адносінах да зямлі Жамойтаў{{Заўвага|Варыянт перакладу паводле Паўла Урбана&lt;ref name=&quot;Urban-2001-23&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 23.&lt;/ref&gt;: «''Але дзеля таго, што зямля Жамойтаў ёсьць зямля ніжэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Літвы, дык называецца Жамойцю, што ў літоўскай мове перакладаецца як зямля ніжэйшая. Жамойты, папраўдзе, Літву называюць Аўкштотай, што значыць зямля вышэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Жамойтаў''».}}.
{{арыгінал|la|Sed quod terra Samaytarum est terra inferior ad terram Lythwanie, ideo Szomoyth vocatur, quod in lythwanico terra inferior interpretatur. Samoyte vero Lythwaniam appelant '''Auxstote''', quod est terra superior respectu terre Samaytarum. 
}}
}}

Гісторыкі Вацлаў Пануцэвіч, Павал Урбан і [[Аляксандар Краўцэвіч]] зьвяртаюць увагу на тое, што гэты ліст ёсьць дыпляматычным дакумэнтам, створаным дзеля дасягненьня канкрэтных палітычных мэтаў — давесьці законныя правы на тэрыторыю Жамойці, уважаючы яе за складовую частку Літоўскага гаспадарства. Таму ён ня можа лічыцца сьведчаньнем незацікаўленага назіральніка&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;. Пагатоў, у ім зьмяшчаюцца сьцьверджаньні, якія не адпавядаюць праўдзе&lt;ref name=&quot;Urban-2001-22-27&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 22—27.&lt;/ref&gt; і, з усяго відаць, зьявіліся зь сьвядомай волі аўтара дакумэнта&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 143.&lt;/ref&gt;.

Вацлаў Пануцэвіч паказвае, што сьцьверджаньне Вітаўта пра назву Жамойці — гэта хітры, але адначасна і супярэчлівы довад: «''Жамойцю таму называецца, бо гэта ў мове жамойцкага насельніцтва абазначае, што ў перакладзе на літоўскую мову раўназначна з terra inferior, нізінай''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 281, 287.&lt;/ref&gt;. Адпаведна, і заўвага Вітаўта, што жамойты называюць Аўкштотай ''Літву'', мае характар не навуковы, але чыста палітычны&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;.

&lt;gallery caption=&quot;Тэрыторыя сучаснага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайціі» як частка Жамойці на мапах XIX—XX стагодзьдзяў&quot; widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Szamaiten (Samogitien) (H. Kieper, 1849).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] нямецкага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Генрых Кіпэрт|Генрыха Кіпэрта|en|Heinrich Kiepert}}, 1849 г.
Samogitia (1855).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1855 г.
Żmudź (Samogitia) (1904).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй Рэчы Паспалітай польскага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вацлаў Налкоўскі|Вацлава Налкоўскага|pl|Wacław Nałkowski}}, 1904 г.
Samogitia (1919).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1919 г.
&lt;/gallery&gt;

== Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях ==
[[Файл:Simono Daukanto - Budas senoves lietuviu - kalnenu ir zemaiciu - 1845 AD.jpg|значак|Вокладка кнігі [[Сыманас Даўкантас|Сыманаса Даўкантаса]] «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''»), 1845 г.]]

Да вяртаньня ва ўжытак і папулярызацыі назвы «Аўкштота» ў XIX ст. прычыніўся пруска-нямецкі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яганэс Фогт||ru|Фохт, Иоганнес}} (з 1856 году сябра-карэспандэнт [[Санкт-Пецярбурская акадэмія навук|Санкт-Пецярбурскай акадэміі навук]]), які ў другім томе сваёй «Гісторыі Прусіі» ({{мова-de|«Geschichte Preussens»|скарочана}}, 1827 год), выдадзенай гатычным шрыфтам у [[Кёнігзбэрг]]у, сьцьвярджаў, што «Аўкштотай» («верхняй зямлёй») называўся ўвесь рэгіён на [[Нёман|Нёмане]] на захад ад [[Вялёна|Вялёны]], а жыхароў гэтага рэгіёну называлі «аўкштотамі». Ён жа выдзяляў, апроч Жамойці («ніжняй зямлі»), яшчэ і «сярэднюю зямлю»{{Заўвага|{{мова-de|«Eigentlich hieß das ganze Gebiet von Welun (Wiliona) an der Memel östlich hin das Land Austeten oder Austetten, wie denn auch die Bewohner „die Austeten“ genannt wurden. &lt;...&gt; dieses Gebiet Austeten das s. g. Oberland von Samaiten, superiores partes; die Gegenden von Welun an bis Widuckeln, Rossiene und Erogel nannte man das Mittelland, mediae partes und die Gebiete von Medeniken, Wangen u. s. w. das Niederland, partes inferiores»|скарочана}}&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 1. Band — Königsberg, 1827. [https://books.google.by/books?id=xr_fcQI_Mn4C&amp;pg=PA61-IA1&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 62].&lt;/ref&gt;}}. У чацьвертым томе гэтай жа працы (1830 год) Фогт апублікаваў ліст Вітаўта ад 1420 году&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 4. Band — Königsberg, 1830. [https://books.google.by/books?id=AccBAAAAYAAJ&amp;pg=PA11&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 11].&lt;/ref&gt;.

У 1837 годзе вядомы сваімі фальсыфікатамі [[Тэадор Нарбут]], які прыдумаў падрабязны пантэон «літоўскіх» [[Паганства|паганскіх]] багоў ў рамках «[[Ацтэкі|ацтэцка]]-[[Індыя|індыйскай]]» рэлігіі «ліцьвінаў»&lt;ref name=&quot;Astraucou-2014&quot;&gt;[[Сяргей Астравец|Астравец С.]] [https://www.svaboda.org/a/26711502.html З «Іліядай» пад падушкай], [[Радыё Свабода]], 26 лістапада 2014 г.&lt;/ref&gt;, выдаў у Вільні другі том «Гісторыі літоўскага народу» ({{мова-pl|Dzieje starożytne narodu litewskiego|скарочана}}), дзе з спасылкай на Фогта (які «''знайшоў довады гэтага ў Кёнігзбэрскім архіве''») заявіў, што «''Літва… падзялялася на дзьве паловы: вышэйшую, якая называлася Аўкштотай{{Заўвага|Тут Нарбут ужыў невытлумачальную зь летувіскай мовы памылковую форму ''Auxstole''&lt;ref&gt;Rozprawy Wydziału Filologicznego. T. 1. — Kraków, 1874. [https://books.google.by/books?id=OeQAAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA368&amp;dq=Auxstole&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjJgP-SqM31AhVRlP0HHcTzAKQQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&amp;q=Auxstole&amp;f=false S. 368].&lt;/ref&gt;, якую як асноўную форму назвы (на яго думку) паўтарыў на наступнай старонцы. Гэтую ж памылковую форму ён паўтарыў у сваёй публікацыі «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» (1856 год)&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 38.&lt;/ref&gt;}}, у лацінскіх аўтараў Austechia, і на ніжэйшую або Жамойць''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Litwa... dzieliła się na dwie połowy: wyższą, nazywaną Auxstole, w autorach łacińskich Austechia i na niższą czyli Žomajten»|скарочана}}}} і таксама зьмясьціў тэкст ліста вялікага князя Вітаўта&lt;ref&gt;Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. 2. — Wilno, 1837. S. 387—[https://books.google.by/books?id=JuMGAAAAYAAJ&amp;pg=PA388&amp;dq=Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjwpq65tsv1AhXlh_0HHSrjCYw4FBDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false 388].&lt;/ref&gt; (у сваёй пазьнейшай публікацыі 1856 году «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» Нарбут, увогуле, абвясьціў «Аўкштоту» разам з Жамойцю і дзьвюма прыдуманымі ім правінцыямі — «Няромай» і «Пялюзіяй» — «''сапраўднай Літвой''»&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;/&gt;). Ад гэтага часу назва «Аўкштота» («Аўкштайція») пачала выкарыстоўвацца ў розных публікацыях, дзе гэтым тэрмінам пазначаліся тыя альбо іншыя землі на ўсход ад Жамойці, тым часам назвай «[[Аўкштайты|аўкштайты]]» пачалі называць жыхароў адпаведных земляў. Аднак яшчэ ў 1891 годзе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вялікая агульная ілюстраваная энцыкляпэдыя||pl|Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana}} сьведчыла, што шырокія масы мясцовага насельніцтва ня ведаюць тэрміну «Аўкштота» і не ўжываюць яго ў штодзённым жыцьці як геаграфічную назву{{Заўвага|{{мова-pl|«Aukstote, Auxstote... Nazwa ta, dziś przes Litwinów nie używana»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana. T. 5—6. — Warszawa, 1891. [https://books.google.by/books?id=cNcDAAAAYAAJ&amp;pg=PA450&amp;dq=Aukstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj20eDXtMv1AhVAlP0HHeAKAdg4ChDoAXoECAUQAg#v=onepage&amp;q=Aukstote&amp;f=false S. 450].&lt;/ref&gt;.

Калі ў 1822 годзе [[Сыманас Даўкантас]] — адзін зь першых ідэолягаў [[Летувіскі нацыянальны рух|летувіскага нацыянальнага руху]] — выдаў кнігу «Дзеяньні старажытных летувісаў і жамойтаў» («''Darbai senųjų lietuvių ir žemaičių''»), то ўжо ў 1845 годзе (па выхадзе публікацыяў Яганэса Фогта і Тэадора Нарбута) ён выдаў сваё дасьледаваньне пад назвай «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''», сучаснае летувіскае «''Būdas senovės lietuvių, kalnėnų ir žemaičių''»{{Заўвага|У выдадзенай на заказ [[Міністэрства замежных справаў Летувы]] «Гісторыі Летувы» ({{мова-ru|«История Литвы»|скарочана}}) назву гэтай кнігі Даўкантаса падалі як «Звычаі старажытных летувісаў, аўкштайтаў і жамойтаў» ({{мова-ru|«Обычаи древних литовцев, аукштайтов и жемайтов»|скарочана}})&lt;ref&gt;История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 125.&lt;/ref&gt;}}). Такім парадкам Даўкантас пераклаў старажытны нямецка-лацінскі тэрмін уласным летувіскім наватворам «горнікі» (ад {{мова-lt|kalnas|скарочана}} 'гара'), чым засьведчыў няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты»). Тое, што Даўкантас «''першым прыдумаў і выкарыстаў тэрмін дзеля апісаньня этнаграфічнай супольнасьці, вядомай цяпер як аўкштайты''», прызнаецца ў сучасных летувіскіх школьных падручніках&lt;ref&gt;Martišiūtė-Linartienė A. [https://nullroute.lt/mirrors/texts/Liet_k_chrestomatija_11_klasei.pdf Elektroninė literatūros chrestomatija 11 klasei]. — Vilnius, 2011. P. 608.&lt;/ref&gt;.

Ужо ў 1850 годзе пруска-нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Георг Нэсэльман||ru|Нессельман, Георг Генрих Фердинанд}} заявіў у сваім слоўніку, нібы расейскія летувісы, або жамойты, называюць прускіх летувісаў «''Létuwninkai kalninni''» з прычыны ўзгорыстай мясцовасьці{{Заўвага|{{мова-de|«Létuwninkai kalpinni werden die Preußischen Littauer von den Russischen (Zémaiczei) genannt wegen des hügligen Terrains»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA174&amp;dq=K%C3%A4lninnis++L%C3%A9tuwninkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjNxICojtr1AhXOwKQKHXQ-ClQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=K%C3%A4lninnis%20%20L%C3%A9tuwninkai&amp;f=false S. 174].&lt;/ref&gt;. Неўзабаве, аднак, расейска-летувіскі мовазнаўца [[Станіслаў Мікуцкі]] паказаў, што Нэсэльман напраўду ўзяў адпаведную назву з выдадзенай у 1842 годзе кнігі Даўкантаса «Лемантар летувіска-горнай і жамойцкай моваў» («''Abecieļa lîjtuwiû-kalnienû ir źiamajtiû kałbos''», сучаснае летувіскае «''Abėcėlė lietuvių-kalnėnų ir žemaičių kalbos''»), памылкова прыняўшы азначэньне «летувіска-горны» за сынонім «[[Прускія летувісы|пруска-летувіскі]]»&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. [https://books.google.by/books?id=SdohAQAAMAAJ&amp;pg=PA109&amp;dq=kalnienaj&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE3un0_dn1AhXI2KQKHbkrAuwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=kalnienaj&amp;f=false С. 109].&lt;/ref&gt;. Апроч таго, Мікуцкі засьведчыў, што слова «''kalnėnai''» ('горныя, горцы') Даўкантас проста выдумаў{{Заўвага|{{мова-ru|«выдуманное г. Довконтом слово kalnienaj (горные, горцы)»|скарочана}}}}&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.

У той жа працы 1855 году Мікуцкі згадаў назву «аўкштоты» («аўкштайты»), раскрыўшы лёгіку яе зьяўленьня: «''Жамойты — Нізоўцы, летувісы, якія жывуць у нізоўі Нёмана. &lt;…&gt; Калі былі (і ёсьць) Нізоўцы, мусяць быць і Вярхоўцы; і сапраўды былі''». Як галоўны довад даўнейшага існаваньня летувісаў-«вярхоўцаў» ён прывёў тэкст ліста Вітаўта ад 1420 году&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-108&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. С. 108.&lt;/ref&gt;. Прытым летувісаў свайго часу Мікуцкі, паводле асаблівасьцяў іх мовы, падзяліў на «паўночных» ([[Сьвянцянскі павет (Віленская губэрня)|Сьвянцянскі]], [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскі]], [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскі]], [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескі]] і часткова [[Шавельскі павет (Расейская імпэрыя)|Шавельскі]] паветы) і «паўднёвых», адзначыўшы, што мяжа між адпаведнымі гаворкамі часткова праходзіць ракой [[Вяльля|Вяльлёй]]&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.
 
Пра няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты») адукаванымі коламі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] таксама сьведчыць крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы «літва» на частку [[жамойць|жамойцкага]] насельніцтва, пазьней вядомую як «аўкштайты». Адпаведная нататка&lt;ref&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt; зьявілася ў 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і усходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romeі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо [[жмогус]] значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}

[[Файл:Littauischen Sprachgebiets (1876).jpg|значак|Мапа абшару з часткова [[Летувіская мова|летувіскамоўным]] насельніцтвам, дзе цяперашні афіцыйны этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» азначаецца [[Жамойць|Жамойцю]] ({{мова-de|Samogitien|скарочана}}), 1876 г.]]

Пытаньне этымалёгіі і лякалізацыі назвы «Аўкштота» падрабязна разглядаў у 1875 гозе лінгвіст і этнограф [[Ян Карловіч]] (ужо па тым, як некалькі аўтараў абвясьцілі яе «''назвай уласна Літвы, якую ўжываюць жамойты''») і пераканаўча засьведчыў, што ў тагачаснай Жамойці ня ведалі і не ўжывалі назвы «Аўкштота»{{Заўвага|{{мова-pl|«Na Żmudzi... tego wyrazu lud nie zna a zatem i Litwy nim nie nazywa»|скарочана}}}}. Таксама ён зьвярнуў увагу на тое, што ў летувіскім слоўніку Нэсэльмана сьцьвярджалася, нібы некалькі падобных назваў (''Auksztininkai'' як назва жыхароў ваколіцаў вёскі Budweten і ''Auksztinélei'' як назва жыхароў ваколіцаў [[Рагніт]]у, дадзеная ім жыхарамі ваколіцаў [[Клайпеда|Клайпеды]]&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA16&amp;dq=Auksztininkai+Auksztinelei&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj1yYbCqtn1AhWg8LsIHdspA98Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Auksztininkai%20Auksztinelei&amp;f=false S. 16].&lt;/ref&gt;) бытавалі пасярод прускіх летувісаў (у «[[Малая Летува|Малой Летуве]]»)&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. [https://books.google.by/books?id=BrViAAAAcAAJ&amp;pg=PA187&amp;dq=Aukstote,+Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOiZPRj9n1AhUbhP0HHSatDkcQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&amp;q=Aukstote%2C%20Auxstote&amp;f=true S. 187].&lt;/ref&gt;. Тым часам крыніцай зьяўленьня назвы «Аўкштота» Карловіч проста назваў публікацыю ліста Вітаўта ад 1420 году, адзначаючы, што цяжка меркаваць, ці Вітаўт утварыў гэтую назву сам, паводле аналёгіі з Жамойцю, або тая назва сапраўды бытавала за яго часамі&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 188.&lt;/ref&gt;.

У той жа працы Карловіч заявіў, што ўведзены раней нямецкім мовазнаўцам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аўгуст Шляйхэр|Аўгустам Шляйхэрам|ru|Шлейхер, Август}} падзел летувіскай мовы на гаворкі «верхнелетувіскую» (або проста летувіскую) і «ніжнелетувіскую» (або жамойцкую) ёсьць «''вельмі ўдалым''», дзеля чаго зьвярнуўся да зьняпраўджанай раней Мікуцкім назвы «''Kalnėnai''» («горнікі»), заявіўшы, што на той час у [[Цельшыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Цельшыцкім павеце]] так ужо называлі жыхароў ваколіцаў [[Вількамір]]у і Вільні&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 189, 251—252.&lt;/ref&gt;. Далей Карловіч зазначыў, што напраўду гаворак летувіскай мовы, апроч дзьвюх памянёных, існуе вялікае мноства: «''можна сказаць, што ў кожнай парафіі — свая гаворка''»&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 252.&lt;/ref&gt;.

У 1876 годзе пруска-летувіскі лінгвіст прафэсар [[Кёнігзбэрскі ўнівэрсытэт|Кёнігзбэрскага ўнівэрсытэту]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Куршат||ru|Куршат, Фридрих}} пісаў: «''У XV ст. ўсходняя Жамойць называлася Аўкштотай, паводле цяперашняага прастамоўя Aukßtocźiai ('горныя', 'горнікі')''»{{Заўвага|{{мова-de|«Im 15. Jahrhundert wurde das östliche Samogizien Auxtote, nach gegenwärtiger Volkssprache Aukstocíiai (die Hohen, die Hochländer) genannt»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Kurschat F. Grammatik der littauischen Sprache. — Halle, 1876. [https://books.google.by/books?id=r6YFAAAAQAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=Lietuvininkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj4hYfwsN_1AhURHOwKHWjfDMc4ChDoAXoECAkQAg#v=onepage&amp;q=Lietuvininkai&amp;f=false S. 5].&lt;/ref&gt;. 

[[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]] (1880—1902 гады), хоць ужо пасьлядоўна ўжывае назву «літоўская мова» ў значэньні мовы летувісаў, аднак да шматлікіх геаграфічных аб'ектаў будучага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» падае мясцовыя назвы з пазнакамі «па-жамойцку» ({{мова-pl|po żmujdzku|скарочана}}), «жамойцкае» ({{мова-pl|żmujdzkie|скарочана}}): у [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскім павеце]] — [[Анікшты]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|13к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/534 S. 534].&lt;/ref&gt;, Віжуны&lt;ref&gt;[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/688 S. 688].&lt;/ref&gt;, Жмуйдкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/807 S. 807].&lt;/ref&gt;, [[Пазэльва]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/899 S. 899].&lt;/ref&gt;, Раговак&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/669 S. 669].&lt;/ref&gt;, Раўпе&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/513 S. 513].&lt;/ref&gt;, Рогаў&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}}
 [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/667 S. 667].&lt;/ref&gt;, Рубікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/879 S. 879].&lt;/ref&gt;, Субач&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/521 S. 521].&lt;/ref&gt;, Сьвядасьць&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/635 S. 635].&lt;/ref&gt;, Сясікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/600 S. 600].&lt;/ref&gt;, [[Уцяна]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/740 S. 740].&lt;/ref&gt;; у [[Ковенскі павет (Расейская імпэрыя)|Ковенскім павеце]] (на ўсход ад ракі Нявежы) — [[Румшышкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/11 S. 11].&lt;/ref&gt;, Скарулі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/703 S. 703].&lt;/ref&gt;; у [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскім павеце]] — Акніста&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|7к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/426 S. 426].&lt;/ref&gt;, Папель&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/784 S. 784].&lt;/ref&gt;, Равішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/570 S. 570].&lt;/ref&gt;, Рагелі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/664 S. 664].&lt;/ref&gt;, [[Ракішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/502 S. 502].&lt;/ref&gt;, [[Салокі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/59 S. 59].&lt;/ref&gt;, Скапішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/694 S. 694].&lt;/ref&gt;, [[Таўрагіны]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/264 S. 264].&lt;/ref&gt;; у [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескім павеце]] — [[Радзівілішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/475 S. 475].&lt;/ref&gt;, [[Рэмігола]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/613 S. 613].&lt;/ref&gt; ды іншыя.

[[Файл:Schamaiten (Samogitien) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Фрагмэнт мапы «Землі і народы Эўропы» нямецкага гісторыка [[Дытрых Шэфэр|Дытрыха Шэфэра]] (1916 г.), на якой цяперашняя «Аўкштайція» мае подпіс «''Schamaiten (Samogitien)''»]]
[[Файл:Litauer (Schamaiten, Schmuden) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Легенда да мапы Д. Шэфэра, дзе летувісы азначаюцца [[жамойты|жамойтамі]]&lt;ref&gt;Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 139—140.&lt;/ref&gt;: «''Litauer (Schamaiten, Schmuden'')»]]

У ХІХ — XX стагодзьдзях, па ўзьнікненьні летувіскага нацыянальнага руху, «Аўкштайціяй» пачалі называць цэнтральную і ўсходнюю частку сучаснай Летувы, а тэрмінам «аўкштайты» — этнаграфічную групу летувісаў&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;. Пашырэньне назвы «аўкштайты» ў гэты час зьвязваюць з этнанімічнай дыфэрэнцыяцыяй паміж [[Летувісы|летувісамі]] і [[Ліцьвіны|ліцьвінамі]]&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;/&gt;. Тым часам лучнасьць гаворак «аўкштайтаў» атрымала ў лінгвістаў назву «аўкштайцкі дыялект» летувіскай мовы. Сваім парадкам тэрмінам «аўкштайты» некаторыя археолягі пачалі рэтраспэктыўна называць насельніцтва, якое стварыла археалягічныя культуры, што займаюць тэрыторыю цэнтральнай Летувы, а некаторыя навукоўцы пачалі таксама рэтраспэктыўна ўжываць датычна стваральнікаў гэтых археалягічных культураў азначэньне «група балтыйскіх плямёнаў аўкштайты»&lt;ref&gt;{{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;.

У 2003 годзе ўлады Летувы ўсталявалі афіцыйныя межы этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»&lt;ref&gt;Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.&lt;/ref&gt;. Як заўважыў летувіскі этноляг Ж. Шакніс, мапы этнаграфічных рэгіёнаў Летувы (у адрозьненьне ад [[Латвія|Латвіі]], [[Эстонія|Эстоніі]] або [[Фінляндыя|Фінляндыі]]) вельмі доўгі час не друкаваліся нават у абагульняльных працах зь летувіскай этналёгіі&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-42&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 42.&lt;/ref&gt;. У 2006 годзе частка летувіскіх аўтараў (у тым ліку мовазнаўца [[Зігмас Зінкявічус]]) прызналі супярэчнасьць канцэпцыі «Аўкштайціі»: «''такім чынам, варта вызнаць, што паняцьце этнаграфічнай Аўкштайціі не ўстаялася''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Таким образом, понятие этнографической Аукштайтии следует признать не устоявшимся»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Зинкявичюс З., Лухтанас А., Чеснис Г. Откуда родом литовцы. — Вильнюс, 2006. С. 131.&lt;/ref&gt;.

Як адзначае Вацлаў Пануцэвіч&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-279&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.&lt;/ref&gt;:
{{Цытата|Адным з шырока пашыраных у сучаснай літаратуры «доказаў» на тое, быццам Жамойдзь і Літва тварылі адну непадзельную цэласьць, як тэрытарыяльную, так і этнічную, ёсьць так званая аўкштоцкая легенда, або твораны міт Аўкштоты. Сутнасьць гэтай легенды або міту заключаецца ў тым, быццам у склад Літвы, як агульнага назову, уваходзілі два плямёны з сваімі аддзельнымі тэрыторыямі: Жамойць і Аўкштота, terra inferior і terra superior}}

== Сымбалі ==
Сучасныя сымбалі летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» (сьцяг і герб) распрацавалі і зацьвердзілі ў 2006 годзе&lt;ref&gt;[https://numismag.com/en/2020/01/14/rolandas-rimkunas-creator-of-e2-lithuanian-regions-coins-series/ Rolandas Rimkūnas, creator of €2 lithuanian regions coins series], Numismag, 14 студзеня 2020 г.&lt;/ref&gt;.

== Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел ==
[[Файл:Liet-etno-regionai.png|міні|{{Легенда|#fec0c0|Зацьверджаная на афіцыйным узроўні тэрыторыя летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»}}]]

Сучасны летувіскі этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» знаходзіцца ў паўночна-ўсходняй частцы краіны. Буйныя месты:

* [[Панявеж]] — лічыцца сталіцай
* [[Янава (Летува)|Янава]] 
* [[Уцяна]]
* [[Кейданы]]
* [[Вісагіня]] (будавалася за савецкім часам, таму большасьць жыхароў — [[расейцы]] і [[беларусы]])
* [[Вількамір]]
* [[Радзівілішкі]]

== Мова ==
{{Падвойная выява|справа|Программа преподавания жмудского языка в Поневежской учительской семинарии (1893).jpg|107|Программа жмудско-литовского языка (1893).jpg|107|Праграмы выкладаньня летувіскай мовы ў настаўніцкай сэмінарыі, адкрытай уладамі [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] ў [[Панявеж]]ы — сталіцы сучаснай «Аўкштайціі»: {{мова-ru|«Программа преподавания жмудского языка»|скарочана}} (налева), {{мова-ru|«Программа жмудско-литовского языка»|скарочана}} (направа)}}
{{Асноўны артыкул|Летувіская мова}}
Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, у афіцыйным этнаграфічным рэгіёне «Аўкштайція» размаўляюць на [[аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкіх дыялектах]] летувіскай мовы. Прытым згодна зь іх новымі сьцьверджаньнямі, летувіская мова падзяляецца ня толькі на [[жамойцкі дыялект|жамойцкі]] і аўкштайцкі дыялекты, але і на яшчэ два субдыялекты — судоўскі і [[дзукійскі дыялект|дзукійскі]], якія разам утвараюць аўкштайцкую дыялектную групу. Да аўкштайцкіх дыялектаў належаць гаворкі, на якіх засноўваецца [[літаратурная мова|літаратурная летувіская мова]] — гаворкі захаду этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція», у ваколіцах [[Коўна|Коўны]].

На думку [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]], аўкштайцкі дыялект — які правільней называць верхнежамойцкім — утварыўся пад уплывам беларускай мовы і славянскага насельніцтва на ўсход ад ракі [[Нявежа (Летува)|Нявежы]]&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-289&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 289.&lt;/ref&gt;.

== Традыцыйны строй ==
Паводле летувіскіх этнографаў, існаваў традыцыйны строй летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція». Адметная рыса жаночага строю — пераважнае выкарыстаньне белага колеру ў адзеньні. Жаночы строй складаўся з доўгай белай ільняной кашулі, некалькіх спадніц, белага фартуху з геамэтрычным арнамэнтам чырвонай ніткай уздоўж яго нізу, гарсэту, доўгага поясу, шыйных упрыгожваньняў, галаўнога ўбору й скуранога абутку. Узімку насілі шарсьцяныя ўкарочаныя або доўгія паліто. Белыя кашулі часьцей за ўсё ўпрыгожвалі простай геамэтрычнай вышыўкай чырвонай ніткай на манжэтах. Спадніцы былі ў клетку й фармаваліся з спалучэньня чатырох асноўных колераў: чырвонага, зялёнага, жоўтага й чорнага. Апраналася ня менш за 2 спадніцы, а напрыгажэйшая апраналася паверх астатніх. Гарсэты дзяліліся на два віды: першы, які ад таліі пачынаў зьбірацца ў складкі, і другі, які быў прамы. Жанчыны «Аўкштайціі» насілі пераважна каралавыя, бурштынавыя ці шкляныя шыйныя ўпрыгожваньні. Асноўнымі сярод галаўных убораў былі наміткі, якія насіліся толькі замужнімі жанчынамі й павязваліся вельмі своеасаблівым чынам, прыкрываючы скулы й шыю, а таксама кароны й чапцы, часта ўпрыгожаныя кветкамі (маладыя дзяўчыны). Мужчынскі строй складаўся з доўгіх вузкіх часьцей даматканых, шарсьцяных ці паўшарсьцяных нагавіцаў натуральных ці цёмных колераў, белай кашулі, камізэлькі, шэйнай хусткі, лямцавага паліто пераважна шэрага ці карычневага колеру, радзей чорнага ці цёмна-сіняга, плеценага або зьвітанага поясу яркіх колераў, фэтравага капелюша й скураных ботаў, якія падвязваліся тонкімі паяскамі&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар = Jurkuvienė T.|частка = |загаловак = Lietuvių tautinis kostiumas|арыгінал = |спасылка = http://www.kainos.lt/lietuviu-tautinis-kostiumas-lithuanian-national-co-p122099|адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БЭ|2}}
* Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. Серия A, Гуманитарные науки. № 1, 2021. С. 37—49.
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}}
* {{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы}} 
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}
* {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)}}
* История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс: Eugrimas, 2013. — 318 с. {{ISBN|978-609-437-207-0}}.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Зьдзіслаў Сіцька]], [http://pawet.net/ns/2007/28/%E2%84%96_28_(816).html Па слядах літвы], [[Pawet.net]], 25 ліпеня 2007 г.

{{Рэгіёны Летувы}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Аўкштота| ]]
[[Катэгорыя:Рэгіёны Летувы]]
[[Катэгорыя:Традыцыйная культура]]</text>
      <sha1>a7wxrclekobgv7vzzognm0zf1tjhpat</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331794</id>
      <parentid>2331793</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:42:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <comment>/* Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях */ +</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="85368" xml:space="preserve">{{Адміністрацыйная адзінка
|Краіна                          = [[Летува]]
|Статус                          = Афіцыйны этнаграфічны рэгіён
|Цэнтар                          = [[Панявеж]]
|Мапа                            = Mapa Aukshtoty.png
}}
'''Аўкшто́та''', пазьней '''Аўкшта́йція'''&lt;ref&gt;[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 266.&lt;/ref&gt; (''Аўкштайтыя''&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;&gt;[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Аўкштайты // {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)|к}} С. 41.&lt;/ref&gt;, {{мова-lt|Aukštaitija|скарочана}}) — сучасны этнаграфічны рэгіён [[Летува|Летувы]], які знаходзіцца на паўночным усходзе краіны, у басэйне ракі [[Вяльля|Вяльлі]]. Ня мае статусу палітычнай або адміністрацыйнай адзінкі, аднак улады Летувы зацьвердзілі яго межы на афіцыйным узроўні&lt;ref&gt;[http://www3.lrs.lt/pls/inter3/dokpaieska.showdoc_e?p_id=220186&amp;p_query=D%CBL%20ETNOGRAFINI%D8%20REGION%D8%20RIB%D8%20NUSTATYMO&amp;p_tr2=2. Рэкамэндацыі Рады аховы этнічнае культуры Летувы № 1 аб усталяваньні межаў этнаграфічных рэгіёнаў ад 17 верасьня 2003 году.]&lt;/ref&gt;. Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, на гэтай тэрыторыі ўжываецца адна зь дзьвюх дыялектных групаў [[Летувіская мова|летувіскай мовы]] — [[Аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкая]]. Насельніцтва рэгіёну летувіскія этнографы вылучаюць у асобную этнаграфічную групу [[Аўкштайты|аўкштайтаў]]. Лічыцца гістарычным цэнтрам Летувіскай дзяржавы&lt;ref&gt;Suziedelis S. Historical Dictionary of Lithuania. — Scarecrow Press, 2011. P. 189.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ragauskaitė A. Ethnocultural regionalization of Lithuania or all the truth about our regions // Acta Museologica Lithuanica. Vol. 4 (2019). P. 167.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turizmogidas.lt/ru/o-litve/etnokulturnye-regiony-litvy/ Этнокультурные регионы Литвы]{{ref-ru}}, Turizmo Gidas&lt;/ref&gt;.

Аўкштота — назва памежнай тэрыторыі ў часы змаганьня [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] з [[Крыжакі|крыжакамі]] за [[Жамойць]], вядомая выняткова зь [[Нямецкая мова|нямецка-]] і [[Лацінская мова|лацінамоўных]] крыніцаў (1323—1420 гады). Знаходзілася на поўнач ад ракі Вяльлі, паабапал ракі [[Сьвятая (рака)|Сьвятой]] і ахоплівала [[Вількамір]], [[Уцяна|Уцяну]], [[Таўрагіны]], [[Больнікі (Летува)|Больнікі]], [[Маляты]], [[Дубінкі]], [[Гедройцы (мястэчка)|Гедройцы]], [[Немянчын]], [[Кернаў]], [[Шашолы]], [[Пабойск]], [[Рогава]], [[Кейданы]], [[Шаты]], [[Жэймы]], [[Кульва|Кульву]], [[Ворлава|Ворлаву]] і [[Коўна|Коўну]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 37.&lt;/ref&gt;. Не атаясамлівалася з [[Літва старажытная|уласна Літвой]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt; (азначаная тэрыторыя суадносіцца з пазьнейшым [[харонім]]ам XVI ст. «Завялейская Літва»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 153—157.&lt;/ref&gt;).

== Назва ==
Назва «Аўкштота» паходзіць з [[Балтыйскія мовы|балтыйскіх моваў]]: магчыма, гэтую назву ўтварылі мясцовыя насельнікі балтыйскага паходжаньня, або, паводле [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Вітаўт]]а, адпаведную зямлю так называлі [[жамойты]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

[[Файл:LietuvaPhysicalMap-lessdetail (lang-be).svg|значак|Фізычная мапа Летувы]]

Паводле афіцыйна прынятай у Летуве вэрсіі, назва Аўкштоты ўтварылася празь яе разьмяшчэньне на ўзвышшы ў параўнаньні з [[Жамойць|Жамойцю]] (што ў выпадку межаў афіцыйнага этнаграфічнага рэгіёну цалкам супярэчыць рэльефу мясцовасьці) — ад [[Летувіская мова|летувіскага]] слова ''aukštas'', якое азначае 'высокі'. Падобную [[Этымалёгія|этымалёгію]] самой назвы (але без адсылкі да Жамойці) сьцьвердзіў у 1820 годзе [[Малая Летува|пруска-летувіскі]] пастар {{Артыкул у іншым разьдзеле|Людвік Рэза||ru|Реза, Людвикас}}, камэнтуючы ўжытую [[Мацей Стрыйкоўскі|Мацеем Стрыйкоўскім]] назву ''Austechiam'' (пры цытаваньні вытрымкі з [[Хроніка Прускай зямлі|Хронікі Прускай зямлі]] пра падзеі 1294—1300 гадоў) датычна «''морскай правінцыі''», якая «''пад гэтай назвай улучала ўсю тэрыторыю Жамойці і [[Курляндыя|Куроніі]], прылеглыя да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]''» і «''якая цяпер завецца Angsztyta ('высокае месца')''»{{Заўвага|{{мова-la|«Strykouius rectius regionem illam scripsit Austechiam quae hodiernis diebus Angsztyta (locus altus) vocatur. &lt;…&gt; Austechiam prouinciam fuisse dicit maritimam. Totam nimirum Samogitiae et Curoniae terram, quae mare Balticum adjacet, sub hoc nomine complectitur»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;De religionis Christianae in Lithuanorum gente primordiis. — Regiomonti, 1820. [https://books.google.by/books?id=r4DMY84dlfwC&amp;pg=PA4&amp;dq=Austechiam&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE-uGf98z1AhXEh_0HHVfgCLQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam&amp;f=false P. 4].&lt;/ref&gt;.

На думку гісторыка [[Вячаслаў Насевіч|Вячаслава Насевіча]], назву «Аўкштота», магчыма, утварылі штучна (паводле аналёгіі з агучанай пазьней у палітычных мэтах этымалёгіяй назвы Жамойці), каб падмацаваць правы вялікіх князёў літоўскіх на Жамойць&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевiч В.]] Пачаткі Вялікага княства Літоўскага. — {{Менск (Мінск)}}: 1993. С. 20.&lt;/ref&gt;.

== У гістарычных крыніцах ==
[[Файл:Samland-Samogitie-Semigallo (1768).jpg|значак|[[Жамойць]] (''Samogitia'') і прылеглыя да яе [[Самбія|Самляндыя]] (''Samland'') і [[Зэмгалія|Сэмігалія]] (''Semigallo''), з мапы 1768 г.]]

Назва «Аўкштота» сустракаецца ў некалькіх лацінамоўных і нямецкамоўных хроніках і афіцыйных дакумэнтах, тым часам няма ніводнага ўпаміну пра яе ў дакумэнтах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ў афіцыйнай [[Беларуская мова|беларускай мове]], у [[Беларуска-літоўскія летапісы|літоўскіх (беларускіх) летапісах]], у апісаньнях Літвы замежнымі падарожнікамі і візытантамі двара [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў]] у [[Вільня|Вільні]], у афіцыйным ліставаньні з [[Ватыкан]]ам. Усё гэта сьведчыць пра тое, што Аўкштота, з усяго відаць, азначала невялікую памежную паласу (усходнюю частку Жамойці), якая ня мела вялікага значэньня&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-290&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 290.&lt;/ref&gt;.

Рускія летапісы, якія ведаюць назву «Літва» зь сярэдзіны XI ст. і падрабязна апісваюць дачыненьні [[Кіеўская Русь|Русі]] з суседнімі (у тым ліку балтыйскімі) плямёнамі, не ўпамінаюць Аўкштоту. [[Галіцка-Валынскі летапіс]], які лічыцца адной з найважнейшых крыніцаў з гісторыі [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]], [[Жамойты|жамойтаў]], [[Яцьвягі|яцьвягаў]] і [[Прусія|прусаў]] у XIII ст. і генэзы Вялікага Княства Літоўскага, таксама не ўпамінае Аўкштоты. Аўтар лацінамоўнага трактату «Апісаньня земляў» ([[Дублінская хроніка]]) другой паловы XIII ст., які быў на каранацыі [[Міндоўг]]а, упамінае [[Жамойць]], Літву, Нальшчаны, Яцьвезь, але таксама не ўжывае назвы «Аўкштота»&lt;ref&gt;[https://belhistory.com/alba-ruscia.html Апісанне земляў (з Дублінскага рукапісу XIII ст.). Alba Ruscia] // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 6, 1993. С. 63—68.&lt;/ref&gt;.

Першы пісьмовы ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў мірнай дамове ад 2 кастрычніка 1323 году, складзенай [[Гедзімін]]ам, каралём Літвы ({{мова-de|«Gedеminne, de koning van Lethowen»|скарочана}}), з магістрам [[Лівонскі ордэн|Лівонскага ордэну]], рыскім арцыбіскупам і месьцічамі [[Рыга|Рыгі]], а таксама з намесьнікам караля [[Данія|Даніі]] ў [[Эстонія|Эстоніі]]: «''…з нашага боку зямля Аўкштота і Жамойць, Пскоў і ўсе [землі] русаў, якімі мы валодаем''» ({{мова-de|«...van unser wegene dat lant to '''Eusteythen''' unde Sameyten, Plessekowe unde alle der Russen, de under uns besethen sin»|скарочана}}&lt;ref&gt;Пашуто В. Т. Русь. Прибалтика. Папство. — М., 2011. [https://books.google.by/books?id=_XoyDwAAQBAJ&amp;pg=PA516&amp;dq=van+unser+wegene+dat+lant+to+Eusteythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiHmo2t5Mr1AhXJsaQKHVSdABQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=van%20unser%20wegene%20dat%20lant%20to%20Eusteythen&amp;f=false С. 516].&lt;/ref&gt;).

Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, што ў гэтым афіцыйным дакумэнце, хоць і ўпамінаюцца землі Аўкштоты і Жамойці, але сам вялікі князь Гедзімін тытулюецца як «''кароль Літвы''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-33-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 33—34.&lt;/ref&gt;. Увогуле, ніводны зь вялікіх князёў літоўскіх ніколі не тытуляваўся «''князем Аўкштоты''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;/&gt;.

У пагадненьні адзначаліся памежныя «мірныя зоны», да якіх залічвалася Жамойць і Аўкштота, [[Пскоўская зямля]] ды іншыя «землі русаў», падпарадкаваныя Гедзіміну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-104&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 104.&lt;/ref&gt;. З гэтага вынікае, што Аўкштота не атаясамлівалася з уласна Літвой і была адной зь «мірных зонаў», прылеглых да межаў Лівонскага ордэну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt;.

* 1320-я гады (пра падзеі 1294—1300 гадоў) — [[Хроніка Прускай зямлі]]: «''У той час Людвік фон Лібэнцэль быў комтурам Рагніта, які з сваімі братамі і зброяносцамі правёў шмат слаўных войнаў супраць ліцьвінаў. Шматразова ён меў вайну на караблях, адну ў Аўкштоце [Аўштэхіі], зямлі караля Літвы, у якой спаліў сяло, званае Рамэны, якое паводле іх веры было сьвятым, схапіўшы ўсіх і забіўшы''»&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|{{мова-la|«Eodem tempore frater Lodewicus de Libencele fuit commendator de Raganita, qui cum suis fratribus et armigeris multa bella gloriose gessit contra Lethowinos. Navale bellum multiplex habuit, unum versus '''Austechiam''', terram regis Lethowie, in qua villam dictam Romene, que secundum ritus eorum sacra fuit, combussit, captis omnibus et occisis»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 1. Band. — Leipzig, 1861. [https://books.google.by/books?id=YX8OAAAAYAAJ&amp;pg=PA159&amp;dq=Austechiam,+terram+regis+Lethowie&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi10rrE5sr1AhXB8qQKHeeEDfYQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam%2C%20terram%20regis%20Lethowie&amp;f=false S. 159].&lt;/ref&gt;}}.
* 1324—1331 гады — паведамленьне комтура [[Рагніт]]а комтуру [[Кёнігзбэрг]]у пра заяву літоўскага ўцекача (на момант публікацыі ў 1873 годзе захавалася часткова): «''кароль Аўкштоты''» ({{мова-la|«rex de '''Owsteiten'''»|скарочана}})&lt;ref&gt;Altpreußische Monatsschrift. 10. Band. — Königsberg, 1873. [https://books.google.by/books?id=fM5BbKw8_vkC&amp;pg=PA81&amp;dq=rex+de+Owsteiten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi8xNas2sr1AhVliv0HHbZEAHIQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=rex%20de%20Owsteiten&amp;f=false S. 81].&lt;/ref&gt;.
* 1327—1329 гады — дакумэнт Рагніцкага комтурства: «''…тры рабы-ўцекачы з Аўкштоты… якія сьцьвярджалі, што жылі каля [[Горадня|Горадні]]''» ({{мова-la|«...tres servos fugitivos de '''Owehsteten'''... qui eciam asserunt omnes de Owehsteten circa Garten domi esse»|скарочана}})&lt;ref&gt;Preussisches Urkundenbuch. — Königsberg, 1962. [https://books.google.by/books?id=krFDAQAAMAAJ&amp;q=Owehsteten+Garten&amp;dq=Owehsteten+Garten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOj8733Mr1AhVilP0HHeXOAegQ6AF6BAgCEAI S. 447].&lt;/ref&gt;.
* 1337 год, 12 сьнежня — була імпэратара [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] [[Людвіка Баварскі|Людвіка Баварскага]]: «''…землі няверных, ворагаў Хрыста, ліцьвінаў, а менавіта Аўкштоту, Жамойць, Каршовію, Русь ды іншыя землі, якія належаць да гэтых краёў…''» ({{мова-la|«...terram infidelium Litwinorum Crucis christi inimicorum, videlicet '''Ochsteten''' Samayten Karsow Ruzen ceterasque partes prenominatis terris adiacentibus cum omnibus suis pertinenciis et partibu...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex diplomaticus Lithuaniae. — Vratislavieae, 1845. [https://books.google.by/books?id=pzVNAAAAcAAJ&amp;pg=PA45&amp;dq=Litwinorum+Ochsteten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjt4cy23sr1AhUuhf0HHVtKCc8Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Litwinorum%20Ochsteten&amp;f=false S. 45].&lt;/ref&gt;.
* 1338 год — Хроніка рыцараў Тэўтонскага ордэну: «''кароль Аўкштоты і Жамойці''» ({{мова-de|«Die coninck van '''Ansteiden''' ende van Sameyten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Veteris aevi analecta. T. X. — Lugdunum Batavorum, 1710. [https://books.google.by/books?id=MeNB_FQi1y4C&amp;pg=PA223&amp;dq=Die+coninck+van+Ansteiden+ende+van+Sameyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3qouq58r1AhUN7rsIHT-BCy4Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Die%20coninck%20van%20Ansteiden%20ende%20van%20Sameyten&amp;f=false P. 223].&lt;/ref&gt;.

Як паказвае Павал Урбан, невядомы аўтар хронікі недакладна датаваў падзеі, сьцьвярджаючы пра складаньне па 1342 годзе мірнага пагадненьня паміж магістрам Лівонскага ордэну Эвэргардам з Мунгайму (памёр у 1340 годзе) і «''каралём Аўкштоты і Жамойці''». Напраўду справа тычылася гандлёвага пагадненьня 1338 году, аформленага з «''магістрам Лівоніі''» ад імя «''Гедзіміна, караля Літвы''», таму прыведзены тытул — з усяго відаць, памылка аўтара&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35-36&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35—36.&lt;/ref&gt;.

* 1348 год — [[Віганд Марбурскі]]: «''…на зямлю Літвы, а менавіта ў Аўкштоту…''» ({{мова-de|«...in das Land Litten, nemlich in '''Auchstetter'''...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex Diplomaticus Prussicus. 3. Band. — Königsberg, 1848. [https://books.google.by/books?id=ns5TAAAAcAAJ&amp;pg=PA80&amp;dq=%22Auchstetter%22+gegent&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiK76Ot6Mr1AhVDuqQKHZnfCdwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=%22Auchstetter%22%20gegent&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;.
* перад 1357 годам — [[Герман Вартбэрг]]: «''У гэтым часе ліцьвіны мясьцінаў Стрыпейкі, Упіта, Вайсьвільцы, Аўкштота [Аўштайта] хацелі перасяліцца ў Літву; што не дазволіў ім зьдзейсьніць магістар''» ({{мова-la|«Hoc tempore Letwini de Stripeyke, Opythen, Mezevilte, de '''Austeyten''' volebant se a Lethowia transferre; sed refutati per magistrum»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA70&amp;dq=Opythen+Austeyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjHv6Sv6cr1AhURCewKHdksAx0Q6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=Opythen%20Austeyten&amp;f=false S. 70].&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Samogitia (F. Wit, 1689).jpg|значак|Фрагмэнт мапы ВКЛ каля 1689 году (поўнач — направа, уверсе — захад), дзе Жамойць падзяляецца дзьве часткі: «[[Варні|Worniae]] Territorium», прылеглую да [[Балтыйскае мора|мора]] і «[[Расены|Rosienae]] Territorium», прылеглую да [[Літва старажытная|Літвы]]]]

Як зазначае Павал Урбан, калі б Аўкштота ў тым часе дзяржаўна атаясамлівалася з уласна Літвой, то «''ліцьвіны з Аўкштоты''» ня мелі б патрэбы з «Аўкштоты-Літвы» зноў перасяліцца ў Літву&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

* 1367 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Генінг Шындэкопф «''у вышэйшай зямлі Літвы… спустошыў і спапяліў мясцовасьці Шаты, Ворлава… і прыйшоў да Коўны…''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 34.&lt;/ref&gt; ({{мова-la|«in superioribus partibus Letwinorum... in ore gladiis omnes vastavitque flammis et cede regiones Sethen, Warlowe... quousque pervenitur circa Novum Kauve...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA80&amp;dq=in+superioribus+partibus+Letwinorum&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH_pyu68r1AhW-57sIHXvuCFsQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=in%20superioribus%20partibus%20Letwinorum&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;
* 1372 год&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287-288&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287—288.&lt;/ref&gt; — Герман Вартбэрг: «''…спустошылі зямлю Высокую, Вайсьвільцы, Упіту''» ({{мова-la|«...terre vastate in eo sunt Veyseke, Waysevilte, Opiten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA93&amp;dq=sunt+Veyseke&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwijq6GKlMv1AhWLyaQKHbBXAnEQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=sunt%20Veyseke&amp;f=false S. 93].&lt;/ref&gt;
* 1373 год — Герман Вартбэрг: вялікі магістар Тэўтонскага ордэну [[Вінрых з Кніпроду]] «''вывеў сваіх супраць ліцьвінаў у зямлю Аўкштоту, дзе кароль Кейстут ім ня даў пераправіцца. Магістар пайшоў далей уздоўж Вяльлі, жадаючы пераправіцца. Але кароль і там ім ня даў гэтага… Так Магістр спустошыў зямлю ўздоўж Вяльлі да самога Вількаміру. Па тым павёў свае войскі ў зямлю Жамойць…''»{{Заўвага|{{мова-la|«...eduxit suos contra Letwinos in terram '''Austheithen''', ubi rex Keinstut cum suo exercitu non permittens eum transire. Magister procedens ad terram Nerghe, ubi putabat se transiturum. Rex autem et ibi eum prohibuit... Vastavit igitur magister generalis terram circa usque Valkenberge. Deinde direxit suos ad terram Seymen...»|скарочана}}&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=in+terram+Austheithen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjnseWO7Mr1AhV0i_0HHUY0D6MQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=in%20terram%20Austheithen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;}}
* 1374 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Рудыгер з Эльнэру «''быў з двума войскамі ў землях ліцьвінаў пад назваю Аўкштота [Аўштайта], моцна спусташаючы яе тры дні і тры ночы''» ({{мова-la|«fuit cum duobus in terris Letwinorum nomine '''Austheythen''', tribus diebus et noctibus potenter vastando»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=nomine+Austheythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3jMDrl8v1AhXIlP0HHRvPCy0Q6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=nomine%20Austheythen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;
* паміж 1384 і 1401 гадамі — «''Дарогі ў Аўкштоту або Верхнюю Літву''» ({{мова-de|«Wege nach '''Auxteten''' oder Ober-Littauen»|скарочана}})&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=OsvtAAAAIAAJ&amp;pg=PA688&amp;dq=Auxteten+Ober-L%D1%96ttauen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiXoqCA7sr1AhXLlP0HHegqApgQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=Auxteten%20Ober-L%D1%96ttauen&amp;f=false P. 688].&lt;/ref&gt;, дзе большасьць дарог мела зьвязкі зь [[Вільня]]й, [[Трокі|Трокамі]] і [[Горадня]]й, у тым ліку ўпамінаюцца такія дарогі: № 62 — празь Візну (у [[Мазавецкае княства|Мазоўшы]]) у Горадню; № 63 — праз [[Райгорад]] у Горадню, № 79 — розныя дарогі між Трокамі і Горадняй; № 83 — дарога з Горадні ў [[Салечнікі]]; № 84 — дарога з Салечнікаў у [[Ваўкавыск]], праз Дубічы і [[Васілішкі]]; № 89 — дарога ў [[Астрына|Астрыну]] праз Горадню і [[Азёры (Гарадзенская вобласьць)|Азёры]]; № 91 — дарога з Горадні ў [[Крэва]], праз Астрыну, Васілішкі, [[Ліда|Ліду]], [[Ліпнішкі]], [[Гальшаны]]; № 93 — дарога ў Горадню, упамінаюцца [[Дубна]], [[Дзярэчын]], [[Слонім]], Васілішкі, Астрына, Ваўкавыск; № 94 — дарога зь Візны ў [[Наваградак]]; № 96 — дарога ў Ліду, упамінаюцца Наваградак, Астрына, Васілішкі; № 97 — дарога з Ваўкавыску ў Наваградак, упамінаецца Слонім; упамінаюцца яшчэ дарогі праз Крэва, Гальшаны, [[Ашмяны]], Дудзішкі, [[Меднікі]]; № 98, 99 — дарогі з Горадні ў Наваградак; № 100 — дарога з [[Трабы|Трабаў]] у Наваградак, упамінаюцца Крэва, Валожын, Бакшты, [[Любча]]&lt;ref name=&quot;Dajlida-2019-58&quot;&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 58.&lt;/ref&gt;.
* 1412 год — дакумэнт Тэўтонскага ордэну, заснаваны на апытаньнях пажылых людзей, пераважна былых служкаў ордэну (у тым ліку жамойтаў), і выкарыстаны на арбітражным працэсе: «''Таксама замак Вялёна прускія браты заваявалі 11 гадоў таму ад няверных і ворагаў нашай веры ліцьвінаў, якіх называлі аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;/&gt;, а кіраўнікамі ў іх былі Сурмін, Матэйка і Гаштольд. А таксама, што памянёныя кіраўнікі, ад якіх быў адваяваны замак Вялёна, як ужо пісалася, былі ліцьвінамі, і іх род і цяпер завецца ліцьвінкамі і ліцьвінамі, і жывуць яны ў Літве, у Кульве каля Вількаміру, а не ў жамойцкай зямлі. Таксама, што і замак Вялёна, да яго заваяваньня прускімі братамі, як ужо казалі, утрымліваўся і забясьпечваўся ліцьвінамі, якіх звалі і цяпер яшчэ называюць аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35.&lt;/ref&gt;, а не жамойтамі''»{{Заўвага|{{мова-de|«It. das hus Willune haben di heren von Prusen angewunnen vor xl jaren von den vngeloubigen vnd vinden vnszn heligen geloubens Littowen, di genant woren '''Austenten''', vnd di hobetlute his by namen Surmynne, Mattewike vnd Gawstad. It. das di dri negest oben bescreben hobetlute, von den das hus Willune gewunnen wart, alz vor ist gescreben, woren Littowen, vnd ir geschlechte is noch czu deser czit Littowes vnd Littowen vnd wonen in Littowen im lande czu Coluwa bi Wilkenberg vnd nicht im lande czu Samayten. It. das hus Willune, e das is von den heren von Prusen gewunen wart, alz in dem andren negesten obengescreben artikel ist vsgesprochen, wart is gespiset vnd gehalden von den Litiowen, di '''Awstayten''' genant woren vnd noch heysen vnd nicht von den Samayten»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=bVJkXD7G_iAC&amp;pg=PA711&amp;dq=hus+Willune+Austenten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj2rMfn7sr1AhWC-qQKHf0SCEQQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=hus%20Willune%20Austenten&amp;f=false P. 711].&lt;/ref&gt;}}

[[Файл:Samogitie, Lithuanie (A. Zakrzewski, 1832).jpg|значак|Жамойць (''Samogitie'') займае ўсю будучую «Аўкштайцію». З мапы [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]], 1832 г.]]

Апошні гістарычны ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў лісьце вялікага князя Вітаўта да імпэратара Сьвятой Рымскай імпэрыі [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта Люксэмбурскага]] ад 11 сакавіка 1420 году (беларускі пераклад даецца паводле [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 280, 287.&lt;/ref&gt;, які меў грунтоўную філялягічную падрыхтоўку&lt;ref name=&quot;Zlutka-1998&quot;&gt;[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] [https://media.catholic.by/nv/n5/art16.htm Пра Вацлава Пануцэвіча] // [[Наша Вера]]. № 2, 1998.&lt;/ref&gt;):
{{Цытата|Але паколькі Жамойць ёсьць зямлёй ніжэйшай да зямлі Літвы, таму яна называецца Жамойцю, што ў літоўскай [мове] тлумачыцца як ніжэйшая зямля. Жамойты ж Літву называюць Аўкштота, што ёсьць вышэйшая зямля ў адносінах да зямлі Жамойтаў{{Заўвага|Варыянт перакладу паводле Паўла Урбана&lt;ref name=&quot;Urban-2001-23&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 23.&lt;/ref&gt;: «''Але дзеля таго, што зямля Жамойтаў ёсьць зямля ніжэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Літвы, дык называецца Жамойцю, што ў літоўскай мове перакладаецца як зямля ніжэйшая. Жамойты, папраўдзе, Літву называюць Аўкштотай, што значыць зямля вышэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Жамойтаў''».}}.
{{арыгінал|la|Sed quod terra Samaytarum est terra inferior ad terram Lythwanie, ideo Szomoyth vocatur, quod in lythwanico terra inferior interpretatur. Samoyte vero Lythwaniam appelant '''Auxstote''', quod est terra superior respectu terre Samaytarum. 
}}
}}

Гісторыкі Вацлаў Пануцэвіч, Павал Урбан і [[Аляксандар Краўцэвіч]] зьвяртаюць увагу на тое, што гэты ліст ёсьць дыпляматычным дакумэнтам, створаным дзеля дасягненьня канкрэтных палітычных мэтаў — давесьці законныя правы на тэрыторыю Жамойці, уважаючы яе за складовую частку Літоўскага гаспадарства. Таму ён ня можа лічыцца сьведчаньнем незацікаўленага назіральніка&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;. Пагатоў, у ім зьмяшчаюцца сьцьверджаньні, якія не адпавядаюць праўдзе&lt;ref name=&quot;Urban-2001-22-27&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 22—27.&lt;/ref&gt; і, з усяго відаць, зьявіліся зь сьвядомай волі аўтара дакумэнта&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 143.&lt;/ref&gt;.

Вацлаў Пануцэвіч паказвае, што сьцьверджаньне Вітаўта пра назву Жамойці — гэта хітры, але адначасна і супярэчлівы довад: «''Жамойцю таму называецца, бо гэта ў мове жамойцкага насельніцтва абазначае, што ў перакладзе на літоўскую мову раўназначна з terra inferior, нізінай''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 281, 287.&lt;/ref&gt;. Адпаведна, і заўвага Вітаўта, што жамойты называюць Аўкштотай ''Літву'', мае характар не навуковы, але чыста палітычны&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;.

&lt;gallery caption=&quot;Тэрыторыя сучаснага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайціі» як частка Жамойці на мапах XIX—XX стагодзьдзяў&quot; widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Szamaiten (Samogitien) (H. Kieper, 1849).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] нямецкага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Генрых Кіпэрт|Генрыха Кіпэрта|en|Heinrich Kiepert}}, 1849 г.
Samogitia (1855).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1855 г.
Żmudź (Samogitia) (1904).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй Рэчы Паспалітай польскага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вацлаў Налкоўскі|Вацлава Налкоўскага|pl|Wacław Nałkowski}}, 1904 г.
Samogitia (1919).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1919 г.
&lt;/gallery&gt;

== Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях ==
[[Файл:Simono Daukanto - Budas senoves lietuviu - kalnenu ir zemaiciu - 1845 AD.jpg|значак|Вокладка кнігі [[Сыманас Даўкантас|Сыманаса Даўкантаса]] «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''»), 1845 г.]]

Да вяртаньня ва ўжытак і папулярызацыі назвы «Аўкштота» ў XIX ст. прычыніўся пруска-нямецкі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яганэс Фогт||ru|Фохт, Иоганнес}} (з 1856 году сябра-карэспандэнт [[Санкт-Пецярбурская акадэмія навук|Санкт-Пецярбурскай акадэміі навук]]), які ў другім томе сваёй «Гісторыі Прусіі» ({{мова-de|«Geschichte Preussens»|скарочана}}, 1827 год), выдадзенай гатычным шрыфтам у [[Кёнігзбэрг]]у, сьцьвярджаў, што «Аўкштотай» («верхняй зямлёй») называўся ўвесь рэгіён на [[Нёман|Нёмане]] на захад ад [[Вялёна|Вялёны]], а жыхароў гэтага рэгіёну называлі «аўкштотамі». Ён жа выдзяляў, апроч Жамойці («ніжняй зямлі»), яшчэ і «сярэднюю зямлю»{{Заўвага|{{мова-de|«Eigentlich hieß das ganze Gebiet von Welun (Wiliona) an der Memel östlich hin das Land Austeten oder Austetten, wie denn auch die Bewohner „die Austeten“ genannt wurden. &lt;...&gt; dieses Gebiet Austeten das s. g. Oberland von Samaiten, superiores partes; die Gegenden von Welun an bis Widuckeln, Rossiene und Erogel nannte man das Mittelland, mediae partes und die Gebiete von Medeniken, Wangen u. s. w. das Niederland, partes inferiores»|скарочана}}&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 1. Band — Königsberg, 1827. [https://books.google.by/books?id=xr_fcQI_Mn4C&amp;pg=PA61-IA1&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 62].&lt;/ref&gt;}}. У чацьвертым томе гэтай жа працы (1830 год) Фогт апублікаваў ліст Вітаўта ад 1420 году&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 4. Band — Königsberg, 1830. [https://books.google.by/books?id=AccBAAAAYAAJ&amp;pg=PA11&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 11].&lt;/ref&gt;.

У 1837 годзе вядомы сваімі фальсыфікатамі [[Тэадор Нарбут]], які прыдумаў падрабязны пантэон «літоўскіх» [[Паганства|паганскіх]] багоў ў рамках «[[Ацтэкі|ацтэцка]]-[[Індыя|індыйскай]]» рэлігіі «ліцьвінаў»&lt;ref name=&quot;Astraucou-2014&quot;&gt;[[Сяргей Астравец|Астравец С.]] [https://www.svaboda.org/a/26711502.html З «Іліядай» пад падушкай], [[Радыё Свабода]], 26 лістапада 2014 г.&lt;/ref&gt;, выдаў у Вільні другі том «Гісторыі літоўскага народу» ({{мова-pl|Dzieje starożytne narodu litewskiego|скарочана}}), дзе з спасылкай на Фогта (які «''знайшоў довады гэтага ў Кёнігзбэрскім архіве''») заявіў, што «''Літва… падзялялася на дзьве паловы: вышэйшую, якая называлася Аўкштотай{{Заўвага|Тут Нарбут ужыў невытлумачальную зь летувіскай мовы памылковую форму ''Auxstole''&lt;ref&gt;Rozprawy Wydziału Filologicznego. T. 1. — Kraków, 1874. [https://books.google.by/books?id=OeQAAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA368&amp;dq=Auxstole&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjJgP-SqM31AhVRlP0HHcTzAKQQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&amp;q=Auxstole&amp;f=false S. 368].&lt;/ref&gt;, якую як асноўную форму назвы (на яго думку) паўтарыў на наступнай старонцы. Гэтую ж памылковую форму ён паўтарыў у сваёй публікацыі «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» (1856 год)&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 38.&lt;/ref&gt;}}, у лацінскіх аўтараў Austechia, і на ніжэйшую або Жамойць''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Litwa... dzieliła się na dwie połowy: wyższą, nazywaną Auxstole, w autorach łacińskich Austechia i na niższą czyli Žomajten»|скарочана}}}} і таксама зьмясьціў тэкст ліста вялікага князя Вітаўта&lt;ref&gt;Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. 2. — Wilno, 1837. S. 387—[https://books.google.by/books?id=JuMGAAAAYAAJ&amp;pg=PA388&amp;dq=Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjwpq65tsv1AhXlh_0HHSrjCYw4FBDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false 388].&lt;/ref&gt; (у сваёй пазьнейшай публікацыі 1856 году «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» Нарбут, увогуле, абвясьціў «Аўкштоту» разам з Жамойцю і дзьвюма прыдуманымі ім правінцыямі — «Няромай» і «Пялюзіяй» — «''сапраўднай Літвой''»&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;/&gt;). Ад гэтага часу назва «Аўкштота» («Аўкштайція») пачала выкарыстоўвацца ў розных публікацыях, дзе гэтым тэрмінам пазначаліся тыя альбо іншыя землі на ўсход ад Жамойці, тым часам назвай «[[Аўкштайты|аўкштайты]]» пачалі называць жыхароў адпаведных земляў. Аднак яшчэ ў 1891 годзе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вялікая агульная ілюстраваная энцыкляпэдыя||pl|Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana}} сьведчыла, што шырокія масы мясцовага насельніцтва ня ведаюць тэрміну «Аўкштота» і не ўжываюць яго ў штодзённым жыцьці як геаграфічную назву{{Заўвага|{{мова-pl|«Aukstote, Auxstote... Nazwa ta, dziś przes Litwinów nie używana»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana. T. 5—6. — Warszawa, 1891. [https://books.google.by/books?id=cNcDAAAAYAAJ&amp;pg=PA450&amp;dq=Aukstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj20eDXtMv1AhVAlP0HHeAKAdg4ChDoAXoECAUQAg#v=onepage&amp;q=Aukstote&amp;f=false S. 450].&lt;/ref&gt;.

Калі ў 1822 годзе [[Сыманас Даўкантас]] — адзін зь першых ідэолягаў [[Летувіскі нацыянальны рух|летувіскага нацыянальнага руху]] — выдаў кнігу «Дзеяньні старажытных летувісаў і жамойтаў» («''Darbai senųjų lietuvių ir žemaičių''»), то ўжо ў 1845 годзе (па выхадзе публікацыяў Яганэса Фогта і Тэадора Нарбута) ён выдаў сваё дасьледаваньне пад назвай «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''», сучаснае летувіскае «''Būdas senovės lietuvių, kalnėnų ir žemaičių''»{{Заўвага|У выдадзенай на заказ [[Міністэрства замежных справаў Летувы]] «Гісторыі Летувы» ({{мова-ru|«История Литвы»|скарочана}}) назву гэтай кнігі Даўкантаса падалі як «Звычаі старажытных летувісаў, аўкштайтаў і жамойтаў» ({{мова-ru|«Обычаи древних литовцев, аукштайтов и жемайтов»|скарочана}})&lt;ref&gt;История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 125.&lt;/ref&gt;}}). Такім парадкам Даўкантас пераклаў старажытны нямецка-лацінскі тэрмін уласным летувіскім наватворам «горнікі» (ад {{мова-lt|kalnas|скарочана}} 'гара'), чым засьведчыў няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты»). Тое, што Даўкантас «''першым прыдумаў і выкарыстаў тэрмін дзеля апісаньня этнаграфічнай супольнасьці, вядомай цяпер як аўкштайты''», прызнаецца ў сучасных летувіскіх школьных падручніках&lt;ref&gt;Martišiūtė-Linartienė A. [https://nullroute.lt/mirrors/texts/Liet_k_chrestomatija_11_klasei.pdf Elektroninė literatūros chrestomatija 11 klasei]. — Vilnius, 2011. P. 608.&lt;/ref&gt;.

Ужо ў 1850 годзе пруска-нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Георг Нэсэльман||ru|Нессельман, Георг Генрих Фердинанд}} заявіў у сваім слоўніку, нібы расейскія летувісы, або жамойты, называюць прускіх летувісаў «''Létuwninkai kalninni''» з прычыны ўзгорыстай мясцовасьці{{Заўвага|{{мова-de|«Létuwninkai kalpinni werden die Preußischen Littauer von den Russischen (Zémaiczei) genannt wegen des hügligen Terrains»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA174&amp;dq=K%C3%A4lninnis++L%C3%A9tuwninkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjNxICojtr1AhXOwKQKHXQ-ClQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=K%C3%A4lninnis%20%20L%C3%A9tuwninkai&amp;f=false S. 174].&lt;/ref&gt;. Неўзабаве, аднак, расейска-летувіскі мовазнаўца [[Станіслаў Мікуцкі]] паказаў, што Нэсэльман напраўду ўзяў адпаведную назву з выдадзенай у 1842 годзе кнігі Даўкантаса «Лемантар летувіска-горнай і жамойцкай моваў» («''Abecieļa lîjtuwiû-kalnienû ir źiamajtiû kałbos''», сучаснае летувіскае «''Abėcėlė lietuvių-kalnėnų ir žemaičių kalbos''»), памылкова прыняўшы азначэньне «летувіска-горны» за сынонім «[[Прускія летувісы|пруска-летувіскі]]»&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. [https://books.google.by/books?id=SdohAQAAMAAJ&amp;pg=PA109&amp;dq=kalnienaj&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE3un0_dn1AhXI2KQKHbkrAuwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=kalnienaj&amp;f=false С. 109].&lt;/ref&gt;. Апроч таго, Мікуцкі засьведчыў, што слова «''kalnėnai''» ('горныя, горцы') Даўкантас проста выдумаў{{Заўвага|{{мова-ru|«выдуманное г. Довконтом слово kalnienaj (горные, горцы)»|скарочана}}}}&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.

У той жа працы 1855 году Мікуцкі згадаў назву «аўкштоты» («аўкштайты»), раскрыўшы лёгіку яе зьяўленьня: «''Жамойты — Нізоўцы, летувісы, якія жывуць у нізоўі Нёмана. &lt;…&gt; Калі былі (і ёсьць) Нізоўцы, мусяць быць і Вярхоўцы; і сапраўды былі''». Як галоўны довад даўнейшага існаваньня летувісаў-«вярхоўцаў» ён прывёў тэкст ліста Вітаўта ад 1420 году&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-108&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. С. 108.&lt;/ref&gt;. Прытым летувісаў свайго часу Мікуцкі, паводле асаблівасьцяў іх мовы, падзяліў на «паўночных» ([[Сьвянцянскі павет (Віленская губэрня)|Сьвянцянскі]], [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскі]], [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскі]], [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескі]] і часткова [[Шавельскі павет (Расейская імпэрыя)|Шавельскі]] паветы) і «паўднёвых», адзначыўшы, што мяжа між адпаведнымі гаворкамі часткова праходзіць ракой [[Вяльля|Вяльлёй]]&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.
 
Пра няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты») адукаванымі коламі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] таксама сьведчыць крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы «літва» на частку [[жамойць|жамойцкага]] насельніцтва, пазьней вядомую як «аўкштайты». Адпаведная нататка&lt;ref&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt; зьявілася ў 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і усходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romeі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо [[жмогус]] значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}

[[Файл:Littauischen Sprachgebiets (1876).jpg|значак|Мапа абшару з часткова [[Летувіская мова|летувіскамоўным]] насельніцтвам, дзе цяперашні афіцыйны этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» азначаецца [[Жамойць|Жамойцю]] ({{мова-de|Samogitien|скарочана}}), 1876 г.]]

Пытаньне этымалёгіі і лякалізацыі назвы «Аўкштота» падрабязна разглядаў у 1875 гозе лінгвіст і этнограф [[Ян Карловіч]] (ужо па тым, як некалькі аўтараў абвясьцілі яе «''назвай уласна Літвы, якую ўжываюць жамойты''») і пераканаўча засьведчыў, што ў тагачаснай Жамойці ня ведалі і не ўжывалі назвы «Аўкштота»{{Заўвага|{{мова-pl|«Na Żmudzi... tego wyrazu lud nie zna a zatem i Litwy nim nie nazywa»|скарочана}}}}. Таксама ён зьвярнуў увагу на тое, што ў летувіскім слоўніку Нэсэльмана сьцьвярджалася, нібы некалькі падобных назваў (''Auksztininkai'' як назва жыхароў ваколіцаў вёскі Budweten і ''Auksztinélei'' як назва жыхароў ваколіцаў [[Рагніт]]у, дадзеная ім жыхарамі ваколіцаў [[Клайпеда|Клайпеды]]&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA16&amp;dq=Auksztininkai+Auksztinelei&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj1yYbCqtn1AhWg8LsIHdspA98Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Auksztininkai%20Auksztinelei&amp;f=false S. 16].&lt;/ref&gt;) бытавалі пасярод прускіх летувісаў (у «[[Малая Летува|Малой Летуве]]»)&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. [https://books.google.by/books?id=BrViAAAAcAAJ&amp;pg=PA187&amp;dq=Aukstote,+Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOiZPRj9n1AhUbhP0HHSatDkcQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&amp;q=Aukstote%2C%20Auxstote&amp;f=true S. 187].&lt;/ref&gt;. Тым часам крыніцай зьяўленьня назвы «Аўкштота» Карловіч проста назваў публікацыю ліста Вітаўта ад 1420 году, адзначаючы, што цяжка меркаваць, ці Вітаўт утварыў гэтую назву сам, паводле аналёгіі з Жамойцю, або тая назва сапраўды бытавала за яго часамі&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 188.&lt;/ref&gt;.

У той жа працы Карловіч заявіў, што ўведзены раней нямецкім мовазнаўцам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аўгуст Шляйхэр|Аўгустам Шляйхэрам|ru|Шлейхер, Август}} падзел летувіскай мовы на гаворкі «верхнелетувіскую» (або проста летувіскую) і «ніжнелетувіскую» (або жамойцкую) ёсьць «''вельмі ўдалым''», дзеля чаго зьвярнуўся да зьняпраўджанай раней Мікуцкім назвы «''Kalnėnai''» («горнікі»), заявіўшы, што на той час у [[Цельшыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Цельшыцкім павеце]] так ужо называлі жыхароў ваколіцаў [[Вількамір]]у і Вільні&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 189, 251—252.&lt;/ref&gt;. Далей Карловіч зазначыў, што напраўду гаворак летувіскай мовы, апроч дзьвюх памянёных, існуе вялікае мноства: «''можна сказаць, што ў кожнай парафіі — свая гаворка''»&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 252.&lt;/ref&gt;.

У 1876 годзе пруска-летувіскі лінгвіст прафэсар [[Кёнігзбэрскі ўнівэрсытэт|Кёнігзбэрскага ўнівэрсытэту]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Куршат||ru|Куршат, Фридрих}} пісаў: «''У XV ст. ўсходняя Жамойць называлася Аўкштотай, паводле цяперашняага прастамоўя Aukßtocźiai ('горныя', 'горнікі')''»{{Заўвага|{{мова-de|«Im 15. Jahrhundert wurde das östliche Samogizien Auxtote, nach gegenwärtiger Volkssprache Aukstocíiai (die Hohen, die Hochländer) genannt»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Kurschat F. Grammatik der littauischen Sprache. — Halle, 1876. [https://books.google.by/books?id=r6YFAAAAQAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=Lietuvininkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj4hYfwsN_1AhURHOwKHWjfDMc4ChDoAXoECAkQAg#v=onepage&amp;q=Lietuvininkai&amp;f=false S. 5].&lt;/ref&gt;. 

[[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]] (1880—1902 гады), хоць ужо пасьлядоўна ўжывае назву «літоўская мова» ў значэньні мовы летувісаў, аднак да шматлікіх геаграфічных аб'ектаў будучага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» падае мясцовыя назвы з пазнакамі «па-жамойцку» ({{мова-pl|po żmujdzku|скарочана}}), «жамойцкае» ({{мова-pl|żmujdzkie|скарочана}}): у [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскім павеце]] — [[Анікшты]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|13к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/534 S. 534].&lt;/ref&gt;, Віжуны&lt;ref&gt;[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/688 S. 688].&lt;/ref&gt;, Жмуйдкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/807 S. 807].&lt;/ref&gt;, [[Пазэльва]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/899 S. 899].&lt;/ref&gt;, Раговак&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/669 S. 669].&lt;/ref&gt;, Раўпе&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/513 S. 513].&lt;/ref&gt;, Рогаў&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}}
 [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/667 S. 667].&lt;/ref&gt;, Рубікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/879 S. 879].&lt;/ref&gt;, Субач&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/521 S. 521].&lt;/ref&gt;, Сьвядасьць&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/635 S. 635].&lt;/ref&gt;, Сясікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/600 S. 600].&lt;/ref&gt;, [[Уцяна]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/740 S. 740].&lt;/ref&gt;; у [[Ковенскі павет (Расейская імпэрыя)|Ковенскім павеце]] (на ўсход ад ракі Нявежы) — [[Румшышкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/11 S. 11].&lt;/ref&gt;, Скарулі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/703 S. 703].&lt;/ref&gt;; у [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскім павеце]] — Акніста&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|7к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/426 S. 426].&lt;/ref&gt;, Папель&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/784 S. 784].&lt;/ref&gt;, Равішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/570 S. 570].&lt;/ref&gt;, Рагелі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/664 S. 664].&lt;/ref&gt;, [[Ракішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/502 S. 502].&lt;/ref&gt;, [[Салокі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/59 S. 59].&lt;/ref&gt;, Скапішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/694 S. 694].&lt;/ref&gt;, [[Таўрагіны]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/264 S. 264].&lt;/ref&gt;; у [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескім павеце]] — [[Панявеж]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/771 S. 771].&lt;/ref&gt;, [[Радзівілішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/475 S. 475].&lt;/ref&gt;, [[Рэмігола]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/613 S. 613].&lt;/ref&gt; ды іншыя.

[[Файл:Schamaiten (Samogitien) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Фрагмэнт мапы «Землі і народы Эўропы» нямецкага гісторыка [[Дытрых Шэфэр|Дытрыха Шэфэра]] (1916 г.), на якой цяперашняя «Аўкштайція» мае подпіс «''Schamaiten (Samogitien)''»]]
[[Файл:Litauer (Schamaiten, Schmuden) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Легенда да мапы Д. Шэфэра, дзе летувісы азначаюцца [[жамойты|жамойтамі]]&lt;ref&gt;Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 139—140.&lt;/ref&gt;: «''Litauer (Schamaiten, Schmuden'')»]]

У ХІХ — XX стагодзьдзях, па ўзьнікненьні летувіскага нацыянальнага руху, «Аўкштайціяй» пачалі называць цэнтральную і ўсходнюю частку сучаснай Летувы, а тэрмінам «аўкштайты» — этнаграфічную групу летувісаў&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;. Пашырэньне назвы «аўкштайты» ў гэты час зьвязваюць з этнанімічнай дыфэрэнцыяцыяй паміж [[Летувісы|летувісамі]] і [[Ліцьвіны|ліцьвінамі]]&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;/&gt;. Тым часам лучнасьць гаворак «аўкштайтаў» атрымала ў лінгвістаў назву «аўкштайцкі дыялект» летувіскай мовы. Сваім парадкам тэрмінам «аўкштайты» некаторыя археолягі пачалі рэтраспэктыўна называць насельніцтва, якое стварыла археалягічныя культуры, што займаюць тэрыторыю цэнтральнай Летувы, а некаторыя навукоўцы пачалі таксама рэтраспэктыўна ўжываць датычна стваральнікаў гэтых археалягічных культураў азначэньне «група балтыйскіх плямёнаў аўкштайты»&lt;ref&gt;{{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;.

У 2003 годзе ўлады Летувы ўсталявалі афіцыйныя межы этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»&lt;ref&gt;Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.&lt;/ref&gt;. Як заўважыў летувіскі этноляг Ж. Шакніс, мапы этнаграфічных рэгіёнаў Летувы (у адрозьненьне ад [[Латвія|Латвіі]], [[Эстонія|Эстоніі]] або [[Фінляндыя|Фінляндыі]]) вельмі доўгі час не друкаваліся нават у абагульняльных працах зь летувіскай этналёгіі&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-42&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 42.&lt;/ref&gt;. У 2006 годзе частка летувіскіх аўтараў (у тым ліку мовазнаўца [[Зігмас Зінкявічус]]) прызналі супярэчнасьць канцэпцыі «Аўкштайціі»: «''такім чынам, варта вызнаць, што паняцьце этнаграфічнай Аўкштайціі не ўстаялася''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Таким образом, понятие этнографической Аукштайтии следует признать не устоявшимся»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Зинкявичюс З., Лухтанас А., Чеснис Г. Откуда родом литовцы. — Вильнюс, 2006. С. 131.&lt;/ref&gt;.

Як адзначае Вацлаў Пануцэвіч&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-279&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.&lt;/ref&gt;:
{{Цытата|Адным з шырока пашыраных у сучаснай літаратуры «доказаў» на тое, быццам Жамойдзь і Літва тварылі адну непадзельную цэласьць, як тэрытарыяльную, так і этнічную, ёсьць так званая аўкштоцкая легенда, або твораны міт Аўкштоты. Сутнасьць гэтай легенды або міту заключаецца ў тым, быццам у склад Літвы, як агульнага назову, уваходзілі два плямёны з сваімі аддзельнымі тэрыторыямі: Жамойць і Аўкштота, terra inferior і terra superior}}

== Сымбалі ==
Сучасныя сымбалі летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» (сьцяг і герб) распрацавалі і зацьвердзілі ў 2006 годзе&lt;ref&gt;[https://numismag.com/en/2020/01/14/rolandas-rimkunas-creator-of-e2-lithuanian-regions-coins-series/ Rolandas Rimkūnas, creator of €2 lithuanian regions coins series], Numismag, 14 студзеня 2020 г.&lt;/ref&gt;.

== Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел ==
[[Файл:Liet-etno-regionai.png|міні|{{Легенда|#fec0c0|Зацьверджаная на афіцыйным узроўні тэрыторыя летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»}}]]

Сучасны летувіскі этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» знаходзіцца ў паўночна-ўсходняй частцы краіны. Буйныя месты:

* [[Панявеж]] — лічыцца сталіцай
* [[Янава (Летува)|Янава]] 
* [[Уцяна]]
* [[Кейданы]]
* [[Вісагіня]] (будавалася за савецкім часам, таму большасьць жыхароў — [[расейцы]] і [[беларусы]])
* [[Вількамір]]
* [[Радзівілішкі]]

== Мова ==
{{Падвойная выява|справа|Программа преподавания жмудского языка в Поневежской учительской семинарии (1893).jpg|107|Программа жмудско-литовского языка (1893).jpg|107|Праграмы выкладаньня летувіскай мовы ў настаўніцкай сэмінарыі, адкрытай уладамі [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] ў [[Панявеж]]ы — сталіцы сучаснай «Аўкштайціі»: {{мова-ru|«Программа преподавания жмудского языка»|скарочана}} (налева), {{мова-ru|«Программа жмудско-литовского языка»|скарочана}} (направа)}}
{{Асноўны артыкул|Летувіская мова}}
Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, у афіцыйным этнаграфічным рэгіёне «Аўкштайція» размаўляюць на [[аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкіх дыялектах]] летувіскай мовы. Прытым згодна зь іх новымі сьцьверджаньнямі, летувіская мова падзяляецца ня толькі на [[жамойцкі дыялект|жамойцкі]] і аўкштайцкі дыялекты, але і на яшчэ два субдыялекты — судоўскі і [[дзукійскі дыялект|дзукійскі]], якія разам утвараюць аўкштайцкую дыялектную групу. Да аўкштайцкіх дыялектаў належаць гаворкі, на якіх засноўваецца [[літаратурная мова|літаратурная летувіская мова]] — гаворкі захаду этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція», у ваколіцах [[Коўна|Коўны]].

На думку [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]], аўкштайцкі дыялект — які правільней называць верхнежамойцкім — утварыўся пад уплывам беларускай мовы і славянскага насельніцтва на ўсход ад ракі [[Нявежа (Летува)|Нявежы]]&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-289&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 289.&lt;/ref&gt;.

== Традыцыйны строй ==
Паводле летувіскіх этнографаў, існаваў традыцыйны строй летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція». Адметная рыса жаночага строю — пераважнае выкарыстаньне белага колеру ў адзеньні. Жаночы строй складаўся з доўгай белай ільняной кашулі, некалькіх спадніц, белага фартуху з геамэтрычным арнамэнтам чырвонай ніткай уздоўж яго нізу, гарсэту, доўгага поясу, шыйных упрыгожваньняў, галаўнога ўбору й скуранога абутку. Узімку насілі шарсьцяныя ўкарочаныя або доўгія паліто. Белыя кашулі часьцей за ўсё ўпрыгожвалі простай геамэтрычнай вышыўкай чырвонай ніткай на манжэтах. Спадніцы былі ў клетку й фармаваліся з спалучэньня чатырох асноўных колераў: чырвонага, зялёнага, жоўтага й чорнага. Апраналася ня менш за 2 спадніцы, а напрыгажэйшая апраналася паверх астатніх. Гарсэты дзяліліся на два віды: першы, які ад таліі пачынаў зьбірацца ў складкі, і другі, які быў прамы. Жанчыны «Аўкштайціі» насілі пераважна каралавыя, бурштынавыя ці шкляныя шыйныя ўпрыгожваньні. Асноўнымі сярод галаўных убораў былі наміткі, якія насіліся толькі замужнімі жанчынамі й павязваліся вельмі своеасаблівым чынам, прыкрываючы скулы й шыю, а таксама кароны й чапцы, часта ўпрыгожаныя кветкамі (маладыя дзяўчыны). Мужчынскі строй складаўся з доўгіх вузкіх часьцей даматканых, шарсьцяных ці паўшарсьцяных нагавіцаў натуральных ці цёмных колераў, белай кашулі, камізэлькі, шэйнай хусткі, лямцавага паліто пераважна шэрага ці карычневага колеру, радзей чорнага ці цёмна-сіняга, плеценага або зьвітанага поясу яркіх колераў, фэтравага капелюша й скураных ботаў, якія падвязваліся тонкімі паяскамі&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар = Jurkuvienė T.|частка = |загаловак = Lietuvių tautinis kostiumas|арыгінал = |спасылка = http://www.kainos.lt/lietuviu-tautinis-kostiumas-lithuanian-national-co-p122099|адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БЭ|2}}
* Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. Серия A, Гуманитарные науки. № 1, 2021. С. 37—49.
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}}
* {{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы}} 
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}
* {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)}}
* История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс: Eugrimas, 2013. — 318 с. {{ISBN|978-609-437-207-0}}.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Зьдзіслаў Сіцька]], [http://pawet.net/ns/2007/28/%E2%84%96_28_(816).html Па слядах літвы], [[Pawet.net]], 25 ліпеня 2007 г.

{{Рэгіёны Летувы}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Аўкштота| ]]
[[Катэгорыя:Рэгіёны Летувы]]
[[Катэгорыя:Традыцыйная культура]]</text>
      <sha1>t6erl01vbjwbmams7a8py05l8r3pdgq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331795</id>
      <parentid>2331794</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T22:44:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях */ п.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="85400" xml:space="preserve">{{Адміністрацыйная адзінка
|Краіна                          = [[Летува]]
|Статус                          = Афіцыйны этнаграфічны рэгіён
|Цэнтар                          = [[Панявеж]]
|Мапа                            = Mapa Aukshtoty.png
}}
'''Аўкшто́та''', пазьней '''Аўкшта́йція'''&lt;ref&gt;[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 266.&lt;/ref&gt; (''Аўкштайтыя''&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;&gt;[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Аўкштайты // {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)|к}} С. 41.&lt;/ref&gt;, {{мова-lt|Aukštaitija|скарочана}}) — сучасны этнаграфічны рэгіён [[Летува|Летувы]], які знаходзіцца на паўночным усходзе краіны, у басэйне ракі [[Вяльля|Вяльлі]]. Ня мае статусу палітычнай або адміністрацыйнай адзінкі, аднак улады Летувы зацьвердзілі яго межы на афіцыйным узроўні&lt;ref&gt;[http://www3.lrs.lt/pls/inter3/dokpaieska.showdoc_e?p_id=220186&amp;p_query=D%CBL%20ETNOGRAFINI%D8%20REGION%D8%20RIB%D8%20NUSTATYMO&amp;p_tr2=2. Рэкамэндацыі Рады аховы этнічнае культуры Летувы № 1 аб усталяваньні межаў этнаграфічных рэгіёнаў ад 17 верасьня 2003 году.]&lt;/ref&gt;. Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, на гэтай тэрыторыі ўжываецца адна зь дзьвюх дыялектных групаў [[Летувіская мова|летувіскай мовы]] — [[Аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкая]]. Насельніцтва рэгіёну летувіскія этнографы вылучаюць у асобную этнаграфічную групу [[Аўкштайты|аўкштайтаў]]. Лічыцца гістарычным цэнтрам Летувіскай дзяржавы&lt;ref&gt;Suziedelis S. Historical Dictionary of Lithuania. — Scarecrow Press, 2011. P. 189.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ragauskaitė A. Ethnocultural regionalization of Lithuania or all the truth about our regions // Acta Museologica Lithuanica. Vol. 4 (2019). P. 167.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turizmogidas.lt/ru/o-litve/etnokulturnye-regiony-litvy/ Этнокультурные регионы Литвы]{{ref-ru}}, Turizmo Gidas&lt;/ref&gt;.

Аўкштота — назва памежнай тэрыторыі ў часы змаганьня [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] з [[Крыжакі|крыжакамі]] за [[Жамойць]], вядомая выняткова зь [[Нямецкая мова|нямецка-]] і [[Лацінская мова|лацінамоўных]] крыніцаў (1323—1420 гады). Знаходзілася на поўнач ад ракі Вяльлі, паабапал ракі [[Сьвятая (рака)|Сьвятой]] і ахоплівала [[Вількамір]], [[Уцяна|Уцяну]], [[Таўрагіны]], [[Больнікі (Летува)|Больнікі]], [[Маляты]], [[Дубінкі]], [[Гедройцы (мястэчка)|Гедройцы]], [[Немянчын]], [[Кернаў]], [[Шашолы]], [[Пабойск]], [[Рогава]], [[Кейданы]], [[Шаты]], [[Жэймы]], [[Кульва|Кульву]], [[Ворлава|Ворлаву]] і [[Коўна|Коўну]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 37.&lt;/ref&gt;. Не атаясамлівалася з [[Літва старажытная|уласна Літвой]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt; (азначаная тэрыторыя суадносіцца з пазьнейшым [[харонім]]ам XVI ст. «Завялейская Літва»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 153—157.&lt;/ref&gt;).

== Назва ==
Назва «Аўкштота» паходзіць з [[Балтыйскія мовы|балтыйскіх моваў]]: магчыма, гэтую назву ўтварылі мясцовыя насельнікі балтыйскага паходжаньня, або, паводле [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Вітаўт]]а, адпаведную зямлю так называлі [[жамойты]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

[[Файл:LietuvaPhysicalMap-lessdetail (lang-be).svg|значак|Фізычная мапа Летувы]]

Паводле афіцыйна прынятай у Летуве вэрсіі, назва Аўкштоты ўтварылася празь яе разьмяшчэньне на ўзвышшы ў параўнаньні з [[Жамойць|Жамойцю]] (што ў выпадку межаў афіцыйнага этнаграфічнага рэгіёну цалкам супярэчыць рэльефу мясцовасьці) — ад [[Летувіская мова|летувіскага]] слова ''aukštas'', якое азначае 'высокі'. Падобную [[Этымалёгія|этымалёгію]] самой назвы (але без адсылкі да Жамойці) сьцьвердзіў у 1820 годзе [[Малая Летува|пруска-летувіскі]] пастар {{Артыкул у іншым разьдзеле|Людвік Рэза||ru|Реза, Людвикас}}, камэнтуючы ўжытую [[Мацей Стрыйкоўскі|Мацеем Стрыйкоўскім]] назву ''Austechiam'' (пры цытаваньні вытрымкі з [[Хроніка Прускай зямлі|Хронікі Прускай зямлі]] пра падзеі 1294—1300 гадоў) датычна «''морскай правінцыі''», якая «''пад гэтай назвай улучала ўсю тэрыторыю Жамойці і [[Курляндыя|Куроніі]], прылеглыя да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]''» і «''якая цяпер завецца Angsztyta ('высокае месца')''»{{Заўвага|{{мова-la|«Strykouius rectius regionem illam scripsit Austechiam quae hodiernis diebus Angsztyta (locus altus) vocatur. &lt;…&gt; Austechiam prouinciam fuisse dicit maritimam. Totam nimirum Samogitiae et Curoniae terram, quae mare Balticum adjacet, sub hoc nomine complectitur»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;De religionis Christianae in Lithuanorum gente primordiis. — Regiomonti, 1820. [https://books.google.by/books?id=r4DMY84dlfwC&amp;pg=PA4&amp;dq=Austechiam&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE-uGf98z1AhXEh_0HHVfgCLQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam&amp;f=false P. 4].&lt;/ref&gt;.

На думку гісторыка [[Вячаслаў Насевіч|Вячаслава Насевіча]], назву «Аўкштота», магчыма, утварылі штучна (паводле аналёгіі з агучанай пазьней у палітычных мэтах этымалёгіяй назвы Жамойці), каб падмацаваць правы вялікіх князёў літоўскіх на Жамойць&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевiч В.]] Пачаткі Вялікага княства Літоўскага. — {{Менск (Мінск)}}: 1993. С. 20.&lt;/ref&gt;.

== У гістарычных крыніцах ==
[[Файл:Samland-Samogitie-Semigallo (1768).jpg|значак|[[Жамойць]] (''Samogitia'') і прылеглыя да яе [[Самбія|Самляндыя]] (''Samland'') і [[Зэмгалія|Сэмігалія]] (''Semigallo''), з мапы 1768 г.]]

Назва «Аўкштота» сустракаецца ў некалькіх лацінамоўных і нямецкамоўных хроніках і афіцыйных дакумэнтах, тым часам няма ніводнага ўпаміну пра яе ў дакумэнтах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ў афіцыйнай [[Беларуская мова|беларускай мове]], у [[Беларуска-літоўскія летапісы|літоўскіх (беларускіх) летапісах]], у апісаньнях Літвы замежнымі падарожнікамі і візытантамі двара [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў]] у [[Вільня|Вільні]], у афіцыйным ліставаньні з [[Ватыкан]]ам. Усё гэта сьведчыць пра тое, што Аўкштота, з усяго відаць, азначала невялікую памежную паласу (усходнюю частку Жамойці), якая ня мела вялікага значэньня&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-290&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 290.&lt;/ref&gt;.

Рускія летапісы, якія ведаюць назву «Літва» зь сярэдзіны XI ст. і падрабязна апісваюць дачыненьні [[Кіеўская Русь|Русі]] з суседнімі (у тым ліку балтыйскімі) плямёнамі, не ўпамінаюць Аўкштоту. [[Галіцка-Валынскі летапіс]], які лічыцца адной з найважнейшых крыніцаў з гісторыі [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]], [[Жамойты|жамойтаў]], [[Яцьвягі|яцьвягаў]] і [[Прусія|прусаў]] у XIII ст. і генэзы Вялікага Княства Літоўскага, таксама не ўпамінае Аўкштоты. Аўтар лацінамоўнага трактату «Апісаньня земляў» ([[Дублінская хроніка]]) другой паловы XIII ст., які быў на каранацыі [[Міндоўг]]а, упамінае [[Жамойць]], Літву, Нальшчаны, Яцьвезь, але таксама не ўжывае назвы «Аўкштота»&lt;ref&gt;[https://belhistory.com/alba-ruscia.html Апісанне земляў (з Дублінскага рукапісу XIII ст.). Alba Ruscia] // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 6, 1993. С. 63—68.&lt;/ref&gt;.

Першы пісьмовы ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў мірнай дамове ад 2 кастрычніка 1323 году, складзенай [[Гедзімін]]ам, каралём Літвы ({{мова-de|«Gedеminne, de koning van Lethowen»|скарочана}}), з магістрам [[Лівонскі ордэн|Лівонскага ордэну]], рыскім арцыбіскупам і месьцічамі [[Рыга|Рыгі]], а таксама з намесьнікам караля [[Данія|Даніі]] ў [[Эстонія|Эстоніі]]: «''…з нашага боку зямля Аўкштота і Жамойць, Пскоў і ўсе [землі] русаў, якімі мы валодаем''» ({{мова-de|«...van unser wegene dat lant to '''Eusteythen''' unde Sameyten, Plessekowe unde alle der Russen, de under uns besethen sin»|скарочана}}&lt;ref&gt;Пашуто В. Т. Русь. Прибалтика. Папство. — М., 2011. [https://books.google.by/books?id=_XoyDwAAQBAJ&amp;pg=PA516&amp;dq=van+unser+wegene+dat+lant+to+Eusteythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiHmo2t5Mr1AhXJsaQKHVSdABQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=van%20unser%20wegene%20dat%20lant%20to%20Eusteythen&amp;f=false С. 516].&lt;/ref&gt;).

Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, што ў гэтым афіцыйным дакумэнце, хоць і ўпамінаюцца землі Аўкштоты і Жамойці, але сам вялікі князь Гедзімін тытулюецца як «''кароль Літвы''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-33-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 33—34.&lt;/ref&gt;. Увогуле, ніводны зь вялікіх князёў літоўскіх ніколі не тытуляваўся «''князем Аўкштоты''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;/&gt;.

У пагадненьні адзначаліся памежныя «мірныя зоны», да якіх залічвалася Жамойць і Аўкштота, [[Пскоўская зямля]] ды іншыя «землі русаў», падпарадкаваныя Гедзіміну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-104&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 104.&lt;/ref&gt;. З гэтага вынікае, што Аўкштота не атаясамлівалася з уласна Літвой і была адной зь «мірных зонаў», прылеглых да межаў Лівонскага ордэну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt;.

* 1320-я гады (пра падзеі 1294—1300 гадоў) — [[Хроніка Прускай зямлі]]: «''У той час Людвік фон Лібэнцэль быў комтурам Рагніта, які з сваімі братамі і зброяносцамі правёў шмат слаўных войнаў супраць ліцьвінаў. Шматразова ён меў вайну на караблях, адну ў Аўкштоце [Аўштэхіі], зямлі караля Літвы, у якой спаліў сяло, званае Рамэны, якое паводле іх веры было сьвятым, схапіўшы ўсіх і забіўшы''»&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|{{мова-la|«Eodem tempore frater Lodewicus de Libencele fuit commendator de Raganita, qui cum suis fratribus et armigeris multa bella gloriose gessit contra Lethowinos. Navale bellum multiplex habuit, unum versus '''Austechiam''', terram regis Lethowie, in qua villam dictam Romene, que secundum ritus eorum sacra fuit, combussit, captis omnibus et occisis»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 1. Band. — Leipzig, 1861. [https://books.google.by/books?id=YX8OAAAAYAAJ&amp;pg=PA159&amp;dq=Austechiam,+terram+regis+Lethowie&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi10rrE5sr1AhXB8qQKHeeEDfYQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam%2C%20terram%20regis%20Lethowie&amp;f=false S. 159].&lt;/ref&gt;}}.
* 1324—1331 гады — паведамленьне комтура [[Рагніт]]а комтуру [[Кёнігзбэрг]]у пра заяву літоўскага ўцекача (на момант публікацыі ў 1873 годзе захавалася часткова): «''кароль Аўкштоты''» ({{мова-la|«rex de '''Owsteiten'''»|скарочана}})&lt;ref&gt;Altpreußische Monatsschrift. 10. Band. — Königsberg, 1873. [https://books.google.by/books?id=fM5BbKw8_vkC&amp;pg=PA81&amp;dq=rex+de+Owsteiten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi8xNas2sr1AhVliv0HHbZEAHIQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=rex%20de%20Owsteiten&amp;f=false S. 81].&lt;/ref&gt;.
* 1327—1329 гады — дакумэнт Рагніцкага комтурства: «''…тры рабы-ўцекачы з Аўкштоты… якія сьцьвярджалі, што жылі каля [[Горадня|Горадні]]''» ({{мова-la|«...tres servos fugitivos de '''Owehsteten'''... qui eciam asserunt omnes de Owehsteten circa Garten domi esse»|скарочана}})&lt;ref&gt;Preussisches Urkundenbuch. — Königsberg, 1962. [https://books.google.by/books?id=krFDAQAAMAAJ&amp;q=Owehsteten+Garten&amp;dq=Owehsteten+Garten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOj8733Mr1AhVilP0HHeXOAegQ6AF6BAgCEAI S. 447].&lt;/ref&gt;.
* 1337 год, 12 сьнежня — була імпэратара [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] [[Людвіка Баварскі|Людвіка Баварскага]]: «''…землі няверных, ворагаў Хрыста, ліцьвінаў, а менавіта Аўкштоту, Жамойць, Каршовію, Русь ды іншыя землі, якія належаць да гэтых краёў…''» ({{мова-la|«...terram infidelium Litwinorum Crucis christi inimicorum, videlicet '''Ochsteten''' Samayten Karsow Ruzen ceterasque partes prenominatis terris adiacentibus cum omnibus suis pertinenciis et partibu...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex diplomaticus Lithuaniae. — Vratislavieae, 1845. [https://books.google.by/books?id=pzVNAAAAcAAJ&amp;pg=PA45&amp;dq=Litwinorum+Ochsteten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjt4cy23sr1AhUuhf0HHVtKCc8Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Litwinorum%20Ochsteten&amp;f=false S. 45].&lt;/ref&gt;.
* 1338 год — Хроніка рыцараў Тэўтонскага ордэну: «''кароль Аўкштоты і Жамойці''» ({{мова-de|«Die coninck van '''Ansteiden''' ende van Sameyten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Veteris aevi analecta. T. X. — Lugdunum Batavorum, 1710. [https://books.google.by/books?id=MeNB_FQi1y4C&amp;pg=PA223&amp;dq=Die+coninck+van+Ansteiden+ende+van+Sameyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3qouq58r1AhUN7rsIHT-BCy4Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Die%20coninck%20van%20Ansteiden%20ende%20van%20Sameyten&amp;f=false P. 223].&lt;/ref&gt;.

Як паказвае Павал Урбан, невядомы аўтар хронікі недакладна датаваў падзеі, сьцьвярджаючы пра складаньне па 1342 годзе мірнага пагадненьня паміж магістрам Лівонскага ордэну Эвэргардам з Мунгайму (памёр у 1340 годзе) і «''каралём Аўкштоты і Жамойці''». Напраўду справа тычылася гандлёвага пагадненьня 1338 году, аформленага з «''магістрам Лівоніі''» ад імя «''Гедзіміна, караля Літвы''», таму прыведзены тытул — з усяго відаць, памылка аўтара&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35-36&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35—36.&lt;/ref&gt;.

* 1348 год — [[Віганд Марбурскі]]: «''…на зямлю Літвы, а менавіта ў Аўкштоту…''» ({{мова-de|«...in das Land Litten, nemlich in '''Auchstetter'''...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex Diplomaticus Prussicus. 3. Band. — Königsberg, 1848. [https://books.google.by/books?id=ns5TAAAAcAAJ&amp;pg=PA80&amp;dq=%22Auchstetter%22+gegent&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiK76Ot6Mr1AhVDuqQKHZnfCdwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=%22Auchstetter%22%20gegent&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;.
* перад 1357 годам — [[Герман Вартбэрг]]: «''У гэтым часе ліцьвіны мясьцінаў Стрыпейкі, Упіта, Вайсьвільцы, Аўкштота [Аўштайта] хацелі перасяліцца ў Літву; што не дазволіў ім зьдзейсьніць магістар''» ({{мова-la|«Hoc tempore Letwini de Stripeyke, Opythen, Mezevilte, de '''Austeyten''' volebant se a Lethowia transferre; sed refutati per magistrum»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA70&amp;dq=Opythen+Austeyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjHv6Sv6cr1AhURCewKHdksAx0Q6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=Opythen%20Austeyten&amp;f=false S. 70].&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Samogitia (F. Wit, 1689).jpg|значак|Фрагмэнт мапы ВКЛ каля 1689 году (поўнач — направа, уверсе — захад), дзе Жамойць падзяляецца дзьве часткі: «[[Варні|Worniae]] Territorium», прылеглую да [[Балтыйскае мора|мора]] і «[[Расены|Rosienae]] Territorium», прылеглую да [[Літва старажытная|Літвы]]]]

Як зазначае Павал Урбан, калі б Аўкштота ў тым часе дзяржаўна атаясамлівалася з уласна Літвой, то «''ліцьвіны з Аўкштоты''» ня мелі б патрэбы з «Аўкштоты-Літвы» зноў перасяліцца ў Літву&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

* 1367 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Генінг Шындэкопф «''у вышэйшай зямлі Літвы… спустошыў і спапяліў мясцовасьці Шаты, Ворлава… і прыйшоў да Коўны…''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 34.&lt;/ref&gt; ({{мова-la|«in superioribus partibus Letwinorum... in ore gladiis omnes vastavitque flammis et cede regiones Sethen, Warlowe... quousque pervenitur circa Novum Kauve...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA80&amp;dq=in+superioribus+partibus+Letwinorum&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH_pyu68r1AhW-57sIHXvuCFsQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=in%20superioribus%20partibus%20Letwinorum&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;
* 1372 год&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287-288&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287—288.&lt;/ref&gt; — Герман Вартбэрг: «''…спустошылі зямлю Высокую, Вайсьвільцы, Упіту''» ({{мова-la|«...terre vastate in eo sunt Veyseke, Waysevilte, Opiten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA93&amp;dq=sunt+Veyseke&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwijq6GKlMv1AhWLyaQKHbBXAnEQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=sunt%20Veyseke&amp;f=false S. 93].&lt;/ref&gt;
* 1373 год — Герман Вартбэрг: вялікі магістар Тэўтонскага ордэну [[Вінрых з Кніпроду]] «''вывеў сваіх супраць ліцьвінаў у зямлю Аўкштоту, дзе кароль Кейстут ім ня даў пераправіцца. Магістар пайшоў далей уздоўж Вяльлі, жадаючы пераправіцца. Але кароль і там ім ня даў гэтага… Так Магістр спустошыў зямлю ўздоўж Вяльлі да самога Вількаміру. Па тым павёў свае войскі ў зямлю Жамойць…''»{{Заўвага|{{мова-la|«...eduxit suos contra Letwinos in terram '''Austheithen''', ubi rex Keinstut cum suo exercitu non permittens eum transire. Magister procedens ad terram Nerghe, ubi putabat se transiturum. Rex autem et ibi eum prohibuit... Vastavit igitur magister generalis terram circa usque Valkenberge. Deinde direxit suos ad terram Seymen...»|скарочана}}&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=in+terram+Austheithen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjnseWO7Mr1AhV0i_0HHUY0D6MQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=in%20terram%20Austheithen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;}}
* 1374 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Рудыгер з Эльнэру «''быў з двума войскамі ў землях ліцьвінаў пад назваю Аўкштота [Аўштайта], моцна спусташаючы яе тры дні і тры ночы''» ({{мова-la|«fuit cum duobus in terris Letwinorum nomine '''Austheythen''', tribus diebus et noctibus potenter vastando»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=nomine+Austheythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3jMDrl8v1AhXIlP0HHRvPCy0Q6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=nomine%20Austheythen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;
* паміж 1384 і 1401 гадамі — «''Дарогі ў Аўкштоту або Верхнюю Літву''» ({{мова-de|«Wege nach '''Auxteten''' oder Ober-Littauen»|скарочана}})&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=OsvtAAAAIAAJ&amp;pg=PA688&amp;dq=Auxteten+Ober-L%D1%96ttauen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiXoqCA7sr1AhXLlP0HHegqApgQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=Auxteten%20Ober-L%D1%96ttauen&amp;f=false P. 688].&lt;/ref&gt;, дзе большасьць дарог мела зьвязкі зь [[Вільня]]й, [[Трокі|Трокамі]] і [[Горадня]]й, у тым ліку ўпамінаюцца такія дарогі: № 62 — празь Візну (у [[Мазавецкае княства|Мазоўшы]]) у Горадню; № 63 — праз [[Райгорад]] у Горадню, № 79 — розныя дарогі між Трокамі і Горадняй; № 83 — дарога з Горадні ў [[Салечнікі]]; № 84 — дарога з Салечнікаў у [[Ваўкавыск]], праз Дубічы і [[Васілішкі]]; № 89 — дарога ў [[Астрына|Астрыну]] праз Горадню і [[Азёры (Гарадзенская вобласьць)|Азёры]]; № 91 — дарога з Горадні ў [[Крэва]], праз Астрыну, Васілішкі, [[Ліда|Ліду]], [[Ліпнішкі]], [[Гальшаны]]; № 93 — дарога ў Горадню, упамінаюцца [[Дубна]], [[Дзярэчын]], [[Слонім]], Васілішкі, Астрына, Ваўкавыск; № 94 — дарога зь Візны ў [[Наваградак]]; № 96 — дарога ў Ліду, упамінаюцца Наваградак, Астрына, Васілішкі; № 97 — дарога з Ваўкавыску ў Наваградак, упамінаецца Слонім; упамінаюцца яшчэ дарогі праз Крэва, Гальшаны, [[Ашмяны]], Дудзішкі, [[Меднікі]]; № 98, 99 — дарогі з Горадні ў Наваградак; № 100 — дарога з [[Трабы|Трабаў]] у Наваградак, упамінаюцца Крэва, Валожын, Бакшты, [[Любча]]&lt;ref name=&quot;Dajlida-2019-58&quot;&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 58.&lt;/ref&gt;.
* 1412 год — дакумэнт Тэўтонскага ордэну, заснаваны на апытаньнях пажылых людзей, пераважна былых служкаў ордэну (у тым ліку жамойтаў), і выкарыстаны на арбітражным працэсе: «''Таксама замак Вялёна прускія браты заваявалі 11 гадоў таму ад няверных і ворагаў нашай веры ліцьвінаў, якіх называлі аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;/&gt;, а кіраўнікамі ў іх былі Сурмін, Матэйка і Гаштольд. А таксама, што памянёныя кіраўнікі, ад якіх быў адваяваны замак Вялёна, як ужо пісалася, былі ліцьвінамі, і іх род і цяпер завецца ліцьвінкамі і ліцьвінамі, і жывуць яны ў Літве, у Кульве каля Вількаміру, а не ў жамойцкай зямлі. Таксама, што і замак Вялёна, да яго заваяваньня прускімі братамі, як ужо казалі, утрымліваўся і забясьпечваўся ліцьвінамі, якіх звалі і цяпер яшчэ называюць аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35.&lt;/ref&gt;, а не жамойтамі''»{{Заўвага|{{мова-de|«It. das hus Willune haben di heren von Prusen angewunnen vor xl jaren von den vngeloubigen vnd vinden vnszn heligen geloubens Littowen, di genant woren '''Austenten''', vnd di hobetlute his by namen Surmynne, Mattewike vnd Gawstad. It. das di dri negest oben bescreben hobetlute, von den das hus Willune gewunnen wart, alz vor ist gescreben, woren Littowen, vnd ir geschlechte is noch czu deser czit Littowes vnd Littowen vnd wonen in Littowen im lande czu Coluwa bi Wilkenberg vnd nicht im lande czu Samayten. It. das hus Willune, e das is von den heren von Prusen gewunen wart, alz in dem andren negesten obengescreben artikel ist vsgesprochen, wart is gespiset vnd gehalden von den Litiowen, di '''Awstayten''' genant woren vnd noch heysen vnd nicht von den Samayten»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=bVJkXD7G_iAC&amp;pg=PA711&amp;dq=hus+Willune+Austenten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj2rMfn7sr1AhWC-qQKHf0SCEQQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=hus%20Willune%20Austenten&amp;f=false P. 711].&lt;/ref&gt;}}

[[Файл:Samogitie, Lithuanie (A. Zakrzewski, 1832).jpg|значак|Жамойць (''Samogitie'') займае ўсю будучую «Аўкштайцію». З мапы [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]], 1832 г.]]

Апошні гістарычны ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў лісьце вялікага князя Вітаўта да імпэратара Сьвятой Рымскай імпэрыі [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта Люксэмбурскага]] ад 11 сакавіка 1420 году (беларускі пераклад даецца паводле [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 280, 287.&lt;/ref&gt;, які меў грунтоўную філялягічную падрыхтоўку&lt;ref name=&quot;Zlutka-1998&quot;&gt;[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] [https://media.catholic.by/nv/n5/art16.htm Пра Вацлава Пануцэвіча] // [[Наша Вера]]. № 2, 1998.&lt;/ref&gt;):
{{Цытата|Але паколькі Жамойць ёсьць зямлёй ніжэйшай да зямлі Літвы, таму яна называецца Жамойцю, што ў літоўскай [мове] тлумачыцца як ніжэйшая зямля. Жамойты ж Літву называюць Аўкштота, што ёсьць вышэйшая зямля ў адносінах да зямлі Жамойтаў{{Заўвага|Варыянт перакладу паводле Паўла Урбана&lt;ref name=&quot;Urban-2001-23&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 23.&lt;/ref&gt;: «''Але дзеля таго, што зямля Жамойтаў ёсьць зямля ніжэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Літвы, дык называецца Жамойцю, што ў літоўскай мове перакладаецца як зямля ніжэйшая. Жамойты, папраўдзе, Літву называюць Аўкштотай, што значыць зямля вышэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Жамойтаў''».}}.
{{арыгінал|la|Sed quod terra Samaytarum est terra inferior ad terram Lythwanie, ideo Szomoyth vocatur, quod in lythwanico terra inferior interpretatur. Samoyte vero Lythwaniam appelant '''Auxstote''', quod est terra superior respectu terre Samaytarum. 
}}
}}

Гісторыкі Вацлаў Пануцэвіч, Павал Урбан і [[Аляксандар Краўцэвіч]] зьвяртаюць увагу на тое, што гэты ліст ёсьць дыпляматычным дакумэнтам, створаным дзеля дасягненьня канкрэтных палітычных мэтаў — давесьці законныя правы на тэрыторыю Жамойці, уважаючы яе за складовую частку Літоўскага гаспадарства. Таму ён ня можа лічыцца сьведчаньнем незацікаўленага назіральніка&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;. Пагатоў, у ім зьмяшчаюцца сьцьверджаньні, якія не адпавядаюць праўдзе&lt;ref name=&quot;Urban-2001-22-27&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 22—27.&lt;/ref&gt; і, з усяго відаць, зьявіліся зь сьвядомай волі аўтара дакумэнта&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 143.&lt;/ref&gt;.

Вацлаў Пануцэвіч паказвае, што сьцьверджаньне Вітаўта пра назву Жамойці — гэта хітры, але адначасна і супярэчлівы довад: «''Жамойцю таму называецца, бо гэта ў мове жамойцкага насельніцтва абазначае, што ў перакладзе на літоўскую мову раўназначна з terra inferior, нізінай''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 281, 287.&lt;/ref&gt;. Адпаведна, і заўвага Вітаўта, што жамойты называюць Аўкштотай ''Літву'', мае характар не навуковы, але чыста палітычны&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;.

&lt;gallery caption=&quot;Тэрыторыя сучаснага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайціі» як частка Жамойці на мапах XIX—XX стагодзьдзяў&quot; widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Szamaiten (Samogitien) (H. Kieper, 1849).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] нямецкага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Генрых Кіпэрт|Генрыха Кіпэрта|en|Heinrich Kiepert}}, 1849 г.
Samogitia (1855).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1855 г.
Żmudź (Samogitia) (1904).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй Рэчы Паспалітай польскага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вацлаў Налкоўскі|Вацлава Налкоўскага|pl|Wacław Nałkowski}}, 1904 г.
Samogitia (1919).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1919 г.
&lt;/gallery&gt;

== Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях ==
[[Файл:Simono Daukanto - Budas senoves lietuviu - kalnenu ir zemaiciu - 1845 AD.jpg|значак|Вокладка кнігі [[Сыманас Даўкантас|Сыманаса Даўкантаса]] «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''»), 1845 г.]]

Да вяртаньня ва ўжытак і папулярызацыі назвы «Аўкштота» ў XIX ст. прычыніўся пруска-нямецкі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яганэс Фогт||ru|Фохт, Иоганнес}} (з 1856 году сябра-карэспандэнт [[Санкт-Пецярбурская акадэмія навук|Санкт-Пецярбурскай акадэміі навук]]), які ў другім томе сваёй «Гісторыі Прусіі» ({{мова-de|«Geschichte Preussens»|скарочана}}, 1827 год), выдадзенай гатычным шрыфтам у [[Кёнігзбэрг]]у, сьцьвярджаў, што «Аўкштотай» («верхняй зямлёй») называўся ўвесь рэгіён на [[Нёман|Нёмане]] на захад ад [[Вялёна|Вялёны]], а жыхароў гэтага рэгіёну называлі «аўкштотамі». Ён жа выдзяляў, апроч Жамойці («ніжняй зямлі»), яшчэ і «сярэднюю зямлю»{{Заўвага|{{мова-de|«Eigentlich hieß das ganze Gebiet von Welun (Wiliona) an der Memel östlich hin das Land Austeten oder Austetten, wie denn auch die Bewohner „die Austeten“ genannt wurden. &lt;...&gt; dieses Gebiet Austeten das s. g. Oberland von Samaiten, superiores partes; die Gegenden von Welun an bis Widuckeln, Rossiene und Erogel nannte man das Mittelland, mediae partes und die Gebiete von Medeniken, Wangen u. s. w. das Niederland, partes inferiores»|скарочана}}&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 1. Band — Königsberg, 1827. [https://books.google.by/books?id=xr_fcQI_Mn4C&amp;pg=PA61-IA1&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 62].&lt;/ref&gt;}}. У чацьвертым томе гэтай жа працы (1830 год) Фогт апублікаваў ліст Вітаўта ад 1420 году&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 4. Band — Königsberg, 1830. [https://books.google.by/books?id=AccBAAAAYAAJ&amp;pg=PA11&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 11].&lt;/ref&gt;.

У 1837 годзе вядомы сваімі фальсыфікатамі [[Тэадор Нарбут]], які прыдумаў падрабязны пантэон «літоўскіх» [[Паганства|паганскіх]] багоў ў рамках «[[Ацтэкі|ацтэцка]]-[[Індыя|індыйскай]]» рэлігіі «ліцьвінаў»&lt;ref name=&quot;Astraucou-2014&quot;&gt;[[Сяргей Астравец|Астравец С.]] [https://www.svaboda.org/a/26711502.html З «Іліядай» пад падушкай], [[Радыё Свабода]], 26 лістапада 2014 г.&lt;/ref&gt;, выдаў у Вільні другі том «Гісторыі літоўскага народу» ({{мова-pl|Dzieje starożytne narodu litewskiego|скарочана}}), дзе з спасылкай на Фогта (які «''знайшоў довады гэтага ў Кёнігзбэрскім архіве''») заявіў, што «''Літва… падзялялася на дзьве паловы: вышэйшую, якая называлася Аўкштотай{{Заўвага|Тут Нарбут ужыў невытлумачальную зь летувіскай мовы памылковую форму ''Auxstole''&lt;ref&gt;Rozprawy Wydziału Filologicznego. T. 1. — Kraków, 1874. [https://books.google.by/books?id=OeQAAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA368&amp;dq=Auxstole&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjJgP-SqM31AhVRlP0HHcTzAKQQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&amp;q=Auxstole&amp;f=false S. 368].&lt;/ref&gt;, якую як асноўную форму назвы (на яго думку) паўтарыў на наступнай старонцы. Гэтую ж памылковую форму ён паўтарыў у сваёй публікацыі «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» (1856 год)&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 38.&lt;/ref&gt;}}, у лацінскіх аўтараў Austechia, і на ніжэйшую або Жамойць''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Litwa... dzieliła się na dwie połowy: wyższą, nazywaną Auxstole, w autorach łacińskich Austechia i na niższą czyli Žomajten»|скарочана}}}} і таксама зьмясьціў тэкст ліста вялікага князя Вітаўта&lt;ref&gt;Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. 2. — Wilno, 1837. S. 387—[https://books.google.by/books?id=JuMGAAAAYAAJ&amp;pg=PA388&amp;dq=Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjwpq65tsv1AhXlh_0HHSrjCYw4FBDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false 388].&lt;/ref&gt; (у сваёй пазьнейшай публікацыі 1856 году «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» Нарбут, увогуле, абвясьціў «Аўкштоту» разам з Жамойцю і дзьвюма прыдуманымі ім правінцыямі — «Няромай» і «Пялюзіяй» — «''сапраўднай Літвой''»&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;/&gt;). Ад гэтага часу назва «Аўкштота» («Аўкштайція») пачала выкарыстоўвацца ў розных публікацыях, дзе гэтым тэрмінам пазначаліся тыя альбо іншыя землі на ўсход ад Жамойці, тым часам назвай «[[Аўкштайты|аўкштайты]]» пачалі называць жыхароў адпаведных земляў. Аднак яшчэ ў 1891 годзе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вялікая агульная ілюстраваная энцыкляпэдыя||pl|Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana}} сьведчыла, што шырокія масы мясцовага насельніцтва ня ведаюць тэрміну «Аўкштота» і не ўжываюць яго ў штодзённым жыцьці як геаграфічную назву{{Заўвага|{{мова-pl|«Aukstote, Auxstote... Nazwa ta, dziś przes Litwinów nie używana»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana. T. 5—6. — Warszawa, 1891. [https://books.google.by/books?id=cNcDAAAAYAAJ&amp;pg=PA450&amp;dq=Aukstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj20eDXtMv1AhVAlP0HHeAKAdg4ChDoAXoECAUQAg#v=onepage&amp;q=Aukstote&amp;f=false S. 450].&lt;/ref&gt;.

Калі ў 1822 годзе [[Сыманас Даўкантас]] — адзін зь першых ідэолягаў [[Летувіскі нацыянальны рух|летувіскага нацыянальнага руху]] — выдаў кнігу «Дзеяньні старажытных летувісаў і жамойтаў» («''Darbai senųjų lietuvių ir žemaičių''»), то ўжо ў 1845 годзе (па выхадзе публікацыяў Яганэса Фогта і Тэадора Нарбута) ён выдаў сваё дасьледаваньне пад назвай «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''», сучаснае летувіскае «''Būdas senovės lietuvių, kalnėnų ir žemaičių''»{{Заўвага|У выдадзенай на заказ [[Міністэрства замежных справаў Летувы]] «Гісторыі Летувы» ({{мова-ru|«История Литвы»|скарочана}}) назву гэтай кнігі Даўкантаса падалі як «Звычаі старажытных летувісаў, аўкштайтаў і жамойтаў» ({{мова-ru|«Обычаи древних литовцев, аукштайтов и жемайтов»|скарочана}})&lt;ref&gt;История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 125.&lt;/ref&gt;}}). Такім парадкам Даўкантас пераклаў старажытны нямецка-лацінскі тэрмін уласным летувіскім наватворам «горнікі» (ад {{мова-lt|kalnas|скарочана}} 'гара'), чым засьведчыў няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты»). Тое, што Даўкантас «''першым прыдумаў і выкарыстаў тэрмін дзеля апісаньня этнаграфічнай супольнасьці, вядомай цяпер як аўкштайты''», прызнаецца ў сучасных летувіскіх школьных падручніках&lt;ref&gt;Martišiūtė-Linartienė A. [https://nullroute.lt/mirrors/texts/Liet_k_chrestomatija_11_klasei.pdf Elektroninė literatūros chrestomatija 11 klasei]. — Vilnius, 2011. P. 608.&lt;/ref&gt;.

Ужо ў 1850 годзе пруска-нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Георг Нэсэльман||ru|Нессельман, Георг Генрих Фердинанд}} заявіў у сваім слоўніку, нібы расейскія летувісы, або жамойты, называюць прускіх летувісаў «''Létuwninkai kalninni''» з прычыны ўзгорыстай мясцовасьці{{Заўвага|{{мова-de|«Létuwninkai kalpinni werden die Preußischen Littauer von den Russischen (Zémaiczei) genannt wegen des hügligen Terrains»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA174&amp;dq=K%C3%A4lninnis++L%C3%A9tuwninkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjNxICojtr1AhXOwKQKHXQ-ClQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=K%C3%A4lninnis%20%20L%C3%A9tuwninkai&amp;f=false S. 174].&lt;/ref&gt;. Неўзабаве, аднак, расейска-летувіскі мовазнаўца [[Станіслаў Мікуцкі]] паказаў, што Нэсэльман напраўду ўзяў адпаведную назву з выдадзенай у 1842 годзе кнігі Даўкантаса «Лемантар летувіска-горнай і жамойцкай моваў» («''Abecieļa lîjtuwiû-kalnienû ir źiamajtiû kałbos''», сучаснае летувіскае «''Abėcėlė lietuvių-kalnėnų ir žemaičių kalbos''»), памылкова прыняўшы азначэньне «летувіска-горны» за сынонім «[[Прускія летувісы|пруска-летувіскі]]»&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. [https://books.google.by/books?id=SdohAQAAMAAJ&amp;pg=PA109&amp;dq=kalnienaj&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE3un0_dn1AhXI2KQKHbkrAuwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=kalnienaj&amp;f=false С. 109].&lt;/ref&gt;. Апроч таго, Мікуцкі засьведчыў, што слова «''kalnėnai''» ('горныя, горцы') Даўкантас проста выдумаў{{Заўвага|{{мова-ru|«выдуманное г. Довконтом слово kalnienaj (горные, горцы)»|скарочана}}}}&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.

У той жа працы 1855 году Мікуцкі згадаў назву «аўкштоты» («аўкштайты»), раскрыўшы лёгіку яе зьяўленьня: «''Жамойты — Нізоўцы, летувісы, якія жывуць у нізоўі Нёмана. &lt;…&gt; Калі былі (і ёсьць) Нізоўцы, мусяць быць і Вярхоўцы; і сапраўды былі''». Як галоўны довад даўнейшага існаваньня летувісаў-«вярхоўцаў» ён прывёў тэкст ліста Вітаўта ад 1420 году&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-108&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. С. 108.&lt;/ref&gt;. Прытым летувісаў свайго часу Мікуцкі, паводле асаблівасьцяў іх мовы, падзяліў на «паўночных» ([[Сьвянцянскі павет (Віленская губэрня)|Сьвянцянскі]], [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскі]], [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскі]], [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескі]] і часткова [[Шавельскі павет (Расейская імпэрыя)|Шавельскі]] паветы) і «паўднёвых», адзначыўшы, што мяжа між адпаведнымі гаворкамі часткова праходзіць ракой [[Вяльля|Вяльлёй]]&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.
 
Пра няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты») адукаванымі коламі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] таксама сьведчыць крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы «літва» на частку [[жамойць|жамойцкага]] насельніцтва, пазьней вядомую як «аўкштайты». Адпаведная нататка&lt;ref&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt; зьявілася ў 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і усходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romeі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо [[жмогус]] значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}

[[Файл:Littauischen Sprachgebiets (1876).jpg|значак|Мапа абшару з часткова [[Летувіская мова|летувіскамоўным]] насельніцтвам, дзе цяперашні афіцыйны этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» азначаецца [[Жамойць|Жамойцю]] ({{мова-de|Samogitien|скарочана}}), 1876 г.]]

Пытаньне этымалёгіі і лякалізацыі назвы «Аўкштота» падрабязна разглядаў у 1875 гозе лінгвіст і этнограф [[Ян Карловіч]] (ужо па тым, як некалькі аўтараў абвясьцілі яе «''назвай уласна Літвы, якую ўжываюць жамойты''») і пераканаўча засьведчыў, што ў тагачаснай Жамойці ня ведалі і не ўжывалі назвы «Аўкштота»{{Заўвага|{{мова-pl|«Na Żmudzi... tego wyrazu lud nie zna a zatem i Litwy nim nie nazywa»|скарочана}}}}. Таксама ён зьвярнуў увагу на тое, што ў летувіскім слоўніку Нэсэльмана сьцьвярджалася, нібы некалькі падобных назваў (''Auksztininkai'' як назва жыхароў ваколіцаў вёскі Budweten і ''Auksztinélei'' як назва жыхароў ваколіцаў [[Рагніт]]у, дадзеная ім жыхарамі ваколіцаў [[Клайпеда|Клайпеды]]&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA16&amp;dq=Auksztininkai+Auksztinelei&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj1yYbCqtn1AhWg8LsIHdspA98Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Auksztininkai%20Auksztinelei&amp;f=false S. 16].&lt;/ref&gt;) бытавалі пасярод прускіх летувісаў (у «[[Малая Летува|Малой Летуве]]»)&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. [https://books.google.by/books?id=BrViAAAAcAAJ&amp;pg=PA187&amp;dq=Aukstote,+Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOiZPRj9n1AhUbhP0HHSatDkcQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&amp;q=Aukstote%2C%20Auxstote&amp;f=true S. 187].&lt;/ref&gt;. Тым часам крыніцай зьяўленьня назвы «Аўкштота» Карловіч проста назваў публікацыю ліста Вітаўта ад 1420 году, адзначаючы, што цяжка меркаваць, ці Вітаўт утварыў гэтую назву сам, паводле аналёгіі з Жамойцю, або тая назва сапраўды бытавала за яго часамі&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 188.&lt;/ref&gt;.

У той жа працы Карловіч заявіў, што ўведзены раней нямецкім мовазнаўцам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аўгуст Шляйхэр|Аўгустам Шляйхэрам|ru|Шлейхер, Август}} падзел летувіскай мовы на гаворкі «верхнелетувіскую» (або проста летувіскую) і «ніжнелетувіскую» (або жамойцкую) ёсьць «''вельмі ўдалым''», дзеля чаго зьвярнуўся да зьняпраўджанай раней Мікуцкім назвы «''Kalnėnai''» («горнікі»), заявіўшы, што на той час у [[Цельшыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Цельшыцкім павеце]] так ужо называлі жыхароў ваколіцаў [[Вількамір]]у і Вільні&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 189, 251—252.&lt;/ref&gt;. Далей Карловіч зазначыў, што напраўду гаворак летувіскай мовы, апроч дзьвюх памянёных, існуе вялікае мноства: «''можна сказаць, што ў кожнай парафіі — свая гаворка''»&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 252.&lt;/ref&gt;.

У 1876 годзе пруска-летувіскі лінгвіст прафэсар [[Кёнігзбэрскі ўнівэрсытэт|Кёнігзбэрскага ўнівэрсытэту]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Куршат||ru|Куршат, Фридрих}} пісаў: «''У XV ст. ўсходняя Жамойць называлася Аўкштотай, паводле цяперашняага прастамоўя Aukßtocźiai ('горныя', 'горнікі')''»{{Заўвага|{{мова-de|«Im 15. Jahrhundert wurde das östliche Samogizien Auxtote, nach gegenwärtiger Volkssprache Aukstocíiai (die Hohen, die Hochländer) genannt»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Kurschat F. Grammatik der littauischen Sprache. — Halle, 1876. [https://books.google.by/books?id=r6YFAAAAQAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=Lietuvininkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj4hYfwsN_1AhURHOwKHWjfDMc4ChDoAXoECAkQAg#v=onepage&amp;q=Lietuvininkai&amp;f=false S. 5].&lt;/ref&gt;. 

[[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]] (1880—1902 гады), хоць ужо пасьлядоўна ўжывае назву «літоўская мова» ў значэньні мовы летувісаў, аднак да шматлікіх геаграфічных аб'ектаў будучага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» падае мясцовыя назвы з пазнакамі «па-жамойцку» ({{мова-pl|po żmujdzku|скарочана}}), «жамойцкае» ({{мова-pl|żmujdzkie|скарочана}}): у [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскім павеце]] — [[Анікшты]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|13к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/534 S. 534].&lt;/ref&gt;, Віжуны&lt;ref&gt;[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/688 S. 688].&lt;/ref&gt;, Жмуйдкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/807 S. 807].&lt;/ref&gt;, [[Пазэльва]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/899 S. 899].&lt;/ref&gt;, Раговак&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/669 S. 669].&lt;/ref&gt;, Раўпе&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/513 S. 513].&lt;/ref&gt;, Рогаў&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}}
 [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/667 S. 667].&lt;/ref&gt;, Рубікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/879 S. 879].&lt;/ref&gt;, Субач&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/521 S. 521].&lt;/ref&gt;, Сьвядасьць&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/635 S. 635].&lt;/ref&gt;, Сясікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/600 S. 600].&lt;/ref&gt;, [[Уцяна]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/740 S. 740].&lt;/ref&gt;; у [[Ковенскі павет (Расейская імпэрыя)|Ковенскім павеце]] (на ўсход ад ракі [[Нявежа (Летува)|Нявежы]]) — [[Румшышкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/11 S. 11].&lt;/ref&gt;, Скарулі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/703 S. 703].&lt;/ref&gt;; у [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскім павеце]] — Акніста&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|7к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/426 S. 426].&lt;/ref&gt;, Папель&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/784 S. 784].&lt;/ref&gt;, Равішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/570 S. 570].&lt;/ref&gt;, Рагелі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/664 S. 664].&lt;/ref&gt;, [[Ракішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/502 S. 502].&lt;/ref&gt;, [[Салокі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/59 S. 59].&lt;/ref&gt;, Скапішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/694 S. 694].&lt;/ref&gt;, [[Таўрагіны]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/264 S. 264].&lt;/ref&gt;; у [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескім павеце]] — [[Панявеж]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/771 S. 771].&lt;/ref&gt;, [[Радзівілішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/475 S. 475].&lt;/ref&gt;, [[Рэмігола]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/613 S. 613].&lt;/ref&gt; ды іншыя.

[[Файл:Schamaiten (Samogitien) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Фрагмэнт мапы «Землі і народы Эўропы» нямецкага гісторыка [[Дытрых Шэфэр|Дытрыха Шэфэра]] (1916 г.), на якой цяперашняя «Аўкштайція» мае подпіс «''Schamaiten (Samogitien)''»]]
[[Файл:Litauer (Schamaiten, Schmuden) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Легенда да мапы Д. Шэфэра, дзе летувісы азначаюцца [[жамойты|жамойтамі]]&lt;ref&gt;Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 139—140.&lt;/ref&gt;: «''Litauer (Schamaiten, Schmuden'')»]]

У ХІХ — XX стагодзьдзях, па ўзьнікненьні летувіскага нацыянальнага руху, «Аўкштайціяй» пачалі называць цэнтральную і ўсходнюю частку сучаснай Летувы, а тэрмінам «аўкштайты» — этнаграфічную групу летувісаў&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;. Пашырэньне назвы «аўкштайты» ў гэты час зьвязваюць з этнанімічнай дыфэрэнцыяцыяй паміж [[Летувісы|летувісамі]] і [[Ліцьвіны|ліцьвінамі]]&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;/&gt;. Тым часам лучнасьць гаворак «аўкштайтаў» атрымала ў лінгвістаў назву «аўкштайцкі дыялект» летувіскай мовы. Сваім парадкам тэрмінам «аўкштайты» некаторыя археолягі пачалі рэтраспэктыўна называць насельніцтва, якое стварыла археалягічныя культуры, што займаюць тэрыторыю цэнтральнай Летувы, а некаторыя навукоўцы пачалі таксама рэтраспэктыўна ўжываць датычна стваральнікаў гэтых археалягічных культураў азначэньне «група балтыйскіх плямёнаў аўкштайты»&lt;ref&gt;{{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;.

У 2003 годзе ўлады Летувы ўсталявалі афіцыйныя межы этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»&lt;ref&gt;Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.&lt;/ref&gt;. Як заўважыў летувіскі этноляг Ж. Шакніс, мапы этнаграфічных рэгіёнаў Летувы (у адрозьненьне ад [[Латвія|Латвіі]], [[Эстонія|Эстоніі]] або [[Фінляндыя|Фінляндыі]]) вельмі доўгі час не друкаваліся нават у абагульняльных працах зь летувіскай этналёгіі&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-42&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 42.&lt;/ref&gt;. У 2006 годзе частка летувіскіх аўтараў (у тым ліку мовазнаўца [[Зігмас Зінкявічус]]) прызналі супярэчнасьць канцэпцыі «Аўкштайціі»: «''такім чынам, варта вызнаць, што паняцьце этнаграфічнай Аўкштайціі не ўстаялася''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Таким образом, понятие этнографической Аукштайтии следует признать не устоявшимся»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Зинкявичюс З., Лухтанас А., Чеснис Г. Откуда родом литовцы. — Вильнюс, 2006. С. 131.&lt;/ref&gt;.

Як адзначае Вацлаў Пануцэвіч&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-279&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.&lt;/ref&gt;:
{{Цытата|Адным з шырока пашыраных у сучаснай літаратуры «доказаў» на тое, быццам Жамойдзь і Літва тварылі адну непадзельную цэласьць, як тэрытарыяльную, так і этнічную, ёсьць так званая аўкштоцкая легенда, або твораны міт Аўкштоты. Сутнасьць гэтай легенды або міту заключаецца ў тым, быццам у склад Літвы, як агульнага назову, уваходзілі два плямёны з сваімі аддзельнымі тэрыторыямі: Жамойць і Аўкштота, terra inferior і terra superior}}

== Сымбалі ==
Сучасныя сымбалі летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» (сьцяг і герб) распрацавалі і зацьвердзілі ў 2006 годзе&lt;ref&gt;[https://numismag.com/en/2020/01/14/rolandas-rimkunas-creator-of-e2-lithuanian-regions-coins-series/ Rolandas Rimkūnas, creator of €2 lithuanian regions coins series], Numismag, 14 студзеня 2020 г.&lt;/ref&gt;.

== Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел ==
[[Файл:Liet-etno-regionai.png|міні|{{Легенда|#fec0c0|Зацьверджаная на афіцыйным узроўні тэрыторыя летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»}}]]

Сучасны летувіскі этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» знаходзіцца ў паўночна-ўсходняй частцы краіны. Буйныя месты:

* [[Панявеж]] — лічыцца сталіцай
* [[Янава (Летува)|Янава]] 
* [[Уцяна]]
* [[Кейданы]]
* [[Вісагіня]] (будавалася за савецкім часам, таму большасьць жыхароў — [[расейцы]] і [[беларусы]])
* [[Вількамір]]
* [[Радзівілішкі]]

== Мова ==
{{Падвойная выява|справа|Программа преподавания жмудского языка в Поневежской учительской семинарии (1893).jpg|107|Программа жмудско-литовского языка (1893).jpg|107|Праграмы выкладаньня летувіскай мовы ў настаўніцкай сэмінарыі, адкрытай уладамі [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] ў [[Панявеж]]ы — сталіцы сучаснай «Аўкштайціі»: {{мова-ru|«Программа преподавания жмудского языка»|скарочана}} (налева), {{мова-ru|«Программа жмудско-литовского языка»|скарочана}} (направа)}}
{{Асноўны артыкул|Летувіская мова}}
Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, у афіцыйным этнаграфічным рэгіёне «Аўкштайція» размаўляюць на [[аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкіх дыялектах]] летувіскай мовы. Прытым згодна зь іх новымі сьцьверджаньнямі, летувіская мова падзяляецца ня толькі на [[жамойцкі дыялект|жамойцкі]] і аўкштайцкі дыялекты, але і на яшчэ два субдыялекты — судоўскі і [[дзукійскі дыялект|дзукійскі]], якія разам утвараюць аўкштайцкую дыялектную групу. Да аўкштайцкіх дыялектаў належаць гаворкі, на якіх засноўваецца [[літаратурная мова|літаратурная летувіская мова]] — гаворкі захаду этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція», у ваколіцах [[Коўна|Коўны]].

На думку [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]], аўкштайцкі дыялект — які правільней называць верхнежамойцкім — утварыўся пад уплывам беларускай мовы і славянскага насельніцтва на ўсход ад ракі [[Нявежа (Летува)|Нявежы]]&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-289&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 289.&lt;/ref&gt;.

== Традыцыйны строй ==
Паводле летувіскіх этнографаў, існаваў традыцыйны строй летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція». Адметная рыса жаночага строю — пераважнае выкарыстаньне белага колеру ў адзеньні. Жаночы строй складаўся з доўгай белай ільняной кашулі, некалькіх спадніц, белага фартуху з геамэтрычным арнамэнтам чырвонай ніткай уздоўж яго нізу, гарсэту, доўгага поясу, шыйных упрыгожваньняў, галаўнога ўбору й скуранога абутку. Узімку насілі шарсьцяныя ўкарочаныя або доўгія паліто. Белыя кашулі часьцей за ўсё ўпрыгожвалі простай геамэтрычнай вышыўкай чырвонай ніткай на манжэтах. Спадніцы былі ў клетку й фармаваліся з спалучэньня чатырох асноўных колераў: чырвонага, зялёнага, жоўтага й чорнага. Апраналася ня менш за 2 спадніцы, а напрыгажэйшая апраналася паверх астатніх. Гарсэты дзяліліся на два віды: першы, які ад таліі пачынаў зьбірацца ў складкі, і другі, які быў прамы. Жанчыны «Аўкштайціі» насілі пераважна каралавыя, бурштынавыя ці шкляныя шыйныя ўпрыгожваньні. Асноўнымі сярод галаўных убораў былі наміткі, якія насіліся толькі замужнімі жанчынамі й павязваліся вельмі своеасаблівым чынам, прыкрываючы скулы й шыю, а таксама кароны й чапцы, часта ўпрыгожаныя кветкамі (маладыя дзяўчыны). Мужчынскі строй складаўся з доўгіх вузкіх часьцей даматканых, шарсьцяных ці паўшарсьцяных нагавіцаў натуральных ці цёмных колераў, белай кашулі, камізэлькі, шэйнай хусткі, лямцавага паліто пераважна шэрага ці карычневага колеру, радзей чорнага ці цёмна-сіняга, плеценага або зьвітанага поясу яркіх колераў, фэтравага капелюша й скураных ботаў, якія падвязваліся тонкімі паяскамі&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар = Jurkuvienė T.|частка = |загаловак = Lietuvių tautinis kostiumas|арыгінал = |спасылка = http://www.kainos.lt/lietuviu-tautinis-kostiumas-lithuanian-national-co-p122099|адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БЭ|2}}
* Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. Серия A, Гуманитарные науки. № 1, 2021. С. 37—49.
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}}
* {{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы}} 
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}
* {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)}}
* История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс: Eugrimas, 2013. — 318 с. {{ISBN|978-609-437-207-0}}.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Зьдзіслаў Сіцька]], [http://pawet.net/ns/2007/28/%E2%84%96_28_(816).html Па слядах літвы], [[Pawet.net]], 25 ліпеня 2007 г.

{{Рэгіёны Летувы}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Аўкштота| ]]
[[Катэгорыя:Рэгіёны Летувы]]
[[Катэгорыя:Традыцыйная культура]]</text>
      <sha1>cwhnbor88rlhqil8bu361s3ydwntyfu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331830</id>
      <parentid>2331795</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T09:21:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях */ стыль</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="85406" xml:space="preserve">{{Адміністрацыйная адзінка
|Краіна                          = [[Летува]]
|Статус                          = Афіцыйны этнаграфічны рэгіён
|Цэнтар                          = [[Панявеж]]
|Мапа                            = Mapa Aukshtoty.png
}}
'''Аўкшто́та''', пазьней '''Аўкшта́йція'''&lt;ref&gt;[[Валеры Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 266.&lt;/ref&gt; (''Аўкштайтыя''&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;&gt;[[Ігар Чаквін|Чаквін І.]] Аўкштайты // {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)|к}} С. 41.&lt;/ref&gt;, {{мова-lt|Aukštaitija|скарочана}}) — сучасны этнаграфічны рэгіён [[Летува|Летувы]], які знаходзіцца на паўночным усходзе краіны, у басэйне ракі [[Вяльля|Вяльлі]]. Ня мае статусу палітычнай або адміністрацыйнай адзінкі, аднак улады Летувы зацьвердзілі яго межы на афіцыйным узроўні&lt;ref&gt;[http://www3.lrs.lt/pls/inter3/dokpaieska.showdoc_e?p_id=220186&amp;p_query=D%CBL%20ETNOGRAFINI%D8%20REGION%D8%20RIB%D8%20NUSTATYMO&amp;p_tr2=2. Рэкамэндацыі Рады аховы этнічнае культуры Летувы № 1 аб усталяваньні межаў этнаграфічных рэгіёнаў ад 17 верасьня 2003 году.]&lt;/ref&gt;. Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, на гэтай тэрыторыі ўжываецца адна зь дзьвюх дыялектных групаў [[Летувіская мова|летувіскай мовы]] — [[Аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкая]]. Насельніцтва рэгіёну летувіскія этнографы вылучаюць у асобную этнаграфічную групу [[Аўкштайты|аўкштайтаў]]. Лічыцца гістарычным цэнтрам Летувіскай дзяржавы&lt;ref&gt;Suziedelis S. Historical Dictionary of Lithuania. — Scarecrow Press, 2011. P. 189.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Ragauskaitė A. Ethnocultural regionalization of Lithuania or all the truth about our regions // Acta Museologica Lithuanica. Vol. 4 (2019). P. 167.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://turizmogidas.lt/ru/o-litve/etnokulturnye-regiony-litvy/ Этнокультурные регионы Литвы]{{ref-ru}}, Turizmo Gidas&lt;/ref&gt;.

Аўкштота — назва памежнай тэрыторыі ў часы змаганьня [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] з [[Крыжакі|крыжакамі]] за [[Жамойць]], вядомая выняткова зь [[Нямецкая мова|нямецка-]] і [[Лацінская мова|лацінамоўных]] крыніцаў (1323—1420 гады). Знаходзілася на поўнач ад ракі Вяльлі, паабапал ракі [[Сьвятая (рака)|Сьвятой]] і ахоплівала [[Вількамір]], [[Уцяна|Уцяну]], [[Таўрагіны]], [[Больнікі (Летува)|Больнікі]], [[Маляты]], [[Дубінкі]], [[Гедройцы (мястэчка)|Гедройцы]], [[Немянчын]], [[Кернаў]], [[Шашолы]], [[Пабойск]], [[Рогава]], [[Кейданы]], [[Шаты]], [[Жэймы]], [[Кульва|Кульву]], [[Ворлава|Ворлаву]] і [[Коўна|Коўну]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 37.&lt;/ref&gt;. Не атаясамлівалася з [[Літва старажытная|уласна Літвой]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt; (азначаная тэрыторыя суадносіцца з пазьнейшым [[харонім]]ам XVI ст. «Завялейская Літва»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 153—157.&lt;/ref&gt;).

== Назва ==
Назва «Аўкштота» паходзіць з [[Балтыйскія мовы|балтыйскіх моваў]]: магчыма, гэтую назву ўтварылі мясцовыя насельнікі балтыйскага паходжаньня, або, паводле [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Вітаўт]]а, адпаведную зямлю так называлі [[жамойты]]&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

[[Файл:LietuvaPhysicalMap-lessdetail (lang-be).svg|значак|Фізычная мапа Летувы]]

Паводле афіцыйна прынятай у Летуве вэрсіі, назва Аўкштоты ўтварылася празь яе разьмяшчэньне на ўзвышшы ў параўнаньні з [[Жамойць|Жамойцю]] (што ў выпадку межаў афіцыйнага этнаграфічнага рэгіёну цалкам супярэчыць рэльефу мясцовасьці) — ад [[Летувіская мова|летувіскага]] слова ''aukštas'', якое азначае 'высокі'. Падобную [[Этымалёгія|этымалёгію]] самой назвы (але без адсылкі да Жамойці) сьцьвердзіў у 1820 годзе [[Малая Летува|пруска-летувіскі]] пастар {{Артыкул у іншым разьдзеле|Людвік Рэза||ru|Реза, Людвикас}}, камэнтуючы ўжытую [[Мацей Стрыйкоўскі|Мацеем Стрыйкоўскім]] назву ''Austechiam'' (пры цытаваньні вытрымкі з [[Хроніка Прускай зямлі|Хронікі Прускай зямлі]] пра падзеі 1294—1300 гадоў) датычна «''морскай правінцыі''», якая «''пад гэтай назвай улучала ўсю тэрыторыю Жамойці і [[Курляндыя|Куроніі]], прылеглыя да [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]''» і «''якая цяпер завецца Angsztyta ('высокае месца')''»{{Заўвага|{{мова-la|«Strykouius rectius regionem illam scripsit Austechiam quae hodiernis diebus Angsztyta (locus altus) vocatur. &lt;…&gt; Austechiam prouinciam fuisse dicit maritimam. Totam nimirum Samogitiae et Curoniae terram, quae mare Balticum adjacet, sub hoc nomine complectitur»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;De religionis Christianae in Lithuanorum gente primordiis. — Regiomonti, 1820. [https://books.google.by/books?id=r4DMY84dlfwC&amp;pg=PA4&amp;dq=Austechiam&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE-uGf98z1AhXEh_0HHVfgCLQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam&amp;f=false P. 4].&lt;/ref&gt;.

На думку гісторыка [[Вячаслаў Насевіч|Вячаслава Насевіча]], назву «Аўкштота», магчыма, утварылі штучна (паводле аналёгіі з агучанай пазьней у палітычных мэтах этымалёгіяй назвы Жамойці), каб падмацаваць правы вялікіх князёў літоўскіх на Жамойць&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевiч В.]] Пачаткі Вялікага княства Літоўскага. — {{Менск (Мінск)}}: 1993. С. 20.&lt;/ref&gt;.

== У гістарычных крыніцах ==
[[Файл:Samland-Samogitie-Semigallo (1768).jpg|значак|[[Жамойць]] (''Samogitia'') і прылеглыя да яе [[Самбія|Самляндыя]] (''Samland'') і [[Зэмгалія|Сэмігалія]] (''Semigallo''), з мапы 1768 г.]]

Назва «Аўкштота» сустракаецца ў некалькіх лацінамоўных і нямецкамоўных хроніках і афіцыйных дакумэнтах, тым часам няма ніводнага ўпаміну пра яе ў дакумэнтах [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ў афіцыйнай [[Беларуская мова|беларускай мове]], у [[Беларуска-літоўскія летапісы|літоўскіх (беларускіх) летапісах]], у апісаньнях Літвы замежнымі падарожнікамі і візытантамі двара [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікіх князёў]] у [[Вільня|Вільні]], у афіцыйным ліставаньні з [[Ватыкан]]ам. Усё гэта сьведчыць пра тое, што Аўкштота, з усяго відаць, азначала невялікую памежную паласу (усходнюю частку Жамойці), якая ня мела вялікага значэньня&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-290&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 290.&lt;/ref&gt;.

Рускія летапісы, якія ведаюць назву «Літва» зь сярэдзіны XI ст. і падрабязна апісваюць дачыненьні [[Кіеўская Русь|Русі]] з суседнімі (у тым ліку балтыйскімі) плямёнамі, не ўпамінаюць Аўкштоту. [[Галіцка-Валынскі летапіс]], які лічыцца адной з найважнейшых крыніцаў з гісторыі [[Ліцьвіны|ліцьвінаў]], [[Жамойты|жамойтаў]], [[Яцьвягі|яцьвягаў]] і [[Прусія|прусаў]] у XIII ст. і генэзы Вялікага Княства Літоўскага, таксама не ўпамінае Аўкштоты. Аўтар лацінамоўнага трактату «Апісаньня земляў» ([[Дублінская хроніка]]) другой паловы XIII ст., які быў на каранацыі [[Міндоўг]]а, упамінае [[Жамойць]], Літву, Нальшчаны, Яцьвезь, але таксама не ўжывае назвы «Аўкштота»&lt;ref&gt;[https://belhistory.com/alba-ruscia.html Апісанне земляў (з Дублінскага рукапісу XIII ст.). Alba Ruscia] // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 6, 1993. С. 63—68.&lt;/ref&gt;.

Першы пісьмовы ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў мірнай дамове ад 2 кастрычніка 1323 году, складзенай [[Гедзімін]]ам, каралём Літвы ({{мова-de|«Gedеminne, de koning van Lethowen»|скарочана}}), з магістрам [[Лівонскі ордэн|Лівонскага ордэну]], рыскім арцыбіскупам і месьцічамі [[Рыга|Рыгі]], а таксама з намесьнікам караля [[Данія|Даніі]] ў [[Эстонія|Эстоніі]]: «''…з нашага боку зямля Аўкштота і Жамойць, Пскоў і ўсе [землі] русаў, якімі мы валодаем''» ({{мова-de|«...van unser wegene dat lant to '''Eusteythen''' unde Sameyten, Plessekowe unde alle der Russen, de under uns besethen sin»|скарочана}}&lt;ref&gt;Пашуто В. Т. Русь. Прибалтика. Папство. — М., 2011. [https://books.google.by/books?id=_XoyDwAAQBAJ&amp;pg=PA516&amp;dq=van+unser+wegene+dat+lant+to+Eusteythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiHmo2t5Mr1AhXJsaQKHVSdABQQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=van%20unser%20wegene%20dat%20lant%20to%20Eusteythen&amp;f=false С. 516].&lt;/ref&gt;).

Гісторык [[Павал Урбан]] зьвяртае ўвагу на тое, што ў гэтым афіцыйным дакумэнце, хоць і ўпамінаюцца землі Аўкштоты і Жамойці, але сам вялікі князь Гедзімін тытулюецца як «''кароль Літвы''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-33-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 33—34.&lt;/ref&gt;. Увогуле, ніводны зь вялікіх князёў літоўскіх ніколі не тытуляваўся «''князем Аўкштоты''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;/&gt;.

У пагадненьні адзначаліся памежныя «мірныя зоны», да якіх залічвалася Жамойць і Аўкштота, [[Пскоўская зямля]] ды іншыя «землі русаў», падпарадкаваныя Гедзіміну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-104&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 104.&lt;/ref&gt;. З гэтага вынікае, што Аўкштота не атаясамлівалася з уласна Літвой і была адной зь «мірных зонаў», прылеглых да межаў Лівонскага ордэну&lt;ref name=&quot;Urban-2001-105&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 105.&lt;/ref&gt;.

* 1320-я гады (пра падзеі 1294—1300 гадоў) — [[Хроніка Прускай зямлі]]: «''У той час Людвік фон Лібэнцэль быў комтурам Рагніта, які з сваімі братамі і зброяносцамі правёў шмат слаўных войнаў супраць ліцьвінаў. Шматразова ён меў вайну на караблях, адну ў Аўкштоце [Аўштэхіі], зямлі караля Літвы, у якой спаліў сяло, званае Рамэны, якое паводле іх веры было сьвятым, схапіўшы ўсіх і забіўшы''»&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287.&lt;/ref&gt;{{Заўвага|{{мова-la|«Eodem tempore frater Lodewicus de Libencele fuit commendator de Raganita, qui cum suis fratribus et armigeris multa bella gloriose gessit contra Lethowinos. Navale bellum multiplex habuit, unum versus '''Austechiam''', terram regis Lethowie, in qua villam dictam Romene, que secundum ritus eorum sacra fuit, combussit, captis omnibus et occisis»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 1. Band. — Leipzig, 1861. [https://books.google.by/books?id=YX8OAAAAYAAJ&amp;pg=PA159&amp;dq=Austechiam,+terram+regis+Lethowie&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi10rrE5sr1AhXB8qQKHeeEDfYQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&amp;q=Austechiam%2C%20terram%20regis%20Lethowie&amp;f=false S. 159].&lt;/ref&gt;}}.
* 1324—1331 гады — паведамленьне комтура [[Рагніт]]а комтуру [[Кёнігзбэрг]]у пра заяву літоўскага ўцекача (на момант публікацыі ў 1873 годзе захавалася часткова): «''кароль Аўкштоты''» ({{мова-la|«rex de '''Owsteiten'''»|скарочана}})&lt;ref&gt;Altpreußische Monatsschrift. 10. Band. — Königsberg, 1873. [https://books.google.by/books?id=fM5BbKw8_vkC&amp;pg=PA81&amp;dq=rex+de+Owsteiten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwi8xNas2sr1AhVliv0HHbZEAHIQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=rex%20de%20Owsteiten&amp;f=false S. 81].&lt;/ref&gt;.
* 1327—1329 гады — дакумэнт Рагніцкага комтурства: «''…тры рабы-ўцекачы з Аўкштоты… якія сьцьвярджалі, што жылі каля [[Горадня|Горадні]]''» ({{мова-la|«...tres servos fugitivos de '''Owehsteten'''... qui eciam asserunt omnes de Owehsteten circa Garten domi esse»|скарочана}})&lt;ref&gt;Preussisches Urkundenbuch. — Königsberg, 1962. [https://books.google.by/books?id=krFDAQAAMAAJ&amp;q=Owehsteten+Garten&amp;dq=Owehsteten+Garten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOj8733Mr1AhVilP0HHeXOAegQ6AF6BAgCEAI S. 447].&lt;/ref&gt;.
* 1337 год, 12 сьнежня — була імпэратара [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] [[Людвіка Баварскі|Людвіка Баварскага]]: «''…землі няверных, ворагаў Хрыста, ліцьвінаў, а менавіта Аўкштоту, Жамойць, Каршовію, Русь ды іншыя землі, якія належаць да гэтых краёў…''» ({{мова-la|«...terram infidelium Litwinorum Crucis christi inimicorum, videlicet '''Ochsteten''' Samayten Karsow Ruzen ceterasque partes prenominatis terris adiacentibus cum omnibus suis pertinenciis et partibu...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex diplomaticus Lithuaniae. — Vratislavieae, 1845. [https://books.google.by/books?id=pzVNAAAAcAAJ&amp;pg=PA45&amp;dq=Litwinorum+Ochsteten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjt4cy23sr1AhUuhf0HHVtKCc8Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Litwinorum%20Ochsteten&amp;f=false S. 45].&lt;/ref&gt;.
* 1338 год — Хроніка рыцараў Тэўтонскага ордэну: «''кароль Аўкштоты і Жамойці''» ({{мова-de|«Die coninck van '''Ansteiden''' ende van Sameyten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Veteris aevi analecta. T. X. — Lugdunum Batavorum, 1710. [https://books.google.by/books?id=MeNB_FQi1y4C&amp;pg=PA223&amp;dq=Die+coninck+van+Ansteiden+ende+van+Sameyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3qouq58r1AhUN7rsIHT-BCy4Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Die%20coninck%20van%20Ansteiden%20ende%20van%20Sameyten&amp;f=false P. 223].&lt;/ref&gt;.

Як паказвае Павал Урбан, невядомы аўтар хронікі недакладна датаваў падзеі, сьцьвярджаючы пра складаньне па 1342 годзе мірнага пагадненьня паміж магістрам Лівонскага ордэну Эвэргардам з Мунгайму (памёр у 1340 годзе) і «''каралём Аўкштоты і Жамойці''». Напраўду справа тычылася гандлёвага пагадненьня 1338 году, аформленага з «''магістрам Лівоніі''» ад імя «''Гедзіміна, караля Літвы''», таму прыведзены тытул — з усяго відаць, памылка аўтара&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35-36&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35—36.&lt;/ref&gt;.

* 1348 год — [[Віганд Марбурскі]]: «''…на зямлю Літвы, а менавіта ў Аўкштоту…''» ({{мова-de|«...in das Land Litten, nemlich in '''Auchstetter'''...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Codex Diplomaticus Prussicus. 3. Band. — Königsberg, 1848. [https://books.google.by/books?id=ns5TAAAAcAAJ&amp;pg=PA80&amp;dq=%22Auchstetter%22+gegent&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiK76Ot6Mr1AhVDuqQKHZnfCdwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=%22Auchstetter%22%20gegent&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;.
* перад 1357 годам — [[Герман Вартбэрг]]: «''У гэтым часе ліцьвіны мясьцінаў Стрыпейкі, Упіта, Вайсьвільцы, Аўкштота [Аўштайта] хацелі перасяліцца ў Літву; што не дазволіў ім зьдзейсьніць магістар''» ({{мова-la|«Hoc tempore Letwini de Stripeyke, Opythen, Mezevilte, de '''Austeyten''' volebant se a Lethowia transferre; sed refutati per magistrum»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA70&amp;dq=Opythen+Austeyten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjHv6Sv6cr1AhURCewKHdksAx0Q6AF6BAgHEAI#v=onepage&amp;q=Opythen%20Austeyten&amp;f=false S. 70].&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Samogitia (F. Wit, 1689).jpg|значак|Фрагмэнт мапы ВКЛ каля 1689 году (поўнач — направа, уверсе — захад), дзе Жамойць падзяляецца дзьве часткі: «[[Варні|Worniae]] Territorium», прылеглую да [[Балтыйскае мора|мора]] і «[[Расены|Rosienae]] Territorium», прылеглую да [[Літва старажытная|Літвы]]]]

Як зазначае Павал Урбан, калі б Аўкштота ў тым часе дзяржаўна атаясамлівалася з уласна Літвой, то «''ліцьвіны з Аўкштоты''» ня мелі б патрэбы з «Аўкштоты-Літвы» зноў перасяліцца ў Літву&lt;ref name=&quot;Urban-2001-37&quot;/&gt;.

* 1367 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Генінг Шындэкопф «''у вышэйшай зямлі Літвы… спустошыў і спапяліў мясцовасьці Шаты, Ворлава… і прыйшоў да Коўны…''»&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 34.&lt;/ref&gt; ({{мова-la|«in superioribus partibus Letwinorum... in ore gladiis omnes vastavitque flammis et cede regiones Sethen, Warlowe... quousque pervenitur circa Novum Kauve...»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA80&amp;dq=in+superioribus+partibus+Letwinorum&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH_pyu68r1AhW-57sIHXvuCFsQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=in%20superioribus%20partibus%20Letwinorum&amp;f=false S. 80].&lt;/ref&gt;
* 1372 год&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287-288&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 287—288.&lt;/ref&gt; — Герман Вартбэрг: «''…спустошылі зямлю Высокую, Вайсьвільцы, Упіту''» ({{мова-la|«...terre vastate in eo sunt Veyseke, Waysevilte, Opiten»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA93&amp;dq=sunt+Veyseke&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwijq6GKlMv1AhWLyaQKHbBXAnEQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=sunt%20Veyseke&amp;f=false S. 93].&lt;/ref&gt;
* 1373 год — Герман Вартбэрг: вялікі магістар Тэўтонскага ордэну [[Вінрых з Кніпроду]] «''вывеў сваіх супраць ліцьвінаў у зямлю Аўкштоту, дзе кароль Кейстут ім ня даў пераправіцца. Магістар пайшоў далей уздоўж Вяльлі, жадаючы пераправіцца. Але кароль і там ім ня даў гэтага… Так Магістр спустошыў зямлю ўздоўж Вяльлі да самога Вількаміру. Па тым павёў свае войскі ў зямлю Жамойць…''»{{Заўвага|{{мова-la|«...eduxit suos contra Letwinos in terram '''Austheithen''', ubi rex Keinstut cum suo exercitu non permittens eum transire. Magister procedens ad terram Nerghe, ubi putabat se transiturum. Rex autem et ibi eum prohibuit... Vastavit igitur magister generalis terram circa usque Valkenberge. Deinde direxit suos ad terram Seymen...»|скарочана}}&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=in+terram+Austheithen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjnseWO7Mr1AhV0i_0HHUY0D6MQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=in%20terram%20Austheithen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;}}
* 1374 год — Герман Вартбэрг: вышэйшы маршалак Тэўтонскага ордэну Рудыгер з Эльнэру «''быў з двума войскамі ў землях ліцьвінаў пад назваю Аўкштота [Аўштайта], моцна спусташаючы яе тры дні і тры ночы''» ({{мова-la|«fuit cum duobus in terris Letwinorum nomine '''Austheythen''', tribus diebus et noctibus potenter vastando»|скарочана}})&lt;ref&gt;Hermanni de Wartberge Chronicon livoniae. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=V0Ypx8MwG2EC&amp;pg=PA96&amp;dq=nomine+Austheythen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj3jMDrl8v1AhXIlP0HHRvPCy0Q6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=nomine%20Austheythen&amp;f=false S. 96].&lt;/ref&gt;
* паміж 1384 і 1401 гадамі — «''Дарогі ў Аўкштоту або Верхнюю Літву''» ({{мова-de|«Wege nach '''Auxteten''' oder Ober-Littauen»|скарочана}})&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=OsvtAAAAIAAJ&amp;pg=PA688&amp;dq=Auxteten+Ober-L%D1%96ttauen&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiXoqCA7sr1AhXLlP0HHegqApgQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&amp;q=Auxteten%20Ober-L%D1%96ttauen&amp;f=false P. 688].&lt;/ref&gt;, дзе большасьць дарог мела зьвязкі зь [[Вільня]]й, [[Трокі|Трокамі]] і [[Горадня]]й, у тым ліку ўпамінаюцца такія дарогі: № 62 — празь Візну (у [[Мазавецкае княства|Мазоўшы]]) у Горадню; № 63 — праз [[Райгорад]] у Горадню, № 79 — розныя дарогі між Трокамі і Горадняй; № 83 — дарога з Горадні ў [[Салечнікі]]; № 84 — дарога з Салечнікаў у [[Ваўкавыск]], праз Дубічы і [[Васілішкі]]; № 89 — дарога ў [[Астрына|Астрыну]] праз Горадню і [[Азёры (Гарадзенская вобласьць)|Азёры]]; № 91 — дарога з Горадні ў [[Крэва]], праз Астрыну, Васілішкі, [[Ліда|Ліду]], [[Ліпнішкі]], [[Гальшаны]]; № 93 — дарога ў Горадню, упамінаюцца [[Дубна]], [[Дзярэчын]], [[Слонім]], Васілішкі, Астрына, Ваўкавыск; № 94 — дарога зь Візны ў [[Наваградак]]; № 96 — дарога ў Ліду, упамінаюцца Наваградак, Астрына, Васілішкі; № 97 — дарога з Ваўкавыску ў Наваградак, упамінаецца Слонім; упамінаюцца яшчэ дарогі праз Крэва, Гальшаны, [[Ашмяны]], Дудзішкі, [[Меднікі]]; № 98, 99 — дарогі з Горадні ў Наваградак; № 100 — дарога з [[Трабы|Трабаў]] у Наваградак, упамінаюцца Крэва, Валожын, Бакшты, [[Любча]]&lt;ref name=&quot;Dajlida-2019-58&quot;&gt;Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі. — Менск, 2019. С. 58.&lt;/ref&gt;.
* 1412 год — дакумэнт Тэўтонскага ордэну, заснаваны на апытаньнях пажылых людзей, пераважна былых служкаў ордэну (у тым ліку жамойтаў), і выкарыстаны на арбітражным працэсе: «''Таксама замак Вялёна прускія браты заваявалі 11 гадоў таму ад няверных і ворагаў нашай веры ліцьвінаў, якіх называлі аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-34&quot;/&gt;, а кіраўнікамі ў іх былі Сурмін, Матэйка і Гаштольд. А таксама, што памянёныя кіраўнікі, ад якіх быў адваяваны замак Вялёна, як ужо пісалася, былі ліцьвінамі, і іх род і цяпер завецца ліцьвінкамі і ліцьвінамі, і жывуць яны ў Літве, у Кульве каля Вількаміру, а не ў жамойцкай зямлі. Таксама, што і замак Вялёна, да яго заваяваньня прускімі братамі, як ужо казалі, утрымліваўся і забясьпечваўся ліцьвінамі, якіх звалі і цяпер яшчэ называюць аўкштотамі&lt;ref name=&quot;Urban-2001-35&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 35.&lt;/ref&gt;, а не жамойтамі''»{{Заўвага|{{мова-de|«It. das hus Willune haben di heren von Prusen angewunnen vor xl jaren von den vngeloubigen vnd vinden vnszn heligen geloubens Littowen, di genant woren '''Austenten''', vnd di hobetlute his by namen Surmynne, Mattewike vnd Gawstad. It. das di dri negest oben bescreben hobetlute, von den das hus Willune gewunnen wart, alz vor ist gescreben, woren Littowen, vnd ir geschlechte is noch czu deser czit Littowes vnd Littowen vnd wonen in Littowen im lande czu Coluwa bi Wilkenberg vnd nicht im lande czu Samayten. It. das hus Willune, e das is von den heren von Prusen gewunen wart, alz in dem andren negesten obengescreben artikel ist vsgesprochen, wart is gespiset vnd gehalden von den Litiowen, di '''Awstayten''' genant woren vnd noch heysen vnd nicht von den Samayten»|скарочана}}&lt;ref&gt;Scriptores rerum Prussicarum. 2. Band. — Leipzig, 1863. [https://books.google.by/books?id=bVJkXD7G_iAC&amp;pg=PA711&amp;dq=hus+Willune+Austenten&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj2rMfn7sr1AhWC-qQKHf0SCEQQ6AF6BAgDEAI#v=onepage&amp;q=hus%20Willune%20Austenten&amp;f=false P. 711].&lt;/ref&gt;}}

[[Файл:Samogitie, Lithuanie (A. Zakrzewski, 1832).jpg|значак|Жамойць (''Samogitie'') займае ўсю будучую «Аўкштайцію». З мапы [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]], 1832 г.]]

