Вена

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="be-tarask">
  <siteinfo>
    <sitename>Вікіпэдыя</sitename>
    <dbname>be_x_oldwiki</dbname>
    <base>https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Мэдыя</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Спэцыяльныя</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Абмеркаваньне</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Удзельнік</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Гутаркі ўдзельніка</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Вікіпэдыя</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Абмеркаваньне Вікіпэдыі</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Файл</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Абмеркаваньне файла</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Абмеркаваньне MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Шаблён</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Абмеркаваньне шаблёну</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Дапамога</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Абмеркаваньне дапамогі</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Катэгорыя</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Абмеркаваньне катэгорыі</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Партал</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Абмеркаваньне парталу</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Абмеркаваньне модулю</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Вена</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6899</id>
    <revision>
      <id>2331659</id>
      <parentid>2282800</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T14:00:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aadimska</username>
        <id>75318</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37368" xml:space="preserve">{{Населены пункт
|Назва                            = Ведэнь
|Статус                           = горад
|Назва ў родным склоне            = Вены
|Назва на мове краіны             = Wien
|Код мовы назвы краіны            = de
|Краіна                           = Аўстрыя
|Герб                             = Wien 3 Wappen.svg
|Сьцяг                            = Flag_of_Vienna_(state).svg{{!}}border
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 881
|Магдэбурскае права               = 
|Былыя назвы                      = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 1   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 2   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 3   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 3 = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 414.65
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 1670347
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва= 
|Год падліку колькасьці           = 2007
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі   = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Дадатковы парамэтар насельніцтва = 
|Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Часавы пас                       = +1
|Летні час                        = +2
|Тэлефонны код                    = +43 1
|Паштовыя індэксы                 = 1010—1239, 1400, 1450
|Назва лічбавага клясыфікатару    = 
|Лічбавы клясыфікатар             = 
|Аўтамабільны нумарны знак        = 
|Назва аўтамабільнага нумарнога знаку = 
|Аўтамабільныя нумарныя знакі     = 
|Назва аўтамабільных нумарных знакаў = 
|Выява                            = Collage_von_Wien.jpg
|Апісаньне выявы                  = 
|Шырата паўшар’е                  = паўночнае
 |Шырата градусаў                 = 48
 |Шырата хвілінаў                 = 12
 |Шырата сэкундаў                 = 30
|Даўгата паўшар’е                 = усходняе
 |Даўгата градусаў                = 16
 |Даўгата хвілінаў                = 22
 |Даўгата сэкундаў                = 23
|Назва мапы                       = 
|Альтэрнатыўная мапа              = 
|Назва мапы2                      = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = http://www.wien.gv.at/english/
}}
'''Ве́на''' ці '''Ведэнь'''&lt;ref&gt;Рудзкі Э. [http://pawet.net/library/history/bel_history/_books/rudzki/%D0%A0%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96_%D0%AD._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%8B_.html Польскія каралевы] // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 5, 1993, № 6, 1993, № 1, 1994, № 2, 1994, № 5, 1994.&lt;/ref&gt; ({{мова-de|Wien}}) — [[сталіца]] і самы буйны горад [[Аўстрыя|Аўстрыі]]. Адначасова адна зь дзевяці фэдэральных земляў Аўстрыі, з усіх бакоў аточаная тэрыторыяй іншай зямлі — Ніжняй Аўстрыі. Разьмешчаная ва ўсходняй частцы краіны. Горад месьціцца на абодвух берагах [[Дунай|Дунаю]]. Вена ёсьць культурны, эканамічны і палітычны цэнтар Аўстрыі.

Вена зьяўляецца трэцім горадам-рэзыдэнцыяй [[ААН]] пасьля [[Нью-Ёрк]]у і [[Жэнэва|Жэнэвы]]. Венскі міжнародны цэнтар (так званы UNO-City) уключае ў сябе [[Міжнароднае агенцтва атамнай энэргіі]], Упраўленьне ААН па наркотыках і злачыннасьці, Арганізацыі ААН па прамысловым разьвіцьці і іншыя. У Вене знаходзяцца штаб-кватэры такіх міжнародных арганізацыяў, як, напрыклад [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты]] і [[Арганізацыя бясьпекі і супрацы ў Эўропе]].

На працягу многіх стагодзьдзяў Вена зьяўлялася горадам-рэзыдэнцыяй [[Габсбургі|Габсбургаў]] і адпаведна сталіцай [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі германскай нацыі]], ператварыўшыся ў культурны і палітычны цэнтар Эўропы. У 1910 годзе ў Вене пражывала два мільёны чалавек і горад займаў чацьвертае месца сярод найбуйнейшых гарадоў сьвету, саступаючы толькі [[Лёндан]]у, [[Нью-Ёрк]]у і [[Парыж]]у. Пасьля [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] насельніцтва Вены скарацілася амаль на чвэрць. Стары горад Вены і палац [[Шэнбрун]] у сьнежні 2001 году былі ўнесеныя ў сьпіс [[Сусьветная спадчына|Сусьветнай спадчыны]] [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў па пытаньнях адукацыі, навукі і культуры|ЮНЭСКО]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Rathaus Vienna June 2006 165.jpg|значак|зьлева|Будынак гарадзкой [[ратуша|ратушы]]]]
Самыя раньнія сьведчаньні бесьперапыннага пражываньня ў мясцовасьці вакол гораду датуюцца 500 годам да н. э., калі тэрыторыя [[Дунай|Дуная]] была заселеная [[кельты|кельтамі]]. У 15 годзе да н. э. рымляне пабудавалі ўмацаваны памежны горад, які атрымаў назоў ''Віндабона'', каб ахоўваць межы імпэрыі супраць [[германскія плямёны|германскіх плямёнаў]] на поўначы. Цесныя сувязі зь іншымі народамі кельцкага паходжаньня працягваліся некалькі стагодзьдзяў з такімі фігурамі, як то ірляндзкі манах VIII стагодзьдзя [[Сэн-Колман]], які быў пахаваны ў абацтве Мэльк, і [[Сэн Фэргіл]], які быў біскупам [[Зальцбург]]а на працягу сарака гадоў у XII стагодзьдзі. Адгалоскі таго часу ўсё яшчэ відавочны ў вялікім манастыры [[Шатэнштыфт]], які месьціцца ў горадзе й быў раней домам для многіх ірляндзкіх манахаў.

У XIII стагодзьдзі, Вена апынулася пад пагрозай захопу з боку [[Мангольская імпэрыя|Мангольскай імпэрыі]], якая распасьціралася на большую частку сучаснай [[Расея|Расеі]] й [[Кітай|Кітая]], але з-за сьмерці свайго лідэра [[Угедэй|Угедэя-хана]], мангольскія войскі адступілі ад эўрапейскіх межаў і больш не вярталіся. У сярэднія стагодзьдзі, Вена была домам для бабэнбэрскай дынастыі, а ў 1440 годзе горад стаў рэзыдэнтам дынастыі [[Габсбургі|Габсбургаў]]. Вена паступова расла й у канчатковым выніку стала дэ-факта сталіцай [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] й культурным цэнтрам мастацтва й навукі, музыкі й вытанчанай кухні. Паміж 1485—1490 гадамі горад знаходзіўся пад вугорскай акупацыяй. У XVI і XVII стагодзьдзях, [[Асманская імпэрыя|асманскае]] войска два разы было спынена каля сьценаў Вены. А ў 1679 годзе эпідэміі [[чума|чумы]] пазбавілі жыцьця амаль траціну насельніцтва гораду&lt;ref&gt;Spielman, John Philip (1993). «The city &amp; the crown: Vienna and the imperial court, 1600–1740». West Lafayette, Indiana: Purdue University Press. p. 141. {{ISBN|1-55753-021-1}}.&lt;/ref&gt;. 1 верасьня 1771 году імпэратрыца Сьвятой Рымскай імпэрыі [[Марыя Тэрэзія]] заснавала «[[Венская біржа|Венскую біржу]]» для продажу дзяржаўных [[аблігацыя]]ў, [[Вэксэль|вэксаляў]] і гандлю [[валюта]]й.

=== Аўстра-Вугоршчына ===
[[Файл:Wien Burgtheater um 1900.jpg|міні|250пкс|Вена ў 1900 годзе]]
У 1804 годзе, падчас [[напалеонаўскія войны|напалеонаўскіх войнаў]], Вена стала сталіцай [[Аўстрыйская імпэрыя|Аўстрыйскай імпэрыі]] й працягвала адыгрываць важную ролю ў эўрапейскай і сусьветнай палітыцы, у тым ліку прымаючы ў сябе ў 1814 годзе [[Венскі кангрэс]]. Пасьля аўстра-вугорскага ўзьяднаньня 1867 году, Вена засталася сталіцай тагачаснай [[Аўстра-Вугорская імпэрыя|Аўстра-Вугорскай імпэрыі]]. Горад быў цэнтрам [[клясычная музыка|клясычнай музыкі]], для якой таксама ўжываецца, часам, назоў Першая Венская школа.

У другой палове XIX стагодзьдзя, горад разьвіваўся й паступова выйшаў за [[бастыён]]ы й [[гласіс]]ы [[Рынгштрасэ]]. Былыя прыгарады былі ўключаныя ў склад гораду й Вена рэзка павялічылася. У 1918 годзе, пасьля [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]], Вена стала сталіцай [[Аўстрыя|Першай аўстрыйскай рэспублікі]]. З канца XIX стагодзьдзя да 1938 году, горад заставаўся цэнтрам высокай культуры і мадэрнізму. Зьяўляючыся сусьветнай сталіцай музыкі, горад прымаў такіх кампазытараў, як то [[Ёганэс Брамс|Брамс]], [[Антон Брукнэр|Брукнэра]], [[Густаў Малер|Малер]] і [[Рыхард Штраўс]]. Культурны ўнёсак гораду ў першай палове XX стагодзьдзя ўключае, сярод многіх, рух [[Венская сэцэсія|«Венскай сэцэсіі»]], разьвіцьцё [[псыхааналіз]]у, Другую венскую школу, архітэктуру [[Адольф Лёоз|Адольфа Лёоза]] й філязофію [[Людвіг Вітгенштайн|Людвіга Вітгенштайна]].

=== Аншлюс і міжнародная акупацыя ===
У 1938 годзе, пасьля [[Аншлюс|трыюмфальнага ўезду ў Аўстрыю]], [[Адольф Гітлер]] выступаў перад аўстрыйскім народам з балькона на [[Гэльдэнпляц]]ы. У пэрыяд з 1938 году й да сканчэньня [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], Вена страціла свой ​​статус сталіцы, калі Аўстрыя знаходзілася ў складзе [[Трэці Райх|Нямеччыны]].

2 красавіка 1945 году савецкія жаўнеры пачалі наступ на Вену супраць немцкіх абаронцаў, аблажыўшы яго. Брытанскія й амэрыканскіх паветраныя налёты й артылерыйскія залпы з абодвух бакоў паміж сіламі [[вэрмахт]]а й [[чырвоная армія|чырвонай арміяй]] значна пашкодзілі інфраструктуру гораду, як то [[трамвай]]ныя лініі, а таксама сыстэму водазабесьпячэньня й разьмеркаваньня [[электраэнэргія|электраэнэргіі]]. Акрамя таго, былі разбураны альбо пашкоджаны тысячы грамадзкіх і прыватных будынкаў. Абаронцы гораду трымаліся два тыдні. Аўстрыя была аддзеленая ад Нямеччыны, а Вена была адноўлена ў якасьці сталіцы рэспублікі.

[[Файл:Wien Besatzungszonen.png|міні|280пкс|зьлева|Акупацыйныя зоны ў Вене]]
Пасьля вайны Вена была акружаная савецкай акупацыйнай зонай. Як і ў [[Бэрлін]]е, Вена была падзелена на сэктарах на чатыры дзяржавы й знаходзілася пад наглядам камісіі хаўрасьнікаў. Але акупацыя Вены адрозьнівалася ад акупацыі Бэрліна: цэнтральны раён гораду, вядомы як «''першы раён''», уяўляў сабой міжнародную зону, у якой чатыры дзяржавы чаргавалі кантроль на штомесячнай аснове. Блякада Бэрліна ў 1948 годзе ўзьняла хаўрусьніцкія асьцярогі на той конт, што [[Савецкі Саюз]] можа паўтарыць блякаду ў Вене.

У той час у заходніх сэктарах адсутнічалі аэрадромы, але ўлады ўсё ж такі былі падрыхтаваны да дзеяньняў для барацьбы з такімі блякадамі. Пляны ўключалі ўсталяваньне мэталічных насьцілаў дзеля зьдзяйсьненьня пасадкі ў [[Шэнбрун]]е. Але Саветы так і не распачалі блякаду. Некаторыя гісторыкі сьцьвярджаюць, што [[Патсдамскае пагадненньне]] ўключала пункт пра доступ да заходніх сэктароў, у той час як не існавала такіх пісьмовых гарантыяў на заходнія сэктары Бэрліна. За дзесьць гадоў існаваньня акупацыі Вена стала рассаднікам міжнароднага [[шпіянаж]]у паміж Заходнім і Ўсходнім блёкамі. Усьлед за блякадай Бэрліна [[халодная вайна]] ў Вене прыняла іншую дынаміку. Прызнаючы, што Нямеччына й Бэрлін будуць падзеленыя, савецкі ўрад вырашыў не дазваляць такога ж становішча ў Аўстрыі й Вене.

[[Файл:Wien 002.JPG|міні|280пкс|злева|Сучасная Вена]]
У 1953 годзе пэрымэтры Заходняга Бэрліну былі агорнуты калючым дротам, але Вена заставалася непадзеленай. У 1955 годзе савецкі ўрад пагадзіўся на адмову ад сваіх акупацыйных зонаў ва Ўсходняй Аўстрыі й Усходняй Вене, а таксама сэктараў у чацьвертым і дзясятым раёне Паўднёвай Вены. У абмен яны патрабавалі сталага пункта [[нэўтралітэт]]у у новым дзяржаўнай дамове. У 1955 годзе савецкія войскі канчаткова выйшлі з Аўстрыі.

=== Сучаснасьць ===
Чатырохдзяржаўны кантроль у Вене працягваўся да падпісаньня [[Аўстрыйская дзяржаўная дамова|аўстрыйскай дзяржаўнай дамовы]] ў 1955 годзе. У тым жа годзе, пасьля некалькіх гадоў рэканструкцыі й рэстаўрацыі былі адкрытыя будынкі [[Венская дзяржаўная опэра|Дзяржаўны тэатар опэры]] й [[Бургтэатар]], якія абодва знаходзяцца на вуліцы [[Рынгштрасэ]]. Дзяржаўная дамова запэўніла, што сучасная Аўстрыя ня будзе ўваходзіць ані ў блёк [[НАТО]], ані ў [[савецкі блёк]]. Яна таксама лічыцца адным з чыньнікаў позьняга ўступу Аўстрыі ў [[Эўрапейскі Зьвяз]].

[[Файл:Wien 001.JPG|міні|280пкс|Ратуша ноччу]]
У 1970-х гадох канцлер Аўстрыі [[Бруна Крайскі]] адчыніў [[Венскі міжнародны цэнтар]], які быў пабудаваны ў новым раёне гораду для разьмяшчэньня міжнародных інстытутаў. Вена вярнула сабе частку мінулага міжнароднага статусу шляхам разьмяшчэньня ў сваіх межах міжнародных арганізацыяў, як то [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў]], падрыхтоўчая камісія Арганізацыі па ўсёабдымнай забароне ядзерных выпрабаваньняў, [[Міжнароднае агенцтва атамнай энэргіі]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты]], а таксама [[Арганізацыя бясьпекі і супрацы ў Эўропе]] й Аб’яднаная эўрапейская гастраэнтэралягічная фэдэрацыя.

== Геаграфія ==
[[Файл:Josephinische Landaufnahme Vienna.jpg|міні|250пкс|[[Мапа]] Вены]]
Горад разьмешчаны ўва ўсходняй частцы Аўстрыі ля падножжа [[Альпы|Альпаў]], на беразе [[Дунай|Дуная]], у 60 км ад мяжы з [[Славаччына]]й. Празь Вену працякае [[Дунай]] са сваім рукавом [[Дунайскі канал|Дунайскім каналам]] і ракой [[Вена (рака)|Вена]]. Гістарычна горад месьціўся на поўдзень ад Дуная, аднак у апошнія два стагодзьдзі, Вена расла па абодва бакі ракі. Найбольшая вышыня гораду над узроўнем мора адзначаецца ў раёне [[Гэрманскогель|Гэрманскогеля]] (542 м), а найменшая — у [[Эсьлінг]]е (155 м). Горад аблямоўвае [[Венскі Лес]].&lt;ref&gt;Все столицы мира /Сост. О. В. Зыкина, Л. А. Бурлацкая, Г. А. Гальперина, Н. В. Иванова. — М.: Вече, 2005. С. 72.&lt;/ref&gt;

Геаграфічна карыснае становішча робіць Вену вельмі зручным месцам для разьвіцьця рознабаковых адносінаў з усходнімі краінамі. Гэта стала асабліва адчувальна пасьля 1989 году, калі «упала» гэтак званая жалезная заслона. Напрыклад ад сталіцы [[Славаччына|Славаччыны]] [[Браціслава|Браціславы]] Вену аддзяляюць усяго 60 км — гэта самая кароткая адлегласьць паміж двума сталіцамі ва ўсёй [[Эўропа|Эўропе]], выключаючы [[Ватыкан]] і [[Рым]].

Па форме Вена нагадвае кола, перасечанае хордай ракі [[Дунай]]. З часоў [[Рымская імпэрыя|Рымскай імпэрыі]] горад пашыраўся канцэнтрычнымі кола. Ягоная цэнтральная частка, гэтак званы ўнутраны горад ({{мова-de|Innere Stadt|скарочана}}), амаль супадае з адміністрацыйнымі межамі першай акругі. [[Рынгштрасэ]] зьяўляецца ланцужком бульвараў, якія ўтвараюць колца. Гісторыя Рынгаштрасэ пачалася ў 1857 годзе, калі імпэратар прыняў рашэньне разбурыць непатрэбныя больш фартыфікацыйныя збудаваньні. [[Гюртэль]], пояс, які ўтварае канцэнтрычную акружыну вакол Рынгштрасэ, узьнік ў 1890 годзе. Ён паглынуў атачаўшыя Вену вёскі й цэрквы, пабудаваныя на месцы парафіяльных цэркваў, якія атачалі ў мінулым сталіцу імпэрыі. За Гюртэлем разьмешчана гэтак званая «[[Чырвоная Вена]]», працоўныя кварталы, пабудаваныя сацыялістамі ў 1923—1934 гадох&lt;ref&gt;Путеводитель «Ле Пти Фюте» — Австрия. Изд. 5-е. — М.: Авангард, 2005. С. 67.&lt;/ref&gt;.

=== Клімат ===
Вена знаходзіцца ў межах пераходу [[марскі клімат|марскога клімату]] й [[мернакантынэнтальны клімат|вільготнага кантынэнтальнага клімату]] ў адпаведнасьці з [[кліматычная клясыфікацыя Кёпэна|клясыфікацыяй Кёпэна]]. У горадзе назіраецца цёплае лета зь сярэдняй высокай тэмпэратурай ад 22 да 26&amp;nbsp;°C, з максымумамі вышэй за 30&amp;nbsp;°C і мінімумамі каля 15&amp;nbsp;°C. Зіма параўнальна халодная, зь сярэдняй [[тэмпэратура]]й каля нуля, са [[сьнегапад]]амі, якія адбываюцца галоўным чынам са сьнежня па сакавік. Вясна й восень мякка халодная. Ападкі, як правіла, ўмераныя на працягу ўсяго году, і ў сярэднім складаюць 620 мм у год.

{{Кліматычная інфармацыя
| Назва_ў_родным_склоне = Вены
| Крыніца = [http://www.worldweather.org/006/c00017.htm worldweather.org], [http://pogoda.ru.net/monitor.php?id=11035&amp;month=9&amp;year=2009 Надвор’е й клімат]

&lt;!-- максымумы і мінімумы тэмпэратур --&gt;

| Студзень_абс_макс = 19.0      | Студзень_макс = 2.9      | Студзень_мін = -2.0  | Студзень_абс_мін = -22.6
| Люты_абс_макс = 19.0          | Люты_макс = 5.1          | Люты_мін = -0.9       | Люты_абс_мін = -21.1 
| Сакавік_абс_макс = 24.0       | Сакавік_макс = 10.3       | Сакавік_мін = 2.4    | Сакавік_абс_мін = -19.2
| Красавік_абс_макс = 28.9      | Красавік_макс = 15.2      | Красавік_мін = 5.8   | Красавік_абс_мін = -5.0
| Травень_абс_макс = 32.3       | Травень_макс = 20.5       | Травень_мін = 10.5    | Травень_абс_мін = -2.0
| Чэрвень_абс_макс = 35.9       | Чэрвень_макс = 23.4       | Чэрвень_мін = 13.5    | Чэрвень_абс_мін = 3.0
| Ліпень_абс_макс = 38.5        | Ліпень_макс = 25.6        | Ліпень_мін = 15.4     | Ліпень_абс_мін = 5.0
| Жнівень_абс_макс = 38.1       | Жнівень_макс = 25.4       | Жнівень_мін = 15.3    | Жнівень_абс_мін = 5.0
| Верасень_абс_макс = 32.7      | Верасень_макс = 20.3      | Верасень_мін = 11.7   | Верасень_абс_мін = 1.0
| Кастрычнік_абс_макс = 28.0    | Кастрычнік_макс = 14.2    | Кастрычнік_мін = 7.0 | Кастрычнік_абс_мін = -9.0
| Лістапад_абс_макс = 22.2      | Лістапад_макс = 7.5      | Лістапад_мін = 2.4   | Лістапад_абс_мін = -13.0
| Сьнежань_абс_макс = 18.6      | Сьнежань_макс = 4.0      | Сьнежань_мін = -0.5   | Сьнежань_абс_мін = -21.1
| Год_абс_макс = 38.5           | Год_макс = 14.5           | Год_мін = 6.7        | Год_абс_мін = -22.6

&lt;!-- сярэдняя тэмпэратура --&gt;

| Студзень_сяр   = -0.2
| Люты_сяр       = 1.2
| Сакавік_сяр    = 5.5
| Красавік_сяр   = 9.8
| Травень_сяр    = 14.8
| Чэрвень_сяр    = 17.9
| Ліпень_сяр     = 19.9
| Жнівень_сяр    = 19.8
| Верасень_сяр   = 15.7
| Кастрычнік_сяр = 10.2
| Лістапад_сяр   = 4.3
| Сьнежань_сяр   = 1.1
| Год_сяр        = 10.0

&lt;!-- тэмпэратура вады --&gt;

| Студзень_вады = 
| Люты_вады = 
| Сакавік_вады = 
| Красавік_вады = 
| Травень_вады = 
| Чэрвень_вады = 
| Ліпень_вады = 
| Жнівень_вады = 
| Верасень_вады = 
| Кастрычнік_вады = 
| Лістапад_вады = 
| Сьнежань_вады = 
| Год_вада =

&lt;!-- колькасьць ападкаў --&gt;

| Студзень_ападкі = 37
| Люты_ападкі = 39
| Сакавік_ападкі = 46
| Красавік_ападкі = 52
| Травень_ападкі = 62
| Чэрвень_ападкі = 70
| Ліпень_ападкі = 68
| Жнівень_ападкі = 58
| Верасень_ападкі = 54
| Кастрычнік_ападкі = 40
| Лістапад_ападкі = 55
| Сьнежань_ападкі = 44
| Год_ападкі = 620

&lt;!-- вільготнасьць --&gt;

| Студзень_вільготнасьць = 
| Люты_вільготнасьць = 
| Сакавік_вільготнасьць = 
| Красавік_вільготнасьць = 
| Травень_вільготнасьць = 
| Чэрвень_вільготнасьць = 
| Ліпень_вільготнасьць = 
| Жнівень_вільготнасьць = 
| Верасень_вільготнасьць = 
| Кастрычнік_вільготнасьць = 
| Лістапад_вільготнасьць = 
| Сьнежань_вільготнасьць = 
| Год_вільготнасьць =
}}

== Транспарт ==
[[Файл:Stephansdom 1905.jpg|міні|200пкс|[[Сабор сьвятога Стэфана|Касьцёл Сьвятога Стэфана]].]]
У Вене добра разьвіты грамадзкі транспарт. Яго аснову складаюць [[Венскі мэтрапалітэн]] ({{мова-de|U-bahn|скарочана}}) і Венскі S-Bahn, якія дадаюцца сеткай маршрутаў трамваяў і аўтобусаў. Маецца асобная трамвайная лінія Вена-Бадэн. Сетка аўтабанаў і чыгункі злучае Вену зь іншымі гарадамі Аўстрыі і [[Эўропа|Эўропы]]. Адзіны галоўны вакзал знаходзіцца ў будаўніцтве, дальнія рэйсы абслугоўваюць асноўныя вакзалы Паўднёвы, Паўночны, Заходні і [[вакзал імя Франца Ёзэфа]]. Венскі міжнародны аэрапорт «[[Вена-Швэхат|Швэхат]]» мае наўпроставыя паветраныя зносіны з большасьцю краінаў-чальцоў [[ЭЗ]] і зьяўляецца найбуйнешым па абслугоўваньні пасажыраў у Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропе. У «Швэхате» зарэгістравана больш за 60 авіякампаніяў з усяго сьвету. У 2005 годзе венскі аэрапорт асблугоўваў больш за 14 млн пасажыраў.

Венскі рачны порт зьяўляецца цэнтральным транспартным вузлом на рацэ [[Дунай|Дунаі]] і валодае самым буйным у Эўропе тэрміналам па прыёме кантэйнэраў з агульнай плошчай 60 тыс. м². У цэнтры [[лягістыка|лягістыкі]] венскага парта зарэгістравана 120 аўстрыйскіх і замежных кампаніяў, у якіх працуюць больш за 5 тыс. чалавек. У 2005 годзе праз гэты цэнтар было праведзена больш за 9 млн тон розных тавараў.

== Эканоміка ==
У 2007 годзе ''Mercer Human Resource Consulting'' апублікаваў штогадовае дасьледваньне якасьці жыцьця ў сьвеце. Па ўзроўні якасьці жыцьця, Вена ўжо ня першы раз заняла першае месца ў Эўрапейскім зьвязе. Гэты горад атрымаў найлепшыя адзнакі ў сфэрах: [[інфраструктура]], [[грамадзкі транспарт]], [[банк]]і і [[фінансы]], бясьпека, [[культура]] і вольнае баўленьне часу. Гэты паказчык паслужыў штуршком для міжнародных кампаніяў, якія ахвотна працуюць у гэтым горадзе.

Паводле зьвестак статыстычнага ведамства ЭЗ «[[Эўрастат]]», Вена зьяўляецца горадам і рэгіёнам з высокім узроўнем дабрабыту. Яна здолела захаваць вядучыя пазыцыі і атрымаць пятае месца ў рэйтынгу самых багатых рэгіёнаў ЭЗ. Пра гэта сьведчыць справаздача ЭЗ па рэгіёнах (паводле зьвестак Эўрастату). Паводле справаздачы, рэгіянальны [[СУП]] у Вене складае 178% ад сярэдняга ў Эўропе. Апярэджваюць Вену па ўзроўні дабрабыту толькі [[Лёндан]], [[Люксэмбург]], [[Брусэль]] і [[Гамбург]]. У рэйтынгу Вена разьмешчаная вышэй за [[Дублін]], [[Мюнхэн]], [[Амстэрдам]] і значна вышэй за [[Бэрлін]]. Таксама паводле дадзеных Эўрастата, у разьдзеле справаздачы «Дасьледваньне і разьвіцьцё», Вена падзяляе зь [[Верхняя Баварыя|Верхняй Баварыяй]] вышэйшую кропку рэйтынгу.

== Гарады-сябры ==
{| cellpadding=&quot;11&quot;
|- valign=&quot;top&quot;
|
* [[Браціслава]], [[Славаччына]]
* [[Брно]], [[Чэхія]]
* [[Будапэшт]], [[Вугоршчына]]
* [[Бялград]], [[Сэрбія]]
* [[Варшава]], [[Польшча]]
||
||
* [[Загрэб]], [[Харватыя]]
* [[Кіеў]], [[Украіна]]
* [[Любляна]], [[Славенія]]
* [[Масква]], [[Расея]]
||
||
* [[Стамбул]], [[Турэччына]]
* [[Табрыз]], [[Іран]]
* [[Туніс (горад)|Туніс]], [[Туніс]]
* [[Тэль-Авіў]], [[Ізраіль]]
|}

== Асобы ==
* [[Фрыдрых фон Шміт]] — архітэктар XIX стагодзьдзя
* [[Эрнст Яндль]] — аўстрыйскі [[пісьменьнік]], філёляг англіцыст і германіст

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://viennaexpert.com/foto.html Фота Вены (www.viennaexpert.com)]{{Недаступная спасылка|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20100101195832/http://very-bored.com/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=102&amp;Itemid=1 Фота Вены ўначы (very-bored.com)]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20131025105825/http://www.zoomvienna.com/thumbnails.php Фота Вены (zoomvienna.com)]{{ref-en}}
* [http://www.photoglobe.info/hl_vienna/ PhotoGlobe Vienna PhotoGlobe Vienna - яшчэ фота Вены]{{ref-en}}
* [http://willypuchner.com/en/wien/wien/wien_index1englisch.htm Вена. Любата й Меланхолія A collection of photos of Vienna (willypuchner.com)]{{ref-en}}
* [http://www.wienkultur.info/ Панарамныя фатаздымкі Вены (wienkultur.info)]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20120328035719/http://www.vrvienna.com/iview_quicktime/index.html 360º Віртуальная вандроўка па Вене, сталіцы Аўстрыі (VRVienna.com)]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20100219193329/http://www.butkaj.com/visit/thumbnails.php?album=55 Фота знакамітыз месцаў Вены (butkaj.com)]{{ref-en}}
* [http://www.wien.gv.at/english/ Сайт Вены]{{ref-en}}
* [http://www.your-friend.info/vienna/map.html Вена]{{ref-en}}

{{Землі Аўстрыі}}
{{Сталіцы Эўропы}}
{{Дунай}}

[[Катэгорыя:Вена| ]]
[[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Аўстрыі]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>n3to9r4yk40u1n3n55f4618r0jylfay</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331660</id>
      <parentid>2331659</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T14:00:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aadimska</username>
        <id>75318</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37372" xml:space="preserve">{{Населены пункт
|Назва                            = Ведэнь
|Статус                           = горад
|Назва ў родным склоне            = Вены
|Назва на мове краіны             = Wien
|Код мовы назвы краіны            = de
|Краіна                           = Аўстрыя
|Герб                             = Wien 3 Wappen.svg
|Сьцяг                            = Flag_of_Vienna_(state).svg{{!}}border
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 881
|Магдэбурскае права               = 
|Былыя назвы                      = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 1   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 2   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 3   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 3 = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 414.65
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 1670347
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва= 
|Год падліку колькасьці           = 2007
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі   = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Дадатковы парамэтар насельніцтва = 
|Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Часавы пас                       = +1
|Летні час                        = +2
|Тэлефонны код                    = +43 1
|Паштовыя індэксы                 = 1010—1239, 1400, 1450
|Назва лічбавага клясыфікатару    = 
|Лічбавы клясыфікатар             = 
|Аўтамабільны нумарны знак        = 
|Назва аўтамабільнага нумарнога знаку = 
|Аўтамабільныя нумарныя знакі     = 
|Назва аўтамабільных нумарных знакаў = 
|Выява                            = Collage_von_Wien.jpg
|Апісаньне выявы                  = 
|Шырата паўшар’е                  = паўночнае
 |Шырата градусаў                 = 48
 |Шырата хвілінаў                 = 12
 |Шырата сэкундаў                 = 30
|Даўгата паўшар’е                 = усходняе
 |Даўгата градусаў                = 16
 |Даўгата хвілінаў                = 22
 |Даўгата сэкундаў                = 23
|Назва мапы                       = 
|Альтэрнатыўная мапа              = 
|Назва мапы2                      = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = http://www.wien.gv.at/english/
}}
'''Ве́на''' ці '''Ведэнь'''&lt;ref&gt;Рудзкі Э. [http://pawet.net/library/history/bel_history/_books/rudzki/%D0%A0%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96_%D0%AD._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%8B_.html Польскія каралевы] // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 5, 1993, № 6, 1993, № 1, 1994, № 2, 1994, № 5, 1994.&lt;/ref&gt; ({{мова-de|Wien}}) — [[сталіца]] і самы буйны горад [[Аўстрыя|Аўстрыі]]. Адначасова адна зь дзевяці фэдэральных земляў Аўстрыі, з усіх бакоў аточаная тэрыторыяй іншай зямлі — Ніжняй Аўстрыі. Разьмешчаная ва ўсходняй частцы краіны. Горад месьціцца на абодвух берагах [[Дунай|Дунаю]]. Ведэнь ёсьць культурны, эканамічны і палітычны цэнтар Аўстрыі.