Апошні гістарычны ўпамін пра Аўкштоту зьмяшчаецца ў лісьце вялікага князя Вітаўта да імпэратара Сьвятой Рымскай імпэрыі [[Жыгімонт Люксэмбурскі|Жыгімонта Люксэмбурскага]] ад 11 сакавіка 1420 году (беларускі пераклад даецца паводле [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 280, 287.&lt;/ref&gt;, які меў грунтоўную філялягічную падрыхтоўку&lt;ref name=&quot;Zlutka-1998&quot;&gt;[[Алесь Жлутка|Жлутка А.]] [https://media.catholic.by/nv/n5/art16.htm Пра Вацлава Пануцэвіча] // [[Наша Вера]]. № 2, 1998.&lt;/ref&gt;):
{{Цытата|Але паколькі Жамойць ёсьць зямлёй ніжэйшай да зямлі Літвы, таму яна называецца Жамойцю, што ў літоўскай [мове] тлумачыцца як ніжэйшая зямля. Жамойты ж Літву называюць Аўкштота, што ёсьць вышэйшая зямля ў адносінах да зямлі Жамойтаў{{Заўвага|Варыянт перакладу паводле Паўла Урбана&lt;ref name=&quot;Urban-2001-23&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 23.&lt;/ref&gt;: «''Але дзеля таго, што зямля Жамойтаў ёсьць зямля ніжэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Літвы, дык называецца Жамойцю, што ў літоўскай мове перакладаецца як зямля ніжэйшая. Жамойты, папраўдзе, Літву называюць Аўкштотай, што значыць зямля вышэйшая ў параўнаньні зь зямлёй Жамойтаў''».}}.
{{арыгінал|la|Sed quod terra Samaytarum est terra inferior ad terram Lythwanie, ideo Szomoyth vocatur, quod in lythwanico terra inferior interpretatur. Samoyte vero Lythwaniam appelant '''Auxstote''', quod est terra superior respectu terre Samaytarum. 
}}
}}

Гісторыкі Вацлаў Пануцэвіч, Павал Урбан і [[Аляксандар Краўцэвіч]] зьвяртаюць увагу на тое, што гэты ліст ёсьць дыпляматычным дакумэнтам, створаным дзеля дасягненьня канкрэтных палітычных мэтаў — давесьці законныя правы на тэрыторыю Жамойці, уважаючы яе за складовую частку Літоўскага гаспадарства. Таму ён ня можа лічыцца сьведчаньнем незацікаўленага назіральніка&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;. Пагатоў, у ім зьмяшчаюцца сьцьверджаньні, якія не адпавядаюць праўдзе&lt;ref name=&quot;Urban-2001-22-27&quot;&gt;{{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1к}} С. 22—27.&lt;/ref&gt; і, з усяго відаць, зьявіліся зь сьвядомай волі аўтара дакумэнта&lt;ref&gt;{{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)|к}} С. 143.&lt;/ref&gt;.

Вацлаў Пануцэвіч паказвае, што сьцьверджаньне Вітаўта пра назву Жамойці — гэта хітры, але адначасна і супярэчлівы довад: «''Жамойцю таму называецца, бо гэта ў мове жамойцкага насельніцтва абазначае, што ў перакладзе на літоўскую мову раўназначна з terra inferior, нізінай''»&lt;ref&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 281, 287.&lt;/ref&gt;. Адпаведна, і заўвага Вітаўта, што жамойты называюць Аўкштотай ''Літву'', мае характар не навуковы, але чыста палітычны&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-287&quot;/&gt;.

&lt;gallery caption=&quot;Тэрыторыя сучаснага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайціі» як частка Жамойці на мапах XIX—XX стагодзьдзяў&quot; widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot; class=&quot;center&quot;&gt;
Szamaiten (Samogitien) (H. Kieper, 1849).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] нямецкага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Генрых Кіпэрт|Генрыха Кіпэрта|en|Heinrich Kiepert}}, 1849 г.
Samogitia (1855).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1855 г.
Żmudź (Samogitia) (1904).jpg|З мапы тэрыторыі колішняй Рэчы Паспалітай польскага географа {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вацлаў Налкоўскі|Вацлава Налкоўскага|pl|Wacław Nałkowski}}, 1904 г.
Samogitia (1919).jpg|Мапа Жамойцкай дыяцэзіі, 1919 г.
&lt;/gallery&gt;

== Папулярызацыя ў ХІХ — XX стагодзьдзях ==
[[Файл:Simono Daukanto - Budas senoves lietuviu - kalnenu ir zemaiciu - 1845 AD.jpg|значак|Вокладка кнігі [[Сыманас Даўкантас|Сыманаса Даўкантаса]] «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''»), 1845 г.]]

Да вяртаньня ва ўжытак і папулярызацыі назвы «Аўкштота» ў XIX ст. прычыніўся пруска-нямецкі гісторык {{Артыкул у іншым разьдзеле|Яганэс Фогт||ru|Фохт, Иоганнес}} (з 1856 году сябра-карэспандэнт [[Санкт-Пецярбурская акадэмія навук|Санкт-Пецярбурскай акадэміі навук]]), які ў другім томе сваёй «Гісторыі Прусіі» ({{мова-de|«Geschichte Preussens»|скарочана}}, 1827 год), выдадзенай гатычным шрыфтам у [[Кёнігзбэрг]]у, сьцьвярджаў, што «Аўкштотай» («верхняй зямлёй») называўся ўвесь рэгіён на [[Нёман|Нёмане]] на захад ад [[Вялёна|Вялёны]], а жыхароў гэтага рэгіёну называлі «аўкштотамі». Ён жа выдзяляў, апроч Жамойці («ніжняй зямлі»), яшчэ і «сярэднюю зямлю»{{Заўвага|{{мова-de|«Eigentlich hieß das ganze Gebiet von Welun (Wiliona) an der Memel östlich hin das Land Austeten oder Austetten, wie denn auch die Bewohner „die Austeten“ genannt wurden. &lt;...&gt; dieses Gebiet Austeten das s. g. Oberland von Samaiten, superiores partes; die Gegenden von Welun an bis Widuckeln, Rossiene und Erogel nannte man das Mittelland, mediae partes und die Gebiete von Medeniken, Wangen u. s. w. das Niederland, partes inferiores»|скарочана}}&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 1. Band — Königsberg, 1827. [https://books.google.by/books?id=xr_fcQI_Mn4C&amp;pg=PA61-IA1&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 62].&lt;/ref&gt;}}. У чацьвертым томе гэтай жа працы (1830 год) Фогт апублікаваў ліст Вітаўта ад 1420 году&lt;ref&gt;Voigt J. Geschichte Preussens. 4. Band — Königsberg, 1830. [https://books.google.by/books?id=AccBAAAAYAAJ&amp;pg=PA11&amp;dq=%22Auxstote%22&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiH8P6708z1AhUKiv0HHZUTCK84ChDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false S. 11].&lt;/ref&gt;.

У 1837 годзе вядомы сваімі фальсыфікатамі [[Тэадор Нарбут]], які прыдумаў падрабязны пантэон «літоўскіх» [[Паганства|паганскіх]] багоў ў рамках «[[Ацтэкі|ацтэцка]]-[[Індыя|індыйскай]]» рэлігіі «ліцьвінаў»&lt;ref name=&quot;Astraucou-2014&quot;&gt;[[Сяргей Астравец|Астравец С.]] [https://www.svaboda.org/a/26711502.html З «Іліядай» пад падушкай], [[Радыё Свабода]], 26 лістапада 2014 г.&lt;/ref&gt;, выдаў у Вільні другі том «Гісторыі літоўскага народу» ({{мова-pl|Dzieje starożytne narodu litewskiego|скарочана}}), дзе з спасылкай на Фогта (які «''знайшоў довады гэтага ў Кёнігзбэрскім архіве''») заявіў, што «''Літва… падзялялася на дзьве паловы: вышэйшую, якая называлася Аўкштотай{{Заўвага|Тут Нарбут ужыў невытлумачальную зь летувіскай мовы памылковую форму ''Auxstole''&lt;ref&gt;Rozprawy Wydziału Filologicznego. T. 1. — Kraków, 1874. [https://books.google.by/books?id=OeQAAAAAYAAJ&amp;pg=RA1-PA368&amp;dq=Auxstole&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjJgP-SqM31AhVRlP0HHcTzAKQQ6AF6BAgJEAI#v=onepage&amp;q=Auxstole&amp;f=false S. 368].&lt;/ref&gt;, якую як асноўную форму назвы (на яго думку) паўтарыў на наступнай старонцы. Гэтую ж памылковую форму ён паўтарыў у сваёй публікацыі «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» (1856 год)&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 38.&lt;/ref&gt;}}, у лацінскіх аўтараў Austechia, і на ніжэйшую або Жамойць''»{{Заўвага|{{мова-pl|«Litwa... dzieliła się na dwie połowy: wyższą, nazywaną Auxstole, w autorach łacińskich Austechia i na niższą czyli Žomajten»|скарочана}}}} і таксама зьмясьціў тэкст ліста вялікага князя Вітаўта&lt;ref&gt;Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. 2. — Wilno, 1837. S. 387—[https://books.google.by/books?id=JuMGAAAAYAAJ&amp;pg=PA388&amp;dq=Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjwpq65tsv1AhXlh_0HHSrjCYw4FBDoAXoECAMQAg#v=onepage&amp;q=Auxstote&amp;f=false 388].&lt;/ref&gt; (у сваёй пазьнейшай публікацыі 1856 году «Oznaczenie granic Litwy właściwej od strony Słowiańszczyzny» Нарбут, увогуле, абвясьціў «Аўкштоту» разам з Жамойцю і дзьвюма прыдуманымі ім правінцыямі — «Няромай» і «Пялюзіяй» — «''сапраўднай Літвой''»&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-38&quot;/&gt;). Ад гэтага часу назва «Аўкштота» («Аўкштайція») пачала выкарыстоўвацца ў розных публікацыях, дзе гэтым тэрмінам пазначаліся тыя альбо іншыя землі на ўсход ад Жамойці, тым часам назвай «[[Аўкштайты|аўкштайты]]» пачалі называць жыхароў адпаведных земляў. Аднак яшчэ ў 1891 годзе {{Артыкул у іншым разьдзеле|Вялікая агульная ілюстраваная энцыкляпэдыя||pl|Wielka encyklopedia powszechna ilustrowana}} сьведчыла, што шырокія масы мясцовага насельніцтва ня ведаюць тэрміну «Аўкштота» і не ўжываюць яго ў штодзённым жыцьці як геаграфічную назву{{Заўвага|{{мова-pl|«Aukstote, Auxstote... Nazwa ta, dziś przes Litwinów nie używana»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Wielka encyklopedya powszechna ilustrowana. T. 5—6. — Warszawa, 1891. [https://books.google.by/books?id=cNcDAAAAYAAJ&amp;pg=PA450&amp;dq=Aukstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj20eDXtMv1AhVAlP0HHeAKAdg4ChDoAXoECAUQAg#v=onepage&amp;q=Aukstote&amp;f=false S. 450].&lt;/ref&gt;.

Калі ў 1822 годзе [[Сыманас Даўкантас]] — адзін зь першых ідэолягаў [[Летувіскі нацыянальны рух|летувіскага нацыянальнага руху]] — выдаў кнігу «Дзеяньні старажытных летувісаў і жамойтаў» («''Darbai senųjų lietuvių ir žemaičių''»), то ўжо ў 1845 годзе (па выхадзе публікацыяў Яганэса Фогта і Тэадора Нарбута) ён выдаў сваё дасьледаваньне пад назвай «Звычаі старажытных летувісаў — горнікаў і жамойтаў» («''Budą senowęs lёtuwiū, kalnienū ir žȧmajtiū''», сучаснае летувіскае «''Būdas senovės lietuvių, kalnėnų ir žemaičių''»{{Заўвага|У выдадзенай на заказ [[Міністэрства замежных справаў Летувы]] «Гісторыі Летувы» ({{мова-ru|«История Литвы»|скарочана}}) назву гэтай кнігі Даўкантаса падалі як «Звычаі старажытных летувісаў, аўкштайтаў і жамойтаў» ({{мова-ru|«Обычаи древних литовцев, аукштайтов и жемайтов»|скарочана}})&lt;ref&gt;История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс, 2013. С. 125.&lt;/ref&gt;}}). Такім парадкам Даўкантас пераклаў старажытны нямецка-лацінскі тэрмін уласным летувіскім наватворам «горнікі» (ад {{мова-lt|kalnas|скарочана}} 'гара'), чым засьведчыў няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты»). Тое, што Даўкантас «''першым прыдумаў і выкарыстаў тэрмін дзеля апісаньня этнаграфічнай супольнасьці, вядомай цяпер як аўкштайты''», прызнаецца ў сучасных летувіскіх школьных падручніках&lt;ref&gt;Martišiūtė-Linartienė A. [https://nullroute.lt/mirrors/texts/Liet_k_chrestomatija_11_klasei.pdf Elektroninė literatūros chrestomatija 11 klasei]. — Vilnius, 2011. P. 608.&lt;/ref&gt;.

Ужо ў 1850 годзе пруска-нямецкі лінгвіст {{Артыкул у іншым разьдзеле|Георг Нэсэльман||ru|Нессельман, Георг Генрих Фердинанд}} заявіў у сваім слоўніку, нібы расейскія летувісы, або жамойты, называюць прускіх летувісаў «''Létuwninkai kalninni''» з прычыны ўзгорыстай мясцовасьці{{Заўвага|{{мова-de|«Létuwninkai kalpinni werden die Preußischen Littauer von den Russischen (Zémaiczei) genannt wegen des hügligen Terrains»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA174&amp;dq=K%C3%A4lninnis++L%C3%A9tuwninkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwjNxICojtr1AhXOwKQKHXQ-ClQQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=K%C3%A4lninnis%20%20L%C3%A9tuwninkai&amp;f=false S. 174].&lt;/ref&gt;. Неўзабаве, аднак, расейска-летувіскі мовазнаўца [[Станіслаў Мікуцкі]] паказаў, што Нэсэльман напраўду ўзяў адпаведную назву з выдадзенай у 1842 годзе кнігі Даўкантаса «Лемантар летувіска-горнай і жамойцкай моваў» («''Abecieļa lîjtuwiû-kalnienû ir źiamajtiû kałbos''», сучаснае летувіскае «''Abėcėlė lietuvių-kalnėnų ir žemaičių kalbos''»), памылкова прыняўшы азначэньне «летувіска-горны» за сынонім «[[Прускія летувісы|пруска-летувіскі]]»&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. [https://books.google.by/books?id=SdohAQAAMAAJ&amp;pg=PA109&amp;dq=kalnienaj&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiE3un0_dn1AhXI2KQKHbkrAuwQ6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=kalnienaj&amp;f=false С. 109].&lt;/ref&gt;. Апроч таго, Мікуцкі засьведчыў, што слова «''kalnėnai''» ('горныя, горцы') Даўкантас проста выдумаў{{Заўвага|{{мова-ru|«выдуманное г. Довконтом слово kalnienaj (горные, горцы)»|скарочана}}}}&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.

У той жа працы 1855 году Мікуцкі згадаў назву «аўкштоты» («аўкштайты»), раскрыўшы лёгіку яе зьяўленьня: «''Жамойты — Нізоўцы, летувісы, якія жывуць у нізоўі Нёмана. &lt;…&gt; Калі былі (і ёсьць) Нізоўцы, мусяць быць і Вярхоўцы; і сапраўды былі''». Як галоўны довад даўнейшага існаваньня летувісаў-«вярхоўцаў» ён прывёў тэкст ліста Вітаўта ад 1420 году&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-108&quot;&gt;Известия Императорской Академии наук по Отделению русского языка и словесности. Т. 4. — СПб., 1855. С. 108.&lt;/ref&gt;. Прытым летувісаў свайго часу Мікуцкі, паводле асаблівасьцяў іх мовы, падзяліў на «паўночных» ([[Сьвянцянскі павет (Віленская губэрня)|Сьвянцянскі]], [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскі]], [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскі]], [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескі]] і часткова [[Шавельскі павет (Расейская імпэрыя)|Шавельскі]] паветы) і «паўднёвых», адзначыўшы, што мяжа між адпаведнымі гаворкамі часткова праходзіць ракой [[Вяльля|Вяльлёй]]&lt;ref name=&quot;Mikucki-1855-109&quot;/&gt;.
 
Пра няведаньне тэрміну «аўкштоты» («аўкштайты») адукаванымі коламі колішняй [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] таксама сьведчыць крытыка штучнага пашырэньня з боку тагачаснай афіцыйнай расейскай навукі назвы «літва» на частку [[жамойць|жамойцкага]] насельніцтва, пазьней вядомую як «аўкштайты». Адпаведная нататка&lt;ref&gt;Библиотека для чтения. Том 123, 1854. [https://books.google.by/books?id=4vE6AQAAMAAJ&amp;pg=RA3-PA71-IA7&amp;dq=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwimv-aAqMPzAhUXSfEDHe9xC68Q6AF6BAgLEAI#v=onepage&amp;q=%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%8E%20%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%82%D1%8A&amp;f=false С. 28—29].&lt;/ref&gt; зьявілася ў 1854 годзе на старонках прыватнага расейскага часопісу «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Библиотека для чтения||ru|Библиотека для чтения}}», які на той час рэдагаваўся выхадцам зь [[Віленскі павет (ВКЛ)|віленскай]] шляхты, навучэнцам [[Менскі езуіцкі калегіюм|Менскага езуіцкага калегіюму]] і [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўнівэрсытэту]], прафэсарам-паліглётам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Восіп Сянкоўскі|Восіпам Сянкоўскім|ru|Сенковский, Осип Иванович}} (1800—1858) супольна з выхадцам з [[Кіеўскае ваяводзтва|кіеўскай]] шляхты, энцыкляпэдыстам і знаўцам эўрапейскіх і усходніх моваў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Альбэрт Старчэўскі|Альбэртам Старчэўскім|ru|Старчевский, Альберт Викентьевич}}:
{|
|-
| {{пачатак цытаты}}
Я хачу яшчэ аддаць гістарычнай і філялягічнай крытыцы сябраў віленскага камітэту самы тэрмін Літва. Я не зусім разумею адрозьненьне, якое робяць яны ў адным і тым жа [[чудзь|чудзкім]] народзе, паміж Літвою і Жамойцю. Мне здаецца, што дарма адну частку гэтага народа называюць Літвою, тады як іншай пакідаюць агульную і сапраўдную назву ўсяго народа, Жамойць. Абедзьве яны — тая ж Жамойць. Слова Літва зусім не літоўскае{{Заўвага|Тут — у сэнсе «летувіскае»}} і яно належыць столькі ж і яшчэ больш славянскай частцы ранейшага літоўскага гаспадарства, як і чудзкай. Калі жыхары чудзкай часткі адгукаюцца, што яны — Літува і што яны кажуць літувішкі, па-літоўску, гэта па-мне значыць толькі, што яны ўжываюць на свой асабісты рахунак агульную палітычную назву гаспадарства, а не сваю племянную назву. Гэтак жа цяперашнія Грэкі, Італьянцы і паўднёвыя Швайцарцы, таму, што некалі знаходзіліся пад рымскім валадарствам, выхваляюцца, нібыта яны — Рымляне і гавораць па-рымску (Romeі, Rumanі, Roman). Латышы, альбо Леты, чудзкія людзі аднаго кораня зь літоўскай Чудзьдзю, не называюць сябе Літвою; такім чынам, і сястра іхняя, літоўская Чудзь, этнаграфічна, ня мае права на гэтую назву. Уся яна — Жамогусы, Жамогі альбо Жамодзі, Сямогі альбо Сямодзі, адкуль ўтварыліся словы Жамойць і Самагіція. Латышы таксама называюць сябе Земме, Семме, а гэта значыць толькі «свая зямля» падобна таму, як Сома альбо Суомі, «свая зямля» Фінляндыя і Суомалайне, «людзі сваёй зямлі», Фіны, альбо Фінляндцы. Жамогус альбо [[жмогус]] значыць — чалавек. Яны проста — людзі, а ня літоўцы. Вядома, што ў прыбалтыйскіх Чудзкіх пакаленьнях няма асобых назваў для іх моваў: кожнае запэўнівае, што яно гаворыць на мове ма-кіль, «мове зямлі». Як у літоўскай Чудзі, альбо Жамогусаў, відаць, не было асобай назвы дзеля народнай мовы, то яна тым больш ахвотна пагадзілася называць яе «літоўскай», што слова «Літва» было палітычным тытулам знакамітай дзяржавы, якой Чудзь гэтая належала.
{{арыгінал|ru|Я хочу еще подвергнуть исторической и филологической критике членов виленского комитета самый термин Литва. Я не совсем понимаю различие, которое делают они в одном и том же чудском народе, между Литвою и Жмудью. Мне кажется, что понапрасну одну часть этого народа называют Литвою, тогда как другой оставляют общее и настоящее название всего народа, Жмудь. Обе они — та же Жмудь. Слово Литва вовсе не литовское и оно принадлежит столько же и еще более славянской части прежнего литовского господарства, как и чудской. Если жители чудской части отзываются, что они — Литува и что они говорят литувишки, по-литовски, это по-мне значит только, что они употребляют на свой личный счет общее политическое название господарства, а не свое племенное название. Точно так же нынешние Греки, Валахи и южные Швейцарцы, потому, что некогда находились под римским владычеством, хвастаются, будто они — Римляне и говорят по римски (Romei, Rumani, Roman). Латыши, или Леты, чудские люди одного корня с литовскою Чудью, не называют себя Литвою; следовательно, и сестра их, литовская Чудь, этнографически, не имеет права на это название. Вся она — Жемогусы, Жемоги или Жемоди, Семоги или Семоди, откуда произошли слова Жмудь и Самогиция. Латыши также называют себя Земме, Семме, а это значит только «своя земля» подобно тому, как Сома или Суома, «своя земля» Финляндия и Суомалайне, «люди своей земли», Финны, или Финляндцы. Жемогус или жмогус значит — человек. Они просто — человеки, а не литовцы. Замечательно, что у прибалтийских чудских поколений нет особенных названий для их языков: каждое уверяет, что оно изъясняется на языке ма-киль, «языке земли». Как у литовской Чуди, или Жемогусов, вероятно, не было особенного названия для народного языка, то она тем охотнее согласилась называть его «литовским», что слово «Литва» было политическим титулом знаменитого государства, которому Чудь эта принадлежала.}}
{{канец цытаты}}
|}

[[Файл:Littauischen Sprachgebiets (1876).jpg|значак|Мапа абшару з часткова [[Летувіская мова|летувіскамоўным]] насельніцтвам, дзе цяперашні афіцыйны этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» азначаецца [[Жамойць|Жамойцю]] ({{мова-de|Samogitien|скарочана}}), 1876 г.]]

Пытаньне этымалёгіі і лякалізацыі назвы «Аўкштота» падрабязна разглядаў у 1875 гозе лінгвіст і этнограф [[Ян Карловіч]] (ужо па тым, як некалькі аўтараў абвясьцілі яе «''назвай уласна Літвы, якую ўжываюць жамойты''») і пераканаўча засьведчыў, што ў тагачаснай Жамойці ня ведалі і не ўжывалі назвы «Аўкштота»{{Заўвага|{{мова-pl|«Na Żmudzi... tego wyrazu lud nie zna a zatem i Litwy nim nie nazywa»|скарочана}}}}. Таксама ён зьвярнуў увагу на тое, што ў летувіскім слоўніку Нэсэльмана сьцьвярджалася, нібы некалькі падобных назваў (''Auksztininkai'' як назва жыхароў ваколіцаў вёскі Budweten і ''Auksztinélei'' як назва жыхароў ваколіцаў [[Рагніт]]у, дадзеная ім жыхарамі ваколіцаў [[Клайпеда|Клайпеды]]&lt;ref&gt;Nesselmann G. H. F. Wörterbuch der littauischen sprachen. — Königsberg, 1850. [https://books.google.by/books?id=lB8tAAAAYAAJ&amp;pg=PA16&amp;dq=Auksztininkai+Auksztinelei&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj1yYbCqtn1AhWg8LsIHdspA98Q6AF6BAgCEAI#v=onepage&amp;q=Auksztininkai%20Auksztinelei&amp;f=false S. 16].&lt;/ref&gt;) бытавалі пасярод прускіх летувісаў (у «[[Малая Летува|Малой Летуве]]»)&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. [https://books.google.by/books?id=BrViAAAAcAAJ&amp;pg=PA187&amp;dq=Aukstote,+Auxstote&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiOiZPRj9n1AhUbhP0HHSatDkcQ6AF6BAgIEAI#v=onepage&amp;q=Aukstote%2C%20Auxstote&amp;f=true S. 187].&lt;/ref&gt;. Тым часам крыніцай зьяўленьня назвы «Аўкштота» Карловіч проста назваў публікацыю ліста Вітаўта ад 1420 году, адзначаючы, што цяжка меркаваць, ці Вітаўт утварыў гэтую назву сам, паводле аналёгіі з Жамойцю, або тая назва сапраўды бытавала за яго часамі&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 188.&lt;/ref&gt;.

У той жа працы Карловіч заявіў, што ўведзены раней нямецкім мовазнаўцам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аўгуст Шляйхэр|Аўгустам Шляйхэрам|ru|Шлейхер, Август}} падзел летувіскай мовы на гаворкі «верхнелетувіскую» (або проста летувіскую) і «ніжнелетувіскую» (або жамойцкую) ёсьць «''вельмі ўдалым''», дзеля чаго зьвярнуўся да зьняпраўджанай раней Мікуцкім назвы «''Kalnėnai''» («горнікі»), заявіўшы, што на той час у [[Цельшыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Цельшыцкім павеце]] так ужо называлі жыхароў ваколіцаў [[Вількамір]]у і Вільні&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 189, 251—252.&lt;/ref&gt;. Далей Карловіч зазначыў, што напраўду гаворак летувіскай мовы, апроч дзьвюх памянёных, існуе вялікае мноства: «''можна сказаць, што ў кожнай парафіі — свая гаворка''»&lt;ref&gt;Karłowicz J. O języku litewskim // Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń wydziału filologicznego Akademii Umiejętności. T. II. — Kraków, 1875. S. 252.&lt;/ref&gt;.

У 1876 годзе пруска-летувіскі лінгвіст прафэсар [[Кёнігзбэрскі ўнівэрсытэт|Кёнігзбэрскага ўнівэрсытэту]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Фрыдрых Куршат||ru|Куршат, Фридрих}} пісаў: «''У XV ст. ўсходняя Жамойць называлася Аўкштотай, паводле цяперашняага прастамоўя Aukßtocźiai ('горныя', 'горнікі')''»{{Заўвага|{{мова-de|«Im 15. Jahrhundert wurde das östliche Samogizien Auxtote, nach gegenwärtiger Volkssprache Aukstocíiai (die Hohen, die Hochländer) genannt»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Kurschat F. Grammatik der littauischen Sprache. — Halle, 1876. [https://books.google.by/books?id=r6YFAAAAQAAJ&amp;pg=PA5&amp;dq=Lietuvininkai&amp;hl=ru&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwj4hYfwsN_1AhURHOwKHWjfDMc4ChDoAXoECAkQAg#v=onepage&amp;q=Lietuvininkai&amp;f=false S. 5].&lt;/ref&gt;. 

[[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]] (1880—1902 гады), хоць ужо пасьлядоўна ўжывае назву «літоўская мова» ў значэньні мовы летувісаў, аднак да шматлікіх геаграфічных аб'ектаў пазьнейшага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» падае мясцовыя назвы з пазнакамі «па-жамойцку» ({{мова-pl|po żmujdzku|скарочана}}), «жамойцкае» ({{мова-pl|żmujdzkie|скарочана}}): у [[Вількамірскі павет (Расейская імпэрыя)|Вількамірскім павеце]] — [[Анікшты]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|13к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/534 S. 534].&lt;/ref&gt;, Віжуны&lt;ref&gt;[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/688 S. 688].&lt;/ref&gt;, Жмуйдкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|14к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/807 S. 807].&lt;/ref&gt;, [[Пазэльва]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/899 S. 899].&lt;/ref&gt;, Раговак&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/669 S. 669].&lt;/ref&gt;, Раўпе&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/513 S. 513].&lt;/ref&gt;, Рогаў&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}}
 [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/667 S. 667].&lt;/ref&gt;, Рубікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/879 S. 879].&lt;/ref&gt;, Субач&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/521 S. 521].&lt;/ref&gt;, Сьвядасьць&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} 
[http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/635 S. 635].&lt;/ref&gt;, Сясікі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/600 S. 600].&lt;/ref&gt;, [[Уцяна]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/740 S. 740].&lt;/ref&gt;; у [[Ковенскі павет (Расейская імпэрыя)|Ковенскім павеце]] (на ўсход ад ракі [[Нявежа (Летува)|Нявежы]]) — [[Румшышкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/11 S. 11].&lt;/ref&gt;, Скарулі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/703 S. 703].&lt;/ref&gt;; у [[Новааляксандраўскі павет|Новааляксандраўскім павеце]] — Акніста&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|7к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/426 S. 426].&lt;/ref&gt;, Папель&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/784 S. 784].&lt;/ref&gt;, Равішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/570 S. 570].&lt;/ref&gt;, Рагелі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/664 S. 664].&lt;/ref&gt;, [[Ракішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/502 S. 502].&lt;/ref&gt;, [[Салокі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|11к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/59 S. 59].&lt;/ref&gt;, Скапішкі&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|10к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_X/694 S. 694].&lt;/ref&gt;, [[Таўрагіны]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|12к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XII/264 S. 264].&lt;/ref&gt;; у [[Панявескі павет (Расейская імпэрыя)|Панявескім павеце]] — [[Панявеж]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/771 S. 771].&lt;/ref&gt;, [[Радзівілішкі]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/475 S. 475].&lt;/ref&gt;, [[Рэмігола]]&lt;ref&gt;{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9к}} [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/613 S. 613].&lt;/ref&gt; ды іншыя.

[[Файл:Schamaiten (Samogitien) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Фрагмэнт мапы «Землі і народы Эўропы» нямецкага гісторыка [[Дытрых Шэфэр|Дытрыха Шэфэра]] (1916 г.), на якой цяперашняя «Аўкштайція» мае подпіс «''Schamaiten (Samogitien)''»]]
[[Файл:Litauer (Schamaiten, Schmuden) (D. Schäfer, 1916).jpg|значак|Легенда да мапы Д. Шэфэра, дзе летувісы азначаюцца [[жамойты|жамойтамі]]&lt;ref&gt;Остапенко А. В. [https://shron1.chtyvo.org.ua/Ostapenko_Anatolii/Etnichni_faktory_u_protsesakh_formuvannia_biloruskoho_narodu_ta_natsii.pdf?PHPSESSID=m47mi2g6psl5t9sjten73f21f1 Етнічні фактори у процесах формування білоруського народу та нації : автореф. дис. … д-ра іст. наук] : [спец.] 07.00.05 «Етнологія» / Остапенко Анатолій Володимирович ; Київський нац. ун-т ім. Тараса Шевченка. — Захищена 26.04.2021. — Київ, 2021. С. 139—140.&lt;/ref&gt;: «''Litauer (Schamaiten, Schmuden'')»]]

У ХІХ — XX стагодзьдзях, па ўзьнікненьні летувіскага нацыянальнага руху, «Аўкштайціяй» пачалі называць цэнтральную і ўсходнюю частку сучаснай Летувы, а тэрмінам «аўкштайты» — этнаграфічную групу летувісаў&lt;ref&gt;[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Аўкштайція // {{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;. Пашырэньне назвы «аўкштайты» ў гэты час зьвязваюць з этнанімічнай дыфэрэнцыяцыяй паміж [[Летувісы|летувісамі]] і [[Ліцьвіны|ліцьвінамі]]&lt;ref name=&quot;Cakvin-1989&quot;/&gt;. Тым часам лучнасьць гаворак «аўкштайтаў» атрымала ў лінгвістаў назву «аўкштайцкі дыялект» летувіскай мовы. Сваім парадкам тэрмінам «аўкштайты» некаторыя археолягі пачалі рэтраспэктыўна называць насельніцтва, якое стварыла археалягічныя культуры, што займаюць тэрыторыю цэнтральнай Летувы, а некаторыя навукоўцы пачалі таксама рэтраспэктыўна ўжываць датычна стваральнікаў гэтых археалягічных культураў азначэньне «група балтыйскіх плямёнаў аўкштайты»&lt;ref&gt;{{Літаратура/БЭ|2к}} С. 86.&lt;/ref&gt;.

У 2003 годзе ўлады Летувы ўсталявалі афіцыйныя межы этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»&lt;ref&gt;Касьцян К., Васілевіч Г. [https://web.archive.org/web/20091221104014/http://arche.by/by/20/20/1239/ Спадчына ВКЛ вачыма беларускіх і летувіскіх гісторыкаў: поле для роўных магчымасьцяў?] // [[ARCHE Пачатак]]. № 11—12 (86—87), 2009. С. 292—303.&lt;/ref&gt;. Як заўважыў летувіскі этноляг Ж. Шакніс, мапы этнаграфічных рэгіёнаў Летувы (у адрозьненьне ад [[Латвія|Латвіі]], [[Эстонія|Эстоніі]] або [[Фінляндыя|Фінляндыі]]) вельмі доўгі час не друкаваліся нават у абагульняльных працах зь летувіскай этналёгіі&lt;ref name=&quot;Vnukovic-2021-42&quot;&gt;Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. № 1, 2021. С. 42.&lt;/ref&gt;. У 2006 годзе частка летувіскіх аўтараў (у тым ліку мовазнаўца [[Зігмас Зінкявічус]]) прызналі супярэчнасьць канцэпцыі «Аўкштайціі»: «''такім чынам, варта вызнаць, што паняцьце этнаграфічнай Аўкштайціі не ўстаялася''»{{Заўвага|{{мова-ru|«Таким образом, понятие этнографической Аукштайтии следует признать не устоявшимся»|скарочана}}}}&lt;ref&gt;Зинкявичюс З., Лухтанас А., Чеснис Г. Откуда родом литовцы. — Вильнюс, 2006. С. 131.&lt;/ref&gt;.

Як адзначае Вацлаў Пануцэвіч&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-279&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 279.&lt;/ref&gt;:
{{Цытата|Адным з шырока пашыраных у сучаснай літаратуры «доказаў» на тое, быццам Жамойдзь і Літва тварылі адну непадзельную цэласьць, як тэрытарыяльную, так і этнічную, ёсьць так званая аўкштоцкая легенда, або твораны міт Аўкштоты. Сутнасьць гэтай легенды або міту заключаецца ў тым, быццам у склад Літвы, як агульнага назову, уваходзілі два плямёны з сваімі аддзельнымі тэрыторыямі: Жамойць і Аўкштота, terra inferior і terra superior}}

== Сымбалі ==
Сучасныя сымбалі летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція» (сьцяг і герб) распрацавалі і зацьвердзілі ў 2006 годзе&lt;ref&gt;[https://numismag.com/en/2020/01/14/rolandas-rimkunas-creator-of-e2-lithuanian-regions-coins-series/ Rolandas Rimkūnas, creator of €2 lithuanian regions coins series], Numismag, 14 студзеня 2020 г.&lt;/ref&gt;.

== Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел ==
[[Файл:Liet-etno-regionai.png|міні|{{Легенда|#fec0c0|Зацьверджаная на афіцыйным узроўні тэрыторыя летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція»}}]]

Сучасны летувіскі этнаграфічны рэгіён «Аўкштайція» знаходзіцца ў паўночна-ўсходняй частцы краіны. Буйныя месты:

* [[Панявеж]] — лічыцца сталіцай
* [[Янава (Летува)|Янава]] 
* [[Уцяна]]
* [[Кейданы]]
* [[Вісагіня]] (будавалася за савецкім часам, таму большасьць жыхароў — [[расейцы]] і [[беларусы]])
* [[Вількамір]]
* [[Радзівілішкі]]

== Мова ==
{{Падвойная выява|справа|Программа преподавания жмудского языка в Поневежской учительской семинарии (1893).jpg|107|Программа жмудско-литовского языка (1893).jpg|107|Праграмы выкладаньня летувіскай мовы ў настаўніцкай сэмінарыі, адкрытай уладамі [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] ў [[Панявеж]]ы — сталіцы сучаснай «Аўкштайціі»: {{мова-ru|«Программа преподавания жмудского языка»|скарочана}} (налева), {{мова-ru|«Программа жмудско-литовского языка»|скарочана}} (направа)}}
{{Асноўны артыкул|Летувіская мова}}
Паводле летувіскіх мовазнаўцаў, у афіцыйным этнаграфічным рэгіёне «Аўкштайція» размаўляюць на [[аўкштайцкі дыялект|аўкштайцкіх дыялектах]] летувіскай мовы. Прытым згодна зь іх новымі сьцьверджаньнямі, летувіская мова падзяляецца ня толькі на [[жамойцкі дыялект|жамойцкі]] і аўкштайцкі дыялекты, але і на яшчэ два субдыялекты — судоўскі і [[дзукійскі дыялект|дзукійскі]], якія разам утвараюць аўкштайцкую дыялектную групу. Да аўкштайцкіх дыялектаў належаць гаворкі, на якіх засноўваецца [[літаратурная мова|літаратурная летувіская мова]] — гаворкі захаду этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція», у ваколіцах [[Коўна|Коўны]].

На думку [[Вацлаў Пануцэвіч|Вацлава Пануцэвіча]], аўкштайцкі дыялект — які правільней называць верхнежамойцкім — утварыўся пад уплывам беларускай мовы і славянскага насельніцтва на ўсход ад ракі [[Нявежа (Летува)|Нявежы]]&lt;ref name=&quot;Panucevic-2014-289&quot;&gt;{{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы|к}} С. 289.&lt;/ref&gt;.

== Традыцыйны строй ==
Паводле летувіскіх этнографаў, існаваў традыцыйны строй летувіскага этнаграфічнага рэгіёну «Аўкштайція». Адметная рыса жаночага строю — пераважнае выкарыстаньне белага колеру ў адзеньні. Жаночы строй складаўся з доўгай белай ільняной кашулі, некалькіх спадніц, белага фартуху з геамэтрычным арнамэнтам чырвонай ніткай уздоўж яго нізу, гарсэту, доўгага поясу, шыйных упрыгожваньняў, галаўнога ўбору й скуранога абутку. Узімку насілі шарсьцяныя ўкарочаныя або доўгія паліто. Белыя кашулі часьцей за ўсё ўпрыгожвалі простай геамэтрычнай вышыўкай чырвонай ніткай на манжэтах. Спадніцы былі ў клетку й фармаваліся з спалучэньня чатырох асноўных колераў: чырвонага, зялёнага, жоўтага й чорнага. Апраналася ня менш за 2 спадніцы, а напрыгажэйшая апраналася паверх астатніх. Гарсэты дзяліліся на два віды: першы, які ад таліі пачынаў зьбірацца ў складкі, і другі, які быў прамы. Жанчыны «Аўкштайціі» насілі пераважна каралавыя, бурштынавыя ці шкляныя шыйныя ўпрыгожваньні. Асноўнымі сярод галаўных убораў былі наміткі, якія насіліся толькі замужнімі жанчынамі й павязваліся вельмі своеасаблівым чынам, прыкрываючы скулы й шыю, а таксама кароны й чапцы, часта ўпрыгожаныя кветкамі (маладыя дзяўчыны). Мужчынскі строй складаўся з доўгіх вузкіх часьцей даматканых, шарсьцяных ці паўшарсьцяных нагавіцаў натуральных ці цёмных колераў, белай кашулі, камізэлькі, шэйнай хусткі, лямцавага паліто пераважна шэрага ці карычневага колеру, радзей чорнага ці цёмна-сіняга, плеценага або зьвітанага поясу яркіх колераў, фэтравага капелюша й скураных ботаў, якія падвязваліся тонкімі паяскамі&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар = Jurkuvienė T.|частка = |загаловак = Lietuvių tautinis kostiumas|арыгінал = |спасылка = http://www.kainos.lt/lietuviu-tautinis-kostiumas-lithuanian-national-co-p122099|адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = |год = |том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = |наклад = }}&lt;/ref&gt;.

== Заўвагі ==
{{Заўвагі|2}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/БЭ|2}}
* Внуковіч Ю. Вынаходніцтва этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі і Літвы: параўнальная характарыстыка // Вестник Полоцкого государственного университета. Серия A, Гуманитарные науки. № 1, 2021. С. 37—49.
* {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
* {{Літаратура/Стварэньне Вялікага Княства Літоўскага (1997)}}
* {{Літаратура/Літва і Жамойць. Розныя краіны і народы}} 
* {{Літаратура/Старажытныя ліцьвіны|1}}
* {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)}}
* История Литвы / А. Эйдинтас, А. Бумблаускас, А. Кулакаускас, М. Тамошайтис. — Вильнюс: Eugrimas, 2013. — 318 с. {{ISBN|978-609-437-207-0}}.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [[Зьдзіслаў Сіцька]], [http://pawet.net/ns/2007/28/%E2%84%96_28_(816).html Па слядах літвы], [[Pawet.net]], 25 ліпеня 2007 г.

{{Рэгіёны Летувы}}
{{Добры артыкул}}
[[Катэгорыя:Аўкштота| ]]
[[Катэгорыя:Рэгіёны Летувы]]
[[Катэгорыя:Традыцыйная культура]]</text>
      <sha1>rl0jxpphigypf6igojbi0ra0b2q7eke</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Bahach</title>
    <ns>3</ns>
    <id>49914</id>
    <revision>
      <id>2331737</id>
      <parentid>2295101</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:53:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дзьмітры Піневіч */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13906" xml:space="preserve">{{Вітаем}}[[Удзельнік:Jim|Jim]] 06:02, 6 лістапада 2008 (UTC)

== [[ЗП «Вэлком»]] і іншыя ==

Растлумачце, калі ласка, сэнс апошніх пераносаў. Па прынятых пагадненьнях двукосьсяў у назьве быць не павінна, да таго ж СААТ ня маюць сэнсу, а толькі блытаюць, бо поўная афіцыйная назва прыведзеная ў самім артыкуле. Апроч гэтага, у выпадку з [[ЗП «Вэлком»]] назва, па-першае, ня поўная, а па-другое, кірыліцы ў афіцыйнай назьве няма. —[[Удзельнік:Zedlik|zedlik]] 09:20, 6 лістапада 2008 (UTC)
:Чаму ў афіцыйнай назве  няма кірыліцы? Ёсць...
:: Прашу прабачэньня, наконт кірылічнай назвы я памыліўся. Нягледзячы на гэта, назвы ўсё яшчэ парушалі пагадненьні па назвах артыкулаў: утрымлівалі двукосьсі і абрэвіятуры. Артыкулы былі перанесеныя іншымі ўдзельнікамі на ранейшыя месцы. Калі вы ня згодныя з гэтым, назву можна абмеркаваць у гутарках адпаведных артыкулаў. —[[Удзельнік:Zedlik|zedlik]] 14:20, 7 лістапада 2008 (UTC)

== [[:Выява:Life logo.png]] ==

Калі ласка, паведаміце крыніцу і ліцэнзію выявы. Ёсьць сумневы, што яна парушае аўтарскія правы, таму можа быць выдаленая. —[[Удзельнік:Zedlik|zedlik]] 09:20, 6 лістапада 2008 (UTC)

== Шаблёны ==
Можаце скарыстацца вось гэтымі [[Шаблён:Удзельнік|шаблёнамі]]. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] 23:00, 8 лістапада 2008 (UTC)

== Выявы ==
Пры загрузцы выявы лепш у кароткім апісаньні зьмяшчаць шаблён {{Ш|Інфармацыя}}. Калі загружаная выява зьяўляецца лягатыпам, то ў парамэтру ''Ліцэнзія'' неабходна паставіць шаблён {{Ш|лягатып}}. Загадзя дзякуй. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] 13:37, 9 лістапада 2008 (UTC)

== [[:Файл:Logo life by.jpg]] ==

Калі ласка, дадайце зьвесткі пра файл з дапамогай шаблёну {{Ш|Інфармацыя}}. Бяз гэтых зьвестак файл будзе выдалены. --[[Удзельнік:Red Winged Duck|Red_Winged_Duck]] 11:34, 14 сакавіка 2009 (UTC)

== Запрашэньне ==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019|Віківясьне-2019]]'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019/Удзельнікі|сьпіс удзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 14:46 7 красавіка 2019 (MSK)

== [[Вікіпэдыя:Адміністрацыя#Удзельнік:Kazimier Lachnovič]] ==

Прывітаньне. Калі ласка, прыміце ўдзел у галасаваньні [[Вікіпэдыя:Адміністрацыя#Удзельнік:Kazimier Lachnovič]]. Як высьветлілася, згодна з правіламі Meta, для абраньня бюракрата патрэбныя ня менш за 15 галасоў. На дадзены момант мы маем толькі сем галасоў. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 20:23, 2 кастрычніка 2019 (+03)

== 38-я Вікісустрэча ==
Запрашаю заўтра ў чацьвер 27 лютага на Вікісустрэчу ў прасторы «Фалянстэр», што каля станцыі мэтро «Плошча Перамогі» ([[Вікіпэдыя:Вікісустрэчы#27_лютага,_Менск]]). Пачатак а 18:30. Адрас: вул. Зьм. Бядулі, д. 3, пам. 2н.--[[Удзельнік:W]] 12:04, 26 лютага 2020 (UTC+3)

==Вікі любіць Зямлю-2020==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WLE Austria Logo (no text).svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага фотаспаборніцтва&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю/Удзельнікі|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 12:25, 30 траўня 2020 (UTC+3)
== [[ВП:БКП]] ==
Вітаю, [[user:Bahach|Bahach]]!

Раю грунтоўна азнаёміцца з [[ВП:БКП]], артыкулам [[Беларускі клясычны правапіс]], каб не скідваць недапрацаваны тэкст (https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=А1_%28тэлекам-правайдэр%29&amp;type=revision&amp;diff=2172550&amp;oldid=2160473) (родны склон год -&gt; году, дадьзеных без ь, і інш. памылкі). Жадаю бясьпекі! -- [[user:pr12402|pr12402]], 30 сьнежня 2020

==Месяц беларускай літаратуры==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WP20Symbols PENANDPAPER.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура|Месяцы беларускай літаратуры]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''спаборніцтва&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура|Месяц беларускай літаратуры]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 15:14, 14 студзеня 2021 (UTC+3)

==Выклік Вікіпрагалу==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WikiGap.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выклік Вікіпрагалу]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выкліку Вікіпрагалу]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:23, 1 сакавіка 2021 (UTC+3)

==Віківясна-2021==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:CEE Spring Logo vertical-t.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясьне-2021]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021/Удзельнікі|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:46, 16 сакавіка 2021 (UTC+3)

==Вікі любіць Зямлю-2021==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Wiki Loves Earth map marker.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага&lt;/br&gt;спаборніцтва «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю-2021]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі ласка, запішыцеся ў [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021/Удзел|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:19, 30 траўня 2021 (UTC+3)

==[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:33, 20 сьнежня 2021 (UTC+3)

== [[Дзьмітры Піневіч]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Дзьмітры Піневіч]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:28, 8 сакавіка 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:53, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>nm9u1i89o7vj6xspamr273f8iirq669</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тахтамыш</title>
    <ns>0</ns>
    <id>53571</id>
    <revision>
      <id>2331802</id>
      <parentid>2101730</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:56:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7135" xml:space="preserve">{{Манарх}}
[[Файл:Tokhtamysh.jpg|міні|250пкс|Тахтамыш пад Масквой]]
'''Тахтамыш хан''' ({{мова-tt|Туктамыш хан, Tuqtamış xan}}; ? — 1406) — [[хан (тытул)|хан]] [[Залатая Арда|Залатой Арды]] (з 1380 году), адзін з нашчадкаў [[Джучы]], старэйшага сына [[Чынгіс-хана]]; быў спачатку заяіцкім ханам. У 1377 годзе малады хан [[Тахтамыш]] пры падтрымцы войскаў [[Тамэрлян]]а прыступіў да заваёвы Залатой Арды. Увесну 1378 году пасьля таго, як пала ўсходняя частка са сталіцай у [[Сыгнак]]у, Тахтамыш уварваўся ў заходнюю частку, якая кантралявалася [[Мамай|Мамаем]]. Да красавіка 1380 году Тахтамыш здолеў захапіць усю Залатую Арду да [[Азоў|Азова]], уключаючы сталіцу — [[Сарай]].

Пасьля [[Кулікоўская бітва|Кулікоўскай бітвы]] Тахтамыш, пры дапамозе [[Тамэрлян|Тымура]], авалодаў пасадам Залатой Арды і накіраваў паслоў да залескіх князёў зь весткай аб сваім узыходжаньні. Князі прынялі паслоў з гонарам і, у сваю чаргу, адправілі паслоў з дарункамі для новага хана. Жадаючы ўтаймаваць залескіх князёў, Тахтамыш загадаў парабаваць залескіх госьцяў і захапіць іх судны, а сам у 1382 годзе зь вялікім войскам пайшоў да [[Масква|Масквы]]. [[Ніжні Ноўгарад|Ніжагародзкі]] князь [[Дзьмітры Канстанцінавіч Суздальскі|Дзьмітры Канстанцінавіч]], пазнаўшы аб паходзе Тахтамыша і жадаючы выратаваць сваю зямлю ад спусташэньня, паслаў да яго сваіх сыноў [[Васіль Кірдзяпа Шуйскі|Васіля]] і [[Сямён Дзьмітрыевіч|Сямёна]]. [[Алег Разанскі]], кіруючыся тымі жа матывамі, паказаў яму брады на [[Ака (прыток Волгі)|Ацэ]]. [[Дзьмітры Данскі|Дзьмітрыя Данскога]] татары засьпелі зьнянацку. Ён пакінуў [[Масква|Маскву]] і зьбег спачатку ў [[Пераяслаўль Залескі]], а затым у [[Кастрама|Кастраму]]. Калі Тахтамыш узяў [[Серпухаў]], у Маскве, з прычыны поўнай бездапаможнасьці яе, падняўся мяцеж. На дапамогу [[маскавіты|маскавітам]] прыйшлі [[ліцьвіны]] пад кіраўніцтвам літоўскага князя [[Осьцей|Осьцея]].
[[Файл:Facial Chronicle - b.10, p.049 - Tokhtamysh at Moscow.jpg|міні|Тахтамыш пад Масквой]]
24 жніўня 1382 году Тахтамыш падышоў да Масквы. Два дні маскавіты і ліцьвіны ўпарта абараняліся. Тахтамыш узяў Маскву хітрасьцю, падаслаўшы ніжагародзкіх князёў [[Васіль Кірдзяпа Шуйскі|Васіля Кірдзяпу]] і [[Сямён Дзьмітрыевіч|Сямёна Дзьмітрыевіча]], якія пакляліся, што Тахтамыш нічога благога маскавітам ня зробіць, калі яны здадуцца. 26 жніўня Масква здалася. Абяцаньне не было выкананае: мноства народу было перабіта, горад быў разрабаваны. Пасьля гэтага татары ўзялі [[Пераяслаўль Залескі]], [[Уладзімер (Уладзімерская вобласьць)|Уладзімер]], [[Юр’еў]], [[Зьвянігарад]], [[Мажайск]] і іншыя залескія гарады. Дзьмітры Данскі зьбег у Кастраму, мітрапаліт [[Кіпрыян (мітрапаліт кіеўскі)|Кіпрыян]] атуліўся ў [[Цьвер]]ы. Цьвярскі князь [[Міхаіл Аляксандравіч Цьвярскі|Міхаіл Аляксандравіч]] даслаў да Тахтамыша пасла з заявай аб пакоры.

На зваротным шляху ён разрабаваў [[Разань|Разанскую]] зямлю. Пераемнік Дзімітрыя Данскога, ягоны сын [[Васіль I]], купіў у [[Залатая Арда|Ардзе]] цэтлік на княства ніжагародзкае. Татары яшчэ некалькі разоў рабілі невялікія набегі на залескую зямлю, разрабавалі [[Разань]], [[Кіраў (Кіраўская вобласьць)|Вятку]]; але распачаць вялікі і сур’ёзны паход супраць залескіх княстваў Тахтамыш ня мог, бо ў гэты час уступіў у барацьбу з [[Тамэрлян|Тымурам]], якому ён быў абавязаны пасадам кіпчацкім. У 1395 годзе Тахтамыш атрымаў на берагах [[Церак (рака)|Цераку]] паразу ад Тымура; ён быў пазбаўлены пасады і прымушаны весьці сталую барацьбу з ханамі, пастаўленымі Тымурам. У 1406 годзе Тахтамыш быў забіты цемнікам [[Эдыгей|Эдыгеем]].

{{Пачатак блёку}}
{{Адзінка блёку
|папярэднік = [[Арапша|Арабшах-хан]]
|назва      = [[Залатая Арда|Хан Залатой Арды]]
|гады       = 1380—1395
|наступнік  = [[Тымур Кутлуг-хан]]
}}
{{Канец блёку}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://arheo.manefon.org/?p=353 Цэтлік хана Тахтамыша] — пераклад і фота на сайце «[http://arheo.manefon.org/ Сусьветная археалёгія]»

[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў XIV стагодзьдзі]]
[[Катэгорыя:Ханы Залатой Арды]]
[[Катэгорыя:Чынгізіды]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Цэнтральнай Азіі]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Казахстану]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1406 годзе]]</text>
      <sha1>e68aar2068ncltjno5vfjwr95f21icm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Зьявіліся ў XVIII стагодзьдзі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>54815</id>
    <revision>
      <id>2331808</id>
      <parentid>2128471</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:24:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="283" xml:space="preserve">{{ЗьявілісяЎСтагодзьдзі|17|XVIII|XVII|XIX}}

[[Катэгорыя:XVIII стагодзьдзе]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся паводле стагодзьдзяў|18]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў II тысячагодзьдзі| 18]]</text>
      <sha1>cth51hdwk2njvs5um6mb7gh3dg22pf0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Зугдзідзі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>64225</id>
    <revision>
      <id>2331813</id>
      <parentid>2105606</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T07:25:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>[[ВП:СТРАЗ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="274" xml:space="preserve">{{НП/Грузія}}
'''Зугдзі́дзі''' ({{мова-ka|ზუგდიდი}}) — горад у [[Грузія|Грузіі]], цэнтар краю [[Самэгрэла-Зэма Сванэці]].

{{накід}}

[[Катэгорыя:Гарады Грузіі]]</text>
      <sha1>tic8nijoie6ahghbdigdj9ljkotgc33</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Профіль у базе IAAF</title>
    <ns>10</ns>
    <id>65086</id>
    <revision>
      <id>2331770</id>
      <parentid>1841687</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:39:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MasterRus21thCentury</username>
        <id>60762</id>
      </contributor>
      <comment>замена</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="370" xml:space="preserve">* [http://www.iaaf.org/athletes/biographies/letter=0/athcode={{{1|{{{id}}}}}}/index.html {{{2|{{{name|{{PAGENAME}}}}}}}}]{{ref-en}} у базе [[Міжнародная асацыяцыя легкаатлетычных фэдэрацыяў|IAAF]]&lt;noinclude&gt;[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Вонкавыя спасылкі:Спорт]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7fwhogpbewyx4qnmkb8aokuzwde4q9k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:DobryBrat</title>
    <ns>3</ns>
    <id>66052</id>
    <revision>
      <id>2331742</id>
      <parentid>2286282</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:58:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Юбілейны месяц */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38321" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
—[[Удзельнік:Zedlik|zedlik]] 13:12, 2 ліпеня 2009 (UTC)

== Запрашэнне на адкрыццё філіі Творчых Суполак ==
Прывет, пісаў на форуме абвестку наконт [http://be-x-old.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%A4%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%BC#.D0.A1.D1.83.D0.BC.D0.B5.D1.81.D0.BD.D1.8B_.D0.BC.D1.96.D1.82.D0.B0.D0.BF_.D0.B2.D1.96.D0.BA.D1.96.D0.BF.D0.B5.D0.B4.D1.8B.D1.81.D1.82.D0.B0.D1.9E_.D1.96_.D0.A4.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D0.BD.D1.81.D1.82.D1.8D.D1.80.D0.B0 сумеснага мітапа з Фалантэрам]. [[Удзельнік:Renessaince|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.1em 0.1em; class=texhtml&quot;&gt;Renessaince&lt;/span&gt;]] парэкамендаваў пагрукаць персанальна. 
Запрашаю прыняць удзел! Ёсьць магчымаць зрабіць выступ аб справах у белвікі асабліва датычна праблемаў, пытанняў, якія ўзнікаюць з аўтарскім правам. [http://www.talaka.by/projects/521/blog/506 Тут] яшчэ дэталі.

--[[Удзельнік:Mr. Zabej|Mr. Zabej]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Mr. Zabej|гутаркі]]) 16:25, 11 жніўня 2014 (FET)

== [[Цярэспаль]] ==
Прывітаньне. Згодна з тымі мапамі, што я маю — ''Цярэспаль''. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 20:26, 11 кастрычніка 2012 (FET)

== [[Гусарыя]] ==
Добры вечар! Заклікаю прыядноўвацца да распачатага галасаваньня па новым абраным артыкуле [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў абраныя артыкулы/Гусарыя]]. З павагай.--[[Удзельнік:Mr. Sрock|Mr. Sрock]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Mr. Sрock|гутаркі]]) 00:53, 4 траўня 2013 (FET)


== Добрыя артыкулы ==

Вялізарная просьба выказацца '''за''' або '''супраць''' па [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы|намінацыях на статус]] добрага артыкула. Гэта вельмі дапаможа ў падвядзеньні вынікаў. Таксама можна самастойна паспрабаваць давесьці любы артыкул да стану добрага артыкула і выставіць яго на на прысваеньне званьня «Добры артыкул». [[Вікіпэдыя:Добрыя артыкулы|Добрыя артыкулы]] разам з [[Вікіпэдыя:Абраныя артыкулы|абранымі]] зьяўляюцца вонкавасьцю любога разьдзела Вікіпэдыі і іх пэрыядычнае стварэньне ёсьць адным з сродкаў падвышэньня папулярнасьці канкрэтнага праекту.--[[Удзельнік:Mr. Sрock|Mr. Sрock]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Mr. Sрock|гутаркі]]) 12:14, 23 жніўня 2013 (FET)

== Праўка сьпісу расстраляных дзеячоў ==

У [https://be-x-old.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%8F%D1%87%D0%BE%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96,_%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%8B%D1%85_29%E2%80%9430_%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0_1937_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83&amp;curid=49231&amp;diff=1661617&amp;oldid=1627452 гэнай праўцы] вы між іншым зьмянілі фамілію ''Вайноў'', на ''Войнаў''. Але ж [http://www.marakou.by/by/davedniki/ahvyary-i-karniki/ahvyary?id=25705 у Маракова] прыводзіцца першы варыянт. --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#448866; font-weight: 600;&quot;&gt;Зьміцер Юрцэвіч&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;&lt;sup&gt;([[Гутаркі ўдзельніка:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#226644;&quot;&gt;гутаркі&lt;/span&gt;]])&lt;/sup&gt; 15:20, 29 кастрычніка 2013 (FET)
: Маеце рацыю. Дарэчы, можна было проста выправіць, чым пісаць тут. Зараз удакладнім зьвесткі.  З павагай,  --[[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]] ([[Гутаркі ўдзельніка:DobryBrat|гутаркі]]) 15:50, 29 кастрычніка 2013 (FET)
:: Я ж ня ведаў на чым вы грунтаваліся, можа не выпадкова. Лепш дадатковы раз перапытацца. --[[Удзельнік:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#448866; font-weight: 600;&quot;&gt;Зьміцер Юрцэвіч&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;&lt;sup&gt;([[Гутаркі ўдзельніка:Юрцэвіч Дзьмітры|&lt;span style=&quot;color:#226644;&quot;&gt;гутаркі&lt;/span&gt;]])&lt;/sup&gt; 15:57, 29 кастрычніка 2013 (FET)

== [[Антон Баранцэвіч]] ==
Перапрацуйце, калі ласка, артыкул [[Антон Баранцэвіч]]. Цяперашні тэкст скапіяваны без зменаў з майго сайта [http://barancewicz.at.tut.by/antoni.html]  --[[Удзельнік:S.kuzniatsou|S.kuzniatsou]] ([[Гутаркі ўдзельніка:S.kuzniatsou|гутаркі]]) 00:44, 16 сакавіка 2014 (FET)
  Дзякуй --[[Удзельнік:S.kuzniatsou|S.kuzniatsou]] ([[Гутаркі ўдзельніка:S.kuzniatsou|гутаркі]]) 14:35, 16 сакавіка 2014 (FET)

== Месячнік беларускага спорту ==

{{Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларускі спорт/Запрашэньне}} --&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;&quot;&gt;'''[[Удзельнік:Dymitr|&lt;span style='color: red'&gt;Dy&lt;/span&gt;&lt;span style='color: green'&gt;mi&lt;/span&gt;&lt;span style='color: blue'&gt;tr&lt;/span&gt;]]'''&lt;/span&gt; 19:25, 29 красавіка 2014 (FET)

== Зь юбілеем! ==

Віншую! Ваш артыкул &quot;[[Рыта Ачкіна]]&quot; стаў 53 000-ым!--[[Удзельнік:Yaraslau Zubrytski|Yaraslau Zubrytski]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Yaraslau Zubrytski|гутаркі]]) 20:05, 2 траўня 2014 (FET)

== НП Украіны ==

Калі ласка, карыстайцеся лепей шаблёнам-карткай {{Ш|НП/Украіна}}. --[[Удзельнік:Renessaince|&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.1em 0.1em; class=texhtml&quot;&gt;Renessaince&lt;/span&gt;]] 13:35, 6 траўня 2014 (FET)

== Праблема старэньня крытэраў адзначанасьці артыкулаў ==
Вітаю, добры дзень! Заклікаю зьвярнуць увагу на праблему старэньня крытэраў, паводле якіх у разьдзеле адзначаліся артыкулы яшчэ пару гадоў таму. Відаць ускосна гэта пацяьвярджае рост якасьці беларускай Вікіпэдыі. Заклікаю актыўна выказваць свае меркаваньні [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/На пазбаўленьне статусу|тут]] і [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў абраныя артыкулы/На пазбаўленьне статусу|тут]]. Хай не палохае мая катэгарычнасьць, але ж лічу важным, каб разьдзел ня быў і ня складаў уражаньне занядбанасьці.--&lt;span&gt;[[Удзельнік:Mr. Sрock|&lt;font face=&quot;Segoe Script&quot; color=&quot;black&quot; style=&quot;text-shadow:grey 0.2em 0.2em 0.2em;&quot;&gt;Mr. Spock&lt;/font&gt;]]&amp;nbsp;&lt;sup&gt;[[Гутаркі ўдзельніка:Mr. Sрock|&lt;span style=&quot;font-family:Segoe Script;color:black&quot;&gt;абм&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt;&lt;/span&gt; 14:19, 10 верасьня 2014 (FET)

== Кандыдаты ў абраныя й добрыя артыкулы ==
Вітаю! У нас вядзецца [[Вікіпэдыя:Кандыдаты_ў_добрыя_артыкулы|абмеркаваньне па вялікай колькасьці артыкулаў]], дзеля наданьня ім статусу абраных ці добрых, заклікаю прыняць удзел.--[[Удзельнік:Liashko|Liashko]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Liashko|гутаркі]]) 15:47, 18 лістапада 2014 (MSK)

== Central Eastern European Meeting-2014, Kyiv ==

Hi, DobryBrat!

You have been participated in the poll about the dates of CEEM-2014 (now they're confirmed: Dec 19-21), that's why I want to inform you that official registration form is [https://docs.google.com/forms/d/1WtSEXTbZKxBDaGcNVgGbfgWeFbORYKXC3CjpETkk0hA ready]. Please fill it if you're going to visit the event. Also I want to ask you if you're going to have a speech in [[:meta:Wikimedia_CEE_Meeting_2014/Programme|some sessions]]. If yes, please mention the session and what about you're going to speak. Thanks! --[[Удзельнік:Ліонкінг|Ліонкінг]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліонкінг|гутаркі]]) 14:05, 20 лістапада 2014 (MSK)

== [[:be:Не купляй расійскае!]]  ==
Привіт! Чи не міг би ти написати статтю про бойкот росіійських товарів? Вона вже є на Вікіпедії білруською наромівкою, тож це не має забрати багато зусиль та часу.--[[Удзельнік:Trydence|Trydence]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Trydence|гутаркі]]) 13:07, 20 сьнежня 2014 (FET)
: Пасьля азнаямленьня з найбольш зьмястоўным артыкулам ва ўкраінскай вікі з горыччу даводзіцца канстатаваць, што ён зьмяшчае антыбеларускую інфармацыю. Прызываць да байкоту беларускіх тавараў ва Ўкраіне гэта вар'яцтва. [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]] ([[Гутаркі ўдзельніка:DobryBrat|гутаркі]]) 11:35, 22 сьнежня 2014 (FET)
:: Це факт. І цілком аргументований, бо Бацька тоді фактично підтримав дії Путіна. А в Україні присутній фактично тільки його бізнес. Ви б і самі у Білорусі мали би бойкотувати його товари, якщо вже на те пішло.--[[Удзельнік:Trydence|Trydence]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Trydence|гутаркі]]) 18:46, 8 студзеня 2015 (FET)

== Зьмітро Бяспалы ==

Вітаю. Дадай, калі ласка, крыніцу, зь якой пісаў пра Зьмітра Бяспалага. Дзякуй.--[[Удзельнік:Liashko|Liashko]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Liashko|гутаркі]]) 14:33, 5 жніўня 2015 (MSK)

== Беларуска-ўкраінскі тыдзень ==

{{Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Насустрач братам/Запрашэньне}} --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 11:14, 24 жніўня 2015 (MSK)

== Шаблён-картка ==
Вітаю. Вы дадалі ў шэраг артыкулаў шаблёны-карткі, але яны ўтрымліваюць артаграфічныя памылкі, напрыклад [[Арвід Посэ|тут]]. І як цяпер іх павыпраўляць, калі там толькі скарочаны шаблён? --[[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Lesnas ättling|гутаркі]]) 20:12, 26 жніўня 2017 (MSK)
: Поўныя шаблёны картак Вы можаце знайсці на адпаведных старонках. Для палітыкаў гэта [[Шаблён:Палітык]]. Раю не ўносіць адзінкава праўкі ў адзін асобны артыкул, а дадаваць беларускія адпаведнікі ў Вікізьвесткі. Націсьніце на [d] і зрабіце пераклад, які будзе выкарыстоўвацца шматразова. [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]] ([[Гутаркі ўдзельніка:DobryBrat|гутаркі]]) 20:19, 26 жніўня 2017 (MSK)
:: З [[Шаблён:Палітык]] я знаёмы, але звычайна капіюю ўсё цалкам і падстаўляю неабходныя зьвесткі. Як робіце Вы — хутчэй, але з памылкамі, якія будуць вісець, пакуль хто-небудзь ня возьмецца павыпраўляць...--[[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Lesnas ättling|гутаркі]]) 20:29, 26 жніўня 2017 (MSK)
::: Гэта не памылкі, а інфармацыя зь Вікізьвестак іншай мовай (звычайна, ангельскай ці беларускай наркамаўкай). Могуць быць розныя стылі працы ў Вікіпэдыі. На маю думку, цяпер з Вікізьвесткамі ня мае сэнсу дадаваць поўны зьмест шаблёну. [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]] ([[Гутаркі ўдзельніка:DobryBrat|гутаркі]]) 20:38, 26 жніўня 2017 (MSK)
:::: Я разумею, што гэта іншыя мовы/артаграфія і што могуць быць іншыя стылі працы. Але было б лягчэй, калі КОЖНЫ мог бы працягваць рэдагаваць, а не ламаць галаву дзе што шукаць, каб выправіць.--[[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Lesnas ättling|гутаркі]]) 20:50, 26 жніўня 2017 (MSK)
: У нас дзейнічае прыярытэт лякальных парамэтраў над інфармацыяй зь Вікізьвестак, таму калі скапіяваць з старонкі шаблёну адпаведныя парамэтры і падставіць у іх значэньні, то будуць адлюстроўвацца яны, а Вікізьвесткі — толькі ў выпадку пустых ці адсутных парамэтраў. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:23, 26 жніўня 2017 (MSK)
::: Я гэта й меў на увазе. Але часу на гэта ня маю.--[[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Lesnas ättling|гутаркі]]) 23:04, 26 жніўня 2017 (MSK)
:: Гэта вядомы факт. Я выкарыстоўваю гэта ў працы. [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]] ([[Гутаркі ўдзельніка:DobryBrat|гутаркі]]) 22:07, 26 жніўня 2017 (MSK)
::: Выйсьцем у дадзенай сытуацыі лічу прастаўленьне шаблёну {Артаграфія} у адпаведныя артыкулы, бо ў такім выглядзе пакідаць нельга.--[[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Lesnas ättling|гутаркі]]) 23:04, 26 жніўня 2017 (MSK)
:::: Я лічу, что Вы стратэгічна памыляецеся. Можаце дадаваць шаблён {{Артаграфія}}
калі жадаеце. Аднак рэдагаваць трэба ў дадзеным выпадку не артыкул, а Вікізьвесткі. Справа ў тым, што зьменаў ў Вікізьвестках штодзень вельмі шмат і іх не адлюстроўваюць на старонцы [[Спэцыяльныя:Апошнія зьмены]]. Вы не заўважыце, што ў картачцы ўжо абнавілася інфармацыя, і выстаўлены Вамі шаблён можа выглядаць недарэчна. Адна просьба: калі вырашыце-такі ставіць шаблён «Артаграфія» ў артыкулы, якія я правіў надоечы, то дадавайце іх гэтаксама ў артыкулы [[Токіё]], [[Кішынёў]], [[Мао Дзэ-дун]] і іншыя, дзе ў картках таксама інфармацыя не дана поўнасцю тарашкевіцай.

Прашу спыніць абмеркаваньне гэтага пытання на маёй старонцы абмеркаваньняў. Падобныя абмеркаваньні праводзяцца на [[Вікіпэдыя:Форум|форуме]], а тут толькі некалькі ўдзельнікаў. [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]] ([[Гутаркі ўдзельніка:DobryBrat|гутаркі]]) 08:26, 27 жніўня 2017 (MSK)
: Магчыма і памыляюся, бо ніколі не цікавіўся працай у вікізьвестках — проста няма часу. Пакуль што недарэчна выглядае якраз інфармацыя ў картках, бо там сумесь артаграфіяў і моваў, але з улікам Вашага аргумэнту ня буду прастаўляць шаблён {Артаграфія}. У кожным разе, маёй мэтай не зьяўляецца Вас пакрыўдзіць. Абмеркаваньне спыняю.--[[Удзельнік:Lesnas ättling|Lesnas ättling]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Lesnas ättling|гутаркі]]) 12:16, 27 жніўня 2017 (MSK)

== [[ВП:ТТ/БНР100]] ==

{| style=&quot;border: 2px solid LightSlateGray;  width: 88%; background-color: AliceBlue&quot;
|rowspan=&quot;2&quot; valign=&quot;middle&quot; | [[Файл:Мэдаль да 100-годзьдзя абвяшчэньня БНР.svg|150пкс]]
|style=&quot;font-size: large; padding: 0; vertical-align: middle; text-align: center; height: 1.1em;&quot; | '''[[ВП:ТТ/БНР100|&lt;span style=&quot;color: Crimson;&quot;&gt;100-годзьдзе БНР&lt;/span&gt;]]'''
|-
|style=&quot;vertical-align: middle; border-top: 1px solid LightSlateGray; color: Crimson&quot; |За стварэньне і паляпшэньне вялікай колькасьці артыкулаў, прысьвечаных [[БНР|&lt;span style=&quot;color: Crimson;&quot;&gt;Беларускай Народнай Рэспубліцы&lt;/span&gt;]], Вам уручаны [[Узнагароды БНР|&lt;span style=&quot;color: Crimson;&quot;&gt;мэдаль Пагоні&lt;/span&gt;]] №1. [[Жыве Беларусь!|&lt;span style=&quot;color: Crimson;&quot;&gt;Жыве БНР&lt;/span&gt;]]!
|}
--&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 13:55, 26 сакавіка 2018 (MSK)

== Віківясна-2019 ==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019|Віківясьне-2019]]'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;[[ВП:ВікіВясна|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019/Удзельнікі|сьпіс удзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 11:40 17 сакавіка 2019 (MSK)

== CEE spring 2019==

[[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]]  Добрый день! Возможно вас заинтересуют для создания в одном из двух белорусских разделов статьи из украинского [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Spring_2019/Structure/Ukraine топ-100] (и в частности на известном вам русском есть следующие статьи:(и в частности на известном вам русском есть следующие статьи: [[:ru:Санина, Юлия Александровна]],  [[:ru:Бердник, Олесь Павлович]], [[:ru:Тінь Сонця]], [[:ru:Кухар, Екатерина Игоревна]] ,  [[:ru:Вороной, Юрий Юрьевич]], [[:ru:Наука Украины]], [[:ru:Стражеско, Николай Дмитриевич]], [[:ru:Сторожевая застава (фильм)]], [[:ru:Поводырь (фильм, 2013)]],  [[:ru:Южмаш]], [[:ru:Яблунецкий перевал]], [[:ru:Кравец, Инесса Николаевна]], [[:ru:Горская, Алла Александровна]], [[:ru:Стражеско, Николай Дмитриевич]], [[:ru:Конституция Филиппа Орлика]], [[:ru:Рудницкая, Милена Ивановна]] [[:ru:Глузман, Семён Фишелевич]], [[:ru:Кухар, Екатерина Игоревна]] . Но написание имен и фамилий для названий статей лучше переводить из украинской Википедии, потому что есть некоторые искажения в отдельных случаях и вообще, если вам позволит знание украинского лучше переводить оттуда, потому что некоторые статьи там более полные).  или возможно [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Spring_2019/Structure/Ukraine/Extended#Culture расширенного] списка статей украинской тематики? С уважением.--[[Удзельнік:Yasnodark|Yasnodark]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Yasnodark|гутаркі]]) 16:24, 16 красавіка 2019 (MSK)

== Jitters ==


Вітаю, [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]]!

Прапаную прагаласаваць за артыкул [[Jitters]], каб абраць яго ў добрыя: https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Вікіпэдыя:Кандыдаты_ў_добрыя_артыкулы/Jitters. 

Замежныя там адміны лічаць яго як WP:FAN (метка апісвае кантэнт, які «мае значэньне толькі ў невялікай папуляцыі захопленых прыхільнікаў у дадзеным пытаньні»)（。≧ _ ≦。) Каб спрачацца зь імі, [[Удзельнік:W|W]] прапанаваў вылучыць і ў нас у добрыя. 

Дзякуй! -- [[Удзельнік:Pr12402|Pr12402]], 29 красавіка 2019.

== Месяц Аршанскай бітвы ==

{{ВП:Праект:Тэматычны тыдзень/Аршанская бітва/Запрашэньне}}
--&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 20:52, 11 жніўня 2019 (MSK)

== [[XLAM: Лучшая беларусская альтернатива]] ==

Вітаю, [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]]!

Паглядзі, калі ласка, на артыкул [[XLAM: Лучшая беларусская альтернатива]] на украінскай мове: https://uk.wikipedia.org/wiki/XLAM:_Лучшая_беларусская_альтернатива. Мо што па артаграфіі там выправіць трэ? Зрабі адпаведныя праўкі як носьбіт, калі ласка, бо зараз на артыкул немцы трохі наехалі, а так будзе +1 інтэрwiki на карысць 💿, калі з замежнікамі прыйдзецца спрачацца.

Дзякуй і удалага дню! -- [[Удзельнік:pr12402|pr12402]], 27 сьнежня 2019

==Віківясна-2020==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020|Віківясьне-2020]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020/Удзельнікі|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 10:04, 2 сакавіка 2020 (UTC+3)

==[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]==
Запрашаю ўхваліць заяўку на грант для правядзеньня ў чэрвені фотаспаборніцтва ў Беларусі ([[:commons:Grants:Project/Rapid/User Group Belarus/Wiki Loves Earth Belarus_2020#Endorsements]]).--[[Удзельнік:W]] 7:30, 10 траўня 2020 (UTC+3)
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WLE Austria Logo (no text).svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага фотаспаборніцтва&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю/Удзельнікі|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 12:21, 30 траўня 2020 (UTC+3)

{{Запрашэньне ў Таварыства дзесяцігадовых}}--[[Удзельнік:W]] 21:33, 8 чэрвеня 2020 (UTC+3)

== Gennady Shutov / Hienadz Shutau ==

Вітаю, [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]]!

Паглядзі, калі ласка, мо можаш закінуць артыкул пра [[Генадзь Шутаў|Генадзя Шутава]] на ангельскую Wiki (сам не магу, бо заблякавалі, а старонка Gennady Shutov у ніх ахоўваецца ад вандалізму, трэ рэгістрацыя). 👀 Тэкст можна ўзяць адсюль, я пераклаў: https://simple.wikipedia.org/wiki/User:Pr12402. 
Таксама расейцы напалі на артыкул па-расейску, спрабуюць выдаліць: https://ru.wikipedia.org/wiki/Шутов,_Геннадий, https://ru.wikipedia.org/wiki/Википедия:К_удалению/12_сентября_2020#Шутов,_Геннадий. Трэ абарона ахвяры. 
Удалага дня!
P.S. Яшчэ напісаў [[user:Raviaka Ruslan|Raviaka Ruslan]], [[user:Ліцьвін|Ліцьвіну]] й JerzyKundrat на нармакаўке, мо дапамогуць. -- [[user:pr12402|pr12402]]
== Шутаў, Бандарэнка ==
Вітаю, [[user:DobryBrat|DobryBrat]]!
Калі можна, пакінь нешта ў абарону Шутава (https://simple.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Requests_for_deletion/Requests/2020/Hienadz_Shutau) і Бандарэнкі (https://simple.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Requests_for_deletion/Requests/2020/Raman_Bandarenka). Дзякуй!
UPD. Тутака трэ дапамога таксама: https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Articles_for_deletion/Hienadz_Shutau -- [[user:pr12402|pr12402]], 14 сьнежня 2020

==Месяц беларускай літаратуры==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WP20Symbols PENANDPAPER.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура|Месяцы беларускай літаратуры]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''спаборніцтва&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура|Месяц беларускай літаратуры]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 15:19, 14 студзеня 2021 (UTC+3)

== Шаблён:Цытата ==
Вітаю. У нас ёсьць адмысловы шаблён для цытат: [https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Шаблён:Цытата/Дакумэнтацыя Цытата]. Магчыма яго лепей выкарыстоўваць у артыкулах. Дзякуй.--[[Удзельнік:Raviaka Ruslan|Raviaka Ruslan]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Raviaka Ruslan|гутаркі]]) 01:40, 20 студзеня 2021 (+03)
: Дзякуй за параду. [[Удзельнік:DobryBrat|DobryBrat]] ([[Гутаркі ўдзельніка:DobryBrat|гутаркі]]) 01:47, 20 студзеня 2021 (+03)

==Выклік Вікіпрагалу==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WikiGap.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выклік Вікіпрагалу]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выкліку Вікіпрагалу]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:32, 1 сакавіка 2021 (UTC+3)

==Віківясна-2021==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:CEE Spring Logo vertical-t.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясьне-2021]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021/Удзельнікі|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:56, 16 сакавіка 2021 (UTC+3)

==Вікі любіць Зямлю-2021==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Wiki Loves Earth map marker.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага&lt;/br&gt;спаборніцтва «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю-2021]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі ласка, запішыцеся ў [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021/Удзел|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:25, 30 траўня 2021 (UTC+3)

==[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:57, 20 сьнежня 2021 (UTC+3)

== Юбілейны месяц ==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Беларусы. Biełarusy. Belarusians.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейным месяцы]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейны месяц]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 18:03, 14 студзеня 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як жыцьцё? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:58, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>diw6viinbjblda4nsqbrq8dtshd4xl3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Nieszczarda2</title>
    <ns>3</ns>
    <id>72411</id>
    <revision>
      <id>2331745</id>
      <parentid>2327555</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:04:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларуская гандлёва-прамысловая палата */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9366" xml:space="preserve">https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Беразьвечча &amp; https://www.facebook.com/kastus.shytal/posts/5123660504365078

https://ca.wikipedia.org/wiki/Núria_Calduch_Benages

Могілкі сьв. Панкрата

https://pl.wikipedia.org/wiki/Natalla_Babina

https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Маргарыта_Юрсэнар - http://news.arche.by/by/page/works/narysy-tvory/11918https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%96%D0%B1%D0%BB%D1%96%D1%8F_%D1%96_%D0%B3%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8D%D0%BA%D1%81%D1%83%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC
https://en.wikipedia.org/wiki/Ephemera

== Мартэлі ==

Дзякуй за цікавы артыкул пра [[Антуан Мартэль|Антуана Мартэля]]. Можа Вы напішаце яшчэ й пра [http://novychas.by/kultura/na_zolku_francuzskaj_bielarusi/ Рэнэ]? --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 09:56, 30 сакавіка 2016 (MSK)
: Знайшоў пра яго артыкул у [[:de:René Martel|нямецкай Вікіпэдыі]], калі што. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 10:08, 30 сакавіка 2016 (MSK)

==Віківясна-2021==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:CEE Spring Logo vertical-t.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясьне-2021]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021/Удзельнікі|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 21:09, 16 сакавіка 2021 (UTC+3)

== Інтэрвікі ==

Пры стварэньні новых катэгорыяў інтэрвікі на іх варта таксама дадаваць у ВікіЗьвесткі, як і на любыя іншыя старонкі. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 11:04, 23 сакавіка 2021 (+03)

==Вікі любіць Зямлю-2021==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Wiki Loves Earth map marker.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага&lt;/br&gt;спаборніцтва «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю-2021]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі ласка, запішыцеся ў [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021/Удзел|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:35, 30 траўня 2021 (UTC+3)

==[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:50, 20 сьнежня 2021 (UTC+3)

== Юбілейны месяц ==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Беларусы. Biełarusy. Belarusians.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейным месяцы]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейны месяц]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 18:22, 14 студзеня 2022 (UTC+3)

== [[Брагін]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Брагін]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 16:34, 8 лютага 2022 (UTC+3)

== [[Дзьмітры Піневіч]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Дзьмітры Піневіч]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:26, 8 сакавіка 2022 (UTC+3)

== [[Саюзная рашучасьць-2022]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Саюзная рашучасьць-2022]]. Дапаўненьне артыкула і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:30, 24 сакавіка 2022 (UTC+3)

== [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 21:03, 3 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:53, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:04, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>qpd30jjqot35ngxjdfulbr76aj5jekw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лікёр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86513</id>
    <revision>
      <id>2331824</id>
      <parentid>2102115</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:35:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2171" xml:space="preserve">[[Файл:Chartreuse-fake.jpg|thumb|Лікёры]]
'''Лікёр''' (ад {{мова-fr|liqueur|скарочана}}; {{мова-la|liquor}} — «вадкасьць») — духмяны, салодкі [[алькагольны напой]] з утрыманьнем цукру да 100 г/л са сьпіртаваных фруктовых і ягадных сокаў, настояў духмяных траў з дадаткам каранёў, вострых прыправаў і г. д. Утрыманьне алькаголю варыюецца ад 15% да 40%.&lt;ref&gt;Das WikipediA Lexikon in einem Band. MOHN Media. Mohndruck GmbH. Gütersloch.2008 ISBN 978-3-577-09102-2&lt;/ref&gt;
Лікёры існуюць з часоў [[фараон]]аў, а пачатак іх камэрцыйнай вытворчасьці адносіцца да [[Сярэднявечча]], калі алхімікі, лекары і манахі шукалі [[эліксір жыцьця]]. Гэта прывяло да стварэньня вялікай колькасьці шырока вядомых лікёраў, якія носяць імёны рэлігійных [[ордэн]]аў, якімі гэтыя напоі былі ўпершыню атрыманыя.

Лікёры ўжываюцца як у неразбаўленым выглядзе, так і ў складзе мноства зьмешаных напояў, а таксама для прыгатаваньня разнастайных страваў. Лікёры дзеляцца на моцныя, [[дэсэрт]]ныя і [[крэм]]ы.

Лікёра можна піць зь любымі сокамі або без. Таксама іх падаюць у канцы абеду з [[гарбата]]й ці [[кава]]й.&lt;ref&gt;На Захадзе ў асяродзьдзі буржуазіі існуе прымаўка: «лікёр-квікёр», г.зн. «паскаральнік»&lt;/ref&gt;

== Прыклады лікёра ==
* [[Самбука]]
* [[Амарэта]]
* [[Амарула]]
* [[Шэрыданс]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Лікёры| ]]</text>
      <sha1>mxt7wxusgmw0f1xtjnfmuyt0q3p44jy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пладова-ягаднае віно</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91520</id>
    <revision>
      <id>2331711</id>
      <parentid>2100329</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:11:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Віны]]; дададзеная [[Катэгорыя:Тыпы віна]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7718" xml:space="preserve">[[Файл:Cranberry wine light.jpg|значак|Пладова-ягаднае віно]]
'''Пладова-ягаднае віно''' — [[сьпіртовы напой]], прыгатаваны шляхам зброджваньня сокаў як дзікарослых, так і культурных пладоў і ягад ([[журавіны]], [[брусьніцы]], чорнай парэчкі, маліны, яблыкаў, груш, сьліў і інш.) з даданьнем вады і цукру.

== Віды ==
* ''Натуральнае''. Выкарыстоўваецца сьпірт, назапашаны толькі ў выніку зброджваньня [[Цукар|цукру]] ў [[сок]]у і [[Сусла|сусьле]]. Мацунак складае 9—14%. Выраб немацавага (сталовага) падвіду займае да аднаго году. Сухі, паўсухі і паўсалодкі падвіды вырабляюць за 64—129 содняў (звыш 2—4 месяцаў). Салодкі падвід мае мацунак да 16% і ўтрымлівае 10—15% цукру&lt;ref name=&quot;г&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Сяргей Грыб.|загаловак=Бывай, «чарніла»|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=34856|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=14 траўня 2009|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2009-05-14 86 (26444)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/34862/12maj-5.pdf 5]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.
* ''Мацаванае''. Мацунак складае 17—18%. Утрымлівае 7—9% цукру&lt;ref name=&quot;г&quot;/&gt;. Палепшаны (марачны) падвід вырабляюць да 37—50 дзён з наброджваньнем сьпірту прынамсі на 10%. Выраб ардынарнага падвіду (у [[Жаргон|простанародзьдзі]] «чарніла») займае 12—15 дзён з натуральным наброджваньнем сьпірту да 5%&lt;ref name=з/&gt;.
* ''Газаванае''. Яблычны [[сыдар]].
* ''Мядовае''.

== Беларусь ==
У 2003—2004 гг. у Беларусі штогод выраблялі рэкордныя 270 млн літраў пладовага віна. На 1 студзеня 2005 г. 89 прадпрыемстваў Беларусі мелі ''дазвол'' на выраб звыш 290 млн літраў пладовага віна за год. У 2005 г. спажываньне пладовага віна ў пераліку на бязводны [[сьпірт]] перавысіла 4 літры на душу насельніцтва. Кансэрвавыя і малочныя заводы, піваварні і хлебапякарні пераходзілі на разьліў ''мацаванага'' пладовага віна (у [[Жаргон|простанародзьдзі]] «чарніла») у сувязі з найбольшай [[Рэнтабэльнасьць|рэнтабэльнасьцю]]. Пладовы вінаматэрыял найчасьцей завозілі з Расеі і Ўкраіны ў сувязі зь пераважнай адсутнасьцю ўласнага перапрацоўчага абсталяваньня. Са студзеня 2006 г. урад Беларусі забараніў увоз пладовых вінаматэрыялаў з замежжа. За 2006—2010 гг. адбылося больш як 7-кратнае скарачэньне вырабу пладовага мацаванага ''ардынарнага'' віна («чарніла») са 192 млн літраў да 27 млн літраў за год. За 2004—2011 гг., за 8 гадоў: 1) агульны выпуск усіх пладовых вінаў зьнізіўся на 35% да 174 млн літраў за год; 2) спажываньне ўсіх пладовых вінаў у пераліку на бязводны сьпірт зьнізілася на 20% да 3,3 літра на душу насельніцтва. За 2011 г.: 1) [[акцыз]]ны падатак на пладовае мацаванае ардынарнае віно («чарніла») павялічылі ў 5,7 раза, на пладовае мацаванае марачнае (палепшанай якасьці) — 6-кратна; 2) цана [[Пляшка|пляшкі]] (0,7 літру) пладовага віна вырасла з 4000 [[Беларускі рубель|беларускіх рублёў]] ($1,32) да 14 тыс. рублёў ($1,66 =&gt; +26%)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сярэднеўзважаны курс беларускага рубля ў адносінах да замежных валют на валютным рынку Рэспублікі Беларусь за 2011 год|спасылка=http://www.nbrb.by/bel/statistics/ForexMarket/AvrExRate/|выдавец=[[Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь]]|дата публікацыі=2012|дата доступу=6 чэрвеня 2016}}&lt;/ref&gt;. У канцы студзеня 2012 г. вінакурні Беларусі спынілі выраб пладовага мацаванага ардынарнага віна («чарніла») ў сувязі са стратнасьцю. На люты 2012 г. засталося 49 вытворцаў пладовага віна агульнай магутнасьцю 253 млн літраў за год, зь іх 41 ведамаснае (дзяржаўнае) прадпрыемства: 22 камунальных, 8 прадпрыемстваў урадавага канцэрна «[[Белхарчпрам]]», 7 прадпрыемстваў [[Белкаапсаюз]]а, 2 прадпрыемствы [[Міністэрства сельскай гаспадаркі і харчаваньня Рэспублікі Беларусь]], па адным прадпрыемстве мелі [[Міністэрства транспарту і камунікацыяў Рэспублікі Беларусь]] і [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі]]&lt;ref name=з&gt;{{Артыкул|аўтар=Уладзіслаў Кулецкі.|загаловак=Замест «чарніла» будуць вырабляць больш якасны алькаголь альбо ўвогуле безалькагольныя напоі|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=93334|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=15 лютага 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-02-15 30 (27145)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/93338/15lut-6.indd.pdf 4]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

На люты 2012 г. продаж пладовага віна ў абласьцях Беларусі: Берасьцейская — абмяжоўваўся ў 3 раёнах, забараняўся ў 2 (з 16); Віцебская — абмяжоўваўся ў 4 раёнах (з 21); Гарадзенская — забараняўся ў 10 раёнах (з 17); Гомельская — забараняўся ў 5 раёнах (з 21); Магілёўская — абмяжоўваўся па часе а 10—12 гадзіне і а 14—16 гадзіне; Менская — забараняўся ў 7 раёнах (з 22)&lt;ref name=з/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Тыпы віна]]</text>
      <sha1>c3kvz9vm2zzboyjzyd9iss3xn4sxble</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы/Сьпіс істотных артыкулаў паводле памеру</title>
    <ns>4</ns>
    <id>91685</id>
    <revision>
      <id>2331826</id>
      <parentid>2331703</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:36:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DymitrBot</username>
        <id>56484</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>робат: абнаўленьне зьвестак</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="102304" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;{{/Уступ|09.08.2022 08:36 UTC|38.38|38.40|+0.02 }}&lt;/noinclude&gt;
# [[Мэркурый]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;28 сымб. → &lt;/span&gt;39 сымб.)
# [[Плаваньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;570 сымб. → &lt;/span&gt;798 сымб.)
# [[Гандаль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;1673 сымб. → &lt;/span&gt;2342 сымб.)
# [[Кругазварот вады]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;1777 сымб. → &lt;/span&gt;2488 сымб.)
# [[Ліпіды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2506 сымб. → &lt;/span&gt;3508 сымб.)
# [[Плязма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2516 сымб. → &lt;/span&gt;3522 сымб.)
# [[Вадкасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2544 сымб. → &lt;/span&gt;3562 сымб.)
# [[Політэізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2563 сымб. → &lt;/span&gt;3588 сымб.)
# [[Дыялектыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2564 сымб. → &lt;/span&gt;3590 сымб.)
# [[Дыхальная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2569 сымб. → &lt;/span&gt;3597 сымб.)
# [[Электрычны ток]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2579 сымб. → &lt;/span&gt;3611 сымб.)
# [[Жыцьцё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2584 сымб. → &lt;/span&gt;3618 сымб.)
# [[Пераклад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2588 сымб. → &lt;/span&gt;3623 сымб.)
# [[Любоў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2591 сымб. → &lt;/span&gt;3627 сымб.)
# [[Гармоны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2601 сымб. → &lt;/span&gt;3641 сымб.)
# [[Кансэрватызм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2613 сымб. → &lt;/span&gt;3658 сымб.)
# [[Прамысловая вытворчасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2614 сымб. → &lt;/span&gt;3660 сымб.)
# [[Рухавік унутранага згараньня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2617 сымб. → &lt;/span&gt;3664 сымб.)
# [[Вецер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2622 сымб. → &lt;/span&gt;3671 сымб.)
# [[Соль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2633 сымб. → &lt;/span&gt;3686 сымб.)
# [[Хуткасьць сьвятла]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2646 сымб. → &lt;/span&gt;3704 сымб.)
# [[Вугляводы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2651 сымб. → &lt;/span&gt;3711 сымб.)
# [[Застуда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2661 сымб. → &lt;/span&gt;3725 сымб.)
# [[Хвароба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2661 сымб. → &lt;/span&gt;3725 сымб.)
# [[Хуткасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2675 сымб. → &lt;/span&gt;3745 сымб.)
# [[Клімат]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2680 сымб. → &lt;/span&gt;3752 сымб.)
# [[Адзеньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2684 сымб. → &lt;/span&gt;3758 сымб.)
# [[Веды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2687 сымб. → &lt;/span&gt;3762 сымб.)
# [[Сьпірт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2690 сымб. → &lt;/span&gt;3766 сымб.)
# [[Сусьвет]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2700 сымб. → &lt;/span&gt;3780 сымб.)
# [[Азартная гульня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2715 сымб. → &lt;/span&gt;3801 сымб.)
# [[Дрэва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2728 сымб. → &lt;/span&gt;3819 сымб.)
# [[Каліграфія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2731 сымб. → &lt;/span&gt;3823 сымб.)
# [[Фільм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2742 сымб. → &lt;/span&gt;3839 сымб.)
# [[Тэатар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2749 сымб. → &lt;/span&gt;3849 сымб.)
# [[Сэрца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2759 сымб. → &lt;/span&gt;3863 сымб.)
# [[Слабое ўзаемадзеяньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2760 сымб. → &lt;/span&gt;3864 сымб.)
# [[Гук]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2761 сымб. → &lt;/span&gt;3865 сымб.)
# [[Страўнікава-кішачны тракт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2762 сымб. → &lt;/span&gt;3867 сымб.)
# [[Сок]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2775 сымб. → &lt;/span&gt;3885 сымб.)
# [[Мір]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2801 сымб. → &lt;/span&gt;3921 сымб.)
# [[Электроніка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2806 сымб. → &lt;/span&gt;3928 сымб.)
# [[Літар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2808 сымб. → &lt;/span&gt;3931 сымб.)
# [[Піраміда (архітэктура)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2814 сымб. → &lt;/span&gt;3940 сымб.)
# [[Кут]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2815 сымб. → &lt;/span&gt;3941 сымб.)
# [[Гіндустані]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2822 сымб. → &lt;/span&gt;3951 сымб.)
# [[Горная парода]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2824 сымб. → &lt;/span&gt;3954 сымб.)
# [[Фотасынтэз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2826 сымб. → &lt;/span&gt;3956 сымб.)
# [[Сьвятло]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2847 сымб. → &lt;/span&gt;3986 сымб.)
# [[Граматыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2865 сымб. → &lt;/span&gt;4011 сымб.)
# [[Кампутар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2865 сымб. → &lt;/span&gt;4011 сымб.)
# [[Стаматалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2882 сымб. → &lt;/span&gt;4035 сымб.)
# [[Свабода волі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2890 сымб. → &lt;/span&gt;4046 сымб.)
# [[Конь свойскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2895 сымб. → &lt;/span&gt;4053 сымб.)
# [[Землятрус]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2901 сымб. → &lt;/span&gt;4061 сымб.)
# [[Ежа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2912 сымб. → &lt;/span&gt;4077 сымб.)
# [[Электрычнасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2917 сымб. → &lt;/span&gt;4084 сымб.)
# [[Вірус]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2923 сымб. → &lt;/span&gt;4092 сымб.)
# [[Тэрарызм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2926 сымб. → &lt;/span&gt;4096 сымб.)
# [[Сіла (фізычная велічыня)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2944 сымб. → &lt;/span&gt;4122 сымб.)
# [[Магабгарата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2947 сымб. → &lt;/span&gt;4126 сымб.)
# [[Комікс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2950 сымб. → &lt;/span&gt;4130 сымб.)
# [[Робат]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2955 сымб. → &lt;/span&gt;4137 сымб.)
# [[Інфрачырвонае выпраменьваньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2956 сымб. → &lt;/span&gt;4138 сымб.)
# [[Пандэмія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2957 сымб. → &lt;/span&gt;4140 сымб.)
# [[Цэнтральны працэсар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2968 сымб. → &lt;/span&gt;4155 сымб.)
# [[Сыма Цянь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2973 сымб. → &lt;/span&gt;4162 сымб.)
# [[Опэра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2973 сымб. → &lt;/span&gt;4162 сымб.)
# [[Арабскі альфабэт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2985 сымб. → &lt;/span&gt;4179 сымб.)
# [[Фанэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3031 сымб. → &lt;/span&gt;4243 сымб.)
# [[Электронная пошта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3031 сымб. → &lt;/span&gt;4243 сымб.)
# [[Мова праграмаваньня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3032 сымб. → &lt;/span&gt;4245 сымб.)
# [[Плуг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3040 сымб. → &lt;/span&gt;4256 сымб.)
# [[Печань]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3049 сымб. → &lt;/span&gt;4269 сымб.)
# [[Тадж Магал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3053 сымб. → &lt;/span&gt;4274 сымб.)
# [[Скалістыя горы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3058 сымб. → &lt;/span&gt;4281 сымб.)
# [[Электронная музыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3064 сымб. → &lt;/span&gt;4290 сымб.)
# [[Камэта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3068 сымб. → &lt;/span&gt;4295 сымб.)
# [[Танганьіка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3082 сымб. → &lt;/span&gt;4315 сымб.)
# [[Ібн Хальдун]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3086 сымб. → &lt;/span&gt;4320 сымб.)
# [[Прапаганда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3098 сымб. → &lt;/span&gt;4337 сымб.)
# [[Статыстыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3103 сымб. → &lt;/span&gt;4344 сымб.)
# [[Гісторыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3105 сымб. → &lt;/span&gt;4347 сымб.)
# [[Ідэалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3107 сымб. → &lt;/span&gt;4350 сымб.)
# [[Інфармацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3119 сымб. → &lt;/span&gt;4367 сымб.)
# [[Энэргія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3121 сымб. → &lt;/span&gt;4369 сымб.)
# [[Індыйскі акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3123 сымб. → &lt;/span&gt;4372 сымб.)
# [[Малекула]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3125 сымб. → &lt;/span&gt;4375 сымб.)
# [[Джайнізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3128 сымб. → &lt;/span&gt;4379 сымб.)
# [[Мэдыцына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3130 сымб. → &lt;/span&gt;4382 сымб.)
# [[Крыкет]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3132 сымб. → &lt;/span&gt;4385 сымб.)
# [[Агульная тэорыя рэлятыўнасьці]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3143 сымб. → &lt;/span&gt;4400 сымб.)
# [[Тэктоніка пліт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3144 сымб. → &lt;/span&gt;4402 сымб.)
# [[Паводка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3156 сымб. → &lt;/span&gt;4418 сымб.)
# [[Баявыя мастацтвы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3160 сымб. → &lt;/span&gt;4424 сымб.)
# [[Мовазнаўства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3164 сымб. → &lt;/span&gt;4430 сымб.)
# [[Дзяленьне ядра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3170 сымб. → &lt;/span&gt;4438 сымб.)
# [[Журналістыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3181 сымб. → &lt;/span&gt;4453 сымб.)
# [[Эпоха Асьветніцтва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3197 сымб. → &lt;/span&gt;4476 сымб.)
# [[Плястмаса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3198 сымб. → &lt;/span&gt;4477 сымб.)
# [[Джаз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3198 сымб. → &lt;/span&gt;4477 сымб.)
# [[Рэпрадукцыйная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3201 сымб. → &lt;/span&gt;4481 сымб.)
# [[Пісьменства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3206 сымб. → &lt;/span&gt;4488 сымб.)
# [[Садружнасьць нацыяў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3207 сымб. → &lt;/span&gt;4490 сымб.)
# [[Малюскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3211 сымб. → &lt;/span&gt;4495 сымб.)
# [[Солі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3211 сымб. → &lt;/span&gt;4495 сымб.)
# [[Мода]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3214 сымб. → &lt;/span&gt;4500 сымб.)
# [[Сымэтрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3220 сымб. → &lt;/span&gt;4508 сымб.)
# [[Антыбіётык]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3221 сымб. → &lt;/span&gt;4509 сымб.)
# [[Рэстаўрацыя Мэйдзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3237 сымб. → &lt;/span&gt;4532 сымб.)
# [[Скульптура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3254 сымб. → &lt;/span&gt;4556 сымб.)
# [[Бог]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3261 сымб. → &lt;/span&gt;4565 сымб.)
# [[Ёга]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3262 сымб. → &lt;/span&gt;4567 сымб.)
# [[Чжу Сі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3273 сымб. → &lt;/span&gt;4582 сымб.)
# [[Лягарытм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3278 сымб. → &lt;/span&gt;4589 сымб.)
# [[Амазонка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3278 сымб. → &lt;/span&gt;4589 сымб.)
# [[Сахара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3291 сымб. → &lt;/span&gt;4607 сымб.)
# [[Склад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3295 сымб. → &lt;/span&gt;4613 сымб.)
# [[Шыізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3298 сымб. → &lt;/span&gt;4617 сымб.)
# [[Эпістэмалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3300 сымб. → &lt;/span&gt;4620 сымб.)
# [[Монатэізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3303 сымб. → &lt;/span&gt;4624 сымб.)
# [[Грэцкі альфабэт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3314 сымб. → &lt;/span&gt;4640 сымб.)
# [[Суахілі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3318 сымб. → &lt;/span&gt;4645 сымб.)
# [[Флейта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3346 сымб. → &lt;/span&gt;4684 сымб.)
# [[Тэорыя лікаў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3347 сымб. → &lt;/span&gt;4686 сымб.)
# [[Жывёлы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3349 сымб. → &lt;/span&gt;4689 сымб.)
# [[Фэмінізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3354 сымб. → &lt;/span&gt;4696 сымб.)
# [[Жанчына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3354 сымб. → &lt;/span&gt;4696 сымб.)
# [[Псыхалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3357 сымб. → &lt;/span&gt;4700 сымб.)
# [[Машына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3358 сымб. → &lt;/span&gt;4701 сымб.)
# [[Матэматычны доказ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3374 сымб. → &lt;/span&gt;4724 сымб.)
# [[Гадзіньнік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3376 сымб. → &lt;/span&gt;4726 сымб.)
# [[Біятэхналёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3377 сымб. → &lt;/span&gt;4728 сымб.)
# [[Страваваньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3378 сымб. → &lt;/span&gt;4729 сымб.)
# [[Гастраэнтэрыт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3385 сымб. → &lt;/span&gt;4739 сымб.)
# [[Вымярэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3393 сымб. → &lt;/span&gt;4750 сымб.)
# [[Сымфонія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3393 сымб. → &lt;/span&gt;4750 сымб.)
# [[Флямэнка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3397 сымб. → &lt;/span&gt;4756 сымб.)
# [[Біялягічная клясыфікацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3410 сымб. → &lt;/span&gt;4774 сымб.)
# [[Лікавы аналіз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3410 сымб. → &lt;/span&gt;4774 сымб.)
# [[Павукі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3411 сымб. → &lt;/span&gt;4775 сымб.)
# [[Марскія сысуны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3424 сымб. → &lt;/span&gt;4794 сымб.)
# [[Магніт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3427 сымб. → &lt;/span&gt;4798 сымб.)
# [[Паўправаднік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3431 сымб. → &lt;/span&gt;4803 сымб.)
# [[Сунізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3435 сымб. → &lt;/span&gt;4809 сымб.)
# [[Рыс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3438 сымб. → &lt;/span&gt;4813 сымб.)
# [[Арка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3441 сымб. → &lt;/span&gt;4817 сымб.)
# [[Камунізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3447 сымб. → &lt;/span&gt;4826 сымб.)
# [[Сьлепата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3461 сымб. → &lt;/span&gt;4845 сымб.)
# [[Чорная дзірка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3465 сымб. → &lt;/span&gt;4851 сымб.)
# [[Мухамад Аль-Харэзьмі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3472 сымб. → &lt;/span&gt;4861 сымб.)
# [[Жалезны век]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3479 сымб. → &lt;/span&gt;4871 сымб.)
# [[Этыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3480 сымб. → &lt;/span&gt;4872 сымб.)
# [[Кветка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3480 сымб. → &lt;/span&gt;4872 сымб.)
# [[Біяхімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3482 сымб. → &lt;/span&gt;4875 сымб.)
# [[Паскарэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3491 сымб. → &lt;/span&gt;4887 сымб.)
# [[Паўзуны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3496 сымб. → &lt;/span&gt;4894 сымб.)
# [[Ібн Батута]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3509 сымб. → &lt;/span&gt;4913 сымб.)
# [[Аповесьць пра Гэндзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3511 сымб. → &lt;/span&gt;4915 сымб.)
# [[Эвалюцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3513 сымб. → &lt;/span&gt;4918 сымб.)
# [[Закон захаваньня энэргіі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3523 сымб. → &lt;/span&gt;4932 сымб.)
# [[Раўнаньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3542 сымб. → &lt;/span&gt;4959 сымб.)
# [[Інфармацыйныя тэхналёгіі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3542 сымб. → &lt;/span&gt;4959 сымб.)
# [[Чалавек]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3545 сымб. → &lt;/span&gt;4963 сымб.)
# [[Драўніна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3555 сымб. → &lt;/span&gt;4977 сымб.)
# [[Сусьветная арганізацыя здароўя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3558 сымб. → &lt;/span&gt;4981 сымб.)
# [[Нэматоды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3565 сымб. → &lt;/span&gt;4991 сымб.)
# [[Сродак масавай інфармацыі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3573 сымб. → &lt;/span&gt;5002 сымб.)
# [[Шкло]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3573 сымб. → &lt;/span&gt;5002 сымб.)
# [[Вікінгі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3576 сымб. → &lt;/span&gt;5006 сымб.)
# [[Сельская гаспадарка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3581 сымб. → &lt;/span&gt;5013 сымб.)
# [[Мёд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3582 сымб. → &lt;/span&gt;5015 сымб.)
# [[Вусякі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3591 сымб. → &lt;/span&gt;5027 сымб.)
# [[Цяжарнасьць чалавека]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3595 сымб. → &lt;/span&gt;5033 сымб.)
# [[Тэхналёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3595 сымб. → &lt;/span&gt;5033 сымб.)
# [[Аўстралія і Акіянія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3602 сымб. → &lt;/span&gt;5043 сымб.)
# [[Шлюб]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3603 сымб. → &lt;/span&gt;5044 сымб.)
# [[Цунамі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3617 сымб. → &lt;/span&gt;5064 сымб.)
# [[Плоць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3619 сымб. → &lt;/span&gt;5067 сымб.)
# [[Сон у чырвоным цераме]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3624 сымб. → &lt;/span&gt;5074 сымб.)
# [[Мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3630 сымб. → &lt;/span&gt;5082 сымб.)
# [[Моцнае ўзаемадзеяньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3658 сымб. → &lt;/span&gt;5121 сымб.)
# [[СНІД]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3676 сымб. → &lt;/span&gt;5146 сымб.)
# [[Барабан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3680 сымб. → &lt;/span&gt;5152 сымб.)
# [[Тэарэма Пітагора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3685 сымб. → &lt;/span&gt;5159 сымб.)
# [[Вялікая кітайская сьцяна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3685 сымб. → &lt;/span&gt;5159 сымб.)
# [[Саладын]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3689 сымб. → &lt;/span&gt;5165 сымб.)
# [[Сталь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3696 сымб. → &lt;/span&gt;5174 сымб.)
# [[Проза]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3697 сымб. → &lt;/span&gt;5176 сымб.)
# [[Умар ібн аль-Хатаб]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3698 сымб. → &lt;/span&gt;5177 сымб.)
# [[Манархія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3703 сымб. → &lt;/span&gt;5184 сымб.)
# [[Нанатэхналёгіі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3707 сымб. → &lt;/span&gt;5190 сымб.)
# [[Баскетбол]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3709 сымб. → &lt;/span&gt;5193 сымб.)
# [[Пётар Чайкоўскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3716 сымб. → &lt;/span&gt;5202 сымб.)
# [[Тоўстая кішка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3719 сымб. → &lt;/span&gt;5207 сымб.)
# [[Тарнада]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3721 сымб. → &lt;/span&gt;5209 сымб.)
# [[Абрам]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3748 сымб. → &lt;/span&gt;5247 сымб.)
# [[Чорнае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3748 сымб. → &lt;/span&gt;5247 сымб.)
# [[Акулы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3757 сымб. → &lt;/span&gt;5260 сымб.)
# [[Дэзоксырыбануклійная кісьля]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3760 сымб. → &lt;/span&gt;5264 сымб.)
# [[Нос]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3766 сымб. → &lt;/span&gt;5272 сымб.)
# [[Нігер (рака)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3767 сымб. → &lt;/span&gt;5274 сымб.)
# [[Арганізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3775 сымб. → &lt;/span&gt;5285 сымб.)
# [[Эндакрынная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3778 сымб. → &lt;/span&gt;5289 сымб.)
# [[Мангольская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3783 сымб. → &lt;/span&gt;5296 сымб.)
# [[Лацінскі альфабэт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3787 сымб. → &lt;/span&gt;5302 сымб.)
# [[Раман]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3798 сымб. → &lt;/span&gt;5317 сымб.)
# [[Ганчарства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3800 сымб. → &lt;/span&gt;5320 сымб.)
# [[Дыёд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3801 сымб. → &lt;/span&gt;5321 сымб.)
# [[Газ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3803 сымб. → &lt;/span&gt;5324 сымб.)
# [[Грамадзянская вайна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3805 сымб. → &lt;/span&gt;5327 сымб.)
# [[Мастацтва вайны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3808 сымб. → &lt;/span&gt;5331 сымб.)
# [[Хмара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3822 сымб. → &lt;/span&gt;5351 сымб.)
# [[Расьліны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3829 сымб. → &lt;/span&gt;5361 сымб.)
# [[Фізычная хімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3838 сымб. → &lt;/span&gt;5373 сымб.)
# [[Юдаізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3866 сымб. → &lt;/span&gt;5412 сымб.)
# [[Цьвёрдае цела]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3866 сымб. → &lt;/span&gt;5412 сымб.)
# [[Адамашненьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3871 сымб. → &lt;/span&gt;5419 сымб.)
# [[Каляндар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3878 сымб. → &lt;/span&gt;5429 сымб.)
# [[Частасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3886 сымб. → &lt;/span&gt;5440 сымб.)
# [[Галаўны мозаг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3890 сымб. → &lt;/span&gt;5446 сымб.)
# [[Дзюдо]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3901 сымб. → &lt;/span&gt;5461 сымб.)
# [[Халодная вайна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3902 сымб. → &lt;/span&gt;5463 сымб.)
# [[Яблык]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3904 сымб. → &lt;/span&gt;5466 сымб.)
# [[Глухата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3910 сымб. → &lt;/span&gt;5474 сымб.)
# [[Гітара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3915 сымб. → &lt;/span&gt;5481 сымб.)
# [[Усеагульная дэклярацыя правоў чалавека]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3926 сымб. → &lt;/span&gt;5496 сымб.)
# [[Выбуховае рэчыва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3930 сымб. → &lt;/span&gt;5502 сымб.)
# [[Вялікі бар’ерны рыф]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3931 сымб. → &lt;/span&gt;5503 сымб.)
# [[Камплексны лік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3938 сымб. → &lt;/span&gt;5513 сымб.)
# [[Рэальнасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3964 сымб. → &lt;/span&gt;5550 сымб.)
# [[Кўамэ Нкрума]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3971 сымб. → &lt;/span&gt;5559 сымб.)
# [[Лацінская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3977 сымб. → &lt;/span&gt;5568 сымб.)
# [[Сьмяротная кара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3995 сымб. → &lt;/span&gt;5593 сымб.)
# [[Ісьціна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4001 сымб. → &lt;/span&gt;5601 сымб.)
# [[Самба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4005 сымб. → &lt;/span&gt;5607 сымб.)
# [[Бясконцасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4006 сымб. → &lt;/span&gt;5608 сымб.)
# [[Джэймз Прэскат Джоўль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4012 сымб. → &lt;/span&gt;5617 сымб.)
# [[Трэці Райх]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4018 сымб. → &lt;/span&gt;5625 сымб.)
# [[Курыца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4019 сымб. → &lt;/span&gt;5627 сымб.)
# [[Права]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4029 сымб. → &lt;/span&gt;5641 сымб.)
# [[Давід Гільбэрт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4034 сымб. → &lt;/span&gt;5648 сымб.)
# [[Грызуны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4034 сымб. → &lt;/span&gt;5648 сымб.)
# [[Дунай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4035 сымб. → &lt;/span&gt;5649 сымб.)
# [[Цывілізацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4067 сымб. → &lt;/span&gt;5694 сымб.)
# [[Акбар Вялікі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4086 сымб. → &lt;/span&gt;5720 сымб.)
# [[Рок-музыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4086 сымб. → &lt;/span&gt;5720 сымб.)
# [[Лёгіка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4094 сымб. → &lt;/span&gt;5732 сымб.)
# [[Эмпайр-Стэйт-Білдынг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4095 сымб. → &lt;/span&gt;5733 сымб.)
# [[Агонь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4101 сымб. → &lt;/span&gt;5741 сымб.)
# [[Інфаркт міякарда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4103 сымб. → &lt;/span&gt;5744 сымб.)
# [[Сафокл]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4110 сымб. → &lt;/span&gt;5754 сымб.)
# [[Дзьмітры Мендзялееў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4128 сымб. → &lt;/span&gt;5779 сымб.)
# [[Дымны порах]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4129 сымб. → &lt;/span&gt;5781 сымб.)
# [[Сат’яджыт Рай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4143 сымб. → &lt;/span&gt;5800 сымб.)
# [[Мяса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4147 сымб. → &lt;/span&gt;5806 сымб.)
# [[Статуя Свабоды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4153 сымб. → &lt;/span&gt;5814 сымб.)
# [[Электрамагнітнае выпраменьваньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4156 сымб. → &lt;/span&gt;5818 сымб.)
# [[Арктычны акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4157 сымб. → &lt;/span&gt;5820 сымб.)
# [[Матэрыялізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4160 сымб. → &lt;/span&gt;5824 сымб.)
# [[Тэорыя мностваў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4162 сымб. → &lt;/span&gt;5827 сымб.)
# [[Скура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4175 сымб. → &lt;/span&gt;5845 сымб.)
# [[Грып]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4188 сымб. → &lt;/span&gt;5863 сымб.)
# [[Квантавая мэханіка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4188 сымб. → &lt;/span&gt;5863 сымб.)
# [[Клясычная мэханіка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4198 сымб. → &lt;/span&gt;5877 сымб.)
# [[Гара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4199 сымб. → &lt;/span&gt;5879 сымб.)
# [[Трансфарматар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4212 сымб. → &lt;/span&gt;5897 сымб.)
# [[Антанін Леапольд Дворжак]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4227 сымб. → &lt;/span&gt;5918 сымб.)
# [[Кіліманджара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4227 сымб. → &lt;/span&gt;5918 сымб.)
# [[Спэцыяльная тэорыя рэлятыўнасьці]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4240 сымб. → &lt;/span&gt;5936 сымб.)
# [[Трымурці]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4247 сымб. → &lt;/span&gt;5946 сымб.)
# [[Фэрмэнты]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4252 сымб. → &lt;/span&gt;5953 сымб.)
# [[Плошча]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4255 сымб. → &lt;/span&gt;5957 сымб.)
# [[Шкілет]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4268 сымб. → &lt;/span&gt;5975 сымб.)
# [[Даасізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4272 сымб. → &lt;/span&gt;5981 сымб.)
# [[Зносіны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4272 сымб. → &lt;/span&gt;5981 сымб.)
# [[Вялікая дэпрэсія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4272 сымб. → &lt;/span&gt;5981 сымб.)
# [[Неарганічная хімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4273 сымб. → &lt;/span&gt;5982 сымб.)
# [[Функцыя (матэматыка)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4275 сымб. → &lt;/span&gt;5985 сымб.)
# [[Кандэнсатар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4275 сымб. → &lt;/span&gt;5985 сымб.)
# [[Бактэрыі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4276 сымб. → &lt;/span&gt;5986 сымб.)
# [[Мастацкі твор]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4280 сымб. → &lt;/span&gt;5992 сымб.)
# [[Вайна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4281 сымб. → &lt;/span&gt;5993 сымб.)
# [[Віктор Юго]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4286 сымб. → &lt;/span&gt;6000 сымб.)
# [[Кітайскае пісьмо]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4287 сымб. → &lt;/span&gt;6002 сымб.)
# [[Аснова (хімія)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4287 сымб. → &lt;/span&gt;6002 сымб.)
# [[Халіфат Абасыдаў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4298 сымб. → &lt;/span&gt;6017 сымб.)
# [[Мастацтва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4300 сымб. → &lt;/span&gt;6020 сымб.)
# [[Сярэдні Ўсход]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4305 сымб. → &lt;/span&gt;6027 сымб.)
# [[Шумэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4306 сымб. → &lt;/span&gt;6028 сымб.)
# [[Партугальская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4307 сымб. → &lt;/span&gt;6030 сымб.)
# [[Нэкропаль Гізы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4316 сымб. → &lt;/span&gt;6042 сымб.)
# [[Акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4326 сымб. → &lt;/span&gt;6056 сымб.)
# [[Срэбра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4327 сымб. → &lt;/span&gt;6058 сымб.)
# [[Тонкая кішка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4333 сымб. → &lt;/span&gt;6066 сымб.)
# [[Кантынэнт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4346 сымб. → &lt;/span&gt;6084 сымб.)
# [[Палітыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4355 сымб. → &lt;/span&gt;6097 сымб.)
# [[Кніга]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4363 сымб. → &lt;/span&gt;6108 сымб.)
# [[Гародніна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4369 сымб. → &lt;/span&gt;6117 сымб.)
# [[Кампутарная гульня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4370 сымб. → &lt;/span&gt;6118 сымб.)
# [[Хангыль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4377 сымб. → &lt;/span&gt;6128 сымб.)
# [[Рэгі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4377 сымб. → &lt;/span&gt;6128 сымб.)
# [[Конга (рака)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4380 сымб. → &lt;/span&gt;6132 сымб.)
# [[Янцзы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4389 сымб. → &lt;/span&gt;6145 сымб.)
# [[Музыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4395 сымб. → &lt;/span&gt;6153 сымб.)
# [[Віды пад пагрозай выміраньня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4408 сымб. → &lt;/span&gt;6171 сымб.)
# [[Грыгарыянскі каляндар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4420 сымб. → &lt;/span&gt;6188 сымб.)
# [[Эмоцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4424 сымб. → &lt;/span&gt;6194 сымб.)
# [[Арганічная хімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4436 сымб. → &lt;/span&gt;6210 сымб.)
# [[Іліяда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4437 сымб. → &lt;/span&gt;6212 сымб.)
# [[Камары]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4440 сымб. → &lt;/span&gt;6216 сымб.)
# [[Імунная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4443 сымб. → &lt;/span&gt;6220 сымб.)
# [[Гамэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4444 сымб. → &lt;/span&gt;6222 сымб.)
# [[Алмаз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4450 сымб. → &lt;/span&gt;6230 сымб.)
# [[Пальная зброя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4453 сымб. → &lt;/span&gt;6234 сымб.)
# [[Час]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4463 сымб. → &lt;/span&gt;6248 сымб.)
# [[Падводная лодка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4464 сымб. → &lt;/span&gt;6250 сымб.)
# [[Апартэід]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4469 сымб. → &lt;/span&gt;6257 сымб.)
# [[Зьмеі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4473 сымб. → &lt;/span&gt;6262 сымб.)
# [[Паўночнае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4474 сымб. → &lt;/span&gt;6264 сымб.)
# [[Мігель Сэрвантэс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4489 сымб. → &lt;/span&gt;6285 сымб.)
# [[Вялікія азёры]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4496 сымб. → &lt;/span&gt;6294 сымб.)
# [[Фрыдрых Ніцшэ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4497 сымб. → &lt;/span&gt;6296 сымб.)
# [[Вуза]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4527 сымб. → &lt;/span&gt;6338 сымб.)
# [[Шпуля індуктыўнасьці]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4527 сымб. → &lt;/span&gt;6338 сымб.)
# [[Літаратура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4536 сымб. → &lt;/span&gt;6350 сымб.)
# [[Глябалізацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4545 сымб. → &lt;/span&gt;6363 сымб.)
# [[Кот]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4547 сымб. → &lt;/span&gt;6366 сымб.)
# [[Паэзія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4557 сымб. → &lt;/span&gt;6380 сымб.)
# [[Цынь Шыхуандзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4563 сымб. → &lt;/span&gt;6388 сымб.)
# [[Арэхі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4567 сымб. → &lt;/span&gt;6394 сымб.)
# [[Абу Нувас]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4589 сымб. → &lt;/span&gt;6425 сымб.)
# [[Адам Сьміт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4603 сымб. → &lt;/span&gt;6444 сымб.)
# [[Поліяміеліт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4611 сымб. → &lt;/span&gt;6455 сымб.)
# [[Афрыканскі зьвяз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4622 сымб. → &lt;/span&gt;6471 сымб.)
# [[Кацусіка Хакусай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4631 сымб. → &lt;/span&gt;6483 сымб.)
# [[Мультыплікацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4638 сымб. → &lt;/span&gt;6493 сымб.)
# [[Сэкунда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4643 сымб. → &lt;/span&gt;6500 сымб.)
# [[Матэматыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4643 сымб. → &lt;/span&gt;6500 сымб.)
# [[Зброя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4681 сымб. → &lt;/span&gt;6553 сымб.)
# [[Мэтабалізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4686 сымб. → &lt;/span&gt;6560 сымб.)
# [[Вікторыя (возера)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4696 сымб. → &lt;/span&gt;6574 сымб.)
# [[Батаніка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4716 сымб. → &lt;/span&gt;6602 сымб.)
# [[Сьмерць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4723 сымб. → &lt;/span&gt;6612 сымб.)
# [[Матэматычны аналіз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4742 сымб. → &lt;/span&gt;6639 сымб.)
# [[Праграмнае забесьпячэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4744 сымб. → &lt;/span&gt;6642 сымб.)
# [[Мэталюргія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4755 сымб. → &lt;/span&gt;6657 сымб.)
# [[Грамадзтва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4766 сымб. → &lt;/span&gt;6672 сымб.)
# [[Ёган Гутэнбэрг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4769 сымб. → &lt;/span&gt;6677 сымб.)
# [[Міталёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4802 сымб. → &lt;/span&gt;6723 сымб.)
# [[Геамэтрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4802 сымб. → &lt;/span&gt;6723 сымб.)
# [[Гольф]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4804 сымб. → &lt;/span&gt;6726 сымб.)
# [[Мінэрал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4807 сымб. → &lt;/span&gt;6730 сымб.)
# [[Слова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4819 сымб. → &lt;/span&gt;6747 сымб.)
# [[Райн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4823 сымб. → &lt;/span&gt;6752 сымб.)
# [[Розум]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4827 сымб. → &lt;/span&gt;6758 сымб.)
# [[Мурашкі (вусякі)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4834 сымб. → &lt;/span&gt;6768 сымб.)
# [[Мэнструацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4842 сымб. → &lt;/span&gt;6779 сымб.)
# [[Паўднёвы полюс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4853 сымб. → &lt;/span&gt;6794 сымб.)
# [[Папера]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4854 сымб. → &lt;/span&gt;6796 сымб.)
# [[Мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4856 сымб. → &lt;/span&gt;6798 сымб.)
# [[Археі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4885 сымб. → &lt;/span&gt;6839 сымб.)
# [[Атам]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4905 сымб. → &lt;/span&gt;6867 сымб.)
# [[Інваліднасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4919 сымб. → &lt;/span&gt;6887 сымб.)
# [[Сьнег]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4951 сымб. → &lt;/span&gt;6931 сымб.)
# [[Мая]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4978 сымб. → &lt;/span&gt;6969 сымб.)
# [[Вулькан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4991 сымб. → &lt;/span&gt;6987 сымб.)
# [[Рабіндранат Тагор]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4996 сымб. → &lt;/span&gt;6994 сымб.)
# [[Міжземнае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5031 сымб. → &lt;/span&gt;7043 сымб.)
# [[Ячмень звычайны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5050 сымб. → &lt;/span&gt;7070 сымб.)
# [[Цына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5059 сымб. → &lt;/span&gt;7083 сымб.)
# [[Часавы пас]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5083 сымб. → &lt;/span&gt;7116 сымб.)
# [[Лёгкая атлетыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5086 сымб. → &lt;/span&gt;7120 сымб.)
# [[Пісьменнасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5101 сымб. → &lt;/span&gt;7141 сымб.)
# [[Сакрат]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5102 сымб. → &lt;/span&gt;7143 сымб.)
# [[Чарлз Дарвін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5123 сымб. → &lt;/span&gt;7172 сымб.)
# [[Лінейная альгебра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5126 сымб. → &lt;/span&gt;7176 сымб.)
# [[Леў Талстой]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5135 сымб. → &lt;/span&gt;7189 сымб.)
# [[Эрнэст Рэзэрфорд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5138 сымб. → &lt;/span&gt;7193 сымб.)
# [[Джавагарлал Нэру]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5138 сымб. → &lt;/span&gt;7193 сымб.)
# [[Ганг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5139 сымб. → &lt;/span&gt;7195 сымб.)
# [[Трапічны цыклён]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5144 сымб. → &lt;/span&gt;7202 сымб.)
# [[Нагарджуна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5145 сымб. → &lt;/span&gt;7203 сымб.)
# [[Кола]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5155 сымб. → &lt;/span&gt;7217 сымб.)
# [[Жыта пасяўное]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5156 сымб. → &lt;/span&gt;7218 сымб.)
# [[Вежа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5160 сымб. → &lt;/span&gt;7224 сымб.)
# [[Дыктатура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5179 сымб. → &lt;/span&gt;7251 сымб.)
# [[Расізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5186 сымб. → &lt;/span&gt;7260 сымб.)
# [[Сьвіньня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5190 сымб. → &lt;/span&gt;7266 сымб.)
# [[Соя культурная]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5194 сымб. → &lt;/span&gt;7272 сымб.)
# [[Сысуны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5211 сымб. → &lt;/span&gt;7295 сымб.)
# [[Маса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5220 сымб. → &lt;/span&gt;7308 сымб.)
# [[Місысыпі (рака)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5228 сымб. → &lt;/span&gt;7319 сымб.)
# [[Вэнэрычныя хваробы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5239 сымб. → &lt;/span&gt;7335 сымб.)
# [[Вінаград (ягада)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5256 сымб. → &lt;/span&gt;7358 сымб.)
# [[Сэнсорная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5263 сымб. → &lt;/span&gt;7368 сымб.)
# [[Газэта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5264 сымб. → &lt;/span&gt;7370 сымб.)
# [[Альпы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5309 сымб. → &lt;/span&gt;7433 сымб.)
# [[Сусьветнае павуціньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5310 сымб. → &lt;/span&gt;7434 сымб.)
# [[Пчолы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5317 сымб. → &lt;/span&gt;7444 сымб.)
# [[Брагмагупта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5358 сымб. → &lt;/span&gt;7501 сымб.)
# [[Вакцына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5385 сымб. → &lt;/span&gt;7539 сымб.)
# [[Лекі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5414 сымб. → &lt;/span&gt;7580 сымб.)
# [[Рэспубліка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5415 сымб. → &lt;/span&gt;7581 сымб.)
# [[Хімічнае злучэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5452 сымб. → &lt;/span&gt;7633 сымб.)
# [[Эль Ніньнё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5459 сымб. → &lt;/span&gt;7643 сымб.)
# [[Карыбскае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5465 сымб. → &lt;/span&gt;7651 сымб.)
# [[Тамаш Аквінскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5487 сымб. → &lt;/span&gt;7682 сымб.)
# [[Індуізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5490 сымб. → &lt;/span&gt;7686 сымб.)
# [[Штучны інтэлект]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5492 сымб. → &lt;/span&gt;7689 сымб.)
# [[Руаль Амундсэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5504 сымб. → &lt;/span&gt;7706 сымб.)
# [[Мужчына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5506 сымб. → &lt;/span&gt;7708 сымб.)
# [[Галакост]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5519 сымб. → &lt;/span&gt;7727 сымб.)
# [[Плод]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5521 сымб. → &lt;/span&gt;7729 сымб.)
# [[Прыматы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5568 сымб. → &lt;/span&gt;7795 сымб.)
# [[Ультрафіялетавае выпраменьваньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5596 сымб. → &lt;/span&gt;7834 сымб.)
# [[Грыбы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5611 сымб. → &lt;/span&gt;7855 сымб.)
# [[Труба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5615 сымб. → &lt;/span&gt;7861 сымб.)
# [[Падатак]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5676 сымб. → &lt;/span&gt;7946 сымб.)
# [[Ёган Сэбастыян Бах]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5680 сымб. → &lt;/span&gt;7952 сымб.)
# [[Нацыяналізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5698 сымб. → &lt;/span&gt;7977 сымб.)
# [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5739 сымб. → &lt;/span&gt;8035 сымб.)
# [[Лес]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5745 сымб. → &lt;/span&gt;8043 сымб.)
# [[Надвор’е]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5752 сымб. → &lt;/span&gt;8053 сымб.)
# [[Хімічны элемэнт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5753 сымб. → &lt;/span&gt;8054 сымб.)
# [[Сыкхізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5755 сымб. → &lt;/span&gt;8057 сымб.)
# [[Імпэрыя Гупта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5771 сымб. → &lt;/span&gt;8079 сымб.)
# [[Інгмар Бэргман]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5876 сымб. → &lt;/span&gt;8226 сымб.)
# [[Жывапіс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5880 сымб. → &lt;/span&gt;8232 сымб.)
# [[Радыё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5921 сымб. → &lt;/span&gt;8289 сымб.)
# [[Пустэльня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5924 сымб. → &lt;/span&gt;8294 сымб.)
# [[Балтыйскае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5924 сымб. → &lt;/span&gt;8294 сымб.)
# [[Інтэрнэт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5942 сымб. → &lt;/span&gt;8319 сымб.)
# [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5979 сымб. → &lt;/span&gt;8371 сымб.)
# [[Урад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6011 сымб. → &lt;/span&gt;8415 сымб.)
# [[Капіталізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6024 сымб. → &lt;/span&gt;8434 сымб.)
# [[Месяц (спадарожнік)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6025 сымб. → &lt;/span&gt;8435 сымб.)
# [[Інсульт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6064 сымб. → &lt;/span&gt;8490 сымб.)
# [[Абрагам Лінкальн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6065 сымб. → &lt;/span&gt;8491 сымб.)
# [[Кулямёт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6065 сымб. → &lt;/span&gt;8491 сымб.)
# [[Нэрва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6115 сымб. → &lt;/span&gt;8561 сымб.)
# [[Санскрыт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6152 сымб. → &lt;/span&gt;8613 сымб.)
# [[Медзь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6152 сымб. → &lt;/span&gt;8613 сымб.)
# [[Марксізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6188 сымб. → &lt;/span&gt;8663 сымб.)
# [[Рабства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6194 сымб. → &lt;/span&gt;8672 сымб.)
# [[Арабская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6202 сымб. → &lt;/span&gt;8683 сымб.)
# [[Каляніялізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6220 сымб. → &lt;/span&gt;8708 сымб.)
# [[Парасілавая ўстаноўка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6226 сымб. → &lt;/span&gt;8716 сымб.)
# [[Амэрыканскі даляр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6247 сымб. → &lt;/span&gt;8746 сымб.)
# [[Паводзіны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6252 сымб. → &lt;/span&gt;8753 сымб.)
# [[Птушкі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6265 сымб. → &lt;/span&gt;8771 сымб.)
# [[Песьня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6279 сымб. → &lt;/span&gt;8791 сымб.)
# [[Жытло]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6326 сымб. → &lt;/span&gt;8856 сымб.)
# [[Содні]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6371 сымб. → &lt;/span&gt;8919 сымб.)
# [[Вада]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6440 сымб. → &lt;/span&gt;9016 сымб.)
# [[Імпэрыя інкаў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6440 сымб. → &lt;/span&gt;9016 сымб.)
# [[Індустрыяльная рэвалюцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6441 сымб. → &lt;/span&gt;9017 сымб.)
# [[Плаціна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6444 сымб. → &lt;/span&gt;9022 сымб.)
# [[Збожжа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6446 сымб. → &lt;/span&gt;9024 сымб.)
# [[Хрыстафор Калюмб]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6457 сымб. → &lt;/span&gt;9040 сымб.)
# [[Лібэралізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6460 сымб. → &lt;/span&gt;9044 сымб.)
# [[Цацка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6461 сымб. → &lt;/span&gt;9045 сымб.)
# [[Авечка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6471 сымб. → &lt;/span&gt;9059 сымб.)
# [[Дыханьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6472 сымб. → &lt;/span&gt;9061 сымб.)
# [[Валюта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6500 сымб. → &lt;/span&gt;9100 сымб.)
# [[Клясычная музыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6501 сымб. → &lt;/span&gt;9101 сымб.)
# [[Скрыпка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6504 сымб. → &lt;/span&gt;9106 сымб.)
# [[Дзіця]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6512 сымб. → &lt;/span&gt;9117 сымб.)
# [[Марк Твэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6517 сымб. → &lt;/span&gt;9124 сымб.)
# [[Недаяданьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6523 сымб. → &lt;/span&gt;9132 сымб.)
# [[Люі Пастэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6547 сымб. → &lt;/span&gt;9166 сымб.)
# [[Грошы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6573 сымб. → &lt;/span&gt;9202 сымб.)
# [[Лао-Цзы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6656 сымб. → &lt;/span&gt;9318 сымб.)
# [[Брытанская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6680 сымб. → &lt;/span&gt;9352 сымб.)
# [[Жалеза]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6713 сымб. → &lt;/span&gt;9398 сымб.)
# [[Цукровы дыябэт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6720 сымб. → &lt;/span&gt;9408 сымб.)
# [[Хуанхэ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6741 сымб. → &lt;/span&gt;9437 сымб.)
# [[Беднасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6750 сымб. → &lt;/span&gt;9450 сымб.)
# [[Го]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6807 сымб. → &lt;/span&gt;9530 сымб.)
# [[Тытунь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6813 сымб. → &lt;/span&gt;9538 сымб.)
# [[Залежнасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6865 сымб. → &lt;/span&gt;9611 сымб.)
# [[Рэзыстар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6881 сымб. → &lt;/span&gt;9633 сымб.)
# [[Аднаўляльная энэргія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6929 сымб. → &lt;/span&gt;9701 сымб.)
# [[Атлусьценьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6939 сымб. → &lt;/span&gt;9715 сымб.)
# [[Кроў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6957 сымб. → &lt;/span&gt;9740 сымб.)
# [[Джэймз Ўат]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6958 сымб. → &lt;/span&gt;9741 сымб.)
# [[Культура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6992 сымб. → &lt;/span&gt;9789 сымб.)
# [[Лік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7026 сымб. → &lt;/span&gt;9836 сымб.)
# [[Марсэль Пруст]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7041 сымб. → &lt;/span&gt;9857 сымб.)
# [[Мікалай Капэрнік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7083 сымб. → &lt;/span&gt;9916 сымб.)
# [[Кітайская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7097 сымб. → &lt;/span&gt;9936 сымб.)
# [[Спорт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7097 сымб. → &lt;/span&gt;9936 сымб.)
# [[Бронзавы век]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7123 сымб. → &lt;/span&gt;9972 сымб.)
# [[Майсей]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7159 сымб. → &lt;/span&gt;10023 сымб.)
# [[Гафіз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7176 сымб. → &lt;/span&gt;10046 сымб.)
# [[Джакама Пучыні]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7211 сымб. → &lt;/span&gt;10095 сымб.)
# [[Дынастыя Хань]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7227 сымб. → &lt;/span&gt;10118 сымб.)
# [[Імпэрыялізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7239 сымб. → &lt;/span&gt;10135 сымб.)
# [[Малійская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7241 сымб. → &lt;/span&gt;10137 сымб.)
# [[Млечны Шлях]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7253 сымб. → &lt;/span&gt;10154 сымб.)
# [[Фартэпіяна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7254 сымб. → &lt;/span&gt;10156 сымб.)
# [[Дагістарычны час]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7258 сымб. → &lt;/span&gt;10161 сымб.)
# [[Панамскі канал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7261 сымб. → &lt;/span&gt;10165 сымб.)
# [[Сабака]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7279 сымб. → &lt;/span&gt;10191 сымб.)
# [[Марка Полё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7280 сымб. → &lt;/span&gt;10192 сымб.)
# [[Макс Вэбэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7291 сымб. → &lt;/span&gt;10207 сымб.)
# [[Сярэднявечча]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7298 сымб. → &lt;/span&gt;10217 сымб.)
# [[Нагіб Махфуз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7302 сымб. → &lt;/span&gt;10223 сымб.)
# [[Канфуцыянства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7323 сымб. → &lt;/span&gt;10252 сымб.)
# [[Лё Карбюзье]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7360 сымб. → &lt;/span&gt;10304 сымб.)
# [[Мэтал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7360 сымб. → &lt;/span&gt;10304 сымб.)
# [[Дыпляматыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7373 сымб. → &lt;/span&gt;10322 сымб.)
# [[Джэймз Кларк Максўэл]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7374 сымб. → &lt;/span&gt;10324 сымб.)
# [[Інжынэрная справа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7387 сымб. → &lt;/span&gt;10342 сымб.)
# [[Байкал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7387 сымб. → &lt;/span&gt;10342 сымб.)
# [[Рака]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7391 сымб. → &lt;/span&gt;10347 сымб.)
# [[Геаграфія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7399 сымб. → &lt;/span&gt;10359 сымб.)
# [[Аўгустын]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7401 сымб. → &lt;/span&gt;10361 сымб.)
# [[Псыхічны разлад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7409 сымб. → &lt;/span&gt;10373 сымб.)
# [[Душа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7411 сымб. → &lt;/span&gt;10375 сымб.)
# [[Эпас пра Гільгамэша]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7415 сымб. → &lt;/span&gt;10381 сымб.)
# [[Ангкор-Ват]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7421 сымб. → &lt;/span&gt;10389 сымб.)
# [[Меч]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7425 сымб. → &lt;/span&gt;10395 сымб.)
# [[Імануіл Кант]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7438 сымб. → &lt;/span&gt;10413 сымб.)
# [[Вярблюд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7442 сымб. → &lt;/span&gt;10419 сымб.)
# [[Джаваньні П’ерлюіджы да Палестрына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7443 сымб. → &lt;/span&gt;10420 сымб.)
# [[Нэрвовая сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7447 сымб. → &lt;/span&gt;10426 сымб.)
# [[Тэлебачаньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7459 сымб. → &lt;/span&gt;10443 сымб.)
# [[Гален]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7473 сымб. → &lt;/span&gt;10462 сымб.)
# [[Цьвёрды дыск]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7473 сымб. → &lt;/span&gt;10462 сымб.)
# [[Сорга двухколернае]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7478 сымб. → &lt;/span&gt;10469 сымб.)
# [[Аналітычная хімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7481 сымб. → &lt;/span&gt;10473 сымб.)
# [[Стыхійнае бедзтва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7498 сымб. → &lt;/span&gt;10497 сымб.)
# [[ГЭС Тры цясьніны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7519 сымб. → &lt;/span&gt;10527 сымб.)
# [[Філязофія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7527 сымб. → &lt;/span&gt;10538 сымб.)
# [[Карл Лінэй]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7550 сымб. → &lt;/span&gt;10570 сымб.)
# [[Канстытуцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7562 сымб. → &lt;/span&gt;10587 сымб.)
# [[Паветранае судна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7570 сымб. → &lt;/span&gt;10598 сымб.)
# [[Актавіян Аўгуст]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7576 сымб. → &lt;/span&gt;10606 сымб.)
# [[Выкапнёвае паліва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7591 сымб. → &lt;/span&gt;10627 сымб.)
# [[Правы чалавека]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7596 сымб. → &lt;/span&gt;10634 сымб.)
# [[Сулейман I]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7600 сымб. → &lt;/span&gt;10640 сымб.)
# [[Дынастыя Цын]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7621 сымб. → &lt;/span&gt;10669 сымб.)
# [[Аль-Газалі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7635 сымб. → &lt;/span&gt;10689 сымб.)
# [[Каталіцкая Царква]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7646 сымб. → &lt;/span&gt;10704 сымб.)
# [[Джон Лок]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7648 сымб. → &lt;/span&gt;10707 сымб.)
# [[Джузэпэ Вэрдзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7653 сымб. → &lt;/span&gt;10714 сымб.)
# [[Вакуўм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7668 сымб. → &lt;/span&gt;10735 сымб.)
# [[Імавернасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7687 сымб. → &lt;/span&gt;10762 сымб.)
# [[Сунь Ятсэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7692 сымб. → &lt;/span&gt;10769 сымб.)
# [[Трыганамэтрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7695 сымб. → &lt;/span&gt;10773 сымб.)
# [[Фрыда Калё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7730 сымб. → &lt;/span&gt;10822 сымб.)
# [[Бэйсбол]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7739 сымб. → &lt;/span&gt;10835 сымб.)
# [[Сацыялізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7753 сымб. → &lt;/span&gt;10854 сымб.)
# [[Пратысты]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7760 сымб. → &lt;/span&gt;10864 сымб.)
# [[Стэнлі Кубрык]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7764 сымб. → &lt;/span&gt;10870 сымб.)
# [[Атлянтычны акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7786 сымб. → &lt;/span&gt;10900 сымб.)
# [[Франц Шубэрт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7799 сымб. → &lt;/span&gt;10919 сымб.)
# [[Яганэс Брамс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7813 сымб. → &lt;/span&gt;10938 сымб.)
# [[Транзыстар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7814 сымб. → &lt;/span&gt;10940 сымб.)
# [[Арыстотэль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7817 сымб. → &lt;/span&gt;10944 сымб.)
# [[Ёзэф Гайдн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7818 сымб. → &lt;/span&gt;10945 сымб.)
# [[Жанна д’Арк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7843 сымб. → &lt;/span&gt;10980 сымб.)
# [[Віно]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7855 сымб. → &lt;/span&gt;10997 сымб.)
# [[Канфуцый]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7858 сымб. → &lt;/span&gt;11001 сымб.)
# [[Галубовыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7879 сымб. → &lt;/span&gt;11031 сымб.)
# [[Карл Вялікі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7891 сымб. → &lt;/span&gt;11047 сымб.)
# [[Сыстэма каардынат]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7898 сымб. → &lt;/span&gt;11057 сымб.)
# [[Рыбы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7904 сымб. → &lt;/span&gt;11066 сымб.)
# [[Гімалаі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7906 сымб. → &lt;/span&gt;11068 сымб.)
# [[Вуха]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7910 сымб. → &lt;/span&gt;11074 сымб.)
# [[Земнаводныя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7925 сымб. → &lt;/span&gt;11095 сымб.)
# [[Радыяактыўнасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7928 сымб. → &lt;/span&gt;11099 сымб.)
# [[Адраджэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7941 сымб. → &lt;/span&gt;11117 сымб.)
# [[Арабская ліга]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7956 сымб. → &lt;/span&gt;11138 сымб.)
# [[Ціхі акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7968 сымб. → &lt;/span&gt;11155 сымб.)
# [[Алюмін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7971 сымб. → &lt;/span&gt;11159 сымб.)
# [[Кіляграм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7981 сымб. → &lt;/span&gt;11173 сымб.)
# [[Пнэўманія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7997 сымб. → &lt;/span&gt;11196 сымб.)
# [[Хлеб]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8006 сымб. → &lt;/span&gt;11208 сымб.)
# [[Кукуруза]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8039 сымб. → &lt;/span&gt;11255 сымб.)
# [[Астэроід]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8049 сымб. → &lt;/span&gt;11269 сымб.)
# [[Горад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8049 сымб. → &lt;/span&gt;11269 сымб.)
# [[Гравітацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8059 сымб. → &lt;/span&gt;11283 сымб.)
# [[Арашэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8070 сымб. → &lt;/span&gt;11298 сымб.)
# [[Жан-Поль Сартр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8075 сымб. → &lt;/span&gt;11305 сымб.)
# [[Кітападобныя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8075 сымб. → &lt;/span&gt;11305 сымб.)
# [[Сафійскі сабор (Канстантынопаль)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8075 сымб. → &lt;/span&gt;11305 сымб.)
# [[Мэтар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8089 сымб. → &lt;/span&gt;11325 сымб.)
# [[Людвіг Вітгенштайн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8090 сымб. → &lt;/span&gt;11326 сымб.)
# [[Азот]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8102 сымб. → &lt;/span&gt;11343 сымб.)
# [[Размнажэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8113 сымб. → &lt;/span&gt;11358 сымб.)
# [[Ўінстан Чэрчыль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8116 сымб. → &lt;/span&gt;11362 сымб.)
# [[Філіпіны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8118 сымб. → &lt;/span&gt;11365 сымб.)
# [[Плянэта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8126 сымб. → &lt;/span&gt;11376 сымб.)
# [[Фэрнан Магелан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8138 сымб. → &lt;/span&gt;11393 сымб.)
# [[Ядзерная энэргетыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8148 сымб. → &lt;/span&gt;11407 сымб.)
# [[Юры Гагарын]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8150 сымб. → &lt;/span&gt;11410 сымб.)
# [[Электрамагнітнае ўзаемадзеяньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8155 сымб. → &lt;/span&gt;11417 сымб.)
# [[Шруба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8169 сымб. → &lt;/span&gt;11437 сымб.)
# [[Партэнон]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8193 сымб. → &lt;/span&gt;11470 сымб.)
# [[Чарлз Дыкенз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8211 сымб. → &lt;/span&gt;11495 сымб.)
# [[Экалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8214 сымб. → &lt;/span&gt;11500 сымб.)
# [[Вайна ў Віетнаме]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8221 сымб. → &lt;/span&gt;11509 сымб.)
# [[Інд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8224 сымб. → &lt;/span&gt;11514 сымб.)
# [[Тымур]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8229 сымб. → &lt;/span&gt;11521 сымб.)
# [[Японская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8286 сымб. → &lt;/span&gt;11600 сымб.)
# [[Блюз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8290 сымб. → &lt;/span&gt;11606 сымб.)
# [[Пшаніца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8294 сымб. → &lt;/span&gt;11612 сымб.)
# [[Фізыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8295 сымб. → &lt;/span&gt;11613 сымб.)
# [[Касьмічны палёт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8300 сымб. → &lt;/span&gt;11620 сымб.)
# [[Дождж]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8302 сымб. → &lt;/span&gt;11623 сымб.)
# [[Чэ Гевара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8336 сымб. → &lt;/span&gt;11670 сымб.)
# [[Фундамэнталізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8338 сымб. → &lt;/span&gt;11673 сымб.)
# [[Адукацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8356 сымб. → &lt;/span&gt;11698 сымб.)
# [[Плятон]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8362 сымб. → &lt;/span&gt;11707 сымб.)
# [[Марыя Складоўская-Кюры]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8403 сымб. → &lt;/span&gt;11764 сымб.)
# [[Самагубства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8410 сымб. → &lt;/span&gt;11774 сымб.)
# [[Шарль дэ Голь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8415 сымб. → &lt;/span&gt;11781 сымб.)
# [[Франц Кафка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8424 сымб. → &lt;/span&gt;11794 сымб.)
# [[Нэльсан Мандэла]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8434 сымб. → &lt;/span&gt;11808 сымб.)
# [[Макс Плянк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8444 сымб. → &lt;/span&gt;11822 сымб.)
# [[Базыліка Сьвятога Пятра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8449 сымб. → &lt;/span&gt;11829 сымб.)
# [[Гай Юліюс Цэзар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8453 сымб. → &lt;/span&gt;11834 сымб.)
# [[Ровар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8460 сымб. → &lt;/span&gt;11844 сымб.)
# [[Гэнры Форд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8496 сымб. → &lt;/span&gt;11894 сымб.)
# [[Тым Бэрнэрз-Лі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8507 сымб. → &lt;/span&gt;11910 сымб.)
# [[Іслам]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8512 сымб. → &lt;/span&gt;11917 сымб.)
# [[Арытмэтыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8513 сымб. → &lt;/span&gt;11918 сымб.)
# [[Гішпанская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8537 сымб. → &lt;/span&gt;11952 сымб.)
# [[Свойскі бык]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8538 сымб. → &lt;/span&gt;11953 сымб.)
# [[Кароткія нарды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8546 сымб. → &lt;/span&gt;11964 сымб.)
# [[Хорхэ Люіс Борхэс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8588 сымб. → &lt;/span&gt;12023 сымб.)
# [[Рыхард Вагнэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8598 сымб. → &lt;/span&gt;12037 сымб.)
# [[Грэцкая мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8629 сымб. → &lt;/span&gt;12081 сымб.)
# [[Цукар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8631 сымб. → &lt;/span&gt;12083 сымб.)
# [[Палітычная партыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8656 сымб. → &lt;/span&gt;12118 сымб.)
# [[Грамадзянская вайна ў ЗША]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8678 сымб. → &lt;/span&gt;12149 сымб.)
# [[Паўночны полюс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8697 сымб. → &lt;/span&gt;12176 сымб.)
# [[Бавоўна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8713 сымб. → &lt;/span&gt;12198 сымб.)
# [[Густаў Малер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8715 сымб. → &lt;/span&gt;12201 сымб.)
# [[Сынан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8722 сымб. → &lt;/span&gt;12211 сымб.)
# [[Каменны век]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8723 сымб. → &lt;/span&gt;12212 сымб.)
# [[Культурная рэвалюцыя ў Кітаі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8742 сымб. → &lt;/span&gt;12239 сымб.)
# [[Хранічная абструктыўная хвароба лёгкіх]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8750 сымб. → &lt;/span&gt;12250 сымб.)
# [[Тэмпэратура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8756 сымб. → &lt;/span&gt;12258 сымб.)
# [[Брусэльскі сталічны рэгіён]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8790 сымб. → &lt;/span&gt;12306 сымб.)
# [[Эрнан Картэс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8835 сымб. → &lt;/span&gt;12369 сымб.)
# [[Шакаляд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8879 сымб. → &lt;/span&gt;12431 сымб.)
# [[Ніл Армстранг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8889 сымб. → &lt;/span&gt;12445 сымб.)
# [[Эндзі Ўоргал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8974 сымб. → &lt;/span&gt;12564 сымб.)
# [[Фатаграфія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8982 сымб. → &lt;/span&gt;12575 сымб.)
# [[Чанак’я]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8999 сымб. → &lt;/span&gt;12599 сымб.)
# [[Гульня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9004 сымб. → &lt;/span&gt;12606 сымб.)
# [[Дыфэрэнцыйнае раўнаньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9028 сымб. → &lt;/span&gt;12639 сымб.)
# [[Эвэрэст]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9046 сымб. → &lt;/span&gt;12664 сымб.)
# [[Вялікі выбух]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9078 сымб. → &lt;/span&gt;12709 сымб.)
# [[Дэмакратыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9097 сымб. → &lt;/span&gt;12736 сымб.)
# [[Кава]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9102 сымб. → &lt;/span&gt;12743 сымб.)
# [[Рафаэль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9109 сымб. → &lt;/span&gt;12753 сымб.)
# [[Вінцэнт ван Гог]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9141 сымб. → &lt;/span&gt;12797 сымб.)
# [[Сям’я]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9154 сымб. → &lt;/span&gt;12816 сымб.)
# [[Від (біялёгія)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9165 сымб. → &lt;/span&gt;12831 сымб.)
# [[Сымон Балівар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9184 сымб. → &lt;/span&gt;12858 сымб.)
# [[Мэсапатамія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9187 сымб. → &lt;/span&gt;12862 сымб.)
# [[Волга]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9213 сымб. → &lt;/span&gt;12898 сымб.)
# [[Джэймз Джойс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9245 сымб. → &lt;/span&gt;12943 сымб.)
# [[Суставаногія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9252 сымб. → &lt;/span&gt;12953 сымб.)
# [[Ганс Крыстыян Андэрсэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9267 сымб. → &lt;/span&gt;12974 сымб.)
# [[Вуглярод]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9292 сымб. → &lt;/span&gt;13009 сымб.)
# [[Архітэктура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9376 сымб. → &lt;/span&gt;13126 сымб.)
# [[Нямецкая мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9393 сымб. → &lt;/span&gt;13150 сымб.)
# [[Бэнгальская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9419 сымб. → &lt;/span&gt;13187 сымб.)
# [[Кровазварот]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9419 сымб. → &lt;/span&gt;13187 сымб.)
# [[Прырода]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9428 сымб. → &lt;/span&gt;13199 сымб.)
# [[Зыгмунд Фройд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9435 сымб. → &lt;/span&gt;13209 сымб.)
# [[Тэлефон]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9454 сымб. → &lt;/span&gt;13236 сымб.)
# [[Мысьленьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9462 сымб. → &lt;/span&gt;13247 сымб.)
# [[Рымская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9509 сымб. → &lt;/span&gt;13313 сымб.)
# [[Джэфры Чосэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9604 сымб. → &lt;/span&gt;13446 сымб.)
# [[Асманская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9724 сымб. → &lt;/span&gt;13614 сымб.)
# [[Джэймз Кук]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9725 сымб. → &lt;/span&gt;13615 сымб.)
# [[Рэгбі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9741 сымб. → &lt;/span&gt;13637 сымб.)
# [[Паўднёвы акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9750 сымб. → &lt;/span&gt;13650 сымб.)
# [[Хімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9796 сымб. → &lt;/span&gt;13714 сымб.)
# [[Іўрыт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9806 сымб. → &lt;/span&gt;13728 сымб.)
# [[Агрэгатны стан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9844 сымб. → &lt;/span&gt;13782 сымб.)
# [[Сяргей Эйзэнштэйн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9864 сымб. → &lt;/span&gt;13810 сымб.)
# [[Крыжовыя паходы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9905 сымб. → &lt;/span&gt;13867 сымб.)
# [[Вэнэра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9926 сымб. → &lt;/span&gt;13896 сымб.)
# [[Аборт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9937 сымб. → &lt;/span&gt;13912 сымб.)
# [[Суэцкі канал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9982 сымб. → &lt;/span&gt;13975 сымб.)
# [[Марлен Дытрых]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10059 сымб. → &lt;/span&gt;14083 сымб.)
# [[Дзяржава]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10070 сымб. → &lt;/span&gt;14098 сымб.)
# [[Нобэлеўская прэмія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10102 сымб. → &lt;/span&gt;14143 сымб.)
# [[Кісьля]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10141 сымб. → &lt;/span&gt;14197 сымб.)
# [[Ота фон Бісмарк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10145 сымб. → &lt;/span&gt;14203 сымб.)
# [[Друк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10145 сымб. → &lt;/span&gt;14203 сымб.)
# [[Эўра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10171 сымб. → &lt;/span&gt;14239 сымб.)
# [[Дыега Вэляскес]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10226 сымб. → &lt;/span&gt;14316 сымб.)
# [[Магнітнае поле]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10236 сымб. → &lt;/span&gt;14330 сымб.)
# [[Міжнародны Суд ААН]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10257 сымб. → &lt;/span&gt;14360 сымб.)
# [[Кірыліца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10281 сымб. → &lt;/span&gt;14393 сымб.)
# [[Капітал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10319 сымб. → &lt;/span&gt;14447 сымб.)
# [[Натуральная воспа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10335 сымб. → &lt;/span&gt;14469 сымб.)
# [[Год]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10348 сымб. → &lt;/span&gt;14487 сымб.)
# [[Прыгажосьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10440 сымб. → &lt;/span&gt;14616 сымб.)
# [[Майкл Фарадэй]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10453 сымб. → &lt;/span&gt;14634 сымб.)
# [[Акіра Курасава]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10496 сымб. → &lt;/span&gt;14694 сымб.)
# [[Вадарод]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10526 сымб. → &lt;/span&gt;14736 сымб.)
# [[Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10551 сымб. → &lt;/span&gt;14771 сымб.)
# [[Луіс Армстранг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10552 сымб. → &lt;/span&gt;14773 сымб.)
# [[Этаноль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10559 сымб. → &lt;/span&gt;14783 сымб.)
# [[Пі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10609 сымб. → &lt;/span&gt;14853 сымб.)
# [[Джордж Вашынгтон]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10612 сымб. → &lt;/span&gt;14857 сымб.)
# [[Анархізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10617 сымб. → &lt;/span&gt;14864 сымб.)
# [[Анды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10647 сымб. → &lt;/span&gt;14906 сымб.)
# [[Калідаса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10706 сымб. → &lt;/span&gt;14988 сымб.)
# [[Ігар Стравінскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10767 сымб. → &lt;/span&gt;15074 сымб.)
# [[Эпілепсія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10786 сымб. → &lt;/span&gt;15100 сымб.)
# [[Купал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10798 сымб. → &lt;/span&gt;15117 сымб.)
# [[Карл Маркс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10854 сымб. → &lt;/span&gt;15196 сымб.)
# [[Альбрэхт Дурэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10888 сымб. → &lt;/span&gt;15243 сымб.)
# [[Галілео Галілей]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10907 сымб. → &lt;/span&gt;15270 сымб.)
# [[Грудзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10920 сымб. → &lt;/span&gt;15288 сымб.)
# [[Альгарытм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10920 сымб. → &lt;/span&gt;15288 сымб.)
# [[Сара Бэрнар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10942 сымб. → &lt;/span&gt;15319 сымб.)
# [[Золата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10978 сымб. → &lt;/span&gt;15369 сымб.)
# [[Шагнамэ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10981 сымб. → &lt;/span&gt;15373 сымб.)
# [[Фашызм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11058 сымб. → &lt;/span&gt;15481 сымб.)
# [[Футбол]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11083 сымб. → &lt;/span&gt;15516 сымб.)
# [[Ніл]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11093 сымб. → &lt;/span&gt;15530 сымб.)
# [[Галаўны боль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11099 сымб. → &lt;/span&gt;15539 сымб.)
# [[Вока]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11177 сымб. → &lt;/span&gt;15648 сымб.)
# [[Дзэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11209 сымб. → &lt;/span&gt;15693 сымб.)
# [[Эўклід]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11362 сымб. → &lt;/span&gt;15907 сымб.)
# [[Навука]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11382 сымб. → &lt;/span&gt;15935 сымб.)
# [[Нэптун]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11382 сымб. → &lt;/span&gt;15935 сымб.)
# [[Касьпійскае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11383 сымб. → &lt;/span&gt;15936 сымб.)
# [[Габрыель Гарсія Маркес]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11416 сымб. → &lt;/span&gt;15982 сымб.)
# [[Астраномія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11522 сымб. → &lt;/span&gt;16131 сымб.)
# [[Пэрсыдзкая мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11577 сымб. → &lt;/span&gt;16208 сымб.)
# [[Гарбата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11651 сымб. → &lt;/span&gt;16311 сымб.)
# [[Магатма Гандзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11653 сымб. → &lt;/span&gt;16314 сымб.)
# [[Нікалё Мак’явэльлі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11713 сымб. → &lt;/span&gt;16398 сымб.)
# [[Сухоты]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11747 сымб. → &lt;/span&gt;16446 сымб.)
# [[Тэрмадынаміка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11780 сымб. → &lt;/span&gt;16492 сымб.)
# [[Адольф Гітлер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11821 сымб. → &lt;/span&gt;16549 сымб.)
# [[Малако]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11878 сымб. → &lt;/span&gt;16629 сымб.)
# [[Людвіг ван Бэтговэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11961 сымб. → &lt;/span&gt;16745 сымб.)
# [[Ум Кульсум]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11990 сымб. → &lt;/span&gt;16786 сымб.)
# [[Паўднёвая Амэрыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12061 сымб. → &lt;/span&gt;16885 сымб.)
# [[Мэрылін Манро]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12075 сымб. → &lt;/span&gt;16905 сымб.)
# [[Чарлі Чаплін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12173 сымб. → &lt;/span&gt;17042 сымб.)
# [[Сонца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12211 сымб. → &lt;/span&gt;17095 сымб.)
# [[Альгебра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12215 сымб. → &lt;/span&gt;17101 сымб.)
# [[Геалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12454 сымб. → &lt;/span&gt;17436 сымб.)
# [[Франсіска Гоя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12578 сымб. → &lt;/span&gt;17609 сымб.)
# [[Атэізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12641 сымб. → &lt;/span&gt;17697 сымб.)
# [[Танец]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13068 сымб. → &lt;/span&gt;18295 сымб.)
# [[Зорка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13336 сымб. → &lt;/span&gt;18670 сымб.)
# [[Джордж Байран]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13398 сымб. → &lt;/span&gt;18757 сымб.)
# [[Рэлігія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13404 сымб. → &lt;/span&gt;18766 сымб.)
# [[Готфрыд Ляйбніц]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13468 сымб. → &lt;/span&gt;18855 сымб.)
# [[Уладзімер Ленін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13554 сымб. → &lt;/span&gt;18976 сымб.)
# [[Томас Эдысан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13808 сымб. → &lt;/span&gt;19331 сымб.)
# [[Мацуо Басё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13820 сымб. → &lt;/span&gt;19348 сымб.)
# [[Колер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13942 сымб. → &lt;/span&gt;19519 сымб.)
# [[Алімпійскія гульні]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14021 сымб. → &lt;/span&gt;19629 сымб.)
# [[Рак (захворваньне)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14078 сымб. → &lt;/span&gt;19709 сымб.)
# [[Георг Вільгельм Фрыдрых Гэгель]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14139 сымб. → &lt;/span&gt;19795 сымб.)
# [[Хвароба Альцгаймэра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14222 сымб. → &lt;/span&gt;19911 сымб.)
# [[Гіп-гоп]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14384 сымб. → &lt;/span&gt;20138 сымб.)
# [[Зямля]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14523 сымб. → &lt;/span&gt;20332 сымб.)
# [[Роза Люксэмбург]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14582 сымб. → &lt;/span&gt;20415 сымб.)
# [[Тэніс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14624 сымб. → &lt;/span&gt;20474 сымб.)
# [[Канал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14761 сымб. → &lt;/span&gt;20665 сымб.)
# [[Сыр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14883 сымб. → &lt;/span&gt;20836 сымб.)
# [[Ацтэкі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;15037 сымб. → &lt;/span&gt;21052 сымб.)
# [[Альфрэд Гічкок]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;15429 сымб. → &lt;/span&gt;21601 сымб.)
# [[Тысяча і адна ноч]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;15461 сымб. → &lt;/span&gt;21645 сымб.)
# [[Ядзерная зброя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;15748 сымб. → &lt;/span&gt;22047 сымб.)
# [[Ўолт Дыснэй]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;15987 сымб. → &lt;/span&gt;22382 сымб.)
# [[Ёган Вольфганг фон Гётэ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16008 сымб. → &lt;/span&gt;22411 сымб.)
# [[Міжнародны валютны фонд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16011 сымб. → &lt;/span&gt;22415 сымб.)
# [[Леанарда да Вінчы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16107 сымб. → &lt;/span&gt;22550 сымб.)
# [[Фёдар Дастаеўскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16150 сымб. → &lt;/span&gt;22610 сымб.)
# [[Фэдэрыка Фэліні]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16351 сымб. → &lt;/span&gt;22891 сымб.)
# [[Цытрус]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16596 сымб. → &lt;/span&gt;23234 сымб.)
# [[Асацыяцыя дзяржаваў Паўднёва-Ўсходняй Азіі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;17137 сымб. → &lt;/span&gt;23992 сымб.)
# [[Мартын Гайдэгер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;17788 сымб. → &lt;/span&gt;24903 сымб.)
# [[Дантэ Аліг’еры]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;17851 сымб. → &lt;/span&gt;24991 сымб.)
# [[Аўстрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18041 сымб. → &lt;/span&gt;25257 сымб.)
# [[Японія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18347 сымб. → &lt;/span&gt;25686 сымб.)
# [[Ізраіль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18577 сымб. → &lt;/span&gt;26008 сымб.)
# [[Аўстралія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18674 сымб. → &lt;/span&gt;26144 сымб.)
# [[Этыёпія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18748 сымб. → &lt;/span&gt;26247 сымб.)
# [[Танзанія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18792 сымб. → &lt;/span&gt;26309 сымб.)
# [[Сынгапур]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19228 сымб. → &lt;/span&gt;26919 сымб.)
# [[Азія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19343 сымб. → &lt;/span&gt;27080 сымб.)
# [[Здароўе]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19351 сымб. → &lt;/span&gt;27091 сымб.)
# [[Вэнэсуэла]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19399 сымб. → &lt;/span&gt;27159 сымб.)
# [[Анры Матыс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19411 сымб. → &lt;/span&gt;27175 сымб.)
# [[Куба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19702 сымб. → &lt;/span&gt;27583 сымб.)
# [[Жак Карт’е]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19846 сымб. → &lt;/span&gt;27784 сымб.)
# [[Ёсіф Сталін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19912 сымб. → &lt;/span&gt;27877 сымб.)
# [[Пакістан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;20427 сымб. → &lt;/span&gt;28598 сымб.)
# [[Інданэзія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;20513 сымб. → &lt;/span&gt;28718 сымб.)
# [[Сымона дэ Бавуар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;20812 сымб. → &lt;/span&gt;29137 сымб.)
# [[Віетнам]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;20818 сымб. → &lt;/span&gt;29145 сымб.)
# [[Эканоміка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;20948 сымб. → &lt;/span&gt;29327 сымб.)
# [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21249 сымб. → &lt;/span&gt;29749 сымб.)
# [[Людовік XIV]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21287 сымб. → &lt;/span&gt;29802 сымб.)
# [[Элан Т’юрынг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21566 сымб. → &lt;/span&gt;30192 сымб.)
# [[Армія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21582 сымб. → &lt;/span&gt;30215 сымб.)
# [[Аўганістан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21624 сымб. → &lt;/span&gt;30274 сымб.)
# [[Пітэр Паўль Рубэнс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21654 сымб. → &lt;/span&gt;30316 сымб.)
# [[Гаўтама Буда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21729 сымб. → &lt;/span&gt;30421 сымб.)
# [[Ашока]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21735 сымб. → &lt;/span&gt;30429 сымб.)
# [[Фрыдэрык Шапэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21756 сымб. → &lt;/span&gt;30458 сымб.)
# [[Фрэнк Лойд Райт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21773 сымб. → &lt;/span&gt;30482 сымб.)
# [[Паблё Пікаса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21774 сымб. → &lt;/span&gt;30484 сымб.)
# [[Вэргіліюс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21827 сымб. → &lt;/span&gt;30558 сымб.)
# [[Апэрацыйная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21835 сымб. → &lt;/span&gt;30569 сымб.)
# [[Саудаўская Арабія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21849 сымб. → &lt;/span&gt;30589 сымб.)
# [[Міжнародны рух Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21866 сымб. → &lt;/span&gt;30612 сымб.)
# [[Польшча]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21927 сымб. → &lt;/span&gt;30698 сымб.)
# [[Сонечная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21959 сымб. → &lt;/span&gt;30743 сымб.)
# [[Ерусалім]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21976 сымб. → &lt;/span&gt;30766 сымб.)
# [[Малярыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22000 сымб. → &lt;/span&gt;30800 сымб.)
# [[Лагас]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22016 сымб. → &lt;/span&gt;30822 сымб.)
# [[Каір]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22064 сымб. → &lt;/span&gt;30890 сымб.)
# [[Іран]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22065 сымб. → &lt;/span&gt;30891 сымб.)
# [[Марс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22073 сымб. → &lt;/span&gt;30902 сымб.)
# [[Багдад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22085 сымб. → &lt;/span&gt;30919 сымб.)
# [[Сатурн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22092 сымб. → &lt;/span&gt;30929 сымб.)
# [[Дыназаўр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22093 сымб. → &lt;/span&gt;30930 сымб.)
# [[Леанард Ойлер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22121 сымб. → &lt;/span&gt;30969 сымб.)
# [[Галяктыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22131 сымб. → &lt;/span&gt;30983 сымб.)
# [[Энцыкляпэдыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22141 сымб. → &lt;/span&gt;30997 сымб.)
# [[Канстантын I Вялікі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22167 сымб. → &lt;/span&gt;31034 сымб.)
# [[Мао Дзэ-дун]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22175 сымб. → &lt;/span&gt;31045 сымб.)
# [[Дака]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22176 сымб. → &lt;/span&gt;31046 сымб.)
# [[Банглядэш]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22183 сымб. → &lt;/span&gt;31056 сымб.)
# [[Хрысьціянства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22190 сымб. → &lt;/span&gt;31066 сымб.)
# [[Турэцкая мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22206 сымб. → &lt;/span&gt;31088 сымб.)
# [[Танк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22222 сымб. → &lt;/span&gt;31111 сымб.)
# [[Француская рэвалюцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22239 сымб. → &lt;/span&gt;31135 сымб.)
# [[Лізавета I]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22285 сымб. → &lt;/span&gt;31199 сымб.)
# [[Кіншаса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22294 сымб. → &lt;/span&gt;31212 сымб.)
# [[Піва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22323 сымб. → &lt;/span&gt;31252 сымб.)
# [[Авідыюс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22343 сымб. → &lt;/span&gt;31280 сымб.)
# [[Сыднэй]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22348 сымб. → &lt;/span&gt;31287 сымб.)
# [[Ёган Кеплер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22358 сымб. → &lt;/span&gt;31301 сымб.)
# [[Джон Мэйнард Кейнз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22366 сымб. → &lt;/span&gt;31312 сымб.)
# [[Дынастыя Тан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22373 сымб. → &lt;/span&gt;31322 сымб.)
# [[Франклін Дэлана Рузвэлт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22377 сымб. → &lt;/span&gt;31328 сымб.)
# [[Мухамад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22384 сымб. → &lt;/span&gt;31338 сымб.)
# [[Француская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22412 сымб. → &lt;/span&gt;31377 сымб.)
# [[Кейптаўн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22425 сымб. → &lt;/span&gt;31395 сымб.)
# [[Уран]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22456 сымб. → &lt;/span&gt;31438 сымб.)
# [[Ірак]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22457 сымб. → &lt;/span&gt;31440 сымб.)
# [[Мадрыд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22461 сымб. → &lt;/span&gt;31445 сымб.)
# [[Бразылія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22503 сымб. → &lt;/span&gt;31504 сымб.)
# [[Атэны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22574 сымб. → &lt;/span&gt;31604 сымб.)
# [[Транспарт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22578 сымб. → &lt;/span&gt;31609 сымб.)
# [[Міжнародная сыстэма СІ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22603 сымб. → &lt;/span&gt;31644 сымб.)
# [[Рэнэ Дэкарт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22619 сымб. → &lt;/span&gt;31667 сымб.)
# [[Лі Бо]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22671 сымб. → &lt;/span&gt;31739 сымб.)
# [[Сэул]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22698 сымб. → &lt;/span&gt;31777 сымб.)
# [[Карачы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22703 сымб. → &lt;/span&gt;31784 сымб.)
# [[Мумбаі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22706 сымб. → &lt;/span&gt;31788 сымб.)
# [[Шанхай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22735 сымб. → &lt;/span&gt;31829 сымб.)
# [[Юпітэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22740 сымб. → &lt;/span&gt;31836 сымб.)
# [[Вена]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22788 сымб. → &lt;/span&gt;31903 сымб.)
# [[Нідэрлянды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22835 сымб. → &lt;/span&gt;31969 сымб.)
# [[Карл Фрыдрых Гаўс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22847 сымб. → &lt;/span&gt;31986 сымб.)
# [[Авіцэна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22874 сымб. → &lt;/span&gt;32024 сымб.)
# [[Джэйн Остын]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22887 сымб. → &lt;/span&gt;32042 сымб.)
# [[Архімэд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22919 сымб. → &lt;/span&gt;32087 сымб.)
# [[Рэвалюцыя 1917 году ў Расеі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22945 сымб. → &lt;/span&gt;32123 сымб.)
# [[Амстэрдам]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22964 сымб. → &lt;/span&gt;32150 сымб.)
# [[Токіё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23081 сымб. → &lt;/span&gt;32313 сымб.)
# [[Калката]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23084 сымб. → &lt;/span&gt;32318 сымб.)
# [[Мартын Лютэр Кінг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23098 сымб. → &lt;/span&gt;32337 сымб.)
# [[Мартын Лютэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23104 сымб. → &lt;/span&gt;32346 сымб.)
# [[Старажытны Эгіпет]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23186 сымб. → &lt;/span&gt;32460 сымб.)
# [[Анатомія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23243 сымб. → &lt;/span&gt;32540 сымб.)
# [[Дэлі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23254 сымб. → &lt;/span&gt;32556 сымб.)
# [[Антарктыда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23271 сымб. → &lt;/span&gt;32579 сымб.)
# [[Антон Чэхаў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23280 сымб. → &lt;/span&gt;32592 сымб.)
# [[Бангкок]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23308 сымб. → &lt;/span&gt;32631 сымб.)
# [[Ісак Ньютан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23318 сымб. → &lt;/span&gt;32645 сымб.)
# [[Джакарта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23323 сымб. → &lt;/span&gt;32652 сымб.)
# [[Тайлянд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23337 сымб. → &lt;/span&gt;32672 сымб.)
# [[Бізантыйская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23370 сымб. → &lt;/span&gt;32718 сымб.)
# [[Партугалія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23377 сымб. → &lt;/span&gt;32728 сымб.)
# [[Багата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23410 сымб. → &lt;/span&gt;32774 сымб.)
# [[Эрвін Шрэдынгер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23411 сымб. → &lt;/span&gt;32775 сымб.)
# [[Расейская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23565 сымб. → &lt;/span&gt;32991 сымб.)
# [[Ватыкан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23572 сымб. → &lt;/span&gt;33001 сымб.)
# [[Дынастыя Мін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23580 сымб. → &lt;/span&gt;33012 сымб.)
# [[Ўільям Шэксьпір]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23591 сымб. → &lt;/span&gt;33027 сымб.)
# [[Мэксыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23598 сымб. → &lt;/span&gt;33037 сымб.)
# [[Мальер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23651 сымб. → &lt;/span&gt;33111 сымб.)
# [[Пэкін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23666 сымб. → &lt;/span&gt;33132 сымб.)
# [[Дамаск]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23676 сымб. → &lt;/span&gt;33146 сымб.)
# [[Аргентына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23834 сымб. → &lt;/span&gt;33368 сымб.)
# [[Старажытная Грэцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23896 сымб. → &lt;/span&gt;33454 сымб.)
# [[Рыю-дэ-Жанэйру]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23983 сымб. → &lt;/span&gt;33576 сымб.)
# [[Найробі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23996 сымб. → &lt;/span&gt;33594 сымб.)
# [[Мост]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24003 сымб. → &lt;/span&gt;33604 сымб.)
# [[Ангельская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24025 сымб. → &lt;/span&gt;33635 сымб.)
# [[Сан-Паўлу]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24028 сымб. → &lt;/span&gt;33639 сымб.)
# [[Вальтэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24047 сымб. → &lt;/span&gt;33666 сымб.)
# [[Лос-Анджэлес]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24100 сымб. → &lt;/span&gt;33740 сымб.)
# [[Першая сусьветная вайна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24122 сымб. → &lt;/span&gt;33771 сымб.)
# [[Сальвадор Далі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24137 сымб. → &lt;/span&gt;33792 сымб.)
# [[Мэхіка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24321 сымб. → &lt;/span&gt;34049 сымб.)
# [[Турэччына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24367 сымб. → &lt;/span&gt;34114 сымб.)
# [[Будызм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24434 сымб. → &lt;/span&gt;34208 сымб.)
# [[Эўропа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24498 сымб. → &lt;/span&gt;34297 сымб.)
# [[Банан (плод)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24555 сымб. → &lt;/span&gt;34377 сымб.)
# [[Рэспубліка Карэя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24599 сымб. → &lt;/span&gt;34439 сымб.)
# [[Чжэн Хэ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24600 сымб. → &lt;/span&gt;34440 сымб.)
# [[Арабска-ізраільскі канфлікт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24647 сымб. → &lt;/span&gt;34506 сымб.)
# [[Вашынгтон (акруга Калюмбія)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24650 сымб. → &lt;/span&gt;34510 сымб.)
# [[Мікелянджэлё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24652 сымб. → &lt;/span&gt;34513 сымб.)
# [[Біялёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24688 сымб. → &lt;/span&gt;34563 сымб.)
# [[Бялкі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24765 сымб. → &lt;/span&gt;34671 сымб.)
# [[Аўтамабіль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24802 сымб. → &lt;/span&gt;34723 сымб.)
# [[Індыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24988 сымб. → &lt;/span&gt;34983 сымб.)
# [[Мэка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25148 сымб. → &lt;/span&gt;35207 сымб.)
# [[Мустафа Кемаль Ататурк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25391 сымб. → &lt;/span&gt;35547 сымб.)
# [[Карабель]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25428 сымб. → &lt;/span&gt;35599 сымб.)
# [[Зараастрызм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25469 сымб. → &lt;/span&gt;35657 сымб.)
# [[Майкл Джэксан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25479 сымб. → &lt;/span&gt;35671 сымб.)
# [[Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25547 сымб. → &lt;/span&gt;35766 сымб.)
# [[Эгіпет]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25596 сымб. → &lt;/span&gt;35834 сымб.)
# [[Тлен]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25773 сымб. → &lt;/span&gt;36082 сымб.)
# [[Парыж]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25916 сымб. → &lt;/span&gt;36282 сымб.)
# [[Антоніё Вівальдзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26135 сымб. → &lt;/span&gt;36589 сымб.)
# [[Тэгеран]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26267 сымб. → &lt;/span&gt;36774 сымб.)
# [[Рым]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26877 сымб. → &lt;/span&gt;37628 сымб.)
# [[Кітай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26885 сымб. → &lt;/span&gt;37639 сымб.)
# [[Георг Фрыдрых Гэндэль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26975 сымб. → &lt;/span&gt;37765 сымб.)
# [[Альбэрт Айнштайн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26993 сымб. → &lt;/span&gt;37790 сымб.)
# [[Нігерыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27134 сымб. → &lt;/span&gt;37988 сымб.)
# [[Буэнас-Айрэс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27404 сымб. → &lt;/span&gt;38366 сымб.)
# [[Швайцарыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27604 сымб. → &lt;/span&gt;38646 сымб.)
# [[Вашку да Гама]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27703 сымб. → &lt;/span&gt;38784 сымб.)
# [[Нью-Ёрк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27951 сымб. → &lt;/span&gt;39131 сымб.)
# [[Жан-Жак Русо]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;28053 сымб. → &lt;/span&gt;39274 сымб.)
# [[Нямеччына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;28139 сымб. → &lt;/span&gt;39395 сымб.)
# [[Судан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;29091 сымб. → &lt;/span&gt;40727 сымб.)
# [[Паўночная Амэрыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;29316 сымб. → &lt;/span&gt;41042 сымб.)
# [[Бульба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;30496 сымб. → &lt;/span&gt;42694 сымб.)
# [[Гішпанія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31064 сымб. → &lt;/span&gt;43490 сымб.)
# [[Аляксандар Пушкін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31506 сымб. → &lt;/span&gt;44108 сымб.)
# [[Энрыка Фэрмі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31606 сымб. → &lt;/span&gt;44248 сымб.)
# [[Эўрапейскі Зьвяз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31650 сымб. → &lt;/span&gt;44310 сымб.)
# [[Санкт-Пецярбург]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31768 сымб. → &lt;/span&gt;44475 сымб.)
# [[The Beatles]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31828 сымб. → &lt;/span&gt;44559 сымб.)
# [[Дубай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;32164 сымб. → &lt;/span&gt;45030 сымб.)
# [[Цягліцы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;32174 сымб. → &lt;/span&gt;45044 сымб.)
# [[Чынгісхан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;32950 сымб. → &lt;/span&gt;46130 сымб.)
# [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў па пытаньнях адукацыі, навукі і культуры]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;33045 сымб. → &lt;/span&gt;46263 сымб.)
# [[Масква]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;33890 сымб. → &lt;/span&gt;47446 сымб.)
# [[Вольфганг Амадэй Моцарт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;34027 сымб. → &lt;/span&gt;47638 сымб.)
# [[Эйфэлева вежа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;34690 сымб. → &lt;/span&gt;48566 сымб.)
# [[Афрыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;35133 сымб. → &lt;/span&gt;49186 сымб.)
# [[Кір II]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;35642 сымб. → &lt;/span&gt;49899 сымб.)
# [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;35838 сымб. → &lt;/span&gt;50173 сымб.)
# [[Стамбул]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;36149 сымб. → &lt;/span&gt;50609 сымб.)
# [[Ісус Хрыстос]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;36498 сымб. → &lt;/span&gt;51097 сымб.)
# [[Нікола Тэсла]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;36571 сымб. → &lt;/span&gt;51199 сымб.)
# [[Францыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;37066 сымб. → &lt;/span&gt;51892 сымб.)
# [[Глябальнае пацяпленьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;37689 сымб. → &lt;/span&gt;52765 сымб.)
# [[Ганконг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;38289 сымб. → &lt;/span&gt;53605 сымб.)
# [[Калізэй]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;38926 сымб. → &lt;/span&gt;54496 сымб.)
# [[Сусьветны банк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;41549 сымб. → &lt;/span&gt;58169 сымб.)
# [[Расея]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;44065 сымб. → &lt;/span&gt;61691 сымб.)
# [[Рэмбрант]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;44369 сымб. → &lt;/span&gt;62117 сымб.)
# [[Канада]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;46867 сымб. → &lt;/span&gt;65614 сымб.)
# [[Сьвятая Рымская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;49352 сымб. → &lt;/span&gt;69093 сымб.)
# [[Злучаныя Штаты Амэрыкі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;51268 сымб. → &lt;/span&gt;71775 сымб.)
# [[Шахматы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;52535 сымб. → &lt;/span&gt;73549 сымб.)
# [[Бэрлін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;53872 сымб. → &lt;/span&gt;75421 сымб.)
# [[Напалеон I Банапарт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;54321 сымб. → &lt;/span&gt;76049 сымб.)
# [[Італія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;54997 сымб. → &lt;/span&gt;76996 сымб.)
# [[Альжыр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;55897 сымб. → &lt;/span&gt;78256 сымб.)
# [[Рэфармацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;57521 сымб. → &lt;/span&gt;80529 сымб.)
# [[Аляксандар Македонскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;63234 сымб. → &lt;/span&gt;88528 сымб.)
# [[Вялікабрытанія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;63309 сымб. → &lt;/span&gt;88633 сымб.)
# [[Украіна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;63810 сымб. → &lt;/span&gt;89334 сымб.)
# [[Лёндан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;70448 сымб. → &lt;/span&gt;98627 сымб.)
# [[Пётар I]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;72172 сымб. → &lt;/span&gt;101041 сымб.)
# [[Другая сусьветная вайна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;75044 сымб. → &lt;/span&gt;105062 сымб.)
# [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;79371 сымб. → &lt;/span&gt;111119 сымб.)
# [[Цягнік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;100969 сымб. → &lt;/span&gt;141357 сымб.)</text>
      <sha1>pd7qmpf5qcdtguv1uu1kuhm8ikawvov</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Віны</title>
    <ns>14</ns>
    <id>93607</id>
    <revision>
      <id>2331709</id>
      <parentid>1967636</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:07:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="83" xml:space="preserve">{{Болей|Віно}}

[[Катэгорыя:Алькагольныя напоі]]</text>
      <sha1>9cad94ao45z1ive4khp8ohncr3tz3wl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Арабы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>100687</id>
    <revision>
      <id>2331811</id>
      <parentid>1770970</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:28:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="758" xml:space="preserve">[[Файл:Arab_world.png|значак|Мапа арабскага сьвету]]
'''Арабы''' ([[Арабская мова|араб.]]: العرب — ''аль-араб'') — гурт народаў [[сэміт|сэміцкага]] паходжаньня, якія размаўляюць на мностве дыялектаў [[арабская мова|арабскай мовы]] і якія насяляюць дзяржавы [[Заходняя Азія|Заходняй Азіі]] і [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыкі]]. Пісьменнасьць на аснове арабскага круглага ліста.