Вена зьяўляецца трэцім горадам-рэзыдэнцыяй [[ААН]] пасьля [[Нью-Ёрк]]у і [[Жэнэва|Жэнэвы]]. Венскі міжнародны цэнтар (так званы UNO-City) уключае ў сябе [[Міжнароднае агенцтва атамнай энэргіі]], Упраўленьне ААН па наркотыках і злачыннасьці, Арганізацыі ААН па прамысловым разьвіцьці і іншыя. У Вене знаходзяцца штаб-кватэры такіх міжнародных арганізацыяў, як, напрыклад [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты]] і [[Арганізацыя бясьпекі і супрацы ў Эўропе]].

На працягу многіх стагодзьдзяў Вена зьяўлялася горадам-рэзыдэнцыяй [[Габсбургі|Габсбургаў]] і адпаведна сталіцай [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі германскай нацыі]], ператварыўшыся ў культурны і палітычны цэнтар Эўропы. У 1910 годзе ў Вене пражывала два мільёны чалавек і горад займаў чацьвертае месца сярод найбуйнейшых гарадоў сьвету, саступаючы толькі [[Лёндан]]у, [[Нью-Ёрк]]у і [[Парыж]]у. Пасьля [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] насельніцтва Вены скарацілася амаль на чвэрць. Стары горад Вены і палац [[Шэнбрун]] у сьнежні 2001 году былі ўнесеныя ў сьпіс [[Сусьветная спадчына|Сусьветнай спадчыны]] [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў па пытаньнях адукацыі, навукі і культуры|ЮНЭСКО]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Rathaus Vienna June 2006 165.jpg|значак|зьлева|Будынак гарадзкой [[ратуша|ратушы]]]]
Самыя раньнія сьведчаньні бесьперапыннага пражываньня ў мясцовасьці вакол гораду датуюцца 500 годам да н. э., калі тэрыторыя [[Дунай|Дуная]] была заселеная [[кельты|кельтамі]]. У 15 годзе да н. э. рымляне пабудавалі ўмацаваны памежны горад, які атрымаў назоў ''Віндабона'', каб ахоўваць межы імпэрыі супраць [[германскія плямёны|германскіх плямёнаў]] на поўначы. Цесныя сувязі зь іншымі народамі кельцкага паходжаньня працягваліся некалькі стагодзьдзяў з такімі фігурамі, як то ірляндзкі манах VIII стагодзьдзя [[Сэн-Колман]], які быў пахаваны ў абацтве Мэльк, і [[Сэн Фэргіл]], які быў біскупам [[Зальцбург]]а на працягу сарака гадоў у XII стагодзьдзі. Адгалоскі таго часу ўсё яшчэ відавочны ў вялікім манастыры [[Шатэнштыфт]], які месьціцца ў горадзе й быў раней домам для многіх ірляндзкіх манахаў.

У XIII стагодзьдзі, Вена апынулася пад пагрозай захопу з боку [[Мангольская імпэрыя|Мангольскай імпэрыі]], якая распасьціралася на большую частку сучаснай [[Расея|Расеі]] й [[Кітай|Кітая]], але з-за сьмерці свайго лідэра [[Угедэй|Угедэя-хана]], мангольскія войскі адступілі ад эўрапейскіх межаў і больш не вярталіся. У сярэднія стагодзьдзі, Вена была домам для бабэнбэрскай дынастыі, а ў 1440 годзе горад стаў рэзыдэнтам дынастыі [[Габсбургі|Габсбургаў]]. Вена паступова расла й у канчатковым выніку стала дэ-факта сталіцай [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] й культурным цэнтрам мастацтва й навукі, музыкі й вытанчанай кухні. Паміж 1485—1490 гадамі горад знаходзіўся пад вугорскай акупацыяй. У XVI і XVII стагодзьдзях, [[Асманская імпэрыя|асманскае]] войска два разы было спынена каля сьценаў Вены. А ў 1679 годзе эпідэміі [[чума|чумы]] пазбавілі жыцьця амаль траціну насельніцтва гораду&lt;ref&gt;Spielman, John Philip (1993). «The city &amp; the crown: Vienna and the imperial court, 1600–1740». West Lafayette, Indiana: Purdue University Press. p. 141. {{ISBN|1-55753-021-1}}.&lt;/ref&gt;. 1 верасьня 1771 году імпэратрыца Сьвятой Рымскай імпэрыі [[Марыя Тэрэзія]] заснавала «[[Венская біржа|Венскую біржу]]» для продажу дзяржаўных [[аблігацыя]]ў, [[Вэксэль|вэксаляў]] і гандлю [[валюта]]й.

=== Аўстра-Вугоршчына ===
[[Файл:Wien Burgtheater um 1900.jpg|міні|250пкс|Вена ў 1900 годзе]]
У 1804 годзе, падчас [[напалеонаўскія войны|напалеонаўскіх войнаў]], Вена стала сталіцай [[Аўстрыйская імпэрыя|Аўстрыйскай імпэрыі]] й працягвала адыгрываць важную ролю ў эўрапейскай і сусьветнай палітыцы, у тым ліку прымаючы ў сябе ў 1814 годзе [[Венскі кангрэс]]. Пасьля аўстра-вугорскага ўзьяднаньня 1867 году, Вена засталася сталіцай тагачаснай [[Аўстра-Вугорская імпэрыя|Аўстра-Вугорскай імпэрыі]]. Горад быў цэнтрам [[клясычная музыка|клясычнай музыкі]], для якой таксама ўжываецца, часам, назоў Першая Венская школа.

У другой палове XIX стагодзьдзя, горад разьвіваўся й паступова выйшаў за [[бастыён]]ы й [[гласіс]]ы [[Рынгштрасэ]]. Былыя прыгарады былі ўключаныя ў склад гораду й Вена рэзка павялічылася. У 1918 годзе, пасьля [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]], Вена стала сталіцай [[Аўстрыя|Першай аўстрыйскай рэспублікі]]. З канца XIX стагодзьдзя да 1938 году, горад заставаўся цэнтрам высокай культуры і мадэрнізму. Зьяўляючыся сусьветнай сталіцай музыкі, горад прымаў такіх кампазытараў, як то [[Ёганэс Брамс|Брамс]], [[Антон Брукнэр|Брукнэра]], [[Густаў Малер|Малер]] і [[Рыхард Штраўс]]. Культурны ўнёсак гораду ў першай палове XX стагодзьдзя ўключае, сярод многіх, рух [[Венская сэцэсія|«Венскай сэцэсіі»]], разьвіцьцё [[псыхааналіз]]у, Другую венскую школу, архітэктуру [[Адольф Лёоз|Адольфа Лёоза]] й філязофію [[Людвіг Вітгенштайн|Людвіга Вітгенштайна]].

=== Аншлюс і міжнародная акупацыя ===
У 1938 годзе, пасьля [[Аншлюс|трыюмфальнага ўезду ў Аўстрыю]], [[Адольф Гітлер]] выступаў перад аўстрыйскім народам з балькона на [[Гэльдэнпляц]]ы. У пэрыяд з 1938 году й да сканчэньня [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], Вена страціла свой ​​статус сталіцы, калі Аўстрыя знаходзілася ў складзе [[Трэці Райх|Нямеччыны]].

2 красавіка 1945 году савецкія жаўнеры пачалі наступ на Вену супраць немцкіх абаронцаў, аблажыўшы яго. Брытанскія й амэрыканскіх паветраныя налёты й артылерыйскія залпы з абодвух бакоў паміж сіламі [[вэрмахт]]а й [[чырвоная армія|чырвонай арміяй]] значна пашкодзілі інфраструктуру гораду, як то [[трамвай]]ныя лініі, а таксама сыстэму водазабесьпячэньня й разьмеркаваньня [[электраэнэргія|электраэнэргіі]]. Акрамя таго, былі разбураны альбо пашкоджаны тысячы грамадзкіх і прыватных будынкаў. Абаронцы гораду трымаліся два тыдні. Аўстрыя была аддзеленая ад Нямеччыны, а Вена была адноўлена ў якасьці сталіцы рэспублікі.

[[Файл:Wien Besatzungszonen.png|міні|280пкс|зьлева|Акупацыйныя зоны ў Вене]]
Пасьля вайны Вена была акружаная савецкай акупацыйнай зонай. Як і ў [[Бэрлін]]е, Вена была падзелена на сэктарах на чатыры дзяржавы й знаходзілася пад наглядам камісіі хаўрасьнікаў. Але акупацыя Вены адрозьнівалася ад акупацыі Бэрліна: цэнтральны раён гораду, вядомы як «''першы раён''», уяўляў сабой міжнародную зону, у якой чатыры дзяржавы чаргавалі кантроль на штомесячнай аснове. Блякада Бэрліна ў 1948 годзе ўзьняла хаўрусьніцкія асьцярогі на той конт, што [[Савецкі Саюз]] можа паўтарыць блякаду ў Вене.

У той час у заходніх сэктарах адсутнічалі аэрадромы, але ўлады ўсё ж такі былі падрыхтаваны да дзеяньняў для барацьбы з такімі блякадамі. Пляны ўключалі ўсталяваньне мэталічных насьцілаў дзеля зьдзяйсьненьня пасадкі ў [[Шэнбрун]]е. Але Саветы так і не распачалі блякаду. Некаторыя гісторыкі сьцьвярджаюць, што [[Патсдамскае пагадненньне]] ўключала пункт пра доступ да заходніх сэктароў, у той час як не існавала такіх пісьмовых гарантыяў на заходнія сэктары Бэрліна. За дзесьць гадоў існаваньня акупацыі Вена стала рассаднікам міжнароднага [[шпіянаж]]у паміж Заходнім і Ўсходнім блёкамі. Усьлед за блякадай Бэрліна [[халодная вайна]] ў Вене прыняла іншую дынаміку. Прызнаючы, што Нямеччына й Бэрлін будуць падзеленыя, савецкі ўрад вырашыў не дазваляць такога ж становішча ў Аўстрыі й Вене.

[[Файл:Wien 002.JPG|міні|280пкс|злева|Сучасная Вена]]
У 1953 годзе пэрымэтры Заходняга Бэрліну былі агорнуты калючым дротам, але Вена заставалася непадзеленай. У 1955 годзе савецкі ўрад пагадзіўся на адмову ад сваіх акупацыйных зонаў ва Ўсходняй Аўстрыі й Усходняй Вене, а таксама сэктараў у чацьвертым і дзясятым раёне Паўднёвай Вены. У абмен яны патрабавалі сталага пункта [[нэўтралітэт]]у у новым дзяржаўнай дамове. У 1955 годзе савецкія войскі канчаткова выйшлі з Аўстрыі.

=== Сучаснасьць ===
Чатырохдзяржаўны кантроль у Вене працягваўся да падпісаньня [[Аўстрыйская дзяржаўная дамова|аўстрыйскай дзяржаўнай дамовы]] ў 1955 годзе. У тым жа годзе, пасьля некалькіх гадоў рэканструкцыі й рэстаўрацыі былі адкрытыя будынкі [[Венская дзяржаўная опэра|Дзяржаўны тэатар опэры]] й [[Бургтэатар]], якія абодва знаходзяцца на вуліцы [[Рынгштрасэ]]. Дзяржаўная дамова запэўніла, што сучасная Аўстрыя ня будзе ўваходзіць ані ў блёк [[НАТО]], ані ў [[савецкі блёк]]. Яна таксама лічыцца адным з чыньнікаў позьняга ўступу Аўстрыі ў [[Эўрапейскі Зьвяз]].

[[Файл:Wien 001.JPG|міні|280пкс|Ратуша ноччу]]
У 1970-х гадох канцлер Аўстрыі [[Бруна Крайскі]] адчыніў [[Венскі міжнародны цэнтар]], які быў пабудаваны ў новым раёне гораду для разьмяшчэньня міжнародных інстытутаў. Вена вярнула сабе частку мінулага міжнароднага статусу шляхам разьмяшчэньня ў сваіх межах міжнародных арганізацыяў, як то [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў]], падрыхтоўчая камісія Арганізацыі па ўсёабдымнай забароне ядзерных выпрабаваньняў, [[Міжнароднае агенцтва атамнай энэргіі]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты]], а таксама [[Арганізацыя бясьпекі і супрацы ў Эўропе]] й Аб’яднаная эўрапейская гастраэнтэралягічная фэдэрацыя.

== Геаграфія ==
[[Файл:Josephinische Landaufnahme Vienna.jpg|міні|250пкс|[[Мапа]] Вены]]
Горад разьмешчаны ўва ўсходняй частцы Аўстрыі ля падножжа [[Альпы|Альпаў]], на беразе [[Дунай|Дуная]], у 60 км ад мяжы з [[Славаччына]]й. Празь Вену працякае [[Дунай]] са сваім рукавом [[Дунайскі канал|Дунайскім каналам]] і ракой [[Вена (рака)|Вена]]. Гістарычна горад месьціўся на поўдзень ад Дуная, аднак у апошнія два стагодзьдзі, Вена расла па абодва бакі ракі. Найбольшая вышыня гораду над узроўнем мора адзначаецца ў раёне [[Гэрманскогель|Гэрманскогеля]] (542 м), а найменшая — у [[Эсьлінг]]е (155 м). Горад аблямоўвае [[Венскі Лес]].&lt;ref&gt;Все столицы мира /Сост. О. В. Зыкина, Л. А. Бурлацкая, Г. А. Гальперина, Н. В. Иванова. — М.: Вече, 2005. С. 72.&lt;/ref&gt;

Геаграфічна карыснае становішча робіць Вену вельмі зручным месцам для разьвіцьця рознабаковых адносінаў з усходнімі краінамі. Гэта стала асабліва адчувальна пасьля 1989 году, калі «упала» гэтак званая жалезная заслона. Напрыклад ад сталіцы [[Славаччына|Славаччыны]] [[Браціслава|Браціславы]] Вену аддзяляюць усяго 60 км — гэта самая кароткая адлегласьць паміж двума сталіцамі ва ўсёй [[Эўропа|Эўропе]], выключаючы [[Ватыкан]] і [[Рым]].

Па форме Вена нагадвае кола, перасечанае хордай ракі [[Дунай]]. З часоў [[Рымская імпэрыя|Рымскай імпэрыі]] горад пашыраўся канцэнтрычнымі кола. Ягоная цэнтральная частка, гэтак званы ўнутраны горад ({{мова-de|Innere Stadt|скарочана}}), амаль супадае з адміністрацыйнымі межамі першай акругі. [[Рынгштрасэ]] зьяўляецца ланцужком бульвараў, якія ўтвараюць колца. Гісторыя Рынгаштрасэ пачалася ў 1857 годзе, калі імпэратар прыняў рашэньне разбурыць непатрэбныя больш фартыфікацыйныя збудаваньні. [[Гюртэль]], пояс, які ўтварае канцэнтрычную акружыну вакол Рынгштрасэ, узьнік ў 1890 годзе. Ён паглынуў атачаўшыя Вену вёскі й цэрквы, пабудаваныя на месцы парафіяльных цэркваў, якія атачалі ў мінулым сталіцу імпэрыі. За Гюртэлем разьмешчана гэтак званая «[[Чырвоная Вена]]», працоўныя кварталы, пабудаваныя сацыялістамі ў 1923—1934 гадох&lt;ref&gt;Путеводитель «Ле Пти Фюте» — Австрия. Изд. 5-е. — М.: Авангард, 2005. С. 67.&lt;/ref&gt;.

=== Клімат ===
Вена знаходзіцца ў межах пераходу [[марскі клімат|марскога клімату]] й [[мернакантынэнтальны клімат|вільготнага кантынэнтальнага клімату]] ў адпаведнасьці з [[кліматычная клясыфікацыя Кёпэна|клясыфікацыяй Кёпэна]]. У горадзе назіраецца цёплае лета зь сярэдняй высокай тэмпэратурай ад 22 да 26&amp;nbsp;°C, з максымумамі вышэй за 30&amp;nbsp;°C і мінімумамі каля 15&amp;nbsp;°C. Зіма параўнальна халодная, зь сярэдняй [[тэмпэратура]]й каля нуля, са [[сьнегапад]]амі, якія адбываюцца галоўным чынам са сьнежня па сакавік. Вясна й восень мякка халодная. Ападкі, як правіла, ўмераныя на працягу ўсяго году, і ў сярэднім складаюць 620 мм у год.

{{Кліматычная інфармацыя
| Назва_ў_родным_склоне = Вены
| Крыніца = [http://www.worldweather.org/006/c00017.htm worldweather.org], [http://pogoda.ru.net/monitor.php?id=11035&amp;month=9&amp;year=2009 Надвор’е й клімат]

&lt;!-- максымумы і мінімумы тэмпэратур --&gt;

| Студзень_абс_макс = 19.0      | Студзень_макс = 2.9      | Студзень_мін = -2.0  | Студзень_абс_мін = -22.6
| Люты_абс_макс = 19.0          | Люты_макс = 5.1          | Люты_мін = -0.9       | Люты_абс_мін = -21.1 
| Сакавік_абс_макс = 24.0       | Сакавік_макс = 10.3       | Сакавік_мін = 2.4    | Сакавік_абс_мін = -19.2
| Красавік_абс_макс = 28.9      | Красавік_макс = 15.2      | Красавік_мін = 5.8   | Красавік_абс_мін = -5.0
| Травень_абс_макс = 32.3       | Травень_макс = 20.5       | Травень_мін = 10.5    | Травень_абс_мін = -2.0
| Чэрвень_абс_макс = 35.9       | Чэрвень_макс = 23.4       | Чэрвень_мін = 13.5    | Чэрвень_абс_мін = 3.0
| Ліпень_абс_макс = 38.5        | Ліпень_макс = 25.6        | Ліпень_мін = 15.4     | Ліпень_абс_мін = 5.0
| Жнівень_абс_макс = 38.1       | Жнівень_макс = 25.4       | Жнівень_мін = 15.3    | Жнівень_абс_мін = 5.0
| Верасень_абс_макс = 32.7      | Верасень_макс = 20.3      | Верасень_мін = 11.7   | Верасень_абс_мін = 1.0
| Кастрычнік_абс_макс = 28.0    | Кастрычнік_макс = 14.2    | Кастрычнік_мін = 7.0 | Кастрычнік_абс_мін = -9.0
| Лістапад_абс_макс = 22.2      | Лістапад_макс = 7.5      | Лістапад_мін = 2.4   | Лістапад_абс_мін = -13.0
| Сьнежань_абс_макс = 18.6      | Сьнежань_макс = 4.0      | Сьнежань_мін = -0.5   | Сьнежань_абс_мін = -21.1
| Год_абс_макс = 38.5           | Год_макс = 14.5           | Год_мін = 6.7        | Год_абс_мін = -22.6

&lt;!-- сярэдняя тэмпэратура --&gt;

| Студзень_сяр   = -0.2
| Люты_сяр       = 1.2
| Сакавік_сяр    = 5.5
| Красавік_сяр   = 9.8
| Травень_сяр    = 14.8
| Чэрвень_сяр    = 17.9
| Ліпень_сяр     = 19.9
| Жнівень_сяр    = 19.8
| Верасень_сяр   = 15.7
| Кастрычнік_сяр = 10.2
| Лістапад_сяр   = 4.3
| Сьнежань_сяр   = 1.1
| Год_сяр        = 10.0

&lt;!-- тэмпэратура вады --&gt;

| Студзень_вады = 
| Люты_вады = 
| Сакавік_вады = 
| Красавік_вады = 
| Травень_вады = 
| Чэрвень_вады = 
| Ліпень_вады = 
| Жнівень_вады = 
| Верасень_вады = 
| Кастрычнік_вады = 
| Лістапад_вады = 
| Сьнежань_вады = 
| Год_вада =

&lt;!-- колькасьць ападкаў --&gt;

| Студзень_ападкі = 37
| Люты_ападкі = 39
| Сакавік_ападкі = 46
| Красавік_ападкі = 52
| Травень_ападкі = 62
| Чэрвень_ападкі = 70
| Ліпень_ападкі = 68
| Жнівень_ападкі = 58
| Верасень_ападкі = 54
| Кастрычнік_ападкі = 40
| Лістапад_ападкі = 55
| Сьнежань_ападкі = 44
| Год_ападкі = 620

&lt;!-- вільготнасьць --&gt;

| Студзень_вільготнасьць = 
| Люты_вільготнасьць = 
| Сакавік_вільготнасьць = 
| Красавік_вільготнасьць = 
| Травень_вільготнасьць = 
| Чэрвень_вільготнасьць = 
| Ліпень_вільготнасьць = 
| Жнівень_вільготнасьць = 
| Верасень_вільготнасьць = 
| Кастрычнік_вільготнасьць = 
| Лістапад_вільготнасьць = 
| Сьнежань_вільготнасьць = 
| Год_вільготнасьць =
}}

== Транспарт ==
[[Файл:Stephansdom 1905.jpg|міні|200пкс|[[Сабор сьвятога Стэфана|Касьцёл Сьвятога Стэфана]].]]
У Вене добра разьвіты грамадзкі транспарт. Яго аснову складаюць [[Венскі мэтрапалітэн]] ({{мова-de|U-bahn|скарочана}}) і Венскі S-Bahn, якія дадаюцца сеткай маршрутаў трамваяў і аўтобусаў. Маецца асобная трамвайная лінія Вена-Бадэн. Сетка аўтабанаў і чыгункі злучае Вену зь іншымі гарадамі Аўстрыі і [[Эўропа|Эўропы]]. Адзіны галоўны вакзал знаходзіцца ў будаўніцтве, дальнія рэйсы абслугоўваюць асноўныя вакзалы Паўднёвы, Паўночны, Заходні і [[вакзал імя Франца Ёзэфа]]. Венскі міжнародны аэрапорт «[[Вена-Швэхат|Швэхат]]» мае наўпроставыя паветраныя зносіны з большасьцю краінаў-чальцоў [[ЭЗ]] і зьяўляецца найбуйнешым па абслугоўваньні пасажыраў у Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропе. У «Швэхате» зарэгістравана больш за 60 авіякампаніяў з усяго сьвету. У 2005 годзе венскі аэрапорт асблугоўваў больш за 14 млн пасажыраў.

Венскі рачны порт зьяўляецца цэнтральным транспартным вузлом на рацэ [[Дунай|Дунаі]] і валодае самым буйным у Эўропе тэрміналам па прыёме кантэйнэраў з агульнай плошчай 60 тыс. м². У цэнтры [[лягістыка|лягістыкі]] венскага парта зарэгістравана 120 аўстрыйскіх і замежных кампаніяў, у якіх працуюць больш за 5 тыс. чалавек. У 2005 годзе праз гэты цэнтар было праведзена больш за 9 млн тон розных тавараў.

== Эканоміка ==
У 2007 годзе ''Mercer Human Resource Consulting'' апублікаваў штогадовае дасьледваньне якасьці жыцьця ў сьвеце. Па ўзроўні якасьці жыцьця, Вена ўжо ня першы раз заняла першае месца ў Эўрапейскім зьвязе. Гэты горад атрымаў найлепшыя адзнакі ў сфэрах: [[інфраструктура]], [[грамадзкі транспарт]], [[банк]]і і [[фінансы]], бясьпека, [[культура]] і вольнае баўленьне часу. Гэты паказчык паслужыў штуршком для міжнародных кампаніяў, якія ахвотна працуюць у гэтым горадзе.

Паводле зьвестак статыстычнага ведамства ЭЗ «[[Эўрастат]]», Вена зьяўляецца горадам і рэгіёнам з высокім узроўнем дабрабыту. Яна здолела захаваць вядучыя пазыцыі і атрымаць пятае месца ў рэйтынгу самых багатых рэгіёнаў ЭЗ. Пра гэта сьведчыць справаздача ЭЗ па рэгіёнах (паводле зьвестак Эўрастату). Паводле справаздачы, рэгіянальны [[СУП]] у Вене складае 178% ад сярэдняга ў Эўропе. Апярэджваюць Вену па ўзроўні дабрабыту толькі [[Лёндан]], [[Люксэмбург]], [[Брусэль]] і [[Гамбург]]. У рэйтынгу Вена разьмешчаная вышэй за [[Дублін]], [[Мюнхэн]], [[Амстэрдам]] і значна вышэй за [[Бэрлін]]. Таксама паводле дадзеных Эўрастата, у разьдзеле справаздачы «Дасьледваньне і разьвіцьцё», Вена падзяляе зь [[Верхняя Баварыя|Верхняй Баварыяй]] вышэйшую кропку рэйтынгу.

== Гарады-сябры ==
{| cellpadding=&quot;11&quot;
|- valign=&quot;top&quot;
|
* [[Браціслава]], [[Славаччына]]
* [[Брно]], [[Чэхія]]
* [[Будапэшт]], [[Вугоршчына]]
* [[Бялград]], [[Сэрбія]]
* [[Варшава]], [[Польшча]]
||
||
* [[Загрэб]], [[Харватыя]]
* [[Кіеў]], [[Украіна]]
* [[Любляна]], [[Славенія]]
* [[Масква]], [[Расея]]
||
||
* [[Стамбул]], [[Турэччына]]
* [[Табрыз]], [[Іран]]
* [[Туніс (горад)|Туніс]], [[Туніс]]
* [[Тэль-Авіў]], [[Ізраіль]]
|}

== Асобы ==
* [[Фрыдрых фон Шміт]] — архітэктар XIX стагодзьдзя
* [[Эрнст Яндль]] — аўстрыйскі [[пісьменьнік]], філёляг англіцыст і германіст

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://viennaexpert.com/foto.html Фота Вены (www.viennaexpert.com)]{{Недаступная спасылка|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20100101195832/http://very-bored.com/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=102&amp;Itemid=1 Фота Вены ўначы (very-bored.com)]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20131025105825/http://www.zoomvienna.com/thumbnails.php Фота Вены (zoomvienna.com)]{{ref-en}}
* [http://www.photoglobe.info/hl_vienna/ PhotoGlobe Vienna PhotoGlobe Vienna - яшчэ фота Вены]{{ref-en}}
* [http://willypuchner.com/en/wien/wien/wien_index1englisch.htm Вена. Любата й Меланхолія A collection of photos of Vienna (willypuchner.com)]{{ref-en}}
* [http://www.wienkultur.info/ Панарамныя фатаздымкі Вены (wienkultur.info)]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20120328035719/http://www.vrvienna.com/iview_quicktime/index.html 360º Віртуальная вандроўка па Вене, сталіцы Аўстрыі (VRVienna.com)]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20100219193329/http://www.butkaj.com/visit/thumbnails.php?album=55 Фота знакамітыз месцаў Вены (butkaj.com)]{{ref-en}}
* [http://www.wien.gv.at/english/ Сайт Вены]{{ref-en}}
* [http://www.your-friend.info/vienna/map.html Вена]{{ref-en}}

{{Землі Аўстрыі}}
{{Сталіцы Эўропы}}
{{Дунай}}

[[Катэгорыя:Вена| ]]
[[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Аўстрыі]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>17ryysdubce7fyr8tle36h6elz5rvyq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331661</id>
      <parentid>2331660</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T14:01:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Aadimska</username>
        <id>75318</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37376" xml:space="preserve">{{Населены пункт
|Назва                            = Ведэнь
|Статус                           = горад
|Назва ў родным склоне            = Ведэні
|Назва на мове краіны             = Wien
|Код мовы назвы краіны            = de
|Краіна                           = Аўстрыя
|Герб                             = Wien 3 Wappen.svg
|Сьцяг                            = Flag_of_Vienna_(state).svg{{!}}border
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 881
|Магдэбурскае права               = 
|Былыя назвы                      = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 1   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 2   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 3   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 3 = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 414.65
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 1670347
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва= 
|Год падліку колькасьці           = 2007
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі   = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Дадатковы парамэтар насельніцтва = 
|Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Часавы пас                       = +1
|Летні час                        = +2
|Тэлефонны код                    = +43 1
|Паштовыя індэксы                 = 1010—1239, 1400, 1450
|Назва лічбавага клясыфікатару    = 
|Лічбавы клясыфікатар             = 
|Аўтамабільны нумарны знак        = 
|Назва аўтамабільнага нумарнога знаку = 
|Аўтамабільныя нумарныя знакі     = 
|Назва аўтамабільных нумарных знакаў = 
|Выява                            = Collage_von_Wien.jpg
|Апісаньне выявы                  = 
|Шырата паўшар’е                  = паўночнае
 |Шырата градусаў                 = 48
 |Шырата хвілінаў                 = 12
 |Шырата сэкундаў                 = 30
|Даўгата паўшар’е                 = усходняе
 |Даўгата градусаў                = 16
 |Даўгата хвілінаў                = 22
 |Даўгата сэкундаў                = 23
|Назва мапы                       = 
|Альтэрнатыўная мапа              = 
|Назва мапы2                      = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = http://www.wien.gv.at/english/
}}
'''Ве́на''' ці '''Ведэнь'''&lt;ref&gt;Рудзкі Э. [http://pawet.net/library/history/bel_history/_books/rudzki/%D0%A0%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96_%D0%AD._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%8B_.html Польскія каралевы] // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 5, 1993, № 6, 1993, № 1, 1994, № 2, 1994, № 5, 1994.&lt;/ref&gt; ({{мова-de|Wien}}) — [[сталіца]] і самы буйны горад [[Аўстрыя|Аўстрыі]]. Адначасова адна зь дзевяці фэдэральных земляў Аўстрыі, з усіх бакоў аточаная тэрыторыяй іншай зямлі — Ніжняй Аўстрыі. Разьмешчаная ва ўсходняй частцы краіны. Горад месьціцца на абодвух берагах [[Дунай|Дунаю]]. Ведэнь ёсьць культурны, эканамічны і палітычны цэнтар Аўстрыі.

Вена зьяўляецца трэцім горадам-рэзыдэнцыяй [[ААН]] пасьля [[Нью-Ёрк]]у і [[Жэнэва|Жэнэвы]]. Венскі міжнародны цэнтар (так званы UNO-City) уключае ў сябе [[Міжнароднае агенцтва атамнай энэргіі]], Упраўленьне ААН па наркотыках і злачыннасьці, Арганізацыі ААН па прамысловым разьвіцьці і іншыя. У Вене знаходзяцца штаб-кватэры такіх міжнародных арганізацыяў, як, напрыклад [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты]] і [[Арганізацыя бясьпекі і супрацы ў Эўропе]].

На працягу многіх стагодзьдзяў Вена зьяўлялася горадам-рэзыдэнцыяй [[Габсбургі|Габсбургаў]] і адпаведна сталіцай [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі германскай нацыі]], ператварыўшыся ў культурны і палітычны цэнтар Эўропы. У 1910 годзе ў Вене пражывала два мільёны чалавек і горад займаў чацьвертае месца сярод найбуйнейшых гарадоў сьвету, саступаючы толькі [[Лёндан]]у, [[Нью-Ёрк]]у і [[Парыж]]у. Пасьля [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] насельніцтва Вены скарацілася амаль на чвэрць. Стары горад Вены і палац [[Шэнбрун]] у сьнежні 2001 году былі ўнесеныя ў сьпіс [[Сусьветная спадчына|Сусьветнай спадчыны]] [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў па пытаньнях адукацыі, навукі і культуры|ЮНЭСКО]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Rathaus Vienna June 2006 165.jpg|значак|зьлева|Будынак гарадзкой [[ратуша|ратушы]]]]
Самыя раньнія сьведчаньні бесьперапыннага пражываньня ў мясцовасьці вакол гораду датуюцца 500 годам да н. э., калі тэрыторыя [[Дунай|Дуная]] была заселеная [[кельты|кельтамі]]. У 15 годзе да н. э. рымляне пабудавалі ўмацаваны памежны горад, які атрымаў назоў ''Віндабона'', каб ахоўваць межы імпэрыі супраць [[германскія плямёны|германскіх плямёнаў]] на поўначы. Цесныя сувязі зь іншымі народамі кельцкага паходжаньня працягваліся некалькі стагодзьдзяў з такімі фігурамі, як то ірляндзкі манах VIII стагодзьдзя [[Сэн-Колман]], які быў пахаваны ў абацтве Мэльк, і [[Сэн Фэргіл]], які быў біскупам [[Зальцбург]]а на працягу сарака гадоў у XII стагодзьдзі. Адгалоскі таго часу ўсё яшчэ відавочны ў вялікім манастыры [[Шатэнштыфт]], які месьціцца ў горадзе й быў раней домам для многіх ірляндзкіх манахаў.

У XIII стагодзьдзі, Вена апынулася пад пагрозай захопу з боку [[Мангольская імпэрыя|Мангольскай імпэрыі]], якая распасьціралася на большую частку сучаснай [[Расея|Расеі]] й [[Кітай|Кітая]], але з-за сьмерці свайго лідэра [[Угедэй|Угедэя-хана]], мангольскія войскі адступілі ад эўрапейскіх межаў і больш не вярталіся. У сярэднія стагодзьдзі, Вена была домам для бабэнбэрскай дынастыі, а ў 1440 годзе горад стаў рэзыдэнтам дынастыі [[Габсбургі|Габсбургаў]]. Вена паступова расла й у канчатковым выніку стала дэ-факта сталіцай [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] й культурным цэнтрам мастацтва й навукі, музыкі й вытанчанай кухні. Паміж 1485—1490 гадамі горад знаходзіўся пад вугорскай акупацыяй. У XVI і XVII стагодзьдзях, [[Асманская імпэрыя|асманскае]] войска два разы было спынена каля сьценаў Вены. А ў 1679 годзе эпідэміі [[чума|чумы]] пазбавілі жыцьця амаль траціну насельніцтва гораду&lt;ref&gt;Spielman, John Philip (1993). «The city &amp; the crown: Vienna and the imperial court, 1600–1740». West Lafayette, Indiana: Purdue University Press. p. 141. {{ISBN|1-55753-021-1}}.&lt;/ref&gt;. 1 верасьня 1771 году імпэратрыца Сьвятой Рымскай імпэрыі [[Марыя Тэрэзія]] заснавала «[[Венская біржа|Венскую біржу]]» для продажу дзяржаўных [[аблігацыя]]ў, [[Вэксэль|вэксаляў]] і гандлю [[валюта]]й.

=== Аўстра-Вугоршчына ===
[[Файл:Wien Burgtheater um 1900.jpg|міні|250пкс|Вена ў 1900 годзе]]
У 1804 годзе, падчас [[напалеонаўскія войны|напалеонаўскіх войнаў]], Вена стала сталіцай [[Аўстрыйская імпэрыя|Аўстрыйскай імпэрыі]] й працягвала адыгрываць важную ролю ў эўрапейскай і сусьветнай палітыцы, у тым ліку прымаючы ў сябе ў 1814 годзе [[Венскі кангрэс]]. Пасьля аўстра-вугорскага ўзьяднаньня 1867 году, Вена засталася сталіцай тагачаснай [[Аўстра-Вугорская імпэрыя|Аўстра-Вугорскай імпэрыі]]. Горад быў цэнтрам [[клясычная музыка|клясычнай музыкі]], для якой таксама ўжываецца, часам, назоў Першая Венская школа.

У другой палове XIX стагодзьдзя, горад разьвіваўся й паступова выйшаў за [[бастыён]]ы й [[гласіс]]ы [[Рынгштрасэ]]. Былыя прыгарады былі ўключаныя ў склад гораду й Вена рэзка павялічылася. У 1918 годзе, пасьля [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]], Вена стала сталіцай [[Аўстрыя|Першай аўстрыйскай рэспублікі]]. З канца XIX стагодзьдзя да 1938 году, горад заставаўся цэнтрам высокай культуры і мадэрнізму. Зьяўляючыся сусьветнай сталіцай музыкі, горад прымаў такіх кампазытараў, як то [[Ёганэс Брамс|Брамс]], [[Антон Брукнэр|Брукнэра]], [[Густаў Малер|Малер]] і [[Рыхард Штраўс]]. Культурны ўнёсак гораду ў першай палове XX стагодзьдзя ўключае, сярод многіх, рух [[Венская сэцэсія|«Венскай сэцэсіі»]], разьвіцьцё [[псыхааналіз]]у, Другую венскую школу, архітэктуру [[Адольф Лёоз|Адольфа Лёоза]] й філязофію [[Людвіг Вітгенштайн|Людвіга Вітгенштайна]].

=== Аншлюс і міжнародная акупацыя ===
У 1938 годзе, пасьля [[Аншлюс|трыюмфальнага ўезду ў Аўстрыю]], [[Адольф Гітлер]] выступаў перад аўстрыйскім народам з балькона на [[Гэльдэнпляц]]ы. У пэрыяд з 1938 году й да сканчэньня [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], Вена страціла свой ​​статус сталіцы, калі Аўстрыя знаходзілася ў складзе [[Трэці Райх|Нямеччыны]].

2 красавіка 1945 году савецкія жаўнеры пачалі наступ на Вену супраць немцкіх абаронцаў, аблажыўшы яго. Брытанскія й амэрыканскіх паветраныя налёты й артылерыйскія залпы з абодвух бакоў паміж сіламі [[вэрмахт]]а й [[чырвоная армія|чырвонай арміяй]] значна пашкодзілі інфраструктуру гораду, як то [[трамвай]]ныя лініі, а таксама сыстэму водазабесьпячэньня й разьмеркаваньня [[электраэнэргія|электраэнэргіі]]. Акрамя таго, былі разбураны альбо пашкоджаны тысячы грамадзкіх і прыватных будынкаў. Абаронцы гораду трымаліся два тыдні. Аўстрыя была аддзеленая ад Нямеччыны, а Вена была адноўлена ў якасьці сталіцы рэспублікі.

[[Файл:Wien Besatzungszonen.png|міні|280пкс|зьлева|Акупацыйныя зоны ў Вене]]
Пасьля вайны Вена была акружаная савецкай акупацыйнай зонай. Як і ў [[Бэрлін]]е, Вена была падзелена на сэктарах на чатыры дзяржавы й знаходзілася пад наглядам камісіі хаўрасьнікаў. Але акупацыя Вены адрозьнівалася ад акупацыі Бэрліна: цэнтральны раён гораду, вядомы як «''першы раён''», уяўляў сабой міжнародную зону, у якой чатыры дзяржавы чаргавалі кантроль на штомесячнай аснове. Блякада Бэрліна ў 1948 годзе ўзьняла хаўрусьніцкія асьцярогі на той конт, што [[Савецкі Саюз]] можа паўтарыць блякаду ў Вене.

У той час у заходніх сэктарах адсутнічалі аэрадромы, але ўлады ўсё ж такі былі падрыхтаваны да дзеяньняў для барацьбы з такімі блякадамі. Пляны ўключалі ўсталяваньне мэталічных насьцілаў дзеля зьдзяйсьненьня пасадкі ў [[Шэнбрун]]е. Але Саветы так і не распачалі блякаду. Некаторыя гісторыкі сьцьвярджаюць, што [[Патсдамскае пагадненньне]] ўключала пункт пра доступ да заходніх сэктароў, у той час як не існавала такіх пісьмовых гарантыяў на заходнія сэктары Бэрліна. За дзесьць гадоў існаваньня акупацыі Вена стала рассаднікам міжнароднага [[шпіянаж]]у паміж Заходнім і Ўсходнім блёкамі. Усьлед за блякадай Бэрліна [[халодная вайна]] ў Вене прыняла іншую дынаміку. Прызнаючы, што Нямеччына й Бэрлін будуць падзеленыя, савецкі ўрад вырашыў не дазваляць такога ж становішча ў Аўстрыі й Вене.

[[Файл:Wien 002.JPG|міні|280пкс|злева|Сучасная Вена]]
У 1953 годзе пэрымэтры Заходняга Бэрліну былі агорнуты калючым дротам, але Вена заставалася непадзеленай. У 1955 годзе савецкі ўрад пагадзіўся на адмову ад сваіх акупацыйных зонаў ва Ўсходняй Аўстрыі й Усходняй Вене, а таксама сэктараў у чацьвертым і дзясятым раёне Паўднёвай Вены. У абмен яны патрабавалі сталага пункта [[нэўтралітэт]]у у новым дзяржаўнай дамове. У 1955 годзе савецкія войскі канчаткова выйшлі з Аўстрыі.

=== Сучаснасьць ===
Чатырохдзяржаўны кантроль у Вене працягваўся да падпісаньня [[Аўстрыйская дзяржаўная дамова|аўстрыйскай дзяржаўнай дамовы]] ў 1955 годзе. У тым жа годзе, пасьля некалькіх гадоў рэканструкцыі й рэстаўрацыі былі адкрытыя будынкі [[Венская дзяржаўная опэра|Дзяржаўны тэатар опэры]] й [[Бургтэатар]], якія абодва знаходзяцца на вуліцы [[Рынгштрасэ]]. Дзяржаўная дамова запэўніла, што сучасная Аўстрыя ня будзе ўваходзіць ані ў блёк [[НАТО]], ані ў [[савецкі блёк]]. Яна таксама лічыцца адным з чыньнікаў позьняга ўступу Аўстрыі ў [[Эўрапейскі Зьвяз]].

[[Файл:Wien 001.JPG|міні|280пкс|Ратуша ноччу]]
У 1970-х гадох канцлер Аўстрыі [[Бруна Крайскі]] адчыніў [[Венскі міжнародны цэнтар]], які быў пабудаваны ў новым раёне гораду для разьмяшчэньня міжнародных інстытутаў. Вена вярнула сабе частку мінулага міжнароднага статусу шляхам разьмяшчэньня ў сваіх межах міжнародных арганізацыяў, як то [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў]], падрыхтоўчая камісія Арганізацыі па ўсёабдымнай забароне ядзерных выпрабаваньняў, [[Міжнароднае агенцтва атамнай энэргіі]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты]], а таксама [[Арганізацыя бясьпекі і супрацы ў Эўропе]] й Аб’яднаная эўрапейская гастраэнтэралягічная фэдэрацыя.

== Геаграфія ==
[[Файл:Josephinische Landaufnahme Vienna.jpg|міні|250пкс|[[Мапа]] Вены]]
Горад разьмешчаны ўва ўсходняй частцы Аўстрыі ля падножжа [[Альпы|Альпаў]], на беразе [[Дунай|Дуная]], у 60 км ад мяжы з [[Славаччына]]й. Празь Вену працякае [[Дунай]] са сваім рукавом [[Дунайскі канал|Дунайскім каналам]] і ракой [[Вена (рака)|Вена]]. Гістарычна горад месьціўся на поўдзень ад Дуная, аднак у апошнія два стагодзьдзі, Вена расла па абодва бакі ракі. Найбольшая вышыня гораду над узроўнем мора адзначаецца ў раёне [[Гэрманскогель|Гэрманскогеля]] (542 м), а найменшая — у [[Эсьлінг]]е (155 м). Горад аблямоўвае [[Венскі Лес]].&lt;ref&gt;Все столицы мира /Сост. О. В. Зыкина, Л. А. Бурлацкая, Г. А. Гальперина, Н. В. Иванова. — М.: Вече, 2005. С. 72.&lt;/ref&gt;

Геаграфічна карыснае становішча робіць Вену вельмі зручным месцам для разьвіцьця рознабаковых адносінаў з усходнімі краінамі. Гэта стала асабліва адчувальна пасьля 1989 году, калі «упала» гэтак званая жалезная заслона. Напрыклад ад сталіцы [[Славаччына|Славаччыны]] [[Браціслава|Браціславы]] Вену аддзяляюць усяго 60 км — гэта самая кароткая адлегласьць паміж двума сталіцамі ва ўсёй [[Эўропа|Эўропе]], выключаючы [[Ватыкан]] і [[Рым]].

Па форме Вена нагадвае кола, перасечанае хордай ракі [[Дунай]]. З часоў [[Рымская імпэрыя|Рымскай імпэрыі]] горад пашыраўся канцэнтрычнымі кола. Ягоная цэнтральная частка, гэтак званы ўнутраны горад ({{мова-de|Innere Stadt|скарочана}}), амаль супадае з адміністрацыйнымі межамі першай акругі. [[Рынгштрасэ]] зьяўляецца ланцужком бульвараў, якія ўтвараюць колца. Гісторыя Рынгаштрасэ пачалася ў 1857 годзе, калі імпэратар прыняў рашэньне разбурыць непатрэбныя больш фартыфікацыйныя збудаваньні. [[Гюртэль]], пояс, які ўтварае канцэнтрычную акружыну вакол Рынгштрасэ, узьнік ў 1890 годзе. Ён паглынуў атачаўшыя Вену вёскі й цэрквы, пабудаваныя на месцы парафіяльных цэркваў, якія атачалі ў мінулым сталіцу імпэрыі. За Гюртэлем разьмешчана гэтак званая «[[Чырвоная Вена]]», працоўныя кварталы, пабудаваныя сацыялістамі ў 1923—1934 гадох&lt;ref&gt;Путеводитель «Ле Пти Фюте» — Австрия. Изд. 5-е. — М.: Авангард, 2005. С. 67.&lt;/ref&gt;.

=== Клімат ===
Вена знаходзіцца ў межах пераходу [[марскі клімат|марскога клімату]] й [[мернакантынэнтальны клімат|вільготнага кантынэнтальнага клімату]] ў адпаведнасьці з [[кліматычная клясыфікацыя Кёпэна|клясыфікацыяй Кёпэна]]. У горадзе назіраецца цёплае лета зь сярэдняй высокай тэмпэратурай ад 22 да 26&amp;nbsp;°C, з максымумамі вышэй за 30&amp;nbsp;°C і мінімумамі каля 15&amp;nbsp;°C. Зіма параўнальна халодная, зь сярэдняй [[тэмпэратура]]й каля нуля, са [[сьнегапад]]амі, якія адбываюцца галоўным чынам са сьнежня па сакавік. Вясна й восень мякка халодная. Ападкі, як правіла, ўмераныя на працягу ўсяго году, і ў сярэднім складаюць 620 мм у год.

{{Кліматычная інфармацыя
| Назва_ў_родным_склоне = Вены
| Крыніца = [http://www.worldweather.org/006/c00017.htm worldweather.org], [http://pogoda.ru.net/monitor.php?id=11035&amp;month=9&amp;year=2009 Надвор’е й клімат]

&lt;!-- максымумы і мінімумы тэмпэратур --&gt;

| Студзень_абс_макс = 19.0      | Студзень_макс = 2.9      | Студзень_мін = -2.0  | Студзень_абс_мін = -22.6
| Люты_абс_макс = 19.0          | Люты_макс = 5.1          | Люты_мін = -0.9       | Люты_абс_мін = -21.1 
| Сакавік_абс_макс = 24.0       | Сакавік_макс = 10.3       | Сакавік_мін = 2.4    | Сакавік_абс_мін = -19.2
| Красавік_абс_макс = 28.9      | Красавік_макс = 15.2      | Красавік_мін = 5.8   | Красавік_абс_мін = -5.0
| Травень_абс_макс = 32.3       | Травень_макс = 20.5       | Травень_мін = 10.5    | Травень_абс_мін = -2.0
| Чэрвень_абс_макс = 35.9       | Чэрвень_макс = 23.4       | Чэрвень_мін = 13.5    | Чэрвень_абс_мін = 3.0
| Ліпень_абс_макс = 38.5        | Ліпень_макс = 25.6        | Ліпень_мін = 15.4     | Ліпень_абс_мін = 5.0
| Жнівень_абс_макс = 38.1       | Жнівень_макс = 25.4       | Жнівень_мін = 15.3    | Жнівень_абс_мін = 5.0
| Верасень_абс_макс = 32.7      | Верасень_макс = 20.3      | Верасень_мін = 11.7   | Верасень_абс_мін = 1.0
| Кастрычнік_абс_макс = 28.0    | Кастрычнік_макс = 14.2    | Кастрычнік_мін = 7.0 | Кастрычнік_абс_мін = -9.0
| Лістапад_абс_макс = 22.2      | Лістапад_макс = 7.5      | Лістапад_мін = 2.4   | Лістапад_абс_мін = -13.0
| Сьнежань_абс_макс = 18.6      | Сьнежань_макс = 4.0      | Сьнежань_мін = -0.5   | Сьнежань_абс_мін = -21.1
| Год_абс_макс = 38.5           | Год_макс = 14.5           | Год_мін = 6.7        | Год_абс_мін = -22.6

&lt;!-- сярэдняя тэмпэратура --&gt;

| Студзень_сяр   = -0.2
| Люты_сяр       = 1.2
| Сакавік_сяр    = 5.5
| Красавік_сяр   = 9.8
| Травень_сяр    = 14.8
| Чэрвень_сяр    = 17.9
| Ліпень_сяр     = 19.9
| Жнівень_сяр    = 19.8
| Верасень_сяр   = 15.7
| Кастрычнік_сяр = 10.2
| Лістапад_сяр   = 4.3
| Сьнежань_сяр   = 1.1
| Год_сяр        = 10.0

&lt;!-- тэмпэратура вады --&gt;

| Студзень_вады = 
| Люты_вады = 
| Сакавік_вады = 
| Красавік_вады = 
| Травень_вады = 
| Чэрвень_вады = 
| Ліпень_вады = 
| Жнівень_вады = 
| Верасень_вады = 
| Кастрычнік_вады = 
| Лістапад_вады = 
| Сьнежань_вады = 
| Год_вада =

&lt;!-- колькасьць ападкаў --&gt;

| Студзень_ападкі = 37
| Люты_ападкі = 39
| Сакавік_ападкі = 46
| Красавік_ападкі = 52
| Травень_ападкі = 62
| Чэрвень_ападкі = 70
| Ліпень_ападкі = 68
| Жнівень_ападкі = 58
| Верасень_ападкі = 54
| Кастрычнік_ападкі = 40
| Лістапад_ападкі = 55
| Сьнежань_ападкі = 44
| Год_ападкі = 620

&lt;!-- вільготнасьць --&gt;

| Студзень_вільготнасьць = 
| Люты_вільготнасьць = 
| Сакавік_вільготнасьць = 
| Красавік_вільготнасьць = 
| Травень_вільготнасьць = 
| Чэрвень_вільготнасьць = 
| Ліпень_вільготнасьць = 
| Жнівень_вільготнасьць = 
| Верасень_вільготнасьць = 
| Кастрычнік_вільготнасьць = 
| Лістапад_вільготнасьць = 
| Сьнежань_вільготнасьць = 
| Год_вільготнасьць =
}}

== Транспарт ==
[[Файл:Stephansdom 1905.jpg|міні|200пкс|[[Сабор сьвятога Стэфана|Касьцёл Сьвятога Стэфана]].]]
У Вене добра разьвіты грамадзкі транспарт. Яго аснову складаюць [[Венскі мэтрапалітэн]] ({{мова-de|U-bahn|скарочана}}) і Венскі S-Bahn, якія дадаюцца сеткай маршрутаў трамваяў і аўтобусаў. Маецца асобная трамвайная лінія Вена-Бадэн. Сетка аўтабанаў і чыгункі злучае Вену зь іншымі гарадамі Аўстрыі і [[Эўропа|Эўропы]]. Адзіны галоўны вакзал знаходзіцца ў будаўніцтве, дальнія рэйсы абслугоўваюць асноўныя вакзалы Паўднёвы, Паўночны, Заходні і [[вакзал імя Франца Ёзэфа]]. Венскі міжнародны аэрапорт «[[Вена-Швэхат|Швэхат]]» мае наўпроставыя паветраныя зносіны з большасьцю краінаў-чальцоў [[ЭЗ]] і зьяўляецца найбуйнешым па абслугоўваньні пасажыраў у Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропе. У «Швэхате» зарэгістравана больш за 60 авіякампаніяў з усяго сьвету. У 2005 годзе венскі аэрапорт асблугоўваў больш за 14 млн пасажыраў.

Венскі рачны порт зьяўляецца цэнтральным транспартным вузлом на рацэ [[Дунай|Дунаі]] і валодае самым буйным у Эўропе тэрміналам па прыёме кантэйнэраў з агульнай плошчай 60 тыс. м². У цэнтры [[лягістыка|лягістыкі]] венскага парта зарэгістравана 120 аўстрыйскіх і замежных кампаніяў, у якіх працуюць больш за 5 тыс. чалавек. У 2005 годзе праз гэты цэнтар было праведзена больш за 9 млн тон розных тавараў.

== Эканоміка ==
У 2007 годзе ''Mercer Human Resource Consulting'' апублікаваў штогадовае дасьледваньне якасьці жыцьця ў сьвеце. Па ўзроўні якасьці жыцьця, Вена ўжо ня першы раз заняла першае месца ў Эўрапейскім зьвязе. Гэты горад атрымаў найлепшыя адзнакі ў сфэрах: [[інфраструктура]], [[грамадзкі транспарт]], [[банк]]і і [[фінансы]], бясьпека, [[культура]] і вольнае баўленьне часу. Гэты паказчык паслужыў штуршком для міжнародных кампаніяў, якія ахвотна працуюць у гэтым горадзе.

Паводле зьвестак статыстычнага ведамства ЭЗ «[[Эўрастат]]», Вена зьяўляецца горадам і рэгіёнам з высокім узроўнем дабрабыту. Яна здолела захаваць вядучыя пазыцыі і атрымаць пятае месца ў рэйтынгу самых багатых рэгіёнаў ЭЗ. Пра гэта сьведчыць справаздача ЭЗ па рэгіёнах (паводле зьвестак Эўрастату). Паводле справаздачы, рэгіянальны [[СУП]] у Вене складае 178% ад сярэдняга ў Эўропе. Апярэджваюць Вену па ўзроўні дабрабыту толькі [[Лёндан]], [[Люксэмбург]], [[Брусэль]] і [[Гамбург]]. У рэйтынгу Вена разьмешчаная вышэй за [[Дублін]], [[Мюнхэн]], [[Амстэрдам]] і значна вышэй за [[Бэрлін]]. Таксама паводле дадзеных Эўрастата, у разьдзеле справаздачы «Дасьледваньне і разьвіцьцё», Вена падзяляе зь [[Верхняя Баварыя|Верхняй Баварыяй]] вышэйшую кропку рэйтынгу.

== Гарады-сябры ==
{| cellpadding=&quot;11&quot;
|- valign=&quot;top&quot;
|
* [[Браціслава]], [[Славаччына]]
* [[Брно]], [[Чэхія]]
* [[Будапэшт]], [[Вугоршчына]]
* [[Бялград]], [[Сэрбія]]
* [[Варшава]], [[Польшча]]
||
||
* [[Загрэб]], [[Харватыя]]
* [[Кіеў]], [[Украіна]]
* [[Любляна]], [[Славенія]]
* [[Масква]], [[Расея]]
||
||
* [[Стамбул]], [[Турэччына]]
* [[Табрыз]], [[Іран]]
* [[Туніс (горад)|Туніс]], [[Туніс]]
* [[Тэль-Авіў]], [[Ізраіль]]
|}

== Асобы ==
* [[Фрыдрых фон Шміт]] — архітэктар XIX стагодзьдзя
* [[Эрнст Яндль]] — аўстрыйскі [[пісьменьнік]], філёляг англіцыст і германіст

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://viennaexpert.com/foto.html Фота Вены (www.viennaexpert.com)]{{Недаступная спасылка|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20100101195832/http://very-bored.com/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=102&amp;Itemid=1 Фота Вены ўначы (very-bored.com)]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20131025105825/http://www.zoomvienna.com/thumbnails.php Фота Вены (zoomvienna.com)]{{ref-en}}
* [http://www.photoglobe.info/hl_vienna/ PhotoGlobe Vienna PhotoGlobe Vienna - яшчэ фота Вены]{{ref-en}}
* [http://willypuchner.com/en/wien/wien/wien_index1englisch.htm Вена. Любата й Меланхолія A collection of photos of Vienna (willypuchner.com)]{{ref-en}}
* [http://www.wienkultur.info/ Панарамныя фатаздымкі Вены (wienkultur.info)]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20120328035719/http://www.vrvienna.com/iview_quicktime/index.html 360º Віртуальная вандроўка па Вене, сталіцы Аўстрыі (VRVienna.com)]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20100219193329/http://www.butkaj.com/visit/thumbnails.php?album=55 Фота знакамітыз месцаў Вены (butkaj.com)]{{ref-en}}
* [http://www.wien.gv.at/english/ Сайт Вены]{{ref-en}}
* [http://www.your-friend.info/vienna/map.html Вена]{{ref-en}}

{{Землі Аўстрыі}}
{{Сталіцы Эўропы}}
{{Дунай}}

[[Катэгорыя:Вена| ]]
[[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Аўстрыі]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>potig8rmyz8nuywmckd4vv0q70o0fuw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331701</id>
      <parentid>2331661</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T08:27:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>скасаваньне вандалізму</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37389" xml:space="preserve">{{Населены пункт
|Назва                            = Вена
|Статус                           = горад
|Назва ў родным склоне            = Вены
|Назва на мове краіны             = Wien
|Код мовы назвы краіны            = de
|Краіна                           = Аўстрыя
|Герб                             = Wien 3 Wappen.svg
|Сьцяг                            = Flag_of_Vienna_(state).svg{{!}}border
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 881
|Магдэбурскае права               = 
|Былыя назвы                      = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 1   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 2   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 3   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 3 = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 414.65
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 1670347
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва= 
|Год падліку колькасьці           = 2007
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі   = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Дадатковы парамэтар насельніцтва = 
|Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Часавы пас                       = +1
|Летні час                        = +2
|Тэлефонны код                    = +43 1
|Паштовыя індэксы                 = 1010—1239, 1400, 1450
|Назва лічбавага клясыфікатару    = 
|Лічбавы клясыфікатар             = 
|Аўтамабільны нумарны знак        = 
|Назва аўтамабільнага нумарнога знаку = 
|Аўтамабільныя нумарныя знакі     = 
|Назва аўтамабільных нумарных знакаў = 
|Выява                            = Collage_von_Wien.jpg
|Апісаньне выявы                  = 
|Шырата паўшар’е                  = паўночнае
 |Шырата градусаў                 = 48
 |Шырата хвілінаў                 = 12
 |Шырата сэкундаў                 = 30
|Даўгата паўшар’е                 = усходняе
 |Даўгата градусаў                = 16
 |Даўгата хвілінаў                = 22
 |Даўгата сэкундаў                = 23
|Назва мапы                       = 
|Альтэрнатыўная мапа              = 
|Назва мапы2                      = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = http://www.wien.gv.at/english/
}}
'''Ве́на''' ці '''Ведэнь'''&lt;ref&gt;Рудзкі Э. [http://pawet.net/library/history/bel_history/_books/rudzki/%D0%A0%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96_%D0%AD._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%8B_.html Польскія каралевы] // [[Спадчына (часопіс)|Спадчына]]. № 5, 1993, № 6, 1993, № 1, 1994, № 2, 1994, № 5, 1994.&lt;/ref&gt; ({{мова-de|Wien}}) — [[сталіца]] і самы буйны горад [[Аўстрыя|Аўстрыі]]. Адначасова адна зь дзевяці фэдэральных земляў Аўстрыі, з усіх бакоў аточаная тэрыторыяй іншай зямлі — Ніжняй Аўстрыі. Разьмешчаная ва ўсходняй частцы краіны. Горад месьціцца на абодвух берагах [[Дунай|Дунаю]]. Вена ёсьць культурны, эканамічны і палітычны цэнтар Аўстрыі.

Вена зьяўляецца трэцім горадам-рэзыдэнцыяй [[ААН]] пасьля [[Нью-Ёрк]]у і [[Жэнэва|Жэнэвы]]. Венскі міжнародны цэнтар (так званы UNO-City) уключае ў сябе [[Міжнароднае агенцтва атамнай энэргіі]], Упраўленьне ААН па наркотыках і злачыннасьці, Арганізацыі ААН па прамысловым разьвіцьці і іншыя. У Вене знаходзяцца штаб-кватэры такіх міжнародных арганізацыяў, як, напрыклад [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты]] і [[Арганізацыя бясьпекі і супрацы ў Эўропе]].

На працягу многіх стагодзьдзяў Вена зьяўлялася горадам-рэзыдэнцыяй [[Габсбургі|Габсбургаў]] і адпаведна сталіцай [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі германскай нацыі]], ператварыўшыся ў культурны і палітычны цэнтар Эўропы. У 1910 годзе ў Вене пражывала два мільёны чалавек і горад займаў чацьвертае месца сярод найбуйнейшых гарадоў сьвету, саступаючы толькі [[Лёндан]]у, [[Нью-Ёрк]]у і [[Парыж]]у. Пасьля [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]] насельніцтва Вены скарацілася амаль на чвэрць. Стары горад Вены і палац [[Шэнбрун]] у сьнежні 2001 году былі ўнесеныя ў сьпіс [[Сусьветная спадчына|Сусьветнай спадчыны]] [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў па пытаньнях адукацыі, навукі і культуры|ЮНЭСКО]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Rathaus Vienna June 2006 165.jpg|значак|зьлева|Будынак гарадзкой [[ратуша|ратушы]]]]
Самыя раньнія сьведчаньні бесьперапыннага пражываньня ў мясцовасьці вакол гораду датуюцца 500 годам да н. э., калі тэрыторыя [[Дунай|Дуная]] была заселеная [[кельты|кельтамі]]. У 15 годзе да н. э. рымляне пабудавалі ўмацаваны памежны горад, які атрымаў назоў ''Віндабона'', каб ахоўваць межы імпэрыі супраць [[германскія плямёны|германскіх плямёнаў]] на поўначы. Цесныя сувязі зь іншымі народамі кельцкага паходжаньня працягваліся некалькі стагодзьдзяў з такімі фігурамі, як то ірляндзкі манах VIII стагодзьдзя [[Сэн-Колман]], які быў пахаваны ў абацтве Мэльк, і [[Сэн Фэргіл]], які быў біскупам [[Зальцбург]]а на працягу сарака гадоў у XII стагодзьдзі. Адгалоскі таго часу ўсё яшчэ відавочны ў вялікім манастыры [[Шатэнштыфт]], які месьціцца ў горадзе й быў раней домам для многіх ірляндзкіх манахаў.

У XIII стагодзьдзі, Вена апынулася пад пагрозай захопу з боку [[Мангольская імпэрыя|Мангольскай імпэрыі]], якая распасьціралася на большую частку сучаснай [[Расея|Расеі]] й [[Кітай|Кітая]], але з-за сьмерці свайго лідэра [[Угедэй|Угедэя-хана]], мангольскія войскі адступілі ад эўрапейскіх межаў і больш не вярталіся. У сярэднія стагодзьдзі, Вена была домам для бабэнбэрскай дынастыі, а ў 1440 годзе горад стаў рэзыдэнтам дынастыі [[Габсбургі|Габсбургаў]]. Вена паступова расла й у канчатковым выніку стала дэ-факта сталіцай [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]] й культурным цэнтрам мастацтва й навукі, музыкі й вытанчанай кухні. Паміж 1485—1490 гадамі горад знаходзіўся пад вугорскай акупацыяй. У XVI і XVII стагодзьдзях, [[Асманская імпэрыя|асманскае]] войска два разы было спынена каля сьценаў Вены. А ў 1679 годзе эпідэміі [[чума|чумы]] пазбавілі жыцьця амаль траціну насельніцтва гораду&lt;ref&gt;Spielman, John Philip (1993). «The city &amp; the crown: Vienna and the imperial court, 1600—1740». West Lafayette, Indiana: Purdue University Press. p. 141. {{ISBN|1-55753-021-1}}.&lt;/ref&gt;. 1 верасьня 1771 году імпэратрыца Сьвятой Рымскай імпэрыі [[Марыя Тэрэзія]] заснавала «[[Венская біржа|Венскую біржу]]» для продажу дзяржаўных [[аблігацыя]]ў, [[Вэксэль|вэксаляў]] і гандлю [[валюта]]й.

=== Аўстра-Вугоршчына ===
[[Файл:Wien Burgtheater um 1900.jpg|міні|250пкс|Вена ў 1900 годзе]]
У 1804 годзе, падчас [[напалеонаўскія войны|напалеонаўскіх войнаў]], Вена стала сталіцай [[Аўстрыйская імпэрыя|Аўстрыйскай імпэрыі]] й працягвала адыгрываць важную ролю ў эўрапейскай і сусьветнай палітыцы, у тым ліку прымаючы ў сябе ў 1814 годзе [[Венскі кангрэс]]. Пасьля аўстра-вугорскага ўзьяднаньня 1867 году, Вена засталася сталіцай тагачаснай [[Аўстра-Вугорская імпэрыя|Аўстра-Вугорскай імпэрыі]]. Горад быў цэнтрам [[клясычная музыка|клясычнай музыкі]], для якой таксама ўжываецца, часам, назоў Першая Венская школа.

У другой палове XIX стагодзьдзя, горад разьвіваўся й паступова выйшаў за [[бастыён]]ы й [[гласіс]]ы [[Рынгштрасэ]]. Былыя прыгарады былі ўключаныя ў склад гораду й Вена рэзка павялічылася. У 1918 годзе, пасьля [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]], Вена стала сталіцай [[Аўстрыя|Першай аўстрыйскай рэспублікі]]. З канца XIX стагодзьдзя да 1938 году, горад заставаўся цэнтрам высокай культуры і мадэрнізму. Зьяўляючыся сусьветнай сталіцай музыкі, горад прымаў такіх кампазытараў, як то [[Ёганэс Брамс|Брамс]], [[Антон Брукнэр|Брукнэра]], [[Густаў Малер|Малер]] і [[Рыхард Штраўс]]. Культурны ўнёсак гораду ў першай палове XX стагодзьдзя ўключае, сярод многіх, рух [[Венская сэцэсія|«Венскай сэцэсіі»]], разьвіцьцё [[псыхааналіз]]у, Другую венскую школу, архітэктуру [[Адольф Лёоз|Адольфа Лёоза]] й філязофію [[Людвіг Вітгенштайн|Людвіга Вітгенштайна]].

=== Аншлюс і міжнародная акупацыя ===
У 1938 годзе, пасьля [[Аншлюс|трыюмфальнага ўезду ў Аўстрыю]], [[Адольф Гітлер]] выступаў перад аўстрыйскім народам з балькона на [[Гэльдэнпляц]]ы. У пэрыяд з 1938 году й да сканчэньня [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]], Вена страціла свой ​​статус сталіцы, калі Аўстрыя знаходзілася ў складзе [[Трэці Райх|Нямеччыны]].