{{Накід}}

[[Катэгорыя:Этнасы Азіі]]
[[Катэгорыя:Арабы|*]]</text>
      <sha1>22h9yugwu0jx0k9i65s3p20uxv2uhg5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ванадзор</title>
    <ns>0</ns>
    <id>102131</id>
    <revision>
      <id>2331756</id>
      <parentid>2279748</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T18:56:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>521</id>
      </contributor>
      <comment>Са старонкі прыбраны файл Coat_of_arms_of_Vanadzor.svg, бо ён быў выдалены з Commons удзельнікам [[commons:User:Rubin16|Rubin16]]. Прычына: [[:c:COM:L|Copyright violation]]; can usually be uploaded to your local Wikipedia as fair use if an article exists</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5241" xml:space="preserve">{{Мястэчка
| Назва                           = Ванадзор
| Назва ў родным склоне           = Ванадзора
| Няпэўная назва                  = 
| Арыгінальная назва              = 
| Краіны                          = Армэніі
| Герб                            =
| Сьцяг                           = 
| Гімн                            = 
| Першыя згадкі                   = 
| Горад з                         = 
| Магдэбурскае права              = 
| Былыя назвы                     = 
| Былая назва                     = 
| Мясцовая назва                  = 
| Адміністрацыйная адзінка        = [[Краіна]]
| Назва адміністрацыйнай адзінкі  = [[Армэнія]]
| Адміністрацыйная адзінка2       = 
| Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = 
| Адміністрацыйная адзінка3       = 
| Назва адміністрацыйнай адзінкі3 = 
| Сельсавет                       = 
| Пасялковы савет                 = 
| Кіраўнік                        = 
| Імя кіраўніка                   = 
| Плошча                          = 25 
| Вышыня                          = 1 350
| Колькасьць насельніцтва         = 105 тыс чал.&lt;ref&gt;[http://news.am/rus/news/26950.html 34,4% населения Армении живет в Ереване]&lt;/ref&gt;
| Год падліку насельніцтва        = 2010
| Шчыльнасьць насельніцтва        = 4,296 чал./км²
| Этнічны склад насельніцтва      =
| Год падліку этнічнага складу насельніцтва =
| Колькасьць двароў               = 
| Часавы пас                      = +4
| Летні час                       = +5
| Тэлефонны код                   = +374 (322)
| Паштовы індэкс                  = 2001-2024
| Аўтамабільны код                = 
| Выява                           = Vanadzor.jpeg
| Апісаньне выявы                 = Выгляд на Ванадзор
| Шырата паўшар'е                 = паўночнае
 | Шырата градусаў                = 40
 | Шырата хвілінаў                = 48
 | Шырата сэкундаў                = 46
| Даўгата паўшар'е                = усходняе
 | Даўгата градусаў               = 44
 | Даўгата хвілінаў               = 29
 | Даўгата сэкундаў               = 18
| Пазыцыя подпісу на мапе         = 
| Водступ подпісу на мапе         = 
| Commons                         = 
| Сайт                            = [http://vanadzor.am/ vanadzor.am]
| Колер                           = 
}}
'''Ванадзор''' ({{мова-hy|Վանաձոր}}) — трэці па велічыні горад [[Армэнія|Армэніі]] пасьля [[Ерэван]]а і [[Гюмры]]. Адміністрацыйны цэнтар марза Лоры.

== Транспарт ==
Горад знаходзіцца на чыгуначнай лініі Тбілісі-Гюмры. Адлегласьць па аўтамагістралі да Ерэвана 125 кілямэтраў, да Тбілісі — 146 кілямэтраў. Цэнтар шашэйных дарог на Ерэван (Дыліжан — Сэван), Гюмры, Тбілісі (Алавэрдзі), Ташыр. Разьвіта ўнутрыгарадзкая сетка маршрутных таксі (20 маршрутаў), таксі.

== Культура і адукацыя ==
У Ванадзоры функцыянуе школа жывапісу, творы яе найбольш адораных выхаванцаў з посьпехам дэманструюцца на рэспубліканскіх і міжнародных выставах. У прапагандзе жывапісу вялікую ролю адыгрывае мясцовая карцінная галерэя. Адным з цэнтраў культурнага жыцьця гораду зьяўляецца дзяржаўны драматычны тэатар ім. Аванэса Абэляна. Лялечны тэатар.

У Ванадзоры дзейнічаюць шэраг вышэйшых навучальных установаў:
* Ванадзорскі дзяржаўны пэдагагічны інстытут ім. Аванэса Туманяна (1969). Рыхтуе кадры для ўсёй паўночнай Армэніі і армянскіх раёнаў Грузіі.
* філіял Армянскага дзярж. політэхнічнага ўнівэрсытэту (1959),
* філіял Армянскай дзярж. сельскагаспадарчай акадэміі.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Гарады Армэніі]]</text>
      <sha1>js4ll5dq22oomla9oqjgfbfcur038ii</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Партугальцы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>102264</id>
    <revision>
      <id>2331810</id>
      <parentid>1686093</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:27:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="797" xml:space="preserve">{{Этнас
 | Назва           = '''Партугальцы'''
 | Выява           = [[Файл:Pauliteiros.jpg|300px]]
 | Подпіс да выявы = 
 | Саманазва       = Portugueses
 | Колькасьць      = 31 мільён
 | Рэгіёны         =
}}
'''Партуга́льцы''' ({{мова-pt|portugueses}}) — народ на захаде [[Пірэнэйская паўвыспа|Пірэнэйскае паўвыспы]], карэннае насельніцтва [[Партугалія|Партугаліі]]. Размаўляюць на [[Партугальская мова|партугальскай мове]].

{{Парады артыкулу|кароткі артыкул|няма крыніцаў}}

[[Катэгорыя:Этнасы Эўропы]]</text>
      <sha1>e2nt28l3twpyx6drcw893wiibw1tiam</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>The Times</title>
    <ns>0</ns>
    <id>102936</id>
    <revision>
      <id>2331806</id>
      <parentid>2299696</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:20:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4262" xml:space="preserve">{{Газэта
|назва        = The Times
|выява        =
|памер        = 200пкс
|подпіс       = 
|тып          = штодзённая
|фармат       = 
|уладальнік   = News Corporation
|выдавец      = Times Newspapers Limited
|рэдактар     = 
|штат         = 
|заснаваная   = 1785
|зачыненая    = 
|палітыка     = памяркоўна-кансэрватыўная
|мова         = [[ангельская мова|ангельская]]
|штаб-кватэра = [[Лёндан]]
|наклад       = 502,436 (на сакавік 2010&lt;ref&gt;[http://www.guardian.co.uk/media/2008/may/09/abcs.pressandpublishing1 April ABCs: ''Financial Times'' Dips for Second Month. The Guardian]&lt;/ref&gt;)
|кошт         = £0.90 &lt;small&gt;(панядзелак–пятніца)&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;£2 &lt;small&gt;(субота)&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;£1.30 &lt;small&gt;(субота, Шатляндыі)&lt;/small&gt;
|ISSN         = 0140-0460
|сайт         = [http://www.thetimes.co.uk/ www.thetimes.co.uk]
}}

'''Таймз''' ({{мова-en|«The Times»}}) — штодзённая газэта ў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]], адно з самых вядомых сусьветных друкаваных выданьняў. Выходзіць з 1785 году. На дадзены момант «Таймз» выдаецца ў «''Times Newspapers Limited''» і цалкам належыць карпарацыі «''News Corporation''», якой кіруе [[Рупэрт Мэрдак]]. Нядзельным варыянтам газэты зьяўляецца «''The Sunday Times''». Традыцыйна лічыцца, што газэта прытрымліваецца памяркоўна-правых поглядаў і падтрымліваецца [[Торы|Кансэрватыўнай партыяй]], аднак падчас перадапошніх парлямэнцкіх выбараў газэта адкрыта падтрымлівала [[Лейбарысты|партыю лейбарыстаў]], чым садзейнічала ейнай перамозе.

Шмат якія газэты запазычылі назву ў «''The Times''», як то [[ЗША|амэрыканская]] «''[[The New York Times]]''», [[Індыя|індыйская]] «''[[The Times of India]]''» і іншыя.

«Таймз» была заснавана Джонам Ўолтэрам у 1785 годзе й мела першапачатковы назоў «''The Daily Universal Register''» («Штодзённы сьпіс навінаў»), рэдактарам быў сам Джон. 1 студзеня 1788 году, пасьля выпуску 940 нумару, назоў быў зьменены на сучасны «The Times».
Ад 2007 да 2012 рэдактарам The Times быў Джэймз Гардынг&lt;ref&gt;[http://www.theguardian.com/media/2012/dec/12/times-editor-james-harding-resigns]&lt;/ref&gt;.

== Глядзіце таксама ==
* [[Fox News Radio]] (Радыё «Фокс-Навіны»)

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.thetimes.co.uk/ Афіцыйны сайт]
* [http://www.thetimes.mobi/ Вэрсія для мабільных тэлефонаў]
* [https://web.archive.org/web/20100605093019/http://www.thesundaytimes.co.uk/sto/ The Sunday Times site]
* [http://www.timesatlas.com/Pages/Default.aspx Times World Atlases official website]
* [http://archive.timesonline.co.uk/tol/archive/ Archive from 1785 to 1985] — усе тэксты ў арыгінальным фармаце
* [https://web.archive.org/web/20070830161221/http://www.rmit.edu.au/appliedcommunication/publiclectures The Times editor Robert Thomson lecture online: From the editorial desk of ''The Times'', RMIT School of Applied Communication Public Lecture series]
* [https://web.archive.org/web/20080817081520/http://etext.library.adelaide.edu.au/t/trollope/anthony/warden/chapter14.html on the mid-nineteenth century Times]

{{Накід:Пэрыёдыка}}

[[Катэгорыя:Брытанскія газэты]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1785 годзе]]</text>
      <sha1>pdy07dxog5ce4ro6xyj8957t5412jzd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абд аль-Кадыр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>103392</id>
    <revision>
      <id>2331779</id>
      <parentid>2278356</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:46:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dymitr перанёс старонку [[Абд аль-Кадзір]] у [[Абд аль-Кадыр]]: артаграфія</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1607" xml:space="preserve">[[Файл:DamascusabdulKader.jpg|міні|Абд аль-Кадзір]]
[[Файл:EmirAbdelKader.jpg|міні|Абд аль-Кадзір]]
'''Абд аль-Кадзір''' ([[6 верасьня]] [[1808]] — [[26 траўня]] [[1883]], [[Дамаск]]) — арабскі [[эмір]], нацыянальны герой [[Альжыр]]у; вядомы як военачальнік, палітычны дзяяч, навуковец, аратар і паэт.

Паходзіў са старажытнага і знатнага марабуцкага (сьвятарскага) роду ў [[Аран (горад)|Аране]]. У [[1832]] плямёнамі заходняга Альжыру выбраны эмірам і стварыў незалежную дзяржаву. На працягу 15 гадоў даволі пасьпяхова змагаўся з [[Францыя|францускімі]] інтэрвэнтамі, але ўрэшце пацярпеў паражэньне, адпраўлены ў Францыю. Жыў пад хатнім арыштам зь сям’ёй, вызвалены [[Напалеон III Банапарт|Напалеонам ІІІ]]. У [[1852]] пераехаў у [[Бурса|Бурсу]], потым у [[Дамаск]]. Падарожнічаў, наведаў Сусьветную выстаўку ў [[Парыж]]ы ў [[1867]], прысутнічаў на адкрыцьці [[Суэцкі канал|Суэцкага канала]] ў [[1869]], двойчы зьдзейсьніў хадж.

[[Катэгорыя:Асобы Альжыру]]</text>
      <sha1>oz0cfccqx55xtxvwya8fh91o6f0yokx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331782</id>
      <parentid>2331779</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:49:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>артаграфія, [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1694" xml:space="preserve">{{Асоба}}
[[Файл:EmirAbdelKader.jpg|міні|Абд аль-Кадыр]]
'''Абд аль-Кадыр''' (6 верасьня 1808 году — 26 траўня 1883 году, [[Дамаск]]) — арабскі [[эмір]], нацыянальны герой [[Альжыр]]у; вядомы як военачальнік, палітычны дзяяч, навуковец, аратар і паэт.

Паходзіў са старажытнага і знатнага марабуцкага (сьвятарскага) роду ў [[Аран (горад)|Аране]]. У 1832 годзе плямёнамі заходняга Альжыру выбраны эмірам і стварыў незалежную дзяржаву. На працягу 15 гадоў даволі пасьпяхова змагаўся з [[Францыя|францускімі]] інтэрвэнтамі, але ўрэшце пацярпеў паражэньне, адпраўлены ў Францыю. Жыў пад хатнім арыштам зь сям’ёй, вызвалены [[Напалеон III Банапарт|Напалеонам ІІІ]]. У 1852 годзе пераехаў у [[Бурса|Бурсу]], потым у [[Дамаск]]. Падарожнічаў, наведаў Сусьветную выставу ў [[Парыж]]ы ў 1867 годзе, прысутнічаў на адкрыцьці [[Суэцкі канал|Суэцкага канала]] ў 1869 годзе, двойчы зьдзейсьніў гадж.

== Крынціы ==
{{Крыніцы}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Кадыа, Абд аль}}
[[Катэгорыя:Асобы Альжыру]]</text>
      <sha1>1udnmxho7q8611wyhuholvxseig4m9s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Якаб (апэрацыя)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>106440</id>
    <revision>
      <id>2331803</id>
      <parentid>1991102</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:16:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Якаб]] у [[Якаб (апэрацыя)]]: Развязаньне неадназначнасьці</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1313" xml:space="preserve">«'''Jakob'''» — кодавая назва карнай апэрацыі нямецкіх захопнікаў супраць партызанаў і мясцовага насельніцтва ў [[Койданаўскі раён|Койданаўскім]] і [[Узьдзенскі раён|Ўзьдзенскім]] раёнах [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] ў студзені [[1943]] году. Праводзілася падразьдзяленьнямі 13-га паліцэйскага палка, асобным батальёнам СС Дырлевангера, эйнзатцгрупай паліцыі бясьпекі і СД [[Генэральная акруга Беларусь|генэральнай акругі «Беларусь»]]. У раёне апэрацыі карнікі поўнасьцю спалілі вёскі [[Глухое Пярхурава]], [[Літавец]], [[Любажанка]], Рудкова, расстралялі 372 мясцовых жыхароў.

== Літаратура ==
* «Якаб» // Беларусь у вялікай Айчыннай вайне 1941—1945. Энцыклапедыя. Мінск. 1990. С. 649

[[Катэгорыя:Другая сусьветная вайна на Беларусі]]</text>
      <sha1>tqulfkeqhbmkhjruc8ulxbp68h68ddn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шкялі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113215</id>
    <revision>
      <id>2331762</id>
      <parentid>1756020</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:23:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pierre L'iserois</username>
        <id>66839</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4835" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Шкялі
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Шкялёў
|Трансьлітараваная назва          = Škiali
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Віцебская вобласьць|Віцебская]]
|Раён                             = [[Шаркоўшчынскі раён|Шаркоўшчынскі]]
|Сельсавет                        = [[Германавіцкі сельсавет|Германавіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 2
|Год падліку колькасьці           = 2010
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 55
 |Шырата хвілінаў                 = 22
 |Шырата сэкундаў                 = 17.5
 |Даўгата градусаў                = 27
 |Даўгата хвілінаў                = 32
 |Даўгата сэкундаў                = 17.3
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Шкялі́'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласьць}} С. 495&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Шаркоўшчынскі раён|Шаркоўшчынскім раёне]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Германавіцкі сельсавет|Германавіцкага сельсавету]].

== Гісторыя ==
У міжваенны час вёска знаходзілася ў складзе [[Шаркаўшчына (гміна)|гміны Шаркаўшчына]], Дзісенскага павету, Віленскага ваяводзтва Польскай Рэспублікі&lt;ref&gt;Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', „Dzieje Najnowsze”, Rocznik L – 2018 (2), 2018, s. 95–100.&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2010 год — 2 чалавекі
* 1999 год — 10 чалавек
* 1931 год — 77 чалавек&lt;ref&gt;Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.&lt;/ref&gt;
* 1921 год — 66 чалавек&lt;ref&gt;Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 75.&lt;/ref&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{SgKP|XI|918|Szkiele, wieś, powiat dzisieński}}

{{Германавіцкі сельсавет}}
{{Шаркоўшчынскі раён}}

[[Катэгорыя:Германавіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Шаркоўшчынскага раёну]]</text>
      <sha1>ellghdpp66p2h8948nse3sm50zz7jcd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331801</id>
      <parentid>2331762</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:45:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>пунктуацыя</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4840" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Шкялі
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Шкялёў
|Трансьлітараваная назва          = Škiali
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Віцебская вобласьць|Віцебская]]
|Раён                             = [[Шаркоўшчынскі раён|Шаркоўшчынскі]]
|Сельсавет                        = [[Германавіцкі сельсавет|Германавіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 2
|Год падліку колькасьці           = 2010
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 55
 |Шырата хвілінаў                 = 22
 |Шырата сэкундаў                 = 17.5
 |Даўгата градусаў                = 27
 |Даўгата хвілінаў                = 32
 |Даўгата сэкундаў                = 17.3
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Шкялі́'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласьць}} С. 495&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Шаркоўшчынскі раён|Шаркоўшчынскім раёне]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Германавіцкі сельсавет|Германавіцкага сельсавету]].

== Гісторыя ==
У міжваенны час вёска знаходзілася ў складзе [[Шаркаўшчына (гміна)|гміны Шаркаўшчына]] Дзісенскага павету Віленскага ваяводзтва Польскай Рэспублікі&lt;ref&gt;Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', «Dzieje Najnowsze», Rocznik L — 2018 (2), 2018, s. 95-100.&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2010 год — 2 чалавекі
* 1999 год — 10 чалавек
* 1931 год — 77 чалавек&lt;ref&gt;Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.&lt;/ref&gt;
* 1921 год — 66 чалавек&lt;ref&gt;Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 75.&lt;/ref&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{SgKP|XI|918|Szkiele, wieś, powiat dzisieński}}

{{Германавіцкі сельсавет}}
{{Шаркоўшчынскі раён}}

[[Катэгорыя:Германавіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Шаркоўшчынскага раёну]]</text>
      <sha1>ea3h0yg4u18qvjnlaht1p8n9dpeherj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Visem</title>
    <ns>3</ns>
    <id>116347</id>
    <revision>
      <id>2331724</id>
      <parentid>2327552</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:43:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларуская гандлёва-прамысловая палата */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2950" xml:space="preserve">{{Вітаем}} --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]] 00:09, 26 кастрычніка 2011 (FET)
== [[Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 12:31, 21 красавіка 2022 (UTC+3)

== [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 21:11, 3 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Вузел Баранавічы]] ==
Вітаю! Як маецеся? Запрашаю падтрымаць вылучэньне артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Вузел Баранавічы]]. Дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 20:05, 30 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:46, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:43, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>6ykg2yxjpnbwdir7qni6506fzvuwe6p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева</title>
    <ns>3</ns>
    <id>117917</id>
    <revision>
      <id>2331728</id>
      <parentid>2327670</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:46:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларуская гандлёва-прамысловая палата */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3134" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
—[[Удзельнік:Zedlik|zedlik]] 18:07, 27 сьнежня 2011 (FET)

== [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 21:19, 3 чэрвеня 2022 (UTC+3)

Вітаю! Вялікі дзякуй! Я ўжо падпісаўся за падтрымку гэтага артыкула. [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 22:49, 3 чэрвеня 2022 (+03)

== [[Вузел Баранавічы]] ==
Вітаю! Як маецеся? Запрашаю падтрымаць вылучэньне артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Вузел Баранавічы]]. Дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 19:38, 30 чэрвеня 2022 (UTC+3)

Вітаю! Вялікі дзякуй! Я падтрымаў! [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 18:34, 1 ліпеня 2022 (+03)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:02, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)

Вітаю! Вялікі дзякуй! Я падтрымаў! [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 17:24, 17 ліпеня 2022 (+03)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:46, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>8gf2koxrrjcui6l6mln18wt5w7l1zjd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331753</id>
      <parentid>2331728</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:19:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Саша из Киева</username>
        <id>20233</id>
      </contributor>
      <comment>/* Бяседа */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3385" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
—[[Удзельнік:Zedlik|zedlik]] 18:07, 27 сьнежня 2011 (FET)

== [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 21:19, 3 чэрвеня 2022 (UTC+3)

Вітаю! Вялікі дзякуй! Я ўжо падпісаўся за падтрымку гэтага артыкула. [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 22:49, 3 чэрвеня 2022 (+03)

== [[Вузел Баранавічы]] ==
Вітаю! Як маецеся? Запрашаю падтрымаць вылучэньне артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Вузел Баранавічы]]. Дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 19:38, 30 чэрвеня 2022 (UTC+3)

Вітаю! Вялікі дзякуй! Я падтрымаў! [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 18:34, 1 ліпеня 2022 (+03)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:02, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)

Вітаю! Вялікі дзякуй! Я падтрымаў! [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 17:24, 17 ліпеня 2022 (+03)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:46, 8 жніўня 2022 (UTC+3)

Вітаю! Вялікі дзякуй! Я падтрымаў! [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 20:19, 8 жніўня 2022 (+03)</text>
      <sha1>b668e18iljcbioxzt4snl1mna9fx0my</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Робэрт Левандоўскі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>120848</id>
    <revision>
      <id>2331814</id>
      <parentid>2331696</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T07:40:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* «Баварыя» */ артаграфія</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61501" xml:space="preserve">{{Футбаліст
|Імя                  = Робэрт Левандоўскі
|клюб                 = [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]
|нумар                = 9
|гады                 = 2006—2008&lt;br/&gt;2008—2010&lt;br/&gt;2010—2014&lt;br/&gt;2014—2022&lt;br/&gt;2022—
|клюбы                = [[Зьніч Прушкаў|Зьніч]]&lt;br/&gt;[[Лех Познань|Лех]]&lt;br/&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;br/&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;br/&gt;[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]
|гульні(галы)         = 32 (21)&lt;br/&gt;58 (32)&lt;br/&gt;131 (74)&lt;br/&gt;252 (238)&lt;br/&gt;0 (0)
|нац гады             = 2008—
|нац зборная          = {{Футбол Польшча|няма}}
|нац гульні(галы)     = 129 (75)
|абнаўленьне(клюб)    = 14 траўня 2022
|абнаўленьне(зборная) = 29 сакавіка 2022
}}
'''Робэрт Левандоўскі''' ({{мова-pl|Robert Lewandowski}}; нарадзіўся 21 жніўня 1988 году, [[Варшава]], [[Польшча]]) — польскі футбаліст, які выступае за [[Гішпанія|гішпанскую]] «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёну]]» й [[Зборная Польшчы па футболе|нацыянальную зборную Польшчы]] на пазыцыі нападніка. Маючы на сваім рахунку больш за 70 мячоў за нацыянальную зборную, ёсьць найлепшым бамбардзірам за ейную гісторыю. Левандоўскага вылучае добрае абіраньне пазыцыі на поле, тэхніку і галявыя здольнасьці, дзякуючы чаму ён лічыцца адным з найлепшых нападнікаў усіх часоў, а таксама адным з самых пасьпяховых гульцоў у гісторыі [[Бундэсьліга|Бундэсьлігі]]. Ён гульнявую кар’еру вынікова цэліў у браму супернікаў больш за 600 разоў. Рэкордную колькасьць разоў абіраўся найлепшым футбалістам Польшчы.

== Клюбная кар’ера ==
=== Раньнія гады ===
Трэніраваўся ў моладзевай камандзе «[[Партызан Лешна|Партызан]]» з гораду [[Лешна (Польшча)|Лешна]], дзе працаваў ягоны бацька&lt;ref&gt;[http://www.youtube.com/watch?v=Q0cCVl0VpS0 Kulisy Sportu — Robert Lewandowski pt.1/3]&lt;/ref&gt;. Да 2004 году выступаў за варшаўскую «[[Варсовія Варшава|Варсовію]]». Пасьля выступаў за варшаўскія клюбы «Дэльта» й «Легія-2». Летам 2006 году перайшоў у «[[Зьніч Прушкаў|Зьніч]]» з гораду [[Прушкаў|Прушкава]]. У [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 2007—2008 гадоў|сэзоне 2007—2008 гадоў]] стаў найлепшым бамбардзірам другой лігі чэмпіянату Польшчы забіўшы 21 гол у 32 матчах&lt;ref&gt;[http://www.90minut.pl/wystepy.php?id=7835&amp;id_sezon=71 Robert Lewandowski]. 90minut.pl&lt;/ref&gt;.

=== «Лех» ===
У ліпені 2008 году падпісаў пяцігадовы кантракт з познанскім «[[Лех Познань|Лехам]]»&lt;ref&gt;[http://ekstraklasa.wp.pl/kat,32288,title,Lewandowski-zagra-w-Lechu,wid,10050844,wiadomosc.html?ticaid=194fc Lewandowski zagra w Lechu]&lt;/ref&gt;. Клюб за яго заплаціў 1,5 млн [[злоты|польскіх злотых]]. У Экстраклясе дэбютаваў 8 жніўня 2008 году ў хатнім матчы супраць «[[ГКС Бэлхатаў|Бэлхатаў]]» (2:3)&lt;ref&gt;[http://www.90minut.pl/mecz.php?id_mecz=515860 Lech Poznań 2-3 GKS Bełchatów]. 90minut.pl&lt;/ref&gt;, у гэтым матчы Левандоўскі забіў гол на 67 хвіліне.

Робэрт Левандоўскі зьвярнуў на сябе ўвагу эўрапейскіх клюбаў, ім цікавіліся [[Масква|маскоўскі]] [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]]&lt;ref&gt;[http://www.dynamomania.com/news/77411-levandovski-ne-pereydet-v-tsska Левандовский не перейдет в ЦСКА]. dynamomania.com&lt;/ref&gt;, [[Ангельшчына|ангельскі]] «[[Ўэст Бромўіч Альбіён]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/england/news/55323.html Р.Левандовский не перейдет в ВБА]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[дортмунд]]зская «[[Барусія Дортмунд|Барусія]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/germany/news/56569.html Р. Левандовский интересен Дортмунду]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[Нідэрлянды|галяндзкі]] «[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/netherlands/news/60695.html «Фейеноорд» хочет купить Левандовски. Не Мариуша]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[Санкт-Пецярбург|піцерскі]] «[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/russia/news/71053.html Р. Левандовский перейдет в «Зенит»?] football.ua&lt;/ref&gt; і [[данецк]]і «[[Шахтар Данецк|Шахтар]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/ukraine/news/75117.html «Лех» отказал «Шахтёру»]. football.ua&lt;/ref&gt;.

Робэрт Левандоўскі стаў тварам папулярнай кампутарнай гульні [[FIFA 10]] у Польшчы разам з ангельцам [[Ўэйн Руні|Ўэйнам Руні]]. У сьнежні 2009 году польскае выданьне «Piłka Nożna» прызнала Робэрта Левандоўскага найлепшым гульцом чэмпіянату Польшчы&lt;ref&gt;[http://www.terrikon.dn.ua/posts/37926 Мариуш Левандовский — игрок года в Польше]. terrikon.dn.ua&lt;/ref&gt;.

=== «Барусія» ===
[[Файл:Robert Lewandowski 2013 in Wilhelmshaven.jpeg|значак|зьлева|Левандоўскі ў матчы 2013 году, дзе абараняў жоўта-чорныя колеры «Барусіі».]]
19 траўня 2010 году стала вядома, што Робэрт прайшоў мэдычнае абсьледаваньне ў «Барусіі», а 11 чэрвеня таго ж году ён падпісаў чатырохгадовы кантракт зь нямецкім клюбам&lt;ref&gt;[http://www.focus.de/sport/fussball/bundesliga1/bundesliga-dortmund-macht-lewandowski-transfer-perfekt_aid_518537.html Dortmund macht Lewandowski-Transfer perfekt]. focus.de&lt;/ref&gt;. Сума трансфэру лічыцца роўнай каля 4,5 млн эўра&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120330155229/http://www.imscouting.com/global-news-article/Borussia-Dortmund-striker-Robert-Lewandowski-hits-double-as-Poland-beat-Ivory-Coast-/12139/ Borussia Dortmund striker Robert Lewandowski hits double as Poland beat Ivory Coast]. Global news&lt;/ref&gt;. 19 верасьня ён забіў свой першы гол у [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], у пераможным матчы супраць «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]», які скончыўся зь лікам 3:1&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20121109220519/http://soccernet.espn.go.com/match?id=297229 Schalke 04 1-3 Borussia Dortmund]. ESPN FC.&lt;/ref&gt;.

У [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2011—2012 гадоў|сэзоне 2011—2012 гадоў]], праз траўму [[Люкас Барыяс|Люкаса Барыяса]], Робэрт трапіў у асноўны склад клюбу да зімовага перапынку. Нападнік забіў два галы ў браму «[[Зандгаўзэн (футбольны клюб)|Зандгаўзэна]]», у матчы на [[кубак Нямеччыны па футболе|кубак Нямеччыны]] (3:0). 20 жніўня 2011 году Левандоўскі адкрыў лік сваім галам у новым сэзоне Бундэсьлігі ў матчы супраць «[[Нюрнбэрг (футбольны клюб)|Нюрнбэргу]]», «Барусія» атрымала перамогу зь лікам 2:0. У кастрычніку «Барусія» дасягнула 2 радку ў табліцы пасьля перамогі зь лікам 5:0 над «[[Кёльн (футбольны клюб)|Кёльнам]]», а Левандоўскі тады адзначыўся дублем&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20131021063906/http://www.goal.com/en-us/match/60749/borussia-dortmund-vs-fc-k%C3%B6ln/report Borussia Dortmund 5–0 Koln: Five-star champions move second in Bundesliga table]. Goal.com.&lt;/ref&gt;. 17 сьнежня перад зімовым перапынкам Левандоўскі двойчы адзначыўся і аддаў галявую перадачу [[Кевін Гроскройц|Кевіну Гроскройцу]] ў матчы супраць «[[Фрайбург (футбольны клюб)|Фрайбургу]]». У сувязі зь ягонай якасьцю гульні Робэрт быў названы найлепшым гульцом году ў Польшчы&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/news/fussball/intligen/startseite/561944/artikel_lewandowski-ist-polens-bester.html Lewandowski ist Polens Bester]. Kicker.&lt;/ref&gt;.

Пасьля зімовага перапынку 22 студзеня 2012 году «Барусія» ўшчэнт разьбіла «[[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбург]]» зь лікам 5:1, дасягнуўшы паводле пунктаў лідэра «[[Баварыя Мюнхэн|Баварыю]]», Левандоўскі двойчы забіў і дадаў на свой рахунак галявую перадачу на суайчыньніка [[Якуб Блашчыкоўскі|Якуба Блашчыкоўскага]]. 11 красавіка польскі нападнік забіў адзін гол у гульні супраць «Баварыі» ў Дортмундзе&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120621134711/http://www.guardian.co.uk/football/2012/apr/11/borussia-dortmund-bayern-munich-match-report Borussia Dortmund see off Bayern Munich to close on successive title]. The Guardian.&lt;/ref&gt;. У заключнай гульні сэзону ў фінале кубка Нямеччыны Левандоўскі зарабіў хет-трык у матчы супраць усё той жа «Баварыю» (5:2).

У новы сэзон Левандоўскі зьявіўся на пляцоўцы ў першым туры ў матчы супраць «[[Вэрдэр Брэмэн|Вэрдэру]]». Першы гол сэзону забіў 15 верасьня ў пераможным матчы супраць «[[Баер Левэркузэн|Баеру]]», які скончыўся зь лікам 3:0. Апасьля Робэрт усталяваў новы клюбны рэкорд, забіўчы пасьлядоўна ў 12 матчах лігі запар, апярэдзіўшы паводле гэтага паказчыку [[Фрыдгэльм Каніцка|Фрыдгэльма Каніцка]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160121212249/https://www.ruhrnachrichten.de/sport/bvb/19-Saisontreffer-BVB-Torjaeger-Lewandowski-ueberholt-Konietzka;art11635,1942266 BVB-Torjäger Lewandowski überholt Konietzka]. ruhrnachrichten.de.&lt;/ref&gt;. 24 красавіка 2013 году Левандоўскі стаў першым гульцом, які забіваў чатыры галы ў паўфінале [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]], дасягнуўшы гэтага паказчыку ў матчы супраць гішпанскага «[[Рэал Мадрыд|Рэалу]]» (4:1)&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2013/matches/round=2000350/match=2009608/postmatch/report/index.html#four+goal+lewandowski+shines Four-goal Lewandowski leaves Madrid reeling]. UEFA.&lt;/ref&gt;. 25 траўня ён браў удзел у фінал Лігі чэмпіёнаў, аднак «Барусія» трывала паразу зь лікам 2:1 ад «Баварыі».

Свой першы гол у [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2013—2014 гадоў|сэзоне 2013—2014 гадоў]] Робэрт забіў 10 жніўня ў браму «[[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбурга]]» ў першым матчы сэзону&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/liga/news/2013/0000264271.php Aubameyang hat-trick has Dortmund flying]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Увосень у Левандоўскага сапсаваліся адносіны з галоўным трэнэрам «Барусіі» [[Юрген Клёп|Юргенам Клёпам]], з-за жаданьня паляка перайсьці да табару супернікаў з «Баварыі», аднак нягледзячы на гэта Робэрт выходзіў на пляцоўку і забіваў мячы за дортмундзкі клюб. 1 лістапада ён аформіў свой адзіны хет-трык у сэзоне ў пераможным матчы супраць «[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарту]]» (6:1)&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/liga/news/2013/0000276334.php Lewandowski shines as Stuttgart hit for six]. Bundesliga.com.&lt;/ref&gt;. 3 студзеня Робэрт заключыў кантракт з «Баварыяй», паводле якога свае выступы за клюб ён пачаў з наступнага сэзону. 25 лютага 2014 году Робэрт двойчы забіў у Лізе чэмпіёнаў мячы ў браму «[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніту]]», стаўшы, такім чынам, найлепшым бамбардзірам «Барусіі» ў эўракубках, перавысіўшы рэкорд у 16 галоў [[Стэфан Шапюіза|Стэфана Шапюіза]]&lt;ref&gt;[http://sport.wp.pl/kat,1752,title,Lewandowski-najlepszym-strzelcem-BVB-w-Europie,wid,16433212,wiadomosc.html?ticaid=112450 Lewandowski najlepszym strzelcem BVB w Europie!]. sport.wp.pl.&lt;/ref&gt;. Сэзон Робэрт скончыў з паказчыкам 20 галоў у Бундэсьлізе, стаўшы найлепшым бамбардзірам нямецкага першынства.

=== «Баварыя» ===
[[Файл:CSKA-Bavaria (4).jpg|значак|У кашулі «Баварыі» падчас матчу [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]] супраць расейкага [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]].]]
Пра пераход польскага бамбардзіра стала вядома яшчэ ўвосень 2013 году. У студзені 2014 году Робэрт заключыў 5-гадовы кантракт зь мюнхэнскім клюбам. 9 ліпеня 2014 году ён быў прадстаўлены ў якасьці гульца «Баварыі», атрымаўшы кашулю з 9 нумарам, зь якой раней гуляў [[Марыё Манджукіч]], што сышоў у «[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]]». Яшчэ ў канцы ліпеня і пачатку жніўня Робэрт пачаў забіваць за новы клюб у перадсэзонных матчах. 13 жніўня 2014 году Робэрт дэбютаваў за «Баварыю» ў матчы на [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубак Нямеччыны]] супраць сваіх былых партнэраў з «Барусіі», аднак дортмундцы былі мацней зь лікам 2:0&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/d-supercup-fb-1/2014/1/2396815/spielbericht_borussia-dortmund-17_bayern-muenchen-14.html Aubameyang köpft BVB zum Supercup-Sieg]. Kicker&lt;/ref&gt;. 30 жніўня ў матчы другога туру супраць «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]» Левандоўскі ўпершыню адзначыўся за новы клюб у афіцыйных матчах, аднак гэта не дапамагло мюнхэнцам атрымаць перамогу&lt;ref&gt;[http://www.espnfc.us/german-bundesliga/story/2012895/bayern-munich-denied-win-as-schalke-claim-1-1-draw-in-alonso-debut Bayern Munich denied win as Schalke claim 1–1 draw in Alonso debut]. ESPN&lt;/ref&gt;.

21 кастрычніка Левандоўскі забіў свой першы гол у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лізе чэмпіёнаў]] за мюнхэнскую «Баварыю» ў гасьцявой гульні супраць «[[Рома Рым|Ромы]]», дзе немцы сьвяткавалі перамогу зь лікам 7:1&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/29362752 «Roma 1–7 Bayern Munich»]. BBC Sport. &lt;/ref&gt;. 1 лістапада ў супрацьстаяньні з «Барусіяй» гэтым разам у матчы нямецкай лігі Робэрт забіў гол, што дазволіла мюнхэнцам здабыць перамогу зь лікам 2:1 і падвысіць перавагу ў табліцы над бліжэйным супернікам на чатыры пункты. У сваім трэцім матчы сэзону супраць дортмундцаў 4 красавіка 2015 году Левандоўскі трапна пацэліў у браму на 36-й хвіліне, што дазволіла зноўку прыдбаць перамогу над канкурэнтам. 21 лютага 2015 году Левандоўскі забіў двойчы ў пераможным для «Баварыі» матчы ў гасьцёх супраць «[[Падэрборн-07 (футбольны клюб)|Падэрборна-07]]» (6:0), і, такім чынам, ён давёў колькасьць галоў на сваім рахунку ў Бундэсьлізе да дзесяці&lt;ref&gt;[http://www.supersport.com/football/germany/news/150221/Lewan_helps_Bayern_crush_Paderborn «Lewan helps Bayern crush Paderborn»]. Supersport.&lt;/ref&gt;. Футбаліст двойчы адзнычаўся ў першым тайме 21 красавіка, калі «Баварыя» перамагла «[[Порту (футбольны клюб)|Порту]]» з агульным лікам 7:4 і дасягнула паўфіналу Лігі чэмпіёнаў. Празь пяць дзён, пасьля таго як «[[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]]» трываў паразу ад мёнхэнглядбаскай «[[Барусія Мёнхэнглядбах|Барусіі]]», «Баварыя» стала чэмпіёнам краіны&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/32475479 «Bayern Munich: Pep Guardiola’s side win club's 25th German title»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Левандоўскі зноў забіў гол 28 красавіка, адкрыўшы лік у нічыйным матчы (1:1) ў паўфінале [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]] супраць «Барусіі» з Дортмунду, але ў дадатковы час сутыкнуўся ў паветры зь [[Мітчэл Лангерак|Мітчэлам Лангеракам]]&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/bayern-munich/story/2423774/arjen-robben-hurt-in-bayerns-lossrobert-lewandowski-concu «Arjen Robben hurt in Bayern’s loss, Robert Lewandowski concussed»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. У выніку гульня скончылася выбыцьцём «Баварыі» паводле вынікаў сэрыі пэнальці (0:2), і, што незвычайна, аніводная з чатырох спробаў не была рэалізаваная мюнхэнскім бокам на іхным уласным стадыёне&lt;ref&gt;[https://www.dw.com/en/dortmund-beat-bayern-in-shoot-out-drama-to-make-german-cup-final/a-18416115 «Dortmund beat Bayern in shoot-out drama to make German Cup final»]. Deutsche Welle.&lt;/ref&gt;. Не зважаючы на тое, што Левандоўскі працягваў гульню да ейнага сканчэньня, ён ня браў удзелу ў стрэлах з 11-мэтровай кропкі. Пазьней выявілася, што ў ранейшым сутыкненьні паляк атрымаў пералом сківіцы і носу, а таксама страсеньне мозгу, праз што ён выбыў з дружыны прыблізна на тыдзень&lt;ref&gt;[https://www.polsatsport.pl/wiadomosc/2015-04-29/rzecznik-bayernu-lewandowski-ma-zlamana-kosc-szczeki-nosa-i-wstrzasnienie-mozgu/ «Rzecznik Bayernu: Lewandowski ma złamaną kość szczęki, nosa i wstrząśnienie mózgu»]. Polsat Sport.&lt;/ref&gt;. 12 траўня, гуляючы ў ахоўнай масцы, гулец дапамог свайму клюбу здабыць перамогу ў матчы ў адказ супраць «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёны]]», аднак агулам у двубоі лік склаў 3:5 на карысьць пірэнэйцаў. Забіўшы 17 галоў у 31 гульні, Левандоўскі стаў другім бамбардзірам сэзону Бундэсьлігі разам з таварышам [[Ар’ен Робэн|Ар’енам Робэнам]]&lt;ref&gt;[http://timesofindia.indiatimes.com/sports/football/top-stories/Injured-Meier-is-Germanys-top-scorer/articleshow/47402785.cms «Injured Meier is Germany’s top-scorer»]. The Times of India.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Robert Lewandowski Training FC Bayern München-2.jpg|значак|зьлева|На трэнаваньні з «Баварыяй» у 2015 годзе.]]
Свой другі сэзон Левандоўскі пачаў з матчу на [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубак Нямеччыны]], дзе быў заменены на 72-й хвіліне, а «Баварыя» трывала паразу ў сэрыі пэнальці. 14 жніўня, у стартавым матчы новага сэзону Бундэсьлігі, гулец забіў другі гол у пераможным матчы (5:0) супраць «[[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбургу]]»&lt;ref&gt;[http://www.goal.com/en-gb/match/bayern-m%C3%BCnchen-vs-hamburger-sv/2054191?ICID=HP_HN_HP_RI_1_1 «Bayern Munich 5–0 Hamburg: Bavarians begin Bundesliga campaign in ominous fashion»]. Goal.&lt;/ref&gt;. 22 верасьня 2015 году Левандоўскі ўсталяваў рэкорд Бундэсьлігі, зьявіўшыся на пляцоўцы з замены, калі «Баварыя» яшчэ саступала «Вольфсбургу» зь лікам 0:1, і забіўшы пяць галоў за 8 хвілін і 59 сэкунд. Ён быў узнагароджаны чатырма сэртыфікатамі [[Кніга рэкордаў Гінэса|Кнігі рэкордаў Гінэса]] за такі вынік&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/football/34979052 «Robert Lewandowski receives awards for five-goal feat»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Праз чатыры дні ён двойчы пацэліў у браму ў матчы супраць «[[Майнц (футбольны клюб)|Майнцу]]» (0:3), і ягоны першы гол зь іх стаў 100-ы голам у Бундэсьлізе на 168-й гульні, што сталася рэкордам нямецкага першынства для замежнага футбаліста. Паляк таксама зарабіў 10 галоў на свой рахунак у пачатковых 7 матчах розыгрышу, то бок такі вынік раней здабываў у Нямеччыне толькі [[Герд Мюлер]]. 29 верасьня спартовец адзначыўся хет-трыкам у матчы Лігі чэмпіёнаў супраць харвацкага «[[Дынама Загрэб|Дынама]]» (5:0), то бок забіўшы дзесяць галоў у трох гульнях за тыдзень. Празь пяць дзён ён дадаў яшчэ два трапныя стрэлы ў пераможным матчы супраць дортмундзкай «Барусіі», які скончыўся зь лікам 5:1. 11 студзеня гулец разьмесьціўся на чацьвертым месцы ў сьпісе прэтэндэнтаў на [[Залаты мяч]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20151021220908/http://www.fifa.com/ballon-dor/news/y=2015/m=10/news=men-s-football-shortlists-for-fifa-ballon-d-or-2015-revealed-2719188.html «Men’s Football shortlists for FIFA Ballon d’Or 2015 revealed»]. FIFA.&lt;/ref&gt;. 19 сакавіка 2016 году Левандоўскі забіў адзіны гол у пераможным матчы (1:0) супраць «[[Кёльн (футбольны клюб)|Кёльну]]», здабыўшы 25 пункт на рахунак сваіх галоў, што было ягоным новым асабістым рэкордам за часам нямецкага этапу кар’еры. У Лізе чэмпіёнаў клюб зноўку саступіў у паўфінале, і нават гол Левандоўскага ў матчы ў адказ не дапамог немцаў прасунуцца далей. 7 траўня гулец двойчы адзначыўся ў матчы супраць «[[Інгальштат-04 (футбольны клюб)|Інгальштату-04]]» (2:1) і здабыў клюбу, такім чынам, чарговае чэмпіёнства. Сэзон спартовец скончыў найлепшым барбардзірам Бундэсьлігі. Пры гэтым, маючы на рахунку 30 галоў, ён стаў першым замежнікам, якому скарылася такая лічба, і першым гульцом з [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 1976—1977 гадоў|сэзону 1976—1977 гадоў]], які здолеў дасягнуць такой колькасьці трапных стрэлаў. 

Як па завядзёнцы новы сэзон у Бундэсьлізе нападнік зноў пачаў з галоў, тройчы патрапіўшы ў браму «[[Вэрдэр Брэмэн|Вэрдэра]]» (6:0). 13 сьнежня Левандоўскі склаў новую дамову з «Баварыяй», працягнуўшы знаходжаньне ў дружыне да 2021 году&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2016/12/press-release-robert-lewandowski-extends-contract «Lewandowski extends stay at Bayern»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. 11 сакавіка 2017 году Левандоўскі запісаў на свой рахунак 100 гол у кашулі «Баварыі» ў сваім 137-м матчы за клюб, двойчы забіўшы ў матчы супраць франкфурцкага «[[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахта]]» (3:0). Ён скончыў сэзон з 42 галамі у 47 матчах ува ўсіх турнірах&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/news/fussball/bundesliga/startseite/d-supercup-fb-1/2016/1/3303617/spielbericht_borussia-dortmund-17_bayern-muenchen-14.html «Im zweiten Anlauf: Vidal beschert Bayern den ersten Titel»]. Kicker.&lt;/ref&gt;. [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2017—2018 гадоў|Сэзон 2017—2018 гадоў]] пачаўся з таго, што «Баварыя» здабыла Супэркубак Нямеччыны ў сустрэчы з дортмундзкай «Барусіяй». Левандоўскі забіў першы гол баварцаў, але асноўны час матчу скончыўся зь лікам 2:2. Па дадатковым часе пераможцы не было выяўлена. Левандоўскі, зноў жа, забіў першы гол дружыны з сэрыі пэнальці, у якой «Баварыя» атрымала перамогу зь лікам 5:4&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/borussia-dortmund-bayern-munich-supercup-line-ups-and-statistics-456360.jsp «Bayern Munich beat Dortmund on penalties to retain Supercup»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 13 сьнежня, у матчы лігі супраць «Кёльну», Левандоўскі забіў адзіны гол у гульні, які дазволіў яму трапіць у дзясятку бамбардзіраў Бундэсьлігі ўсіх часоў&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/robert-lewandowski-into-top-10-on-the-bundesliga-s-all-time-goalscoring-list-464867.jsp «Robert Lewandowski moves into the top 10 on the Bundesliga’s all-time goalscoring list»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Праз некалькі месяцаў, у матчы 22 туру нападнік зноўку трапна пацэліў у браму суперніка, якім тым разам быў «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]», і паўтарыў рэкорд у 11 хатніх гульнях запар, у якіх адзначаўся голам. Такі рэкорд у свой час усталяваў тагачасны галоўны трэнэр «Баварыі» [[Юп Гайнкес]]&lt;ref&gt;[https://amp.marca.com/en/football/international-football/2018/02/10/5a7f3d72e2704eee108b459f.html «Robert Lewandowski equals record of scoring in 11 successive home games»]. Marca.&lt;/ref&gt;. Далей зьдзейсьніў хет-трык у матчы супраць «Гамбургу», які скончыўся зь лікам 6:0. У тым жа матчы ён змарнаваў пэнальці, упершыню ў кашулі «Баварыі»&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/amp/football/news/11881/11285045/bundesliga-round-up-robert-lewandowski's-hat-trick-edges-bayern-munich-closer-to-the-title «Bundesliga round-up: Robert Lewandowski’s hat-trick edges Bayern Munich closer to the title»]. Sky sports.&lt;/ref&gt;. 11 лютага 2018 году гулец быў абраны футбалістам Польшчы ўжо ў сёмы раз запар. 22 лютага ён звольніў свайго шматгадовага агента Цэзара Кучарскага і наняў вядомага спэцыяліста Піні Загаві. Паводле чутак, гэтая справа чынілася дзеля пераходу ўлетку да мадрыдзкага «[[Рэал Мадрыд|Рэалу]]»&lt;ref&gt;[https://global.espn.com/football/bayern-munich/story/3393508/robert-lewandowski-splits-from-agent-amid-real-madrid-links-sources «Robert Lewandowski splits from agent amid Real Madrid links — sources»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. 24 лютага 2018 году ён правёў свой 250-ы матч ў Бундэсьлізе&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2018/02/news-in-brief-240218 «Coman sustains capsular injury»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. Сэзон Левандоўскі скончыў як найлепшы галеадор лігі, маючы на рахунку 29 трапных стрэлаў.

1 жніўня, пасьля летніх чутак, генэральны дырэктар «Баварыі» [[Карл-Гайнц Румэніге]] пацьвердзіў у інтэрвію, што Левандоўскі застанецца ў клюбе&lt;ref&gt;[http://www.skysports.com/football/news/11890/11456519/robert-lewandowski-is-not-for-sale-at-any-price-says-bayern-munich-chief-executive «Robert Lewandowski is not for sale at any price, says Bayern Munich chief executive»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. 12 жніўня Левандоўскі запісаў на свой рахунак першы ў гісторыі хет-трык у Супэркубку Нямеччыны, дзе зьнішчыў поруч з таварышамі франфурцкі «Айнтрахт» зь лікам 0:5. Такім чынам, «Баварыя» здабыла гэты тытул у рэкордны сёмы раз&lt;ref&gt;[https://www.dw.com/en/robert-lewandowski-hat-trick-leads-bayern-munich-to-super-cup-win/a-45054001 «Robert Lewandowski hat trick leads Bayern Munich to Super Cup win»]. Deutsche Welle.&lt;/ref&gt;. Гулец да таго ж стаў галоўным бамбардзірам у гісторыі гэтага нямецкага кубку&lt;ref&gt;[http://www.worldfootball.net/alltime_goalgetter/supercup/tore/1/ «All-time top goalscorers»]. World Football.&lt;/ref&gt;. 27 лістапада паляк стаў трэцім гульцом пасьля [[Ліянэль Мэсі|Ліянэля Мэсі]] і [[Руўд ван Ністэльрой|Руўда ван Ністэльроя]], які забіў 50 галоў у розыгрышах Лігі чэмпіёнаў, двойчы пацэліўшы мяч у матчы супраць «[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфікі]]» (5:1). На такі здабытак гульцу спатрэбілася ўсяго 77 матчаў&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/lewandowski-3rd-fastest-to-50-champions-league-goals-after-messi-va-nistelrooy-517997.jsp «Robert Lewandowski becomes third-fastest player after Lionel Messi and Ruud van Nistelrooy to reach 50 UEFA Champions League goals»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 9 лютага 2019 году Левандоўскі забіў гол у пераможным матчы супраць «Шальке-04» (3:1) і стаў першым гульцом, які здабыў 100 галоў на [[Альянц-Арэна|Альянц-Арэне]]. У сакавіку 2019 году нападнік пераўзышоў рэкорд [[Кляўдыё Пісара]] паводле колькасьці забітых галоў замежнікамі ў Бундэсьлізе. Двойчы папакутаваў ад бамбардзіра «Вольфсбург», прапусьціўшы ў выніку 6 мячоў&lt;ref&gt;[https://bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-wolfsburg-live-line-ups-stats-james-rodriguez-lewandowski-brooks-2804 «Bayern Munich thump Wolfsburg to go top on historic afternoon for Robert Lewandowski»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Левандоўскі скончыў [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2018—2019 гадоў|сэзон 2018—2019 гадоў]] як найлепшы бамбардзір Бундэсьлігі ў чацьверты раз, здабыўшы гэтым разам 22 галы&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-s-robert-lewandowski-claims-bundesliga-topscorer-prize-for-fourth-time-4597 «Bayern Munich’s Robert Lewandowski claims Bundesliga topscorer prize for fourth time»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:2019147200143 2019-05-27 Fussball 1.FC Kaiserslautern vs FC Bayern München - Sven - 1D X MK II - 2462 - B70I0762 (cropped) (cropped).jpg|значак|Робэрт Левандоўскі ў матчы за «Баварыю» ў 2019 годзе.]]
12 жніўня Левандоўскі забіў свой першы гол у сэзоне, калі «Баварыя» перамогла котбускі «[[Энэргі Котбус|Энэргі]]» зь лікам 3:1 у першым раўндзе нямецкага кубка. Праз чатыры дні ён забіў два мячы ў дэбютным матчы дружыны ў [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2019—2020 гадоў|сэзоне 2019—2020 гадоў]] супраць «[[Гэрта Бэрлін|Гэрты]]». Зважаючы на гэта, футбаліст усталяваў рэкорд Бундэсьлігі, адзначаючыся на адкрыцьці сэзону пяць гадоў запар&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2019/08/lewandowski-sets-record «Lewandowski sets record»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. Затым 24 жніўня ён здабыў хет-трык у гасьцявой сустрэчы з «Шальке-04», калі «чырвоныя» сьвяткавалі перамогу зь лікам 3:0&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/matchreports/2019/08/match-report-bundesliga-md2-fc-schalke-04-v-fc-bayern-240819 «Lewy the hero as Reds give Schalke the blues»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. 29 жніўня Левандоўскі падоўжыў кантракт з «Баварыяй», падпісаўшыся з клюбам да 2023 году&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2019/08/robert-lewandowski-extends-stay-at-fc-bayern-through-2023 «Robert Lewandowski extends stay at FC Bayern through 2023»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. 18 верасьня паляк улучыў мяч у браму суперніка ў 200 раз у кашулі «Баварыі», адзначыўшыся у пераможным матчы Лігі чэмпіёнаў супраць сэрбскай «[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвены Зьвезды]]» зь лікам 3:0&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2019/09/fc-bayern-send-signal-to-other-teams-champions-league-red-star-belgrade «FC Bayern send 'signal to other teams'»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. У тым жа месяцы па сканчэньні шасьці матчаў гулец ужо меў на рахунку 10 галоў, што аніколі ня мела месца ў Бундэсьлізе. Гулец усьцяж трываў моцны тэмп і пацэльваў мячы ў розных розыгрышах, у якіх брала ўдзел ягоная каманда. 14 жніўня 2020 году ён паўдзельнічаў сваім голам у зьнішчэньні «Барсэлёны» ў чвэрцьфінале Лігі чэмпіёнаў зь лікам 8:2, які ладзіўся ў Партугаліі&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/football/barcelona-vs-bay-munich/426065 «Barcelona 2—8 Bayern Munich: Bayern decimate Barca to reach Champions League semi-finals»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. Гулец таксама адзначыўся ў матчы паўфіналу супраць «[[Алімпік Ліён|Ліёну]]». Ягоная эўрапейская галявая сэрыя скончылася, калі 23 жніўня ён ня здолеў пацэліць у фінальным матчы Лігі чэмпіёнаў супраць «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]». Тым ня менш, «Баварыя» перамагла францускі клюб (1:0), і, такім чынам, Левандоўскі ўпершыню здабыў тытул пераможцы гэтага турніру&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/report?gameId=573698 «Bayern Munich beat Paris Saint-Germain to win Champions League»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. Паляк таксама стаў другім гульцом у гісторыі, які здабыў [[эўрапейскі трэбл]] і пры гэтым стаўся найлепшым бамбардзірам ува ўсіх трох турнірах, паўтараючы дасягненьне [[Ёган Кройф|Ёгана Кройфа]], які той зрабіў з «[[Аякс Амстэрдам|Аяксам]]» у сэзоне 1971—1972 гадоў&lt;ref&gt;[https://us.marca.com/claro/futbol/champions-league/2020/08/22/5f411a2b22601da0078b45e7.html «El récord de Cruyff que podría alcanzar Lewandowski de ganar la Champions»]. Marca.&lt;/ref&gt;. [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2020—2021 гадоў|Сэзон 2020—2021 гадоў]] футбаліст пачаў зь перамог клюбу як ў Супэркубку Эўропы, гэтак і Супэркубку Нямеччыны. 4 кастрычніка ён забіў усе чатыры мячы сваёй дружыны ў пераможным матчы супраць «Гэрты» (4:3)&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-hertha-berlin-live-line-ups-stats-lewandowski-davies-cunha-13075 «Robert Lewandowski scores four as Bayern Munich edge Hertha Berlin»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 24 кастрычніка ён здабыў хет-трык у матчы супраць «Айнтрахту», які скончыўся зь лікам 5:0. Гэтым нападнік учыніў сябе першым гульцом у Бундэсьлізе, які забіў дзесяць галоў у пяці матчах&lt;ref&gt;[https://www.goal.com/en-in/news/lewandowski-sets-new-bundesliga-goal-record-as-bayern-munich/luwxu4p2hur51iceo14k7a138 «Lewandowski sets new Bundesliga goal record as Bayern Munich thrash Eintracht Frankfurt»]. Goal.&lt;/ref&gt;. 16 сьнежня галеадор адзначыўся ў матчы супраць «Вольфсбурга», стаўшы трэцім гульцом, які перасягнуў мяжу ў 250 галоў у Бундэсьлізе пасьля Герда Мюлера і [[Кляўс Фішэр|Кляўса Фішэра]]&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/55289392 «Bayern Munich 2–1 VfL Wolfsburg»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. У лютым 2021 году гулец здабыў з клюбам перамогу ў [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбным чэмпіянаце сьвету]], выгуляўшы ў мэксыканскага «[[УАНЛ Тыгрэс Мантэрэй|ЎАНЛ Тыгрэса]]». 6 сакавіка ён здабыў свой 12-ы хет-трык у Бундэсьлізе ў матчы супраць дортмундзкай «Барусіі» (4:2), а 20 сакавіка на ягоным рахунку зьвіўся ўжо 13 хет-трык калі «Баварыя» выгуляла ў «[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарта]]» (4:0)&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2021/03/5-facts-on-lewandowskis-hat-trick-against-stuttgart «5 facts on Lewandowski’s hat-trick against Stuttgart»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. Напрыканцы сакавіка гулец атрымаў траўму і быў вымушаны прапусьціць чвэрцьфінальныя матчы Лігі чэмпіёнаў, дзе «чырвоны» трывалі паразу паводле вынікаў двубою ад францускага ПСЖ. У красавіку нападнік вярнуўся да табару і адзначыўся ў матчы супраць «Майнцу» (2:1), які скончыўся паразай баварцаў. 8 траўня ён здабыў свой 14-ы хет-трык у нямецкім першынстве ў пераможным спатканьні зь мёнхэнглядбаскай «Барусіяй» (6:0)&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-borussia-monchengladbach-live-line-ups-stats-lewandowski-sane-15728 «Robert Lewandowski closes in on history as Bayern Munich celebrate title by thrashing Borussia Mönchengladbach»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 22 траўня ён парушыў рэкорд Герда Мюлера ў 40 галоў за сэзон, які той усталяваў у розыгрышы [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 1971—1972 гадоў|1971—1972 гадоў]], адзначыўшыся на 90-й хвіліне матчу супраць «[[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбургу]]» (5:2) у 41-й раз за сэзон&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/robert-lewandowski-breaks-gerd-muller-40-goal-record-bayern-munich-15979 «Robert Lewandowski sets new 41-goal league record for Bayern Munich»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Гэты матч быў апошнім у каляндары сэзону для «Баварыі». Дзякуючы гэтаму гульцу нарэшце скарылася «[[Залатая буца]]»&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/bayern-munich-gerbayern_munich/story/4385575/bayern-munichs-robert-lewandowski-breaks-gerd-mullers-bundesliga-goals-record «Robert Lewandowski beats Cristiano Ronaldo, Lionel Messi to European Golden Shoe»]. ESPN.&lt;/ref&gt;.

Левандоўскі распачаў [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2021—2022 гадоў|сэзон 2021—2022 гадоў]] голам, які скончыў матч у нічыю зь мёнхэнглядбаскай «Барусіяй» (1:1), то бок ён стаў першым гульцом, які сем разоў запар забіў у матчы адкрыцьці сэзону Бундэсьлігі&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/58206961 «Borussia Monchengladbach 1-1 Bayern Munich: Robert Lewandowski scores again»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. 17 жніўня 2021 году ён таксама двойчы вынікова пацэліў і асыставаў [[Томас Мюлер|Томасу Мюлеру]] ў пераможным матчы супраць дортмундзкай «Барусіі», здабыўшы чарговы Супэркубак. Матчу папярэднічаў момант маўчаньня ў гонар Герда Мюлера, які сканаў быў днямі да таго&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/football/news/11899/12384159/borussia-dortmund-1-3-bayern-munich-robert-lewandowski-double-earns-german-super-cup «Borussia Dortmund 1-3 Bayern Munich: Robert Lewandowski double earns German Super Cup»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. 28 жніўня гулец зарабіў 15-ы хет-трык у Бундэсьлізе ў матчы супраць «Гэрты (5:0). У сярэдзіне сэзону польскі спартовец заняў другі радок, не атрымаўшы ўзнагароду Залаты мяч. Яны апярэдзіў Ліянэль Мэсі, але Левандоўскі быў узнагароджаны часопісам [[Франс-Футбал]]&lt;ref&gt;[https://www.theguardian.com/football/live/2021/nov/29/ballon-dor-2021-live-updates «Ballon d’Or 2021 — live updates!»]. The Guardian.&lt;/ref&gt;. 17 сьнежня футбаліст усталяваў рэкорд Бундэсьлігі ў колькасьці галоў у каляндарным годзе, павялічыўшы сваю колькасьць трапных стрэлаў да 43&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/report?gameId=608685 «Mueller scores in 400th game as Bayern crush Wolfsburg»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. 15 студзеня 2022 году Левандоўскі ўчыніў свой 16-ы хет-трык і забіў 300-ы гол у Бундэсьлізе ў матчы супраць «Кёльну» (4:0)&lt;ref&gt; [https://www.bbc.co.uk/sport/football/60008495 «Lewandowski scores 300th Bundesliga goal as Bayern rout Cologne»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. А ужо 8 сакавіка паляк здабыў хет-трык у матчы Лігі чэмпіёнаў супраць зальцбурскага «[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Була]]». З моманту першага трапнага стрэла і апошняга прайшло толькі 11 хвілінаў. Левандоўскі скончыў сэзон нямецкае лігу з 35 галамі на рахунку, пяты раз запар стаўшы найлепшым бамбардзірам і сёмы раз агулам, што параўняла гульца з Гердам Мюлерам. Акрамя таго, ён здабыў другі раз эўрапейскую прэмію «Залатая буца»&lt;ref&gt;[https://www.neogol.com/clasificacion-bota-de-oro/ «Clasificación Bota de Oro 2022. ¡Actualizada!»]. Neo Gol.&lt;/ref&gt;. 30 траўня 2022 году Левандоўскі заявіў пра сваё жаданьне сысьці з клюбу, бо ягоная гісторыя тут ужо надыйшла да сканчэньня&lt;ref&gt;[https://theathletic.com/news/robert-lewandowski-my-bayern-story-at-end/GTLY1OxvUrWo/ «Lewandowski admits Bayern story 'at end'»]. The Athletic.&lt;/ref&gt;.

=== «Барсэлёна» ===
19 ліпеня 2022 году Левандоўскі падпісаў ўгоду з клюбам Ля-Лігі «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёнай]]». Паводле ўмоваў кантракт разьлічаны на 4 гады, а клюб выдаткаваў на набыцьцё супэрнападніка 45 млн эўра, з магчымасьцю павелічэньня сумы да 50 млн эўра&lt;ref&gt;[https://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/news/2683853/agreement-with-bayern-munich-for-the-transfer-of-robert-lewandowski «Agreement with Bayern Munich for the transfer of Robert Lewandowski»]. FC Barcelona.&lt;/ref&gt;. Кантракт улучае пункт аб мінімальный сумы сплаты за выкуп гульца, якая была ўсталяваная ў памеры 500 млн эўра&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/soccer-transfers/story/4701830/robert-lewandowski-completes-barcelona-move-from-bayern-munich «Lewandowski completes Barca move from Bayern»]. ESPN.&lt;/ref&gt;.

== Кар’ера ў зборнай ==
[[Файл:Robert Lewandowski 2018, JAP-POL (cropped).jpg|значак|Левандоўскі ў кашулі [[Зборная Польшчы па футболе|зборнай Польшчы]].]]
У [[Зборная Польшчы па футболе|нацыянальнай зборнай Польшчы]] дэбютаваў 10 верасьня 2008 году ў матчы супраць [[зборная Сан-Марына па футболе|Сан-Марына]] (2:0)&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090405151255/http://www.pzpn.pl/mecz.php?id=4633 PZPN.PL — Oficjalny Serwis Polskiego Futbolu]. pzpn.pl&lt;/ref&gt;, Левандоўскі выйшаў на 59 хвіліне замест [[Марэк Саганоўскі|Марэка Саганоўскага]], а на 67-й хвіліне адзначыўся забітым голам. Гулец стаў другім футбалістам у гісторыі Польшчы пасьля [[Уладзімеж Любанскі|Ўладзімежа Любанскага]], які адзначыўся голам у дэбюце за нацыянальнай зборнай у такім маладым веку. Любанскі гэта зрабіў у 16 год. На [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2012 году|Эўра-2012]] забіў першы гол турніра, але зборная Польшчы ня здолела прайсьці ў чвэрцьфінал. 26 сакавіка 2013 году Левандоўскі двойчы трапна пацэліў у браму зборнай Сан-Марына ў першым матчы (5:0), дзе быў капітанам дружыны&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/worldcup/season=2014/matches/round=2000294/match=2008742/postmatch/report/index.html «Lewandowski-inspired Poland beat San Marino»]. UEFA.&lt;/ref&gt;. Пазьней, ужо 6 верасьня ён выраўнаваў лік у матчы супраць [[Зборная Чарнагорыі па футболе|зборнай Чарнагорыі]], але Польшча ня здолела ў выніку прабіцца на [[чэмпіянат сьвету па футболе 2014 году|чэмпіянат сьвету 2014 году]] ў Бразыліі&lt;ref&gt;[https://bleacherreport.com/articles/1812595-england-qualify-for-2014-world-cup-with-2-0-win-over-poland «England Qualify for 2014 World Cup with 2-0 Win over Poland»]. Bleacher Report.&lt;/ref&gt;.

7 верасьня 2014 году, у першым матчы адбору да чэмпіянату Эўропы 2016 году, нападнік зарабіў свой першы хет-трык у колерах Польшчы, чатыры разы трапна ўлучыўшы мяч у браму [[Зборная Гібральтару па футболе|зборнай Гібральтару]] (7:0)&lt;ref&gt;[https://www.theguardian.com/football/2014/sep/07/poland-gibraltar-euro-2016--match-report «Poland’s Robert Lewandowski scores four in seven-goal rout of Gibraltar»]. The Guardian.&lt;/ref&gt;. 13 чэрвеня 2015 году ён зьдзейсьніў чарговы хет-трык у матчы супраць [[Зборная Грузіі па футболе|зборнай Грузіі]] (4:0), прычым тры мячы забіў за чатыры хвіліні&lt;ref&gt;[http://www.nzz.ch/sport/drei-tore-von-lewandowski-bei-polens-40-1.18561613 «Drei Tore von Lewandowski bei Polens 4:0»]. Neue Zürcher Zeitung.&lt;/ref&gt;. 8 кастрычніка гулец двойчы адзначыўся ў матчы супраць [[Зборная Шатляндыі па футболе|зборнай Шатляндыі]] (2:2). Праз тры дні дапамог дружыне дамагчыся перамогі ў матчы супраць [[Зборная Ірляндыі па футболе|зборнай Ірляндыі]] (2:1), што кваліфікавала зборную да ўдзелу ў турніры ў Францыі&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/uefaeuro/qualifiers/season=2016/matches/round=2000446/match=2014050/postmatch/report/index.html «Lewandowski’s latest takes Poland to France»]. UEFA.&lt;/ref&gt;. Левандоўскі скончыў кампанію з 13 галамі на рахунку, ачоліўшы сьпіс бамбардзіраў сумесна з паўночнаірляндцам [[Дэйвід Гілі|Дэйвідам Гілі]]&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/uefaeuro/qualifiers/news/newsid=2292506.html «Lewandowski equals Healy’s scoring record»]. UEFA.&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, на чэмпіянаце Эўропы ўлетку 2016 году адзначыўся толькі аднойчы з гульні і двойчы з кропкі 11 мэтраў. Польша саступіла ў чвэрцьфінале [[Зборная Партугаліі па футболе|зборнай Партугаліі]].

5 кастрычніка 2017 году Левандоўскі здабыў чарговы хет-трык у матчы супраць [[Зборная Армэніі па футболе|зборнай Армэніі]] (6:1), давёўшы лік сваіх галоў у складзе зборнай да 50, чым перасягнуў папярэдні рэкорд, усталяваны Ўладзімежам Любанскім&lt;ref&gt;[http://www.espnfc.com/poland/story/3221099/robert-lewandowski-becomes-polands-all-time-leading-scorer «Robert Lewandowski becomes Poland’s all-time leading scorer»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. 8 кастрычніка 2017 году Левандоўскі адзначыўся голам у матчы супраць зборнай Чарнагорыі (4:2). Нападнік скончыў кваліфікацыйную кампанію да [[чэмпіянат сьвету па футболе 2018 году|чэмпіянату сьвету 2018 году]] з 16 галамі на рахунку, то бок рэкордам для эўрапейскай кваліфікацыі чэмпіянату сьвету&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/robert-lewandowski-sets-world-cup-qualifying-goal-record-ahead-of-ronaldo-461228.jsp «Bayern Munich’s Robert Lewandowski sets European scoring record for Poland»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, на самом турніры ў трох матчах групы супраць [[Зборная Сэнэгалу па футболе|зборных Сэнэгалу]], [[Зборная Калюмбіі па футболе|Калюмбіі]] і [[Зборная Японіі па футболе|Японіі]] паляк адзначыцца ня здолеў, а ягоная дружына заняла апошняе месца. Робэрт браў удзел у [[чэмпіянат Эўропы па футболе 2020 году|чэмпіянаце Эўропы 2020 году]], але ягоныя трапныя стрэлы ў брамы [[Зборная Гішпаніі па футболе|зборнай Гішпаніі]] і [[Зборная Швэцыі па футболе|Швэцыі]] не дапамаглі дружыне пазьбегнуць апошняга меца ў групе.

== Дасягненьні ==
'''«Лех»''':
* [[Чэмпіянат Польшчы па футболе|Чэмпіён Польшчы]]: 2010
* Уладальнік [[Кубак Польшчы па футболе|Кубка Польшчы]]: 2009
* Уладальнік [[Супэркубак Польшчы па футболе|Супэркубка Польшчы]]: 2009

'''«Барусія»''':
* [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Чэмпіён Нямеччыны]]: 2011, 2012
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2012
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2013

'''«Баварыя»''':
* [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Чэмпіён Нямеччыны]]: 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2016, 2019, 2020
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2016, 2017, 2018, 2020, 2021
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2020
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2020
* Пераможца [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2020

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* [http://www.bvb.de/?%81%9D%5C%1B%E7%F4%9D%2Ao%EE%8D%9B Профіль на афіцыйным сайце «Барусіі» Дортмунд]
* [https://web.archive.org/web/20120426172209/http://www.transfermarkt.co.uk/en/robert-lewandowski/leistungsdaten-detail/spieler_38253.html Статыстыка ў Бундэсьлізе]
* [http://www.sports.ru/tags/5899346.html Профіль] на Sports.ru

{{Склад ФК Барсэлёна}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Левандоўскі ў складзе [[Зборная Польшчы па футболе|зборнай Польшчы]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Польшча}};
|Польшча на ЧЭ-2012
|Польшча на ЧЭ-2016
|Польшча на ЧС-2018
|Польшча на ЧЭ-2020
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Левандоўскі, Робэрт}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Варшаве]]
[[Катэгорыя:Польскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Польшчы]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Зьніч» Прушкаў]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лех» Познань]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Барусія» Дортмунд]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Баварыя» Мюнхэн]]</text>
      <sha1>cwezp9cf0k982gjkq2byoegz80gw7qm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Лобачев Владимир</title>
    <ns>3</ns>
    <id>121723</id>
    <revision>
      <id>2331729</id>
      <parentid>2327548</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:46:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларуская гандлёва-прамысловая палата */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6287" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 20:49, 13 сакавіка 2012 (FET)
==Вікі любіць Зямлю-2020==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WLE Austria Logo (no text).svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага фотаспаборніцтва&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю/Удзельнікі|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 13:03, 30 траўня 2020 (UTC+3)

==[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 15:43, 20 сьнежня 2021 (UTC+3)

== [[Брагін]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Брагін]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:56, 8 лютага 2022 (UTC+3)

== [[Дзьмітры Піневіч]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Дзьмітры Піневіч]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:13, 8 сакавіка 2022 (UTC+3)

== [[Саюзная рашучасьць-2022]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Саюзная рашучасьць-2022]]. Дапаўненьне артыкула і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:27, 24 сакавіка 2022 (UTC+3)

== [[Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:58, 21 красавіка 2022 (UTC+3)

== [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 21:43, 3 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Вузел Баранавічы]] ==
Вітаю! Як маецеся? Запрашаю падтрымаць вылучэньне артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Вузел Баранавічы]]. Дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 20:23, 30 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:40, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:46, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>0b7l9m2n7zffh88bi520eqt206lpkup</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Узброеныя сілы Эўропы</title>
    <ns>10</ns>
    <id>129182</id>
    <revision>
      <id>2331755</id>
      <parentid>2322889</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T18:02:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>521</id>
      </contributor>
      <comment>Са старонкі прыбраны файл Emblem_of_the_Armed_Forces_of_Armenia.svg, бо ён быў выдалены з Commons удзельнікам [[commons:User:Rubin16|Rubin16]]. Прычына: [[:c:COM:L|Copyright violation]]; can usually be uploaded to your local Wikipedia as fair use if an ar</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5068" xml:space="preserve">&lt;span style=&quot;font-size: 18px;&quot;&gt;Узброеныя сілы Эўропы&lt;/span&gt;
{| class=&quot;standard&quot; align=left
 ! width=&quot;100px&quot; |
 ! width=&quot;170px&quot; |
|-
 |bgcolor=&quot;#B22222&quot; align=&quot;center&quot;|&lt;big&gt;'''1 000 000+'''&lt;/big&gt;
 |
[[Файл:Medium emblem of the Вооружённые Силы Российской Федерации.svg|30пкс]] [[Расея]] (1 037 000)&lt;br /&gt;
|-
 |bgcolor=&quot;#B22222&quot; align=&quot;center&quot;|&lt;big&gt;'''200 000+'''&lt;/big&gt;
 |
[[Файл:Standard of President of Turkey as Supreme Chief of Armed Forces.svg|30пкс]] [[Турэччына]] (514 850)&lt;br /&gt;
[[Файл:Armoiries république française.svg|30пкс]] [[Францыя]] (259 050)&lt;br /&gt;
[[Файл:Stemma araldico e distintivo dello Stato Maggiore Difesa.svg|30пкс]] [[Італія]] (230 350)&lt;br /&gt;
[[Файл:Logo of the Bundeswehr (1996–2019).svg|30пкс]] [[Нямеччына]] (200 773)&lt;br /&gt;
 |-
 |bgcolor=&quot;#FF0000&quot; align=&quot;center&quot;|&lt;big&gt;'''150 000+'''&lt;/big&gt;
 |
[[Файл:MinistryofDefence.svg|30пкс]] [[Вялікабрытанія]] (187 970)&lt;br /&gt;
[[Файл:Emblem of the Ukrainian Armed Forces.svg|30пкс]] [[Узброеныя сілы Ўкраіны|Украіна]] (192 000)&lt;br /&gt;
[[Файл:FAS-ESP.svg|30пкс]] [[Гішпанія]] (177 950)&lt;br /&gt;
[[Файл:Hellenic Army War Flag.svg|30пкс]] [[Грэцыя]] (177 600)&lt;br /&gt;
|-
 |bgcolor=&quot;#FF0000&quot; align=&quot;center&quot;|&lt;big&gt;'''100 000+'''&lt;/big&gt;
 |
[[Файл:POL Wojska Lądowe.svg|30пкс]] [[Узброеныя сілы Польшчы|Польшча]] (105 000)&lt;br /&gt;
 |-
 |bgcolor=&quot;#FF3300&quot; align=&quot;center&quot;|&lt;big&gt;'''50 000+'''&lt;/big&gt;
 |
[[Файл:COA-RAF.svg|30пкс]] [[Румынія]] (93 619)&lt;br /&gt;
[[Файл:War flag of Bulgaria.svg|30пкс]] [[Баўгарыя]] (68 000)&lt;br /&gt;
[[Файл:Azerbaijan Armed Forces.png|30пкс]] [[Азэрбайджан]] (66 000)&lt;br /&gt;
[[Файл:Emblem of the Armed Forces of Belarus.svg|30пкс]] [[Узброеныя сілы Рэспублікі Беларусь|Беларусь]] (65 000)&lt;br /&gt;
[[Файл:Coat of arms military-of-kazakhstan.svg|30пкс]] [[Казахстан]] (65 000)&lt;br /&gt;
 |-
 |bgcolor=&quot;#FF6600&quot; align=&quot;center&quot;|&lt;big&gt;'''25 000+'''&lt;/big&gt;
 |
[[Файл:Logo of the Czech Armed Forces.svg|30пкс]] [[Чэхія]] (57 050)&lt;br /&gt;
[[Файл:Flag of the Netherlands.svg|30пкс]] [[Нідэрлянды]] (53 130)&lt;br /&gt;
[[Файл:Osrh.jpg|30пкс]] [[Харватыя]] (51 000)&lt;br /&gt;
 [[Армэнія]] (46 000)&lt;br /&gt;
[[Файл:Military flag of Portugal.svg|30пкс]] [[Партугалія]] (44 900)&lt;br /&gt;
[[Файл:Suomen Puolustusvoimien tornileijona.svg|30пкс]] [[Фінляндыя]] (36 700)&lt;br /&gt;
[[Файл:Roundel of Austria.svg|30пкс]] [[Аўстрыя]] (34 600)&lt;br /&gt;
[[Файл:Coats of arms of Belgium Military Forces.svg|30пкс]] [[Бэльгія]] (34 000)&lt;br /&gt;
[[Файл:Försvarsmakten vapen bra.svg|30пкс]] [[Узброеныя сілы Швэцыі|Швэцыя]] (33 900)&lt;br /&gt;
[[Файл:Emblem of the Hungarian Defence Forces.svg|30пкс]] [[Вугоршчына]] (33 400)&lt;br /&gt;
[[Файл:Coat of arms of the Norwegian Armed Forces.svg|30пкс]] [[Нарвэгія]] (27 600)&lt;br /&gt;
[[Файл:Official-emblem-of-ossr.png|30пкс]] [[Славаччына]] (26 200)&lt;br /&gt;

 |-
 |bgcolor=&quot;#FF9900&quot; align=&quot;center&quot;|&lt;big&gt;'''10 000+'''&lt;/big&gt;
 |
[[Файл:National Coat of arms of Denmark.svg|30пкс]] [[Данія]] (22 880)&lt;br /&gt;
[[Файл:Emblem of the Albanian mod.svg|30пкс]] [[Альбанія]] (20 000)&lt;br /&gt;
[[Файл:Georgia. Main Military flag.svg|30пкс]] [[Грузія]] (17 500)&lt;br /&gt;
[[Файл:Insignia_of_the_Lithuanian_Armed_Forces.gif|30пкс]] [[Летува]] (13 510)&lt;br /&gt;
[[Файл:MacedonianArmyLogo.svg|30пкс]] [[Паўночная Македонія]] (12 850)&lt;br /&gt;
[[Файл:Oglaigh na heireann.png|30пкс]] [[Ірляндыя]] (10 500)&lt;br /&gt;
[[Кіпр]] (10 000)&lt;br /&gt;
 |-
 |bgcolor=&quot;#FFC600&quot; align=&quot;center&quot;|&lt;big&gt;'''5000+'''&lt;/big&gt;
 |
[[Файл:Coat of arms of Bosnia and Herzegovina.svg|30пкс]] [[Босьнія і Герцагавіна]] (9200)&lt;br /&gt;
[[Файл:Sign of Slovenian Army.svg|30пкс]] [[Славенія]] (9000)&lt;br /&gt;
[[Файл:Emblem of the Moldovan National Army.png|30пкс]] [[Малдова]] (7200)&lt;br /&gt;
[[Файл:Coat of arms of Montenegro.svg|30пкс]] [[Чарнагорыя]] (6500)&lt;br /&gt;
[[Файл:Kvyldlipp.jpg|30пкс]] [[Узброеныя сілы Эстоніі|Эстонія]] (5510)&lt;br /&gt;
[[Файл:Coat of Arms of Latvian National Armed Forces.svg|30пкс]] [[Латвія]] (5500)&lt;br /&gt;
 |-
 |bgcolor=&quot;#FFFF00&quot; align=&quot;center&quot;|&lt;big&gt;'''1000+'''&lt;/big&gt;
 |
[[Файл:Logo of Swiss Armed Forces.svg|30пкс]] [[Швайцарыя]] (3600)&lt;br /&gt;
[[Файл:Coat of arms. Armed forces of Malta.jpg|30пкс]] [[Мальта]] (2140)&lt;br /&gt;
 |-
 |bgcolor=&quot;#7FFF00&quot; align=&quot;center&quot;|&lt;big&gt;'''500+'''&lt;/big&gt;
 |
[[Файл:Arméi oofzeechen.jpg|30пкс]] [[Люксэмбург]] (900)&lt;br /&gt;
|}&lt;noinclude&gt;[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Узброеныя сілы Эўропы]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pci6i3pyadwcuarj20tvj2aycfcibn4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Матэ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>130477</id>
    <revision>
      <id>2331846</id>
      <parentid>2186152</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:17:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]-картка, [[Вікіпэдыя:Выявы|выява]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1598" xml:space="preserve">{{Напой}}
[[Файл:Yerba mate.JPG|значак|Матэ]]
'''Ма́тэ''' — танізавальны [[напой]] з высокім утрыманьнем [[кафэін]]у, які гатуюць з высушанага здробненага лісьця й маладых парасткаў [[падуб парагвайскі|падуба парагвайскага]]. Высушанае лісьце падуба называецца «травой матэ», сам напой мае такую ж назву, посуд для ягонай падрыхтоўкі называецца [[калябас]] або калебаса; яго вырабляюць з гарбуза-гарлянкі.

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20120919014518/http://napalmoff.ru/instruktash/theory/2646-mate.html Карысны склад матэ]

{{Парады артыкулу|кароткі артыкул|няма крыніцаў}}

[[Катэгорыя:Чайная культура]]
[[Катэгорыя:Аргентынскія напоі]]
[[Катэгорыя:Бразыльскія напоі]]
[[Катэгорыя:Уругвайскія напоі]]
[[Катэгорыя:Чылійскія напоі]]
[[Катэгорыя:Канцэрагены групы 2A Міжнароднага агенцтва па дасьледаваньні рака]]
[[Катэгорыя:Расьлінныя і грыбныя стымулятары]]
[[Катэгорыя:Травяныя гарбаты]]
[[Катэгорыя:Сырыйская кухня]]</text>
      <sha1>2brq7py770twtgta1297w048rytgi1t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Асобы па статусе</title>
    <ns>14</ns>
    <id>133989</id>
    <revision>
      <id>2331829</id>
      <parentid>1960057</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T09:08:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>новы ключ для [[Катэгорыя:Асобы]]: « Статус» з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="280" xml:space="preserve">{{Партал|Асобы}}
Гэта катэгорыя для падкатэгорыяў, злучаных са статусам, жыцьцёвымі падзеямі ці дасягненьнямі выбітных асобаў.

[[Катэгорыя:Асобы| Статус]]</text>
      <sha1>byqy7vmh8908ypr6aaauyq0tufan1p4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Odri Tiffani</title>
    <ns>3</ns>
    <id>138059</id>
    <revision>
      <id>2331734</id>
      <parentid>2327515</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:50:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларуская гандлёва-прамысловая палата */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30314" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
—[[Удзельнік:Zedlik|zedlik]] 18:37, 23 лютага 2013 (FET)

== Гендэр на сайце ==

Вітаю. Вы можаце пазначыць у [[Special:Preferences|Наладах]] свой пол і заўважыце, што сайт пачне зьвяртацца да вас і згадваць вас як трэба (''... стварыла старонку, перанесла'' і г. д.). — [[Удзельнік:Wizardist|Wizardist]] &lt;sup&gt;[[Гутаркі ўдзельніка:Wizardist|г]] [[Спэцыяльныя:Унёсак/Wizardist|+у]]&lt;/sup&gt; 02:26, 24 лютага 2013 (FET)
: Дзякую :) --[[Удзельнік:Odri Tiffani|Odri Tiffani]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Odri Tiffani|гутаркі]]) 02:27, 24 лютага 2013 (FET)

== Беларуская літаратура ==
Добры дзень. Вы пазначылі на сваёй старонцы, што цікавіцеся беларускай літаратурай. Калі вы маеце намер пісаць артыкулы па літаратурнай тэматыцы, мы можам аб'яднаць нашыя высілкі (напрыклад, заняцца нейкім адным аўтарам ці творам). Таму, калі ласка, зьвяртайцеся. --[[Удзельнік:Jauhienij|Jauhienij]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Jauhienij|гутаркі]]) 18:07, 24 лютага 2013 (FET)
: Дзякуй! Тэма мне цікавая, праўда не магу адказаць наколькі я тут буду часта і шмат. Хутчэй, па настроі. :) Вазьму на заўвагу, --[[Удзельнік:Odri Tiffani|Odri Tiffani]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Odri Tiffani|гутаркі]]) 18:32, 24 лютага 2013 (FET)

== Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня для [[:Файл:MelezLNB.jpg]] ==
Прывітаньне, Odri Tiffani!

Дзякуй за загружаныя вамі ў Вікіпэдыю файлы! Нагадваем вам, што, калі выкарыстаньне і распаўсюджаньне мэдыяфайла не ажыцьцяўляецца на ўмовах вольнай ліцэнзіі ([http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/ Creative Commons Attribution/Share-Alike]), тады патрэбна абгрунтаваць неабходнасьць [[Вікіпэдыя:Крытэры добрасумленнага выкарыстаньня|добрасумленнага выкарыстаньня]], дадаўшы і запоўніўшы картку {{Ш|Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня}}, таксама дадаўшы дакладныя зьвесткі пра аўтара, час стварэньня/публікацыі працы і крыніцу.

Калі файл не адпавядае крытэрам добрасумленнага выкарыстаньня або калі неабходныя зьвесткі ня будуць дададзеныя ў 7-дзённы тэрмін, файл будзе выдалены.

Вялікі дзякуй! --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 21:31, 25 лютага 2013 (FET)
: Паспрабавала зрабіць. Зірніце, калі ласка, ці так, бо яшчэ няма такога вопыту. Заадно паправіла падобную сітуацую з [[:Файл:Nescerka.jpg]] --[[Удзельнік:Odri Tiffani|Odri Tiffani]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Odri Tiffani|гутаркі]]) 16:09, 26 лютага 2013 (FET)
:: Падправіў абодва апісаньні. Таксама хачу зьвярнуць увагу, што несвабодныя файлы рэкамэндуецца загружаць у мінімальна патрэбным для ілюстрацыі памеры, каб не парушыць аўтарскія правы. Рэкамэндаваны памер — ня болей за 300 піксэлаў па большым краі. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 17:16, 26 лютага 2013 (FET)
::: Дзякую! Будзе на што арыентавацца на будучыню. --[[Удзельнік:Odri Tiffani|Odri Tiffani]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Odri Tiffani|гутаркі]]) 20:07, 26 лютага 2013 (FET)

== Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня ==

Вітаю. Для мэдыяфайлаў (выяваў, аўдыё і відэа), якія не распаўсюджваюцца пад вольнай ліцэнзіяй, у Вікіпэдыі дзейнічаюць [[ВП:КДВ|правілы добрасумленнага выкарыстаньня]]. Замест шаблёну {{ш|Інфармацыя}} для такіх файлаў цяпер выкарыстоўваецца шаблён {{ш|Абгрунтаваньне добрасумленнага выкарыстаньня}}, а файлы з вольнай ліцэнзіяй ці ў [[грамадзкі набытак|грамадзкім набытку]] прапануецца загружаць у [[:commons:Галоўная старонка|Вікісховішча]]. Неабходна замяніць (т. ч. «абгрунтаваць») шаблён на старонцы файла [[:Файл:MelezLNB.jpg]].

Акрамя таго, калі вы перакладаеце артыкулы зь іншых разьдзелаў Вікіпэдыі, пазначайце спасылку на зыходныя артыкулы ў кароткім апісаньне зьменаў. Дзякуй. — [[Удзельнік:Wizardist|Wizardist]] &lt;sup&gt;[[Гутаркі ўдзельніка:Wizardist|г]] [[Спэцыяльныя:Унёсак/Wizardist|+у]]&lt;/sup&gt; 21:39, 25 лютага 2013 (FET)
: Дзякуй за параду, але мяне ўжо паведамілі за 7-8 хвілін да вас :). І было б яшчэ добра, каб вы ўдакладнілі аб якім перакладзе ідзе размова. Падаецца, ў мяне ўсюды стаяць спасылкі на крыніцы. --[[Удзельнік:Odri Tiffani|Odri Tiffani]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Odri Tiffani|гутаркі]]) 15:42, 26 лютага 2013 (FET)

== Праблема старэньня крытэраў адзначанасьці артыкулаў ==
Вітаю, добры дзень! Заклікаю зьвярнуць увагу на праблему старэньня крытэраў, паводле якіх у разьдзеле адзначаліся артыкулы яшчэ пару гадоў таму. Відаць ускосна гэта пацяьвярджае рост якасьці беларускай Вікіпэдыі. Заклікаю актыўна выказваць свае меркаваньні [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/На пазбаўленьне статусу|тут]] і [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў абраныя артыкулы/На пазбаўленьне статусу|тут]]. Хай не палохае мая катэгарычнасьць, але ж лічу важным, каб разьдзел ня быў і ня складаў уражаньне занядбанасьці.--&lt;span&gt;[[Удзельнік:Mr. Sрock|&lt;font face=&quot;Segoe Script&quot; color=&quot;black&quot; style=&quot;text-shadow:grey 0.2em 0.2em 0.2em;&quot;&gt;Mr. Spock&lt;/font&gt;]]&amp;nbsp;&lt;sup&gt;[[Гутаркі ўдзельніка:Mr. Sрock|&lt;span style=&quot;font-family:Segoe Script;color:black&quot;&gt;абм&lt;/span&gt;]]&lt;/sup&gt;&lt;/span&gt; 14:22, 10 верасьня 2014 (FET)

== Бібліяграфія ==

Вітаю. Паспрабуйце паглядзець дакумэнтацыю шаблёну {{Ш|Навігацыйная табліца}}: у ім няма парамэтраў «загаловак1» … «загаловакN». --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 11:40, 12 кастрычніка 2015 (MSK)
: {{Зроблена}}. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 11:50, 12 кастрычніка 2015 (MSK)
:: Вух, дзякуй вялікі! Замучалася я з ім :)--[[Удзельнік:Odri Tiffani|Odri Tiffani]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Odri Tiffani|гутаркі]]) 20:45, 12 кастрычніка 2015 (MSK)

== Пяцісотгоднасьць ==

{{ВП:Праект:Тэматычны тыдзень/Пяцісотгоднасьць/Запрашэньне}} --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 17:44, 31 траўня 2017 (+03)

== Віківясна-2019 ==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019|Віківясьне-2019]]'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;[[ВП:ВікіВясна|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019/Удзельнікі|сьпіс удзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 18:26 17 сакавіка 2019 (MSK)

== Месяц Аршанскай бітвы ==
{{ВП:Праект:Тэматычны тыдзень/Аршанская бітва/Запрашэньне}}
--[[Удзельнік:W]] 20:05, 5 верасьня 2019 (UTC+3)
* Дзякую! --[[Удзельнік:Odri Tiffani|Odri Tiffani]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Odri Tiffani|гутаркі]]) 20:15, 8 верасьня 2019 (MSK)

==Месяц беларускай літаратуры==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WP20Symbols PENANDPAPER.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура|Месяцы беларускай літаратуры]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''спаборніцтва&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура|Месяц беларускай літаратуры]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 00:00, 2 лютага 2021 (UTC+3)

==Выклік Вікіпрагалу==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WikiGap.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выклік Вікіпрагалу]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выкліку Вікіпрагалу]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:49, 1 сакавіка 2021 (UTC+3)

==Віківясна-2021==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:CEE Spring Logo vertical-t.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясьне-2021]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021/Удзельнікі|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 21:10, 16 сакавіка 2021 (UTC+3)

==Прапанова==

[[Удзельнік:Odri Tiffani]] Добры дзень! Ўбачыў, што ў вас у рувики укзаны літаратурна-фантастычныя інтарэсы, таму хацеў бы вам зрабіць два
прапановы:
:1. У рамках віківясны перакласці на беларускую мову артыкула пра вядомых украінскіх фантастаў: [[:uk:Бердник Олесь Павлович]], [[:uk:Владко Володимир Миколайович]], [[:uk:Бережний Сергій Валерійович]] , [[:uk:Руденко Микола Данилович]] , [[:uk:Винничук Юрій Павлович]] , [[:uk:Щербак Юрій Миколайович]] , [[:uk:Щербак Юрій Миколайович]] , [[:uk:Савченко Віктор Васильович]], [[:uk:Назаренко Михайло Йосипович]], [[:uk:Генрі Лайон Олді]], [[:uk:Савченко Віктор Васильович]], [[:uk:Пагутяк Галина Василівна]], [[:uk:Штерн Борис Гедалійович]], [[:uk:Околітенко Наталя Іванівна]], [[:uk:Дяченки Марина та Сергій]], [[:uk:Савченко Володимир Іванович]], [[:uk:Смолич Юрій Корнійович]], [[:uk:Дашкієв Микола Олександрович]], [[:uk:Анатолій Дімаров]]. Могу предложить и другие темы.
:2.Я праводжу анкетаванне сярод вікісупольнасці з мэтай вызначэння лепшых фантастычных раманаў на думку вікіпэдыстов. Хацелася, каб у вольны час вы таксама падумалі і паступова стварылі (калі падабаецца ідэя) спіс лепшых жанравых раманаў (мага даўжэй, але не больш за 50 раманаў) розных аўтараў незалежна ад мовы твораў (пажадана: 1 аўтар - 1 раман), асабіста прачытаных вамі . У спіс можна ўключаць усе раманы, якія змяшчаюць фантастычныя элементы - навукова-фантастычныя, фэнтэзійныя і казачна-фантастычныя, фантастыка-жудасныя і містычныя, альтэрнатыўна-гістарычныя і інш. Месца рамана ў спісе павінна адпавядаць якасці творы і вашаму ўражанню, атрыманага ад яго. 1-й раман у спісе будзе ацэнены ў 50 балаў, апошні - у 1 бал. А калі набярэцца дастаткова анкетантив - зсумуемо колькасць балаў і атрымаем спіс з 100 лепшых раманаў. Спадзяюся на вашу згоду і ў вы таксама ўспомніце пэўную колькасць годных прачытаных фантастычных раманаў і знойдзецца час і жаданне. Дапускаюцца ўсе творы памерам больш за 100 старонак стандартнага памеру, безадносна таго, што напісана на вокладцы, а таксама асобныя некалькі менш творы, аднак выключна, калі названыя раманамі пры выданні.
:: Прапаную ў выпадку згоды наступны прыклад афармлення спісу:

# [[Джон Браннер]] «[[Зыбучий песок (роман)|Зыбучий песок]]» ({{lang-en|«Quicksand», 1967}}) 
# {{Не переведено | Петер Жолдош||en|Péter Zsoldos}}  «{{не переведено|Сверхзадача (роман)|Сверхзадача|hu|A feladat (regény)}}» ({{lang-hu|«A Feladat», 1971}})
і ствараць на [[:ru:Участник:Odri Tiffani/Черновик1 Фантастические романы|гэтай]] старонцы або тут. Прашу адказаць, нават калі ні адна з прапаноў вас не зацікавіць. Пры адказе прашу пинговать. З павагай--[[Удзельнік:Yasnodark|Yasnodark]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Yasnodark|гутаркі]]) 19:35, 6 красавіка 2021 (+03)

Дзякую за прапанову. Гэта ўсё насамрэч цікава, але прашу прабачэньня, вымушаная адмовіць, бо  насамрэч не маю столькі вольнага часу Зпрпз чытаю цікавае фэнтэзі на беларускай мове, магла б дадаць, але адно, зразумела замала ) Ды і не зразумела куды. --[[Удзельнік:Odri Tiffani|Odri Tiffani]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Odri Tiffani|гутаркі]]) 19:52, 29 красавіка 2021 (+03)
::[[Удзельнік:Odri Tiffani|Odri Tiffani]]  Добры дзень! На всякий случай, напишу по-русски, который понимают в наших странах почти все. [[:ru:Проект:Вымысел/Список лучших фантастических романов по мнению википедистов|Здесь]] представлен нынешний список лучших фантастических романов по мнению википедистов, сейчас уже назвали 77 человек и ещё один выбор не включён. Ваш список вы можете создать на [[:ru:Участник:Odri Tiffani/Черновик1 Фантастические романы|этой]] странице в рувики или на аналогичной в белвики или укрвики, если сложно можете написать прямо тут. 

::Так как ни один белорус не принимал пока участия, то ни один белорусский роман пока не назван, но вы можете это исправить. Но необязательно указывать только книги своей страны, вы можете указать от 5-ти до 50-ти лучших книг объёмом 100 и более страниц стандартного размера, написанных в любой стране и на любом языке, но чем больше тем лучше, времени на это много не уйдёт, нынешний список вам может помочь. Наверняка вы что читали из уже названных фантастических романов и добавите неназванные другими и затем проранжируете решётками или цифры от лучшего к наименее яркому, обязательное условие - наличие фантастических элементов в произведении, а если совсем со временом туго, то можно создавать список в щадящем режиме, добавляя по 2-3 романа в день к первым 2-3 романам, названным первыми. Так за месяц вы справитесь тратя по 2-3 минуты ежедневно, я не думаю, что это то время, о котором стоит жалеть, а бонусом будет, что вы станете 79-м участником анкетирования и впервые прозвучит мнение Белоруси, тем более что и участниц также не много, лишь каждая десятая из всех участников, также если я правильно оценил ваш ник, ві ещё и усилите женскую составляющую в выборе википедистов. Если что-то не поймёте, то могу уточнить. Надеюсь на согласие, ведь жанровые книги вы читали и даже 20 книг вашего личного списка могут изменить общую картину в первой сотне. --[[Удзельнік:Yasnodark|Yasnodark]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Yasnodark|гутаркі]]) 16:07, 7 траўня 2021 (+03)

==[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 12:18, 20 сьнежня 2021 (UTC+3)

== Юбілейны месяц ==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Беларусы. Biełarusy. Belarusians.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейным месяцы]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейны месяц]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 18:23, 14 студзеня 2022 (UTC+3)

== [[Брагін]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Брагін]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 16:30, 8 лютага 2022 (UTC+3)

==Віківясна-2022==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясьне-2022]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022/Удзел|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 10:20, 19 сакавіка 2022 (UTC+3)

== [[Саюзная рашучасьць-2022]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Саюзная рашучасьць-2022]]. Дапаўненьне артыкула і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:00, 24 сакавіка 2022 (UTC+3)

== [[Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:54, 21 красавіка 2022 (UTC+3)

== [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 21:23, 3 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Вузел Баранавічы]] ==
Вітаю! Як маецеся? Запрашаю падтрымаць вылучэньне артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Вузел Баранавічы]]. Дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 19:36, 30 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:03, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:50, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>ah619tdvku61kb5z3x0x48tqxnq176z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lockheed F-117 Nighthawk</title>
    <ns>0</ns>
    <id>138115</id>
    <revision>
      <id>2331798</id>
      <parentid>2246985</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T00:17:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janbery</username>
        <id>61366</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:LOCKHEED F-117A NIGHT HAWK.svg]] → [[File:Lockheed F-117A Nighthawk.svg]] [[c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error) · To conform to WikiProject Aircraft naming conventions/standardize the file names of images in the [[c::Category:Aircraft 3-views|aircraft 3-views category]].</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23031" xml:space="preserve">{{Артаграфія}}
{{Зьнішчальнік
|Назва                  = F-117 Nighthawk
|Выява                  = [[Файл:F-117 Nighthawk Front.jpg|300пкс]]
|Подпіс                 = 
|Тып                    = 
|Павозка                =  1
|Краіна                 = [[ЗША]]
&lt;!-- Гісторыя: --&gt;
|Час эксплюатацыі       = 
|Эксплюатанты           = 
|Войны                  = 
&lt;!-- Гісторыя вытворчасьці: --&gt;
|Канструктар            = 
|Час стварэньня         = 
|Першы палёт            = 18 чэрвеня 1981 г.
|Вытворца               = [[Lockheed Martin]]
|Гады вытворчасьці      = 
|Колькасьць             = 
|Мадыфікацыі            = 
|Кошт адзінкі           = 
&lt;!-- Памеры: --&gt;
|Даўжыня                = 20,08
|Размах крылаў          = 13,2
|Вышыня                 = 3,78
|Плошча крылаў          = 73
&lt;!-- Маса: --&gt;
|Маса пустога           = 13 380
|Нармалёвая ўзьлётная   = 21 150
|Максымальная ўзьлётная = 23 815
&lt;!-- Рухавікі: --&gt;
|Рухавікі               = 2 × General Electric F404-F1D2 (турбарэактыўны двухконтурны)
|Цяга                   = 2 × 4850 кгс
|Цяга на фарсажы        = 
&lt;!-- Характарыстыкі: --&gt;
|Максымальная хуткасьць = 993 км/г (0,91 М)
|Баявы радыюс           = 860 км
|Далёкасьць палёту      = 1720 км
|Практычная столь       = 13 700 м
|Хуткапад'ёмнасьць      = 
&lt;!-- Узбраеньне: --&gt;
|Бомбавае               = 
|Абарончае              = 
|Ракетнае               = 
|Commons                = 
}}
'''Lockheed F-117 Nighthawk''' («Начны ястраб») — амэрыканскі аднамесны рэактыўны тактычны малапрыкметны ўдарны самалёт кампаніі «[[Lockheed Martin]]». Асноўнае прызначэньне — скрытнае пранікненьне праз сыстэму [[супрацьпаветраная абарона|СПА]] ворага і атака стратэгічных аб’ектаў. Самалёт стаў першым сэрыйным узорам на якім пасьпяхова была выкарыстаны [[стэлс-тэхналёгіі]].

Першы палёт адбыўся 18 чэрвеня 1981 году. За час эксплюатацыі было выраблена 64 адзінкі. У сярэдзіне 2008 году самалёты гэтага тыпу былі зьнятыя з узбраеньня.

У папулярнай культуры (кіно, кампутарныя гульні і інш.) склаўся стэрэатып на аснове выявы «зьнішчальніка Стэлс» (Stealth Fighter), але F-117 зьяўляецца тактычным ударным самалётам (бамбавіком/штурмавіком) і ніколі не прызначаўся для выкананьня зьнішчальных задачаў. Аналягічная сытуацыя мела месца з тактычным/стратэгічным бамбавіком [[F-111]], якія таксама насіў «зьнішчальнае» пазначэньне (індэкс F у пазначэньні).

== Гісторыя стварэньня ==

=== Пазначэньне і назва ===
Афіцыйная назва F-117 у [[ВПС ЗША]] — «Найт Хок» (Night Hawk — ангел. Начны Каршак), хоць сустракаецца і злучанае напісаньне «Nighthawk». Паводле сыстэмы пазначэньняў авіятэхнікі ва ўзброеных сілах ЗША, літара F прысвойваецца [[самалёт-зьнішчальнік|зьнішчальнікам]]. Чыньнік таго, чаму «Nighthawk» быў клясыфікаваны як зьнішчальнік і складаўся на ўзбраеньні зьнішчальных эскадрыльляў, застаецца невядомым.

[[Файл:Lockheed F-117A Nighthawk.svg|міні|400пкс|зьлева|Праекцыі F-117]]

== Канструкцыя ==
Канструкцыя самалёта зроблена з улікам [[стэлс-тэхналёгіі]]. Сам самалёт пабудаваны па аэрадынамічнай схеме «лятучае крыло» з V-вобразным апярэньнем. Зусім не характэрнае для дагукавых самалётаў крыло вялікай стралавіднасьці (67,5°) з вострым пярэднім беражком, акрэсьлены прамымі лініямі профіль крыла, кантаваны фюзеляж, утвораны плоскімі трапэцыяльнымі і трохкутнымі панэлямі разьмешчаны такім чынам, каб адлюстроўваць [[электрамагнітныя хвалі]] ў бок ад [[Радыёлакацыйная станцыя|РЛС]] суперніка. Такая форма самалёта, пабудаванага па канцэпцыі «плоскасцяў-адбівальнікаў», атрымала назву «фасеткавай» (ад {{мова-fr|facette|скарочана}} — грань).

=== Фюзеляж ===
Разьмешчаныя над крылом абапал фюзеляжа плоскія [[паветразаборнік]]і маюць падоўжныя перагародкі з радыёпаглынальных матэрыялаў. Частка струменя халоднага паветра адлучаецца на ўваходзе ў паветразаборнікі і, абыходзячы рухавікі, трапляе ў экрануемыя крылом плоскія [[сопла|соплы]], якія маюць памеры 165 х 25 см, ніжнія панэлі якіх пакрыты цеплапаглынальнымі керамічнымі пліткамі, што значна зьмяншае ІЧ-прыкметнасьць самалёта.

[[Файл:F-117 Front View.jpg|міні|350пкс|Насавая частка F-117]]

Контуры шчылін, якія ўтвараюцца ў месцах злучэньня ліхтара кабіны зь фюзеляжам, створкі адсекаў шасі і ўзбраеньня маюць пілападобную форму, што таксама забясьпечвае эфэктыўнае расьсейваньне электрамагнітнай энэргіі і прадухіляе яе прамое адлюстраваньне ў кірунку прыёмаперадаючай антэны [[Радыёлакацыйная станцыя|РЛС]] суперніка.

У канструкцыі самалёта шырока ўжыты палімэрныя кампазыцыйныя матэрыялы і радыёпаглынальныя матэрыялы і пакрыцьці. У канструкцыі плянэра на мэталічныя сплавы даводзіцца толькі 10 адсоткаў масы. У выніку гэтых мер, эфэктыўная паверхня расьсейваньня самалёта пры апрамяненьні яго лакатарам сьпераду была зьніжана, па некаторых дадзеных, да 0,025 м², што ў некалькі дзясяткаў разоў менш, чым [[эфэктыўная плошча расьсейваньня|ЭПР]] звычайных самалётаў падобных памераў.

Кантаваная форма фюзеляжа і незвычайны профіль крыла значна пагаршаюць аэрадынамічныя характарыстыкі самалёта. Падчас праектаваньня быў дасягнуты кампраміс, пры якім патрабаваньні малой радыёлакацыйнай прыкметнасьці ўзялі верх над патрабаваньнямі аэрадынамікі — аэрадынамічная якасьць самалёта роўна 4 (гэта трохі лепш, чым у арбітальных [[Спэйс шатл|Спейс шатлаў]]), у выніку гэта адбілася на немагчымасьці палётаў на звышгукавой хуткасьці, абмяжоўваньні радыюса дзеяньня, памяншэньні баявой нагрузкі і манэўранасьці.

=== Сістэма кіраваньня ===
[[Файл:F-117 Nighthawk, KC-10 Extender (2159746296).jpg|міні|350пкс|[[Дазапраўка ў палёце|Дазапраўка]] F-117 у палёце]]

Самалёт кіруецца пры дапамозе [[электрадыстанцыйная сыстэма кіраваньня|ЭДСК]] з чатырохкратным рэзэрваваньнем каналаў кіраваньня. Паколькі F-117 нестабільны па тангажу і гойсаньню (у першую чаргу з-за ня вельмі добрай аэрадынамічнай формы), выкарыстоўваецца аўтаматычная сыстэма забесьпячэньня ўстойлівасьці. З 1991 году ў дадатак да яе ўсталёўваўся аўтамат цягі.

=== Радыёлякацыя і навігацыя ===
На самалёце не ўсталявана [[Радыёлакацыйная станцыя|РЛС]]. За выключэньнем лазэра падсьвятленьня мэты, усе сыстэмы прыцэльваньня і навігацыі пасіўныя. Для навядзеньня выкарыстоўваецца сыстэма ІЧ-камэр, для навігацыі — інэрцыяльная сыстэма і прымач сыстэмы спадарожнікавай навігацыі. Актыўных сыстэм [[радыёэлектронная барацьба|РЭБ]] няма.

=== Узбраеньне ===
[[Файл:F-117A GBU-28.JPEG|міні|350пкс|Скідваньне з F-117 бомбы [[GBU-27]]]]

Самалёт ня мае вонкавых падвесак, усё ўзбраеньне зьмесцавана ў адсеку ўзбраеньня ўсярэдзіне фюзеляжа. Адсек узбраеньня — двухсэкцыйны, даўжынёй 4,7 м і шырынёй 1,75 м, з сыстэмай высоўваючыхся бэлечных трымальнікаў. Тыпавое ўзбраеньне — дзьве кіраваныя авіяцыйныя бомбы [[GBU-10]] ці [[GBU-27]] калібрам 907 кг. Магчымая ўсталёўка ракет [[AGM-88 HARM]], [[AGM-65 Maverick]], атамных бомбаў B-61 ці B-83 (па дзьве), бомбы [[GBU-15]] ці кантэйнэра [[BLU-9]] для суббоепрыпасаў. На бэльку магчымая ўсталёўка рэйкавых накіравальных для [[AIM-9 «Sidewinder»]].

== Эксплюатацыя ==
Факт існаваньня самалёта F-117 упершыню быў афіцыйна прызнаны 10 лістапада 1988 году, калі [[Пэнтагон]] выпусьціў прэс-рэліз з апісаньнем гісторыі стварэньня самалёта і апублікаваў адну рэтушаваную фатаграфію. Першы публічны паказ дзьвюх F-117 адбыўся 21 красавіка 1990 году. У 1991 годзе пасьля [[Вайна ў Пэрсыдзкім заліве|вайны ў Пэрсыдзкім заліве]] Nighthawk быў прадэманстраваны на [[Парыскі авіясалён|Парыскім авіясалёне]].

Спачатку ўсе F-117 знаходзіліся на ўзбраеньні 4450-й тактычнай групы (авіябаза Тонапа, [[Нэвада]]). У 1989 годзе група ўвайшла ў склад 37-га тактычнага зьнішчальнага крыла. У 1992 годзе ўсе самалёты былі пераведзены на авіябазу Холомэн ва ў 49-е зьнішчальнае крыло. Яны складаліся на ўзбраеньні трох эскадрыльляў: двух баявых (8-я зьнішчальная «Чорная авечка», 9-я зьнішчальная «Лятучыя рыцары») і адной навучальнай (7-я эскадрыльля баявой падрыхтоўкі «Крыклівыя дэманы»).

== Мадыфікацыі ==
=== F-117N «Seahawk» ===
У пачатку 1990-х гадоў, Lockheed прапанаваў мадэрнізаваны варыянт — F-117 Seahawk, палепшаная вэрсія F-117 для выкарыстаньня на флёце як альтэрнатыву адмененай праграме A/F-X.

Новы самалёт адрозьніваўся б ад наземнага F-117 меншай стрэлаватасьцю крылаў і новай формай хваста. N-мадыфікацыя павінна была таксама быць з новымі рухавікамі General Electric F414 turbofans замест старых General Electric F404s.

=== F-117B ===
У спробах падняць зацікаўленасьць, Lockheed прапанаваў наземны варыянт F-117N. Гэты варыянт (названы F-117B) быў прапанаваны [[ВПС ЗША]] і ВВС Вялікабрытаніі, але ніводзін F-117N ці F-117B ня быў заказаны, і гэтыя мадыфікацыі так і засталіся толькі праектамі.

== Аварыі і катастрофы ==
За ўсю гісторыю эксплюатацыі самалётаў F-117, па афіцыйных зьвестак, было страчана 7 машын, у тым ліку адзін F-117 быў зьбіты падчас баявых дзеяньняў. Nighthawk наляталі ў агульнай складанасьці каля 220 000 гадзін, гэта значыць налёт на адну страту склаў каля 31 000 гадзін&lt;ref&gt;http://www.f-117a.com/&lt;/ref&gt;.
* 20 красавіка 1982 — F-117A (сэр. нумар 80-0785), падпалкоўнік Боб Райдэнаўэр ({{мова-en|Bob Ridenhauer}}) «Бандыт 102». Самалёт разьбіўся на ўзьлёце з-за няправільна наладжанай на заводзе сыстэмы кіраваньня палётам. Пілёт не пасьпеў катапультавацца, атрымаў цяжкія траўмы.
* 11 ліпеня 1986 — F-117A (сэр. нумар 81-0792), маёр Рос Малхэйр ({{мова-en|Ross Mulhare}}) «Бандыт 198». Самалёт сутыкнуўся зь зямлёй у раёне Бэйкерсьфілд, [[Каліфорнія]], падчас начнога палёту. Папярэдні чыньнік — [[арыентацыя|дэзарыентацыя]] пілёта, які меў малы налёт на F-117. Маёр Малхэйр загінуў.
* 14 кастрычніка 1987 — F-117A (сэр. нумар 83-0815), маёр Майкл Сьцюарт ({{мова-en|Michael Stewart}}) «Бандыт 231». Самалёт сапхнуўся зь зямлёй у раёне Танопы падчас начнога палёту з-за дэзарыентацыі пілёта, які меў малы налёт на F-117. Маёр Сьцюарт загінуў.
* 4 жніўня 1992 — F-117A (сэр. нумар 85-0801), капітан Джон Мілз ({{мова-en|John Mills}}) «Бандыт 402». Самалёт загарэўся падчас начнога вылету поруч авіябазы Холамэн і падарваўся ў паветры. Чыньнік — памылка наземнага тэхнічнага пэрсаналу пры абслугоўваньні. Капітан Мілз пасьпеў катапультавацца.
* 10 траўня 1995 — F-117A (сэр. нумар 85-0822), капітан Кэнэт Левэнз ({{мова-en|Kenneth Levens}}) «Бандыт 461». Самалёт сапхнуўся зь зямлёй у раёне Зуні, [[Нью-Мэксыка]], падчас начнога палёту. Меркаваны чыньнік — дэзарыентацыя пілёта, які меў малы налёт на F-117. Капітан Левэнз загінуў.
* 14 верасьня 1997 — F-117A (сэр. нумар 81-0793), маёр Браян Найт ({{мова-en|Bryan Knight}}) «Бандыт 437». Самалёт разбурыўся ў паветры і ўрэзаўся ў будынак падчас авіяцыйнага шоў у Чэсапік, [[Мэрылэнд]]. [[Здарэньне]] адбылося з-за тэхнічных праблем, якія прывялі да страты пілётам кіраваньня. На зямлі пацярпелі 4 чалавекі. Маёр Найт пасьпеў катапультавацца.

== Баявое выкарыстаньне ==
* [[Уварваньне ЗША ў Панаму]] (1989)
* [[Вайна ў Пэрсыдзкім заліве]] (1991)
* [[Апэрацыя «Ліса пустэльні»]] (1998)
* [[Вайна НАТО супраць Югаславіі]] (1999)
* [[Ірацкая вайна]] (2003)

=== Баявыя страты ===
* 27 сакавіка 1999 году — F-117A (сэр. нумар 82-0806), падпалкоўнік Дэйл Зэлко (Dale Zelko). Самалёт зьбіты ў раёне вёскі Буданоўцы падчас ваеннай апэрацыі НАТО супраць Югаславіі. Падпалкоўнік Зелко пасьпеў катапультавацца і быў эвакуяваны пошукава-выратавальнай групай. Паводле сэрбскай вэрсіі, F-117 быў зьбіты [[зэнітна-ракэтны комплекс|зэнітна-ракетным комплексам]] [[С-125]] (ракета 5В27Д вытворчасьці заводу ім. XX партзьезда (цяпер АВІТЭК) 1976 году) 3-й батарэі 250-й брыгады СПА (камандзір батарэі — Золтан Даніны). Існавалі вэрсіі пра ўдзел [[ЗРК «Куб»]] ці зьнішчальнікаў [[МІГ-29]] і [[МІГ-21]]. Па сьцьвярджэньні некаторых крыніц (у прыватнасьці, расейскага аўтара Ўладзімера Ільліна і аргентынскага Дыега Зампіні), F-117 быў зьбіты зінішчальнікам МІГ-29, які пілятаваўся падпалкоўнікам Гвозьдзенам Д’юкічэм. У той жа час сэрбская газэта «Палітыка» паведамляе, што «Гвозьдзен Дзюкіч» (Gvozden Dukic) — гэта баявы псэўданім, які выкарыстоўваўся Золтанам Даніны падчас вайны. Пілётам F-117 часам памылкова паказваецца капітан Кен Двілі, паколькі ён лётаў на гэтай машыне ў ЗША і на яе фюзеляжы было напісана яго імя.

== Здыманьне з узбраеньня ==
[[ВПС ЗША]] зьбіраліся эксплюатаваць F-117 прынамсі да 2018 году, аднак недахоп грошаў на закуп новых шматмэтавых зьнішчальнікаў [[F-22]] прымусіла іх пачаць працэс здыманьня з узбраеньня значна раней.

Першыя дзесяць F-117 былі зьняты з узбраеньня ў [[сьнежань 2006|сьнежні 2006]] году. Да сакавіка 2008 году ВПС ЗША працягвалі эксплюатаваць 15 самалётаў гэтага тыпу&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20111028021924/http://www.dailytech.com/USAF+Will+Send+Last+F117s+Into+Retirement/article11051.htm The USAF prepares one of its icons for retirement]&lt;/ref&gt;. Фармальна працэдура здыманьня з узбраеньня завяршылася 22 красавіка таго ж году, калі чатыры F-117 у апошні раз падняліся ў паветра, зьдзейсьніўшы пералёт на авіябазу Тонапа&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20080926191348/http://www.lasvegasnow.com/global/story.asp?s=8210636 Last of Air Force’s F-117 Nighthawks Retire in Tonopah]&lt;/ref&gt;.

== Недахопы самалёта ==
* з-за пагоршанай аэрадынамікі F-117 быў дрэнна абаронены ад нападаў зьнішчальнікаў суперніка, калі б ім атрымалася яго выявіць. 
* закладзеныя ў канструкцыю ідэі маглі зьменшыць бачнасьць толькі да вызначанай мяжы, а таксама не забясьпечвалі вельмі нізкага [[эфэктыўная плошча расьсеяньня|ЭПР]] для радыёлякацыйных сыстэм, у якіх прымач і перадатчык былі разьнесены па розных кропках.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* Derek Kaufman. Stealth fighter honored at Wright-Patterson — [http://www.af.mil/news/story.asp?id%3D123089834 Адкрытыя матэрыялы ВПС ЗША]
* F-117A Nighthawk // Factsheets — [https://web.archive.org/web/20090516085620/http://www.af.mil/factsheets/factsheet.asp?fsID=104 Адкрытыя матэрыялы ВПС ЗША]

{{Самалёты Lockheed Martin}}

[[Катэгорыя:Самалёты-штурмавікі]]
[[Катэгорыя:Lockheed Martin]]
[[Катэгорыя:Самалёты ЗША]]</text>
      <sha1>141a8mjq268pqndg281ukmgezqg4drv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Расейска-ўкраінская вайна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>153670</id>
    <revision>
      <id>2331747</id>
      <parentid>2319456</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:09:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Haisollokopas</username>
        <id>74593</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="92798" xml:space="preserve">{{Узброены канфлікт
|Назва                 = Расейска-ўкраінская вайна
|Частка                = 
|Выява                 = 2022 Russian invasion of Ukraine.svg
|Подпіс да выявы       = Тэрыторыі, якія знаходзяцца пад кантроляй Расеі, пазначаныя чырвоным колерам (сакавік 2022 года)
|Дата                  = з 20 лютага 2014
|Месца                 = {{UKR}} ([[Крымскі паўвостраў]], акваторыя [[Чорнае мора|Чорнага]] і [[Азоўскае мора|Азоўскага]] мораў, асобныя раёны [[Данецкая вобласьць|Данецкай]] і [[Луганская вобласьць|Луганскай вобласьцей]])
{{RUS}} (расейская тэрыторыя ўздоўж мяжы з Луганскай вобласьцю Ўкраіны&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140810223009/http://tvi.ua/new/2014/07/20/rosiyski_viyskovi_4_razy_uprodovzh_dnya_obstrilyaly_syly_ato_z_terytoriyi_rostovskoyi_oblasti___tymchuk Російські військовики 4 рази упродовж дня обстріляли сили АТО з території Ростовської області, — Тимчук], ТВІ {{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;)
|Прычына               = 
|Вынік                 = Расейская [[акупацыя]] Крыму,&lt;br /&gt;дэ-факта — утварэньне Расеяй двух новых [[адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Расеі|суб’ектаў фэдэрацыі]], адной фэдэральнай акругі й двух самаабвешчаных тэрытарыяльных утварэньняў на ўсходзе Ўкраіны.
|Тэрытарыяльныя зьмены = 
|Супернік1             = {{UKR}}
|Супернік2             = {{Просты сьпіс|
* {{RUS}}
* [[Файл:Flag of the St George Ribbon.svg|24пкс]] Прарасейскія [[Сэпаратызм|сэпаратысты]]&lt;ref name=&quot;УВ&quot;&gt;[http://lenta-ua.net/novosti/obschestvo/49190-voennaya-tehnika-proehala-cherez-nikolaev-i-otpravilas-v-punkt-naznacheniya-video.html Военная техника проехала через Николаев и отправилась в пункт назначения (ВИДЕО)]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;колишній&quot;&gt;[http://24tv.ua/home/showSingleNews.do?nachalnik_rosiyskih_viysk_kazhe_shho_nakaz_dav_putin_z_yanukovichem__zmi&amp;objectId=415942 Начальник російських військ каже, що наказ дав Путін з Януковичем,&amp;nbsp;— ЗМІ]&lt;/ref&gt;
}}
|Супернік3             = 
|Супернік4             = 
|Камандуючыя1          = {{Просты сьпіс|
* [[Файл:Flag_of_the_President_of_Ukraine.svg|20пкс]] [[Уладзімер Зяленскі]]
* [[Файл:Flag_of_the_President_of_Ukraine.svg|20пкс]] [[Пятро Парашэнка]]
* [[Файл:Flag of Ukraine.svg|20пкс]] [[Аляксандар Турчынаў]]
* [[Файл:Flag of Ukraine.svg|20пкс]] [[Арсень Яцанюк]]
* [[Файл:Flag of Ukraine.svg|20пкс]] [[Ігар Ценюх]]
* [[Файл:Flag of Ukraine.svg|20пкс]] [[Сяргей Куніцын]]
* [[Файл:Ukrainian Navy Commander's flag.svg|border|20пкс]] [[Сяргей Гайдук]]
* [[Файл:Naval Ensign of Ukraine.svg|border|20пкс]] [[Раман Пятніцкі]]
* [[Файл:Naval Ensign of Ukraine.svg|border|20пкс]] [[Максім Емельяненка]]
}}
|Камандуючыя2          = {{Просты сьпіс|
* [[Файл:Standard of the President of the Russian Federation.svg|border|20пкс]] [[Уладзімер Пуцін]]
* [[Файл:Flag of Russia.svg|border|20пкс]] [[Міхаіл Мішусьцін]]
* [[Файл:Flag of Russia.svg|border|20пкс]] [[Дзьмітры Мядзьведзеў]]
* [[Файл:Banner of the Armed Forces of the Russian Federation (obverse).svg|20пкс]] [[Сяргей Шайгу]]
* [[Файл:Naval ensign of Russia.svg|20пкс|border]] [[Аляксандар Вітко]]
* [[Файл:Flag of the Russian Airborne Troops.svg|20пкс]] [[Уладзімер Шаманаў]]
* [[Файл:Flag of the Russian Airborne Troops.svg|20пкс]] [[Генадзь Анашкін]]
* [[Файл:Flag of the St George Ribbon.svg|20пкс]] [[Сяргей Аксёнаў]]
* [[Файл:Flag of the St George Ribbon.svg|20пкс]] [[Уладзімер Канстанцінаў]]
* [[Файл:Flag of the St George Ribbon.svg|20пкс]] [[Аляксей Чалы]]
* [[Файл:Flag of the St George Ribbon.svg|20пкс]] [[Дзяніс Беразоўскі]]
}}
|Камандуючыя3          = 
|Камандуючыя4          = 
|Сілы1                 = {{Просты сьпіс|
* [[Файл:Emblem of the Ukrainian Armed Forces.svg|20px]][[Узброеныя сілы Ўкраіны]]
:* [[Файл:Emblem of the Ukrainian Navy.svg|20px]][[Ваенна-марскія сілы Ўкраіны|Ваенна-марскія сілы]]
* [[Файл:Emblem of the State Border Guard Service of Ukraine.svg|20пкс]] [[Дзяржаўная пагранічная служба Ўкраіны|Дзяржаўная пагранічная служба]]
:* [[Файл:Ukrainian Sea Guard emblem.svg|20px]] [[Марская ахова Ўкраіны|Марская ахова]]
* [[Файл:Геральдичний знак - емблема МВС України.svg|20пкс]] [[Міністэрства ўнутраных справаў Украіны|Міністэрства ўнутраных справаў]]
:* [[Файл:Emblem of the National Guard of Ukraine.svg|20px]] [[Нацыянальная гвардыя Ўкраіны|Нацыянальная гвардыя]]
:* [[Файл:Емблема внутрішніх військ МВС України.svg|20пкс]] Унутраныя войскі
* [[Файл:Emblem of the Ukrainian Armed Forces.svg|20px]] Добраахвотніцкія згуртаваньні
:* [[Файл:Flag_of_Ukraine.svg|20px]] [[Украіна|Украінскія]] добраахвотнікі
::* [[Файл:Flag of Ukrainian Volunteer Corps.svg|20px]] [[Добраахвотніцкі украінскі корпус]]
::* [[Файл:Flag_of_Ukraine.svg|18px]] [[Дзеяньні украінскіх партызанаў падчас расейскай інтэрвэнцыі (2014-2015)|Украінскія партызаны]]
:* [[Файл:Flag_of_Belarus_(1918,_1991-1995).svg|25px]] Добраахвотнікі зь [[Беларусь|Беларусі]]
::*[[Файл:Батальён імя Кастуся Каліноўскага. Лагатып.png|20px]] [[Батальён імя Кастуся Каліноўскага]]
::*[[Файл:Atrad Pagonya.png|20px]] [[Пагоня (атрад)|Атрад «Пагоня»]]
::*[[Тактычная група «Беларусь»]]
:* [[Файл:Flag_of_Georgia.svg|20px]] Добраахвотнікі з [[Грузія|Грузіі]]
:* [[Файл:Flag of Chechen Republic of Ichkeria.svg|20px]] Чачэнскія добраахвотнікі
::* [[Файл:COA of Chechen Republic Ichkeria.png|20px]] [[Батальён імя Джахара Дудаева]]
''Пастаўка зброі:''
* [[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|25px]] [[Вялікабрытанія|Злучанае Каралеўства]]
* {{EST}}
* {{CAN}}
* {{LAT}}
* [[Файл:Flag of Lithuania.svg|25px]] [[Летува]]
* {{POL}}
* {{USA}}
* {{CZE}}
}}
|Сілы2                 = {{Просты сьпіс|
* [[Файл:Banner of the Armed Forces of the Russian Federation (obverse).svg|20пкс]] [[Узброеныя сілы Расейскай Фэдэрацыі|Узброеныя сілы Расеі]]
:* [[Файл:Flag of the Russian ground forces.svg|20пкс]] [[Сухапутныя войскі Расеі|Сухапутныя войскі]]
::* 18-я брыгада
:::* батальён «Усход»
:* [[Файл:Naval ensign of Russia.svg|border|20пкс]] [[Ваенна-марскія сілы Расеі|Ваенна-марскія сілы]]
::* [[Чарнаморскі флёт (Расея)|Чарнаморскі флёт]]
::* [[Балтыйскі флёт (Расея)|Балтыйскі флёт]]
:* [[Файл:Flag of the Russian Airborne Troops.svg|20пкс]] [[Паветрана-дэсантныя войскі Расеі|Паветрана-дэсантныя войскі]]
::* 31-я брыгада
::* 76-я дывізія
::* 45-ы полк
:* [[Файл:Flag of the Air Force of the Russian Federation.svg|20пкс]] [[Ваенна-паветраныя сілы Расеі|Ваенна-паветраныя сілы]]
}}
|Сілы3                 = 
|Сілы4                 = 
|Страты1               = 1725 забітых
|Страты2               = 8500+ забітых (зь іх 5860 — вайскоўцы [[Узброеныя сілы Расеі|РФ]])&lt;ref&gt;[http://www.pravda.com.ua/news/2015/01/19/7055562/ За три дні на Донбасі загинули 382 військових РФ, всього — понад 6 тисяч — російська правозахисниця], Українська правда {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;
|Страты3               = 
|Страты4               = 
|Агульныя страты       = больш за 15 000 забітых
|Дадаткі               = 
}}
'''Расейска-ўкраінская вайна''' ({{мова-uk|російсько-українська війна|скарочана}}) — вайсковая [[інтэрвэнцыя]] [[Расейская Фэдэрацыя|Расейскай Фэдэрацыі]] ва [[Украіна|Ўкраіну]] з мэтаю ўсталяваньня кантролю над [[Аўтаномная Рэспубліка Крым|Аўтаномнаю Рэспублікаю Крым]] (АРК), [[Севастопаль]]скай мескай радай, усходнімі, паўднёвымі й цэнтральнымі вобласьцямі Ўкраіны, распачатая 26 лютага 2014 року&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Украінскі афіцэр крытыкуе ўладу ў Кіеве і кажа пра вайсковую акупацыю|спасылка=http://www.euroradio.by/ukrainski-aficer-krytykue-uladu-u-kieve-i-kazha-pra-vayskovuyu-akupacyyu|выдавец=[[Эўрарадыё]]|дата публікацыі=3 сакавіка 2014|дата доступу=29 сакавіка 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://ru.tsn.ua/politika/v-smi-poyavilsya-plan-putina-otnositelno-zahvata-ukrainy-vplot-do-kieva-356615.html В СМИ появился план Путина относительно захвата Украины вплоть до Киева — Телевізійна служба новин] {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;. Інтэрвэнты заяўлялі й пра намер узяцьця [[Львоў|Львова]]&lt;ref&gt;[http://kriminal.tv/news/boeviki-iz-lnr-sobirautsja-bombit-kiev-i-lvov-s-samoletov-iz-mestnih-muzeev-video.html Боевики из «ЛНР» собираются бомбить Киев и Львов — Крімінал ТВ]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://fakty.ictv.ua/ru/index/read-news/id/1515503 «Абвер»: В Киев мы войдем — однозначно, и до Львова точно дойдем (Джерело: fakty.ictv.ua)]{{Недаступная спасылка|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;. Ва ўварваньні ўдзельнічалі расейскія вайскоўцы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Эдуард Півавар]]|загаловак=У.Пуцін прызнаў, што за сьпінай самаабароны Крыму стаялі расейскія войскі|спасылка=http://blr.belta.by/all_news/world/UPutsn-pryzna-shto-za-spnaj-samaabarony-Kryma-stajal-rasjskja-vojsk_i_66712.html|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=17 красавіка 2014|дата доступу=17 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt; без апазнавальных знакаў. Як засьведчыў расейскі ведамасны [[мэдаль «За вяртаньне Крыму»]], уварваньне сіламі [[Міністэрства абароны Расеі]] пачалося яшчэ 20 лютага&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Загадкавы расейскі мэдаль і дата «вяртаньня Крыму»|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/25362527.html|выдавец=[[Свабода (радыё)|Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=25 красавіка 2014|дата доступу=26 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;. 1 сакавіка [[Савет Фэдэрацыі Расеі]] ўхваліў Пастановай № 48 увод прэзыдэнтам [[Уладзімер Пуцін|Пуціным]] войска ва Ўкраіну быццам для [[ахова|аховы]] расейскіх грамадзянаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вайна — Савет Фэдэрацыі Расеі дазволіў увесьці войскі ва Ўкраіну|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/123783.html|выдавец=[[Наша Ніва]]|дата публікацыі=1 сакавіка 2014|дата доступу=3 траўня 2014}}&lt;/ref&gt;, хоць ''былы''&lt;ref name=&quot;НН2&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Канец клептакрата: Вярхоўная Рада адхіліла Януковіча ад пасады|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/123257.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=22 лютага 2014|дата доступу=3 траўня 2014}}&lt;/ref&gt; [[прэзыдэнт Украіны]] [[Віктар Януковіч]] быццам прасіў аб [[абарона|абароне]] [[насельніцтва Ўкраіны]]&lt;ref name=&quot;Рацыя&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Януковіч папрасіў Пуціна ўвесьці войскі ва Ўкраіну|спасылка=http://www.racyja.com/druk.php?nid=22529|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=4 сакавіка 2014|дата доступу=13 чэрвеня 2014}}&lt;/ref&gt;. Тым часам назіральнікі [[ААН]], якія працавалі ва Ўкраіне да 2 красавіка ўключна, адзначылі ў сваёй справаздачы адсутнасьць пагрозы для [[расейцы|расейцаў]] ва Ўкраіне і пасьлядоўнае распальваньне [[нянавісьць|нянавісьці]] з боку расейскай [[прапаганда|прапаганды]]&lt;ref name=&quot;Белсат&quot;/&gt;. Украінскія вайскоўцы імкнуліся пазьбягаць узброеных сутычак з інтэрвэнтамі; улады аб’явілі мабілізацыю рэзэрвістаў.

== Передумові вінікненьня протістояньня ==

=== Ґлябальныя перадумовы й прычыны супрацьстаяньня ===
Асноўнымі перадумовамі супрацьстаяньня Расеі й Украіны, якое ў цэлым перарасло ва ўзброеную агрэсыю Расеі супраць Украіны, зьяўляюцца сыстэмны крызыс маскальскай дзяржаўнасьці, які трансфармуецца маскальскімі палітыкамі ў спробе вярнуць і пашырыць кантроля над часткай сьвету й захаваць сусьветную гегемонію й эканамічны заняпад&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ua.112.ua/statji/ukrainskyi-vektor-heopolityky-rosii-peredumovy-viiny-chastyna-2-171814.html|title=Український вектор геополітики Росії: Передумови війни. Частина 2|accessdate=4 листопада 2017|archive-date=7 листопада 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171107031351/https://ua.112.ua/statji/ukrainskyi-vektor-heopolityky-rosii-peredumovy-viiny-chastyna-2-171814.html}}&lt;/ref&gt;.

Сябра Экспэртна-кансультацыйнай рады пры старшыні Дзярждумы Расеі [[Аляксандар Дугін]] у сваёй кнізе «[[Асновы геапалітыкі|Асновы геапалітыкі: Геапалітычная будучыня Расеі]]», якая аказала значны ўплыў на маскальскую ваенную, паліцэйскую й зьнешнепалітычную эліту, сьцьвярджаў, што Ўкраіна павінна быць анэксаваная Расейскай Фэдэрацыяй, таму што нібыта «Ўкраіна як дзяржава ня мае геапалітычнага значэньня, асаблівага культурнага імпарту альбо агульначалавечага значэньня, геаграфічнай унікальнасьці, этнічнай выключнасьці, яе пэўныя тэрытарыяльныя амбіцыі ўяўляюць велізарную небясьпеку для ўсёй Эўразіі, і без рашэньня праблемы „ўкраінскага пытаньня“ казаць аб кантынэнтальнай палітыцы наогул бессэнсоўна. Нельга дазволіць Украіне заставацца незалежнай, калі яна ня будзе санітарнай мяжой, што таксама было б недапушчальна»{{Няма крыніцы інфармацыі}}. Кніга аказала калясальны ўплыў на зьнешнюю палітыку Ўладзімера Пуціна, што ў канчатковым рахунку прывяло да расейска-ўкраінскай вайны&lt;ref name=&quot;McCandless2&quot;&gt;{{Cite news|last=Farmer|first=Brit McCandless|date=April 12, 2022|title=Aleksandr Dugin: The far-right theorist behind Putin's plan|url=https://www.cbsnews.com/news/aleksandr-dugin-russia-ukraine-vladimir-putin-60-minutes-2022-04-12/|work=[[60 Minutes]]|agency=CBS News|accessdate=April 12, 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Рэвалюцыя годнасці ===
{{Глядзіце таксама|Эўрамайдан}}
[[Файл:Euromaidan_01.JPG|спасылка=https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Euromaidan_01.JPG|справа|значак|Євромайдан{{Недаступная спасылка|date=March 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} у [[:uk:Київ|Києві]], 27 листопада 2013]]
Антыўрадавыя пратэсты пачаліся ва Ўкраіне 21 лістапада 2013 году ў адказ на рашэньне Кабінэта Міністраў Украіны прыпыніць падрыхтоўку да падпісаньня Пагадненьня аб асацыяцыі паміж Украінай і Эўразьвязам. У рамках пратэстаў у канцы 2013 году адбыліся, у прыватнасьці, мітынгі, дэманстрацыі, студэнцкія забастоўкі.

Увогуле, гэтыя пратэсты былі накаваныя на захаваньне заканадаўча замацаванага геапалітычнага курсу Ўкраіны на Эўропу, што азначала для Расеі ня толькі далейшы выхад Украіны з-пад расейскага кантролю, але й эканамічныя, палітычныя і, у пэрспэктыве, ваенныя гарантыі Ўкраіны.

Перамога рэвалюцыі прывяла да адхіленьня прэзыдэнта Януковіча ад улады й яго ўцёкаў у Расею, аднаўленьня канстытуцыі Ўкраіны 2004 году, адмены дыктатарскіх законаў і прызначэньня датэрміновых прэзыдэнцкіх выбараў. Зьмена ўлады рэзка зьнізіла ўплыў Расеі ва Ўкраіне.

Рэвалюцыя годнасьці стала падставай для пачатку агрэсыі з боку Расеі, але не прычынай вайны. Ёсьць нават вэрсыі, што маскальскія спэцслужбы мэтанакавана працавалі над радыкалізацыяй пратэстаў з мэтай зьнішчэньня ўкраінскай дзяржаўнасьці ў цэлым, і ўсё ж выкарыстоўвалі момант часовай адсутнасьці прэзыдэнта й іншых вышэйшых службовых асоб, асабліва сілавых структур, для захопу Крыма.

== Асноўныя падзеі ==

=== Крым ===
{{Асноўны артыкул|Акупацыя Крыма}}
[[Файл:2014-03-09 - Perevalne military base - 0144.JPG|250пкс|міні|Расейскія «Тыгры» каля ўкраінскай вайсковай часткі, [[Перавальнае]]]]
Увечары 25 лютага каля 500 чалавек [[пікет]]авалі Раду АРК, на [[дах]]у будынку якой устанавілі расейскі сьцяг&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Алег Кручкоў]]|загаловак=Над будынкам парлямэнту Крыму паднялі сьцяг Расеі|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/2/25/88173|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=25 лютага 2014|дата доступу=4 траўня 2014}}&lt;/ref&gt;. 26 лютага ў [[Сімфэропаль|Сімфэропалі]] [[крымскія татары]] правялі 5-тысячны сход супраць анэксіі Крыму&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Інтэрфакс]]|загаловак=Каля парламента Крыма сабралася каля 5000 праціўнікаў і 700 прыхільнікаў незалежнасці|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/123551.html|выдавец=[[Наша Ніва]]|дата публікацыі=26 лютага 2014|дата доступу=4 траўня 2014}}&lt;/ref&gt;. У выніку сутычкі з 700 прыхільнікамі партыі «[[Расейскае адзінства]]» загінула 2 татараў, пацярпела 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Савет міністраў і Вярхоўную Раду Крыма захапілі невядомыя|спасылка=http://blr.belta.by/by/all_news/world/Savet-Mnstra--Vjarxony-Savet-Kryma-zaxapl-nevjadomyja_i_65489.html|выдавец=БелТА|дата публікацыі=27 лютага 2014|дата доступу=4 траўня 2014}}&lt;/ref&gt;.

Уначы, прыкладна а 4-й гадзіне, 27 лютага 30 {{Артыкул у іншым разьдзеле|Паветрана-дэсантныя войскі Расеі|расейскіх дэсантнікаў|en|Russian Airborne Troops}} {{Артыкул у іншым разьдзеле|45-ы асобны гвардзейскі разьведвальны полк|45-га асобнага гвардзейскага разьведвальнага палка|en|45th Detached Reconnaissance Regiment}} з [[Маскоўская вобласьць|Маскоўскай вобласьці]] ({{Артыкул у іншым разьдзеле|Кубінка||be|Горад Кубінка}}, [[Адзінцоўскі раён]])&lt;ref name=&quot;нн&quot; /&gt; ва ўніформе без апазнавальных знакаў, але з аўтаматамі Калашнікава і ў масках захапілі ўрад і Раду АРК, над якой зноў узьнялі расейскія сьцягі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Украінскае незалежнае інфармацыйнае агенцтва навінаў]]|загаловак=У Сімферопалі захопленыя парламент і ўрад, узнятыя расійскія сцягі|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/123576.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=27 лютага 2014|дата доступу=3 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;.

На 4 сакавіка расейскае войска захапіла ўкраінскія памежныя пасты ў Крыме і партовы тэрмінал ў Керчы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Чуркін: Увесьці войскі ва Ўкраіну папрасіў Януковіч|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/4/89063|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=4 сакавіка 2014|дата доступу=13 чэрвеня 2014}}&lt;/ref&gt;.

5 сакавіка расейскі флёт распачаў [[блякада ўкраінскага флёту на возеры Данузлаў|блякаду ўкраінскага флёту на возеры Данузлаў]]. Тады ж у якасьці [[доказ]]у расейскага ўварваньня ўкраінскія вайскоўцы затрымалі на тэрыторыі сваёй вайсковай часткі расейца, які пранік туды ў [[Вайсковая форма|вайсковай форме]] без апазнавальных знакаў з расейскім вайсковым білетам&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Украінцы злавілі ў Крыме расейскага вайскоўца (фота)|спасылка=http://www.euroradio.by/ukraincy-zlavili-u-svayoy-chastcy-u-kryme-rasiyskaga-vayskouca-fota|выдавец=Эўрарадыё|дата публікацыі=5 сакавіка 2014|дата доступу=29 сакавіка 2014}}&lt;/ref&gt;.

6 сакавіка Вярхоўная Рада АРК зьвярнулася да прэзыдэнта Расеі і Фэдэральнага сходу Расейскай Фэдэрацыі з прапановай аб пачатку працэдуры ўваходжаньня ў склад Расейскай Фэдэрацыі ў якасьці суб’екту Расеі&lt;ref&gt;[http://charter97.org/be/news/2014/3/6/89470/ Крымскія сепаратысты папрасілі Пуціна аб аншлюсе]&lt;/ref&gt;.

У ноч з 6 на 7 красавіка 2014 году ў Крыме ў пасёлку Навафёдараўка расейскі вайсковец малодшы сяржант Яўген Зайцаў у афіцэрскім інтэрнаце двума стрэламі ва ўпор з аўтамату застрэліў вайскоўца Сацкай марской авіяцыйнай брыгады Ўзброеных сілаў Украіны маёра Станіслава Карачэўскага, які рыхтаваўся да выезду на мацярык. 32-гадовага ўкраінскага афіцэра, у якога засталася маці, жонка і двое малалетніх дзяцей, пахавалі на яго радзіме ў горадзе [[Бярдзянск]] [[Запароская вобласьць|Запароскай вобласьці]]. Была ўзбуджаная крымінальная справа па ч. 1 арт. 105 Крымінальнага кодэкса РФ (забойства). 13 сакавіка 2015 году забойца асуджаны да двух гадоў пазбаўленьня волі&lt;ref&gt;[http://www.pravda.com.ua/news/2015/04/21/7065451/ Російський військовий, який застрелив українського офіцера в Криму, отримав 2 роки в’язниці] // УП {{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;.

8 сакавіка 2014 году ў Крыме адбыліся акцыі супраць вайны, супраць расейскай акупацыі, за мір і адзінства Ўкраіны. У населеных пунктах ствараліся жывыя ланцугі ўздоўж дарог ды аўтатрасаў, і з украінскімі сьцягамі ў руках пачалі маліцца за адзінства Ўкраіны&lt;ref&gt;[http://www.radiosvoboda.org/content/article/25290040.html У Криму масові акції протесту жінок проти війни і за єдність України] Радіо свобода, 8 березня 2014&amp;nbsp;р.&lt;/ref&gt;. На 13 сакавіка расейскія войскі заблякавалі і вывелі з ладу 40 памежных украінскіх аб’ектаў, захапілі 20 збудаваньняў дзяржаўнай інфраструктуры, узялі ў аблогу 37 украінскіх вайсковых частак, яшчэ 4 — захапілі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[УНІАН]]|загаловак=У Крыме 37 воінскіх часьцей у аблозе, чатыры — захопленыя акупантамі|спасылка=http://m.euroradio.by/u-kryme-37-voinskih-chascey-abloze-chatyry-zahoplenyya-akupantami-mapa|выдавец=Эўрарадыё|дата публікацыі=13 сакавіка 2014|дата доступу=3 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;.

16 сакавіка ўсталяваныя расейскімі дэсантнікамі&lt;ref name=&quot;нн&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Контрвыведка Ўкраіны: Расея даручыла сэпаратыстам забіць 100-200 чалавек, каб увесьці войскі|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/126829.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=16 красавіка 2014|дата доступу=3 траўня 2014}}&lt;/ref&gt; ўлады АРК правялі незаконны паводле Канстытуцыі Ўкраіны&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Парлямэнт Украіны распусьціў Вярхоўную Раду Крыму|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/25297869.html|выдавец=Радыё «Свабода»|дата публікацыі=15 сакавіка 2014|дата доступу=4 траўня 2014}}&lt;/ref&gt; [[рэфэрэндум пра статус Крыму]], цягам якога адзначаліся [[махінацыя|махінацыі]] і пасьлядоўнае распальваньне [[нянавісьць|нянавісьці]] з боку расейскай [[прапаганда|прапаганды]] пры адначаснай адсутнасьці пагрозы для расейцаў&lt;ref name=&quot;Белсат&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=[[Марцін Ярскі]]|загаловак=Эўразвяз пачаў пастаўкі газу ва Ўкраіну|спасылка=http://m.belsat.eu/be/wiadomosci/a,19215|выдавец=[[Белсат]]|дата публікацыі=15 красавіка 2014|дата доступу=16 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;.

Тым часам, міністры абароны Расеі і Ўкраіны дамовіліся аб 5-дзённым замірэньні да 21 сакавіка&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Газэта па-ўкраінску]]|загаловак=Украінскія і расейскія вайскоўцы дамовіліся пра перамір'е ў Крыме да 21 сакавіка|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/124804.html|выдавец=[[Наша Ніва]]|дата публікацыі=16 сакавіка 2014|дата доступу=2 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;. Аднак 18 сакавіка расейскае войска парушыла замірэньне нападам на ўкраінскую вайсковую частку ў [[Сімфэропаль|Сімфэропалі]], забіўшы аднаго і параніўшы 2 украінскіх вайскоўцаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Украінская праўда]]|загаловак=Украінскім вайскоўцам у Крыме дазволілі прымяняць зброю|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/124983.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=18 сакавіка 2014|дата доступу=2 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;. Таксама з боку нападнікаў загінуў расейскі [[вэтэран]] [[ДРЧВ|другой чачэнскай вайны]] 1999—2009 гадоў з [[Валгаградзкая вобласьць|Валгаградзкай вобласьці]] ([[Паўднёвая фэдэральная акруга]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Валеры Буйвал]]|загаловак=Маскоўская банда ў дзеяньні|спасылка=http://www.bielarus.net/archives/2014/03/29/3645|выдавец=[[Беларуская Салідарнасьць]]|дата публікацыі=29 сакавіка 2014|дата доступу=2 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;. У выніку махінацыяў&lt;ref name=&quot;Белсат&quot;/&gt; з галасаваньнем усталяваныя расейскім войскам&lt;ref name=&quot;нн&quot;/&gt; улады Аўтаномнай Рэспублікі Крым і Севастопалю абвясьцілі, што быццам большасьць галасоў атрымаў варыянт «За ўзьяднаньне з Расеяй». На наступны дзень калябарацыйныя структуры АРК і Севастопалю абвясьцілі стварэньне быццам незалежнае Рэспублікі Крым з тэрыторыяў АРК і Севастопалю, мэтаю якой, паводле паведамленьняў уладаў АРК і Севастопалю, стала спрашчэньне працэсу далучэньня да Расеі.

[[Файл:VOA-Crimea-Simferopol-airport.jpg|200px|міні|зьлева|Узброеныя расейскія інтэрвэнты бяз знакаў адрозьненьня ў аэрапорце «Сімферополь»]]
21 сакавіка расейскі прэзыдэнт [[Уладзімер Пуцін]] падпісаў закон аб далучэньні да Расеі паўвостраву Крым&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Зьміцер Уласаў]]|загаловак=Пуцін падпісаў законы аб прыняцьці Крыму і Севастопалю ў склад Расеі|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2014/03/21/689671_689672|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=21 сакавіка 2014|дата доступу=3 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;, хоць [[Будапэшцкі мэмарандум]] забавязвае Расею паважаць дзяржаўныя межы Ўкраіны і ўстрымлівацца ад ужыцьця сілы супраць яе тэрытарыяльнай цэласнасьці. Прызнаваць непарушнасьць дзяржаўных межаў Украіны Расею забавязвала таксама дамова пра сяброўства, супрацоўніцтва і партнёрства паміж Украінай і Расеяй&lt;ref&gt;[https://news.tut.by/world/609227.html?utm_source=42.tut.by&amp;utm_medium=bottom_news&amp;utm_campaign=recirculation%20%E2%80%83 Россия получила официальную ноту от Киева о разрыве Договора о дружбе]{{Недаступная спасылка|date=May 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // [[Tut.by]] {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;. Таксама Расеяй парушаныя расейска-ўкраінская дамова пра дзяржаўную мяжу, ратыфікаваная ў 2004 годзе&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://zakon2.rada.gov.ua/laws/show/643_157|title=Договір між Україною і Російською Федерацією про українсько-російський державний кордон (укр/рос)|language=uk|work=Законодавство України|accessdate=2018-02-03}}&lt;/ref&gt;, а таксама Хельсінцкія пагадненьні&lt;ref name=&quot;акт&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.osce.org/ru/mc/39505|title=Хельсинский Заключительный акт {{!}} ОБСЕ|website=www.osce.org|language=ru|accessdate=2018-02-03}}&lt;/ref&gt;. 15 красавіка [[Вярхоўная Рада Ўкраіны]] ўхваліла закон аб зьмене праўнага стану Крыму на захоплены ў выніку ўзброенага нападу Расеі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вярхоўная рада Ўкраіны прызнала Крым часова акупаванай тэрыторыяй|спасылка=http://blr.belta.by/all_news/world/Vjarxonaja-rada-Ukrany-pryznala-Krym-chasova-akupravanaj-terytoryjaj_i_66642.html|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=15 красавіка 2014|дата доступу=16 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;. Паводле апублікаванага фэдэральнага закону Рэспубліка Крым стала падзеленай на [[Рэспубліка Крым|Рэспубліку Крым]] і места фэдэральнага значэньня Севастопаль, абодва тэрытарыяльна адпавядаюць АРК і севастопальскай мескай радзе.

27 студзеня 2017 году вадалазнае судна «Пачаеў» Ваенна-марскіх сілаў Украіны было абстралянае з захопленай расейцамі ўкраінскай сьвідравой вышкі Адэскага газавага радовішча&lt;ref&gt;[http://ukr.lb.ua/society/2017/01/27/357042_sudno_pochaiv_obstrilyali_z_burovih.html Судно «Почаїв» обстріляли з бурових платформ у Чорному морі] // ukr.lb.ua&lt;/ref&gt;. 1 лютага 2017 году падчас зьдзяйсьненьня трэніровачнага палёту ў выключнай (марской) эканамічнай зоне Ўкраіны, у раёне Адэскага газавага радовішча, з раней захопленых Расеяй сьвідравых вышак са стралковай зброі быў абстраляны транспартны самалёт Ваенна-марскіх сілаў [[Узброеныя сілы Ўкраіны|Узброеных сілаў Украіны]] Ан-26&lt;ref&gt;[http://nn.by/?c=ar&amp;i=184693 Украінскі самалёт абстралялі над Чорным морам з захопленых Расеяй вышак] // [[Наша ніва]]&lt;/ref&gt;.

25 лістапада 2018 году тры ўкраінскія караблі ішлі з украінскай [[Адэса|Адэсы]] ва ўкраінскі порт [[Бярдзянск]] на Азоўскім моры. Яны былі абстраляныя расейскімі караблямі ў Керчанскай пратоцы, якая разьдзяляе анэксаваны Крым і тэрыторыю Расеі. Адзін з украінскіх караблёў быў пратаранены расейскім караблём&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=221218 Расія абстраляла і захапіла ўкраінскія караблі ў Керчанскім праліве] // [[Наша ніва]]&lt;/ref&gt;. 23 украінскія маракі захопленыя ў палон, тры зь якіх параненыя. Маракоў вывезьлі ў Маскву і зьмясьцілі ў СІЗА&lt;ref&gt;[https://www.racyja.com/palityka/zakhoplenykh-ukrainskikh-marakou-vyvez/ Захопленых украінскіх маракоў вывезлі з Крыма ў Маскву] // racyja.com&lt;/ref&gt;. Да гэтай атакі ўкраінскія караблі бесьперашкодна хадзілі ў Керчанскай пратоцы, у тым ліку вайсковыя&lt;ref&gt;[https://gordonua.com/ukr/news/crimea/-ukrajinski-korabli-projshli-pid-krimskim-mostom-video-373905.html ﻿Українські кораблі пройшли під Кримським мостом. Відео] // gordonua.com&lt;/ref&gt;. Атака была зьдзесьненая, нягледзячы на свабоду міжнароднага суднаходзтва паводле міжнароднага права. На момант атакі таксама заставалася дзейнай украінска-расейская дамова пра сумеснае выкарыстаньне Азоўскага мора і Керчанскай пратокі&lt;ref&gt;[http://www.mid.ru/foreign_policy/international_contracts/2_contract/-/storage-viewer/bilateral/page-169/46287 ДОГОВОР между Российской Федерацией и Украиной о сотрудничестве в использовании Азовского моря и Керченского пролива] // &lt;br /&gt;ДОГОВОР между Российской Федерацией и Украиной о сотрудничестве в использовании Азовского моря и Керченского пролива от 24.12.2003:
&lt;br /&gt;
Статья 2
&lt;br /&gt;
1. Торговые суда и военные корабли, а также другие государственные суда под флагом Российской Федерации или Украины, эксплуатируемые в некоммерческих целях, пользуются в Азовском море и Керченском проливе свободой судоходства.
&lt;br /&gt;
2. Торговые суда под флагами третьих государств могут заходить в Азовское море и проходить через Керченский пролив, если они направляются в российский или украинский порт или возвращаются из него.
&lt;br /&gt;
3. Военные корабли и другие государственные суда третьих государств, эксплуатируемые в некоммерческих целях, могут заходить в Азовское море и проходить через Керченский пролив, если они направляются с визитом или деловым заходом в порт одной из Сторон по ее приглашению или разрешению, согласованному с другой Стороной.&lt;br /&gt; // Міністэрства замежных справаў Расеі {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;. Пасьля атакі ў 10 вобласьцях Украіны ўведзены ваенны стан&lt;ref&gt;[https://www.racyja.com/palityka/vyarkhounaya-rada-razglyadae-pytanne-ab-u/ Ва Украіне ўведзена ваеннае становішча] // racyja.com&lt;/ref&gt;.

=== Севастопаль ===
25 лютага, прыкладна ў 14:30 — на плошчы Нахімава ў цэнтры [[Севастопаль|Севастопалю]] відавочцы заўважылі бронетранспартэр. Ён праехаў вуліцай Леніна і заехаў у двор Дому Масквы. У прэс-службе Камандваньня Чарнаморскага флёту пракамэнтаваць дадзены факт не змаглі. На плошчы Нахімава актывізаваліся супрацоўнікі падразьдзяленьня «Бізон» і вайскоўцы. Паводле папярэдняй інфармацыі высьветлілася, што [[БТР]] прыгналі для ўзмацненьня аховы аб’ектаў Чарнаморскага флёту Расеі, а менавіта будаўнічага ўпраўленьня, якое разьмяшчаецца на плошчы Нахімава.

На той момант бясьпеку пачалі ўзмацняць на ўсіх аб’ектах Чарнаморскага флёту РФ&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140813170942/http://sevastopolnews.info/2014/02/lenta/sobytiya/069214864/ В центр Севастополя пригнали БТР] {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Belbek.jpg|значак|справа|250пкс|Пасажырскі тэрмінал аэрапорту «Бяльбек»]]
А 3-й гадзіне ночы 28 лютага 2014 году 300 расейскіх жаўнераў з аўтаматамі захапілі ўкраінскі аэрапорт {{Артыкул у іншым разьдзеле|Бяльбек (аэрапорт)|«Бяльбек»|uk|Бельбек (аеропорт)}} пад Севастопалем і спынілі яго працу&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Тацяна Каравянкова]]|загаловак=Украіна просіць экстрана склікаць пасяджэньне Савету бяспекі ААН у сувязі з падзеямі ў Крыме|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2014/02/28/684474_684477|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=28 лютага 2014|дата доступу=2 траўня 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.unian.ua/politics/891336-na-aerodromi-krimu-sidayut-rosiyski-litaki-bilya-simferopolya-peresuvaetsya-kolona-btr.html На аеродроми Криму сідають російські літаки, біля Симферополя пересувається колона БТР] // УНІАН {{Ref-ua}}, 28.02.2014&lt;/ref&gt;. Захопнікі перакрылі дарогу ў аэрапорт «вожыкамі» і ахоўвалі яе. На тэрыторыю аэрапорту ўвялі 3 БТР і 10 вайсковых грузавікоў «Урал»&lt;ref&gt;[http://www.unian.ua/politics/890996-300-viyskovih-z-avtomatami-zablokuvali-aeroport-pid-sevastopolem.html 300 військових з автоматами заблокували аеропорт під Севастополем] // УНІАН {{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;.

Спачатку расейскія войскі занялі будынак абслугоўваньня дэлегацыяў, на наступны дзень занялі ангары, потым атачылі варту. Варта не падпарадкавалася вымозе здаць зброю. Увечар адбыўся [[штурм]] варты з дапамогаю сьвятлошумавых гранатаў. Ніякіх загадаў ад найвышэйшага ўкраінскага камандаваньня не было дадзена. У выніку былі здадзеныя варта і склады. [[Расейцы]] занялі амаль усю вайсковую частку 4515&lt;ref&gt;[http://www.pravda.com.ua/news/2014/03/3/7017207/ Росіяни захопили зброю в українській частині у Бельбеку, застосовували світлошумові гранати] // УП {{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;. Раніцай 4 сакавіка паўсотні ўкраінскіх вайскоўцаў бяз зброі, са сьцягамі, пад камандаваньнем палкоўніка Юлія Мамчура прыйшлі ў суправаджэньні СМІ на аэрадром з вымогай пусьціць іх на пазыцыі. Расейскія вайскоўцы сустрэлі іх стрэламі ў паветра і пагражалі страляць па нагах&lt;ref&gt;[http://www.unian.ua/politics/892624-ukrajinski-viyskovi-u-belbeku-povernuli-chastinu-zlitnih-smug-foto-opublikovane-video.html Українські військові у Бельбеку повернули частину злітних смуг] // УНІАН {{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;. Аднак, у выніку перамоваў яны дапусьцілі Мамчура і яго падпарадкаваных на аэрадром.

5 сакавіка пачаліся рэпрэсіі супраць сем’яў украінскіх вайскоўцаў, якія пражываюць у Севастопалі. Дамы, дзе яны пражываюць, адключаныя ад электрасеткі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140306011209/http://www.nr2.ru/487818.html РИА Новый Регион. 06.03.14 01:18: Россия начала репрессии против семей украинских военных в Севастополе. Жилые дома отключены от электроснабжения]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

7 сакавіка расейскія вайскоўцы з дапамогай армейскага «[[КамАЗ]]у» прабілі вароты разьмешчанай у Севастопалі ў Юхарынай балцы вайсковай часткі А-2355, захапілі будынак і прарваліся да каманднага пункту тактычнай групы «Крым» [[Паветраныя сілы Ўкраіны|Паветраных сіл Украіны]]. Камандзір часткі быў заблякаваны&lt;ref&gt;[http://ua.interfax.com.ua/news/general/195056.html Російські військові штурмують українську військову частину в Севастополі], Інтерфакс-Україна, 7 сакавіка 2014 {{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;. Пазьней да расейскіх вайскоўцаў далучыліся неапазнаныя асобы зь бітамі. На тэрыторыі згаданай часткі разьмешчаныя каля сотні ўкраінскіх вайскоўцаў, «па стане на 23.45 сувязі з ваеннай часткай, а таксама з журналістамі, якія прыбылі ў частку, няма. Па папярэдніх зьвестках, украінскія вайскоўцы знаходзяцца ў бункеры, і сувязі зь імі пакуль няма. Разам з тым, па гарадзкім тэлефоне ніхто не адказвае»&lt;ref&gt;[http://www.pravda.com.ua/news/2014/03/8/7018108/ У Севастополі російські солдати штурмували українську військову частину], УП, 08 сакавіка 2014 {{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;. Падчас штурму зьбітыя журналісты, якія здымалі падзеі. Сярод іх супрацоўнікі ўкраінскіх тэлеканалаў, карэспандэнты грэцкіх і расейскіх пэрыядычных выданьняў. Пасьля штурму ўзброеныя асобы без апазнавальных знакаў учынілі збройны перасьлед супрацоўнікаў [[Украіна|украінскага]] тэлеканалу і [[Грэцыя|грэцкай]] газэты&lt;ref&gt;[http://www.pravda.com.ua/news/2014/03/7/7018119/ У Севастополі жорстоко побили журналістів], УП, 07 сакавіка 2014 {{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://tvrain.ru/articles/pri_shturme_ukrainskoj_chasti_v_sevastopole_postradal_rossijskij_zhurnalist-364614/ При штурме украинской части в Севастополе пострадал российский журналист], тэлеканал «Дождж», 8 сакавіка 2014 году{{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;.

22 сакавіка расейскія войскі спэцпрызначэньня з дапамогай 6 БТР узялі штурмам украінскія авіябазу і вайсковую частку ў Бяльбеку&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вайсковая частка «Бяльбек» – пад абстрэлам|спасылка=http://www.belsat.eu/be/articles/18704/|выдавец=[[Белсат]]|дата публікацыі=22 сакавіка 2014|дата доступу=2 траўня 2015}}&lt;/ref&gt;.

=== Усход Украіны ===
{{Асноўны артыкул|Вайна на Данбасе}}
[[Файл:Sloviansk standoff - 18-20 April 2014 - 05.jpg|міні|Славянск, заняты ўзброенымі прарасейскімі сэпаратыстамі]]
У пачатку красавіка пачалося расейскае вайсковае ўварваньне ва ўсходнія рэгіёны Ўкраіны. Расейскія вайсковыя інтэрвэнты пад прыхаваньнем, расейскія найміты і мясцовыя ўзброеныя саўдзельнікі ажыцьцяўлялі падрыўную й [[Дывэрсія|дывэрсійную]] дзейнасьць, накіраваную на гвалтоўнае адабраньне [[Данбас]]у ў склад Расеі. У пэрыяд з 12 па 14 красавіка расейскія дывэрсанты&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=У гарадах Данецкай вобласьці - «зялёныя чалавечкі»|спасылка=http://www.belsat.eu/be/articles/19150/|выдавец=Белсат|дата публікацыі=12 красавіка 2014|дата доступу=21 студзеня 2015}}&lt;/ref&gt; і [[Тэрарызм|тэрарысты]] захапілі шэраг адміністрацыйных будынкаў у гарадох Данецкай вобласьці: [[Славянск]], [[Краматорск]], [[Арцёмаўск (Данецкая вобласьць)|Арцёмаўск]], [[Чырвоны Ліман]], [[Дружкоўка]], [[Янакіева]], [[Макееўка]], [[Марыюпаль]], [[Горлаўка]], [[Харцыск]], [[Жданаўка (Данецкая вобласьць)|Жданаўка]] й [[Храстоўка|Кіраўскае]].

15 красавіка ўкраінскія войскі ўвайшлі ў [[Славянск]] і [[Краматорск]], вызвалілі аэрапорты згаданых гарадоў. З 16 красавіка па 1 траўня расейскія дывэрсанты і іх саўдзельнікі з тэрарыстычнай арганізацыі [[Данецкая народная рэспубліка|ДНР]] захапілі адміністрацыі гарадоў: Новаазоўск, Северск, Камсамольскае, Чырвонаармейск, Родзінскае. 28 красавіка ў Луганску расейскія дывэрсанты&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Луганску абяззброілі дыверсійную групу, узброеную гранатамётам і аўтаматамі|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/126063.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=5 красавіка 2014|дата доступу=21 студзеня 2015}}&lt;/ref&gt; абвясьцілі стварэньне ЛНР, і пачалі захопліваць адміністрацыйныя будынкі Луганскай вобласьці. За пэрыяд 28 красавіка — 2 траўня былі захопленыя: [[Станіца Луганская]], [[Луганск]], [[Хрустальны|Красны Луч]], [[Першамайск (Луганская вобласьць)|Першамайск]], [[Алчэўск]], [[Антрацыт]], [[Сьвярдлоўск (Луганская вобласьць)|Сьвярдлоўск]], [[Стаханаў]]&lt;ref&gt;[http://news.liga.net/articles/politics/1596426-vtorzhenie_v_ukrainu_poslednie_sobytiya_v_donbasse_i_krymu.htm Кроніка Антытэрарыстычнае апэрацыі на Данбасе: 1-31 траўня (NewsLiga.net)] {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

11 траўня тэрарыстычныя групоўкі [[Данецкая народная рэспубліка|ДНР]] і [[Луганская народная рэспубліка|ЛНР]] правялі выбарчыя махінацыі з рэфэрэндумамі аб статусе ДНР і ЛНР&lt;ref&gt;[http://espreso.tv/news/2014/05/12/za_nezalezhnist_dnr_na_psevdoreferendumi_proholosuvalo_89_yavka_7487_ Сепаратисти оголосили остаточні результати «референдуму»: За ДНР проголосувало 89% — Espreso TV]{{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;, само правядзеньне якіх супярэчыла заканадаўству Ўкраіны.

Уначы 22 траўня расейскія дывэрсанты з атраду падпалкоўніка ГРУ Безьлера забілі 18 [[Узброеныя сілы Ўкраіны|украінскіх салдатаў]] пад Валнавахай. 26 траўня ў баі за [[данецкі аэрапорт]] украінскія салдаты забілі каля 300 расейскіх інтэрвэнтаў і іх пасобнікаў. Пры гэтым украінская армія не панесла ніякіх стратаў.

4 чэрвеня сілы антытэрарыстычнай апэрацыі цалкам вызвалілі [[Чырвоны Ліман]].

13 чэрвеня ўкраінскія войскі вызвалілі [[Марыюпаль]]. 14 чэрвеня расейскія інтэрвэнты зьбілі [[Іл-76]] Узброеных сілаў Украіны, які дастаўляў вайскоўцаў у [[Луганскі аэрапорт]], у выніку загінулі 49 чалавек, у тым ліку экіпаж самалёту. У той жа дзень былі зьдзейсьненыя шматлікія напады расейскіх інтэрвэнтаў і тэрарыстаў на блёкпосты сіл АТА, падчас якіх было забіта 6 украінскіх вайскоўцаў. Усяго за 14 чэрвеня страты ўкраінскага войска склалі 55 чалавек, што зьяўляецца найбуйнейшай ваеннай стратай Украіны за час незалежнасьці.

19 чэрвеня была пачатая падрыхтоўка да перамір’я, асноўныя сілы ўкраінскіх войскаў былі кінутыя на ўзяцьце пад кантроль дзяржаўнай мяжы Ўкраіны. Расейскія інтэрвэнты і тэрарысты працягвалі весьці агонь.

20 чэрвеня [[Пятро Парашэнка]] аддаў загад аб спыненьні баявых дзеяньняў на занятых узброенымі сэпаратыстамі тэрыторыях, перамір’е было абвешчанае з 22:00 20 чэрвеня па 10:00 27 чэрвеня 2014 году. У прадстаўленым пляне «спыненьне агню» зьмяшчалася 15 абавязковых пунктаў для яго выкананьня&lt;ref&gt;[http://tsn.ua/politika/mirniy-plan-dlya-donbasu-peredbachaye-shirokomasshtabnu-amnistiyu-poroshenko-353091.html Мирний план для Донбасу передбачає широкомасштабну амністію — Порошенко] (Телевізійна служба новин) {{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Ukrainian government flyer in Sloviansk, July 9, 2014.jpg|thumb|Лістоўка прэс-цэнтру АТА для жыхароў Славянска]]
За час перамір’я загінулі 27 і былі параненыя 69 ўкраінскіх салдатаў. Агульная колькасьць нападаў расейскіх інтэрвэнтаў на пазыцыі ўкраінцаў — 108 разоў. У прыватнасьці абстрэльваліся пазыцыі ўкраінскіх вайскоўцаў на вышыні [[Карачун]], [[Краматорск]], [[Амвросіеўка]] й [[Рубежнае]]. Працягвалася пастаўка расейскай ваеннай тэхнікі. Расейскія інтэрвэнты захапілі ваенную частку ВСУ 3004, разьмешчаную ў Данецку. 24 чэрвеня быў зьбіты верталёт [[Мі-8]], у выніку чаго загінулі 9 украінскіх вайскоўцаў, у тым ліку 3 чальцы экіпажу. На агрэсараў заведзеныя крымінальныя справы па артыкуле «Тэракт»&lt;ref&gt;[http://www.unian.ua/politics/932477-pid-slovyanskom-boyoviki-zbili-ukrajinskiy-vertolit-mi-8-zaginuli-9-osib.html Під Слов’янськом бойовики збили український вертоліт Мі-8, загинули 9 осіб] (УНІАН) {{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;.

Пасьля нарады [[РНБА]], [[Пятро Парашэнка|Пятром Парашэнкам]] было вырашана працягнуць аднабаковае перамір’е з 27 чэрвеня па 30 чэрвеня.

11 сакавіка 2015 году ў цэнтры [[Екацярынбург]]у адбылася цырымонія адпраўкі новай партыі расейскіх баевікоў на ўсход Украіны. Яны мусяць аб’яднацца з тэрарыстычнай брыгадай «Прывід» групоўкі «[[ЛНР]]»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160305053430/http://pda.nn.by/artykul/145880.html Са сьвятаром і танцам вайны: у Екацярынбургу ўрачыста правялі байцоў ваяваць у Данбас] // [[Наша ніва (1991)|Наша ніва]]&lt;/ref&gt;.

За 2016 г. расейскія інтэрвэнты забілі на ўсходзе Ўкраіны 211 вайскоўцаў Узброеных сілаў Украіны&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=У 2016 годзе на Данбасе загінулі 211 украінскіх вайскоўцаў|спасылка=http://www.svaboda.org/a/28208323.html|выдавец=[[Свабода (радыё)|Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=1 студзеня 2017|дата доступу=1 студзеня 2017}}&lt;/ref&gt; насуперак паўторнаму [[Менскія пагадненьні (2015)|Менскаму пагадненьню]] аб спыненьні агню ад 12 лютага 2015 году.

==== Камандуючыя прарасейскімі баевікамі і войскамі ====
&lt;gallery style=&quot;margin:2px auto; text-align:center&quot;&gt;
Александр Бородай.jpg|[[Аляксандар Барадай]], генэрал-маёр [[Фэдэральная служба бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі|ФСБ Расеі]], грамадзянін [[Расея|РФ]]
Igor Ivanovich Strelkov.jpg|[[Ігар Гіркін]], палкоўнік [[Дзяржаўная выведвальная управа Расеі|Дзяржаўнай выведвальнай управы РФ]] і [[Фэдэральная служба бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі|ФСБ Расеі]], грамадзянін [[Расея|РФ]]
Igor Bezler speech on camera.jpg|[[Ігар Безьлер]], падпалкоўнік [[Дзяржаўная выведвальная управа Расеі|Дзяржаўнай выведвальнай управы РФ]], грамадзянін [[Расея|РФ]]
&lt;/gallery&gt;

=== Вербаваньне насельніцтва расейскімі спэцслужбамі ===
Апроч перакідкі расейскіх войскаў і камандуючых дывэрсійнымі фармаваньнямі, расейскія спэцслужбы актыўна займаюцца залукай мясцовых жыхароў і ўкраінскіх вайскоўцаў. У лютым 2014 году [[Служба бясьпекі Ўкраіны]] затрымала жыхара [[Харкаў|Харкава]], падазраванага ў перадачы [[Фэдэральная служба бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі|ФСБ Расеі]] сакрэтных зьвестак пра сталую дысьлякацыю ўкраінскіх войскаў&lt;ref&gt;[http://news.liga.net/news/politics/5174054-v_kharkove_zaderzhan_informator_fsb_peredavavshiy_dannye_o_voennykh.htm В Харькове задержан информатор ФСБ, передававший данные о военных] // news.liga.net {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

У верасьні 2014 году быў затрыманы старшы лейтэнант [[Ваенна-паветраныя сілы Ўкраіны|ВПС Украіны]], які перадаваў [[Фэдэральная служба бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі|ФСБ Расеі]] сакрэтныя зьвесткі пра месцазнаходжаньне ўкраінскіх войскаў. Афіцэр быў прысуджаны да 12 гадоў пазбаўленьня волі за дзяржаўную здраду Арджанікідзэўскім раённым судом [[Запарожжа]]&lt;ref&gt;[http://pda.nn.by/artykul/146421.html Лейтэнант украінскіх ВПС атрымаў 12 гадоў за дзяржаўную здраду]{{Недаступная спасылка|date=July 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // [[Наша ніва]]&lt;/ref&gt;.

=== Расправы над украінскімі ваеннапалоннымі ===
[[Файл:Arsen Pavlov, aka Motorola.jpg|значак|Расейскі камандзір [[ДНР]] [[Арсень Паўлаў]]]]
У ходзе расейскай інтэрвэнцыі неаднаразова адзначаліся факты катаваньняў, зьдзекаў і забойстваў украінскіх ваеннапалонных расейскімі баевікамі й іх саўдзельнікамі. Паводле зьвестак начальніка галоўнай сьледчай управы [[Служба Бясьпекі Ўкраіны|СБУ Ўкраіны]] Васіля Воўка, баевікі расстрэльвалі ўкраінскіх салдатаў за адмову выйсьці на арганізаваны тэрарыстамі парад 24 жніўня 2014 году ў [[Данецк]]у&lt;ref&gt;[http://www.unn.com.ua/ru/news/1415745-ukrayinskikh-zaruchnikiv-rozstrilyuvali-za-vidmovu-uchasti-v-paradi-polonenikh-v-donetsku-sbu Украинских военнопленных боевики расстреливали за отказ участвовать в параде 24 августа в Донецке] // Украинские национальные новости {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;. Праваабарончая арганізацыя [[Amnesty International]] паведамляе, што палонены ўкраінскі вайсковец Ігар Баранавіцкі быў захоплены ў палон, катаваны і забіты. Цела вайскоўца было перададзенае родным, яго пахавалі ў [[Кіеў|Кіеве]] 3 красавіка 2015 году. 6 красавіка 2015 году атрыманае прызнаньне расейскага камандзіра баевікоў [[Арсень Паўлаў|Арсеня Паўлава]] пра ўласнаручнае забойства 15 ўкраінскіх ваеннапалонных. Amnesty International заклікае неадкладна пачаць расьсьледаваньне ваенных злачынстваў расейскіх інтэрвэнтаў&lt;ref&gt;[http://uapress.info/ru/news/show/37298 Боевики «ДНР» и «ЛНР» расстреливают пленных бойцов АТО (ВИДЕО)] // Пресса Украины {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://112.ua/obshchestvo/v-amnesty-international-zayavili-o-nalichii-dokazatelstv-rasstrela-boevikami-4-ukrainskih-plennyh-217759.html В Amnesty International заявили о наличии доказательств расстрела боевиками 4 украинских пленных]{{Недаступная спасылка|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // Информационное агенство 112.ua {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.kyivpost.com/content/kyiv-post-plus/kremlin-backed-fighters-confession-of-killing-prisoners-might-become-evidence-of-war-crimes-audio-385532.html Russian fighter’s confession of killing prisoners might become evidence of war crimes (AUDIO)] // KyivPost {{Ref-en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20150412220748/http://news.tut.by/world/443324.html Amnesty требует расследовать убийства пленных на Донбассе] // TUT.by {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Менская ўгода ==
{{Асноўны артыкул|Менскія пагадненьні (2014)|Менскія пагадненьні (2015)}}

== Прагнозы ==

=== Джахар Дудаеў ===
У 1995 годзе першы прэзыдэнт [[Чачэнская Рэспубліка Ічкерыя|Чачэнскай Рэспублікі Ічкерыя]] [[Джахар Дудаеў]] прадказаў расейскую інтэрвэнцыю ва Ўкраіну. Чачэнскі грамадзкі дзяяч адзначыў: «Спачатку Чачня, а потым будзе Крым»&lt;ref&gt;[http://tribun.com.ua/23474 Сначала Чечня, а потом будет Крым, — предсказал первый президент Республики Ичкерия] // ТРИБУН {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=kA6H-hzq8L8 Джохар Дудаев предвидел захват Крыма]&lt;/ref&gt;.

=== Аляксандар Вэршбоў ===
Паводле матэрыялаў рэсурсу WikiLeaks у 2008 годзе амэрыканскі дыплямат, намесьнік генэральнага сакратара НАТО Аляксандар Вэршбоў указваў:
&lt;blockquote&gt;Украіна знаходзіцца пад моцным ціскам Расеі, і любая прыкмета «сыходу» ЗША з рэгіёну стане дадатковым стымулам для РФ.&lt;/blockquote&gt;

=== Раіса Багатырова ===
Яшчэ ў адным з дакумэнтаў WikiLeaks прыводзяцца словы экс-сакратаркі Рады нацыянальнае бясьпекі Ўкраіны Раісы Багатыровай аб адкрытым умяшальніцтве Расеі ва ўнутрыпалітычныя справы Ўкраіны, згодна з чым Багатырова выказвала ўпэўненасьць у тым, што расейская разьведка распрацоўвае плян падзелу Ўкраіны. Яна падкрэсьліла, што найбольш слабае месца Ўкраіны — гэта Крым&lt;ref&gt;[http://charter97.org/be/news/2014/3/5/89314/ WikiLeaks: Россия собиралась «оторвать» Крым еще в 2006 году]&lt;/ref&gt;.

=== Лех Качынскі ===
12 жніўня 2008 году, падчас [[Вайна ў Паўднёвай Асэтыі (2008)|расейскага ўварваньня ў Грузію]], [[прэзыдэнт Польшчы]] [[Лех Качынскі]] заявіў перад 150-тысячным [[веча]]м у [[Тбілісі]]: «Сёньня Грузія, заўтра Ўкраіна»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=МЗС Польшчы: Выступленьне Леха Качыньскага ў Тбілісі не адлюстроўвае афіцыйнай пазыцыі Польшчы|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2008/08/14/247535_247537|выдавец=БелаПАН|дата публікацыі=14 жніўня 2008|дата доступу=4 траўня 2014}}&lt;/ref&gt;.

=== Міхаіл Саакашвілі ===
19 кастрычніка 2009 году [[прэзыдэнт Грузіі]] [[Міхаіл Саакашвілі]] паведаміў у Тбілісі памочніку [[Міністэрства абароны ЗША|міністра абароны ЗША]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Вэршбоў|Аляксандру Вэршбоў|en|Alexander Vershbow}} аб чаканьні таго, што «сьледам за нападам 2008 г. на Грузію Расея пойдзе на ўварваньне ў Крым»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Аляксандар Вершбоў]]|загаловак=Грузія: Міша кажа п.м.а. Вершбоў, што Грузія — адданая мірнаму яднаньня і доўгатэміновай абароне|спасылка=https://www.wikileaks.org/plusd/cables/09TBILISI1965_a.html|выдавец=[[ВікіЛікс]]|мова=en|дата публікацыі=2 лістапада 2009|дата доступу=4 траўня 2014}}&lt;/ref&gt;.

== Юрыдычная ацэнка ==
Міністэрства юстыцыі Ўкраіны прызнала антыканстытуцыйнымі, і ня маючымі юрыдычнай моцы (нелегітымнымі, а месцамі і пазазаконнымі) наступныя рашэньні мясцовых органаў улады:&lt;ref&gt;[http://charter97.org/be/news/2014/3/2/88733/ Минюст назвал незаконными решения о референдумах в АРК и Донбассе]&lt;/ref&gt;
* Рашэньне аб прызначэньні старшынём Рады міністраў Аўтаномнай Рэспублікі Крым [[Аксёнаў Сяргей|Сяргея Аксёнава]] (прыняты нягледзячы на парушэньні артыкулу 136 Канстытуцыі Ўкраіны, артыкулу 37 Канстытуцыі Аўтаномнай Рэспублікі Крым, артыкулу 9 Закону Ўкраіны Аб Вярхоўнай Радзе Аўтаномнай Рэспублікі Крым; артыкулу 7 Закону Ўкраіны «Аб Радзе міністраў Аўтаномнай Рэспублікі Крым»),
* Рашэньне аб правядзеньні рэфэрэндуму адносна статусу Аўтаномнай Рэспублікі Крым і Севастопалю (Канстытуцыя Ўкраіны не прадугледжвае правядзеньне апытаньня мясцовага насельніцтва аб статусе рэгіёнаў, рашэньне прымалася ў захопленым будынку ВР АРК і Севастопалю і былі цалкам сфальыфікаванымі — на ўказаньне сьпікера ВР АРК галасаваньне праходзіла карткамі-дублікатамі, а не асабіста дэпутатамі ВР АРК, якія падчас галасаваньня адсутнічалі ў залі пасяджэньняў).
* Рашэньне аб адстаўцы ўраду Аўтаномнай Рэспублікі Крым.

[[Вярхоўная Рада Ўкраіны]] прызнала [[Расея|Расею]] краінай-агрэсарам&lt;ref&gt;[https://novychas.by/zamezza/ukraina_aficyjna_pryznala_rasi Украіна афіцыйна прызнала Расею агрэсарам] // [[Новы час (газэта)|Новы час]]&lt;/ref&gt;.

== Эканамічныя наступствы ==
Расейская ўзброеная інтэрвэнцыя, энэргетычная блякада Расеяй і эмбарга на імпарт украінскіх тавараў з боку Расеі паставілі Ўкраіну на мяжу банкруцтва. На пачатак 2015 году [[золатавалютны запас]] Украіны склалі 6,4 млрд даляраў. Пасьля ўцёку [[Віктар Януковіч|Віктара Януковіча]] ў пачатку 2014 году яны складалі 15,4 млрд даляраў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160305093827/http://pda.nn.by/artykul/143844.html Украіна на мяжы банкруцтва: грыўня ўпала ніжэй 26 за даляр, золатавалютныя рэзервы скурчыліся да 6,4 млрд] // [[Наша ніва (1991)|Наша ніва]].&lt;/ref&gt;.

=== Энэргетычная экспансія ===
13 красавіка 2015 году стала вядома, што міністэрства энэргетыкі Расеі заказала праектную дакумэнтацыю на ліквідацыю ўкраінскіх шахтаў на тэрыторыі акупаванага Данбасу. Тасама стала вядома, што тэхнічныя сродкі для згаданай ліквідацыі будуць дастаўленыя ў памежную з Украінай [[Растоўская вобласьць|Растоўскую вобласьць]]&lt;ref&gt;[http://www.rbc.ua/rus/news/rossiya-namerena-vydelit-mln-doll-likvidatsiyu-1428912207.html Россия намерена выделить 1,2 млн долл. на ликвидацию шахт Донбасса] // rbc.ua {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Рэакцыі ў іншых краінах ==

=== Пратэсты ===
[[Файл:Geopolitics South Russia2.png|міні|250пкс|Геапалітыка [[Расея|Расеі]], мапа складзеная паводле зьвестак [[ЦРУ]]]]

==== Беларусь ====
* 2 сакавіка 2014 году ў Менску адбыўся [[пікет]] расейскай амбасады ў Беларусі супраць уварваньня&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Аксана Рудовіч]]|загаловак=Каля пасольства РФ у Менску затрымалі журналістаў|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/123863.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=2 сакавіка 2014|дата доступу=5 чэрвеня 2014}}&lt;/ref&gt;.
* 25 сакавіка 2014 году ў Менску прайшлі традыцыйныя шэсьце і мітынг з нагоды [[Дзень Волі|Дня Волі]], гадавіны абвешчаньня незалежнасьці [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Акцыя прайшла пад знакам асуджэньня расейскай агрэсіі ва Ўкраіне і салідарнасьці з [[Украінцы|украінскім народам]]. У акцыі прынялі ўдзел блізу 3 тысячаў чалавек&lt;ref&gt;[http://www.bnp.by/syoleta-dzen-voli-prajshou-pad-znakam-salidarnasci-z-ukrainaj Дзень Волі — 2014 прайшоў пад знакам салідарнасці з Украінай] // bnp.by&lt;/ref&gt;.

==== Расея ====
[[Файл:Anti-war_flag_of_Russian_protesters_(2022).svg|спасылка=https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Anti-war_flag_of_Russian_protesters_(2022).svg|значак|[[Бел-сіня-белы{{Недаступная спасылка|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} сьцяг]] — сымбаль антываенных пратэстаў у Расеі, які прапануецца ў якасьці сьцяга парлямэнцкай рэспублікі Расеі]]
[[Файл:Марш за мир и свободу (2).jpg|значак|250пкс|Прыкладна 50 000 чалавек на «Маршы міру» ў падтрымку Ўкраіны. Масква, 15 сакавіка 2014 г.]]
[[Файл:Antiwar march in Moscow 2014-09-21 1862.jpg|значак|Марш міру ў Маскве. 21 верасьня 2014 году]]
* 2 сакавіка 2014 году ў Маскве адбыўся [[мітынг]] блізу 200 чалавек супраць вайны&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Масквічы пратэстуюць супраць вайны|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/2/88776|выдавец=[[Хартыя'97]]|дата публікацыі=2 сакавіка 2014|дата доступу=5 чэрвеня 2014}}&lt;/ref&gt;.
* 15 сакавіка 2014 году ў Маскве адбыўся «Марш міру» супраць вайны з Украінай. На марш выйшлі блізу 50 тысячаў чалавек. Шэсьце ўзначаліў апазыцыйны расейскі палітык [[Барыс Нямцоў]]&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/russian/international/2014/03/140315_ukraine_moscow_rallies «Марш мира» в Москве собрал десятки тысяч участников] // Расейская служба BBC {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;.
* 21 верасьня адбыўся «Марш міру» ў шэрагу расейскіх гарадоў. У [[Масква|Маскве]] на дэманстрацыю выйшлі блізу 50 000 тысячаў чалавек. Галоўнае патрабаваньне дэманстрантаў — спыненьне расейскага вайсковага ўварваньня ва Ўкраіну&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/russian/russia/2014/09/140921_moscow_peace_demo Десятки тысяч людей прошли по Москве «Маршем мира»] // Расейская служба BBC {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

==== Эўразьвяз ====
3 сакавіка, у сувязі з падзеямі ва Ўкраіне, [[Эўразьвяз]] прыняў рашэньне спыніць двухбаковыя перамовы з Расеяй аб адмене спрашчэньні візавага рэжыму&lt;ref&gt;[http://charter97.org/be/news/2014/3/4/89055/ ЕС прекращает переговоры с Россией об отмене визового режима]&lt;/ref&gt;.

==== ЗША ====
28 лютага [[прэзыдэнт ЗША]] [[Барак Абама]] ў часе паўтарыгадзіннай тэлефоннай размовы з Пуціным адзначыў «відавочнае парушэньне Расеяй [[сувэрэнітэт]]у і тэрытарыяльнай цэласнасьці Ўкраіны» ды заклікаў яго вярнуць расейскія войскі на ''свае'' базы ў Крыме. Абама асудзіў «расейскае ваеннае ўварваньне на ўкраінскую тэрыторыю» і распарадзіўся аб тэрміновай тэхнічнай і фінансавай падтрымцы ўраду Ўкраіны&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Абама паўтары гадзіны размаўляў з Пуціным пра Ўкраіну|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/25282106.html|выдавец=Радыё «Свабода»|дата публікацыі=2 сакавіка 2014|дата доступу=13 чэрвеня 2014}}&lt;/ref&gt;. 4 сакавіка {{Артыкул у іншым разьдзеле|Упраўленьне гандлёвага прадстаўніка ЗША|Ўпраўленьне гандлёвага прадстаўніка ЗША|en|Office of the United States Trade Representative}} адмовілася ад супольных з Расеяй укладаньняў. [[Міністэрства абароны ЗША]] адмовілася ад сумесных з Расеяй ваенных вучэньняў і прыпыніла візыты ў парты&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЗША прыпыняюць гандлёвую і вайсковую супрацу з Расеяй|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/25284317.html|выдавец=Радыё «Свабода»|дата публікацыі=4 сакавіка 2014|дата доступу=13 чэрвеня 2014}}&lt;/ref&gt;.

==== КНР ====
Прадстаўніца КНР у Радзе Бясьпекі ААН асудзіла ўмяшальніцтва ва ўнутраныя справы Ўкраіны, заявіўшы наступнае&lt;ref&gt;[http://charter97.org/be/news/2014/3/4/89069/ КНР осуждает вмешательство во внутренние дела Украины]&lt;/ref&gt;:
&lt;blockquote&gt;Мы асуджаем нядаўнія гвалтоўныя дзеяньні ва Ўкраіне і заклікаем усе бакі мірным чынам высьвятляць свае адносіны і сьвядома забясьпечваць захаванасьць правоў усіх групаў. Кітай падтрымлівае прынцып неўмяшаньня ва ўнутраныя справы. Мы паважаем тэрытарыяльную цэласнасьць і незалежнасьць Украіны. Мы пільна назіралі за развіццём падзеяў. Цяпер трэба знайсьці падставы для ўрэгуляваньня сытуацыі дзеля вяртаньня да міру і спакою ў рэгіёне&lt;/blockquote&gt;

==== Канада ====
4 сакавіка, Канада абвясьціла аб прыпыненьні ваенна-тэхнічнага супрацоўніцтва з Расеяй. Адразу ж пасьля гэтага былі адменены ўсе заплянаваныя сустрэчы кіраўніцтва Канады з кіраўніцтвам Расеі, а таксама адменена правядзеньне вайсковых вучэньняў «Пільны арол».&lt;ref&gt;[http://charter97.org/be/news/2014/3/5/89228/ Канада объявила о приостановке военно-технического сотрудничества с Россией] // [[Хартыя’97]] {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;

==== НАТО ====
5 сакавіка, пасьля пасяджэньня Рады [[НАТО]]-РФ, генэральны сакратар Альянсу [[Андэрс Фог Расмусэн]] зрабіў заяву, паводле якой:

&lt;blockquote&gt;НАТО вырашыла сёньня зрабіць шэраг неадкладных крокаў. Мы спынілі плянаваньне нашай сумеснай місіі з Расеяй — марское суправаджэньне амэрыканскага караблю з хімічнай зброяй. Мы таксама вырашылі з гэтага часу не праводзіць з Расеяй ніякіх сустрэч на грамадзянскім і ваенным узроўнях. Мы пераглядзім супрацоўніцтва NATO-Расея.&lt;/blockquote&gt;

Адначасова Расмусэн падкрэсьліў, што НАТО будзе павялічваць партнэрства з Украінай і ўмацоўваць супрацоўніцтва для падтрымкі дэмакратычных рэформаў&lt;ref&gt;[http://news.liga.net/news/politics/996072-nato_priostanavlivaet_sotrudnichestvo_s_rf_i_sblizhaetsya_s_ukrainoy.htm НАТО приостанавливает сотрудничество с РФ и сближается с Украиной]&lt;/ref&gt;.

== Памяць ==
1 жніўня 2017 году ў Кіеве адкрыты [[Помнік байцам антытэрарыстычнай апэрацыі (Кіеў)|Помнік байцам антытэрарыстычнай апэрацыі]]. Помнік выкананы ў выглядзе ме́ча, які пранізвае карту [[Расея|Расеі]]&lt;ref&gt;[http://gordonua.com/news/war/v-kieve-otkryli-pamyatnik-boycam-ato-v-vide-mecha-pronzayushchego-kartu-rossii-202610.html В Киеве открыли памятник бойцам АТО в виде меча, пронзающего карту России] // gordonua.com {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

28 сакавіка 2016 году ў Кіеве на [[Вуліца Беларуская (Кіеў)|Беларускай вуліцы]] адкрыты [[Помнік беларусам, якія загінулі за Ўкраіну|памятны знак]], прысьвечаны беларусам, якія загінулі падчас час падзей на [[Эўрамайдан]]е і на Расейска-ўкраінскай вайне&lt;ref&gt;[http://www.svaboda.org/content/article/27639730.html Мэмарыяльны знак беларусам, якія загінулі за Ўкраіну, адкрыты ў Кіеве] // [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]]&lt;/ref&gt;.

== Глядзіце таксама ==
* [[Расейская акупацыя Беларусі]]
* [[Расейская акупацыя Крыму]]
* [[Блякада ўкраінскага флёту на возеры Данузлаў]]
* [[Процістаяньне ў Адэсе (2014)]]
* [[Расейска-ўкраінскі крызіс (2021—2022)]]
* [[Антыпуцінская кааліцыя]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Падзеі ва Ўкраіне і рэакцыя на іх у Беларусі|спасылка=http://by.belapan.by/plots/0002018/|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=|дата доступу=3 красавіка 2014}}
* [https://web.archive.org/web/20160305010828/https://pieramoha.org/tehi/1224/rasiejska-ukrainskaja-vajna Расейска-ўкраінская вайна]

{{Крым у тэмах}}
{{Расейска-ўкраінскія бітвы}}

{{Абнавіць}}
[[Катэгорыя:Расейска-ўкраінская вайна| ]]
[[Катэгорыя:Канфлікты 2014 году]]
[[Катэгорыя:2014 год ва Ўкраіне]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Крыму]]
[[Катэгорыя:Войны XXI стагодзьдзя]]
[[Катэгорыя:Вайна на ўсходзе Ўкраіны]]
[[Катэгорыя:Уварваньне Расеі ва Ўкраіну (2022)| ]]</text>
      <sha1>451z7r114rq0wskjczlsp95954zsho3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331799</id>
      <parentid>2331747</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:39:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="92786" xml:space="preserve">{{Узброены канфлікт
|Назва                 = Расейска-ўкраінская вайна
|Частка                = 
|Выява                 = 2022 Russian invasion of Ukraine.svg
|Подпіс да выявы       = Тэрыторыі, якія знаходзяцца пад кантроляй Расеі, пазначаныя чырвоным колерам (сакавік 2022 года)
|Дата                  = з 20 лютага 2014
|Месца                 = {{UKR}} ([[Крымскі паўвостраў]], акваторыя [[Чорнае мора|Чорнага]] і [[Азоўскае мора|Азоўскага]] мораў, асобныя раёны [[Данецкая вобласьць|Данецкай]] і [[Луганская вобласьць|Луганскай вобласьцей]])
{{RUS}} (расейская тэрыторыя ўздоўж мяжы з Луганскай вобласьцю Ўкраіны&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140810223009/http://tvi.ua/new/2014/07/20/rosiyski_viyskovi_4_razy_uprodovzh_dnya_obstrilyaly_syly_ato_z_terytoriyi_rostovskoyi_oblasti___tymchuk Російські військовики 4 рази упродовж дня обстріляли сили АТО з території Ростовської області, — Тимчук], ТВІ {{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;)
|Прычына               = 
|Вынік                 = Расейская [[акупацыя]] Крыму,&lt;br /&gt;дэ-факта — утварэньне Расеяй двух новых [[адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Расеі|суб’ектаў фэдэрацыі]], адной фэдэральнай акругі й двух самаабвешчаных тэрытарыяльных утварэньняў на ўсходзе Ўкраіны.
|Тэрытарыяльныя зьмены = 
|Супернік1             = {{UKR}}
|Супернік2             = {{Просты сьпіс|
* {{RUS}}
* [[Файл:Flag of the St George Ribbon.svg|24пкс]] Прарасейскія [[Сэпаратызм|сэпаратысты]]&lt;ref name=&quot;УВ&quot;&gt;[http://lenta-ua.net/novosti/obschestvo/49190-voennaya-tehnika-proehala-cherez-nikolaev-i-otpravilas-v-punkt-naznacheniya-video.html Военная техника проехала через Николаев и отправилась в пункт назначения (ВИДЕО)]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;колишній&quot;&gt;[http://24tv.ua/home/showSingleNews.do?nachalnik_rosiyskih_viysk_kazhe_shho_nakaz_dav_putin_z_yanukovichem__zmi&amp;objectId=415942 Начальник російських військ каже, що наказ дав Путін з Януковичем,&amp;nbsp;— ЗМІ]&lt;/ref&gt;
}}
|Супернік3             = 
|Супернік4             = 
|Камандуючыя1          = {{Просты сьпіс|
* [[Файл:Flag_of_the_President_of_Ukraine.svg|20пкс]] [[Уладзімер Зяленскі]]
* [[Файл:Flag_of_the_President_of_Ukraine.svg|20пкс]] [[Пятро Парашэнка]]
* [[Файл:Flag of Ukraine.svg|20пкс]] [[Аляксандар Турчынаў]]
* [[Файл:Flag of Ukraine.svg|20пкс]] [[Арсень Яцанюк]]
* [[Файл:Flag of Ukraine.svg|20пкс]] [[Ігар Ценюх]]
* [[Файл:Flag of Ukraine.svg|20пкс]] [[Сяргей Куніцын]]
* [[Файл:Ukrainian Navy Commander's flag.svg|border|20пкс]] [[Сяргей Гайдук]]
* [[Файл:Naval Ensign of Ukraine.svg|border|20пкс]] [[Раман Пятніцкі]]
* [[Файл:Naval Ensign of Ukraine.svg|border|20пкс]] [[Максім Емельяненка]]
}}
|Камандуючыя2          = {{Просты сьпіс|
* [[Файл:Standard of the President of the Russian Federation.svg|border|20пкс]] [[Уладзімер Пуцін]]
* [[Файл:Flag of Russia.svg|border|20пкс]] [[Міхаіл Мішусьцін]]
* [[Файл:Flag of Russia.svg|border|20пкс]] [[Дзьмітры Мядзьведзеў]]
* [[Файл:Banner of the Armed Forces of the Russian Federation (obverse).svg|20пкс]] [[Сяргей Шайгу]]
* [[Файл:Naval ensign of Russia.svg|20пкс|border]] [[Аляксандар Вітко]]
* [[Файл:Flag of the Russian Airborne Troops.svg|20пкс]] [[Уладзімер Шаманаў]]
* [[Файл:Flag of the Russian Airborne Troops.svg|20пкс]] [[Генадзь Анашкін]]
* [[Файл:Flag of the St George Ribbon.svg|20пкс]] [[Сяргей Аксёнаў]]
* [[Файл:Flag of the St George Ribbon.svg|20пкс]] [[Уладзімер Канстанцінаў]]
* [[Файл:Flag of the St George Ribbon.svg|20пкс]] [[Аляксей Чалы]]
* [[Файл:Flag of the St George Ribbon.svg|20пкс]] [[Дзяніс Беразоўскі]]
}}
|Камандуючыя3          = 
|Камандуючыя4          = 
|Сілы1                 = {{Просты сьпіс|
* [[Файл:Emblem of the Ukrainian Armed Forces.svg|20px]][[Узброеныя сілы Ўкраіны]]
:* [[Файл:Emblem of the Ukrainian Navy.svg|20px]][[Ваенна-марскія сілы Ўкраіны|Ваенна-марскія сілы]]
* [[Файл:Emblem of the State Border Guard Service of Ukraine.svg|20пкс]] [[Дзяржаўная пагранічная служба Ўкраіны|Дзяржаўная пагранічная служба]]
:* [[Файл:Ukrainian Sea Guard emblem.svg|20px]] [[Марская ахова Ўкраіны|Марская ахова]]
* [[Файл:Геральдичний знак - емблема МВС України.svg|20пкс]] [[Міністэрства ўнутраных справаў Украіны|Міністэрства ўнутраных справаў]]
:* [[Файл:Emblem of the National Guard of Ukraine.svg|20px]] [[Нацыянальная гвардыя Ўкраіны|Нацыянальная гвардыя]]
:* [[Файл:Емблема внутрішніх військ МВС України.svg|20пкс]] Унутраныя войскі
* [[Файл:Emblem of the Ukrainian Armed Forces.svg|20px]] Добраахвотніцкія згуртаваньні
:* [[Файл:Flag_of_Ukraine.svg|20px]] [[Украіна|Украінскія]] добраахвотнікі
::* [[Файл:Flag of Ukrainian Volunteer Corps.svg|20px]] [[Добраахвотніцкі украінскі корпус]]
::* [[Файл:Flag_of_Ukraine.svg|18px]] [[Дзеяньні украінскіх партызанаў падчас расейскай інтэрвэнцыі (2014-2015)|Украінскія партызаны]]
:* [[Файл:Flag_of_Belarus_(1918,_1991-1995).svg|25px]] Добраахвотнікі зь [[Беларусь|Беларусі]]
::*[[Файл:Батальён імя Кастуся Каліноўскага. Лагатып.png|20px]] [[Батальён імя Кастуся Каліноўскага]]
::*[[Файл:Atrad Pagonya.png|20px]] [[Пагоня (атрад)|Атрад «Пагоня»]]
::*[[Тактычная група «Беларусь»]]
:* [[Файл:Flag_of_Georgia.svg|20px]] Добраахвотнікі з [[Грузія|Грузіі]]
:* [[Файл:Flag of Chechen Republic of Ichkeria.svg|20px]] Чачэнскія добраахвотнікі
::* [[Файл:COA of Chechen Republic Ichkeria.png|20px]] [[Батальён імя Джахара Дудаева]]
''Пастаўка зброі:''
* [[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|25px]] [[Вялікабрытанія|Злучанае Каралеўства]]
* {{EST}}
* {{CAN}}
* {{LAT}}
* [[Файл:Flag of Lithuania.svg|25px]] [[Летува]]
* {{POL}}
* {{USA}}
* {{CZE}}
}}
|Сілы2                 = {{Просты сьпіс|
* [[Файл:Banner of the Armed Forces of the Russian Federation (obverse).svg|20пкс]] [[Узброеныя сілы Расейскай Фэдэрацыі|Узброеныя сілы Расеі]]
:* [[Файл:Flag of the Russian ground forces.svg|20пкс]] [[Сухапутныя войскі Расеі|Сухапутныя войскі]]
::* 18-я брыгада
:::* батальён «Усход»
:* [[Файл:Naval ensign of Russia.svg|border|20пкс]] [[Ваенна-марскія сілы Расеі|Ваенна-марскія сілы]]
::* [[Чарнаморскі флёт (Расея)|Чарнаморскі флёт]]
::* [[Балтыйскі флёт (Расея)|Балтыйскі флёт]]
:* [[Файл:Flag of the Russian Airborne Troops.svg|20пкс]] [[Паветрана-дэсантныя войскі Расеі|Паветрана-дэсантныя войскі]]
::* 31-я брыгада
::* 76-я дывізія
::* 45-ы полк
:* [[Файл:Flag of the Air Force of the Russian Federation.svg|20пкс]] [[Ваенна-паветраныя сілы Расеі|Ваенна-паветраныя сілы]]
}}
|Сілы3                 = 
|Сілы4                 = 
|Страты1               = 1725 забітых
|Страты2               = 8500+ забітых (зь іх 5860 — вайскоўцы [[Узброеныя сілы Расеі|РФ]])&lt;ref&gt;[http://www.pravda.com.ua/news/2015/01/19/7055562/ За три дні на Донбасі загинули 382 військових РФ, всього — понад 6 тисяч — російська правозахисниця], Українська правда {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;
|Страты3               = 
|Страты4               = 
|Агульныя страты       = больш за 15 000 забітых
|Дадаткі               = 
}}
'''Расейска-ўкраінская вайна''' ({{мова-uk|російсько-українська війна|скарочана}}) — вайсковая [[інтэрвэнцыя]] [[Расейская Фэдэрацыя|Расейскай Фэдэрацыі]] ва [[Украіна|Ўкраіну]] з мэтаю ўсталяваньня кантролю над [[Аўтаномная Рэспубліка Крым|Аўтаномнаю Рэспублікаю Крым]] (АРК), [[Севастопаль]]скай мескай радай, усходнімі, паўднёвымі й цэнтральнымі вобласьцямі Ўкраіны, распачатая 26 лютага 2014 року&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Украінскі афіцэр крытыкуе ўладу ў Кіеве і кажа пра вайсковую акупацыю|спасылка=http://www.euroradio.by/ukrainski-aficer-krytykue-uladu-u-kieve-i-kazha-pra-vayskovuyu-akupacyyu|выдавец=[[Эўрарадыё]]|дата публікацыі=3 сакавіка 2014|дата доступу=29 сакавіка 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://ru.tsn.ua/politika/v-smi-poyavilsya-plan-putina-otnositelno-zahvata-ukrainy-vplot-do-kieva-356615.html В СМИ появился план Путина относительно захвата Украины вплоть до Киева — Телевізійна служба новин] {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;. Інтэрвэнты заяўлялі й пра намер узяцьця [[Львоў|Львова]]&lt;ref&gt;[http://kriminal.tv/news/boeviki-iz-lnr-sobirautsja-bombit-kiev-i-lvov-s-samoletov-iz-mestnih-muzeev-video.html Боевики из «ЛНР» собираются бомбить Киев и Львов — Крімінал ТВ]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://fakty.ictv.ua/ru/index/read-news/id/1515503 «Абвер»: В Киев мы войдем — однозначно, и до Львова точно дойдем (Джерело: fakty.ictv.ua)]{{Недаступная спасылка|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;. Ва ўварваньні ўдзельнічалі расейскія вайскоўцы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Эдуард Півавар]]|загаловак=У.Пуцін прызнаў, што за сьпінай самаабароны Крыму стаялі расейскія войскі|спасылка=http://blr.belta.by/all_news/world/UPutsn-pryzna-shto-za-spnaj-samaabarony-Kryma-stajal-rasjskja-vojsk_i_66712.html|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=17 красавіка 2014|дата доступу=17 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt; без апазнавальных знакаў. Як засьведчыў расейскі ведамасны [[мэдаль «За вяртаньне Крыму»]], уварваньне сіламі [[Міністэрства абароны Расеі]] пачалося яшчэ 20 лютага&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Загадкавы расейскі мэдаль і дата «вяртаньня Крыму»|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/25362527.html|выдавец=[[Свабода (радыё)|Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=25 красавіка 2014|дата доступу=26 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;. 1 сакавіка [[Савет Фэдэрацыі Расеі]] ўхваліў Пастановай № 48 увод прэзыдэнтам [[Уладзімер Пуцін|Пуціным]] войска ва Ўкраіну быццам для [[ахова|аховы]] расейскіх грамадзянаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вайна — Савет Фэдэрацыі Расеі дазволіў увесьці войскі ва Ўкраіну|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/123783.html|выдавец=[[Наша Ніва]]|дата публікацыі=1 сакавіка 2014|дата доступу=3 траўня 2014}}&lt;/ref&gt;, хоць ''былы''&lt;ref name=&quot;НН2&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Канец клептакрата: Вярхоўная Рада адхіліла Януковіча ад пасады|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/123257.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=22 лютага 2014|дата доступу=3 траўня 2014}}&lt;/ref&gt; [[прэзыдэнт Украіны]] [[Віктар Януковіч]] быццам прасіў аб [[абарона|абароне]] [[насельніцтва Ўкраіны]]&lt;ref name=&quot;Рацыя&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Януковіч папрасіў Пуціна ўвесьці войскі ва Ўкраіну|спасылка=http://www.racyja.com/druk.php?nid=22529|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=4 сакавіка 2014|дата доступу=13 чэрвеня 2014}}&lt;/ref&gt;. Тым часам назіральнікі [[ААН]], якія працавалі ва Ўкраіне да 2 красавіка ўключна, адзначылі ў сваёй справаздачы адсутнасьць пагрозы для [[расейцы|расейцаў]] ва Ўкраіне і пасьлядоўнае распальваньне [[нянавісьць|нянавісьці]] з боку расейскай [[прапаганда|прапаганды]]&lt;ref name=&quot;Белсат&quot;/&gt;. Украінскія вайскоўцы імкнуліся пазьбягаць узброеных сутычак з інтэрвэнтамі; улады аб’явілі мабілізацыю рэзэрвістаў.

== Передумові вінікненьня протістояньня ==

=== Ґлябальныя перадумовы й прычыны супрацьстаяньня ===
Асноўнымі перадумовамі супрацьстаяньня Расеі й Украіны, якое ў цэлым перарасло ва ўзброеную агрэсыю Расеі супраць Украіны, зьяўляюцца сыстэмны крызыс маскальскай дзяржаўнасьці, які трансфармуецца маскальскімі палітыкамі ў спробе вярнуць і пашырыць кантроля над часткай сьвету й захаваць сусьветную гегемонію й эканамічны заняпад&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://ua.112.ua/statji/ukrainskyi-vektor-heopolityky-rosii-peredumovy-viiny-chastyna-2-171814.html|title=Український вектор геополітики Росії: Передумови війни. Частина 2|accessdate=4 листопада 2017|archive-date=7 листопада 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171107031351/https://ua.112.ua/statji/ukrainskyi-vektor-heopolityky-rosii-peredumovy-viiny-chastyna-2-171814.html}}&lt;/ref&gt;.

Сябра Экспэртна-кансультацыйнай рады пры старшыні Дзярждумы Расеі [[Аляксандар Дугін]] у сваёй кнізе «[[Асновы геапалітыкі|Асновы геапалітыкі: Геапалітычная будучыня Расеі]]», якая аказала значны ўплыў на маскальскую ваенную, паліцэйскую й зьнешнепалітычную эліту, сьцьвярджаў, што Ўкраіна павінна быць анэксаваная Расейскай Фэдэрацыяй, таму што нібыта «Ўкраіна як дзяржава ня мае геапалітычнага значэньня, асаблівага культурнага імпарту альбо агульначалавечага значэньня, геаграфічнай унікальнасьці, этнічнай выключнасьці, яе пэўныя тэрытарыяльныя амбіцыі ўяўляюць велізарную небясьпеку для ўсёй Эўразіі, і без рашэньня праблемы „ўкраінскага пытаньня“ казаць аб кантынэнтальнай палітыцы наогул бессэнсоўна. Нельга дазволіць Украіне заставацца незалежнай, калі яна ня будзе санітарнай мяжой, што таксама было б недапушчальна»{{Няма крыніцы інфармацыі}}. Кніга аказала калясальны ўплыў на зьнешнюю палітыку Ўладзімера Пуціна, што ў канчатковым рахунку прывяло да расейска-ўкраінскай вайны&lt;ref name=&quot;McCandless2&quot;&gt;{{Cite news|last=Farmer|first=Brit McCandless|date=April 12, 2022|title=Aleksandr Dugin: The far-right theorist behind Putin's plan|url=https://www.cbsnews.com/news/aleksandr-dugin-russia-ukraine-vladimir-putin-60-minutes-2022-04-12/|work=[[60 Minutes]]|agency=CBS News|accessdate=April 12, 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Рэвалюцыя годнасці ===
{{Глядзіце таксама|Эўрамайдан}}
[[Файл:Euromaidan_01.JPG|спасылка=https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Euromaidan_01.JPG|справа|значак|Євромайдан{{Недаступная спасылка|date=March 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} у [[:uk:Київ|Києві]], 27 листопада 2013]]
Антыўрадавыя пратэсты пачаліся ва Ўкраіне 21 лістапада 2013 году ў адказ на рашэньне Кабінэта Міністраў Украіны прыпыніць падрыхтоўку да падпісаньня Пагадненьня аб асацыяцыі паміж Украінай і Эўразьвязам. У рамках пратэстаў у канцы 2013 году адбыліся, у прыватнасьці, мітынгі, дэманстрацыі, студэнцкія забастоўкі.

Увогуле, гэтыя пратэсты былі накаваныя на захаваньне заканадаўча замацаванага геапалітычнага курсу Ўкраіны на Эўропу, што азначала для Расеі ня толькі далейшы выхад Украіны з-пад расейскага кантролю, але й эканамічныя, палітычныя і, у пэрспэктыве, ваенныя гарантыі Ўкраіны.

Перамога рэвалюцыі прывяла да адхіленьня прэзыдэнта Януковіча ад улады й яго ўцёкаў у Расею, аднаўленьня канстытуцыі Ўкраіны 2004 году, адмены дыктатарскіх законаў і прызначэньня датэрміновых прэзыдэнцкіх выбараў. Зьмена ўлады рэзка зьнізіла ўплыў Расеі ва Ўкраіне.

Рэвалюцыя годнасьці стала падставай для пачатку агрэсыі з боку Расеі, але не прычынай вайны. Ёсьць нават вэрсыі, што маскальскія спэцслужбы мэтанакавана працавалі над радыкалізацыяй пратэстаў з мэтай зьнішчэньня ўкраінскай дзяржаўнасьці ў цэлым, і ўсё ж выкарыстоўвалі момант часовай адсутнасьці прэзыдэнта й іншых вышэйшых службовых асоб, асабліва сілавых структур, для захопу Крыма.

== Асноўныя падзеі ==

=== Крым ===
{{Асноўны артыкул|Акупацыя Крыма}}
[[Файл:2014-03-09 - Perevalne military base - 0144.JPG|250пкс|міні|Расейскія «Тыгры» каля ўкраінскай вайсковай часткі, [[Перавальнае]]]]
Увечары 25 лютага каля 500 чалавек [[пікет]]авалі Раду АРК, на [[дах]]у будынку якой устанавілі расейскі сьцяг&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Алег Кручкоў]]|загаловак=Над будынкам парлямэнту Крыму паднялі сьцяг Расеі|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/2/25/88173|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=25 лютага 2014|дата доступу=4 траўня 2014}}&lt;/ref&gt;. 26 лютага ў [[Сімфэропаль|Сімфэропалі]] [[крымскія татары]] правялі 5-тысячны сход супраць анэксіі Крыму&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Інтэрфакс]]|загаловак=Каля парламента Крыма сабралася каля 5000 праціўнікаў і 700 прыхільнікаў незалежнасці|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/123551.html|выдавец=[[Наша Ніва]]|дата публікацыі=26 лютага 2014|дата доступу=4 траўня 2014}}&lt;/ref&gt;. У выніку сутычкі з 700 прыхільнікамі партыі «[[Расейскае адзінства]]» загінула 2 татараў, пацярпела 30&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Савет міністраў і Вярхоўную Раду Крыма захапілі невядомыя|спасылка=http://blr.belta.by/by/all_news/world/Savet-Mnstra--Vjarxony-Savet-Kryma-zaxapl-nevjadomyja_i_65489.html|выдавец=БелТА|дата публікацыі=27 лютага 2014|дата доступу=4 траўня 2014}}&lt;/ref&gt;.

Уначы, прыкладна а 4-й гадзіне, 27 лютага 30 {{Артыкул у іншым разьдзеле|Паветрана-дэсантныя войскі Расеі|расейскіх дэсантнікаў|en|Russian Airborne Troops}} {{Артыкул у іншым разьдзеле|45-ы асобны гвардзейскі разьведвальны полк|45-га асобнага гвардзейскага разьведвальнага палка|en|45th Detached Reconnaissance Regiment}} з [[Маскоўская вобласьць|Маскоўскай вобласьці]] ({{Артыкул у іншым разьдзеле|Кубінка||be|Горад Кубінка}}, [[Адзінцоўскі раён]])&lt;ref name=&quot;нн&quot; /&gt; ва ўніформе без апазнавальных знакаў, але з аўтаматамі Калашнікава і ў масках захапілі ўрад і Раду АРК, над якой зноў узьнялі расейскія сьцягі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Украінскае незалежнае інфармацыйнае агенцтва навінаў]]|загаловак=У Сімферопалі захопленыя парламент і ўрад, узнятыя расійскія сцягі|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/123576.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=27 лютага 2014|дата доступу=3 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;.

На 4 сакавіка расейскае войска захапіла ўкраінскія памежныя пасты ў Крыме і партовы тэрмінал ў Керчы&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Чуркін: Увесьці войскі ва Ўкраіну папрасіў Януковіч|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/4/89063|выдавец=Хартыя’97|дата публікацыі=4 сакавіка 2014|дата доступу=13 чэрвеня 2014}}&lt;/ref&gt;.

5 сакавіка расейскі флёт распачаў [[блякада ўкраінскага флёту на возеры Данузлаў|блякаду ўкраінскага флёту на возеры Данузлаў]]. Тады ж у якасьці [[доказ]]у расейскага ўварваньня ўкраінскія вайскоўцы затрымалі на тэрыторыі сваёй вайсковай часткі расейца, які пранік туды ў [[Вайсковая форма|вайсковай форме]] без апазнавальных знакаў з расейскім вайсковым білетам&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Украінцы злавілі ў Крыме расейскага вайскоўца (фота)|спасылка=http://www.euroradio.by/ukraincy-zlavili-u-svayoy-chastcy-u-kryme-rasiyskaga-vayskouca-fota|выдавец=Эўрарадыё|дата публікацыі=5 сакавіка 2014|дата доступу=29 сакавіка 2014}}&lt;/ref&gt;.

6 сакавіка Вярхоўная Рада АРК зьвярнулася да прэзыдэнта Расеі і Фэдэральнага сходу Расейскай Фэдэрацыі з прапановай аб пачатку працэдуры ўваходжаньня ў склад Расейскай Фэдэрацыі ў якасьці суб’екту Расеі&lt;ref&gt;[http://charter97.org/be/news/2014/3/6/89470/ Крымскія сепаратысты папрасілі Пуціна аб аншлюсе]&lt;/ref&gt;.

У ноч з 6 на 7 красавіка 2014 году ў Крыме ў пасёлку Навафёдараўка расейскі вайсковец малодшы сяржант Яўген Зайцаў у афіцэрскім інтэрнаце двума стрэламі ва ўпор з аўтамату застрэліў вайскоўца Сацкай марской авіяцыйнай брыгады Ўзброеных сілаў Украіны маёра Станіслава Карачэўскага, які рыхтаваўся да выезду на мацярык. 32-гадовага ўкраінскага афіцэра, у якога засталася маці, жонка і двое малалетніх дзяцей, пахавалі на яго радзіме ў горадзе [[Бярдзянск]] [[Запароская вобласьць|Запароскай вобласьці]]. Была ўзбуджаная крымінальная справа па ч. 1 арт. 105 Крымінальнага кодэкса РФ (забойства). 13 сакавіка 2015 году забойца асуджаны да двух гадоў пазбаўленьня волі&lt;ref&gt;[http://www.pravda.com.ua/news/2015/04/21/7065451/ Російський військовий, який застрелив українського офіцера в Криму, отримав 2 роки в’язниці] // УП {{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;.

8 сакавіка 2014 году ў Крыме адбыліся акцыі супраць вайны, супраць расейскай акупацыі, за мір і адзінства Ўкраіны. У населеных пунктах ствараліся жывыя ланцугі ўздоўж дарог ды аўтатрасаў, і з украінскімі сьцягамі ў руках пачалі маліцца за адзінства Ўкраіны&lt;ref&gt;[http://www.radiosvoboda.org/content/article/25290040.html У Криму масові акції протесту жінок проти війни і за єдність України] Радіо свобода, 8 березня 2014&amp;nbsp;р.&lt;/ref&gt;. На 13 сакавіка расейскія войскі заблякавалі і вывелі з ладу 40 памежных украінскіх аб’ектаў, захапілі 20 збудаваньняў дзяржаўнай інфраструктуры, узялі ў аблогу 37 украінскіх вайсковых частак, яшчэ 4 — захапілі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[УНІАН]]|загаловак=У Крыме 37 воінскіх часьцей у аблозе, чатыры — захопленыя акупантамі|спасылка=http://m.euroradio.by/u-kryme-37-voinskih-chascey-abloze-chatyry-zahoplenyya-akupantami-mapa|выдавец=Эўрарадыё|дата публікацыі=13 сакавіка 2014|дата доступу=3 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;.

16 сакавіка ўсталяваныя расейскімі дэсантнікамі&lt;ref name=&quot;нн&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Контрвыведка Ўкраіны: Расея даручыла сэпаратыстам забіць 100-200 чалавек, каб увесьці войскі|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/126829.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=16 красавіка 2014|дата доступу=3 траўня 2014}}&lt;/ref&gt; ўлады АРК правялі незаконны паводле Канстытуцыі Ўкраіны&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Парлямэнт Украіны распусьціў Вярхоўную Раду Крыму|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/25297869.html|выдавец=Радыё «Свабода»|дата публікацыі=15 сакавіка 2014|дата доступу=4 траўня 2014}}&lt;/ref&gt; [[рэфэрэндум пра статус Крыму]], цягам якога адзначаліся [[махінацыя|махінацыі]] і пасьлядоўнае распальваньне [[нянавісьць|нянавісьці]] з боку расейскай [[прапаганда|прапаганды]] пры адначаснай адсутнасьці пагрозы для расейцаў&lt;ref name=&quot;Белсат&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=[[Марцін Ярскі]]|загаловак=Эўразвяз пачаў пастаўкі газу ва Ўкраіну|спасылка=http://m.belsat.eu/be/wiadomosci/a,19215|выдавец=[[Белсат]]|дата публікацыі=15 красавіка 2014|дата доступу=16 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;.

Тым часам, міністры абароны Расеі і Ўкраіны дамовіліся аб 5-дзённым замірэньні да 21 сакавіка&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Газэта па-ўкраінску]]|загаловак=Украінскія і расейскія вайскоўцы дамовіліся пра перамір'е ў Крыме да 21 сакавіка|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/124804.html|выдавец=[[Наша Ніва]]|дата публікацыі=16 сакавіка 2014|дата доступу=2 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;. Аднак 18 сакавіка расейскае войска парушыла замірэньне нападам на ўкраінскую вайсковую частку ў [[Сімфэропаль|Сімфэропалі]], забіўшы аднаго і параніўшы 2 украінскіх вайскоўцаў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Украінская праўда]]|загаловак=Украінскім вайскоўцам у Крыме дазволілі прымяняць зброю|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/124983.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=18 сакавіка 2014|дата доступу=2 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;. Таксама з боку нападнікаў загінуў расейскі [[вэтэран]] [[ДРЧВ|другой чачэнскай вайны]] 1999—2009 гадоў з [[Валгаградзкая вобласьць|Валгаградзкай вобласьці]] ([[Паўднёвая фэдэральная акруга]])&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Валеры Буйвал]]|загаловак=Маскоўская банда ў дзеяньні|спасылка=http://www.bielarus.net/archives/2014/03/29/3645|выдавец=[[Беларуская Салідарнасьць]]|дата публікацыі=29 сакавіка 2014|дата доступу=2 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;. У выніку махінацыяў&lt;ref name=&quot;Белсат&quot;/&gt; з галасаваньнем усталяваныя расейскім войскам&lt;ref name=&quot;нн&quot;/&gt; улады Аўтаномнай Рэспублікі Крым і Севастопалю абвясьцілі, што быццам большасьць галасоў атрымаў варыянт «За ўзьяднаньне з Расеяй». На наступны дзень калябарацыйныя структуры АРК і Севастопалю абвясьцілі стварэньне быццам незалежнае Рэспублікі Крым з тэрыторыяў АРК і Севастопалю, мэтаю якой, паводле паведамленьняў уладаў АРК і Севастопалю, стала спрашчэньне працэсу далучэньня да Расеі.

[[Файл:VOA-Crimea-Simferopol-airport.jpg|200px|міні|зьлева|Узброеныя расейскія інтэрвэнты бяз знакаў адрозьненьня ў аэрапорце «Сімферополь»]]
21 сакавіка расейскі прэзыдэнт [[Уладзімер Пуцін]] падпісаў закон аб далучэньні да Расеі паўвостраву Крым&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Зьміцер Уласаў]]|загаловак=Пуцін падпісаў законы аб прыняцьці Крыму і Севастопалю ў склад Расеі|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2014/03/21/689671_689672|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=21 сакавіка 2014|дата доступу=3 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;, хоць [[Будапэшцкі мэмарандум]] забавязвае Расею паважаць дзяржаўныя межы Ўкраіны і ўстрымлівацца ад ужыцьця сілы супраць яе тэрытарыяльнай цэласнасьці. Прызнаваць непарушнасьць дзяржаўных межаў Украіны Расею забавязвала таксама дамова пра сяброўства, супрацоўніцтва і партнёрства паміж Украінай і Расеяй&lt;ref&gt;[https://news.tut.by/world/609227.html?utm_source=42.tut.by&amp;utm_medium=bottom_news&amp;utm_campaign=recirculation%20%E2%80%83 Россия получила официальную ноту от Киева о разрыве Договора о дружбе]{{Недаступная спасылка|date=May 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // [[Tut.by]] {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;. Таксама Расеяй парушаныя расейска-ўкраінская дамова пра дзяржаўную мяжу, ратыфікаваная ў 2004 годзе&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://zakon2.rada.gov.ua/laws/show/643_157|title=Договір між Україною і Російською Федерацією про українсько-російський державний кордон (укр/рос)|language=uk|work=Законодавство України|accessdate=2018-02-03}}&lt;/ref&gt;, а таксама Хельсінцкія пагадненьні&lt;ref name=&quot;акт&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.osce.org/ru/mc/39505|title=Хельсинский Заключительный акт {{!}} ОБСЕ|website=www.osce.org|language=ru|accessdate=2018-02-03}}&lt;/ref&gt;. 15 красавіка [[Вярхоўная Рада Ўкраіны]] ўхваліла закон аб зьмене праўнага стану Крыму на захоплены ў выніку ўзброенага нападу Расеі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вярхоўная рада Ўкраіны прызнала Крым часова акупаванай тэрыторыяй|спасылка=http://blr.belta.by/all_news/world/Vjarxonaja-rada-Ukrany-pryznala-Krym-chasova-akupravanaj-terytoryjaj_i_66642.html|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=15 красавіка 2014|дата доступу=16 красавіка 2014}}&lt;/ref&gt;. Паводле апублікаванага фэдэральнага закону Рэспубліка Крым стала падзеленай на [[Рэспубліка Крым|Рэспубліку Крым]] і места фэдэральнага значэньня Севастопаль, абодва тэрытарыяльна адпавядаюць АРК і севастопальскай мескай радзе.

27 студзеня 2017 году вадалазнае судна «Пачаеў» Ваенна-марскіх сілаў Украіны было абстралянае з захопленай расейцамі ўкраінскай сьвідравой вышкі Адэскага газавага радовішча&lt;ref&gt;[http://ukr.lb.ua/society/2017/01/27/357042_sudno_pochaiv_obstrilyali_z_burovih.html Судно «Почаїв» обстріляли з бурових платформ у Чорному морі] // ukr.lb.ua&lt;/ref&gt;. 1 лютага 2017 году падчас зьдзяйсьненьня трэніровачнага палёту ў выключнай (марской) эканамічнай зоне Ўкраіны, у раёне Адэскага газавага радовішча, з раней захопленых Расеяй сьвідравых вышак са стралковай зброі быў абстраляны транспартны самалёт Ваенна-марскіх сілаў [[Узброеныя сілы Ўкраіны|Узброеных сілаў Украіны]] Ан-26&lt;ref&gt;[http://nn.by/?c=ar&amp;i=184693 Украінскі самалёт абстралялі над Чорным морам з захопленых Расеяй вышак] // [[Наша ніва]]&lt;/ref&gt;.

25 лістапада 2018 году тры ўкраінскія караблі ішлі з украінскай [[Адэса|Адэсы]] ва ўкраінскі порт [[Бярдзянск]] на Азоўскім моры. Яны былі абстраляныя расейскімі караблямі ў Керчанскай пратоцы, якая разьдзяляе анэксаваны Крым і тэрыторыю Расеі. Адзін з украінскіх караблёў быў пратаранены расейскім караблём&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=221218 Расія абстраляла і захапіла ўкраінскія караблі ў Керчанскім праліве] // [[Наша ніва]]&lt;/ref&gt;. 23 украінскія маракі захопленыя ў палон, тры зь якіх параненыя. Маракоў вывезьлі ў Маскву і зьмясьцілі ў СІЗА&lt;ref&gt;[https://www.racyja.com/palityka/zakhoplenykh-ukrainskikh-marakou-vyvez/ Захопленых украінскіх маракоў вывезлі з Крыма ў Маскву] // racyja.com&lt;/ref&gt;. Да гэтай атакі ўкраінскія караблі бесьперашкодна хадзілі ў Керчанскай пратоцы, у тым ліку вайсковыя&lt;ref&gt;[https://gordonua.com/ukr/news/crimea/-ukrajinski-korabli-projshli-pid-krimskim-mostom-video-373905.html ﻿Українські кораблі пройшли під Кримським мостом. Відео] // gordonua.com&lt;/ref&gt;. Атака была зьдзесьненая, нягледзячы на свабоду міжнароднага суднаходзтва паводле міжнароднага права. На момант атакі таксама заставалася дзейнай украінска-расейская дамова пра сумеснае выкарыстаньне Азоўскага мора і Керчанскай пратокі&lt;ref&gt;[http://www.mid.ru/foreign_policy/international_contracts/2_contract/-/storage-viewer/bilateral/page-169/46287 ДОГОВОР между Российской Федерацией и Украиной о сотрудничестве в использовании Азовского моря и Керченского пролива] // &lt;br /&gt;ДОГОВОР между Российской Федерацией и Украиной о сотрудничестве в использовании Азовского моря и Керченского пролива от 24.12.2003:
&lt;br /&gt;
Статья 2
&lt;br /&gt;
1. Торговые суда и военные корабли, а также другие государственные суда под флагом Российской Федерации или Украины, эксплуатируемые в некоммерческих целях, пользуются в Азовском море и Керченском проливе свободой судоходства.
&lt;br /&gt;
2. Торговые суда под флагами третьих государств могут заходить в Азовское море и проходить через Керченский пролив, если они направляются в российский или украинский порт или возвращаются из него.
&lt;br /&gt;
3. Военные корабли и другие государственные суда третьих государств, эксплуатируемые в некоммерческих целях, могут заходить в Азовское море и проходить через Керченский пролив, если они направляются с визитом или деловым заходом в порт одной из Сторон по ее приглашению или разрешению, согласованному с другой Стороной.&lt;br /&gt; // Міністэрства замежных справаў Расеі {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;. Пасьля атакі ў 10 вобласьцях Украіны ўведзены ваенны стан&lt;ref&gt;[https://www.racyja.com/palityka/vyarkhounaya-rada-razglyadae-pytanne-ab-u/ Ва Украіне ўведзена ваеннае становішча] // racyja.com&lt;/ref&gt;.

=== Севастопаль ===
25 лютага, прыкладна ў 14:30 — на плошчы Нахімава ў цэнтры [[Севастопаль|Севастопалю]] відавочцы заўважылі бронетранспартэр. Ён праехаў вуліцай Леніна і заехаў у двор Дому Масквы. У прэс-службе Камандваньня Чарнаморскага флёту пракамэнтаваць дадзены факт не змаглі. На плошчы Нахімава актывізаваліся супрацоўнікі падразьдзяленьня «Бізон» і вайскоўцы. Паводле папярэдняй інфармацыі высьветлілася, што [[БТР]] прыгналі для ўзмацненьня аховы аб’ектаў Чарнаморскага флёту Расеі, а менавіта будаўнічага ўпраўленьня, якое разьмяшчаецца на плошчы Нахімава.

На той момант бясьпеку пачалі ўзмацняць на ўсіх аб’ектах Чарнаморскага флёту РФ&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140813170942/http://sevastopolnews.info/2014/02/lenta/sobytiya/069214864/ В центр Севастополя пригнали БТР] {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Belbek.jpg|значак|справа|250пкс|Пасажырскі тэрмінал аэрапорту «Бяльбек»]]
А 3-й гадзіне ночы 28 лютага 2014 году 300 расейскіх жаўнераў з аўтаматамі захапілі ўкраінскі аэрапорт {{Артыкул у іншым разьдзеле|Бяльбек (аэрапорт)|«Бяльбек»|uk|Бельбек (аеропорт)}} пад Севастопалем і спынілі яго працу&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Тацяна Каравянкова]]|загаловак=Украіна просіць экстрана склікаць пасяджэньне Савету бяспекі ААН у сувязі з падзеямі ў Крыме|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2014/02/28/684474_684477|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=28 лютага 2014|дата доступу=2 траўня 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.unian.ua/politics/891336-na-aerodromi-krimu-sidayut-rosiyski-litaki-bilya-simferopolya-peresuvaetsya-kolona-btr.html На аеродроми Криму сідають російські літаки, біля Симферополя пересувається колона БТР] // УНІАН {{Ref-ua}}, 28.02.2014&lt;/ref&gt;. Захопнікі перакрылі дарогу ў аэрапорт «вожыкамі» і ахоўвалі яе. На тэрыторыю аэрапорту ўвялі 3 БТР і 10 вайсковых грузавікоў «Урал»&lt;ref&gt;[http://www.unian.ua/politics/890996-300-viyskovih-z-avtomatami-zablokuvali-aeroport-pid-sevastopolem.html 300 військових з автоматами заблокували аеропорт під Севастополем] // УНІАН {{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;.

Спачатку расейскія войскі занялі будынак абслугоўваньня дэлегацыяў, на наступны дзень занялі ангары, потым атачылі варту. Варта не падпарадкавалася вымозе здаць зброю. Увечар адбыўся [[штурм]] варты з дапамогаю сьвятлошумавых гранатаў. Ніякіх загадаў ад найвышэйшага ўкраінскага камандаваньня не было дадзена. У выніку былі здадзеныя варта і склады. [[Расейцы]] занялі амаль усю вайсковую частку 4515&lt;ref&gt;[http://www.pravda.com.ua/news/2014/03/3/7017207/ Росіяни захопили зброю в українській частині у Бельбеку, застосовували світлошумові гранати] // УП {{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;. Раніцай 4 сакавіка паўсотні ўкраінскіх вайскоўцаў бяз зброі, са сьцягамі, пад камандаваньнем палкоўніка Юлія Мамчура прыйшлі ў суправаджэньні СМІ на аэрадром з вымогай пусьціць іх на пазыцыі. Расейскія вайскоўцы сустрэлі іх стрэламі ў паветра і пагражалі страляць па нагах&lt;ref&gt;[http://www.unian.ua/politics/892624-ukrajinski-viyskovi-u-belbeku-povernuli-chastinu-zlitnih-smug-foto-opublikovane-video.html Українські військові у Бельбеку повернули частину злітних смуг] // УНІАН {{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;. Аднак, у выніку перамоваў яны дапусьцілі Мамчура і яго падпарадкаваных на аэрадром.

5 сакавіка пачаліся рэпрэсіі супраць сем’яў украінскіх вайскоўцаў, якія пражываюць у Севастопалі. Дамы, дзе яны пражываюць, адключаныя ад электрасеткі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20140306011209/http://www.nr2.ru/487818.html РИА Новый Регион. 06.03.14 01:18: Россия начала репрессии против семей украинских военных в Севастополе. Жилые дома отключены от электроснабжения]{{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

7 сакавіка расейскія вайскоўцы з дапамогай армейскага «[[КамАЗ]]у» прабілі вароты разьмешчанай у Севастопалі ў Юхарынай балцы вайсковай часткі А-2355, захапілі будынак і прарваліся да каманднага пункту тактычнай групы «Крым» [[Паветраныя сілы Ўкраіны|Паветраных сіл Украіны]]. Камандзір часткі быў заблякаваны&lt;ref&gt;[http://ua.interfax.com.ua/news/general/195056.html Російські військові штурмують українську військову частину в Севастополі], Інтерфакс-Україна, 7 сакавіка 2014 {{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;. Пазьней да расейскіх вайскоўцаў далучыліся неапазнаныя асобы зь бітамі. На тэрыторыі згаданай часткі разьмешчаныя каля сотні ўкраінскіх вайскоўцаў, «па стане на 23.45 сувязі з ваеннай часткай, а таксама з журналістамі, якія прыбылі ў частку, няма. Па папярэдніх зьвестках, украінскія вайскоўцы знаходзяцца ў бункеры, і сувязі зь імі пакуль няма. Разам з тым, па гарадзкім тэлефоне ніхто не адказвае»&lt;ref&gt;[http://www.pravda.com.ua/news/2014/03/8/7018108/ У Севастополі російські солдати штурмували українську військову частину], УП, 08 сакавіка 2014 {{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;. Падчас штурму зьбітыя журналісты, якія здымалі падзеі. Сярод іх супрацоўнікі ўкраінскіх тэлеканалаў, карэспандэнты грэцкіх і расейскіх пэрыядычных выданьняў. Пасьля штурму ўзброеныя асобы без апазнавальных знакаў учынілі збройны перасьлед супрацоўнікаў [[Украіна|украінскага]] тэлеканалу і [[Грэцыя|грэцкай]] газэты&lt;ref&gt;[http://www.pravda.com.ua/news/2014/03/7/7018119/ У Севастополі жорстоко побили журналістів], УП, 07 сакавіка 2014 {{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://tvrain.ru/articles/pri_shturme_ukrainskoj_chasti_v_sevastopole_postradal_rossijskij_zhurnalist-364614/ При штурме украинской части в Севастополе пострадал российский журналист], тэлеканал «Дождж», 8 сакавіка 2014 году{{Ref-ua}}&lt;/ref&gt;.

22 сакавіка расейскія войскі спэцпрызначэньня з дапамогай 6 БТР узялі штурмам украінскія авіябазу і вайсковую частку ў Бяльбеку&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вайсковая частка «Бяльбек» – пад абстрэлам|спасылка=http://www.belsat.eu/be/articles/18704/|выдавец=[[Белсат]]|дата публікацыі=22 сакавіка 2014|дата доступу=2 траўня 2015}}&lt;/ref&gt;.

=== Усход Украіны ===
{{Асноўны артыкул|Вайна на Данбасе}}
[[Файл:Sloviansk standoff - 18-20 April 2014 - 05.jpg|міні|Славянск, заняты ўзброенымі прарасейскімі сэпаратыстамі]]
У пачатку красавіка пачалося расейскае вайсковае ўварваньне ва ўсходнія рэгіёны Ўкраіны. Расейскія вайсковыя інтэрвэнты пад прыхаваньнем, расейскія найміты і мясцовыя ўзброеныя саўдзельнікі ажыцьцяўлялі падрыўную й [[Дывэрсія|дывэрсійную]] дзейнасьць, накіраваную на гвалтоўнае адабраньне [[Данбас]]у ў склад Расеі. У пэрыяд з 12 па 14 красавіка расейскія дывэрсанты&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=У гарадах Данецкай вобласьці - «зялёныя чалавечкі»|спасылка=http://www.belsat.eu/be/articles/19150/|выдавец=Белсат|дата публікацыі=12 красавіка 2014|дата доступу=21 студзеня 2015}}&lt;/ref&gt; і [[Тэрарызм|тэрарысты]] захапілі шэраг адміністрацыйных будынкаў у гарадох Данецкай вобласьці: [[Славянск]], [[Краматорск]], [[Арцёмаўск (Данецкая вобласьць)|Арцёмаўск]], [[Чырвоны Ліман]], [[Дружкоўка]], [[Янакіева]], [[Макееўка]], [[Марыюпаль]], [[Горлаўка]], [[Харцыск]], [[Жданаўка (Данецкая вобласьць)|Жданаўка]] й [[Храстоўка|Кіраўскае]].

15 красавіка ўкраінскія войскі ўвайшлі ў [[Славянск]] і [[Краматорск]], вызвалілі аэрапорты згаданых гарадоў. З 16 красавіка па 1 траўня расейскія дывэрсанты і іх саўдзельнікі з тэрарыстычнай арганізацыі [[Данецкая народная рэспубліка|ДНР]] захапілі адміністрацыі гарадоў: Новаазоўск, Северск, Камсамольскае, Чырвонаармейск, Родзінскае. 28 красавіка ў Луганску расейскія дывэрсанты&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Луганску абяззброілі дыверсійную групу, узброеную гранатамётам і аўтаматамі|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/126063.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=5 красавіка 2014|дата доступу=21 студзеня 2015}}&lt;/ref&gt; абвясьцілі стварэньне ЛНР, і пачалі захопліваць адміністрацыйныя будынкі Луганскай вобласьці. За пэрыяд 28 красавіка — 2 траўня былі захопленыя: [[Станіца Луганская]], [[Луганск]], [[Хрустальны|Красны Луч]], [[Першамайск (Луганская вобласьць)|Першамайск]], [[Алчэўск]], [[Антрацыт]], [[Сьвярдлоўск (Луганская вобласьць)|Сьвярдлоўск]], [[Стаханаў]]&lt;ref&gt;[http://news.liga.net/articles/politics/1596426-vtorzhenie_v_ukrainu_poslednie_sobytiya_v_donbasse_i_krymu.htm Кроніка Антытэрарыстычнае апэрацыі на Данбасе: 1-31 траўня (NewsLiga.net)] {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

11 траўня тэрарыстычныя групоўкі [[Данецкая народная рэспубліка|ДНР]] і [[Луганская народная рэспубліка|ЛНР]] правялі выбарчыя махінацыі з рэфэрэндумамі аб статусе ДНР і ЛНР&lt;ref&gt;[http://espreso.tv/news/2014/05/12/za_nezalezhnist_dnr_na_psevdoreferendumi_proholosuvalo_89_yavka_7487_ Сепаратисти оголосили остаточні результати «референдуму»: За ДНР проголосувало 89% — Espreso TV]{{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;, само правядзеньне якіх супярэчыла заканадаўству Ўкраіны.

Уначы 22 траўня расейскія дывэрсанты з атраду падпалкоўніка ГРУ Безьлера забілі 18 [[Узброеныя сілы Ўкраіны|украінскіх салдатаў]] пад Валнавахай. 26 траўня ў баі за [[данецкі аэрапорт]] украінскія салдаты забілі каля 300 расейскіх інтэрвэнтаў і іх пасобнікаў. Пры гэтым украінская армія не панесла ніякіх стратаў.

4 чэрвеня сілы антытэрарыстычнай апэрацыі цалкам вызвалілі [[Чырвоны Ліман]].

13 чэрвеня ўкраінскія войскі вызвалілі [[Марыюпаль]]. 14 чэрвеня расейскія інтэрвэнты зьбілі [[Іл-76]] Узброеных сілаў Украіны, які дастаўляў вайскоўцаў у [[Луганскі аэрапорт]], у выніку загінулі 49 чалавек, у тым ліку экіпаж самалёту. У той жа дзень былі зьдзейсьненыя шматлікія напады расейскіх інтэрвэнтаў і тэрарыстаў на блёкпосты сіл АТА, падчас якіх было забіта 6 украінскіх вайскоўцаў. Усяго за 14 чэрвеня страты ўкраінскага войска склалі 55 чалавек, што зьяўляецца найбуйнейшай ваеннай стратай Украіны за час незалежнасьці.

19 чэрвеня была пачатая падрыхтоўка да перамір’я, асноўныя сілы ўкраінскіх войскаў былі кінутыя на ўзяцьце пад кантроль дзяржаўнай мяжы Ўкраіны. Расейскія інтэрвэнты і тэрарысты працягвалі весьці агонь.

20 чэрвеня [[Пятро Парашэнка]] аддаў загад аб спыненьні баявых дзеяньняў на занятых узброенымі сэпаратыстамі тэрыторыях, перамір’е было абвешчанае з 22:00 20 чэрвеня па 10:00 27 чэрвеня 2014 году. У прадстаўленым пляне «спыненьне агню» зьмяшчалася 15 абавязковых пунктаў для яго выкананьня&lt;ref&gt;[http://tsn.ua/politika/mirniy-plan-dlya-donbasu-peredbachaye-shirokomasshtabnu-amnistiyu-poroshenko-353091.html Мирний план для Донбасу передбачає широкомасштабну амністію — Порошенко] (Телевізійна служба новин) {{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Ukrainian government flyer in Sloviansk, July 9, 2014.jpg|thumb|Лістоўка прэс-цэнтру АТА для жыхароў Славянска]]
За час перамір’я загінулі 27 і былі параненыя 69 ўкраінскіх салдатаў. Агульная колькасьць нападаў расейскіх інтэрвэнтаў на пазыцыі ўкраінцаў — 108 разоў. У прыватнасьці абстрэльваліся пазыцыі ўкраінскіх вайскоўцаў на вышыні [[Карачун]], [[Краматорск]], [[Амвросіеўка]] й [[Рубежнае]]. Працягвалася пастаўка расейскай ваеннай тэхнікі. Расейскія інтэрвэнты захапілі ваенную частку ВСУ 3004, разьмешчаную ў Данецку. 24 чэрвеня быў зьбіты верталёт [[Мі-8]], у выніку чаго загінулі 9 украінскіх вайскоўцаў, у тым ліку 3 чальцы экіпажу. На агрэсараў заведзеныя крымінальныя справы па артыкуле «Тэракт»&lt;ref&gt;[http://www.unian.ua/politics/932477-pid-slovyanskom-boyoviki-zbili-ukrajinskiy-vertolit-mi-8-zaginuli-9-osib.html Під Слов’янськом бойовики збили український вертоліт Мі-8, загинули 9 осіб] (УНІАН) {{Ref-uk}}&lt;/ref&gt;.

Пасьля нарады [[РНБА]], [[Пятро Парашэнка|Пятром Парашэнкам]] было вырашана працягнуць аднабаковае перамір’е з 27 чэрвеня па 30 чэрвеня.

11 сакавіка 2015 году ў цэнтры [[Екацярынбург]]у адбылася цырымонія адпраўкі новай партыі расейскіх баевікоў на ўсход Украіны. Яны мусяць аб’яднацца з тэрарыстычнай брыгадай «Прывід» групоўкі «[[ЛНР]]»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160305053430/http://pda.nn.by/artykul/145880.html Са сьвятаром і танцам вайны: у Екацярынбургу ўрачыста правялі байцоў ваяваць у Данбас] // [[Наша ніва (1991)|Наша ніва]]&lt;/ref&gt;.

За 2016 г. расейскія інтэрвэнты забілі на ўсходзе Ўкраіны 211 вайскоўцаў Узброеных сілаў Украіны&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=У 2016 годзе на Данбасе загінулі 211 украінскіх вайскоўцаў|спасылка=http://www.svaboda.org/a/28208323.html|выдавец=[[Свабода (радыё)|Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=1 студзеня 2017|дата доступу=1 студзеня 2017}}&lt;/ref&gt; насуперак паўторнаму [[Менскія пагадненьні (2015)|Менскаму пагадненьню]] аб спыненьні агню ад 12 лютага 2015 году.

==== Камандуючыя прарасейскімі баевікамі і войскамі ====
&lt;gallery style=&quot;margin:2px auto; text-align:center&quot;&gt;
Александр Бородай.jpg|[[Аляксандар Барадай]], генэрал-маёр [[Фэдэральная служба бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі|ФСБ Расеі]], грамадзянін [[Расея|РФ]]
Igor Ivanovich Strelkov.jpg|[[Ігар Гіркін]], палкоўнік [[Дзяржаўная выведвальная управа Расеі|Дзяржаўнай выведвальнай управы РФ]] і [[Фэдэральная служба бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі|ФСБ Расеі]], грамадзянін [[Расея|РФ]]
Igor Bezler speech on camera.jpg|[[Ігар Безьлер]], падпалкоўнік [[Дзяржаўная выведвальная управа Расеі|Дзяржаўнай выведвальнай управы РФ]], грамадзянін [[Расея|РФ]]
&lt;/gallery&gt;

=== Вербаваньне насельніцтва расейскімі спэцслужбамі ===
Апроч перакідкі расейскіх войскаў і камандуючых дывэрсійнымі фармаваньнямі, расейскія спэцслужбы актыўна займаюцца залукай мясцовых жыхароў і ўкраінскіх вайскоўцаў. У лютым 2014 году [[Служба бясьпекі Ўкраіны]] затрымала жыхара [[Харкаў|Харкава]], падазраванага ў перадачы [[Фэдэральная служба бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі|ФСБ Расеі]] сакрэтных зьвестак пра сталую дысьлякацыю ўкраінскіх войскаў&lt;ref&gt;[http://news.liga.net/news/politics/5174054-v_kharkove_zaderzhan_informator_fsb_peredavavshiy_dannye_o_voennykh.htm В Харькове задержан информатор ФСБ, передававший данные о военных] // news.liga.net {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

У верасьні 2014 году быў затрыманы старшы лейтэнант [[Ваенна-паветраныя сілы Ўкраіны|ВПС Украіны]], які перадаваў [[Фэдэральная служба бясьпекі Расейскай Фэдэрацыі|ФСБ Расеі]] сакрэтныя зьвесткі пра месцазнаходжаньне ўкраінскіх войскаў. Афіцэр быў прысуджаны да 12 гадоў пазбаўленьня волі за дзяржаўную здраду Арджанікідзэўскім раённым судом [[Запарожжа]]&lt;ref&gt;[http://pda.nn.by/artykul/146421.html Лейтэнант украінскіх ВПС атрымаў 12 гадоў за дзяржаўную здраду]{{Недаступная спасылка|date=July 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // [[Наша ніва]]&lt;/ref&gt;.

=== Расправы над украінскімі ваеннапалоннымі ===
[[Файл:Arsen Pavlov, aka Motorola.jpg|значак|Расейскі камандзір [[ДНР]] [[Арсень Паўлаў]]]]
У ходзе расейскай інтэрвэнцыі неаднаразова адзначаліся факты катаваньняў, зьдзекаў і забойстваў украінскіх ваеннапалонных расейскімі баевікамі й іх саўдзельнікамі. Паводле зьвестак начальніка галоўнай сьледчай управы [[Служба Бясьпекі Ўкраіны|СБУ Ўкраіны]] Васіля Воўка, баевікі расстрэльвалі ўкраінскіх салдатаў за адмову выйсьці на арганізаваны тэрарыстамі парад 24 жніўня 2014 году ў [[Данецк]]у&lt;ref&gt;[http://www.unn.com.ua/ru/news/1415745-ukrayinskikh-zaruchnikiv-rozstrilyuvali-za-vidmovu-uchasti-v-paradi-polonenikh-v-donetsku-sbu Украинских военнопленных боевики расстреливали за отказ участвовать в параде 24 августа в Донецке] // Украинские национальные новости {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;. Праваабарончая арганізацыя [[Amnesty International]] паведамляе, што палонены ўкраінскі вайсковец Ігар Баранавіцкі быў захоплены ў палон, катаваны і забіты. Цела вайскоўца было перададзенае родным, яго пахавалі ў [[Кіеў|Кіеве]] 3 красавіка 2015 году. 6 красавіка 2015 году атрыманае прызнаньне расейскага камандзіра баевікоў [[Арсень Паўлаў|Арсеня Паўлава]] пра ўласнаручнае забойства 15 ўкраінскіх ваеннапалонных. Amnesty International заклікае неадкладна пачаць расьсьледаваньне ваенных злачынстваў расейскіх інтэрвэнтаў&lt;ref&gt;[http://uapress.info/ru/news/show/37298 Боевики «ДНР» и «ЛНР» расстреливают пленных бойцов АТО (ВИДЕО)] // Пресса Украины {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://112.ua/obshchestvo/v-amnesty-international-zayavili-o-nalichii-dokazatelstv-rasstrela-boevikami-4-ukrainskih-plennyh-217759.html В Amnesty International заявили о наличии доказательств расстрела боевиками 4 украинских пленных]{{Недаступная спасылка|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // Информационное агенство 112.ua {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.kyivpost.com/content/kyiv-post-plus/kremlin-backed-fighters-confession-of-killing-prisoners-might-become-evidence-of-war-crimes-audio-385532.html Russian fighter’s confession of killing prisoners might become evidence of war crimes (AUDIO)] // KyivPost {{Ref-en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20150412220748/http://news.tut.by/world/443324.html Amnesty требует расследовать убийства пленных на Донбассе] // TUT.by {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Менская ўгода ==
{{Асноўны артыкул|Менскія пагадненьні (2014)|Менскія пагадненьні (2015)}}

== Прагнозы ==

=== Джахар Дудаеў ===
У 1995 годзе першы прэзыдэнт [[Чачэнская Рэспубліка Ічкерыя|Чачэнскай Рэспублікі Ічкерыя]] [[Джахар Дудаеў]] прадказаў расейскую інтэрвэнцыю ва Ўкраіну. Чачэнскі грамадзкі дзяяч адзначыў: «Спачатку Чачня, а потым будзе Крым»&lt;ref&gt;[http://tribun.com.ua/23474 Сначала Чечня, а потом будет Крым, — предсказал первый президент Республики Ичкерия] // ТРИБУН {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=kA6H-hzq8L8 Джохар Дудаев предвидел захват Крыма]&lt;/ref&gt;.

=== Аляксандар Вэршбоў ===
Паводле матэрыялаў рэсурсу WikiLeaks у 2008 годзе амэрыканскі дыплямат, намесьнік генэральнага сакратара НАТО Аляксандар Вэршбоў указваў:
&lt;blockquote&gt;Украіна знаходзіцца пад моцным ціскам Расеі, і любая прыкмета «сыходу» ЗША з рэгіёну стане дадатковым стымулам для РФ.&lt;/blockquote&gt;

=== Раіса Багатырова ===
Яшчэ ў адным з дакумэнтаў WikiLeaks прыводзяцца словы экс-сакратаркі Рады нацыянальнае бясьпекі Ўкраіны Раісы Багатыровай аб адкрытым умяшальніцтве Расеі ва ўнутрыпалітычныя справы Ўкраіны, згодна з чым Багатырова выказвала ўпэўненасьць у тым, што расейская разьведка распрацоўвае плян падзелу Ўкраіны. Яна падкрэсьліла, што найбольш слабае месца Ўкраіны — гэта Крым&lt;ref&gt;[http://charter97.org/be/news/2014/3/5/89314/ WikiLeaks: Россия собиралась «оторвать» Крым еще в 2006 году]&lt;/ref&gt;.

=== Лех Качынскі ===
12 жніўня 2008 году, падчас [[Вайна ў Паўднёвай Асэтыі (2008)|расейскага ўварваньня ў Грузію]], [[прэзыдэнт Польшчы]] [[Лех Качынскі]] заявіў перад 150-тысячным [[веча]]м у [[Тбілісі]]: «Сёньня Грузія, заўтра Ўкраіна»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=МЗС Польшчы: Выступленьне Леха Качыньскага ў Тбілісі не адлюстроўвае афіцыйнай пазыцыі Польшчы|спасылка=http://by.belapan.by/archive/2008/08/14/247535_247537|выдавец=БелаПАН|дата публікацыі=14 жніўня 2008|дата доступу=4 траўня 2014}}&lt;/ref&gt;.

=== Міхаіл Саакашвілі ===
19 кастрычніка 2009 году [[прэзыдэнт Грузіі]] [[Міхаіл Саакашвілі]] паведаміў у Тбілісі памочніку [[Міністэрства абароны ЗША|міністра абароны ЗША]] {{Артыкул у іншым разьдзеле|Аляксандар Вэршбоў|Аляксандру Вэршбоў|en|Alexander Vershbow}} аб чаканьні таго, што «сьледам за нападам 2008 г. на Грузію Расея пойдзе на ўварваньне ў Крым»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Аляксандар Вершбоў]]|загаловак=Грузія: Міша кажа п.м.а. Вершбоў, што Грузія — адданая мірнаму яднаньня і доўгатэміновай абароне|спасылка=https://www.wikileaks.org/plusd/cables/09TBILISI1965_a.html|выдавец=[[ВікіЛікс]]|мова=en|дата публікацыі=2 лістапада 2009|дата доступу=4 траўня 2014}}&lt;/ref&gt;.

== Юрыдычная ацэнка ==
Міністэрства юстыцыі Ўкраіны прызнала антыканстытуцыйнымі, і ня маючымі юрыдычнай моцы (нелегітымнымі, а месцамі і пазазаконнымі) наступныя рашэньні мясцовых органаў улады:&lt;ref&gt;[http://charter97.org/be/news/2014/3/2/88733/ Минюст назвал незаконными решения о референдумах в АРК и Донбассе]&lt;/ref&gt;
* Рашэньне аб прызначэньні старшынём Рады міністраў Аўтаномнай Рэспублікі Крым [[Аксёнаў Сяргей|Сяргея Аксёнава]] (прыняты нягледзячы на парушэньні артыкулу 136 Канстытуцыі Ўкраіны, артыкулу 37 Канстытуцыі Аўтаномнай Рэспублікі Крым, артыкулу 9 Закону Ўкраіны Аб Вярхоўнай Радзе Аўтаномнай Рэспублікі Крым; артыкулу 7 Закону Ўкраіны «Аб Радзе міністраў Аўтаномнай Рэспублікі Крым»),
* Рашэньне аб правядзеньні рэфэрэндуму адносна статусу Аўтаномнай Рэспублікі Крым і Севастопалю (Канстытуцыя Ўкраіны не прадугледжвае правядзеньне апытаньня мясцовага насельніцтва аб статусе рэгіёнаў, рашэньне прымалася ў захопленым будынку ВР АРК і Севастопалю і былі цалкам сфальыфікаванымі — на ўказаньне сьпікера ВР АРК галасаваньне праходзіла карткамі-дублікатамі, а не асабіста дэпутатамі ВР АРК, якія падчас галасаваньня адсутнічалі ў залі пасяджэньняў).
* Рашэньне аб адстаўцы ўраду Аўтаномнай Рэспублікі Крым.

[[Вярхоўная Рада Ўкраіны]] прызнала [[Расея|Расею]] краінай-агрэсарам&lt;ref&gt;[https://novychas.by/zamezza/ukraina_aficyjna_pryznala_rasi Украіна афіцыйна прызнала Расею агрэсарам] // [[Новы час (газэта)|Новы час]]&lt;/ref&gt;.

== Эканамічныя наступствы ==
Расейская ўзброеная інтэрвэнцыя, энэргетычная блякада Расеяй і эмбарга на імпарт украінскіх тавараў з боку Расеі паставілі Ўкраіну на мяжу банкруцтва. На пачатак 2015 году [[золатавалютны запас]] Украіны склалі 6,4 млрд даляраў. Пасьля ўцёку [[Віктар Януковіч|Віктара Януковіча]] ў пачатку 2014 году яны складалі 15,4 млрд даляраў&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160305093827/http://pda.nn.by/artykul/143844.html Украіна на мяжы банкруцтва: грыўня ўпала ніжэй 26 за даляр, золатавалютныя рэзервы скурчыліся да 6,4 млрд] // [[Наша ніва (1991)|Наша ніва]].&lt;/ref&gt;.

=== Энэргетычная экспансія ===
13 красавіка 2015 году стала вядома, што міністэрства энэргетыкі Расеі заказала праектную дакумэнтацыю на ліквідацыю ўкраінскіх шахтаў на тэрыторыі акупаванага Данбасу. Тасама стала вядома, што тэхнічныя сродкі для згаданай ліквідацыі будуць дастаўленыя ў памежную з Украінай [[Растоўская вобласьць|Растоўскую вобласьць]]&lt;ref&gt;[http://www.rbc.ua/rus/news/rossiya-namerena-vydelit-mln-doll-likvidatsiyu-1428912207.html Россия намерена выделить 1,2 млн долл. на ликвидацию шахт Донбасса] // rbc.ua {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

== Рэакцыі ў іншых краінах ==

=== Пратэсты ===
[[Файл:Geopolitics South Russia2.png|міні|250пкс|Геапалітыка [[Расея|Расеі]], мапа складзеная паводле зьвестак [[ЦРУ]]]]

==== Беларусь ====
* 2 сакавіка 2014 году ў Менску адбыўся [[пікет]] расейскай амбасады ў Беларусі супраць уварваньня&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Аксана Рудовіч]]|загаловак=Каля пасольства РФ у Менску затрымалі журналістаў|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/123863.html|выдавец=Наша Ніва|дата публікацыі=2 сакавіка 2014|дата доступу=5 чэрвеня 2014}}&lt;/ref&gt;.
* 25 сакавіка 2014 году ў Менску прайшлі традыцыйныя шэсьце і мітынг з нагоды [[Дзень Волі|Дня Волі]], гадавіны абвешчаньня незалежнасьці [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. Акцыя прайшла пад знакам асуджэньня расейскай агрэсіі ва Ўкраіне і салідарнасьці з [[Украінцы|украінскім народам]]. У акцыі прынялі ўдзел блізу 3 тысячаў чалавек&lt;ref&gt;[http://www.bnp.by/syoleta-dzen-voli-prajshou-pad-znakam-salidarnasci-z-ukrainaj Дзень Волі — 2014 прайшоў пад знакам салідарнасці з Украінай] // bnp.by&lt;/ref&gt;.

==== Расея ====
[[Файл:Anti-war_flag_of_Russian_protesters_(2022).svg|спасылка=https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Anti-war_flag_of_Russian_protesters_(2022).svg|значак|[[Бел-сіня-белы{{Недаступная спасылка|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} сьцяг]] — сымбаль антываенных пратэстаў у Расеі, які прапануецца ў якасьці сьцяга парлямэнцкай рэспублікі Расеі]]
[[Файл:Марш за мир и свободу (2).jpg|значак|250пкс|Прыкладна 50 000 чалавек на «Маршы міру» ў падтрымку Ўкраіны. Масква, 15 сакавіка 2014 г.]]
[[Файл:Antiwar march in Moscow 2014-09-21 1862.jpg|значак|Марш міру ў Маскве. 21 верасьня 2014 году]]
* 2 сакавіка 2014 году ў Маскве адбыўся [[мітынг]] блізу 200 чалавек супраць вайны&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Масквічы пратэстуюць супраць вайны|спасылка=http://m.charter97.eu/be/news/2014/3/2/88776|выдавец=[[Хартыя'97]]|дата публікацыі=2 сакавіка 2014|дата доступу=5 чэрвеня 2014}}&lt;/ref&gt;.
* 15 сакавіка 2014 году ў Маскве адбыўся «Марш міру» супраць вайны з Украінай. На марш выйшлі блізу 50 тысячаў чалавек. Шэсьце ўзначаліў апазыцыйны расейскі палітык [[Барыс Нямцоў]]&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/russian/international/2014/03/140315_ukraine_moscow_rallies «Марш мира» в Москве собрал десятки тысяч участников] // Расейская служба BBC {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;.
* 21 верасьня адбыўся «Марш міру» ў шэрагу расейскіх гарадоў. У [[Масква|Маскве]] на дэманстрацыю выйшлі блізу 50 000 тысячаў чалавек. Галоўнае патрабаваньне дэманстрантаў — спыненьне расейскага вайсковага ўварваньня ва Ўкраіну&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/russian/russia/2014/09/140921_moscow_peace_demo Десятки тысяч людей прошли по Москве «Маршем мира»] // Расейская служба BBC {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

==== Эўразьвяз ====
3 сакавіка, у сувязі з падзеямі ва Ўкраіне, [[Эўразьвяз]] прыняў рашэньне спыніць двухбаковыя перамовы з Расеяй аб адмене спрашчэньні візавага рэжыму&lt;ref&gt;[http://charter97.org/be/news/2014/3/4/89055/ ЕС прекращает переговоры с Россией об отмене визового режима]&lt;/ref&gt;.

==== ЗША ====
28 лютага [[прэзыдэнт ЗША]] [[Барак Абама]] ў часе паўтарыгадзіннай тэлефоннай размовы з Пуціным адзначыў «відавочнае парушэньне Расеяй [[сувэрэнітэт]]у і тэрытарыяльнай цэласнасьці Ўкраіны» ды заклікаў яго вярнуць расейскія войскі на ''свае'' базы ў Крыме. Абама асудзіў «расейскае ваеннае ўварваньне на ўкраінскую тэрыторыю» і распарадзіўся аб тэрміновай тэхнічнай і фінансавай падтрымцы ўраду Ўкраіны&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Абама паўтары гадзіны размаўляў з Пуціным пра Ўкраіну|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/25282106.html|выдавец=Радыё «Свабода»|дата публікацыі=2 сакавіка 2014|дата доступу=13 чэрвеня 2014}}&lt;/ref&gt;. 4 сакавіка {{Артыкул у іншым разьдзеле|Упраўленьне гандлёвага прадстаўніка ЗША|Ўпраўленьне гандлёвага прадстаўніка ЗША|en|Office of the United States Trade Representative}} адмовілася ад супольных з Расеяй укладаньняў. [[Міністэрства абароны ЗША]] адмовілася ад сумесных з Расеяй ваенных вучэньняў і прыпыніла візыты ў парты&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЗША прыпыняюць гандлёвую і вайсковую супрацу з Расеяй|спасылка=http://www.svaboda.by/articleprintview/25284317.html|выдавец=Радыё «Свабода»|дата публікацыі=4 сакавіка 2014|дата доступу=13 чэрвеня 2014}}&lt;/ref&gt;.

==== КНР ====
Прадстаўніца КНР у Радзе Бясьпекі ААН асудзіла ўмяшальніцтва ва ўнутраныя справы Ўкраіны, заявіўшы наступнае&lt;ref&gt;[http://charter97.org/be/news/2014/3/4/89069/ КНР осуждает вмешательство во внутренние дела Украины]&lt;/ref&gt;:
&lt;blockquote&gt;Мы асуджаем нядаўнія гвалтоўныя дзеяньні ва Ўкраіне і заклікаем усе бакі мірным чынам высьвятляць свае адносіны і сьвядома забясьпечваць захаванасьць правоў усіх групаў. Кітай падтрымлівае прынцып неўмяшаньня ва ўнутраныя справы. Мы паважаем тэрытарыяльную цэласнасьць і незалежнасьць Украіны. Мы пільна назіралі за развіццём падзеяў. Цяпер трэба знайсьці падставы для ўрэгуляваньня сытуацыі дзеля вяртаньня да міру і спакою ў рэгіёне&lt;/blockquote&gt;

==== Канада ====
4 сакавіка, Канада абвясьціла аб прыпыненьні ваенна-тэхнічнага супрацоўніцтва з Расеяй. Адразу ж пасьля гэтага былі адменены ўсе заплянаваныя сустрэчы кіраўніцтва Канады з кіраўніцтвам Расеі, а таксама адменена правядзеньне вайсковых вучэньняў «Пільны арол».&lt;ref&gt;[http://charter97.org/be/news/2014/3/5/89228/ Канада объявила о приостановке военно-технического сотрудничества с Россией] // [[Хартыя’97]] {{Ref-ru}}&lt;/ref&gt;

==== НАТО ====
5 сакавіка, пасьля пасяджэньня Рады [[НАТО]]-РФ, генэральны сакратар Альянсу [[Андэрс Фог Расмусэн]] зрабіў заяву, паводле якой:

&lt;blockquote&gt;НАТО вырашыла сёньня зрабіць шэраг неадкладных крокаў. Мы спынілі плянаваньне нашай сумеснай місіі з Расеяй — марское суправаджэньне амэрыканскага караблю з хімічнай зброяй. Мы таксама вырашылі з гэтага часу не праводзіць з Расеяй ніякіх сустрэч на грамадзянскім і ваенным узроўнях. Мы пераглядзім супрацоўніцтва NATO-Расея.&lt;/blockquote&gt;

Адначасова Расмусэн падкрэсьліў, што НАТО будзе павялічваць партнэрства з Украінай і ўмацоўваць супрацоўніцтва для падтрымкі дэмакратычных рэформаў&lt;ref&gt;[http://news.liga.net/news/politics/996072-nato_priostanavlivaet_sotrudnichestvo_s_rf_i_sblizhaetsya_s_ukrainoy.htm НАТО приостанавливает сотрудничество с РФ и сближается с Украиной]&lt;/ref&gt;.

== Памяць ==
1 жніўня 2017 году ў Кіеве адкрыты [[Помнік байцам антытэрарыстычнай апэрацыі (Кіеў)|Помнік байцам антытэрарыстычнай апэрацыі]]. Помнік выкананы ў выглядзе ме́ча, які пранізвае карту [[Расея|Расеі]]&lt;ref&gt;[http://gordonua.com/news/war/v-kieve-otkryli-pamyatnik-boycam-ato-v-vide-mecha-pronzayushchego-kartu-rossii-202610.html В Киеве открыли памятник бойцам АТО в виде меча, пронзающего карту России] // gordonua.com {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

28 сакавіка 2016 году ў Кіеве на [[Вуліца Беларуская (Кіеў)|Беларускай вуліцы]] адкрыты [[Помнік беларусам, якія загінулі за Ўкраіну|памятны знак]], прысьвечаны беларусам, якія загінулі падчас час падзей на [[Эўрамайдан]]е і на Расейска-ўкраінскай вайне&lt;ref&gt;[http://www.svaboda.org/content/article/27639730.html Мэмарыяльны знак беларусам, якія загінулі за Ўкраіну, адкрыты ў Кіеве] // [[Свабода (радыё)|Радыё Свабода]]&lt;/ref&gt;.

== Глядзіце таксама ==
* [[Расейская акупацыя Беларусі]]
* [[Расейская акупацыя Крыму]]
* [[Блякада ўкраінскага флёту на возеры Данузлаў]]
* [[Процістаяньне ў Адэсе (2014)]]
* [[Расейска-ўкраінскі крызіс (2021—2022)]]
* [[Антыпуцінская кааліцыя]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=Падзеі ва Ўкраіне і рэакцыя на іх у Беларусі|спасылка=http://by.belapan.by/plots/0002018/|выдавец=[[БелаПАН]]|дата публікацыі=|дата доступу=3 красавіка 2014}}
* [https://web.archive.org/web/20160305010828/https://pieramoha.org/tehi/1224/rasiejska-ukrainskaja-vajna Расейска-ўкраінская вайна]

{{Крым у тэмах}}
{{Расейска-ўкраінскія бітвы}}

{{Абнавіць}}
[[Катэгорыя:Расейска-ўкраінская вайна| ]]
[[Катэгорыя:Канфлікты 2014 году]]
[[Катэгорыя:2014 год ва Ўкраіне]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Крыму]]
[[Катэгорыя:Войны XXI стагодзьдзя]]
[[Катэгорыя:Вайна на ўсходзе Ўкраіны]]
[[Катэгорыя:Уварваньне Расеі ва Ўкраіну (2022)| ]]</text>
      <sha1>kelybouionu3kg0aq8r191kthvwf91r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Страва/Дакумэнтацыя</title>
    <ns>10</ns>
    <id>153682</id>
    <revision>
      <id>2331833</id>
      <parentid>2266874</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T09:29:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Катэгорыя|катэгорыі]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1278" xml:space="preserve">{{Падстаронка-дакумэнтацыя}}
&lt;!-- Катэгорыі зьмяшчайце ўнізе старонкі --&gt;

== Выкарыстаньне ==
Код для капіяваньня.

&lt;div style=&quot;width:250px; background:#ddd; border:1px solid black; padding:0.5em 1em 0.5em 1em;&quot;&gt;
&lt;pre&gt;{{Страва
|назва               = 
|выява               = 
|памер_выявы         = 
|подпіс_выявы        = 
|іншыя_назвы         = 
|падобныя            = 
|тып                 = 
|кухні               = 
|краіна              = 
|рэгіён              = 
|аўтар               = 
|вытворца            = 
|зьявілася           = 
|складанасьць        = 
|час                 = 
|складнік            = 
|складнікі           = 
|калёрыі             = 
|бялкі               = 
|тлушчы              = 
|вугляводы           = 
|глікемічны_індэкс   = 
|commons             = 
}}&lt;/pre&gt;
&lt;/div&gt;

== Глядзіце таксама ==

&lt;includeonly&gt;
&lt;!-- Катэгорыі зьмяшчайце тут --&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Інфармацыя:Харчаваньне]]
&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>dzfmwxgccw81bwdto142xpx1439sqez</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла</title>
    <ns>3</ns>
    <id>156021</id>
    <revision>
      <id>2331730</id>
      <parentid>2329858</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:48:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларуская гандлёва-прамысловая палата */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22584" xml:space="preserve">{{Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла/Архівы}}


== Катэгарызацыя ==

Зьвяртаю вашую ўвагу, што артыкул ня варта зьмяшчаць ва ўсе магчымыя катэгорыі. Паводле [[Вікіпэдыя:Катэгорыя#Артыкулы|рэкамэндацыі]], калі існуе герархія катэгорыяў, дастаткова дадаць у артыкул найніжэйшую зь іх, а ў астатнія ён будзе ўключаны праз вышэйстаячыя катэгорыі. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 13:23, 17 сьнежня 2020 (+03)
: На жаль, давядзецца яшчэ раз паўтарыць: „артыкул ня варта зьмяшчаць ва ўсе магчымыя катэгорыі. Паводле [[Вікіпэдыя:Катэгорыя#Артыкулы|рэкамэндацыі]], калі існуе герархія катэгорыяў, дастаткова дадаць у артыкул найніжэйшую зь іх, а ў астатнія ён будзе ўключаны праз вышэйстаячыя катэгорыі“. Акрамя таго, скарачэньне ад „раённы выканаўчы к'''а'''мітэт“ будзе „райвыканк'''а'''м“, а не „райвыканк'''о'''м“. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 12:00, 16 студзеня 2021 (+03)
: Прачытаў. З вамі ня згодзен. [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 16:56, 28 студзеня 2021 (+03)
:: Са мной можаце не пагаджацца, але трымайцеся прынятых у гэтым разьдзеле правілаў. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 13:52, 23 лютага 2021 (+03)

Прашу больш не прымаць на свой конт мой заклік ствараць катэгорыі. Вельмі шмат памылак пасьля даводзіцца выпраўляць. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 23:26, 17 сакавіка 2021 (+03)

==Месяц беларускай літаратуры==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WP20Symbols PENANDPAPER.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура|Месяцы беларускай літаратуры]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''спаборніцтва&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура|Месяц беларускай літаратуры]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 16:00, 14 студзеня 2021 (UTC+3)
:Прачытаў запрашэньне. Падумаю. [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 16:56, 28 студзеня 2021 (+03)

==Управа==
Вітаю! Як маецеся? Вялікі дзякуй за стварэньне артыкулаў у рамках [[Вікіпэдыя:Праект:Дзяржаўныя інстытуцыі Беларусі]]. Зьвяртаюся з нагоды выкарыстаньня Вамі [[Трансьлітарацыя|трансьлітарацыі]] з расейскай «Упраўленьне» замест беларускага слова «Управа» ў назвах артыкулаў, такіх як [[Галоўнае ўпраўленьне юстыцыі Гомельскага аблвыканкама]] і падобных выпадках. Варта кіравацца прыкладам [[Управа па барацьбе з наркотыкамі]] і адпаведнымі слоўнікамі — 1) [http://slounik.org/bnt10 Тэрмінолёгія права. Менск: Інбелкульт, 1926.] (Беларуская навуковая тэрміналёгія): «2. Административно-финансовое управление — [http://slounik.org/bnt10/l1_5 Адміністрацыйна-фінансавая ўправа]»; 2) [http://slounik.org/bnt25 Практычны беларускі вайсковы слоўнік. Менск: Выйсковая Камісія пры Інбелкульце, 1927.] (БНТ): «48. военно-хозяйственное управление — [http://slounik.org/bnt25/l3_15/3 вайскова-гаспадарчая управа]». Урэшце ў вышэйзгаданым слоўніку права БНТ: «8. управление — [http://slounik.org/bnt11/l20 управа]». Буду ўдзячны за адпаведныя зьмяненьні ў [https://xtools.wmflabs.org/pages/be-tarask.wikipedia.org/Ясамойла?uselang=be-tarask назвы] раней створаных Вамі артыкулаў з памылковай назвай «упраўленьне». Таксама, паводле [[БКП]], у [[Родны склон|родным склоне]] тэрмін «аблвыканкам» варта пісаць як «аблвыканкам''у''», тое самае «раён» — «раёну». З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 19:58, 20 лютага 2021 (UTC+3)
: Людзі будуць блытацца ў назвах, калі мяняць назвы арганізацыяў. [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 16:56, 22 лютага 2021 (+03)
::Людзі, у тым ліку і Вы, ўжо блытаюцца ў назвах, бо пішуць [[трасянка]]й упраўленьне замест управа па-беларуску. Калі ласка, трымайцеся [[Вікіпэдыя:Культура мовы]]. У артыкуле назву арганізацыі ў арыгінале магчыма пазначаць у дужках пры дапамозе [[Шаблён:Мова-наркамаўка]]--[[Удзельнік:W]] 20:42, 22 лютага 2021 (UTC+3)

== [[Летува]] — не [[Жамойць]], Жамойць — не Летува ==

Вітаю. Калі ласка, вярніце самі ўсім дзяржаўным утварэньням Летувы і вытворным артыкулам першапачатковыя назвы. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 17:34, 7 красавіка 2021 (+03)
: Летува па-жэмойцку &amp;mdash; Літва! Пісаць такое на беларускай Вікіпэдыі ня трэба! Яны да гэтага дня прысвойваюць назву Літва для сябе, а беларусы хто? Ніхто.  [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 14:50, 22 красавіка 2021 (+03)

==Вікі любіць Зямлю-2021==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Wiki Loves Earth map marker.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага&lt;/br&gt;спаборніцтва «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю-2021]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі ласка, запішыцеся ў [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021/Удзел|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:52, 30 траўня 2021 (UTC+3)
: Падумаю. [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 16:14, 1 чэрвеня 2021 (+03)

==Суды==
Вітаю, [[Удзельнік:Ясамойла]]! Як маецеся? Вялікі дзякуй за стварэньне накідаў пра суды Беларусі. Буду ўдзячны, калі дапоўніце кожны зь іх шаблёнам [[Шаблён:Арганізацыя|Арганізацыя]], крыніцамі і міжмоўнымі спасылкамі ([[Вікіпэдыя:Вікізьвесткі]]). [[Шаблён:Парады навічку]] ў дапамогу. Таксама абагульняльныя назвы кшталту абласны, гарадзкі або раённы суд зьмяшчаюцца ў шаблёнах, таму іх ня варта прастаўляць уверсе артыкула. Таксама родны склон для раённых судоў варта выправіць паводле прыкладу [[Сьцяг Менскага раёну]] замест раёна. Урэшце, калі ласка, выпраўляйце абдрукоўкі ў назвах некаторых судоў. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:20, 5 чэрвеня 2021 (UTC+3).
: Паспрабую. [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 16:45, 10 чэрвеня 2021 (+03)

== Парма Перм ==

Вітаю. Згодна з пагадненьнямі, якія зацьверджаныя на гэтай старонцы [[ВП:ПНА]] спартовыя клюбы павінны быць у фармаце ''Назва клюбу Горад'', таму баскетбольны клюб [[Парма Перм]] пераношу на тое ж месца, дзе ён быў. --&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;&quot;&gt;'''[[Удзельнік:Dymitr|&lt;span style='color: red'&gt;Dy&lt;/span&gt;&lt;span style='color: green'&gt;mi&lt;/span&gt;&lt;span style='color: blue'&gt;tr&lt;/span&gt;]]'''&lt;/span&gt; 18:43, 4 лістапада 2021 (+03)

== Запыты на выдаленьне ==

Вітаю! Зьвярніце, калі ласка, увагу, што ў артыкуле [[Аляксандар Трухан]] не раскрываецца значнасьць гэтай асобы (адныя толькі пасада начальнік раённага РАУС і годнасьць палкоўніка міліцыі ня ёсьць дастатковай падставай, каб пра гэтага чалавека існаваў артыкул у Вікіпэдыі). Таксама зьвярніце, калі ласка, увагу на [[Вікіпэдыя:Кандыдатуры на выдаленьне#Катэгорыі пра райвыканкамы|запыт пра выдаленьне створаных вамі катэгорыяў]]. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 01:17, 5 сьнежня 2021 (+03)
: Дзякуй за запыт. Толькі ня трэба выдаляць. Званьне палкоўніка &amp;mdash; падстава, бо палкоўнік міліцыі не звычайны міліцыянэр. Ён аснова ўлады, ён дзержыць раён. Палкоўнік міліцыі гэта ёсьць дзяржава. Вышэй за яго НІКОГА няма! Толькі генэрал міліцыі, якія сядзіць (адзін толькі) у Горадні, а другі ў Менску. І ўсё!! Палкоўнік міліцыі хоча садзіць чалавека, а хоча адпускае на свабоду!! [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 16:14, 11 сьнежня 2021 (+03)

==[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:04, 20 сьнежня 2021 (UTC+3)

== Юбілейны месяц ==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Беларусы. Biełarusy. Belarusians.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейным месяцы]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейны месяц]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 18:46, 14 студзеня 2022 (UTC+3)

== [[Брагін]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Брагін]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 16:32, 8 лютага 2022 (UTC+3)
: Чытаў. [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 14:23, 9 сакавіка 2022 (+03)

== [[Дзьмітры Піневіч]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Дзьмітры Піневіч]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:19, 8 сакавіка 2022 (UTC+3)
: Чытаў. [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 14:23, 9 сакавіка 2022 (+03)

==Віківясна-2022==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt; text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясьне-2022]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022/Удзел|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 10:50, 19 сакавіка 2022 (UTC+3)
: Чытаў. [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 16:03, 21 красавіка 2022 (+03)

== [[Саюзная рашучасьць-2022]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Саюзная рашучасьць-2022]]. Дапаўненьне артыкула і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:21, 24 сакавіка 2022 (UTC+3)
: Чытаў. [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 16:03, 21 красавіка 2022 (+03)

== [[Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:59, 21 красавіка 2022 (UTC+3)
: Чытаў. [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 16:04, 21 красавіка 2022 (+03)

== [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 21:40, 3 чэрвеня 2022 (UTC+3)
: Чытаў. [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 16:07, 29 чэрвеня 2022 (+03)

== [[Вузел Баранавічы]] ==
Вітаю! Як маецеся? Запрашаю падтрымаць вылучэньне артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Вузел Баранавічы]]. Дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 20:20, 30 чэрвеня 2022 (UTC+3)
: Падумаю. [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 17:09, 7 ліпеня 2022 (+03)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:03, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)
: Чытаў. [[Удзельнік:Ясамойла|Ясамойла]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ясамойла|гутаркі]]) 15:14, 26 ліпеня 2022 (+03)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:48, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>l3xwvrllmdriisy6wykhe9seernphwu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Садыё Манэ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>160636</id>
    <revision>
      <id>2331815</id>
      <parentid>2318260</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:13:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>/* Кар’ера */ крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Sadio_Mané?oldid=1102704268</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11168" xml:space="preserve">{{Футбаліст
|імя                  = Садыё Манэ
|клюб                 = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
|нумар                = 10
|гады                 = 2012&lt;br/&gt;2012—2014&lt;br/&gt;2014—2016&lt;br/&gt;2016—
|клюбы                = [[Мэц (футбольны клюб)|Мэц]]&lt;br/&gt;[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]]&lt;br/&gt;[[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптан]]&lt;br/&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
|гульні(галы)         = 22 (2)&lt;br/&gt;63 (31)&lt;br/&gt;67 (21)&lt;br/&gt;196 (90)
|нац гады             = 2012—
|нац зборная          = {{Футбол Сэнэгал|няма}}
|нац гульні(галы)     = 86 (28)
|абнаўленьне(клюб)    = 22 траўня 2022
|абнаўленьне(зборная) = 29 сакавіка 2022
}}
'''Садыё Манэ́''' ({{мова-fr|Sadio Mané}}; нарадзіўся 10 красавіка 1992 году, [[Сэдыю]], [[Сэнэгал]]) — сэнэгальскі футбаліст, паўабаронца ангельскага клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і [[зборная Сэнэгалу па футболе|нацыянальнай зборнай Сэнэгалу]].

== Кар’ера ==
31 жніўня 2012 году Манэ перайшоў у аўстрыйскі «[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]]», як мяркуецца, за 4 млн эўра&lt;ref&gt;[http://diepresse.com/home/sport/fussball/national/3840165/Salzburg_Wer-Geld-hat-kann-gross-einkaufen Salzburg: Wer Geld hat, kann groß einkaufen]. Die Presse.&lt;/ref&gt;. Цікавасьць да гульца выказваў сам спартовы дырэктар «Рэд Бэла» [[Ральф Рангнік]]&lt;ref&gt;[https://www.fourfourtwo.com/features/sadio-mane-liverpool-senegal-african-footballer-year-hospital-school-champions-league-jurgen-klopp «The journey of Liverpool’s Sadio Mane to become one of the world’s best footballers»]. FourFourTwo.&lt;/ref&gt;. 31 кастрычніка ён зарабіў свой першы хет-трык у колерах клюбу у гасьцявым матчы супраць «[[Кальсдорф (футбольны клюб)|Кальсдорфу]]» (3:1) ў трэцім раўндзе розыгрышу [[Кубак Аўстрыі па футболе|Кубка Аўстрыі]].

1 верасьня 2014 году Манэ быў выкуплены ангельскім «[[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптанам]]» за 11,8 млн фунтаў стэрлінгаў&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/29025087 Southampton sign £10m forward Sadio Mane &amp; Toby Alderweireld]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Дэбютаваў гулец за новы клюб 23 верасьня ў пераможным матчы на [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубак лігі]] супраць «[[Арсэнал Лёндан|Арсэналу]]» зь лікам 2:1. 27 верасьня гулец зьявіўся ў матчы чэмпіянату ў кашулі «сьвятых» і запісаў на свой рахунак асыстэнцкі пункт у матчы супраць «[[Кўінз Парк Рэйнджарз Лёндан|Кўінз Парк Рэйнджарз]]»&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/29289926 Southampton 2—1 Queens Park Rangers]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Свой першы гол гулец забіў 18 кастрычніка ў пераможным матчы супраць «[[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэнду]]» (8:0), але ў афіцыйнай справаздачы гол быў улічаны як аўтагол [[Патрык ван Аангальт|Патрыка ван Аангальта]]. Тым ня менш, праз тыдзень усё ж такі афіцыйна быў адзначаны пергы трапны стрэл гульца ў матчу супраць «[[Сток Сіці]]», што забясьпечыла перамогу «сьвятых» зь лікам 1:0&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/29670448 «Southampton 1—0 Stoke»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. 16 траўня, падчас апошняга хатняга матчу ў сэзоне «Саўтгэмптана», Манэ зарабіў тры галявых пункта за 2 хвіліны 56 сэкундаў у пераможным матчы супраць «[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Вілы]]» зь лікам 6:1, усталяваўшы новы рэкорд [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-лігі]] як самы хуткі хет-трык. Разам з клюбам футбаліст браў удзел у эўракубках. У наступным пад кіраўніцтвам новага галоўнага трэнэра [[Рональд Куман|Рональда Кумана]] Санэ сутыкнуўся з праблемамі. На сутыку 2015 і 2016 гадоў нападнік чатыры месяцы ня мог здабыць гола ў лізе. Да таго ж, 2 студзеня ён быў выкрасьлены з пачатковага складу Куманам у матчы супраць «[[Норыдж Сіці]]», калі спазьніўся на перадматчавую сустрэчу&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/35214588 «Sadio Mané: Southampton midfielder dropped for being late»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Аднак у канчатку сэзону гулец двойчы пацэліў у браму «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпулу]]» ў пераможным матчы, які скончыўся зь лікам 3:2, а таксама зладзіў хет-трык у матчы супраць «[[Манчэстэр Сіці]]» (4:2)&lt;ref&gt; [https://www.theguardian.com/football/2016/may/01/southampton-manchester-city-premier-league-match-report «Southampton’s Sadio Mané in hat-trick romp against Manchester City»]. The Guardian.&lt;/ref&gt;. Сэнэгалец скончыў сэзон як галоўны бамбардзір «Саўтгэмптана», маючы на рахунку 15 галоў ва ўсіх спаборніцтвах.

28 чэрвеня 2016 году Манэ далучыўся да табару «Лівэрпулу», які выдаткаваў на набыцьцё нападніка 34 млн фунтаў стэрлінгаў за пяцігадовы кантракт. Такая сума зрабіла гульца найдаражэйшым афрыканскім гульцом у гісторыі на той час&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/36642523 «Sadio Mané: Liverpool complete £34m signing of Southampton forward»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.skysports.com/football/news/11669/10326309/sadio-mane-has-medical-as-liverpool-agree-transfer-fee-of-16334m-with-southampton «Sadio Mane has medical as Liverpool agree transfer fee of £34m with Southampton»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. 14 жніўня ён дэбютаваў у Прэм’ер-лізе за «чырвоных», трапна стрэліўшы ў гасьцявым матчы супраць «Арсэналу» (3:4) і, такі чынам, здабыўшы важную перамогу для клюбу&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/37001073 «Liverpool held on to beat Arsenal in a stunning Premier League opening-weekend encounter at Emirates Stadium»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Прапусьціўшы праз траўму пляча матч супраць «[[Бэрнлі (футбольны клюб)|Бэрнлі]]», дзе «чырвоныя» трывалі паразу», Манэ павярнуўся да дружыны ў сустрэчы з «[[Бэртан Альбіён]]ам» у [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубку лігі]], дзе ён двойчы асыставаў партнэрам у пераможным зь лікам 5:0 матчы&lt;ref&gt;[http://www.liverpoolfc.com/news/first-team/232883-liverpool-hit-five-to-see-off-burton-in-efl-cup «Liverpool hit five to see of Burton in EFL Cup»]. Liverpool F.C.&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
'''«Рэд Бул»''':
* [[Чэмпіянат Аўстрыі па футболе|Чэмпіён Аўстрыі]]: 2014
* Уладальнік [[Кубак Аўстрыі па футболе|Кубка Аўстрыі]]: 2014

'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]]: 2020
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2022
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2022
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2018—2019 гадоў|2019]]
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2019
* Пераможца [[клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2019

'''Сэнэгал''':
* Уладальнік [[Кубак афрыканскіх нацыяў|Кубка афрыканскіх нацыяў]]: 2021

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* [https://web.archive.org/web/20140512001810/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=353790/index.html Профіль] на сайце ФІФА

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Манэ ў складзе [[Зборная Сэнэгалу па футболе|зборнай Сэнэгалу]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак афрыканскіх нацыяў|Кубках афрыканскіх нацыяў]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Сэнэгал}};
|Сэнэгал на КАН-2015
|Сэнэгал на КАН-2017
|Сэнэгал на ЧС-2018
|Сэнэгал на КАН-2019
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Манэ, Садыё}}
[[Катэгорыя:Сэнэгальскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Сэнэгалу]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Мэц»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Рэд Бул» Зальцбург]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Саўтгэмптан»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>onfmmqjexlvn2hos05ekjfjbkfw8yap</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331816</id>
      <parentid>2331815</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:14:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Кар’ера */ стыль</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11175" xml:space="preserve">{{Футбаліст
|імя                  = Садыё Манэ
|клюб                 = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
|нумар                = 10
|гады                 = 2012&lt;br/&gt;2012—2014&lt;br/&gt;2014—2016&lt;br/&gt;2016—
|клюбы                = [[Мэц (футбольны клюб)|Мэц]]&lt;br/&gt;[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]]&lt;br/&gt;[[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптан]]&lt;br/&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
|гульні(галы)         = 22 (2)&lt;br/&gt;63 (31)&lt;br/&gt;67 (21)&lt;br/&gt;196 (90)
|нац гады             = 2012—
|нац зборная          = {{Футбол Сэнэгал|няма}}
|нац гульні(галы)     = 86 (28)
|абнаўленьне(клюб)    = 22 траўня 2022
|абнаўленьне(зборная) = 29 сакавіка 2022
}}
'''Садыё Манэ́''' ({{мова-fr|Sadio Mané}}; нарадзіўся 10 красавіка 1992 году, [[Сэдыю]], [[Сэнэгал]]) — сэнэгальскі футбаліст, паўабаронца ангельскага клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і [[зборная Сэнэгалу па футболе|нацыянальнай зборнай Сэнэгалу]].

== Кар’ера ==
31 жніўня 2012 году Манэ перайшоў у аўстрыйскі «[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]]», як мяркуецца, за 4 млн эўра&lt;ref&gt;[http://diepresse.com/home/sport/fussball/national/3840165/Salzburg_Wer-Geld-hat-kann-gross-einkaufen Salzburg: Wer Geld hat, kann groß einkaufen]. Die Presse.&lt;/ref&gt;. Цікавасьць да гульца выказваў сам спартовы дырэктар «Рэд Бэла» [[Ральф Рангнік]]&lt;ref&gt;[https://www.fourfourtwo.com/features/sadio-mane-liverpool-senegal-african-footballer-year-hospital-school-champions-league-jurgen-klopp «The journey of Liverpool’s Sadio Mane to become one of the world’s best footballers»]. FourFourTwo.&lt;/ref&gt;. 31 кастрычніка ён зарабіў свой першы хет-трык у колерах клюбу у гасьцявым матчы супраць «[[Кальсдорф (футбольны клюб)|Кальсдорфу]]» (3:1) ў трэцім раўндзе розыгрышу [[Кубак Аўстрыі па футболе|Кубка Аўстрыі]].

1 верасьня 2014 году Манэ быў выкуплены ангельскім «[[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптанам]]» за 11,8 млн фунтаў стэрлінгаў&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/29025087 Southampton sign £10m forward Sadio Mane &amp; Toby Alderweireld]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Дэбютаваў гулец за новы клюб 23 верасьня ў пераможным матчы на [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубак лігі]] супраць «[[Арсэнал Лёндан|Арсэналу]]» зь лікам 2:1. 27 верасьня гулец зьявіўся ў матчы чэмпіянату ў кашулі «сьвятых» і запісаў на свой рахунак асыстэнцкі пункт у матчы супраць «[[Кўінз Парк Рэйнджарз Лёндан|Кўінз Парк Рэйнджарз]]»&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/29289926 Southampton 2—1 Queens Park Rangers]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Свой першы гол гулец забіў 18 кастрычніка ў пераможным матчы супраць «[[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэнду]]» (8:0), але ў афіцыйнай справаздачы гол быў улічаны як аўтагол [[Патрык ван Аангальт|Патрыка ван Аангальта]]. Тым ня менш, праз тыдзень усё ж такі афіцыйна быў адзначаны пергы трапны стрэл гульца ў матчу супраць «[[Сток Сіці]]», што забясьпечыла перамогу «сьвятых» зь лікам 1:0&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/29670448 «Southampton 1—0 Stoke»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. 16 траўня, падчас апошняга хатняга матчу ў сэзоне «Саўтгэмптана», Манэ зарабіў тры галявых пункта за 2 хвіліны 56 сэкундаў у пераможным матчы супраць «[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Вілы]]» зь лікам 6:1, усталяваўшы новы рэкорд [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-лігі]] як самы хуткі хет-трык. Разам з клюбам футбаліст браў удзел у эўракубках. У наступным пад кіраўніцтвам новага галоўнага трэнэра [[Рональд Куман|Рональда Кумана]] Санэ сутыкнуўся з праблемамі. На сутыку 2015 і 2016 гадоў нападнік чатыры месяцы ня мог здабыць ані гола ў лізе. Да таго ж, 2 студзеня ён быў выкрасьлены з пачатковага складу Куманам у матчы супраць «[[Норыдж Сіці]]», калі спазьніўся на перадматчавую сустрэчу&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/35214588 «Sadio Mané: Southampton midfielder dropped for being late»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Аднак у канчатку сэзону гулец двойчы пацэліў у браму «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпулу]]» ў пераможным матчы, які скончыўся зь лікам 3:2, а таксама зладзіў хет-трык у матчы супраць «[[Манчэстэр Сіці]]» (4:2)&lt;ref&gt; [https://www.theguardian.com/football/2016/may/01/southampton-manchester-city-premier-league-match-report «Southampton’s Sadio Mané in hat-trick romp against Manchester City»]. The Guardian.&lt;/ref&gt;. Сэнэгалец скончыў сэзон як галоўны бамбардзір «Саўтгэмптана», маючы на рахунку 15 галоў ва ўсіх спаборніцтвах.

28 чэрвеня 2016 году Манэ далучыўся да табару «Лівэрпулу», які выдаткаваў на набыцьцё нападніка 34 млн фунтаў стэрлінгаў за пяцігадовы кантракт. Такая сума зрабіла гульца найдаражэйшым афрыканскім гульцом у гісторыі на той час&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/36642523 «Sadio Mané: Liverpool complete £34m signing of Southampton forward»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.skysports.com/football/news/11669/10326309/sadio-mane-has-medical-as-liverpool-agree-transfer-fee-of-16334m-with-southampton «Sadio Mane has medical as Liverpool agree transfer fee of £34m with Southampton»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. 14 жніўня ён дэбютаваў у Прэм’ер-лізе за «чырвоных», трапна стрэліўшы ў гасьцявым матчы супраць «Арсэналу» (3:4) і, такі чынам, здабыўшы важную перамогу для клюбу&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/37001073 «Liverpool held on to beat Arsenal in a stunning Premier League opening-weekend encounter at Emirates Stadium»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Прапусьціўшы праз траўму пляча матч супраць «[[Бэрнлі (футбольны клюб)|Бэрнлі]]», дзе «чырвоныя» трывалі паразу», Манэ павярнуўся да дружыны ў сустрэчы з «[[Бэртан Альбіён]]ам» у [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубку лігі]], дзе ён двойчы асыставаў партнэрам у пераможным зь лікам 5:0 матчы&lt;ref&gt;[http://www.liverpoolfc.com/news/first-team/232883-liverpool-hit-five-to-see-off-burton-in-efl-cup «Liverpool hit five to see of Burton in EFL Cup»]. Liverpool F.C.&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
'''«Рэд Бул»''':
* [[Чэмпіянат Аўстрыі па футболе|Чэмпіён Аўстрыі]]: 2014
* Уладальнік [[Кубак Аўстрыі па футболе|Кубка Аўстрыі]]: 2014

'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]]: 2020
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2022
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2022
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2018—2019 гадоў|2019]]
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2019
* Пераможца [[клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2019

'''Сэнэгал''':
* Уладальнік [[Кубак афрыканскіх нацыяў|Кубка афрыканскіх нацыяў]]: 2021

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* [https://web.archive.org/web/20140512001810/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=353790/index.html Профіль] на сайце ФІФА

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Манэ ў складзе [[Зборная Сэнэгалу па футболе|зборнай Сэнэгалу]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак афрыканскіх нацыяў|Кубках афрыканскіх нацыяў]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Сэнэгал}};
|Сэнэгал на КАН-2015
|Сэнэгал на КАН-2017
|Сэнэгал на ЧС-2018
|Сэнэгал на КАН-2019
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Манэ, Садыё}}
[[Катэгорыя:Сэнэгальскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Сэнэгалу]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Мэц»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Рэд Бул» Зальцбург]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Саўтгэмптан»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>cjc3lfg9ligmum14m8qn5g69ah6pdzz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331821</id>
      <parentid>2331816</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:21:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Кар’ера */ артаграфія</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11175" xml:space="preserve">{{Футбаліст
|імя                  = Садыё Манэ
|клюб                 = [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
|нумар                = 10
|гады                 = 2012&lt;br/&gt;2012—2014&lt;br/&gt;2014—2016&lt;br/&gt;2016—
|клюбы                = [[Мэц (футбольны клюб)|Мэц]]&lt;br/&gt;[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]]&lt;br/&gt;[[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптан]]&lt;br/&gt;[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]
|гульні(галы)         = 22 (2)&lt;br/&gt;63 (31)&lt;br/&gt;67 (21)&lt;br/&gt;196 (90)
|нац гады             = 2012—
|нац зборная          = {{Футбол Сэнэгал|няма}}
|нац гульні(галы)     = 86 (28)
|абнаўленьне(клюб)    = 22 траўня 2022
|абнаўленьне(зборная) = 29 сакавіка 2022
}}
'''Садыё Манэ́''' ({{мова-fr|Sadio Mané}}; нарадзіўся 10 красавіка 1992 году, [[Сэдыю]], [[Сэнэгал]]) — сэнэгальскі футбаліст, паўабаронца ангельскага клюбу «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]]» і [[зборная Сэнэгалу па футболе|нацыянальнай зборнай Сэнэгалу]].

== Кар’ера ==
31 жніўня 2012 году Манэ перайшоў у аўстрыйскі «[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]]», як мяркуецца, за 4 млн эўра&lt;ref&gt;[http://diepresse.com/home/sport/fussball/national/3840165/Salzburg_Wer-Geld-hat-kann-gross-einkaufen Salzburg: Wer Geld hat, kann groß einkaufen]. Die Presse.&lt;/ref&gt;. Цікавасьць да гульца выказваў сам спартовы дырэктар «Рэд Бэла» [[Ральф Рангнік]]&lt;ref&gt;[https://www.fourfourtwo.com/features/sadio-mane-liverpool-senegal-african-footballer-year-hospital-school-champions-league-jurgen-klopp «The journey of Liverpool’s Sadio Mane to become one of the world’s best footballers»]. FourFourTwo.&lt;/ref&gt;. 31 кастрычніка ён зарабіў свой першы хет-трык у колерах клюбу у гасьцявым матчы супраць «[[Кальсдорф (футбольны клюб)|Кальсдорфу]]» (3:1) ў трэцім раўндзе розыгрышу [[Кубак Аўстрыі па футболе|Кубка Аўстрыі]].

1 верасьня 2014 году Манэ быў выкуплены ангельскім «[[Саўтгэмптан (футбольны клюб)|Саўтгэмптанам]]» за 11,8 млн фунтаў стэрлінгаў&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/29025087 Southampton sign £10m forward Sadio Mane &amp; Toby Alderweireld]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Дэбютаваў гулец за новы клюб 23 верасьня ў пераможным матчы на [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубак лігі]] супраць «[[Арсэнал Лёндан|Арсэналу]]» зь лікам 2:1. 27 верасьня гулец зьявіўся ў матчы чэмпіянату ў кашулі «сьвятых» і запісаў на свой рахунак асыстэнцкі пункт у матчы супраць «[[Кўінз Парк Рэйнджарз Лёндан|Кўінз Парк Рэйнджарз]]»&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/29289926 Southampton 2—1 Queens Park Rangers]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Свой першы гол гулец забіў 18 кастрычніка ў пераможным матчы супраць «[[Сандэрлэнд (футбольны клюб)|Сандэрлэнду]]» (8:0), але ў афіцыйнай справаздачы гол быў улічаны як аўтагол [[Патрык ван Аангальт|Патрыка ван Аангальта]]. Тым ня менш, праз тыдзень усё ж такі афіцыйна быў адзначаны першы трапны стрэл гульца ў матчу супраць «[[Сток Сіці]]», што забясьпечыла перамогу «сьвятых» зь лікам 1:0&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/29670448 «Southampton 1—0 Stoke»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. 16 траўня, падчас апошняга хатняга матчу ў сэзоне «Саўтгэмптана», Манэ зарабіў тры галявых пункта за 2 хвіліны 56 сэкундаў у пераможным матчы супраць «[[Астан Віла Бірмінггэм|Астан Вілы]]» зь лікам 6:1, усталяваўшы новы рэкорд [[Прэм’ер-Ліга|Прэм’ер-лігі]] як самы хуткі хет-трык. Разам з клюбам футбаліст браў удзел у эўракубках. У наступным пад кіраўніцтвам новага галоўнага трэнэра [[Рональд Куман|Рональда Кумана]] Санэ сутыкнуўся з праблемамі. На сутыку 2015 і 2016 гадоў нападнік чатыры месяцы ня мог здабыць ані гола ў лізе. Да таго ж, 2 студзеня ён быў выкрасьлены з пачатковага складу Куманам у матчы супраць «[[Норыдж Сіці]]», калі спазьніўся на перадматчавую сустрэчу&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/35214588 «Sadio Mané: Southampton midfielder dropped for being late»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Аднак у канчатку сэзону гулец двойчы пацэліў у браму «[[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпулу]]» ў пераможным матчы, які скончыўся зь лікам 3:2, а таксама зладзіў хет-трык у матчы супраць «[[Манчэстэр Сіці]]» (4:2)&lt;ref&gt; [https://www.theguardian.com/football/2016/may/01/southampton-manchester-city-premier-league-match-report «Southampton’s Sadio Mané in hat-trick romp against Manchester City»]. The Guardian.&lt;/ref&gt;. Сэнэгалец скончыў сэзон як галоўны бамбардзір «Саўтгэмптана», маючы на рахунку 15 галоў ва ўсіх спаборніцтвах.

28 чэрвеня 2016 году Манэ далучыўся да табару «Лівэрпулу», які выдаткаваў на набыцьцё нападніка 34 млн фунтаў стэрлінгаў за пяцігадовы кантракт. Такая сума зрабіла гульца найдаражэйшым афрыканскім гульцом у гісторыі на той час&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/36642523 «Sadio Mané: Liverpool complete £34m signing of Southampton forward»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.skysports.com/football/news/11669/10326309/sadio-mane-has-medical-as-liverpool-agree-transfer-fee-of-16334m-with-southampton «Sadio Mane has medical as Liverpool agree transfer fee of £34m with Southampton»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. 14 жніўня ён дэбютаваў у Прэм’ер-лізе за «чырвоных», трапна стрэліўшы ў гасьцявым матчы супраць «Арсэналу» (3:4) і, такі чынам, здабыўшы важную перамогу для клюбу&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/37001073 «Liverpool held on to beat Arsenal in a stunning Premier League opening-weekend encounter at Emirates Stadium»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Прапусьціўшы праз траўму пляча матч супраць «[[Бэрнлі (футбольны клюб)|Бэрнлі]]», дзе «чырвоныя» трывалі паразу», Манэ павярнуўся да дружыны ў сустрэчы з «[[Бэртан Альбіён]]ам» у [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубку лігі]], дзе ён двойчы асыставаў партнэрам у пераможным зь лікам 5:0 матчы&lt;ref&gt;[http://www.liverpoolfc.com/news/first-team/232883-liverpool-hit-five-to-see-off-burton-in-efl-cup «Liverpool hit five to see of Burton in EFL Cup»]. Liverpool F.C.&lt;/ref&gt;.

== Дасягненьні ==
'''«Рэд Бул»''':
* [[Чэмпіянат Аўстрыі па футболе|Чэмпіён Аўстрыі]]: 2014
* Уладальнік [[Кубак Аўстрыі па футболе|Кубка Аўстрыі]]: 2014

'''«Лівэрпул»''':
* [[Чэмпіянат Ангельшчыны па футболе|Чэмпіён Ангельшчыны]]: 2020
* Уладальнік [[Кубак Ангельшчыны па футболе|Кубка Ангельшчыны]]: 2022
* Уладальнік [[Кубак футбольнай лігі Ангельшчыны|Кубка футбольнай лігі]]: 2022
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2018—2019 гадоў|2019]]
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2019
* Пераможца [[клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2019

'''Сэнэгал''':
* Уладальнік [[Кубак афрыканскіх нацыяў|Кубка афрыканскіх нацыяў]]: 2021

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* [https://web.archive.org/web/20140512001810/http://www.fifa.com/worldfootball/statisticsandrecords/players/player=353790/index.html Профіль] на сайце ФІФА

{{Склад ФК Лівэрпул}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Манэ ў складзе [[Зборная Сэнэгалу па футболе|зборнай Сэнэгалу]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Кубак афрыканскіх нацыяў|Кубках афрыканскіх нацыяў]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Сэнэгал}};
|Сэнэгал на КАН-2015
|Сэнэгал на КАН-2017
|Сэнэгал на ЧС-2018
|Сэнэгал на КАН-2019
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Манэ, Садыё}}
[[Катэгорыя:Сэнэгальскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Сэнэгалу]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Мэц»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Рэд Бул» Зальцбург]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Саўтгэмптан»]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лівэрпул»]]</text>
      <sha1>4ofx132ax02y52njs62psp9gtjdl5se</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гюмры</title>
    <ns>0</ns>
    <id>160649</id>
    <revision>
      <id>2331758</id>
      <parentid>2326593</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:08:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>521</id>
      </contributor>
      <comment>Са старонкі прыбраны файл Flag_of_Gyumri.svg, бо ён быў выдалены з Commons удзельнікам [[commons:User:Rubin16|Rubin16]]. Прычына: [[:c:COM:L|Copyright violation]]; can usually be uploaded to your local Wikipedia as fair use if an article exists ([[:c:COM:</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17590" xml:space="preserve">{{Населены пункт
|Назва                            = Гюмры
|Статус                           = горад
|Назва ў родным склоне            = Гюмры
|Назва на мове краіны             = Գյումրի
|Код мовы назвы краіны            = hy
|Краіна                           = Армэнія
|Герб                             = Coat of arms of Gyumri.svg
|Сьцяг                            =
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = V ст. да н. э.
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 1   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 2   = Рэгіён
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = Шырак
|Від адміністрацыйнай адзінкі 3   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 3 = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 36
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 1509
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 146100
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва= 
|Год падліку колькасьці           = 2011
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі   = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Дадатковы парамэтар насельніцтва = 
|Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Часавы пас                       = +4
|Летні час                        = 
|Тэлефонны код                    = 
|Паштовы індэкс                   = 3101—3126
|Назва лічбавага клясыфікатару    = 
|Лічбавы клясыфікатар             = 
|Аўтамабільны нумарны знак        = 
|Назва аўтамабільнага нумарнога знаку = 
|Аўтамабільныя нумарныя знакі     = 
|Назва аўтамабільных нумарных знакаў = 
|Выява                            = Gyumri general view from the central square.jpg
|Апісаньне выявы                  = 
|Шырата паўшар’е                  = паўночнае
 |Шырата градусаў                 = 40
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 22
|Даўгата паўшар’е                 = усходняе
 |Даўгата градусаў                = 43
 |Даўгата хвілінаў                = 50
 |Даўгата сэкундаў                = 51
|Назва мапы                       = 
|Альтэрнатыўная мапа              = 
|Назва мапы2                      = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = справа
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://www.gyumricity.am/ www.gyumricity.am]
|Колер                            = {{Колер|Армэнія}}
}}
'''Гюмры́''' ({{мова-hy|Գյումրի}}) — горад на захадзе [[Армэнія|Армэніі]] і адміністрацыйны цэнтар правінцыі Шырак у паўночна-заходняй частцы краіны. Зьяўляецца другім паводле велічыні горадам Армэніі. У канцы XIX стагодзьдзя быў вядомы пад назовам Александропаль і быў адным з найбуйнейшых гарадоў Усходняй Армэніі, якая знаходзілася пад кіраваньнем [[Расейская імпэрыя|Расеі]], з насельніцтвам, амаль супастаўным з насельніцтвам [[Ерэван]]у. У савецкі час насіў назву Ленінакан. У Гюмры разьмяшчаецца [[Шырацкая эпархія]], якая ёсьць часткай [[Армянская апостальская царква|Армянскай апостальскай царквы]].

== Гісторыя ==
Археалягічныя раскопкі, праведзеныя за часам савецкага пэрыяду, паказалі, што тэрыторыя сучаснага Гюмры была заселеная як мінімум з 3 тысячагодзьдзя да н. э. Наваколіцы ўваходзілі ў склад старажытнага каралеўства [[Урарту|Ўрарту]]. Пры заняпадзе апошняга да другой паловы VI стагодзьдзя да н. э. паселішча стала часткай [[Дзяржава Ахемэнідаў|імпэрыі Ахемэнідаў]]. Аднак на пачатку V стагодзьдзя да н. э. мясцовасьць стала часткай сатрапіі Армэніі пад уладай [[Эрвандыды|Эрвандыдаў]]. Паводле альтэрнатыўнай тэорыі, мясцовае паселішча было заснаванае прыблізна ў 401 да н. э. грэцкімі каляністамі&lt;ref&gt;[http://www.britannica.com/eb/article-9046406?tocId=9046406 «Gyumri Armenia»]. Encyclopædia Britannica.&lt;/ref&gt;.

Пасьля падзелу Армэніі ў 387 годзе паміж [[Бізантыйская імпэрыя|бізантыйцамі]] і пэрсамі і ў выніку падзеньня [[Дынастыя Аршакуні|Арсацыдскага каралеўства]] ў 428 годзе Шырак, уключаючы сучасны Гюмры, стаў часткай [[дзяржава Сасанідаў|Сасанідзкай імпэрыі]]. У 658 годзе, за часам актыўных арабскіх ісламскіх уварваньняў, Гюмры быў заваяваны і стаў часткай эмірата Армэнія пад кіраваньнем [[халіфат Амэядаў|халіфата Амэядаў]]. У Сярэднявеччы Гюмры быў значным і даволі разьвітым гарадзкім паселішчам. Паводле словах армянскага навукоўца Гевонда Гісторыка, горад быў цэнтрам паўстаньня, ачоленага [[Артавазд Маміканян|Артаваздам Маміканянам]] супраць ісламскага халіфату паміж 733 і 755 гадамі. Пасьля двух стагодзьдзяў ісламскага панаваньня Армэнія абвесьціла незалежнасьць у 885 годзе, стаўшы каралеўствам [[дынастыя Багратыдаў|Багратыдаў]].