2 красавіка 1945 году савецкія жаўнеры пачалі наступ на Вену супраць немцкіх абаронцаў, аблажыўшы яго. Брытанскія й амэрыканскіх паветраныя налёты й артылерыйскія залпы з абодвух бакоў паміж сіламі [[вэрмахт]]а й [[чырвоная армія|чырвонай арміяй]] значна пашкодзілі інфраструктуру гораду, як то [[трамвай]]ныя лініі, а таксама сыстэму водазабесьпячэньня й разьмеркаваньня [[электраэнэргія|электраэнэргіі]]. Акрамя таго, былі разбураны альбо пашкоджаны тысячы грамадзкіх і прыватных будынкаў. Абаронцы гораду трымаліся два тыдні. Аўстрыя была аддзеленая ад Нямеччыны, а Вена была адноўлена ў якасьці сталіцы рэспублікі.

[[Файл:Wien Besatzungszonen.png|міні|280пкс|зьлева|Акупацыйныя зоны ў Вене]]
Пасьля вайны Вена была акружаная савецкай акупацыйнай зонай. Як і ў [[Бэрлін]]е, Вена была падзелена на сэктарах на чатыры дзяржавы й знаходзілася пад наглядам камісіі хаўрасьнікаў. Але акупацыя Вены адрозьнівалася ад акупацыі Бэрліна: цэнтральны раён гораду, вядомы як «''першы раён''», уяўляў сабой міжнародную зону, у якой чатыры дзяржавы чаргавалі кантроль на штомесячнай аснове. Блякада Бэрліна ў 1948 годзе ўзьняла хаўрусьніцкія асьцярогі на той конт, што [[Савецкі Саюз]] можа паўтарыць блякаду ў Вене.

У той час у заходніх сэктарах адсутнічалі аэрадромы, але ўлады ўсё ж такі былі падрыхтаваны да дзеяньняў для барацьбы з такімі блякадамі. Пляны ўключалі ўсталяваньне мэталічных насьцілаў дзеля зьдзяйсьненьня пасадкі ў [[Шэнбрун]]е. Але Саветы так і не распачалі блякаду. Некаторыя гісторыкі сьцьвярджаюць, што [[Патсдамскае пагадненньне]] ўключала пункт пра доступ да заходніх сэктароў, у той час як не існавала такіх пісьмовых гарантыяў на заходнія сэктары Бэрліна. За дзесьць гадоў існаваньня акупацыі Вена стала рассаднікам міжнароднага [[шпіянаж]]у паміж Заходнім і Ўсходнім блёкамі. Усьлед за блякадай Бэрліна [[халодная вайна]] ў Вене прыняла іншую дынаміку. Прызнаючы, што Нямеччына й Бэрлін будуць падзеленыя, савецкі ўрад вырашыў не дазваляць такога ж становішча ў Аўстрыі й Вене.

[[Файл:Wien 002.JPG|міні|280пкс|злева|Сучасная Вена]]
У 1953 годзе пэрымэтры Заходняга Бэрліну былі агорнуты калючым дротам, але Вена заставалася непадзеленай. У 1955 годзе савецкі ўрад пагадзіўся на адмову ад сваіх акупацыйных зонаў ва Ўсходняй Аўстрыі й Усходняй Вене, а таксама сэктараў у чацьвертым і дзясятым раёне Паўднёвай Вены. У абмен яны патрабавалі сталага пункта [[нэўтралітэт]]у у новым дзяржаўнай дамове. У 1955 годзе савецкія войскі канчаткова выйшлі з Аўстрыі.

=== Сучаснасьць ===
Чатырохдзяржаўны кантроль у Вене працягваўся да падпісаньня [[Аўстрыйская дзяржаўная дамова|аўстрыйскай дзяржаўнай дамовы]] ў 1955 годзе. У тым жа годзе, пасьля некалькіх гадоў рэканструкцыі й рэстаўрацыі былі адкрытыя будынкі [[Венская дзяржаўная опэра|Дзяржаўны тэатар опэры]] й [[Бургтэатар]], якія абодва знаходзяцца на вуліцы [[Рынгштрасэ]]. Дзяржаўная дамова запэўніла, што сучасная Аўстрыя ня будзе ўваходзіць ані ў блёк [[НАТО]], ані ў [[савецкі блёк]]. Яна таксама лічыцца адным з чыньнікаў позьняга ўступу Аўстрыі ў [[Эўрапейскі Зьвяз]].

[[Файл:Wien 001.JPG|міні|280пкс|Ратуша ноччу]]
У 1970-х гадох канцлер Аўстрыі [[Бруна Крайскі]] адчыніў [[Венскі міжнародны цэнтар]], які быў пабудаваны ў новым раёне гораду для разьмяшчэньня міжнародных інстытутаў. Вена вярнула сабе частку мінулага міжнароднага статусу шляхам разьмяшчэньня ў сваіх межах міжнародных арганізацыяў, як то [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў]], падрыхтоўчая камісія Арганізацыі па ўсёабдымнай забароне ядзерных выпрабаваньняў, [[Міжнароднае агенцтва атамнай энэргіі]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты]], а таксама [[Арганізацыя бясьпекі і супрацы ў Эўропе]] й Аб’яднаная эўрапейская гастраэнтэралягічная фэдэрацыя.

== Геаграфія ==
[[Файл:Josephinische Landaufnahme Vienna.jpg|міні|250пкс|[[Мапа]] Вены]]
Горад разьмешчаны ўва ўсходняй частцы Аўстрыі ля падножжа [[Альпы|Альпаў]], на беразе [[Дунай|Дуная]], у 60 км ад мяжы з [[Славаччына]]й. Празь Вену працякае [[Дунай]] са сваім рукавом [[Дунайскі канал|Дунайскім каналам]] і ракой [[Вена (рака)|Вена]]. Гістарычна горад месьціўся на поўдзень ад Дуная, аднак у апошнія два стагодзьдзі, Вена расла па абодва бакі ракі. Найбольшая вышыня гораду над узроўнем мора адзначаецца ў раёне [[Гэрманскогель|Гэрманскогеля]] (542 м), а найменшая — у [[Эсьлінг]]е (155 м). Горад аблямоўвае [[Венскі Лес]].&lt;ref&gt;Все столицы мира /Сост. О. В. Зыкина, Л. А. Бурлацкая, Г. А. Гальперина, Н. В. Иванова. — М.: Вече, 2005. С. 72.&lt;/ref&gt;

Геаграфічна карыснае становішча робіць Вену вельмі зручным месцам для разьвіцьця рознабаковых адносінаў з усходнімі краінамі. Гэта стала асабліва адчувальна пасьля 1989 году, калі «упала» гэтак званая жалезная заслона. Напрыклад ад сталіцы [[Славаччына|Славаччыны]] [[Браціслава|Браціславы]] Вену аддзяляюць усяго 60 км — гэта самая кароткая адлегласьць паміж двума сталіцамі ва ўсёй [[Эўропа|Эўропе]], выключаючы [[Ватыкан]] і [[Рым]].

Па форме Вена нагадвае кола, перасечанае хордай ракі [[Дунай]]. З часоў [[Рымская імпэрыя|Рымскай імпэрыі]] горад пашыраўся канцэнтрычнымі кола. Ягоная цэнтральная частка, гэтак званы ўнутраны горад ({{мова-de|Innere Stadt|скарочана}}), амаль супадае з адміністрацыйнымі межамі першай акругі. [[Рынгштрасэ]] зьяўляецца ланцужком бульвараў, якія ўтвараюць колца. Гісторыя Рынгаштрасэ пачалася ў 1857 годзе, калі імпэратар прыняў рашэньне разбурыць непатрэбныя больш фартыфікацыйныя збудаваньні. [[Гюртэль]], пояс, які ўтварае канцэнтрычную акружыну вакол Рынгштрасэ, узьнік ў 1890 годзе. Ён паглынуў атачаўшыя Вену вёскі й цэрквы, пабудаваныя на месцы парафіяльных цэркваў, якія атачалі ў мінулым сталіцу імпэрыі. За Гюртэлем разьмешчана гэтак званая «[[Чырвоная Вена]]», працоўныя кварталы, пабудаваныя сацыялістамі ў 1923—1934 гадох&lt;ref&gt;Путеводитель «Ле Пти Фюте» — Австрия. Изд. 5-е. — М.: Авангард, 2005. С. 67.&lt;/ref&gt;.

=== Клімат ===
Вена знаходзіцца ў межах пераходу [[марскі клімат|марскога клімату]] й [[мернакантынэнтальны клімат|вільготнага кантынэнтальнага клімату]] ў адпаведнасьці з [[кліматычная клясыфікацыя Кёпэна|клясыфікацыяй Кёпэна]]. У горадзе назіраецца цёплае лета зь сярэдняй высокай тэмпэратурай ад 22 да 26&amp;nbsp;°C, з максымумамі вышэй за 30&amp;nbsp;°C і мінімумамі каля 15&amp;nbsp;°C. Зіма параўнальна халодная, зь сярэдняй [[тэмпэратура]]й каля нуля, са [[сьнегапад]]амі, якія адбываюцца галоўным чынам са сьнежня па сакавік. Вясна й восень мякка халодная. Ападкі, як правіла, ўмераныя на працягу ўсяго году, і ў сярэднім складаюць 620 мм у год.

{{Кліматычная інфармацыя
| Назва_ў_родным_склоне = Вены
| Крыніца = [http://www.worldweather.org/006/c00017.htm worldweather.org], [http://pogoda.ru.net/monitor.php?id=11035&amp;month=9&amp;year=2009 Надвор’е й клімат]

&lt;!-- максымумы і мінімумы тэмпэратур --&gt;

| Студзень_абс_макс = 19.0      | Студзень_макс = 2.9      | Студзень_мін = -2.0  | Студзень_абс_мін = -22.6
| Люты_абс_макс = 19.0          | Люты_макс = 5.1          | Люты_мін = -0.9       | Люты_абс_мін = -21.1 
| Сакавік_абс_макс = 24.0       | Сакавік_макс = 10.3       | Сакавік_мін = 2.4    | Сакавік_абс_мін = -19.2
| Красавік_абс_макс = 28.9      | Красавік_макс = 15.2      | Красавік_мін = 5.8   | Красавік_абс_мін = -5.0
| Травень_абс_макс = 32.3       | Травень_макс = 20.5       | Травень_мін = 10.5    | Травень_абс_мін = -2.0
| Чэрвень_абс_макс = 35.9       | Чэрвень_макс = 23.4       | Чэрвень_мін = 13.5    | Чэрвень_абс_мін = 3.0
| Ліпень_абс_макс = 38.5        | Ліпень_макс = 25.6        | Ліпень_мін = 15.4     | Ліпень_абс_мін = 5.0
| Жнівень_абс_макс = 38.1       | Жнівень_макс = 25.4       | Жнівень_мін = 15.3    | Жнівень_абс_мін = 5.0
| Верасень_абс_макс = 32.7      | Верасень_макс = 20.3      | Верасень_мін = 11.7   | Верасень_абс_мін = 1.0
| Кастрычнік_абс_макс = 28.0    | Кастрычнік_макс = 14.2    | Кастрычнік_мін = 7.0 | Кастрычнік_абс_мін = -9.0
| Лістапад_абс_макс = 22.2      | Лістапад_макс = 7.5      | Лістапад_мін = 2.4   | Лістапад_абс_мін = -13.0
| Сьнежань_абс_макс = 18.6      | Сьнежань_макс = 4.0      | Сьнежань_мін = -0.5   | Сьнежань_абс_мін = -21.1
| Год_абс_макс = 38.5           | Год_макс = 14.5           | Год_мін = 6.7        | Год_абс_мін = -22.6

&lt;!-- сярэдняя тэмпэратура --&gt;

| Студзень_сяр   = -0.2
| Люты_сяр       = 1.2
| Сакавік_сяр    = 5.5
| Красавік_сяр   = 9.8
| Травень_сяр    = 14.8
| Чэрвень_сяр    = 17.9
| Ліпень_сяр     = 19.9
| Жнівень_сяр    = 19.8
| Верасень_сяр   = 15.7
| Кастрычнік_сяр = 10.2
| Лістапад_сяр   = 4.3
| Сьнежань_сяр   = 1.1
| Год_сяр        = 10.0

&lt;!-- тэмпэратура вады --&gt;

| Студзень_вады = 
| Люты_вады = 
| Сакавік_вады = 
| Красавік_вады = 
| Травень_вады = 
| Чэрвень_вады = 
| Ліпень_вады = 
| Жнівень_вады = 
| Верасень_вады = 
| Кастрычнік_вады = 
| Лістапад_вады = 
| Сьнежань_вады = 
| Год_вада =

&lt;!-- колькасьць ападкаў --&gt;

| Студзень_ападкі = 37
| Люты_ападкі = 39
| Сакавік_ападкі = 46
| Красавік_ападкі = 52
| Травень_ападкі = 62
| Чэрвень_ападкі = 70
| Ліпень_ападкі = 68
| Жнівень_ападкі = 58
| Верасень_ападкі = 54
| Кастрычнік_ападкі = 40
| Лістапад_ападкі = 55
| Сьнежань_ападкі = 44
| Год_ападкі = 620

&lt;!-- вільготнасьць --&gt;

| Студзень_вільготнасьць = 
| Люты_вільготнасьць = 
| Сакавік_вільготнасьць = 
| Красавік_вільготнасьць = 
| Травень_вільготнасьць = 
| Чэрвень_вільготнасьць = 
| Ліпень_вільготнасьць = 
| Жнівень_вільготнасьць = 
| Верасень_вільготнасьць = 
| Кастрычнік_вільготнасьць = 
| Лістапад_вільготнасьць = 
| Сьнежань_вільготнасьць = 
| Год_вільготнасьць =
}}

== Транспарт ==
[[Файл:Stephansdom 1905.jpg|міні|200пкс|[[Сабор сьвятога Стэфана|Касьцёл Сьвятога Стэфана]].]]
У Вене добра разьвіты грамадзкі транспарт. Яго аснову складаюць [[Венскі мэтрапалітэн]] ({{мова-de|U-bahn|скарочана}}) і Венскі S-Bahn, якія дадаюцца сеткай маршрутаў трамваяў і аўтобусаў. Маецца асобная трамвайная лінія Вена-Бадэн. Сетка аўтабанаў і чыгункі злучае Вену зь іншымі гарадамі Аўстрыі і [[Эўропа|Эўропы]]. Адзіны галоўны вакзал знаходзіцца ў будаўніцтве, дальнія рэйсы абслугоўваюць асноўныя вакзалы Паўднёвы, Паўночны, Заходні і [[вакзал імя Франца Ёзэфа]]. Венскі міжнародны аэрапорт «[[Вена-Швэхат|Швэхат]]» мае наўпроставыя паветраныя зносіны з большасьцю краінаў-чальцоў [[ЭЗ]] і зьяўляецца найбуйнешым па абслугоўваньні пасажыраў у Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропе. У «Швэхате» зарэгістравана больш за 60 авіякампаніяў з усяго сьвету. У 2005 годзе венскі аэрапорт асблугоўваў больш за 14 млн пасажыраў.

Венскі рачны порт зьяўляецца цэнтральным транспартным вузлом на рацэ [[Дунай|Дунаі]] і валодае самым буйным у Эўропе тэрміналам па прыёме кантэйнэраў з агульнай плошчай 60 тыс. м². У цэнтры [[лягістыка|лягістыкі]] венскага парта зарэгістравана 120 аўстрыйскіх і замежных кампаніяў, у якіх працуюць больш за 5 тыс. чалавек. У 2005 годзе праз гэты цэнтар было праведзена больш за 9 млн тон розных тавараў.

== Эканоміка ==
У 2007 годзе ''Mercer Human Resource Consulting'' апублікаваў штогадовае дасьледваньне якасьці жыцьця ў сьвеце. Па ўзроўні якасьці жыцьця, Вена ўжо ня першы раз заняла першае месца ў Эўрапейскім зьвязе. Гэты горад атрымаў найлепшыя адзнакі ў сфэрах: [[інфраструктура]], [[грамадзкі транспарт]], [[банк]]і і [[фінансы]], бясьпека, [[культура]] і вольнае баўленьне часу. Гэты паказчык паслужыў штуршком для міжнародных кампаніяў, якія ахвотна працуюць у гэтым горадзе.

Паводле зьвестак статыстычнага ведамства ЭЗ «[[Эўрастат]]», Вена зьяўляецца горадам і рэгіёнам з высокім узроўнем дабрабыту. Яна здолела захаваць вядучыя пазыцыі і атрымаць пятае месца ў рэйтынгу самых багатых рэгіёнаў ЭЗ. Пра гэта сьведчыць справаздача ЭЗ па рэгіёнах (паводле зьвестак Эўрастату). Паводле справаздачы, рэгіянальны [[СУП]] у Вене складае 178% ад сярэдняга ў Эўропе. Апярэджваюць Вену па ўзроўні дабрабыту толькі [[Лёндан]], [[Люксэмбург]], [[Брусэль]] і [[Гамбург]]. У рэйтынгу Вена разьмешчаная вышэй за [[Дублін]], [[Мюнхэн]], [[Амстэрдам]] і значна вышэй за [[Бэрлін]]. Таксама паводле дадзеных Эўрастата, у разьдзеле справаздачы «Дасьледваньне і разьвіцьцё», Вена падзяляе зь [[Верхняя Баварыя|Верхняй Баварыяй]] вышэйшую кропку рэйтынгу.

== Гарады-сябры ==
{| cellpadding=&quot;11&quot;
|- valign=&quot;top&quot;
|
* [[Браціслава]], [[Славаччына]]
* [[Брно]], [[Чэхія]]
* [[Будапэшт]], [[Вугоршчына]]
* [[Бялград]], [[Сэрбія]]
* [[Варшава]], [[Польшча]]
||
||
* [[Загрэб]], [[Харватыя]]
* [[Кіеў]], [[Украіна]]
* [[Любляна]], [[Славенія]]
* [[Масква]], [[Расея]]
||
||
* [[Стамбул]], [[Турэччына]]
* [[Табрыз]], [[Іран]]
* [[Туніс (горад)|Туніс]], [[Туніс]]
* [[Тэль-Авіў]], [[Ізраіль]]
|}

== Асобы ==
* [[Фрыдрых фон Шміт]] — архітэктар XIX стагодзьдзя
* [[Эрнст Яндль]] — аўстрыйскі [[пісьменьнік]], філёляг англіцыст і германіст

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://viennaexpert.com/foto.html Фота Вены (www.viennaexpert.com)]{{Недаступная спасылка|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20100101195832/http://very-bored.com/index.php?option=com_content&amp;task=view&amp;id=102&amp;Itemid=1 Фота Вены ўначы (very-bored.com)]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20131025105825/http://www.zoomvienna.com/thumbnails.php Фота Вены (zoomvienna.com)]{{ref-en}}
* [http://www.photoglobe.info/hl_vienna/ PhotoGlobe Vienna PhotoGlobe Vienna — яшчэ фота Вены]{{ref-en}}
* [http://willypuchner.com/en/wien/wien/wien_index1englisch.htm Вена. Любата й Меланхолія A collection of photos of Vienna (willypuchner.com)]{{ref-en}}
* [http://www.wienkultur.info/ Панарамныя фатаздымкі Вены (wienkultur.info)]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20120328035719/http://www.vrvienna.com/iview_quicktime/index.html 360º Віртуальная вандроўка па Вене, сталіцы Аўстрыі (VRVienna.com)]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20100219193329/http://www.butkaj.com/visit/thumbnails.php?album=55 Фота знакамітыз месцаў Вены (butkaj.com)]{{ref-en}}
* [http://www.wien.gv.at/english/ Сайт Вены]{{ref-en}}
* [http://www.your-friend.info/vienna/map.html Вена]{{ref-en}}

{{Землі Аўстрыі}}
{{Сталіцы Эўропы}}
{{Дунай}}

[[Катэгорыя:Вена| ]]
[[Катэгорыя:Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Аўстрыі]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>ja7g4xffs4r10tt6gj2zq0o9q7re6cc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Альжыр</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19593</id>
    <revision>
      <id>2331668</id>
      <parentid>2329616</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T15:37:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>/* Гісторыя */ крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Algeria?oldid=1102325845</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="85364" xml:space="preserve">{{Краіна2
 | СУП ППЗ                               = 581,189 млрд $
 | Год падліку СУП ППЗ                   = 2022
 | Месца паводле СУП ППЗ                 = 
 | СУП ППЗ на чалавека                   = 13 002 $
 | Год падліку СУП ППЗ на чалавека       = 2022
 | Месца паводле СУП ППЗ на чалавека     = 
 | СУП намінал                           = 191,941 млрд $
 | Год падліку СУП намінал               = 2022
 | Месца паводле СУП намінал             = 
 | СУП намінал на чалавека               = 4 294 $
 | Год падліку СУП намінал на чалавека   = 2022
 | Месца паводле СУП намінал на чалавека = 
}}
'''Альжы́р''' ({{мова-ar|الجزائر}}, {{мова-ber|ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ}}) — самая вялікая паводле плошчы краіна ў [[Афрыка|Афрыцы]]. Афіцыйная назва — '''Народная Дэмакратычная Рэспубліка Альжыр'''. Мяжуе з [[Туніс]]ам на паўночным усходзе, [[Лібія]]й на ўсходзе, [[Нігер]]ам на паўднёвым усходзе, [[Малі]] і [[Маўрытанія]]й на паўднёвым захадзе, а таксама [[Марока]] і некалькі кілямэтраў з [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахарай]] на захадзе, а з поўначы Альжыр абмываецца [[Міжземнае мора|Міжземным морам]]. Краіна займае плошчу амаль у 2,382 млн км², што робіць яе дзясятай паводле велічыні дзяржавай у сьвеце і першай ў Афрыцы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.statista.com/statistics/1207844/largest-countries-in-africa-by-area/|загаловак=Africa: largest countries by area 2020|выдавец=Statista|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Лічыцца часткай рэгіёну [[Магрыб]] у Паўночнай Афрыцы. Краіна мае паўзасушлівы клімат, большая частка насельніцтва жыве на ўрадлівай поўначы, а пустэльня [[Сахара]] займае ўвесь поўдзень краю. Сталіцай і найбуйнейшым местам ёсьць горад [[Альжыр (горад)|Альжыр]], разьмешчаны на скрайняй поўначы на ​​ўзьбярэжжы Міжземнага мора.

З XVI па XVIII стагодзьдзі Альжыр знаходзіўся ў складзе [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]]. У пачатку XIX стагодзьдзя пачалася француская калянізацыя. У 1954 годзе ў Альжыры быў сфармаваны Фронт нацыянальнага вызваленьня. Паводле вынікаў кровапралітнай вайны супраць францускіх каляніяльных войскаў у 1962 годзе Альжыр стаўся незалежнай сацыялістычнай дзяржавай. Да канца 1980-х супярэчнасьці паміж прыхільнікамі сьвецкай улады і ісламістамі перарасьлі ў грамадзянскую вайну, якая скончылася разгромам [[фундамэнталізм|фундамэнталістаў]]. Пераважная большасьць насельніцтва Альжыру складаюць арабы-бэрбэры, якія вызнаюць іслам і карыстаюцца афіцыйнымі мовамі, як то арабскай і бэрбэрскай. Тым ня менш, француская мова ня страціла свайго ўплыву і выкарыстоўваецца ў адміністрацыйнай і адукацыйнай сфэрах. Асноўнай гутарковай мовай ёсьць альжырская арабская.

Альжыр ёсьць рэспублікай зь зьмяшанай формай кіраваньня, мясцовыя выбарчыя акругі складаюцца з 58 вілаетаў і 1541 камуны. Гэта рэгіянальная дзяржава ў Паўночнай Афрыцы, якая мае сярэднюю сілу ў сусьветных справах. Альжыр мае самы высокі індэкс чалавечага разьвіцьця сярод усіх неастраўных афрыканскіх краінаў і адну з найбуйнейшых эканомік на кантынэнце, якая, аднак, у асноўным сілкуецца дзякуючы экспарту [[вуглевадароды|вуглевадародаў]]. Альжыр займае 16-е месца ў сьвеце паводле пакладах [[нафта|нафты]] і дзявятае месца паводле пакладах [[прыродны газ|прыроднага газу]]. Нацыянальная нафтавая кампанія [[Санатраш]] ёсьць найбуйнейшай кампаніяй у Афрыцы, якая пастаўляе вялікія аб’ёмы прыроднага газу ў Эўропу. Войска Альжыру ёсьць адным з найбуйнейшых паводле колькасьці ў Афрыцы, а дзяржава ў цэлым мае самы вялікі абаронны бюджэт на кантынэнце. Альжыр уваходзіць у [[Афрыканскі зьвяз]], [[Арабская ліга|Лігу арабскіх дзяржаваў]], [[Арганізацыя ісламскай супрацы|Арганізацыю ісламскай супрацы]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]], [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў|Арганізацыю Аб’яднаных Нацыяў]] і [[Зьвяз арабскага Магрыбу]]. У верасьні 2005 году атрымаў статус асацыяванага чальца [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага зьвязу]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Roman Arch of Trajan at Thamugadi (Timgad), Algeria 04966r.jpg|значак|Арка Траяна ў Тамугадзі (Тымгад), малюнак пачатку 1800-х гадоў.]]
[[Файл:Constantine Algerien 002.jpg|значак|Горад Канстантына, 1840 год.]]
=== Старажытнасьць ===
У старажытныя часы на поўначы сучаснае краіны на ўзьбярэжжы атрымала разьвіцьцё [[ібэрамаўрытанская культура]]. Сумесь народнасьцяў Паўночнай Афрыкі ў рэшце рэшт прывяла да ўтварэньня выразнага адрознага народа [[бэрбэры|бэрбэраў]], якія ёсьць карэннымі народамі Паўночнай Афрыкі&lt;ref&gt;Brett, Michael; Fentress, Elizabeth (1997). [https://books.google.com/books?id=8Zcz91t29ukC «Berbers in Antiquity»]. The Berbers. Wiley-Blackwell. — ISBN 978-0-631-20767-2.&lt;/ref&gt;. У IX стагодзьдзі да н. э. на поўначы Афрыкі паўстала [[Картаген|Картагенская дзяржава]], якая пашырылася ўздоўж паўночнаафрыканскага ўзьбярэжжа. Да 600 году да н. э. прысутнасьць [[фінікійцы|фінікійцаў]] пашырылася да [[Гіпон]]у, [[Скікда|Скікды]], [[Шэршэль|Шэршэлю]] і [[Тыпаза|Тыпазы]]. Гэтыя паселішчы служылі як рынкавыя гарады і парты. З ростам магутнасьці Картагену, ягоны ўплыў на карэннае насельніцтва рэзка павялічыўся. Бэрбэрская цывілізацыя ўжо знаходзілася на этапе, на якой сельская гаспадарка, вытворчасьць, гандаль і палітычная арганізацыя ўжо мела разьвіцьцё. Гандлёвыя сувязі паміж Картагенам і бэрбэрамі ўзмацьняліся, але тэрытарыяльная экспансія таксама прывяла да заняволеньня бэрбэраў, якія былі вымушаныя плаціць даніну і служыць у картагенскім войску.

Да пачатку IV стагодзьдзя да н. э. бэрбэры складалі вялікую частку фінікійскага войска. У 241 годзе да н. э. яны зладзілі гэтак званае паўстаньне наймітаў пасьля таго, як Картаген не сплаціў наймітам грошы праз уласную паразу ў [[Першая Пунічная вайна|Першай Пунічнай вайне]]&lt;ref&gt;Christelle Fischer-Bovet (2014). [https://books.google.com/books?id=z0sHAwAAQBAJ&amp;pg=PA91 «Army and Society in Ptolemaic Egypt»]. Cambridge University Press. — С. 91. — ISBN 978-1-107-00775-8.&lt;/ref&gt;. Бэрбэры здолелі атрымаць кантроль над большай часткай паўночнаафрыканскай тэрыторыі Картагена, і пачалі біць уласную манэту званую лібійскай, бо менавіт гэтая назва выкарстоўвался ў грэцкай мове дзеля апісаньня тубыльцаў Паўночнай Афрыкі. Картагенская дзяржава зьведала заняпад, а ў 146 годзе да н. э. Картаген быў зьнішчаны. Губляючы лідэраства ў рэгіёне, фінікійцаў замянілі бэрбэрскія лідэры. Да II стагодзьдзя да н. э. зьявіліся некалькі вялікіх, але слаба кантраляваных бэрбэрскіх каралеўстваў. Аднымі з такіх каралеўстваў былі [[Нумідыя]] і [[Маўрытанія]]. У I стагодзьдзі да н. э. тэрыторыя была заваяваная [[Старажытны Рым|Рымам]]. На працягу некалькіх стагодзьдзяў Альжырам кіравалі рымляны, якія заснавалі шмат калёніяў у рэгіёне. Як і астатняя частка Паўночнай Афрыкі, Альжыр служыў хлебнай жытніцай імпэрыі, экспартуючы крупы і іншую сельскагаспадарчую прадукцыю. Германскія [[вандалы]], ачоленыя [[Гайзэрых]]ам, уварваліся ў Паўночную Афрыку ў 429 годзе і да 435 году ўсталявалі кантроль над прыбярэжнай Нумідыяй&lt;ref&gt;Cameron, Averil; Ward-Perkins, Bryan (2001). [https://books.google.com/books?id=Qf8mrHjfZRoC&amp;pg=RA1-PA124 «Vandal Africa, 429—533»]. The Cambridge Ancient History. Vol. 14. Cambridge University Press. — С. 124—126. — ISBN 978-0-521-32591-2.&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, мясцовыя плямёны не страцілі самастойнасьці і рабілі напады на вандалаў. Акрамя таго, падчас улады рымлянаў, [[Бізантыйская імпэрыя|бізантыйцаў]], вандалаў, картагенцаў і [[Асманская імпэрыя|асманаў]] народ бэрбэраў быў адзіным альбо адным зь нямногіх у Паўночнай Афрыцы, якія заставаліся незалежнымі&lt;ref&gt;Wysner, Glora M. (30 January 2013). [https://books.google.com/books?id=wqF8CgAAQBAJ&amp;pg=PT167 «The Kabyle People»]. Read Books Ltd. — ISBN 9781447483526&lt;/ref&gt;. Нават падчас мусульманскай навалы на Паўночную Афрыку яны ўсё яшчэ мелі кантроль і валодалі горнымі рэгіёнамі Паўночнае Афрыкі&lt;ref&gt;[https://books.google.com/books?id=GI5CAAAAcAAJ&amp;pg=PA45 «The art journal London»]. Virtue.&lt;/ref&gt;. Пасьля падзеньня [[Заходняя Рымская імпэрыя|Заходняй Рымскай імпэрыі]] на частцы тэрыторыі сучаснага Альжыру паўстала [[Маўра-Рымская дзяржава]].

=== Арабская навала ===
Пасьля нязначнага супраціву мясцовых жыхароў мусульманскія арабы [[Амэядзкі халіфат|Амэядзкага халіфату]] захапілі і скарылі Альжыр у пачатку VIII стагодзьдзя. Вялікая колькасьць бэрбэраў навярнулася ў [[іслам]]. [[Хрысьціянства|Хрысьціяне]], бэрбэры і [[лацінская мова|лацінскамоўныя]] жыхары заставаліся ў большасьці на поўначы Афрыкі да канца IX стагодзьдзя, а мусульмане пачалі складаць большасьць толькі ў X стагодзьдзі&lt;ref name=&quot;Conant&quot;&gt;Conant, Jonathan (2012). «Staying Roman». — С. 364—365. — ISBN 978-0-521-19697-0.&lt;/ref&gt;. Пасьля руйнаваньня халіфату зьявіліся шматлікія мясцовыя дынастыі, якія атрымалі ўладу над аскепкамі былога халіфату. Хрысьціяне пакідалі рэгіён у тры хвалі, як то па першапачатковай заваёве ў X стагодзьдзі, у XI стагодзьдзі. Апошняя хваля эвакуявалася на [[Сыцылія|Сыцылію]] [[нарманы|нарманамі]], а нешматлікія хрысьціянскія грамады заставаліся ў рэгіёне яшчэ ў XIV стагодзьдзі&lt;ref name=&quot;Conant&quot;/&gt;.