[[Файл:Old Gyumri 03.PNG|міні|зьлева|[[Дыярама]] старога Александропалю з [[царква Сьвятога Збавіцеля (Гюмры)|царквой Сьвятога Збавіцеля]] на выяве.]]
Пасьля падзеньня Армэніі горад быў далучаны да Бізантыйскай імпэрыі ў 1045 годзе і пазьней да [[сэльджукі|туркаў-сэльджукаў]] у 1064 годзе. Пры чужых правіцелях горад паступова страціў сваё значэньне на працягу наступных стагодзьдзяў, аж да стварэньня [[Закарыдзкае княства|Закарыдзкага княства]] ў 1201 годзе пад грузінскім пратэктаратам. За часам панаваньня Закарыдаў усходнеармянскія тэрыторыі, галоўным чынам Лоры і Шырак, увайшлі ў новы пэрыяд росту і стабільнасьці, стаўшы гандлёвым цэнтрам паміж усходам і захадам. Пасьля захопу манголамі [[Ані]] ў 1236 годзе Армэнія ператварылася ў мангольскі пратэктарат як частка [[Дзяржава Ільганідаў|Ільганату]], а Закарыды сталі васаламі [[Мангольская імпэрыя|манголаў]]. Пасьля падзеньня Ільганату ў сярэдзіне XIV стагодзьдзя князі Закарыды кіравалі Лоры, Шыракам і [[Арарацкая раўніна|Арарацкай раўнінай]] да 1360 году, калі яны трапілі пад напады цюркскіх плямёнаў&lt;ref name=&quot;rbedrosian&quot;&gt;[http://rbedrosian.com/atmi4.htm «The Turco-Mongol Invasions»]. Rbedrosian.com.&lt;/ref&gt;. У 1400 годзе [[Тымур]] уварваўся ў Армэнію і Грузію і захапіў у палон больш за 60 тысяч мясцовых жыхароў, а шмат суседніх раёнаў і сам Шырак абязьлюдзелі&lt;ref name=&quot;rbedrosian&quot;/&gt;.

У 1501 годзе большасьць усходнеармянскіх тэрыторыяў, уключаючы Гюмры, былі заваяваны новай пэрсыдзкай [[дынастыя Сэфэвідаў|дынастыяй Сэфэвідаў]] на чале з шагам [[Ісмаіл I|Ісмаілам I]]&lt;ref&gt;Steven R. Ward (2014). [https://books.google.com/books?id=MOuVAgAAQBAJ&amp;pg=PA43 «Immortal, Updated Edition: A Military History of Iran and Its Armed Forces»]. Georgetown University Press. — С. 43. — ISBN 1626160325.&lt;/ref&gt;. На працягу першай паловы XVIII стагодзьдзя Гюмры стаў часткай [[Эрыванскае ханства|Эрыванскага ханства]] пад уладай [[дынастыя Афшарыдаў|дынастыі Афшарыдаў]], а пазьней пад [[Пэрсыдзкая імпэрыя|Пэрсыдзкай імпэрыяй]]. У чэрвені 1804 году расейскія войскі занялі Шырак на пачатку [[расейска-пэрсыдзкая вайна 1804—1813 гадоў|расейска-пэрсыдзкай вайны 1804—1813 гадоў]]. Гюмры афіцыйна ўвайшоў у склад [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] паводле [[Гюлістанская дамова|Гюлістанскай дамовы]], падпісанай 1 студзеня 1813 году паміж Расеяй і Пэрсіяй.

Буйная расейская крэпасьць была пабудаваная ў горадзе ў 1837 годзе, які на той час ужо меў назоў Александропаль на загад расейскага імпэратара [[Мікалай I|Мікалая I]]. Канчаткова Александропаль быў сфармаваны як горад у 1840 годзе, каб стаць цэнтрам наваўтворанага [[Александропальскі павет|Александропальскага павета]], які зьведаў хуткі рост на працягу першага дзесяцігодзьдзя новага стагодзьдзя. У 1902 годзе быў адкрыты першы ў горадзе банк. Да саветызацыі Армэніі ў 1920 годзе ў Александропалі быў 31 вытворчы цэнтар, уключаючы прадпрыемствы па вытворчасьці піва, мыла, тэкстылю ды іншых тавараў. Пасьля [[Рэвалюцыя 1917 году ў Расеі|Расейскай рэвалюцыі 1917 году]] і адыходу Расеі з Паўднёвага Каўказу асманскія войскі пачалі новы наступ, захапіўшы і Александропаль. 11 траўня 1918 году падчас Каўкаскай кампаніі ў [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайне]] асманы 24 сьнежня 1918 году адышлі ад гораду паводле вынікаў [[Мудраскае замірэньне|Мудраскага замірэньня]].

Горад уваходзіў у склад нядаўна створанай [[Рэспубліка Армэнія (1918—1920)|рэспублікі Армэніі]], абвешчанай 28 траўня 1918 году. 10 траўня 1920 году мясцовыя бальшавікі пры дапамозе мусульманскага насельніцтва паспрабавалі зьдзейсьніць дзяржаўны пераварот у горадзе супраць дашнацкага ўраду. Паўстаньне было задушанае армянскім урадам 14 траўня, а ягоныя кіраўнікі былі пакараныя сьмерцю. Аднак падчас чарговага ўварваньня турэцкія войскі атакавалі Александропаль і занялі горад 7 лістапада 1920 году, у выніку Армэнія была вымушаная падпісаць [[Александропальская дамова|Александропальскую дамову]] 3 сьнежня, каб спыніць прасоўваньне асманаў да Ерэвану, аднак адначасовае савецкае ўварваньне прывяло да падзеньня армянскага ўраду 2 сьнежня. Турэцкія сілы выйшлі з Александропаля пасьля падпісаньня [[Карская дамова|Карскай дамовы]] ў кастрычніку 1921 году.

За савецкім часам назва гораду ў 1924 годзе была замененая на Ленінакан у гонар памерлага савецкага лідэра [[Уладзімер Ленін|Ўладзімера Леніна]]. Горад пацярпеў ад землятрусу 1926 году, калі шмат якія ягоныя выбітныя будынкі былі разбураныя, у тым ліку грэцкая царква Сьвятога Георгія. Ленінакан стаў буйным прамысловым цэнтрам [[Армянская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Армянскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі]] і другім паводле велічыні пасьля сталіцы Ерэвану. Горад зьведаў сур’ёзны ўрон падчас землятрусу ў Армэніі 1988 году, які разбурыў шмат якія будынкі ў значнай частцы краіны.

== Спорт ==
У горадзе разьмяшчаецца футбольны клюб «[[Шырак Гюмры|Шырак]]». Маецца гарадзкі стадыён умяшчальнасьцю 3000 чалавек, які ёсьць самым старым стадыёнам у краіне. Ураджэнец Гюмры і былы гулец «Шыраку» [[Артур Петрасян]] быў галоўным бамбардзірам [[мужчынская зборная Армэніі па футболе|нацыянальнай зборнай Армэніі]], пакуль ягоны рэкорд ня быў пераўзыдзены [[Генрых Мхітаран|Генрыхам Мхітаранам]] у 2013 годзе.

== Гарады-сябры ==
* [[Плоўдзіў]], [[Баўгарыя]]
* [[Тэгеран]], [[Іран]]

== Асобы ==
* [[Авэтык Ісаакян]] — армянскі паэт, празаік, публіцыст
* [[Сяргей Мартынаў]] — беларускі палітычны дзяяч, дыплямат
* [[Фрунзэ Мкртчан]] — савецкі актор тэатру і кіно, рэжысэр

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.gyumri.am/ Афіцыйны сайт].

[[Катэгорыя:Гюмры| ]]</text>
      <sha1>omsv2v16838xpvoznbesgtyxf9w8k6p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331769</id>
      <parentid>2331758</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:37:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>521</id>
      </contributor>
      <comment>Са старонкі прыбраны файл Coat_of_arms_of_Gyumri.svg, бо ён быў выдалены з Commons удзельнікам [[commons:User:Rubin16|Rubin16]]. Прычына: [[:c:COM:L|Copyright violation]]; can usually be uploaded to your local Wikipedia as fair use if an article exists ([</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17563" xml:space="preserve">{{Населены пункт
|Назва                            = Гюмры
|Статус                           = горад
|Назва ў родным склоне            = Гюмры
|Назва на мове краіны             = Գյումրի
|Код мовы назвы краіны            = hy
|Краіна                           = Армэнія
|Герб                             =
|Сьцяг                            =
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = V ст. да н. э.
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 1   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 2   = Рэгіён
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = Шырак
|Від адміністрацыйнай адзінкі 3   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 3 = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 36
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 1509
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 146100
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва= 
|Год падліку колькасьці           = 2011
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі   = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Дадатковы парамэтар насельніцтва = 
|Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Часавы пас                       = +4
|Летні час                        = 
|Тэлефонны код                    = 
|Паштовы індэкс                   = 3101—3126
|Назва лічбавага клясыфікатару    = 
|Лічбавы клясыфікатар             = 
|Аўтамабільны нумарны знак        = 
|Назва аўтамабільнага нумарнога знаку = 
|Аўтамабільныя нумарныя знакі     = 
|Назва аўтамабільных нумарных знакаў = 
|Выява                            = Gyumri general view from the central square.jpg
|Апісаньне выявы                  = 
|Шырата паўшар’е                  = паўночнае
 |Шырата градусаў                 = 40
 |Шырата хвілінаў                 = 47
 |Шырата сэкундаў                 = 22
|Даўгата паўшар’е                 = усходняе
 |Даўгата градусаў                = 43
 |Даўгата хвілінаў                = 50
 |Даўгата сэкундаў                = 51
|Назва мапы                       = 
|Альтэрнатыўная мапа              = 
|Назва мапы2                      = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = справа
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = [http://www.gyumricity.am/ www.gyumricity.am]
|Колер                            = {{Колер|Армэнія}}
}}
'''Гюмры́''' ({{мова-hy|Գյումրի}}) — горад на захадзе [[Армэнія|Армэніі]] і адміністрацыйны цэнтар правінцыі Шырак у паўночна-заходняй частцы краіны. Зьяўляецца другім паводле велічыні горадам Армэніі. У канцы XIX стагодзьдзя быў вядомы пад назовам Александропаль і быў адным з найбуйнейшых гарадоў Усходняй Армэніі, якая знаходзілася пад кіраваньнем [[Расейская імпэрыя|Расеі]], з насельніцтвам, амаль супастаўным з насельніцтвам [[Ерэван]]у. У савецкі час насіў назву Ленінакан. У Гюмры разьмяшчаецца [[Шырацкая эпархія]], якая ёсьць часткай [[Армянская апостальская царква|Армянскай апостальскай царквы]].

== Гісторыя ==
Археалягічныя раскопкі, праведзеныя за часам савецкага пэрыяду, паказалі, што тэрыторыя сучаснага Гюмры была заселеная як мінімум з 3 тысячагодзьдзя да н. э. Наваколіцы ўваходзілі ў склад старажытнага каралеўства [[Урарту|Ўрарту]]. Пры заняпадзе апошняга да другой паловы VI стагодзьдзя да н. э. паселішча стала часткай [[Дзяржава Ахемэнідаў|імпэрыі Ахемэнідаў]]. Аднак на пачатку V стагодзьдзя да н. э. мясцовасьць стала часткай сатрапіі Армэніі пад уладай [[Эрвандыды|Эрвандыдаў]]. Паводле альтэрнатыўнай тэорыі, мясцовае паселішча было заснаванае прыблізна ў 401 да н. э. грэцкімі каляністамі&lt;ref&gt;[http://www.britannica.com/eb/article-9046406?tocId=9046406 «Gyumri Armenia»]. Encyclopædia Britannica.&lt;/ref&gt;.

Пасьля падзелу Армэніі ў 387 годзе паміж [[Бізантыйская імпэрыя|бізантыйцамі]] і пэрсамі і ў выніку падзеньня [[Дынастыя Аршакуні|Арсацыдскага каралеўства]] ў 428 годзе Шырак, уключаючы сучасны Гюмры, стаў часткай [[дзяржава Сасанідаў|Сасанідзкай імпэрыі]]. У 658 годзе, за часам актыўных арабскіх ісламскіх уварваньняў, Гюмры быў заваяваны і стаў часткай эмірата Армэнія пад кіраваньнем [[халіфат Амэядаў|халіфата Амэядаў]]. У Сярэднявеччы Гюмры быў значным і даволі разьвітым гарадзкім паселішчам. Паводле словах армянскага навукоўца Гевонда Гісторыка, горад быў цэнтрам паўстаньня, ачоленага [[Артавазд Маміканян|Артаваздам Маміканянам]] супраць ісламскага халіфату паміж 733 і 755 гадамі. Пасьля двух стагодзьдзяў ісламскага панаваньня Армэнія абвесьціла незалежнасьць у 885 годзе, стаўшы каралеўствам [[дынастыя Багратыдаў|Багратыдаў]].

[[Файл:Old Gyumri 03.PNG|міні|зьлева|[[Дыярама]] старога Александропалю з [[царква Сьвятога Збавіцеля (Гюмры)|царквой Сьвятога Збавіцеля]] на выяве.]]
Пасьля падзеньня Армэніі горад быў далучаны да Бізантыйскай імпэрыі ў 1045 годзе і пазьней да [[сэльджукі|туркаў-сэльджукаў]] у 1064 годзе. Пры чужых правіцелях горад паступова страціў сваё значэньне на працягу наступных стагодзьдзяў, аж да стварэньня [[Закарыдзкае княства|Закарыдзкага княства]] ў 1201 годзе пад грузінскім пратэктаратам. За часам панаваньня Закарыдаў усходнеармянскія тэрыторыі, галоўным чынам Лоры і Шырак, увайшлі ў новы пэрыяд росту і стабільнасьці, стаўшы гандлёвым цэнтрам паміж усходам і захадам. Пасьля захопу манголамі [[Ані]] ў 1236 годзе Армэнія ператварылася ў мангольскі пратэктарат як частка [[Дзяржава Ільганідаў|Ільганату]], а Закарыды сталі васаламі [[Мангольская імпэрыя|манголаў]]. Пасьля падзеньня Ільганату ў сярэдзіне XIV стагодзьдзя князі Закарыды кіравалі Лоры, Шыракам і [[Арарацкая раўніна|Арарацкай раўнінай]] да 1360 году, калі яны трапілі пад напады цюркскіх плямёнаў&lt;ref name=&quot;rbedrosian&quot;&gt;[http://rbedrosian.com/atmi4.htm «The Turco-Mongol Invasions»]. Rbedrosian.com.&lt;/ref&gt;. У 1400 годзе [[Тымур]] уварваўся ў Армэнію і Грузію і захапіў у палон больш за 60 тысяч мясцовых жыхароў, а шмат суседніх раёнаў і сам Шырак абязьлюдзелі&lt;ref name=&quot;rbedrosian&quot;/&gt;.

У 1501 годзе большасьць усходнеармянскіх тэрыторыяў, уключаючы Гюмры, былі заваяваны новай пэрсыдзкай [[дынастыя Сэфэвідаў|дынастыяй Сэфэвідаў]] на чале з шагам [[Ісмаіл I|Ісмаілам I]]&lt;ref&gt;Steven R. Ward (2014). [https://books.google.com/books?id=MOuVAgAAQBAJ&amp;pg=PA43 «Immortal, Updated Edition: A Military History of Iran and Its Armed Forces»]. Georgetown University Press. — С. 43. — ISBN 1626160325.&lt;/ref&gt;. На працягу першай паловы XVIII стагодзьдзя Гюмры стаў часткай [[Эрыванскае ханства|Эрыванскага ханства]] пад уладай [[дынастыя Афшарыдаў|дынастыі Афшарыдаў]], а пазьней пад [[Пэрсыдзкая імпэрыя|Пэрсыдзкай імпэрыяй]]. У чэрвені 1804 году расейскія войскі занялі Шырак на пачатку [[расейска-пэрсыдзкая вайна 1804—1813 гадоў|расейска-пэрсыдзкай вайны 1804—1813 гадоў]]. Гюмры афіцыйна ўвайшоў у склад [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] паводле [[Гюлістанская дамова|Гюлістанскай дамовы]], падпісанай 1 студзеня 1813 году паміж Расеяй і Пэрсіяй.

Буйная расейская крэпасьць была пабудаваная ў горадзе ў 1837 годзе, які на той час ужо меў назоў Александропаль на загад расейскага імпэратара [[Мікалай I|Мікалая I]]. Канчаткова Александропаль быў сфармаваны як горад у 1840 годзе, каб стаць цэнтрам наваўтворанага [[Александропальскі павет|Александропальскага павета]], які зьведаў хуткі рост на працягу першага дзесяцігодзьдзя новага стагодзьдзя. У 1902 годзе быў адкрыты першы ў горадзе банк. Да саветызацыі Армэніі ў 1920 годзе ў Александропалі быў 31 вытворчы цэнтар, уключаючы прадпрыемствы па вытворчасьці піва, мыла, тэкстылю ды іншых тавараў. Пасьля [[Рэвалюцыя 1917 году ў Расеі|Расейскай рэвалюцыі 1917 году]] і адыходу Расеі з Паўднёвага Каўказу асманскія войскі пачалі новы наступ, захапіўшы і Александропаль. 11 траўня 1918 году падчас Каўкаскай кампаніі ў [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайне]] асманы 24 сьнежня 1918 году адышлі ад гораду паводле вынікаў [[Мудраскае замірэньне|Мудраскага замірэньня]].

Горад уваходзіў у склад нядаўна створанай [[Рэспубліка Армэнія (1918—1920)|рэспублікі Армэніі]], абвешчанай 28 траўня 1918 году. 10 траўня 1920 году мясцовыя бальшавікі пры дапамозе мусульманскага насельніцтва паспрабавалі зьдзейсьніць дзяржаўны пераварот у горадзе супраць дашнацкага ўраду. Паўстаньне было задушанае армянскім урадам 14 траўня, а ягоныя кіраўнікі былі пакараныя сьмерцю. Аднак падчас чарговага ўварваньня турэцкія войскі атакавалі Александропаль і занялі горад 7 лістапада 1920 году, у выніку Армэнія была вымушаная падпісаць [[Александропальская дамова|Александропальскую дамову]] 3 сьнежня, каб спыніць прасоўваньне асманаў да Ерэвану, аднак адначасовае савецкае ўварваньне прывяло да падзеньня армянскага ўраду 2 сьнежня. Турэцкія сілы выйшлі з Александропаля пасьля падпісаньня [[Карская дамова|Карскай дамовы]] ў кастрычніку 1921 году.

За савецкім часам назва гораду ў 1924 годзе была замененая на Ленінакан у гонар памерлага савецкага лідэра [[Уладзімер Ленін|Ўладзімера Леніна]]. Горад пацярпеў ад землятрусу 1926 году, калі шмат якія ягоныя выбітныя будынкі былі разбураныя, у тым ліку грэцкая царква Сьвятога Георгія. Ленінакан стаў буйным прамысловым цэнтрам [[Армянская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Армянскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі]] і другім паводле велічыні пасьля сталіцы Ерэвану. Горад зьведаў сур’ёзны ўрон падчас землятрусу ў Армэніі 1988 году, які разбурыў шмат якія будынкі ў значнай частцы краіны.

== Спорт ==
У горадзе разьмяшчаецца футбольны клюб «[[Шырак Гюмры|Шырак]]». Маецца гарадзкі стадыён умяшчальнасьцю 3000 чалавек, які ёсьць самым старым стадыёнам у краіне. Ураджэнец Гюмры і былы гулец «Шыраку» [[Артур Петрасян]] быў галоўным бамбардзірам [[мужчынская зборная Армэніі па футболе|нацыянальнай зборнай Армэніі]], пакуль ягоны рэкорд ня быў пераўзыдзены [[Генрых Мхітаран|Генрыхам Мхітаранам]] у 2013 годзе.

== Гарады-сябры ==
* [[Плоўдзіў]], [[Баўгарыя]]
* [[Тэгеран]], [[Іран]]

== Асобы ==
* [[Авэтык Ісаакян]] — армянскі паэт, празаік, публіцыст
* [[Сяргей Мартынаў]] — беларускі палітычны дзяяч, дыплямат
* [[Фрунзэ Мкртчан]] — савецкі актор тэатру і кіно, рэжысэр

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.gyumri.am/ Афіцыйны сайт].

[[Катэгорыя:Гюмры| ]]</text>
      <sha1>bcbzy34sdhfzy2oe7cg2wyzig5haf9k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:SergeiSEE</title>
    <ns>3</ns>
    <id>162078</id>
    <revision>
      <id>2331723</id>
      <parentid>2327538</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:42:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларуская гандлёва-прамысловая палата */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32545" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
—[[Удзельнік:Yaraslau Zubrytski|Yaraslau Zubrytski]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Yaraslau Zubrytski|гутаркі]]) 18:03, 8 сьнежня 2014 (FET)

== Францішак Скарына ==

Вітаю. Нутраныя спасылкі кшталту &lt;code&gt;[[&lt;/code&gt;Мальдзіс А. І.&lt;code&gt;]]&lt;/code&gt; не працуюць. Яны павінныя афармляцца як &lt;code&gt;[[&lt;/code&gt;Адам Мальдзіс|Мальдзіс А. І.&lt;code&gt;]]&lt;/code&gt;--[[Удзельнік:Liashko|Liashko]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Liashko|гутаркі]]) 00:21, 4 лютага 2015 (MSK)

== CEE Spring 2016 Survey ==

[[File:Logo CEE-t.png|right|170px]] Hi, '''CEE Spring 2016''' participant! I am sorry for writing in English.  The international organisers of the contest ask you to complete the survey about the contest. It is very short. It gives us a bit of statistics and helps make the next contest better.  '''Please complete the survey here: https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_eLP1PKZWjSpIi45'''  Best regards, &lt;br /&gt;-- [[:m:user:Ата|Ата]] via [[m:Special:MyLanguage/User:MediaWiki message delivery|MassMessage]] 16:28, 10 верасьня 2016 (MSK)
&lt;!-- Message sent by User:Base@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Base/MassMessage/CEE_Spring-2016-participants&amp;oldid=15897871 --&gt;

== Пяцісотгоднасьць ==

{{ВП:Праект:Тэматычны тыдзень/Пяцісотгоднасьць/Запрашэньне}} --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 17:45, 31 траўня 2017 (MSK)

== Коскі паміж зноскамі ==
Вітаю! Дзякуй за даданьне зьвестак у артыкул [[Бабінавічы]]. Калі ласка, зьвярніце ўвагу, што ў Вікіпэдыі паміж зноскамі ня ставяць косак — ні ў нашым, ні ў іншых разьдзелах. Апроч таго, зноску не аддзяляюць ад асноўнага тэксту прабелам. Паглядзіце нашыя [[:Катэгорыя:Вікіпэдыя:Абраныя артыкулы|абраныя артыкулы]] (напрыклад, [[Агенцтва гарантаванага пакрыцьця банкаўскіх укладаў (дэпазытаў) фізычных асобаў]] або [[Траецкае прадмесьце]]). Гэта тлумачыцца меркаваньнямі ляканічнасьці: у адрозьненьне ад звычайнага тэксту ў вікі-артыкуле зноска падаецца ў выглядзе надрадковай гіпэрспасылкі, таму неяк вылучаць яе пунктуацыяй ня мае сэнсу. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Казімер Ляхновіч]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:42, 9 ліпеня 2017 (MSK)

== [[Якаўлевічы (пасёлак)]] і [[Якаўлевічы (вёска)]] ==

Вы дадалі вялікую колькасьць інфармацыі ў артыкул пра пасёлак, у тым ліку зьвесткі пра насельніцтва, але я мяркую, што прынамсі частка гэтых зьвестак апісваюць вёску, бо паводле [http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/viciebskaja.htm перапісу насельніцтва 2009 году] ў вёсцы жыло 354 чалавекі, а ў пасёлку — 18 чалавек. Калі глядзець старыя мапы, то бачна, што пасёлак знаходзіцца на месцы былога маёнтку і як раней, так і цяпер мае ня надта вялікія памеры, у адрозьненьне ад вёскі, якая знаходзіцца на поўдзень ад былога маёнтку, таму прынамсі зьвесткі пра насельніцтва варта перанесьці ў артыкул пра вёску. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 16:42, 16 жніўня 2018 (MSK)

== Добрыя артыкулы ==

Вітаю! Запрашаю ўзяць удзел у [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Слуцак|галасаваньні]] за наданьне артыкулу [[Слуцак]] статусу добрага артыкулу. На маю думку, ацэньваньне артыкулаў ёсьць вельмі важнай працэдурай, бо наданьне статусу добрага або абранага выдзяляе артыкулы ў сьпісе інтэрвікаў. Адпаведна, у выпадку вялікай колькасьці вэрсіяў пэўнага артыкула на розных мовах інтэрвіка нашага разьдзелу, увогуле, можа не адлюстроўвацца ў асноўным сьпісе. Аднак калі артыкул зьяўляецца добрым або абраным, то нашая інтэрвіка ''беларуская (тарашкевіца)'' абавязкова прысутнічае ў скарочаным сьпісе з адпаведнай зоркай — сіняй або залатой, што прыцягвае ўвагу чытачоў іншых радзьдзелаў. Таму ацэньваньне артыкулаў — гэта адзін з даволі эфэктыўных захадаў прыцягнуць больш чытачоў і, адпаведна, удзельнікаў у наш разьдзел. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:04, 4 лютага 2019 (MSK)

== Запрашэньне ==
З нагоды прапановаў на [[Вікіпэдыя:Вікісустрэчы]] запрашаю адзначыцца на старонцы [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Community_User_Group_Belarus/be-tarask?uselang=be-tarask Суполкі ўдзельнікаў грамады Вікімэдыі ў Беларусі].--[[Удзельнік:W]] 11:44 9 лютага 2019 (MSK)

== Віківясна-2019 ==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019|Віківясьне-2019]]'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;[[ВП:ВікіВясна|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2019/Удзельнікі|сьпіс удзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 11:55 17 сакавіка 2019 (MSK)

== Перанос артыкулаў ==

Зьвяртаю вашую ўвагу, што для пераносу артыкулаў ёсьць пункт мэню «Перанесьці» над артыкулам. Замена ж тэксту старонкі на іншы руйнуе сувязь з гісторыяй старонкі і парушае правілы Вікіпэдыі. --[[Удзельнік:Red_Winged_Duck|Red_Winged_Duck]] 22:10, 8 красавіка 2019 (MSK)

== Месяц Аршанскай бітвы ==

{{ВП:Праект:Тэматычны тыдзень/Аршанская бітва/Запрашэньне}}
--&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 21:06, 11 жніўня 2019 (MSK)

== Community Insights Survey ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

'''Share your experience in this survey'''

Hi {{PAGENAME}},

The Wikimedia Foundation is asking for your feedback in a survey about your experience with {{SITENAME}} and Wikimedia. The purpose of this survey is to learn how well the Foundation is supporting your work on wiki and how we can change or improve things in the future. The opinions you share will directly affect the current and future work of the Wikimedia Foundation.

Please take 15 to 25 minutes  to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(ceewps,act3) give your feedback through this survey]'''.  It is available in various languages.

This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English).

Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey.

Sincerely,
&lt;/div&gt; [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 17:44, 6 верасьня 2019 (+03)
&lt;!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(cee_wps,act3)&amp;oldid=19352611 --&gt;

== Reminder: Community Insights Survey ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

'''Share your experience in this survey'''

Hi {{PAGENAME}},

A couple of weeks ago, we invited you to take the Community Insights Survey. It is the Wikimedia Foundation’s annual survey of our global communities. We want to learn how well we support your work on wiki. We are 10% towards our goal for participation. If you have not already taken the survey, you can help us reach our goal! '''Your voice matters to us.'''

Please take 15 to 25 minutes  to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(ceewps,act3) give your feedback through this survey]'''.  It is available in various languages.

This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English).

Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey.

Sincerely,
&lt;/div&gt; [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 18:12, 20 верасьня 2019 (+03)
&lt;!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(cee_wps,act3)&amp;oldid=19395163 --&gt;

== [[Вікіпэдыя:Адміністрацыя#Удзельнік:Kazimier Lachnovič]] ==

Прывітаньне. Калі ласка, прыміце ўдзел у галасаваньні [[Вікіпэдыя:Адміністрацыя#Удзельнік:Kazimier Lachnovič]]. Як высьветлілася, згодна з правіламі Meta, для абраньня бюракрата патрэбныя ня менш за 15 галасоў. На дадзены момант мы маем толькі пяць галасоў. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 14:31, 2 кастрычніка 2019 (+03)

== Reminder: Community Insights Survey ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

'''Share your experience in this survey'''

Hi {{PAGENAME}},

There are only a few weeks left to take the Community Insights Survey! We are 30% towards our goal for participation. If you have not already taken the survey, you can help us reach our goal!
With this poll, the Wikimedia Foundation gathers feedback on how well we support your work on wiki. It only takes 15-25 minutes to complete, and it has a direct impact on the support we provide.

Please take 15 to 25 minutes  to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(ceewps,act3) give your feedback through this survey]'''.  It is available in various languages.

This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English).

Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey.

Sincerely,
&lt;/div&gt; [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 22:50, 3 кастрычніка 2019 (+03)
&lt;!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(cee_wps,act3)&amp;oldid=19433651 --&gt;

== Афармленьне бібліяграфіі ==

Вітаю! Хацеў бы падзякаваць за дапаўненьне сьпісаў літаратуры ў шматлікіх артыкулах, а таксама абмеркаваць некаторыя пытаньні афармленьня. У дакумэнтацыі [[:Шаблён:Кніга|шаблёну «Кніга»]] ёсьць наступныя рэкамэндацыі: 1) ''Спасылкі на крыніцы ў разьдзеле «Літаратура» варта афармляць у выглядзе маркіраванага сьпісу, спарадкаванага ў альфабэтным парадку: спачатку паводле прозьвішча першага аўтара, другога і г. д., потым паводле назвы кнігі, выдавецтва, году''; 2) ''Прозьвішча аўтара звычайна падаецца з ініцыялам імя (або ініцыяламі імя і імя па бацьку), які аддзяляецца непарыўным прагалам Прозьвішча&amp;nbsp;І. (або Прозьвішча&amp;nbsp;І.&amp;nbsp;І.)''; 3) ''Загаловак кнігі цалкам. Падаецца як на вокладцы кнігі або як у адмысловым бібліяграфічным апісаньні ў пачатку або канцы кнігі (г. зн. без двукосьсяў, калі яны не зьяўляюцца часткай назвы)''. — Магчыма, ёсьць сэнс абмеркаваць і ўзгадніць гэтыя пункты дзеля агульнай уніфікацыі афармленьня сьпісаў літаратуры ў нашым разьдзеле, бо на бягучы момант нашыя падыходы, з усяго відаць, у гэтых пунктах разыходзяцца. Асобнае пытаньне — упарадкаваньне літаратуры на розных мовах, якое таксама можна абмеркаваць і дзе асабіста я ў сваім унёску арыентуюся на [[ВП:ІНШАМОЎ]], т.ё. у сьпісе літаратуры сьпярша зьмяшчаю ўсе беларускамоўныя крыніцы адным блёкам, далей — крыніцы на іншых мовах у парадку моваў у інтэрвіках да артыкулаў на кожнай мове асобным блёкам (у межах кожнага блёку свой альфабэтны парадак, бо кожная мова мае свой альфабэт). --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 23:49, 22 студзеня 2020 (+03)
: Дзякую за паразуменьне! --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 16:26, 28 студзеня 2020 (+03)

== 38-я Вікісустрэча ==
Запрашаю заўтра ў чацьвер 27 лютага на Вікісустрэчу ў прасторы «Фалянстэр», што каля станцыі мэтро «Плошча Перамогі» ([[Вікіпэдыя:Вікісустрэчы#27_лютага,_Менск]]). Пачатак а 18:30. Адрас: вул. Зьм. Бядулі, д. 3, пам. 2н.--[[Удзельнік:W]] 12:04, 26 лютага 2020 (UTC+3)
:Вітаю! Я не жыву ў Менску.

==Віківясна-2020==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020|Віківясьне-2020]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020/Удзельнікі|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 10:53, 2 сакавіка 2020 (UTC+3)

==Нізкіз==
Запрашаю падтрымаць вылучэньне артыкула ў добрыя ([[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Нізкіз]]).--[[Удзельнік:W]] 11:54, 22 красавіка 2020 (UTC+3)

==Вікі любіць Зямлю-2020==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WLE Austria Logo (no text).svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага фотаспаборніцтва&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю/Удзельнікі|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 12:18, 30 траўня 2020 (UTC+3)

==Месяц беларускай літаратуры==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WP20Symbols PENANDPAPER.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура|Месяцы беларускай літаратуры]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''спаборніцтва&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Беларуская літаратура|Месяц беларускай літаратуры]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 15:35, 14 студзеня 2021 (UTC+3)

==Выклік Вікіпрагалу==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WikiGap.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выклік Вікіпрагалу]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выкліку Вікіпрагалу]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:56, 1 сакавіка 2021 (UTC+3)

==Віківясна-2021==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:CEE Spring Logo vertical-t.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясьне-2021]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2021/Удзельнікі|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 21:20, 16 сакавіка 2021 (UTC+3)

==Вікі любіць Зямлю-2021==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Wiki Loves Earth map marker.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага&lt;/br&gt;спаборніцтва «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю-2021]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі ласка, запішыцеся ў [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021/Удзел|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:41, 30 траўня 2021 (UTC+3)

==[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:20, 20 сьнежня 2021 (UTC+3)

== Юбілейны месяц ==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Беларусы. Biełarusy. Belarusians.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейным месяцы]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейны месяц]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 18:30, 14 студзеня 2022 (UTC+3)

== [[Брагін]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Брагін]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 16:35, 8 лютага 2022 (UTC+3)

== [[Дзьмітры Піневіч]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Дзьмітры Піневіч]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:12, 8 сакавіка 2022 (UTC+3)

==Віківясна-2022==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt; text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясьне-2022]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022/Удзел|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 10:28, 19 сакавіка 2022 (UTC+3)

== [[Саюзная рашучасьць-2022]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Саюзная рашучасьць-2022]]. Дапаўненьне артыкула і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:34, 24 сакавіка 2022 (UTC+3)

== [[Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:56, 21 красавіка 2022 (UTC+3)

== [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 21:07, 3 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Вузел Баранавічы]] ==
Вітаю! Як маецеся? Запрашаю падтрымаць вылучэньне артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Вузел Баранавічы]]. Дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 19:40, 30 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:33, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:42, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>73amrwdkjpowxlciue86ylxdcmirl39</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вінаградарства ў Азэрбайджане</title>
    <ns>0</ns>
    <id>172907</id>
    <revision>
      <id>2331712</id>
      <parentid>2182951</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:11:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>выдаленая [[Катэгорыя:Віны]]; дададзеная [[Катэгорыя:Віно паводле краінаў]] з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7313" xml:space="preserve">{{Машынны пераклад}}
[[Файл:Wine grapes07.jpg|thumb|300пкс|Чырвоны вінаград]]
'''Вінаградарства ў Азэрбайджане''' — вытворчасьць віна і вырошчваньне [[вінаград]]у на тэрыторыі [[Азэрбайджан]]у.

== Гісторыя вінаробства на тэрыторыі Азэрбайджану ==
Пры археалягічных раскопках, якія праводзіліся ў [[Акстафінскі раён|Акстафінскім раёне]], у навакольлях Шамуцепе (гістарычнага помніка 05-04 тыс. да н. э.) у [[1962]] годзе, былі выяўленыя насеньне вінаграда. Археолаг [[Ларэнца Канстанцін]], дасьледвалы [[флора Азэрбайджана|дзікую флору]] Прыкасьпійскіх рэгіёнаў, у тым ліку і [[Азэрбайджан]]у пацьвердзіў гэты факт. Археалягічныя знаходкі ва Ўзерліктэпе, Кюльтапе, [[горад Казах|Казахе]] сьведчаць аб старажытнай культуры вінаграда і вінаробства (канец III — пачатак II тысячагодзьдзі да н. э.). Пасьля ў мусульманскім Азэрбайджане, як і ў [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]], спажываньне віна перасьледвалася і гэта прывяло да распаўсюджваньня сталовых, кішмішных і разынкавых гатункаў вінаграду і заняпаду вінаробства.

Мясцовыя гатункі вінаграда ствараліся ў выніку селекцыі ў кожнай буйной населенай мясцовасьці ў асобнасьці.
Большасьць мясцовых гатункаў вінаграду ў [[Азэрбайджан]]е адбылося ад дзікага [[вінаград]]а, шляхам акультурваньня. У выніку натуральнага і штучнага адбору быў створаны багаты фонд мясцовых гатункаў рознага гаспадарчага значэньня.&lt;ref name='Agakishiev'&gt;[https://web.archive.org/web/20100224075056/http://www.ia-centr.ru/expert/156/ ia-centr.ru ::: Экспертная ацэнка :: Не нафтай адзінай вінаградарства і вінаробства Азэрбайджану] {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;

== Сучасны пэрыяд ==
У [[1980]]-х гадах па колькасьці зарабляць валюту дзяржкамітэт Азэрбайджану па вінаградарства займаў першае месца ў [[СССР]], апярэдзіўшы нафтавую прамысловасьць.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20100224070007/http://ru.trend.az/print/1065607.html Вінаградарства Азэрбайджану мае патрэбу ў карэннай мадэрнізацыі] {{ref-ru}}&lt;/ref&gt; У [[1985]] годзе ў выніку антыалькагольнай кампаніі, праведзенай Гарбачовым, Азэрбайджан вымусілі высечы ня толькі плянтацыі з тэхнічнымі гатункамі, але і з унікальнымі сталовымі гатункамі вінаграду. Пасьля 1985 году было раскарчавана вінаграднікаў на плошчы больш чым 130 тыс. га. Да [[2008]] годзе пад вінаграднікі выдзелена 7 тыс. га. Стаўка зроблена на вытворчасьць якасных гатункаў вінаграда і як сьледзтва марачных гатункаў вінаў, а не на танныя гатункі, як у часы Саюза.

== Культывуюцца гатункі вінаграда ==
Усяго вядома 450 мясцовых гатункаў вінаграда. Многія зь іх атрымалі распаўсюд у краінах СНД і Балтыі.
* Аг шаны,
* Кара шаны,
* Кішміш,
* Табрызі,
* Баяншыра і інш.

== Спіс вінаў ==

=== Белыя ===
* Акстафа
* Садылы
* Алабашлы
* Шэмаха
* Кара-чанах
* Агдам

=== Чырвоныя ===
* Матраца
* Мартуні
* Кюрдамір
* Мадрасэ
* Акстафа
* Шахдаг
* Шэмаха
* Габала
* Лэйла
* Дэрвіш
* Чынар
* Агні Баку

== Вытворцы ==
* ААТ «Бакы-Шяраб-1»
* ТАА «Азэр-Франс»
* «Товуз-Балтыя»&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20100224082433/http://news.bakililar.az/news_azerbayjanskie_vina__12389.html AZE.az — Азэрбайджанскія віны — найлепшыя ў сьвеце — Апошнія навіны Азэрбайджану, Каўказу, СНД, сусьветныя навіны] {{ref-ru}}&lt;/ref&gt;

== Узнагароды ==
* Узнагароды Азэрбайджан пейскіх вінаў: 27 Міжнародны трафэй за якасьць (Узнагарода Новага Тысячагодзьдзя), [[2000]] г. ([[Мадрыд]]);
* Міжнародны Залаты зоркай за якасьць, [[2000]] г. ([[Жэнева]]);
* Міжнароднай Плацінавы зоркай за якасьць, 2001 г. ([[Парыж]]);
* Залатымі мэдалямі за віна «Сем прыгажунь» і «[[Дзявоцкая вежа]]» уручаныя на 4, Міжнародны прафэсійнай дэгустацыі вінаў;
* Залаты мэдалём за віно «Іванаўка», які быў уручаны на 5 Міжнароднай прафэсійнай дэгустацыі, 2001 г. (Масква).
* Залаты мэдалём за віно «Сэўгілім» уручаныя на 6 Міжнароднай прафэсійнай дэгустацыі він 2002 г. (Масква).
* Залаты мэдалём за віно «Букет Азэрбайджану» Міжнароднай прафэсійным конкурсе вінаў, 2003 г. (Масква).&lt;ref name='Agakishiev' /&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.sovietwine.com/winery/azssr.html Вінаградарства і вінаробства Азэрбайджану] {{ref-ru}}
* [https://web.archive.org/web/20100225081904/http://www.agrobel.by/ru/node/10599 Азэрбайджан: вінаградарства мае патрэбу ў карэннай мадэрнізацыі] {{ref-ru}}
* [https://web.archive.org/web/20100224075056/http://www.ia-centr.ru/expert/156/ Гісторыя] {{ref-ru}}

[[Катэгорыя:Віно паводле краінаў]]
[[Катэгорыя:Азэрбайджанская кухня]]
[[Катэгорыя:Эканоміка Азэрбайджану]]</text>
      <sha1>2fctb720mh59by2v5tevn1ko7uz61tv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ям-Запольскі мір</title>
    <ns>0</ns>
    <id>173378</id>
    <revision>
      <id>2331807</id>
      <parentid>1839499</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:22:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>артаграфія, [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4310" xml:space="preserve">{{Дамова
| назва                = Ям-Запольскі мір
| поўная назва         = 
| выява                = Truce of Jam Zapolski 1582.PNG
| шырыня выявы         = 266пкс
| подпіс выявы         = У выніку Ям-Запольскага замірэньня тэрыторыі, пазначаныя аранжавым колерам, перайшлі ад Маскоўскага княства да Рэчы Паспалітай
| тып                  = [[мірнае пагадненьне]]
| дата падрыхтоўкі     = 
| дата падпісаньня     = {{Дата пачатку|6|1|1582|1}}
| месца падпісаньня    = Ківерава Гара
| замацаваная пячаткай = 
| набыла моц           = 
| умовы                = 
| тэрмін дзеяньня      = 10 гадоў
| страціла моц         = 
| падпісаная           = 
| бакі                 = {{Просты сьпіс|
* [[Рэч Паспалітая]]
* [[Маскоўская дзяржава]]
}}
| месца захаваньня     = 
| статус               = 
| мова                 = 
| мовы                 = 
| сайт                 = 
| wikisource           = 
}}
'''Ям-Запо́льскі мір''' — мірная дамова паміж [[Рэч Паспалітая|Рэччу Паспалітай]] і [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавай]], заключаная {{Дата ў старым стылі|15 студзеня|1582|6 студзеня}} у вёсцы Ківеравай Гары (за 15 верстаў ад Запольскага Яму пад [[Пскоў|Псковам]], адсюль назва). Адзін з дыпляматычных актаў, які завяршаў [[Лівонская вайна|Лівонскую вайну 1558—1583 рокаў]].

Замірэньне падпісанае на 10 гадоў пасламі [[Іван Грозны|Івана Грознага]] і [[Стэфан Баторы|Стэфана Баторыя]] пры пасярэдніцтве [[Папа|Папы рымскага]] [[Урбан VII (папа рымскі)|Урбана VII]]&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар = [[Дзьмітры Яварніцкі|Яворницький Д. І.]]|частка = Гетьман Петро Конашевич Сагайдачний|загаловак = В. Щербак (упорядник, автор передмови). Коли земля стогнала|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = {{К.}}|выдавецтва = Наукова думка|год = 1995|том = |старонкі = 281|старонак = |сэрыя = |isbn = 5-319-01072-9|наклад = }} (у кнізе памылкова Урбана VIII)&lt;/ref&gt;. Важкую ролю ва ўкладаньні ўгоды адыграў [[папскі легат]] [[Антоніё Пасэвіна]].

Паводле ўмоваў міру, у абмен на адмову ад захопленых Іванам Грозным [[Лівонія|Лівоніі]] і [[Полацк]]у Маскоўская дзяржава атрымала назад [[Вялікія Лукі]] й іншыя землі, захопленыя Стэфанам Баторыем у ходзе вайны. Мір паміж дзяржавамі цягнуўся да самага пачатку [[Вайна Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гадоў|вайны 1609—1618 рокаў]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Міжнародныя пагадненьні Вялікага Княства Літоўскага]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя пагадненьні Расеі]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя пагадненьні Рэчы Паспалітай]]
[[Катэгорыя:Мірныя дамовы сярэднявечча]]
[[Катэгорыя:Мірныя пагадненьні XVI стагодзьдзя]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Пскову]]
[[Катэгорыя:Лівонская вайна]]</text>
      <sha1>bjdfgu2p7rekzrlvs7oyadcxbpv89a3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Лікёры</title>
    <ns>14</ns>
    <id>174197</id>
    <revision>
      <id>2331825</id>
      <parentid>1844371</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:35:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="92" xml:space="preserve">{{Болей|Лікёр}}

[[Катэгорыя:Моцныя сьпіртныя напоі]]</text>
      <sha1>l2cdc62ldz8j82flf8k9pxjqhp9spsn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Маланкавая вайна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>183426</id>
    <revision>
      <id>2331716</id>
      <parentid>2185941</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:30:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Ваенныя дзеяньні]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8333" xml:space="preserve">[[Файл:German paratroopers jumping From Ju 52s over Crete.jpg|250px|thumb|[[Крыцкая апэрацыя|Дэсантаваньне нямецкіх парашутыстаў на Крыце]], травень, 1941 год.]]

'''«Маланкавая вайна»''' ({{мова-de|Blitzkrieg|скарочана}}, [[Трансьлітарацыя|трансьліт]]. бліцкрыг) — тэорыя вядзеньня хуткаснай вайны, паводле якой перамога дасягаецца ў тэрміны, якія лічацца днямі, тыднямі ці месяцамі, да таго, як праціўнік здолее мабілізаваць і разгарнуць свае асноўныя вайсковыя сілы. Створана напачатку XX стагодзьдзя [[Альфрэд фон Шліфэн|Альфрэдам фон Шліфэнам]].
{{Ваенныя дзеяньні}}
== Стратэгія ==
Бліцкрыг складаецца са шчыльнага ўзаемадзеяньня [[пяхота|пяхотных]] і [[танк]]авых злучэньняў пры падтрымцы [[авіяцыя|авіяцыі]]. [[Стратэгія]] бліцкрыгу падобная з прынятай у [[СССР]] напярэдадні Другой сусьветнай вайны [[Тэорыя глыбокай апэрацыі|тэорыяй глыбокай наступальнай апэрацыі]]&lt;ref&gt;В. К. Триандафиллов. «Характер операций современных армий» — 3-е изд — М.:Госвоениздат, 1936.&lt;/ref&gt;. Па стратэгіі бліцкрыгу танкавыя падразьдзяленьні пры падтрымцы пяхоты прарываюцца ў тылы праціўніка, абыходзячы і атачаючы моцна ўмацаваныя пазыцыі. Акружаныя злучэньні праціўніка, якія маюць цяжкасьці з забесьпячэньнем боепрыпасамі, тэхнікай і прадуктамі харчаваньня, лёгка дабіваюцца наступаючымі войскамі ці здаюцца ў [[палон]].

== Выкарыстаньне ==
Адна зь першых спроб правесьці бліцкрыг была [[Нямецкая імпэратарская армія|нямецкімі войскамі]] падчас [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] на Заходнім фронце. Паводле [[плян Шліфэна|пляну Шліфэна]] меркавалася нанесьці маланкавы ўдар па Францыі, за 1,5—2 месяца завяршыць вайну зь ёй падпісаньнем пераможнага міру, а потым пераключыцца на [[Усходні фронт (Першая сусьветная вайна)|Усходні фронт]]. Аднак супраціў францускіх і бэльгійскіх войскаў не дазволіў ажыцьцявіць гэтыя пляны, адыграла сваю ролю адсутнасьць танкаў і недасканаласьць авіяцыі той эпохі, а таксама больш імклівы, чым гэта чакалася, наступ расейскіх арміі ва Ўсходняй Прусіі, што прымусіла перакінуць частку сіл на Ўсход. Усё гэта прывяло да таго, што нямецкія войскі прасоўваліся занадта павольна, і саюзьнікам атрымалася падцягнуць сілы і выйграць [[Бітва на Марне (1914)|бітву на Марне]] ў верасьні 1914 году. Вайна зацягнулася.

Упершыню бліцкрыг на практыцы быў пасьпяхова праведзены нямецкімі ваеннымі [[стратэг]]амі ([[Эрых фон Манштэйн|Манштэйн]], [[Эвальд фон Клейст|Клейст]], [[Гэйнц Вільгельм Гудэрыян|Гудэрыян]], [[Герд фон Рундштэт|Рундштэт]] і іншыя) напачатку [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] пры захопе [[Польшча|Польшчы]]: да канца верасьня Польшча перастала існаваць, хоць у ёй засталося больш мільёну незмабілізаваных чалавек прызыўнога ўзросту. У [[Францыя|Францыі]] таксама не былі вычарпаны людзкія рэзэрвы да моманту падпісаньня перамір’я. Уся [[Уварваннье ў Францыю|кампанія ў Францыі]] заняла толькі 44 дні: з 10 траўня па 22 чэрвеня 1940, а ў [[Польская кампанія 1939 году|Польшчы]] — 36 сутак: з 1 верасьня па 5 кастрычніка 1939 (дата спыненьня супраціву апошніх рэгулярных частак польскай арміі).

Напачатку Вялікай Айчыннай вайны стратэгія бліцкрыгу дазволіла нацысцкай Нямеччыне хутка разьбіць савецкія войскі ў паласе 100—300 км на ўсход ад мяжы паміж СССР зь Нямеччынай і яе саюзьнікамі. Тым ня менш, вялікік тэрыторыі СССР, страта нямецкіх арміяй часу на зьнішчэньне акружаных савецкіх войскаў, ламаньне [[вайсковая тэхніка|тэхнікі]] і супраціў абаронцаў прывялі ў выніку да правалу стратэгіі бліцкрыгу на ўсходнім фронце&lt;ref&gt;[[Уладзімір Міхайлавіч Жухрай|В. М. Жухрай]]. «Роковой просчет Гитлера. Крах блицкрига» — АСТ-Пресс, 2000 г.&lt;/ref&gt;.

== Супрацьдзеяньне ==
Сродкамі ўзброенага супрацьдзеяньня «маланкавай вайне» ёсьць своечасовае стварэньне сукупнасьці ўзаемадзейных рэгіянальных весткава-ўдарных груповак войскаў і павышэньне выніковасьці [[Супрацьпаветраная абарона|супрацьпаветранай абароны]]&lt;ref&gt;{{Кніга|аўтар=[[Ігар Дзенісенка]].|частка=[http://knihi.com/server/preview/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.10.djvu/10_866x9999.jpeg «Маланкавая вайна»]|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі|год=2000|том=[http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.10.djvu 10]|старонкі=10|старонак=544|сэрыя=|isbn=985-11-0169-9|наклад=10 000}}&lt;/ref&gt;.

== Глядзіце таксама ==
* [[Тэрытарыяльна-палітычная экспансія Трэцяга райху]]
* [[Плян «Гельб»]]
* [[Плян Барбароса]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.popularmechanics.ru/part/?articleid=224&amp;rubricid=7 «Бліцкрыг як тэхналёгія вайны»]{{Недаступная спасылка|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

[[Катэгорыя:Вайсковая стратэгія]]
[[Катэгорыя:Віды войнаў]]</text>
      <sha1>oporgq295d9o2hmw9spfsj4vtqbzhho</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Ці ведаеце вы/архіў</title>
    <ns>10</ns>
    <id>190230</id>
    <revision>
      <id>2331819</id>
      <parentid>2191647</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:19:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>дапаўненьне</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1535" xml:space="preserve">{{Архівы|
* [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 1|Архіў 2009]]
* [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 2|Архіў 2010]]
* [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 3|Архіў 2011]]
* [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 4|Архіў 2012]]
* [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 5|Архіў 2013]]
* [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 6|Архіў 2014]]
* [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 7|Архіў 2015]]
* [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 8|Архіў 2016]]
* [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 9|Архіў 2017]]
* [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 10|Архіў 2018]]
* [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 11|Архіў 2019]]
* [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 12|Архіў 2020]]
* [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 13|Архіў 2021]]
}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Праект:Ці ведаеце вы|Архіў]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Архівы|Ці ведаеце вы]]</text>
      <sha1>dpzwf4ldjvd1co8w598jk6jczg3hz43</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Славацкае віно</title>
    <ns>14</ns>
    <id>191595</id>
    <revision>
      <id>2331842</id>
      <parentid>1967634</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:14:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="275" xml:space="preserve">{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Віно}}
[[Катэгорыя:Віно паводле краінаў|Славаччына]]
[[Катэгорыя:Славацкая кухня]]
[[Катэгорыя:Славацкія алькагольныя напоі]]</text>
      <sha1>a5jdaffyex5n8sojwv81s4lv48j1we1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вугорскае віно</title>
    <ns>14</ns>
    <id>191636</id>
    <revision>
      <id>2331844</id>
      <parentid>1967808</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:14:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="210" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Вугорскія алькагольныя напоі|Віно]]
[[Катэгорыя:Віно паводле краінаў]]
[[Катэгорыя:Вугорская кухня|Віно]]</text>
      <sha1>r8uezgp7ztv5d2xdzwr3nvgb25h7z1d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Профіль chessgames/Дакумэнтацыя</title>
    <ns>10</ns>
    <id>200101</id>
    <revision>
      <id>2331771</id>
      <parentid>2168975</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:39:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MasterRus21thCentury</username>
        <id>60762</id>
      </contributor>
      <comment>замена</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="954" xml:space="preserve">{{Падстаронка-дакумэнтацыя}}
&lt;!-- Катэгорыі зьмяшчайце ўнізе старонкі --&gt;
{{Выкарыстаньне Вікізьвестак|P1665}} 
Гэты шаблён стварае вонкавую спасылку на старонку шахматыста на [[Chessgames.com]].

== Выкарыстаньне ==
Адзіны парамэтар:
: &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;{{НАЗВА_БАЗАВАЙ_СТАРОНКІ}} | ''ID'' }}&lt;/code&gt;
: &lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;{{НАЗВА_БАЗАВАЙ_СТАРОНКІ}} | id= ''ID'' }}&lt;/code&gt;

== Глядзіце таксама ==

&lt;includeonly&gt;
&lt;!-- Катэгорыі зьмяшчайце тут --&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Шахматы]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Вонкавыя спасылкі:Спорт]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Асобы]]
&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>2akfj9hflx3nktn59ql235flhzt4p07</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Misharepbel</title>
    <ns>3</ns>
    <id>204403</id>
    <revision>
      <id>2331744</id>
      <parentid>2203709</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:03:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Выклік Вікіпрагалу */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1571" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
==Выклік Вікіпрагалу==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WikiGap.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выклік Вікіпрагалу]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выкліку Вікіпрагалу]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:44, 1 сакавіка 2021 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:03, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>92ef4ydxa1qppprg39tn10dve95aaz9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Клёнаўка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>207201</id>
    <revision>
      <id>2331768</id>
      <parentid>2046618</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:35:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1055" xml:space="preserve">Назву '''Клёнаўка''' маюць:

== Населеныя пункты ==
=== [[Беларусь]] ===
* [[Клёнаўка (Віцебская вобласьць)|Клёнаўка]] — вёска ў [[Гарадоцкі раён|Гарадоцкім раёне]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]
* [[Клёнаўка (Менская вобласьць)|Клёнаўка]] — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]

== Рэкі ==
* [[Клёнаўка (рака)|Клёнаўка]] — рака ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]

== Глядзіце таксама ==
* [[Клён]]
* [[Клёнава]]
* [[Клёнавіч]]
* [[Клёнаў]]
* [[Клёнкі]]
* [[Клёны]]
* [[Падклёньне]]
* [[Прыклёнак]]

{{Неадназначнасьць}}</text>
      <sha1>0fbiqophlbi6un9nqabvufk6bnsm575</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Mikitos</title>
    <ns>3</ns>
    <id>211451</id>
    <revision>
      <id>2331735</id>
      <parentid>2327530</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:51:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларуская гандлёва-прамысловая палата */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3108" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
==[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]==
Запрашаю ўхваліць заяўку на грант для правядзеньня ў чэрвені фотаспаборніцтва ў Беларусі ([[:commons:Grants:Project/Rapid/User Group Belarus/Wiki Loves Earth Belarus_2020#Endorsements]]).--[[Удзельнік:W]] 7:31, 10 траўня 2020 (UTC+3)

==[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:53, 20 сьнежня 2021 (UTC+3)

== [[Дзьмітры Піневіч]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Дзьмітры Піневіч]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:15, 8 сакавіка 2022 (UTC+3)

== [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 21:22, 3 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:22, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:51, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>5cr9cv887gz2oez732ld1isfmcti35h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Zemant</title>
    <ns>3</ns>
    <id>212120</id>
    <revision>
      <id>2331722</id>
      <parentid>2327512</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:40:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларуская гандлёва-прамысловая палата */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7176" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
==Вікі любіць Зямлю-2020==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WLE Austria Logo (no text).svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага фотаспаборніцтва&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю|Вікі любіць Зямлю-2020]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю/Удзельнікі|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 12:57, 30 траўня 2020 (UTC+3)

== [[Дзьмітры Піневіч]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Дзьмітры Піневіч]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:44, 8 сакавіка 2022 (UTC+3)
* Добры дзень! Бачу, што маеце цікаўнасьць да вылучэньняў артыкулаў, таму прашу яшчэ пры наяўнасьці часу паглядзець [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Жамойць]]. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 13:39, 8 сакавіка 2022 (+03)

==Віківясна-2022==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt; text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясьне-2022]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022/Удзел|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 10:44, 19 сакавіка 2022 (UTC+3)

* Дзякую! --- [[Удзельнік:Zemant|Zemant]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Zemant|гутаркі]]) 15:25, 19 сакавіка 2022 (+03)

== [[Саюзная рашучасьць-2022]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Саюзная рашучасьць-2022]]. Дапаўненьне артыкула і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:29, 24 сакавіка 2022 (UTC+3)

== [[Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:33, 21 красавіка 2022 (UTC+3)

== [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 21:21, 3 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Вузел Баранавічы]] ==
Вітаю! Як маецеся? Запрашаю падтрымаць вылучэньне артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Вузел Баранавічы]]. Дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 19:35, 30 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:01, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:40, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>kd4wi98an8loflcr1nsuryp41q03it0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Эньё Марыконэ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>213451</id>
    <revision>
      <id>2331726</id>
      <parentid>2282301</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:44:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Silvio64</username>
        <id>5074</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Жыцьцяпіс */ picture</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23221" xml:space="preserve">{{Музыка
|Імя               = Эньё Марыконэ
|Сапраўднае_імя    = Ennio Morricone
|ганаровы суфікс   = &lt;small&gt;[[Ордэн За заслугі перад Італьянскай рэспублікай|OMRI]]&lt;/small&gt;
|Лёга              = 
|Памер_лёга        = 
|Апісаньне_лёга    = 
|Фота              = Ennio Morricone Cannes 2012.jpg
|Памер_фота        = 
|Апісаньне_фота    = Эньё Марыконэ на [[Канскі кінафэстываль|Канскім кінафэстывалі]]-2012
|Дата_нараджэньня  = {{Нарадзіўся|10|11|1928|1}}
|Месца_нараджэньня = [[Рым]], [[Каралеўства Італіі]]
|Дата_сьмерці      = 
|Месца_сьмерці     = 
|Гады              = 1946 — 2020
|Краіна            = 
|Прафэсіі          = {{Гарызантальны сьпіс|кампазытар|дырыгент|музыка|прадусар}}
|Голас             = 
|Інструмэнты       = {{Гарызантальны сьпіс|труба|фартэпіяна}}
|Жанры             = {{Гарызантальны сьпіс|[[фільмавая музыка]]|[[клясычная музыка]]|&lt;br&gt;[[абсалютная музыка]]|[[джаз]]|[[Поп-музыка|поп]]|[[Рок-музыка|рок]]}}
|Псэўданімы        = 
|Гурты             = 
|Супрацоўніцтва    = {{Сьпіс з br|[[Gruppo di Improvvisazione Nuova Consonanza]]|[[Рымскі сымфанічны аркестар]]|[[Бруна Нікаляі]]|[[Алесандра Алесандроні]]|[[Эда Дэль’Орса]]|[[Кура Савой]]|[[Сусана Рыгаччы]]|[[Міна Мадзіні|Міна]]|[[Ё-Ё Ма]]|[[Мірэй Мат’ё]]|[[Джоан Байз]]|[[Андрэа Бачэльлі]]|[[Морысі]]|[[Роджэр Зотэрз]]|[[Сара Брайтман]]|[[Эмі Ст’юарт]]|[[Пол Анка]]|[[Мільва]]|[[Джані Марандзі]]|[[Даліда]]|[[Катрын Спаак]]|[[Pet Shop Boys]]|[[Гэйлі Ўэстэнра]]}}
|Лэйблы            = 
|Узнагароды        = 
|Сайт              = http://www.enniomorricone.org/
}}
'''Э́ньё Марыко́нэ''' ({{Мова-it|Ennio Morricone}}, {{IPA|[ˈɛnnjo morriˈkoːne]}}; 10 лістапада 1928, [[Рым]], [[Каралеўства Італіі]] — 6 ліпеня 2020, Рым, [[Італія]]&lt;ref&gt;[https://belsat.eu/news/pamyor-enyo-marykone-autar-muzyki-z-prafesiyanala/ Памёр Эньё Марыконэ – аўтар музыкі з «Прафесіянала»]&lt;/ref&gt;) — італьянскі [[кампазытар]], [[дырыгент]]. Рыцар Вялікага крыжа [[Ордэн За заслугі перад Італьянскай рэспублікай|ордэна «За заслугі перад Італьянскай рэспублікай»]]. Ляўрэат [[Ганаровая прэмія Акадэміі|Ганаровай прэміі Акадэміі]] (2007), [[Прэмія Акадэміі|прэміі Акадэміі]] (2016), тры [[Прэмія «Грэмі»|прэміі «Грэмі»]], тры «[[Залаты Глёбус|Залатыя Глёбусы]]», шэсьць «[[БАФТА]]ў», дзесяць «[[Давід ды Данатэльлё|Давідаў]]», адзінаццаць «[[Срэбная стужка|Срэбных стужак]]», дзьве [[Эўрапейская кінапрэмія|Эўрапейскія кінапрэміі]], «[[Залаты леў]]» ды «[[Палярная музычная прэмія]]».

Склаў больш за 400 кампазыцыяў для кіно і тэлевізіі, больш за 100 клясычных твораў. Ягонае музычнае суправаджэньне да фільму «[[Добры, благі і злы]]» ўведзены ў [[Заля славы «Грэмі»|Залю славы «Грэмі»]]&lt;ref&gt;{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | суаўтары = | дата публікацыі = 1 сьнежня 2008| url = https://www.uncut.co.uk/news/the-police-queen-morricone-honoured-at-grammy-hall-of-fame-59760| копія = | дата копіі = | загаловак = The Police, Queen, Morricone Honoured At Grammy Hall Of Fame| фармат = | назва праекту = Uncut| выдавец = | дата доступу = 25 чэрвеня 2019 | мова = en| камэнтар = }}&lt;/ref&gt;. Ягоная фільмаграфія налічвае каля 70 уганараваных прэміямі фільмаў, сярод якіх усе фільмы [[Сэрджа Леонэ]]; усе фільмы [[Джузэпэ Тарнаторэ]]; «[[Бітва за Альжыр]]»; фільмы іншых італьянскіх, францускіх, ангельскіх, амэрыканскіх рэжысэраў. Эньё Марыконэ складаў музыку для такіх выканаўцаў, як [[Пол Анка]], [[Міна Мадзіні|Міны]], [[Мільва|Мільвы]], [[Дзукера Фарнач’яры|Дзукера]] і [[Андрэа Бачэльлі|Андрэы Бачэльлі]]. Напісаў музыку для [[Чэмпіянат сьвету па футболе 1978 году|Чэмпіянату сьвету па футболе 1978 року]].

== Жыцьцяпіс ==
Эньё Марыконэ нарадзіўся ў Рыме ў сям’і Лібэры Рыдольфі і музыкі Марыё Марыконэ. Меў чатырох братоў і сёстраў. Бацька навучыў сына граць на розных інструмэнтах, і ў 1940 року Эньё паступіў у [[Нацыянальная акадэмія сьвятой Сэсыліі|Нацыянальную акадэмію сьвятой Сэсыліі]] па клясе трубы. У 1946 року атрымаў дыплём трубача, у 1952 — дыплём па аранжаваньні, у 1954 — дыплём па складаньні мэлёдыяў.

Першыя кампазыцыі пачаў складаць для тэатру, таксама пісаў клясычную музыку для вакалу і фартэпіяна. З нагоды «[[Юбілейны год|Сьвятога 1950 году]]» напісаў вялікую групу песьняў пакланеньня для радыё. У 1953 пагадзіўся скласьці шэраг кампазыцыяў у амэрыканскім стылі для вячэрніх шоў, прадэманстраваўшы гнуткасьць і эклектызм, заўсёды прысутныя ў ягоным характары. Неўзабаве здабыў папулярнасьць дзякуючы стварэньню фонавай музыкі для радыёспэктакляў і перайшоў на складаньне фільмавай музыкі.

З 1956 граў у [[джаз]]-гурце і [[Аранжаваньне|аранжаваў]] папулярныя песьні для італьянскай радыёвяшчальнай кампаніі [[RAI]].

У 1961 року ўпершыню зьявіўся пад сваім імем як кампазытар фільму «[[Фэдэрал (фільм)|Фэдэрал]]». Пасьля гэтага фільму ў яго наладзілася доўгае супрацоўніцтва з рэжысэрам [[Лючыяна Сальчэ]].

Цягам кар’еры супрацоўнічаў з рознымі нацыянальнымі і міжнароднымі джазавымі і папулярнымі выканаўцамі. У 1963 разам з Робі Фэрантэ напісаў музыку для песьні «Ogni volta» («Кожны раз»), упершыню выкананай [[Пол Анка|Полам Анкам]] на [[Фэстываль італьянскай песьні ў Санрэма|фэстывалі ў Санрэма]] ў 1964 року. Песьня разышлася па сьвеце трыма мільёнамі копіяў, мільён зь якіх — у адной Італіі.

Яшчэ адной пасьпяховай ягонай кампазыцыя стала «Se telefonando» ў выкананьні [[Міна Мадзіні|Міны]], для якой Эньё Марыконэ выкарыстаў складанае аранжаваньне з камбінацыяй мэлядычных трубных кавалкаў, бубнаў у стылі [[Гэл Блэйн|Гаральда Саймана Блэйна]], струннай партыі, жаночага [[эўрапоп]]-[[хор]]у ды інтэнсіўных нізкагучных трамбонаў. Песьня дасягнула 7-га месца ў італьянскіх гіт-парадзе і цягам будучых дзесяцігодзьдзяў выконвалася рознымі сьпевакамі ў Італіі і за мяжой.

З 1964 року да распаду ў 1980 року ўваходзіў у склад «[[Gruppo di Improvvisazione di Nuova Consonanza]]» (G.I.N.C.), кампазытарскай суполкі, якая займалася [[авангард]]нымі імправізацыямі. Ансамбль уяўляў зь сябе лябараторыю [[Імправізацыя|імправізацыі]] і новых мэтадаў у музыцы. Яны выдалі сем альбомаў.

Паваротным пунктам у кар’еры Марыконэ стаў 1964 рок, калі яго наняў для стварэньня музыкі да фільму «[[За жменю даляраў]]» рэжысэр [[Сэрджа Леонэ]]. Фільм стаў самым касавым італьянскім фільмам на той час; у 1967 року ён быў прадстаўлены ў ЗША і значна папулярызаваў жанр гэтак званага «[[спагеці-вэстэрн]]у». З гэтага фільму пачалося 20-гадовае супрацоўніцтва Эньё Марыконэ зь сябрам дзяцінства [[Алесандра Алесандроні]] ды ягоным гуртом «Cantori Moderni». Кампазытар напісаў музыку для наступных спагеці-вэстэрнаў «[[Даляравая трылёгія|Даляравай трылёгіі]]»: «[[На некалькі даляраў болей]]» (1965) і «[[Добры, благі і злы]]» (1966). Нягледзячы на сьціплы бюджэт, «Даляравая трылёгія» мела пракатны посьпех, а музычнае суправаджэньне Марыконэ да апошняга фільму прадалося ў колькасьці трох мільёнаў асобнікаў.

Пасьля посьпеху з «Даляравай трылёгіяй» Марыконэ напісаў музыку да «[[Аднаго разу на Дзікім Захадзе]]» (1968) і «[[Прыгні галаву]]» (1971), а таксама да фільмаў, спрадусараваных Сэрджа Леонэ: «[[Маё імя Ніхто]]» (1973) і «[[Геній, два партнэры і лох]]» (1975). Альбом да «Аднаго разу на Дзікім Захадзе» прададзены ў колькасьці каля дзесяці мільёнаў асобнікаў, стаўшы адным з найлепшых інструмэнтальных альбомаў у сьвеце.

Акрамя супрацоўніцтва зь Леонэ, Марыконэ складаў музыку і для спагеці-вэстэрнаў такіх рэжысэраў, як [[Сэрджа Карбуччы]], [[Сэрджа Саліма]] ды менш вядомых. Супрацоўніцтва Эньё Марыконэ й Сэрджа Леонэ лічыцца адным з узорных супрацоўніцтваў рэжысэра з кампазытарам. Апошняй іх супольнай працай стала гангстэрская драма «[[Аднаго разу ў Амэрыцы]]» (1984).

Займеўшы вядомасьць зь Леонэ, Марыконэ стаў у 1960-х запатрабаваным кампазытарам у італьянскім кінэматографе. Большасьць ягоных кампазыцыяў дзесяцігодзьдзя ня тычацца жанру спагеці-вэстэрну: ён з гуртом Алесанда Алесандроні напісаў музыку да фільмаў «Дурны сьвет» (1964), «Слалам» (1965) і «Слухайце, давайце рабіць любоў» (1967). У 1968 Марыконэ адмовіўся ад усялякіх праектаў па-за кіно і за год склаў музыку да 20 фільмаў.

За наступныя гады ён атрымаў прапановы ад розных рэжысэраў і напісаў музычнае суправаджэньне фільмаў «[[Кулакі ў кішэні]]» (1965) рэжысэра [[Марка Бэлёк’е]], «[[Бітва за Альжыр]]» (1966) і «[[Кеймада!]]» (1969) [[Джыльлё Пантэкорва]], «H2S» (1968) [[Рабэрта Фаэнца|Рабэрта Фаэнцы]], «[[Сака і Ванцэцьці (фільм, 1971)|Сака і Ванцэцьці]]» (1971) [[Джуліяна Мантальда]], «[[Бывай, жорсткі брат]]» (1971) [[Джузэпэ Патроні Грыфі]], «[[Факты пра добрых людзей]]» (1971) [[Маўра Баляньіні]], «[[Мілян ненавідзіць: паліцыя ня можа страляць]]» (1974) [[Умбэрта Ленцы]], «[[Салё, або 120 дзён Садому]]» (1975) [[П’ер Пааля Пазаліні|П’ера Пааля Пазаліні]], «[[XX стагодзьдзе (фільм, 1976)|XX стагодзьдзе]]» (1976) [[Бэрнарда Бэрталюччы]] ды «[[Ключ (фільм, 1983)|Ключ]]» (1983) [[Тынта Брас]]а.

Дзякуючы посьпеху ў ЗША «Даляравай трылёгіі» Эньё Марыконэ быў запрошаны на працу з галівудзкімі рэжысэрамі. Першым ягоным фільмам стаў рэлігійны эпічны «[[Біблія: У пачатку…]]» (1966) [[Джон Г’юстан|Джона Г’юстана]]. У 1970 року Марыконэ напісаў музыку да вэстэрну «[[Два мулы для сястры Сары]]» і сэрыялу-вэстэрну «[[Вірджынец (тэлесэрыял)|Вірджынец]]». Цягам 1970-х рокаў стварыў музычнае суправаджэньне яшчэ да некалькіх амэрыканскіх фільмаў розных жанраў, ніколі не пакідаючы Рыму і не авалодаўшы ангельскай мовай.

Толькі фільм 1978 року «[[Дні нябёсаў]]» [[Тэрэнс Малік|Тэрэнса Маліка]] прынёс вядомаму ўжо кампазытару першую намінацыю на прэмію Акадэміі 1979 року. Самым пасьпяховым і працяглым супрацоўніцтвам у ангельскамоўным кінэматографе Марыконэ сталі 1980-я гады, у асаблівасьці з рэжысэрам [[Ралян Жафэ|Ралянам Жафэ]], для якога кампазытар напісаў адзін з самых сваіх вядомых саўндтрэкаў, «[[Місія (саўндтрэк)|Місія]]» да [[Місія (фільм, 1986)|аднайменнага фільму]] (1986). За гэтую працу Марыконэ другім разам быў намінаваны на «Оскар». Эньё Марыконэ напісаў музыку яшчэ для трох фільмаў Жафэ.

Музыка да фільму «[[Недатыкальныя (фільм, 1987)|Недатыкальныя]]» [[Браян дэ Пальма|Браяна дэ Пальмы]] (1987) прынесла Марыконэ трэцюю намінацыю на «Оскар».

[[File:Foto Mauro Maur e Maestro Ennio Morricone.jpg|[[Маўра Маўр]] &amp; Эньё Марыконэ - Форум Студыі -  Рым|thumb|upright=1.20|left]]У 1987 року Марыконэ разам з гуртом «[[Pet Shop Boys]]» склаў песьню «[[It Couldn’t Happen Here]]». Сярод іншых значных кампазыцыяў для міжнародных выканаўцаў: ''La metà di me'' ды ''Immagina'' (1988) для [[Руджэра Раймондзі]], ''Libera l’amore'' (1989) для [[Дзукера Фарнач’яры|Дзукера]], ''Love Affair'' (1994) для [[Кэтрын Дон Лэнг|К. Д. Лэнг]], ''Ha fatto un sogno'' (1997) для [[Антанэльля Вэндыцьці]], ''Di Più'' (1997) для [[Тоска (сьпявачка)|Тыцыяны Тоскі Данаці]], ''Come un fiume tu'' (1998), ''Un Canto'' (1998) і ''Conradian'' (2006) для Андрэа Бачэльлі, ''Ricordare'' (1998) і ''Salmo'' (2000) для [[Анджэлё Брандуардзі]], ''My heart and I'' (2001) для [[Стынг (музыка)|Стынг]]а.

З 1988 року пачаў пладавітае супрацоўніцтва зь італьянскім рэжысэрам [[Джузэпэ Тарнаторэ]]. Іхні першы фільм «[[Новы кінатэатар «Парадыза»|Новы кінатэатар „Парадыза“]]» заваяваў [[Гран-пры (Канскі кінафэстываль)|спэцыяльны прыз журы]] [[Канскі кінафэстываль|Канскага кінафэстывалю]]-1989 і [[Прэмія Акадэміі за найлепшы фільм замежнай мовай|прэмію Акадэміі за найлепшы фільм замежнай мовай]]; Марыконэ з сынам [[Андрэа Марыконэ|Андрэа]] атрымалі прэмію [[БАФТА]], а Эньё дадаткова яшчэ прэмію «[[Давід ды Данатэльлё]]». Пасьля посьпеху «Кінатэатру „Парадыза“» Марыконэ пісаў музыку да ўсіх фільмаў Тарнаторэ, атрымаў за іх некалькі прэміяў, «[[Залаты глёбус за найлепшую музыку да фільму]]» і пятую намінацыю на прэмію Акадэміі.

Эньё Марыконэ складаў музыку для тэлеперадачаў, дакумэнтальных фільмаў і тэлесэрыялаў, у прыватнасьці да двухразовага ляўрэата [[Прайтаймавая Эмі|Прайтаймавай прэміі Эмі]] «[[Марка Полё (мінісэрыял)|Марка Полё]]» (1982), 2-га — 10-га сэзонаў сэрыялу «[[Спрут (тэлесэрыял)|Спрут]]» (1985—2001), «[[Караль: Чалавек, які стаў Папам]]» (2005), «[[Караль: Папа і чалавек]]» (2006). З 2004 року займаўся практычна толькі музыкай для тэлефільмаў і тэлесэрыялаў.

Агулам за шэсьцьдзясят гадоў творчасьці Эньё Марыконэ напісаў 500 музычных суправаджэньняў да фільмаў і тэлесэрыялаў; акрамя таго, ягоная музыка выкарыстаная ў больш як 150 іншых фільмах. Першы «Оскар» ён атрымаў у 87-гадовым веку за музыку да фільму [[Квэнтын Тарантына|Квэнтына Тарантына]] «[[Ненавісная восемка]]» (2016). Памёр 6 ліпеня 2020 году.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|30em}}

== Літаратура ==
* Lhassa, Anne, and Jean Lhassa: ''Ennio Morricone: biographie''. Les Planches. Lausanne: Favre; [Paris]: [diff. Inter-forum], 1989. {{ISBN|978-2-8289-0418-0}}
* Webb, Michael D. ''Italian 20th Century Music: The Quest for Modernity''. London: Kahn &amp; Averill. {{ISBN|978-1-871082-89-0}}
* Wenguang Han: [http://vip.morricone.cn/ns-notes/ns-notes-006-eng.htm ''Ennio Morricone Fans Handbook''], 2013 (China). {{ISBN|978-988-16794-2-0}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.enniomorricone.org/ Афіцыйная бачына]
* {{IMDb імя|id=0001553}}
* [https://www.myspace.com/morriconemood Myspace]

{{Эньё Марыконэ}}

{{Бібліяінфармацыя}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Марыконэ, Эньё}}
[[Катэгорыя:Эньё Марыконэ| ]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Рыме]]
[[Катэгорыя:Італьянскія клясычныя кампазытары]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты ганаровай прэміі «Оскар»]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Нацыянальнай акадэміі сьвятой Сэсыліі]]
[[Катэгорыя:Італьянскія кампазытары]]
[[Катэгорыя:Італьянскія музыкі]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміі BAFTA]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміі «Оскар» за найлепшую музыку да фільму]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Ганаровага легіёну]]
[[Катэгорыя:Кампазытары для фартэпіяна]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміі «Давід ды Данатэльлё» за жыцьцёвы ўнёсак]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты Эўрапейскай кінапрэміі]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміі «Грэмі»]]
[[Катэгорыя:Італьянскія дырыгенты]]
[[Катэгорыя:Італьянскія кінакампазытары]]
[[Катэгорыя:Італьянскія аранжавальнікі]]
[[Катэгорыя:Ляўрэаты прэміі «Срэбная стужка»]]
[[Катэгорыя:Кампазытары спагеці-вэстэрнаў]]</text>
      <sha1>4knniiykbjj8707veszx5regezq4xy4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Aestrum</title>
    <ns>3</ns>
    <id>215983</id>
    <revision>
      <id>2331725</id>
      <parentid>2327517</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:44:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларуская гандлёва-прамысловая палата */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3510" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
==Віківясна-2020==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020|Віківясьне-2020]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2020/Удзельнікі|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 18:49, 29 красавіка 2020 (UTC+3)

==Выклік Вікіпрагалу==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WikiGap.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выклік Вікіпрагалу]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выкліку Вікіпрагалу]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:17, 1 сакавіка 2021 (UTC+3)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:04, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:44, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>kuz6siyyzellno90l9p0fotme6ztici</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Burzuchius</title>
    <ns>3</ns>
    <id>220573</id>
    <revision>
      <id>2331738</id>
      <parentid>2105922</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:54:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="506" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:54, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>2j8p6tums3t9eacfdd15tamx9y9paes</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Plac Francyska</title>
    <ns>3</ns>
    <id>221668</id>
    <revision>
      <id>2331746</id>
      <parentid>2203717</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:06:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Выклік Вікіпрагалу */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1571" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
==Выклік Вікіпрагалу==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WikiGap.svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выклік Вікіпрагалу]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Выклік Вікіпрагалу|Выкліку Вікіпрагалу]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:51, 1 сакавіка 2021 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:06, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>b15mf2jxo77dxotg2j84wo6j5unpwwm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Каранавірусная інфэкцыя-2019 у Польшчы</title>
    <ns>0</ns>
    <id>222997</id>
    <revision>
      <id>2331800</id>
      <parentid>2200529</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T03:44:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]], [[ВП:СТРАЗ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3316" xml:space="preserve">[[Файл:COVID-19-pandemic-Poland-timeline.gif|значак|Распаўсюд з 4 па 25 сакавіка 2020]]
'''Каранавірусная інфэкцыя ў Польшчы''' ўпершыню выяўленая 4 сакавіка&lt;ref&gt;[https://belsat.eu/news/u-polshchy-zafiksavany-pershy-vypadak-zahvorvannya-karonavirusam/ У Польшчы зафіксаваны першы выпадак заражэння каронавірусам]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://belsat.eu/news/u-polshchy-yashche-4-vypadki-zarazhennya-karonavirusam/ У Польшчы яшчэ 4 выпадкі заражэння каронавірусам]&lt;/ref&gt;.

== Колькасьць ==
[[Файл:COVID-19 Pandemic Cases in Poland Powiats.svg|значак|Распаўсюд хваробы па паветах Польшчы 2020]]
Агульная колькасьць хворых у Польшчы па стане на 7 сакавіка 2020 году — 5 чалавек&lt;ref&gt;[https://www.polskieradio.pl/396/7817/Artykul/2469143,У-Польшчы-выяўлена-чатыры-новыя-выпадкі-каронавіруса У Польшчы выяўлена чатыры новыя выпадкі каронавіруса]&lt;/ref&gt;. Да 14 сакавіка хварэла 87 чалавек&lt;ref&gt;[[https://www.gov.pl/web/koronawirus/wykaz-zarazen-koronawirusem-sars-cov-2 Сьпіс хворых]]&lt;/ref&gt;.

16 лютага 2021 году [[Міністэрства аховы здароўя Польшчы|міністар аховы здароўя Польшчы]] [[Адам Нядзельскі]] паведаміў пра аднову росту заражэньняў каронавірусам: «Сёньняшні вынік — 5178 новых выпадкаў заражэньня — на 1000 больш, чым тыдзень таму. Тэндэнцыя тыднёвага росту — станоўчая ўпершыню зь сярэдзіны лістапада». Пры гэтым за содні памерла 196 чалавек. Ад пачатку [[Пандэмія|пандэміі]] лік заражаных склаў 1 596 673 чалавекі, зь іх 41 028 памерла ([[сьмяротнасьць]] 2,5%)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Польшчы зноў расьце колькасьць заражэньняў каронавірусам|спасылка=https://blr.belta.by/world/view/u-polshchy-znou-rastse-kolkasts-zarazhennjau-karanavirusam-96909-2021/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=16 лютага 2021|дата доступу=19 лютага 2021}}&lt;/ref&gt;.

== Меры па барацьбе ==
Урад Польшчы:
* закрыў усе вучэбныя ўстановы: ясьлі, школы, ВНУ і г. д.
* закрыў усе ўстановы культуры: музэі, тэатры и г.д.

== Глядзіце таксама ==
* [[Каронавірус (Беларусь, 2020)|Каронавірус, Беларусь]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.gov.pl/web/koronawirus Міністэрства аховы здароўя Польшчы]

[[Катэгорыя:Польшча]]</text>
      <sha1>4kh63km7z55je9on286hikgi7zzhe8t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Pierre L'iserois</title>
    <ns>3</ns>
    <id>234745</id>
    <revision>
      <id>2331727</id>
      <parentid>2328113</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:45:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7618" xml:space="preserve">{{Вітаем}}

== Скланеньне назоўнікаў зь лічэбнікамі ==

1 — чалавек; 2, 3, 4 — чалавекі; ад 5 да 10 — чалавек. Таксама карыстайцеся беларускай літарай „і“. --&lt;span style=&quot;text-shadow:-1px 0 lightblue,0 1px lightblue,1px 0 lightblue,0 -1px lightblue;&quot;&gt;[[Удзельнік:Renessaince|&lt;b style=&quot;color:#0645ad&quot;&gt; Renessaince &lt;/b&gt;]]&lt;/span&gt; 21:56, 25 чэрвеня 2021 (+03)

== [[Узьяднаньне Беларусі]] ==
Вітаю! Як маецеся? Вялікі дзякуй за Ваш унёсак у гісторыю вёсак Беларусі. У гэтай сувязі просьба слушна пазначаць даты, як то 1939 год замест 1945-га ў якасьці апошняга для [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі (1918—1939)]], бо ў 1939 годзе адбылося ўзьяднаньне Беларусі ў межах [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 13:56, 9 лістапада 2021 (UTC+3)

==[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:16, 20 сьнежня 2021 (UTC+3)

== [[Брагін]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Брагін]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:21, 8 лютага 2022 (UTC+3)

== [[Дзьмітры Піневіч]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Дзьмітры Піневіч]]. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:13, 8 сакавіка 2022 (UTC+3)
* Добры дзень! Бачу, што маеце цікаўнасьць да вылучэньняў артыкулаў, таму прашу яшчэ пры наяўнасьці часу паглядзець [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Жамойць]]. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 12:32, 11 сакавіка 2022 (+03)

==Віківясна-2022==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясьне-2022]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022/Удзел|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 10:23, 19 сакавіка 2022 (UTC+3)

== [[Саюзная рашучасьць-2022]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Саюзная рашучасьць-2022]]. Дапаўненьне артыкула і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:02, 24 сакавіка 2022 (UTC+3)

== [[Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 12:00, 21 красавіка 2022 (UTC+3)

== [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 21:05, 3 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:29, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)
:Добры дзень. Я прагаласаваў, з павагай [[Удзельнік:Pierre L&amp;#39;iserois|Pierre L&amp;#39;iserois]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Pierre L&amp;#39;iserois|гутаркі]]) 22:47, 18 ліпеня 2022 (+03)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:45, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>t9e9zaqo55xg9cvorzmk8dcyhkw020u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Арсень Лявонаў</title>
    <ns>3</ns>
    <id>238452</id>
    <revision>
      <id>2331736</id>
      <parentid>2327521</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:52:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларуская гандлёва-прамысловая палата */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3021" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
==Вікі любіць Зямлю-2021==
{| width=&quot;700&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:WLE Austria Logo (no text).svg|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне на «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю-2021]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''міжнароднага&lt;/br&gt;спаборніцтва «[[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021|Вікі любіць Зямлю-2021]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі ласка, запішыцеся ў [[Вікіпэдыя:Праект:Вікі любіць Зямлю-2021/Удзел|сьпіс удзельніц і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 20:16, 30 траўня 2021 (UTC+3)

== [[Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 12:04, 21 красавіка 2022 (UTC+3)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:10, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:53, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>a4t53cr5erxe56v5g2hvfd7iy0992v3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 13</title>
    <ns>11</ns>
    <id>238537</id>
    <revision>
      <id>2331817</id>
      <parentid>2285135</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:18:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы]] у [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 13]]: Архівацыя</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16122" xml:space="preserve">{{Ці ведаеце вы/архіў}}
{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:19em;&quot;
! [[Файл:Human-help-browser.svg|20пкс]] Дапаможныя сродкі
|-
| |
----
* [[Шаблён:Ці ведаеце вы/Інструкцыя|Інструкцыя]]
|}

== Артыкулы, напісаныя 1—31 сьнежня ==
[[Файл:Адозва місіі БНР у Рызе да беларусаў у Балтыі.jpg|значак|100пкс|справа|Адозва місіі БНР у Рызе да беларусаў у Балтыі]]
* крызіс якой гародніны суправаждаў прыход „'''[[Вясна народаў|вясны Эўропы]]'''“?
* дзе цяпер знаходзяцца '''[[Архівы Беларускай Народнай Рэспублікі|дакумэнты дзеячоў]]''' [[БНР|Беларускай Народнай Рэспублікі]] ''(на выяве)''?
* дзеля перакладу твораў '''[[Антоні ван Леэўвэнгук|якога вынаходніка]]''' [[Гэнры Ольдэнбург|ангелец]] вывучыў [[Нідэрляндзкая мова|нідэрляндзкую мову]]?
* каму належыць [[Экстрэмальныя пункты Зямлі|найбольш аддалены]] ад іншых населеных мясцовасьцяў на Зямлі '''[[Бувэ (востраў)|востраў]]'''?
* зь якой краіны паходзіць '''[[Ціхая ноч|калядка]]''', перакладзеная на беларускую [[Натальля Арсеньнева|Натальляй Арсеньневай]]?
* чыё імя насіла '''[[Лянкастэрская школа (Гомель)|пачатковая школа]]''', збудаваная ў [[Гомель|Гомлі]] [[Мікалай Румянцаў|расейскім графам]]?
* імя якога беларускага места насіў '''[[Беларусы ў Нью-Ёрку|рэстаран у Нью-Ёрку]]'''?
* чым можа пагражаць здароўю '''[[Мэтабалічны сындром|працяглае пераяданьне]]'''?

== Артыкулы, напісаныя 1—31 кастрычніка ==
[[Файл:Ruin of House in Former Warburg Colony - Brest - Belarus - 04 (27446656706).jpg|значак|100пкс|справа|Руіны калёніі Варбурга ў Берасьці]]
* з выпуску якой прадукцыі пачалася дзейнасьць '''[[Новабярозаўскі вапнавы завод|падсанкцыйнага прадпрыемства]]''' [[Юры Чыж|бярозаўскага прадпрымальніка]]?
* якое '''[[Sandvine|праграмнае забесьпячэньне]]''' выкарыстоўвалася для [[Цэнзура ў Інтэрнэце|кантролю доступу ў Інтэрнэт]] у [[Турэччына|Турэччыне]], [[Эгіпет|Эгіпце]], а пасьля і [[Інтэрнэт у Беларусі|ў Беларусі]]?
* для праходжаньня якой '''[[Менск (кампутарная гульня)|кампутарнай гульні]]''' мог спатрэбіцца сяброўскі білет [[Беларускі патрыятычны саюз моладзі|дзяржаўнай моладзевай арганізацыі]]?
* як у Беларусі зьнішчылі '''[[Калёнія Варбурга|гісторыка-культурную каштоўнасьць]]''', помнік [[Закапанскі стыль|закапанскай архітэктуры]] ''(на выяве)''?
* для каго прызначаўся '''[[Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік|слоўнік]]''' [[Вацлаў Ластоўскі|старшыні]] [[Рада міністраў БНР|Рады міністраў БНР]]?
* як '''[[Антон Фурс|сябар]]''' [[Саюз беларускіх патрыётаў|падпольнай арганізацыі]] здолеў пазьбегнуць сьмяротнага пакараньня за супрацьстаяньне [[Русыфікацыя|дэбеларусізацыі]] адукацыі?
* у якой '''[[Француская й індзейская вайна|сусьветнай вайне]]''' з абодвух бакоў бралі ўдзел [[Індзейцы ЗША|індзейскія плямёны]] [[Паўночная Амэрыка|Амэрыкі]]?
* што найбольш вабіць замежных '''[[Турызм у Беларусі|турыстаў у Беларусь]]'''?
* які '''[[Алек Болдўін|актор]]''' застрэліў падчас здымак [[Іржа (фільм)|фільму]] супрацоўніцу кінавытворчай каманды?

== Артыкулы, напісаныя 16—30 верасьня ==
[[Файл:Cerdo abierto en una matanza.jpg|значак|100пкс|справа|Сьвіныя вантробы]]
* што '''[[Клайв Сынклер|стваральнік]]''' першага брытанскага [[ZX80|даступнага пэрсанальнага кампутара]] ўзначальваў «[[Мэнса|Мэнсу]]», ня маючы вышэйшай адукацыі?
* чаму два '''[[Варлам Шаламаў|сталінскія вязьні]]''', вярнуўшыся з ссылкі, не падзялілі між сабой «[[Архіпэляг ГУЛаг|Архіпэляг ГУЛяг]]»?
* якую прадукцыю для савецкай абарончай прамысловасьці выпускаў беларускі '''«[[Віцязь (прадпрыемства)|Віцязь]]»'''?
* што '''[[кішачнік]]''' гэтых [[Сьвіньні|свойскіх жывёлаў]] можа ў 17 разоў перавышаць даўжыню цела ''(на выяве)''?
* чаму гэты '''[[Кевін Костнэр|вядомы актор]]''' больш не спрабуе самастойна займацца стварэньнем фільмаў?
* ці '''[[Малая Люцінка|захавалася хата]]''', дзе былі створаныя п’есы «[[Гапон]]» і «[[Пінская шляхта (п’еса)|Пінская шляхта]]»?
* чаму не пацьвердзіліся абвінавачваньні беларускіх уладаў да '''[[PandaDoc|каліфарнійскай IT-кампаніі]]''', заснаванай беларусамі?
* за які ўчынак '''[[Дзьмітры Шакута|беларускі кікбаксэр]]''' трапіў пад [[Сьпіс спэцыяльна вызначаных грамадзянаў і заблякаваных асобаў|санкцыі ўраду ЗША]]?

== Артыкулы, напісаныя 1—15 верасьня ==
[[Файл:Milano Cattedrale di Santa Maria Nascente Innen Seitenschiff Süd 1.jpg|значак|100пкс|справа]]
* які '''[[Кахін Абілаў|азэрбайджанскі праваабаронца]]''' зьяўляўся сябрам [[БНФ|Беларускага народнага фронту]]?
* з дабраславеньня '''[[Піюс X|якога Папы]]''' [[Ільдэфонс Бобіч|сьвятар-адраджэнец]] пачаў выдаваць каталіцкую [[Biełarus (газэта)|газэту для беларусаў]]?
* якая цывілізацыя дала сьвету «гэтую '''[[Найпрыгажэйшы малачай|калядную зорку]]'''»?
* хто збудаваў '''[[Тора Бора|вайсковую базу]]''' [[маджахэд]]аў, якая пазьней служыла сховішчам [[Усама бін Ладэн|Усамы бін Ладэна]]?
* колькі стагодзьдзяў будаваўся '''[[Мілянская катэдра|найбуйнейшы храм Італіі]]''', дзе адбывалася каранацыя [[Напалеон I Банапарт|Напалеона]] ''(на выяве)''?
* чаго каштавала івянецкім '''[[Караль Герман Стэмпень|францішканскім манахам]]''' уратаваньне ад сьмерці 300 арыштаваных немцамі грамадзянаў?
* якая цяперашняя '''[[Юлія Слуцкая|палітычная вязьніца]]''' раней ужо вымушаная была зьяжджаць зь Беларусі ад перасьледу?

== Артыкулы, напісаныя 1—15 жніўня ==
[[Файл:Marc_Chagall_House_-_Vitebsk_-_Belarus_(27430073700).jpg|значак|100пкс|справа]]
* дзе можна пабачыць мазаічныя пано з выявай '''[[Анатоль Кашталапаў|гэтага Заслужанага артыста Беларусі]]'''?
* хто мог быць абраным для зьбіраньня '''[[Чопавае|гэтага падатку]]'''?
* якое дачыненьне да [[кніга|кніг]] мае '''[[Белгіпс|гэтае прадпрыемства]]'''?
* чаму '''[[Вахтанг Кікабідзэ|гэты грузінскі сьпявак]]''' адмовіўся ад расейскай узнагароды?
* хто пабудаваў '''[[Музэй Марка Шагала (Віцебск)|дом]]''', у якім у юнацтве жыў [[Марк Шагал|сусьветнавядомы беларускі мастак]] ''(на выяве)''?
* хто пераклаў на [[Ангельская мова|ангельскую мову]] '''[[У гушчарах|гэтую патрыятычную беларускую песьню]]'''?
* што зьяўляецца асноўнаю мэтай дзейнасьці '''[[Кібэрпартызаны|гэтай групы хакераў]]'''?
* якая '''[[Спэцыя (футбольны клюб)|італьянская «спэцыя»]]''' ў вайну карысталася дапамогай [[пажарнік]]аў?

== Артыкулы, напісаныя 1—15 красавіка ==
[[Файл:Ansambel_Bratov_Avsenik_-_Odmev_S_Triglava.jpg|значак|100пкс|справа]]
* вершы якога [[Нобэлеўская прэмія па літаратуры|нобэлеўскага ляўрэата]] пераклала на [[Беларуская мова|беларускую]] гэтая '''[[Алеся Башарымава|паэтка і перакладніца]]'''?
* якія палітычныя погляды мае гэтая '''[[Лія Ахеджакава|савецкая і расейская акторка]]'''?
* што ініцыяваў гэты '''[[Сяргей Паўлавіч Абламейка|беларускі гісторык, журналіст і пісьменьнік]]'''?
* кім па адукацыі зьяўляецца '''[[Алана Гебрэмарыям|гэтая сябра]]''' [[Каардынацыйная рада (Беларусь)|Каардынацыйнай Рады]]?
* калі гэтая '''[[Чамы (альбанцы)|этнічная група]]''' аднавіла рух за свае правы?
* у якіх краінах мае найбольшую папулярнасьць гэты '''[[Ансамбль братоў Аўсэнікаў|славенскі музычны гурт]]''' ''(на выяве)''?
* з кім падарожнічала па [[Беларусь|Беларусі]] гэтая '''[[Марыя Сёдэрбэрг (фатограф)|швэдзкая фотажурналістка]]'''?
* у чым быў абвінавачаны галоўны герой '''[[Фабрыкацыя супраць труса Роджэра|гэтага фільму]]'''?

== Артыкулы, напісаныя 1—31 сакавіка ==
[[Файл:Pietroassa_ring_1875.jpg|значак|100пкс|справа]]
* які вядомы беларускі палітык калісьці ўваходзіў у '''[[Акадэмічны асяродак|гэты асяродак]]'''?
* якой тэме была прысьвечана магістарская дысэртацыя '''[[Людміла Хрысьцесева|гэтай швэдзкай мастачкі беларускага паходжаньня]]'''?
* чаму прысьвечана кніга '''[[Кацярына Андрэева (беларуская журналістка)|гэтай журналісткі]]'''?
* у чым было наватарства '''[[Гісторыя цацак|гэтае гісторыі]]'''?
* на якой мове зроблены надпіс на '''[[Абруч з П’етраасы|гэтым старажытным упрыгожваньні]]''' ''(на выяве)''?
* творы якіх клясыкаў перакладаў на [[казаская мова|казаскую мову]] '''[[Мукагалі Мукатаеў|гэты паэт]]'''?
* чыёй пляменьніцай зьяўляецца '''[[Віржыні Шыманец|гэтая француская дасьледніца беларускага тэатру і выдавец]]'''?
* чаму рымляне перанесьлі сталіцу [[Брытанія (рымская правінцыя)|адной з сваіх аддаленых правінцыяў]] '''[[Колчэстэр|адсюль]]''' у [[Лёндан]]?

== Артыкулы, напісаныя 1—31 студзеня ==
[[Файл:Love birds jamun khadi jhapa nepal.jpg|значак|100пкс|справа]]
* дзе [[Рыскі АМАП|амапаўцы]] забівалі '''[[Уладзімер Гамановіч|беларусаў]]''' у [[Студзеньскія падзеі ў Рызе|1991 годзе]]?
* што '''[[Партызанскі атрад атамана Чорта|сілы БНР]]''' працягвалі змаганьне і на тэрыторыі [[Другая Рэч Паспалітая|Польшчы]]?
* калі трапілі ў Эўропу гэтыя папулярныя '''[[Хвалісты папуга|дамашнія гадаванцы]]''' ''(на выяве)''?
* што перарвала [[хакей]]ную кар’еру '''[[Ўільям Барылка|канадца беларускага паходжаньня]]''' ў [[Таронта Мэйпл Ліфс|найдаражэйшым клюбе сьвету]]?
* хто спыніў '''[[Дэпартацыя жыдоў са Славаччыны|рэалізацыю]]''' аднаго з самых жорсткіх антысэміцкіх законаў у разгар [[Галакост]]у ў асобна ўзятай [[Першая Славацкая Рэспубліка|дзяржаве]]?
* чыя '''[[Каласы пад сярпом тваім|беларуская кніга]]''' стала адзінай выдадзенай [[Шрыфт Брайля|шрыфтом Брайля]]?
* якая '''[[Зямля пад белымі крыламі|кніга]]''' беларускага пісьменьніка, прысьвечаная Беларусі, выйшла сьпярша [[Украінская мова|па-ўкраінску]]?
* у якім годзе ўпершыню прагучэла фраза «'''[[Кангрэс народа Беларусі|На каленях паўзьці ў Расею]]'''»?
* жыхары якіх беларускіх мястэчак першымі '''[[Бітва пад Млавай|пачалі абарону]]''' [[Мазовія|заходніх рубяжоў]] [[Другая Рэч Паспалітая|Польшчы]] ад [[Польская кампанія 1939 году|нямецкага нападу]]?</text>
      <sha1>5jvpn94fwz7mfyv3cazn7x2ljes77uf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Выдавецкі дом «Зьвязда»</title>
    <ns>0</ns>
    <id>239802</id>
    <revision>
      <id>2331843</id>
      <parentid>2322302</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:14:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Гісторыя */ +Крыніца</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3179" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Звязда (неадназначнасьць)}}
{{Кампанія 
|назва               = Выдавецкі дом «Звязда»
|лягатып             = 
|тып                 = 
|лістынг на біржы    = 
|дэвіз               = 
|заснаваная          = 2012
|закрытая            = 
|заснавальнікі       = 
|разьмяшчэньне       = [[Менск]]
|ключавыя фігуры     = 
|галіна              = Выдавецкая
|прадукцыя           = [[Кніга|Кнігі]]
|абарачэньне         = 
|апэрацыйны прыбытак = 
|чысты прыбытак      = 
|лік супрацоўнікаў   = 
|матчына кампанія    = 
|даччыныя кампаніі   = 
|аўдытар             = 
|сайт                = 
}}
'''Выдавецкі дом «Звязда»''' — рэдакцыйна-выдавецкая ўстанова (РВУ).

== Гісторыя ==
Створана ў лістападзе 2012 году. У склад РВУ уваходзяць літаратурна-мастацкія і грамадзка-палітычныя часопісы «[[Полымя (часопіс)|Полымя]]», «[[Маладосць]]», [[Нёман (часопіс)|«Нёман»]], альманах «[[Вожык (часопіс)|Вожык]]», газэта «[[Літаратура і мастацтва]]»), выдавецкі аддзел, які ажыцьцяўляе выпуск кніг (раней уваходзілі ў склад [[Літаратура і мастацтва (РВУ)|рэдакцыйна-выдавецкай установы «Літаратура і мастацтва»]]), а таксама газэта «[[Звязда]]». У лютым 2014 году да Выдвецкага дому «Зьвязда» далучылі ілюстраваны часопіс «[[Родная прырода]]», заснавальнікам якога было [[Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя Беларусі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=«Родная прырода»: чытай і любуйся|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140221/1392964690-rodnaya-pryroda-chytay-i-lyubuysya|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=21 лютага 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/33-27643 33 (27643)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/02/21lut-1.indd_.pdf 1]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

=== Кіраўнікі ===
# [[Алесь Карлюкевіч]] (лістапад 2012  — 2016)
# [[Павал Сухарукаў]] (cьнежань 2016 — 2020)
# Алесь Карлюкевіч (са жніўня 2020 году)

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://zviazda.by/be/ Сайт РВУ Выдавецкі дом «Звязда»]

[[Катэгорыя:Беларускія выдавецтвы]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2012 годзе]]</text>
      <sha1>tq1f9ul6ki11wqpdqb8nzoa5nw5tck0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331845</id>
      <parentid>2331843</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:15:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Кіраўнікі */ +[[Шаблён:Крыніцы]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3220" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Звязда (неадназначнасьць)}}
{{Кампанія 
|назва               = Выдавецкі дом «Звязда»
|лягатып             = 
|тып                 = 
|лістынг на біржы    = 
|дэвіз               = 
|заснаваная          = 2012
|закрытая            = 
|заснавальнікі       = 
|разьмяшчэньне       = [[Менск]]
|ключавыя фігуры     = 
|галіна              = Выдавецкая
|прадукцыя           = [[Кніга|Кнігі]]
|абарачэньне         = 
|апэрацыйны прыбытак = 
|чысты прыбытак      = 
|лік супрацоўнікаў   = 
|матчына кампанія    = 
|даччыныя кампаніі   = 
|аўдытар             = 
|сайт                = 
}}
'''Выдавецкі дом «Звязда»''' — рэдакцыйна-выдавецкая ўстанова (РВУ).

== Гісторыя ==
Створана ў лістападзе 2012 году. У склад РВУ уваходзяць літаратурна-мастацкія і грамадзка-палітычныя часопісы «[[Полымя (часопіс)|Полымя]]», «[[Маладосць]]», [[Нёман (часопіс)|«Нёман»]], альманах «[[Вожык (часопіс)|Вожык]]», газэта «[[Літаратура і мастацтва]]»), выдавецкі аддзел, які ажыцьцяўляе выпуск кніг (раней уваходзілі ў склад [[Літаратура і мастацтва (РВУ)|рэдакцыйна-выдавецкай установы «Літаратура і мастацтва»]]), а таксама газэта «[[Звязда]]». У лютым 2014 году да Выдвецкага дому «Зьвязда» далучылі ілюстраваны часопіс «[[Родная прырода]]», заснавальнікам якога было [[Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя Беларусі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=«Родная прырода»: чытай і любуйся|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140221/1392964690-rodnaya-pryroda-chytay-i-lyubuysya|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=21 лютага 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/33-27643 33 (27643)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/02/21lut-1.indd_.pdf 1]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

=== Кіраўнікі ===
# [[Алесь Карлюкевіч]] (лістапад 2012  — 2016)
# [[Павал Сухарукаў]] (cьнежань 2016 — 2020)
# Алесь Карлюкевіч (са жніўня 2020 году)

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://zviazda.by/be/ Сайт РВУ Выдавецкі дом «Звязда»]

[[Катэгорыя:Беларускія выдавецтвы]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2012 годзе]]</text>
      <sha1>i120lfx2oraagi624rzd3pxxwn9lxaw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331849</id>
      <parentid>2331845</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:54:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Гісторыя */ .</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3222" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Звязда (неадназначнасьць)}}
{{Кампанія 
|назва               = Выдавецкі дом «Звязда»
|лягатып             = 
|тып                 = 
|лістынг на біржы    = 
|дэвіз               = 
|заснаваная          = 2012
|закрытая            = 
|заснавальнікі       = 
|разьмяшчэньне       = [[Менск]]
|ключавыя фігуры     = 
|галіна              = Выдавецкая
|прадукцыя           = [[Кніга|Кнігі]]
|абарачэньне         = 
|апэрацыйны прыбытак = 
|чысты прыбытак      = 
|лік супрацоўнікаў   = 
|матчына кампанія    = 
|даччыныя кампаніі   = 
|аўдытар             = 
|сайт                = 
}}
'''Выдавецкі дом «Звязда»''' — рэдакцыйна-выдавецкая ўстанова (РВУ).

== Гісторыя ==
Створана ў лістападзе 2012 году. У склад РВУ уваходзяць літаратурна-мастацкія і грамадзка-палітычныя часопісы «[[Полымя (часопіс)|Полымя]]», «[[Маладосць]]», [[Нёман (часопіс)|«Нёман»]], альманах «[[Вожык (часопіс)|Вожык]]», газэта «[[Літаратура і мастацтва]]»), выдавецкі аддзел, які ажыцьцяўляе выпуск кніг (раней уваходзілі ў склад [[Літаратура і мастацтва (РВУ)|рэдакцыйна-выдавецкай установы «Літаратура і мастацтва»]]), а таксама газэта «[[Звязда]]». У лютым 2014 году да Выдавецкага дому «Зьвязда» далучылі ілюстраваны часопіс «[[Родная прырода]]», заснавальнікам якога было [[Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяродзьдзя Беларусі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=«Родная прырода»: чытай і любуйся|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140221/1392964690-rodnaya-pryroda-chytay-i-lyubuysya|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=21 лютага 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/33-27643 33 (27643)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/02/21lut-1.indd_.pdf 1]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

=== Кіраўнікі ===
# [[Алесь Карлюкевіч]] (лістапад 2012  — 2016)
# [[Павал Сухарукаў]] (cьнежань 2016 — 2020)
# Алесь Карлюкевіч (са жніўня 2020 году)

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://zviazda.by/be/ Сайт РВУ Выдавецкі дом «Звязда»]

[[Катэгорыя:Беларускія выдавецтвы]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2012 годзе]]</text>
      <sha1>tlzl77apnlv5runzxobycpzg1c41ypm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алена Цэпрынская</title>
    <ns>0</ns>
    <id>242359</id>
    <revision>
      <id>2331828</id>
      <parentid>2306171</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T09:06:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Дададзеныя катэгорыі.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5976" xml:space="preserve">{{Пісьменьніца
 | Імя=Алена Цэпрынская
 | Псэўданімы=Алёна
 | Дата нараджэньня=Каля 1880
 | Дата сьмерці=Каля 1930
 | Род дзейнасьці=пісьменьніца, паэтка
 | Мова=польская
 | Мова2=беларуская
 | Мова3=летувіская
 | Гады актыўнасьці=1907—1930
 | Дэбют=1907
}}
'''Алéна Цэпры́нская''' (часам Цапрынская&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Бліскавіцы: анталогія беларускай жаночай паэзіі міжваеннага перыяду / уклад., камент. А. Данільчык, В. Жыбуля. — Мінск: Кнігазбор, 2017, С. 249.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;; па-польску: Helena Cepryńska&lt;ref&gt;&lt;small&gt;T. Sienkiewicz, Polskie życie literackie w Mińsku w XIX i na
początku XX wieku (do roku 1921). Olsztyn 1997, s.140-142.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;; па-летувіску: Alena (часам Elena) Ceprinskaitė&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Draugas, 1910-11-24, N47, С. 514.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;; каля 1880, [[Случчына]], [[Менская губэрня]] — 1930) — беларуская і летувіская [[пісьменьніца]], [[паэтка]], [[Драматург|драматургіня]], [[Публіцыст|публіцыстка]]. Пісала па-польску, па-беларуску і па-летувіску.

== Жыцьцяпіс ==
Нарадзілася ў сям’і дробнага [[Шляхціц|шляхціца]] на Случчыне. У 1911—1918, верагодна, жыла у [[Вільня|Вільні]]. У 1913 г. працавала ў рэдакцыі польскамоўнай [[Газэта|газэты]] «Lud». Актыўна супрацоўнічала з часопісам «Litwa». Беларускія [[Верш|вершы]] друкавала ў «[[Наша Ніва (неадназначнасьць)|Нашай Ніве]]»&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Алёна Цэпрынская, Марыля, Наша Ніва, 21 сьнежня 1912, С. 3.&lt;/small&gt; &lt;/ref&gt;, пасьля па-летувіску ў «Rygos Garsas», якая выходзіла у [[Рыга|Рызе]].

Пасьля [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] супрацоўнічала з беларускім друкам у Вільні. Лічыла сябе беларускай патрыёткай і сяброўкай летувіскай справы. У летувіскай прэсе [[ЗША]] — у газэце «Draugas» — Алена Цэпрынскайце (Цэпрынская) прыводзілася як удалы прыклад летуанізаванай польскамоўнай беларускі&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Draugas, 1910-11-24, N47, С. 514.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Дакладны год сьмерці невядомы (прыблізу лічыцца, што яна памерла ў 1930)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Znad Wilii, 2014.1 (57), Wilno, s. 29.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;, як і невядомы далейшы лёс пісьменьніцы.

== Творчасьць ==
Галоўным чынам вядомая як [[паэтка]], творца «вершаванай публіцыстыкі» і казак&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Zdzisław J. WINNICKI, Patriotycznospołeczna działalność kobiet Polek na dalszych Kresach. Cz.2, NR 4 (159) KWIECIEŃ 2019, Magazyn Polski, С. 14.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Друкавалася ў [[Менск]]у, [[Вільня|Вільні]], [[Львоў|Львове]], [[Рыга|Рызе]] і [[Варшава|Варшаве]]. [[Верш]]ы прысьвечаныя гістарычнай памяці пра [[Літва (неадназначнасьць)|Літву]] і прыгажосьці Меншчыны. Спачатку пісала па-польску. Дэбютавала ў 1907 з зборнікам «Poezje»&lt;ref&gt;&lt;small&gt;T. Sienkiewicz, Polskie życie literackie w Mińsku w XIX i na początku XX wieku (do roku 1921). Olsztyn 1997, s.140-142.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;. Таксама ў 1907 дэбютавала па-беларуску з перакладам верша [[Максім Горкі|М. Горкага]] «Песьня астрожніка»&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Бліскавіцы: анталогія беларускай жаночай паэзіі міжваеннага перыяду / уклад., камент. А. Данільчык, В. Жыбуля. — Мінск: Кнігазбор, 2017, С. 249.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Пачынаючы з 1910 пачала пісаць да ўсяго па-летувіску — свае вершы і празаічныя творы друкавала ў [[Газэта|газэтах]] «Rygos Garsas» і «Draugas».

У 20-ыя гады 20 ст. свае беларускія вершы і апавяданьні зьмяшчала пад псэўданімам Алёна ў часопісе «[[Авадзень (часопіс)|Авадзень]]», газэтах «[[Сялянская Ніва|Сялянская ніва]]», «[[Крыніца (газэта)|Krynica]]», «[[Biełaruskaja krynica|Bielaruskaja krynica]]».

== Бібліяграфія ==
* Poezje (Wilno 1907)
* Odstępca. Obrazek dramatyczny (Wilno 1909).

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Цэпрынская, Алена}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Менскай губэрні]]
[[Катэгорыя:Беларускія літаратаркі]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэткі]]
[[Катэгорыя:Беларускія драматургі]]
[[Катэгорыя:Летувіскія літаратаркі]]
[[Катэгорыя:Польскамоўныя пісьменьнікі]]
[[Катэгорыя:Краёўцы]]
[[Катэгорыя:Асобы Вільні]]</text>
      <sha1>b61fsxvx42m7lonlw9y1sj54q0npl1v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Пан Артур</title>
    <ns>3</ns>
    <id>243936</id>
    <revision>
      <id>2331751</id>
      <parentid>2327550</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:14:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Беларуская гандлёва-прамысловая палата */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3421" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
==[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 15:45, 20 сьнежня 2021 (UTC+3)

== Юбілейны месяц ==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Беларусы. Biełarusy. Belarusians.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейным месяцы]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейны месяц]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 18:44, 14 студзеня 2022 (UTC+3)

== [[Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Менская міжнародная кніжная выстава-кірмаш]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 12:37, 21 красавіка 2022 (UTC+3)

== [[Беларуская гандлёва-прамысловая палата]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Беларуская гандлёва-прамысловая палата]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 10:41, 17 ліпеня 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:14, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>qineqok514dy49y40jxxxmgnz8bqzxd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Cyberberkut2</title>
    <ns>3</ns>
    <id>248982</id>
    <revision>
      <id>2331741</id>
      <parentid>2300127</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:56:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Саюзная рашучасьць-2022 */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2795" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
==[[Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Мясцовыя выбары ў Беларусі 2014 году]]. Дапрацоўка і заўвагі вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 11:22, 20 сьнежня 2021 (UTC+3)

== Юбілейны месяц ==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Беларусы. Biełarusy. Belarusians.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейным месяцы]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніц і ўдзельнікаў '''конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Тэматычны тыдзень/Юбілейны месяц|Юбілейны месяц]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.
|}
--[[Удзельнік:W]] 18:01, 14 студзеня 2022 (UTC+3)

== [[Саюзная рашучасьць-2022]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Саюзная рашучасьць-2022]]. Дапаўненьне артыкула і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:47, 24 сакавіка 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 17:56, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>rs9d3kf9tsv444c3v4ddrpbvdlqp0nq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Пуэр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>252046</id>
    <revision>
      <id>2331839</id>
      <parentid>2289738</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:55:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]]-картка</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10770" xml:space="preserve">{{Напой}}
'''Пуэр''' — адмена [[Фэрмэнтаваная гарбата|фэрмэнтаванай гарбаты]], традыцыйнай у [[кітай]]скай правінцыі [[Юньнань]]. Сьпярша чайнае лісьце высушваюць і скручваюць, пасьля чаго падвяргаюць [[Мікробная фэрмэнтацыя|мікробнай фэрмэнтацыі]], падчас якой адбываецца далейшае [[Затляняльна-аднаўленчыя рэакцыі|затляненьне]] да дасягненьня патрэбнага водару. Атрыманы пры гэтым прадукт адносіцца да «цёмных гарбатаў» (у адрозьненьне ад «чорных», якія ў Кітаі насамрэч адносяцца да «чырвоных»).

Існуюць два спосабы вырабу пуэру: даўжэйшы традыцыйны і сучасны паскораны. У першым спосабе сыравіна паволі фэрмэнтуецца і сьпее з часам; у 1973 року быў распрацаваны фабрычны паскораны спосаб фэрмэнтацыі, пасьля якога атрыманы прадукт спрэсоўваецца ў розныя формы. Усе віды пуэру да пасьпяваньня захоўваюцца ў негермэтычных кантэйнэрах.

== Мінуўшчына ==
Фэрмэнтаванае чайнае лісьце даўно вядомае ў народаў паўднёва-заходняга Кітаю. Напоі зь яго лічыліся таннымі і дагэтуль зьяўляюцца асноўным пітвом жыхароў гэтага краю.

Да сярэдзіны XX стагодзьдзя не існавала пэўнага стандарту ацямненьня чайнага лісьця. З 1950-х рокаў у Ганконгу пачаўся рэзкі ўздым запатрабаванасьці пуэру. У 1970-я быў распрацаваны штучны працэс фэрмэнтызацыі, які скараціў час атрыманьня канчатковага прадукту зь 10—15 гадоў да некалькіх месяцаў. У апошнія дзесяцігодзьдзі попыт паступова выраўняўся з прапановай, і цяпер часта сыравіна для вырабу цёмных гарбатаў, у тым ліку пуэру, прадаецца без праходжаньня працэсу паскоранай фэрмэнтацыі.

Для {{Не перакладзена|Вытворчасьць гарбаты|вырабу пуэру|d|Q7691134}} выкарыстоўваецца буйналісьцевая расьліна {{Таксон-беллац|Чай (расьліна)|камэлія кітайская|Camellia sinensis}} var. ''[[Асам (гарбата)|assamica]]'' з гораў паўднёвага і заходняга Юньнаню. Атрыманая зь яе збольшага [[Затляняльна-аднаўленчыя рэакцыі|незакісьленая]] [[зялёная гарбата]] або сьпее некалькі гадоў у прыродных умовах, або падвяргаецца штучнай фэрмэнтацыі, набываючы пры гэтым цёмна-чырвоны колер лісьця і напою. Аднак гэты пуэр варта адрозьніваць ад чорнай гарбаты, якая не падвяргалася паўторнаму закісьленьню [[Свабодны радыкал|свабоднымі радыкаламі]] і [[Фэрмэнтацыя (харчаваньне)|фэрмэнтацыі]] з дапамогай жывых арганізмаў. Назву ''пуэр'' могуць мець толькі гарбаты, атрыманыя з буйналісьцевых чаёў, якія вырасьлі ў Юньнані.

== Клясыфікацыя ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! rowspan=&quot;2&quot; ; | Выява
! rowspan=&quot;2&quot; ; | Назва
! colspan=&quot;2&quot; ; | Па-кітайску
! rowspan=&quot;2&quot; ; | [[Піньінь]]
! rowspan=&quot;2&quot; ; | Апісаньне
|-
![[Спрошчанае кітайскае пісьмо|С]]
![[Традыцыйнае кітайскае пісьмо|Т]]
|-
| [[Файл:Haiwan bingcha.jpg|150пкс|upright=0.68]]
|''Бін'', ''Бінг'', Торт або Дыск
| [[wikt:饼|饼]] [[wikt:茶|茶]]
| [[wikt:餅|餅]] [[wikt:茶|茶]]
| ''Bǐngchá''
| Гарбата круглая, плоская ў форме дыску ці шайбы, масай ад 100&amp;nbsp;г да 5&amp;nbsp;кг і болей, найчасьцей 357&amp;nbsp;г, 400&amp;nbsp;г і 500&amp;nbsp;г. У залежнасьці ад спосабу прэсаваньня краі дыску бываюць закругленыя ці пэрпэндыкулярныя.
|-
| [[Файл:Xiaguan 1992 tuo cha.jpg|150пкс|upright=0.68]]
|''Туочай, Міса ці Гняздо''
| [[wikt:沱|沱]] [[wikt:茶|茶]]
| [[wikt:沱|沱]] [[wikt:茶|茶]]
| ''Tuóchá''
| Выпуклая грудападобная гарбата масай ад 3&amp;nbsp;г да 3&amp;nbsp;кг і болей, найчасьцей 100&amp;nbsp;г, 250&amp;nbsp;г і 500&amp;nbsp;г.
|-
| [[Файл:Zhuan cha.jpg|150пкс|upright=0.68]]
| Цагліна
| [[wikt:砖|砖]] [[wikt:茶|茶]]
| [[wikt:磚|磚]] [[wikt:茶|茶]]
| ''Zhuānchá''
| Шырокі прастакутны брусок гарбаты, масай звычайна 100&amp;nbsp;г, 250&amp;nbsp;г, 500&amp;nbsp;г і 1000&amp;nbsp;г.
|-
| [[Файл:Fang cha.jpg|150пкс|upright=0.68]]
| Квадрат
| [[wikt:方|方]] [[wikt:茶|茶]]
| [[wikt:方|方]] [[wikt:茶|茶]]
| ''Fāngchá''
| Плоскі брусок гарбаты, масай звычайна 100&amp;nbsp;г ці 200&amp;nbsp;г.
|-
| [[Файл:jincha.jpg|150пкс|upright=0.68]]
| Грыб
| [[wikt:紧|紧]] [[wikt:茶|茶]]
| [[wikt:緊|緊]] [[wikt:茶|茶]]
| ''Jǐnchá''
| У перакладзе літаральна «тугая гарбата», больш падобная да ''туочая'' масай 250—300&amp;nbsp;г з ножкай, якая робіць яго падобнай да [[грыб]]у.
|-
| [[Файл:Puerh Dragon Pearl Tea.jpg|150пкс|upright=0.68]]
| Цмокава перліна
| [[wikt: 龙|龙]] [[wikt: 珠|珠]]
| [[wikt:龍|龍]] [[wikt:珠|珠]]
| ''Lóngzhū''
| Невялікая скручаная ў кулёк гарбата, зручная для адзінкавага запарваньня, масай звычайна 5—10 грамаў.
|-
| [[Файл:Golden melon.jpg|150пкс|upright=0.68]]
| Залатая дыня
| [[wikt:金|金]] [[wikt:瓜|瓜]]
| [[wikt:金|金]] [[wikt:瓜|瓜]]
| ''Jīnguā''
| Формай падобная да ''туочая'', але большая памерам, па паверхні ўпрыгожаная рэбрамі, падобнымі як у дыні.
|}

== Спажываньне ==
Каб прыгатаваць (запарыць) ''пуэр'', перш трэба аддзяліць патрэбную порцыю ад скампрэсаванага кавалку. Гэта можна зрабіць як мэханічным спосабам, так і адпарваньнем цэлага кавалку, пакуль ён не памякчэе. Для зьняцьця гарызантальных слаёў чыю існуюць нават адмысловыя пуэравыя нажы. Меншыя кавалкі пуэру — ''туочаі ці грыбы'' — часта адпарваюць, пакуль іх ня можна будзе аддзерці, а пасьля зноў сушаць.

Для запарваньня пуэру ў {{Не перакладзена|Кун-фу (цырымонія)|стылі кун-фу|d|Q2606657}} выкарыстоўваюць {{Не перакладзена|Ісінская гліна|ісінскі|d|Q10466474}} {{Не перакладзена|Гарбатны посуд|посуд|d|Q835420}} {{Не перакладзена|гайвань||d|Q1233591}}, які складаецца з кубку, накрыўкі і сподку. Аптымальнай тэмпэратурай вады ёсьць 85—99&amp;nbsp;°C у залежнасьці ад якасьці і спосабу апрацоўкі пуэру. Перад запарваньнем лісьце некалькі разоў прамываюць гарачой вадой на 2—5 сэкундаў, каб даць лісьцю разьмякнуць і распусьціцца, а таксама пазбавіцца дробных лісткоў, якія могуць паўплываць на смак. Для першага запарваньня дастаткова 12—30 сэкундаў, з кожным наступным разам час павялічваецца на 2—10 сэкундаў. Пры эўрапейскім, доўгім спосабе запарваньня гарбата можа стаць цёмнай, горкай і непрыемнай. Доўга загартаваны пуэр можа вытрымаць больш цыкляў запарваньня і пры датрыманьні клясычнай цырымоніі кун-фу раскрываць розныя нюансы водару.

Сьпелы, павольна затленены пуэр пазбаўлены горкіх, даўкіх уласьцівасьцяў іншых гарбатаў; яго можна запарваць мацнейшым і больш разоў. Зь іншага боку, малады пуэр можа быць пахкім, але вельмі горкім і часам даўкім, бо лічыцца, што пры далейшай фэрмэнтацыі гэтыя якасьці дадуць лепшы сасьпелы пуэр.

== Літаратура ==
* {{Кніга |прозьвішча = Zhang |імя = Jinghong |год = 2013 |назва = Puer Tea: Ancient Caravans and Urban Chic |спасылка = https://books.google.com/books?id=QcJ1AgAAQBAJ |месца = Seattle &amp; London |выдавецтва = University of Washington Press |isbn = 978-0-295-99323-2 }}

{{Гарбата}}

[[Катэгорыя:Кітайская гарбата]]
[[Катэгорыя:Зялёная гарбата]]
[[Катэгорыя:Брузавальная гарбата]]
[[Катэгорыя:Юньнаньская кухня]]</text>
      <sha1>rpar3syr0ka7pauwr6i3nzph7s5glz5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>252363</id>
    <revision>
      <id>2331749</id>
      <parentid>2320775</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:11:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Haisollokopas</username>
        <id>74593</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="236560" xml:space="preserve">{{Актуальная падзея}}
{{Узброены канфлікт
|Назва                 = Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну
|Частка                = [[Расейска-ўкраінская вайна]]
|Выява                 = 2022 Russian invasion of Ukraine.svg
|Подпіс да выявы       = 
|Дата                  = з 24 лютага 2022
|Месца                 = [[Украіна]]
|Прычына               = 
|Вынік                 = 
|Тэрытарыяльныя зьмены = 
|Супернік1             = {{UKR}}
|Супернік2             = {{Просты сьпіс|{{RUS}} 
* [[Файл:Flag of Belarus.svg|25px]] [[Рэжым Лукашэнкі]]{{Заўвага|[[Расейская акупацыя Беларусі|Расейская акупацыйная адміністрацыя]] [[Беларусь|Беларусі]]}}
}}
|Супернік3             = 
|Супернік4             = 
|Камандуючыя1          = {{Просты сьпіс|
* [[Файл:Flag_of_the_President_of_Ukraine.svg|20пкс]] [[Уладзімер Зяленскі]]
}}
|Камандуючыя2          = {{Просты сьпіс|
* [[Файл:Standard of the President of the Russian Federation.svg|border|20пкс]] [[Уладзімер Пуцін]]
}}
|Камандуючыя3          = 
|Камандуючыя4          = 
|Сілы1                 = {{Просты сьпіс|
* [[Файл:Emblem of the Ukrainian Armed Forces.svg|20пкс]] [[Узброеныя сілы Ўкраіны]]
:* [[Файл:Emblem of the Ukrainian Navy.svg|20пкс]] [[Ваенна-марскія сілы Ўкраіны|Ваенна-марскія сілы]]
* [[Файл:Emblem of the State Border Guard Service of Ukraine.svg|20пкс]] [[Дзяржаўная пагранічная служба Ўкраіны|Дзяржаўная пагранічная служба]]
:* [[Файл:Ukrainian Sea Guard emblem.svg|20пкс]] [[Марская ахова Ўкраіны|Марская ахова]]
* [[Файл:Геральдичний знак - емблема МВС України.svg|20пкс]] [[Міністэрства ўнутраных справаў Украіны|Міністэрства ўнутраных справаў]]
:* [[Файл:Emblem of the National Guard of Ukraine.svg|20пкс]] [[Нацыянальная гвардыя Ўкраіны|Нацыянальная гвардыя]]
:* [[Файл:Емблема внутрішніх військ МВС України.svg|20пкс]] Унутраныя войскі
* [[Файл:Emblem of the Ukrainian Armed Forces.svg|20пкс]] Добраахвотніцкія згуртаваньні
:* [[Файл:Flag_of_Ukraine.svg|20пкс]] [[Украіна|Украінскія]] добраахвотнікі
::* [[Файл:Flag of Ukrainian Volunteer Corps.svg|20пкс]] [[Добраахвотніцкі украінскі корпус]]
::* [[Файл:Flag_of_Ukraine.svg|18пкс]] [[Дзеяньні украінскіх партызанаў падчас расейскай інтэрвэнцыі (2014-2015)|Украінскія партызаны]]
:* [[Файл:Flag_of_Belarus_(1918,_1991-1995).svg|25пкс]] Добраахвотнікі зь [[Беларусь|Беларусі]]
::*[[Файл:Батальён імя Кастуся Каліноўскага. Лагатып.png|20px]] [[Батальён імя Кастуся Каліноўскага]]
::*[[Файл:Atrad Pagonya.png|20пкс]] [[Пагоня (атрад)|Атрад «Пагоня»]]
::*[[Тактычная група «Беларусь»]]
:* [[Файл:Flag_of_Georgia.svg|20пкс]] Добраахвотнікі з [[Грузія|Грузіі]]
:* [[Файл:Flag of Chechen Republic of Ichkeria.svg|20пкс]] Чачэнскія добраахвотнікі
::* [[Файл:COA of Chechen Republic Ichkeria.png|20пкс]] [[Батальён імя Джахара Дудаева]]
''Пастаўка зброі:''
* {{AUS}}&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Віолетта Орлова|загаловак=Австралія відправила до України першу партію бронемашин Bushmaster (фото)|спасылка=https://www.unian.ua/world/bushmaster-avstraliya-vidpravila-do-ukrajini-pershu-bronemashinu-novini-svitu-11777757.html|выдавец=Уніан|мова=uk|дата публікацыі=8 красавіка 2022|дата доступу=10 чэрвеня 2022}}&lt;/ref&gt;
* {{GBR}}&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Девід Браун, Турал Ахмедзаде|загаловак=Артилерія, NLAW та бронемашини. Уся зброя, яку Британія дає Україні|спасылка=https://www.bbc.com/ukrainian/features-61703843|выдавец=BBC Україна|мова=uk|дата публікацыі=6 чэрвеня 2022|дата доступу=10 чэрвеня 2022}}&lt;/ref&gt;
* {{EST}}&lt;ref&gt;{{Навіна|загаловак=Естонія передала Україні нову партію зброї|спасылка=https://www.ukrinform.ua/rubric-ato/3449731-estonia-peredala-ukraini-novu-partiu-zbroi.html|выдавец=Укрінформ|мова=uk|дата публікацыі=6 красавіка 2022|дата доступу=10 чэрвеня 2022}}&lt;/ref&gt;
* {{CAN}}&lt;ref&gt;{{Навіна|загаловак=У Генштабі показали, як США та Канада відправляють зброю в Україну|спасылка=https://www.ukrinform.ua/rubric-ato/3493247-u-genstabi-pokazali-ak-ssa-ta-kanada-vidpravlaut-zbrou-v-ukrainu.html|выдавец=Укрінформ|мова=uk|дата публікацыі=27 траўня 2022|дата доступу=10 чэрвеня 2022}}&lt;/ref&gt;
* {{LAT}}
* {{LTU}}
* {{POL}}&lt;ref&gt;{{Навіна|загаловак=240 танків. Польща відправила Україні більшу частину своєї зброї на $2 млрд – Дуда|спасылка=https://news.liga.net/ua/politics/news/polsha-otpravila-ukraine-240-tankov-tehniki-i-orujiya-na-2-mlrd-duda|выдавец=Ліга.Новини|мова=uk|дата публікацыі=9 чэрвеня 2022|дата доступу=10 чэрвеня 2022}}&lt;/ref&gt;
* {{USA}}
* {{SVK}}&lt;ref&gt;{{Навіна|загаловак=С-300. Що треба знати про систему ППО, яку Словаччина надала Україні|спасылка=https://www.bbc.com/ukrainian/news-61041795|выдавец=BBC Україна|мова=uk|дата публікацыі=8 красавіка 2022|дата доступу=10 чэрвеня 2022}}&lt;/ref&gt;
* {{FRA}}&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Сергій Нужненко|загаловак=«Цезарі» на передовій: як українська армія застосовує на Донбасі французькі САУ (фоторепортаж)|спасылка=https://www.radiosvoboda.org/a/foto-viyna-donbas-zsu/31890692.html|выдавец=Радіо Свобода|мова=uk|дата публікацыі=9 чэрвеня 2022|дата доступу=10 чэрвеня 2022}}&lt;/ref&gt;
* {{CZE}}&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Drew Hinshaw|загаловак=Czech Republic Gives Ukraine Attack Helicopters and Repairs Its Vehicles|спасылка=https://www.wsj.com/articles/czech-republic-gives-ukraine-attack-helicopters-and-repairs-its-vehicles-11653342703|выдавец=The Wall Street Journal|мова=en|дата публікацыі=23 траўня 2022|дата доступу=10 чэрвеня 2022}}&lt;/ref&gt;
}}
|Сілы2                 = {{Просты сьпіс|
* [[Файл:Banner of the Armed Forces of the Russian Federation (obverse).svg|20пкс]] [[Узброеныя сілы Расейскай Фэдэрацыі|Узброеныя сілы Расеі]]
:* [[Файл:Flag of the Russian ground forces.svg|20пкс]] [[Сухапутныя войскі Расеі|Сухапутныя войскі]]
::* 18-я брыгада
:::* батальён «Усход»
:* [[Файл:Naval ensign of Russia.svg|border|20пкс]] [[Ваенна-марскія сілы Расеі|Ваенна-марскія сілы]]
::* [[Чарнаморскі флёт (Расея)|Чарнаморскі флёт]]
::* [[Балтыйскі флёт (Расея)|Балтыйскі флёт]]
:* [[Файл:Flag of the Russian Airborne Troops.svg|20пкс]] [[Паветрана-дэсантныя войскі Расеі|Паветрана-дэсантныя войскі]]
::* 31-я брыгада
::* 76-я дывізія
::* 45-ы полк
:* [[Файл:Flag of the Air Force of the Russian Federation.svg|20пкс]] [[Ваенна-паветраныя сілы Расеі|Ваенна-паветраныя сілы]]
}}
|Сілы3                 = 
|Сілы4                 = 
|Страты1               = 
|Страты2               = 
|Страты3               = 
|Страты4               = 
|Агульныя страты       = 
|Дадаткі               = 
}}
'''Расе́йскае ўварва́ньне ва Ўкраі́ну''' — адкрыты напад на [[Украіна|Ўкраіну]] войскаў [[Расея|Расеі]], учынены 24 лютага 2022 году, а 5-й гадзіне раніцы. Уварваньне ёсьць часткай [[Расейска-ўкраінская вайна|расейска-ўкраінскай вайны]], распачатай Расеяй у 2014 годзе, удзел у якой расейскія ўлады бесьперапынна адмаўлялі.

Вайсковая кампанія пачалася па [[Расейска-ўкраінскі крызіс (з 2021)|працяглым нарошчваньні расейскіх войскаў]] зь лістапада 2021 году каля граніцы Ўкраіны з Расеяй і [[Беларусь]]сю і абвяшчэньні Расеяй 21 лютага 2022 году «незалежнымі дзяржавамі» [[Тэрарызм|тэрарыстычных]] утварэньняў г. зв. «[[Данецкая народная рэспубліка|Данецкай народнай рэспублікі]]» і «[[Луганская народная рэспубліка|Луганскай народнай рэспублікі]]». Практычна адначасна [[Узброеныя сілы Расейскай Фэдэрацыі|Ўзброеныя сілы Расейскай Фэдэрацыі]] пачалі непрыхованае перакідваньне дадатковых войскаў на [[Акупацыя|акупаваныя]] тэрыторыі [[Данецкая вобласьць|Данецкай]] і [[Луганская вобласьць|Луганскай]] вобласьцяў.

Каля 05:00 паводле кіеўскага часу (UTC+2) прэзыдэнт Расеі [[Уладзімер Пуцін|Ўладзімер Пуцін]] абвясьціў пра вайсковую апэрацыю нібы з «дэмілітарызацыі і дэнацыфікацыі Ўкраіны»; праз хвіліны пачаліся ракетныя ўдары па ўсёй краіне, у тым ліку і ў межах сталіцы [[Кіеў|Кіева]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31720545.html Расея абстраляла з паветра цэнтар Кіева. ВІДЭА], [[Радыё Свабода]], 24 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;. Тады ж расейскія войскі ўварваліся ва Ўкраіну каля [[Харкаў|Харкава]], [[Хэрсон]]у, [[Чарнігаў|Чарнігава]], [[Сумы|Сумаў]], увайшоўшы з тэрыторыі Расеі і часова акупаваных расейскімі войскамі [[Расейская акупацыя Беларусі|Беларусі]] і [[Расейская акупацыя Крыму|Крыму]].

Праз рашучы супраціў украінскай арміі і сілаў самаабароны ўжо ў першыя дні агрэсіі расейская армія панесла значныя страты ў жывой сіле і тэхніцы. Паводле ацэнак Украіны, Расея ў сваёй найноўшай гісторыі ва ўсіх войнах, якія яна вяла, не панесла нават прыкладна такіх вялікіх стратаў за такі кароткі час. Паводле заходніх выведак, Расея сустрэла больш моцны супраціў, чым чакалася, што прывяло да праблем з матэрыяльна-тэхнічным забесьпячэньнем яе войскаў, браку паліва, баявых прыпасаў і харчоў, а таксама падрыву баявога духу нападнікаў. Хуткае аб’яднаньне сьвету дзеля дапамогі Ўкраіне, а таксама ўвядзеньне моцных санкцыяў супраць Расеі сталі нечаканым ударам для краіны-агрэсара&lt;ref&gt;McGee L. [https://edition.cnn.com/2022/02/28/europe/putin-stiff-opposition-ukraine-intl-cmd/index.html Vladimir Putin is facing stiffer opposition than expected — both inside and outside Ukraine], [[CNN]], 1 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

Зь першага дня ўварваньня Расея парушае правілы вядзеньня вайны і зьдзяйсьняе масавыя ваенныя злачынствы&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/politics/borrel-rosiya-vede-viynu-u-varvarskiy-sposib-novini-ukrajina-11729275.html Боррель: Росія веде війну у варварський спосіб], [[УНІАН]], 4 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Бондар Г. [https://www.unian.ua/war/glava-obsye-nazvav-udari-rosiji-po-mirnomu-naselennyu-ukrajini-derzhavnim-terorizmom-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11744167.html Глава ОБСЄ назвав удари Росії по мирному населенню України державним тероризмом], [[УНІАН]], 15 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. 2 сакавіка 2022 году [[Генэральная асамблея ААН]] ўхваліла Рэзалюцыю з асуджэньнем расейскага ўварваньня ва Ўкраіну&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Эдуард Півавар|загаловак=Захарава: ЗША пагражалі санкцыямі краінам, якія не падтрымаюць рэзалюцыю ў ААН з асуджэньнем Расеі|спасылка=https://blr.belta.by/world/view/zaharava-zsha-pagrazhali-sanktsyjami-krainam-jakija-ne-padtrymajuts-rezaljutsyju-u-aan-z-asudzhennem-111649-2022/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=3 сакавіка 2022|дата доступу=10 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;. У Рэзалюцыі Генасамблея ААН заявіла, што «патрабуе ад Расейскай Фэдэрацыі»: 1) «безадкладна спыніць выкарыстаньне сілы супраць Украіны і ўстрымацца ад далейшай незаконнай пагрозы і выкарыстаньня сілы супраць усялякай дзяржавы-ўдзельніцы»; 2) «безадкладна, цалкам і безумоўна вывесьці ўсе вайсковыя сілы зь земляў Украіны ў міжнародна прызнаных межах»; 3) «безадкладна і безумоўна скасаваць рашэньне датычна стану пэўных мясцовасьцяў Данецкай і Луганскай вобласьцяў Украіны». У 10-м пункце Рэзалюцыі Генасамблея заявіла, што «асуджае ўдзел Беларусі ў гэтым незаконным выкарыстаньні сілы супраць Украіны і заклікае яе выканаць свае міжнародныя абавязкі». За Рэзалюцыю прагаласавалі прадстаўнікі 141 дзяржавы-ўдзельніцы ААН, якія складалі 73% ад агульнага ліку сябраў ААН&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэзалюцыя Генэральнай асамблеі ААН ад 2 сакавіка 2022 г. аб агрэсіі супраць Украіны|спасылка=https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/LTD/N22/272/27/PDF/N2227227.pdf?OpenElement
|выдавец=[[Арганізацыя аб'яднаных нацыяў]]|мова=en|дата публікацыі=1 сакавіка 2022|дата доступу=14 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;. 16 сакавіка 2022 году [[Сэнат ЗША|Сэнат]] [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|Злучаных Штатаў Амэрыкі]] аднагалосна вызнаў Пуціна ваенным злачынцам&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31755390.html Сэнат ЗША аднагалосна вызнаў Пуціна ваенным злачынцам], [[Радыё Свабода]], 16 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. У той жа дзень [[Міжнародны Суд ААН]] пастанавіў, што Расея мусіць неадкладна спыніць вайну ва Ўкраіне&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31756426.html Міжнародны суд ААН запатрабаваў ад Расеі неадкладна спыніць вайну ва Ўкраіне], [[Радыё Свабода]], 16 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

== Перадумовы ==
4 лютага 2022 году кітайскі і расейскі прэзыдэнты [[Сі Цзіньпін]] і [[Уладзімер Пуцін|Ўладзімер Пуцін]] сустрэліся на адкрыцьці [[Зімовыя Алімпійскія гульні 2022 году|Зімовых Алімпійскіх гульняў]] у [[Пэкін]]е падобна таму, як яны сустракаліся 8 жніўня 2008 году на адкрыцьці [[Летнія Алімпійскія гульні 2008 году|Летніх Алімпійскіх гульняў]] у Пэкіне пры [[Вайна ў Паўднёвай Асэтыі (2008)|расейскім ўварваньні ў Грузію]]. Таксама Пуцін прыгадаў сустрэчу зь Сі Цзіньпінам 7 лютага 2014 году на адкрыцьці [[Зімовыя Алімпійскія гульні 2014 году|Зімовых Алімпійскіх гульняў]] у [[Сочы]], што скончыліся напярэдадні [[Расейская акупацыя Крыму|расейскага ўварваньня ва Ўкраіну]]. З гэтай нагоды Пуцін назваў абмен такімі візытамі «традыцыяй»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ва ўмовах крызісу ва Ўкраіне Пуцін у Пэкіне ўхваляе сувязі зь Кітаем|спасылка=https://www.cnbc.com/2022/02/04/amid-crisis-in-ukraine-putin-in-beijing-praises-china-ties.html|выдавец=«[[Канал спажывецкіх навінаў і занятасьці]]»|мова=en|дата публікацыі=4 лютага 2022|дата доступу=10 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;. Падчас сустрэчы ў Пэкіне «[[Кітайская нацыянальная нафтавая карпарацыя]]» («КННК») заключыла з «[[Раснафта]]й» [[Угода|угоду]] пра пастаўку з Расеі 100 млн тонаў нафты за 10 гадоў. Таксама «КННК» і «[[Газпрам]]» ухвалілі ўгоду пра пастаўку зь 2026 году па новым [[газаправод]]зе зь [[Сыбір]]ы 10 млрд кубамэтраў прыроднага газу штогод цягам наступных 25 гадоў. Пры існых на той час цэнах агульная сума ўгодаў складала 117 млрд даляраў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Стэла Іфан-Сі, Чао Дэн|загаловак=Ахоп Кітаем расейскай гаспадаркі толькі пашыраецца|спасылка=https://www.wsj.com/articles/chinas-outreach-to-russian-economy-extends-only-so-far-11646145595|выдавец=«[[Часопіс Ўол-Стрыта]]»|мова=en|дата публікацыі=1 сакавіка 2022|дата доступу=10 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;. Пры гэтым, сума ўгоды з «Раснафтай» складала 80 млрд даляраў, а з «Газпрамам» — 37,5 млрд $&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Уладзімер Салдаткін, Чэн Айжу|загаловак=Пуцін ухваляе ўгоды зь Кітаем на 117,5 млрд $, пакуль Расея разыходзіцца з Захадам|спасылка=https://www.reuters.com/world/putin-tells-xi-new-deal-that-could-sell-more-russian-gas-china-2022-02-04/|выдавец=Агенцтва «[[Ройтэрз]]»|мова=en|дата публікацыі=4 лютага 2022|дата доступу=10 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;. Пагатоў, прыродны газ дамовіліся прадаваць за [[эўра]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Чэн Айжу|загаловак=Расея і Кітай узгаднілі 30-гадовую газавую ўгоду па новым газаправодзе з разьлікам у эўра|спасылка=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/exclusive-russia-china-agree-30-year-gas-deal-using-new-pipeline-source-2022-02-04/|выдавец=Агенцтва «Ройтэрз»|мова=en|дата публікацыі=4 лютага 2022|дата доступу=10 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Russian helicopter in Minsk, Belarus (26 February 2022) 3.jpg|значак|Верталёт «[[Мі-171]]Ш» марской пяхоты Расеі ў Менску 23 лютага 2022 году з пазнакай інтэрвэнтаў «V»]]

2 сакавіка 2022 году апэратыўна-тактычная групоўка «Ўсход» абнародавала плянавую дакумэнтацыю падразьдзяленьня [[батальён]]на-тактычнай групы 810-й асобнай брыгады марской пяхоты [[Чарнаморскі флёт Расеі|Чарнаморскага флёту Расеі]]. Абнародаваныя дакумэнты плянаваньня вайны супраць Украіны зацьвердзілі 18 студзеня 2022 году. Паводле тых дакумэнтаў, захоп Украіны вызначылі ажыцьцявіць цягам 15 дзён з 20 лютага па 6 сакавіка 2022 году&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Апэратыўна-тактычная групоўка «Ўсход»: Дакумэнты на вайну з Украінай былі падпісаныя яшчэ ў сярэдзіне студзеня|спасылка=https://m.nashaniva.com/articles/285704/|выдавец=Партал «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=2 сакавіка 2022|дата доступу=10 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;. Пагатоў, зацьверджаньне пляну супадала з абвяшчэньнем беларуска-расейскага вучэньня «[[Саюзная рашучасьць-2022]]», а вызначаны пачатак уварваньня — з заканчэньнем таго вучэньня ў Беларусі.

== Пазыцыі бакоў ==
Прэзыдэнт Расеі Ўладзімер Пуцін дэкляруе мэтай ваеннага нападу на Ўкраіну «''абарону людзей, якія на працягу васьмі гадоў церпяць зьдзек, генацыд з боку кіеўскага рэжыму''». Паводле яго словаў, «''Расея ня можа адчуваць сябе ў бясьпецы, разьвівацца і жыць зь бесьперапыннай пагрозай з боку Ўкраіны''»&lt;ref&gt;[https://www.rbc.ru/politics/06/03/2022/62074b119a7947b0e49b36f7 Военная операция на Украине. Главное], [[РБК]]&lt;/ref&gt;.

Прэзыдэнт Украіны Ўладзімер Зяленскі зьвяртае ўвагу на тое, што напраўду галоўная мэта Пуціна — гэта ліквідацыя Ўкраіны як дзяржавы&lt;ref&gt;Саєнко В. [https://www.unian.ua/society/zelenskiy-putin-hoche-znishchiti-ukrajinu-ale-ukrajinski-viyskovi-dayut-gidnu-vidsich-novini-ukrajini-11715412.html Зеленський: Путін хоче знищити Україну, але українські військові дають гідну відсіч], [[УНІАН]], 24 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.