У Сярэднявеччы Паўночная Афрыка была домам для многіх выбітных навукоўцаў, сьвятых і сувэрэнаў, да ліку якіх варта далучыць [[Юда ібн Курайш|Юду ібн Курайша]], першага граматыка сэміцкіх і бэрбэрскіх моваў, суфійскіх майстроў [[Абу Маньян]]а і [[Сыдзі Эль-Гуары]], эміры [[Абд-аль-Мумін]] і [[Ягмурасэн ібн-Заян]]. Менавіта ў гэты час у [[Магрыб]]е зьявіліся прадстаўнікі [[дынастыя Фатымідаў|дынастыі Фатымідаў]], дзеці [[Фатыма (дачка Мухамада)|Фатымы]], дачкі [[Мухамад]]а. Гэтыя Фатыміды стварылі дынастыю, якая ўтварыла імпэрыю, якая ўлучала тэрыторыі ад Магрыба, [[Гіджаз]]а і [[Левант]]а. Гэтая дзяржава мела сьвецкі ўрад, а таксама магутнае войска і флёт, які складаўся ў асноўным з [[арабы|арабаў]] і леванційцаў. Сталіца гэтае імпэрыі месьцілася ў [[Каір]]ы. Па сканчэньні бэрбэрскага паўстаньня на тэрыторыі Магрыбу ўзьніклі шматлікія незалежныя дзяржавы. На тэрыторыі Альжыру паўстала [[дынастыя Рустамідаў]]. Іхняе каралеўства цягнулася ад [[Тафіляльта|Тафіляльты]] ў [[Марока]] да гор Нафуса ў [[Лібія|Лібіі]], улучаючы паўднёвы, цэнтральны і заходні [[Туніс]], у тым ліку тэрыторыю ўсіх сучасных краінаў Магрыба. На поўдні краіна сягала сучасных межаў з [[Малі]] і ўлучала частку тэрыторыі Маўрытаніі&lt;ref&gt; [https://books.google.co.uk/books?id=MmtBAgAAQBAJ&amp;pg=PT311#v=onepage «The Puffin History of the World: Volume 1.»] Roshen Dalal.&lt;/ref&gt;. Пасьля заняпаду дынастыі моц набыла [[дынастыя Зырыдаў]], якая акрамя таго атрымалі кантроль над часткай [[Гішпанія|Гішпаніі]] і [[Сыцылія]]й. Зырыды фармальна вызнавалі Фатымідаў сваімі сюзэрэнамі, але пазьней аб’явілі аб сваёй незалежнасьці. Паколькі Фатыміды былі на той час няздольныя зрабіць сілавы адказ, яны скарысталі іншую тактыку. Паміж [[Ніл]]ам і [[Чырвонае мора|Чырвоным морам]] жылі бэдуінскія качэўныя плямёны, высланыя ў свой час з [[Арабійскі паўвостраў|Арабіі]]. Яны рэгулярна турбавалі сялянаў даліны Нілу, сваімі нападамі і рабаваньнямі. Візыры Фатымідаў падбухторлі іх зрабіць навалу на Зырыдаў, нават заплаціўшы ім грошы&lt;ref&gt;Fage, John; Tordoff, with William (23 October 2013). [https://books.google.com/books?id=mXa4AQAAQBAJ&amp;q=1048+banu+hilal&amp;pg=PA166 «A History of Africa»]. Routledge. — ISBN 978-1-317-79727-2.&lt;/ref&gt;. Плямёны рушылі на ўсход разам з жынчынамі, дзецьмі і жывёламі. Яны звычайна не бралі гарады пад кантрль, рабуючы і руйнуючы іх&lt;ref&gt;Meredith, Martin (11 September 2014). [https://books.google.com/books?id=xXN0AwAAQBAJ&amp;q=1048+banu+hilal&amp;pg=PT66 «Fortunes of Africa: A 5,000 Year History of Wealth, Greed and Endeavour»].. Simon and Schuster. — ISBN 978-1-4711-3546-0.&lt;/ref&gt;. Прыток арабаў-бэдуінаў быў галоўным фактарам моўнай, культурнай арабізацыі Магрыба і распаўсюджваньні качоўнага ладу жыцьця ў раёнах, дзе раней дамінуючай была сельская гаспадарка&lt;ref&gt;[https://muslimheritage.com/the-great-mosque-of-tlemcen/ «The Great Mosque of Tlemcen»]. Muslim Heritage.&lt;/ref&gt;. [[Ібн Хальдун]] адзначаў, што землі, разбураныя плямёнамі [[Бану Гіляль]], сталі цалкам засушлівымі пустэльнямі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130527170154/http://www.galtoninstitute.org.uk/Newsletters/GINL9603/PopCrises3.htm «Populations Crises and Population Cycles»]. Claire Russell and W. M. S. Russel.&lt;/ref&gt;. У XIII стагодзьдзі паўстала [[дынастыя Заянідаў]], якія захоўвалі свой кантроль над Альжырам на працягу трох стагодзьдзяў. Большая частка ўсходніх тэрыторыяў Альжыру знаходзілася пад уладай [[дынастыя Гафсыдаў|дынастыі Гафсыдаў]], але эмірат Бэджая, які належыў да гафсыдзкай дзяржавы, часам быў незалежным ад цэнтральнага туніскага кантролю. У свой росквіт каралеўства Заянідаў уключала ўсё Марока, у якасьці васальнай дзяржавы, а на ўсходзе даходзіла да Туніса, які быў захоплены яшчэ падчас панаваньня [[Абу Ташфін]]а&lt;ref&gt;[https://books.google.co.uk/books?id=o3SRAAAAIAAJ «Les états de l’Occident musulman aux XIIIe, XIVe et XVe siècles: institutions gouvernementales et administratives»]. Atallah Dhina Office des Publications Universitaires.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://books.google.co.uk/books?id=q6AwAQAAMAAJ&amp;q=vassal+d%27tlemcen «Recueil des notices et mémoires de la Société archéologique du département de Constantine»]. L. Arnolet.&lt;/ref&gt;.

=== Гішпанскі і асманскі кантроль ===
На пачатку XVI стагодзьдзя [[Гішпанія]] вырашыла ўварвацца ў Альжыр і разграміць каралеўства [[Тлемсэн]]. У 1505 годзе яны захапілі [[Мэрс-эль-Кебір]], а ў 1509 годзе пасьля крывавай аблогі ім скарыўся [[Аран (горад)|Аран]]&lt;ref&gt;Sánchez Doncel, Gregorio (1991). «Presencia de España en Orán, 1509—1792». Estudio Teológico de San Ildefonso.&lt;/ref&gt;. Эўрапейцы мелі шэраг іншых важкіх перамог. У 1516 годзе асманскія браты прадпрымальнікі [[Арудж Барбароса|Арудж]] і [[Хайрэдын Барбароса]] перанесьлі сваю базу ў Альжыр, здолеўшы захапіць [[Джыджэль]] і [[Альжыр (горад)|Альжыр]] у гішпанцаў пры дапамозе мясцовых жыхароў, якія бачылі ў іх вызваліцеляў ад хрысьціянаў. Аднак, браты ў рэшце рэшт забілі мясцовага шляхціча Саліма аль-Тумі і ўзялі пад свой кантроль горад і навакольле. Калі Арудж быў забіты ў 1518 годзе падчас уварваньня ў Тлемсэн, Хэйрэдын зьмяніў яго на пасадзе кіраўніка Альжыру. Асманскі султан дараваў яму тытул і выслаў вайсковы кантынгент у колькасьці каля 2 тысяч [[янычары|янычараў]]. Пры дапамозе гэтай сілы і прымкнулых тубыльцаў асманы заваявалі ўвесь рэгіён паміж Канстантынам і Аранам, які, аднак, заставаўся пад гішпанскім кантролем да 1792 году&lt;ref&gt;Mikaberidze, Alexander (2011). «Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia». Volume 1. ABC-CLIO. — С. 847.&lt;/ref&gt;. Рэгіён быў у выніку далучаны да [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]] і кіраваўся прызначаным султанам пашом. У гэты ж момант атрымала разьвіцьцё [[пірацтва]], якія палявалі на неісламскіх караблі ў заходнім [[Міжземнае мора|Міжземным моры]], а таксама рабілі напады на прыбярэжныя гарады&lt;ref&gt;Davis, Robert (2003). [https://archive.org/details/trent_0116405722392 «Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast and Italy, 1500—1800»]. Palgrave Macmillan. — ISBN 978-0-333-71966-4.&lt;/ref&gt;. Піраты часта захоплівалі пасажыраў і экіпаж ды прадавалі іх альбо выкарыстоўвалі ў якасьці рабоў. Паводле зьвестак Робэрта Дэйвіса, з XVI па XIX стагодзьдзі піраты захапілі ў рабства ад 1 да 1,25 мільёна эўрапейцаў&lt;ref&gt;Robert Davis (17 February 2011). [https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/white_slaves_01.shtml «British Slaves on the Barbary Coast»]. BBC.&lt;/ref&gt;. У 1711 годзе была дасягнутая фактычная незалежнасьць рэгіёна ад Асманскай імпэрыі.

=== Француская калянізацыя ===
* 1830 — пачатак [[Францыя|францускай]] калянізацыі. Узброенае дужаньне (напрыклад, паўстаньне [[Абд аль-Кадзір]]а) доўжыцца ледзь не да канца XIX стагодзьдзя. Лепшыя землі краіны засяляюць каляністы з [[Эўропа|Эўропы]].
* 1848 — Альжыр абвешчаны тэрыторыяй Францыі, паасоблены на дэпартамэнты на чале з прэфэктамі і ўзначальваецца францускім генэрал-губэрнатарам.
* Красавік 1940 — падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] пасьля капітуляцыі Францыі перад гітлераўскай Нямеччынай Альжыр становіцца крыніцай сыравіны і харчы для Нямеччыны і Італіі.
* Лістапад 1942 — у Альжыры высаджаны ангельска-амэрыканскі дэсант. У наступе на Туніс на баку саюзьнікаў прымаюць удзел і францускія войскі, у значнай ступені ўкамплектаваныя альжырцамі, мараканцамі і жыхарамі іншых францускіх калёніяў у Афрыцы.

=== Незалежнасьць ===
* 1954 — [[Фронт нацыянальнага вызвалення (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызвалення]] (ФНВ) пачынае [[Альжырская вайна|вайну за незалежнасьць]], якая прывяла да вялікіх ахвяр, лік якіх вагаецца, па розных адзнаках ад 300 тыс. да 1 мільёна. Вялікую дзель гэтага ліку складаюць мірныя жыхары. У верасьні 1959 урад Францыі прызнаў права альжырцаў на самавызначэньне, аднак гэты ход быў сустрэты францускімі каляністамі і «правымі» ў багнеты, двойчы ўладкоўваліся буйныя антыўрадавыя мецяжы з мэтай спыніць працэс перадачы палітычнай улады мясцоваму насельніцтву. Перагаворны працэс завяршыўся падпісаньнем 18 сакавіка 1962 дамоваў аб спыненьні агню і самавызначэньні Альжыру шляхам рэфэрэндуму ([[Эвіянскія дамовы]]). Падчас рэфэрэндуму ў Альжыры яўка склала 91 %, за самавызначэньне Альжыру прагаласавала 99,7 % якія зьявіліся, а ў Францыі меркаваньні падзяліліся прыкладна пароўну, разам атрымалася 64 % «за». У адпаведнасьці з раней дасягнутымі дамоўленасьцямі ў 1964 Францыя вывяла свае войскі, да 1 ліпеня 1967 эвакуявалі ваенныя базы ў Сахары, у лютым 1968 эвакуявалі ваенна-марскую базу ў Мэрс-эль-Кэбіру. Эканамічныя актывы буйных францускіх кампаніяў у Альжыры, паводле Эвіянскіх дамоваў, засталіся ў іх руках, хоць маёмасьць каляністаў была нацыяналізаваная.
* Спробы створанай у 1961, якая пайшла ў падпольле, ваенна-фашысцкай арганізацыі ОАС ({{мова-fr|Organisation armee secrete}}) сарваць выкананьне дамоваў шляхам масавага тэрору ў гарадах посьпеху ня мелі. Падчас рэфэрэндуму 1 ліпеня 1962 пераважная большасьць альжырцаў выказалася за незалежнасьць, якая была неадкладна прызнаная ўрадам Францыі. Звыш мільёна эўрапейцаў і іх прыхільнікі зь ліку мясцовых жыхароў у сьпешным парадку пакінулі краіну.
* Першы ўрад незалежнага Альжыра ўзначальвае лідэр ФНО [[Ахмэд Бэн Бэла]]. У 1965 годзе адбыўся вайсковы пераварот, да ўлады прыходзіць [[Хуары Бумедзьен]], міністар абароны і былы паплечнік Бэн Бэлы, які абвясьціў курс на будаўніцтва сацыялістычнай па ісьце, але прагматычнай па духу эканоміка-палітычнай сыстэмы, з улікам альжырскай спэцыфікі і без арыентацыі на якія-небудзь узоры. У краіне ўсталёўваецца аднапартыйная сыстэма. У гэты пэрыяд адужалі і пашырэлі сувязі паміж СССР і Альжырам, якія зарадзіліся яшчэ ў пэрыяд вайны за незалежнасьць Альжыру, які цяпер лічыўся адным з саюзьнікаў СССР, ідучым па «некапіталістычным шляху разьвіцьця». Наступныя 25 гадоў становяцца для Альжыру пэрыядам параўнальнай стабільнасьці.

Пасьля сьмерці Бумедзьена разгарнулася дужаньне паміж фракцыямі ў кіруючай партыі, і ў выніку краіну і партыю ўзначаліў кампрамісны кандыдат, [[Шадлі Бенджэдзід]]. У пэрыяд яго кіраваньня мовіліся ўсе эканамічныя недахопы папярэдняга прэзыдэнта, і да канца 80-х краіна апынулася на грані эканамічнага калапсу. У 1986 і 1988 гадах мелі месца масавыя беспарадкі, выкліканыя пагаршэньнем якасьці жыцьця, для ўтаймаваньня якіх прыйшлося прыцягваць войска.

У 1980-я гады адбыўся ідэалягічны паварот у рэлігійнай вобласьці, альжырскае кіраўніцтва ў пошуках крыніц эканамічнай дапамогі ўзяло курс на супрацоўніцтва з кансэрватыўнымі мусульманскімі краінамі, укладваючы значныя сродкі ў разьвіцьцё ісламскай інфраструктуры. Пры гэтым мясцовае духавенства ідэйна і фінансава пераарыентуецца на рэлігійныя цэнтры краінаў Пэрсыдзкага заліва. У выніку адбываецца рэзкае ўзмацненьне фундамэнталісцкіх настрояў у асяродзьдзі духавенства і рэлігійных актывістаў. Фундамэнталісты патрабуюць перабудовы грамадзтва па законах шарыяту і пасьлядоўна выступаюць супраць сьвецкіх уладаў, вінавацячы іх у адыходзе ад ісламу. Ва ўмовах нарастальнага эканамічнага і палітычнага крызісу ісламісты заявілі прэтэнзіі на ўладу з мэтай пабудовы тэакратычнай дзяржавы цалкам на аснове шарыяту і запаветаў [[каран]]а.

У сьнежні 1991 — пасьля таго, як становіцца ясна, што ў выніку першага раўнда першых шматпартыйных выбараў у краіне перамогу пачынае атрымліваць [[Ісламскі фронт выратавання]], альжырскія вайскоўцы адмянілі другі раўнд, прымусілі прэзыдэнта краіны [[Шадлі Бенджэдзід]]а сысьці ў адстаўку, усталявалі ваенны рэжым і забаранілі Ісламскі фронт выратаваньня. На гэта ісламісты адрэагавалі сыходам у падпольле і тэрорам. Тактыка экстрэмістаў будавалася як на ўдарах па ваенна-паліцэйскіх сілах і прадстаўніках эліты, так і на запалохваньні насельніцтва. Буйнамаштабная грамадзянская вайна падоўжылася амаль дзесяцігодзьдзе, а асобныя стычкі назіраюцца па цяперашні час. За ўсе гады вайна панесла жыцьці звыш 100 тыс. чалавек, у асноўным ахвяры паказальных масавых расправаў і тэрарыстычных актаў ісламісцкіх груповак. Дзяржаве была прычыненая велізарная эканамічная шкода. Толькі цьвёрдая лінія вайскоўца кіраўніцтвы Альжыру ў 1992—1999 гадах дазволіла зьбіць хвалю тэрору і прымусіла экстрэмістаў пайсьці на перамовы аб нацыянальным прымірэньні. Да дужаньня з экстрэмістамі шырока прыцягвалася мясцовае насельніцтва ў форме атрадаў самаабароны. Гэта абцяжарвала дзеяньні экстрэмістаў на шматлікіх тэрыторыях, забясьпечвала іх палітычную ізаляцыю ад грамадзтва і вызваляла значныя сілы войска і спэцпадразьдзяленьняў для актыўных дзеяньняў. Вялікае значэньне надавалася ўсталяваньню кантролю над ісламскай інфраструктурай, пасьлядоўнаму выдаленьню зь мячэцяў радыкальных імамаў, а таксама спыненьню каналаў вонкавага фінансаваньня, як узброенага крыла экстрэмістаў, так і іх палітычных структур.
* Красавік 2004 — пасьля перамогі Абдэльазіза Бутэфлікі на прэзыдэнцкіх выбарах была абвешчаная частковая [[амністыя]], па ўмовах якой мяцежнікам гарантавалася прабачэньне, калі яны добраахвотна здадуцца і раззброяцца.
* Верасень 2005 — на ўсенародным рэфэрэндуме ўхвалены ўрадавы праект «Хартыя за мір і згоду», які прадугледжвае амністыю былых чальцоў бандфармаваньняў, якія спыняюць узброенае дужаньне з уладамі і жадаючых вярнуцца да мірнага жыцьця. Аднак найбуйнейшая ў краіне ісламісцкая групоўка «[[Салафісцкая група пропаведзі і джыхаду]]» (каля 1000 баявікоў), якая далучылася ў 2004 да міжнароднай тэрарыстычнай сеткі «[[Аль-Каіда]]», афіцыйна абвясьціла аб адмове ад удзелу ў гэтым праекце.
* Кастрычнік 2006 — лідэр «Салафісцкай групы пропаведзі і джыхаду» Абу Мусаб Абдель Вудуд заявіў аб пачатку «доўгатэрміновай вайны супраць інтэрасаў ЗША і Захаду ў рэгіёне Арабскага Магрыбу».

== Палітыка ==
=== Дзяржаўны лад ===
[[Файл:Hémicycle de l'assemblée populaire nationale (Algérie).jpg|значак|Месца паседжаньняў [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народнага нацыянальнага сходу]].]]
Кіраўніком дзяржавы ёсьць прэзыдэнт Альжыру, які абіраецца на пяцігадовы тэрмін. Раней тэрмін прэзыдэнта быў абмежаваны двума пяцігадовымі тэрмінамі, але папраўка да канстытуцыі, ухваленая парлямэнтам 11 лістапада 2008 году, скасавала гэтае абмежаваньне&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20081114015503/http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/7724635.stm|загаловак=Algeria Deputies Scrap Term Limit|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Доўгі час прэзыдэнтам краіны быў [[Абдэль Азіз Бутэфліка]], які меў намер балятавацца на прэзыдэнцкую пасаду яшчэ раз у 2019 году, аднак праз масавыя пратэсты быў вымушаны абвесьціць аб сваёй адстаўцы 3 красавіка 2019 году&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/02/algeria-latest-news-president-abdelaziz-bouteflika-resigns|загаловак=Algeria’s president Abdelaziz Bouteflika resigns after 20 years|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. [[Абдэльмаджыд Тэбун]], незалежны кандыдат, быў абраны прэзыдэнтам пасьля таго, як выбары ў рэшце рэшт адбыліся 12 сьнежня 2019 году. Пратэстоўцы адмовіліся прызнаць Тэбунам прэзыдэнтам, спасылаючыся на патрабаваньні ўсебаковай рэформы палітычнай сыстэмы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-50782676|загаловак=Algeria election: Fresh protests as Tebboune replaces Bouteflika|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Паводле дзейнай канстытуцыі 1996 году кіраўнік дзяржавы мае шырокія паўнамоцтвы, то бок ёсьць вярхоўным галоўнакамандуючым узброенымі сіламі і міністрам абароны, прызначае кіраўніка ўрада, губэрнатараў (валі), траціну чальцоў Рады нацыі (верхняй палаты парлямэнту) і Канстытуцыйнай рады. 

Парлямэнт Альжыру ёсьць двухпалатным, то бок ніжняя палата, вядомая як [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народны нацыянальны сход]], налічвае 462 чальцоў, якія выбіраюцца прамым шляхам на пяцігадовы тэрмін, у той час як верхняя палата, [[Рада нацыі (Альжыр)|Рада нацыі]], мае 144 чальцоў, якія абіраюцца на шасьцігадовы тэрмін, зь якіх 96 чальцоў выбіраюцца мясцовымі сходамі і 48 прызначаюцца прэзыдэнтам. Органам выканаўчай улады краіны ёсьць Рада міністраў. Асноўнымі палітычнымі партыямі ёсьць [[Фронт нацыянальнага вызваленьня (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызваленьня]], [[Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне (Альжыр)|Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне]], [[Фронт сацыялістычных сілаў (Альжыр)|Фронт сацыялістычных сілаў]], [[Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю (Альжыр)|Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю]], [[Рух грамадзтва за мір (Альжыр)|Рух грамадзтва за мір]], рух «Ан-Нахда» і іншыя. Забароненае фармаваньне партыяў на рэлігійнай, моўнай, расавай, плоцевай, карпаратыўнай або рэгіянальнай аснове. Да ліку асноўных грамадзкіх арганізацыяў уваходзяць [[Усеагульны зьвяз альжырскіх працаўнікоў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх сялянаў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскай моладзі]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх жанчынаў]].

Як мяркуецца, выбраныя палітыкі адносна мала ўплываюць на палітыку Альжыру. Замест гэтага група неабраных цывільных і вайскоўцаў, фактычна кіруе краінай, нават вырашаючы, хто павінен абірацца прэзыдэнтам&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.lebanese-forces.com/2019/04/12/algeria-132/|загаловак=What’s happening in Algeria… is it the “Arab spring”?‎|выдавец=Lebanese Forces Official Website|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Самым уплывовым чалавекам да пратэстаў 2019 году, як лічыцца, быў [[Магамэд Мэд’ен]], кіраўнік вайсковай выведкі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.economist.com/node/21554565|загаловак=Still waiting for real democracy|выдавец=The Economist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Замежныя стасункі ===
Альжыр бярэ ўдзел у дзейнасьці шэрагу сусьветніх арганізацыяў, як то арабскай супрацы і міжнароднай супрацы, як то [[Група 77]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]] ды іншых. Альжыр уключаны ў [[Эўрапейская палітыка суседзтва|Эўрапейскую палітыку суседзтва]] (ЭПС), якая накіраваная на збліжэньне ЭЗ зь ягонымі суседзямі. У 2009 годзе ўрад [[Францыя|Францыі]] пагадзіўся выплаціць кампэнсацыю ахвярам ядзерных выпрабаваньняў у Альжыры. Прадстаўляючы законапраект аб выплатах, міністар абароны [[Эрвэ Марэн]] заявіў, што Францыі прыйшоў час мірыцца з сабою праз сыстэму кампэнсацыяў і рэпарацыяў. Альжырскія афіцыйныя асобы і актывісты лічаць, што гэта добры першы крок на паляпшэньне адносінаў паміж краінамі, і спадзяюцца, што гэта будзе спрыяць большай кампэнсацыі ў будучыні&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20161104142121/http://www.cbc.ca/news/world/france-offers-compensation-to-victims-sickened-by-nuclear-tests-1.797730|загаловак=France offers compensation to victims sickened by nuclear tests|выдавец=CBC/Radio-Canada|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Напружанасьць паміж Альжырам і [[Марока]] ў адносінах да [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахары]] была перашкодай дзеля супрацы ў рамках [[Зьвяз арабскага Магрыбу|Зьвязу арабскага Магрыбу]], намінальна ўтворанага ў 1989 годзе, але які меў невялікую палітычную вагу&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://webarchive.loc.gov/all/20011125202857/http%3A//www.arabicnews.com/ansub/daily/day/990219/1999021906.html|загаловак=Bin Ali calls for reactivating Arab Maghreb Union, Tunisia-Maghreb, Politics|выдавец=Arabic News|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 24 жніўня 2021 году Альжыр абвесьціў аб разрыве дыпляматычных стасункаў з Марока&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.upstreamonline.com/politics/algeria-stops-gas-supplies-to-spain-via-morocco-as-diplomatic-row-with-rabat-intensifies/2-1-1092219|загаловак=Algeria stops gas supplies to Spain via Morocco, as diplomatic row with Rabat intensifies|выдавец=Upstream|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Адміністрацыйны падзел ===
Алжыр падзелены на 58 вілаетаў, 553 акругі і 1541 муніцыпалітэт. Кожны вілает, акруга і муніцыпалітэт маюць назву, утвораную ад назвы свайго адміністрацыйнага цэнтру, якім звычайна ёсьць самы вялікі горад.

{| border=&quot;0&quot;
|-----
|[[Файл:Algeria wilayas.png]]
|
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;1&lt;/small&gt; [[Адрар (вілает)|Адрар]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;2&lt;/small&gt; [[Шэліф (вілает)|Шэліф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;3&lt;/small&gt; [[Агуат (вілает)|Агуат]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;4&lt;/small&gt; [[Ум-эль-Буагі (вілает)|Ум-эль-Буагі]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;5&lt;/small&gt; [[Батна (вілает)|Батна]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;6&lt;/small&gt; [[Бэджая (вілает)|Бэджая]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;7&lt;/small&gt; [[Біскра (вілает)|Біскра]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;8&lt;/small&gt; [[Бэшар (вілает)|Бэшар]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;9&lt;/small&gt; [[Бліда (вілает)|Бліда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;10&lt;/small&gt; [[Буйра (вілает)|Буйра]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;11&lt;/small&gt; [[Таманрасэт (вілает)|Таманрасэт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;12&lt;/small&gt; [[Тэбэса (вілает)|Тэбэса]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;13&lt;/small&gt; [[Тлемсэн (вілает)|Тлемсэн]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;14&lt;/small&gt; [[Тыярэт (вілает)|Тыярэт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;15&lt;/small&gt; [[Тызі-Узу (вілает)|Тызі-Узу]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;16&lt;/small&gt; [[Альжыр (вілает)|Альжыр]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;17&lt;/small&gt; [[Джэльфа (вілает)|Джэльфа]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;18&lt;/small&gt; [[Джыджэль (вілает)|Джыджэль]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;19&lt;/small&gt; [[Сэтыф (вілает)|Сэтыф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;20&lt;/small&gt; [[Саіда (вілает)|Саіда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;21&lt;/small&gt; [[Скікда (вілает)|Скікда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;22&lt;/small&gt; [[Сыдзі-Бэль-Абэс (вілает)|Сыдзі-Бэль-Абэс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;23&lt;/small&gt; [[Анаба (вілает)|Анаба]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;24&lt;/small&gt; [[Гельма (вілает)|Гельма]]
|
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;25&lt;/small&gt; [[Канстантына (вілает)|Канстантына]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;26&lt;/small&gt; [[Мэдэа (вілает)|Мэдэа]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;27&lt;/small&gt; [[Мастаганэм (вілает)|Мастаганэм]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;28&lt;/small&gt; [[М’Сыла (вілает)|М’Сыла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;29&lt;/small&gt; [[Маскара (вілает)|Маскара]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;30&lt;/small&gt; [[Уаргла (вілает)|Уаргла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;31&lt;/small&gt; [[Аран (вілает)|Аран]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;32&lt;/small&gt; [[Эль-Баяд (вілает)|Эль-Баяд]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;33&lt;/small&gt; [[Ілізі (вілает)|Ілізі]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;34&lt;/small&gt; [[Бордж-Бу-Арэрыдж (вілает)|Бордж-Бу-Арэрыдж]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;35&lt;/small&gt; [[Бумэрдэс (вілает)|Бумэрдэс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;36&lt;/small&gt; [[Эль-Тарэф (вілает)|Эль-Тарэф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;37&lt;/small&gt; [[Тындуф (вілает)|Тындуф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;38&lt;/small&gt; [[Тысэмсільт (вілает)|Тысэмсільт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;39&lt;/small&gt; [[Эль-Уэд (вілает)|Эль-Уэд]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;40&lt;/small&gt; [[Хеншэла (вілает)|Хеншэла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;41&lt;/small&gt; [[Сук-Аграс (вілает)|Сук-Аграс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;42&lt;/small&gt; [[Тыпаза (вілает)|Тыпаза]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;43&lt;/small&gt; [[Міла (вілает)|Міла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;44&lt;/small&gt; [[Айн-Дэфла (вілает)|Айн-Дэфла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;45&lt;/small&gt; [[Наама (вілает)|Наама]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;46&lt;/small&gt; [[Айн-Тэмушэнт (вілает)|Айн-Тэмушэнт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;47&lt;/small&gt; [[Гардая (вілает)|Гардая]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;48&lt;/small&gt; [[Рэлізан (вілает)|Рэлізан]]
|}

== Геаграфія ==
[[Файл:Oasis.JPG|міні|Аазіс]]
На тэрыторыі Альжыру вылучаюць дзьве геалягічныя вобласьці — плятформенную Сахарскую, якая ўтварылася яшчэ ў [[дакембрыя|дакембрыі]], і складкаватую Атляскую, што ўтварылася падчас альпійскай складкаватасьці.

Пустэльня [[Сахара]] займае 80 % тэрыторыі краіны і складаецца з асобных пяшчаных (Вялікі Заходні Эрг, Вялікі Ўсходні Эрг, Эрг-Ігідзі, Эрг-Шэш) і камяністых (плято Танезруфт, Цінгерт, Тадэмаіт, Эль-Эглаб) [[пустэльня]]ў. На паўднёвым усходзе альжырскай Сахары прыпаднятае сугор’е [[Ахагар]], дзе знаходзіцца найвышэйшы пункт Альжыру — гара Тахат (2906 м). Сугор’е Ахагар, якое выйшла на паверхню 2 млрд гадоў таму, зьяўляецца мэтамарфічным падмуркам Сахарскай плятформы. З усіх бакоў сугор’е акружана ступеністымі плято Тасілін-Аджэр, Тасілін-Ахагар і горамі Муйдзір. Поўнач альжырскай Сахары ляжыць на 26 м ніжэй узроўню мора. Тут разьмешчана салёнае возера [[Шот-Мельгір]].

На поўначы Альжыру раўналежна адзін аднаму працягваюцца хрыбты [[Атляс (горы)|Атлясу]] — Тэль-Атляс і Сахарскі Атляс, падзеленыя высокімі плято і масівамі, прарэзанымі глыбокімі цясьнінамі. Альпійскі ўзрост Атляскіх гор абумовіў іх высокую сэйсьмічнасьць. Апошні разбуральны землятрус тут адбыўся ў 2003 годзе. Наступствы землятрусаў асабліва катастрафічныя, улічваючы, што на вузкай паласе ўзьбярэжжа і перадгор’яў Тэль-Атлясу пражывае 93 % насельніцтвы краіны.

Нетры Альжыру багатыя [[нафта]]й, [[газ]]ам, рудамі чорных і каляровых мэталаў. У Альжыры маюцца значныя радовішчы жалеза, цынку, сьвінцу, медзі, мыш’яку, ртуці, фасфатаў.

Клімат Альжыру субтрапічны міжземнаморскі на поўначы і трапічны пустынны ў Сахары. Зіма на ўзьбярэжжы цёплая дажджлівая (12&amp;nbsp;°C у студзені), у горах прахалодная (2—3 тыдні ляжыць сьнег), у Сахары залежыць ад часу сутак (уначы ніжэй 0&amp;nbsp;°C, днём 20&amp;nbsp;°C). Лета ў Альжыры сьпякотнае і сухое. Гадавая колькасьць ападкаў ад 0—50 мм у Сахары да 400—1200 мм у Атляскіх горах.

Усе рэкі Альжыру ўяўляюць сабой часавыя вадацёкі (уэды), якія запаўняюцца ў сэзон дажджоў. Рэкі крайняй поўначы краіны ўпадаюць у Міжземнае мора, астатнія — губляюцца ў пясках Сахары. Яны выкарыстоўваюцца для абрашэньня і водазабесьпячэньня, для чаго на іх пабудаваныя вадасховішчы і ГЭС. Найбуйнейшая рака — Шэліф (700 км). Катліны азёраў (себхі) таксама запаўняюцца ў дажджлівы пэрыяд, а ўлетку перасыхаюць і пакрываюцца салянай скарынкай таўшчынёй да 60 гл. У Сахары ў раёнах вялікіх запасаў падземных вод разьмешчаныя найбуйнейшыя аазісы.

Расьліннасьць міжземнаморскага ўзьбярэжжа прадстаўленая жорсткалістнымі вечназялёнымі дрэвамі і хмызьнякамі. У горах Атляса растуць лясы з коркавага і каменнага дуба, алепскай хвоі, ядлоўца, туі, атляскага кедра і лістападных парод дрэваў. Да вышыні 500 м выгадоўваюць аліўкі і фісташкі. Расьліннасьць Сахары вельмі бедная і прадстаўленая ў асноўным эфэмерами і салянкамі.

Жывёльны мір бедны, бо ў значнай ступені зьнішчаны чалавекам. У лясах Атляса захаваліся зайцы, кабаны і макакі, у Сахары — гепарды, шакалы, гіены, генэты, лісіцы фэнек, газэлі, антылопы-адакс, драпежныя птушкі, дробныя грызуны, зьмеі, яшчаркі, чарапахі, зь бесхрыбтовых — саранча, скарпіёны, фалангі, скалапендры.