== Дзеяньні расейскіх вайскоўцаў ==
* 25 лютага 2022 году расейцы абстралялі дзіцячы садок «Сонейка» ў [[Ахтырка|Ахтырцы]] [[Сумская вобласьць|Сумской вобласьці]]: два чалавекі загінулі, 17 атрымалі раненьні&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31723103.html У Сумской вобласьці расейцы абстралялі дзіцячы садок. 2 загінулі, 17 атрымалі раненьні], [[Радыё Свабода]], 25 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;, 26 лютага паведамілі, што ад цяжкіх ранаў загінула дзіця&lt;ref name=&quot;Unian-26-02-2022&quot;&gt;Доломанжи А. [https://www.unian.ua/war/z-pochatku-viyni-v-ukrajini-vid-obstriliv-rf-zaginulo-p-yatero-ditey-shche-33-otrimali-poranennya-denisova-novini-donbasu-11719687.html З початку війни в України від обстрілів РФ загинуло п’ятеро дітей, ще 33 отримали поранення — Денісова], [[УНІАН]], 26 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.unian.ua/health/na-sumshchini-pomerla-ditina-yaka-otrimala-poranennya-pri-obstrili-ohtirki-11719453.html На Сумщині померла дитина, яка отримала поранення при обстрілі Охтирки], [[УНІАН]], 26 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 25 лютага 2022 году пад [[Новая Кахоўка|Новай Кахоўкай]] у [[Хэрсонская вобласьць|Хэрсонскай вобласьці]] расейскія вайскоўцы расстралялі мірных жыхароў: 56-гадовых Ганну і Алега Фядзько, іх нявестку Ірыну Фядзько і двух унукаў — 6-гадовую Соф’ю і паўтарамесячнага Івана&lt;ref&gt;[https://tsn.ua/ukrayina/krik-plach-nemovlyati-i-postrili-na-hersonschini-rosiyani-vbili-vsyu-rodinu-yaka-ryatuvalas-vid-okupaciyi-1989937.html Крик, плач немовляти і постріли: на Херсонщині росіяни вбили всю родину, яка рятувалась від окупації], [[ТСН]], 26 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 25 лютага 2022 году міністар аховы здароўя Ўкраіны [[Віктар Ляшко]] паведаміў, што расейскія войскі пачалі абстрэльваць машыны хуткай дапамогі і лякарні: брыгады хуткай мэдычнай дапамогі ў [[Кіеўская вобласьць|Кіеўскай вобласьці]], псыхіятрычную лякарню ў [[Чарнігаў|Чарнігаве]], лякарню ў [[Мелітопаль|Мелітопалі]], Харкаўскі цэнтар крыві (трое параненых)&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31723604.html Міністар аховы здароўя Ўкраіны: Расейцы мэтанакіравана расстрэльваюць мэдычныя ўстановы], [[Радыё Свабода]], 25 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 25 лютага 2022 году старшыня Кіеўскай абласной дзяржаўнай адміністрацыі [[Аляксей Кулеба]] паведаміў пра ахвяры сярод цывільнага насельніцтва ў рэгіёне ў выніку расейскіх авіяўдараў па мірных жыхарах: чатыры чалавекі загінула, больш як 15 атрымалі раненьні&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31723350.html У Кіеўскай вобласьці ў выніку авіяўдараў загінулі чацьвёра і параненыя 15 мірных грамадзян], [[Радыё Свабода]], 25 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;
* 25 лютага 2022 году ў [[Іванкаў|Іванкаве]] Кіеўскай вобласьці расейскія вайскоўцы абстралялі аўтамабіль, у якім знаходзіліся мірныя жыхары, загінуў мужчына і ягоныя сабакі&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31734489.html Ад расейскага абстрэлу загінуў мужчына і яго сабакі. Усё гэта зьняў на відэа сын], [[Радыё Свабода]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Житловий будинок на вул. Лобановського, 6-А після обстрілу.jpg|значак|Жылы дом у [[Кіеў|Кіеве]] (праспэкт Лабаноўскага, 6А) па расейскім абстрэле]]

* 26 лютага 2022 году расейцы нанесьлі авіяцыйны ўдар па жылым доме ў Кіеве на праспэкце Лабаноўскага, 6А&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31724497.html Ракета пацэліла ў шматпавярховы жылы дом у Кіеве. ФОТА і ВІДЭА], [[Радыё Свабода]], 26 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;, шэсьць чалавек шпіталізавалі праз траўмы&lt;ref&gt;Пришляк Н., Поляковська Т. [https://www.unian.ua/war/obstril-bagatopoverhivki-u-kiyevi-u-dsns-rozkazali-pro-postrazhdalih-i-zbitki-novini-kiyeva-11719159.html Обстріл багатоповерхівки у Києві: у ДСНС розказали про постраждалих і збитки], [[УНІАН]], 26 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 26 лютага 2022 году пяць чалавек загінула ў выніку абстрэлу пасажырскага аўтобуса каля сяла Валохаў Яр [[Ізюмскі раён|Ізюмскага раёну]] [[Харкаўская вобласьць|Харкаўскай вобласьці]]&lt;ref&gt;[https://www.unian.ua/war/obstril-pasazhirskogo-avtobusa-na-harkivshchini-kilkist-zagiblih-zbilshilas-novini-donbasu-11719717.html Обстріл пасажирського автобуса на Харківщині: кількість загиблих збільшилась], [[УНІАН]], 26 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 26 лютага 2022 году ў выніку артылерыйскага абстрэлу сяла [[Сартана]] [[Данецкая вобласьць|Данецкай вобласьці]] загінула дзіця&lt;ref name=&quot;Unian-26-02-2022&quot;/&gt;.
* 26 лютага 2022 году ў [[Барадзянка|Барадзянцы]] [[Кіеўская вобласьць|Кіеўскай вобласьці]] расейскі снарад трапіў у прыватны жылы дом, тры чалавекі загінулі&lt;ref&gt;Отовська Т. [https://www.unian.ua/war/u-borodyanci-snaryad-okupantiv-vluchiv-u-privatniy-budinok-zaginulo-troye-lyudey-foto-novini-kiyeva-11719579.html У Бородянці снаряд окупантів влучив у приватний будинок, загинуло троє людей (фото)], [[УНІАН]], 26 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;, пазьней расейскія войскі некалькі дзён вялі абстрэл мястэчка, што прывяло да руйнаваньня шматпавярховых жылых дамоў&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/zhurnalisti-pokazali-yak-viglyadaye-selishche-borodyanka-pislya-obstriliv-video-novini-kiyeva-11727892.html Журналісти показали, як виглядає селище Бородянка після обстрілів (відео)], [[УНІАН]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 26 лютага 2022 году расейскія войскі абстралялі дзіцячы садок у Чарнігаве&lt;ref&gt;[https://tsn.ua/ukrayina/v-chernigovi-viyska-rf-obstrilyali-dityachiy-sadok-foto-1989658.html В Чернігові війська РФ обстріляли дитячий садок: фото], [[ТСН]], 26 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Apartment block in Kharkiv damaged during Russian invasion.jpg|значак|Жылы дом у [[Харкаў|Харкаве]] (вуліца Бучмы, 40а) па расейскім абстрэле]]

* 26 лютага 2022 году ў выніку расейскага абстрэлу шматпавярховага жылога дома ў [[Харкаў|Харкаве]] адна жанчына загінула&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31725874.html Абстрэл шматпавярховага жылога дома ў Харкаве: адна жанчына загінула, 20 чалавек эвакуавалі], [[Радыё Свабода]], 27 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 26 лютага 2022 году расейскія дывэрсанты расстралялі ў Кіеве сям’ю з чатырох чалавек: загінулі бацькі і адна з дачок, якая навучалася ў 4-й клясе&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31726193.html «Яе звалі Паліна». Пракуратура Ўкраіны заявіла пра расстрэл расейскімі дывэрсантамі сям’і ў Кіеве, у тым ліку дзяўчынкі], [[Радыё Свабода]], 27 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 26 лютага 2022 году за некалькі кілямэтраў ад [[Хэрсон]]у расейскія вайскоўцы расстралялі дзьве машыны хуткай дапамогі, загінулі кіроўца і пацыент, якога везьлі ў лякарню, фэльдшар атрымаў раненьні&lt;ref&gt;[https://tsn.ua/ukrayina/bilya-hersona-rosiyani-rozstrilyali-shvidku-zaginuli-vodiy-ta-paciyent-yakogo-vezli-v-likarnyu-1989730.html Біля Херсона росіяни розстріляли швидку: загинули водій та пацієнт, якого везли в лікарню], [[ТСН]], 26 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 27 лютага 2022 году расейскія войскі нанесьлі ракетны ўдар па цэнтру Чарнігава, знарад трапіў у двор жылога дома&lt;ref&gt;Синельник І. [https://www.unian.ua/war/rosiyski-viyska-zavdali-raketnogo-udaru-po-centru-chernigova-foto-naslidkiv-novini-donbasu-11720821.html Російські війська завдали ракетного удару по центру Чернігова: фото наслідків], [[УНІАН]], 27 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Russian shelling of Kharkiv, 28 February 2022.webm|значак|thumbtime=0:26|Абстрэл Харкава 28 лютага]]

* 27 лютага 2022 году ў выніку расейскага абстрэлу з боку аэрапорту ў [[Сумы|Сумах]] цывільнага аўтамабіля, дзе было двое дарослых і трое малых дзяцей, сярод якіх — немаўля, памерла жанчына&lt;ref&gt;Кохан В. [https://www.unian.ua/war/u-sumah-vorog-obstrilyav-civilne-avto-z-ditmi-zaginula-zhinka-foto-novini-donbasu-11720902.html У Сумах ворог обстріляв цивільне авто з дітьми: загинула жінка (фото)], [[УНІАН]], 27 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 27 лютага 2022 году ў выніку маштабных артылерыйскіх абстрэлаў [[Валнаваха|Валнавахі]] расейскія знарады трапілі ў тым ліку ў лякарню, у месьце няма электрычнасьці з прычыны зьнішчэньня расейцамі падстанцыяў&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/volnovaha-pereyshla-pid-kontrol-kiyeva-shcho-vidbuvayetsya-u-misti-novini-donbasu-11720749.html Волноваха під контролем Києва: що відбувається у місті], [[УНІАН]], 27 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 27 лютага 2022 году ў выніку расейскага абстрэлу [[Ірпень (горад)|Ірпеню]] загарэлася тры жылыя дамы&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/v-irpeni-goryat-tri-zhitlovi-budinki-video-novini-donbasu-11720623.html В Ірпені горять три житлові будинки (відео)], [[УНІАН]], 27 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 27 лютага 2022 году галава Луганскай АДА Сяргей Гайдай паведаміў пра гуманітарную катастрофу ў [[Шчасьце (Украіна)|Шчасьці]] і [[Станіца Луганская|Станіцы Луганскай]]: расейскія абстрэлы зруйнавалі шматлікія прыватныя і шматкватэрныя жылыя дамы, а таксама аб’екты інфраструктуры&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/shchastya-ta-stanicya-luganska-opinilisya-na-mezhi-gumanitarnoji-katastrofi-golova-oda-novini-donbasu-11721187.html Щастя та Станиця Луганська опинилися на межі гуманітарної катастрофи — голова ОДА], [[УНІАН]], 27 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 27 лютага 2022 году расейскі знарад трапіў у жылы дом у [[Буча|Бучы]]&lt;ref&gt;[https://tsn.ua/ato/v-bagatopoverhivci-v-buchi-kudi-pociliv-rosiyskiy-udar-nihto-ne-postrazhdav-lyudi-vstigli-shovatisya-dsns-1990315.html В багатоповерхівці в Бучі, куди поцілив російський удар, ніхто не постраждав, люди встигли сховатися — ДСНС], [[ТСН]], 27 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;
* 27 лютага 2022 году расейскія войскі зьнішчылі будынак школы № 134 у Харкаве&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/z-yavilisya-motoroshni-foto-zgoriloji-pislya-obstrilu-v-harkovi-shkoli-novini-donbasu-11722048.html З’явилися моторошні фото згорілої після обстрілу в Харкові школи], [[УНІАН]], 28 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 28 лютага 2022 году расейская ракета трапіла ў жылы дом у Чарнігаве&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31727413.html У жылы дом у Чарнігаве трапіла ракета, аднавіліся абстрэлы Кіева і Харкава], [[Радыё Свабода]], 28 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 28 лютага 2022 году ў выніку моцных абстрэлаў з боку расейскіх войскаў жылых масіваў&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31728056.html Пакуль пад Гомлем ідуць перамовы, расейскія войскі абстрэльваюць жылыя масівы Харкава. Ёсьць ахвяры], [[Радыё Свабода]], 28 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt; Харкава 9 чалавек памерла (у тым ліку сям’я з трыма дзецьмі), 37 атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-harkovi-pislya-obstriliv-okupantiv-zaginulo-9-osib-sered-nih-sim-ya-z-troma-ditmi-novini-harkova-11722942.html У Харкові після обстрілів окупантів загинуло 9 осіб, серед них — сім’я з трьома дітьми], [[УНІАН]], 28 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;; дзеля абстрэлаў выкарыстоўваліся рэактыўныя сыстэмы залпавага агню «Град», «Ураган» і «Смерч», у тым ліку з забароненымі [[Жэнэўскія канвэнцыі|Жэнэўскімі канвэнцыямі]] [[Касэтныя бомбы|касэтнымі авіябомбамі]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31729695.html Улады Харкава: расейцы па-барбарску абстрэльвалі горад касэтнымі авіябомбамі. ФОТА і ВІДЭА], [[Радыё Свабода]], 1 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, а таксама фугасныя авіябомбы, якія скідала на места авіяцыя&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31728695.html «Гэта ваеннае злачынства з гледзішча міжнароднага права». Дасьледнік пра абстрэл Харкава фугаснымі авіябомбамі і «Сьмерчам»], [[Радыё Свабода]], 28 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 28 лютага 2022 году расейскія вайскоўцы абстралялі машыну хуткай дапамогі ў сяле Тарашанах [[Чарнявецкі раён|Чарнявецкага раёну]]&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/na-bukovini-okupanti-obstrilyali-shvidku-z-medikami-novini-donbasu-11722525.html На Буковині окупанти обстріляли «швидку» з медиками], [[УНІАН]], 28 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 28 лютага 2022 году расейскія войскі абстралялі забароненымі Жэнэўскімі канвэнцыямі касэтнымі бомбамі сёлы Кіянку і Паўлаўку Чарнігаўскай вобласьці, загінулі тры паліцыянты&lt;ref&gt;Бондар Г. [https://www.unian.ua/war/okupanti-obstrilyali-selo-na-chernigivshchini-zaboronenimi-kasetnimi-boyepripasami-novini-donbasu-11722444.html Окупанти обстріляли село на Чернігівщині забороненими касетними боєприпасами], [[УНІАН]], 28 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 28 лютага 2022 году расейскія войскі абстралялі транспарт дзеля эвакуацыі мірных жыхароў Валнавахі&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rosiyski-viyskovi-z-gradiv-obstrilyali-transport-dlya-evakuaciji-zhiteliv-volnovahi-novini-donbasu-11722243.html Російські військові з «Градів» обстріляли транспорт для евакуації жителів Волновахи], [[УНІАН]], 28 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 28 лютага 2022 году расейскія войскі скінулі на Ахтырку забароненую Жэнэўскімі канвэнцыямі [[Вакуўмная бомба|вакуўмную бомбу]]&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/na-ohtirku-vorog-skinuv-zaboroneni-bombi-mer-novini-donbasu-11722042.html На Охтирку ворог скинув заборонені бомби — мер (відео)], [[УНІАН]], 28 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;. 10 сакавіка Ўкраіна атрымала ад Міністэрства абароны [[Вялікабрытанія|Вялікай Брытаніі]] пацьверджаньне аб выкарыстаньні Расеяй цяжкіх агнямётных сыстэмаў залпавага агню TOS-1A, прызначаных да запуску тэрмабарычных баепрыпасаў, вядомых як «вакуўмныя бомбы» — «зброі масавага зьнішчэньня»&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31746173.html Расея пачала выкарыстоўваць супраць Украіны забароненыя «вакуўмныя» бомбы], [[Радыё Свабода]], 10 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 28 лютага 2022 году расейскі ракетны абстрэл зруйнаваў 5-павярховы будынак інтэрнату ў [[Васількоў|Васількове]] і 3-павярховы будынак інтэрнату ў [[Белая Царква (Кіеўская вобласьць)|Белай Царкве]] Кіеўскай вобласьці, а таксама тры жылыя дамы ў сяле Калінаўцы [[Фастаўскі раён|Фастаўскага раёну]] Кіеўскай вобласьці, агулам чатыры чалавекі загінулі, пяць атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Бондар Г. [https://www.unian.ua/war/kijivska-prokuratura-rozsliduye-raketniy-obstril-oblasti-de-zaginuli-4-civilnih-novini-donbasu-11723515.html Київська прокуратура розслідує ракетний обстріл області, де загинули 4 цивільних], [[УНІАН]], 1 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 28 лютага 2022 году памерла 6-гадовая дзяўчынка, якую паранілі ў [[Марыюпаль|Марыюпалі]] падчас абстрэлаў з боку расейскіх вайскоўцаў&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31728913.html 6-гадовая дзяўчынка загінула падчас расейскіх абстрэлаў. Відэа], [[Радыё Свабода]], 1 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 28 лютага 2022 году расейскі знарад трапіў у прыватную радзільню Adonis, якая знаходзіцца ў вёсцы Бузава [[Бучанскі раён|Бучанскага раёну]] Кіеўскай вобласьці&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31729562.html У Кіеўскай вобласьці расейскі снарад трапіў у радзільны дом], [[Радыё Свабода]], 1 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 28 лютага 2022 году расейцы абстралялі ў Бучы пад Кіевам групу журналістаў брытанскага тэлеканалу [[Sky News]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31737437.html Расейцы абстралялі пад Кіевам групу журналістаў брытанскага Sky News], [[Радыё Свабода]], 5 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Shelling of Kharkiv regional state administration, 01 March 2022.webm|значак|thumbtime=0:04|Абстрэл Майдану Свабоды ў Харкаве]]

* 1 сакавіка 2022 году ў выніку расейскага абстрэлу забудовы Майдану Свабоды ў цэнтры Харкава (будынкі Харкаўскай АДА, опэрнага тэатру, філярмоніі і 4-5-павярховыя жылыя дамы) пацярпелі 6 чалавек, у тым ліку 1 дзіця&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31729493.html Новая ракетная атака на Харкаў, Херсон у аблозе. Хроніка вайны Расеі супраць Украіны і рэакцыі ў сьвеце 1 сакавіка], [[Радыё Свабода]], 1 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/okupanti-vchinili-raketniy-obstril-ploshchi-svobodi-v-harkovi-video-novini-harkova-11723326.html Окупанти обстріляли ракетами майдан Свободи в Харкові: є жертви, знищено будівлю ОДА (фото, відео)], [[УНІАН]], 1 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, загінула нацыянальны сябра Спэцыяльнай маніторынгавай місіі АБСЭ ва Ўкраіне Марына Феніна&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31733544.html Падчас абстрэлу ў Харкаве загінула супрацоўніца місіі АБСЭ], [[Радыё Свабода]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 1 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі два 9-павярховыя жылыя дамы ў Хэрсоне&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-hersoni-vorozhi-snaryadi-potrapili-u-dva-dev-yatipoverhovi-zhitlovi-budinki-video-novini-donbasu-11723530.html У Херсоні ворожі снаряди потрапили у два дев’ятиповерхові житлові будинки (відео)], [[УНІАН]], 1 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 1 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі сяло Дачнае ў Адэскай вобласьці, адзін чалавек загінуў, двое пацярпелі&lt;ref&gt;Орлова В.
[https://www.unian.ua/war/poshkodzheno-gazoprovid-zruynovani-budinki-viyskovi-rf-obstrilyali-selo-v-odeskiy-oblasti-novini-odesi-11723794.html Пошкоджено газопровід, зруйновані будинки: військові РФ обстріляли село в Одеській області], [[УНІАН]], 1 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 1 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі ў Марыюпалі некалькі жылых дамоў на бульвары Шаўчэнкі і ў Левабярэжным раёне, пад абстрэл таксама патрапіла школа № 16 і КП «Камунальнік»&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/situaciya-v-mariupoli-obstrilyali-budinki-i-shkolu-vorog-ne-daye-vidnoviti-svitlo-i-teplo-novini-donbasu-11724253.html Ситуація в Маріуполі: обстріляли будинки і школу, ворог не дає відновити світло і тепло], [[УНІАН]], 1 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 1 сакавіка 2022 году расейскія войскі на БТП абстралялі ў Хэрсоне пажарную машыну ратавальнікаў, якія ехалі на тушэньне пажару ў будынку гандлёвага цэнтру «Фабрыка»&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-hersoni-rosiyski-viyskovi-na-btr-obstrilyali-pozhezhne-avto-shcho-jihalo-na-viklik-novini-donbasu-11724298.html У Херсоні російські військові на БТР обстріляли пожежне авто, що їхало на виклик], [[УНІАН]], 1 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 1 сакавіка 2022 году расейскі знарад, скіраваны на тэлевізійную вежу ў Кіеве, упаў на адлегласьці 200 мэтраў ад тэрыторыі [[Бабін Яр|Бабінага Яру]] — мэмарыялу ахвярам нямецкіх [[Нацыянал-сацыялізм|нацыстаў]], пяць чалавек загінулі і пяць атрымалі раненьні&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31730782.html Ад абстрэлу тэлевежы ў Кіеве загінулі 5 чалавек. Яшчэ 5 атрымалі раненьні], [[Радыё Свабода]], 1 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. Расьсьледная група [[Bellingcat]] зрабіла геалякацыю месца трапляньня расейскага ракетнага ўдару і супаставіла яго з мапай маршруту [[Габрэі|габрэяў]], якіх вялі на расстрэл з кіеўскай Лукʼянаўкі. Выявілася, што ўдар прыйшоўся туды, дзе габрэяў распраналі перад расстрэлам (у савецкі час гэтыя месцы забудоўвалі рознымі гаспадарчымі спарудамі)&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31732167.html Bellingcat: расейская ракета трапіла ў месца, дзе распраналі габрэяў перад расстрэламі ў Бабіным Яры ў Кіеве], [[Радыё Свабода]], 2 сакавіка 2022 г&lt;/ref&gt;.
* 1 сакавіка 2022 году расейскі авіяўдар пашкодзіў 10 прыватных жылых дамоў (тры зь іх загарэліся) і шыбы ў будынку мескай лякарні ў [[Жытомір]]ы, два чалавекі загінулі, 16 атрымала раненьні&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31731620.html Расейская авіяцыя абстраляла прыватны сэктар Жытоміра, ёсьць забітыя і параненыя], [[Радыё Свабода]], 2 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 2 сакавіка 2022 году расейскія войскі кідалі гранаты ў мірных жыхароў [[Энэргадар]]у, пазьней адкрылі агонь у людзей&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/v-energodari-rosiyski-okupanti-kidayut-granati-u-mirnih-lyudey-video-novini-donbasu-11726080.html В Енергодарі російські окупанти кидають гранати у мирних людей (відео)], [[УНІАН]], 2 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 2 сакавіка 2022 году ў сяле Бузове Кіеўскай вобласьці расейскія танкі абстралялі сям’ю, якая спрабавала схавацца ад абстрэлу, загінуў 14-гадовы падлетак&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/pid-kiyevom-tanki-rosiji-obstrilyali-sim-yu-zaginuv-pidlitok-gerashchenko-novini-kiyeva-11725975.html Під Києвом танки Росії обстріляли сім’ю, загинув підліток — Геращенко], [[УНІАН]], 2 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 2 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі ў [[Севераданецк]]у дзіцячы садок, у якім былі дзеці&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/na-luganshchini-viyska-rosiji-obstrilyali-dityachiy-sadok-z-ditmi-foto-novini-donbasu-11725651.html На Луганщині війська Росії обстріляли дитячий садок, там були діти (фото)], [[УНІАН]], 2 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, у гэты ж дзень расейскі знарад трапіў у школу, дзе хаваліся людзі&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-syevyerodonecku-rosiyskiy-snaryad-vluchiv-u-shkolu-de-hovalisya-lyudi-video-novini-donbasu-11726269.html У Сєвєродонецьку російський снаряд влучив у школу, де ховалися люди (відео)], [[УНІАН]], 2 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Kharkiv downtown street destroyed by Russian bombardment.jpg|значак|Вуліца ў цэнтры Харкава па расейскім абстрэле, 1 сакавіка]]

* 2 сакавіка 2022 году расейскія войскі некалькі разоў абстралялі цэнтар Харкава: загарэўся корпус унівэрсытэту імя Каразіна на Міраносіцкай вуліцы&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/obstril-centra-harkova-ye-zagibli-ta-travmovani-novini-harkova-11725405.html Обстріл центра Харкова: є загиблі та травмовані], [[УНІАН]], 2 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, пацярпела забудова плошчы Канстытуцыі&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/okupanti-v-harkovi-pocilili-v-rayon-miskradi-video-novini-harkova-11725582.html Окупанти в Харкові поцілили в район міськради (фото, відео)], [[УНІАН]], 2 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, таксама пад абстрэл трапіў інтэрнат для сьляпых дзяцей&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/zalishilisya-bez-nichogo-okupanti-rf-neshchadno-obstrilyali-internat-dlya-slipih-ditey-video-novini-harkova-11726251.html «Залишилися без нічого»: окупанти РФ нещадно обстріляли інтернат для сліпих дітей (відео)], [[УНІАН]], 2 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 2 сакавіка 2022 году ў Чарнігаве дзьве расейскія ракеты трапілі ў будынак мескай лякарні, адзін чалавек загінуў, пяць атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/u-chernigovi-dvi-raketi-vluchili-v-budivlyu-rayonnoji-likarni-novini-donbasu-11725528.html У Чернігові дві ракети влучили в будівлю районної лікарні], [[УНІАН]], 2 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 2 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі ў Марыюпалі радзільны дом&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/v-mariupoli-rosiyski-okupanti-obstrilyali-pologoviy-budinok-foto-novini-donbasu-11725384.html В Маріуполі російські окупанти обстріляли пологовий будинок (фото)], [[УНІАН]], 2 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 2 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі жылыя дамы ў Ірпені Кіеўскай вобласьці&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-merezhi-pokazali-zhahlivi-naslidki-obstrilu-irpenya-okupantami-video-novini-kiyeva-11725777.html У мережі показали жахливі наслідки обстрілу Ірпеня окупантами (відео)], [[УНІАН]], 2 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, 3 сакавіка дактары паведамілі што памерла параненае дзіця&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/v-irpeni-pid-chas-bombarduvannya-rosiyskimi-viyskami-zaginula-ditina-novini-donbasu-11727412.html В Ірпені під час бомбардування російськими військами загинула дитина], [[УНІАН]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 2 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі з градаў цэнтар [[Вазьнясенск]]у [[Мікалаеўская вобласьць|Мікалаеўскай вобласьці]]&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/u-voznesensk-zajihala-vorozha-kolona-pidirvano-mist-centr-mista-obstrilyali-z-gradiv-novini-donbasu-11726095.html У Вознесенськ заїхала ворожа колона: підірвано міст, центр міста обстріляли з «Градів»], [[УНІАН]], 2 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, а 3 сакавіка разьмясьцілі сваю тэхніку на падворках мірных жыхароў&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/okupanti-u-voznesensku-rozmistili-tehniku-na-podvir-yah-mirnih-zhiteliv-novini-donbasu-11727019.html Окупанти у Вознесенську розмістили техніку на подвір’ях мирних жителів], [[УНІАН]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 2 сакавіка 2022 году ў выніку расейскага абстрэлу жылых дамоў у [[Ізюм]]е (Харкаўская вобласьць) загінула 8 чалавек, у тым ліку дзеці&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/unaslidok-obstrilu-izyuma-zaginuli-vosmero-osib-sered-zhertv-diti-novini-harkova-11726824.html Унаслідок обстрілу Ізюма загинули восьмеро осіб, серед жертв — діти], [[УНІАН]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rosiya-bombarduye-izyum-sered-zagiblih-diti-foto-video-novini-harkova-11726629.html Росія бомбардує Ізюм, серед загиблих — діти (фото, відео)], [[УНІАН]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 3 сакавіка 2022 году ў Энэргадары расейскія знарады трапілі ў жылы дом&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/v-energodari-snaryadi-voroga-vluchili-u-zhitlovi-budinki-u-misti-vidsutnye-vodopostachannya-novini-donbasu-11727622.html В Енергодарі снаряди ворога влучили у житлові будинки, у місті відсутнє водопостачання], [[УНІАН]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Chernihiv after Russian shelling 3 March 2022.webm|значак|Вынікі расейскага абстрэлу Чарнігава, 3 сакавіка]]

* 3 сакавіка 2022 году расейцы разбамбілі ТЭЦ і чыгуначны вакзал у Ахтырцы&lt;ref&gt;Бондар Г. [https://www.unian.ua/war/okupanti-rozbombili-tec-ta-zaliznichniy-vokzal-v-ohtirci-video-novini-donbasu-11727568.html Окупанти розбомбили ТЕЦ та залізничний вокзал в Охтирці (відео)], [[УНІАН]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 3 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі шматпавярховыя жылыя дамы ў Чарнігаве&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/okupanti-obstrilyali-zhitlovi-budinki-v-chernigovi-foto-video-novini-donbasu-11727115.html Окупанти обстріляли житлові будинки в Чернігові: є жертви (фото, відео)], [[УНІАН]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, загінула 47 чалавек&lt;ref name=&quot;RS-04-03-2022&quot;&gt;[https://www.svaboda.org/a/31735773.html У выніку абстрэлу ў Жытоміры разбурылі школу. ФОТА], [[Радыё Свабода]], 4 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, 18 атрымалі траўмы&lt;ref&gt;Доломанжи А. [https://www.unian.ua/war/bombarduvannya-rosiyeyu-chernigova-z-pid-zavaliv-viluchili-tila-vzhe-33-zagiblih-novini-donbasu-11727703.html Бомбардування Росією Чернігова: з-під завалів вилучили тіла вже 33 загиблих], [[УНІАН]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;; таксама расейская авіяцыя атакавала дзьве школы і прыватныя жылыя дамы, у выніку чаго 9 чалавек памерлі, чатыры атрымалі траўмы&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/naslidki-aviaudariv-voroga-po-chernigovu-z-pid-zavaliv-distali-ponad-20-zhertv-video-novini-donbasu-11727535.html Наслідки авіаударів ворога по Чернігову: з-під завалів дістали понад 20 жертв (відео)], [[УНІАН]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. Прытым расейская авіяцыя дзеля абстрэлу жылых кварталаў выкарыстала бомбы, прызначаныя да руйаваньня фартыфікацыяў і вайскова-прамысловых аб’ектаў&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rosiya-skidaye-na-zhitlovi-kvartali-chernigova-bombi-dlya-fortifikaciynih-sporud-foto-novini-donbasu-11731126.html Росія скидає на житлові квартали Чернігова бомби для фортифікаційних споруд (фото)] [[УНІАН]], 6 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 3 сакавіка 2022 году зьявіліся дакумэнтальныя сьведчаньні, што расейскія войскі выкарыстоўваюць мэдычны транспарт дзеля транспартаваньня зброі&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/voyenniy-zlochin-okupanti-vikoristovuyut-medichniy-transport-dlya-perevezennya-boyepripasiv-novini-donbasu-11727304.html Воєнний злочин: окупанти використовують медичний транспорт для перевезення боєприпасів], [[УНІАН]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 3 сакавіка 2022 году расейскія войскі зруйнавалі 30 прыватных будынкаў ў выніку паветранай атакі на сяло Якаўлеўку Харкаўскай вобласьці, тры чалавекі загінулі, 7 атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/na-harkivshchini-vorog-z-povitrya-atakuvav-selo-ye-zhertvi-y-poraneni-zruynovani-30-budinkiv-foto-video-novini-harkova-11727187.html На Харківщині ворог з повітря атакував село: є жертви й поранені, зруйновані 30 будинків (фото, відео)], [[УНІАН]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 3 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі з «градаў» жылыя дамы ў Севераданецку&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/zhitlovi-budinki-syevyerodonecka-obstrilyali-z-gradiv-gayday-novini-donbasu-11728207.html Житлові будинки Сєвєродонецька обстріляли з «Градів» — Гайдай], [[УНІАН]], 4 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 3 сакавіка 2022 году, як выявіла расьсьледная арганізацыя Conflict Intelligence Team, расейскія самалёты скінулі ў раёне сяла Беленькага і курортнага мястэчка Затокі Адэскай вобласьці касэтную авіябомбу&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31737432.html Conflict Intelligence Team: расейскія самалёты скінулі ў Адэскай вобласьці касэтную авіябомбу], [[Радыё Свабода]], 5 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 4 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі [[Запароская АЭС|Запароскую АЭС]] у Энэргадары&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/okupanti-vluchili-v-pershiy-energoblok-zaporizkoji-aes-video-novini-donbasu-11728255.html Окупанти влучили в перший енергоблок Запорізької АЕС (відео)], [[УНІАН]], 4 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Lyceum 25, Zhytomyr, after an airstrike during Russian invasion (4).jpg|значак|Ліцэй № 25 у Жытоміры, зруйнаваны расейскімі войскамі, 4 сакавіка]]

* 4 сакавіка 2022 году расейскія войскі зруйнавалі будынак ліцэю № 25 у Жытоміры на вуліцы Малая Бярдычаўская&lt;ref name=&quot;RS-04-03-2022&quot;/&gt;&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rosiya-zavdala-potuzhnogo-udaru-po-zhitomiru-y-zruynuvala-tam-shkolu-novini-donbasu-11728507.html Росія завдала потужного удару по Житомиру й зруйнувала там школу], [[УНІАН]], 4 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 4 сакавіка 2022 году расейцы расстралялі дырэктара школы ў [[Баштанка|Баштанцы]] Мікалаеўскай вобласьці&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/rosiya-pochala-nastup-na-mikolajiv-ye-pershi-vtrati-sered-civilnih-novini-donbasu-11728636.html Росія почала наступ на Миколаїв: є перші втрати серед цивільних], [[УНІАН]], 4 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 4 сакавіка 2022 году каля мястэчка [[Ворзэль|Ворзэлю]] [[Бучанскі раён|Бучанскага раёну]] Кіеўскай вобласьці расейцы расстралялі з танкавых кулямётаў аўтамабіль з цывільнымі грамадзянамі, загінулі жанчына і 17-гадовая дзяўчына, чатыры чалавекі атрымалі раненьні, сярод якіх дзяўчаты 17 і 7 гадоў&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rosiyski-teroristi-rozstrilyali-z-tankovih-kulemetiv-avto-z-civilnimi-pid-kiyevom-novini-kiyeva-11729929.html Російські терористи розстріляли з танкових кулеметів авто з цивільними під Києвом], [[УНІАН]], 5 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 4 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі прыватныя будынкі ў месьце [[Пакроўск (Данецкая вобласьць)|Пакроўску]] касэтнымі знарадамі&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/okupanti-obstrilyali-pokrovsk-kasetnimi-snaryadami-novini-donbasu-11729761.html Окупанти обстріляли Покровськ касетними снарядами], [[УНІАН]], 4 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 5 сакавіка 2022 году ў Бучы памерлі двое цяжка параненых дзяцей, якіх расейцы не дазволілі вывезьці ў клініку «Охматдит»&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-buchi-pomerli-dvoye-vazhko-poranenih-ditey-yakih-ne-dozvolili-vivezti-okupanti-novini-donbasu-11730433.html У Бучі померли двоє важко поранених дітей, яких не дозволили вивезти окупанти], [[УНІАН]], 5 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 5 сакавіка 2022 году расейцы зноў абстралялі ЦЭЦ у Ахтырцы, якую зруйнавалі, загінула пяць мірных работнікаў&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rosiyani-zruynuvali-tec-v-ohtirci-ye-zhertvi-novini-donbasu-11731108.html Росіяни зруйнували ТЕЦ в Охтирці, є жертви], [[УНІАН]], 6 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 5 сакавіка 2022 году расейцы скінулі бомбу на кацельню ў цэнтры Сумаў&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-sumah-bomba-poshkodila-kotelnyu-tretina-mista-zalishilasya-bez-opalennya-ta-garyachoji-vodi-novini-donbasu-11730937.html У Сумах бомба пошкодила котельню — третина міста залишилася без опалення та гарячої води], [[УНІАН]], 6 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 5 сакавіка 2022 году ў [[Запароская вобласьць|Запароскай вобласьці]] расейцы расстралялі машыну супрацоўнікаў [[Укрпошта|Укрпошты]] і пераехалі яе танкам, два чалавекі загінулі на месцы&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/kadirivci-rozstrilyali-pracivnikiv-ukrposhti-ta-perejihali-jihnye-avto-tankom-foto-novini-donbasu-11732263.html Кадирівці розстріляли працівників Укрпошти та переїхали їхнє авто танком (фото)], [[УНІАН]], 7 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 6 сакавіка 2022 году расейцы ўчынілі масавае авіябамбаваньне Харкава&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/okupanti-zavdali-novogo-udaru-po-harkovu-gorit-bagatopoverhivka-video-novini-harkova-11731120.html Окупанти завдали нового удару по Харкову — загорілася багатоповерхівка (відео)], [[УНІАН]], 6 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, у выніку чаго зруйнавалі шматпавярховыя жылыя дамы, інтэрнаты, адміністрацыйныя будынкі, мэдычныя і адукацыйныя ўстановы, загінула 8 чалавек&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/naslidki-novogo-masovanogo-aviabombarduvannya-harkova-zruynovano-desyatki-budivel-znaydeno-zhertv-novini-harkova-11732218.html Наслідки нового масованого авіабомбардування Харкова: зруйновано десятки будівель, знайдено жертв], [[УНІАН]], 7 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 6 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі мірных жыхароў пры спробе эвакуацыі зь Ірпеню&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/viyska-rf-obstrilyali-civilnih-pid-chas-evakuaciji-z-irpenya-ye-zhertvi-zmi-novini-kiyeva-11731255.html Війська рф обстріляли цивільних під час евакуації з Ірпеня, є жертви — ЗМІ], [[УНІАН]], 6 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, 8 чалавек загіналі, зь іх два дзіця&lt;ref&gt;Бондар Г. [https://www.unian.ua/war/pid-chas-evakuaciji-z-irpenya-okupanti-vbili-vosmero-lyudey-mer-video-novini-kiyeva-11731786.html Окупанти вбили вісім людей під час евакуації з Ірпеня — мер (відео)], [[УНІАН]], 6 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 6 сакавіка 2022 году расейскія абстрэлы зруйнавалі 15 прыватных будынкаў у [[Оўруч]]ы і 10 — у [[Корасьцень|Корасьцені]] [[Жытомірская вобласьць|Жытомірскай вобласьці]], адзін чалавек загінуў, два атрымалі траўмы&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/na-zhitomirshchini-vorog-zavdav-raketnogo-udaru-po-dvoh-mistah-ye-zhertva-zruynovani-25-budinkiv-foto-novini-zhitomira-11731183.html На Житомирщині ворог завдав ракетного удару по двох містах: є жертва, зруйновані 25 будинків (фото)], [[УНІАН]], 6 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. Прытым скінутая на Корасьцень 300-кіляграмовая бомба не разарвалася&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-v-korosteni-vpala-i-ne-vibuhnula-300-kilogramova-bomba-novini-donbasu-11731384.html У Коростені впала і не вибухнула 300-кілограмова бомба], [[УНІАН]], 6 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 6 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі з рэактыўных сыстэмаў залпавага агню «Град» Харкаўскі фізычна-тэхнічны інстытут (ХФТІ), дзе знаходзіцца ядзерны навукова-дасьледчы комплекс&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31739010.html У Харкаве расейская армія абстраляла з «Градаў» навуковы цэнтар зь ядзернай устаноўкай — СБУ], [[Радыё Свабода]], 6 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 6 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі жылыя шматпавярховыя дамы на Краматорскім бульвары ў [[Краматорск]]у, два чалавекі загінулі&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-rosiyani-obstrilyali-kramatorsk-shchonaymenshe-dvi-lyudini-zaginuli-novini-donbasu-11731561.html Росіяни обстріляли Краматорськ: щонайменше дві людини загинули, є багато поранених (фото)], [[УНІАН]], 6 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Destroyed residential buildings in Mykolaiv.jpg|значак|Жылы дом у Мікалаеве па расейскім абстрэле 7 сакавіка]]

* 7 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі з рэактыўных сыстэмаў залпавага агню «Смерч» шматпавярховыя жылыя дамы ў [[Мікалаеў (Мікалаеўская вобласьць)|Мікалаеве]] ў мікрараёнах Саляныя і Новы Вадапой&lt;ref&gt;[https://www.unian.ua/war/rosiya-vgatila-po-mikolayevu-iz-reaktivnih-sistem-zalpovogo-vognyu-zmi-novini-donbasu-11732137.html Росія вгатила по Миколаєву із реактивних систем залпового вогню «Смерч» (відео)], [[УНІАН]], 7 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://news.pn/ru/RussiaInvadedUkraine/268625 Оккупанты на Николаевщине: Артиллерия «отрабатывает» по оккупантам в пригороде, они бегут], Преступности НЕТ, 7 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, а таксама прыватныя жылыя дамы ў мясцовасьці Балабанаўцы&lt;ref&gt;[https://www.unian.ua/war/rosiyski-okupanti-obstrilyali-z-gradiv-zhitloviy-mikrorayon-mikolayeva-video-novini-donbasu-11733247.html Російські окупанти обстріляли з «градів» мікрорайон Миколаєва (відео)], [[УНІАН]], 7 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 7 сакавіка 2022 году паведамілі, што расейцы забілі кіраўніка Гастомельскай АТГ Юрыя Прыпіпку разам з двума памочнікамі, калі тыя раздавалі жыхарам Гастомелю хлеб і лекі&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rozdavav-hlib-golodnim-i-liki-hvorim-okupanti-vbili-golovu-gostomelskoji-gromadi-novini-donbasu-11732209.html Роздавав хліб голодним і ліки хворим: окупанти вбили голову Гостомельської ОТГ], [[УНІАН]], 7 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 7 сакавіка 2022 году расейцы зьнішчылі ў сяле [[Вязаўка (Жытомірская вобласьць)|Вязаўцы]] Жытомірскай вобласьці драўляную царкву Раства Багародзіцы 1862 году пабудовы, помнік архітэктуры нацыянальнага значэньня&lt;ref&gt;[https://www.pravda.com.ua/news/2022/03/7/7329057/ Окупанти знищили церкву 1862 року на Житомирщині, на Харківщині обстріляли дім молитви], [[Украінская праўда|Українська правда]], 7 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 7 сакавіка 2022 году ў [[Чаплынка|Чаплынцы]] Хэрсонскай вобласьці расейцы адкрылі агонь ва ўдзельнікаў мітынгу супраць акупацыі&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-chaplinci-na-hersonshchini-rosiyski-viyskovi-vidkrili-vogon-po-uchasnikah-mitingu-proti-okupaciji-a-gerashchenko-novini-donbasu-11733214.html У Чаплинці на Херсонщині російські військові відкрили вогонь по учасниках мітингу проти окупації — А.Геращенко], [[УНІАН]], 7 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 7 сакавіка 2022 году ў [[Макараў (Кіеўская вобласьць)|Макараве]] расейцы абстралялі хлебазавод, загінула 13 чалавек&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rosiyani-obstrilyali-hlibzavod-pid-kiyevom-bagato-zagiblih-novini-donbasu-11733097.html Росіяни обстріляли хлібзавод під Києвом, багато загиблих: що відомо], [[УНІАН]], 7 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 7 сакавіка 2022 году ў Севераданецку расейцы абстралялі лекараў у спэцыялізаваным мэдычным транспарце, ёсьць параненыя&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/health/na-luganshchini-okupanti-obstrilyali-likariv-yaki-prijihali-na-viklik-do-lyudey-foto-11733160.html На Луганщині окупанти обстріляли лікарів, які приїхали на виклик до людей (фото)], [[УНІАН]], 7 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 7 сакавіка 2022 году расейцы нанесьлі авіяўдар у жылы сэктар Сумаў&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31742346.html У Сумах ад расейскага авіяўдару загінулі 18 чалавек, сярод іх двое дзяцей], [[Радыё Свабода]], 8 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, загінулі 22 чалавекі, у тым ліку трое дзяцей, восем чалавек атрымалі раненьні&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31744059.html Адна расейская бомба, якую скінулі на Сумы, забіла 22 чалавекі, зь іх трое дзяцей], [[Радыё Свабода]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt; (сярод загіблых шматразовы чэмпіён Украіны з самба 16-гадовы Арцём Прыйменка разам з усёй сям’ёй — маці, бацькам, бабуляй і двума малодшымі братамі&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-sumah-pid-chas-aviaudaru-zaginuv-neodnorazoviy-chempion-ukrajini-z-borotbi-sambo-foto-novini-donbasu-11735596.html У Сумах під час авіаудару загинув неодноразовий чемпіон України з боротьби самбо (фото)], [[УНІАН]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;).
* 7 сакавіка 2022 году ў выніку расейскіх абстрэлаў падразьдзелаў Дзяржаўнай службы з надзвычайных здарэньняў Украіны загінула 12 украінскіх цывільных ратавальнікаў&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/viyna-z-rosiyeyu-vorog-atakuvav-ukrajinskih-ryatuvalnikiv-12-zhertv-novini-donbasu-11734123.html Війна з Росією: ворог атакував українських рятувальників, 12 жертв], [[УНІАН]], 8 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 7 сакавіка 2022 году ў Харкаве расейскія вайскоўцы расстралялі людзей, якія гадавалі жывёлаў у экапарку&lt;ref&gt;[https://www.unian.ua/war/u-harkovi-okupanti-rozstrilyali-lyudey-yaki-goduvali-tvarin-v-ekoparku-novini-harkova-11734873.html У Харкові окупанти розстріляли людей, які годували тварин в екопарку], [[УНІАН]], 8 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 8 сакавіка 2022 году расейскія войскі разбамбілі мескую паліклініку і мэдычны цэнтар у Ірпені&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rosiyski-teroristi-rozbombili-likarnyu-v-irpeni-y-zahopili-chastinu-likiv-eks-mer-novini-donbasu-11734522.html Російські терористи розбомбили лікарню в Ірпені й захопили частину ліків — екс-мер], [[УНІАН]], 8 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 8 сакавіка 2022 году ў Мікалаеўскай вобласьці расейскія войскі абстралялі маркаваны знакамі Чырвонага крыжа мікрааўтобус з выхавацелькамі дзіцячага дома, якія накіроўваліся на працу, каб зьмяніць калег; загінулі трое выхавальніц, яшчэ двое атрымалі раненьні&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31743108.html У Мікалаеўскай вобласьці расейскія войскі абстралялі мікрааўтобус з выхавацелькамі дзіцячага дома], [[Радыё Свабода]], 8 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 8 сакавіка 2022 году ў Марыюпалі з-пад завалаў разбуранага ў выніку расейскіх удараў дома дасталі цела шасьцігадовай дзяўчынкі Тані, якая праз блякаду места расейскімі войскамі памерла ад абязводжваньня&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31742583.html У аточаным расейскімі войскамі Марыюпалі ад абязводжваньня памерла дзяўчынка 6 год], [[Радыё Свабода]], 8 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 8 сакавіка 2022 году расейцы зруйнавалі цэнтральную лякарню места Ізюму&lt;ref&gt;[https://www.unian.ua/war/blinken-otpravilsya-v-parizh-dlya-peregovorov-po-ukraine-novini-donbasu-11734927.html Російські окупанти зруйнували лікарню Ізюма (відео)], [[УНІАН]], 8 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 8 сакавіка 2022 году расейскія бомбы зьнішчылі сем жылых дамоў у [[Малын]]е Жытомірскай вобласьці, загінула шэсьць чалавек, у тым ліку трое дзяцей&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/kilkist-zagiblih-pri-aviaudari-v-malini-na-zhitomirshchini-zrosla-do-shesti-foto-novini-donbasu-11736577.html Кількість загиблих при авіаударі в Малині на Житомирщині зросла до шести (фото)], [[УНІАН]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt; (зь іх двое немаўлят&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-malini-okupanti-bombami-sterli-z-licya-zemli-cilu-vulicyu-zaginuli-dvoye-odnorichnih-ditey-foto-novini-zhitomira-11736037.html У Малині окупанти бомбами стерли з лиця землі цілу вулицю — загинули двоє однорічних дітей (фото)], [[УНІАН]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;).
* 8 сакавіка 2022 году расейскія войскі нанесьлі ракетны ўдар у інтэрнат і завод вытвочасьці мінэральнай ваты «Ізоват»&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-zhitomiri-okupanti-znishchili-gurtozhitok-raketnim-udarom-novini-donbasu-11735443.html У Житомирі окупанти знищили гуртожиток та завод «Ізоват» ракетним ударом], [[УНІАН]], 8 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 8 сакавіка 2022 году расейскія войскі скінулі бомбы на жылыя дамы ў сяле Пяскоўцы Бучанскага раёну, загінуў чалавек, яшчэ два атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/vorog-skinuv-bombi-na-zhitlovi-budinki-v-mirniy-piskivci-ye-zhertvi-novini-kiyeva-11737231.html Ворог скинув бомби на житлові будинки в мирній Пісківці: є жертви], [[УНІАН]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 9 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі завод электрычных побытавых прыладаў у [[Трасьцянец (Сумская вобласьць)|Трасьцянцы]] Сумской вобласьці, тры чалавекі загінулі, у тым ліку падлетак&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rosiyski-viyskovi-obstrilyali-zavod-u-trostyanci-ye-zhertvi-novini-donbasu-11736961.html Російські військові обстріляли завод у Тростянці: є жертви], [[УНІАН]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 9 сакавіка 2022 году расейская авіяцыя ўдарыла ў жылыя дамы на вуліцы Шаўчэнкі ў Сумах і ў [[Лебядзін]]е Сумской вобласьці&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/aviaciya-voroga-zavdala-udar-po-zhitlovih-budinkah-na-sumshchini-z-pid-zavaliv-vryatuvali-lyudey-video-novini-donbasu-11735923.html Авіація ворога завдала удар по житлових будинках на Сумщині: з-під завалів врятували людей (відео)], [[УНІАН]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 9 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі эвакуяцыйную калёну каля сяла Дзямідава Кіеўскай вобласьці, чалавек загінуў, яшчэ двое атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyska-rf-obstrilyali-evakuaciynu-kolonu-z-demidova-ye-zhertva-ta-poraneni-novini-kiyeva-11736394.html Війська РФ обстріляли евакуаційну колону з Демидова: є жертва та поранені], [[УНІАН]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.


* 9 сакавіка 2022 году расейскія войскі нанесьлі авіядур у радзільны дом № 2&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/aviaudar-po-pologovomu-budinku-mariupolya-poraneno-17-osib-novini-donbasu-11736949.html Авіаудар по пологовому будинку Маріуполя: поранено 17 осіб], [[УНІАН]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt; і разбамбілі дзіцячую лякарню ў Марыюпалі&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31745132.html Разбомбленая дзіцячая бальніца ў Марыюпалі. ФОТА], [[Радыё Свабода]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, дзе загінула тры чалавекі, у тым ліку дзіця, а пацярпелі 17 чалавек&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/aviaudar-voroga-po-dityachiy-likarni-v-mariupoli-nazvano-chislo-zhertv-novini-donbasu-11737669.html Авіаудар ворога по дитячій лікарні в Маріуполі: названо число жертв], [[УНІАН]], 10 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. Напярэдадні бамбаваньня афіцыйная прадстаўніца [[Міністэрства замежных справаў Расеі|расейскага МЗС]] [[Марыя Захарава]] згадала пра Марыюпальскую дзіцячую лякарню ў такім кантэксьце, што ў ёй нібы заселі «ўкраінскія нацбаты»&lt;ref&gt;[https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=286080 Бамбаванне расійскімі войскамі радзільні ў Марыупалі — не выпадковасць. Прапагандыстка фактычна анансавала яго за некалькі гадзін да пачатку], [[Наша Ніва]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt; — то бок фактычна анансавала, што расейцы будуць бамбіць дзіцячую лякарню&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31745223.html Прадстаўніца МЗС Расеі фактычна анансавала, што расейцы будуць бамбіць дзіцячую бальніцу ў Марыюпалі], [[Радыё Свабода]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. 10 сакавіка міністар замежных справаў Расеі [[Сяргей Лаўроў]] пацьвердзіў, што абстрэл дзіцячай лякарні і радзільнага дому быў сьвядомым і мэтанакіраваным&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31746305.html Расея пацьвердзіла наўмысныя абстрэлы дзіцячай лякарні ў Марыюпалі], [[Радыё Свабода]], 10 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. 14 сакавіка паведамілі, што памерла цяжарная жанчына, якая пацярпела падчас расейскага бамбаваньня радзільні ў Марыюпалі&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31751750.html Памерла цяжарная жанчына, якая пацярпела падчас расейскага бамбаваньня радзільні ў Марыюпалі], [[Радыё Свабода]], 14 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 9 сакавіка 2022 году расейскія войскі нанесьлі чарговы бомбавы ўдар у Жытомір, які пашкодзіў кацельню, дзьве лякарні і жылы дом&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/bomboviy-udar-okupantiv-po-zhitomiru-poshkodzheno-kotelnyu-dvi-likarni-i-zhitloviy-budinok-novini-donbasu-11737174.html Бомбовий удар окупантів по Житомиру: пошкоджено котельню, дві лікарні і житловий будинок], [[УНІАН]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 9 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі ачышчальныя пабудовы каналізацыі места Мікалаева&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-rosiyski-okupanti-z-minometa-obstrilyali-ochisni-sporudi-mikolayeva-novini-donbasu-11736700.html Російські окупанти з міномета обстріляли очисні споруди Миколаєва (фото)], [[УНІАН]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, а таксама прыватныя жылыя дамы ў мясцовасьці Ракетным Урочышчы&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/moment-popadannya-rosiyskogo-snaryada-u-zhitloviy-budinok-v-mikolayevi-potrapiv-na-video-novini-donbasu-11736997.html Момент попадання російського снаряда у житловий будинок в Миколаєві потрапив на відео], [[УНІАН]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 9 сакавіка 2022 году расейскі знарад трапіў у гандлёва-забаўляльны цэнтар «Нікольський» на Пушкінскай вуліцы ў цэнтры Харкава&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/harkiv-pid-obstrilami-rosiyskiy-snaryad-vluchiv-u-trc-v-centri-mista-video-novini-donbasu-11737354.html Харків під обстрілами: російський снаряд влучив у ТРЦ в центрі міста (відео)], [[УНІАН]], 10 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 9 сакавіка 2022 году ад расейскіх абстрэлаў Харкаўскага экапарку загінула два [[кенгуру]]&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/ecology/u-harkivskomu-ekoparku-dva-kenguru-pomerli-pid-obstrilami-11737195.html У харківському екопарку два кенгуру померли під обстрілами], [[УНІАН]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 10 сакавіка 2022 году ў выніку чарговага расейскага абстрэлу Корасьценю, у тым ліку жылых дамоў, адзін чалавек загінуў&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/viyska-rf-zavdali-aviaudari-po-korostenyu-zhertva-travmovani-y-ruynuvannya-foto-novini-donbasu-11737765.html Війська РФ завдали авіаудари по Коростеню: жертва, травмовані й руйнування (фото)], [[УНІАН]], 10 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 10 сакавіка 2022 году расейскі знарад трапіў у прыватны жылы дом у сяле Слабажанскім [[Ізюмскі раён|Ізюмскага раёну]], загінулі чатыры асобы — дзьве жанчыны і двое дзяцей. 5-гадовай дзяўчынцы ўдалося выратавацца, але яна атрымала моцныя траўмы&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31745924.html Харкаў абстрэльвалі ўсю ноч: разбураны сотні жылых будынкаў, ёсьць ахвяры], [[Радыё Свабода]], 10 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 10 сакавіка 2022 году расейскі авіяўдар зруйнаваў прыватны дом у сяле Мархалеўцы [[Фастаўскі раён|Фастаўскага раёну]], загінула амаль цэлая сям’я — пяць чалавек, выжыў толькі гаспадар і яго кот&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/zalishivsya-tilki-kit-na-kijivshchini-cholovik-vtrativ-vsyu-sim-yu-cherez-aviaudar-rosiyan-novini-donbasu-11737615.html Залишився тільки кіт: на Київщині чоловік втратив всю сім’ю через авіаудар росіян], [[УНІАН]], 10 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 10 сакавіка 2022 году расейская авіяцыя зноў бамбіла жылыя кварталы ў Ахтырцы&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/okupanti-znovu-bombili-zhitlovi-kvartali-v-ohtirci-novini-donbasu-11737456.html Окупанти знову бомбили житлові квартали в Охтирці (відео)], [[УНІАН]], 10 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 10 сакавіка 2022 году зьявіліся здымкі наступстваў расейскіх абстрэлаў трамвайнага дэпо ў Харкаве&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/u-merezhi-pokazali-rozgromlene-okupantami-tramvayne-depo-harkova-novini-donbasu-11737417.html У мережі показали розгромлене окупантами трамвайне депо Харкова], [[УНІАН]], 10 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 10 сакавіка 2022 году ў выніку чарговага расейскага абстрэлу Корасьценю загінулі тры чалавекі, у тым ліку два беларусы-дальнабойнікі&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31746576.html Пры абстрэле горада Корасцень на Жытоміршчыне загінулі два беларусы-дальнабойнікі], [[Радыё Свабода]], 10 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 10 сакавіка 2022 году расейцы нанесьлі ўдар касэтнымі бомбамі ў мястэчка Селекцыйнае Харкаўскай вобласьці, у выніку чаго загінула 73-гадовая жанчына&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rosiyski-okupanti-zavdali-aviaudaru-kasetnimi-bombami-po-selishchu-na-harkivshchini-novini-harkova-11738536.html Російські окупанти завдали авіаудару касетними бомбами по селищу на Харківщині], [[УНІАН]], 10 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 10 сакавіка 2022 году расейцы разбамбілі завод [[Coca-Cola]] пад Кіевам&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/pid-kiyevom-viyska-rf-rozbombili-zavod-coca-cola-foto-novini-donbasu-11738491.html Під Києвом війська РФ розбомбили завод Coca-Cola (фото)], [[УНІАН]], 10 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 10 сакавіка 2022 году расейскія войскі ўчынілі бамбаваньне дасьледніцкай [[Моцнае ўзаемадзеяньне|ядравай]] ўстаноўкі на тэрыторыі Харкаўскага фізычна-тэхнічнага інстытуту&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-rosiya-bombarduvala-doslidnicku-yadernu-ustanovku-v-harkovi-novini-harkova-11739136.html Росія вдарила по дослідницькій ядерній установці в Харкові], [[УНІАН]], 11 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 10 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі з сыстэмаў залпавага агню «Ураган» места [[Нежын]] у Чарнігаўскай вобласьці, два чалавекі загінула, восем атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rosiyski-okupanti-obstrilyali-z-uraganiv-nizhin-ye-zagibli-ta-poraneni-novini-donbasu-11738917.html Російські окупанти обстріляли з «Ураганів» Ніжин — є загиблі та поранені], [[УНІАН]], 11 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 11 сакавіка 2022 году расейцы нанесьлі тры авіяўдары ў места [[Дніпро]]: каля дзіцячага садка, каля шматпавярховага жылога дома і ў абутковую фабрыку, адзін чалавек загінуў&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/mer-lucka-povidomiv-pro-vibuhi-u-storoni-aerodromu-novini-dnipra-11739238.html Росіяни зранку атакували Дніпро і Луцьк: є жертви], [[УНІАН]], 11 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 11 сакавіка 2022 году ў выніку расейскага абстрэлу прыватных жылых дамоў у хутары Кердылаўшчыне Сумской вобласьці загінула двое мірных жыхароў&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-2022-na-sumshchini-cherez-obstrili-zaginuli-dvoye-civilnih-novini-donbasu-11739334.html Російські окупанти обстріляли Сумщину: загинуло двоє мирних мешканців], [[УНІАН]], 11 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 11 сакавіка 2022 году праз расейскі абстрэл вадаводнай сеткі Чарнігаў застаўся без вады&lt;ref&gt;Орлов В. [https://www.unian.ua/war/chernigiv-zalishivsya-bez-vodi-cherez-nichni-udari-okupantiv-novini-donbasu-11739292.html Чернігів залишився без води через нічні удари окупантів], 11 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 11 сакавіка 2022 году расейскія вайскоўцы абстралялі псыханэўралягічны інтэрнат у сяле Асколе Ізюмскага раёну&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/okupanti-obstrilyali-psihonevrologichniy-internat-na-harkivshchini-u-budivli-bulo-330-lyudey-novini-donbasu-11739424.html Окупанти обстріляли психоневрологічний інтернат на Харківщині: у будівлі було 330 людей], [[УНІАН]], 11 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 11 сакавіка 2022 году расейскія [[тэрарызм|тэрарысты]] выкралі мэра [[Мелітопаль|Мелітопалю]] Івана Фёдарава, а таксама ўварваліся ў дом дэпутаткі Запароскай абласной рады, прадстаўніцы крымска-татарскага народу Лэйлы Ібрагімавай, якую вывезьлі ў невядомым кірунку&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31749407.html Расейскія вайскоўцы выкралі мэра акупаванага Мелітопаля і крымска-татарскую актывісту. Людзі выйшлі на пратэст], [[Радыё Свабода]], 12 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 11 сакавіка 2022 году расейскія войскі зноў абстралялі жылыя кварталы Мікалаева з рэактыўных сыстэмаў залпавага агню&lt;ref&gt;[https://news.pn/ru/RussiaInvadedUkraine/268888 Оккупанты на Николаевщине: От обстрела пострадал еще и Николаевский онкодиспансер, но врачи продолжают работу], Преступности НЕТ, 12 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 11 сакавіка 2022 году расейцы расстралялі калёну ўкраінскіх жанчын і дзяцей пры спробе эвакуацыі зь сяла Перамогі [[Барышаўскі раён|Барышаўскага раёну]] Кіеўскай вобласьці, у выніку сем чалавек загінулі, зь іх адно дзіця&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31749936.html Мінабароны Ўкраіны: Расейцы расстралялі калёну украінскіх жанчын і дзяцей пры спробе эвакуацыі ў Кіеўскай вобласьці], [[Радыё Свабода]], 12 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 11 сакавіка 2022 году ў выніку расейскага абстрэлу дома састарэлых у мястэчку Крэменевай Луганскай вобласьці загінулі 56 чалавек&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31761946.html Луганская абласная адміністрацыя: 56 чалавек загінулі пасьля абстрэлу дому для састарэлых], [[Радыё Свабода]], 20 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 12 сакавіка 2022 году расейскія войскі разбамбілі гатэль «Украіна» ў цэнтры Чарнігава&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rosiya-rozbombila-gotel-ukrajina-v-centri-chernigova-novini-donbasu-11740687.html Росія розбомбила готель «Україна» в центрі Чернігова], [[УНІАН]], 12 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 12 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі анкалягічную лякарню ў Мікалаеве&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/obstrilyali-palati-i-shvidki-novi-foto-nichnoji-ataki-rosiyan-onkolikarni-v-mikolayevi-novini-donbasu-11740723.html Обстріляли палати і «швидкі»: нові фото нічної атаки росіян онколікарні в Миколаєві], [[УНІАН]], 12 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 12 сакавіка 2022 году расейцы скінулі бомбу на [[Сьвятагорск]]ую праваслаўную лаўру ў Данецкай вобласьці&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31750446.html Расейскія войскі скінулі бомбу на Сьвятагорскую праваслаўную лаўру, ёсьць параненыя], [[Радыё Свабода]], 13 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 12 сакавіка 2022 году ў ноч на 13 сакавіка расейцы пацэлілі ў эвакуацыйны цягнік Краматорск — Львоў, загінула правадніца&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/okupanti-vsyu-nich-bombili-pivnich-donechchini-vluchili-v-pojizd-zaginula-providnicya-pavlo-kirilenko-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11741551.html Окупанти всю ніч бомбили північ Донеччини: влучили в поїзд, загинула провідниця], [[УНІАН]], 13 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 13 сакавіка 2022 году пад чарговы расейскі артылерыйскі абстрэл трапілі тры агульнаадукацыйныя школы, лякарня і гандлёвы цэнтар, а таксама Крыжаўзьвіжанскі сабор у Севераданецку&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/na-luganshchini-vnaslidok-bombarduvannya-okupantiv-poraneno-troh-ditey-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11741851.html На Луганщині внаслідок бомбардування окупантів поранено трьох дітей], [[УНІАН]], 13 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 13 сакавіка 2022 году расейцы ўчынілі авіяцыйны ўдар у прыватныя жылыя дамы места Баштанкі Мікалаеўскай вобласьці&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/vranci-vorog-zdiysniv-aviaudari-po-bashtanci-mikolajivskoji-oblasti-dsns-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11741584.html Вранці ворог здійснив авіаудари по Баштанці Миколаївської області — ДСНС], [[УНІАН]], 13 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 13 сакавіка 2022 году расейскія войскі скінулі бомбу на жылы дом у Чарнігаве, адзін чалавек загінуў&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/okupanti-zdiysnili-aviaudar-po-zhitlovomu-budinku-v-chernigovi-ye-zagibliy-ta-travmovaniy-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11741599.html Окупанти здійснили авіаудар по житловому будинку в Чернігові: є загиблий та травмований], [[УНІАН]], 13 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, 17 сакавіка паведамілі што з-пад завалаў зруйнавага 13 сакавіка інтэрнату дасталі пяць загінулых — 3-гадовых двайнятаў, 12-гадовую дзяўчынку і іх бацькоў&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-chernigovi-cila-rodina-zaginula-vnaslidok-rosiyskogo-aviaudaru-foto-video-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11747662.html У Чернігові внаслідок російського авіаудару загинула родина з трьома дітьми (фото, відео)], [[УНІАН]], 17 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:School in Zelenyi Hai (Mykolaiv Raion) after shelling.jpg|значак|Зьнішчаная расейскай бомбай школа ў Зялёным Гаі Мікалаеўскай вобласьці, 13 сакавіка]]

* 13 сакавіка 2022 году расейцы разбамбілі школу ў сяле Зялёным Гаі Мікалаеўскай вобласьці&lt;ref&gt;[https://nv.ua/ukr/ukraine/events/viyska-rf-zavdali-aviaudaru-po-shkoli-v-mikolajivskiy-oblasti-zaginuli-dvi-lyudini-novini-ukrajini-50224699.html Авіаудар по школі в Миколаївській області. Внаслідок дій окупантів загинули двоє людей — ДСНС], Новини України, 13 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, загінула сем чалавек&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/obstril-shkoli-na-mikolajivshchini-z-pid-zavaliv-distali-tila-7-zagiblih-foto-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11744947.html Обстріл школи на Миколаївщині: з-під завалів дістали тіла 7 загиблих (фото)], [[УНІАН]], 15 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 13 сакавіка 2022 году расейцы ўжылі [[Фосфарная бомба|фосфарныя боепрыпасы]] ў [[Папасна|Папасной]] Луганскай вобласьці&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/okupanti-skinuli-fosforni-boyepripasi-v-popasniy-foto-video-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11741503.html Окупанти скинули фосфорні боєприпаси в Попасній (фото, відео)], [[УНІАН]], 13 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 13 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі касэтнымі знарадамі мікрараён Саляныя ў Мікалаеве, у выніку каля прыпынку грамадзкага транспарту «Атэлье» на праспэкце герояў Украіны загінула 9 чалавек&lt;ref&gt;[https://news.pn/ru/RussiaInvadedUkraine/268943 Оккупанты на Николаевщине: В Соляных снова обстреляли дома], Преступности НЕТ, 13 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, 13 атрымалі раненьні. Гэтыя людзі, пераважна старэйшага веку стаялі ў чарзе ў банкамат і ў краму АТБ&lt;ref&gt;Бондар Г. [https://www.unian.ua/society/obstril-mikolayeva-v-rezultati-bombarduvannya-zaginuli-9-lyudey-mikolajiv-sogodni-novini-ukrajini-11741761.html У Миколаєві в результаті бомбардування загинули 9 людей, ще 13 отримали поранення], [[УНІАН]], 13 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 13 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі псыханэўралягічны інтэрнат у кіеўскай [[Пушча-Вадзіца|Пушчы-Вадзіцы]]&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-rosiyani-z-artileriji-obstrilyali-pushcha-vodicyu-novini-kiyeva-novini-kiyeva-11741872.html Російські війська з артилерії обстріляли столичну Пуща-Водицю: влучили в котельню і морг], [[УНІАН]], 13 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 13 сакавіка 2022 году ў ноч на 14 сакавіка расейцы абстралялі жылы квартал у Краматорску, два чалавекі загінулі&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/rosiyani-obstrilyali-kramatorsk-snaryad-vluchiv-u-zhitloviy-kvartal-dvi-lyudini-zaginuli-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11743318.html Росіяни обстріляли Краматорськ, снаряд влучив у житловий квартал, дві людини загинули], [[УНІАН]], 14 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Rubble clearing in Kharkiv, 13 March 2022 (05).jpg|значак|Ліквідацыя наступстваў расейскіх абстрэлаў на Майдане Свабоды ў Харкаве, 13 сакавіка]]

* 14 сакавіка 2022 году чарговы расейскі авіяўдар у цэнтар Харкава практычна цалкам зьнішчыў 4-павярховы жылы дом&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/aviaudar-po-centru-harkova-opublikovano-video-motoroshnih-naslidkiv-novini-harkova-11742724.html Авіаудар по центру Харкова: опубліковано відео моторошних наслідків], [[УНІАН]], 14 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 14 сакавіка 2022 году пад расейскія абстрэлы трапілі нацыянальны ўнівэрсытэт Чарнігаўская Палітэхніка&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/novini-chernigova-okupanti-obstrilyali-chernigivsku-politehniku-video-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11742550.html «Важко дивитися»: окупанти знищили університет «Чернігівська Політехніка» (відео)], [[УНІАН]], 14 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, жылыя кварталы і інфраструктура места, у выніку чаго загінула 10 чалавек&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/vnaslidok-obstrilu-chernigova-zaginuli-10-lyudey-ofis-genprokurora-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11744005.html Внаслідок обстрілу Чернігова загинули 10 людей — Офіс Генпрокурора], [[УНІАН]], 15 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 14 сакавіка 2022 году расейскія абстрэлы места [[Сьнегіроўка (горад)|Сьнегіроўкі]] Мікалаеўскай вобласьці зьнішчылі 11 жылых дамоў, 30 атрымалі пашкоджаньні&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/situaciya-na-mikolajivshchini-armiya-rf-obstrilyala-naseleni-punkti-poblizu-mikolayeva-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11742529.html На Миколаївщині армія РФ обстріляла населені пункти: Кім розповів про ситуацію в регіоні (фото, відео)], [[УНІАН]], 14 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 14 сакавіка 2022 году ў выніку чарговых расейскіх абстрэлаў жылых дамоў у Ахтырцы загінула тры чалавекі&lt;ref&gt;Бондар Г. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-viyska-rf-zavdali-aviaudariv-po-zhitlovih-budinkah-v-ohtirci-ye-zhertvi-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11742484.html Війська РФ завдали авіаударів по житлових будинках в Охтирці: є жертви (відео)], [[УНІАН]], 14 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:House on Bohatyrska Street after shelling of 14 March 2022 (01).jpg|значак|Жылы дом у кіеўскай [[Абалонь (жыльлёвы масіў, Кіеў)|Абалоні]] па расейскім абстрэле, 14 сакавіка]]

* 14 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі 9-павярховы жылы дом у мікрараёне [[Абалонь (жыльлёвы масіў, Кіеў)|Абалоні]] Кіева, два чалавекі загінула, тры атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/zavod-antonov-obstrilyali-rosiyani-podrobici-novini-kiyeva-11742475.html У Києві російські окупанти обстріляли завод «Антонов» та багатоповерхівку], [[УНІАН]], 14 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 14 сакавіка 2022 году [[Акадэмія навук Украіны]] паведаміла, што ў Ворзэлі (Кіеўская вобласьць) расейскія вайскоўцы расстралялі фізыка-экспэрымэнтатара, загадніка аддзелу і намесьніка дырэктара Інстытуту фізыкі паўправаднікоў імя Лашкарова, сябра-карэспандэнта Нацыянальнай Акадэміі навук Украіны Васіля Кладзько, 65-гадовы навуковец спрабаваў вывезьці з Ворзэля сваю сям’ю&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31752682.html У Кіеўскай вобласьці расейскія вайскоўцы забілі фізыка з Акадэміі навук Украіны], [[Радыё Свабода]], 14 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 14 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі дзіцячы садок у [[Чугуеў|Чугуеве]] Харкаўскай вобласьці, загінуў 15-гадовы падлетак&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/okupanti-obstrilyali-ditsadok-v-chuguyevi-ye-zhertva-foto-novini-harkova-11743447.html Окупанти обстріляли дитсадок в Чугуєві: є жертва (фото)], [[УНІАН]], 14 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 14 сакавіка 2022 году расейскія вайскоўцы падарвалі частку боепрыпасаў каля энэргаблёку Запароскай АЭС&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/economics/energetics/rosiyani-pidirvali-chastinu-boyepripasiv-bilya-energobloku-1-zaporizkoji-aes-novini-sogodni-11743261.html Росіяни підірвали частину боєприпасів біля енергоблоку №1 Запорізької АЕС], [[УНІАН]], 14 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 14 сакавіка 2022 году расейскі абстрэл зьнішчыў ачышчальныя пабудовы ў Васільеўцы Запароскай вобласьці, што прывяло да трапленьня каналізацыйных водаў у [[Дняпро]]&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/neochishcheni-vodi-potraplyayut-u-dnipro-okupanti-zruynuvali-ochisni-sporudi-na-zaporizhzhi-foto-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11743249.html Неочищені води потрапляють у Дніпро: окупанти зруйнували очисні споруди на Запоріжжі (фото)], [[УНІАН]], 14 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 14 сакавіка 2022 году ў выніку расейскага абстрэлу жылога дома ў месьце [[Дэргачы|Дэргачах]] Харкаўскай вобласьці загінула 15-гадовая дзяўчына&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/zhertvoyu-vorozhogo-obstrilu-budinku-na-harkivshchini-stala-15-richna-divchinka-novini-harkova-11742931.html Жертвою ворожого обстрілу будинку на Харківщині стала 15-річна дівчинка], [[УНІАН]], 14 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 14 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі жылы квартал у Харкаве&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-vechirniy-obstril-zhitlovogo-kvartalu-harkova-potrapiv-na-video-novini-harkova-11744212.html Вечірній обстріл житлового кварталу Харкова потрапив на відео], [[УНІАН]], 15 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 15 сакавіка 2022 году расейцы зруйнавалі інтэрнат для дзяцей з парушэньне зроку, лякарню (у тым ліку радзільны стацыянар) і тры школы ў месьце [[Рубежнае|Рубежным]] Луганскай вобласьці, загінулі чатыры чалавекі&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/situaciya-na-luganshchini-u-rubizhnomu-vorog-zruynuvav-dityachiy-internat-likarnyu-ta-tri-shkoli-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11744248.html У Рубіжному ворог зруйнував дитячий інтернат, лікарню та три школи: загинули четверо осіб], [[УНІАН]], 15 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-okupanti-artobstrilami-zruynuvali-vshchent-pologoviy-stacionar-v-rubizhnomu-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11744596.html В Рубіжному окупанти артобстрілами зруйнували вщент пологовий будинок], [[УНІАН]], 15 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 15 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі два шматпавярховыя жылыя дамы ў [[Сьвятошынскі раён|Сьвятошынскім раёне]] Кіева&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/unaslidok-rankovih-obstriliv-kiyeva-zaginuli-dvoye-lyudey-novini-kiyeva-11744197.html Унаслідок ранкових обстрілів Києва загинули двоє людей], [[УНІАН]], 15 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, загінула чатыры чалавекі&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/zrosla-kilkist-zagiblih-pri-obstrili-okupantami-bagatopoverhivki-u-svyatoshinskomu-rayoni-kiyeva-fotoreportazh-novini-kiyeva-11744803.html Зросла кількість загиблих при обстрілі окупантами багатоповерхівки у Святошинському районі Києва (фоторепортаж)], [[УНІАН]], 15 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 15 сакавіка 2022 году расейцы з [[Баявая машына пяхоты|БМП]] расстралялі трох падлеткаў у сяле Махнатыне Чарнігаўскай вобласьці&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-seli-na-chernigivshchini-rosiyski-okupanti-rozstrilyali-troh-pidlitkiv-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11745112.html У селі на Чернігівщині російські окупанти розстріляли трьох підлітків], [[УНІАН]], 15 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 15 сакавіка 2022 году расейскі тэрарыстысты ўзялі ў закладнікі пацыентаў і мэдычны пэрсанал лякарні ў Марыюпалі (каля 400 чалавек), адкуль 16 сакавіка пачалі абстрэл места&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/rosiyani-vedut-obstril-iz-likarni-v-mariupoli-400-lyudey-u-zaruchnikah-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11745916.html Російські окупанти ведуть обстріл із лікарні в Маріуполі, 400 людей перебувають у заручниках], [[УНІАН]], 16 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 16 сакавіка 2022 году расейцы зруйнавалі школу ў Харкаве&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/novini-harkova-vnochi-rosiyski-viyska-zruynuvali-shkolu-foto-novini-harkova-11745820.html У Харкові вночі російські війська зруйнували школу: є потерпілий], [[УНІАН]], 16 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 16 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі чыгуначную станцыю Запарожжа II і батанічны сад у [[Запарожжа|Запарожжы]]&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-zaporizhzhi-rosiya-vzyalasya-za-civilni-ob-yekti-vdarila-po-vokzalu-i-botsadu-video-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11745811.html У Запоріжжі Росія взялася за цивільні об'єкти: вдарила по вокзалу і ботсаду (відео)], [[УНІАН]], 16 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 16 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі два шматпавярховыя жылыя дамы ў [[Шаўчэнкаўскі раён (Кіеў)|Шаўчэнкаўскім раёне]] Кіева&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/kijiv-obstrilyali-ryatuvalniki-likvidovuyut-naslidki-prilotu-snaryada-u-shevchenkivskomu-rayoni-novini-kiyeva-11745754.html Ранковий обстріл Києва: пошкоджено дві багатоповерхівки (фоторепортаж)], [[УНІАН]], 16 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 16 сакавіка 2022 году расейцы расстралялі ў Чарнігаве мірных жыхароў, якія стаялі ў чарзе па хлеб, дзесяць чалавек загінулі&lt;ref&gt;Бондар Г. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-u-chernigovi-okupanti-rozstrilyali-mirnih-lyudey-u-cherzi-za-hlibom-ye-zagibli-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11746207.html У Чернігові окупанти розстріляли мирних людей у черзі за хлібом — є загиблі], [[УНІАН]], 16 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 16 сакавіка 2022 году расейскія войскі зьнішчылі магутнай авіяцыйнай бомбай будынак Марыюпальскага драматычнага тэатру, дзе ў бомбасховішчы хаваліся сотні людзей. Неўзабаве яшчэ адну бомбу скінулі на басэйн «Нэптун», дзе хавалаіся цяжарныя жанчыны і малыя дзеці&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rosiyani-cilespryamovano-skinuli-bombu-na-dramteatr-u-mariupoli-tam-hovalisya-sotni-lyudey-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11746714.html Росіяни скинули бомби на драмтеатр у Маріуполі: там ховалися сотні людей], [[УНІАН]], 16 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 16 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі з «Граду» калёну мірных жыхароў, якія эвакуяваліся з Марыюпалю&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-2022-okupanti-obstrilyali-evakuaciynu-kolonu-z-mariupolya-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11746570.html Російські окупанти з «Градів» обстріляли колону цивільних, які евакуювалися з Маріуполя], [[УНІАН]], 16 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 16 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі з «Граду» сяло Мар’янскае [[Крывароскі раён|Крывароскага раёну]]&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rosiyski-teroristi-nakrili-vognem-z-gradiv-selo-na-dnipropetrovshchini-novini-dnipra-11747209.html Російські терористи накрили вогнем з «Градів» село на Дніпропетровщині], [[УНІАН]], 17 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 17 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі места [[Мэрэфа|Мэрэфу]] Харкаўскай вобласьці, у выніку чаго зруйнавалі школу і дом культуры, пашкодзілі жылы дом&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/vina-z-rosiyeyu-novini-harkova-11747458.html Росіяни обстрілюють Харків з реактивних систем та намагаються прорватися через Ізюм], [[УНІАН]], 17 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, 21 чалавек загінуў, яшчэ 25 атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/okupanti-obstrilyali-merefu-na-harkivshchini-21-lyudina-zaginula-shche-25-poraneno-novini-harkova-11748010.html Окупанти обстріляли Мерефу на Харківщині: 21 людина загинула, ще 25 поранено], [[УНІАН]], 17 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 17 сакавіка 2022 году расейскі ракетны ўдар у [[Дарніцкі раён]] Кіева зруйнаваў шматпавярховыя жылыя дамы, адзін чалавек загінуў, чатыры атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rankoviy-raketniy-udar-zruynuvav-dvi-bagatopoverhivki-na-livomu-berezi-kiyeva-ye-zhertvi-novini-kiyeva-11747185.html Ранковий ракетний удар зруйнував дві багатоповерхівки на Лівому березі Києва, є жертви], [[УНІАН]], 17 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. у той жа дзень паведамілі, што ў выніку расейскіх абстрэлаў загінула 67-гадовая заслужаная артыстка Ўкраіны Аксана Швец&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/vorog-namagayetsya-znishchiti-cvit-nashoji-naciji-v-opu-vidreaguvali-na-zagibel-oksani-shvec-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11749081.html «Ворог намагається знищити колір нашої нації»: в ОПУ відреагували на загибель Оксани Швець], [[УНІАН]], 17 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 17 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі касэтнымі бомбамі мястэчка Казачую Лопань Харкаўскай вобласьці: чыгуначную станцыю, крамы, аптэкі ды іншыя цывільныя аб’екты, шэсьць чалавек загінулі&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/okupanti-obstrilyali-kasetnimi-bombami-selo-na-harkivshchini-shestero-zagiblih-novini-harkova-11748247.html Окупанти обстріляли касетними бомбами Козачу Лопань на Харківщині: шестеро загиблих, є поранені], [[УНІАН]], 17 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 17 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі жылыя дамы ў Новых Пятроўцаў Кіеўскай вобласьці, у выніку чаго загінула 2-гадовае дзіця&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/okupanti-obstrilyali-novi-petrivci-dvorichna-ditina-zaginula-chetvero-travmovanih-foto-novini-kiyeva-11748223.html Окупанти обстріляли Нові Петрівці: дворічна дитина загинула, четверо травмованих (фото)], [[УНІАН]], 17 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 17 сакавіка 2022 году расейцы абстраляліл прытулак для маці з малымі дзецьмі ў Севераданецку&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/rosiyski-zviri-znovu-napali-na-ditey-na-luganshchini-okupanti-obstrilyali-pritulok-dlya-civilnih-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11748526.html «Російські звірі знову напали на дітей»: на Луганщині окупанти обстріляли притулок для цивільних], [[УНІАН]], 17 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 17 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі з «Градаў» шэраг местаў і сёлаў пад Кіевам, адзін чалавек загінуў&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/okupanti-obstrilyali-z-gradiv-ryad-mist-pid-kiyevom-mvs-novini-kiyeva-11748451.html Окупанти обстріляли з «Градів» ряд міст під Києвом — МВС], [[УНІАН]], 17 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 17 сакавіка 2022 году пад [[Такмак]]ом расейцы расстралялі аўтамабіль, у выніку чаго трапілі ў твар дзіця&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/pid-zaporizhzhyam-okupanti-rozstrilyali-avtivku-ditini-potrapili-v-oblichchya-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11748421.html Під Запоріжжям окупанти розстріляли автівку: дитині потрапили в обличчя], [[УНІАН]], 17 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 17 сакавіка 2022 году ў Бучы расейскі вайсковец забіў з пальнай зброі бацьку і параніў яго 14-гадовага сына, якога таксама спрабаваў забіць&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-buchi-okupant-rozstrilyav-bagatoditnogo-batka-na-ochah-u-sina-hlopcya-poraneno-foto-novini-kiyeva-11754982.html У Бучі окупант розстріляв багатодітного батька на очах у сина, хлопця поранено (фото)], [[УНІАН]], 22 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 18 сакавіка 2022 году расейскія абстрэлы зруйнавалі больш за 20 жылых дамоў у Рубежным і Севераданецку, два чалавекі загінулі, шэсьць атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/syevyerodoneck-ta-rubizhne-potrapili-pid-noviy-obstril-dvoye-zagiblih-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11748802.html Нові обстріли на Луганщині: у двох містах зруйновано десятки будинків, є жертви й поранені], [[УНІАН]], 18 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 18 сакавіка 2022 году расейскія войскі нанесьлі чарговы ракетны ўдар у Краматорск: трапілі ў жылы дом і адміністрацыйны будынак, два чалавекі загуніла, 6 атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/okupanti-vdarili-raketami-po-kramatorsku-y-vbili-dvoh-lyudey-video-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11748928.html Окупанти вдарили ракетами по Краматорську й вбили двох людей (відео)], [[УНІАН]], 18 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 18 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі лякарню ў [[Лісічанск]]у&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/okupanti-obstrilyali-likarnyu-u-lisichansku-foto-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11749543.html Окупанти обстріляли лікарню у Лисичанську (фото)], [[УНІАН]], 18 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 18 сакавіка 2022 году расейскія абстрэлы пашкодзілі 16 жылых дамоў у 11 паселішчах Данецкай вобласьці&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/situaciya-na-donechchini-18-bereznya-okupanti-obstrilyali-11-naselenih-punktiv-ye-zagibli-ta-poraneni-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11749186.html Окупанти обстріляли 11 населених пунктів Донеччини, є загиблі та поранені], [[УНІАН]], 18 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 18 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі жылы квартал у [[Падольскі раён (Кіеў)|Падольскім раёне]] Кіева, адзін чалавек загінуў, 19 пацярпела, у тым ліку чацьвёра дзяцей&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/situaciya-v-kiyevi-18-bereznya-vnaslidok-obstrilu-vinogradarya-poraneni-4-ditini-novini-kiyeva-11748964.html Росія обстріляла житловий квартал у Києві: один загиблий, багато постраждалих (фото)], [[УНІАН]], 18 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 18 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі лякарню ў Трасьцянцы&lt;ref&gt;Бондар Г. [https://www.unian.ua/war/na-sumshchini-okupanti-obstrilyali-likarnyu-v-trostyanci-ye-veliki-ruynuvannya-golova-ova-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11750305.html На Сумщині окупанти обстріляли лікарню в Тростянці, є великі руйнування — голова ОВА], [[УНІАН]], 19 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 18 сакавіка 2022 году расейскія вайскоўцы абстралялі ў Запароскай вобласьці ратаўнікоў, якія ехалі на выклік, загінуў старэйшы пажарнік Яўген Данец, пяць чалавек атрымалі раненьні і траўмы&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-2022-u-zaporizkiy-oblasti-zaginuv-ryatuvalnik-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11750113.html У Запорізькій області під вогонь окупантів потрапили рятувальники: є жертва та поранені], [[УНІАН]], 18 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 18 сакавіка 2022 году ў выніку расейскага мінамётнага абстрэлу жылой забудовы і адміністрацыйнага будынка ў Макараве загінула 7 мірных жыхароў, 5 атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-v-makarovi-vid-aviaudaru-zaginuli-semero-lyudey-novini-kiyeva-11750740.html Росія обстріляла Макарів: семеро людей загинули, п’ятеро — поранені], [[УНІАН]], 19 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 18 сакавіка 2022 году ў Харкаве ў выніку трапляньня расейскага знараду ў шматкватэрны жылы дом загінуў 96-гадовы вязень [[Нацыянал-сацыялізм|нацысцкіх]] канцэнтрацыйных лягераў Барыс Раманчанка&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31763339.html У Харкаве ад выбуху снарада загінуў 96-гадовы вязень канцлягераў Барыс Раманчанка], [[Радыё Свабода]], 21 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 19 сакавіка 2022 году ў выніку чарговага расейскага абстрэлу Рубежнага пад заваламі жылога дома загінулі двое дзяцей і жанчына, адно дзіця шпіталізавалі&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/cherez-obstril-okupantami-rubizhnogo-pid-zavalami-budinku-zaginuli-dvoye-ditey-ta-zhinka-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11750785.html Через обстріл окупантами Рубіжного під завалами будинку загинули двоє дітей та жінка], [[УНІАН]], 19 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Shopping center in Kyiv (Podilskyi District) after shelling on 20 March 2022 (02).jpg|значак|Зьнішчаны гандлёвы цэнтар «Retroville» у Кіеве, 20 сакавіка]]

* 20 сакавіка 2022 году зьявілася інфармацыя пра прымусовы масавы вываз у Расею жыхароў Марыюпалю (вуліцы Азоўстальская і Ўкраінскіх казакоў), у якіх адбіраюць украінскія пашпарты&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31761758.html Расейцы прымусова вывозяць жыхароў Марыюпалю ў Расею і забіраюць у іх пашпарты], [[Радыё Свабода]], 20 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 20 сакавіка 2022 году расейцы скінулі бомбу на школу мастацтваў № 12 у Марыюпалі, дзе хавалася каля 400 жыхароў — жанчыны, дзеці, людзі сталага веку&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/mariupol-rosiya-skinula-bombi-na-shkolu-mistectv-u-mariupoli-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11751568.html Росія скинула бомби на школу мистецтв у Маріуполі, де ховалося близько 400 осіб], [[УНІАН]], 20 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 20 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі Падольскі раён Кіева, загарэўся гандлёвы цэнтар «Retroville», загінула 8 чалавек&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/visim-lyudey-zaginuli-pid-chas-nichnogo-raketnogo-obstrilu-podilskogo-rayonu-kiyeva-ofis-genprokurora-novini-kiyeva-11752729.html Вісім людей загинули під час нічного ракетного обстрілу Подільського району Києва], [[УНІАН]], 21 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 21 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі жылыя раёны места [[Аўдзееўка|Аўдзееўкі]] Данецкай вобласьці, адзін мірных жыхар загінуў, два атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/okupanti-obstrilyali-avdijivku-glava-doneckoji-oblasti-pokazav-ruynuvannya-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11753323.html Окупанти обстріляли Авдіївку: глава Донецької області показав руйнування], [[УНІАН]], 21 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. Агулам за дзень ад расейскіх абстрэлаў Аўдзееўкі загінулі пяць мірных жыхароў, яшчэ 10 атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/v-avdijivci-rosiyski-okupanti-vbili-p-yatoh-mirnih-zhiteliv-i-poranili-shche-desyatoh-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11753839.html В Авдіївці російські окупанти вбили п’ятьох мирних жителів і поранили ще десятьох], [[УНІАН]], 21 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 21 сакавіка 2022 году расейскія войскі зноў абстралялі жылыя раёны Мікалаева&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/rosiyani-bomblyat-zhitlovi-rayoni-mikolayeva-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11753302.html Російські окупанти бомблять житлові райони Миколаєва], [[УНІАН]], 21 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;, а таксама разбамбілі гатэль «Інгул» у цэнтры места&lt;ref&gt;[https://news.pn/ru/RussiaInvadedUkraine/269366 Осколки стекла и куски бетона: Оккупанты обстрелом «освободили» гостиницу в центре Николаева], Преступности НЕТ, 21 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 21 сакавіка 2022 году ў акупаваным Хэрсоне расейцы закідалі сьвятлошумавымі гранатамі і адкрылі агонь ва ўдзельнікаў мітынгу, якія атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/strilyanina-v-hersoni-okupanti-rozignali-miting-za-ukrajinu-ye-poraneni-video-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11753248.html У Херсоні росіяни розігнали мітинг за Україну, є поранені — ЗМІ (відео)], [[УНІАН]], 21 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 21 сакавіка 2022 году расейкія абстрэлы зруйнавалі прыватны жылы дом у сяле Канстантынаўцы [[Мікалаеўскі раён (Мікалаеўская вобласьць)|Мікалаеўскага раёну]], двое дарослых і дзіця загінулі&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-mikolajivskiy-oblasti-cherez-obstrili-okupantiv-stalisya-tri-pozhezhi-ye-zhertvi-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11753047.html У Миколаївській області через обстріли окупантів сталися три пожежі: є жертви], [[УНІАН]], 21 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 21 сакавіка 2022 году расейскія вайскоўцы расстралялі два цывільныя аўтамабілі ў Запароскай вобласьці, у выніку чаго раненьні атрымалі шэсьць чалавек, у тым ліку двое малых дзяцей. Агулам у гэты дзень ад расейскіх абстрэлаў цывільнага транспарту ў Запароскай вобласьці раненьні атрымалі чацьвёра дзяцей&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-z-rosiyeyu-okupanti-rozstrilyali-avto-z-mirnimi-zhitelyami-na-zaporizhzhi-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11753734.html Окупанти розстріляли авто з мирними жителями на Запоріжжі (фото)], [[УНІАН]], 21 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 21 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі АЗС у Мікалаеве, тры чалавекі загінулі, адзін атрымаў раненьні&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/viyna-ukrajini-z-rosiyeyu-2022-v-mikolayevi-okupanti-obstrilyali-azs-ye-zhertvi-foto-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11754205.html У Миколаєві окупанти обстріляли АЗС, є жертви (фото)], [[УНІАН]], 22 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 22 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі места [[Лазава|Лазаву]] Харкаўскай вобласьці, у выніку чаго зруйнавалі каля 20 прыватных жылых дамоў&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/okupanti-v-lozoviy-na-harkivshchini-zruynuvali-20-zhitlovih-budinkiv-novini-harkova-11755147.html Окупанти в Лозовій на Харківщині зруйнували 20 житлових будинків], [[УНІАН]], 22 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 22 сакавіка 2022 году расейскія войскі з рэактыўнай артылерыі абстралялі сяло Малую Кастромку Крывароскага раёну, у выніку чаго пашкодзілі 20 жылых дамоў, адзін чалавек атрымаў раненьні&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/na-dnipropetrovshchini-cherez-obstrili-poshkodzheno-ponad-20-budinkiv-novini-dnipra-11755066.html На Дніпропетровщині через обстріли пошкоджено понад 20 будинків, є поранений], [[УНІАН]], 22 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 22 сакавіка 2022 году расейскія абстрэлы Аўдзееўкі рэактыўнымі знарадамі «Торнадо С» зруйнавалі 15 будынкаў і школу&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/okupanti-obstrilyali-avdijivku-novimi-reaktivnimi-snaryadami-tornado-s-foto-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11754913.html Окупанти обстріляли Авдіївку новими реактивними снарядами «Торнадо-С» (фото)], [[УНІАН]], 22 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 22 сакавіка 2022 году расейцы абстралялі дзіцячую лякарню&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/u-syevyerodonecku-okupanti-vidkrili-vogon-po-dityachiy-likarni-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11754844.html У Сєвєродонецьку окупанти відкрили вогонь по дитячій лікарні], [[УНІАН]], 22 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt; і краму, дзе стаяла чарга&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-u-syevyerodonecku-okupanti-obstrilyali-zhiteliv-ye-zagibli-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11754526.html Спеціально поцілили у чергу: рашисти обстріляли магазин у Сєвєродонецьку, є загиблі], [[УНІАН]], 22 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt; ў Севераданецку.
* 22 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі стайню ў Гастомелі, большасьць з 32 коней згарэлі жыўцом&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/novini-kijivshchini-u-gostomeli-cherez-okupantiv-zgorili-zhivcem-desyatki-koney-novini-kiyeva-11754442.html У Гостомелі через окупантів згоріли живцем десятки коней], [[УНІАН]], 22 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 22 сакавіка 2022 году ў Харкаўскай вобласьці расейскі танк расстраляў цывільны аўтамабіль: бацькі і 9-гадовая дзяўчынка загінулі, 17-гадовы хлопец атрымаў раненьні&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-na-harkivshchini-rosiyskiy-tank-rozstrilyav-avtivku-z-ditmi-novini-harkova-11754388.html Махали білим прапором: на Харківщині російський танк розстріляв автівку з дітьми], [[УНІАН]], 22 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 22 сакавіка 2022 году расейскі знарад трапіў у шматпавярховы жылы дом у Рубежным, загінулі тры чалавекі, у тым ліку двое дзяцей&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-sogodni-2022-u-rubizhnomu-v-bagatopoverhivku-vluchiv-vorozhiy-snaryad-zaginuli-diti-i-dorosliy-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11755684.html У Рубіжному в багатоповерхівку влучив ворожий снаряд, загинули діти та дорослий (фото)], [[УНІАН]], 23 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 23 сакавіка 2022 году расейцы скінулі авіябомбы на аўтамабільны мост церазь [[Дзясна|Дзясну]], які злучае Чарнігаў з Кіевам і празь які ажыцьцяўлялася эвакуацыя мірных жыхароў і дастаўка гуманітарнай дапамогі&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/rashisti-pidirvali-mist-yakiy-spoluchav-chernigiv-z-kiyevom-video-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11755678.html Рашисти підірвали міст, який сполучав Чернігів з Києвом (відео)], [[УНІАН]], 23 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 23 сакавіка 2022 году расейскія войскі наўмысна абстралялі харчовыя склады ў [[Браварскі раён|Браварскім раёне]], у выніку чаго зьнішчылі дзясяткі тонаў гародніны і мяса&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-ostanni-novini-na-kijivshchini-okupanti-znishchili-prodovolchi-skladi-novini-kiyeva-11755726.html Удар по забезпеченню продуктами: на Київщині «орки» знищили продовольчі склади], [[УНІАН]], 23 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 23 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі з «Градаў» жылы масіў Ніўкі ў Кіеве&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/okupanti-obstrilyali-z-gradiv-zhitloviy-masiv-kiyeva-nardep-novini-kiyeva-11755711.html Окупанти обстріляли два райони Києва: є постраждалі], [[УНІАН]], 23 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 23 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі харчовае прыдпрыемства ў Чарнігаве, у выніку чаго пашкодзілі [[аміяк]]аправод&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-u-chernigovi-okupanti-obstrilami-poshkodili-amiakoprovid-ye-zagroza-vitoku-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11756731.html У Чернігові окупанти обстрілами пошкодили аміакопровід: є загроза витоку], [[УНІАН]], 24 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 23 сакавіка 2022 году расейскі абстрэл зьнішчыў будынак музэю імя [[Архіп Куінджы|Архіпа Куінджы]] ў Марыюпалі&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-rosiya-znishchila-muzey-kujindzhi-v-mariupoli-z-kartinami-svitovih-mitciv-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11756263.html Росія знищила музей Куїнджі в Маріуполі з картинами світових митців], [[УНІАН]], 24 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 23 сакавіка 2022 году ў ноч на 24 сакавіка расейскія войскі ўчынілі абстрэл шэрагу населеных пунктаў Луганскай вобласьці ракетамі і фосфарнымі бомбамі, у выніку чаго загінулі чатыры чалавекі, у тым ліку двое дзяцей, шэсьць чалавек атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-okupanti-zastosuvali-na-luganshchini-fosforni-bombi-ye-zagibli-foto-video-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11757079.html Війна в Україні: окупанти застосували на Луганщині фосфорні бомби, є загиблі (фото, відео)], [[УНІАН]], 24 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 24 сакавіка 2022 году ў выніку расейскага абстрэлу пунтку выдаваньня гуманітарнай дапамогі ў Харкаве загінула 6 чалавек, больш за 17 атрымалі раненьні&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-v-ukrajini-za-nich-okupanti-54-razi-obstrilyali-harkiv-novini-harkova-11758678.html Окупанти за ніч 54 рази вдарили по Харкову з «Градів» і «Ураганів»], [[УНІАН]], 25 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 24 сакавіка 2022 году расейскія войскі абстралялі цывільную інфраструктуру места [[Дэргачы|Дэргачоў]] Харкаўскай вобласьці, адзін мірны жыхар загінуў, адзін атрымаў раненьні&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/na-harkivshchini-obstrilyali-dergachi-zaginuv-mirniy-zhitel-shche-odin-poraneniy-novini-harkova-11758651.html На Харківщині обстріляли Дергачі: загинув мирний житель, ще один — поранений], [[УНІАН]], 25 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.
* 24 сакавіка 2022 году расейскі абстрэл зь цяжкай артылерыі падкодзіў шпатпавярховы жылы дом у [[Вышгарад]]зе Кіеўскай вобласьці&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-z-rosiyeyu-okupanti-z-artileriji-obstrilyali-okolici-vishgoroda-na-kijivshchini-novini-kiyeva-11758213.html Окупанти з артилерії обстріляли околиці Вишгорода], [[УНІАН]], 25 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

== Дзеяньні ўкраінскіх вайскоўцаў ==
 
25 лютага 2022 году Генэральны штаб Узброеных сілаў Украіны паведаміў, што ўкраінскі інжынэр асобнага батальёну матрос [[Віталь Скакун]] цаною свайго жыцьця падарваў [[Генічаск]]і мост, каб спыніць перасоўваньне расейскага войска&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31722771.html Украінскі матрос ахвяраваў жыцьцём, каб падарваць мост ля Крыму і спыніць расейскія войскі], [[Радыё Свабода]], 25 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Battle of Hostomel, 04.03.2021, Stuck Russian BMD-4.jpg|значак|Зьнішчаная расейская вайсковая тэхніка, 4 сакавіка]]

25 лютага 2022 году апублікавалі перамовы расейскіх вайскоўцаў з украінскімі пагранічнікамі, якія адмовіліся здавацца: 13 украінскіх пагранічнікаў, [[Атака на востраў Зьмяіны|абараняючы востраў Зьмяіны]], адмовіліся здацца расейцам у палон. З прычыны поўнага зьнішчэньня інфраструктуры вострава зьявілася інфармацыя&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31722907.html Апублікавалі перамовы расейскіх вайскоўцаў з украінскімі памежнікамі, якія адмовіліся здавацца. АЎДЫЁ], [[Радыё Свабода]], 25 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;, што ўсе пагранічнікі загінулі. Пазьней [[Вайскова-марскія сілы Ўкраіны|ВМС Украіны]] паведаміла, што абаронцы Ўкраіны здолелі застацца жывымі, але трапілі ў расейскі палон&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31728109.html Абаронцы ўкраінскага вострава Зьмяіны жывыя. Яны ў расейскім палоне], [[Радыё Свабода]], 28 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Russian military vehicles marked with the V symbol bombed by Ukrainian troops.jpg|значак|Зьнішчэньне расейскай вайсковай тэхнікі, 8 сакавіка]]

1 сакавіка 2022 году 12 абаронцаў Украіны (зь іх 6 пасьмяротна) атрымалі званьне [[Герой Украіны|Героя Ўкраіны]] ад прэзыдэнта краіны [[Уладзімер Зяленскі|Ўладзімера Зяленскага]]&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/zelenskiy-pidpisav-ukaz-pro-prisvoyennya-zvannya-geroya-ukrajini-12-zahisnikam-ukrajini-novini-donbasu-11723056.html Зеленський підписав указ про присвоєння звання Героя України 12 захисникам України], [[УНІАН]], 1 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;:
* Падпалкоўнік Эдуард Вагароўскі, які загінуў, выводзячы ўкраінскую авіяцыю ад расейскага ракетнага ўдару і даў магчымасьць падняцца ў паветра іншым украінскім вайскоўцам.
* Маёр Дзьмітры Каламіец (пасьмяротна), які выратаваў сваіх таварышаў, адвёў агонь расейскай авіяцыі і быў зьбіты расейскім самалётам.
* Падпалкоўнік Генадзь Матуляк (пасьмяротна) — [[Гастомель]], зьнішчыў скупнасьць расейскай тэхнікі.
* Лейтэнант Віталь Моўчан (пасьмяротна), які зьнішчыў у паветраным баі два расейскія самалёты.
* Палкоўнік Аляксандар Асанчанка, які загінуў у паветраным баі, адцягваючы расейскую авіяцыю.
* Старэйшы лейтэнант Вячаслаў Радыёнаў (пасьмяротна), дзякуючы мужным дзеяньням якога поўны склад самалётаў брыгады паднялася ў паветра ў [[Васількоў|Васількове]] і гэта выратавала ўкраінскія войскі ад ракетнага ўдару.
* Старэйшы лейтэнант Андрэй Герус, які зьбіў расейскі Іл-76 над местам [[Крапіўніцкі]]м, тым самым не дапусьціўшы высадкі расейскіх войскаў з зброяй.
* Камандзір апэратыўна-тактычнай групы «Поўнач» брыгадны генэрал Дзьмітры Красільнікаў, які два дні адбіваў бесьперапынны штурм, ратаваў людзей і тэхніку, не пускаў расейцаў у Харкаў з Луганскай вобласьці.
* Падпалкоўнік Андрэй Круглоў, які вывеў ад атак расейцаў падразьдзел зэнітна-ракетнага комплексу «Бук» і асабіста зьнішчыў два расейскія гелікоптэры і адзін самалёт.
* Палкоўнік Аляксандар Мастоўскі, які зьбіў пад Васільковам расейскі Іл-76, а таксама два гелікоптэры Мі-24, што перашкодзіла прызямленьню ўзбраеньня.
* Генэрал-лейтэнант Юры Содал, які ў баях за [[Валнаваха|Валнаваху]] выратаваў украінскіх вайскоўцаў з атачэньня і зладзіў пасьпяховую контратаку, выводзіў людзей з-пад расейскага нападу.
* Палкоўнік мэдычнай службы Эдуард Харашун, які асабіста зладзіў абарону аточанага вайскова-мэдычнага цэнтру і эвакуаваў параненых.

3 сакавіка 2022 году 15 абаронцаў Украіны (зь іх 9 пасьмяротна) атрымалі званьне Героя Ўкраіны ад прэзыдэнта краіны Ўладзімера Зяленскага&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/prezident-pidpisav-ukaz-pro-prisvoyennya-zvannya-geroy-ukrajini-15-zahisnikam-novini-donbasu-11726659.html Президент підписав указ про присвоєння звання «Герой України» 15 захисникам], [[УНІАН]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;:
* Старэйшы лейтэнант Максім Белаконь (пасьмяротна), які ўдзельнічаў у адбіцьці расейскай атакі пры абароне Чарнігава, зьнішчыў ДРГ і два расейскія танкі.
* Падпалкоўнік Аляксандар Капічун (пасьмяротна), дзякуючы гераічным дзеяньням якога ўкраінскія войскі здолелі спыніць расейскую калёну, зьнішчыць акупантаў і іх тэхніку.
* Салдат Аляксандар Лук’яновіч (пасьмяротна), які ў ходзе бою зьняшкоджваў да 30 адзінак расейскай тэхнікі і быў сьмяротна паранены ў выніку авіяўдару.
* Малодшы сяржант Міхаіл Нясульны (пасьмяротна), які загінуў у блізкім баі з расейцамі пры эвакуацыі людзей.
* Салдат Андрэй Ніканчук (пасьмяротна), які абараняў Кіеўскую ГЭС ад расейскіх авіяналётаў і ракетных удараў.
* Лейтэнант Віталь Сапіла (пасьмяротна), які камандаваў танкавым узводам і зьняшкодзіў тры дзясяткі адзінак расейскай тэхнікі і загінуў у выніку авіяўдару.
* Галоўны сяржант Аляксей Сінюк (пасьмяротна), які абараняў Чарнігаў і зьнішчыў дзьве расейскія БМП і захапіў танк, але загінуў у выніку авіяўдару.
* Лейтэнант Уладзіслаў Украінец (пасьмяротна), які прыкрываў адступленьне ўкраінскіх войскай у час расейскай атакі.
* Маёр Сьцяпан Чабан (пасьмяротна), які кіраваў Су-27 і адвёў на сябе расейскую авіяцыю над Крапіўніцкім.
* Маёр Ігар Міхальчук, які камандаваў падразьдзелам танкавага батальёну і зьнішчыў шматлікую расейскую бронетэхніку.
* Палкоўнік Сяргей Мусіенка, які камандаваў ракетна-артылерыйскім падразьдзелам і нанёс разбуральныя ўдары расейцам на Харкаўскім кірунку.
* Лейтэнант Яўген Пальчанка, які кіраваў узводам танкаў і прыкрываў выхад украінскай брыгады з атачэньня расейцамі.
* Маёр Уладзіслаў Пракапенка, які камандаваў танкавым батальёнам і бяз стратаў вывеў асабовы склад і тэхніку з атачэньня.
* Начальнік 92-й брыгады эфэктыўнай абароны Харкава падпалкоўнік Павал Фядосенка.
* Старэйшы лейтэнант Дзьмітры Чавалаха за гераічны ўдзел у абароне Хэрсонскай вобласьці.

4 сакавіка 2022 году Ўладзімер Зяленскі надаў званьне Героя Ўкраіны генэрал-лейтэнанту Аляксандру Паўлюку — камандарму Апэрацыі аб’яднаных сілаў, а таксама ўзнагародзіў ордэнамі і мэдалямі 76 украінскіх вайскоўцаў (зь іх 37 пасьмяротна) за асабістую мужнасьць і самаадданыя дзеяньні&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/zelenskiy-nagorodiv-ordenami-ta-medalyami-76-ukrajinskih-gerojiv-novini-donbasu-11729785.html Зеленський нагородив орденами та медалями 76 українських героїв], [[УНІАН]], 5 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

6 сакавіка 2022 году Ўладзімер Зяленскі надаў [[Харкаў|Харкаву]], [[Чарнігаў|Чарнігаву]], [[Марыюпаль|Марыюпалю]], [[Хэрсон]]у, [[Гастомель|Гастомелю]] і [[Валнаваха|Валнавасе]] годнасьць местаў-герояў Ўкраіны — за супраціў расейскай агрэсіі, таксама ўкраінскі прэзыдэнт узнагародзіў мэраў гэтых местаў ордэнамі «За мужнасьць», а кіраўнікоў абласных адміністрацыяў — ордэнамі Багдана Хмяльніцкага ІІІ ступені&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31739887.html Зяленскі назваў шэсьць пунктаў Украіны, якім прысвоілі званьне «гарадоў-герояў» за супраціў расейскай агрэсіі], [[Радыё Свабода]], 7 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.pravda.com.ua/news/2022/03/6/7328949/ В Україні з’явилися нові міста-герої], [[Украінская праўда|Українська правда]], 6 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

8 сакавіка 2022 году Ўладзімер Зяленскі падпісаў наказ аб адзначэньні дзяржаўнымі ўзнагародамі Ўкраіны 96 украінскіх вайскоўцаў, у тым ліку сярод іх ордэн Багдана Хмяльніцкага ІІ ступені атрымаў маёр Аляксандар Сак — камандзір мэханізаванага батальёну, які ўступіў у бой з батальённа-тактычнай групай расейцаў і перамог дзякуючы рацыянальнаму падыходу да бою і нестандартавай тактыцы; капітан Расьціслаў Сілівакін — камандзір мэханізаванага батальёна, які пасьпяхова змагаўся з колькасна большымі сіламі расейцаў, вызваляючы ўкраінскія месты і вёскі ў Сумской вобласьці. Сярод кавалераў ордэна Багдана Хмяльніцкага ІІІ ступені адзначаюцца лейтэнант Ігар Лазаў, які, дзейнічаючы ў складзе групы, спыніў калёну расейскай тэхнікі колькасьцю каля 150 адзінак, якая рухалася ў кірунку Жытомір — Кіеў — яе зьнішчылі; лейтэнант Віталь Патурэмец, які праявіў узорную мужнасьць і самавалоданьне ў баі, зьнішчыўшы пад местам Кіевам калёну расейскай тэхнікі, быў паранены. Таксама ордэн «За адвагу» ІІІ ступені атрымаў майстар-сяржант, камандзір аўтамабільнага ўзводу Валянцін Барылюк, дзякуючы дзеяньням і асабістай рашучасьці якога танкавая часьціна ўчасна атрымала паліва і выйшла з атачэньня, зьнішчыўшы на сваім шляху расейцаў&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/zelenskiy-pidpisav-ukaz-pro-vidznachennya-derzhnagorodami-96-ukrajinskih-viyskovosluzhbovciv-novini-donbasu-11733838.html Зеленський підписав указ про відзначення держнагородами 96 українських військовослужбовців], [[УНІАН]], 8 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

10 сакавіка 2022 году Ўладзімер Зяленскі ўзнагародзіў больш за сотню абаронцаў Украіны, сярод іх трынаццаць чалавек атрымалі годнасьць Героя Ўкраіны (зь іх 5 пасьмяротна):
* Падпалкоўнік Андрэй Літун (пасьмяротна), які загінуў, прыкрываючы ўкраінскія войскі і гераічна стрымліваючы наступленьне расейцаў.
* Капітан Аляксандар Корпан (пасьмяротна), які выратаваў украінскіх салдат і дамы мірных жыхароў, калі адвёў ад іх самалёт, які разьбіўся.
* Малодшы лейтэнант Юры Блоха (пасьмяротна), які ў баях у Мікалаеўскай вобласьці гераічна абараняў таварышаў, ратуючы іх жыцьцё.
* Старэйшы сяржант Андрэй Івашка (пасьмяротна), які ў час ракетнага абстрэлу цаною ўласнага жыцьця асабіста даваў інфармацыю пра дзеяньні расейскіх войскаў.
* Малодшы сяржант Яўген Волкаў (пасьмяротна) — за мужнасьць і гераізм пры эвакуацыі параненых у Данецкай вобласьці, за выратаваньне ўкраінскіх вайскоўцаў.
* Генэрал-маёр Віктар Нікалюк, які ўмела вёў абарону на паўночна-ўсходнім кірунку, дзякуючы чаму здолеў не дапусьціць захопу Чарнігава.
* Палкоўнік Леанід Хода, пад камандаю якога ў час вайны зьнішчылі больш за 50 расейскіх машынаў.
* Падпалкоўнік Вячаслаў Панамарэнка, дзякуючы дзеяньням якога ў месьце Гастомелі зьнішчылі значную колькасьць расейскай тэхнікі і вайцоўцаў.
* Падпалкоўнік Аляксандар Якавенка, які вывеў падразьдзелы ад артылерыйскага агню расейцаў, дзякуючы чаму ўтрымаў асабісты склад і працягваў пасьпяхова абараняць Данеччыну.
* Маёр Яўген Бова — за гераічную абарону Марыюпалю і ўтрыманьне пазыцыяў у бесьперапынных атаках расейцаў.
* Капітан Васіль Баечка — за надзвычай пасьпяховую ліквідацыю тэхнікі і жывой сілы расейцаў.
* Сяржант Алег Мароз, дзякуючы гераічным учынкам якога ўдалося спыніць расейскае наступленьне на Луганскай вобласьці.
* Матрос Валер Самафалаў, які ў адным баі ўпершыню ў гісторыі расейска-ўкраінскай вайны зьбіў адразу тры расейскія гелікоптэры.

Таксама ордэны «За асабістую мужнасьць» атрымалі 39 нацыянальных гвардзейцаў, 31 паліцыянт (дзевяць пасьмяротна), 14 пагранічнікаў (чатыры пасьмяротна), 23 супрацоўнікі Дзяржаўнай службы з надзвычайных сытуацыяў&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/zelenskiy-nagorodiv-ponad-sotnyu-gerojiv-yaki-zahishchayut-ukrajinu-vid-rosiyskih-zagarbnikiv-novini-donbasu-11739124.html Зеленський нагородив понад сотню героїв, які захищають Україну від російських загарбників], [[УНІАН]], 11 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

З 10 на 11 сакавіка 2022 году кіраўнік таварыства паляўнічых [[Рэпкінскі раён|Рэпкінскага раёну]] Анатоль Кульгейка падарваў сябе ручной гранатай разам з расейскімі акупантамі, якія ўварваліся ў яго дом і запатрабавалі сьпіс паляўнічых з мэтай учыніць да іх карную акцыю&lt;ref&gt;Присяжнюк Е. [https://www.unian.ua/war/na-chernigivshchini-mislivec-pidirvav-sebe-razom-z-okupantami-y-zaginuv-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11743987.html На Чернігівщині мисливець підірвав себе разом з окупантами й загинув], [[УНІАН]], 15 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

12 сакавіка 2022 году Ўладзімер Зяленскі адзначыў дзяржаўнымі ўзнагародамі Ўкраіны 106 вайскоўцаў Узброеных сілаў Украіны, якія мужна выявілі сябе ў баях, 17 зь іх — пасьмяротна. Годнасьць Героя Ўкраіны атрымалі: старэйшы сяржант Сяргей Васіч (пасьмяротна), які мужна абараняў ўкраінскія пазыцыі ў Кіеўскай вобласьці, зьнішчаў расейскую тэхніку і значную колькасьць жывой сілы супраціўніка; старэйшы салдат Віталь Пархамук (пасьмяротна), які ў час контрнаступу расейцаў каля мястэчка Макарава нанёс ворагу значныя страты і гераічна загінуў, абараняючы сваіх таварышаў; салдат Канстантын Мрочак (пасьмяротна), які мужна змагаўся зь пераважнымі сіламі расейцаў, дзякуючы яго эфэктыўным дзеяньням акупанты панесьлі балючыя страты; салдат Алег Сьвінчук (пасьмяротна), які гераічна выканаў свой абавязак у баі зь пераважнымі сіламі расейцаў і да апошняга дапамагаў сваім паплечнікам; сяржант Андрэй Ханін (пасьмяротна), які пры абароне места Валнавахі Данецкай вобласьці зьнішчыў расейскі танк і каля 10 асобаў супраціўніка, перанены ў ходзе бою, дапамагаў параненым таварышам і да апошняга выконваў свой абавязак; старэйшы баявы мэдык сяржант Іна Дэрусава (першая жанчына Герой Украіны, якая пасьмяротна атрымала гэтую годнасьць), якая з 24 лютага нясла дзяжурства ў Ахтырцы Сумской вобласьці, рызыкуючы жыцьцём, выратавала больш за 10 вайскоўцаў і загінула ад артылерыйскага абстрэлу расейскіх войскаў, дапамагаючы параненым; старэйшы лейтэнант Уладзімер Гуцул, гераічнымі дзеяньнямі якога на Херсоншчыне ўдалося зьнішчыць 25 адзінак расейскай тэхнікі і каля 300 акупантаў; старэйшы лейтэнант Уладзімер Чорны, дзякуючы якому пры абароне Валнавахі зьнішчылі каля 50 расейскіх акупантаў, танк Т-72 і пяць акупантаў трапілі ў палон&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/viyna-z-rosiyeyu-zelenskiy-pidpisav-ukaz-pro-vidznachennya-derzhavnimi-nagorodami-106-viyskovosluzhbovciv-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11741455.html Зеленський підписав указ про відзначення державними нагородами 106 військовослужбовців], [[УНІАН]], 13 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

16 сакавіка 2022 году Ўладзімер Зяленскі адзначыў дзяржаўнымі ўзнагародамі Ўкраіны 139 вайскоўцаў Узброеных сілаў Украіны, 32 зь іх — пасьмяротна. Годнасьць Героя Ўкраіны атрымалі&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/society/zelenskiy-pidpisav-ukaz-pro-vidznachennya-derzhnagorodami-139-viyskovih-zsu-novini-ukrajini-11745703.html Зеленський підписав указ про відзначення держнагородами 139 військових ЗСУ], [[УНІАН]], 16 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;:
* Палкоўнік Валер Гудзь. Пасьмяротна. За гераічную абарону Папаснай у Луганскай вобласьці.
* Палкоўнік Сяргей Катэнка. Пасьмяротна. Дзякуючы яго мужным дзеяньням і асабістай рашучасьці ўкраінскія войскі зьнішчылі некалькі калён расейскай тэхнікі.
* Палкоўнік Аляксандар Марыняк. Пасьмяротна. Дзякуючы яго рашучасьці падчас абароны Кіеўшчыны ўкраінцы зьнішчылі вялікую колькасьць расейскіх вайскоўцаў, скопішча паліўных запраўнікаў і расейскай тэхнікі.
* Маёр Павал Сьбітаў. Пасьмяротна. Дзякуючы яго прафэсіяналізму і рашучым дзеяньням адбылося зьнішчэньне некалькіх буйных падразьдзелаў расейцаў.
* Старэйшы лейтэнант Дзьмітры Дазірчы. Яго эфэктыўныя дзеяньні ў абароне Хэрсонскай вобласьці дазволілі ўкраінскім войскам выйсьці з атачэньня і працягнуць змаганьне.
* Старэйшы лейтэнант Уладзімер Сідунец. Дзякуючы яго дзеяньням удалося зьнішчыць дывізію расейскіх «Іскандэраў».

18 сакавіка 2022 году Ўладзімер Зяленскі ўзнагародзіў 138 украінскіх вайскоўцаў&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/society/zelenskiy-nagorodiv-138-viyskovosluzhbovciv-zbroynih-sil-ukrajini-novini-ukrajini-11749723.html Зеленський нагородив 138 військовослужбовців Збройних сил України], [[УНІАН]], 18 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. Годнасьць Героя Ўкраіны атрымалі палкоўнік Уладзімер Баранюк і маёр Дзяніс Пракапенка&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/viyna-ukrajini-z-rosiyeyu-v-ukrajini-z-yavilisya-shche-dva-geroji-nazvano-prizvishcha-ta-zaslugi-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11750290.html Війна з Росією: в Україні з’явилися ще два герої — названо прізвища та заслуги], [[УНІАН]], 18 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

25 сакавіка 2022 году Ўладзімер Зяленскі надаў [[Ахтырка|Ахтырцы]], [[Буча|Бучы]], [[Ірпень (горад)|Ірпеню]] і [[Мікалаеў (Мікалаеўская вобласьць)|Мікалаеву]] годнасьць местаў-герояў Ўкраіны&lt;ref&gt;Бойко І. [https://www.unian.ua/war/bucha-irpin-ohtirka-mikolajiv-stali-mistami-geroyami-novini-vtorgnennya-rosiji-v-ukrajinu-11758363.html Буча, Ірпінь, Охтирка, Миколаїв стали містами-героями], [[УНІАН]], 25 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

== Беларусь ==
{{Асноўны артыкул|Беларусь ва ўварваньні Расеі ва Ўкраіну (2022)}}

=== Удзел рэжыму Лукашэнкі ў расейскай агрэсіі ===
{{Асноўны артыкул|Рэжым Лукашэнкі|Расейская акупацыя Беларусі}}
[[Файл:Russian helicopter in Minsk, Belarus (23 February 2022).jpg|значак|Гелікоптэр Мі-171Ш [[Вайскова-паветраныя сілы|ВПС]] Расеі над Менскам, 23 лютага 2022 г.]]

10—20 лютага 2022 году ў Беларусі прайшлі сумесныя апэратыўныя вучэньні ўзброеных сілаў Беларусі і Расеі «[[Саюзная рашучасьць-2022]]», пасьля якіх расейскія войскі пакінулі ў Беларусі. 24 лютага пакінутыя войскі расейскія інтэрвэнты скарысталі для нападу на Ўкраіну з тэрыторыі Беларусі. Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну 24 лютага 2022 году адкрыта прадэманстравала, што [[Беларусь]] знаходзіцца пад поўнай [[акупацыя]]й [[Расея|Расеі]]: у той жа дзень [[Дзяржаўная пагранічная служба Ўкраіны]] засьведчыла, што расейскія войскі атакавалі дзяржаўную граніцу ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, тым часам кіраўнік [[Расейская акупацыя Беларусі|расейскай акупацыйнай адміністрацыі Беларусі]] [[Аляксандар Лукашэнка]] ня стаў зьняпраўджваць гэтых фактаў, заявіўшы толькі, што беларускія войскі «''не бяруць ніякага ўдзелу ў расейскай спэцапэрацыі ў Данбасе''». Па чым дадаў, што «''нашых войскаў там няма. Але калі трэба будзе, калі гэта будзе неабходна Беларусі і Расеі — яны будуць''»&lt;ref name=&quot;Lichtarovic-2022-02-24&quot;&gt;Ліхтаровіч Ю. [https://www.polskieradio.pl/396/7815/Artykul/2908261,%d0%91%d0%b5%d0%bb%d0%b0%d1%80%d1%83%d1%81%d1%8b-%d1%81%d1%83%d0%bf%d1%80%d0%b0%d1%86%d1%8c-%d0%b2%d0%b0%d0%b9%d0%bd%d1%8b-%d0%b0%d0%bb%d0%b5-%d0%ba%d1%80%d0%b0%d1%96%d0%bd%d0%b0-%d0%bf%d0%b0%d0%b4-%d1%80%d0%b0%d1%81%d1%96%d0%b9%d1%81%d0%ba%d0%b0%d0%b9-%d0%b0%d0%ba%d1%83%d0%bf%d0%b0%d1%86%d1%8b%d1%8f%d0%b9 Беларусы супраць вайны, але краіна пад расійскай акупацыяй], [[Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё]], 24 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.

24 лютага 2022 году з аэрадрома ў [[Баранавічы|Баранавічах]] а 13:05 вылецелі чатыры зьнішчальнікі Су-35С. У [[Кіеўская вобласьць|Кіеўскай вобласьці]] расейскія войскі пайшлі на прарыў дзяржаўнай граніцы з тэрыторыі Беларусі. Ваенная тэхніка агрэсара зайшла праз пункт пропуску «Вільча»&lt;ref name=&quot;Lichtarovic-2022-02-24&quot;/&gt;. 25 лютага 2022 году [[Міністэрства абароны Ўкраіны]] паведаміла, што наступальнай апэрацыяй Расеі ў паветранай прасторы кіруюць з тэрыторыі Менскай вобласьці&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31722620.html Мінабароны Украіны: наступальнай апэрацыяй Расеі ў паветранай прасторы кіруюць з тэрыторыі Менскай вобласьці], [[Радыё Свабода]], 25 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;. 27 лютага 2022 году Лукашэнка прызнаў, што з тэрыторыі Беларусі запусьцілі ракеты па Ўкраіне&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31726062.html Лукашэнка прызнаў, што з тэрыторыі Беларусі запусьцілі ракеты па Ўкраіне], [[Радыё Свабода]], 27 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;. Паводле зьвестак [[Пэнтагон]]у, на 3 сакавіка 2022 году з тэрыторыі Беларусі адбылося больш за 70 ракетных пускаў па Ўкраіне&lt;ref&gt;[https://www.forbes.com/sites/forbesstaffreports/2022/03/02/live-ukraine-russia/?sh=545ef67b7b3f Live: Russia Agrees To Allow ‘Humanitarian Corridors’ — But No National Ceasefire In Ukraine], [[Forbes]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

4 сакавіка 2022 году ў [[Палац незалежнасьці (Менск)|Палацы Незалежнасьці]] А. Лукашэнка падпісаў рашэньне рэспубліканскага [[Рэфэрэндум у Беларусі 2022 году|рэфэрэндуму]] па зьмяненьнях і дапаўненьнях у [[Канстытуцыя Беларусі|Канстытуцыю Беларусі]], які прайшоў 27 лютага. У прысутнасьці звыш 1000 чыноўнікаў Лукашэнка заявіў: «абноўлены Асноўны Закон уступіць у сілу 15 сакавіка — у Дзень Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Валерыя Сьцяцко.|загаловак=Новая рэдакцыя Канстытуцыі — гэта народны дакумэнт|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220304/1646377343-lukashenka-syonnya-padpisha-rashenne-respublikanskaga-referendumu|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=5 сакавіка 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/45-29667 45 (29667)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/5sak-1_optim_2.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/5sak-2_optim_2.pdf 2]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, у 18-ы артыкул Канстытуцыі на рэфэрэндуме ўнесьлі папраўку, паводле якой: «Рэспубліка Беларусь выключае ваенную [[Агрэсія (палітыка)|агрэсію]] са сваёй тэрыторыі ў адносінах да іншых дзяржаваў»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь са зьмяненьнямі і дапаўненьнямі, якія выносяцца на рэфэрэндум|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220121/1642776584-kanstytucyya-respubliki-belarus-sa-zmyanennyami-i-dapaunennyami-yakiya|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=22 студзеня 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/14-29636 14 (29636)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/22stu-7_optim_1.pdf 7]—[https://zviazda.by/sites/default/files/22stu-13_optim_1.pdf 13]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Тым часам, з 24 лютага 2022 году расейскія войскі працягвалі ажыцьцяўляць ваенную агрэсію ў адносінах Ўкраіны, у тым ліку з тэрыторыі Беларусі. Пагатоў, у дзень рэфэрэндуму А. Лукашэнка пацьвердзіў, што з чарнобыльскіх раёнаў Беларусі, дзе на вучэньнях «Саюзная рашучасьць-2022» былі расейскія войскі, запускаліся [[Ракета|ракеты]] па пазыцыях ва Ўкраіне&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Марыя Дадалка.|загаловак=Канстытуцыя прапісаная ў духу народа, жаданьняў, якія ёсьць у народа|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220227/1645971252-lukashenka-geta-kanstytucyya-prapisanaya-u-duhu-naroda-zhadannyau-yakiya|выданьне=Зьвязда|тып=|год=28 лютага 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/40-29662 40 (29662)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/28lut-2_optim_2.pdf 2], [https://zviazda.by/sites/default/files/28lut-3_optim_2.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

На 13 сакавіка 2022 году, паводле інфармацыі Генэральнага штабу Ўзброеных сілаў Украіны, у мэдычных установах на паўднёвым усходзе Беларусі «''праходзіць лячэньне вялікая колькасьць расейскіх вайскоўцаў, параненых падчас баявых дзеяньняў на ўкраінскай тэрыторыі''». Прытым задзейнічаюцца рэзэрвы крыві, назапашаныя для грамадзянаў Беларусі: каля дзьвюх трацінаў рэзэрву перанакіравалі на патрэбы расейскіх вайскоўцаў&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31750578.html Украінскі Генштаб: дзьве траціны беларускіх рэзэрваў крыві накіравалі на патрэбы расейскіх вайскоўцаў, параненых ва Ўкраіне], [[Радыё Свабода]], 13 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. 16 сакавіка 2022 году супрацоўнік [[Гомельскі абласны клінічны шпіталь|Гомельскага абласнога клінічнага шпіталя]] паведаміў пра вываз да 13 сакавіка [[цягнік]]амі і самалётамі звыш 2500 [[труп]]аў расейскіх вайскоўцаў з [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]] Беларусі ў Расею&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Іхны стогн на ўвесь шпіталь немагчыма слухаць». Крыніцы: з тэрыторыі Гомельшчыны ўжо вывезьлі ў Расею звыш 2 500 мёртвых вайскоўцаў|спасылка=https://www.svaboda.org/a/31755796.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=16 сакавіка 2022|дата доступу=18 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;.

20 сакавіка 2022 году Міністэрства абароны Расеі апублікавала відэа, на якім відаць узьлёт з аэрадрому ў [[Гомель|Гомлі]] бесьпілётніка з боекамплектам. Таксама на відэа паказваюцца ракетныя ўдары па ўкраінскай тэрыторыі і пасадка на гэтым жа аэрадроме&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31761846.html Аэрапорт у Гомлі выкарыстоўваўся расейскай авіяцыяй для вылету на бамбаваньне Ўкраіны. ВІДЭА], [[Радыё Свабода]], 20 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

=== Стаўленьне беларусаў да расейскай агрэсіі ===
{{Асноўны артыкул|Рэйкавая вайна ў Беларусі 2022 году}}
[[Файл:Anti-war meeting in Minsk, Belarus — people shouting No to war (27 February 2022).webm|значак|Пратэст супраць расейскай агрэсіі ў Менску, 27 лютага 2022 г.]]
[[Файл:Быдгашч. Акцыя салідарнасці з Украінай (2022-02-24) 1.jpg|значак|Акцыя салідарнасьці з Украінай. [[Быдгашч]], 24 лютага 2022 г.]]
Паводле сацыялягічнага дасьледаваньня, праведзенага ў канцы студзеня — пачатку лютага 2022 году (яшчэ да адкрытага расейскага ўварваньньня ва Ўкраіну), ва ўмовах [[тэрор]]у [[Аўтарытарызм|аўтарытарнага]] [[Русіфікацыя Беларусі#Рэжым Лукашэнкі|прарасейскага]] рэжыму Лукашэнкі, толькі 13% апытаных беларусаў адказалі станоўча на тое, што «''Беларусь мусіць падтрымаць свайго хаўрусьніка — Расею — і адправіць ва Ўкраіну сваіх салдатаў''», тым часам 57% лічылі ўдзел Беларусі ў вайне паміж Украінай і Расеяй — катастрофай для краіны&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31720290.html «Удзел Беларусі ў вайне з Украінай — гэта катастрофа для Беларусі». Вынікі апытаньня Chatham House], [[Радыё Свабода]], 24 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.

24 лютага 2022 году [[Рада Беларускай Народнай Рэспублікі]] выступіла з заявай, у якой асудзіла «''збройную агрэсію Расейскай Фэдэрацыі супраць Украіны і спрыяньне гэтай агрэсіі з боку нелегітымнай дзяржаўнай улады Аляксандра Лукашэнкі ў Рэспублікі Беларусь''». У заяве гаворыцца, што «''ад посьпеху Ўкраіны ў адбіцьці агрэсіі будзе залежаць і будучыня Беларусі і рэгіёну, далейшы нацыянальны лёс беларускага народу''»&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31720044.html Рада БНР: Ад посьпеху Ўкраіны ў адбіцьці агрэсіі будзе залежаць і будучыня Беларусі], [[Радыё Свабода]], 24 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.

24 лютага 2022 году да [[беларусы|беларусаў]] зьвярнулася [[Сьвятлана Ціханоўская]] з заявай, што на аснове паўнамоцтваў, дадзеных беларускім народам у выніку [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году]], яна бярэ на сябе адказнасьць адстойваць незалежнасьць і нацыянальныя інтарэсы [[Беларусь|Беларусі]], выконваць абавязкі прадстаўніка беларускага народа і гаранта ягоных правоў і свабодаў да новых выбараў. Ціханоўская стварыла пераходны кабінэт як нацыянальны орган улады Беларусі&lt;ref name=&quot;Lichtarovic-2022-02-24&quot;/&gt;.

27 лютага 2022 году заснавальнік руху «Чорны арол», падпалкоўнік запасу камандзір Берасьцейскай дэсантна-штурмавой брыгады Валеры Сахашчык зьвярнуўся да беларускіх вайскоўцаў і заклікаў іх не выконваць злачынныя загады аб нападзе на Ўкраіну&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31726373.html Падпалкоўнік ПДВ запасу Валеры Сахашчык зьвярнуўся да беларускіх вайскоўцаў з заклікам не выконваць злачынныя загады], [[Радыё Свабода]], 27 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;. З заклікам не выконваць злачынных загадаў да беларускіх вайскоўцаў зьвярнуўся [[Павал Латушка]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31726306.html «Не выконвайце злачынных загадаў». Павал Латушка зьвярнуўся да беларускіх вайскоўцаў], [[Радыё Свабода]], 27 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Узброеныя Сілы Украіны. Беларускі полк 1.jpg|значак|Беларускія добраахвотнікі]]

27 лютага 2022 году, нягледзячы на тэрор акупацыйнага рэжыму Лукашэнкі, тысячы жыхароў Менску пратэставалі супраць расейскага ўварваньня ва Ўкраіну: усе цэнтральныя вуліцы сталіцы запоўнілі аўтамабілі, якія сыгналілі, людзі сабраліся каля [[Генэральны штаб Узброеных сілаў Беларусі|Генэральнага штабу]] і скандавалі «Не вайне!», а таксама «Слава Украіне! Героям слава!». Людзі зьбіраліся і скандавалі «Не вайне!» таксама на [[Няміга (вуліца)|Нямізе]], праспэктах Незалежнасьці і Машэрава, вуліцах Багдановіча і Куйбышава і ў парку між Генэральным штабам і Сьвіслаччу, на [[Асмолаўка (Менск)|Асмолаўцы]]. Супрацоўнікі сілавых структураў рэжыму Лукашэнкі атачалі людзей і хапалі, каго маглі&lt;ref&gt;[https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=285504 Тысячы людзей у цэнтры Мінска пратэставалі супраць вайны. Каля Мінабароны скандавалі «Не вайне!», а таксама «Слава Украіне!»], [[Наша Ніва]], 27 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;. Агулам схапілі каля 800 чалавек&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31727582.html У МУС паведамілі пра амаль 800 затрыманых пасьля рэфэрэндуму ў Беларусі], [[Радыё Свабода]], 28 лютага 2022 г.&lt;/ref&gt;, якіх зьбівалі і катавалі&lt;ref&gt;[https://spring96.org/be/news/107078 Білі дубінкамі, галавой аб аўтазак, ламалі рэбры: як збівалі затрыманых на антываенных акцыях у Мінску], [[Вясна (цэнтар)|Вясна]], 14 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31753620.html «Завялі нас у душ і залілі газам, білі». Як адбывалі «суткі» затрыманыя на антываенных акцыях], [[Радыё Свабода]], 15 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. 28 лютага ў Менску працягнуліся антываенныя акцыі, за ўдзел у якіх супрацоўнікі сілавых структураў затрымалі больш за 60 чалавек, у тым ліку непаўналетніх&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31729622.html У Менску за ўдзел у антываенных акцыях 28 лютага затрымалі больш за 60 чалавек, у тым ліку непаўналетніх], [[Радыё Свабода]], 1 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. 3 сакавіка [[АМАП]] у Менску затрымаў маці беларускіх салдат, якія маліліся ў [[Катэдральны сабор Сашэсьця Сьвятога Духу|царкве]] за мір&lt;ref&gt;[https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=285779 АМАП у Мінску затрымаў маці беларускіх салдат, якія маліліся ў царкве за мір], [[Наша Ніва]], 3 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. 4 сакавіка ў [[бабруйск]]ай школе № 27 пасярод заняткаў АМАП схапіў настаўніцу гісторыі Ларысу Секержыцкую — за жоўта-сінюю стужку ў валасах&lt;ref&gt;[https://novychas.online/hramadstva/na-nastaunicu-z-babrujska-za-zouta-sinjuju-stuzku На настаўніцу з Бабруйска за жоўта-сінюю стужку ў валасах выклікалі АМАП], [[Новы час (газэта)|Новы час]], 4 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. 7 сакавіка ў Менску схапілі 61-гадовую Галіну Лагацкую за спробу разьвесіць улёткі «Не вайне!»&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31740441.html У Менску актывістку затрымалі за спробу разьвесіць улёткі «Не вайне!»], [[Радыё Свабода]], 7 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Узброеныя Сілы Украіны. Беларускі полк.jpg|значак|Беларускі полк ва Ўзброеных сілах Украіны]]
 
27 лютага 2022 году адбыліся атакі на сэрвісы продажу квіткоў і ўнутраныя сыстэмы [[Беларуская чыгунка|Беларускай чыгункі]]. У выніку рух цягнікоў часткова перавялі ў ручны рэжым працы. Дыспэтчарскую цэнтралізацыю «Нёман» зрабілася непрыдатнай, спыніла працу спадарожнае праграмнае забесьпячэньне. Адказнасьць за блякаваньне сыстэмаў Беларускай чыгункі ўзяла на сябе групоўка «[[Кібэрпартызаны]]». Чарговая атака на сыстэмы аўтаматызацыі Беларускай чыгункі адбылася ўдзень 2 сакавіка: перасталі функцыянаваць сыстэма ГВР (Графік выкананага руху), «Нататнік кіраўніка», «Абанэнцкі пункт», аўтаматызаваная сыстэма «Аўтадыспэтчар» ды іншае спадарожнае праграмнае забесьпячэньне, праз уплыў на сыстэму ДЦ «Нёман» — пайшлі праблемы з рухам цягнікоў. Адказнасьць за яе таксама ўзялі на сябе хакеры з групоўкі «Кібэрпартызаны». Таксама 1 сакавіка зьявілася паведамленьне ініцыятывы [[Аб’яднаньне сілавікоў Беларусі|BYPOL]] пра тое, што на чыгунцы зьнішчылі прынамсі дзьве шафы СЦБ — прылады, якія кіруюць сыгналізацыяй, цэнтралізацыяй і блякаваньнем руху на чыгунцы. Гэта парушыла працу сьвятлафораў і стрэлкавых пераводаў, заблякавала рух на адпаведных дзялянках чыгункі. Таксама на дзялянцы абслугоўваньня Магілёўскага аддзелу БЧ правялі закарочваньне рэйкавых ланцугоў. Намесьнік міністра ўнутраных справаў рэжыму Лукашэнкі [[Генадзь Казакевіч]] паведаміў 2 сакавіка пра тры факты падпалу рэлейных шафаў і блякаваньня чыгуначных шляхоў на тэрыторыі Гомельскай, Магілёўскай і Менскай абласьцей&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31732415.html Рэйкавая вайна. Як беларусы спрабуюць спыніць расейскую армію], [[Радыё Свабода]], 2 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. Падкантрольны Лукашэнку [[Сьледчы камітэт Рэспублікі Беларусь|Сьледчы камітэт]] заявіў пра затрыманьне мінімум чатырох чалавек, якіх падазраюць у зрыве графіку руху расейскіх цягнікоў з зброяй&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31740740.html «Рэйкавая вайна» ў Беларусі працягваецца. Генпракуратура вінаваціць затрыманых дывэрсантаў у тэрарызьме], [[Радыё Свабода]], 7 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt; (на 9 сакавіка — схапілі восем меркаваных рэйкавых партызанаў&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31744811.html У Беларусі затрымалі восем «рэйкавых партызан». Што пра іх вядома], [[Радыё Свабода]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;). Па партызанскіх дывэрсіяў на чыгунцы каля [[Стоўпцы|Стоўпцаў]] у гэтае места прыбылі супрацоўнікі [[Галоўная ўправа па барацьбе з арганізаванай злачыннасьцю і карупцыяй|ГУБАЗіК]], якія затрымліваюць з зброяй мясцовых і б’юць проста ў пастарунку міліцыі&lt;ref&gt;[[Дзьмітры Гурневіч]], [https://www.svaboda.org/a/31752567.html У Стоўпцах выязныя групы ГУБАЗіК і СОБР другі тыдзень тэрарызуюць мясцовых, — жыхары гораду], [[Радыё Свабода]], 13 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. Паводле ініцыятывы BYPOL, 16 сакавіка на перагоне [[Даманава (Берасьцейская вобласьць)|Даманава]] — Лясная (Берасьцейскі аддзел) партызаны зьнішчылі прылады аўтаматыкі і тэлемэханікі СЦБ, а на перагоне Фарынава — Загацьце (Віцебскі аддзел) — рэлейную шафу СЦБ, што парушыла графік руху цягнікоў, у тым ліку ваеннага прызначэньня&lt;ref&gt;[https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=286452 BYPOL узяў адказнасць за чарговую дыверсію на чыгунцы], [[Наша Ніва]], 16 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

19 сакавіка 2022 году кіраўнік Украінскай чыгункі Аляксандар Камышын падзякаваў беларускім чыгуначнікам, якія праз прывядзеньне каляінаў у непрыдатны стан фактычна спынілі чыгуначныя зносіны з Украінай, чым перашкодзілі перавозцы расейскіх вайсковых эшалёнаў&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31761150.html Кіраўнік украінскай чыгункі: Дзякуючы сумленным беларускім чыгуначнікам, зносін паміж Украінай і Беларусьсю цяпер няма], [[Радыё Свабода]], 19 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

2 сакавіка 2022 году ва ўкраінскім войску ўтварылася першая рота, якая складаецца зь іншаземцаў, а менавіта зь беларусаў. Паводле зьвестак [[Радыё Свабода]], у яе ўжо ўвайшлі каля 40 чалавек&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31732505.html «Не рабіцеся злачынцамі!» — беларускі дабраахвотнік «Курган» зьвяртаецца да беларускіх вайскоўцаў], 4 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt; (сярод іншага, у яе запісалася сямёра сяброў [[Малады Фронт|Маладога Фронту]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31740726.html «Верым, што пераможам Расею, а пасьля вызвалім Беларусь». У беларускую роту тэрабароны Ўкраіны запісаліся сямёра маладафронтаўцаў], [[Радыё Свабода]], 7 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;). 4 сакавіка 2022 году ў абарончых баях ва Ўкраіне загінуў беларускі добраахвотнік [[Ільля «Ліцьвін» (Хрэнаў)|Ільля «Ліцьвін»]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31736084.html У баях ва Ўкраіне загінуў беларускі добраахвотнік], [[Радыё Свабода]], 4 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. Паводле зьвестак на 5 сакавіка Ўкраіну абараняла 200 беларускіх добраахвотнікаў, яшчэ 300 беларусаў, гатовых далучыцца да Замежнага легіёну, знаходзілася ў Польшчы&lt;ref&gt;[https://nashaniva.com/?c=ar&amp;i=285865 Пракоп’еў: 200 беларусаў ужо ваюе на баку Украіны, яшчэ 300 гатовыя], [[Наша Ніва]], 5 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. 9 сакавіка беларусы стварылі [[батальён імя Кастуся Каліноўскага]] дзеля абароны Кіева&lt;ref&gt;Орлова В. [https://www.unian.ua/war/bilorusi-stvorili-batalyon-dlya-oboroni-kiyeva-video-novini-donbasu-11736958.html Білоруси створили батальйон для оборони Києва (відео)], [[УНІАН]], 9 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;. 13 сакавіка пад Кіевам загінуў баец [[Аляксей «Тур» (Скобля)|Аляксей «Тур]] з батальёну Кастуся Каліноўскага&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31751102.html Ва Ўкраіне загінуў баец з батальёну Кастуся Каліноўскага], [[Радыё Свабода]], 13 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

25 сакавіка 2022 году на [[Дзень Волі]] невядомыя падпалілі адразу дзьве шафы СЦБ (з прыладамі сыгналізацыі, цэнтралізацыі і блякаваньня) на перагоне паміж [[Барысаў|Барысавам]] і станцыяй Навасады. Яшчэ дзьве такія ж шафы падпалілі ў ноч з 27 на 28 сакавіка на перагоне паміж [[Асіпавічы|Асіпавічамі]] і станцыяй Вярэйцы. Пра гэта афіцыйна паведаміла [[Міністэрства надзвычайных сытуацыяў Рэспублікі Беларусь|Міністэрства надзвычайных сытуацыяў]]. У адказ на гэтыя і іншыя дзеяньні перагоны пачалі патруляваць [[АМАП]] і [[Спэцыяльны атрад хуткага рэагаваньня|САХР]] — чаго не было з часоў [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31774280.html Дзьве дывэрсіі за тры дні. «Рэйкавая вайна» на беларускай чыгунцы працягваецца], [[Радыё Свабода]], 28 сакавіка 2022 г.&lt;/ref&gt;.

== Гандлёвыя абмежаваньні ==
28 лютага 2022 году [[Рада міністраў замежных справаў Эўразьвязу]] закрыла паветраную прастору 27 дзяржаваў-удзельніц для пасадкі, узьлёту і пралёту самалётаў, якія належалі расейскім авіяперавозчыкам і стаялі на ўліку ў Расеі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Эўрасаюз закрыў з 28 лютага сваю паветраную прастору для Расеі|спасылка=https://blr.belta.by/world/view/eurasajuz-zakryu-z-28-ljutaga-svaju-pavetranuju-prastoru-dlja-rasii-111396-2022/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=28 лютага 2022|дата доступу=10 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;. 2 сакавіка 2022 году [[Міністэрства транспарту ЗША]] выдала загад аб забароне расейскім самалётам выкарыстоўваць паветраную прастору ЗША&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЗША закрываюць паветраную прастору для расейскіх самалётаў|спасылка=https://blr.belta.by/world/view/zsha-zakryvajuts-pavetranuju-prastoru-dlja-rasijskih-samaletau-111520-2022/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=2 сакавіка 2022|дата доступу=10 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;.

28 лютага 2022 году Выканаўчы камітэт [[Міжнародны алімпійскі камітэт|Міжнароднага алімпійскага камітэту]] (МАК; [[Швайцарыя]]) параіў спартовым саюзам не дапускаць да спаборніцтваў беларускіх і расейскіх спартоўцаў, а таксама не запрашаць на іх прадстаўнікоў Беларусі і Расеі для «абароны сумленнасьці глябальных спартовых спаборніцтваў і [[Бясьпека|бясьпекі]] ўсіх удзельнікаў». Пры гэтым, Выканкам МАК абвясьціў пра стварэньне Фонду салідарнасьці і падзякаваў Нацыянальным алімпійскім камітэтам, якія «ўжо падтрымліваюць украінскіх спартсмэнаў і іх сем’і»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=МАК рэкамэндаваў не дапускаць расіян і беларусаў да спаборніцтваў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220228/1646063236-mak-rekamendavau-ne-dapuskac-rasiyan-i-belarusau-da-spabornictvau|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=28 лютага 2022|дата доступу=10 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;. Да 4 сакавіка 2022 году [[Міжнародны саюз валейболу|Міжнародныя саюзы валейболу]], [[Міжнародная фэдэрацыя хакею на лёдзе|хакею]] і [[Міжнародны саюз лыжнага спорту|лыжнага спорту]], разьмешчаныя ў Швайцарыі, адхілілі ад спаборніцтваў спартоўцаў Беларусі і Расеі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прэзыдэнт НАК аб санкцыях адносна беларускага спорту: маўчаць мы ня будзем|спасылка=https://blr.belta.by/sport/view/prezident-nak-ab-sanktsyjah-adnosna-belaruskaga-sportu-mauchats-my-ne-budzem-111688-2022/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=4 сакавіка 2022|дата доступу=10 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;.

2 сакавіка 2022 году [[Эўразьвяз]] забараніў з 12 сакавіка выкарыстаньне паслугаў «[[Таварыства сусьветнай міжбанкаўскай фінансавай сувязі]]» (Бэльгія) такім 7 расейскім банкам, як «[[Адкрыцьцё (банк)|Адкрыцьцё]]», «[[Зьнешгандальбанк]]», «[[Зьнешэканомбанк]]», «[[Навікамбанк]]», «[[Прамсувязьбанк]]», «[[Расея (банк)|Расея]]» і «[[Саўкамбанк]]». Таксама ў Расею забаранілі перадаваць банкноты эўра, у тым ліку ўраду і [[Цэнтральны банк Расеі|Цэнтральнаму банку Расеі]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Эўрасаюз адключыць ад SWIFT сем расейскіх банкаў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220302/1646228504-eurasayuz-adklyuchyc-ad-swift-sem-rasiyskih-bankau|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=2 сакавіка 2022|дата доступу=10 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;. У той дзень старшыня ўраду Беларусі [[Раман Галоўчанка]] заявіў: «Увядзеньне маштабных санкцыяў супраць расейскіх банкаў і анансаванае, а ўжо і рэалізаванае адключэньне іх ад сыстэмы SWIFT істотна ўскладняе або робіць немагчымым правядзеньне плацяжоў празь іх карэспандэнцкія рахункі»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Галоўчанка пракамэнтаваў сытуацыю зь міжнароднымі плацяжамі|спасылка=https://blr.belta.by/economics/view/galouchanka-prakamentsiravau-situatsyju-z-mizhnarodnymi-platsjazhami-111569-2022/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=2 сакавіка 2022|дата доступу=10 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;. У выніку накладзеных абмежаваньняў на рахунках замарозілі палову з 630 млрд даляраў [[Золатавалютны запас|золатавалютнага запасу]] Расеі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Алесь Аляхновіч: У МТЗ, БелАЗа, МАЗа будуць праблемы з пастаўкамі на расейскі рынак|спасылка=https://www.racyja.com/ekanomika/ales-alyakhnovich-u-mtz-belaza-maza-bud/|выдавец=[[Беларускае Радыё Рацыя|Радыё «Рацыя»]]|дата публікацыі=6 сакавіка 2022|дата доступу=10 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;.

9 сакавіка 2022 году [[Эўрапейская камісія]] ([[Бэльгія]]) паведаміла пра ўвядзеньне Эўразьвязам абмежаваньняў у гандлі зь Беларусьсю, падобна абмежаваньням у дачыненьні Расеі, за даваньне сваіх земляў для ўварваньня расейскага войска ва Ўкраіну. Гэтыя абмежаваньні ўлучалі: 1) спыненьне абслугоўваньня [[Банк разьвіцьця Беларусі|Банка разьвіцьця Беларусі]], «[[Белаграпрамбанк]]а» і банка «[[Дабрабыт (банк)|Дабрабыт]]» з боку «[[Таварыства сусьветнай міжбанкаўскай фінансавай сувязі]]» (Бэльгія); 2) забарону [[Грашовы перавод|грашовых пераводаў]] і [[пазыка]]ў [[Нацыянальны банк Беларусі|Нацыянальнаму банку Беларусі]]; 3) забарону на выдачу Беларусі [[банкнота]]ў эўра; 4) забарону на разьмяшчэньне [[Уклад|ўкладаў]] на звыш 100 000 [[эўра]] ад грамадзянаў і жыхароў Беларусі і абмежаваньне для іх гандлю [[Каштоўная папера|каштоўнымі паперамі]] ў эўра&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЭЗ узгадніў фінансавыя санкцыі супраць Беларусі, аналягічныя расейскім|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220309/1646833476-es-uzgadniu-finansavyya-sankcyi-suprac-belarusi-analagichnyya-rasiyskim|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=9 сакавіка 2022|дата доступу=10 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;. 10 сакавіка 2022 году [[Палата прадстаўнікоў ЗША]] ўхваліла Закон аб забароне ўвозу [[Нафта|нафты]] і [[Прыродны газ|прыроднага газу]] з Расеі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кангрэсмэны ЗША прынялі законапраект аб забароне імпарту энэрганосьбітаў з Расеі|спасылка=https://blr.belta.by/world/view/kangresmeny-zsha-prynjali-zakonapraekt-ab-zabarone-impartu-energanosbitau-z-rasii-111809-2022/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=10 сакавіка 2022|дата доступу=10 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;.

8 красавіка 2022 году [[Эўрапейская рада]] ўхваліла забарону на грузаперавозкі ў Эўразьвязе для аўтатранспартных прадпрыемстваў Беларусі і Расеі. Таксама забаранілі фінансаваньне дзяржаўных установаў Расеі. Сярод іншага, забаранілі ўклады ў крыптагаманцы ў Беларусі і Расеі, як і продаж у абедзьве краіны банкнотаў і перавадных каштоўных папераў у валютах краінаў Эўразьвязу&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЭЗ забараніў Беларусі правозіць грузы нават транзытам|спасылка=https://novychas.online/ekanomika/es-zabaraniu-belarusi-pravozic-hruzy-navat-tranzit|выдавец=Партал «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=8 красавіка 2022|дата доступу=8 красавіка 2022}}&lt;/ref&gt;. Урэшце, Эўразьвяз забараніў заход расейскіх караблёў у свае парты і прадугледзеў [[эмбарга]] на расейскі [[вугаль]] з канца лета 2022 году. У Расею забаранілі ўвозіць [[Квантавы кампутар|квантавыя кампутары]], авіяпаліва і [[паўправаднік]]і, а з Расеі забаранілі прывозіць у ЭЗ [[Драўніна|драўніну]] і [[цэмэнт]], угнаеньні, морапрадукты і алькаголь&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=ЭЗ зацьвердзіў пяты блёк эканамічных і індывідуальных санкцый супраць Расеі|спасылка=https://blr.belta.by/world/view/es-zatsverdziu-pjaty-blok-ekanamichnyh-i-indyvidualnyh-sanktsyj-suprats-rasii-113159-2022/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=8 красавіка 2022|дата доступу=8 красавіка 2022}}&lt;/ref&gt;.

15 траўня 2022 году старшыня ўраду Беларусі [[Раман Галоўчанка]] ў інтэрвію тэлеканалу «[[Аль-Арабія]]» ([[Саудаўская Арабія]]) паведаміў, што «праз санкцыі апынуўся заблякаваны практычна ўвесь [[экспарт]] Беларусі ў краіны Эўрапейскага Зьвязу і [[Паўночная Амэрыка|Паўночнай Амэрыкі]]». Галоўчанка ўдакладніў: «Гэтая сума ў год складае каля 16—18 млрд даляраў. Зразумела, мы ня можам страціць гэты аб’ём экспарту і павінныя яго пераарыентаваць на іншыя рынкі, у тым ліку [[азія]]цкі, [[афрыка]]нскі, [[Блізкі Ўсход|Блізкага Ўсходу]] і [[Пэрсыдзкая затока|Арабскага заліву]]. Гэта тое, над чым мы цяпер працуем»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Галоўчанка: санкцыі сталі інструмэнтам гібрыднай агрэсіі|спасылка=https://blr.belta.by/politics/view/galouchanka-sanktsyi-stali-instrumentam-gibrydnaj-agresii-114921-2022/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=16 траўня 2022|дата доступу=16 траўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Глядзіце таксама ==
* [[Прывід Кіева]]
* [[Антыпуцінская кааліцыя]]

== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://www.svaboda.org/a/31719714.html Расея напала на Ўкраіну, Лукашэнка падтрымаў агрэсію. Хроніка баявых дзеяньняў і сусьветная рэакцыя 24 лютага], [[Радыё Свабода]]
* [[Дзьмітры Гурневіч]], [https://www.svaboda.org/a/31724805.html 7 адказаў тым, хто абвінавачвае агулам усіх беларусаў, — меркаваньне], [[Радыё Свабода]], 26 лютага 2022 г.
* [https://tsn.ua/keywords/materiali-dlya-gaagi МАТЕРІАЛИ ДЛЯ ГААГИ], [[ТСН]]
* [[Дзьмітры Гурневіч]], [https://www.svaboda.org/a/31763222.html Як Лукашэнка паўтара года ўцягваў Беларусь у вайну. Храналёгія, якая ўсё тлумачыць], 21 сакавіка 2022 г.

[[Катэгорыя:Уварваньне Расеі ва Ўкраіну (2022)| ]]
[[Катэгорыя:Расейска-ўкраінская вайна| ]]</text>
      <sha1>p50bz78ezocw7jh7j6zn5shifj2ei41</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Інфармацыйная вайна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>253377</id>
    <revision>
      <id>2331715</id>
      <parentid>2300993</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:30:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Ваенныя дзеяньні]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12522" xml:space="preserve">'''Інфармацыйная вайна''' — проціборства ў інфармацыйнай прасторы ў выглядзе нанясеньня шкоды [[Інфармацыйная сыстэма|інфармацыйным сыстэмам]], працы і багацьцям праціўніка, а таксама душэўнай апрацоўкі асабовага складу [[Узброеныя сілы|ўзброеных сілаў]] і насельніцтва праціўніка дзеля няўстойлівасьці яго [[грамадзтва]] і [[Дзяржава|дзяржавы]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

Падзяляецца на душэўную і прыладную. Прадугледжвае захады душэўнага ўзьдзеяньня, агнявое зьнішчэньне [[Інфраструктура|інфраструктуры]] вайсковага і дзяржаўнага кіраваньня, а таксама [[Радыёэлектронная барацьба|радыёэлектронную барацьбу]]. Прадметамі выкарыстаньня інфармацыйнай зброі служаць: інфармацыйна-вылічальныя сеткі, сеткі вайсковай і ўрадавай [[Сувязь (тэхніка)|сувязі]], а таксама электронныя [[Сродак масавай інфармацыі|сродкі масавай інфармацыі]]. Мэтай наступу ёсьць асабовы склад [[войска]] і цывільнае насельніцтва праціўніка. Ва ўзброеных сілах існуюць інфармацыйныя [[Падразьдзяленьне|падразьдзяленьні]]. У якасьці асобнай зьявы найбольш падрабязна дасьледавалася на прыкладах [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] і войнаў 1990-х гадоў, у тым ліку [[Косаўская вайна|Косаўскай вайны]] 1999 году, [[Вайна ў Паўднёвай Асэтыі (2008)|Грузінска-расейскай вайны 2008 году]] і войнаў на Блізкім Усходзе на пачатку ХХІ стагодзьдзя, у тым ліку [[Ірацкая вайна|Ірацкай вайны]]&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Кніга|аўтар=[[Іван Чмыхун]].|частка=Інфармацыйная вайна|загаловак=[[Ваенная энцыкляпэдыя Беларусі]]|арыгінал=|спасылка=|адказны=гал.рэд. [[Ларыса Языковіч]], маст. [[Віктар Ляхар]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі]]|год=2010|том=|старонкі=453|старонак=1136|сэрыя=|isbn=978-985-11-0542-3|наклад=2100}}&lt;/ref&gt;.
{{Ваенныя дзеяньні}}
== Спосабы ==
Мэтай інфармацыйнай вайны служыць зьмяненьне [[Сьвядомасьць|сьвядомасьці]] людзей. Пры гэтым, выкарыстоўваюць разнаякае і малазаўважнае [[маніпуляваньне]] пачуцьцямі дзеля кіраваньня [[Паводзінамі|паводзінамі]] ў чужых зацікаўленасьцях. На [[Цэнтральная нэрвовая сыстэма|цэнтральную нэрвовую сыстэму]] аддалена ўплываюць праз пэрыядычную падачу [[Зьвесткі|зьвестак]] з аднаго пункту гледжаньня, найчасьцей у сучасных умовах празь [[Сеціва]], каб вызначыць выбар паводзінаў. Сярод іншага, праз [[зрок]] і [[пах]] уплываюць на [[падсьвядомасьць]], каб дыктаваць [[лад жыцьця]] стварэньнем ілжывых мэтаў у выглядзе адчуваньня [[Залежнасьць|залежнасьці]] ад нястачы пэўных рэчаў. У выніку думкі і высілкі людзей накіроўваюць на шкоду іх душэўнаму [[Здароўе|здароўю]] праз выкарыстаньне большай параўнальна з жывёламі плястычнасьці [[Галаўны мозаг|галаўнога мозгу]] чалавека. Асноўнымі спосабамі ёсьць:
* ''«[[Акно Овэртана]]»''. Маніпуляваньне [[Грамадзкая думка|грамадзкай думкай]] дзеля ўчыненьня людзьмі нявыгадных і непрымальных дзеяньняў супраць сябе празь зьмяненьне іх ацэнкі на станоўчую і дасягненьне згоды з такімі дзеяньнямі.
* ''[[Люстэркавыя нэўроны]]''. Адказваюць за паводзіны сярод людзей на ўзор большасьці, у тым ліку за мысьленьне і рухі цела. Адсюль незаўважны ўплыў праз паводзіны большасьці.
* ''Узьдзеяньне на [[Лімбічная сыстэма|лімбічную сыстэму]]''. У імкненьні да пачуцьця [[Шчасьце|шчасьця]] людзі могуць згубіць мэту праводзіць больш часу з [[родзіч]]амі і мэту атрымліваць асалоду ад [[Зносіны|зносінаў]] зь імі. Праз парушэньне здаровых грамадзкіх сувязяў людзей накіроўваюць на аддаленыя стасункі зь незнаёмымі людзьмі&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Наступствы ==
Для [[Нэрвовая сыстэма|нэрвовай сыстэмы]] наступствамі інфармацыйнай вайны служаць такія душэўныя хваробы, як [[стрэс]], [[дэпрэсія]] і [[панічны разлад]]. У такім стане пагаршаецца арыентацыя ў сваіх дзеяньнях, мысьленьне і праца, што павышае ўзровень грамадзкага [[Бязладзьдзе|бязладзьдзя]] і пазбаўляе сілаў на яго ўпарадкаваньне. Пры перанапрузе выпрацаваныя гармоны [[адрэналін]], [[нор-адрэналін]] і [[картызол]] трапляюць праз [[кроў]] у галаўны мозаг і [[цягліцы]], каб накіраваць дзеяньне праз [[Сымпатычная нэрвовая сыстэма|сымпатычную нэрвовую сыстэму]]. Пры гэтым, расьце ўзровень [[Глюкоза|глюкозы]] ў крыві, што праз паскарэньне [[Сэрцабіцьцё|сэрцабіцьця]] дае сілу. Сама кроў становіцца больш густой дзеля хутчэйшага спыненьня магчымага крывацёку ў выпадку атрыманьня раны. Аднак праз адсутнасьць існай [[Пагроза|пагрозы]] і адпаведнага руху адмоўныя зьвесткі выклікаюць працяглы стрэс, бо адпаведныя гармоны надоўга застаюцца ў крыві, што выклікае шкоду здароўю. Пры гэтым, стрэс пагаршаюць: 1) пераяданьне праз нагрузку на [[страўнікава-кішачны тракт]], 2) выпіваньне [[Сьпіртовы напой|сьпіртовых напояў]] праз пагрозу [[алькагалізм]]у і вяртаньне падвойнага стрэсу, 3) [[тытунепаленьне]] праз забор патрэбнага пры стрэсе [[тлен]]у і перашкоду засваеньня [[вітамін]]аў&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У якасьці ўскладненьня стрэс перарастае ў дэпрэсію. У выніку чалавек губляе цікавасьці, перастае есьці, адмаўляецца [[праца]]ваць і не выказвае зваротнай сувязі, ад чаго становіцца сварлівым. Такая [[прыгнечанасьць]] можа стаць пажыцьцёвай пры адсутнасьці ўсьведамленьня і прадпрыманьня заспакаяльных захадаў. Урэшце, хвароба разьвіваецца ў панічны разлад, пры якім чалавек верыць у абавязковасьць [[Здарэньне|здарэньня]] праз уласную раздражняльнасьць. Здаровы адказ на падзеі навокал становіцца немагчымым праз парушэньне душэўнай раўнавагі&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Засьцярога ==
Для пазьбяганьня адмоўнага ўзьдзеяньня карысна ўспрымаць [[Інфармацыя|інфармацыю]] з улікам падвержанасьці людзей [[Маніпуляваньне|маніпуляваньню]], а таму адмовіцца ад [[пачуцьцё]]вага яе засваеньня. Таксама варта засяроджвацца на крыніцах зьвестак, што спрыяюць працы і [[побыт]]у. Таксама ў патоку [[навіна]]ў варта аддаваць перавагу падзеям з наўпроставым удзелам чытача. Для зьніжэньня ўзроўню [[гармон]]аў стрэсу карысны ўплыў аказваюць [[бег]], цялесная нагрузка ў [[трэнажор]]най залі і язда на [[ровар]]ы. Сярод іншага, дзеля супакаеньня патрабуецца адпаведнае [[самаўнушэньне]] і адцягненьне ўвагі ад прычыны напругі на [[рэцэптар]]ы іншай часткі цела. Урэшце, каб пераключыць увагу, выкарыстоўваюць 5-ступенны спосаб супраць [[спалох]]у: 1) агляданьне вакол сябе, каб знайсьці 5 [[рэч]]аў, і называньне іх у[[голас]]; 2) кратаньне 4-х рэчаў і апісаньне іх якасьцяў уголас; 3) заплюшчаньне вачэй, каб вылучыць 3 [[гук]]і з навакольля, і апісаньне іх уголас; 4) знаходжаньне 2-х крыніцаў [[пах]]у, каб панюхаць і сказаць, на што яны падобныя; 5) каштаваньне 1-й рэчы на [[смак]]&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=Кацярына Тумас-Цішкевіч|загаловак=Як захаваць псіхічнае здароўе падчас інфармацыйнай вайны|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220326/1648277563-yak-zahavac-psihichnae-zdaroue-padchas-infarmacyynay-vayny-parady-doktara|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=26 сакавіка 2022|дата доступу=26 сакавіка 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід:Палітыка}}
[[Катэгорыя:Інфармацыйная вайна]]
[[Катэгорыя:Мэтады прапаганды]]
[[Катэгорыя:Кібэрвайна]]
[[Катэгорыя:Тэхнікі маніпуляцыі грамадзкай думкай]]
[[Катэгорыя:Дывэрсійная тактыка]]
[[Катэгорыя:Распаўсюджваньне хлусьні]]
[[Катэгорыя:Інфармацыйная бясьпека]]
[[Катэгорыя:Спэцапэрацыі]]</text>
      <sha1>9au4pz59vwyjapvon20aa347l8yrs3z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:NachtReisender</title>
    <ns>3</ns>
    <id>254029</id>
    <revision>
      <id>2331743</id>
      <parentid>2319342</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:02:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны */ +[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2472" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
==Віківясна-2022==
{| width=&quot;800&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;text-align:center; border:3px solid Yellow;-moz-border-radius:7px;-webkit-border-radius:5px; background:{{Градыент|top|#ffea78, YellowGreen, #ffea78}}; color:DarkBlue;&quot;
|-
|[[Файл:Logo original-t.png|140пкс|link=Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022]]
| &lt;div style=&quot;font-size:16pt;  text-align: center;&quot;&gt;&lt;big style=&quot;color: DarkBlue;&quot;&gt;'''Запрашэньне да ўдзелу ў «[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясьне-2022]]»'''&lt;/big&gt;
&lt;div style=&quot;font-size:13pt;&quot;&gt;
{{gender:{{BASEPAGENAME}}|Паважаны вікіпэдыст!|Паважаная вікіпэдыстка!}} Ад імя ўдзельніцаў і ўдзельнікаў '''міжнароднага конкурсу&lt;/br&gt;«[[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022|Віківясна Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропы]]»'''&lt;/br&gt;маем гонар запрасіць Вас да супрацы.&lt;/br&gt;Калі маеце жаданьне, запішыцеся, калі ласка, у [[Вікіпэдыя:Праект:Віківясна-2022/Удзел|сьпіс удзельніцаў і ўдзельнікаў]].
|}
--[[Удзельнік:W]] 11:07, 11 красавіка 2022 (UTC+3)

== [[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня артыкула ў добрыя на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны]]. Яго дапрацоўка і адпаведная прапанова вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 21:01, 3 чэрвеня 2022 (UTC+3)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:02, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>qza4demcktkfeiv86kf23slql84uepx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў</title>
    <ns>0</ns>
    <id>256392</id>
    <revision>
      <id>2331754</id>
      <parentid>2331418</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:45:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Hleb23</username>
        <id>72152</id>
      </contributor>
      <comment>/* Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф */ даданьне новай інфармацыі (хай і ў малой колькасьці)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74601" xml:space="preserve">{{Картка
|пазнака    = Картка/дакумэнтацыя
|назва      = Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў
|выява      = [[Файл:Istanbul Atatürk Olympic Stadium 1.jpg|349x349пкс]]
|подпіс     = Алімпійскі стадыён Ататурка

|шапка1     = 
|метка1     = 
|інфо1      = '''Дата:'''   '''''Кваліфікацыя:''''' 21 чэрвеня — 24 жніўня 2022&lt;br /&gt;'''''Уласна спаборніцтва:''''' 6 верасьня 2022 — 10 чэрвеня 2023
|шапка2     = 
|метка2     = 
|інфо2      = '''Каманды:'''	'''''Удзельнікі асноўнай часткі:''''' 32&lt;br /&gt;'''''Усяго:''''' 78 (зь 53 асацыяцый)
|шапка3     =
|метка3     = 
|інфо3      = '''Статыстыка турніру:'''  '''''Найпасьпяховейшыя ўдзельнікі:'''''&lt;br /&gt;Чэмпіён — яшчэ ня вызначаны&lt;br /&gt;Срэбны чэмпіён — яшчэ ня вызначаны&lt;br /&gt;Паўфіналісты — яшчэ ня вызначаныя&lt;br /&gt;Чвэрцьфіналісты — яшчэ ня вызначаныя
|шапка4     = 
|метка4     = 
|інфо4      = '''''Матчаў згулялі'''''&lt;br /&gt;67/310 (з улікам кваліфікацыі) —	21,61%
|шапка5     =
|метка5     = 
|інфо5      = '''''Забілі галоў'''''&lt;br /&gt;177 (з улікам кваліфікацыі) —	2,642 штоматч
|шапка6     =
|метка6     = 
|інфо6      = '''''Наведвальнасьць'''''&lt;br /&gt;будзе запоўнена па завяршэньні ўсіх матчаў
|шапка7     =
|метка7     = 
|інфо7      = '''''Найлепшы галеадор'''''&lt;br /&gt;'''''{{Сьцяг|Нігерыя}} Віктар Баніфэйс Аког({{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль|Юніён]]) — 5 мячоў'''''
|нізстыль   = background:#ddf;
|ніз        = [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|← 2021—22]]  І  2022—2023 І  ''[[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024 гадоў|2023—24 →]]''
}}
'''Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023''' — 68-ы розыгрыш трафэю з часоў Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і 31-ы розыгрыш пад назвай Ліга чэмпіёнаў УЭФА.&lt;br /&gt;
[[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023 году|Фінал]] плянуецца згуляць на [[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]] ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]]. Першапачаткова стадыён быў прызначаны для правядзеньня [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году|фіналу Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2020 году]], але й гэты, і [[Фінал Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021 году|фінал 2021 году]], які пасьля быў перададзены Ататурку, былі перанесены праз пандэмію [[Ковід-19]]. Пераможца Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 гадоў аўтаматычна кваліфікуецца ў групавы этап [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2023–2024|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2023—2024]], а таксама атрымае права згуляць зь пераможцам [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023|Лігі Эўропы УЭФА 2022—2023]] у [[Супэркубак УЭФА 2023 году|Супэркубку УЭФА 2023 году]].
Дзейным чэмпіёнам зьяўляецца [[Рэал Мадрыд]], які перамог у рэкордных чатырнаццаці сэзонах (заваяваў 14 тытулаў), апошні ў папярэднім розыгрышы.

== Разьмеркаваньне камандаў па асацыяцыях ==
Усяго 78 камандаў ад 53 зь 55 асацыяцый сябраў УЭФА будуць ўдзельнічаць у Лізе Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023 (акрамя [[Футбольная асацыяцыя Ліхтэнштайна|Ліхтэнштайна]], бо той не праводзіць нацыянальнае спаборніцтва для адбору на турнір і гэтаксама Расеі, якая атрымала забарону на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]]). Рэйтынг асацыяцыяў на аснове [[Табліца Каэфіцыентаў УЭФА|каэфіцыентаў УЭФА]] па выніках камандаў у папярэднія 5 сэзонаў выкарыстоўваецца для вызначэньня колькасьці каманд-удзельніц для кожнай асацыяцыі:

* Першыя 4 асацыяцыі кваліфікуюць прынамсі 4 каманды ў групавы этап Лігі Чэмпіёнаў УЭФА.
* 5-6 асацыяцыі кваліфікуюць 3 каманды ў розыгрыш.
* Кожная з асацыяцый 7—15 месцаў (акрамя Расеі) кваліфікуюць па дзьве каманды.
* Усе асатнія асацыяцыі з 16 па 55 (акрамя Ліхтэнштайна) кваліфікуюць па адной камандзе.
* Пераможцы [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—22]] і [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА 2021—2022]] могуць дадаткова ўступіць у розыгрыш, калі яны не адабраліся ў Лігу Чэмпіёнаў УЭФА праз свае нацыянальныя чэмпіянаты (Напрыклад [[Рэал Мадрыд]] адабраўся ў Лігу Чэмпіёнаў 2022-23 праз Гішпанскую Ля Лігу ў якасьці чэмпіёна, але як пермаможца яшчэ й [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022]] будзе займаць гэты слот, а дублікаванае месца ў групавы этап пяройдзе бронзаваму прызёру 5 асацыяцыі (астатнія зьмяненьні ды зрухі ў кваліфікацыі праз гэнтую замену апісаныя ніжэй у разьдзеле аб разьмеркваньнях). А [[Айнтрахт Франкфурт]] перамог у [[Ліга Эўропы 2021—2022 гадоў|Лізе Эўропы 2021—2022]], праваліўшы адбор ў [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], заняўшы там адзінаццатае месца, значыць [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт Франктфурт]] атрымае месца ў Лізе Чэмпіёнаў, але колькасьць камандаў, што адправіцца ў эўракубкі ня зьменіцца, таму ў Лігу Эўропы 2022-23 адправіцца толькі [[Уніён Бэрлін|пятая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]] (замест двух, як летась), а ў Лігу канфэрэнцыяў 2022-23 толькі [[Фрайбург (футбольны клюб)|шостая каманда Бундэсьлігі 2021—2022]], [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] стаў сёмай камандай ад нямецкай асацыяцыі, што дапускаецца максімальнай колькасьцю ўдзельнікаў ад адной асацыяцыі ў эўракубках.

=== Рэйтынг асацыяцыяў ===

* (УЭЛ) — дадатковае месца для пераможцы [[Ліга Эўропы УЭФА|Лігі Эўропы УЭФА]].
* (АУС) — адсутнасьць унутранага спаборніцтва для адбору ў Лігу Чэмпіёнаў.
* (ЗАБ) — забарона на ўдзел праз [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]].

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Рэйтынг асацыяцыяў для сэзону Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023'''
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!1
|{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Ангельшчына]]
|100.569
| rowspan=&quot;4&quot; |4
|
|-
!2
|{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Гішпанія]]
|97.855
|
|-
!3
|{{Сьцяг|Італія}} [[Італія]]
|75.438
|
|-
!4
|{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Нямеччына]]
|73.570
| +1 ([[Ліга Эўропы УЭФА 2021-22|УЭЛ]])
|-
!5
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Францыя]]
|56.081
| rowspan=&quot;2&quot; |3
|
|-
!6
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Партугалія]]
|48.549
|
|-
!7
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Нідэрлянды]]
|39.200
|2
|
|-
!8
|{{Сьцяг|Расея}} [[Расея]]
|38.382
|0
|(ЗАБ)
|-
!9
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бэльгія]]
|36.500
| rowspan=&quot;7&quot; |2
|
|-
!10
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Аўстрыя]]
|35.825
|
|-
!11
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Шатляндыя]]
|33.375
|
|-
!12
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Украіна]]
|33.100
|
|-
!13
|{{Сьцяг|Турэччына}} [[Турэччына]]
|30.100
|
|-
!14
|{{Сьцяг|Данія}} [[Данія]]
|27.875
|
|-
!15
|{{Сьцяг|Кіпр}} [[Кіпр]]
|27.750
|
|-
!16
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Сэрбія]]
|26.750
| rowspan=&quot;4&quot; |1
|
|-
!17
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Чэхія]]
|26.600
|
|-
!18
|{{Сьцяг|Харватыя}} [[Харватыя]]
|26.275
|
|-
!19
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Швайцарыя]]
|26.225
|
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!Нататкі
|-
!20
|{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Грэцыя]]
|26.000
| rowspan=&quot;13&quot; |1
|
|-
!21
|{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Ізраіль]]
|24.375
|
|-
!22
|{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Нарвэгія]]
|21.000
|
|-
!23
|{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Швэцыя]]
|20.500
|
|-
!24
|{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Баўгарыя]]
|20.375
|
|-
!25
|{{Сьцяг|Румынія}} [[Румынія]]
|18.200
|
|-
!26
|{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Азэрбайджан]]
|16.875
|
|-
!27
|{{Сьцяг|Казахстан}} [[Казахстан]]
|15.625
|
|-
!28
|{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Вугоршчына]]
|15.500
|
|-
!29
|{{Сьцяг|Беларусь}} [[Беларусь]]
|15.250
|
|-
!30
|{{Сьцяг|Польшча}} [[Польшча]]
|15.125
|
|-
!31
|{{Сьцяг|Славенія}} [[Славенія]]
|14.250
|
|-
!32
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Славаччына]]
|13.625
|
|-
!33
|{{Сьцяг|Ліхтэнштайн}} [[Ліхтэнштайн]]
|9.000
|0
|(АУС)
|-
!34
|{{Сьцяг|Летува}} [[Летува]]
|8.750
| rowspan=&quot;4&quot; |1
|
|-
!35
|{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Люксэмбург]]
|8.250
|
|-
!36
|{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Босьнія і Герцагавіна]]
|8.000
|
|-
!37
|{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Ірляндыя]]
|7.875
|
|}
|
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Месца
!Асацыяцыя
!Каэфіцыент
!Колькасьць клюбаў
!
|-
!38
|{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Паўночная Македонія]]
|7.625
| rowspan=&quot;18&quot; |1
|
|-
!39
|{{Сьцяг|Армэнія}} [[Армэнія]]
|7.375
|
|-
!40
|{{Сьцяг|Латвія}} [[Латвія]]
|7.375
|
|-
!41
|{{Сьцяг|Альбанія}} [[Малдова|Альбанія]]
|7.250
|
|-
!42
|{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Паўночная Ірляндыя]]
|6.958
|
|-
!43
|{{Сьцяг|Грузія}} [[Грузія]]
|6.875
|
|-
!44
|{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[Фінляндыя]]
|6.875
|
|-
!45
|{{Сьцяг|Малдова}} [[Латвія|Малдова]]
|6.875
|
|-
!46
|{{Сьцяг|Мальта}} [[Мальта]]
|6.375
|
|-
!47
|{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[Фарэрскія астравы]]
|6.125
|
|-
!48
|{{Сьцяг|Косава}} [[Косава]]
|5.833
|
|-
!49
|{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Гібральтар]]
|5.666
|
|-
!50
|{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Чарнагорыя]]
|5.000
|
|-
!51
|{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Ўэйлз]]
|5.000
|
|-
!52
|{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Ісьляндыя]]
|4.875
|
|-
!53
|{{Сьцяг|Эстонія}} [[Эстонія]]
|4.750
|
|-
!54
|{{Сьцяг|Андора}} [[Андора]]
|3.331
|
|-
!55
|{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Сан-Марына]]
|1.166
|
|}
|}

=== Разьмеркаваньне ===
Далей прадстаўляем ліст допуску на гэты сэзон. Трымацель тытулу Лігі Чэмпіёнаў [[Рэал Мадрыд|Рэал]] гарантаваў сабе ўдзел у групавым этапе Лігі Чэмпіёнаў што праз перамогу ў пяпярэднім [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА 2021—2022 гадоў|розыгрышу]], што праз атрыманьне чэмпіёнства ў гішпанскай Ля Лізе, таму наступныя зьмяненьні адпаведна адбыліся ў месцах разьмеркаваньняў сярод іншых удзельнікаў «ніжэйшых» (па рэйтынгу) лігаў, падобным чынам на зьмяненьні паўплывала [[Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)|расейскае ўварваньне ва Ўкраіну]], падсумоўваючы зьмены:

* Чэмпіёны 11 і 12 асацыяцый (Шатляндыі ды Ўкраіны адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з групавога этапу замест раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 13 і 14 асацыяцый (Турэцкай ды Дацкай адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з раўнду плэй-оф кваліфікацыйнага плэй-оф замест трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 15 і 16 асацыяцый (Кіпру ды Сэрбіі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Чэмпіёны 18, 19, 20 ды 21 асацыяцый (Харвацкай, Швайцарскай, Грэцкай ды Ізраільскай адпаведна) уступаюць у розыгрыш з другога кваліфікацыйнага раўнду замест першага кваліфікацыйнага раўнду (чэмпіёнскага шляху).
* Срэбныя чэмпіёны 10 і 11 асацыяцый (Аўстрыі й Шатляндыі адпаведна) ўступаюць у розыгрыш з трэцяга кваліфікацыйнага раўнду замест другога кваліфікацыйнага раўнду (шляху прадстаўнікоў ліг).

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Ліст допуску на сэзон Лігі Чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023
! colspan=&quot;2&quot; |
!Каманды ўступаючыя на гэтым этапе ў розыгрыш
!Каманды, што трапілі сюды з папярэдняга раўнду
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні раўнд
(4 каманды)
|
* 4 чэмпіёны з асацыяцыяў 52—55
|
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Першы кваліфікацыйны раўнд
(30 камандаў)
|
* 29 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 22—51 (акрамя Ліхтэнштайну)
|
* 1 пераможца папярэдняга раўнду
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Другі кваліфікацыйны раўнд
(24 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(20 камандаў)
|
* 5 чэмпіёнаў з асацыяцыяў 17—21
|
* 15 пераможцаў першага кваліфікацыйнага раўнду
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 камандаў)
|
* 4 срэбных чэмпёны з асацыяцыяў 12—15
|
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Трэці кваліфікацыйны раўнд
(20 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(12 камандаў)
|
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 15—16
|
* 10 пераможцаў другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(8 камандаў)
|
* 4 срэбныя чэмпіёны з асацыяцыяў 7—11 (акрамя Расеі)
* 2 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 5—6
|
* 2 пераможцы другога кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |Раўнд кваліфікацыі плэй-оф
(12 камандаў)
!Шлях чэмпіёнаў
(8 камандаў)
|
* 2 чэмпіёны з асацыяцыяў 13—14
|
* 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху чэмпіёнаў)
|-
!Шлях прадстаўнікоў лігаў
(4 каманды)
|
|
* 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Групавы этап
(32 каманды)
|
* Уладальнік тытулу чэмпіёна лігі Эўропы
* 11 чэмпіёнаў з асацыяцый 1-12 (акрамя Расеі)
* 6 срэбных чэмпіёнаў з асацыяцыяў 1-6
* 4 бронзавыя прызёры з асацыяцыяў 1-4
* 4 уладальнікі чацьвёртых месцаў з асацыяцыяў 1-4
|
* 4 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху чэмпіёнаў)
* 2 пераможцы раўнду плэй-оф (па шляху прадстаўнікоў лігаў)
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Плэй-оф асноўнай часткі
(16 камандаў)
|
|
* 8 пераможцаў груповога этапу
* 8 срэбных пераможцаў групавога этапу
|}

=== Каманды-ўдзельнікі ===
Пазнакі ў дужках паказваюць якім чынам кожная каманда кваліфікавалася на свой пачатковы раўнд у турніры:

* ЛЧ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Чэмпіёнаў.
* ЛЭ: Уладальнік Чэмпіёнскага тытулу Лігі Эўропы.
* 1-ы(-ая, -ае), 2-і(-ая, -ое), 3-і(-яя, -яе), 4-ы(4-ая, 4-ае) і г. д.: пазіцыя ва ўласнай лізе папярэдняга сезону.
* Прп-: пазіцыі ў лігах праз прыпыненьне папярэдніх сезонаў былі вызначаныя нацыянальнымі асацыяцыямі; усе каманды падлягалі зацьвярджэньню УЭФА ў адпаведнасьці з рэкамендацыямі для ўдзелу ў эўрапейскіх спаборніцтвах.

Другі кваліфікацыйны раўнд, трэці кваліфікацыйны раўнд і раўнд плэй-оф былі падзеленыя на Чэмпіёнскі Шлях ('''ЧШ''') ды Шлях Прадстаўнікоў Лігаў ('''ШПЛ''').

Колерам паказаны працягваньне ўдзелу ў розыгрышы, або спыненьне онлайн, падчас правядзеньня турніру.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Колер
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |Каманда выбыла з розыгрышу
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |Каманда пасьпяхова прасоўваецца па розыгрышы, або рыхтуецца ўступіць у яго
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |Каманда ўступіць у розыгрыш неўзабаве
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Кваліфікацыя каманд у Лігу Чэмпіёнаў УЭФА 2022-23
! colspan=&quot;2&quot; |Раўнд уступленьня
! colspan=&quot;4&quot; |Каманды
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;7&quot; |Групавы этап
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; | {{Сьцяг|Гішпанія}} [[Рэал Мадрыд|Рэал]] ([[Мадрыд]]) (1-ы)&lt;sup&gt;ЛЧ&lt;/sup&gt;
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; | {{Сьцяг|Нямеччына}} [[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахт]] ([[Франкфурт-на-Майне|Франкфурт]]) (ЛЭ)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Манчэстэр Сіці|Сіці]] ([[Манчэстэр]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Лівэрпул (футбольны клюб)|Лівэрпул]] (2-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Чэлсі Лёндан|Чэлсі]] ([[Лёндан]]) (3-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Ангельшчына}} [[Тотэнгэм Готспур]] ([[Лёндан]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]] (2-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]] ([[Мадрыд]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Гішпанія}} [[Сэвільля (футбольны клюб)|Сэвільля]] (4-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Італія}} [[Мілян (футбольны клюб)|Мілян]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Італія}} [[Інтэрнацыянале Мілян|Інтэрнацыянале]] ([[Мілян]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Італія}} [[Напалі Нэапаль|Напалі]] ([[Нэапаль]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Італія}} [[Ювэнтус Турын|Ювэнтус]] ([[Турын]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]] ([[Мюнхэн]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Барусія Дортмунд|Барусія]] ([[Дортмунд]]) (2-ая)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[Баер Левэркузэн|Баер 04]] ([[Левэркузэн]]) (3-і)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Нямеччына}} [[РБ Ляйпцыг (футбольны клюб)|РБ]] ([[Ляйпцыг]]) (4-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Францыя}} [[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]] ([[Парыж]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Францыя}} [[Алімпік Марсэль|Алімпік]] ([[Марсэль]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Порту (футбольны клюб)|Порту]] (1-ае)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Спортынг Лісабон|Спортынг]] ([[Лісабон]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[Аякс Амстэрдам|Аякс]] ([[Амстэрдам]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Бруге (футбольны клюб)|Бруге]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Бул]] ([[Зальцбург]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Сэлтык Глазга|Сэлтык]] ([[Глазга]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Украіна}} [[Шахтар Данецк|Шахтар]] ([[Данецк]]) (Прп-1-ы)
| colspan=&quot;3&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
!Плэй-оф кваліфікацыі
!ЧШ
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#F0FFF0;&quot; |{{Сьцяг|Данія}} [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] (1-ы)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |Трэці кваліфікацыйны раўнд
!&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Кіпр}} [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) (1-ая)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) (3-яе)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) (3-яя)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) (2-і)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]]) (2-і)
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |Другі кваліфікацыйны раўнд
! rowspan=&quot;2&quot; |&lt;abbr&gt;ЧШ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]]) (1-ае)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) (1-ае)
|
| colspan=&quot;2&quot; |
|-
!&lt;abbr&gt;ШПЛ&lt;/abbr&gt;
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) (Прп-2-ое)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]]) (2-ое)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]]) (2-і)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]]) (2-і)
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;8&quot; |Першы кваліфікацыйны раўнд
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]] (1-ае)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Румынія}} [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Казахстан}} [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Беларусь}} [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Польшча}} [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]] (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]]) (1-ыя)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]]) (1-ыя)
|-
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Альбанія}} [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]] (1-ая)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Грузія}} [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]]) (1-ае)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#90EE90;&quot; |{{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Мальта}} [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]]) (1-ы)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Косава}} [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]]) (1-ыя)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]]) (1-ая)
|-
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]]) (1-ыя)
|
|
|
|-
! colspan=&quot;6&quot; |
|-
! colspan=&quot;2&quot; |Папярэдні раўнд
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Эстонія}} [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]]) (1-ая)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Андора}} [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]]) (1-ы)
|style=&quot;background-color:#FFE4E1;&quot; |{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]]) (1-ая)
|}
Заўвагі:

# '''[[Расея]]:''' 28 лютага 2022 году расейскія футбольныя клюбы й зборныя былі адхілены ад спаборніцтваў ФІФА і УЭФА праз уварваньне Расеі ва Ўкраіну ў 2022 годзе. 2 траўня 2022 году УЭФА пацьвердзіла, што расейскія клюбы будуць выключаныя са спаборніцтваў УЭФА 2022—2023 гадоў.
# '''[[Ліхтэнштайн]]:''' Сем камандаў афіляваных зь Ліхтэнштайнскай футбольнай федэрацыяй гуляюць у Швайцарскай футбольнай лізе, адпаведна адбор праходзіць па Швайцарскай квоце. Адзінае эўрапейскае спаборніцтва, куда могуць трапіць удзельнікі празь Ліхтэнштайнскую асацыяцыю — Футбольны кубак Ліхтэнштайна, пераможцы якога кваліфікуюцца ў [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА|Лігу Канфэрэнцыяў УЭФА]].
# '''[[Украіна]]:''' Украінская Прэм’ер-ліга 2021-22 гадоў была спыненая праз расейскае ўварваньне ва Ўкраіну ў 2022 годзе. Дзьве лепшыя каманды лігі на момант спыненьня (данецкі «Шахтар» і кіеўскае «Дынама») былі абраныя Ўкраінскай асацыяцыяй футболу для ўдзелу ў Лізе чэмпіёнаў УЭФА 2022-23 гадоў.

== Расклад матчаў ==
Усім матчам былі разьмеркаваныя гульнявыя дні ў аўторак ды сераду, акрамя фіналу папярэдняга раўнду, які мусіў прайсьці ў пятніцу.

Усе лёсаваньні мусяць прайсьці ў штаб-кватэры УЭФА ў швайцарскім [[Ньён]]е, за выключэннем лёсаваньня групавога этапу, якое адбудзецца ў [[Стамбул]]е, [[Турэччына]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Расклад матчаў на Лігу чэмпіёнаў УЭФА 2022—2023
!Фаза
!Раўнд
!Лёсаваньне
!Першы матч
!Другі матч
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |Кваліфікацыя
|Папярэдні раўнд
|7 чэрвеня 2022
|21 чэрвеня 2022 (паўфіналы)
|24 чэрвеня 2022 (фінал)
|-
|Першы кваліфікацыйны раўнд
|14 чэрвеня 2022
|5—6 ліпеня 2022
|12—13 ліпеня 2022
|-
|Другі кваліфікацыйны раўнд
|15 чэрвеня 2022
|19—20 ліпеня 2022
|26—27 ліпеня 2022
|-
|Трэці кваліфікацыйны раўнд
|18 ліпеня 2022
|2—3 жніўня 2022
|9 жніўня 2022
|-
|Плэй-оф
|Кваліфікацыйны плэй-оф
|2 жніўня 2022
|16—17 жніўня 2022
|23—24 жніўня 2022
|-
| rowspan=&quot;6&quot; |Групавы этап
|1 гульнявы дзень
| rowspan=&quot;6&quot; |25 жніўня 2022
| colspan=&quot;2&quot; |6—7 верасьня 2022
|-
|2 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |13—14 верасьня 2022
|-
|3 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |4—5 кастрычніка 2022
|-
|4 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |11—12 кастрычніка 2022
|-
|5 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |25—26 кастрычніка 2022
|-
|6 гульнявы дзень
| colspan=&quot;2&quot; |1—2 лістапада 2022
|-
| rowspan=&quot;4&quot; |Гульні на вылет
|Раўнд шаснаццаці
|7 лістапада 2022
|14-15 і 21—22 лютага 2023
|7-8 і 14—15 сакавіка 2023
|-
|Чвэрцьфіналы
| rowspan=&quot;3&quot; |17 сакавіка 2023
|11—12 красавіка 2023
|18—19 красавіка 2023
|-
|Паўфіналы
|9—10 траўня 2023
|16—17 траўня 2023
|-
|Фінал
| colspan=&quot;2&quot; |10 чэрвеня 2023 году на «[[Алімпійскі стадыён Ататурка|Алімпійскім стадыёне Ататурка]]» у [[Стамбул]]е.
|}

== Кваліфікацыйныя раўнды ==

=== Папярэдні раўнд ===
Лёсаваньне адбылося па раскладзе 7 чэрвеня. Удзельнічаць маюцца ў папярэднім раўндзе чатыры каманды. Пасеў камандаў для лёсаваньня быў заснаваны на іх клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022 году з двума пасеянымі і двума непасеянымі. Усе матчы пройдуць на стадыёне Вікінгура ў Рэйк’явіку, Ісьляндыя.

Пераможца пяпярэдняга раўнду праходзе ў першы кваліфікацыйны раўнд. Пераможаныя ўдзельнікі папярэдняга раўнду аўтаматычна пяройдуць у другі кваліфікацыйны раўнд чэмпіёнскага шляху [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022-23|Лігі Канфэрэнцыяў УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!Лік
!Каманда 2
!Галы й галеадоры
|-
! colspan=&quot;3&quot; |Паўфіналы
!
|-
|{{Сьцяг|Эстонія}} [[Левадыя Талін|Левадыя]] ([[Талін]])
|1-6
|{{Сьцяг|Ісьляндыя}}''' [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])'''
|[[Закарыя Бегларышвілі|Бегларышвілі]] 6' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Даглес Макляган|Макляган]] 10' (1:1), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 27' (1:2), [[Халдур Шмаўры Сыгурдсан|Сыгурдсан]] 45' (1:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 49' (1:4), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 71' (1:5), [[Юліўс Магнусан|Магнусан]] 77' (1:6)
|-
|{{Сьцяг|Сан-Марына}} [[Ля Фіярыта Монтэджардана|Ля Фіярыта]] ([[Монтэджардына|Монтэджардана]])
|1-2
|{{Сьцяг|Андора}}''' [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])'''
|[[Даніла Эзэкіэль Рынальдзі|Рынальдзі]] 45+2' (1:0), [[Хэніс Сальдэвіля Сольдуга|Сальдэвіля]] 55' (1:1), 66' (1:2)
|-
! colspan=&quot;3&quot; |Фінал
!
|-
|{{Сьцяг|Андора}} [[Інтэр Эскальдэс-Энгардань|Інтэр]] ([[Эскальдэс-Энгардань]])
|0-1
|{{Сьцяг|Ісьляндыя}}''' [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])'''
|[[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 68' (0:1)
|}

=== Першы кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне першага кваліфікацыйнага раўнду прайшло 14 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 6 й 7 ліпеня, а матчам у адказ — 12 й 13 ліпеня 2022 году.

Пераможцы двубою накіроўваюцца ў другі раўнд кваліфікацыі па Шляху Чэмпіёнаў. Пераможаным наканавана перавесьціся ў другі раўнд кваліфікацыі [[Ліга канфэрэнцыяў УЭФА 2022—2023|Лігі канфэрэнцыяў]] на Шлях Чэмпіёнаў.
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
!
!
!
!
!Удзельнікі пасьляматчавых пэнальці
|-
|{{Сьцяг|Армэнія}}''' [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])'''
|2:2 (4:3){{Заўвага|назва=пэнальці}}
|{{Сьцяг|Румынія}} [[ЧФР Клуж]] ([[Клуж-Напока]])
|0:0
|2:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|1. —
2.[[Бісмарк Аджэй-Баатэнг|Нана]] 6' (0:1), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 89' (1:1), [[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] 94' (1:2), [[Зоран Гаіч|Гаіч]] 119' (2:2)
| colspan=&quot;6&quot; |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Яўген Кочук|Кочук]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Артак Даш'ян|Даш'ян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Аванес Арутунян|Арутунян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Артур Авагян|Авагян]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;|лік=4-3|кам2={{пэнгол}}[[Марка Дуганджыч|Дуганджыч]]&lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Клаўдыю Адрыян Міхай Петрыла|Петрыла]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Андрэй Бурка|Бурка]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Карла Мухар|Мухар]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Марыё Хорхэ Маліка Паўліна|Камора]]}}
|-
|{{Сьцяг|Славенія}}''' [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]'''
|2:0{{Заўвага|Пераможаны ў гэтым двубоі перайшоў у 3 кваліфікацыйны этап Лігі Канфэрэнцыяў 2022—2023.|name=&quot;нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу&quot;}}
|{{Сьцяг|Беларусь}} [[Шахцёр Салігорск|Шахцёр]] ([[Салігорск]])
|0:0
|2:0
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Рока Батурына|Батурына]] 12' (1:0), 56' (2:0)
|-
|{{Сьцяг|Баўгарыя}}''' [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])'''
|3:0
|{{Сьцяг|Чарнагорыя}} [[Сут’еска Нікшыч|Сут’еска]] ([[Нікшыч]])
|2:0
|1:0
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Алекс Сантана|Сантана]] 74' (1:0), [[Матыяс Фабіян Тысэра|Тысэра]] 90+1' (2:0)
2.[[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 53' (3:0)
|-
|{{Сьцяг|Люксэмбург}}''' [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])'''
|3:1
|{{Сьцяг|Альбанія}} [[Тырана (футбольны клюб)|Тырана]]
|1:0
|2:1
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Магсан Хасан Нэдэр|Нэдэр]] 71' (1:0)
2.[[Філіп Боіч|Боіч]] 49' (2:0), [[Дэйвід Сінані|Сінані]] 61' (3:0), [[Рэдан Джыджа|Джыджа]] 78' (3:1)
|-
|{{Сьцяг|Казахстан}} [[Табол Кастанай|Табол]] ([[Кастанай]])
|1:5
|{{Сьцяг|Вугоршчына}}''' [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])'''
|0:0
|1:5
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Адама Малюда Траарэ|Траарэ]] 4' (0:1), 17' (0:2), [[Айса Лайдуні|Лайдуні]] 21' (0:3), [[Ігар Сяргееў|Сяргееў]] 23' (1:3), [[Форчун Басі|Басі]] 74' (1:4), 90+1' (1:5)
|-
|{{Сьцяг|Швэцыя}}''' [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]'''
|6:5
|{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]] ([[Рэйк’явік]])
|3:2
|3:3
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мартын Ульсан|Ульсан]] 16' (1:0), [[Крысталь Маўні Інгасан|Інгасан]] 38' (1:1), [[Уля Тойванэн|Тойванэн]] 42' (2:1), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 84' (3:1), [[Гэльгі Гуд’ёнсан|Гуд’ёнсан]] 90+3' (3:2)
2.[[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 15' (3:3), [[Вэлька Бірманчэвіч|Бірманчэвіч]] 34' (4:3), [[Фэлікс Бэіма|Бэіма]] 44' (5:3), [[Андэрс Крыстыянсэн|Крыстыянсэн]] 49' (6:3), [[Мікалай Андрэас Гансэн|Гансэн]] 56' (6:4), [[Карл Фрыдлейфур Гунарсан|Гунарсан]] 75' (6:5)
|-
|{{Сьцяг|Косава}} [[Балкані Сухарэка|КФ Балкані]] ([[Сухарэка]])
|1:2
|{{Сьцяг|Летува}}''' [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])'''
|1:1
|0:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Назьмі Грыпшы|Грыпшы]] 15' (1:0), [[Олівэр Баф|Баф]] 25' (1:1)
2.[[Кегіндэ Матыяс Аевусі|Аевусі]] 97' (1:2)
|-
|{{Сьцяг|Фінляндыя}}''' [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])'''
|2:2{{Заўвага|name=&quot;нюанс цякучага кваліфікацыйнага этапу&quot;}}(5:4){{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы каманды білі пэнальці|назва=пэнальці}}
|{{Сьцяг|Латвія}} [[Рыская футбольная школа]] ([[Рыга]])
|1:0
|1:2{{Заўвага|Для выяўленьня пераможцы быў задзейнічаны дадатковы час у два таймы па 15 хвілінаў|назва=д.ч.}}
|1.[[Мануэль Мартыч|Мартыч]] 11' (1:0)
2.[[Артур Зюзінc|Зюзінc]] 48' (1:1), [[Стэфан Паніч|Паніч]] 56' (1:2), [[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]] 75' (2:2)
| colspan=&quot;6&quot; |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Сантэры Вяянянен|Вяянянен]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Мурыля Энрыке дэ Араўха Сантас|Мурыля]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Боян Радулавіч|Радулавіч]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Фабіян Сэрарэнс|Сэрарэнс]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Каспэр Тэрха|Тэрха]]{{пэнгол}}|лік=5-4|кам2={{пэнгол}}[[Віталь Ягадзінскіс|Ягадзінскіс]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Таміслаў Шарыч|Шарыч]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Стэфан Паніч|Паніч]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Жыга Ліпушчак|Ліпушчак]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Пётр Марэш|Марэш]]}}
|-
|{{Сьцяг|Нарвэгія}}''' [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]'''
|4:3
|{{Сьцяг|Фарэрскія астравы}} [[КІ Кляксьвік|КІ]] ([[Кляксьвік]])
|3:0
|1:3
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 11' (1:0), 31' (2:0), 58' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (3:0)
2.[[Мэдс Бо Мікэльсэн|Мікэльсэн]] 12' (3:1), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 20' (3:2), [[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 55 ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:2), [[Якуп Біскопсту Андрэасэн|Андрэасэн]] 85' (4:3)
|-
|{{Сьцяг|Ўэйлз}} [[Нью-Сэйнтс Освэстры|Нью-Сэйнтс]] ([[Освэстры]])
|1:2
|{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}}''' [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])'''
|1:0
|0:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Раян Бробэл|Бробэл]] 57' (1:0)
2.[[Джэймі Малгры|Малгры]] 90+4' (1:1), [[Ітан Дэвайн|Дэвайн]] 95' (1:2)
|-
|{{Сьцяг|Ірляндыя}}''' [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])'''
|3:0
|{{Сьцяг|Мальта}} [[Гібэрніянз Паола|Гібэрніянз]] ([[Паола]])
|3:0
|0:0
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Ронан Фін|Фін]] 25' (1:0), [[Дылан Ўотс|Ўотс]] 40' (2:0), [[Роры Гэфні|Гэфні]] 78' (3:0)
2.—
|-
|{{Сьцяг|Польшча}} [[Лех Познань|Лех]] ([[Познань]])
|2:5
|{{Сьцяг|Азэрбайджан}}''' [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])'''
|1:0
|1:5
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мікаэль Ісгак|Ісгак]] 41' (1:0)
2.[[Крыстафэр Вэльдэ|Вэльдэ]] 1' (2:0), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 14' (2:1), [[Філіп Азобіч|Азобіч]] 42' (2:2), [[Кэвін Давід Мэдына Рэнтэрыя|Мэдына]] 56' (2:3), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 74' (2:4), [[Абас Гусэйнаў|Гусэйнаў]] 77' (2:5)
|-
|{{Сьцяг|Паўночная Македонія}}''' [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])'''
|3:2
|{{Сьцяг|Гібральтар}} [[Лінкальн Рэд Імпс]] ([[Гібральтар]])
|3:0
|0:2
| colspan=&quot;7&quot; |1.[[Мамаду Данфа|Данфа]] 11' (1:0), [[Сандэй Адэтунджы|Адэтунджы]] 28' (2:0), [[Скот Ўайзмэн|Ўайзмэн]] 62' ([[Аўтагол|аўта]]) (3:0)
2.[[Хуан Франсіска Гарсія Пенья|Хуанфры]] 32' (3:1), [[Лі Гэнры Касьяр|Касьяр]] 69 (3:2)
|-
|{{Сьцяг|Босьнія і Герцагавіна}} [[Зрынскі Мостар|Зрынскі]] ([[Мостар]])
|0:1
|{{Сьцяг|Малдова}}''' [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])'''
|0:0
|0:1
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Ігар Савіч|Савіч]] 22' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:1)
|-
|{{Сьцяг|Славаччына}}''' [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])'''
|2:1
|{{Сьцяг|Грузія}} [[Дынама Батумі|Дынама]] ([[Батумі]])
|0:0
|2:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;7&quot; |1. —
2.[[Зурыка Давіташвілі|Давіташвілі]] 104' (0:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 115' (1:1), [[Іван Шапоньчык|Шапоньчык]] 120+3' (2:1)
|}

=== Другі кваліфікацыцны раўнд ===
Лёсаваньне другога кваліфікацыйнага раўнду адбылося 15 чэрвеня 2022 году. Першым матчам наканавана 19 й 20 ліпеня, а матчам у адказ — 26 й 27 ліпеня 2022 году адпаведна.

Пераможцы двубою кваліфікуюцца ў трэці раўнд адпаведнага шляху. Пераможаныя на чэмпіёнскім шляху адпраўляюцца ў чэмпіёнскі шлях трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2022—2023 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]], у той жа час астатнія са шляху прадстаўнікоў лігі адпраўляюцца ў частку шляху прадстаўнікоў лігі трэцяга кваліфікацыйнага раўнду [[Ліга Эўропы УЭФА 2021—2022 гадоў|Лігі Эўропы УЭФА]].
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|+Чэмпіёнскі шлях
|'''{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])'''
|5:3
|{{Сьцяг|Славаччына}} [[Слован Браціслава|Слован]] ([[Браціслава]])
|1:2
|4:1
|1.[[Крыстафэр Закарыясэн|Закарыясэн]] 70' (1:0), [[Гурам Кашыа|Кашыа]] 81' (1:1), [[Тыгран Барсэгян|Барсэгян]] 86' (1:2)
2.[[Франк Балі|Балі]] 20' (2:2), [[Крыстафэр Закарыясэн|Закарыясэн]] 31' (3:2), [[Вэрнан ДэМарка Марлякі|ДэМарка]] 70' (3:3), [[Адама Малюда Траарэ|Траарэ]] 89' (4:3), [[Айса Лайдуні|Лайдуні]] 90+5' (5:3)
|-
|'''{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])'''
|3:2
|{{Сьцяг|Паўночная Македонія}} [[Шкупі Скоп’е|Шкупі]] ([[Скоп’е]])
|2:2
|1:0
|1.[[Кэвен да Сілва Інасіў|Кэвен]] 25' (0:1), [[Арыян Адэмі|Адэмі]] 44' (1:1), [[Бруна Пэткавіч|Пэткавіч]] 86' (2:1), [[Рэнальда Сефас|Сефас]] 89' (2:2)

2.[[Арыян Адэмі|Адэмі]] 47' (3:2)
|-
|'''{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])'''
|5:4
|{{Сьцяг|Швайцарыя}} [[Цюрых (футбольны клюб)|Цюрых]]
|3:2
|2:2{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|1.[[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 17' (1:0), [[Ібраіма Ваджы|Ваджы]] 36' (2:0), 65' (3:0), [[Ліндрыт Камбэры|Камбэры]] 65' (3:1), [[Мірлінд Крэзью|Крэзью]] 85' (3:2)
2.[[Максім Мядзьведзеў|Мядзьведзеў]] 4' ([[Аўтагол|аўта]]) (3:3), [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі|Кадзі]] 56' (4:3), [[Іван Сантыні|Сантыні]] 90+6' (4:4), [[Авусі Квабэна|Авусі]] 98 (5:4)
|-
|{{Сьцяг|Фінляндыя}} [[ХІК Хэльсынкі|ХІК]] ([[Хэльсынкі]])
|1:7
|'''{{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])'''
|1:2
|0:5
|1.[[Томаш Хоры|Хоры]] 6' (0:1), [[Боян Радулавіч|Радулавіч]] 50' (1:1), [[Ян Копіц|Копіц]] 57' (1:2)

2.[[Лудэк Пэрніца|Пэрніца]] 11' (1:3), [[Ян Сыкара|Сыкара]] 21' (1:4), [[Лукаш Гэйда|Гэйда]] 31' (1:5), [[Ян Сыкара|Сыкара]] 76' (1:6), [[Ян Клімент|Клімент]] 84' (1:7)
|-
|{{Сьцяг|Паўночная Ірляндыя}} [[Лінфілд Бэлфаст|Лінфілд]] ([[Бэлфаст]])
|1:8
|'''{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]'''
|1:0
|0:8
|1.[[Кірк Міляр|Міляр]] 83' (1:0)
2.[[Гуга Вэтлесан|Вэтлесан]] 7' (1:1), [[Віктар Баніфэйс Аког|Баніфэйс]] 21' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:2), [[Амал Ўільям Д'ваз Пелегрына|Пелегрына]] 23' (1:3), [[Ульрык Салтнэс|Салтнэс]] 29' (1:4), [[Рунар Эспэйорд|Эспэйорд]] 52' (1:5), [[Амал Ўільям Д'ваз Пелегрына|Пелегрына]] 54' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:6), [[Альфонс Сампстэд|Сампстэд]] 73' (1:7), [[Рунар Эспэйорд|Эспэйорд]] 88' (1:8)
|-
|'''{{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])'''
|3:0
|{{Сьцяг|Швэцыя}} [[Мальмё (футбольны клюб)|Мальмё]]
|1:0
|2:0
|1.[[Фаб'ен Урэга|Урэга]] 49' (1:0)
2.[[Кегіндэ Матыяс Аевусі|Аевусі]] 34' (2:0), [[Рэнан Алівэйра|Алівэйра]] 52' (3:0)
|-
|'''{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])'''
|4:2
|{{Сьцяг|Ірляндыя}} [[Шэмрак Ровэрз Дублін|Шэмрак Ровэрз]] ([[Дублін]])
|3:0
|1:2
|1.[[П'ерас Сатырыю|Сатырыю]] 26' (1:0), 35' (2:0), [[Ігар Тыяга Насымента Радрыгес|Тыяга]] 90+4' (3:0)

2.[[Аарон Грын|Грын]] 21' (3:1), [[Айдама Эмаку|Эмаку]] 88' (3:2), [[Каўлі Алівэйра Соўза|Каўлі]] 90+4' (4:2)
|-
|{{Сьцяг|Славенія}} [[Марыбор (футбольны клюб)|Марыбор]]
|0:1
|'''{{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])'''
|0:0
|0:1
|1. —

2.[[Мамо Янсанэ|Янсанэ]] 90+2' (0:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]])'''
|5:1
|{{Сьцяг|Грэцыя}} [[Алімпіякос Пірэй|Алімпіякос]] ([[Пірэй]])
|1:1
|4:0
|1.[[Філіп Аксель Фрыгаст Цынкернагэль|Цынкернагэль]] 7' (0:1), [[Долеў Хазіза|Хазіза]] 90+2' (1:1)
2.[[Цярон Чэры|Чэры]] 5' (2:1), [[Францьдзі П'ера|П’ера]] 61' (3:1), 65' (4:1), [[Мухамад Абу Фана|Абу Фана]] 86' (5:1)
|-
|'''{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])'''
|4:2
|{{Сьцяг|Люксэмбург}} [[Ф91 Дудэлянж]] ([[Дудэлянж]])
|0:1
|4:1
|1.[[Самір Хаджы|Хаджы]] 72' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (0:1)

2.[[Магсан Хасан Нэдэр|Нэдэр]] 21' (0:2), [[Карлёс Джэмісан Тэлес дос Сантас Жуніёр|Жуніньё]] 24' (1:2), [[Лука Юрычыч|Юрычыч]] 53' (2:2), [[Юзуф Атубанджа|Атубанджа]] 75' (3:2), [[Лука Юрычыч|Юрычыч]] 85' (4:2)
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
!
!
!Удзельнікі пасьляматчавых пэнальці
|+Шлях прадстаўнікоў лігі
|'''{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])'''
|2:2 (4:3){{Заўвага|назва=пэнальці}}
|{{Сьцяг|Кіпр}} [[АЕК Лярнака|АЕК]] ([[Лярнака]])
|1:1
|1:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
|1.[[Адам Дзюрча|Дзюрча]] 81' (0:1), [[Эрык Сьвятчанка|Сьвятчанка]] 84' (1:1)

2.[[Віктар Алатунджы|Алатунджы]] 9' (1:2), [[Гэнрык Дальсгор|Дальсгор]] 12' (2:2)
| colspan=&quot;3&quot; |{{Сэрыя пэнальці|кам1=[[Гэнрык Дальсгор|Дальсгор]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Піёнэ Сыста|Сыста]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Олівэр Сёрэнсэн|Сёрэнсэн]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Нікаляс Дур|Дур]]{{пэнгол}}&lt;br /&gt;[[Соры Каба|Каба]]{{пэнміма}}|лік=4:3|кам2={{пэнміма}}[[Омры Альтман|Альтман]]&lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Хрвое Мілічавіч|Мілічавіч]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Хасэ Рома|Рома]] &lt;br /&gt;{{пэнгол}}[[Бруна Гама|Гама]] &lt;br /&gt;{{пэнміма}}[[Густаву Ледыш|Ледыш]]}}
|-
|'''{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]])'''
|2:1
|{{Сьцяг|Турэччына}} [[Фэнэрбахчэ Стамбул|Фэнэрбахчэ]] ([[Стамбул]])
|0:0
|2:1{{Заўвага|назва=д.ч.}}
| colspan=&quot;4&quot; |1.—
2.[[Віталь Буяльскі|Буяльскі]] 57' (1:0), [[Атыла Салаі|Салаі]] 89' (1:1), [[Аляксандар Караваеў|Караваеў]] 114' (2:1)
|}

=== Трэці кваліфікацыйны раўнд ===
Лёсаваньне трэцяга кваліфікацыйнага раўнду адбылося 18 ліпеня 2022 году а 13 гадзіны па Менскаму часе. Усяго 20 камандам наканаваны ўдзел у трэцім кваліфікацыйным раўндзе. Яны падзеленыя на 2 шляхі:

* '''Чэмпіёнскі шлях''' (12 камандаў)
* '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (8 камандаў)

Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбыўся па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Чэмпіёнскі шлях'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|-
|{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]])
|матч 1
|{{Сьцяг|Кіпр}} [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]])
|4:0
|9 жніўня 2022
|1.[[Мацьё Філіп Пейбэрн|Пейбэрн]] 38' ([[Аўтагол|аўта]]) (1:0), [[Алі Махамад Аль Фаз|Махамад]] 54' (2:0), 62' (3:0), [[Францьдзі П'ера|П’ера]] 79' (4:0)
|-
|{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]])
|матч 2
|{{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])
|1:1
|9 жніўня 2022
|1. [[Франк Балі|Балі]] 17' (0:1), [[Авусі Квабэна|Авусі]] 34 (1:1)
|-
|{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]])
|матч 3
|{{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])
|1:2
|9 жніўня 2022
|1. [[Дына Пэрыч|Пэрыч]] 6' (0:1), [[Сэрджыё Пат|Пат]] 9' ([[Аўтагол|аўта]]) (0:2), [[Бэрнард Тэкпэтэй|Тэкпэтэй]] 22' (1:2)
|-
|{{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]])
|матч 4
|{{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])
|1:2
|9 жніўня 2022
|1. [[Рашыд Аканбі|Аканбі]] 36' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Томаш Хоры|Хоры]] 40' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:1), [[Павал Буха|Буха]] 55' (1:2)
|-
|{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]
|матч 5
|{{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])
|5:0
|9 жніўня 2022
|1. [[Гуга Вэтлесан|Вэтлесан]] 33' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (1:0), [[Амал Ўільям Д'ваз Пелегрына|Пелегрына]] 36' (2:0), [[Ларш-Ёргэн Сальвесэн|Сальвесэн]] 58' (3:0), [[Марыўс Хойбратэн|Хойбратэн]] 61' (4:0), [[Рунар Эспэйорд|Эспэйорд]] 90+3' (5:0)
|-
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]])
|матч 6
|{{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])
|5:0
|9 жніўня 2022
|1. [[Асман Букары|Букары]] 29' (1:0), [[Гелёр Канга|Канга]] 33' (2:0), [[Асман Букары|Букары]] 44' (3:0), 70' (4:0), [[Стэфан Мітравіч|Мітравіч]] 77' (5:0)
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Шлях прадстаўнікоў лігі'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
!Галы й галеадоры
|-
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]])
|матч 7
|{{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])
|1:1
|9 жніўня 2022
|1. [[Джоўі Вээрман|Вээрман]] 38' (0:1), [[Аксэль Дызазі|Дызазі]] 80' (1:1)
|-
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]])
|матч 8
|{{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]])
|1:0
|9 жніўня 2022
|1. [[Аляксандар Караваеў|Караваеў]] 28' (1:0)
|-
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]])
|матч 9
|{{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|2:0
|9 жніўня 2022
|1. [[Тэдзі Тэўма|Тэўма]] 27' (1:0), [[Дантэ Ванцэйр|Ванцэйр]] 76' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (2:0)
|-
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]])
|матч 10
|{{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])
|4:1
|9 жніўня 2022
|1. [[Гансалу Рамуш|Рамуш]] 17' (1:0), 33' (2:0),  [[Энцо Херэміяс Фернандэс|Фернандэс]] 40' (3:0), [[Гансалу Рамуш|Рамуш]] 61' (4:0), [[Піёнэ Сыста|Сыста]] 78' ([[Пэнальці (футбол)|пэн]].) (4:1)
|}

=== Раўнд кваліфікацыйнага плэй-оф ===
Лёсаваньне раўнду кваліфікацыйнага плэй-оф адбылося 2 жніўня 2022 году а 13 гадзіны па Менскаму часе. Усяго 12 камандаў будзе ўдзельнічаць у раўндзе кваліфікацыйнага плэй-оф. Яны падзеленыя на 2 шляхі:

* '''Чэмпіёнскі шлях''' (8 камандаў): 2 каманды, што пачынаюць свой удзел з гэтага раўнду й 6 пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раўнду
* '''Шлях прадстаўнікоў лігі''' (4 каманды): 4 пераможцы трэцяга кваліфікацыйнага раўнду

Пасеў камандаў перад лёсаваньнем адбыўся па клюбных каэфіцыентах УЭФА 2022. Для пераможцаў трэцяга кваліфікацыйнага раунду, чыя асоба не была вядомая на момант лёсаваньня (а гэта ўсе ўдзельнікі, акрамя [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгагена]] ды [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспора]]), выкарыстоўваўся клюбны каэфіцыент каманды, што мае найвышэйшы рэйтынг у кожнай з пар. Першая каманда, што выбіралася ў кожнай пары падчас лёсаваньня, стала камандай-гаспадыняй першага матчу.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Чэмпіёнскі шлях'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
|-
|{{Сьцяг|Азэрбайджан}} [[Карабах Агдам|Карабах]] ([[Агдам]]) / {{Сьцяг|Вугоршчына}} [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]] ([[Будапэшт]])
|матч 1
|{{Сьцяг|Малдова}} [[Шэрыф Тыраспаль|Шэрыф]] ([[Тыраспаль]]) / {{Сьцяг|Чэхія}} [[Вікторыя Пльзень|Вікторыя]] ([[Пльзень]])
|16—17 жніўня 2022
|23—24 жніўня 2022
|-
|{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]] / {{Сьцяг|Летува}} [[Жальгірыс Вільня|Жальгірыс]] ([[Вільня]])
|матч 2
|{{Сьцяг|Баўгарыя}} [[Лудагорац Разград|Лудагорац]] ([[Разград]]) / {{Сьцяг|Харватыя}} [[Дынама Загрэб|Дынама]] ([[Загрэб]])
|16—17 жніўня 2022
|23—24 жніўня 2022
|-
|{{Сьцяг|Ізраіль}} [[Макабі Хайфа|Макабі]] ([[Хайфа]]) / {{Сьцяг|Кіпр}} [[Апалён Лімасол|Апалён]] ([[Лімасол]])
|матч 3
|{{Сьцяг|Сэрбія}} [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]] ([[Бялград]]) / {{Сьцяг|Армэнія}} [[Пюнік Ерэван|Пюнік]] ([[Ерэван]])
|16—17 жніўня 2022
|23—24 жніўня 2022
|-
|{{Сьцяг|Данія}} [[Капэнгаген (футбольны клюб)|Капэнгаген]] 
|матч 4
|{{Сьцяг|Турэччына}} [[Трабзанспор Трабзон|Трабзанспор]] ([[Трабзон]])
|16 жніўня 2022
|24 жніўня 2022
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+'''Шлях прадстаўнікоў лігі'''
!Каманда 1
!&lt;abbr&gt;Агульны лік&lt;/abbr&gt;
!Каманда 2
!Першы матч
!Другі матч
|-
|{{Сьцяг|Украіна}} [[Дынама Кіеў|Дынама]] ([[Кіеў]]) / {{Сьцяг|Аўстрыя}} [[Штурм Грац|Штурм]] ([[Грац]])
|матч 5
|{{Сьцяг|Партугалія}} [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]] ([[Лісабон]]) / {{Сьцяг|Данія}} [[Міт’юлян Гэрнінг|Міт’юлян]] ([[Гэрнінг]])
|16—17 жніўня 2022
|23—24 жніўня 2022
|-
|{{Сьцяг|Бэльгія}} [[Юніён Сэн-Жыль]] ([[Брусэль]]) / {{Сьцяг|Шатляндыя}} [[Рэйнджарз Глазга|Рэйнджарз]] ([[Глазга]])
|матч 6
|{{Сьцяг|Францыя}} [[Манака (футбольны клюб)|Манака]] ([[Фанвіей]]) / {{Сьцяг|Нідэрлянды}} [[ПСВ Эйндговэн|ПСВ]] ([[Эйндговэн]])
|16—17 жніўня 2022
|23—24 жніўня 2022
|}

== Статыстыка ==
У статыстыку ўваходзяць што кваліфікацыйныя раўнды, што раўнды групавога этапу, што раўнды плэй-оф.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!месца
!Топ-10 найлепшых галеадораў
!Колькасьць забітых мячоў
|-
|1
|{{Сьцяг|Нігерыя}} ''[[Віктар Баніфэйс Аког]] ({{мова-en|''Victor Boniface Okoh''|скарочана}}) [[Юніён Сэн-Жыль (футбольны клюб)|Юніён Сэн-Жыль]] перайшоў летам 2022 з [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімта]]''
|5
|-
|2
|''{{Сьцяг|Бразылія}} [[Кадзі Юры Боржэс Маліноўскі]] ({{Мова-парт|''Kady Iuri Borges Malinowski''|скарочана}}) [[Карабах Агдам|Карабах]]''
|4
|-
| rowspan=&quot;8&quot; |3-10
|''{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Амал Ўільям Д'ваз Пелегрына]] ({{Мова-no|''Amahl William D'vaz Pellegrino''|скарочана}}) [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]''
|3
|-
|''{{Сьцяг|Нарвэгія}} [[Рунар Эспэйорд]] ({{Мова-no|''Runar Espejord''|скарочана}}) [[Будэ-Глімт (футбольны клюб)|Будэ-Глімт]]''
|3
|-
|''{{Сьцяг|Гана}} [[Асман Букары]] ({{Мова-en|''Osman Bukari''|скарочана}}) [[Црвена Зьвезда Бялград|Црвена Зьвезда]]''
|3
|-
|''{{Сьцяг|Гаіці}} [[Францьдзі П'ера]] ({{Мова-франц|''Frantzdy Pierrot''|скарочана}}) [[Макабі Хайфа|Макабі]]''
|3
|-
|''{{Сьцяг|Малі}} [[Адама Малюда Траарэ]] ({{Мова-франц|''Adama Malouda Traoré''|скарочана}}) [[Фэрэнцвараш Будапэшт|Фэрэнцвараш]]''
|3
|-
|''{{Сьцяг|Партугалія}} [[Гансалу Рамуш]] ({{Мова-парт|''Gonçalo Matias Ramos''|скарочана}}) [[Бэнфіка Лісабон|Бэнфіка]]''
|3
|-
|{{Сьцяг|Ісьляндыя}} [[Крысталь Маўні Інгасан]] ({{Мова-ісьл|''Kristall Máni Ingason''|скарочана}}) [[Вікінгур Рэйк’явік|Вікінгур]]
|3
|-
|''{{Сьцяг|Кіпр}} [[П'ерас Сатырыю]] ({{Мова-грэц|''Πιέρος Σωτηρίου''|скарочана}}) [[Лудагорац Разград|Лудагорац]]''
|3
|}
== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}[https://www.uefa.com/uefachampionsleague/ Афіцыйны сайт Лігі чэмпіёнаў UEFA]{{Заўвага|Па сканчэньні розыгрышу 2022-23 гадоў старонка гэтага розыгрышу будзе месьціцца па іншым адрасе, глядзіце ўважліва}}
== Заўвагі ==
{{Заўвагі}}

{{Парады артыкулу|няма крыніцаў|няма катэгорыяў|артаграфія}}
{{Ліга чэмпіёнаў УЭФА}}
[[Катэгорыя:Ліга чэмпіёнаў УЭФА]]
[[Катэгорыя:2022 год у футболе]]
[[Катэгорыя:2023 год у футболе]]</text>
      <sha1>a1n5du33a5ycrvbn70vynoczv36769z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бяседа</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257499</id>
    <revision>
      <id>2331721</id>
      <parentid>2331687</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:30:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Іншыя значэньні]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62826" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Музычны гурт
|Назва              = «Бяседа»
|Фота               = 
|памер              = 
|Подпіс             = 
|Гады               = з 1991-га
|Адкуль             = Менск (Беларусь)
|Мова               = беларуская
|Жанр               = [[народная музыка]]
|Выдавец            = [[Белтэлерадыёкампанія]]
|Зьвязаныя праекты  = 
|Афіцыйная старонка = [https://web.archive.org/web/20170505201950/http://beseda.3belarus.by/ beseda.3belarus.by]
|Удзельнікі2        = [[Леанід Захлеўны]], [[Мікола Алешка]], [[Тацьцяна Лазоўская]], [[Юлія Саўчанка]], [[Ігар Міхалькоў]], [[Ганна Алешка]], [[Сяргей Бяльцоў]], [[Валянцін Кірыленка]], [[Ігар Міхалькоў]], [[Вольга Калавур]], [[Юлія Захарава]], [[Настасься Кулік]]
|Удзельнікі         = 
|Былыя ўдзельнікі   = [[Якаў Навуменка]], [[Аляксандар Балотнік]], [[Валянціна Карэлікава]], [[Сьвятлана Суседчык]], [[Натальля Раманская]], [[Анжэла Макарава]]
}}
'''«Бяседа»''' — музычны [[ансамбль]] Беларусі, заснаваны ў студзені 1991 году кампазытарам [[Леанід Захлеўны|Леанідам Захлеўным]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Настрой — «бяседны»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2286&amp;mode=print|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=|год=21 сакавіка 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=200 12 (880)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

Рэпэртуар складаўся зь [[Беларуская народная песьня|беларускіх народных песьняў]], якія былі [[жарт]]оўнымі і лірычнымі, прысьвячаліся народным [[абрад]]ам і сямейным урачыстасьцям. Найбольш вядомымі былі песьні «[[За маладых]]» і «[[Маруся]]», «[[Запрагай-ка, бацька, коней]]» і «[[Зьвіняць звончыкі]]». На [[канцэрт]]ах чаргавалі [[Хор|харавыя]], інструмэнтальныя і сольныя нумары ў [[Беларускі народны строй|народных строях]]. У рэпэртуары пераважалі апрацоўкі народных [[мэлёдыя]]ў і аўтарскія песьні, створаныя Леанідам Захлеўным і вядучым музыкам [[Мікола Алешка|Мікалаем Алешкам]]. Найбольшай славай карысталіся песьні «[[Ай, ды полька]]» на словы [[Уладзімер Пецюкевіч|Ўладзімера Пецюкевіча]] і музыку Алешкі, «[[Вечарынка]]» на словы [[Уладзімер Мазго|Ўладзімера Мазго]] і музыку Захлеўнага, а таксама «[[Чарка на пасашок]]» на словы [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]] і музыку [[Аляксандар Балотнік|Аляксандра Балотніка]]. Да 60-годзьдзя вызваленьня Беларусі Леанід Захлеўны напісаў цыкль песьняў на словы [[Віктар Кавальчук|Віктара Кавальчука]] («Вальс 44-га году», «Напярэдадні вайны» і «Тальянка») і [[Міхаіл Ясень|Міхаіла Ясеня]] («Ах, Тацьцяна Фёдараўна», «З днём нараджэньня» і «Перамога»), за які атрымаў спэцыяльную прэмію прэзыдэнта Беларусі. Ансамбаль браў удзел у міжнародных [[фальклёр]]ных сьвятах: «[[Маладзечна (фэстываль)|Маладзечна]]» і [[Дзень беларускага пісьменства]], «[[Дажынкі (фэст)|Дажынкі]]» і «[[Славянскі базар у Віцебску]]». «Бяседа» выступала ў 14 краінах, у тым ліку ў [[Вэнэсуэла|Вэнэсуэле]], 3-х краінах Азіі — [[Казахстан]]е, [[Карэя|Карэі]] і Кітаі, а таксама ў 10 краінах Эўропы — усіх суседніх Латвіі, [[Летува|Летуве]], [[Польшча|Польшчы]], Расеі ды [[Украіна|Ўкраіне]], Аўстрыі, [[Нямеччына|Нямеччыне]], Партугаліі, Румыніі і [[Швэцыя|Швэцыі]]. Гурт запісваў песьні ў фонд [[Беларускае радыё|Беларускага радыё]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Анcамбль народнай музыкі «Бяседа»|спасылка=https://www.tvr.by/bel/company/uslugi4654/muzychnyya-kalektyvy9655/ansambl-narodnay-muzyki-byaseda/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Альбом ==
У 2016 годзе ансамбль «Бяседа» выдаў [[кампакт-дыск]] «[[Запаветны бераг]]» да свайго 25-годзьдзя. Музычны альбом улучаў 23 песьні. У яго запісе ўзялі ўдзел 5 сьпявачак і сьпевакоў: [[Валянцін Кірыленка]], [[Тацяна Лазоўская]] і [[Натальля Раманская]], [[Юлія Саўчанка]] і [[Сьвятлана Суседчык]]. Музыку гралі 8 чалавек: [[Ганна Алешка|Ганна]] ([[скрыпка]]) і [[Мікола Алешка|Мікола]] Алешкі ([[баян]] і [[гармонік]]), [[Сяргей Бяльцоў]] (скрыпка) і [[Вольга Калавур]] ([[цымбалы]]), [[Ігар Міхальцоў]] (баян, гармонік і сьпеў) і [[Аляксандар Надточы]] ([[сынтэзатар]] і [[Бубны|ўдарнікі]]), [[Юры Чаркас]] ([[дудка]] і [[флейта]]) і [[Пётар Чырта]] ([[кантрабас]]). [[Гукарэжысэр]]ам выступіў [[Д. Каршакевіч]], а [[зьвядзеньне]] выканаў [[С. Лісоўскі]]. Мастацкі кіраўнік [[Леанід Захлеўны]] апрацаваў 14 песьняў (1 і 5, 8—12 і 14—16, 18—19 і 22—23), Мікола Алешка — 8 (2—4 і 6—7, 13 і 20—21), а Сяргей Бяльцоў — адну (17). Альбом выпусьціла [[Белтэлерадыёкампанія]] на падставе запісаў [[Беларускае радыё|Беларускага радыё]]&lt;ref&gt;Ансамбль «Бяседа». Альбом «Запаветны бераг» [Электронны рэсурс] / маст.кір. [[Леанід Захлеўны]], гукарэж. [[Д. Каршакевіч]]. — Менск : [[Белтэлерадыёкампанія]], 2016. — [[Кампакт-дыск]]&lt;/ref&gt;.
{{Сьпіс трэкаў
|загаловак           = «Запаветны бераг»
|поўная_працягласьць = 1 гадз. 9 хв. 17 сэк.
|паказ_словаў    = так
|паказ_музыкі    = так
|назва1          = Запаветны бераг
|словы1          = [[Леанід Пранчак]]
|музыка1         = [[Леанід Захлеўны]]
|працягласьць1   = 2:54
|назва2          = Ой, прачнуўся я ў панядзелак
|словы2          = [[беларуская народная песьня]]
|працягласьць2   = 2:17
|назва3          = У вішнёвым садочку
|словы3          = беларуская народная песьня
|працягласьць3   = 2:16
|назва4          = Дзе ж бы я ні ехала
|словы4          = беларуская народная песьня
|працягласьць4   = 2:20
|назва5          = Дзяўчыненька, шуміць гай
|словы5          = беларуская народная песьня
|працягласьць5   = 3:05
|назва6          = [[Полька]] «Шмыгалёўка»
|музыка6         = [[Мікола Алешка]]
|працягласьць6   = 1:46
|назва7          = Дзеўчына як вішня
|словы7          = [[Уладзімер Пецюкевіч]]
|музыка7         = Мікола Алешка
|працягласьць7   = 3:25
|назва8          = Дарагая, мая залатая
|словы8          = [[С. Салагуб]]
|музыка8         = [[Леанід Захлеўны]]
|працягласьць8   = 3:13
|назва9          = Маміна вішня
|словы9          = [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Уладзімер Карызна]]
|музыка9         = Леанід Захлеўны
|працягласьць9   = 3:44
|назва10         = Бацькоў не забывай
|словы10         = [[Міхаіл Ясень]]
|музыка10        = Леанід Захлеўны
|працягласьць10  = 3:27
|назва11         = Восем хлопцаў на сяло
|словы11         = [[Алесь Бадак]]
|музыка11        = Леанід Захлеўны
|працягласьць11  = 2:06
|назва12         = Там за вёсачкай
|словы12         = С. Салагуб
|музыка12        = Леанід Захлеўны
|працягласьць12  = 2:36
|назва13         = Кума
|словы13         = [[Аляксандар Лягчылаў]]
|музыка13        = Мікола Алешка
|працягласьць13  = 2:50
|назва14         = Будзем жыць як набяжыць
|словы14         = Алесь Бадак
|музыка14        = [[Ізмаіл Капланаў]]
|працягласьць14  = 3:24
|назва15         = Дальва
|словы15         = Алесь Бадак
|музыка15        = Леанід Захлеўны
|працягласьць15  = 3:25
|назва16         = Залаты матыў
|словы16         = Леанід Пранчак
|музыка16        = Леанід Захлеўны
|працягласьць16  = 4:02
|назва17         = Муза ты мая
|словы17         = Уладзімер Пецюкевіч
|музыка17        = [[Сяргей Бяльцоў]]
|працягласьць17  = 3:12
|назва18         = Не чакала, пакахала
|словы18         = Аляксандар Лягчылаў
|музыка18        = [[Тарыэл Майсурадзэ]]
|працягласьць18  = 3:21
|назва19         = А на вуліцы грамы
|словы19         = [[Алесь Пісарчык]]
|музыка19        = Леанід Захлеўны
|працягласьць19  = 2:49
|назва20         = На сьцяжынцы вечаровай
|словы20         = Уладзімер Карызна
|музыка20        = Мікола Алешка
|працягласьць20  = 3:40
|назва21         = Песьню на шчасьце прыміце
|словы21         = Уладзімер Пецюкевіч
|музыка21        = Мікола Алешка
|працягласьць21  = 2:50
|назва22         = Чарка на пасашок
|словы22         = Аляксандар Лягчылаў
|музыка22        = [[Аляксандар Балотнік]]
|працягласьць22  = 2:29
|назва23         = [[Разьвітаньне з Радзімай|Палянэз]]
|музыка23        = [[Міхал Клеафас Агінскі|Міхал Агінскі]]
|працягласьць23  = 4:06
}}

== Супраца ==
«Бяседа» выконвала песьні на вершы [[Надзея Салодкая|Надзеі Салодкай]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Навум Гальпяровіч]].|загаловак=Надзея|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=|год=1 жніўня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/30-2014.pdf 30 (4779)]|старонкі=10|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Іван Цітавец|Івана Цітаўца]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Кіра Мураўская.|загаловак=Засьпяваем|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=5 верасьня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/35-2014.pdf 35 (4784)]|старонкі=5|issn=}}&lt;/ref&gt;, [[Тацьцяна Атрошчанка|Тацьцяны Атрошчанкі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Талівінская.|загаловак=Для ўсіх, хто кахае|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150310/1425936471-dlya-usih-hto-kahae|выданьне=Зьвязда|тып=|год=10 сакавіка 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/45-27903 45 (27903)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/03/10sak-16.indd_.pdf 8]|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Людмілы Кебіч|Людмілы Кебіч]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ніна Каленчыкава.|загаловак=Дамінанты яе лёсу|спасылка=|выданьне=[[Полымя (часопіс)|Полымя]]|тып=часопіс|год=Жнівень 2016|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/verstka_1-192_8.pdf 8 (1042)]|старонкі=166|issn=0130-8068}}&lt;/ref&gt;, [[Кастусь Цыбульскі|Кастуся Цыбульскага]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Віктар Байкачоў.|загаловак=Анлайн-сустрэча з паэтам|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210228/1614494875-anlayn-sustrecha-z-paetam|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=|год=26 лютага 2021|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/gr-02-2021_small.pdf 2 (3638)]|старонкі=8|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Ўладзімера Ўладзімеравіча Карызны]], [[Уладзімер Мазго|Уладзімера Мазго]] («Мэлёдыя душы» і «Вечарынка», «У новы век», «Закахалася ў суседа» і «Хлебны квас»)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Мазго]].|загаловак=Зьнічкі вечнасьці|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=12 сакавіка 2021|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/10-2021_1.pdf 10 (5115)]|старонкі=9|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Алесь Бадак|Алеся Бадака]], [[Леанід Пранчак|Леаніда Пранчака]] і [[Уладзімер Скарынкін|Ўладзімера Скарынкіна]], [[Уладзімер Пецюкевіч|Уладзімера Пецюкевіча]] і [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]].

== Удзельнікі ==
На 2022 год удзельнікамі ансамблю «Бяседа» былі [[Леанід Захлеўны]] і [[Мікола Алешка]], [[Тацьцяна Лазоўская]] і [[Юлія Саўчанка]], [[Ігар Міхалькоў]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Нэлі Зігуля.|загаловак=Полька пад «Бяседу»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150925/1443131635-polka-pad-byasedu|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=25 верасьня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/184-28042 67184 (28042)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/09/25ver-9.indd_.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Ганна Алешка]], [[Сяргей Бяльцоў]] і [[Валянцін Кірыленка]], [[Ігар Міхалькоў]] і [[Вольга Калавур]], [[Юлія Захарава]] і [[Настасься Кулік]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

У мінулым у складзе ансамблю бралі ўдзел [[Якаў Навуменка]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Мазго]].|загаловак=Уваскрэсьні ў роднай песьні|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=|год=28 сакавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/13-2014.pdf 13 (4762)]|старонкі=16|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Аляксандар Балотнік]], [[Валянціна Карэлікава]] і [[Сьвятлана Суседчык]], [[Натальля Раманская]] і [[Анжэла Макарава]]&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Уладзімер Субат.|загаловак=Музыка захапіла і не адпусьціла|спасылка=https://www.sb.by/articles/muzyka-zakhapila-i-ne-adpustsila.html|выданьне=[[Сельская газэта]]|тып=|год=31 сьнежня 2021|нумар=[https://www.sb.by/belniva/archive/31122021/ 21589]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
У студзені 1991 году кампазытар [[Леанід Захлеўны]] заснаваў ансамбль «Бяседа», які стаў выконваць [[Народная музыка|народную музыку]] на [[Беларускае радыё|Беларускім радыё]]. Гурт склалі артысты ансамблю «[[Жывіца (ансамбль)|Жывіца]]», які вярнуўся з гастроляў на запрашэньне [[Беларусы ў ЗША|беларускай дыяспары Амэрыкі]] безь кіраўніцы [[Валянціна Пархоменка|Валянціны Пархоменкі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=«Трэба, каб па творах кампазытара можна было пазнаць, на якой зямлі ён жыве»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220311/1647006894-leanid-zahleuny-pa-tvorah-kampazitara-treba-znac-na-yakoy-zyamli-yon-zhyve|выданьне=Зьвязда|тып=|год=12 сакавіка 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/49-29671 49 (20671)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12sak-9_optim_2.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Назву ансамблю прапанаваў сьпявак [[Якаў Навуменка]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. Адной зь першых стала песьня «Каля [[Чырвоны касьцёл|Чырвонага касьцёла]]» на словы [[Леанід Пранчак|Леаніда Пранчака]] пад аранжыроўку [[Юры Багаткевіч|Юрыя Багаткевіча]]&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. У 1998 годзе [[баян]]іст [[Аляксандар Балотнік]] паклаў на музыку словы песьні «[[Чарка на пасашок]]» [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]], якая стала [[шлягер]]ам «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Аляксандар Пукшанскі.|загаловак=Баяніст — па нацыянальнасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140411/1397166760-bayanist-pa-nacyyanalnasci|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=11 красавіка 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/67-27677 67 (27677)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/04/11kras-8.indd_.pdf 8]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Адной зь [[Лірычных|лірычных]] песьняў у выкананьні «Бяседы» стала песьня «Яблычак румяны» на словы [[Уладзімер Пецюкевіч|Ўладзімера Пецюкевіча]] і музыку баяніста [[Мікола Алешка|Міколы Алешкі]]. Яе засьпявала [[Валянціна Карэлікава]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Уладзімер Карызна]].|загаловак=«Па сьцяжынцы, дзе ішоў любы мой, каханы»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20170421/1492782786-pa-scyazhyncy-dze-ishou-lyuby-moy-kahany|выданьне=Зьвязда|тып=|год=22 красавіка 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/77-28441 77 (28441)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/22kra-12.indd__0.pdf 12]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Аднаўленьнем [[акардэон]]аў, баянаў і [[гармонік]]аў для «Бяседы» займалася майстэрня «Музрам» [[Беларускі саюз музычных дзеячоў|Беларускага саюзу музычных дзеячоў]], што месьцілася ў Менску па вуліцы Чычэрына, д. 1 (насупраць [[Вялікі тэатар Беларусі|Вялікага тэатру Беларусі]])&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Сьвятлова.|загаловак=Валянцін Барэйша: «Зрабіць новыя мяхі, клявіятуру, мэханіку — тыя яшчэ фокусы»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20201108/1604831937-valyancin-bareysha-zrabic-novyya-myahi-klaviyaturu-mehaniku-tyya-yashche|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=30 кастрычніка 2020|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/41-2020.pdf 41 (5097)]|старонкі=14|issn=}}&lt;/ref&gt;. Да 2003 году [[Скрыпка|скрыпкі]] і [[цымбалы]], дудкі і [[Жалейка|жалейкі]] для «Бяседы» вырабляў [[Усевалад Жукоўскі]], якога пазьней замяніў ягоны [[сын]] Аляксандар&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Тамара Круталевіч.|загаловак=Заручоны з культурай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=18521|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=|год=23 кастрычніка 2021|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=874 43 (1534)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

У чэрвені 2007 году «Бяседа» выступіла на гала-[[Канцэрт|канцэрце]] падчас [[Фэстываль|Фэстывалю]] народнай музыкі ў [[Паставы|Паставах]] (Віцебская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вольга Ягорава.|загаловак=«Карагод наш пастаўскі – ён усіх зачараваў»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=421&amp;mode=print|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=газэта|год=16 чэрвеня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=119 24 (790)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2007 году падчас сьвяткаваньня 125-годзьдзя [[Янка Купала|Янкі Купалы]] [[Першы нацыянальны канал Беларускага радыё]] прадставіў прэм’еру радыёспэктаклю «[[Паэт і дзяўчына]]» паводле аднайменнай п’есы [[Пятро Васючэнка|Пятра Васючэнкі]]. У яго запісе браў удзел ансамбаль «Бяседа»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Людміла Лявонава.|загаловак=Паэт і муза|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;DomainName=mast&amp;id=57&amp;mode=print|выданьне=[[Мастацтва (часопіс)|Мастацтва]]|тып=часопіс|год=Верасень 2007|нумар=[http://kimpress.by/?DomainName=mast&amp;idnum=3 9 (294)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. На пачатку верасьня 2007 году гурт зьняўся ў перадачы «[[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне|Агульнанацыянальнага тэлебачаньня]]» ў Летнім амфітэатры [[Віцебск]]у. У сярэдзіне верасьня «Бяседа» ўзяла ўдзел у «[[Дажынкі (фэст)|Дажынках]]» з прэм’ерай песьні «Аграгарадок» на словы [[Іван Цітавец|Івана Цітаўца]] і музыку [[Іван Поклад|Івана Поклада]], а 27 верасьня дала сольнік у Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Песьні з мажорнай афарбоўкай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=653&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=29 верасьня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=130 38-39 (804-805)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 4 кастрычніка 2007 году ансамбль узяў удзел у канцэрце да 10-годзьдзя [[Палац Рэспублікі|Палаца Рэспублікі]] ў Менску&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Палац Рэспублікі — гучыць дзяржаўна|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=656&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=6 кастрычніка 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=131 40 (806)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 3 лістапада «Бяседа» сыграла ў [[Беларуская філярмонія|Беларускай філярмоніі]] на канцэрце да 125-годзьдзя [[Якуб Колас|Якуба Коласа]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Юры Іваноў.|загаловак=Прынашэньне Коласу|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=791&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=10 лістапада 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=136 45 (811)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 7 сьнежня 2007 году ансамбль сыграў у [[Каракас]]е (Вэнэсуэла) на Нацыянальнай выставе дасягненьняў Беларусі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Беларусь — у Вэнэсуэле|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=849|выданьне=Культура|тып=|год=1 сьнежня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=139 48 (814)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

18 студзеня 2008 году «Бяседа» стала ўдзельніцай канцэрту да 70-годьдзя [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] ў Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Вобласьці сьвяткуюць юбілей|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=958|выданьне=Культура|тып=|год=19 студзеня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=145 3 (821)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Увесну 2008 году Леанід Захлеўны напісаў для ансамблю «Бяседа» цыкль песьняў «З днём нараджэньня, Перамога» пра шчасьлівую гісторыю [[Каханьне|каханьня]] ад расстаньня ў 1941 годзе да сустрэчы ў 1945-м&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Яшчэ раз пра вайну|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1354&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=10 траўня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=160 19 (837)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2008 годзе ансамбль выступіў на гала-канцэрце падчас «[[Славянскі базар у Віцебску|Славянскім базары ў Віцебску]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Спрадвечная песня ў пластычнай формуле часоў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1553&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=12 ліпеня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=168 28 (846)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 7 верасьня 2008 году на [[Дзень беларускага пісьменства]] ў [[Барысаў|Барысаве]] (Менская вобласьць) «Бяседа» зайграла на гала-канцэрце «Мы — беларусы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ільля Сьвірын.|загаловак=Мы – беларусы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1647|выданьне=Культура|тып=|год=6 верасьня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=173 36 (854)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 20 верасьня на Рэспубліканскім сьвяце-[[кірмаш]]ы працаўнікоў сяла «[[Дажынкі (фэст)|Дажынкі]]» ансамбль «Бяседа» прадставіла прэм’еру песьні «Кірмаш гудзе»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Лідзія Андрэва.|загаловак=Куфар-радца|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1701|выданьне=Культура|тып=|год=20 верасьня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=175 38 (856)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У кастрычніку 2008 году адбыўся выступ на адкрыцьці Міжнароднага фэстывалю [[Юры Башмет|Юрыя Башмета]] ў менскім [[Парк Горкага (Менск)|парку Горкага]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=«Хаджэньне ў народ» зь імправізацыяй на Страдзівары|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1802|выданьне=Культура|тып=|год=18 кастрычніка 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=180 42 (860)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

2 красавіка 2009 году ансамбль выступіў на беларуска-расейскім канцэрце ў Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Дзень яднаньня|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2318|выданьне=Культура|тып=|год=4 красавіка 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=202 14 (882)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Пры канцы чэрвеня 2009 году Прэзыдыюм [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі|Фэдэрацыі прафсаюзаў Беларусі]] прысудзіў «Бяседзе» грашовую прэмію ў галіне музыкі за канцэртную папулярызацыю беларускай народнай песьні ў замежжыфілярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Прэміі прысуджаныя найлепшым|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2727|выданьне=Культура|тып=|год=18 ліпеня 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=218 29 (897)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Увечары 31 сьнежня 2009 году на тэлеканале «[[Беларусь 2|Лад]]» паказалі пераднавагодні канцэрт «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ільля Сьвірын.|загаловак=«Жывы гук» без кампрамісаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=3495|выданьне=Культура|тып=|год=26 сьнежня 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=244 52 (920)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 24 верасьня 2010 году «Бяседа» выступіла на гала-канцэрце падчас «Дажынак» у [[Ліда|Лідзе]] (Гарадзенская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Андрэй Старжынскі.|загаловак=Каравай для Ліды|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=4679|выданьне=Культура|тып=|год=25 верасьня 2010|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=288 39 (959)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

=== 2010-я гады ===
У кастрычніку 2011 году ансамбль выступіў у [[Магілёў|Магілёве]] на Міжнародным музычным фэстывалі «[[Залаты шлягер]]» у канцэртнай праграме «Карагод сяброўства» з расейскімі і ўкраінскімі музыкамі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Да «Шлягера» з маніторынгам|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6486|выданьне=Культура|тып=|год=15 кастрычніка 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=346 42 (1013)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 23 лістапада 2011 году мастацкаму кіраўніку «Бяседы» Леаніду Захлеўнаму прысудзілі [[ордэн Францішка Скарыны]] за заслугі ў разьвіцьці культуры&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Уганараваныя дзяржавай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6673|выданьне=Культура|тып=|год=26 лістапада 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=352 48 (1019)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 19 траўня 2012 году ў рамках Дзён культуры Беларусі ў [[Санкт-Пецярбург]]у (Расея) «Бяседа» выступіла на пляцоўцы Музэю вады&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Яўген Рагін.|загаловак=Эксклюзівы.by для Паўночнай Пальміры|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7438|выданьне=Культура|тып=|год=26 траўня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=379 21 (1044)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2012 году ансамбль узяў удзел у 21-м «Славянскім базары» ў Віцебску&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Закон аншлягаў і пустых месцаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7732|выданьне=Культура|тып=|год=28 ліпеня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=388 30 (1052)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 28 ліпеня «Бяседа» сыграла на канцэрце ў [[Каленкавічы|Каленкавічах]] (Гомельская вобласьць) падчас 7-га Фэстывалю народнага гумару «[[Аўцюкі]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Пётра Васілеўскі.|загаловак=«Аўцюкі» вярнуліся ў Аўцюкі|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7754|выданьне=Культура|тып=|год=4 жніўня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=389 31 (1053)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 25 кастрычніка 2012 году ансамбль сыграў у Канцэртнай залі Беларускай філярмоніі на творчым вечары кампазытара [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Ўладзімера Ўладзімеравіча Карызны]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Карызна-бэнд|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7984|выданьне=Культура|тып=|год=20 кастрычніка 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=396 42 (1064)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

3 жніўня 2013 году ў [[Міхалова (Падляскае ваяводзтва)|Міхалове]] (Беластоцкі павет) «Бяседа» выступіла на 3-м Фэстывалі беларускай культуры «[[Прымацкая бяседа]]», які сабраў каля 3000 гледачоў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=А трохтысячная «Бяседа» — на дзесяць гадзін|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=9140|выданьне=Культура|тып=|год=10 жніўня 2013|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=440 32 (1106)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. На пачатку верасьня 2013 году на Дні беларускага пісьменства ў родным [[Быхаў|Быхаве]] выступіла салістка «Бяседы» [[Тацьцяна Лазоўская]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Тацьцяна Студзенка.|загаловак=Не растрачаныя пісьмёны|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=газэта|год=6 верасьня 2013|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/lim35-2013.pdf 35 (4733)]|старонкі=8|issn=0024-4686}}&lt;/ref&gt;. У кастрычніку 2013 году ансамбль сыграў песьні свайго былога саліста [[Якаў Навуменка|Якава Навуменка]] на канцэрце ягонай памяці «На паруках настальгіі», які прайшоў у Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Абрысы|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=25 кастрычніка 2013|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/lim42-2013.pdf 42 (4740)]|старонкі=3|issn=}}&lt;/ref&gt;. На 2013 год ў [[Сеціва|Сеціве]] разьмясьцілі відэазапісу выступаў «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вольга Навіцкая.|загаловак=Канцэртмайстар — пра віртуальнае|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=9528|выданьне=Культура|тып=|год=9 лістапада 2013|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=453 45 (1119)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

7 траўня 2014 году ансамбль выканаў народныя песьні для перадачы «Наперад у мінулае», якую паказалі на тэлеканалах «[[Беларусь 3]]» і «[[Беларусь 24]]» у рамках праекту «100 песеня для Беларусі» да Дня працаўнікоў тэлебачаньня, радыё і сувязі. 8 траўня адпаведны канцэрт паўторна трансьлявалі на [[Беларускае радыё|Беларускім радыё]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Да сьвятаў — зь песьнямі|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140502/1399058072-da-svyatau-z-pesnyami|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=2 траўня 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/81-27691 81 (27691)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/05/ZV_20140503_6.pdf 6]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У чэрвені 2014 году на Фэстывалі беларускай песьні і паэзіі «[[Маладзечна (фэстываль)|Маладзечна]]» (Менская вобласьць) ансамбль «Бяседа» ўзяў удзел у канцэрце «Спадчына песьняроў», прысьвечаным [[Уладзімер Мулявін|Ўладзімеру Мулявіну]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ніна Шчарбачэвіч.|загаловак=Словы зь песьні|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140617/1402952484-slovy-z-pesni|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 чэрвеня 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/111-27721 111 (27721)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/06/17cher-1.indd_.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/06/17cher-3.indd_.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У чэрвені 2014 году на вечарыне да 75-годзьдзя паэта [[Уладзімер Скарынкін|Ўладзімера Скарынкіна]] ў [[Дзяржаўны літаратурны музэй Янкі Купалы|Дзяржаўным літаратурным музэі Янкі Купалы]] сьпявачка «Бяседы» [[Валянціна Карэлікава]] выканала [[раманс]]ы на словы Ўладзімера і Андрэя Скарынкіных&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Яна Явіч.|загаловак=Майстар перастварэньняў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140622/1403416825-maystar-perastvarennyau|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=20 чэрвеня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/24-2014.pdf 24 (4773)]|старонкі=9|issn=}}&lt;/ref&gt;. 4 лістапада 2014 году «Бяседа» сыграла ў Вялікай залі Беларускай філярмоніі на гала-канцэрце «Музычны скарб Беларусі» з нагоды 89-годзьдзя Беларускага радыё. Радыёканал «[[Культура (радыё)|Культура]]» ладзіў наўпроставую трансьляцыю падзеі. 14 лістапада канцэрт паказалі на тэлеканале «[[Беларусь 1]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=Беларускае радыё адкрые музычныя скарбы|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20141017/1413495500-belaruskae-radyyo-adkrye-muzychnyya-skarby|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 кастрычніка 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/198-27808 198 (47808)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/10/17kas-7.indd_.pdf 7]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Таксама ў лістападзе сьпявак «Бяседы» Мікола Алешка атрымаў [[мэдаль Францішка Скарыны]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Пунктырам|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=21 лістапада 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/46-2014.pdf 46 (4795)]|старонкі=1|issn=}}&lt;/ref&gt;. 27 лістапада ансамбль выступіў у Палацы Рэспублікі на канцэрце [[Тарыэл Майсурадзэ|Тарыэла Майсурадзэ]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Пра роўныя ўмовы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11101|выданьне=Культура|тып=|год=29 лістапада 2014|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=514 48 (1174)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

30 траўня 2015 году ансамбль засьпяваў на Сьвяце беларускай культуры ў Польшчы&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алег Клімаў.|загаловак=Да Дзён культуры|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11566|выданьне=Культура|тып=|год=16 траўня 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=533 20 (1198)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 5—7 чэрвеня 2015 году адбыўся 15-ы фэст «Маладзечна» з удзелам «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Фармат? Новы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11635|выданьне=Культура|тып=|год=30 траўня 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=535 20 (1198)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 3 ліпеня 2015 году тэлеканал «Беларусь 3» паказаў праграму ансамбля «Запрашаем на «Бяседу»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Глядзіце і слухайце|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150702/1435785687-glyadzice-i-sluhayce|выданьне=Зьвязда|тып=|год=2 ліпеня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/124-27982 124 (27982)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/07/2lip-7.indd_.pdf 7]|issn=}}&lt;/ref&gt;. 25 ліпеня ансамбль засьпяваў на 16-м Міжнародным фэстывалі беларускай культуры «[[Сяброўская бяседа]]» ў [[Гарадок (Беластоцкі павет)|Гарадку]] (Беластоцкі павет)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Міжнародны фэстываль беларускай культуры «Сяброўская бяседа»|спасылка=https://poland.mfa.gov.by/be/embassy/news/caec1c5a052bac79.html|выдавец=[[Амбасада Беларусі ў Польшчы]]|дата публікацыі=27 траўня 2015|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Ад 2 верасьня ў [[Горадня|Горадні]] па 10 кастрычніка ў Менску «Бяседа» [[Гастролі|гастралявала]] па 18 гарадах і [[мястэчка]]х Беларусі, у тым ліку па ўсіх абласных цэнтрах, з канцэртнай праграмай «Любіць Беларусь»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=«Любіць Беларусь!»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150821/1440106860-lyubic-belarus|выданьне=Зьвязда|тып=|год=21 жніўня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/159-28017 159 (28017)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/08/21zni-6.indd_.pdf 6]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Тэлеканал «Беларусь 3» паказваў адпаведныя канцэрты, у перапынках якіх вядоўца [[Алена Трацэнка]] праводзіла тэле[[Віктарына|віктарыну]] «[[Размаўляем па-беларуску]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ірына Кацяловіч.|загаловак=«Любіць Беларусь» праз музыку і мову|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150901/1441056917-lyubic-belarus-praz-muzyku-i-movu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=1 верасьня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/166-28024 166 (28024)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/08/1ver-3.indd_.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;. На канцэртах гучалі такія песьні, як «Хлеб ды соль», «А ў Марусі хата на пагосьце», «Звончыкі», «Былі ў мяне сваты» і «Вечарынка»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Бяседа ў «мажоры» і «міноры»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20151002/1443734198-byaseda-u-mazhory-i-minory|выданьне=Зьвязда|тып=|год=2 кастрычніка 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/189-28047 189 (28047)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/10/2kas-5.indd_.pdf 5]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У кожнай з 6 вобласьцяў Беларусі музыкі наведалі па 3 паселішчы, у тым ліку родныя гарады музыкаў: Горадню, [[Слуцак]] і [[Баранавічы]], [[Слонім]] і [[Наваполацак]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Тур з кансультацыямі|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=12137|выданьне=Культура|тып=|год=10 кастрычніка 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=555 41 (1219)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, 26 верасьня выступілі на «Дажынках» у [[Круглае|Круглым]] (Магілёўская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ганна Тузянкова.|загаловак=Валожыншчына, Кругляншчына, Віцебшчына, Бярэзіншчына|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=12127|выданьне=Культура|тып=|год=10 кастрычніка 2015|нумар=41 (1219)|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

4—5 чэрвеня 2016 году ў Горадні прайшоў 11-ы [[Рэспубліканскі фэстываль нацыянальных культураў]], на якім зайграла «Бяседа»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Марына Весялуха|загаловак=Адкрыецца музэй Рэспубліканскага фэстывалю нацыянальных культур|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20160519/1463675729-adkryecca-muzey-festyvalyu-nacyyanalnyh-kultur|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=19 траўня 2016|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 6 красавіка 2017 ансамбль сыграў канцэрт у [[Гарадок|Гарадку]] (Віцебская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Гарадку выступіць ансамбль народнай музыкі «Бяседа»|спасылка=http://haradok.info/bel//новости/культура/3552/|выдавец=Партал «Гарадок»|дата публікацыі=29 сакавіка 2017|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 31 кастрычніка 2017 году правялі канцэрт у [[Салігорск]]у (Менская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Калi традыцыя ажывае|спасылка=https://esoligorsk.by/novosti/v-soligorske/53173-kali-tradytsyya-azhyvae-ansambl-byaseda-zno-zaprashae-na-kantsert-u-saligorsku|выдавец=Партал «Электронны Салігорск»|дата публікацыі=28 верасьня 2017|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Падчас Міжнароднага фэстывалю «Залаты шлягер» у 2017 годзе «Бяседа» выступіла на канцэрце «Сустракаем Новы год разам», які тэлеканал «Беларусь 3» паказаў 31 сьнежня&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=У дадатак да аліўе — песьні, танцы і гумар|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20171228/1514477162-shto-prapanuyuc-gledacham-belaruskiya-telekanaly-u-navagodnyuyu-noch|выданьне=Зьвязда|тып=|год=29 сьнежня 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/251-28615 251 (28615)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/29sne-3_optim.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

17 чэрвеня 2018 году ансамбль зайграў на вечарыне «Гэта мы» да 80-годзьдзя фатографа [[Юры Сяргеевіч Іваноў|Юрыя Іванова]], якая прайшла ў [[Беларускі дзяржаўны акадэмічны музычны тэатар|Беларускім дзяржаўным акадэмічным музычным тэатры]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Юры Чарнякевіч.|загаловак=Фота на дарозе жыцьця|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=16244|выданьне=Культура|тып=|год=15 чэрвеня 2019|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=749 24 (1411)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 20 лютага 2020 году ў [[Беласток]]у «Бяседа» засьпявала на гала-канцэрце 27-га фэстывалю «[[Беларуская песьня]]», які прайшоў у [[Падляская опэра|Падляскай опэры]]. Гала-канцэрт сабраў 850 гледачоў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Іван Ждановіч.|загаловак=Варшава, Торунь, Гайнаўка|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20200318/1584508267-varshava-torun-gaynauka|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=газэта|год=12 сакавіка 2020|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/gr-05-2020-small.pdf 5 (3617)]|старонкі=2|issn=0439-3619}}&lt;/ref&gt;. 29 жніўня 2020 году ў [[Ляскавічы (Петрыкаўскі раён)|Ляскавічах]] (Петрыкаўскі раён) ансамбль зайграў на 6-м Міжнародным фэстывалі этнакультурных традыцыяў «[[Кліч Палесься]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прадстаўнікі 11 раёнаў Беларусі прымуць удзел у фэстывалі «Кліч Палесься»|спасылка=https://blr.belta.by/culture/view/pradstauniki-11-raenau-belarusi-prymuts-udzel-u-festyvali-klich-palessja-91141-2020/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=27 жніўня 2020|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

3 лютага 2021 году «Бяседа» сыграла на канцэрце «Будзь здаровы, гаспадар» свайго былога ўдзельніка [[Аляксандар Балотнік|Аляксандра Балотніка]], які прайшоў у Вялікай залі Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=А вось песьні ўсе — гіты|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=17802|выданьне=Культура|тып=|год=30 студзеня 2021|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=835 5 (1497)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 12 чэрвеня 2021 году ансамбль выступіў на гала-канцэрце падчас 20-га фэстывалю «Маладзечна»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Знакамітыя беларускія кампазытары, паэты і артысты зьбяруцца на закрыцьці фэстывалю «Маладзечна»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210612/1623493924-znakamityya-belaruskiya-kampazitary-paety-i-artysty-zbyarucca-na-zakrycci|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=12 чэрвеня 2021|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 25 лістапада 2021 году зладзілі канцэрт у Палацы культуры [[МТЗ]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Валянцін Кірыленка|загаловак=Ансамбль народнай музыкі «Бяседа» адзначае юбілей|спасылка=https://radiokultura.by/be/news/ansambl-narodnay-muzyki|выдавец=[[Беларусь (радыё)|Радыё «Беларусь»]]|дата публікацыі=25 лістапада 2021|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 31 сьнежня 2021 году ансамбль зайграў на тэлеканцэрце «Навагодні настрой», які паказаў тэлеканал «Беларусь 3»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Дзе шукаць сакрэты Новага году|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20211229/1640780259-dze-shukac-sakrety-novaga-goda|выданьне=Зьвязда|тып=|год=29 сьнежня 2021|нумар=[https://zviazda.by/be/number/252-29621 252 (29621)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/30sne-9_optim_0.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

8 студзеня 2022 году на «Беларусь 3» паказалі канцэрт ансамблю «Вітаем Новы год»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=На «Беларусь 3» у гэтыя выхадныя заплянаваны цікавы этэр са сьвяточнымі акцэнтамі|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220105/1641387417-na-belarus-3-u-getyya-vyhadnyya-zaplanavany-cikavy-efir-sa-svyatochnymi|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=5 студзеня 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. У лютым 2022 году «Бяседа» выступіла ў [[Бабруйск]]у на сцэне [[Магілёўскі абласны тэатар драмы і камэдыі імя Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча|тэатру драмы і камэдыі імя Дунін-Марцінкевіча]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Павал Салаўёў.|загаловак=Выдатная работа, каманда купалаўцаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=18884|выданьне=Культура|тып=|год=26 лютага 2022|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=892 9 (1552)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 8 сакавіка 2022 году на [[Міжнародны жаночы дзень]] музычную праграму ансамблю «Вітаем вас» паказалі на «Беларусь 3»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Жанчыны бываюць розныя|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220303/1646316465-zhanchyny-byvayuc-roznyya|выданьне=Зьвязда|тып=|год=4 сакавіка 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/44-29666 44 (29666)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/30sne-9_optim_0.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;. 27 сакавіка выступілі ў Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=БелТА|загаловак=Ад «Марусі» да «Чаркі на пасашок»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220327/1648387020-ad-marusi-da-charki-na-pasashok-yubileyny-kancert-ansamblya-byaseda|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=27 сакавіка 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Увесну 2022 году «Бяседа» зрабіла песьню «Адлятаюць гусі» на словы Аляксандра Лягчылава і музыку [[Уладзімер Буднік|Ўладзімера Будніка]]. Таксама запісалі песьню «[[Буйніцкае поле]]» на словы [[Міхаіл Ясень|Міхаіла Ясеня]], якую прасьпявала [[Настасься Грыгор’ева]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=«Мяне не спакушаюць прыпеўкі-бразгушкі»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=19018|выданьне=Культура|тып=|год=14 траўня 2022|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=905 20 (1563)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Бяседа»|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/byaseda|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=11 сакавіка 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Бяседа» 20 гадоў|спасылка=https://www.youtube.com/embed/z4FhA7k6vyg?autoplay=1|выдавец=Тэлеканал «[[Беларусь 3]]»|дата публікацыі=20 ліпеня 2014|дата доступу=12 ліпеня 2022}}
** [https://www.youtube.com/embed/vrqs_vDcO2M?autoplay=1 Канцэрт ансамбля народнай музыкі «Бяседа»] // 22 кастрычніка 2015 г.
** [https://www.youtube.com/embed/6kiIzHu7m3A?autoplay=1 Ансамбль «Бяседа». Юбiлейны канцэрт на «Беларусь 3»] // 7 красавіка 2016 г.
** [https://www.youtube.com/embed/MIEtcl9sHLY?autoplay=1 «Вітаем Новы год». Канцэрт ансамбля народнай музыкі «Бяседа»] // 1 лютага 2022 г.

{{Кандыдат у добрыя артыкулы|30 ліпеня 2022 году.}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Беларускія фолк-гурты]]
[[Катэгорыя:Гурты Менску]]
[[Катэгорыя:Музычныя гурты, якія зьявіліся ў 1991 годзе]]</text>
      <sha1>bq5sv00eoteddmocvggr30s4twnnpfq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331785</id>
      <parentid>2331721</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T21:28:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Крыніцы */ стыль</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62828" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Музычны гурт
|Назва              = «Бяседа»
|Фота               = 
|памер              = 
|Подпіс             = 
|Гады               = з 1991-га
|Адкуль             = Менск (Беларусь)
|Мова               = беларуская
|Жанр               = [[народная музыка]]
|Выдавец            = [[Белтэлерадыёкампанія]]
|Зьвязаныя праекты  = 
|Афіцыйная старонка = [https://web.archive.org/web/20170505201950/http://beseda.3belarus.by/ beseda.3belarus.by]
|Удзельнікі2        = [[Леанід Захлеўны]], [[Мікола Алешка]], [[Тацьцяна Лазоўская]], [[Юлія Саўчанка]], [[Ігар Міхалькоў]], [[Ганна Алешка]], [[Сяргей Бяльцоў]], [[Валянцін Кірыленка]], [[Ігар Міхалькоў]], [[Вольга Калавур]], [[Юлія Захарава]], [[Настасься Кулік]]
|Удзельнікі         = 
|Былыя ўдзельнікі   = [[Якаў Навуменка]], [[Аляксандар Балотнік]], [[Валянціна Карэлікава]], [[Сьвятлана Суседчык]], [[Натальля Раманская]], [[Анжэла Макарава]]
}}
'''«Бяседа»''' — музычны [[ансамбль]] Беларусі, заснаваны ў студзені 1991 году кампазытарам [[Леанід Захлеўны|Леанідам Захлеўным]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Настрой — «бяседны»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2286&amp;mode=print|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=|год=21 сакавіка 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=200 12 (880)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

Рэпэртуар складаўся зь [[Беларуская народная песьня|беларускіх народных песьняў]], якія былі [[жарт]]оўнымі і лірычнымі, прысьвячаліся народным [[абрад]]ам і сямейным урачыстасьцям. Найбольш вядомымі былі песьні «[[За маладых]]» і «[[Маруся]]», «[[Запрагай-ка, бацька, коней]]» і «[[Зьвіняць звончыкі]]». На [[канцэрт]]ах чаргавалі [[Хор|харавыя]], інструмэнтальныя і сольныя нумары ў [[Беларускі народны строй|народных строях]]. У рэпэртуары пераважалі апрацоўкі народных [[мэлёдыя]]ў і аўтарскія песьні, створаныя Леанідам Захлеўным і вядучым музыкам [[Мікола Алешка|Мікалаем Алешкам]]. Найбольшай славай карысталіся песьні «[[Ай, ды полька]]» на словы [[Уладзімер Пецюкевіч|Ўладзімера Пецюкевіча]] і музыку Алешкі, «[[Вечарынка]]» на словы [[Уладзімер Мазго|Ўладзімера Мазго]] і музыку Захлеўнага, а таксама «[[Чарка на пасашок]]» на словы [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]] і музыку [[Аляксандар Балотнік|Аляксандра Балотніка]]. Да 60-годзьдзя вызваленьня Беларусі Леанід Захлеўны напісаў цыкль песьняў на словы [[Віктар Кавальчук|Віктара Кавальчука]] («Вальс 44-га году», «Напярэдадні вайны» і «Тальянка») і [[Міхаіл Ясень|Міхаіла Ясеня]] («Ах, Тацьцяна Фёдараўна», «З днём нараджэньня» і «Перамога»), за які атрымаў спэцыяльную прэмію прэзыдэнта Беларусі. Ансамбаль браў удзел у міжнародных [[фальклёр]]ных сьвятах: «[[Маладзечна (фэстываль)|Маладзечна]]» і [[Дзень беларускага пісьменства]], «[[Дажынкі (фэст)|Дажынкі]]» і «[[Славянскі базар у Віцебску]]». «Бяседа» выступала ў 14 краінах, у тым ліку ў [[Вэнэсуэла|Вэнэсуэле]], 3-х краінах Азіі — [[Казахстан]]е, [[Карэя|Карэі]] і Кітаі, а таксама ў 10 краінах Эўропы — усіх суседніх Латвіі, [[Летува|Летуве]], [[Польшча|Польшчы]], Расеі ды [[Украіна|Ўкраіне]], Аўстрыі, [[Нямеччына|Нямеччыне]], Партугаліі, Румыніі і [[Швэцыя|Швэцыі]]. Гурт запісваў песьні ў фонд [[Беларускае радыё|Беларускага радыё]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Анcамбль народнай музыкі «Бяседа»|спасылка=https://www.tvr.by/bel/company/uslugi4654/muzychnyya-kalektyvy9655/ansambl-narodnay-muzyki-byaseda/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Альбом ==
У 2016 годзе ансамбль «Бяседа» выдаў [[кампакт-дыск]] «[[Запаветны бераг]]» да свайго 25-годзьдзя. Музычны альбом улучаў 23 песьні. У яго запісе ўзялі ўдзел 5 сьпявачак і сьпевакоў: [[Валянцін Кірыленка]], [[Тацяна Лазоўская]] і [[Натальля Раманская]], [[Юлія Саўчанка]] і [[Сьвятлана Суседчык]]. Музыку гралі 8 чалавек: [[Ганна Алешка|Ганна]] ([[скрыпка]]) і [[Мікола Алешка|Мікола]] Алешкі ([[баян]] і [[гармонік]]), [[Сяргей Бяльцоў]] (скрыпка) і [[Вольга Калавур]] ([[цымбалы]]), [[Ігар Міхальцоў]] (баян, гармонік і сьпеў) і [[Аляксандар Надточы]] ([[сынтэзатар]] і [[Бубны|ўдарнікі]]), [[Юры Чаркас]] ([[дудка]] і [[флейта]]) і [[Пётар Чырта]] ([[кантрабас]]). [[Гукарэжысэр]]ам выступіў [[Д. Каршакевіч]], а [[зьвядзеньне]] выканаў [[С. Лісоўскі]]. Мастацкі кіраўнік [[Леанід Захлеўны]] апрацаваў 14 песьняў (1 і 5, 8—12 і 14—16, 18—19 і 22—23), Мікола Алешка — 8 (2—4 і 6—7, 13 і 20—21), а Сяргей Бяльцоў — адну (17). Альбом выпусьціла [[Белтэлерадыёкампанія]] на падставе запісаў [[Беларускае радыё|Беларускага радыё]]&lt;ref&gt;Ансамбль «Бяседа». Альбом «Запаветны бераг» [Электронны рэсурс] / маст.кір. [[Леанід Захлеўны]], гукарэж. [[Д. Каршакевіч]]. — Менск : [[Белтэлерадыёкампанія]], 2016. — [[Кампакт-дыск]]&lt;/ref&gt;.
{{Сьпіс трэкаў
|загаловак           = «Запаветны бераг»
|поўная_працягласьць = 1 гадз. 9 хв. 17 сэк.
|паказ_словаў    = так
|паказ_музыкі    = так
|назва1          = Запаветны бераг
|словы1          = [[Леанід Пранчак]]
|музыка1         = [[Леанід Захлеўны]]
|працягласьць1   = 2:54
|назва2          = Ой, прачнуўся я ў панядзелак
|словы2          = [[беларуская народная песьня]]
|працягласьць2   = 2:17
|назва3          = У вішнёвым садочку
|словы3          = беларуская народная песьня
|працягласьць3   = 2:16
|назва4          = Дзе ж бы я ні ехала
|словы4          = беларуская народная песьня
|працягласьць4   = 2:20
|назва5          = Дзяўчыненька, шуміць гай
|словы5          = беларуская народная песьня
|працягласьць5   = 3:05
|назва6          = [[Полька]] «Шмыгалёўка»
|музыка6         = [[Мікола Алешка]]
|працягласьць6   = 1:46
|назва7          = Дзеўчына як вішня
|словы7          = [[Уладзімер Пецюкевіч]]
|музыка7         = Мікола Алешка
|працягласьць7   = 3:25
|назва8          = Дарагая, мая залатая
|словы8          = [[С. Салагуб]]
|музыка8         = [[Леанід Захлеўны]]
|працягласьць8   = 3:13
|назва9          = Маміна вішня
|словы9          = [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Уладзімер Карызна]]
|музыка9         = Леанід Захлеўны
|працягласьць9   = 3:44
|назва10         = Бацькоў не забывай
|словы10         = [[Міхаіл Ясень]]
|музыка10        = Леанід Захлеўны
|працягласьць10  = 3:27
|назва11         = Восем хлопцаў на сяло
|словы11         = [[Алесь Бадак]]
|музыка11        = Леанід Захлеўны
|працягласьць11  = 2:06
|назва12         = Там за вёсачкай
|словы12         = С. Салагуб
|музыка12        = Леанід Захлеўны
|працягласьць12  = 2:36
|назва13         = Кума
|словы13         = [[Аляксандар Лягчылаў]]
|музыка13        = Мікола Алешка
|працягласьць13  = 2:50
|назва14         = Будзем жыць як набяжыць
|словы14         = Алесь Бадак
|музыка14        = [[Ізмаіл Капланаў]]
|працягласьць14  = 3:24
|назва15         = Дальва
|словы15         = Алесь Бадак
|музыка15        = Леанід Захлеўны
|працягласьць15  = 3:25
|назва16         = Залаты матыў
|словы16         = Леанід Пранчак
|музыка16        = Леанід Захлеўны
|працягласьць16  = 4:02
|назва17         = Муза ты мая
|словы17         = Уладзімер Пецюкевіч
|музыка17        = [[Сяргей Бяльцоў]]
|працягласьць17  = 3:12
|назва18         = Не чакала, пакахала
|словы18         = Аляксандар Лягчылаў
|музыка18        = [[Тарыэл Майсурадзэ]]
|працягласьць18  = 3:21
|назва19         = А на вуліцы грамы
|словы19         = [[Алесь Пісарчык]]
|музыка19        = Леанід Захлеўны
|працягласьць19  = 2:49
|назва20         = На сьцяжынцы вечаровай
|словы20         = Уладзімер Карызна
|музыка20        = Мікола Алешка
|працягласьць20  = 3:40
|назва21         = Песьню на шчасьце прыміце
|словы21         = Уладзімер Пецюкевіч
|музыка21        = Мікола Алешка
|працягласьць21  = 2:50
|назва22         = Чарка на пасашок
|словы22         = Аляксандар Лягчылаў
|музыка22        = [[Аляксандар Балотнік]]
|працягласьць22  = 2:29
|назва23         = [[Разьвітаньне з Радзімай|Палянэз]]
|музыка23        = [[Міхал Клеафас Агінскі|Міхал Агінскі]]
|працягласьць23  = 4:06
}}

== Супраца ==
«Бяседа» выконвала песьні на вершы [[Надзея Салодкая|Надзеі Салодкай]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Навум Гальпяровіч]].|загаловак=Надзея|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=|год=1 жніўня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/30-2014.pdf 30 (4779)]|старонкі=10|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Іван Цітавец|Івана Цітаўца]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Кіра Мураўская.|загаловак=Засьпяваем|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=5 верасьня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/35-2014.pdf 35 (4784)]|старонкі=5|issn=}}&lt;/ref&gt;, [[Тацьцяна Атрошчанка|Тацьцяны Атрошчанкі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Талівінская.|загаловак=Для ўсіх, хто кахае|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150310/1425936471-dlya-usih-hto-kahae|выданьне=Зьвязда|тып=|год=10 сакавіка 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/45-27903 45 (27903)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/03/10sak-16.indd_.pdf 8]|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Людмілы Кебіч|Людмілы Кебіч]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ніна Каленчыкава.|загаловак=Дамінанты яе лёсу|спасылка=|выданьне=[[Полымя (часопіс)|Полымя]]|тып=часопіс|год=Жнівень 2016|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/verstka_1-192_8.pdf 8 (1042)]|старонкі=166|issn=0130-8068}}&lt;/ref&gt;, [[Кастусь Цыбульскі|Кастуся Цыбульскага]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Віктар Байкачоў.|загаловак=Анлайн-сустрэча з паэтам|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210228/1614494875-anlayn-sustrecha-z-paetam|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=|год=26 лютага 2021|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/gr-02-2021_small.pdf 2 (3638)]|старонкі=8|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Ўладзімера Ўладзімеравіча Карызны]], [[Уладзімер Мазго|Уладзімера Мазго]] («Мэлёдыя душы» і «Вечарынка», «У новы век», «Закахалася ў суседа» і «Хлебны квас»)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Мазго]].|загаловак=Зьнічкі вечнасьці|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=12 сакавіка 2021|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/10-2021_1.pdf 10 (5115)]|старонкі=9|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Алесь Бадак|Алеся Бадака]], [[Леанід Пранчак|Леаніда Пранчака]] і [[Уладзімер Скарынкін|Ўладзімера Скарынкіна]], [[Уладзімер Пецюкевіч|Уладзімера Пецюкевіча]] і [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]].

== Удзельнікі ==
На 2022 год удзельнікамі ансамблю «Бяседа» былі [[Леанід Захлеўны]] і [[Мікола Алешка]], [[Тацьцяна Лазоўская]] і [[Юлія Саўчанка]], [[Ігар Міхалькоў]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Нэлі Зігуля.|загаловак=Полька пад «Бяседу»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150925/1443131635-polka-pad-byasedu|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=25 верасьня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/184-28042 67184 (28042)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/09/25ver-9.indd_.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Ганна Алешка]], [[Сяргей Бяльцоў]] і [[Валянцін Кірыленка]], [[Ігар Міхалькоў]] і [[Вольга Калавур]], [[Юлія Захарава]] і [[Настасься Кулік]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

У мінулым у складзе ансамблю бралі ўдзел [[Якаў Навуменка]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Мазго]].|загаловак=Уваскрэсьні ў роднай песьні|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=|год=28 сакавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/13-2014.pdf 13 (4762)]|старонкі=16|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Аляксандар Балотнік]], [[Валянціна Карэлікава]] і [[Сьвятлана Суседчык]], [[Натальля Раманская]] і [[Анжэла Макарава]]&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Уладзімер Субат.|загаловак=Музыка захапіла і не адпусьціла|спасылка=https://www.sb.by/articles/muzyka-zakhapila-i-ne-adpustsila.html|выданьне=[[Сельская газэта]]|тып=|год=31 сьнежня 2021|нумар=[https://www.sb.by/belniva/archive/31122021/ 21589]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
У студзені 1991 году кампазытар [[Леанід Захлеўны]] заснаваў ансамбль «Бяседа», які стаў выконваць [[Народная музыка|народную музыку]] на [[Беларускае радыё|Беларускім радыё]]. Гурт склалі артысты ансамблю «[[Жывіца (ансамбль)|Жывіца]]», які вярнуўся з гастроляў на запрашэньне [[Беларусы ў ЗША|беларускай дыяспары Амэрыкі]] безь кіраўніцы [[Валянціна Пархоменка|Валянціны Пархоменкі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=«Трэба, каб па творах кампазытара можна было пазнаць, на якой зямлі ён жыве»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220311/1647006894-leanid-zahleuny-pa-tvorah-kampazitara-treba-znac-na-yakoy-zyamli-yon-zhyve|выданьне=Зьвязда|тып=|год=12 сакавіка 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/49-29671 49 (20671)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12sak-9_optim_2.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Назву ансамблю прапанаваў сьпявак [[Якаў Навуменка]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. Адной зь першых стала песьня «Каля [[Чырвоны касьцёл|Чырвонага касьцёла]]» на словы [[Леанід Пранчак|Леаніда Пранчака]] пад аранжыроўку [[Юры Багаткевіч|Юрыя Багаткевіча]]&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. У 1998 годзе [[баян]]іст [[Аляксандар Балотнік]] паклаў на музыку словы песьні «[[Чарка на пасашок]]» [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]], якая стала [[шлягер]]ам «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Аляксандар Пукшанскі.|загаловак=Баяніст — па нацыянальнасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140411/1397166760-bayanist-pa-nacyyanalnasci|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=11 красавіка 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/67-27677 67 (27677)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/04/11kras-8.indd_.pdf 8]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Адной зь [[Лірычных|лірычных]] песьняў у выкананьні «Бяседы» стала песьня «Яблычак румяны» на словы [[Уладзімер Пецюкевіч|Ўладзімера Пецюкевіча]] і музыку баяніста [[Мікола Алешка|Міколы Алешкі]]. Яе засьпявала [[Валянціна Карэлікава]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Уладзімер Карызна]].|загаловак=«Па сьцяжынцы, дзе ішоў любы мой, каханы»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20170421/1492782786-pa-scyazhyncy-dze-ishou-lyuby-moy-kahany|выданьне=Зьвязда|тып=|год=22 красавіка 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/77-28441 77 (28441)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/22kra-12.indd__0.pdf 12]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Аднаўленьнем [[акардэон]]аў, баянаў і [[гармонік]]аў для «Бяседы» займалася майстэрня «Музрам» [[Беларускі саюз музычных дзеячоў|Беларускага саюзу музычных дзеячоў]], што месьцілася ў Менску па вуліцы Чычэрына, д. 1 (насупраць [[Вялікі тэатар Беларусі|Вялікага тэатру Беларусі]])&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Сьвятлова.|загаловак=Валянцін Барэйша: «Зрабіць новыя мяхі, клявіятуру, мэханіку — тыя яшчэ фокусы»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20201108/1604831937-valyancin-bareysha-zrabic-novyya-myahi-klaviyaturu-mehaniku-tyya-yashche|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=30 кастрычніка 2020|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/41-2020.pdf 41 (5097)]|старонкі=14|issn=}}&lt;/ref&gt;. Да 2003 году [[Скрыпка|скрыпкі]] і [[цымбалы]], дудкі і [[Жалейка|жалейкі]] для «Бяседы» вырабляў [[Усевалад Жукоўскі]], якога пазьней замяніў ягоны [[сын]] Аляксандар&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Тамара Круталевіч.|загаловак=Заручоны з культурай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=18521|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=|год=23 кастрычніка 2021|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=874 43 (1534)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

У чэрвені 2007 году «Бяседа» выступіла на гала-[[Канцэрт|канцэрце]] падчас [[Фэстываль|Фэстывалю]] народнай музыкі ў [[Паставы|Паставах]] (Віцебская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вольга Ягорава.|загаловак=«Карагод наш пастаўскі – ён усіх зачараваў»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=421&amp;mode=print|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=газэта|год=16 чэрвеня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=119 24 (790)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2007 году падчас сьвяткаваньня 125-годзьдзя [[Янка Купала|Янкі Купалы]] [[Першы нацыянальны канал Беларускага радыё]] прадставіў прэм’еру радыёспэктаклю «[[Паэт і дзяўчына]]» паводле аднайменнай п’есы [[Пятро Васючэнка|Пятра Васючэнкі]]. У яго запісе браў удзел ансамбаль «Бяседа»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Людміла Лявонава.|загаловак=Паэт і муза|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;DomainName=mast&amp;id=57&amp;mode=print|выданьне=[[Мастацтва (часопіс)|Мастацтва]]|тып=часопіс|год=Верасень 2007|нумар=[http://kimpress.by/?DomainName=mast&amp;idnum=3 9 (294)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. На пачатку верасьня 2007 году гурт зьняўся ў перадачы «[[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне|Агульнанацыянальнага тэлебачаньня]]» ў Летнім амфітэатры [[Віцебск]]у. У сярэдзіне верасьня «Бяседа» ўзяла ўдзел у «[[Дажынкі (фэст)|Дажынках]]» з прэм’ерай песьні «Аграгарадок» на словы [[Іван Цітавец|Івана Цітаўца]] і музыку [[Іван Поклад|Івана Поклада]], а 27 верасьня дала сольнік у Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Песьні з мажорнай афарбоўкай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=653&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=29 верасьня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=130 38-39 (804-805)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 4 кастрычніка 2007 году ансамбль узяў удзел у канцэрце да 10-годзьдзя [[Палац Рэспублікі|Палаца Рэспублікі]] ў Менску&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Палац Рэспублікі — гучыць дзяржаўна|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=656&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=6 кастрычніка 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=131 40 (806)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 3 лістапада «Бяседа» сыграла ў [[Беларуская філярмонія|Беларускай філярмоніі]] на канцэрце да 125-годзьдзя [[Якуб Колас|Якуба Коласа]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Юры Іваноў.|загаловак=Прынашэньне Коласу|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=791&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=10 лістапада 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=136 45 (811)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 7 сьнежня 2007 году ансамбль сыграў у [[Каракас]]е (Вэнэсуэла) на Нацыянальнай выставе дасягненьняў Беларусі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Беларусь — у Вэнэсуэле|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=849|выданьне=Культура|тып=|год=1 сьнежня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=139 48 (814)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

18 студзеня 2008 году «Бяседа» стала ўдзельніцай канцэрту да 70-годьдзя [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] ў Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Вобласьці сьвяткуюць юбілей|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=958|выданьне=Культура|тып=|год=19 студзеня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=145 3 (821)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Увесну 2008 году Леанід Захлеўны напісаў для ансамблю «Бяседа» цыкль песьняў «З днём нараджэньня, Перамога» пра шчасьлівую гісторыю [[Каханьне|каханьня]] ад расстаньня ў 1941 годзе да сустрэчы ў 1945-м&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Яшчэ раз пра вайну|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1354&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=10 траўня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=160 19 (837)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2008 годзе ансамбль выступіў на гала-канцэрце падчас «[[Славянскі базар у Віцебску|Славянскім базары ў Віцебску]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Спрадвечная песня ў пластычнай формуле часоў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1553&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=12 ліпеня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=168 28 (846)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 7 верасьня 2008 году на [[Дзень беларускага пісьменства]] ў [[Барысаў|Барысаве]] (Менская вобласьць) «Бяседа» зайграла на гала-канцэрце «Мы — беларусы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ільля Сьвірын.|загаловак=Мы – беларусы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1647|выданьне=Культура|тып=|год=6 верасьня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=173 36 (854)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 20 верасьня на Рэспубліканскім сьвяце-[[кірмаш]]ы працаўнікоў сяла «[[Дажынкі (фэст)|Дажынкі]]» ансамбль «Бяседа» прадставіла прэм’еру песьні «Кірмаш гудзе»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Лідзія Андрэва.|загаловак=Куфар-радца|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1701|выданьне=Культура|тып=|год=20 верасьня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=175 38 (856)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У кастрычніку 2008 году адбыўся выступ на адкрыцьці Міжнароднага фэстывалю [[Юры Башмет|Юрыя Башмета]] ў менскім [[Парк Горкага (Менск)|парку Горкага]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=«Хаджэньне ў народ» зь імправізацыяй на Страдзівары|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1802|выданьне=Культура|тып=|год=18 кастрычніка 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=180 42 (860)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

2 красавіка 2009 году ансамбль выступіў на беларуска-расейскім канцэрце ў Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Дзень яднаньня|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2318|выданьне=Культура|тып=|год=4 красавіка 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=202 14 (882)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Пры канцы чэрвеня 2009 году Прэзыдыюм [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі|Фэдэрацыі прафсаюзаў Беларусі]] прысудзіў «Бяседзе» грашовую прэмію ў галіне музыкі за канцэртную папулярызацыю беларускай народнай песьні ў замежжыфілярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Прэміі прысуджаныя найлепшым|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2727|выданьне=Культура|тып=|год=18 ліпеня 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=218 29 (897)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Увечары 31 сьнежня 2009 году на тэлеканале «[[Беларусь 2|Лад]]» паказалі пераднавагодні канцэрт «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ільля Сьвірын.|загаловак=«Жывы гук» без кампрамісаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=3495|выданьне=Культура|тып=|год=26 сьнежня 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=244 52 (920)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 24 верасьня 2010 году «Бяседа» выступіла на гала-канцэрце падчас «Дажынак» у [[Ліда|Лідзе]] (Гарадзенская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Андрэй Старжынскі.|загаловак=Каравай для Ліды|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=4679|выданьне=Культура|тып=|год=25 верасьня 2010|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=288 39 (959)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

=== 2010-я гады ===
У кастрычніку 2011 году ансамбль выступіў у [[Магілёў|Магілёве]] на Міжнародным музычным фэстывалі «[[Залаты шлягер]]» у канцэртнай праграме «Карагод сяброўства» з расейскімі і ўкраінскімі музыкамі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Да «Шлягера» з маніторынгам|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6486|выданьне=Культура|тып=|год=15 кастрычніка 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=346 42 (1013)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 23 лістапада 2011 году мастацкаму кіраўніку «Бяседы» Леаніду Захлеўнаму прысудзілі [[ордэн Францішка Скарыны]] за заслугі ў разьвіцьці культуры&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Уганараваныя дзяржавай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6673|выданьне=Культура|тып=|год=26 лістапада 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=352 48 (1019)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 19 траўня 2012 году ў рамках Дзён культуры Беларусі ў [[Санкт-Пецярбург]]у (Расея) «Бяседа» выступіла на пляцоўцы Музэю вады&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Яўген Рагін.|загаловак=Эксклюзівы.by для Паўночнай Пальміры|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7438|выданьне=Культура|тып=|год=26 траўня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=379 21 (1044)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2012 году ансамбль узяў удзел у 21-м «Славянскім базары» ў Віцебску&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Закон аншлягаў і пустых месцаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7732|выданьне=Культура|тып=|год=28 ліпеня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=388 30 (1052)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 28 ліпеня «Бяседа» сыграла на канцэрце ў [[Каленкавічы|Каленкавічах]] (Гомельская вобласьць) падчас 7-га Фэстывалю народнага гумару «[[Аўцюкі]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Пётра Васілеўскі.|загаловак=«Аўцюкі» вярнуліся ў Аўцюкі|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7754|выданьне=Культура|тып=|год=4 жніўня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=389 31 (1053)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 25 кастрычніка 2012 году ансамбль сыграў у Канцэртнай залі Беларускай філярмоніі на творчым вечары кампазытара [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Ўладзімера Ўладзімеравіча Карызны]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Карызна-бэнд|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7984|выданьне=Культура|тып=|год=20 кастрычніка 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=396 42 (1064)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

3 жніўня 2013 году ў [[Міхалова (Падляскае ваяводзтва)|Міхалове]] (Беластоцкі павет) «Бяседа» выступіла на 3-м Фэстывалі беларускай культуры «[[Прымацкая бяседа]]», які сабраў каля 3000 гледачоў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=А трохтысячная «Бяседа» — на дзесяць гадзін|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=9140|выданьне=Культура|тып=|год=10 жніўня 2013|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=440 32 (1106)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. На пачатку верасьня 2013 году на Дні беларускага пісьменства ў родным [[Быхаў|Быхаве]] выступіла салістка «Бяседы» [[Тацьцяна Лазоўская]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Тацьцяна Студзенка.|загаловак=Не растрачаныя пісьмёны|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=газэта|год=6 верасьня 2013|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/lim35-2013.pdf 35 (4733)]|старонкі=8|issn=0024-4686}}&lt;/ref&gt;. У кастрычніку 2013 году ансамбль сыграў песьні свайго былога саліста [[Якаў Навуменка|Якава Навуменка]] на канцэрце ягонай памяці «На паруках настальгіі», які прайшоў у Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Абрысы|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=25 кастрычніка 2013|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/lim42-2013.pdf 42 (4740)]|старонкі=3|issn=}}&lt;/ref&gt;. На 2013 год ў [[Сеціва|Сеціве]] разьмясьцілі відэазапісу выступаў «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вольга Навіцкая.|загаловак=Канцэртмайстар — пра віртуальнае|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=9528|выданьне=Культура|тып=|год=9 лістапада 2013|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=453 45 (1119)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

7 траўня 2014 году ансамбль выканаў народныя песьні для перадачы «Наперад у мінулае», якую паказалі на тэлеканалах «[[Беларусь 3]]» і «[[Беларусь 24]]» у рамках праекту «100 песеня для Беларусі» да Дня працаўнікоў тэлебачаньня, радыё і сувязі. 8 траўня адпаведны канцэрт паўторна трансьлявалі на [[Беларускае радыё|Беларускім радыё]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Да сьвятаў — зь песьнямі|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140502/1399058072-da-svyatau-z-pesnyami|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=2 траўня 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/81-27691 81 (27691)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/05/ZV_20140503_6.pdf 6]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У чэрвені 2014 году на Фэстывалі беларускай песьні і паэзіі «[[Маладзечна (фэстываль)|Маладзечна]]» (Менская вобласьць) ансамбль «Бяседа» ўзяў удзел у канцэрце «Спадчына песьняроў», прысьвечаным [[Уладзімер Мулявін|Ўладзімеру Мулявіну]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ніна Шчарбачэвіч.|загаловак=Словы зь песьні|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140617/1402952484-slovy-z-pesni|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 чэрвеня 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/111-27721 111 (27721)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/06/17cher-1.indd_.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/06/17cher-3.indd_.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У чэрвені 2014 году на вечарыне да 75-годзьдзя паэта [[Уладзімер Скарынкін|Ўладзімера Скарынкіна]] ў [[Дзяржаўны літаратурны музэй Янкі Купалы|Дзяржаўным літаратурным музэі Янкі Купалы]] сьпявачка «Бяседы» [[Валянціна Карэлікава]] выканала [[раманс]]ы на словы Ўладзімера і Андрэя Скарынкіных&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Яна Явіч.|загаловак=Майстар перастварэньняў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140622/1403416825-maystar-perastvarennyau|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=20 чэрвеня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/24-2014.pdf 24 (4773)]|старонкі=9|issn=}}&lt;/ref&gt;. 4 лістапада 2014 году «Бяседа» сыграла ў Вялікай залі Беларускай філярмоніі на гала-канцэрце «Музычны скарб Беларусі» з нагоды 89-годзьдзя Беларускага радыё. Радыёканал «[[Культура (радыё)|Культура]]» ладзіў наўпроставую трансьляцыю падзеі. 14 лістапада канцэрт паказалі на тэлеканале «[[Беларусь 1]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=Беларускае радыё адкрые музычныя скарбы|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20141017/1413495500-belaruskae-radyyo-adkrye-muzychnyya-skarby|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 кастрычніка 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/198-27808 198 (47808)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/10/17kas-7.indd_.pdf 7]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Таксама ў лістападзе сьпявак «Бяседы» Мікола Алешка атрымаў [[мэдаль Францішка Скарыны]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Пунктырам|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=21 лістапада 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/46-2014.pdf 46 (4795)]|старонкі=1|issn=}}&lt;/ref&gt;. 27 лістапада ансамбль выступіў у Палацы Рэспублікі на канцэрце [[Тарыэл Майсурадзэ|Тарыэла Майсурадзэ]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Пра роўныя ўмовы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11101|выданьне=Культура|тып=|год=29 лістапада 2014|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=514 48 (1174)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

30 траўня 2015 году ансамбль засьпяваў на Сьвяце беларускай культуры ў Польшчы&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алег Клімаў.|загаловак=Да Дзён культуры|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11566|выданьне=Культура|тып=|год=16 траўня 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=533 20 (1198)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 5—7 чэрвеня 2015 году адбыўся 15-ы фэст «Маладзечна» з удзелам «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Фармат? Новы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11635|выданьне=Культура|тып=|год=30 траўня 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=535 20 (1198)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 3 ліпеня 2015 году тэлеканал «Беларусь 3» паказаў праграму ансамбля «Запрашаем на «Бяседу»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Глядзіце і слухайце|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150702/1435785687-glyadzice-i-sluhayce|выданьне=Зьвязда|тып=|год=2 ліпеня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/124-27982 124 (27982)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/07/2lip-7.indd_.pdf 7]|issn=}}&lt;/ref&gt;. 25 ліпеня ансамбль засьпяваў на 16-м Міжнародным фэстывалі беларускай культуры «[[Сяброўская бяседа]]» ў [[Гарадок (Беластоцкі павет)|Гарадку]] (Беластоцкі павет)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Міжнародны фэстываль беларускай культуры «Сяброўская бяседа»|спасылка=https://poland.mfa.gov.by/be/embassy/news/caec1c5a052bac79.html|выдавец=[[Амбасада Беларусі ў Польшчы]]|дата публікацыі=27 траўня 2015|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Ад 2 верасьня ў [[Горадня|Горадні]] па 10 кастрычніка ў Менску «Бяседа» [[Гастролі|гастралявала]] па 18 гарадах і [[мястэчка]]х Беларусі, у тым ліку па ўсіх абласных цэнтрах, з канцэртнай праграмай «Любіць Беларусь»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=«Любіць Беларусь!»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150821/1440106860-lyubic-belarus|выданьне=Зьвязда|тып=|год=21 жніўня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/159-28017 159 (28017)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/08/21zni-6.indd_.pdf 6]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Тэлеканал «Беларусь 3» паказваў адпаведныя канцэрты, у перапынках якіх вядоўца [[Алена Трацэнка]] праводзіла тэле[[Віктарына|віктарыну]] «[[Размаўляем па-беларуску]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ірына Кацяловіч.|загаловак=«Любіць Беларусь» праз музыку і мову|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150901/1441056917-lyubic-belarus-praz-muzyku-i-movu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=1 верасьня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/166-28024 166 (28024)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/08/1ver-3.indd_.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;. На канцэртах гучалі такія песьні, як «Хлеб ды соль», «А ў Марусі хата на пагосьце», «Звончыкі», «Былі ў мяне сваты» і «Вечарынка»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Бяседа ў «мажоры» і «міноры»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20151002/1443734198-byaseda-u-mazhory-i-minory|выданьне=Зьвязда|тып=|год=2 кастрычніка 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/189-28047 189 (28047)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/10/2kas-5.indd_.pdf 5]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У кожнай з 6 вобласьцяў Беларусі музыкі наведалі па 3 паселішчы, у тым ліку родныя гарады музыкаў: Горадню, [[Слуцак]] і [[Баранавічы]], [[Слонім]] і [[Наваполацак]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Тур з кансультацыямі|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=12137|выданьне=Культура|тып=|год=10 кастрычніка 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=555 41 (1219)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, 26 верасьня выступілі на «Дажынках» у [[Круглае|Круглым]] (Магілёўская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ганна Тузянкова.|загаловак=Валожыншчына, Кругляншчына, Віцебшчына, Бярэзіншчына|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=12127|выданьне=Культура|тып=|год=10 кастрычніка 2015|нумар=41 (1219)|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

4—5 чэрвеня 2016 году ў Горадні прайшоў 11-ы [[Рэспубліканскі фэстываль нацыянальных культураў]], на якім зайграла «Бяседа»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Марына Весялуха|загаловак=Адкрыецца музэй Рэспубліканскага фэстывалю нацыянальных культур|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20160519/1463675729-adkryecca-muzey-festyvalyu-nacyyanalnyh-kultur|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=19 траўня 2016|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 6 красавіка 2017 ансамбль сыграў канцэрт у [[Гарадок|Гарадку]] (Віцебская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Гарадку выступіць ансамбль народнай музыкі «Бяседа»|спасылка=http://haradok.info/bel//новости/культура/3552/|выдавец=Партал «Гарадок»|дата публікацыі=29 сакавіка 2017|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 31 кастрычніка 2017 году правялі канцэрт у [[Салігорск]]у (Менская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Калi традыцыя ажывае|спасылка=https://esoligorsk.by/novosti/v-soligorske/53173-kali-tradytsyya-azhyvae-ansambl-byaseda-zno-zaprashae-na-kantsert-u-saligorsku|выдавец=Партал «Электронны Салігорск»|дата публікацыі=28 верасьня 2017|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Падчас Міжнароднага фэстывалю «Залаты шлягер» у 2017 годзе «Бяседа» выступіла на канцэрце «Сустракаем Новы год разам», які тэлеканал «Беларусь 3» паказаў 31 сьнежня&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=У дадатак да аліўе — песьні, танцы і гумар|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20171228/1514477162-shto-prapanuyuc-gledacham-belaruskiya-telekanaly-u-navagodnyuyu-noch|выданьне=Зьвязда|тып=|год=29 сьнежня 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/251-28615 251 (28615)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/29sne-3_optim.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

17 чэрвеня 2018 году ансамбль зайграў на вечарыне «Гэта мы» да 80-годзьдзя фатографа [[Юры Сяргеевіч Іваноў|Юрыя Іванова]], якая прайшла ў [[Беларускі дзяржаўны акадэмічны музычны тэатар|Беларускім дзяржаўным акадэмічным музычным тэатры]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Юры Чарнякевіч.|загаловак=Фота на дарозе жыцьця|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=16244|выданьне=Культура|тып=|год=15 чэрвеня 2019|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=749 24 (1411)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 20 лютага 2020 году ў [[Беласток]]у «Бяседа» засьпявала на гала-канцэрце 27-га фэстывалю «[[Беларуская песьня]]», які прайшоў у [[Падляская опэра|Падляскай опэры]]. Гала-канцэрт сабраў 850 гледачоў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Іван Ждановіч.|загаловак=Варшава, Торунь, Гайнаўка|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20200318/1584508267-varshava-torun-gaynauka|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=газэта|год=12 сакавіка 2020|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/gr-05-2020-small.pdf 5 (3617)]|старонкі=2|issn=0439-3619}}&lt;/ref&gt;. 29 жніўня 2020 году ў [[Ляскавічы (Петрыкаўскі раён)|Ляскавічах]] (Петрыкаўскі раён) ансамбль зайграў на 6-м Міжнародным фэстывалі этнакультурных традыцыяў «[[Кліч Палесься]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прадстаўнікі 11 раёнаў Беларусі прымуць удзел у фэстывалі «Кліч Палесься»|спасылка=https://blr.belta.by/culture/view/pradstauniki-11-raenau-belarusi-prymuts-udzel-u-festyvali-klich-palessja-91141-2020/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=27 жніўня 2020|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

3 лютага 2021 году «Бяседа» сыграла на канцэрце «Будзь здаровы, гаспадар» свайго былога ўдзельніка [[Аляксандар Балотнік|Аляксандра Балотніка]], які прайшоў у Вялікай залі Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=А вось песьні ўсе — гіты|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=17802|выданьне=Культура|тып=|год=30 студзеня 2021|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=835 5 (1497)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 12 чэрвеня 2021 году ансамбль выступіў на гала-канцэрце падчас 20-га фэстывалю «Маладзечна»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Знакамітыя беларускія кампазытары, паэты і артысты зьбяруцца на закрыцьці фэстывалю «Маладзечна»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210612/1623493924-znakamityya-belaruskiya-kampazitary-paety-i-artysty-zbyarucca-na-zakrycci|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=12 чэрвеня 2021|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 25 лістапада 2021 году зладзілі канцэрт у Палацы культуры [[МТЗ]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Валянцін Кірыленка|загаловак=Ансамбль народнай музыкі «Бяседа» адзначае юбілей|спасылка=https://radiokultura.by/be/news/ansambl-narodnay-muzyki|выдавец=[[Беларусь (радыё)|Радыё «Беларусь»]]|дата публікацыі=25 лістапада 2021|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 31 сьнежня 2021 году ансамбль зайграў на тэлеканцэрце «Навагодні настрой», які паказаў тэлеканал «Беларусь 3»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Дзе шукаць сакрэты Новага году|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20211229/1640780259-dze-shukac-sakrety-novaga-goda|выданьне=Зьвязда|тып=|год=29 сьнежня 2021|нумар=[https://zviazda.by/be/number/252-29621 252 (29621)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/30sne-9_optim_0.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

8 студзеня 2022 году на «Беларусь 3» паказалі канцэрт ансамблю «Вітаем Новы год»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=На «Беларусь 3» у гэтыя выхадныя заплянаваны цікавы этэр са сьвяточнымі акцэнтамі|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220105/1641387417-na-belarus-3-u-getyya-vyhadnyya-zaplanavany-cikavy-efir-sa-svyatochnymi|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=5 студзеня 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. У лютым 2022 году «Бяседа» выступіла ў [[Бабруйск]]у на сцэне [[Магілёўскі абласны тэатар драмы і камэдыі імя Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча|тэатру драмы і камэдыі імя Дунін-Марцінкевіча]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Павал Салаўёў.|загаловак=Выдатная работа, каманда купалаўцаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=18884|выданьне=Культура|тып=|год=26 лютага 2022|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=892 9 (1552)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 8 сакавіка 2022 году на [[Міжнародны жаночы дзень]] музычную праграму ансамблю «Вітаем вас» паказалі на «Беларусь 3»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Жанчыны бываюць розныя|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220303/1646316465-zhanchyny-byvayuc-roznyya|выданьне=Зьвязда|тып=|год=4 сакавіка 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/44-29666 44 (29666)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/30sne-9_optim_0.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;. 27 сакавіка выступілі ў Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=БелТА|загаловак=Ад «Марусі» да «Чаркі на пасашок»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220327/1648387020-ad-marusi-da-charki-na-pasashok-yubileyny-kancert-ansamblya-byaseda|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=27 сакавіка 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Увесну 2022 году «Бяседа» зрабіла песьню «Адлятаюць гусі» на словы Аляксандра Лягчылава і музыку [[Уладзімер Буднік|Ўладзімера Будніка]]. Таксама запісалі песьню «[[Буйніцкае поле]]» на словы [[Міхаіл Ясень|Міхаіла Ясеня]], якую прасьпявала [[Настасься Грыгор’ева]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=«Мяне не спакушаюць прыпеўкі-бразгушкі»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=19018|выданьне=Культура|тып=|год=14 траўня 2022|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=905 20 (1563)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Бяседа»|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/byaseda|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=11 сакавіка 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Бяседа» 20 гадоў|спасылка=https://www.youtube.com/embed/z4FhA7k6vyg?autoplay=1|выдавец=Тэлеканал «[[Беларусь 3]]»|дата публікацыі=20 ліпеня 2014|дата доступу=12 ліпеня 2022}}
** [https://www.youtube.com/embed/vrqs_vDcO2M?autoplay=1 Канцэрт ансамбля народнай музыкі «Бяседа»] // 22 кастрычніка 2015 г.
** [https://www.youtube.com/embed/6kiIzHu7m3A?autoplay=1 Ансамбль «Бяседа». Юбiлейны канцэрт на «Беларусь 3»] // 7 красавіка 2016 г.
** [https://www.youtube.com/embed/MIEtcl9sHLY?autoplay=1 «Вітаем Новы год». Канцэрт ансамбля народнай музыкі «Бяседа»] // 1 лютага 2022 г.

{{Кандыдат у добрыя артыкулы|30 ліпеня 2022 году.}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Беларускія фолк-гурты]]
[[Катэгорыя:Гурты Менску]]
[[Катэгорыя:Музычныя гурты, якія зьявіліся ў 1991 годзе]]</text>
      <sha1>1g16vglr8xxt957yqcl6m4ct8kryefa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331786</id>
      <parentid>2331785</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T21:45:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>артаграфія, стыль</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62939" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Музычны гурт
|Назва              = «Бяседа»
|Фота               = 
|памер              = 
|Подпіс             = 
|Гады               = з 1991-га
|Адкуль             = Менск (Беларусь)
|Мова               = беларуская
|Жанр               = [[народная музыка]]
|Выдавец            = [[Белтэлерадыёкампанія]]
|Зьвязаныя праекты  = 
|Афіцыйная старонка = [https://web.archive.org/web/20170505201950/http://beseda.3belarus.by/ beseda.3belarus.by]
|Удзельнікі2        = [[Леанід Захлеўны]], [[Мікола Алешка]], [[Тацьцяна Лазоўская]], [[Юлія Саўчанка]], [[Ігар Міхалькоў]], [[Ганна Алешка]], [[Сяргей Бяльцоў]], [[Валянцін Кірыленка]], [[Ігар Міхалькоў]], [[Вольга Калавур]], [[Юлія Захарава]], [[Настасься Кулік]]
|Удзельнікі         = 
|Былыя ўдзельнікі   = [[Якаў Навуменка]], [[Аляксандар Балотнік]], [[Валянціна Карэлікава]], [[Сьвятлана Суседчык]], [[Натальля Раманская]], [[Анжэла Макарава]]
}}
'''«Бяседа»''' — музычны [[ансамбль]] Беларусі, заснаваны ў студзені 1991 году кампазытарам [[Леанід Захлеўны|Леанідам Захлеўным]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Настрой — «бяседны»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2286&amp;mode=print|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=|год=21 сакавіка 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=200 12 (880)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

Рэпэртуар складаўся зь [[Беларуская народная песьня|беларускіх народных песьняў]], якія былі [[жарт]]оўнымі і лірычнымі, прысьвячаліся народным [[абрад]]ам і сямейным урачыстасьцям. Найбольш вядомымі былі песьні «[[За маладых]]» і «[[Маруся]]», «[[Запрагай-ка, бацька, коней]]» і «[[Зьвіняць звончыкі]]». На [[канцэрт]]ах чаргавалі [[Хор|харавыя]], інструмэнтальныя і сольныя нумары ў [[Беларускі народны строй|народных строях]]. У рэпэртуары пераважалі апрацоўкі народных [[мэлёдыя]]ў і аўтарскія песьні, створаныя Леанідам Захлеўным і вядучым музыкам [[Мікола Алешка|Мікалаем Алешкам]]. Найбольшай славай карысталіся песьні «[[Ай, ды полька]]» на словы [[Уладзімер Пецюкевіч|Ўладзімера Пецюкевіча]] і музыку Алешкі, «[[Вечарынка]]» на словы [[Уладзімер Мазго|Ўладзімера Мазго]] і музыку Захлеўнага, а таксама «[[Чарка на пасашок]]» на словы [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]] і музыку [[Аляксандар Балотнік|Аляксандра Балотніка]]. Да 60-годзьдзя вызваленьня Беларусі Леанід Захлеўны напісаў цыкль песьняў на словы [[Віктар Кавальчук|Віктара Кавальчука]] («Вальс 44-га году», «Напярэдадні вайны» і «Тальянка») і [[Міхаіл Ясень|Міхаіла Ясеня]] («Ах, Тацьцяна Фёдараўна», «З днём нараджэньня» і «Перамога»), за які атрымаў спэцыяльную прэмію прэзыдэнта Беларусі. Ансамбаль браў удзел у міжнародных [[фальклёр]]ных сьвятах: «[[Маладзечна (фэстываль)|Маладзечна]]» і [[Дзень беларускага пісьменства]], «[[Дажынкі (фэст)|Дажынкі]]» і «[[Славянскі базар у Віцебску]]». «Бяседа» выступала ў 14 краінах, у тым ліку ў [[Вэнэсуэла|Вэнэсуэле]], 3-х краінах Азіі — [[Казахстан]]е, [[Карэя|Карэі]] і [[Кітай|Кітаі]], а таксама ў 10 краінах Эўропы — усіх суседніх [[Латвія|Латвіі]], [[Летува|Летуве]], [[Польшча|Польшчы]], [[Расея|Расеі]],[[Украіна|Украіне]], [[Аўстрыя|Аўстрыі]], [[Нямеччына|Нямеччыне]], [[Партугалія|Партугаліі]], [[Румынія|Румыніі]] і [[Швэцыя|Швэцыі]]. Гурт запісваў песьні ў фонд [[Беларускае радыё|Беларускага радыё]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Анcамбль народнай музыкі «Бяседа»|спасылка=https://www.tvr.by/bel/company/uslugi4654/muzychnyya-kalektyvy9655/ansambl-narodnay-muzyki-byaseda/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Альбом ==
У 2016 годзе ансамбль «Бяседа» выдаў [[кампакт-дыск]] «[[Запаветны бераг]]» да свайго 25-годзьдзя. Музычны альбом улучаў 23 песьні. У яго запісе ўзялі ўдзел 5 сьпявачак і сьпевакоў: [[Валянцін Кірыленка]], [[Тацяна Лазоўская]] і [[Натальля Раманская]], [[Юлія Саўчанка]] і [[Сьвятлана Суседчык]]. Музыку гралі 8 чалавек: [[Ганна Алешка|Ганна]] ([[скрыпка]]) і [[Мікола Алешка|Мікола]] Алешкі ([[баян]] і [[гармонік]]), [[Сяргей Бяльцоў]] (скрыпка) і [[Вольга Калавур]] ([[цымбалы]]), [[Ігар Міхальцоў]] (баян, гармонік і сьпеў) і [[Аляксандар Надточы]] ([[сынтэзатар]] і [[Бубны|ўдарнікі]]), [[Юры Чаркас]] ([[дудка]] і [[флейта]]) і [[Пётар Чырта]] ([[кантрабас]]). [[Гукарэжысэр]]ам выступіў [[Д. Каршакевіч]], а [[зьвядзеньне]] выканаў [[С. Лісоўскі]]. Мастацкі кіраўнік [[Леанід Захлеўны]] апрацаваў 14 песьняў (1 і 5, 8—12 і 14—16, 18—19 і 22—23), Мікола Алешка — 8 (2—4 і 6—7, 13 і 20—21), а Сяргей Бяльцоў — адну (17). Альбом выпусьціла [[Белтэлерадыёкампанія]] на падставе запісаў [[Беларускае радыё|Беларускага радыё]]&lt;ref&gt;Ансамбль «Бяседа». Альбом «Запаветны бераг» [Электронны рэсурс] / маст.кір. [[Леанід Захлеўны]], гукарэж. [[Д. Каршакевіч]]. — Менск : [[Белтэлерадыёкампанія]], 2016. — [[Кампакт-дыск]]&lt;/ref&gt;.
{{Сьпіс трэкаў
|загаловак           = «Запаветны бераг»
|поўная_працягласьць = 1 гадз. 9 хв. 17 сэк.
|паказ_словаў    = так
|паказ_музыкі    = так
|назва1          = Запаветны бераг
|словы1          = [[Леанід Пранчак]]
|музыка1         = [[Леанід Захлеўны]]
|працягласьць1   = 2:54
|назва2          = Ой, прачнуўся я ў панядзелак
|словы2          = [[беларуская народная песьня]]
|працягласьць2   = 2:17
|назва3          = У вішнёвым садочку
|словы3          = беларуская народная песьня
|працягласьць3   = 2:16
|назва4          = Дзе ж бы я ні ехала
|словы4          = беларуская народная песьня
|працягласьць4   = 2:20
|назва5          = Дзяўчыненька, шуміць гай
|словы5          = беларуская народная песьня
|працягласьць5   = 3:05
|назва6          = [[Полька]] «Шмыгалёўка»
|музыка6         = [[Мікола Алешка]]
|працягласьць6   = 1:46
|назва7          = Дзеўчына як вішня
|словы7          = [[Уладзімер Пецюкевіч]]
|музыка7         = Мікола Алешка
|працягласьць7   = 3:25
|назва8          = Дарагая, мая залатая
|словы8          = [[С. Салагуб]]
|музыка8         = [[Леанід Захлеўны]]
|працягласьць8   = 3:13
|назва9          = Маміна вішня
|словы9          = [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Уладзімер Карызна]]
|музыка9         = Леанід Захлеўны
|працягласьць9   = 3:44
|назва10         = Бацькоў не забывай
|словы10         = [[Міхаіл Ясень]]
|музыка10        = Леанід Захлеўны
|працягласьць10  = 3:27
|назва11         = Восем хлопцаў на сяло
|словы11         = [[Алесь Бадак]]
|музыка11        = Леанід Захлеўны
|працягласьць11  = 2:06
|назва12         = Там за вёсачкай
|словы12         = С. Салагуб
|музыка12        = Леанід Захлеўны
|працягласьць12  = 2:36
|назва13         = Кума
|словы13         = [[Аляксандар Лягчылаў]]
|музыка13        = Мікола Алешка
|працягласьць13  = 2:50
|назва14         = Будзем жыць як набяжыць
|словы14         = Алесь Бадак
|музыка14        = [[Ізмаіл Капланаў]]
|працягласьць14  = 3:24
|назва15         = Дальва
|словы15         = Алесь Бадак
|музыка15        = Леанід Захлеўны
|працягласьць15  = 3:25
|назва16         = Залаты матыў
|словы16         = Леанід Пранчак
|музыка16        = Леанід Захлеўны
|працягласьць16  = 4:02
|назва17         = Муза ты мая
|словы17         = Уладзімер Пецюкевіч
|музыка17        = [[Сяргей Бяльцоў]]
|працягласьць17  = 3:12
|назва18         = Не чакала, пакахала
|словы18         = Аляксандар Лягчылаў
|музыка18        = [[Тарыэл Майсурадзэ]]
|працягласьць18  = 3:21
|назва19         = А на вуліцы грамы
|словы19         = [[Алесь Пісарчык]]
|музыка19        = Леанід Захлеўны
|працягласьць19  = 2:49
|назва20         = На сьцяжынцы вечаровай
|словы20         = Уладзімер Карызна
|музыка20        = Мікола Алешка
|працягласьць20  = 3:40
|назва21         = Песьню на шчасьце прыміце
|словы21         = Уладзімер Пецюкевіч
|музыка21        = Мікола Алешка
|працягласьць21  = 2:50
|назва22         = Чарка на пасашок
|словы22         = Аляксандар Лягчылаў
|музыка22        = [[Аляксандар Балотнік]]
|працягласьць22  = 2:29
|назва23         = [[Разьвітаньне з Радзімай|Палянэз]]
|музыка23        = [[Міхал Клеафас Агінскі|Міхал Агінскі]]
|працягласьць23  = 4:06
}}

== Супраца ==
«Бяседа» выконвала песьні на вершы [[Надзея Салодкая|Надзеі Салодкай]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Навум Гальпяровіч]].|загаловак=Надзея|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=|год=1 жніўня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/30-2014.pdf 30 (4779)]|старонкі=10|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Іван Цітавец|Івана Цітаўца]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Кіра Мураўская.|загаловак=Засьпяваем|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=5 верасьня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/35-2014.pdf 35 (4784)]|старонкі=5|issn=}}&lt;/ref&gt;, [[Тацьцяна Атрошчанка|Тацьцяны Атрошчанкі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Талівінская.|загаловак=Для ўсіх, хто кахае|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150310/1425936471-dlya-usih-hto-kahae|выданьне=Зьвязда|тып=|год=10 сакавіка 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/45-27903 45 (27903)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/03/10sak-16.indd_.pdf 8]|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Людмілы Кебіч|Людмілы Кебіч]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ніна Каленчыкава.|загаловак=Дамінанты яе лёсу|спасылка=|выданьне=[[Полымя (часопіс)|Полымя]]|тып=часопіс|год=Жнівень 2016|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/verstka_1-192_8.pdf 8 (1042)]|старонкі=166|issn=0130-8068}}&lt;/ref&gt;, [[Кастусь Цыбульскі|Кастуся Цыбульскага]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Віктар Байкачоў.|загаловак=Анлайн-сустрэча з паэтам|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210228/1614494875-anlayn-sustrecha-z-paetam|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=|год=26 лютага 2021|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/gr-02-2021_small.pdf 2 (3638)]|старонкі=8|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Ўладзімера Ўладзімеравіча Карызны]], [[Уладзімер Мазго|Уладзімера Мазго]] («Мэлёдыя душы» і «Вечарынка», «У новы век», «Закахалася ў суседа» і «Хлебны квас»)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Мазго]].|загаловак=Зьнічкі вечнасьці|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=12 сакавіка 2021|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/10-2021_1.pdf 10 (5115)]|старонкі=9|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Алесь Бадак|Алеся Бадака]], [[Леанід Пранчак|Леаніда Пранчака]] і [[Уладзімер Скарынкін|Ўладзімера Скарынкіна]], [[Уладзімер Пецюкевіч|Уладзімера Пецюкевіча]] і [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]].

== Удзельнікі ==
На 2022 год удзельнікамі ансамблю «Бяседа» былі [[Леанід Захлеўны]] і [[Мікола Алешка]], [[Тацьцяна Лазоўская]] і [[Юлія Саўчанка]], [[Ігар Міхалькоў]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Нэлі Зігуля.|загаловак=Полька пад «Бяседу»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150925/1443131635-polka-pad-byasedu|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=25 верасьня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/184-28042 67184 (28042)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/09/25ver-9.indd_.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Ганна Алешка]], [[Сяргей Бяльцоў]] і [[Валянцін Кірыленка]], [[Ігар Міхалькоў]] і [[Вольга Калавур]], [[Юлія Захарава]] і [[Настасься Кулік]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

У мінулым у складзе ансамблю бралі ўдзел [[Якаў Навуменка]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Мазго]].|загаловак=Уваскрэсьні ў роднай песьні|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=|год=28 сакавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/13-2014.pdf 13 (4762)]|старонкі=16|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Аляксандар Балотнік]], [[Валянціна Карэлікава]] і [[Сьвятлана Суседчык]], [[Натальля Раманская]] і [[Анжэла Макарава]]&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Уладзімер Субат.|загаловак=Музыка захапіла і не адпусьціла|спасылка=https://www.sb.by/articles/muzyka-zakhapila-i-ne-adpustsila.html|выданьне=[[Сельская газэта]]|тып=|год=31 сьнежня 2021|нумар=[https://www.sb.by/belniva/archive/31122021/ 21589]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
У студзені 1991 году кампазытар [[Леанід Захлеўны]] заснаваў ансамбль «Бяседа», які стаў выконваць [[Народная музыка|народную музыку]] на [[Беларускае радыё|Беларускім радыё]]. Гурт склалі артысты ансамблю «[[Жывіца (ансамбль)|Жывіца]]», які вярнуўся з гастроляў на запрашэньне [[Беларусы ў ЗША|беларускай дыяспары Амэрыкі]] безь кіраўніцы [[Валянціна Пархоменка|Валянціны Пархоменкі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=«Трэба, каб па творах кампазытара можна было пазнаць, на якой зямлі ён жыве»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220311/1647006894-leanid-zahleuny-pa-tvorah-kampazitara-treba-znac-na-yakoy-zyamli-yon-zhyve|выданьне=Зьвязда|тып=|год=12 сакавіка 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/49-29671 49 (20671)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12sak-9_optim_2.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Назву ансамблю прапанаваў сьпявак [[Якаў Навуменка]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. Адной зь першых стала песьня «Каля [[Чырвоны касьцёл|Чырвонага касьцёла]]» на словы [[Леанід Пранчак|Леаніда Пранчака]] пад аранжыроўку [[Юры Багаткевіч|Юрыя Багаткевіча]]&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. У 1998 годзе [[баян]]іст [[Аляксандар Балотнік]] паклаў на музыку словы песьні «[[Чарка на пасашок]]» [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]], якая стала [[шлягер]]ам «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Аляксандар Пукшанскі.|загаловак=Баяніст — па нацыянальнасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140411/1397166760-bayanist-pa-nacyyanalnasci|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=11 красавіка 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/67-27677 67 (27677)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/04/11kras-8.indd_.pdf 8]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Адной зь [[Лірычных|лірычных]] песьняў у выкананьні «Бяседы» стала песьня «Яблычак румяны» на словы [[Уладзімер Пецюкевіч|Ўладзімера Пецюкевіча]] і музыку баяніста [[Мікола Алешка|Міколы Алешкі]]. Яе засьпявала [[Валянціна Карэлікава]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Уладзімер Карызна]].|загаловак=«Па сьцяжынцы, дзе ішоў любы мой, каханы»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20170421/1492782786-pa-scyazhyncy-dze-ishou-lyuby-moy-kahany|выданьне=Зьвязда|тып=|год=22 красавіка 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/77-28441 77 (28441)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/22kra-12.indd__0.pdf 12]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Аднаўленьнем [[акардэон]]аў, баянаў і [[гармонік]]аў для «Бяседы» займалася майстэрня «Музрам» [[Беларускі саюз музычных дзеячоў|Беларускага саюзу музычных дзеячоў]], што месьцілася ў Менску па вуліцы Чычэрына, д. 1 (насупраць [[Вялікі тэатар Беларусі|Вялікага тэатру Беларусі]])&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Сьвятлова.|загаловак=Валянцін Барэйша: «Зрабіць новыя мяхі, клявіятуру, мэханіку — тыя яшчэ фокусы»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20201108/1604831937-valyancin-bareysha-zrabic-novyya-myahi-klaviyaturu-mehaniku-tyya-yashche|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=30 кастрычніка 2020|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/41-2020.pdf 41 (5097)]|старонкі=14|issn=}}&lt;/ref&gt;. Да 2003 году [[Скрыпка|скрыпкі]] і [[цымбалы]], дудкі і [[Жалейка|жалейкі]] для «Бяседы» вырабляў [[Усевалад Жукоўскі]], якога пазьней замяніў ягоны [[сын]] Аляксандар&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Тамара Круталевіч.|загаловак=Заручоны з культурай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=18521|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=|год=23 кастрычніка 2021|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=874 43 (1534)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

У чэрвені 2007 году «Бяседа» выступіла на гала-[[Канцэрт|канцэрце]] падчас [[Фэстываль|Фэстывалю]] народнай музыкі ў [[Паставы|Паставах]] (Віцебская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вольга Ягорава.|загаловак=«Карагод наш пастаўскі – ён усіх зачараваў»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=421&amp;mode=print|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=газэта|год=16 чэрвеня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=119 24 (790)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2007 году падчас сьвяткаваньня 125-годзьдзя [[Янка Купала|Янкі Купалы]] [[Першы нацыянальны канал Беларускага радыё]] прадставіў прэм’еру радыёспэктаклю «[[Паэт і дзяўчына]]» паводле аднайменнай п’есы [[Пятро Васючэнка|Пятра Васючэнкі]]. У яго запісе браў удзел ансамбаль «Бяседа»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Людміла Лявонава.|загаловак=Паэт і муза|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;DomainName=mast&amp;id=57&amp;mode=print|выданьне=[[Мастацтва (часопіс)|Мастацтва]]|тып=часопіс|год=Верасень 2007|нумар=[http://kimpress.by/?DomainName=mast&amp;idnum=3 9 (294)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. На пачатку верасьня 2007 году гурт зьняўся ў перадачы «[[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне|Агульнанацыянальнага тэлебачаньня]]» ў Летнім амфітэатры [[Віцебск]]у. У сярэдзіне верасьня «Бяседа» ўзяла ўдзел у «[[Дажынкі (фэст)|Дажынках]]» з прэм’ерай песьні «Аграгарадок» на словы [[Іван Цітавец|Івана Цітаўца]] і музыку [[Іван Поклад|Івана Поклада]], а 27 верасьня дала сольнік у Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Песьні з мажорнай афарбоўкай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=653&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=29 верасьня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=130 38-39 (804-805)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 4 кастрычніка 2007 году ансамбль узяў удзел у канцэрце да 10-годзьдзя [[Палац Рэспублікі|Палаца Рэспублікі]] ў Менску&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Палац Рэспублікі — гучыць дзяржаўна|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=656&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=6 кастрычніка 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=131 40 (806)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 3 лістапада «Бяседа» сыграла ў [[Беларуская філярмонія|Беларускай філярмоніі]] на канцэрце да 125-годзьдзя [[Якуб Колас|Якуба Коласа]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Юры Іваноў.|загаловак=Прынашэньне Коласу|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=791&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=10 лістапада 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=136 45 (811)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 7 сьнежня 2007 году ансамбль сыграў у [[Каракас]]е (Вэнэсуэла) на Нацыянальнай выставе дасягненьняў Беларусі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Беларусь — у Вэнэсуэле|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=849|выданьне=Культура|тып=|год=1 сьнежня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=139 48 (814)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

18 студзеня 2008 году «Бяседа» стала ўдзельніцай канцэрту да 70-годьдзя [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] ў Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Вобласьці сьвяткуюць юбілей|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=958|выданьне=Культура|тып=|год=19 студзеня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=145 3 (821)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Увесну 2008 году Леанід Захлеўны напісаў для ансамблю «Бяседа» цыкль песьняў «З днём нараджэньня, Перамога» пра шчасьлівую гісторыю [[Каханьне|каханьня]] ад расстаньня ў 1941 годзе да сустрэчы ў 1945-м&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Яшчэ раз пра вайну|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1354&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=10 траўня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=160 19 (837)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2008 годзе ансамбль выступіў на гала-канцэрце падчас «[[Славянскі базар у Віцебску|Славянскага базару ў Віцебску]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Спрадвечная песня ў пластычнай формуле часоў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1553&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=12 ліпеня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=168 28 (846)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 7 верасьня 2008 году на [[Дзень беларускага пісьменства]] ў [[Барысаў|Барысаве]] (Менская вобласьць) «Бяседа» зайграла на гала-канцэрце «Мы — беларусы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ільля Сьвірын.|загаловак=Мы – беларусы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1647|выданьне=Культура|тып=|год=6 верасьня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=173 36 (854)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 20 верасьня на Рэспубліканскім сьвяце-[[кірмаш]]ы працаўнікоў сяла «[[Дажынкі (фэст)|Дажынкі]]» ансамбль «Бяседа» прадставіла прэм’еру песьні «Кірмаш гудзе»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Лідзія Андрэва.|загаловак=Куфар-радца|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1701|выданьне=Культура|тып=|год=20 верасьня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=175 38 (856)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У кастрычніку 2008 году адбыўся выступ на адкрыцьці Міжнароднага фэстывалю [[Юры Башмет|Юрыя Башмета]] ў менскім [[Парк Горкага (Менск)|парку Горкага]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=«Хаджэньне ў народ» зь імправізацыяй на Страдзівары|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1802|выданьне=Культура|тып=|год=18 кастрычніка 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=180 42 (860)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

2 красавіка 2009 году ансамбль выступіў на беларуска-расейскім канцэрце ў Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Дзень яднаньня|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2318|выданьне=Культура|тып=|год=4 красавіка 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=202 14 (882)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Пры канцы чэрвеня 2009 году Прэзыдыюм [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі|Фэдэрацыі прафсаюзаў Беларусі]] прысудзіў «Бяседзе» грашовую прэмію ў галіне музыкі за канцэртную папулярызацыю беларускай народнай песьні ў замежжыфілярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Прэміі прысуджаныя найлепшым|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2727|выданьне=Культура|тып=|год=18 ліпеня 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=218 29 (897)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Увечары 31 сьнежня 2009 году на тэлеканале «[[Беларусь 2|Лад]]» паказалі пераднавагодні канцэрт «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ільля Сьвірын.|загаловак=«Жывы гук» без кампрамісаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=3495|выданьне=Культура|тып=|год=26 сьнежня 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=244 52 (920)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 24 верасьня 2010 году «Бяседа» выступіла на гала-канцэрце падчас «Дажынак» у [[Ліда|Лідзе]] (Гарадзенская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Андрэй Старжынскі.|загаловак=Каравай для Ліды|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=4679|выданьне=Культура|тып=|год=25 верасьня 2010|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=288 39 (959)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

=== 2010-я гады ===
У кастрычніку 2011 году ансамбль выступіў у [[Магілёў|Магілёве]] на Міжнародным музычным фэстывалі «[[Залаты шлягер]]» у канцэртнай праграме «Карагод сяброўства» з расейскімі і ўкраінскімі музыкамі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Да «Шлягера» з маніторынгам|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6486|выданьне=Культура|тып=|год=15 кастрычніка 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=346 42 (1013)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 23 лістапада 2011 году мастацкаму кіраўніку «Бяседы» Леаніду Захлеўнаму прысудзілі [[ордэн Францішка Скарыны]] за заслугі ў разьвіцьці культуры&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Уганараваныя дзяржавай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6673|выданьне=Культура|тып=|год=26 лістапада 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=352 48 (1019)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 19 траўня 2012 году ў рамках Дзён культуры Беларусі ў [[Санкт-Пецярбург]]у (Расея) «Бяседа» выступіла на пляцоўцы Музэю вады&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Яўген Рагін.|загаловак=Эксклюзівы.by для Паўночнай Пальміры|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7438|выданьне=Культура|тып=|год=26 траўня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=379 21 (1044)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2012 году ансамбль узяў удзел у 21-м «Славянскім базары» ў Віцебску&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Закон аншлягаў і пустых месцаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7732|выданьне=Культура|тып=|год=28 ліпеня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=388 30 (1052)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 28 ліпеня «Бяседа» сыграла на канцэрце ў [[Каленкавічы|Каленкавічах]] (Гомельская вобласьць) падчас 7-га Фэстывалю народнага гумару «[[Аўцюкі]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Пётра Васілеўскі.|загаловак=«Аўцюкі» вярнуліся ў Аўцюкі|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7754|выданьне=Культура|тып=|год=4 жніўня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=389 31 (1053)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 25 кастрычніка 2012 году ансамбль сыграў у Канцэртнай залі Беларускай філярмоніі на творчым вечары кампазытара [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Ўладзімера Ўладзімеравіча Карызны]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Карызна-бэнд|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7984|выданьне=Культура|тып=|год=20 кастрычніка 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=396 42 (1064)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

3 жніўня 2013 году ў [[Міхалова (Падляскае ваяводзтва)|Міхалове]] (Беластоцкі павет) «Бяседа» выступіла на 3-м Фэстывалі беларускай культуры «[[Прымацкая бяседа]]», які сабраў каля 3000 гледачоў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=А трохтысячная «Бяседа» — на дзесяць гадзін|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=9140|выданьне=Культура|тып=|год=10 жніўня 2013|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=440 32 (1106)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. На пачатку верасьня 2013 году на Дні беларускага пісьменства ў родным [[Быхаў|Быхаве]] выступіла салістка «Бяседы» [[Тацьцяна Лазоўская]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Тацьцяна Студзенка.|загаловак=Не растрачаныя пісьмёны|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=газэта|год=6 верасьня 2013|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/lim35-2013.pdf 35 (4733)]|старонкі=8|issn=0024-4686}}&lt;/ref&gt;. У кастрычніку 2013 году ансамбль сыграў песьні свайго былога саліста [[Якаў Навуменка|Якава Навуменка]] на канцэрце ягонай памяці «На паруках настальгіі», які прайшоў у Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Абрысы|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=25 кастрычніка 2013|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/lim42-2013.pdf 42 (4740)]|старонкі=3|issn=}}&lt;/ref&gt;. На 2013 год ў [[Сеціва|Сеціве]] разьмясьцілі відэазапісу выступаў «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вольга Навіцкая.|загаловак=Канцэртмайстар — пра віртуальнае|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=9528|выданьне=Культура|тып=|год=9 лістапада 2013|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=453 45 (1119)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

7 траўня 2014 году ансамбль выканаў народныя песьні для перадачы «Наперад у мінулае», якую паказалі на тэлеканалах «[[Беларусь 3]]» і «[[Беларусь 24]]» у рамках праекту «100 песень для Беларусі» да Дня працаўнікоў тэлебачаньня, радыё і сувязі. 8 траўня адпаведны канцэрт паўторна трансьлявалі на [[Беларускае радыё|Беларускім радыё]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Да сьвятаў — зь песьнямі|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140502/1399058072-da-svyatau-z-pesnyami|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=2 траўня 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/81-27691 81 (27691)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/05/ZV_20140503_6.pdf 6]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У чэрвені 2014 году на Фэстывалі беларускай песьні і паэзіі «[[Маладзечна (фэстываль)|Маладзечна]]» (Менская вобласьць) ансамбль «Бяседа» ўзяў удзел у канцэрце «Спадчына песьняроў», прысьвечаным [[Уладзімер Мулявін|Ўладзімеру Мулявіну]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ніна Шчарбачэвіч.|загаловак=Словы зь песьні|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140617/1402952484-slovy-z-pesni|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 чэрвеня 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/111-27721 111 (27721)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/06/17cher-1.indd_.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/06/17cher-3.indd_.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У чэрвені 2014 году на вечарыне да 75-годзьдзя паэта [[Уладзімер Скарынкін|Ўладзімера Скарынкіна]] ў [[Дзяржаўны літаратурны музэй Янкі Купалы|Дзяржаўным літаратурным музэі Янкі Купалы]] сьпявачка «Бяседы» [[Валянціна Карэлікава]] выканала [[раманс]]ы на словы Ўладзімера і Андрэя Скарынкіных&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Яна Явіч.|загаловак=Майстар перастварэньняў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140622/1403416825-maystar-perastvarennyau|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=20 чэрвеня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/24-2014.pdf 24 (4773)]|старонкі=9|issn=}}&lt;/ref&gt;. 4 лістапада 2014 году «Бяседа» сыграла ў Вялікай залі Беларускай філярмоніі на гала-канцэрце «Музычны скарб Беларусі» з нагоды 89-годзьдзя Беларускага радыё. Радыёканал «[[Культура (радыё)|Культура]]» ладзіў наўпроставую трансьляцыю падзеі. 14 лістапада канцэрт паказалі на тэлеканале «[[Беларусь 1]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=Беларускае радыё адкрые музычныя скарбы|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20141017/1413495500-belaruskae-radyyo-adkrye-muzychnyya-skarby|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 кастрычніка 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/198-27808 198 (47808)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/10/17kas-7.indd_.pdf 7]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Таксама ў лістападзе сьпявак «Бяседы» Мікола Алешка атрымаў [[мэдаль Францішка Скарыны]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Пунктырам|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=21 лістапада 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/46-2014.pdf 46 (4795)]|старонкі=1|issn=}}&lt;/ref&gt;. 27 лістапада ансамбль выступіў у Палацы Рэспублікі на канцэрце [[Тарыэл Майсурадзэ|Тарыэла Майсурадзэ]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Пра роўныя ўмовы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11101|выданьне=Культура|тып=|год=29 лістапада 2014|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=514 48 (1174)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

30 траўня 2015 году ансамбль засьпяваў на Сьвяце беларускай культуры ў Польшчы&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алег Клімаў.|загаловак=Да Дзён культуры|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11566|выданьне=Культура|тып=|год=16 траўня 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=533 20 (1198)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 5—7 чэрвеня 2015 году адбыўся 15-ы фэст «Маладзечна» з удзелам «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Фармат? Новы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11635|выданьне=Культура|тып=|год=30 траўня 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=535 20 (1198)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 3 ліпеня 2015 году тэлеканал «Беларусь 3» паказаў праграму ансамбля «Запрашаем на „Бяседу“»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Глядзіце і слухайце|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150702/1435785687-glyadzice-i-sluhayce|выданьне=Зьвязда|тып=|год=2 ліпеня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/124-27982 124 (27982)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/07/2lip-7.indd_.pdf 7]|issn=}}&lt;/ref&gt;. 25 ліпеня ансамбль засьпяваў на 16-м Міжнародным фэстывалі беларускай культуры «[[Сяброўская бяседа]]» ў [[Гарадок (Беластоцкі павет)|Гарадку]] (Беластоцкі павет)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Міжнародны фэстываль беларускай культуры «Сяброўская бяседа»|спасылка=https://poland.mfa.gov.by/be/embassy/news/caec1c5a052bac79.html|выдавец=[[Амбасада Беларусі ў Польшчы]]|дата публікацыі=27 траўня 2015|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Ад 2 верасьня ў [[Горадня|Горадні]] па 10 кастрычніка ў Менску «Бяседа» [[Гастролі|гастралявала]] па 18 гарадах і [[мястэчка]]х Беларусі, у тым ліку па ўсіх абласных цэнтрах, з канцэртнай праграмай «Любіць Беларусь»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=«Любіць Беларусь!»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150821/1440106860-lyubic-belarus|выданьне=Зьвязда|тып=|год=21 жніўня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/159-28017 159 (28017)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/08/21zni-6.indd_.pdf 6]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Тэлеканал «Беларусь 3» паказваў адпаведныя канцэрты, у перапынках якіх вядоўца [[Алена Трацэнка]] праводзіла тэле[[Віктарына|віктарыну]] «[[Размаўляем па-беларуску]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ірына Кацяловіч.|загаловак=«Любіць Беларусь» праз музыку і мову|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150901/1441056917-lyubic-belarus-praz-muzyku-i-movu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=1 верасьня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/166-28024 166 (28024)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/08/1ver-3.indd_.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;. На канцэртах гучалі такія песьні, як «Хлеб ды соль», «А ў Марусі хата на пагосьце», «Звончыкі», «Былі ў мяне сваты» і «Вечарынка»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Бяседа ў «мажоры» і «міноры»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20151002/1443734198-byaseda-u-mazhory-i-minory|выданьне=Зьвязда|тып=|год=2 кастрычніка 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/189-28047 189 (28047)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/10/2kas-5.indd_.pdf 5]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У кожнай з 6 вобласьцяў Беларусі музыкі наведалі па 3 паселішчы, у тым ліку родныя гарады музыкаў: Горадню, [[Слуцак]] і [[Баранавічы]], [[Слонім]] і [[Наваполацак]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Тур з кансультацыямі|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=12137|выданьне=Культура|тып=|год=10 кастрычніка 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=555 41 (1219)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, 26 верасьня выступілі на «Дажынках» у [[Круглае|Круглым]] (Магілёўская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ганна Тузянкова.|загаловак=Валожыншчына, Кругляншчына, Віцебшчына, Бярэзіншчына|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=12127|выданьне=Культура|тып=|год=10 кастрычніка 2015|нумар=41 (1219)|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

4—5 чэрвеня 2016 году ў Горадні прайшоў 11-ы [[Рэспубліканскі фэстываль нацыянальных культураў]], на якім зайграла «Бяседа»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Марына Весялуха|загаловак=Адкрыецца музэй Рэспубліканскага фэстывалю нацыянальных культур|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20160519/1463675729-adkryecca-muzey-festyvalyu-nacyyanalnyh-kultur|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=19 траўня 2016|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 6 красавіка 2017 ансамбль сыграў канцэрт у [[Гарадок|Гарадку]] (Віцебская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Гарадку выступіць ансамбль народнай музыкі «Бяседа»|спасылка=http://haradok.info/bel//новости/культура/3552/|выдавец=Партал «Гарадок»|дата публікацыі=29 сакавіка 2017|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 31 кастрычніка 2017 году правялі канцэрт у [[Салігорск]]у (Менская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Калi традыцыя ажывае|спасылка=https://esoligorsk.by/novosti/v-soligorske/53173-kali-tradytsyya-azhyvae-ansambl-byaseda-zno-zaprashae-na-kantsert-u-saligorsku|выдавец=Партал «Электронны Салігорск»|дата публікацыі=28 верасьня 2017|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Падчас Міжнароднага фэстывалю «Залаты шлягер» у 2017 годзе «Бяседа» выступіла на канцэрце «Сустракаем Новы год разам», які тэлеканал «Беларусь 3» паказаў 31 сьнежня&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=У дадатак да аліўе — песьні, танцы і гумар|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20171228/1514477162-shto-prapanuyuc-gledacham-belaruskiya-telekanaly-u-navagodnyuyu-noch|выданьне=Зьвязда|тып=|год=29 сьнежня 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/251-28615 251 (28615)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/29sne-3_optim.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

17 чэрвеня 2018 году ансамбль зайграў на вечарыне «Гэта мы» да 80-годзьдзя фатографа [[Юры Сяргеевіч Іваноў|Юрыя Іванова]], якая прайшла ў [[Беларускі дзяржаўны акадэмічны музычны тэатар|Беларускім дзяржаўным акадэмічным музычным тэатры]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Юры Чарнякевіч.|загаловак=Фота на дарозе жыцьця|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=16244|выданьне=Культура|тып=|год=15 чэрвеня 2019|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=749 24 (1411)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 20 лютага 2020 году ў [[Беласток]]у «Бяседа» засьпявала на гала-канцэрце 27-га фэстывалю «[[Беларуская песьня]]», які прайшоў у [[Падляская опэра|Падляскай опэры]]. Гала-канцэрт сабраў 850 гледачоў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Іван Ждановіч.|загаловак=Варшава, Торунь, Гайнаўка|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20200318/1584508267-varshava-torun-gaynauka|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=газэта|год=12 сакавіка 2020|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/gr-05-2020-small.pdf 5 (3617)]|старонкі=2|issn=0439-3619}}&lt;/ref&gt;. 29 жніўня 2020 году ў [[Ляскавічы (Петрыкаўскі раён)|Ляскавічах]] (Петрыкаўскі раён) ансамбль зайграў на 6-м Міжнародным фэстывалі этнакультурных традыцыяў «[[Кліч Палесься]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прадстаўнікі 11 раёнаў Беларусі прымуць удзел у фэстывалі «Кліч Палесься»|спасылка=https://blr.belta.by/culture/view/pradstauniki-11-raenau-belarusi-prymuts-udzel-u-festyvali-klich-palessja-91141-2020/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=27 жніўня 2020|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

3 лютага 2021 году «Бяседа» сыграла на канцэрце «Будзь здаровы, гаспадар» свайго былога ўдзельніка [[Аляксандар Балотнік|Аляксандра Балотніка]], які прайшоў у Вялікай залі Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=А вось песьні ўсе — гіты|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=17802|выданьне=Культура|тып=|год=30 студзеня 2021|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=835 5 (1497)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 12 чэрвеня 2021 году ансамбль выступіў на гала-канцэрце падчас 20-га фэстывалю «Маладзечна»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Знакамітыя беларускія кампазытары, паэты і артысты зьбяруцца на закрыцьці фэстывалю «Маладзечна»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210612/1623493924-znakamityya-belaruskiya-kampazitary-paety-i-artysty-zbyarucca-na-zakrycci|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=12 чэрвеня 2021|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 25 лістапада 2021 году зладзілі канцэрт у Палацы культуры [[МТЗ]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Валянцін Кірыленка|загаловак=Ансамбль народнай музыкі «Бяседа» адзначае юбілей|спасылка=https://radiokultura.by/be/news/ansambl-narodnay-muzyki|выдавец=[[Беларусь (радыё)|Радыё «Беларусь»]]|дата публікацыі=25 лістапада 2021|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 31 сьнежня 2021 году ансамбль зайграў на тэлеканцэрце «Навагодні настрой», які паказаў тэлеканал «Беларусь 3»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Дзе шукаць сакрэты Новага году|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20211229/1640780259-dze-shukac-sakrety-novaga-goda|выданьне=Зьвязда|тып=|год=29 сьнежня 2021|нумар=[https://zviazda.by/be/number/252-29621 252 (29621)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/30sne-9_optim_0.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

8 студзеня 2022 году на «Беларусь 3» паказалі канцэрт ансамблю «Вітаем Новы год»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=На «Беларусь 3» у гэтыя выхадныя заплянаваны цікавы этэр са сьвяточнымі акцэнтамі|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220105/1641387417-na-belarus-3-u-getyya-vyhadnyya-zaplanavany-cikavy-efir-sa-svyatochnymi|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=5 студзеня 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. У лютым 2022 году «Бяседа» выступіла ў [[Бабруйск]]у на сцэне [[Магілёўскі абласны тэатар драмы і камэдыі імя Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча|тэатру драмы і камэдыі імя Дунін-Марцінкевіча]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Павал Салаўёў.|загаловак=Выдатная работа, каманда купалаўцаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=18884|выданьне=Культура|тып=|год=26 лютага 2022|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=892 9 (1552)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 8 сакавіка 2022 году на [[Міжнародны жаночы дзень]] музычную праграму ансамблю «Вітаем вас» паказалі на «Беларусь 3»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Жанчыны бываюць розныя|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220303/1646316465-zhanchyny-byvayuc-roznyya|выданьне=Зьвязда|тып=|год=4 сакавіка 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/44-29666 44 (29666)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/30sne-9_optim_0.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;. 27 сакавіка выступілі ў Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=БелТА|загаловак=Ад «Марусі» да «Чаркі на пасашок»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220327/1648387020-ad-marusi-da-charki-na-pasashok-yubileyny-kancert-ansamblya-byaseda|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=27 сакавіка 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Увесну 2022 году «Бяседа» зрабіла песьню «Адлятаюць гусі» на словы Аляксандра Лягчылава і музыку [[Уладзімер Буднік|Ўладзімера Будніка]]. Таксама запісалі песьню «[[Буйніцкае поле]]» на словы [[Міхаіл Ясень|Міхаіла Ясеня]], якую прасьпявала [[Настасься Грыгор’ева]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=«Мяне не спакушаюць прыпеўкі-бразгушкі»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=19018|выданьне=Культура|тып=|год=14 траўня 2022|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=905 20 (1563)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Бяседа»|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/byaseda|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=11 сакавіка 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Бяседа» 20 гадоў|спасылка=https://www.youtube.com/embed/z4FhA7k6vyg?autoplay=1|выдавец=Тэлеканал «[[Беларусь 3]]»|дата публікацыі=20 ліпеня 2014|дата доступу=12 ліпеня 2022}}
** [https://www.youtube.com/embed/vrqs_vDcO2M?autoplay=1 Канцэрт ансамбля народнай музыкі «Бяседа»] // 22 кастрычніка 2015 г.
** [https://www.youtube.com/embed/6kiIzHu7m3A?autoplay=1 Ансамбль «Бяседа». Юбiлейны канцэрт на «Беларусь 3»] // 7 красавіка 2016 г.
** [https://www.youtube.com/embed/MIEtcl9sHLY?autoplay=1 «Вітаем Новы год». Канцэрт ансамбля народнай музыкі «Бяседа»] // 1 лютага 2022 г.