== Эканоміка ==
[[Файл:GDP per capita development in Algeria.png|значак|Графік зьмены СУП на душу насельніцтва Альжыру з 1820 году па 2018 год.]]
Альжыр ёсьць індустрыяльна-аграрнай краінай, дзе афіцыйнай валютай ёсьць [[альжырскі дынар|дынар]] (DZD). Кіроўныя пазыцыі ў эканоміцы захоўвае дзяржсэктар, што ёсьць спадчынай [[сацыялізм|сацыялістычнай]] мадэлі разьвіцьця краіны пасьля здабыцця незалежнасьці. У пачатку 2010-х гадоў урад Альжыру спыніў прыватызацыю дзяржаўных прадпрыемстваў і ўвёў абмежаваньні на імпарт і замежны ўдзел у сваёй эканоміцы&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=The World Factbook|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Аднак, гэтыя абмежаваньні толькі пачалі здымаць нядаўна, хоць застаюцца пытаньні наконт павольнай дывэрсыфікаванай эканомікі Альжыру. Прыватны сэктар пераважае ў [[лёгкая прамысловасьць|лёгкай]] і [[харчовая прамысловасьць|харчовай прамысловасьці]] (70-90%), [[будаўніцтва|будаўніцтве]] (60%), [[сфэра паслугаў|сфэры паслугаў]], аптовым і разбробным гандлю (да 80%), [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]] (80%). Альжыр зь цяжкасьцю разьвівае галіны апроч энэргетычный часткова праз высокія выдаткі і інэртную дзяржаўную бюракратыю. Намаганьні ўраду па дывэрсыфікацыі эканомікі шляхам прыцягненьня замежных і нутраных інвэстыцыяў за межамі энэргетычнага сэктару мала зрабілі дзеля зьніжэньня высокага ўзроўню [[беспрацоўе|беспрацоўя]] сярод моладзі або дзеля вырашэньня праблемы недахопу жыльля&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;/&gt;. Краіна сутыкаецца з шэрагам кароткатэрміновых і сярэднетэрміновых праблемаў, уключаючы неабходнасьць дывэрсыфікацыі эканомікі, узмацьненьня палітычных, эканамічных і фінансавых рэформаў, паляпшэньня дзелавога клімату і зьніжэньня няроўнасьці паміж рэгіёнамі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20130326032434/http://www.africaneconomicoutlook.org/en/countries/north-africa/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=African Economic Outlook|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

Дзякуючы высокім прыбыткам ад вуглевадароднай здабычы, Альжыр мае вялікія рэзэрвы замежнай валюты і вялікі стабілізацыйны фонд вуглевадародаў. Акрамя таго, зьнешная запазычанасьць Альжыру знаходзіцца на вельмі нізкім узроўні і складае каля 2% СУП&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;/&gt;. Эканоміка застаецца вельмі залежнай ад вуглевадароднага багацьця, і, не зважаючы на высокія валютныя рэзэрвы, бягучы рост выдаткаў робіць бюджэт Альжыру больш уразлівым да рызыкі працяглага зьніжэньня прыбыткаў ад газанафтавай сфэры. Эканоміка Альжыру павялічылася на 1,4% у 2018 годзе супраць 4,1% у 2016 годзе, прычым рост быў абумоўлены галоўным чынам аднаўленьнем нафтагазавага сэктара&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120712045121/http://www.stoneageinstitute.org/ain-hanech.html|загаловак=Research at Ain Hanech, Algeria|выдавец=Stone Age Institute.|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Eric Delson; Ian Tattersall; John Van Couvering; Alison S. Brooks (2004). [https://books.google.com/books?id=6GFGsswTIO8C&amp;pg=PA32 «Encyclopedia of Human Evolution and Prehistory: Second Edition»]. Routledge. — С. 32. — ISBN 978-1-135-58228-9.&lt;/ref&gt;. Апроч газу і нафты, вядзецца здабыча [[жалезная руда|жалезнай руды]], [[фасфаты|фасфатаў]], каляровых мэталаў. Апрацоўчая прамысловасьць прадстаўленая прадпрыемствамі мэталюргічнай, машынабудаўнічай, нафтаперапрацоўчай, хімічнай і электратэхнічнай галінаў, а таксама маюцца заводы перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны. Сельская гаспадарка толькі на траціну забясьпечвае патрэбы краіны ў харчаваньні. Ягоная доля ў СУП складае каля 10%. Разьвіта гадоўля [[пшаніца|пшаніцы]], [[авёс|аўса]], а таксама [[садавіна|садавіны]], у прыватнасьці [[цытрус]]авай, і [[гародніна|гародніны]]. Лоўля рыбы і морапрадуктаў складае больш за 20 тысячаў тон на год.

Зьнешнегандлёвае абарачэньне Альжыру ў 2007 складала 87 млрд даляраў ЗША (прырост у параўнаньні з 2006 — 11%) у т. л. экспарт — 60 млрд даляраў, імпарт — 27 млрд даляраў. На долю краінаў [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]] прыходзіцца каля 55%, [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] — каля 15%. Экспартуюцца нафта і звадкаваны газ, віно, цытрусавыя, пробка, будматэрыялы і іншае. Імпартуюцца машыны і абсталяваньне, харчаваньне, сыравіна, спажывецкія тавары. Фінансавае становішча Альжыра вызначаецца прыбыткамі ад экспарту нафты і газу. Інфляцыя, па афіцыйных зьвестках, у 2007 годзе складала 4,2%, па неафіцыйных падліках — 8%.

Альжыр не ўступаў у [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя|СГА]], не зважаючы на некалькі гадоў перамоваў, але ёсьць чальцом [[Вялікая арабская зона свабоднага гандлю|Вялікай арабскай зоны свабоднага гандлю]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.worlddata.info/trade-agreements/gafta.php|загаловак=Members of the GAFTA — Greater Arab Free Trade Area|выдавец=World Data|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt; і [[Афрыканская кантынэнтальная зона свабоднага гандлю|Афрыканскай кантынэнтальнай зоны свабоднага гандлю]] і мае пагадненне аб асацыяцыі з Эўрапейскім Зьвязам&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20121228091321/http://algiers.usembassy.gov/doing_business_algeria.html|загаловак=Doing Business in Algeria|выдавец=Embassy of the United States Algiers|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Апошнім часам павялічыліся простыя турэцкія інвэстыцыі ў Альжыр, агульны кошт якіх дасягнуў 5 млрд даляраў. Па стане на 2022 год колькасьць турэцкіх кампаніяў, якія прысутнічаюць у Альжыры, дасягнула 1400. У 2020 годзе, не зважаючы на пандэмію, у Альжыры было створана больш за 130 турэцкіх кампаніяў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://en.econostrum.info/Turkey-strengthens-its-investments-in-Algeria_a1362.html|загаловак=Turkey strengthens its investments in Algeria|выдавец=Econostrum|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Нафтавая і газавая галіны ===
[[Файл:Algeria pipelines map.jpg|значак|зьлева|Мапа трубаправодаў, якія праходзяць скрозь Альжыру.]]
Альжыр, эканоміка якога залежыць ад [[нафта|нафты]], ёсьць чальцом [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]] з 1969 году. Ягоная здабыча сырой нафты складае каля 1,1 мільёнаў барэляў на дзень, але ён таксама ёсьць буйным вытворцам і экспартэрам [[прыродны газ|газу]] з важнымі сувязямі з Эўропай&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.opec.org/opec_web/flipbook/OB08092012/OB08092012/assets/basic-html/page17.html|загаловак=OPEC Bulletin 8—9/12|выдавец=OPEC|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. [[Вуглевадароды]] доўгі час ёсьць асновай эканомікі, складаючы прыкладна 60% прыбыткаў бюджэту, 30% СУП і 87,7%&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.aps.dz/economie/127366-exportations-hors-hydrocarbures-une-recette-de-pres-de-3-mds-de-dollars-durant-les-huit-1ers-mois-de-2021|загаловак=Exportations hors hydrocarbures: une recette de près de 3 mds de dollars durant les huit 1ers mois de 2021|выдавец=APS|мова=fr|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt; прыбыткаў ад экспарту. Альжыр займае 10-ы радок паводле пакладаў прыроднага газу ў сьвеце і шостым паводле велічыні экспартэрам газу. Згодна з паведамленьнем [[Адміністрацыя энэргетычнай інфармацыі ЗША|Адміністрацыі энэргетычнай інфармацыі ЗША]] на 2005 год у Альжыра было 4,5 трлн м³ спраўджаных пакладаў прыроднага газу&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2253rank.html|загаловак=Country Comparison: Natural Gas — Proved Reserves|выдавец=CIA|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Краіна таксама займае 16-е месца паводле пакладаў нафты.

Прырост эканомікі без уліку вуглевадародаў на 2011 год прагназаваўся на ўзроўні 5%. Каб задаволіць сацыяльныя патрабаваньні, улады павялічылі выдаткі, асабліва на харчовыя патрэбы, стварэньне працоўных месцаў, падтрымку малых і сярэдніх прадпрыемстваў і падвышэньне заробкаў. Высокія цэны на вуглевадароды палепшылі рахунак бягучых апэрацыяў ды і без таго вялікія міжнародныя рэзэрвы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20140311020241/http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2012/cr1220.pdf|загаловак=Algeria: 2011 Article IV Consultation|выдавец=IMF|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Прыбыткі ад нафты і газу вырасьлі ў 2011 годзе ў выніку захаваньня высокіх коштаў на нафту, аднак тэндэнцыя аб’ёмаў здабычы зьніжаліся. Аб’ём здабычы ў нафтагазавым сэктары працягвала скарачацца, зьнізіўшыся з 43,2 млн тон да 32 млн тон у пэрыяд з 2007 па 2011 гады. Тым ня менш, на сэктар прыпадала 98% ад агульнага аб’ёму экспарту краіны ў 2011 годзе супраць 48% у 1962 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20140311022328/http://www.tsa-algerie.com/actualite/item/622-le-temps-des-crapules|загаловак=Le temps des crapules — Tout sur l’Algérie|выдавец=TSA|мова=fr|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;, а таксама 70% бюджэтных паступленьняў або 71,4 млрд даляраў ЗША.

Альжырская нацыянальная нафтавая кампанія [[Санатраш]] гуляе ключавую ролю ва ўсіх аспэктах функцыянаваньня нафтавага і газавага сэктараў у Альжыры. Усе замежныя апэратары павінны працаваць у партнэрстве з гэтай кампаніяй, якая звычайна валодае большасьцю ўласнасьці ў пагадненьнях аб размеркаваньні прадукцыі. У красавіку 2022 году дыпляматы з [[Італія|Італіі]] і [[Гішпанія|Гішпаніі]] правялі перамовы пасьля таго, як рашэньне Рыма забясьпечыць вялікі аб’ём альжырскага газу выклікала заклапочанасьць у Мадрыдзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-04-12/italy-and-spain-hold-talks-to-head-off-tension-over-algeria-gas|загаловак=Italy and Spain Hold Talks to Head Off Tension Over Algerian Gas|выдавец=Bloomberg|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Згодна з умовай паміж альжырскім Санатрашам і італьянскай [[Eni|Эні]], Альжыр дадасьць 9 млрд кубамэтраў газу ў Італію да 2024 году&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.politico.eu/article/italy-turns-to-algeria-to-replace-russian-gas/|загаловак=Italy looks to demote Russia and make Algeria its top gas supplier|выдавец=Politico|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Дэмаграфія ==
[[Файл:Tuareg2.JPG|міні|Туарэг]]
Карэннае насельніцтва Альжыру — альжырцы, якія складаюцца з [[арабы|арабаў]] і блізкіх ім па культуры [[бэрбэры|бэрбэраў]]. Па вонкавым абліччы альжырцы, як правіла, людзі сярэдняга росту, асмуглыя, чарнавалосыя, з чорнымі вачамі і падоўжанай формай асобы міжземнаморскага тыпу. Пражывае значная колькасьць чаркесаў.

Большасьць альжырцаў (4/5) лічаць роднай [[арабская мова|арабскую мову]], астатнія — [[бэрбэрскія мовы|бэрбэрскія дыялекты]]. Бэрбэрскае насельніцтва пераважае сярод горцаў [[Атляс (горы)|Атлясу]] і ў [[аазіс]]ах [[Сахара|Сахары]] (кабілы, шавія, [[туарэгі]]), прычым нярэдка бэрбэры ў роўнай ступені добра валодаюць роднай і арабскай мовай. Людзі, якія атрымалі адукацыю або тыя, хто працаваў за мяжой, як правіла, акрамя роднай добра ведаюць [[француская мова|францускую мову]]. Гутарковая форма францускай мовы шырока распаўсюджаная ў гарадах. Хоць выкарыстаньне францускай мовы значна скарацілася ў параўнаньні з каляніяльнымі часамі канца XIX — сярэдзіны XX стагодзьдзяў, [[француская мова]] ў Альжыры (а таксама ў суседніх [[Туніс]]е і [[Марока]]) па-ранейшаму застаецца асноўнай мовай дзелавых зносінаў і гандлю і пакуль не саступае гэтых пазыцыяў ангельскай. Пры гэтым курс афіцыйнага ўраду накіраваны на паступовую арабізацыю ўсіх сфэраў жыцьця краіны. На літаратурнай арабскай мове ў цяперашні час выдаюцца дзяржаўныя дакумэнты, кнігі, часопісы, газэты. Малаважную частку насельніцтва складаюць грамадзяне замежных дзяржаваў, занятыя на часавай працы ў якасьці спэцыялістаў. Яны, як правіла, таксама размаўляюць на францускай мове.

=== Рэлігія ===
Пераважная большасьць альжырцаў належаць да [[Іслам|мусульманаў]] суніцкага толку. У даліне Мзаб у вілаеце [[Гардая (вілает)|Гардае]] пражывае каля 290 тысячаў [[ібадызм|ібадыйцаў]]. У канцы XIX і пачатку XX стагодзьдзяў значную частку насельніцтва тады яшчэ Францускага Альжыру складалі даволі ўплывовыя ў культурным і эканамічным пляне немусульманскія групы франкамоўных эўрапейцаў і [[габрэі|габрэяў]], якія атрымалі назву [[франкаальжырцы]] ці п’е-нуар ({{мова-fr|Pieds-noirs|скарочана}}). Складаючы некалі да 15 % насельніцтвы краіны, большасьць франкаальжырцаў, а таксама афранцужаных мусульман-[[гаркі]] былі вымушаныя масава пакінуць краіну пасьля паразы ў вайне за незалежнасьць, [[рэпатрыяцыя|рэпатрыяваўшыся]] ў асноўным у [[Францыя|Францыю]]. На сёньня ў краіне ўсё ж такі захоўваецца хрысьціянскае насельніцтва, колькасьць якога вар’іруюцца ад 20 тысяч да 200 тысяч чалавек&lt;ref name=&quot;usstate&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.state.gov/reports/2018-report-on-international-religious-freedom/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=United States Department of State|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Хрысьціяне Альжыру перавожна належаць да [[пратэстанцтва|пратэстанцкіх]] групаў, аднак апошнім часам на іх узмацьніўся ціск з боку ўраду&lt;ref name=&quot;usstate&quot;/&gt;.

Згодна зь некаторымі зьвесткамі павялічылася колькасьць людзей, якія ня ёсьць рэлігійнымі. Справаздача Арабскага баромэтра і [[BBC|Бі-бі-сі]] за чэрвень 2019 году выявіла, што доля альжырцаў, якія лічаць сябе нерэлігійнымі, вырасла з прыкладна 8% у 2013 годзе да прыкладна 15% у 2018 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-48703377|загаловак=The Arab world in seven charts: Are Arabs turning their backs on religion?|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Абапіраючыся на атрыманыя зьвесткі, стала вядома, што падзеньне рэлігійнасьці ў асноўным прыпадае на маладых альжырцаў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20200924090413/https://fanack.com/religions-in-the-middle-east-and-north-africa/young-arabs-are-changing-their-beliefs-and-perceptions/|загаловак=Young Arabs are Changing their Beliefs and Perceptions: New Survey|выдавец=Fanack|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Альжыр адкрыў сьвету шэраг выбітных мусульманскіх мысьляроў, як то [[Эмір Абдэлькадэр]], [[Абдэльгамід Бэн Бадыс]], [[Мулуд Касэм Наіт Бэлкасэм]], [[Малек Бэнабі]] і [[Магамэд Аркун]].

== Культура ==
Складаны характар нацыянальнай культуры Альжыру перадае формула дзеяча альжырскай [[культура|культуры]] шэйха Бэн Бадыса: «Альжырскі народ — арабскі па мове, берберскі па паходжаньні, мусульманскі па [[рэлігія|рэлігіі]]». Культура альжырскага народа складалася на працягу шматлікіх стагодзьдзяў як вынік узаемадзеяньня і ўзаемаўплываў арабскіх і берберскіх плямёнаў, лаціна-пунічных элемэнтаў даарабскага часу і разьвітай араба-ісламскай [[цывілізацыя|цывілізацыі]] эпохі [[халіфат]]а, носьбітаў гішпана-маўританскай (андалускай) культуры маўраў і турэцкіх заваёўнікаў. Да цяперашняга часу ўсе гэтыя кампанэнты ў асноўным ужо зьліліся ў адзіны сплаў. Але некаторыя зь іх дагэтуль захавалі сваю спэцыфіку.

Напрыклад, гэта ставіцца да традыцыяў берберскага фальклёру і геамэтрычнага арнамэнту, арабскай паэзіі і эпасу бедуінскіх плямёнаў, андалускага і турэцкай спадчыны ў [[архітэктура|архітэктуры]] і [[музыка|музыцы]]. Акрамя таго, на фармаваньне альжырскай культуры значны ўплыў апошнія паўтара стагодзьдзі аказвала культура [[Францыя|Францыі]]. З гэтай прычыны, асобы, якія атрымалі адукацыю на францускай мове, яшчэ ў 1960-х гадах складалі большасьць інтэлігенцыі Альжыру, а франкамоўная літаратура альжырцаў дагэтуль неад’емная частка іх нацыянальнай літаратуры.

=== Сельская ===
У матэрыяльнай культуры альжырцаў своеасабліва спалучаюцца традыцыі і сучаснасьць. Традыцыйныя сельскагаспадарчыя прылады мала зьмяніліся з эпохі арабскай заваёвы: драўляныя саха і вілы, матыка, серп, у якасьці цяглавай сілы выкарыстоўваюцца аслы і [[вярблюд]]ы. У самакіравальных [[гаспадарка]]х, сельскагаспадарчых [[кааператывы|кааператывах]], а таксама ў сучасных гаспадарках уласнага сэктара шырока ўжываюцца [[трактар]]ы, [[камбайн]]ы і іншая сучасная [[тэхніка]].

Звычайная альжырская [[вёска]] — бязладная навала маленькіх хат. Хата селяніна, як правіла, глінабітная, а ў горах — каменная, з плоскім дахам, на якім ёсьць адтуліна для дыму ад агменю, складзенага з каменя. Жыльлё звычайна складаецца з двух пакояў: у адным ядуць і сьпяць, у іншым рыхтуюць ежу. Уваход у хату вядзе з унутранага панадворка, дзе ўтрымоўваецца быдла. [[Мэбля|Мэблі]] ў такіх хатах, акрамя маленькага століка, няма, уся сям’я есьць і сьпіць на падлозе.

=== Гарадзкая ===
Такое зьмешваньне стыляў характэрна і для гараджан, якія нядаўна перасяліліся зь вёскі. Большасьць мужчын у гарадах носяць эўрапейскую [[адзеньне|адзежу]]. У пажылых людзей яна нярэдка спалучаецца з чырвонай [[феска]]й. Жанчыны-мяшчанкі па большай частцы носяць традыцыйнае белае покрыва «хаік» і «лааджар» — белая хустка, вышытая белымі жа ніткамі або абабітая карункамі, якія закрываюць ніжнюю частку асобы ад вачэй. На ўсходзе краіны жанчыны носяць чорнае покрыва. Часам і то і іншае спалучаецца з эўрапейскай сукенкай і [[абутак|абуткам]].

Нярэдка на вуліцах вялікіх [[горад|гарадоў]] можна бачыць характэрную карціну — маці і дачка, якія ўвасабляюць сабой учорашні і сёньняшні дзень Альжыру. У маці твар закрыты, постаць захутаная ў покрыва, на нагах туфлі бяз заднікаў, далоні і ступні выфарбаваныя [[хна|хной]]. Дачка ідзе з адкрытым тварам, яна відавочна карыстаецца эўрапейскай [[касмэтыка]]й і апранутая па апошняй францускай [[мода|модзе]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Партал|Афрыка}}
* [https://web.archive.org/web/20071005003110/http://www.el-mouradia.dz/ Афіцыйны сайт].{{ref-ar}}{{ref-fr}}

{{Краіны Афрыкі}}
{{АБСЭ}}

[[Катэгорыя:Альжыр| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>neg8q4done5iukep87gj9hk1v01uluv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331669</id>
      <parentid>2331668</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T16:00:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Культура */ [[Вікіпэдыя:Выявы|выява]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="85572" xml:space="preserve">{{Краіна2
 | СУП ППЗ                               = 581,189 млрд $
 | Год падліку СУП ППЗ                   = 2022
 | Месца паводле СУП ППЗ                 = 
 | СУП ППЗ на чалавека                   = 13 002 $
 | Год падліку СУП ППЗ на чалавека       = 2022
 | Месца паводле СУП ППЗ на чалавека     = 
 | СУП намінал                           = 191,941 млрд $
 | Год падліку СУП намінал               = 2022
 | Месца паводле СУП намінал             = 
 | СУП намінал на чалавека               = 4 294 $
 | Год падліку СУП намінал на чалавека   = 2022
 | Месца паводле СУП намінал на чалавека = 
}}
'''Альжы́р''' ({{мова-ar|الجزائر}}, {{мова-ber|ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ}}) — самая вялікая паводле плошчы краіна ў [[Афрыка|Афрыцы]]. Афіцыйная назва — '''Народная Дэмакратычная Рэспубліка Альжыр'''. Мяжуе з [[Туніс]]ам на паўночным усходзе, [[Лібія]]й на ўсходзе, [[Нігер]]ам на паўднёвым усходзе, [[Малі]] і [[Маўрытанія]]й на паўднёвым захадзе, а таксама [[Марока]] і некалькі кілямэтраў з [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахарай]] на захадзе, а з поўначы Альжыр абмываецца [[Міжземнае мора|Міжземным морам]]. Краіна займае плошчу амаль у 2,382 млн км², што робіць яе дзясятай паводле велічыні дзяржавай у сьвеце і першай ў Афрыцы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.statista.com/statistics/1207844/largest-countries-in-africa-by-area/|загаловак=Africa: largest countries by area 2020|выдавец=Statista|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Лічыцца часткай рэгіёну [[Магрыб]] у Паўночнай Афрыцы. Краіна мае паўзасушлівы клімат, большая частка насельніцтва жыве на ўрадлівай поўначы, а пустэльня [[Сахара]] займае ўвесь поўдзень краю. Сталіцай і найбуйнейшым местам ёсьць горад [[Альжыр (горад)|Альжыр]], разьмешчаны на скрайняй поўначы на ​​ўзьбярэжжы Міжземнага мора.

З XVI па XVIII стагодзьдзі Альжыр знаходзіўся ў складзе [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]]. У пачатку XIX стагодзьдзя пачалася француская калянізацыя. У 1954 годзе ў Альжыры быў сфармаваны Фронт нацыянальнага вызваленьня. Паводле вынікаў кровапралітнай вайны супраць францускіх каляніяльных войскаў у 1962 годзе Альжыр стаўся незалежнай сацыялістычнай дзяржавай. Да канца 1980-х супярэчнасьці паміж прыхільнікамі сьвецкай улады і ісламістамі перарасьлі ў грамадзянскую вайну, якая скончылася разгромам [[фундамэнталізм|фундамэнталістаў]]. Пераважная большасьць насельніцтва Альжыру складаюць арабы-бэрбэры, якія вызнаюць іслам і карыстаюцца афіцыйнымі мовамі, як то арабскай і бэрбэрскай. Тым ня менш, француская мова ня страціла свайго ўплыву і выкарыстоўваецца ў адміністрацыйнай і адукацыйнай сфэрах. Асноўнай гутарковай мовай ёсьць альжырская арабская.

Альжыр ёсьць рэспублікай зь зьмяшанай формай кіраваньня, мясцовыя выбарчыя акругі складаюцца з 58 вілаетаў і 1541 камуны. Гэта рэгіянальная дзяржава ў Паўночнай Афрыцы, якая мае сярэднюю сілу ў сусьветных справах. Альжыр мае самы высокі індэкс чалавечага разьвіцьця сярод усіх неастраўных афрыканскіх краінаў і адну з найбуйнейшых эканомік на кантынэнце, якая, аднак, у асноўным сілкуецца дзякуючы экспарту [[вуглевадароды|вуглевадародаў]]. Альжыр займае 16-е месца ў сьвеце паводле пакладах [[нафта|нафты]] і дзявятае месца паводле пакладах [[прыродны газ|прыроднага газу]]. Нацыянальная нафтавая кампанія [[Санатраш]] ёсьць найбуйнейшай кампаніяй у Афрыцы, якая пастаўляе вялікія аб’ёмы прыроднага газу ў Эўропу. Войска Альжыру ёсьць адным з найбуйнейшых паводле колькасьці ў Афрыцы, а дзяржава ў цэлым мае самы вялікі абаронны бюджэт на кантынэнце. Альжыр уваходзіць у [[Афрыканскі зьвяз]], [[Арабская ліга|Лігу арабскіх дзяржаваў]], [[Арганізацыя ісламскай супрацы|Арганізацыю ісламскай супрацы]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]], [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў|Арганізацыю Аб’яднаных Нацыяў]] і [[Зьвяз арабскага Магрыбу]]. У верасьні 2005 году атрымаў статус асацыяванага чальца [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага зьвязу]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Roman Arch of Trajan at Thamugadi (Timgad), Algeria 04966r.jpg|значак|Арка Траяна ў Тамугадзі (Тымгад), малюнак пачатку 1800-х гадоў.]]
[[Файл:Constantine Algerien 002.jpg|значак|Горад Канстантына, 1840 год.]]
=== Старажытнасьць ===
У старажытныя часы на поўначы сучаснае краіны на ўзьбярэжжы атрымала разьвіцьцё [[ібэрамаўрытанская культура]]. Сумесь народнасьцяў Паўночнай Афрыкі ў рэшце рэшт прывяла да ўтварэньня выразнага адрознага народа [[бэрбэры|бэрбэраў]], якія ёсьць карэннымі народамі Паўночнай Афрыкі&lt;ref&gt;Brett, Michael; Fentress, Elizabeth (1997). [https://books.google.com/books?id=8Zcz91t29ukC «Berbers in Antiquity»]. The Berbers. Wiley-Blackwell. — ISBN 978-0-631-20767-2.&lt;/ref&gt;. У IX стагодзьдзі да н. э. на поўначы Афрыкі паўстала [[Картаген|Картагенская дзяржава]], якая пашырылася ўздоўж паўночнаафрыканскага ўзьбярэжжа. Да 600 году да н. э. прысутнасьць [[фінікійцы|фінікійцаў]] пашырылася да [[Гіпон]]у, [[Скікда|Скікды]], [[Шэршэль|Шэршэлю]] і [[Тыпаза|Тыпазы]]. Гэтыя паселішчы служылі як рынкавыя гарады і парты. З ростам магутнасьці Картагену, ягоны ўплыў на карэннае насельніцтва рэзка павялічыўся. Бэрбэрская цывілізацыя ўжо знаходзілася на этапе, на якой сельская гаспадарка, вытворчасьць, гандаль і палітычная арганізацыя ўжо мела разьвіцьцё. Гандлёвыя сувязі паміж Картагенам і бэрбэрамі ўзмацьняліся, але тэрытарыяльная экспансія таксама прывяла да заняволеньня бэрбэраў, якія былі вымушаныя плаціць даніну і служыць у картагенскім войску.

Да пачатку IV стагодзьдзя да н. э. бэрбэры складалі вялікую частку фінікійскага войска. У 241 годзе да н. э. яны зладзілі гэтак званае паўстаньне наймітаў пасьля таго, як Картаген не сплаціў наймітам грошы праз уласную паразу ў [[Першая Пунічная вайна|Першай Пунічнай вайне]]&lt;ref&gt;Christelle Fischer-Bovet (2014). [https://books.google.com/books?id=z0sHAwAAQBAJ&amp;pg=PA91 «Army and Society in Ptolemaic Egypt»]. Cambridge University Press. — С. 91. — ISBN 978-1-107-00775-8.&lt;/ref&gt;. Бэрбэры здолелі атрымаць кантроль над большай часткай паўночнаафрыканскай тэрыторыі Картагена, і пачалі біць уласную манэту званую лібійскай, бо менавіт гэтая назва выкарстоўвался ў грэцкай мове дзеля апісаньня тубыльцаў Паўночнай Афрыкі. Картагенская дзяржава зьведала заняпад, а ў 146 годзе да н. э. Картаген быў зьнішчаны. Губляючы лідэраства ў рэгіёне, фінікійцаў замянілі бэрбэрскія лідэры. Да II стагодзьдзя да н. э. зьявіліся некалькі вялікіх, але слаба кантраляваных бэрбэрскіх каралеўстваў. Аднымі з такіх каралеўстваў былі [[Нумідыя]] і [[Маўрытанія]]. У I стагодзьдзі да н. э. тэрыторыя была заваяваная [[Старажытны Рым|Рымам]]. На працягу некалькіх стагодзьдзяў Альжырам кіравалі рымляны, якія заснавалі шмат калёніяў у рэгіёне. Як і астатняя частка Паўночнай Афрыкі, Альжыр служыў хлебнай жытніцай імпэрыі, экспартуючы крупы і іншую сельскагаспадарчую прадукцыю. Германскія [[вандалы]], ачоленыя [[Гайзэрых]]ам, уварваліся ў Паўночную Афрыку ў 429 годзе і да 435 году ўсталявалі кантроль над прыбярэжнай Нумідыяй&lt;ref&gt;Cameron, Averil; Ward-Perkins, Bryan (2001). [https://books.google.com/books?id=Qf8mrHjfZRoC&amp;pg=RA1-PA124 «Vandal Africa, 429—533»]. The Cambridge Ancient History. Vol. 14. Cambridge University Press. — С. 124—126. — ISBN 978-0-521-32591-2.&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, мясцовыя плямёны не страцілі самастойнасьці і рабілі напады на вандалаў. Акрамя таго, падчас улады рымлянаў, [[Бізантыйская імпэрыя|бізантыйцаў]], вандалаў, картагенцаў і [[Асманская імпэрыя|асманаў]] народ бэрбэраў быў адзіным альбо адным зь нямногіх у Паўночнай Афрыцы, якія заставаліся незалежнымі&lt;ref&gt;Wysner, Glora M. (30 January 2013). [https://books.google.com/books?id=wqF8CgAAQBAJ&amp;pg=PT167 «The Kabyle People»]. Read Books Ltd. — ISBN 9781447483526&lt;/ref&gt;. Нават падчас мусульманскай навалы на Паўночную Афрыку яны ўсё яшчэ мелі кантроль і валодалі горнымі рэгіёнамі Паўночнае Афрыкі&lt;ref&gt;[https://books.google.com/books?id=GI5CAAAAcAAJ&amp;pg=PA45 «The art journal London»]. Virtue.&lt;/ref&gt;. Пасьля падзеньня [[Заходняя Рымская імпэрыя|Заходняй Рымскай імпэрыі]] на частцы тэрыторыі сучаснага Альжыру паўстала [[Маўра-Рымская дзяржава]].

=== Арабская навала ===
Пасьля нязначнага супраціву мясцовых жыхароў мусульманскія арабы [[Амэядзкі халіфат|Амэядзкага халіфату]] захапілі і скарылі Альжыр у пачатку VIII стагодзьдзя. Вялікая колькасьць бэрбэраў навярнулася ў [[іслам]]. [[Хрысьціянства|Хрысьціяне]], бэрбэры і [[лацінская мова|лацінскамоўныя]] жыхары заставаліся ў большасьці на поўначы Афрыкі да канца IX стагодзьдзя, а мусульмане пачалі складаць большасьць толькі ў X стагодзьдзі&lt;ref name=&quot;Conant&quot;&gt;Conant, Jonathan (2012). «Staying Roman». — С. 364—365. — ISBN 978-0-521-19697-0.&lt;/ref&gt;. Пасьля руйнаваньня халіфату зьявіліся шматлікія мясцовыя дынастыі, якія атрымалі ўладу над аскепкамі былога халіфату. Хрысьціяне пакідалі рэгіён у тры хвалі, як то па першапачатковай заваёве ў X стагодзьдзі, у XI стагодзьдзі. Апошняя хваля эвакуявалася на [[Сыцылія|Сыцылію]] [[нарманы|нарманамі]], а нешматлікія хрысьціянскія грамады заставаліся ў рэгіёне яшчэ ў XIV стагодзьдзі&lt;ref name=&quot;Conant&quot;/&gt;.

У Сярэднявеччы Паўночная Афрыка была домам для многіх выбітных навукоўцаў, сьвятых і сувэрэнаў, да ліку якіх варта далучыць [[Юда ібн Курайш|Юду ібн Курайша]], першага граматыка сэміцкіх і бэрбэрскіх моваў, суфійскіх майстроў [[Абу Маньян]]а і [[Сыдзі Эль-Гуары]], эміры [[Абд-аль-Мумін]] і [[Ягмурасэн ібн-Заян]]. Менавіта ў гэты час у [[Магрыб]]е зьявіліся прадстаўнікі [[дынастыя Фатымідаў|дынастыі Фатымідаў]], дзеці [[Фатыма (дачка Мухамада)|Фатымы]], дачкі [[Мухамад]]а. Гэтыя Фатыміды стварылі дынастыю, якая ўтварыла імпэрыю, якая ўлучала тэрыторыі ад Магрыба, [[Гіджаз]]а і [[Левант]]а. Гэтая дзяржава мела сьвецкі ўрад, а таксама магутнае войска і флёт, які складаўся ў асноўным з [[арабы|арабаў]] і леванційцаў. Сталіца гэтае імпэрыі месьцілася ў [[Каір]]ы. Па сканчэньні бэрбэрскага паўстаньня на тэрыторыі Магрыбу ўзьніклі шматлікія незалежныя дзяржавы. На тэрыторыі Альжыру паўстала [[дынастыя Рустамідаў]]. Іхняе каралеўства цягнулася ад [[Тафіляльта|Тафіляльты]] ў [[Марока]] да гор Нафуса ў [[Лібія|Лібіі]], улучаючы паўднёвы, цэнтральны і заходні [[Туніс]], у тым ліку тэрыторыю ўсіх сучасных краінаў Магрыба. На поўдні краіна сягала сучасных межаў з [[Малі]] і ўлучала частку тэрыторыі Маўрытаніі&lt;ref&gt; [https://books.google.co.uk/books?id=MmtBAgAAQBAJ&amp;pg=PT311#v=onepage «The Puffin History of the World: Volume 1.»] Roshen Dalal.&lt;/ref&gt;. Пасьля заняпаду дынастыі моц набыла [[дынастыя Зырыдаў]], якая акрамя таго атрымалі кантроль над часткай [[Гішпанія|Гішпаніі]] і [[Сыцылія]]й. Зырыды фармальна вызнавалі Фатымідаў сваімі сюзэрэнамі, але пазьней аб’явілі аб сваёй незалежнасьці. Паколькі Фатыміды былі на той час няздольныя зрабіць сілавы адказ, яны скарысталі іншую тактыку. Паміж [[Ніл]]ам і [[Чырвонае мора|Чырвоным морам]] жылі бэдуінскія качэўныя плямёны, высланыя ў свой час з [[Арабійскі паўвостраў|Арабіі]]. Яны рэгулярна турбавалі сялянаў даліны Нілу, сваімі нападамі і рабаваньнямі. Візыры Фатымідаў падбухторлі іх зрабіць навалу на Зырыдаў, нават заплаціўшы ім грошы&lt;ref&gt;Fage, John; Tordoff, with William (23 October 2013). [https://books.google.com/books?id=mXa4AQAAQBAJ&amp;q=1048+banu+hilal&amp;pg=PA166 «A History of Africa»]. Routledge. — ISBN 978-1-317-79727-2.&lt;/ref&gt;. Плямёны рушылі на ўсход разам з жынчынамі, дзецьмі і жывёламі. Яны звычайна не бралі гарады пад кантрль, рабуючы і руйнуючы іх&lt;ref&gt;Meredith, Martin (11 September 2014). [https://books.google.com/books?id=xXN0AwAAQBAJ&amp;q=1048+banu+hilal&amp;pg=PT66 «Fortunes of Africa: A 5,000 Year History of Wealth, Greed and Endeavour»].. Simon and Schuster. — ISBN 978-1-4711-3546-0.&lt;/ref&gt;. Прыток арабаў-бэдуінаў быў галоўным фактарам моўнай, культурнай арабізацыі Магрыба і распаўсюджваньні качоўнага ладу жыцьця ў раёнах, дзе раней дамінуючай была сельская гаспадарка&lt;ref&gt;[https://muslimheritage.com/the-great-mosque-of-tlemcen/ «The Great Mosque of Tlemcen»]. Muslim Heritage.&lt;/ref&gt;. [[Ібн Хальдун]] адзначаў, што землі, разбураныя плямёнамі [[Бану Гіляль]], сталі цалкам засушлівымі пустэльнямі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130527170154/http://www.galtoninstitute.org.uk/Newsletters/GINL9603/PopCrises3.htm «Populations Crises and Population Cycles»]. Claire Russell and W. M. S. Russel.&lt;/ref&gt;. У XIII стагодзьдзі паўстала [[дынастыя Заянідаў]], якія захоўвалі свой кантроль над Альжырам на працягу трох стагодзьдзяў. Большая частка ўсходніх тэрыторыяў Альжыру знаходзілася пад уладай [[дынастыя Гафсыдаў|дынастыі Гафсыдаў]], але эмірат Бэджая, які належыў да гафсыдзкай дзяржавы, часам быў незалежным ад цэнтральнага туніскага кантролю. У свой росквіт каралеўства Заянідаў уключала ўсё Марока, у якасьці васальнай дзяржавы, а на ўсходзе даходзіла да Туніса, які быў захоплены яшчэ падчас панаваньня [[Абу Ташфін]]а&lt;ref&gt;[https://books.google.co.uk/books?id=o3SRAAAAIAAJ «Les états de l’Occident musulman aux XIIIe, XIVe et XVe siècles: institutions gouvernementales et administratives»]. Atallah Dhina Office des Publications Universitaires.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://books.google.co.uk/books?id=q6AwAQAAMAAJ&amp;q=vassal+d%27tlemcen «Recueil des notices et mémoires de la Société archéologique du département de Constantine»]. L. Arnolet.&lt;/ref&gt;.

=== Гішпанскі і асманскі кантроль ===
На пачатку XVI стагодзьдзя [[Гішпанія]] вырашыла ўварвацца ў Альжыр і разграміць каралеўства [[Тлемсэн]]. У 1505 годзе яны захапілі [[Мэрс-эль-Кебір]], а ў 1509 годзе пасьля крывавай аблогі ім скарыўся [[Аран (горад)|Аран]]&lt;ref&gt;Sánchez Doncel, Gregorio (1991). «Presencia de España en Orán, 1509—1792». Estudio Teológico de San Ildefonso.&lt;/ref&gt;. Эўрапейцы мелі шэраг іншых важкіх перамог. У 1516 годзе асманскія браты прадпрымальнікі [[Арудж Барбароса|Арудж]] і [[Хайрэдын Барбароса]] перанесьлі сваю базу ў Альжыр, здолеўшы захапіць [[Джыджэль]] і [[Альжыр (горад)|Альжыр]] у гішпанцаў пры дапамозе мясцовых жыхароў, якія бачылі ў іх вызваліцеляў ад хрысьціянаў. Аднак, браты ў рэшце рэшт забілі мясцовага шляхціча Саліма аль-Тумі і ўзялі пад свой кантроль горад і навакольле. Калі Арудж быў забіты ў 1518 годзе падчас уварваньня ў Тлемсэн, Хэйрэдын зьмяніў яго на пасадзе кіраўніка Альжыру. Асманскі султан дараваў яму тытул і выслаў вайсковы кантынгент у колькасьці каля 2 тысяч [[янычары|янычараў]]. Пры дапамозе гэтай сілы і прымкнулых тубыльцаў асманы заваявалі ўвесь рэгіён паміж Канстантынам і Аранам, які, аднак, заставаўся пад гішпанскім кантролем да 1792 году&lt;ref&gt;Mikaberidze, Alexander (2011). «Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia». Volume 1. ABC-CLIO. — С. 847.&lt;/ref&gt;. Рэгіён быў у выніку далучаны да [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]] і кіраваўся прызначаным султанам пашом. У гэты ж момант атрымала разьвіцьцё [[пірацтва]], якія палявалі на неісламскіх караблі ў заходнім [[Міжземнае мора|Міжземным моры]], а таксама рабілі напады на прыбярэжныя гарады&lt;ref&gt;Davis, Robert (2003). [https://archive.org/details/trent_0116405722392 «Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast and Italy, 1500—1800»]. Palgrave Macmillan. — ISBN 978-0-333-71966-4.&lt;/ref&gt;. Піраты часта захоплівалі пасажыраў і экіпаж ды прадавалі іх альбо выкарыстоўвалі ў якасьці рабоў. Паводле зьвестак Робэрта Дэйвіса, з XVI па XIX стагодзьдзі піраты захапілі ў рабства ад 1 да 1,25 мільёна эўрапейцаў&lt;ref&gt;Robert Davis (17 February 2011). [https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/white_slaves_01.shtml «British Slaves on the Barbary Coast»]. BBC.&lt;/ref&gt;. У 1711 годзе была дасягнутая фактычная незалежнасьць рэгіёна ад Асманскай імпэрыі.

=== Француская калянізацыя ===
* 1830 — пачатак [[Францыя|францускай]] калянізацыі. Узброенае дужаньне (напрыклад, паўстаньне [[Абд аль-Кадзір]]а) доўжыцца ледзь не да канца XIX стагодзьдзя. Лепшыя землі краіны засяляюць каляністы з [[Эўропа|Эўропы]].
* 1848 — Альжыр абвешчаны тэрыторыяй Францыі, паасоблены на дэпартамэнты на чале з прэфэктамі і ўзначальваецца францускім генэрал-губэрнатарам.
* Красавік 1940 — падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] пасьля капітуляцыі Францыі перад гітлераўскай Нямеччынай Альжыр становіцца крыніцай сыравіны і харчы для Нямеччыны і Італіі.
* Лістапад 1942 — у Альжыры высаджаны ангельска-амэрыканскі дэсант. У наступе на Туніс на баку саюзьнікаў прымаюць удзел і францускія войскі, у значнай ступені ўкамплектаваныя альжырцамі, мараканцамі і жыхарамі іншых францускіх калёніяў у Афрыцы.

=== Незалежнасьць ===
* 1954 — [[Фронт нацыянальнага вызвалення (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызвалення]] (ФНВ) пачынае [[Альжырская вайна|вайну за незалежнасьць]], якая прывяла да вялікіх ахвяр, лік якіх вагаецца, па розных адзнаках ад 300 тыс. да 1 мільёна. Вялікую дзель гэтага ліку складаюць мірныя жыхары. У верасьні 1959 урад Францыі прызнаў права альжырцаў на самавызначэньне, аднак гэты ход быў сустрэты францускімі каляністамі і «правымі» ў багнеты, двойчы ўладкоўваліся буйныя антыўрадавыя мецяжы з мэтай спыніць працэс перадачы палітычнай улады мясцоваму насельніцтву. Перагаворны працэс завяршыўся падпісаньнем 18 сакавіка 1962 дамоваў аб спыненьні агню і самавызначэньні Альжыру шляхам рэфэрэндуму ([[Эвіянскія дамовы]]). Падчас рэфэрэндуму ў Альжыры яўка склала 91 %, за самавызначэньне Альжыру прагаласавала 99,7 % якія зьявіліся, а ў Францыі меркаваньні падзяліліся прыкладна пароўну, разам атрымалася 64 % «за». У адпаведнасьці з раней дасягнутымі дамоўленасьцямі ў 1964 Францыя вывяла свае войскі, да 1 ліпеня 1967 эвакуявалі ваенныя базы ў Сахары, у лютым 1968 эвакуявалі ваенна-марскую базу ў Мэрс-эль-Кэбіру. Эканамічныя актывы буйных францускіх кампаніяў у Альжыры, паводле Эвіянскіх дамоваў, засталіся ў іх руках, хоць маёмасьць каляністаў была нацыяналізаваная.
* Спробы створанай у 1961, якая пайшла ў падпольле, ваенна-фашысцкай арганізацыі ОАС ({{мова-fr|Organisation armee secrete}}) сарваць выкананьне дамоваў шляхам масавага тэрору ў гарадах посьпеху ня мелі. Падчас рэфэрэндуму 1 ліпеня 1962 пераважная большасьць альжырцаў выказалася за незалежнасьць, якая была неадкладна прызнаная ўрадам Францыі. Звыш мільёна эўрапейцаў і іх прыхільнікі зь ліку мясцовых жыхароў у сьпешным парадку пакінулі краіну.
* Першы ўрад незалежнага Альжыра ўзначальвае лідэр ФНО [[Ахмэд Бэн Бэла]]. У 1965 годзе адбыўся вайсковы пераварот, да ўлады прыходзіць [[Хуары Бумедзьен]], міністар абароны і былы паплечнік Бэн Бэлы, які абвясьціў курс на будаўніцтва сацыялістычнай па ісьце, але прагматычнай па духу эканоміка-палітычнай сыстэмы, з улікам альжырскай спэцыфікі і без арыентацыі на якія-небудзь узоры. У краіне ўсталёўваецца аднапартыйная сыстэма. У гэты пэрыяд адужалі і пашырэлі сувязі паміж СССР і Альжырам, якія зарадзіліся яшчэ ў пэрыяд вайны за незалежнасьць Альжыру, які цяпер лічыўся адным з саюзьнікаў СССР, ідучым па «некапіталістычным шляху разьвіцьця». Наступныя 25 гадоў становяцца для Альжыру пэрыядам параўнальнай стабільнасьці.

Пасьля сьмерці Бумедзьена разгарнулася дужаньне паміж фракцыямі ў кіруючай партыі, і ў выніку краіну і партыю ўзначаліў кампрамісны кандыдат, [[Шадлі Бенджэдзід]]. У пэрыяд яго кіраваньня мовіліся ўсе эканамічныя недахопы папярэдняга прэзыдэнта, і да канца 80-х краіна апынулася на грані эканамічнага калапсу. У 1986 і 1988 гадах мелі месца масавыя беспарадкі, выкліканыя пагаршэньнем якасьці жыцьця, для ўтаймаваньня якіх прыйшлося прыцягваць войска.

У 1980-я гады адбыўся ідэалягічны паварот у рэлігійнай вобласьці, альжырскае кіраўніцтва ў пошуках крыніц эканамічнай дапамогі ўзяло курс на супрацоўніцтва з кансэрватыўнымі мусульманскімі краінамі, укладваючы значныя сродкі ў разьвіцьцё ісламскай інфраструктуры. Пры гэтым мясцовае духавенства ідэйна і фінансава пераарыентуецца на рэлігійныя цэнтры краінаў Пэрсыдзкага заліва. У выніку адбываецца рэзкае ўзмацненьне фундамэнталісцкіх настрояў у асяродзьдзі духавенства і рэлігійных актывістаў. Фундамэнталісты патрабуюць перабудовы грамадзтва па законах шарыяту і пасьлядоўна выступаюць супраць сьвецкіх уладаў, вінавацячы іх у адыходзе ад ісламу. Ва ўмовах нарастальнага эканамічнага і палітычнага крызісу ісламісты заявілі прэтэнзіі на ўладу з мэтай пабудовы тэакратычнай дзяржавы цалкам на аснове шарыяту і запаветаў [[каран]]а.

У сьнежні 1991 — пасьля таго, як становіцца ясна, што ў выніку першага раўнда першых шматпартыйных выбараў у краіне перамогу пачынае атрымліваць [[Ісламскі фронт выратавання]], альжырскія вайскоўцы адмянілі другі раўнд, прымусілі прэзыдэнта краіны [[Шадлі Бенджэдзід]]а сысьці ў адстаўку, усталявалі ваенны рэжым і забаранілі Ісламскі фронт выратаваньня. На гэта ісламісты адрэагавалі сыходам у падпольле і тэрорам. Тактыка экстрэмістаў будавалася як на ўдарах па ваенна-паліцэйскіх сілах і прадстаўніках эліты, так і на запалохваньні насельніцтва. Буйнамаштабная грамадзянская вайна падоўжылася амаль дзесяцігодзьдзе, а асобныя стычкі назіраюцца па цяперашні час. За ўсе гады вайна панесла жыцьці звыш 100 тыс. чалавек, у асноўным ахвяры паказальных масавых расправаў і тэрарыстычных актаў ісламісцкіх груповак. Дзяржаве была прычыненая велізарная эканамічная шкода. Толькі цьвёрдая лінія вайскоўца кіраўніцтвы Альжыру ў 1992—1999 гадах дазволіла зьбіць хвалю тэрору і прымусіла экстрэмістаў пайсьці на перамовы аб нацыянальным прымірэньні. Да дужаньня з экстрэмістамі шырока прыцягвалася мясцовае насельніцтва ў форме атрадаў самаабароны. Гэта абцяжарвала дзеяньні экстрэмістаў на шматлікіх тэрыторыях, забясьпечвала іх палітычную ізаляцыю ад грамадзтва і вызваляла значныя сілы войска і спэцпадразьдзяленьняў для актыўных дзеяньняў. Вялікае значэньне надавалася ўсталяваньню кантролю над ісламскай інфраструктурай, пасьлядоўнаму выдаленьню зь мячэцяў радыкальных імамаў, а таксама спыненьню каналаў вонкавага фінансаваньня, як узброенага крыла экстрэмістаў, так і іх палітычных структур.
* Красавік 2004 — пасьля перамогі Абдэльазіза Бутэфлікі на прэзыдэнцкіх выбарах была абвешчаная частковая [[амністыя]], па ўмовах якой мяцежнікам гарантавалася прабачэньне, калі яны добраахвотна здадуцца і раззброяцца.
* Верасень 2005 — на ўсенародным рэфэрэндуме ўхвалены ўрадавы праект «Хартыя за мір і згоду», які прадугледжвае амністыю былых чальцоў бандфармаваньняў, якія спыняюць узброенае дужаньне з уладамі і жадаючых вярнуцца да мірнага жыцьця. Аднак найбуйнейшая ў краіне ісламісцкая групоўка «[[Салафісцкая група пропаведзі і джыхаду]]» (каля 1000 баявікоў), якая далучылася ў 2004 да міжнароднай тэрарыстычнай сеткі «[[Аль-Каіда]]», афіцыйна абвясьціла аб адмове ад удзелу ў гэтым праекце.
* Кастрычнік 2006 — лідэр «Салафісцкай групы пропаведзі і джыхаду» Абу Мусаб Абдель Вудуд заявіў аб пачатку «доўгатэрміновай вайны супраць інтэрасаў ЗША і Захаду ў рэгіёне Арабскага Магрыбу».

== Палітыка ==
=== Дзяржаўны лад ===
[[Файл:Hémicycle de l'assemblée populaire nationale (Algérie).jpg|значак|Месца паседжаньняў [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народнага нацыянальнага сходу]].]]
Кіраўніком дзяржавы ёсьць прэзыдэнт Альжыру, які абіраецца на пяцігадовы тэрмін. Раней тэрмін прэзыдэнта быў абмежаваны двума пяцігадовымі тэрмінамі, але папраўка да канстытуцыі, ухваленая парлямэнтам 11 лістапада 2008 году, скасавала гэтае абмежаваньне&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20081114015503/http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/7724635.stm|загаловак=Algeria Deputies Scrap Term Limit|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Доўгі час прэзыдэнтам краіны быў [[Абдэль Азіз Бутэфліка]], які меў намер балятавацца на прэзыдэнцкую пасаду яшчэ раз у 2019 году, аднак праз масавыя пратэсты быў вымушаны абвесьціць аб сваёй адстаўцы 3 красавіка 2019 году&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/02/algeria-latest-news-president-abdelaziz-bouteflika-resigns|загаловак=Algeria’s president Abdelaziz Bouteflika resigns after 20 years|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. [[Абдэльмаджыд Тэбун]], незалежны кандыдат, быў абраны прэзыдэнтам пасьля таго, як выбары ў рэшце рэшт адбыліся 12 сьнежня 2019 году. Пратэстоўцы адмовіліся прызнаць Тэбунам прэзыдэнтам, спасылаючыся на патрабаваньні ўсебаковай рэформы палітычнай сыстэмы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-50782676|загаловак=Algeria election: Fresh protests as Tebboune replaces Bouteflika|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Паводле дзейнай канстытуцыі 1996 году кіраўнік дзяржавы мае шырокія паўнамоцтвы, то бок ёсьць вярхоўным галоўнакамандуючым узброенымі сіламі і міністрам абароны, прызначае кіраўніка ўрада, губэрнатараў (валі), траціну чальцоў Рады нацыі (верхняй палаты парлямэнту) і Канстытуцыйнай рады. 

Парлямэнт Альжыру ёсьць двухпалатным, то бок ніжняя палата, вядомая як [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народны нацыянальны сход]], налічвае 462 чальцоў, якія выбіраюцца прамым шляхам на пяцігадовы тэрмін, у той час як верхняя палата, [[Рада нацыі (Альжыр)|Рада нацыі]], мае 144 чальцоў, якія абіраюцца на шасьцігадовы тэрмін, зь якіх 96 чальцоў выбіраюцца мясцовымі сходамі і 48 прызначаюцца прэзыдэнтам. Органам выканаўчай улады краіны ёсьць Рада міністраў. Асноўнымі палітычнымі партыямі ёсьць [[Фронт нацыянальнага вызваленьня (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызваленьня]], [[Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне (Альжыр)|Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне]], [[Фронт сацыялістычных сілаў (Альжыр)|Фронт сацыялістычных сілаў]], [[Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю (Альжыр)|Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю]], [[Рух грамадзтва за мір (Альжыр)|Рух грамадзтва за мір]], рух «Ан-Нахда» і іншыя. Забароненае фармаваньне партыяў на рэлігійнай, моўнай, расавай, плоцевай, карпаратыўнай або рэгіянальнай аснове. Да ліку асноўных грамадзкіх арганізацыяў уваходзяць [[Усеагульны зьвяз альжырскіх працаўнікоў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх сялянаў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскай моладзі]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх жанчынаў]].

Як мяркуецца, выбраныя палітыкі адносна мала ўплываюць на палітыку Альжыру. Замест гэтага група неабраных цывільных і вайскоўцаў, фактычна кіруе краінай, нават вырашаючы, хто павінен абірацца прэзыдэнтам&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.lebanese-forces.com/2019/04/12/algeria-132/|загаловак=What’s happening in Algeria… is it the “Arab spring”?‎|выдавец=Lebanese Forces Official Website|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Самым уплывовым чалавекам да пратэстаў 2019 году, як лічыцца, быў [[Магамэд Мэд’ен]], кіраўнік вайсковай выведкі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.economist.com/node/21554565|загаловак=Still waiting for real democracy|выдавец=The Economist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Замежныя стасункі ===
Альжыр бярэ ўдзел у дзейнасьці шэрагу сусьветніх арганізацыяў, як то арабскай супрацы і міжнароднай супрацы, як то [[Група 77]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]] ды іншых. Альжыр уключаны ў [[Эўрапейская палітыка суседзтва|Эўрапейскую палітыку суседзтва]] (ЭПС), якая накіраваная на збліжэньне ЭЗ зь ягонымі суседзямі. У 2009 годзе ўрад [[Францыя|Францыі]] пагадзіўся выплаціць кампэнсацыю ахвярам ядзерных выпрабаваньняў у Альжыры. Прадстаўляючы законапраект аб выплатах, міністар абароны [[Эрвэ Марэн]] заявіў, што Францыі прыйшоў час мірыцца з сабою праз сыстэму кампэнсацыяў і рэпарацыяў. Альжырскія афіцыйныя асобы і актывісты лічаць, што гэта добры першы крок на паляпшэньне адносінаў паміж краінамі, і спадзяюцца, што гэта будзе спрыяць большай кампэнсацыі ў будучыні&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20161104142121/http://www.cbc.ca/news/world/france-offers-compensation-to-victims-sickened-by-nuclear-tests-1.797730|загаловак=France offers compensation to victims sickened by nuclear tests|выдавец=CBC/Radio-Canada|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Напружанасьць паміж Альжырам і [[Марока]] ў адносінах да [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахары]] была перашкодай дзеля супрацы ў рамках [[Зьвяз арабскага Магрыбу|Зьвязу арабскага Магрыбу]], намінальна ўтворанага ў 1989 годзе, але які меў невялікую палітычную вагу&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://webarchive.loc.gov/all/20011125202857/http%3A//www.arabicnews.com/ansub/daily/day/990219/1999021906.html|загаловак=Bin Ali calls for reactivating Arab Maghreb Union, Tunisia-Maghreb, Politics|выдавец=Arabic News|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 24 жніўня 2021 году Альжыр абвесьціў аб разрыве дыпляматычных стасункаў з Марока&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.upstreamonline.com/politics/algeria-stops-gas-supplies-to-spain-via-morocco-as-diplomatic-row-with-rabat-intensifies/2-1-1092219|загаловак=Algeria stops gas supplies to Spain via Morocco, as diplomatic row with Rabat intensifies|выдавец=Upstream|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Адміністрацыйны падзел ===
Алжыр падзелены на 58 вілаетаў, 553 акругі і 1541 муніцыпалітэт. Кожны вілает, акруга і муніцыпалітэт маюць назву, утвораную ад назвы свайго адміністрацыйнага цэнтру, якім звычайна ёсьць самы вялікі горад.

{| border=&quot;0&quot;
|-----
|[[Файл:Algeria wilayas.png]]
|
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;1&lt;/small&gt; [[Адрар (вілает)|Адрар]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;2&lt;/small&gt; [[Шэліф (вілает)|Шэліф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;3&lt;/small&gt; [[Агуат (вілает)|Агуат]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;4&lt;/small&gt; [[Ум-эль-Буагі (вілает)|Ум-эль-Буагі]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;5&lt;/small&gt; [[Батна (вілает)|Батна]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;6&lt;/small&gt; [[Бэджая (вілает)|Бэджая]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;7&lt;/small&gt; [[Біскра (вілает)|Біскра]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;8&lt;/small&gt; [[Бэшар (вілает)|Бэшар]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;9&lt;/small&gt; [[Бліда (вілает)|Бліда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;10&lt;/small&gt; [[Буйра (вілает)|Буйра]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;11&lt;/small&gt; [[Таманрасэт (вілает)|Таманрасэт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;12&lt;/small&gt; [[Тэбэса (вілает)|Тэбэса]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;13&lt;/small&gt; [[Тлемсэн (вілает)|Тлемсэн]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;14&lt;/small&gt; [[Тыярэт (вілает)|Тыярэт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;15&lt;/small&gt; [[Тызі-Узу (вілает)|Тызі-Узу]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;16&lt;/small&gt; [[Альжыр (вілает)|Альжыр]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;17&lt;/small&gt; [[Джэльфа (вілает)|Джэльфа]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;18&lt;/small&gt; [[Джыджэль (вілает)|Джыджэль]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;19&lt;/small&gt; [[Сэтыф (вілает)|Сэтыф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;20&lt;/small&gt; [[Саіда (вілает)|Саіда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;21&lt;/small&gt; [[Скікда (вілает)|Скікда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;22&lt;/small&gt; [[Сыдзі-Бэль-Абэс (вілает)|Сыдзі-Бэль-Абэс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;23&lt;/small&gt; [[Анаба (вілает)|Анаба]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;24&lt;/small&gt; [[Гельма (вілает)|Гельма]]
|
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;25&lt;/small&gt; [[Канстантына (вілает)|Канстантына]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;26&lt;/small&gt; [[Мэдэа (вілает)|Мэдэа]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;27&lt;/small&gt; [[Мастаганэм (вілает)|Мастаганэм]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;28&lt;/small&gt; [[М’Сыла (вілает)|М’Сыла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;29&lt;/small&gt; [[Маскара (вілает)|Маскара]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;30&lt;/small&gt; [[Уаргла (вілает)|Уаргла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;31&lt;/small&gt; [[Аран (вілает)|Аран]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;32&lt;/small&gt; [[Эль-Баяд (вілает)|Эль-Баяд]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;33&lt;/small&gt; [[Ілізі (вілает)|Ілізі]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;34&lt;/small&gt; [[Бордж-Бу-Арэрыдж (вілает)|Бордж-Бу-Арэрыдж]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;35&lt;/small&gt; [[Бумэрдэс (вілает)|Бумэрдэс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;36&lt;/small&gt; [[Эль-Тарэф (вілает)|Эль-Тарэф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;37&lt;/small&gt; [[Тындуф (вілает)|Тындуф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;38&lt;/small&gt; [[Тысэмсільт (вілает)|Тысэмсільт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;39&lt;/small&gt; [[Эль-Уэд (вілает)|Эль-Уэд]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;40&lt;/small&gt; [[Хеншэла (вілает)|Хеншэла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;41&lt;/small&gt; [[Сук-Аграс (вілает)|Сук-Аграс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;42&lt;/small&gt; [[Тыпаза (вілает)|Тыпаза]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;43&lt;/small&gt; [[Міла (вілает)|Міла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;44&lt;/small&gt; [[Айн-Дэфла (вілает)|Айн-Дэфла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;45&lt;/small&gt; [[Наама (вілает)|Наама]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;46&lt;/small&gt; [[Айн-Тэмушэнт (вілает)|Айн-Тэмушэнт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;47&lt;/small&gt; [[Гардая (вілает)|Гардая]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;48&lt;/small&gt; [[Рэлізан (вілает)|Рэлізан]]
|}

== Геаграфія ==
[[Файл:Oasis.JPG|міні|Аазіс]]
На тэрыторыі Альжыру вылучаюць дзьве геалягічныя вобласьці — плятформенную Сахарскую, якая ўтварылася яшчэ ў [[дакембрыя|дакембрыі]], і складкаватую Атляскую, што ўтварылася падчас альпійскай складкаватасьці.

Пустэльня [[Сахара]] займае 80 % тэрыторыі краіны і складаецца з асобных пяшчаных (Вялікі Заходні Эрг, Вялікі Ўсходні Эрг, Эрг-Ігідзі, Эрг-Шэш) і камяністых (плято Танезруфт, Цінгерт, Тадэмаіт, Эль-Эглаб) [[пустэльня]]ў. На паўднёвым усходзе альжырскай Сахары прыпаднятае сугор’е [[Ахагар]], дзе знаходзіцца найвышэйшы пункт Альжыру — гара Тахат (2906 м). Сугор’е Ахагар, якое выйшла на паверхню 2 млрд гадоў таму, зьяўляецца мэтамарфічным падмуркам Сахарскай плятформы. З усіх бакоў сугор’е акружана ступеністымі плято Тасілін-Аджэр, Тасілін-Ахагар і горамі Муйдзір. Поўнач альжырскай Сахары ляжыць на 26 м ніжэй узроўню мора. Тут разьмешчана салёнае возера [[Шот-Мельгір]].

На поўначы Альжыру раўналежна адзін аднаму працягваюцца хрыбты [[Атляс (горы)|Атлясу]] — Тэль-Атляс і Сахарскі Атляс, падзеленыя высокімі плято і масівамі, прарэзанымі глыбокімі цясьнінамі. Альпійскі ўзрост Атляскіх гор абумовіў іх высокую сэйсьмічнасьць. Апошні разбуральны землятрус тут адбыўся ў 2003 годзе. Наступствы землятрусаў асабліва катастрафічныя, улічваючы, што на вузкай паласе ўзьбярэжжа і перадгор’яў Тэль-Атлясу пражывае 93 % насельніцтвы краіны.

Нетры Альжыру багатыя [[нафта]]й, [[газ]]ам, рудамі чорных і каляровых мэталаў. У Альжыры маюцца значныя радовішчы жалеза, цынку, сьвінцу, медзі, мыш’яку, ртуці, фасфатаў.

Клімат Альжыру субтрапічны міжземнаморскі на поўначы і трапічны пустынны ў Сахары. Зіма на ўзьбярэжжы цёплая дажджлівая (12&amp;nbsp;°C у студзені), у горах прахалодная (2—3 тыдні ляжыць сьнег), у Сахары залежыць ад часу сутак (уначы ніжэй 0&amp;nbsp;°C, днём 20&amp;nbsp;°C). Лета ў Альжыры сьпякотнае і сухое. Гадавая колькасьць ападкаў ад 0—50 мм у Сахары да 400—1200 мм у Атляскіх горах.

Усе рэкі Альжыру ўяўляюць сабой часавыя вадацёкі (уэды), якія запаўняюцца ў сэзон дажджоў. Рэкі крайняй поўначы краіны ўпадаюць у Міжземнае мора, астатнія — губляюцца ў пясках Сахары. Яны выкарыстоўваюцца для абрашэньня і водазабесьпячэньня, для чаго на іх пабудаваныя вадасховішчы і ГЭС. Найбуйнейшая рака — Шэліф (700 км). Катліны азёраў (себхі) таксама запаўняюцца ў дажджлівы пэрыяд, а ўлетку перасыхаюць і пакрываюцца салянай скарынкай таўшчынёй да 60 гл. У Сахары ў раёнах вялікіх запасаў падземных вод разьмешчаныя найбуйнейшыя аазісы.

Расьліннасьць міжземнаморскага ўзьбярэжжа прадстаўленая жорсткалістнымі вечназялёнымі дрэвамі і хмызьнякамі. У горах Атляса растуць лясы з коркавага і каменнага дуба, алепскай хвоі, ядлоўца, туі, атляскага кедра і лістападных парод дрэваў. Да вышыні 500 м выгадоўваюць аліўкі і фісташкі. Расьліннасьць Сахары вельмі бедная і прадстаўленая ў асноўным эфэмерами і салянкамі.

Жывёльны мір бедны, бо ў значнай ступені зьнішчаны чалавекам. У лясах Атляса захаваліся зайцы, кабаны і макакі, у Сахары — гепарды, шакалы, гіены, генэты, лісіцы фэнек, газэлі, антылопы-адакс, драпежныя птушкі, дробныя грызуны, зьмеі, яшчаркі, чарапахі, зь бесхрыбтовых — саранча, скарпіёны, фалангі, скалапендры.