{{Кандыдат у добрыя артыкулы|30 ліпеня 2022 году.}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Беларускія фолк-гурты]]
[[Катэгорыя:Гурты Менску]]
[[Катэгорыя:Музычныя гурты, якія зьявіліся ў 1991 годзе]]</text>
      <sha1>n2ldwfiusg1srbfkcojfkucoh2a2luq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331835</id>
      <parentid>2331786</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T09:35:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+Тацьцяна, ансамбль https://slounik.org/bnt14/l1_14</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62938" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Музычны гурт
|Назва              = «Бяседа»
|Фота               = 
|памер              = 
|Подпіс             = 
|Гады               = з 1991-га
|Адкуль             = Менск (Беларусь)
|Мова               = беларуская
|Жанр               = [[народная музыка]]
|Выдавец            = [[Белтэлерадыёкампанія]]
|Зьвязаныя праекты  = 
|Афіцыйная старонка = [https://web.archive.org/web/20170505201950/http://beseda.3belarus.by/ beseda.3belarus.by]
|Удзельнікі2        = [[Леанід Захлеўны]], [[Мікола Алешка]], [[Тацьцяна Лазоўская]], [[Юлія Саўчанка]], [[Ігар Міхалькоў]], [[Ганна Алешка]], [[Сяргей Бяльцоў]], [[Валянцін Кірыленка]], [[Ігар Міхалькоў]], [[Вольга Калавур]], [[Юлія Захарава]], [[Настасься Кулік]]
|Удзельнікі         = 
|Былыя ўдзельнікі   = [[Якаў Навуменка]], [[Аляксандар Балотнік]], [[Валянціна Карэлікава]], [[Сьвятлана Суседчык]], [[Натальля Раманская]], [[Анжэла Макарава]]
}}
'''«Бяседа»''' — музычны [[ансамбль]] Беларусі, заснаваны ў студзені 1991 году кампазытарам [[Леанід Захлеўны|Леанідам Захлеўным]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Настрой — «бяседны»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2286&amp;mode=print|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=|год=21 сакавіка 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=200 12 (880)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

Рэпэртуар складаўся зь [[Беларуская народная песьня|беларускіх народных песьняў]], якія былі [[жарт]]оўнымі і лірычнымі, прысьвячаліся народным [[абрад]]ам і сямейным урачыстасьцям. Найбольш вядомымі былі песьні «[[За маладых]]» і «[[Маруся]]», «[[Запрагай-ка, бацька, коней]]» і «[[Зьвіняць звончыкі]]». На [[канцэрт]]ах чаргавалі [[Хор|харавыя]], інструмэнтальныя і сольныя нумары ў [[Беларускі народны строй|народных строях]]. У рэпэртуары пераважалі апрацоўкі народных [[мэлёдыя]]ў і аўтарскія песьні, створаныя Леанідам Захлеўным і вядучым музыкам [[Мікола Алешка|Мікалаем Алешкам]]. Найбольшай славай карысталіся песьні «[[Ай, ды полька]]» на словы [[Уладзімер Пецюкевіч|Ўладзімера Пецюкевіча]] і музыку Алешкі, «[[Вечарынка]]» на словы [[Уладзімер Мазго|Ўладзімера Мазго]] і музыку Захлеўнага, а таксама «[[Чарка на пасашок]]» на словы [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]] і музыку [[Аляксандар Балотнік|Аляксандра Балотніка]]. Да 60-годзьдзя вызваленьня Беларусі Леанід Захлеўны напісаў цыкль песьняў на словы [[Віктар Кавальчук|Віктара Кавальчука]] («Вальс 44-га году», «Напярэдадні вайны» і «Тальянка») і [[Міхаіл Ясень|Міхаіла Ясеня]] («Ах, Тацьцяна Фёдараўна», «З днём нараджэньня» і «Перамога»), за які атрымаў спэцыяльную прэмію прэзыдэнта Беларусі. Ансамбль браў удзел у міжнародных [[фальклёр]]ных сьвятах: «[[Маладзечна (фэстываль)|Маладзечна]]» і [[Дзень беларускага пісьменства]], «[[Дажынкі (фэст)|Дажынкі]]» і «[[Славянскі базар у Віцебску]]». «Бяседа» выступала ў 14 краінах, у тым ліку ў [[Вэнэсуэла|Вэнэсуэле]], 3-х краінах Азіі — [[Казахстан]]е, [[Карэя|Карэі]] і [[Кітай|Кітаі]], а таксама ў 10 краінах Эўропы — усіх суседніх [[Латвія|Латвіі]], [[Летува|Летуве]], [[Польшча|Польшчы]], [[Расея|Расеі]] і [[Украіна|Ўкраіне]], а таксама [[Аўстрыя|Аўстрыі]], [[Нямеччына|Нямеччыне]], [[Партугалія|Партугаліі]], [[Румынія|Румыніі]] і [[Швэцыя|Швэцыі]]. Гурт запісваў песьні ў фонд [[Беларускае радыё|Беларускага радыё]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Анcамбль народнай музыкі «Бяседа»|спасылка=https://www.tvr.by/bel/company/uslugi4654/muzychnyya-kalektyvy9655/ansambl-narodnay-muzyki-byaseda/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Альбом ==
У 2016 годзе ансамбль «Бяседа» выдаў [[кампакт-дыск]] «[[Запаветны бераг]]» да свайго 25-годзьдзя. Музычны альбом улучаў 23 песьні. У яго запісе ўзялі ўдзел 5 сьпявачак і сьпевакоў: [[Валянцін Кірыленка]], [[Тацьцяна Лазоўская]] і [[Натальля Раманская]], [[Юлія Саўчанка]] і [[Сьвятлана Суседчык]]. Музыку гралі 8 чалавек: [[Ганна Алешка|Ганна]] ([[скрыпка]]) і [[Мікола Алешка|Мікола]] Алешкі ([[баян]] і [[гармонік]]), [[Сяргей Бяльцоў]] (скрыпка) і [[Вольга Калавур]] ([[цымбалы]]), [[Ігар Міхальцоў]] (баян, гармонік і сьпеў) і [[Аляксандар Надточы]] ([[сынтэзатар]] і [[Бубны|ўдарнікі]]), [[Юры Чаркас]] ([[дудка]] і [[флейта]]) і [[Пётар Чырта]] ([[кантрабас]]). [[Гукарэжысэр]]ам выступіў [[Д. Каршакевіч]], а [[зьвядзеньне]] выканаў [[С. Лісоўскі]]. Мастацкі кіраўнік [[Леанід Захлеўны]] апрацаваў 14 песьняў (1 і 5, 8—12 і 14—16, 18—19 і 22—23), Мікола Алешка — 8 (2—4 і 6—7, 13 і 20—21), а Сяргей Бяльцоў — адну (17). Альбом выпусьціла [[Белтэлерадыёкампанія]] на падставе запісаў [[Беларускае радыё|Беларускага радыё]]&lt;ref&gt;Ансамбль «Бяседа». Альбом «Запаветны бераг» [Электронны рэсурс] / маст.кір. [[Леанід Захлеўны]], гукарэж. [[Д. Каршакевіч]]. — Менск : [[Белтэлерадыёкампанія]], 2016. — [[Кампакт-дыск]]&lt;/ref&gt;.
{{Сьпіс трэкаў
|загаловак           = «Запаветны бераг»
|поўная_працягласьць = 1 гадз. 9 хв. 17 сэк.
|паказ_словаў    = так
|паказ_музыкі    = так
|назва1          = Запаветны бераг
|словы1          = [[Леанід Пранчак]]
|музыка1         = [[Леанід Захлеўны]]
|працягласьць1   = 2:54
|назва2          = Ой, прачнуўся я ў панядзелак
|словы2          = [[беларуская народная песьня]]
|працягласьць2   = 2:17
|назва3          = У вішнёвым садочку
|словы3          = беларуская народная песьня
|працягласьць3   = 2:16
|назва4          = Дзе ж бы я ні ехала
|словы4          = беларуская народная песьня
|працягласьць4   = 2:20
|назва5          = Дзяўчыненька, шуміць гай
|словы5          = беларуская народная песьня
|працягласьць5   = 3:05
|назва6          = [[Полька]] «Шмыгалёўка»
|музыка6         = [[Мікола Алешка]]
|працягласьць6   = 1:46
|назва7          = Дзеўчына як вішня
|словы7          = [[Уладзімер Пецюкевіч]]
|музыка7         = Мікола Алешка
|працягласьць7   = 3:25
|назва8          = Дарагая, мая залатая
|словы8          = [[С. Салагуб]]
|музыка8         = [[Леанід Захлеўны]]
|працягласьць8   = 3:13
|назва9          = Маміна вішня
|словы9          = [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Уладзімер Карызна]]
|музыка9         = Леанід Захлеўны
|працягласьць9   = 3:44
|назва10         = Бацькоў не забывай
|словы10         = [[Міхаіл Ясень]]
|музыка10        = Леанід Захлеўны
|працягласьць10  = 3:27
|назва11         = Восем хлопцаў на сяло
|словы11         = [[Алесь Бадак]]
|музыка11        = Леанід Захлеўны
|працягласьць11  = 2:06
|назва12         = Там за вёсачкай
|словы12         = С. Салагуб
|музыка12        = Леанід Захлеўны
|працягласьць12  = 2:36
|назва13         = Кума
|словы13         = [[Аляксандар Лягчылаў]]
|музыка13        = Мікола Алешка
|працягласьць13  = 2:50
|назва14         = Будзем жыць як набяжыць
|словы14         = Алесь Бадак
|музыка14        = [[Ізмаіл Капланаў]]
|працягласьць14  = 3:24
|назва15         = Дальва
|словы15         = Алесь Бадак
|музыка15        = Леанід Захлеўны
|працягласьць15  = 3:25
|назва16         = Залаты матыў
|словы16         = Леанід Пранчак
|музыка16        = Леанід Захлеўны
|працягласьць16  = 4:02
|назва17         = Муза ты мая
|словы17         = Уладзімер Пецюкевіч
|музыка17        = [[Сяргей Бяльцоў]]
|працягласьць17  = 3:12
|назва18         = Не чакала, пакахала
|словы18         = Аляксандар Лягчылаў
|музыка18        = [[Тарыэл Майсурадзэ]]
|працягласьць18  = 3:21
|назва19         = А на вуліцы грамы
|словы19         = [[Алесь Пісарчык]]
|музыка19        = Леанід Захлеўны
|працягласьць19  = 2:49
|назва20         = На сьцяжынцы вечаровай
|словы20         = Уладзімер Карызна
|музыка20        = Мікола Алешка
|працягласьць20  = 3:40
|назва21         = Песьню на шчасьце прыміце
|словы21         = Уладзімер Пецюкевіч
|музыка21        = Мікола Алешка
|працягласьць21  = 2:50
|назва22         = Чарка на пасашок
|словы22         = Аляксандар Лягчылаў
|музыка22        = [[Аляксандар Балотнік]]
|працягласьць22  = 2:29
|назва23         = [[Разьвітаньне з Радзімай|Палянэз]]
|музыка23        = [[Міхал Клеафас Агінскі|Міхал Агінскі]]
|працягласьць23  = 4:06
}}

== Супраца ==
«Бяседа» выконвала песьні на вершы [[Надзея Салодкая|Надзеі Салодкай]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Навум Гальпяровіч]].|загаловак=Надзея|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=|год=1 жніўня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/30-2014.pdf 30 (4779)]|старонкі=10|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Іван Цітавец|Івана Цітаўца]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Кіра Мураўская.|загаловак=Засьпяваем|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=5 верасьня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/35-2014.pdf 35 (4784)]|старонкі=5|issn=}}&lt;/ref&gt;, [[Тацьцяна Атрошчанка|Тацьцяны Атрошчанкі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Талівінская.|загаловак=Для ўсіх, хто кахае|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150310/1425936471-dlya-usih-hto-kahae|выданьне=Зьвязда|тып=|год=10 сакавіка 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/45-27903 45 (27903)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/03/10sak-16.indd_.pdf 8]|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Людмілы Кебіч|Людмілы Кебіч]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ніна Каленчыкава.|загаловак=Дамінанты яе лёсу|спасылка=|выданьне=[[Полымя (часопіс)|Полымя]]|тып=часопіс|год=Жнівень 2016|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/verstka_1-192_8.pdf 8 (1042)]|старонкі=166|issn=0130-8068}}&lt;/ref&gt;, [[Кастусь Цыбульскі|Кастуся Цыбульскага]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Віктар Байкачоў.|загаловак=Анлайн-сустрэча з паэтам|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210228/1614494875-anlayn-sustrecha-z-paetam|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=|год=26 лютага 2021|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/gr-02-2021_small.pdf 2 (3638)]|старонкі=8|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Ўладзімера Ўладзімеравіча Карызны]], [[Уладзімер Мазго|Уладзімера Мазго]] («Мэлёдыя душы» і «Вечарынка», «У новы век», «Закахалася ў суседа» і «Хлебны квас»)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Мазго]].|загаловак=Зьнічкі вечнасьці|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=12 сакавіка 2021|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/10-2021_1.pdf 10 (5115)]|старонкі=9|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Алесь Бадак|Алеся Бадака]], [[Леанід Пранчак|Леаніда Пранчака]] і [[Уладзімер Скарынкін|Ўладзімера Скарынкіна]], [[Уладзімер Пецюкевіч|Уладзімера Пецюкевіча]] і [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]].

== Удзельнікі ==
На 2022 год удзельнікамі ансамблю «Бяседа» былі [[Леанід Захлеўны]] і [[Мікола Алешка]], [[Тацьцяна Лазоўская]] і [[Юлія Саўчанка]], [[Ігар Міхалькоў]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Нэлі Зігуля.|загаловак=Полька пад «Бяседу»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150925/1443131635-polka-pad-byasedu|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=25 верасьня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/184-28042 67184 (28042)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/09/25ver-9.indd_.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Ганна Алешка]], [[Сяргей Бяльцоў]] і [[Валянцін Кірыленка]], [[Ігар Міхалькоў]] і [[Вольга Калавур]], [[Юлія Захарава]] і [[Настасься Кулік]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

У мінулым у складзе ансамблю бралі ўдзел [[Якаў Навуменка]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Мазго]].|загаловак=Уваскрэсьні ў роднай песьні|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=|год=28 сакавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/13-2014.pdf 13 (4762)]|старонкі=16|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Аляксандар Балотнік]], [[Валянціна Карэлікава]] і [[Сьвятлана Суседчык]], [[Натальля Раманская]] і [[Анжэла Макарава]]&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Уладзімер Субат.|загаловак=Музыка захапіла і не адпусьціла|спасылка=https://www.sb.by/articles/muzyka-zakhapila-i-ne-adpustsila.html|выданьне=[[Сельская газэта]]|тып=|год=31 сьнежня 2021|нумар=[https://www.sb.by/belniva/archive/31122021/ 21589]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
У студзені 1991 году кампазытар [[Леанід Захлеўны]] заснаваў ансамбль «Бяседа», які стаў выконваць [[Народная музыка|народную музыку]] на [[Беларускае радыё|Беларускім радыё]]. Гурт склалі артысты ансамблю «[[Жывіца (ансамбль)|Жывіца]]», які вярнуўся з гастроляў на запрашэньне [[Беларусы ў ЗША|беларускай дыяспары Амэрыкі]] безь кіраўніцы [[Валянціна Пархоменка|Валянціны Пархоменкі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=«Трэба, каб па творах кампазытара можна было пазнаць, на якой зямлі ён жыве»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220311/1647006894-leanid-zahleuny-pa-tvorah-kampazitara-treba-znac-na-yakoy-zyamli-yon-zhyve|выданьне=Зьвязда|тып=|год=12 сакавіка 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/49-29671 49 (20671)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12sak-9_optim_2.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Назву ансамблю прапанаваў сьпявак [[Якаў Навуменка]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. Адной зь першых стала песьня «Каля [[Чырвоны касьцёл|Чырвонага касьцёла]]» на словы [[Леанід Пранчак|Леаніда Пранчака]] пад аранжыроўку [[Юры Багаткевіч|Юрыя Багаткевіча]]&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. У 1998 годзе [[баян]]іст [[Аляксандар Балотнік]] паклаў на музыку словы песьні «[[Чарка на пасашок]]» [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]], якая стала [[шлягер]]ам «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Аляксандар Пукшанскі.|загаловак=Баяніст — па нацыянальнасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140411/1397166760-bayanist-pa-nacyyanalnasci|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=11 красавіка 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/67-27677 67 (27677)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/04/11kras-8.indd_.pdf 8]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Адной зь [[Лірычных|лірычных]] песьняў у выкананьні «Бяседы» стала песьня «Яблычак румяны» на словы [[Уладзімер Пецюкевіч|Ўладзімера Пецюкевіча]] і музыку баяніста [[Мікола Алешка|Міколы Алешкі]]. Яе засьпявала [[Валянціна Карэлікава]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Уладзімер Карызна]].|загаловак=«Па сьцяжынцы, дзе ішоў любы мой, каханы»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20170421/1492782786-pa-scyazhyncy-dze-ishou-lyuby-moy-kahany|выданьне=Зьвязда|тып=|год=22 красавіка 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/77-28441 77 (28441)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/22kra-12.indd__0.pdf 12]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Аднаўленьнем [[акардэон]]аў, баянаў і [[гармонік]]аў для «Бяседы» займалася майстэрня «Музрам» [[Беларускі саюз музычных дзеячоў|Беларускага саюзу музычных дзеячоў]], што месьцілася ў Менску па вуліцы Чычэрына, д. 1 (насупраць [[Вялікі тэатар Беларусі|Вялікага тэатру Беларусі]])&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Сьвятлова.|загаловак=Валянцін Барэйша: «Зрабіць новыя мяхі, клявіятуру, мэханіку — тыя яшчэ фокусы»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20201108/1604831937-valyancin-bareysha-zrabic-novyya-myahi-klaviyaturu-mehaniku-tyya-yashche|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=30 кастрычніка 2020|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/41-2020.pdf 41 (5097)]|старонкі=14|issn=}}&lt;/ref&gt;. Да 2003 году [[Скрыпка|скрыпкі]] і [[цымбалы]], дудкі і [[Жалейка|жалейкі]] для «Бяседы» вырабляў [[Усевалад Жукоўскі]], якога пазьней замяніў ягоны [[сын]] Аляксандар&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Тамара Круталевіч.|загаловак=Заручоны з культурай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=18521|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=|год=23 кастрычніка 2021|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=874 43 (1534)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

У чэрвені 2007 году «Бяседа» выступіла на гала-[[Канцэрт|канцэрце]] падчас [[Фэстываль|Фэстывалю]] народнай музыкі ў [[Паставы|Паставах]] (Віцебская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вольга Ягорава.|загаловак=«Карагод наш пастаўскі – ён усіх зачараваў»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=421&amp;mode=print|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=газэта|год=16 чэрвеня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=119 24 (790)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2007 году падчас сьвяткаваньня 125-годзьдзя [[Янка Купала|Янкі Купалы]] [[Першы нацыянальны канал Беларускага радыё]] прадставіў прэм’еру радыёспэктаклю «[[Паэт і дзяўчына]]» паводле аднайменнай п’есы [[Пятро Васючэнка|Пятра Васючэнкі]]. У яго запісе браў удзел ансамбль «Бяседа»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Людміла Лявонава.|загаловак=Паэт і муза|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;DomainName=mast&amp;id=57&amp;mode=print|выданьне=[[Мастацтва (часопіс)|Мастацтва]]|тып=часопіс|год=Верасень 2007|нумар=[http://kimpress.by/?DomainName=mast&amp;idnum=3 9 (294)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. На пачатку верасьня 2007 году гурт зьняўся ў перадачы «[[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне|Агульнанацыянальнага тэлебачаньня]]» ў Летнім амфітэатры [[Віцебск]]у. У сярэдзіне верасьня «Бяседа» ўзяла ўдзел у «[[Дажынкі (фэст)|Дажынках]]» з прэм’ерай песьні «Аграгарадок» на словы [[Іван Цітавец|Івана Цітаўца]] і музыку [[Іван Поклад|Івана Поклада]], а 27 верасьня дала сольнік у Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Песьні з мажорнай афарбоўкай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=653&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=29 верасьня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=130 38-39 (804-805)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 4 кастрычніка 2007 году ансамбль узяў удзел у канцэрце да 10-годзьдзя [[Палац Рэспублікі|Палаца Рэспублікі]] ў Менску&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Палац Рэспублікі — гучыць дзяржаўна|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=656&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=6 кастрычніка 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=131 40 (806)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 3 лістапада «Бяседа» сыграла ў [[Беларуская філярмонія|Беларускай філярмоніі]] на канцэрце да 125-годзьдзя [[Якуб Колас|Якуба Коласа]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Юры Іваноў.|загаловак=Прынашэньне Коласу|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=791&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=10 лістапада 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=136 45 (811)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 7 сьнежня 2007 году ансамбль сыграў у [[Каракас]]е (Вэнэсуэла) на Нацыянальнай выставе дасягненьняў Беларусі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Беларусь — у Вэнэсуэле|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=849|выданьне=Культура|тып=|год=1 сьнежня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=139 48 (814)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

18 студзеня 2008 году «Бяседа» стала ўдзельніцай канцэрту да 70-годьдзя [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] ў Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Вобласьці сьвяткуюць юбілей|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=958|выданьне=Культура|тып=|год=19 студзеня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=145 3 (821)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Увесну 2008 году Леанід Захлеўны напісаў для ансамблю «Бяседа» цыкль песьняў «З днём нараджэньня, Перамога» пра шчасьлівую гісторыю [[Каханьне|каханьня]] ад расстаньня ў 1941 годзе да сустрэчы ў 1945-м&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Яшчэ раз пра вайну|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1354&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=10 траўня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=160 19 (837)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2008 годзе ансамбль выступіў на гала-канцэрце падчас «[[Славянскі базар у Віцебску|Славянскага базару ў Віцебску]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Спрадвечная песня ў пластычнай формуле часоў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1553&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=12 ліпеня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=168 28 (846)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 7 верасьня 2008 году на [[Дзень беларускага пісьменства]] ў [[Барысаў|Барысаве]] (Менская вобласьць) «Бяседа» зайграла на гала-канцэрце «Мы — беларусы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ільля Сьвірын.|загаловак=Мы – беларусы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1647|выданьне=Культура|тып=|год=6 верасьня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=173 36 (854)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 20 верасьня на Рэспубліканскім сьвяце-[[кірмаш]]ы працаўнікоў сяла «[[Дажынкі (фэст)|Дажынкі]]» ансамбль «Бяседа» прадставіў прэм’еру песьні «Кірмаш гудзе»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Лідзія Андрэва.|загаловак=Куфар-радца|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1701|выданьне=Культура|тып=|год=20 верасьня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=175 38 (856)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У кастрычніку 2008 году адбыўся выступ на адкрыцьці Міжнароднага фэстывалю [[Юры Башмет|Юрыя Башмета]] ў менскім [[Парк Горкага (Менск)|парку Горкага]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=«Хаджэньне ў народ» зь імправізацыяй на Страдзівары|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1802|выданьне=Культура|тып=|год=18 кастрычніка 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=180 42 (860)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

2 красавіка 2009 году ансамбль выступіў на беларуска-расейскім канцэрце ў Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Дзень яднаньня|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2318|выданьне=Культура|тып=|год=4 красавіка 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=202 14 (882)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Пры канцы чэрвеня 2009 году Прэзыдыюм [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі|Фэдэрацыі прафсаюзаў Беларусі]] прысудзіў «Бяседзе» грашовую прэмію ў галіне музыкі за канцэртную папулярызацыю беларускай народнай песьні ў замежжы&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Прэміі прысуджаныя найлепшым|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2727|выданьне=Культура|тып=|год=18 ліпеня 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=218 29 (897)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Увечары 31 сьнежня 2009 году на тэлеканале «[[Беларусь 2|Лад]]» паказалі пераднавагодні канцэрт «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ільля Сьвірын.|загаловак=«Жывы гук» без кампрамісаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=3495|выданьне=Культура|тып=|год=26 сьнежня 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=244 52 (920)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 24 верасьня 2010 году «Бяседа» выступіла на гала-канцэрце падчас «Дажынак» у [[Ліда|Лідзе]] (Гарадзенская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Андрэй Старжынскі.|загаловак=Каравай для Ліды|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=4679|выданьне=Культура|тып=|год=25 верасьня 2010|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=288 39 (959)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

=== 2010-я гады ===
У кастрычніку 2011 году ансамбль выступіў у [[Магілёў|Магілёве]] на Міжнародным музычным фэстывалі «[[Залаты шлягер]]» у канцэртнай праграме «Карагод сяброўства» з расейскімі і ўкраінскімі музыкамі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Да «Шлягера» з маніторынгам|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6486|выданьне=Культура|тып=|год=15 кастрычніка 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=346 42 (1013)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 23 лістапада 2011 году мастацкаму кіраўніку «Бяседы» Леаніду Захлеўнаму прысудзілі [[ордэн Францішка Скарыны]] за заслугі ў разьвіцьці культуры&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Уганараваныя дзяржавай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6673|выданьне=Культура|тып=|год=26 лістапада 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=352 48 (1019)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 19 траўня 2012 году ў рамках Дзён культуры Беларусі ў [[Санкт-Пецярбург]]у (Расея) «Бяседа» выступіла на пляцоўцы Музэю вады&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Яўген Рагін.|загаловак=Эксклюзівы.by для Паўночнай Пальміры|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7438|выданьне=Культура|тып=|год=26 траўня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=379 21 (1044)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2012 году ансамбль узяў удзел у 21-м «Славянскім базары» ў Віцебску&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Закон аншлягаў і пустых месцаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7732|выданьне=Культура|тып=|год=28 ліпеня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=388 30 (1052)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 28 ліпеня «Бяседа» сыграла на канцэрце ў [[Каленкавічы|Каленкавічах]] (Гомельская вобласьць) падчас 7-га Фэстывалю народнага гумару «[[Аўцюкі]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Пётра Васілеўскі.|загаловак=«Аўцюкі» вярнуліся ў Аўцюкі|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7754|выданьне=Культура|тып=|год=4 жніўня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=389 31 (1053)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 25 кастрычніка 2012 году ансамбль сыграў у Канцэртнай залі Беларускай філярмоніі на творчым вечары кампазытара [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Ўладзімера Ўладзімеравіча Карызны]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Карызна-бэнд|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7984|выданьне=Культура|тып=|год=20 кастрычніка 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=396 42 (1064)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

3 жніўня 2013 году ў [[Міхалова (Падляскае ваяводзтва)|Міхалове]] (Беластоцкі павет) «Бяседа» выступіла на 3-м Фэстывалі беларускай культуры «[[Прымацкая бяседа]]», які сабраў каля 3000 гледачоў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=А трохтысячная «Бяседа» — на дзесяць гадзін|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=9140|выданьне=Культура|тып=|год=10 жніўня 2013|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=440 32 (1106)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. На пачатку верасьня 2013 году на Дні беларускага пісьменства ў родным [[Быхаў|Быхаве]] выступіла салістка «Бяседы» [[Тацьцяна Лазоўская]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Тацьцяна Студзенка.|загаловак=Не растрачаныя пісьмёны|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=газэта|год=6 верасьня 2013|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/lim35-2013.pdf 35 (4733)]|старонкі=8|issn=0024-4686}}&lt;/ref&gt;. У кастрычніку 2013 году ансамбль сыграў песьні свайго былога саліста [[Якаў Навуменка|Якава Навуменка]] на канцэрце ягонай памяці «На паруках настальгіі», які прайшоў у Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Абрысы|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=25 кастрычніка 2013|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/lim42-2013.pdf 42 (4740)]|старонкі=3|issn=}}&lt;/ref&gt;. На 2013 год ў [[Сеціва|Сеціве]] разьмясьцілі відэазапісу выступаў «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вольга Навіцкая.|загаловак=Канцэртмайстар — пра віртуальнае|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=9528|выданьне=Культура|тып=|год=9 лістапада 2013|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=453 45 (1119)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

7 траўня 2014 году ансамбль выканаў народныя песьні для перадачы «Наперад у мінулае», якую паказалі на тэлеканалах «[[Беларусь 3]]» і «[[Беларусь 24]]» у рамках праекту «100 песень для Беларусі» да Дня працаўнікоў тэлебачаньня, радыё і сувязі. 8 траўня адпаведны канцэрт паўторна трансьлявалі на [[Беларускае радыё|Беларускім радыё]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Да сьвятаў — зь песьнямі|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140502/1399058072-da-svyatau-z-pesnyami|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=2 траўня 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/81-27691 81 (27691)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/05/ZV_20140503_6.pdf 6]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У чэрвені 2014 году на Фэстывалі беларускай песьні і паэзіі «[[Маладзечна (фэстываль)|Маладзечна]]» (Менская вобласьць) ансамбль «Бяседа» ўзяў удзел у канцэрце «Спадчына песьняроў», прысьвечаным [[Уладзімер Мулявін|Ўладзімеру Мулявіну]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ніна Шчарбачэвіч.|загаловак=Словы зь песьні|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140617/1402952484-slovy-z-pesni|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 чэрвеня 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/111-27721 111 (27721)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/06/17cher-1.indd_.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/06/17cher-3.indd_.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У чэрвені 2014 году на вечарыне да 75-годзьдзя паэта [[Уладзімер Скарынкін|Ўладзімера Скарынкіна]] ў [[Дзяржаўны літаратурны музэй Янкі Купалы|Дзяржаўным літаратурным музэі Янкі Купалы]] сьпявачка «Бяседы» [[Валянціна Карэлікава]] выканала [[раманс]]ы на словы Ўладзімера і Андрэя Скарынкіных&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Яна Явіч.|загаловак=Майстар перастварэньняў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140622/1403416825-maystar-perastvarennyau|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=20 чэрвеня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/24-2014.pdf 24 (4773)]|старонкі=9|issn=}}&lt;/ref&gt;. 4 лістапада 2014 году «Бяседа» сыграла ў Вялікай залі Беларускай філярмоніі на гала-канцэрце «Музычны скарб Беларусі» з нагоды 89-годзьдзя Беларускага радыё. Радыёканал «[[Культура (радыё)|Культура]]» ладзіў наўпроставую трансьляцыю падзеі. 14 лістапада канцэрт паказалі на тэлеканале «[[Беларусь 1]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=Беларускае радыё адкрые музычныя скарбы|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20141017/1413495500-belaruskae-radyyo-adkrye-muzychnyya-skarby|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 кастрычніка 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/198-27808 198 (47808)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/10/17kas-7.indd_.pdf 7]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Таксама ў лістападзе сьпявак «Бяседы» Мікола Алешка атрымаў [[мэдаль Францішка Скарыны]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Пунктырам|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=21 лістапада 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/46-2014.pdf 46 (4795)]|старонкі=1|issn=}}&lt;/ref&gt;. 27 лістапада ансамбль выступіў у Палацы Рэспублікі на канцэрце [[Тарыэл Майсурадзэ|Тарыэла Майсурадзэ]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Пра роўныя ўмовы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11101|выданьне=Культура|тып=|год=29 лістапада 2014|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=514 48 (1174)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

30 траўня 2015 году ансамбль засьпяваў на Сьвяце беларускай культуры ў Польшчы&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алег Клімаў.|загаловак=Да Дзён культуры|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11566|выданьне=Культура|тып=|год=16 траўня 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=533 20 (1198)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 5—7 чэрвеня 2015 году адбыўся 15-ы фэст «Маладзечна» з удзелам «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Фармат? Новы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11635|выданьне=Культура|тып=|год=30 траўня 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=535 20 (1198)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 3 ліпеня 2015 году тэлеканал «Беларусь 3» паказаў праграму ансамбля «Запрашаем на „Бяседу“»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Глядзіце і слухайце|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150702/1435785687-glyadzice-i-sluhayce|выданьне=Зьвязда|тып=|год=2 ліпеня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/124-27982 124 (27982)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/07/2lip-7.indd_.pdf 7]|issn=}}&lt;/ref&gt;. 25 ліпеня ансамбль засьпяваў на 16-м Міжнародным фэстывалі беларускай культуры «[[Сяброўская бяседа]]» ў [[Гарадок (Беластоцкі павет)|Гарадку]] (Беластоцкі павет)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Міжнародны фэстываль беларускай культуры «Сяброўская бяседа»|спасылка=https://poland.mfa.gov.by/be/embassy/news/caec1c5a052bac79.html|выдавец=[[Амбасада Беларусі ў Польшчы]]|дата публікацыі=27 траўня 2015|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Ад 2 верасьня ў [[Горадня|Горадні]] па 10 кастрычніка ў Менску «Бяседа» [[Гастролі|гастралявала]] па 18 гарадах і [[мястэчка]]х Беларусі, у тым ліку па ўсіх абласных цэнтрах, з канцэртнай праграмай «Любіць Беларусь»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=«Любіць Беларусь!»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150821/1440106860-lyubic-belarus|выданьне=Зьвязда|тып=|год=21 жніўня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/159-28017 159 (28017)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/08/21zni-6.indd_.pdf 6]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Тэлеканал «Беларусь 3» паказваў адпаведныя канцэрты, у перапынках якіх вядоўца [[Алена Трацэнка]] праводзіла тэле[[Віктарына|віктарыну]] «[[Размаўляем па-беларуску]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ірына Кацяловіч.|загаловак=«Любіць Беларусь» праз музыку і мову|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150901/1441056917-lyubic-belarus-praz-muzyku-i-movu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=1 верасьня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/166-28024 166 (28024)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/08/1ver-3.indd_.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;. На канцэртах гучалі такія песьні, як «Хлеб ды соль», «А ў Марусі хата на пагосьце», «Звончыкі», «Былі ў мяне сваты» і «Вечарынка»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Бяседа ў «мажоры» і «міноры»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20151002/1443734198-byaseda-u-mazhory-i-minory|выданьне=Зьвязда|тып=|год=2 кастрычніка 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/189-28047 189 (28047)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/10/2kas-5.indd_.pdf 5]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У кожнай з 6 вобласьцяў Беларусі музыкі наведалі па 3 паселішчы, у тым ліку родныя гарады музыкаў: Горадню, [[Слуцак]] і [[Баранавічы]], [[Слонім]] і [[Наваполацак]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Тур з кансультацыямі|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=12137|выданьне=Культура|тып=|год=10 кастрычніка 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=555 41 (1219)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, 26 верасьня выступілі на «Дажынках» у [[Круглае|Круглым]] (Магілёўская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ганна Тузянкова.|загаловак=Валожыншчына, Кругляншчына, Віцебшчына, Бярэзіншчына|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=12127|выданьне=Культура|тып=|год=10 кастрычніка 2015|нумар=41 (1219)|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

4—5 чэрвеня 2016 году ў Горадні прайшоў 11-ы [[Рэспубліканскі фэстываль нацыянальных культураў]], на якім зайграла «Бяседа»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Марына Весялуха|загаловак=Адкрыецца музэй Рэспубліканскага фэстывалю нацыянальных культур|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20160519/1463675729-adkryecca-muzey-festyvalyu-nacyyanalnyh-kultur|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=19 траўня 2016|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 6 красавіка 2017 ансамбль сыграў канцэрт у [[Гарадок|Гарадку]] (Віцебская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Гарадку выступіць ансамбль народнай музыкі «Бяседа»|спасылка=http://haradok.info/bel//новости/культура/3552/|выдавец=Партал «Гарадок»|дата публікацыі=29 сакавіка 2017|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 31 кастрычніка 2017 году правялі канцэрт у [[Салігорск]]у (Менская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Калi традыцыя ажывае|спасылка=https://esoligorsk.by/novosti/v-soligorske/53173-kali-tradytsyya-azhyvae-ansambl-byaseda-zno-zaprashae-na-kantsert-u-saligorsku|выдавец=Партал «Электронны Салігорск»|дата публікацыі=28 верасьня 2017|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Падчас Міжнароднага фэстывалю «Залаты шлягер» у 2017 годзе «Бяседа» выступіла на канцэрце «Сустракаем Новы год разам», які тэлеканал «Беларусь 3» паказаў 31 сьнежня&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=У дадатак да аліўе — песьні, танцы і гумар|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20171228/1514477162-shto-prapanuyuc-gledacham-belaruskiya-telekanaly-u-navagodnyuyu-noch|выданьне=Зьвязда|тып=|год=29 сьнежня 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/251-28615 251 (28615)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/29sne-3_optim.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

17 чэрвеня 2018 году ансамбль зайграў на вечарыне «Гэта мы» да 80-годзьдзя фатографа [[Юры Сяргеевіч Іваноў|Юрыя Іванова]], якая прайшла ў [[Беларускі дзяржаўны акадэмічны музычны тэатар|Беларускім дзяржаўным акадэмічным музычным тэатры]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Юры Чарнякевіч.|загаловак=Фота на дарозе жыцьця|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=16244|выданьне=Культура|тып=|год=15 чэрвеня 2019|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=749 24 (1411)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 20 лютага 2020 году ў [[Беласток]]у «Бяседа» засьпявала на гала-канцэрце 27-га фэстывалю «[[Беларуская песьня]]», які прайшоў у [[Падляская опэра|Падляскай опэры]]. Гала-канцэрт сабраў 850 гледачоў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Іван Ждановіч.|загаловак=Варшава, Торунь, Гайнаўка|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20200318/1584508267-varshava-torun-gaynauka|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=газэта|год=12 сакавіка 2020|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/gr-05-2020-small.pdf 5 (3617)]|старонкі=2|issn=0439-3619}}&lt;/ref&gt;. 29 жніўня 2020 году ў [[Ляскавічы (Петрыкаўскі раён)|Ляскавічах]] (Петрыкаўскі раён) ансамбль зайграў на 6-м Міжнародным фэстывалі этнакультурных традыцыяў «[[Кліч Палесься]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прадстаўнікі 11 раёнаў Беларусі прымуць удзел у фэстывалі «Кліч Палесься»|спасылка=https://blr.belta.by/culture/view/pradstauniki-11-raenau-belarusi-prymuts-udzel-u-festyvali-klich-palessja-91141-2020/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=27 жніўня 2020|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

3 лютага 2021 году «Бяседа» сыграла на канцэрце «Будзь здаровы, гаспадар» свайго былога ўдзельніка [[Аляксандар Балотнік|Аляксандра Балотніка]], які прайшоў у Вялікай залі Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=А вось песьні ўсе — гіты|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=17802|выданьне=Культура|тып=|год=30 студзеня 2021|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=835 5 (1497)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 12 чэрвеня 2021 году ансамбль выступіў на гала-канцэрце падчас 20-га фэстывалю «Маладзечна»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Знакамітыя беларускія кампазытары, паэты і артысты зьбяруцца на закрыцьці фэстывалю «Маладзечна»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210612/1623493924-znakamityya-belaruskiya-kampazitary-paety-i-artysty-zbyarucca-na-zakrycci|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=12 чэрвеня 2021|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 25 лістапада 2021 году зладзілі канцэрт у Палацы культуры [[МТЗ]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Валянцін Кірыленка|загаловак=Ансамбль народнай музыкі «Бяседа» адзначае юбілей|спасылка=https://radiokultura.by/be/news/ansambl-narodnay-muzyki|выдавец=[[Беларусь (радыё)|Радыё «Беларусь»]]|дата публікацыі=25 лістапада 2021|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 31 сьнежня 2021 году ансамбль зайграў на тэлеканцэрце «Навагодні настрой», які паказаў тэлеканал «Беларусь 3»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Дзе шукаць сакрэты Новага году|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20211229/1640780259-dze-shukac-sakrety-novaga-goda|выданьне=Зьвязда|тып=|год=29 сьнежня 2021|нумар=[https://zviazda.by/be/number/252-29621 252 (29621)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/30sne-9_optim_0.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

8 студзеня 2022 году на «Беларусь 3» паказалі канцэрт ансамблю «Вітаем Новы год»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=На «Беларусь 3» у гэтыя выхадныя заплянаваны цікавы этэр са сьвяточнымі акцэнтамі|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220105/1641387417-na-belarus-3-u-getyya-vyhadnyya-zaplanavany-cikavy-efir-sa-svyatochnymi|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=5 студзеня 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. У лютым 2022 году «Бяседа» выступіла ў [[Бабруйск]]у на сцэне [[Магілёўскі абласны тэатар драмы і камэдыі імя Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча|тэатру драмы і камэдыі імя Дунін-Марцінкевіча]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Павал Салаўёў.|загаловак=Выдатная работа, каманда купалаўцаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=18884|выданьне=Культура|тып=|год=26 лютага 2022|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=892 9 (1552)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 8 сакавіка 2022 году на [[Міжнародны жаночы дзень]] музычную праграму ансамблю «Вітаем вас» паказалі на «Беларусь 3»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Жанчыны бываюць розныя|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220303/1646316465-zhanchyny-byvayuc-roznyya|выданьне=Зьвязда|тып=|год=4 сакавіка 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/44-29666 44 (29666)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/30sne-9_optim_0.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;. 27 сакавіка выступілі ў Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=БелТА|загаловак=Ад «Марусі» да «Чаркі на пасашок»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220327/1648387020-ad-marusi-da-charki-na-pasashok-yubileyny-kancert-ansamblya-byaseda|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=27 сакавіка 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Увесну 2022 году «Бяседа» зрабіла песьню «Адлятаюць гусі» на словы Аляксандра Лягчылава і музыку [[Уладзімер Буднік|Ўладзімера Будніка]]. Таксама запісалі песьню «[[Буйніцкае поле]]» на словы [[Міхаіл Ясень|Міхаіла Ясеня]], якую прасьпявала [[Настасься Грыгор’ева]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=«Мяне не спакушаюць прыпеўкі-бразгушкі»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=19018|выданьне=Культура|тып=|год=14 траўня 2022|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=905 20 (1563)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Бяседа»|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/byaseda|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=11 сакавіка 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Бяседа» 20 гадоў|спасылка=https://www.youtube.com/embed/z4FhA7k6vyg?autoplay=1|выдавец=Тэлеканал «[[Беларусь 3]]»|дата публікацыі=20 ліпеня 2014|дата доступу=12 ліпеня 2022}}
** [https://www.youtube.com/embed/vrqs_vDcO2M?autoplay=1 Канцэрт ансамбля народнай музыкі «Бяседа»] // 22 кастрычніка 2015 г.
** [https://www.youtube.com/embed/6kiIzHu7m3A?autoplay=1 Ансамбль «Бяседа». Юбiлейны канцэрт на «Беларусь 3»] // 7 красавіка 2016 г.
** [https://www.youtube.com/embed/MIEtcl9sHLY?autoplay=1 «Вітаем Новы год». Канцэрт ансамбля народнай музыкі «Бяседа»] // 1 лютага 2022 г.

{{Кандыдат у добрыя артыкулы|30 ліпеня 2022 году.}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Беларускія фолк-гурты]]
[[Катэгорыя:Гурты Менску]]
[[Катэгорыя:Музычныя гурты, якія зьявіліся ў 1991 годзе]]</text>
      <sha1>hhqk1o9vlkdkxp0au7s5vetgqx1pw6m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:Крывіч</title>
    <ns>3</ns>
    <id>258005</id>
    <revision>
      <id>2331750</id>
      <parentid>2330199</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:13:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="677" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
--[[Удзельнік:Taravyvan Adijene|Taravyvan Adijene]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Taravyvan Adijene|гутаркі]]) 20:08, 28 ліпеня 2022 (+03)

== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:13, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>8egohuxx4ivgsngjfxiu1jphuxd8ca6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа</title>
    <ns>4</ns>
    <id>258048</id>
    <revision>
      <id>2331732</id>
      <parentid>2331688</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:49:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Лобачев Владимир</username>
        <id>8873</id>
      </contributor>
      <comment>/* За */ Падтрымліваю</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1217" xml:space="preserve">__БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__
{{Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Падстаронка кандыдата|намінаваны = так}}

== [[{{НАЗВА_ПАДСТАРОНКІ}}]] ==

* Ініцыятар: [[Удзельнік:W|W]] ([[Гутаркі ўдзельніка:W|гутаркі]])
&lt;small&gt;У адпаведнай сэкцыі стаўце #, выказвайце сваё меркаваньне і падпісвайцеся.&lt;/small&gt;

==За==
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. 2 тыдні на [[Абмеркаваньне:Бяседа|рэцэнзіі]] без заўвагі.--[[Удзельнік:W]] 10:07, 30 ліпеня 2022 (UTC+3)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:13, 7 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Лобачев Владимир|Лобачев Владимир]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Лобачев Владимир|гутаркі]]) 17:49, 8 жніўня 2022 (+03)

==Супраць==

==Дапрацоўкі==

== Камэнтары ==</text>
      <sha1>88u95oa4fjm3g443s3ij1vcudzpwk6r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331739</id>
      <parentid>2331732</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:54:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Zemant</username>
        <id>9706</id>
      </contributor>
      <comment>/* За */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1405" xml:space="preserve">__БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__
{{Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Падстаронка кандыдата|намінаваны = так}}

== [[{{НАЗВА_ПАДСТАРОНКІ}}]] ==

* Ініцыятар: [[Удзельнік:W|W]] ([[Гутаркі ўдзельніка:W|гутаркі]])
&lt;small&gt;У адпаведнай сэкцыі стаўце #, выказвайце сваё меркаваньне і падпісвайцеся.&lt;/small&gt;

==За==
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. 2 тыдні на [[Абмеркаваньне:Бяседа|рэцэнзіі]] без заўвагі.--[[Удзельнік:W]] 10:07, 30 ліпеня 2022 (UTC+3)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:13, 7 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Лобачев Владимир|Лобачев Владимир]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Лобачев Владимир|гутаркі]]) 17:49, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Zemant|Zemant]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Zemant|гутаркі]]) 17:54, 8 жніўня 2022 (+03)

==Супраць==

==Дапрацоўкі==

== Камэнтары ==</text>
      <sha1>eqjz5ogsr3j22uf168by58rl8qyiw6t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331752</id>
      <parentid>2331739</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:18:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Саша из Киева</username>
        <id>20233</id>
      </contributor>
      <comment>/* За */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1625" xml:space="preserve">__БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__
{{Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Падстаронка кандыдата|намінаваны = так}}

== [[{{НАЗВА_ПАДСТАРОНКІ}}]] ==

* Ініцыятар: [[Удзельнік:W|W]] ([[Гутаркі ўдзельніка:W|гутаркі]])
&lt;small&gt;У адпаведнай сэкцыі стаўце #, выказвайце сваё меркаваньне і падпісвайцеся.&lt;/small&gt;

==За==
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. 2 тыдні на [[Абмеркаваньне:Бяседа|рэцэнзіі]] без заўвагі.--[[Удзельнік:W]] 10:07, 30 ліпеня 2022 (UTC+3)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:13, 7 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Лобачев Владимир|Лобачев Владимир]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Лобачев Владимир|гутаркі]]) 17:49, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Zemant|Zemant]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Zemant|гутаркі]]) 17:54, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 20:18, 8 жніўня 2022 (+03)

==Супраць==

==Дапрацоўкі==

== Камэнтары ==</text>
      <sha1>ekkqoq4il37lo1mpjkxerasd8aj3z5l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331757</id>
      <parentid>2331752</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:04:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kazimier Lachnovič</username>
        <id>1079</id>
      </contributor>
      <comment>/* За */ +</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1832" xml:space="preserve">__БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__
{{Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Падстаронка кандыдата|намінаваны = так}}

== [[{{НАЗВА_ПАДСТАРОНКІ}}]] ==

* Ініцыятар: [[Удзельнік:W|W]] ([[Гутаркі ўдзельніка:W|гутаркі]])
&lt;small&gt;У адпаведнай сэкцыі стаўце #, выказвайце сваё меркаваньне і падпісвайцеся.&lt;/small&gt;

==За==
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. 2 тыдні на [[Абмеркаваньне:Бяседа|рэцэнзіі]] без заўвагі.--[[Удзельнік:W]] 10:07, 30 ліпеня 2022 (UTC+3)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:13, 7 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Лобачев Владимир|Лобачев Владимир]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Лобачев Владимир|гутаркі]]) 17:49, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Zemant|Zemant]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Zemant|гутаркі]]) 17:54, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 20:18, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:04, 8 жніўня 2022 (+03)

==Супраць==

==Дапрацоўкі==

== Камэнтары ==</text>
      <sha1>3gpig54tv4bi0h7ffdh6jheb0kblcyq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331759</id>
      <parentid>2331757</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:17:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>/* За */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2013" xml:space="preserve">__БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__
{{Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Падстаронка кандыдата|намінаваны = так}}

== [[{{НАЗВА_ПАДСТАРОНКІ}}]] ==

* Ініцыятар: [[Удзельнік:W|W]] ([[Гутаркі ўдзельніка:W|гутаркі]])
&lt;small&gt;У адпаведнай сэкцыі стаўце #, выказвайце сваё меркаваньне і падпісвайцеся.&lt;/small&gt;

==За==
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. 2 тыдні на [[Абмеркаваньне:Бяседа|рэцэнзіі]] без заўвагі.--[[Удзельнік:W]] 10:07, 30 ліпеня 2022 (UTC+3)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:13, 7 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Лобачев Владимир|Лобачев Владимир]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Лобачев Владимир|гутаркі]]) 17:49, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Zemant|Zemant]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Zemant|гутаркі]]) 17:54, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 20:18, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:04, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}--[[Удзельнік:Stary Jolup|Stary Jolup]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Stary Jolup|гутаркі]]) 22:17, 8 жніўня 2022 (+03)

==Супраць==

==Дапрацоўкі==

== Камэнтары ==</text>
      <sha1>tutg0z85cahft384khkofoh8r7q9lcq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331760</id>
      <parentid>2331759</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:18:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>58574</id>
      </contributor>
      <comment>/* За */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2188" xml:space="preserve">__БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__
{{Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Падстаронка кандыдата|намінаваны = так}}

== [[{{НАЗВА_ПАДСТАРОНКІ}}]] ==

* Ініцыятар: [[Удзельнік:W|W]] ([[Гутаркі ўдзельніка:W|гутаркі]])
&lt;small&gt;У адпаведнай сэкцыі стаўце #, выказвайце сваё меркаваньне і падпісвайцеся.&lt;/small&gt;

==За==
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. 2 тыдні на [[Абмеркаваньне:Бяседа|рэцэнзіі]] без заўвагі.--[[Удзельнік:W]] 10:07, 30 ліпеня 2022 (UTC+3)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:13, 7 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Лобачев Владимир|Лобачев Владимир]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Лобачев Владимир|гутаркі]]) 17:49, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Zemant|Zemant]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Zemant|гутаркі]]) 17:54, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 20:18, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:04, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}--[[Удзельнік:Stary Jolup|Stary Jolup]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Stary Jolup|гутаркі]]) 22:17, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}--[[Удзельнік:Gleb Leo|Gleb Leo]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Stary Jolup|гутаркі]]) 22:17, 8 жніўня 2022 (+03)

==Супраць==

==Дапрацоўкі==

== Камэнтары ==</text>
      <sha1>c0jlz8mppzfuadmf5l48sbvv7i6vpqy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331764</id>
      <parentid>2331760</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:25:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pierre L'iserois</username>
        <id>66839</id>
      </contributor>
      <comment>/* За */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2395" xml:space="preserve">__БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__
{{Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Падстаронка кандыдата|намінаваны = так}}

== [[{{НАЗВА_ПАДСТАРОНКІ}}]] ==

* Ініцыятар: [[Удзельнік:W|W]] ([[Гутаркі ўдзельніка:W|гутаркі]])
&lt;small&gt;У адпаведнай сэкцыі стаўце #, выказвайце сваё меркаваньне і падпісвайцеся.&lt;/small&gt;

==За==
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. 2 тыдні на [[Абмеркаваньне:Бяседа|рэцэнзіі]] без заўвагі.--[[Удзельнік:W]] 10:07, 30 ліпеня 2022 (UTC+3)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:13, 7 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Лобачев Владимир|Лобачев Владимир]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Лобачев Владимир|гутаркі]]) 17:49, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Zemant|Zemant]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Zemant|гутаркі]]) 17:54, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 20:18, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:04, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}--[[Удзельнік:Stary Jolup|Stary Jolup]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Stary Jolup|гутаркі]]) 22:17, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}--[[Удзельнік:Gleb Leo|Gleb Leo]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Stary Jolup|гутаркі]]) 22:17, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}} [[Удзельнік:Pierre L&amp;#39;iserois|Pierre L&amp;#39;iserois]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Pierre L&amp;#39;iserois|гутаркі]]) 22:25, 8 жніўня 2022 (+03)

==Супраць==

==Дапрацоўкі==

== Камэнтары ==</text>
      <sha1>dgw50rpfvrav01np4skz0n3mi32o7id</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331787</id>
      <parentid>2331764</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T21:50:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>/* Дапрацоўкі */ меркаваньне</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3165" xml:space="preserve">__БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__
{{Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Падстаронка кандыдата|намінаваны = так}}

== [[{{НАЗВА_ПАДСТАРОНКІ}}]] ==

* Ініцыятар: [[Удзельнік:W|W]] ([[Гутаркі ўдзельніка:W|гутаркі]])
&lt;small&gt;У адпаведнай сэкцыі стаўце #, выказвайце сваё меркаваньне і падпісвайцеся.&lt;/small&gt;

==За==
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. 2 тыдні на [[Абмеркаваньне:Бяседа|рэцэнзіі]] без заўвагі.--[[Удзельнік:W]] 10:07, 30 ліпеня 2022 (UTC+3)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:13, 7 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Лобачев Владимир|Лобачев Владимир]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Лобачев Владимир|гутаркі]]) 17:49, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Zemant|Zemant]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Zemant|гутаркі]]) 17:54, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 20:18, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:04, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}--[[Удзельнік:Stary Jolup|Stary Jolup]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Stary Jolup|гутаркі]]) 22:17, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}--[[Удзельнік:Gleb Leo|Gleb Leo]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Stary Jolup|гутаркі]]) 22:17, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}} [[Удзельнік:Pierre L&amp;#39;iserois|Pierre L&amp;#39;iserois]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Pierre L&amp;#39;iserois|гутаркі]]) 22:25, 8 жніўня 2022 (+03)

==Супраць==

==Дапрацоўкі==
* У тэксьце згадваецца, што гурт наведаў такую краіну як Карэя, але спасылка накіроўвае на адпаведны рэгіён. Не зусім зразумела пра каторую з Карэяў вядзецца гаворка.
* Артыкул зьмяшчае як Тацьцяну гэтак і Тацяну. Запамятаў які з гэтых варыянтаў слушны, але трэба прывесьці да аднаго стандарту. --&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;&quot;&gt;'''[[Удзельнік:Dymitr|&lt;span style='color: red'&gt;Dy&lt;/span&gt;&lt;span style='color: green'&gt;mi&lt;/span&gt;&lt;span style='color: blue'&gt;tr&lt;/span&gt;]]'''&lt;/span&gt; 00:49, 9 жніўня 2022 (+03)

== Камэнтары ==</text>
      <sha1>5j3i2jdzexvij0aej9wrd1q52432g6r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331836</id>
      <parentid>2331787</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T09:46:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Дапрацоўкі */ +Падзяка, Тацьцяна і здагадка</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3754" xml:space="preserve">__БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__
{{Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Падстаронка кандыдата|намінаваны = так}}

== [[{{НАЗВА_ПАДСТАРОНКІ}}]] ==

* Ініцыятар: [[Удзельнік:W|W]] ([[Гутаркі ўдзельніка:W|гутаркі]])
&lt;small&gt;У адпаведнай сэкцыі стаўце #, выказвайце сваё меркаваньне і падпісвайцеся.&lt;/small&gt;

==За==
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. 2 тыдні на [[Абмеркаваньне:Бяседа|рэцэнзіі]] без заўвагі.--[[Удзельнік:W]] 10:07, 30 ліпеня 2022 (UTC+3)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:13, 7 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Лобачев Владимир|Лобачев Владимир]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Лобачев Владимир|гутаркі]]) 17:49, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Zemant|Zemant]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Zemant|гутаркі]]) 17:54, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. [[Удзельнік:Саша из Киева|Саша из Киева]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Саша из Киева|гутаркі]]) 20:18, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Kazimier Lachnovič|Kazimier Lachnovič]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Kazimier Lachnovič|гутаркі]]) 22:04, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}--[[Удзельнік:Stary Jolup|Stary Jolup]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Stary Jolup|гутаркі]]) 22:17, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}}--[[Удзельнік:Gleb Leo|Gleb Leo]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Stary Jolup|гутаркі]]) 22:17, 8 жніўня 2022 (+03)
# {{Падтрымліваю}} [[Удзельнік:Pierre L&amp;#39;iserois|Pierre L&amp;#39;iserois]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Pierre L&amp;#39;iserois|гутаркі]]) 22:25, 8 жніўня 2022 (+03)

==Супраць==

==Дапрацоўкі==
У тэксьце згадваецца, што гурт наведаў такую краіну як Карэя, але спасылка накіроўвае на адпаведны рэгіён. Не зусім зразумела пра каторую з Карэяў вядзецца гаворка. Артыкул зьмяшчае як Тацьцяну гэтак і Тацяну. Запамятаў які з гэтых варыянтаў слушны, але трэба прывесьці да аднаго стандарту. --&lt;span style=&quot;text-shadow:grey 0.1em 0.15em 0.1em;&quot;&gt;'''[[Удзельнік:Dymitr|&lt;span style='color: red'&gt;Dy&lt;/span&gt;&lt;span style='color: green'&gt;mi&lt;/span&gt;&lt;span style='color: blue'&gt;tr&lt;/span&gt;]]'''&lt;/span&gt; 00:49, 9 жніўня 2022 (+03)
:Вітаю! Як маецеся? Вялікі дзякуй за абедзьве заўвагі. Абраў варыянт Тацьцяна, як найбольш пашыраны ў артыкуле. У крыніцы падаецца Карэя без удакладненьня, але Амбсасада Беларусі ёсьць толькі ў [https://korea.mfa.gov.by/be/ Рэспубліцы Карэя], таму застаецца толькі здагадвацца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 12:46, 9 жніўня 2022 (UTC+3)

== Камэнтары ==</text>
      <sha1>crz41064nw65icyjloc87wqyf437r1h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Людміла Малінаўскайце-Шлюпене</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258165</id>
    <revision>
      <id>2331827</id>
      <parentid>2331388</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:46:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Прыбраны абдрук.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9699" xml:space="preserve">[[Файл:Здымак Людвікі Малінаўскайце-Шлюпене.jpg|значак|Здымак Людвікі (Людмілы) Малінаўскайце-Шлюпене ]]
'''Людмíла Малінаўскáйце-Шлюпéне''' ([[Летувіская мова|лет.]] ''Liudmila Malinauskaitė-Šliūpienė'', часам ''Людвіка''; 14 лютага 1864, вёска Ручыней, Пакройскі павет, [[Ковенская губэрня]], [[Расейская імпэрыя]] ― 7 чэрвеня 1928, [[Коўна]], [[Летува]]) ― [[Летувісы|летувіская]] [[паэтка]], [[пісьменьніца]], [[перакладніца]], грамадзкая дзяячка.  {{Пісьменьнік|Імя=Людміла Малінаўскайце-Шлюпене|Арыгінал імя=лет. Liudmila Malinauskaitė-Šliūpienė|Імя пры нараджэньні=Людміла Малінаўскайце / Liudmila Malinauskaitė|Псэўданімы=Eglė, Aglė, Šarka, Starka, Pušė, Lietuvaitė|Дата нараджэньня=14 лютага 1864|Месца нараджэньня=Ручыней, Ковенская губэрня, Расейская імпэрыя|Месца пахаваньня=Коўна, Летува|Муж=Ёнас Шлюпас|Дата сьмерці=7 чэрвеня 1928|Месца сьмерці=Коўна, Летува|Род дзейнасьці=Паэтка, пісьменьніца, перакладніца|Гады актыўнасьці=1883-1928|Мова=Летувіская мова|Дэбют=1883|Значныя творы=Netikėtai (1910)}}

== Жыцьцяпіс ==

Нарадзілася ў сям'і спалянізаваных памешчыкаў. У 1879 годзе сям'я пераехала ў [[Мітава|Мітаву]] (цяпер [[Елгава]]), дзе Людвіка Малінаўскайце пазнаёмілася з [[Ёнас Шлюпас|Ёнасам Шлюпасам]], які пазьней стаў актыўным удзельнікам нацыянальна-вызваленчай барацьбы Летувы. Ё. Шлюпас моцна паўплываў на фармаваньне ейнага [[Сьветапогляд|сьветапогляду]]. Дзякуючы яго ўплыву пачала пісаць [[Верш|вершы]] і [[Апавяданьне|апавяданьні]] па-летувіску; дэбютавала у друку ў 1883 годзе пад псэўданімам Эгле (''Eglė'', то бок «[[Яліна эўрапейская|яліна]]»)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Gaigalaitė, Vita (2008-12-22). &quot;Liudmila Malinauskaitė-Šliūpienė&quot;. Visuotinė lietuvių enciklopedija. Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras, https://www.vle.lt/straipsnis/liudmila-malinauskaite-sliupiene/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1885 годзе паэтка пераехала ў [[Нью-Ёрк]] па запрашэньні Ёнаса Шлюпаса, які добра ўладкаваўся ў [[ЗША|ЗША.]] Пазьней выйшла замуж за Ё. Шлюпаса. Пасьля гэтага яна актыўна ўдзельнічала ў грамадзкай дзейнасьці і дапамагала яму выдаваць летувіскія газэты. Працавала і ў швэйнай майстэрні&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Dambrauskaitė, Ramunė, &quot;Liudvikos Malinauskaitės-Šliūpienės ir Jono Šliūpo šeimos istorija&quot;. Šiaulių naujienos, Vol. 202, 17.10. 2014, http://www.snaujienos.lt/kultura-ir-pramogos/8722-liudvikos-malinauskaits-lipiens-ir-jono-lipo-eimos-istorija.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;. 

Л. Малінаўскайце была каталічкай, але падтрымлівала [[Муж|мужа]], які станавіўся ўсё больш антырэлігійным і адмовіўся хрысьціць дзяцей&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Dambrauskaitė, Ramunė, &quot;Liudvikos Malinauskaitės-Šliūpienės ir Jono Šliūpo šeimos istorija&quot;. Šiaulių naujienos, Vol. 202, 17.10. 2014, http://www.snaujienos.lt/kultura-ir-pramogos/8722-liudvikos-malinauskaits-lipiens-ir-jono-lipo-eimos-istorija.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

35 год пражыла ў ЗША. Пасьля [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] разам з мужам і дзецьмі вярнулася ў Летуву&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Daugirdaitė-Sruogienė, Vanda, &quot;&quot;Aušros&quot; moterys&quot; // Draugas. Mokslas, menas, literatūra, 8.10. 1983, 200 (35): 3–4, http://www.draugas.org/archive/1983_reg/1983-10-08-PRIEDAS-DRAUGAS-i5-8.pdf&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Хварэла, мела праблемы з [[Шчытападобная залоза|шчытападобнай залозай]]. Памерла 7 чэрвеня 1928 ў [[Коўна|Коўне]]. Пахаваная на эвангеліцкіх ковенскіх могілках&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Daugirdaitė-Sruogienė, Vanda, &quot;Aušros&quot; moterys&quot; // Draugas. Mokslas, menas, literatūra, 8.10. 1983, 200 (35): 3–4, http://www.draugas.org/archive/1983_reg/1983-10-08-PRIEDAS-DRAUGAS-i5-8.pdf&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Творчасьць ==

Першыя вершы надрукавала у [[Газэта|газэце]] «Aušra» (1883-1884). У Злучаных Штатах яна публікавала свае творы ў газэтах «Unija» (1884), «Lietuviškasis balsas» (1885–1888), «Vienybė lietuvninkų» (1890)і «Naujoji gadynė»&lt;ref&gt;&lt;small&gt;P. Naujokaitis Lietuvių literatūros istorija t. 1 Brooklyn 1973.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У сваёй паэзіі яна адлюстроўвала летувіскае мінулае і культуру, апявала духоўныя і маральныя каштоўнасьці — [[патрыятызм]], [[гераізм]], братэрства. Па-народнаму пісала у вершах пра жаночыя пачуцьці і спадзёвы. У паэтычным творы адчуваюцца антыклерыкальныя матывы (верш «Ant myrio J. Andriukaičio»)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Skurdenienė, Irena, &quot;Amžiaus pabaigos (1883–1900) poezija&quot;. In Girdzijauskas, Juozas (ed.). Lietuvių literatūros istorija: XIX amžius, Vilnius: Lietuvių literatūros ir tautosakos institutas, 2001, pp. 463–465.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Пісала натуралістычныя апавяданьні пра жыцьцё простых вясковых людзей (апавяданьні «Pagailėtini», «Drąsumas moteriškės»)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Gaigalaitė, Vita (2008-12-22). &quot;Liudmila Malinauskaitė-Šliūpienė&quot;. Visuotinė lietuvių enciklopedija. Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras, https://www.vle.lt/straipsnis/liudmila-malinauskaite-sliupiene/&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Стварыла [[Камэдыя|камэдыю]] «Netikėtai» (Нечакана, 1910). Разам з Ё. Шлюпасам напісала [[лемантар]] для пачатковай школы (1886)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;P. Naujokaitis Lietuvių literatūros istorija t. 1 Brooklyn 1973.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Ліставалася з польскай пісьменьніцай [[Марыя Радзевіч|Марыяй Радзевіч]]. Пераклала некаторыя ейныя тэксты на [[Летувіская мова|летувіскую мову]].

Восем вершаў Малінаўскайце былі перакладзеныя на [[Расейская мова|расейскую мову]] [[Ганна Ахматава|Ганнай Ахматавай]] і апублікаваныя ў 1962 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Литовские поэты XIX века. Ленинград: Советский писатель, 1962 (Библиотека поэта. Большая серия). С. 274—285.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Іншая дзейнасьць ==

Людвіка (Людміла) Малінаўскайце-Шлюпене таксама актыўна выступала публічна як на летувіскія патрыятычныя тэмы, так і на тэму [[Правы жанчынаў|правоў жанчынаў]]. У 1894 г. яна ўдзельнічала ў арганізацыі Таварыства [[Сьвятая Ганна|сьвятой Ганны]], першага летувіскага жаночага таварыства ў [[Чыкага]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;P. Naujokaitis Lietuvių literatūros istorija t. 1 Brooklyn 1973.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Творы ==

• Abėcėla ir taip mokintuvė dėl vaikų, 1886 (разам з мужам)

• Netikėtai, п'еса, 1910.

== Літаратура ==
• Liudvika Malinauskaitė-Šliūpienė '''//''' Įžymios Lietuvos moterys: XIX a. antroji pusė-XX a. pirmoji pusė, Dalia Marcinkevičienė, Vilniaus Universiteto leidykla, 1997, p. 98-111. 

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 14 лютага]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1864 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Летуве]]
[[Катэгорыя:Летувіскія паэткі]]
[[Катэгорыя:Летувіскія перакладчыкі]]
[[Катэгорыя:Летувіскія літаратары і літаратаркі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Коўне]]
[[Катэгорыя:Памерлі 7 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1928 годзе]]
[[Катэгорыя:Асобы Коўны]]
[[Катэгорыя:Летувісы ў ЗША]]
[[Катэгорыя:Летувіскія грамадзкія дзеячы]]</text>
      <sha1>lmsuinn1n718rqpqoeow5cimmh3jayv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Алена Іваноўская</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258179</id>
    <revision>
      <id>2331784</id>
      <parentid>2331633</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T21:22:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>521</id>
      </contributor>
      <comment>Выява [[Image:Алена_Іваноўская.jpg]] замененая на [[Image:Helena_Skinder.jpg]] карыстальнікам [[commons:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]]. Прычына: [[:c:COM:FR|File renamed]]:.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10889" xml:space="preserve">{{Асоба
|імя             = Алена Іваноўская
|выява           = Helena Skinder.jpg
|грамадзянства   = Польшча
|альма-матэр     = [[Кембрыдзкі ўнівэрсытэт]]
|навуковая сфэра = беларусіка, фальклёр
|маці            = Ядвіга Іваноўская
|псэўданімы      = Г. Ів., Алена
}}
'''Алéна Іванóўская''' (часам ''Хэлена'', ''Галена'', ''Гэлена''; па мужу ''Скіндар''; 3 траўня 1885, [[Лябёдка (вёска)|Лябёдка]], [[Лідзкі павет]], [[Віленская губэрня]], [[Расейская імпэрыя]] — 10 траўня 1973, [[Казяніцы]], гміна Казяніцы, [[Казеніцкі павет]], [[Келецкае ваяводзтва (1919—1939)|Келецкае ваяводзтва]], [[Польская Народная Рэспубліка]]) — папулярызатарка ведаў па [[Беларусазнаўства|беларусазнаўстве]], [[перакладніца]], публіцыстка, удзельніца [[Беларускі народны рух|беларускага народнага руху]], спэцыялістка ў галіне [[Конегадоўля|конегадоўлі]]; з роду Іваноўскіх.

== Жыцьцяпіс ==

Нарадзілася 3 траўня 1885 году ў Лябёдцы ([[Лідзкі павет]], [[Віленская губэрня]])&lt;ref&gt;Туронак Ю. Вацлаў Іваноўскі і адраджэнне Беларусі. — Мінск: Медысонт, 2006.&lt;/ref&gt;. 

Дачка Леанарда і Ядвігі Іваноўскіх, сястра Вацлава, Тадэўша, Станіслава і Юрыя (Ежы) Іваноўскіх. Выхоўвалася ў [[Варшава|Варшаве]], у дзяцінстве часта бывала ў фальварку Іваноўскіх Лябёдка (цяпер у межах вёскі [[Галавічполе]], [[Шчучынскі раён]])&lt;ref&gt;Лаўрэш Леанід. Алена Іваноўская // Маладосць. 2019. № 8. С. 20-33.&lt;/ref&gt;.

Каля 1905 года Алена Іваноўская прыехала на навучаньне ў [[Ньюнам каледж]] [[Кембрыдзкі ўнівэрсытэт|Кембрыдзкага ўнівэрсытэту]]. Там зь ейным ўдзелам склаўся гурток студэнтаў пераважна з ангельскай [[Арыстакратыя|арыстакратыі]], якую дасьледнік [[Гай Пікарда]] назваў «[[Кембрыдзкая хеўра]]». У ёй бралі ўдзел паэт [[Рупэрт Брук]], біяхімікі [[Мюрыэл Уэлдэйл]] і [[Гуя Онслаў]] і інш. Удзельнікі суполкі сур’ёзна цікавіліся [[Беларускі фальклёр|беларускім фальклёрам]], сяброўка Рупэрта Брука Кэтрын Кокс у 1912 годзе некалькі месяцаў правяла ў Лябёдцы. У 1914 г. Алена Іваноўская зьмясціла ў лёнданскім часопісе «Folk-Lore» («Фальклёр») тэксты пятнаццаці беларускіх песень з нотамі, запісаных у ваколіцы Лябёдкі. Публікацыя суправаджалася вялікім уступам, дзе брытанскіх чытачоў знаёмілі з [[Беларусь|Беларусьсю]] і ейнымі праблемамі. Упершыню ў ангельскай [[Тэрміналёгія|тэрміналёгіі]] пры гэтым быў выкарыстаны [[тэрмін]] «White Ruthenia» замест «Wite Russia». Новая назва дапаўнялася тлумачэньнем: «No White Ruthenian wold ever allow him self to by called by a name would imply tha the was Russian» («''Ніводны беларус ніколі не дазволіць называць сябе імем, якое значыць, што ён — рускі''»). У 1914—1922 гадах [[часопіс]] «Folk-Lore» выдрукаваў 38 беларускіх песень з ваколіцаў Лябёдкі&lt;ref&gt;Лаўрэш Леанід. Алена Іваноўская // Маладосць. 2019. № 8. С. 20-33.&lt;/ref&gt;. Падзеі [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] разбурылі Кембрыдзкую суполку&lt;ref&gt;Пікарда Г. Раньняя англа-беларуская вясна (1915) Гуя Онслаў, Галена Іваноўская і Кембрыдзкая «хеўра» // Беларус. № 511. 2005.&lt;/ref&gt;. Алена Іваноўская зьехала на радзіму, дзе ў 1915 годзе спрабавала адкрыць у [[Васілішкі|Васілішках]] беларускую школу. Займалася конегадоўляй, захаплялася коннай яздой, гадавала хартаў&lt;ref&gt;Лаўрэш Л. Алена Скінадар з Іваноўскіх // НАША СЛОВА № 38 (1345), 20 верасня 2017. // на pawet.net, http://pawet.net/library/history/city_district/data_people/zother/helena_skinder/%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%A1%D0%BA%D1%96%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%B7_%D0%86%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85.html&lt;/ref&gt;. 

Супрацоўнічала з земляробчым [[Часопіс «Саха»|часопісам «Саха»]] як спэцыялістка ў конегадоўлі, пісала гаспадарчыя парады для земляробаў-беларусаў. За 1912-1913 гады ў першых васямнаццаці нумарах часопіса «Саха» Алена Іваноўская друкуе дзесяць артыкулаў, і ўсе яны напісаныя на вельмі добрай, жывой беларускай мове&lt;ref&gt;Скінадар з Іваноўскіх // НАША СЛОВА № 38 (1345), 20 верасня 2017. // на pawet.net, http://pawet.net/library/history/city_district/data_people/zother/helena_skinder/%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%A1%D0%BA%D1%96%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%B7_%D0%86%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85.html&lt;/ref&gt;. 

З канца 1914 году Алена Іваноўская ў Лідзкім павеце зьяўлялася прадстаўніцай Віленскага адзьдзелу таварыства дапамогі ахвярам вайны&lt;ref&gt;Iwanowski K., Iwanowska Kornecka A.[pl] Skinderowa Helena z Iwanowskich // Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny. Cz. 6. Warszawa, 2002. — S.170—171.&lt;/ref&gt;.

На скачках у [[Лодзь|Лодзі]] ўпала з каня, доўгі час лячылася ў [[Шпіталь|шпіталі]].

З прыходам у 1939 годзе савецкай улады ейнага мужа вывезлі на ўсход, сама яна хавалася ў [[Вільня|Вільні]]. Затым у родным фальварку перажыла [[Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)|нямецкую акупацыю]]. Тут схавалі ад нацыстаў дзвюх жанчынаў жыдоўскага паходжаньня — Эму Альтбэрг (1889—1983) і яе сястру Марыю Арнольд (1893—1995)&lt;ref&gt;Skinderowa Helena (Iwanowska), The Righteous Among the Nations Database, https://righteous.yadvashem.org/?searchType=righteous_only&amp;language=en&amp;itemId=4321726&amp;ind=NaN&lt;/ref&gt;.

У 1944 годзе перабралася ў [[Варшава|Варшаву]]. Пэўны час жыла ў [[Люблін|Любліне]]. З 1946 года працавала перакладніцай для місіі ангельскіх [[Квакеры|квакераў]] у Казяніцах, пражыла тут 26 гадоў&lt;ref&gt;15 фактаў пра Алену Скіндар Іваноўскую // Новы Час, 25-03-2020, https://novychas.online/asoba/15-faktau-pra-alenu-skindar-ivanouskuju&lt;/ref&gt;.

Апошнія гады жыла ў Казяніцах, на поўдзень ад Варшавы. Памерла ў 1973 годзе&lt;ref&gt;Лаўрэш Леанід. Алена Іваноўская // Маладосць. 2019. № 8. С. 20-33.&lt;/ref&gt;.
[[Файл:Labiodka, Ivanoŭski. Лябёдка, Іваноўскі (1933) (3).jpg|значак|Сядзіба Іваноўскіх у Лябёдзцы, 1933 год.]]
22 кастрычніка 2001 году за ўратаваньне жыдоў званьне «[[Праведнік народаў сьвету|Праведнікаў народаў сьвету]]» было нададзенае: Сабіне Іваноўскай з Ячыноўскіх, Алене Скіндар з Іваноўскіх, Ганне Карнецкай з Іваноўскіх і Адольфу Данілевічу&lt;ref&gt;Historia rodziny Iwanowskich,  sprawiedliwi.org.pl, https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-rodziny-iwanowskich&lt;/ref&gt;. 

== Выбраная бібліяграфія ==

• Iwanowska I., Onslow H. Some White Russian Folksongs // Folk lore. Vol. 25. London,1914. Р. 91—109; 212—226; Vol. 35. London, 1922. Р. 64—82&lt;ref&gt;Гардзіенка Н. Беларусы ў Вялікабрытаніі / Наталля Гардзіенка; пад рэд. А. Гардзіенкі. — Мінск: Медысонт, 2010. — 620 с. &lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 траўня]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1885 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Лідзкім павеце (Расейская імпэрыя]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Беларусі]]
[[Катэгорыя:Род Іваноўскіх]]
[[Катэгорыя:Беларусісты]]
[[Катэгорыя:Беларускія публіцысты]]
[[Катэгорыя:Беларускія навукоўцы]]
[[Катэгорыя:Беларускія фальклярысты]]
[[Катэгорыя:Праведнікі народаў сьвету]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Кембрыдзкага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1973 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі 10 траўня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Польшчы]]</text>
      <sha1>137pto1xczjv9hxe93b5s7y2u8xe6ex</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Чырвонае віно</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258233</id>
    <revision>
      <id>2331707</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:05:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Red_wine?oldid=1099421195</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7035" xml:space="preserve">{{Напой}}
'''Чырвонае віно''' — від [[Віно|віна]], вырабленага зь цёмных [[Сьпіс гатункаў вінаграду|гатункаў вінаграду]]. [[Колер віна]] можа вагацца ад фіялетавага (маладое віно) да ярка-чырвонага (сьпелае віно) і нават карычневага (старое віно). [[Сок]] з большасьці гатункаў сіняга вінаграду зелянава-белы, а чырвоны колер зьяўляецца ад [[Антацыяны|антацыянавага пігмэнту]] вінаграднага лупіньня.

== Выраб ==
Першым крокам у вінаробстве пасьля збору пладоў ёсьць фізычная апрацоўка вінаграду. Па дастаўцы на вінакурню трэба аддзяліць ягады ад прымешку лісьця ды гронак. Пасьля гэтага вінаградныя ягады сьціскаюцца, але ня цалкам, пакуль ня вынятыя косткі. Атрыманая мешаніна зь ягадаў, лупіньня, соку і насеньня называецца [[муст]]ам. Яна закладаецца ў ёмістасьць для [[Закісаньне|закісаньня]]. Дзеля запавольваньня [[Затляняльна-аднаўленчыя рэакцыі|затляненьня]] і (пры патрэбе) закісаньня ў вінаград папярэдне можа дадавацца [[дыяксыд серкі]]. На гэтым этапе таксама могуць уводзіцца разьмякчальныя [[фэрмэнты]] (такія, як [[глюканаза]]) дзеля паляпшэньня вылучэньня колеру і водару з лупіньня. Для стабілізацыі колеру, запавольваньня затляненьня і гніеньня могуць дадавацца таксама [[таніны]].

У закісальнай ёмістасьці [[дрожджы]], прысутныя на вінаградным лупіньні, рана ці позна пачынаюць браджэньне; пры гэтым прысутны ў мусьце цукар пераўтвараецца ў сьпірт ды староньнія прадукты рэакцыі: [[дыяксыд вугляроду]] і цеплыню. У некаторых выпадках вытворцы рэгулююць працэс закісаньня, дадаючы дрожджы (звычайна віду [[Saccharomyces cerevisiae|Saccharomyces ellipsoideous]]). На гэтым этапе магчымая іхні падкорм увядзеньнем у муст [[Гідрафасфат амонію|гідрафасфату амонію]].

У ёмістасьці лупіньне, аддзяліўшыся ад вадкай часткі, усплывае на паверхню. Каб зрабіць экстракцыю колеру і водару эфэктыўнейшай, трэба перамешваць цьвёрдую і вадкую часткі некалькі разоў у дзень. Акрамя таго, варта адсочваць тэмпэратуру сумесі, паколькі пры закісаньня выдзяляецца цеплыня, якая пры перавышэньні 40° C можа згоршыць водар і нават забіць дрожджы. Большасьць вытворцаў трымаюць тэмпэратуру ў межах 25—28 °C, калі трэба атрымаць саладзейшае віно для хуткага спажываньня, і 28—35 °C, каб атрымаць віно больш аскомістага смаку, якое можа сасьпяваць доўга.

Незадоўга да сканчэньня працэсу закісаньня (ці адразу пасьля) рэшту соку (звычайна 30—40% усяго аб’ёму) выціскаюць з мусту [[прэс]]ам альбо ўручную. Ён можа адрозьнівацца ад самастойна выцеклага большым узроўнем [[Вадародны паказьнік|pH]], меншай [[Ацыдымэтрыя|тытрацыйнай]] [[Кісьля ў віне|кісьлевасьцю]], большай канцэнтрацыяй [[Воцатная кісьля|воцатнай кісьлі]] і [[фэнол]]аў. Вытворцы могуць аддзяляць атрыманы такім чынам сок, каб пазьней прымешваць яго ў віно дзеля рэгуляваньня смаку. Большасьць вінаў зробленыя з 85—90% самастойнага выцеклага соку і 10—15% выціснутага.

Пасьля алькагольнага закісаньня чырвоных вінаў звычайна адбываецца другі працэс мікрабіялягічнай трансфармацыі, які называюць яблычна-малочным закісаньнем (ЯМЗ). Натуральна прысутная ў вінаградным соку [[яблычная кісьля]] пад узьдзеяньнем бактэрыяў пераўтвараецца ў [[Малочная кісьля|малочную]]. Практычна ўсе чырвоныя віны праходзяць працэс ЯМЗ.

Пасьля гэтага атрыманае віно аддзяляюць ад асадку (мёртвых дрожджаў ды іншых цьвёрдых рэчаў), дадаюць дзеля захоўваньня дыяксыд серкі і разьліваюць у ёмістасьці, дзе віно дасьпявае. Тэрмін высьпяваньня чырвонага віна можа вагацца ад некалькіх дзён да 18 месяцаў. Пасьля гэтага пры патрэбе можа праводзіцца карэкцыя смаку даданьнем [[Яечны бялок|бялку]] ці [[жэлятын]]у.

Большасьць вінаў перад разьлівам у бутэлькі фільтруюць, каб канчаткова ачысьціць ад дрожджаў і бактэрыяў. Звычайна чырвоныя віны пастаўляюцца ў [[Корак|закаркаваных]] [[Шкляная бутэлька|шкляных бутэльках]], радзей — з алюмінавымі закруткамі.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Віно}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Чырвонае віно| ]]
[[Катэгорыя:Адценьні чырвонага колеру]]</text>
      <sha1>4ync8jaf7dti8zfhd1ond84wiq2upuy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Чырвонае віно</title>
    <ns>14</ns>
    <id>258234</id>
    <revision>
      <id>2331708</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:06:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Болей}}  [[Катэгорыя:Тыпы віна]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="56" xml:space="preserve">{{Болей}}

[[Катэгорыя:Тыпы віна]]</text>
      <sha1>rg8zfih4lxnlzx4sy5lo2zdqgfh0xfs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Тыпы віна</title>
    <ns>14</ns>
    <id>258235</id>
    <revision>
      <id>2331710</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:09:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '[[Катэгорыя:Віны|]] [[Катэгорыя:Катэгорыі паводле тыпаў|Віно]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="117" xml:space="preserve">[[Катэгорыя:Віны|Віны]]
[[Катэгорыя:Катэгорыі паводле тыпаў|Віно]]</text>
      <sha1>drfm5ntmdiejbnc3uqrwfdprjmgegb0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Псыхалягічная вайна</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258236</id>
    <revision>
      <id>2331713</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:25:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>+Пачатак</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11315" xml:space="preserve">[[Файл:ІПСО.jpg|значак|280пкс|Дэвіз: «Розум перамагае сілу» на нарукаўным знаку 72-га цэнтру інфармацыйна-псыхалягічных апэрацыяў [[Міністэрства абароны Ўкраіны]] (2012 год)]]
'''Псыхалягічная вайна''' — проціборства на ўзроўні [[ідэя]]ў і [[Каштоўнасьць|каштоўнасьцяў]] праз узьдзеяньне [[Прапаганда|прапаганды]] на [[сьвядомасьць]] людзей.

Прадугледжвае кіраваньне каналамі распаўсюду [[Зьвесткі|зьвестак]] і [[маніпуляваньне]] паводзінамі шырокіх колаў людзей празь [[інфармацыйныя тэхналёгіі]]. Задачай ставіцца пасеяць грамадзкае напружаньне, сутычкі і бязладзьдзе ўнутры [[грамадзтва]] праціўніка. Гэтага дасягаюць празь перазагрузку гістарычнай [[Самасьвядомасьць|самасьвядомасьці]] і разбурэньне падставовага [[Уклад жыцьця|ўкладу жыцьця]]. Іх замяняюць на каштоўнасьці, паводле якіх падрываюць [[давер]] да існай [[Улада|улады]] і ўтвараюць прыладу расколу ў тыле праціўніка. Урэшце, асяродкі расколу перахопліваюць уладу. У выніку [[дзяржава]], якая церпіць паразу, трапляе пад вонкавае кіраваньне да вычарпаньня матэрыяльных і чалавечых багацьцяў, якія магчыма выцягнуць з гэтай краіны&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=[[Андрэй Савіных]]|загаловак=Паўстань, краіна вялізная, паўстань на кагнітыўны бой|спасылка=https://blr.belta.by/comments/view/paustan-kraina-vjaliznaja-paustan-na-kagnityuny-boj-3230/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=13 чэрвеня 2022|дата доступу=8 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама спанявераньне праціўніка і стварэньне разгубленасьці, [[жах]]у і непадпарадкаваньня бяз зброі служыць суправаджэньнем шырокіх [[Баявыя дзеяньні|баявых дзеяньняў]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Павал Баркоўскі]].|загаловак=Кансцыентальная вайна i прапаганда|спасылка=https://journals.ehu.lt/index.php/topos/article/download/239/199/|выданьне=[[Топас]]|тып=часопіс|месца=[[Вільня]]|выдавецтва=[[Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт]]|год=2016|нумар=1—2|старонкі=57|issn=2538-886X}}&lt;/ref&gt;.

== Спосабы ўзьдзеяньня ==
Успрыманьне большасьці (70 %) людзей, схільнай да паноўнага меркаваньня іншых, устойліва апрацоўваюць зьвесткамі аплачаныя правадыры [[Грамадзкая думка|грамадзкай думкі]]. Яны прапануюць свае аповеды і ўзоры мысьленьня ў якасьці паноўнай [[Рэчаіснасьць|рэчаіснасьці]]. Пры гэтым, прыняцьцё зьвестак аблягчаюць наведзенымі [[пачуцьцё]]вымі перажываньнямі станоўчага кшталту дзеля станоўчага пачуцьцёвага заахвочваньня да іх ўкараненьня. У выніку большасьць людзей засвойвае прапанаваныя спрошчаныя меркаваньні без крытычнай ацэнкі іх зьместу. Адбываецца страта прыватнага меркаваньня на падставе [[довад]]аў. Разважлівую меншасьць (15 %) людзей, якая ўспрымае новыя зьвесткі празь [[Лёгіка|лягічны]] агляд, перагружаюць устойлівым патокам [[Навіны|навінаў]], які забівае каналы ўспрыманьня мозгам. Адначасна навязваецца погляд пра патрэбу мець уласнае меркаваньне дзеля кампэтэнтнасьці датычна пададзеных зьвестак. У выніку разважлівыя людзі таксама становяцца кіраванымі, бо націск весткавага асяродзьдзя перавышае мяжу чалавечых разумовых здольнасьцяў. Сярод іншага, працу лягічных асяродкаў мозгу кароткачасова разладжваюць праз павышаны пачуцьцёвы стан, бо гэта прымушае памыляцца. На рэшту нязгодных [[інтэлектуал]]аў, здольных да супраціву весткаваму націску, накіроўваюць [[ганьба]]ваньне і [[цкаваньне]] дзеля адмоўнага пачуцьцёвага адахвочаньня&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Раскол ===
Пашырэньня расколу ў грамадзтве праціўніка дамагаюцца за кошт прапаганды [[Ілюзія|ілюзіі]] пра павышэньне [[Маёмасьць|маёмаснага]] становішча ў выніку пераняцьця ўлады іншым бокам. Адпаведнае маніпуляваньне звонку учыняюць найперш датычна людзей з завышанай [[самаацэнка]]й, схільных вінаваціць у сваіх бедах навакольных. У выніку дэталізацыя ўласнай карціны будучыні тармозіцца&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Наступствы ==
Штодзённым весткавым патокам прапаганды з будовы [[Памяць|памяці]] выключаюць узаемасувязь між дадзенымі, замест якіх запамінаецца іх месцазнаходжаньне. Перагрузка магчымасьці чалавечага [[Галаўны мозаг|мозгу]] ўспрымаць зьвесткі прыводзіць да страты здольнасьці засяроджваць [[Увага|увагу]] на адным прадмеце працяглы час. Пырхальная ўвага пераскоквае з прадмету на прадмет, што замінае крытычна ацаніць дакладнасьць зьвестак і ўтрымаць ўвагу на важным прадмеце. Праз здушэньне ахоўных мэханізмаў ацэнкі рэчаіснасьці людзей адвучваюць крытычна ўспрымаць усялякія распаўсюджаныя зьвесткі. Такі падыход ўтварае абслуговага чалавека, які добра выконвае адмысловы набор дзеяньняў без развагаў пра падставовыя правілы пабудовы ўсяго ладу. Успрыманьне абмяжоўваецца спрошчанай карцінай сьвету на ўзроўні агульных сэнсаў. Навыкі ўсьведамленьня прычына-наступствавай сувязі ў навакольлі выключаюцца з шырэйшага кола людзей і становяцца ўласьцівасьцю кіроўнай [[Эліта|эліты]], колькасьць якой зьмяншаецца. У выніку замацоўваецца няроўнасьць паводле зьместу і якасьці навыкаў. [[Гульня]]выя прыёмы выклікаюць цікавасьць, што аблягчае запамінаньне новых зьвестак. Пры гэтым, абмінаецца ўвагай разьвіцьцё [[Воля|валявых]] якасьцяў чалавека, што пазбаўляе здольнасьці да самастойных дзеяньняў. Гэта аблягчае кіраваньне шырэйшым колам людзей&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Засьцярога ==
Абаронай ад узьдзеяньня псыхалягічнай вайны служыць творчае [[выхаваньне]] ў нацыянальнай [[Культура|культуры]] краіны&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Глядзіце таксама ==
* [[Леанід Шаршнёў]]

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Кніга|аўтар=|частка=[https://kamunikat.org/download.php?item=2890-15.html&amp;pubref=2890 Зьмест мэдыяў: трансфармацыя сэнсаў (Псыхалягічная вайна як тып агрэсіўнай камунікацыі)]|загаловак=Мэдыі і камунікацыя : курс лекцыяў|арыгінал=|спасылка=https://kamunikat.org/halounaja.html?pubid=2890|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларускі калегіюм]]|год=2000|старонкі=|старонак=|сэрыя=Філязофія/літаратура, Журналістыка, Найноўшая гісторыя|isbn=|наклад=}}
* {{Навіна|аўтар=Дзьмітры Гурневіч|загаловак=Як беларус прыдумаў расейскую інфармацыйна-псыхалягічную вайну|спасылка=https://www.svaboda.org/a/31768301.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=24 сакавіка 2022|копія=http://narodny.org/?p=7696|дата копіі=20 лютага 2015|дата доступу=8 жніўня 2022}}

{{Накід}}
[[Катэгорыя:Псыхалягічная вайна]]
[[Катэгорыя:Псыхалёгія натоўпу]]
[[Катэгорыя:Інфармацыйная вайна]]
[[Катэгорыя:Псыхалягічная маніпуляцыя]]
[[Катэгорыя:Мэтады прапаганды]]
[[Катэгорыя:Тэхнікі маніпуляцыі грамадзкай думкай]]
[[Катэгорыя:Агрэсія]]
[[Катэгорыя:Сучасныя ваенныя дзеяньні]]</text>
      <sha1>dezsvsjsnk7xpr1tezu3c4oyhvy4zo8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331714</id>
      <parentid>2331713</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:29:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Шаблён:Ваенныя дзеяньні]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11350" xml:space="preserve">[[Файл:ІПСО.jpg|значак|280пкс|Дэвіз: «Розум перамагае сілу» на нарукаўным знаку 72-га цэнтру інфармацыйна-псыхалягічных апэрацыяў [[Міністэрства абароны Ўкраіны]] (2012 год)]]
'''Псыхалягічная вайна''' — проціборства на ўзроўні [[ідэя]]ў і [[Каштоўнасьць|каштоўнасьцяў]] праз узьдзеяньне [[Прапаганда|прапаганды]] на [[сьвядомасьць]] людзей.

Прадугледжвае кіраваньне каналамі распаўсюду [[Зьвесткі|зьвестак]] і [[маніпуляваньне]] паводзінамі шырокіх колаў людзей празь [[інфармацыйныя тэхналёгіі]]. Задачай ставіцца пасеяць грамадзкае напружаньне, сутычкі і бязладзьдзе ўнутры [[грамадзтва]] праціўніка. Гэтага дасягаюць празь перазагрузку гістарычнай [[Самасьвядомасьць|самасьвядомасьці]] і разбурэньне падставовага [[Уклад жыцьця|ўкладу жыцьця]]. Іх замяняюць на каштоўнасьці, паводле якіх падрываюць [[давер]] да існай [[Улада|улады]] і ўтвараюць прыладу расколу ў тыле праціўніка. Урэшце, асяродкі расколу перахопліваюць уладу. У выніку [[дзяржава]], якая церпіць паразу, трапляе пад вонкавае кіраваньне да вычарпаньня матэрыяльных і чалавечых багацьцяў, якія магчыма выцягнуць з гэтай краіны&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=[[Андрэй Савіных]]|загаловак=Паўстань, краіна вялізная, паўстань на кагнітыўны бой|спасылка=https://blr.belta.by/comments/view/paustan-kraina-vjaliznaja-paustan-na-kagnityuny-boj-3230/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=13 чэрвеня 2022|дата доступу=8 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама спанявераньне праціўніка і стварэньне разгубленасьці, [[жах]]у і непадпарадкаваньня бяз зброі служыць суправаджэньнем шырокіх [[Баявыя дзеяньні|баявых дзеяньняў]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Павал Баркоўскі]].|загаловак=Кансцыентальная вайна i прапаганда|спасылка=https://journals.ehu.lt/index.php/topos/article/download/239/199/|выданьне=[[Топас]]|тып=часопіс|месца=[[Вільня]]|выдавецтва=[[Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт]]|год=2016|нумар=1—2|старонкі=57|issn=2538-886X}}&lt;/ref&gt;.
{{Ваенныя дзеяньні}}
== Спосабы ўзьдзеяньня ==
Успрыманьне большасьці (70 %) людзей, схільнай да паноўнага меркаваньня іншых, устойліва апрацоўваюць зьвесткамі аплачаныя правадыры [[Грамадзкая думка|грамадзкай думкі]]. Яны прапануюць свае аповеды і ўзоры мысьленьня ў якасьці паноўнай [[Рэчаіснасьць|рэчаіснасьці]]. Пры гэтым, прыняцьцё зьвестак аблягчаюць наведзенымі [[пачуцьцё]]вымі перажываньнямі станоўчага кшталту дзеля станоўчага пачуцьцёвага заахвочваньня да іх ўкараненьня. У выніку большасьць людзей засвойвае прапанаваныя спрошчаныя меркаваньні без крытычнай ацэнкі іх зьместу. Адбываецца страта прыватнага меркаваньня на падставе [[довад]]аў. Разважлівую меншасьць (15 %) людзей, якая ўспрымае новыя зьвесткі празь [[Лёгіка|лягічны]] агляд, перагружаюць устойлівым патокам [[Навіны|навінаў]], які забівае каналы ўспрыманьня мозгам. Адначасна навязваецца погляд пра патрэбу мець уласнае меркаваньне дзеля кампэтэнтнасьці датычна пададзеных зьвестак. У выніку разважлівыя людзі таксама становяцца кіраванымі, бо націск весткавага асяродзьдзя перавышае мяжу чалавечых разумовых здольнасьцяў. Сярод іншага, працу лягічных асяродкаў мозгу кароткачасова разладжваюць праз павышаны пачуцьцёвы стан, бо гэта прымушае памыляцца. На рэшту нязгодных [[інтэлектуал]]аў, здольных да супраціву весткаваму націску, накіроўваюць [[ганьба]]ваньне і [[цкаваньне]] дзеля адмоўнага пачуцьцёвага адахвочаньня&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Раскол ===
Пашырэньня расколу ў грамадзтве праціўніка дамагаюцца за кошт прапаганды [[Ілюзія|ілюзіі]] пра павышэньне [[Маёмасьць|маёмаснага]] становішча ў выніку пераняцьця ўлады іншым бокам. Адпаведнае маніпуляваньне звонку учыняюць найперш датычна людзей з завышанай [[самаацэнка]]й, схільных вінаваціць у сваіх бедах навакольных. У выніку дэталізацыя ўласнай карціны будучыні тармозіцца&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Наступствы ==
Штодзённым весткавым патокам прапаганды з будовы [[Памяць|памяці]] выключаюць узаемасувязь між дадзенымі, замест якіх запамінаецца іх месцазнаходжаньне. Перагрузка магчымасьці чалавечага [[Галаўны мозаг|мозгу]] ўспрымаць зьвесткі прыводзіць да страты здольнасьці засяроджваць [[Увага|увагу]] на адным прадмеце працяглы час. Пырхальная ўвага пераскоквае з прадмету на прадмет, што замінае крытычна ацаніць дакладнасьць зьвестак і ўтрымаць ўвагу на важным прадмеце. Праз здушэньне ахоўных мэханізмаў ацэнкі рэчаіснасьці людзей адвучваюць крытычна ўспрымаць усялякія распаўсюджаныя зьвесткі. Такі падыход ўтварае абслуговага чалавека, які добра выконвае адмысловы набор дзеяньняў без развагаў пра падставовыя правілы пабудовы ўсяго ладу. Успрыманьне абмяжоўваецца спрошчанай карцінай сьвету на ўзроўні агульных сэнсаў. Навыкі ўсьведамленьня прычына-наступствавай сувязі ў навакольлі выключаюцца з шырэйшага кола людзей і становяцца ўласьцівасьцю кіроўнай [[Эліта|эліты]], колькасьць якой зьмяншаецца. У выніку замацоўваецца няроўнасьць паводле зьместу і якасьці навыкаў. [[Гульня]]выя прыёмы выклікаюць цікавасьць, што аблягчае запамінаньне новых зьвестак. Пры гэтым, абмінаецца ўвагай разьвіцьцё [[Воля|валявых]] якасьцяў чалавека, што пазбаўляе здольнасьці да самастойных дзеяньняў. Гэта аблягчае кіраваньне шырэйшым колам людзей&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Засьцярога ==
Абаронай ад узьдзеяньня псыхалягічнай вайны служыць творчае [[выхаваньне]] ў нацыянальнай [[Культура|культуры]] краіны&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Глядзіце таксама ==
* [[Леанід Шаршнёў]]

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Кніга|аўтар=|частка=[https://kamunikat.org/download.php?item=2890-15.html&amp;pubref=2890 Зьмест мэдыяў: трансфармацыя сэнсаў (Псыхалягічная вайна як тып агрэсіўнай камунікацыі)]|загаловак=Мэдыі і камунікацыя : курс лекцыяў|арыгінал=|спасылка=https://kamunikat.org/halounaja.html?pubid=2890|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларускі калегіюм]]|год=2000|старонкі=|старонак=|сэрыя=Філязофія/літаратура, Журналістыка, Найноўшая гісторыя|isbn=|наклад=}}
* {{Навіна|аўтар=Дзьмітры Гурневіч|загаловак=Як беларус прыдумаў расейскую інфармацыйна-псыхалягічную вайну|спасылка=https://www.svaboda.org/a/31768301.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=24 сакавіка 2022|копія=http://narodny.org/?p=7696|дата копіі=20 лютага 2015|дата доступу=8 жніўня 2022}}

{{Накід}}
[[Катэгорыя:Псыхалягічная вайна]]
[[Катэгорыя:Псыхалёгія натоўпу]]
[[Катэгорыя:Інфармацыйная вайна]]
[[Катэгорыя:Псыхалягічная маніпуляцыя]]
[[Катэгорыя:Мэтады прапаганды]]
[[Катэгорыя:Тэхнікі маніпуляцыі грамадзкай думкай]]
[[Катэгорыя:Агрэсія]]
[[Катэгорыя:Сучасныя ваенныя дзеяньні]]</text>
      <sha1>orbpmkp2i8iodpxh597v77g99olw6b1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331717</id>
      <parentid>2331714</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:36:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ +[[Шаблён:Бібліяінфармацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11387" xml:space="preserve">[[Файл:ІПСО.jpg|значак|280пкс|Дэвіз: «Розум перамагае сілу» на нарукаўным знаку 72-га цэнтру інфармацыйна-псыхалягічных апэрацыяў [[Міністэрства абароны Ўкраіны]] (2012 год)]]
'''Псыхалягічная вайна''' — проціборства на ўзроўні [[ідэя]]ў і [[Каштоўнасьць|каштоўнасьцяў]] праз узьдзеяньне [[Прапаганда|прапаганды]] на [[сьвядомасьць]] людзей.

Прадугледжвае кіраваньне каналамі распаўсюду [[Зьвесткі|зьвестак]] і [[маніпуляваньне]] паводзінамі шырокіх колаў людзей празь [[інфармацыйныя тэхналёгіі]]. Задачай ставіцца пасеяць грамадзкае напружаньне, сутычкі і бязладзьдзе ўнутры [[грамадзтва]] праціўніка. Гэтага дасягаюць празь перазагрузку гістарычнай [[Самасьвядомасьць|самасьвядомасьці]] і разбурэньне падставовага [[Уклад жыцьця|ўкладу жыцьця]]. Іх замяняюць на каштоўнасьці, паводле якіх падрываюць [[давер]] да існай [[Улада|улады]] і ўтвараюць прыладу расколу ў тыле праціўніка. Урэшце, асяродкі расколу перахопліваюць уладу. У выніку [[дзяржава]], якая церпіць паразу, трапляе пад вонкавае кіраваньне да вычарпаньня матэрыяльных і чалавечых багацьцяў, якія магчыма выцягнуць з гэтай краіны&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=[[Андрэй Савіных]]|загаловак=Паўстань, краіна вялізная, паўстань на кагнітыўны бой|спасылка=https://blr.belta.by/comments/view/paustan-kraina-vjaliznaja-paustan-na-kagnityuny-boj-3230/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=13 чэрвеня 2022|дата доступу=8 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама спанявераньне праціўніка і стварэньне разгубленасьці, [[жах]]у і непадпарадкаваньня бяз зброі служыць суправаджэньнем шырокіх [[Баявыя дзеяньні|баявых дзеяньняў]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Павал Баркоўскі]].|загаловак=Кансцыентальная вайна i прапаганда|спасылка=https://journals.ehu.lt/index.php/topos/article/download/239/199/|выданьне=[[Топас]]|тып=часопіс|месца=[[Вільня]]|выдавецтва=[[Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт]]|год=2016|нумар=1—2|старонкі=57|issn=2538-886X}}&lt;/ref&gt;.
{{Ваенныя дзеяньні}}
== Спосабы ўзьдзеяньня ==
Успрыманьне большасьці (70 %) людзей, схільнай да паноўнага меркаваньня іншых, устойліва апрацоўваюць зьвесткамі аплачаныя правадыры [[Грамадзкая думка|грамадзкай думкі]]. Яны прапануюць свае аповеды і ўзоры мысьленьня ў якасьці паноўнай [[Рэчаіснасьць|рэчаіснасьці]]. Пры гэтым, прыняцьцё зьвестак аблягчаюць наведзенымі [[пачуцьцё]]вымі перажываньнямі станоўчага кшталту дзеля станоўчага пачуцьцёвага заахвочваньня да іх ўкараненьня. У выніку большасьць людзей засвойвае прапанаваныя спрошчаныя меркаваньні без крытычнай ацэнкі іх зьместу. Адбываецца страта прыватнага меркаваньня на падставе [[довад]]аў. Разважлівую меншасьць (15 %) людзей, якая ўспрымае новыя зьвесткі празь [[Лёгіка|лягічны]] агляд, перагружаюць устойлівым патокам [[Навіны|навінаў]], які забівае каналы ўспрыманьня мозгам. Адначасна навязваецца погляд пра патрэбу мець уласнае меркаваньне дзеля кампэтэнтнасьці датычна пададзеных зьвестак. У выніку разважлівыя людзі таксама становяцца кіраванымі, бо націск весткавага асяродзьдзя перавышае мяжу чалавечых разумовых здольнасьцяў. Сярод іншага, працу лягічных асяродкаў мозгу кароткачасова разладжваюць праз павышаны пачуцьцёвы стан, бо гэта прымушае памыляцца. На рэшту нязгодных [[інтэлектуал]]аў, здольных да супраціву весткаваму націску, накіроўваюць [[ганьба]]ваньне і [[цкаваньне]] дзеля адмоўнага пачуцьцёвага адахвочаньня&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Раскол ===
Пашырэньня расколу ў грамадзтве праціўніка дамагаюцца за кошт прапаганды [[Ілюзія|ілюзіі]] пра павышэньне [[Маёмасьць|маёмаснага]] становішча ў выніку пераняцьця ўлады іншым бокам. Адпаведнае маніпуляваньне звонку учыняюць найперш датычна людзей з завышанай [[самаацэнка]]й, схільных вінаваціць у сваіх бедах навакольных. У выніку дэталізацыя ўласнай карціны будучыні тармозіцца&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Наступствы ==
Штодзённым весткавым патокам прапаганды з будовы [[Памяць|памяці]] выключаюць узаемасувязь між дадзенымі, замест якіх запамінаецца іх месцазнаходжаньне. Перагрузка магчымасьці чалавечага [[Галаўны мозаг|мозгу]] ўспрымаць зьвесткі прыводзіць да страты здольнасьці засяроджваць [[Увага|увагу]] на адным прадмеце працяглы час. Пырхальная ўвага пераскоквае з прадмету на прадмет, што замінае крытычна ацаніць дакладнасьць зьвестак і ўтрымаць ўвагу на важным прадмеце. Праз здушэньне ахоўных мэханізмаў ацэнкі рэчаіснасьці людзей адвучваюць крытычна ўспрымаць усялякія распаўсюджаныя зьвесткі. Такі падыход ўтварае абслуговага чалавека, які добра выконвае адмысловы набор дзеяньняў без развагаў пра падставовыя правілы пабудовы ўсяго ладу. Успрыманьне абмяжоўваецца спрошчанай карцінай сьвету на ўзроўні агульных сэнсаў. Навыкі ўсьведамленьня прычына-наступствавай сувязі ў навакольлі выключаюцца з шырэйшага кола людзей і становяцца ўласьцівасьцю кіроўнай [[Эліта|эліты]], колькасьць якой зьмяншаецца. У выніку замацоўваецца няроўнасьць паводле зьместу і якасьці навыкаў. [[Гульня]]выя прыёмы выклікаюць цікавасьць, што аблягчае запамінаньне новых зьвестак. Пры гэтым, абмінаецца ўвагай разьвіцьцё [[Воля|валявых]] якасьцяў чалавека, што пазбаўляе здольнасьці да самастойных дзеяньняў. Гэта аблягчае кіраваньне шырэйшым колам людзей&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Засьцярога ==
Абаронай ад узьдзеяньня псыхалягічнай вайны служыць творчае [[выхаваньне]] ў нацыянальнай [[Культура|культуры]] краіны&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Глядзіце таксама ==
* [[Леанід Шаршнёў]]

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Кніга|аўтар=|частка=[https://kamunikat.org/download.php?item=2890-15.html&amp;pubref=2890 Зьмест мэдыяў: трансфармацыя сэнсаў (Псыхалягічная вайна як тып агрэсіўнай камунікацыі)]|загаловак=Мэдыі і камунікацыя : курс лекцыяў|арыгінал=|спасылка=https://kamunikat.org/halounaja.html?pubid=2890|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларускі калегіюм]]|год=2000|старонкі=|старонак=|сэрыя=Філязофія/літаратура, Журналістыка, Найноўшая гісторыя|isbn=|наклад=}}
* {{Навіна|аўтар=Дзьмітры Гурневіч|загаловак=Як беларус прыдумаў расейскую інфармацыйна-псыхалягічную вайну|спасылка=https://www.svaboda.org/a/31768301.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=24 сакавіка 2022|копія=http://narodny.org/?p=7696|дата копіі=20 лютага 2015|дата доступу=8 жніўня 2022}}

{{Накід}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Псыхалягічная вайна]]
[[Катэгорыя:Псыхалёгія натоўпу]]
[[Катэгорыя:Інфармацыйная вайна]]
[[Катэгорыя:Псыхалягічная маніпуляцыя]]
[[Катэгорыя:Мэтады прапаганды]]
[[Катэгорыя:Тэхнікі маніпуляцыі грамадзкай думкай]]
[[Катэгорыя:Агрэсія]]
[[Катэгорыя:Сучасныя ваенныя дзеяньні]]</text>
      <sha1>7os5xiu2pjtoy6ief5cibx53l6x5byw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331718</id>
      <parentid>2331717</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:40:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Наступствы */ +[[Воля (псыхалёгія)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11410" xml:space="preserve">[[Файл:ІПСО.jpg|значак|280пкс|Дэвіз: «Розум перамагае сілу» на нарукаўным знаку 72-га цэнтру інфармацыйна-псыхалягічных апэрацыяў [[Міністэрства абароны Ўкраіны]] (2012 год)]]
'''Псыхалягічная вайна''' — проціборства на ўзроўні [[ідэя]]ў і [[Каштоўнасьць|каштоўнасьцяў]] праз узьдзеяньне [[Прапаганда|прапаганды]] на [[сьвядомасьць]] людзей.

Прадугледжвае кіраваньне каналамі распаўсюду [[Зьвесткі|зьвестак]] і [[маніпуляваньне]] паводзінамі шырокіх колаў людзей празь [[інфармацыйныя тэхналёгіі]]. Задачай ставіцца пасеяць грамадзкае напружаньне, сутычкі і бязладзьдзе ўнутры [[грамадзтва]] праціўніка. Гэтага дасягаюць празь перазагрузку гістарычнай [[Самасьвядомасьць|самасьвядомасьці]] і разбурэньне падставовага [[Уклад жыцьця|ўкладу жыцьця]]. Іх замяняюць на каштоўнасьці, паводле якіх падрываюць [[давер]] да існай [[Улада|улады]] і ўтвараюць прыладу расколу ў тыле праціўніка. Урэшце, асяродкі расколу перахопліваюць уладу. У выніку [[дзяржава]], якая церпіць паразу, трапляе пад вонкавае кіраваньне да вычарпаньня матэрыяльных і чалавечых багацьцяў, якія магчыма выцягнуць з гэтай краіны&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=[[Андрэй Савіных]]|загаловак=Паўстань, краіна вялізная, паўстань на кагнітыўны бой|спасылка=https://blr.belta.by/comments/view/paustan-kraina-vjaliznaja-paustan-na-kagnityuny-boj-3230/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=13 чэрвеня 2022|дата доступу=8 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

Таксама спанявераньне праціўніка і стварэньне разгубленасьці, [[жах]]у і непадпарадкаваньня бяз зброі служыць суправаджэньнем шырокіх [[Баявыя дзеяньні|баявых дзеяньняў]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Павал Баркоўскі]].|загаловак=Кансцыентальная вайна i прапаганда|спасылка=https://journals.ehu.lt/index.php/topos/article/download/239/199/|выданьне=[[Топас]]|тып=часопіс|месца=[[Вільня]]|выдавецтва=[[Эўрапейскі гуманітарны ўнівэрсытэт]]|год=2016|нумар=1—2|старонкі=57|issn=2538-886X}}&lt;/ref&gt;.
{{Ваенныя дзеяньні}}
== Спосабы ўзьдзеяньня ==
Успрыманьне большасьці (70 %) людзей, схільнай да паноўнага меркаваньня іншых, устойліва апрацоўваюць зьвесткамі аплачаныя правадыры [[Грамадзкая думка|грамадзкай думкі]]. Яны прапануюць свае аповеды і ўзоры мысьленьня ў якасьці паноўнай [[Рэчаіснасьць|рэчаіснасьці]]. Пры гэтым, прыняцьцё зьвестак аблягчаюць наведзенымі [[пачуцьцё]]вымі перажываньнямі станоўчага кшталту дзеля станоўчага пачуцьцёвага заахвочваньня да іх ўкараненьня. У выніку большасьць людзей засвойвае прапанаваныя спрошчаныя меркаваньні без крытычнай ацэнкі іх зьместу. Адбываецца страта прыватнага меркаваньня на падставе [[довад]]аў. Разважлівую меншасьць (15 %) людзей, якая ўспрымае новыя зьвесткі празь [[Лёгіка|лягічны]] агляд, перагружаюць устойлівым патокам [[Навіны|навінаў]], які забівае каналы ўспрыманьня мозгам. Адначасна навязваецца погляд пра патрэбу мець уласнае меркаваньне дзеля кампэтэнтнасьці датычна пададзеных зьвестак. У выніку разважлівыя людзі таксама становяцца кіраванымі, бо націск весткавага асяродзьдзя перавышае мяжу чалавечых разумовых здольнасьцяў. Сярод іншага, працу лягічных асяродкаў мозгу кароткачасова разладжваюць праз павышаны пачуцьцёвы стан, бо гэта прымушае памыляцца. На рэшту нязгодных [[інтэлектуал]]аў, здольных да супраціву весткаваму націску, накіроўваюць [[ганьба]]ваньне і [[цкаваньне]] дзеля адмоўнага пачуцьцёвага адахвочаньня&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

=== Раскол ===
Пашырэньня расколу ў грамадзтве праціўніка дамагаюцца за кошт прапаганды [[Ілюзія|ілюзіі]] пра павышэньне [[Маёмасьць|маёмаснага]] становішча ў выніку пераняцьця ўлады іншым бокам. Адпаведнае маніпуляваньне звонку учыняюць найперш датычна людзей з завышанай [[самаацэнка]]й, схільных вінаваціць у сваіх бедах навакольных. У выніку дэталізацыя ўласнай карціны будучыні тармозіцца&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Наступствы ==
Штодзённым весткавым патокам прапаганды з будовы [[Памяць|памяці]] выключаюць узаемасувязь між дадзенымі, замест якіх запамінаецца іх месцазнаходжаньне. Перагрузка магчымасьці чалавечага [[Галаўны мозаг|мозгу]] ўспрымаць зьвесткі прыводзіць да страты здольнасьці засяроджваць [[Увага|увагу]] на адным прадмеце працяглы час. Пырхальная ўвага пераскоквае з прадмету на прадмет, што замінае крытычна ацаніць дакладнасьць зьвестак і ўтрымаць ўвагу на важным прадмеце. Праз здушэньне ахоўных мэханізмаў ацэнкі рэчаіснасьці людзей адвучваюць крытычна ўспрымаць усялякія распаўсюджаныя зьвесткі. Такі падыход ўтварае абслуговага чалавека, які добра выконвае адмысловы набор дзеяньняў без развагаў пра падставовыя правілы пабудовы ўсяго ладу. Успрыманьне абмяжоўваецца спрошчанай карцінай сьвету на ўзроўні агульных сэнсаў. Навыкі ўсьведамленьня прычына-наступствавай сувязі ў навакольлі выключаюцца з шырэйшага кола людзей і становяцца ўласьцівасьцю кіроўнай [[Эліта|эліты]], колькасьць якой зьмяншаецца. У выніку замацоўваецца няроўнасьць паводле зьместу і якасьці навыкаў. [[Гульня]]выя прыёмы выклікаюць цікавасьць, што аблягчае запамінаньне новых зьвестак. Пры гэтым, абмінаецца ўвагай разьвіцьцё [[Воля (псыхалёгія)|валявых]] якасьцяў чалавека, што пазбаўляе здольнасьці да самастойных дзеяньняў. Гэта аблягчае кіраваньне шырэйшым колам людзей&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Засьцярога ==
Абаронай ад узьдзеяньня псыхалягічнай вайны служыць творчае [[выхаваньне]] ў нацыянальнай [[Культура|культуры]] краіны&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Глядзіце таксама ==
* [[Леанід Шаршнёў]]

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Кніга|аўтар=|частка=[https://kamunikat.org/download.php?item=2890-15.html&amp;pubref=2890 Зьмест мэдыяў: трансфармацыя сэнсаў (Псыхалягічная вайна як тып агрэсіўнай камунікацыі)]|загаловак=Мэдыі і камунікацыя : курс лекцыяў|арыгінал=|спасылка=https://kamunikat.org/halounaja.html?pubid=2890|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларускі калегіюм]]|год=2000|старонкі=|старонак=|сэрыя=Філязофія/літаратура, Журналістыка, Найноўшая гісторыя|isbn=|наклад=}}
* {{Навіна|аўтар=Дзьмітры Гурневіч|загаловак=Як беларус прыдумаў расейскую інфармацыйна-псыхалягічную вайну|спасылка=https://www.svaboda.org/a/31768301.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=24 сакавіка 2022|копія=http://narodny.org/?p=7696|дата копіі=20 лютага 2015|дата доступу=8 жніўня 2022}}

{{Накід}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Псыхалягічная вайна]]
[[Катэгорыя:Псыхалёгія натоўпу]]
[[Катэгорыя:Інфармацыйная вайна]]
[[Катэгорыя:Псыхалягічная маніпуляцыя]]
[[Катэгорыя:Мэтады прапаганды]]
[[Катэгорыя:Тэхнікі маніпуляцыі грамадзкай думкай]]
[[Катэгорыя:Агрэсія]]
[[Катэгорыя:Сучасныя ваенныя дзеяньні]]</text>
      <sha1>a10zcpm8432wid61vb6vky5dhgyey3x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бяседа (неадназначнасьць)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258237</id>
    <revision>
      <id>2331720</id>
      <timestamp>2022-08-08T14:28:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>+[[Шаблён:Неадназначнасьць]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1338" xml:space="preserve">[[Бяседа (сход)|Бяседа]] — збор гасьцей з пачастункам з нагоды ўрачыстасьці.

== Іншыя значэньні ==
* «[[Бяседа]]» — музычны ансамбль Беларусі;
* [[Бяседа (Беларусь)|Бяседа]] — вёска ў [[Докшыцкі раён|Докшыцкім раёне]] Віцебскай вобласьці Беларусі;
* [[Бяседа (Іркуцкая вобласьць)|Бяседа]] — сяло ў [[Брацкі раён|Брацкім раёне]] Іркуцкай вобласьці Расеі;
* [[Бяседа (Ленінградзкая вобласьць)|Бяседа]] — пасёлак у [[Воласаўскі раён|Воласаўскім раёне]] Ленінградзкай вобласьці Расеі;
* «[[Бяседа (карціна)|Бяседа]]» — карціна францускага мастака [[Поль Гаген|Поля Гагена]];
* «[[Бяседа (танец)|Бяседа]]» — чэскі танец;
* [[Сяргей Бяседа]] (нар. 1954) — генэрал-палкоўнік [[Фэдэральная служба бясьпекі Расеі|Фэдэральнай службы бясьпекі Расеі]].

{{Неадназначнасьць}}</text>
      <sha1>qitqsq9p2mrmz1dm9knv8w8ztc9wkm9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Гутаркі ўдзельніка:TendaKlisi</title>
    <ns>3</ns>
    <id>258238</id>
    <revision>
      <id>2331748</id>
      <timestamp>2022-08-08T15:11:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>+[[Шаблён:Вітаем]], [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="506" xml:space="preserve">{{Вітаем}}
== [[Бяседа]] ==
Вітаю! Як маецеся? Буду ўдзячны за падтрымку вылучэньня ў добрыя артыкула на старонцы [[Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа]]. Ягоная дапрацоўка і адпаведная прапанова таксама вітаюцца. З найлепшымі пажаданьнямі,--[[Удзельнік:W]] 18:11, 8 жніўня 2022 (UTC+3)</text>
      <sha1>4jhtt9st3awj60fuj6nr4al5mwgxtri</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Восава (Бярэзінскі сельсавет)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258239</id>
    <revision>
      <id>2331761</id>
      <timestamp>2022-08-08T19:22:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Восава |Статус                            = вёска |Назва ў родным склоне             = Восава |Трансьлітараваная назва           = Vosava |Герб                              =  |Сьцяг                             =  |Гімн...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4595" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Восава
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Восава
|Трансьлітараваная назва           = Vosava
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]]
|Сельсавет                         = [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 57
|Год падліку колькасьці            = 2009
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 59
 |Шырата сэкундаў                  = 10
 |Даўгата градусаў                 = 28
 |Даўгата хвілінаў                 = 46
 |Даўгата сэкундаў                 = 30
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Во́сава'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі сельсавету]].

Да 28 траўня 2013 году ў складзе [[Ушанскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Ушанскага сельсавету]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|title=Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области|language=ru|format=pdf|accessdate=24 верасня 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131211214923/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|archivedate=11 снежня 2013|deadurl=yes}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 57 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)}}
{{Бярэзінскі раён}}

[[Катэгорыя:Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]]</text>
      <sha1>42cwbz1ks4f5jw1b8o8a13hzyxve4rv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Грады (Менская вобласьць)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258240</id>
    <revision>
      <id>2331763</id>
      <timestamp>2022-08-08T19:24:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Грады |Статус                            = вёска |Назва ў родным склоне             = Градаў |Трансьлітараваная назва           = Hrady |Герб                              =  |Сьцяг                             =  |Гімн...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4590" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Грады
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Градаў
|Трансьлітараваная назва           = Hrady
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]]
|Сельсавет                         = [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 20
|Год падліку колькасьці            = 2009
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 57
 |Шырата сэкундаў                  = 23
 |Даўгата градусаў                 = 28
 |Даўгата хвілінаў                 = 49
 |Даўгата сэкундаў                 = 51
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Гра́ды'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі сельсавету]].

Да 28 траўня 2013 году ў складзе [[Ушанскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Ушанскага сельсавету]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|title=Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области|language=ru|format=pdf|accessdate=24 верасня 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131211214923/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|archivedate=11 снежня 2013|deadurl=yes}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 20 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)}}
{{Бярэзінскі раён}}

[[Катэгорыя:Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]]</text>
      <sha1>388ua11f9sv4ttj3o5c6625wy12mj3o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Замак (вёска)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258241</id>
    <revision>
      <id>2331765</id>
      <timestamp>2022-08-08T19:27:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Замак |Статус                            = вёска |Назва ў родным склоне             = Замку |Трансьлітараваная назва           = Zamak |Герб                              =  |Сьцяг                             =  |Гімн...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4622" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Замак
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Замку
|Трансьлітараваная назва           = Zamak
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]]
|Сельсавет                         = [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 9
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 54
 |Шырата хвілінаў                  = 2
 |Шырата сэкундаў                  = 20
 |Даўгата градусаў                 = 28
 |Даўгата хвілінаў                 = 50
 |Даўгата сэкундаў                 = 44
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''За́мак'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі сельсавету]].

Да 28 траўня 2013 году ў складзе [[Ушанскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Ушанскага сельсавету]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|title=Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области|language=ru|format=pdf|accessdate=24 верасня 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131211214923/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|archivedate=11 снежня 2013|deadurl=yes}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 11 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2019 год — 9 чалавек

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)}}
{{Бярэзінскі раён}}

[[Катэгорыя:Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]]</text>
      <sha1>2wyltz5e4zu22lic4vothmlikpb1hcc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Дзямешкаўка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258242</id>
    <revision>
      <id>2331766</id>
      <timestamp>2022-08-08T19:29:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Дзямешкаўка |Статус                            = вёска |Назва ў родным склоне             = Дзямешкаўкі |Трансьлітараваная назва           = Dziamieškaŭka |Герб                              =  |Сьцяг                             =  |Гімн...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4638" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Дзямешкаўка
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Дзямешкаўкі
|Трансьлітараваная назва           = Dziamieškaŭka
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]]
|Сельсавет                         = [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 3
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 58
 |Шырата сэкундаў                  = 21
 |Даўгата градусаў                 = 28
 |Даўгата хвілінаў                 = 45
 |Даўгата сэкундаў                 = 13
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Дзяме́шкаўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі сельсавету]].

Да 28 траўня 2013 году ў складзе [[Ушанскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Ушанскага сельсавету]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|title=Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области|language=ru|format=pdf|accessdate=24 верасня 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131211214923/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|archivedate=11 снежня 2013|deadurl=yes}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 2 чалавекі&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2019 год — 3 чалавекі

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)}}
{{Бярэзінскі раён}}

[[Катэгорыя:Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]]</text>
      <sha1>e798348ji5s283o6mzu4eyhfnxcpg51</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Клёнаўка (Менская вобласьць)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258243</id>
    <revision>
      <id>2331767</id>
      <timestamp>2022-08-08T19:33:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Клёнаўка |Статус                            = вёска |Назва ў родным склоне             = Клёнаўкі |Трансьлітараваная назва           = Klionaŭka |Герб                              =  |Сьцяг                             =  |Гімн...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5142" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Клёнаўка
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Клёнаўкі
|Трансьлітараваная назва           = Klionaŭka
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]]
|Сельсавет                         = [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 33
|Год падліку колькасьці            = 2009
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 56
 |Шырата сэкундаў                  = 5
 |Даўгата градусаў                 = 28
 |Даўгата хвілінаў                 = 42
 |Даўгата сэкундаў                 = 8
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Клё́наўка'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі сельсавету]]. Вёска знаходзіцца каля ракі [[Клёнаўка (рака)|Клёнаўка]] (прыток [[Вуша (басэйн Дняпра)|Вушы]])&lt;ref name=&quot;atl&quot;&gt;{{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Минская область. Березинский район: карта. Березино: план|адказны=Ред. Г. П. Ляхова|месца=Минск|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2011|тыраж=3000}}{{ref-ru}}&lt;/ref&gt;.

Да 28 траўня 2013 году ў складзе [[Ушанскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Ушанскага сельсавету]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|title=Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области|language=ru|format=pdf|accessdate=24 верасня 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131211214923/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|archivedate=11 снежня 2013|deadurl=yes}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 33 чалавекі&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)}}
{{Бярэзінскі раён}}

[[Катэгорыя:Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]]</text>
      <sha1>a71y9w49vbt6hgybmx2welwgyxjst5d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Клёнаўка (рака)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258244</id>
    <revision>
      <id>2331772</id>
      <timestamp>2022-08-08T19:43:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>[[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3039" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Рака
|назва                  = Клёнаўка 
|выява                  = 
|подпіс                 = 
|даўжыня                = 14 км
|выток                  = каля в. [[Гайдукова Слабодка]] 
|вышыня_вытоку          =
|вусьце                 = [[Вуша (басэйн Дняпра)|Вуша]]
|вышыня_вусьця          = 155,2 м
|сьцёк                  = 4,2 м³/с
|нахіл                  = 
|плошча_басэйну         = 33 км²
|краіны_басэйну         = [[Беларусь]]
|левыя_прытокі          =
|правыя_прытокі         =
|мапа                   =
|катэгорыя_вікісховішча =
}}

'''Клё́наўка''' — [[рака]] ў [[Чэрвеньскі раён|Чэрвеньскім]] і [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім]] раёнах [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]], правы [[прыток]] ракі [[Вуша (басэйн Дняпра)|Вуша]] (басэйн [[Бярэзіна|Бярэзіны]]).

Даўжыня ракі 14 км. Плошча [[вадазбор]]у 33 км². Выток ракі знаходзіцца прыкладна за 1,2 км у напрамку на паўднёвы захад ад вёскі [[Гайдукова Слабодка]] Чэрвеньскага раёну. Вусьце за 0,4 км у напрамку на паўночны захад ад вёскі [[Котава (Менская вобласьць)|Котава]] Бярэзінскага раёну. Вадазбор нізінны.

Каля ракі вёскі [[Бярозаўка (Бярэзінскі сельсавет)|Бярозаўка]], [[Клёнаўка (Менская вобласьць)|Клёнаўка]].

== Крыніцы ==
{{крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭПБ|3|||34}}
* {{кніга|загаловак=Природа Белоруссии: Популярная энциклопедия|адказны=Редкол.: И. П. Шамякин (гл. ред.) и др.|выданьне=2-е изд|месца=Мн.|выдавецтва=БелСЭ|год=1989|старонкі=171|старонак=599|isbn=5-85700-001-7|Наклад=40000}}{{ref-ru}}
* {{кніга|загаловак=Республика Беларусь. Минская область. Березинский район: карта. Березино: план|адказны=Ред. Г. П. Ляхова|месца=Минск|выдавецтва=РУП «Белкартография»|год=2011|наклад=3000}}{{ref-ru}}
* Ліст карты N-35-82. Выданьне 1982 г.{{ref-ru}}

[[Катэгорыя:Рэкі Ігуменскага раёну]]
[[Катэгорыя:Рэкі Бярэзінскага раёну]]
[[Катэгорыя:Басэйн Бярэзіны]]</text>
      <sha1>7uydjrp8ekqxj04cmq5terl7b6t0hou</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Котава (Менская вобласьць)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258245</id>
    <revision>
      <id>2331773</id>
      <timestamp>2022-08-08T19:47:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>[[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4813" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Котава
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Котава
|Трансьлітараваная назва           = Kotava
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]]
|Сельсавет                         = [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 147
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 56
 |Шырата сэкундаў                  = 55
 |Даўгата градусаў                 = 28
 |Даўгата хвілінаў                 = 43
 |Даўгата сэкундаў                 = 21
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Ко́тава'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі сельсавету]]. За 0,4 км у напрамку на паўночны захад ад вёскі знаходзіцца вусьце ракі [[Клёнаўка (рака)|Клёнаўка]].

Да 28 траўня 2013 году ў складзе [[Ушанскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Ушанскага сельсавету]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|title=Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области|language=ru|format=pdf|accessdate=24 верасня 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131211214923/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|archivedate=11 снежня 2013|deadurl=yes}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 130 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2009 год — 147 чалавек

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)}}
{{Бярэзінскі раён}}

[[Катэгорыя:Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]]</text>
      <sha1>tdobu08n5x7yfsbpnrnw9xmzozrcm8n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Крупа (Менская вобласьць)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258246</id>
    <revision>
      <id>2331774</id>
      <timestamp>2022-08-08T19:49:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Крупа |Статус                            = вёска |Назва ў родным склоне             = Крупы |Трансьлітараваная назва           = Krupa |Герб                              =  |Сьцяг                             =  |Гімн...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4624" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Крупа
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Крупы
|Трансьлітараваная назва           = Krupa
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]]
|Сельсавет                         = [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 2
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 57
 |Шырата сэкундаў                  = 19
 |Даўгата градусаў                 = 28
 |Даўгата хвілінаў                 = 41
 |Даўгата сэкундаў                 = 50
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Крупа́'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі сельсавету]].

Да 28 траўня 2013 году ў складзе [[Ушанскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Ушанскага сельсавету]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|title=Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области|language=ru|format=pdf|accessdate=24 верасня 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131211214923/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|archivedate=11 снежня 2013|deadurl=yes}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 6 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2009 год — 2 чалавекі

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)}}
{{Бярэзінскі раён}}

[[Катэгорыя:Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]]</text>
      <sha1>omxfwn8ct98lyskbj66evdo1fmuewsu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Напой</title>
    <ns>10</ns>
    <id>258247</id>
    <revision>
      <id>2331775</id>
      <timestamp>2022-08-08T19:51:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Infobox_drink?oldid=1012268028</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2598" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{Картка2
|кляса карткі     = hrecipe hproduct
|стыль карткі     = 

|шапка            = 
|назва            = {{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}
|кляса назвы      = fn ingredient
|стыль назвы      = 

|назва2           = 
|кляса назвы2     = 
|стыль назвы2     = 

|выява            = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Лягатып|}}}|size={{{Памёр лягатыпу|}}}|alt={{{Апісаньне лягатыпу|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы      = 
|стыль выявы      = 
|памер выявы      = 
|апісаньне выявы  = 
|стыль апісаньня  = 

|выява2           = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Выява|}}}|size={{{Памёр выявы|}}}|alt={{{Апісаньне выявы|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы2     = 
|стыль выявы2     = 
|памер выявы2     = 
|апісаньне выявы2 = 
|стыль апісаньня2 = 

|зьмест           = {{картка2/радок|Тып|{{{Тып|}}}|кляса радка = category}}
{{картка2/радок|Вытворца|{{{Вытворца|}}}|кляса радка = brand}}
{{Картка2/зьмест
  | Краіна паходжаньня | {{{Краіна|}}}
  | Рэгіён паходжаньня | {{{Рэгіён|}}}
  | Дата стварэньня | {{{Дата пачатку|}}}
  | Дата сканчэньня | {{{Дата сканчэньня|}}}
  | [[Градус алькаголю]] | {{{Градус|}}}
  | [[Мацунак напою]] | {{{Мацунак|}}}
  | Колер | {{{Колер|}}}
  | Водар | {{{Водар|}}}
  | Стыль | {{{Стыль|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Пачатковая шчыльнасьць]] | {{{Пачатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Канчатковая шчыльнасьць]] | {{{Канчатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Гаркота|Міжнародная шкала гаркоты]] | {{{Гаркота|}}}
  | Складнікі | {{{Складнікі|{{{Інгрэдыенты|}}}}}}
  | Варыянты | {{{Варыянты|}}}
  | Зьвязаныя прадукты | {{{Зьвязаныя|}}}
  |  | {{Вікізьвесткі|p856|{{{Сайт|}}}}}
}}
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>4gvv6yvdf3ogqmfsr1cx5fr59b0r222</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331776</id>
      <parentid>2331775</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:56:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://uk.wikipedia.org/wiki/Шаблон:Напій?oldid=33919067</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2664" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{Картка2
|кляса карткі     = hrecipe hproduct
|стыль карткі     = 

|шапка            = 
|назва            = {{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}
|кляса назвы      = fn ingredient
|стыль назвы      = 

|назва2           = {{{Арыгінальная назва|{{{Іншыя назвы|}}}}}}
|кляса назвы2     = 
|стыль назвы2     = 

|выява            = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Лягатып|}}}|size={{{Памёр лягатыпу|}}}|alt={{{Апісаньне лягатыпу|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы      = 
|стыль выявы      = 
|памер выявы      = 
|апісаньне выявы  = 
|стыль апісаньня  = 

|выява2           = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Выява|}}}|size={{{Памёр выявы|}}}|alt={{{Апісаньне выявы|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы2     = 
|стыль выявы2     = 
|памер выявы2     = 
|апісаньне выявы2 = 
|стыль апісаньня2 = 

|зьмест           = {{картка2/радок|Тып|{{{Тып|}}}|кляса радка = category}}
{{картка2/радок|Вытворца|{{{Вытворца|}}}|кляса радка = brand}}
{{Картка2/зьмест
  | Краіна паходжаньня | {{{Краіна|}}}
  | Рэгіён паходжаньня | {{{Рэгіён|}}}
  | Пачатак вырабу | {{{Дата пачатку|}}}
  | Сканчэньне вырабу | {{{Дата сканчэньня|}}}
  | [[Градус алькаголю]] | {{{Градус|}}}
  | [[Мацунак напою]] | {{{Мацунак|}}}
  | Колер | {{{Колер|}}}
  | Смак | {{{Смак|}}}
  | Гатунак | {{{Гатунак|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Пачатковая шчыльнасьць]] | {{{Пачатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Канчатковая шчыльнасьць]] | {{{Канчатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Гаркота|Міжнародная шкала гаркоты]] | {{{Гаркота|}}}
  | Складнікі | {{{Складнікі|{{{Інгрэдыенты|}}}}}}
  | Варыянты | {{{Варыянты|}}}
  | Падобныя напоі | {{{Падобныя|}}}
  |  | {{Вікізьвесткі|p856|{{{Сайт|}}}}}
}}
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>nqd4sd4w4htivv4mpbeht2ilzoc6md5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331777</id>
      <parentid>2331776</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:39:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>[[ВП:Вікізьвесткі|ВікіЗьвесткі]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2938" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{Картка2
|кляса карткі     = hrecipe hproduct
|стыль карткі     = 

|шапка            = 
|назва            = {{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}
|кляса назвы      = fn ingredient
|стыль назвы      = 

|назва2           = {{{Арыгінальная назва|{{{Іншыя назвы|}}}}}}
|кляса назвы2     = 
|стыль назвы2     = 

|выява            = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Лягатып|}}}|size={{{Памёр лягатыпу|}}}|alt={{{Апісаньне лягатыпу|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы      = 
|стыль выявы      = 
|памер выявы      = 
|апісаньне выявы  = 
|стыль апісаньня  = 

|выява2           = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Выява|}}}|size={{{Памёр выявы|}}}|alt={{{Апісаньне выявы|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы2     = 
|стыль выявы2     = 
|памер выявы2     = 
|апісаньне выявы2 = 
|стыль апісаньня2 = 

|зьмест           = {{картка2/радок|Тып|{{{Тып|}}}|кляса радка = category}}
{{картка2/радок|Вытворца|{{Вікізьвесткі|p176|{{{Вытворца|}}}}}|кляса радка = brand}}
{{Картка2/зьмест
  | Краіна паходжаньня | {{Вікізьвесткі|p495|{{{Краіна|}}}}}
  | Рэгіён паходжаньня | {{{Рэгіён|}}}
  | Пачатак вырабу | {{Вікізьвесткі|p571|{{{Дата пачатку|}}}}}
  | Сканчэньне вырабу | {{Вікізьвесткі|p576|{{{Дата сканчэньня|}}}}}
  | [[Градус алькаголю]] | {{Вікізьвесткі|p2665|{{{Градус|}}}}}
  | [[Мацунак напою]] | {{{Мацунак|}}}
  | Колер | {{Вікізьвесткі|p462|{{{Колер|}}}}}
  | Смак | {{{Смак|}}}
  | Гатунак | {{{Гатунак|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Пачатковая шчыльнасьць]] | {{{Пачатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Канчатковая шчыльнасьць]] | {{{Канчатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Гаркота|Міжнародная шкала гаркоты]] | {{Вікізьвесткі|p6088|{{{Гаркота|}}}}}
  | Складнікі | {{Вікізьвесткі|p186|{{{Складнікі|{{{Інгрэдыенты|}}}}}}}}
  | Варыянты | {{{Варыянты|}}}
  | Падобныя напоі | {{{Падобныя|}}}
  |  | {{Вікізьвесткі|p856|{{{Сайт|}}}}}
}}
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6up5eevaray2iho0d926cxr97kg7h7w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331822</id>
      <parentid>2331777</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:25:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>артаграфія</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2938" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{Картка2
|кляса карткі     = hrecipe hproduct
|стыль карткі     = 

|шапка            = 
|назва            = {{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}
|кляса назвы      = fn ingredient
|стыль назвы      = 

|назва2           = {{{Арыгінальная назва|{{{Іншыя назвы|}}}}}}
|кляса назвы2     = 
|стыль назвы2     = 

|выява            = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Лягатып|}}}|size={{{Памер лягатыпу|}}}|alt={{{Апісаньне лягатыпу|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы      = 
|стыль выявы      = 
|памер выявы      = 
|апісаньне выявы  = 
|стыль апісаньня  = 

|выява2           = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Выява|}}}|size={{{Памер выявы|}}}|alt={{{Апісаньне выявы|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы2     = 
|стыль выявы2     = 
|памер выявы2     = 
|апісаньне выявы2 = 
|стыль апісаньня2 = 

|зьмест           = {{картка2/радок|Тып|{{{Тып|}}}|кляса радка = category}}
{{картка2/радок|Вытворца|{{Вікізьвесткі|p176|{{{Вытворца|}}}}}|кляса радка = brand}}
{{Картка2/зьмест
  | Краіна паходжаньня | {{Вікізьвесткі|p495|{{{Краіна|}}}}}
  | Рэгіён паходжаньня | {{{Рэгіён|}}}
  | Пачатак вырабу | {{Вікізьвесткі|p571|{{{Дата пачатку|}}}}}
  | Сканчэньне вырабу | {{Вікізьвесткі|p576|{{{Дата сканчэньня|}}}}}
  | [[Градус алькаголю]] | {{Вікізьвесткі|p2665|{{{Градус|}}}}}
  | [[Мацунак напою]] | {{{Мацунак|}}}
  | Колер | {{Вікізьвесткі|p462|{{{Колер|}}}}}
  | Смак | {{{Смак|}}}
  | Гатунак | {{{Гатунак|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Пачатковая шчыльнасьць]] | {{{Пачатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Канчатковая шчыльнасьць]] | {{{Канчатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Гаркота|Міжнародная шкала гаркоты]] | {{Вікізьвесткі|p6088|{{{Гаркота|}}}}}
  | Складнікі | {{Вікізьвесткі|p186|{{{Складнікі|{{{Інгрэдыенты|}}}}}}}}
  | Варыянты | {{{Варыянты|}}}
  | Падобныя напоі | {{{Падобныя|}}}
  |  | {{Вікізьвесткі|p856|{{{Сайт|}}}}}
}}
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dda4yc1ifweol1b9e52cmjh5rxpocis</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331823</id>
      <parentid>2331822</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:30:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>дапаўненьне</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3292" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{Картка2
|кляса карткі     = hrecipe hproduct
|стыль карткі     = 

|шапка            = 
|назва            = {{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}
|кляса назвы      = fn ingredient
|стыль назвы      = 

|назва2           = {{{Арыгінальная назва|{{{Іншыя назвы|}}}}}}
|кляса назвы2     = 
|стыль назвы2     = 

|выява            = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Лягатып|}}}|size={{{Памер лягатыпу|}}}|alt={{{Апісаньне лягатыпу|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы      = 
|стыль выявы      = 
|памер выявы      = 
|апісаньне выявы  = 
|стыль апісаньня  = 

|выява2           = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Выява|}}}|size={{{Памер выявы|}}}|alt={{{Апісаньне выявы|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы2     = 
|стыль выявы2     = 
|памер выявы2     = 
|апісаньне выявы2 = 
|стыль апісаньня2 = 

|зьмест           = {{картка2/радок|Тып|{{{Тып|}}}|кляса радка = category}}
{{картка2/радок|Вытворца|{{Вікізьвесткі|p176|{{{Вытворца|}}}}}|кляса радка = brand}}
{{Картка2/зьмест
  | Краіна паходжаньня | {{Вікізьвесткі|p495|{{{Краіна|}}}}}
  | Рэгіён паходжаньня | {{{Рэгіён|}}}
  | Пачатак вырабу | {{Вікізьвесткі|p571|{{{Дата пачатку|}}}}}
  | Сканчэньне вырабу | {{Вікізьвесткі|p576|{{{Дата сканчэньня|}}}}}
  | [[Градус алькаголю]] | {{Вікізьвесткі|p2665|{{{Градус|}}}}}
  | [[Мацунак напою]] | {{{Мацунак|}}}
  | Колер | {{Вікізьвесткі|p462|{{{Колер|}}}}}
  | Смак | {{{Смак|}}}
  | Гатунак | {{{Гатунак|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Пачатковая шчыльнасьць]] | {{{Пачатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Канчатковая шчыльнасьць]] | {{{Канчатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Гаркота|Міжнародная шкала гаркоты]] | {{Вікізьвесткі|p6088|{{{Гаркота|}}}}}
  | Складнікі | {{Вікізьвесткі|p186|{{{Складнікі|{{{Інгрэдыенты|}}}}}}}}
  | Варыянты | {{{Варыянты|}}}
  | Падобныя напоі | {{{Падобныя|}}}
  |  | {{Вікізьвесткі|p856|{{{Сайт|}}}}}
  | тэкст унізе = {{#if:{{{Commons|}}}{{#property:P373}}|'''[[c:Category:{{Першы непусты|{{{Commons|}}}|{{#property:P373}}}}|{{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}]]''' {{Пасьля галоснай|{{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}|ў|у}} [[Вікісховішча|Вікісховішчы]]}}
}}
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>iie6k89coftrt9m6xb2cxmljfs6sszy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331837</id>
      <parentid>2331823</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:38:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>[[ВП:Вікізьвесткі|ВікіЗьвесткі]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3396" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{Картка2
|кляса карткі     = hrecipe hproduct
|стыль карткі     = 

|шапка            = 
|назва            = {{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}
|кляса назвы      = fn ingredient
|стыль назвы      = 

|назва2           = {{Вікізьвесткі|p1705|{{{Арыгінальная назва|{{{Іншыя назвы|}}}}}}}}
|кляса назвы2     = 
|стыль назвы2     = 

|выява            = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Лягатып|}}}|size={{{Памер лягатыпу|}}}|alt={{{Апісаньне лягатыпу|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы      = 
|стыль выявы      = 
|памер выявы      = 
|апісаньне выявы  = 
|стыль апісаньня  = 

|выява2           = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Выява|}}}|size={{{Памер выявы|}}}|alt={{{Апісаньне выявы|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы2     = 
|стыль выявы2     = 
|памер выявы2     = 
|апісаньне выявы2 = 
|стыль апісаньня2 = 

|зьмест           = {{картка2/радок|Тып|{{Вікізьвесткі|p279|{{{Тып|}}}}}|кляса радка = category}}
{{картка2/радок|Вытворца|{{Вікізьвесткі|p176|{{{Вытворца|}}}}}|кляса радка = brand}}
{{Картка2/зьмест
  | Краіна паходжаньня | {{Вікізьвесткі|p495|{{{Краіна|}}}}}
  | Рэгіён паходжаньня | {{Вікізьвесткі|p131|{{{Рэгіён|}}}}}
  | Пачатак вырабу | {{Вікізьвесткі|p571|{{{Дата пачатку|}}}}}
  | Сканчэньне вырабу | {{Вікізьвесткі|p576|{{{Дата сканчэньня|}}}}}
  | [[Градус алькаголю]] | {{Вікізьвесткі|p2665|{{{Градус|}}}}}
  | [[Мацунак напою]] | {{{Мацунак|}}}
  | Колер | {{Вікізьвесткі|p462|{{{Колер|}}}}}
  | Смак | {{{Смак|}}}
  | Гатунак | {{{Гатунак|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Пачатковая шчыльнасьць]] | {{{Пачатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Канчатковая шчыльнасьць]] | {{{Канчатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Гаркота|Міжнародная шкала гаркоты]] | {{Вікізьвесткі|p6088|{{{Гаркота|}}}}}
  | Складнікі | {{Вікізьвесткі|p4543|{{{Складнікі|{{{Інгрэдыенты|}}}}}}}}
  | Варыянты | {{{Варыянты|}}}
  | Падобныя напоі | {{{Падобныя|}}}
  |  | {{Вікізьвесткі|p856|{{{Сайт|}}}}}
  | тэкст унізе = {{#if:{{{Commons|}}}{{#property:P373}}|'''[[c:Category:{{Першы непусты|{{{Commons|}}}|{{#property:P373}}}}|{{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}]]''' {{Пасьля галоснай|{{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}|ў|у}} [[Вікісховішча|Вікісховішчы]]}}
}}
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5p28hsqb6kbob97cmf6wy9mplli5xgl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331838</id>
      <parentid>2331837</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:54:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>[[ВП:Вікізьвесткі|ВікіЗьвесткі]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3361" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{Картка2
|кляса карткі     = hrecipe hproduct
|стыль карткі     = 

|шапка            = 
|назва            = {{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}
|кляса назвы      = fn ingredient
|стыль назвы      = 

|назва2           = {{{Арыгінальная назва|{{{Іншыя назвы|}}}}}}
|кляса назвы2     = 
|стыль назвы2     = 

|выява            = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Лягатып|}}}|size={{{Памер лягатыпу|}}}|alt={{{Апісаньне лягатыпу|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы      = 
|стыль выявы      = 
|памер выявы      = 
|апісаньне выявы  = 
|стыль апісаньня  = 

|выява2           = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Выява|}}}|size={{{Памер выявы|}}}|alt={{{Апісаньне выявы|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы2     = 
|стыль выявы2     = 
|памер выявы2     = 
|апісаньне выявы2 = 
|стыль апісаньня2 = 

|зьмест           = {{картка2/радок|Тып|{{Вікізьвесткі|p279|{{{Тып|}}}}}|кляса радка = category}}
{{картка2/радок|Вытворца|{{Вікізьвесткі|p176|{{{Вытворца|}}}}}|кляса радка = brand}}
{{Картка2/зьмест
  | Краіна паходжаньня | {{Вікізьвесткі|p495|{{{Краіна|}}}}}
  | Рэгіён паходжаньня | {{Вікізьвесткі|p131|{{{Рэгіён|}}}}}
  | Пачатак вырабу | {{Вікізьвесткі|p571|{{{Дата пачатку|}}}}}
  | Сканчэньне вырабу | {{Вікізьвесткі|p576|{{{Дата сканчэньня|}}}}}
  | [[Градус алькаголю]] | {{Вікізьвесткі|p2665|{{{Градус|}}}}}
  | [[Мацунак напою]] | {{{Мацунак|}}}
  | Колер | {{Вікізьвесткі|p462|{{{Колер|}}}}}
  | Смак | {{{Смак|}}}
  | Гатунак | {{{Гатунак|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Пачатковая шчыльнасьць]] | {{{Пачатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Канчатковая шчыльнасьць]] | {{{Канчатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Гаркота|Міжнародная шкала гаркоты]] | {{Вікізьвесткі|p6088|{{{Гаркота|}}}}}
  | Складнікі | {{Вікізьвесткі|p4543|{{{Складнікі|{{{Інгрэдыенты|}}}}}}}}
  | Варыянты | {{{Варыянты|}}}
  | Падобныя напоі | {{{Падобныя|}}}
  |  | {{Вікізьвесткі|p856|{{{Сайт|}}}}}
  | тэкст унізе = {{#if:{{{Commons|}}}{{#property:P373}}|'''[[c:Category:{{Першы непусты|{{{Commons|}}}|{{#property:P373}}}}|{{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}]]''' {{Пасьля галоснай|{{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}|ў|у}} [[Вікісховішча|Вікісховішчы]]}}
}}
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ik9tgrvt9dut1smp5dy3vocrqa6uall</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331840</id>
      <parentid>2331838</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:00:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>[[ВП:Вікізьвесткі|ВікіЗьвесткі]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3396" xml:space="preserve">&lt;includeonly&gt;{{Картка2
|кляса карткі     = hrecipe hproduct
|стыль карткі     = 

|шапка            = 
|назва            = {{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}
|кляса назвы      = fn ingredient
|стыль назвы      = 

|назва2           = {{{Арыгінальная назва|{{{Іншыя назвы|}}}}}}
|кляса назвы2     = 
|стыль назвы2     = 

|выява            = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Лягатып|{{#property:P154}}}}}|size={{{Памер лягатыпу|}}}|alt={{{Апісаньне лягатыпу|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы      = 
|стыль выявы      = 
|памер выявы      = 
|апісаньне выявы  = 
|стыль апісаньня  = 

|выява2           = {{#invoke:ВыяваЎКартцы|InfoboxImage|image={{{Выява|{{#property:P18}}}}}|size={{{Памер выявы|}}}|alt={{{Апісаньне выявы|}}}|sizedefault=frameless}}
|кляса выявы2     = 
|стыль выявы2     = 
|памер выявы2     = 
|апісаньне выявы2 = 
|стыль апісаньня2 = 

|зьмест           = {{картка2/радок|Тып|{{Вікізьвесткі|p279|{{{Тып|}}}}}|кляса радка = category}}
{{картка2/радок|Вытворца|{{Вікізьвесткі|p176|{{{Вытворца|}}}}}|кляса радка = brand}}
{{Картка2/зьмест
  | Краіна паходжаньня | {{Вікізьвесткі|p495|{{{Краіна|}}}}}
  | Рэгіён паходжаньня | {{Вікізьвесткі|p131|{{{Рэгіён|}}}}}
  | Пачатак вырабу | {{Вікізьвесткі|p571|{{{Дата пачатку|}}}}}
  | Сканчэньне вырабу | {{Вікізьвесткі|p576|{{{Дата сканчэньня|}}}}}
  | [[Градус алькаголю]] | {{Вікізьвесткі|p2665|{{{Градус|}}}}}
  | [[Мацунак напою]] | {{{Мацунак|}}}
  | Колер | {{Вікізьвесткі|p462|{{{Колер|}}}}}
  | Смак | {{{Смак|}}}
  | Гатунак | {{{Гатунак|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Пачатковая шчыльнасьць]] | {{{Пачатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Шчыльнасьць алькагольных напояў|Канчатковая шчыльнасьць]] | {{{Канчатковая шчыльнасьць|}}}
  | [[Гаркота|Міжнародная шкала гаркоты]] | {{Вікізьвесткі|p6088|{{{Гаркота|}}}}}
  | Складнікі | {{Вікізьвесткі|p4543|{{{Складнікі|{{{Інгрэдыенты|}}}}}}}}
  | Варыянты | {{{Варыянты|}}}
  | Падобныя напоі | {{{Падобныя|}}}
  |  | {{Вікізьвесткі|p856|{{{Сайт|}}}}}
  | тэкст унізе = {{#if:{{{Commons|}}}{{#property:P373}}|'''[[c:Category:{{Першы непусты|{{{Commons|}}}|{{#property:P373}}}}|{{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}]]''' {{Пасьля галоснай|{{{Назва|{{БАЗАВАЯ_СТАРОНКА}}}}}|ў|у}} [[Вікісховішча|Вікісховішчы]]}}
}}
}}&lt;/includeonly&gt;&lt;noinclude&gt;
{{Дакумэнтацыя}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>k8sde918y3a0ohe01rxq5jwfh88uy96</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абд аль-Кадзір</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258248</id>
    <redirect title="Абд аль-Кадыр" />
    <revision>
      <id>2331780</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:46:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>Dymitr перанёс старонку [[Абд аль-Кадзір]] у [[Абд аль-Кадыр]]: артаграфія</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Абд аль-Кадыр]]</text>
      <sha1>9yyvq06tu90lx6arazpi081fhqkbkmo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Любач</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258249</id>
    <revision>
      <id>2331781</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:48:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Любач |Статус                            = вёска |Назва ў родным склоне             = Любачы |Трансьлітараваная назва           = Liubač |Герб                              =  |Сьцяг                             =  |Гімн                              =  |Дата засна...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4771" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Любач
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Любачы
|Трансьлітараваная назва           = Liubač
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]]
|Сельсавет                         = [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 4
|Год падліку колькасьці            = 2019
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 53
 |Шырата хвілінаў                  = 56
 |Шырата сэкундаў                  = 48
 |Даўгата градусаў                 = 28
 |Даўгата хвілінаў                 = 51
 |Даўгата сэкундаў                 = 2
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Люба́ч'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі сельсавету]]. За 0,4 км у напрамку на паўночны захад ад вёскі знаходзіцца вусьце ракі [[Клёнаўка (рака)|Клёнаўка]].

Да 28 траўня 2013 году ў складзе [[Ушанскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Ушанскага сельсавету]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|title=Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области|language=ru|format=pdf|accessdate=24 верасня 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131211214923/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|archivedate=11 снежня 2013|deadurl=yes}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 8 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;
* 2009 год — 4 чалавекі

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)}}
{{Бярэзінскі раён}}

[[Катэгорыя:Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]]</text>
      <sha1>s37agaq80y78tdcgz9e2hkyuhghhj7n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Мурава (Менская вобласьць)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258250</id>
    <revision>
      <id>2331783</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:51:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Stary Jolup</username>
        <id>145</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Іншыя значэньні}} {{Населены пункт/Беларусь |Назва                             = Мурава |Статус                            = вёска |Назва ў родным склоне             = Муравы |Трансьлітараваная назва           = Murava |Герб                              =  |Сьцяг                             =  |Гімн...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4772" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                             = Мурава
|Статус                            = вёска
|Назва ў родным склоне             = Муравы
|Трансьлітараваная назва           = Murava
|Герб                              = 
|Сьцяг                             = 
|Гімн                              = 
|Дата заснаваньня                  = 
|Першыя згадкі                     = 
|Статус з                          = 
|Магдэбурскае права                = 
|Былая назва                       = 
|Мясцовая назва                    = 
|Вобласьць                         = [[Менская вобласьць|Менская]]
|Раён                              = [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскі]]
|Сельсавет                         = [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі]]
|Гарадзкі савет                    = 
|Старшыня гарвыканкаму             = 
|Пасада кіраўніка                  = 
|Кіраўнік                          = 
|Плошча                            = 
|Крыніца плошчы                    = 
|Вышыня                            = 
|Унутраны падзел                   = 
|Колькасьць насельніцтва           = 12
|Год падліку колькасьці            = 2009
|Крыніца колькасьці насельніцтва   = 
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва = 
|Этнічны склад насельніцтва        = 
|Год падліку этнічнага складу      = 
|Нацыянальны склад насельніцтва    = 
|Год падліку нацыянальнага складу  = 
|Колькасьць двароў                 = 
|Год падліку колькасьці двароў     = 
|Крыніца колькасьці двароў         = 
|Паштовы індэкс                    = 
|СААТА                             = 
|Выява                             = 
|Апісаньне выявы                   = 
 |Шырата градусаў                  = 54
 |Шырата хвілінаў                  = 2
 |Шырата сэкундаў                  = 36
 |Даўгата градусаў                 = 28
 |Даўгата хвілінаў                 = 50
 |Даўгата сэкундаў                 = 16
|Пазыцыя подпісу на мапе           = 
|Водступ подпісу на мапе           = 
|Commons                           = 
|Сайт                              = 
}}
'''Му́рава'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Менская вобласьць}}&lt;/ref&gt; — вёска ў [[Бярэзінскі раён|Бярэзінскім раёне]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Уваходзіць у склад [[Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Бярэзінскі сельсавету]]. За 0,4 км у напрамку на паўночны захад ад вёскі знаходзіцца вусьце ракі [[Клёнаўка (рака)|Клёнаўка]].

Да 28 траўня 2013 году ў складзе [[Ушанскі сельсавет (Бярэзінскі раён)|Ушанскага сельсавету]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|title=Об изменении административно-территориального устройства районов Минской области|language=ru|format=pdf|accessdate=24 верасня 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131211214923/http://www.pravo.by/main.aspx?guid=3871&amp;p0=D913n0058646&amp;p1=1|archivedate=11 снежня 2013|deadurl=yes}}&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2009 год — 12 чалавек&lt;ref&gt;[http://pop-stat.mashke.org/belarus-census/minskaja.htm Вынікі перапісу 2009 году ў Беларусі]&lt;/ref&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)}}
{{Бярэзінскі раён}}

[[Катэгорыя:Бярэзінскі сельсавет (Бярэзінскі раён)]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Бярэзінскага раёну]]</text>
      <sha1>o8jgn58v2m9dmi5fid5axxy8c2csd23</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Якаб</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258251</id>
    <redirect title="Якаб (апэрацыя)" />
    <revision>
      <id>2331804</id>
      <timestamp>2022-08-09T05:16:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Якаб]] у [[Якаб (апэрацыя)]]: Развязаньне неадназначнасьці</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="65" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Якаб (апэрацыя)]]</text>
      <sha1>13hxzi51u6wxji8l3ibup38dfxsibby</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы</title>
    <ns>11</ns>
    <id>258252</id>
    <revision>
      <id>2331818</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:18:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Taravyvan Adijene перанёс старонку [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы]] у [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 13]]: Архівацыя</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="118" xml:space="preserve">#перанакіраваньне [[Абмеркаваньне шаблёну:Ці ведаеце вы/Архіў 13]]</text>
      <sha1>913ur2opab3vdpfjtljd3bfp9hbebk4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331820</id>
      <parentid>2331818</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:21:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>пачатак</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="315" xml:space="preserve">{{Ці ведаеце вы/архіў}}
{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;width:19em;&quot;
! [[Файл:Human-help-browser.svg|20пкс]] Дапаможныя сродкі
|-
| |
----
* [[Шаблён:Ці ведаеце вы/Інструкцыя|Інструкцыя]]
|}

== Артыкулы, напісаныя 1—31 … ==</text>
      <sha1>12fknhkjw3n1hkcijaxb1hlvjlawt3s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблён:Напой/Дакумэнтацыя</title>
    <ns>10</ns>
    <id>258253</id>
    <revision>
      <id>2331831</id>
      <timestamp>2022-08-09T09:26:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Падстаронка-дакумэнтацыя}} &lt;!-- Катэгорыі зьмяшчайце ўнізе старонкі --&gt;  == Выкарыстаньне == &lt;pre&gt; {{Напой | Назва                   =  | Арыгінальная назва      = &lt;!-- або | Іншыя назвы --&gt; | Выява                   =  | Лягатып                 =  | Тып                     =  | Вытворца...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3702" xml:space="preserve">{{Падстаронка-дакумэнтацыя}}
&lt;!-- Катэгорыі зьмяшчайце ўнізе старонкі --&gt;

== Выкарыстаньне ==
&lt;pre&gt;
{{Напой
| Назва                   = 
| Арыгінальная назва      = &lt;!-- або | Іншыя назвы --&gt;
| Выява                   = 
| Лягатып                 = 
| Тып                     = 
| Вытворца                = 
| Краіна                  = 
| Рэгіён                  = 
| Дата пачатку            = 
| Дата сканчэньня         = 
| Градус                  = 
| Мацунак                 = 
| Гатунак                 = 
| Колер                   = 
| Смак                    = 
| Гаркота                 = 
| Пачатковая шчыльнасьць  = 
| Канчатковая шчыльнасьць = 
| Складнікі               = 
| Варыянты                = 
| Падобныя                = 
| Сайт                    = 
}}
&lt;/pre&gt;

== Парамэтры ==

Усе парамэтры неабавязковыя.

* '''Назва''' — для загалоўку шаблёну.
* '''Арыгінальная назва''' — для небеларускага напою.
* '''Іншыя назвы''' — калі вядомы пад некалькімі назвамі.
* '''Выява''' — выява напою.
* '''Лягатып''' — выява зь лягатыпам гандлёвай маркі ці вытворцы.
* '''Тып''' — напрыклад, [[газаваны напой]], [[лікёр]], [[халодная гарбата]], [[асьвяжальны напой]] і пад.
* '''Вытворца''' — асноўны вытворца.
* '''Краіна''' — краіна першага зьяўленьня ці вырабу.
* '''Рэгіён''' — рэгіён першага зьяўленьня ці вырабу.
* '''Дата пачатку''' — дата пачатку вырабу напою.
* '''Дата сканчэньня''' — дата сканчэньня вырабу напою.
* '''Градус''' — [[Градус алькаголю|адсотак]] алькаголю, напр. 17,0%.
* '''Мацунак''' — [[Мацунак напою|мацунак]] алькагольных напояў (выкарыстоўваецца ў ЗША).
* '''Гатунак''' — гатунак (віна, піва і пад.).
* '''Колер''' — колер(ы) напою.
* '''Смак''' — асноўны смак напою.
* '''Гаркота''' — паводле Міжнароднай шкалы гаркоты.
* '''Пачатковая шчыльнасьць''' — пачатковая шчыльнасьць.
* '''Канчатковая шчыльнасьць''' — канчатковая шчыльнасьць.
* '''Складнікі''' — сьпіс асноўных інгрэдыентаў.
* '''Варыянты''' — любыя адмены напою (напрыклад дыетычны варыянт ці вэрсія з мацнейшым смакам).
* '''Падобныя''' — падобныя напоі таго ж тыпу.
* '''Сайт''' — спасылка на афіцыйную вэб-бачыну напою.

== Прыклад ==

== Глядзіце таксама ==
* {{Ш|Страва}}
&lt;includeonly&gt;
&lt;!-- Катэгорыі зьмяшчайце тут --&gt;
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Інфармацыя:Харчаваньне]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Напоі]]
&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>9hvu0upvcz0hi0udejtlawk6in09ash</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Інфармацыя:Харчаваньне</title>
    <ns>14</ns>
    <id>258254</id>
    <revision>
      <id>2331832</id>
      <timestamp>2022-08-09T09:29:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам '{{Катэгорыя шаблёнаў |type = infobox |topic = [[ежа]]й і [[пітво]]м }}  [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Харчаваньне|:Інфармацыя]] [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Інфармацыя:Грамадзтва|Харчаваньне]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="323" xml:space="preserve">{{Катэгорыя шаблёнаў
|type = infobox
|topic = [[ежа]]й і [[пітво]]м
}}

[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Харчаваньне|:Інфармацыя]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Шаблёны:Інфармацыя:Грамадзтва|Харчаваньне]]</text>
      <sha1>70nil99kf2i0g8imdfdlr3pgvdl4vve</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>