== Эканоміка ==
[[Файл:GDP per capita development in Algeria.png|значак|Графік зьмены СУП на душу насельніцтва Альжыру з 1820 году па 2018 год.]]
Альжыр ёсьць індустрыяльна-аграрнай краінай, дзе афіцыйнай валютай ёсьць [[альжырскі дынар|дынар]] (DZD). Кіроўныя пазыцыі ў эканоміцы захоўвае дзяржсэктар, што ёсьць спадчынай [[сацыялізм|сацыялістычнай]] мадэлі разьвіцьця краіны пасьля здабыцця незалежнасьці. У пачатку 2010-х гадоў урад Альжыру спыніў прыватызацыю дзяржаўных прадпрыемстваў і ўвёў абмежаваньні на імпарт і замежны ўдзел у сваёй эканоміцы&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=The World Factbook|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Аднак, гэтыя абмежаваньні толькі пачалі здымаць нядаўна, хоць застаюцца пытаньні наконт павольнай дывэрсыфікаванай эканомікі Альжыру. Прыватны сэктар пераважае ў [[лёгкая прамысловасьць|лёгкай]] і [[харчовая прамысловасьць|харчовай прамысловасьці]] (70-90%), [[будаўніцтва|будаўніцтве]] (60%), [[сфэра паслугаў|сфэры паслугаў]], аптовым і разбробным гандлю (да 80%), [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]] (80%). Альжыр зь цяжкасьцю разьвівае галіны апроч энэргетычный часткова праз высокія выдаткі і інэртную дзяржаўную бюракратыю. Намаганьні ўраду па дывэрсыфікацыі эканомікі шляхам прыцягненьня замежных і нутраных інвэстыцыяў за межамі энэргетычнага сэктару мала зрабілі дзеля зьніжэньня высокага ўзроўню [[беспрацоўе|беспрацоўя]] сярод моладзі або дзеля вырашэньня праблемы недахопу жыльля&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;/&gt;. Краіна сутыкаецца з шэрагам кароткатэрміновых і сярэднетэрміновых праблемаў, уключаючы неабходнасьць дывэрсыфікацыі эканомікі, узмацьненьня палітычных, эканамічных і фінансавых рэформаў, паляпшэньня дзелавога клімату і зьніжэньня няроўнасьці паміж рэгіёнамі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20130326032434/http://www.africaneconomicoutlook.org/en/countries/north-africa/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=African Economic Outlook|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

Дзякуючы высокім прыбыткам ад вуглевадароднай здабычы, Альжыр мае вялікія рэзэрвы замежнай валюты і вялікі стабілізацыйны фонд вуглевадародаў. Акрамя таго, зьнешная запазычанасьць Альжыру знаходзіцца на вельмі нізкім узроўні і складае каля 2% СУП&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;/&gt;. Эканоміка застаецца вельмі залежнай ад вуглевадароднага багацьця, і, не зважаючы на высокія валютныя рэзэрвы, бягучы рост выдаткаў робіць бюджэт Альжыру больш уразлівым да рызыкі працяглага зьніжэньня прыбыткаў ад газанафтавай сфэры. Эканоміка Альжыру павялічылася на 1,4% у 2018 годзе супраць 4,1% у 2016 годзе, прычым рост быў абумоўлены галоўным чынам аднаўленьнем нафтагазавага сэктара&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120712045121/http://www.stoneageinstitute.org/ain-hanech.html|загаловак=Research at Ain Hanech, Algeria|выдавец=Stone Age Institute.|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Eric Delson; Ian Tattersall; John Van Couvering; Alison S. Brooks (2004). [https://books.google.com/books?id=6GFGsswTIO8C&amp;pg=PA32 «Encyclopedia of Human Evolution and Prehistory: Second Edition»]. Routledge. — С. 32. — ISBN 978-1-135-58228-9.&lt;/ref&gt;. Апроч газу і нафты, вядзецца здабыча [[жалезная руда|жалезнай руды]], [[фасфаты|фасфатаў]], каляровых мэталаў. Апрацоўчая прамысловасьць прадстаўленая прадпрыемствамі мэталюргічнай, машынабудаўнічай, нафтаперапрацоўчай, хімічнай і электратэхнічнай галінаў, а таксама маюцца заводы перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны. Сельская гаспадарка толькі на траціну забясьпечвае патрэбы краіны ў харчаваньні. Ягоная доля ў СУП складае каля 10%. Разьвіта гадоўля [[пшаніца|пшаніцы]], [[авёс|аўса]], а таксама [[садавіна|садавіны]], у прыватнасьці [[цытрус]]авай, і [[гародніна|гародніны]]. Лоўля рыбы і морапрадуктаў складае больш за 20 тысячаў тон на год.

Зьнешнегандлёвае абарачэньне Альжыру ў 2007 складала 87 млрд даляраў ЗША (прырост у параўнаньні з 2006 — 11%) у т. л. экспарт — 60 млрд даляраў, імпарт — 27 млрд даляраў. На долю краінаў [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]] прыходзіцца каля 55%, [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] — каля 15%. Экспартуюцца нафта і звадкаваны газ, віно, цытрусавыя, пробка, будматэрыялы і іншае. Імпартуюцца машыны і абсталяваньне, харчаваньне, сыравіна, спажывецкія тавары. Фінансавае становішча Альжыра вызначаецца прыбыткамі ад экспарту нафты і газу. Інфляцыя, па афіцыйных зьвестках, у 2007 годзе складала 4,2%, па неафіцыйных падліках — 8%.

Альжыр не ўступаў у [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя|СГА]], не зважаючы на некалькі гадоў перамоваў, але ёсьць чальцом [[Вялікая арабская зона свабоднага гандлю|Вялікай арабскай зоны свабоднага гандлю]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.worlddata.info/trade-agreements/gafta.php|загаловак=Members of the GAFTA — Greater Arab Free Trade Area|выдавец=World Data|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt; і [[Афрыканская кантынэнтальная зона свабоднага гандлю|Афрыканскай кантынэнтальнай зоны свабоднага гандлю]] і мае пагадненне аб асацыяцыі з Эўрапейскім Зьвязам&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20121228091321/http://algiers.usembassy.gov/doing_business_algeria.html|загаловак=Doing Business in Algeria|выдавец=Embassy of the United States Algiers|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Апошнім часам павялічыліся простыя турэцкія інвэстыцыі ў Альжыр, агульны кошт якіх дасягнуў 5 млрд даляраў. Па стане на 2022 год колькасьць турэцкіх кампаніяў, якія прысутнічаюць у Альжыры, дасягнула 1400. У 2020 годзе, не зважаючы на пандэмію, у Альжыры было створана больш за 130 турэцкіх кампаніяў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://en.econostrum.info/Turkey-strengthens-its-investments-in-Algeria_a1362.html|загаловак=Turkey strengthens its investments in Algeria|выдавец=Econostrum|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Нафтавая і газавая галіны ===
[[Файл:Algeria pipelines map.jpg|значак|зьлева|Мапа трубаправодаў, якія праходзяць скрозь Альжыру.]]
Альжыр, эканоміка якога залежыць ад [[нафта|нафты]], ёсьць чальцом [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]] з 1969 году. Ягоная здабыча сырой нафты складае каля 1,1 мільёнаў барэляў на дзень, але ён таксама ёсьць буйным вытворцам і экспартэрам [[прыродны газ|газу]] з важнымі сувязямі з Эўропай&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.opec.org/opec_web/flipbook/OB08092012/OB08092012/assets/basic-html/page17.html|загаловак=OPEC Bulletin 8—9/12|выдавец=OPEC|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. [[Вуглевадароды]] доўгі час ёсьць асновай эканомікі, складаючы прыкладна 60% прыбыткаў бюджэту, 30% СУП і 87,7%&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.aps.dz/economie/127366-exportations-hors-hydrocarbures-une-recette-de-pres-de-3-mds-de-dollars-durant-les-huit-1ers-mois-de-2021|загаловак=Exportations hors hydrocarbures: une recette de près de 3 mds de dollars durant les huit 1ers mois de 2021|выдавец=APS|мова=fr|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt; прыбыткаў ад экспарту. Альжыр займае 10-ы радок паводле пакладаў прыроднага газу ў сьвеце і шостым паводле велічыні экспартэрам газу. Згодна з паведамленьнем [[Адміністрацыя энэргетычнай інфармацыі ЗША|Адміністрацыі энэргетычнай інфармацыі ЗША]] на 2005 год у Альжыра было 4,5 трлн м³ спраўджаных пакладаў прыроднага газу&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2253rank.html|загаловак=Country Comparison: Natural Gas — Proved Reserves|выдавец=CIA|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Краіна таксама займае 16-е месца паводле пакладаў нафты.

Прырост эканомікі без уліку вуглевадародаў на 2011 год прагназаваўся на ўзроўні 5%. Каб задаволіць сацыяльныя патрабаваньні, улады павялічылі выдаткі, асабліва на харчовыя патрэбы, стварэньне працоўных месцаў, падтрымку малых і сярэдніх прадпрыемстваў і падвышэньне заробкаў. Высокія цэны на вуглевадароды палепшылі рахунак бягучых апэрацыяў ды і без таго вялікія міжнародныя рэзэрвы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20140311020241/http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2012/cr1220.pdf|загаловак=Algeria: 2011 Article IV Consultation|выдавец=IMF|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Прыбыткі ад нафты і газу вырасьлі ў 2011 годзе ў выніку захаваньня высокіх коштаў на нафту, аднак тэндэнцыя аб’ёмаў здабычы зьніжаліся. Аб’ём здабычы ў нафтагазавым сэктары працягвала скарачацца, зьнізіўшыся з 43,2 млн тон да 32 млн тон у пэрыяд з 2007 па 2011 гады. Тым ня менш, на сэктар прыпадала 98% ад агульнага аб’ёму экспарту краіны ў 2011 годзе супраць 48% у 1962 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20140311022328/http://www.tsa-algerie.com/actualite/item/622-le-temps-des-crapules|загаловак=Le temps des crapules — Tout sur l’Algérie|выдавец=TSA|мова=fr|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;, а таксама 70% бюджэтных паступленьняў або 71,4 млрд даляраў ЗША.

Альжырская нацыянальная нафтавая кампанія [[Санатраш]] гуляе ключавую ролю ва ўсіх аспэктах функцыянаваньня нафтавага і газавага сэктараў у Альжыры. Усе замежныя апэратары павінны працаваць у партнэрстве з гэтай кампаніяй, якая звычайна валодае большасьцю ўласнасьці ў пагадненьнях аб размеркаваньні прадукцыі. У красавіку 2022 году дыпляматы з [[Італія|Італіі]] і [[Гішпанія|Гішпаніі]] правялі перамовы пасьля таго, як рашэньне Рыма забясьпечыць вялікі аб’ём альжырскага газу выклікала заклапочанасьць у Мадрыдзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-04-12/italy-and-spain-hold-talks-to-head-off-tension-over-algeria-gas|загаловак=Italy and Spain Hold Talks to Head Off Tension Over Algerian Gas|выдавец=Bloomberg|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Згодна з умовай паміж альжырскім Санатрашам і італьянскай [[Eni|Эні]], Альжыр дадасьць 9 млрд кубамэтраў газу ў Італію да 2024 году&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.politico.eu/article/italy-turns-to-algeria-to-replace-russian-gas/|загаловак=Italy looks to demote Russia and make Algeria its top gas supplier|выдавец=Politico|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Дэмаграфія ==
[[Файл:Tuareg2.JPG|міні|Туарэг]]
Карэннае насельніцтва Альжыру — альжырцы, якія складаюцца з [[арабы|арабаў]] і блізкіх ім па культуры [[бэрбэры|бэрбэраў]]. Па вонкавым абліччы альжырцы, як правіла, людзі сярэдняга росту, асмуглыя, чарнавалосыя, з чорнымі вачамі і падоўжанай формай асобы міжземнаморскага тыпу. Пражывае значная колькасьць чаркесаў.

Большасьць альжырцаў (4/5) лічаць роднай [[арабская мова|арабскую мову]], астатнія — [[бэрбэрскія мовы|бэрбэрскія дыялекты]]. Бэрбэрскае насельніцтва пераважае сярод горцаў [[Атляс (горы)|Атлясу]] і ў [[аазіс]]ах [[Сахара|Сахары]] (кабілы, шавія, [[туарэгі]]), прычым нярэдка бэрбэры ў роўнай ступені добра валодаюць роднай і арабскай мовай. Людзі, якія атрымалі адукацыю або тыя, хто працаваў за мяжой, як правіла, акрамя роднай добра ведаюць [[француская мова|францускую мову]]. Гутарковая форма францускай мовы шырока распаўсюджаная ў гарадах. Хоць выкарыстаньне францускай мовы значна скарацілася ў параўнаньні з каляніяльнымі часамі канца XIX — сярэдзіны XX стагодзьдзяў, [[француская мова]] ў Альжыры (а таксама ў суседніх [[Туніс]]е і [[Марока]]) па-ранейшаму застаецца асноўнай мовай дзелавых зносінаў і гандлю і пакуль не саступае гэтых пазыцыяў ангельскай. Пры гэтым курс афіцыйнага ўраду накіраваны на паступовую арабізацыю ўсіх сфэраў жыцьця краіны. На літаратурнай арабскай мове ў цяперашні час выдаюцца дзяржаўныя дакумэнты, кнігі, часопісы, газэты. Малаважную частку насельніцтва складаюць грамадзяне замежных дзяржаваў, занятыя на часавай працы ў якасьці спэцыялістаў. Яны, як правіла, таксама размаўляюць на францускай мове.

=== Рэлігія ===
Пераважная большасьць альжырцаў належаць да [[Іслам|мусульманаў]] суніцкага толку. У даліне Мзаб у вілаеце [[Гардая (вілает)|Гардае]] пражывае каля 290 тысячаў [[ібадызм|ібадыйцаў]]. У канцы XIX і пачатку XX стагодзьдзяў значную частку насельніцтва тады яшчэ Францускага Альжыру складалі даволі ўплывовыя ў культурным і эканамічным пляне немусульманскія групы франкамоўных эўрапейцаў і [[габрэі|габрэяў]], якія атрымалі назву [[франкаальжырцы]] ці п’е-нуар ({{мова-fr|Pieds-noirs|скарочана}}). Складаючы некалі да 15 % насельніцтвы краіны, большасьць франкаальжырцаў, а таксама афранцужаных мусульман-[[гаркі]] былі вымушаныя масава пакінуць краіну пасьля паразы ў вайне за незалежнасьць, [[рэпатрыяцыя|рэпатрыяваўшыся]] ў асноўным у [[Францыя|Францыю]]. На сёньня ў краіне ўсё ж такі захоўваецца хрысьціянскае насельніцтва, колькасьць якога вар’іруюцца ад 20 тысяч да 200 тысяч чалавек&lt;ref name=&quot;usstate&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.state.gov/reports/2018-report-on-international-religious-freedom/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=United States Department of State|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Хрысьціяне Альжыру перавожна належаць да [[пратэстанцтва|пратэстанцкіх]] групаў, аднак апошнім часам на іх узмацьніўся ціск з боку ўраду&lt;ref name=&quot;usstate&quot;/&gt;.

Згодна зь некаторымі зьвесткамі павялічылася колькасьць людзей, якія ня ёсьць рэлігійнымі. Справаздача Арабскага баромэтра і [[BBC|Бі-бі-сі]] за чэрвень 2019 году выявіла, што доля альжырцаў, якія лічаць сябе нерэлігійнымі, вырасла з прыкладна 8% у 2013 годзе да прыкладна 15% у 2018 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-48703377|загаловак=The Arab world in seven charts: Are Arabs turning their backs on religion?|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Абапіраючыся на атрыманыя зьвесткі, стала вядома, што падзеньне рэлігійнасьці ў асноўным прыпадае на маладых альжырцаў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20200924090413/https://fanack.com/religions-in-the-middle-east-and-north-africa/young-arabs-are-changing-their-beliefs-and-perceptions/|загаловак=Young Arabs are Changing their Beliefs and Perceptions: New Survey|выдавец=Fanack|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Альжыр адкрыў сьвету шэраг выбітных мусульманскіх мысьляроў, як то [[Эмір Абдэлькадэр]], [[Абдэльгамід Бэн Бадыс]], [[Мулуд Касэм Наіт Бэлкасэм]], [[Малек Бэнабі]] і [[Магамэд Аркун]].

== Культура ==
[[Файл:Ahlem Mosteghanemi at Beirut Book Fair 2012.JPG|значак|Адна з самых выбітных пісьменьніц арабскага сьвету [[Аглям Мастэганэмі]].]]
Складаны характар нацыянальнай культуры Альжыру перадае формула дзеяча альжырскай [[культура|культуры]] шэйха Бэн Бадыса: «Альжырскі народ — арабскі па мове, берберскі па паходжаньні, мусульманскі па [[рэлігія|рэлігіі]]». Культура альжырскага народа складалася на працягу шматлікіх стагодзьдзяў як вынік узаемадзеяньня і ўзаемаўплываў арабскіх і берберскіх плямёнаў, лаціна-пунічных элемэнтаў даарабскага часу і разьвітай араба-ісламскай [[цывілізацыя|цывілізацыі]] эпохі [[халіфат]]а, носьбітаў гішпана-маўританскай (андалускай) культуры маўраў і турэцкіх заваёўнікаў. Да цяперашняга часу ўсе гэтыя кампанэнты ў асноўным ужо зьліліся ў адзіны сплаў. Але некаторыя зь іх дагэтуль захавалі сваю спэцыфіку.

Напрыклад, гэта ставіцца да традыцыяў берберскага фальклёру і геамэтрычнага арнамэнту, арабскай паэзіі і эпасу бедуінскіх плямёнаў, андалускага і турэцкай спадчыны ў [[архітэктура|архітэктуры]] і [[музыка|музыцы]]. Акрамя таго, на фармаваньне альжырскай культуры значны ўплыў апошнія паўтара стагодзьдзі аказвала культура [[Францыя|Францыі]]. З гэтай прычыны, асобы, якія атрымалі адукацыю на францускай мове, яшчэ ў 1960-х гадах складалі большасьць інтэлігенцыі Альжыру, а франкамоўная літаратура альжырцаў дагэтуль неад’емная частка іх нацыянальнай літаратуры.

=== Сельская ===
У матэрыяльнай культуры альжырцаў своеасабліва спалучаюцца традыцыі і сучаснасьць. Традыцыйныя сельскагаспадарчыя прылады мала зьмяніліся з эпохі арабскай заваёвы: драўляныя саха і вілы, матыка, серп, у якасьці цяглавай сілы выкарыстоўваюцца аслы і [[вярблюд]]ы. У самакіравальных [[гаспадарка]]х, сельскагаспадарчых [[кааператывы|кааператывах]], а таксама ў сучасных гаспадарках уласнага сэктара шырока ўжываюцца [[трактар]]ы, [[камбайн]]ы і іншая сучасная [[тэхніка]].

Звычайная альжырская [[вёска]] — бязладная навала маленькіх хат. Хата селяніна, як правіла, глінабітная, а ў горах — каменная, з плоскім дахам, на якім ёсьць адтуліна для дыму ад агменю, складзенага з каменя. Жыльлё звычайна складаецца з двух пакояў: у адным ядуць і сьпяць, у іншым рыхтуюць ежу. Уваход у хату вядзе з унутранага панадворка, дзе ўтрымоўваецца быдла. [[Мэбля|Мэблі]] ў такіх хатах, акрамя маленькага століка, няма, уся сям’я есьць і сьпіць на падлозе.

=== Гарадзкая ===
Такое зьмешваньне стыляў характэрна і для гараджан, якія нядаўна перасяліліся зь вёскі. Большасьць мужчын у гарадах носяць эўрапейскую [[адзеньне|адзежу]]. У пажылых людзей яна нярэдка спалучаецца з чырвонай [[феска]]й. Жанчыны-мяшчанкі па большай частцы носяць традыцыйнае белае покрыва «хаік» і «лааджар» — белая хустка, вышытая белымі жа ніткамі або абабітая карункамі, якія закрываюць ніжнюю частку асобы ад вачэй. На ўсходзе краіны жанчыны носяць чорнае покрыва. Часам і то і іншае спалучаецца з эўрапейскай сукенкай і [[абутак|абуткам]].

Нярэдка на вуліцах вялікіх [[горад|гарадоў]] можна бачыць характэрную карціну — маці і дачка, якія ўвасабляюць сабой учорашні і сёньняшні дзень Альжыру. У маці твар закрыты, постаць захутаная ў покрыва, на нагах туфлі бяз заднікаў, далоні і ступні выфарбаваныя [[хна|хной]]. Дачка ідзе з адкрытым тварам, яна відавочна карыстаецца эўрапейскай [[касмэтыка]]й і апранутая па апошняй францускай [[мода|модзе]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Партал|Афрыка}}
* [https://web.archive.org/web/20071005003110/http://www.el-mouradia.dz/ Афіцыйны сайт].{{ref-ar}}{{ref-fr}}

{{Краіны Афрыкі}}
{{АБСЭ}}

[[Катэгорыя:Альжыр| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>3evav7rt41y576dmarw2m8iwcgxzcvj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331670</id>
      <parentid>2331669</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T16:23:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Незалежнасьць */ стыль, выпраўленьне спасылак, [[Вікіпэдыя:Выявы|выява]], абнаўленьне зьвестак</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="87492" xml:space="preserve">{{Краіна2
 | СУП ППЗ                               = 581,189 млрд $
 | Год падліку СУП ППЗ                   = 2022
 | Месца паводле СУП ППЗ                 = 
 | СУП ППЗ на чалавека                   = 13 002 $
 | Год падліку СУП ППЗ на чалавека       = 2022
 | Месца паводле СУП ППЗ на чалавека     = 
 | СУП намінал                           = 191,941 млрд $
 | Год падліку СУП намінал               = 2022
 | Месца паводле СУП намінал             = 
 | СУП намінал на чалавека               = 4 294 $
 | Год падліку СУП намінал на чалавека   = 2022
 | Месца паводле СУП намінал на чалавека = 
}}
'''Альжы́р''' ({{мова-ar|الجزائر}}, {{мова-ber|ⴷⵣⴰⵢⴻⵔ}}) — самая вялікая паводле плошчы краіна ў [[Афрыка|Афрыцы]]. Афіцыйная назва — '''Народная Дэмакратычная Рэспубліка Альжыр'''. Мяжуе з [[Туніс]]ам на паўночным усходзе, [[Лібія]]й на ўсходзе, [[Нігер]]ам на паўднёвым усходзе, [[Малі]] і [[Маўрытанія]]й на паўднёвым захадзе, а таксама [[Марока]] і некалькі кілямэтраў з [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахарай]] на захадзе, а з поўначы Альжыр абмываецца [[Міжземнае мора|Міжземным морам]]. Краіна займае плошчу амаль у 2,382 млн км², што робіць яе дзясятай паводле велічыні дзяржавай у сьвеце і першай ў Афрыцы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.statista.com/statistics/1207844/largest-countries-in-africa-by-area/|загаловак=Africa: largest countries by area 2020|выдавец=Statista|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Лічыцца часткай рэгіёну [[Магрыб]] у Паўночнай Афрыцы. Краіна мае паўзасушлівы клімат, большая частка насельніцтва жыве на ўрадлівай поўначы, а пустэльня [[Сахара]] займае ўвесь поўдзень краю. Сталіцай і найбуйнейшым местам ёсьць горад [[Альжыр (горад)|Альжыр]], разьмешчаны на скрайняй поўначы на ​​ўзьбярэжжы Міжземнага мора.

З XVI па XVIII стагодзьдзі Альжыр знаходзіўся ў складзе [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]]. У пачатку XIX стагодзьдзя пачалася француская калянізацыя. У 1954 годзе ў Альжыры быў сфармаваны Фронт нацыянальнага вызваленьня. Паводле вынікаў кровапралітнай вайны супраць францускіх каляніяльных войскаў у 1962 годзе Альжыр стаўся незалежнай сацыялістычнай дзяржавай. Да канца 1980-х супярэчнасьці паміж прыхільнікамі сьвецкай улады і ісламістамі перарасьлі ў грамадзянскую вайну, якая скончылася разгромам [[фундамэнталізм|фундамэнталістаў]]. Пераважная большасьць насельніцтва Альжыру складаюць арабы-бэрбэры, якія вызнаюць іслам і карыстаюцца афіцыйнымі мовамі, як то арабскай і бэрбэрскай. Тым ня менш, француская мова ня страціла свайго ўплыву і выкарыстоўваецца ў адміністрацыйнай і адукацыйнай сфэрах. Асноўнай гутарковай мовай ёсьць альжырская арабская.

Альжыр ёсьць рэспублікай зь зьмяшанай формай кіраваньня, мясцовыя выбарчыя акругі складаюцца з 58 вілаетаў і 1541 камуны. Гэта рэгіянальная дзяржава ў Паўночнай Афрыцы, якая мае сярэднюю сілу ў сусьветных справах. Альжыр мае самы высокі індэкс чалавечага разьвіцьця сярод усіх неастраўных афрыканскіх краінаў і адну з найбуйнейшых эканомік на кантынэнце, якая, аднак, у асноўным сілкуецца дзякуючы экспарту [[вуглевадароды|вуглевадародаў]]. Альжыр займае 16-е месца ў сьвеце паводле пакладах [[нафта|нафты]] і дзявятае месца паводле пакладах [[прыродны газ|прыроднага газу]]. Нацыянальная нафтавая кампанія [[Санатраш]] ёсьць найбуйнейшай кампаніяй у Афрыцы, якая пастаўляе вялікія аб’ёмы прыроднага газу ў Эўропу. Войска Альжыру ёсьць адным з найбуйнейшых паводле колькасьці ў Афрыцы, а дзяржава ў цэлым мае самы вялікі абаронны бюджэт на кантынэнце. Альжыр уваходзіць у [[Афрыканскі зьвяз]], [[Арабская ліга|Лігу арабскіх дзяржаваў]], [[Арганізацыя ісламскай супрацы|Арганізацыю ісламскай супрацы]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]], [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў|Арганізацыю Аб’яднаных Нацыяў]] і [[Зьвяз арабскага Магрыбу]]. У верасьні 2005 году атрымаў статус асацыяванага чальца [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага зьвязу]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Roman Arch of Trajan at Thamugadi (Timgad), Algeria 04966r.jpg|значак|Арка Траяна ў Тамугадзі (Тымгад), малюнак пачатку 1800-х гадоў.]]
[[Файл:Constantine Algerien 002.jpg|значак|Горад Канстантына, 1840 год.]]
=== Старажытнасьць ===
У старажытныя часы на поўначы сучаснае краіны на ўзьбярэжжы атрымала разьвіцьцё [[ібэрамаўрытанская культура]]. Сумесь народнасьцяў Паўночнай Афрыкі ў рэшце рэшт прывяла да ўтварэньня выразнага адрознага народа [[бэрбэры|бэрбэраў]], якія ёсьць карэннымі народамі Паўночнай Афрыкі&lt;ref&gt;Brett, Michael; Fentress, Elizabeth (1997). [https://books.google.com/books?id=8Zcz91t29ukC «Berbers in Antiquity»]. The Berbers. Wiley-Blackwell. — ISBN 978-0-631-20767-2.&lt;/ref&gt;. У IX стагодзьдзі да н. э. на поўначы Афрыкі паўстала [[Картаген|Картагенская дзяржава]], якая пашырылася ўздоўж паўночнаафрыканскага ўзьбярэжжа. Да 600 году да н. э. прысутнасьць [[фінікійцы|фінікійцаў]] пашырылася да [[Гіпон]]у, [[Скікда|Скікды]], [[Шэршэль|Шэршэлю]] і [[Тыпаза|Тыпазы]]. Гэтыя паселішчы служылі як рынкавыя гарады і парты. З ростам магутнасьці Картагену, ягоны ўплыў на карэннае насельніцтва рэзка павялічыўся. Бэрбэрская цывілізацыя ўжо знаходзілася на этапе, на якой сельская гаспадарка, вытворчасьць, гандаль і палітычная арганізацыя ўжо мела разьвіцьцё. Гандлёвыя сувязі паміж Картагенам і бэрбэрамі ўзмацьняліся, але тэрытарыяльная экспансія таксама прывяла да заняволеньня бэрбэраў, якія былі вымушаныя плаціць даніну і служыць у картагенскім войску.

Да пачатку IV стагодзьдзя да н. э. бэрбэры складалі вялікую частку фінікійскага войска. У 241 годзе да н. э. яны зладзілі гэтак званае паўстаньне наймітаў пасьля таго, як Картаген не сплаціў наймітам грошы праз уласную паразу ў [[Першая Пунічная вайна|Першай Пунічнай вайне]]&lt;ref&gt;Christelle Fischer-Bovet (2014). [https://books.google.com/books?id=z0sHAwAAQBAJ&amp;pg=PA91 «Army and Society in Ptolemaic Egypt»]. Cambridge University Press. — С. 91. — ISBN 978-1-107-00775-8.&lt;/ref&gt;. Бэрбэры здолелі атрымаць кантроль над большай часткай паўночнаафрыканскай тэрыторыі Картагена, і пачалі біць уласную манэту званую лібійскай, бо менавіт гэтая назва выкарстоўвался ў грэцкай мове дзеля апісаньня тубыльцаў Паўночнай Афрыкі. Картагенская дзяржава зьведала заняпад, а ў 146 годзе да н. э. Картаген быў зьнішчаны. Губляючы лідэраства ў рэгіёне, фінікійцаў замянілі бэрбэрскія лідэры. Да II стагодзьдзя да н. э. зьявіліся некалькі вялікіх, але слаба кантраляваных бэрбэрскіх каралеўстваў. Аднымі з такіх каралеўстваў былі [[Нумідыя]] і [[Маўрытанія]]. У I стагодзьдзі да н. э. тэрыторыя была заваяваная [[Старажытны Рым|Рымам]]. На працягу некалькіх стагодзьдзяў Альжырам кіравалі рымляны, якія заснавалі шмат калёніяў у рэгіёне. Як і астатняя частка Паўночнай Афрыкі, Альжыр служыў хлебнай жытніцай імпэрыі, экспартуючы крупы і іншую сельскагаспадарчую прадукцыю. Германскія [[вандалы]], ачоленыя [[Гайзэрых]]ам, уварваліся ў Паўночную Афрыку ў 429 годзе і да 435 году ўсталявалі кантроль над прыбярэжнай Нумідыяй&lt;ref&gt;Cameron, Averil; Ward-Perkins, Bryan (2001). [https://books.google.com/books?id=Qf8mrHjfZRoC&amp;pg=RA1-PA124 «Vandal Africa, 429—533»]. The Cambridge Ancient History. Vol. 14. Cambridge University Press. — С. 124—126. — ISBN 978-0-521-32591-2.&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, мясцовыя плямёны не страцілі самастойнасьці і рабілі напады на вандалаў. Акрамя таго, падчас улады рымлянаў, [[Бізантыйская імпэрыя|бізантыйцаў]], вандалаў, картагенцаў і [[Асманская імпэрыя|асманаў]] народ бэрбэраў быў адзіным альбо адным зь нямногіх у Паўночнай Афрыцы, якія заставаліся незалежнымі&lt;ref&gt;Wysner, Glora M. (30 January 2013). [https://books.google.com/books?id=wqF8CgAAQBAJ&amp;pg=PT167 «The Kabyle People»]. Read Books Ltd. — ISBN 9781447483526&lt;/ref&gt;. Нават падчас мусульманскай навалы на Паўночную Афрыку яны ўсё яшчэ мелі кантроль і валодалі горнымі рэгіёнамі Паўночнае Афрыкі&lt;ref&gt;[https://books.google.com/books?id=GI5CAAAAcAAJ&amp;pg=PA45 «The art journal London»]. Virtue.&lt;/ref&gt;. Пасьля падзеньня [[Заходняя Рымская імпэрыя|Заходняй Рымскай імпэрыі]] на частцы тэрыторыі сучаснага Альжыру паўстала [[Маўра-Рымская дзяржава]].

=== Арабская навала ===
Пасьля нязначнага супраціву мясцовых жыхароў мусульманскія арабы [[Амэядзкі халіфат|Амэядзкага халіфату]] захапілі і скарылі Альжыр у пачатку VIII стагодзьдзя. Вялікая колькасьць бэрбэраў навярнулася ў [[іслам]]. [[Хрысьціянства|Хрысьціяне]], бэрбэры і [[лацінская мова|лацінскамоўныя]] жыхары заставаліся ў большасьці на поўначы Афрыкі да канца IX стагодзьдзя, а мусульмане пачалі складаць большасьць толькі ў X стагодзьдзі&lt;ref name=&quot;Conant&quot;&gt;Conant, Jonathan (2012). «Staying Roman». — С. 364—365. — ISBN 978-0-521-19697-0.&lt;/ref&gt;. Пасьля руйнаваньня халіфату зьявіліся шматлікія мясцовыя дынастыі, якія атрымалі ўладу над аскепкамі былога халіфату. Хрысьціяне пакідалі рэгіён у тры хвалі, як то па першапачатковай заваёве ў X стагодзьдзі, у XI стагодзьдзі. Апошняя хваля эвакуявалася на [[Сыцылія|Сыцылію]] [[нарманы|нарманамі]], а нешматлікія хрысьціянскія грамады заставаліся ў рэгіёне яшчэ ў XIV стагодзьдзі&lt;ref name=&quot;Conant&quot;/&gt;.

У Сярэднявеччы Паўночная Афрыка была домам для многіх выбітных навукоўцаў, сьвятых і сувэрэнаў, да ліку якіх варта далучыць [[Юда ібн Курайш|Юду ібн Курайша]], першага граматыка сэміцкіх і бэрбэрскіх моваў, суфійскіх майстроў [[Абу Маньян]]а і [[Сыдзі Эль-Гуары]], эміры [[Абд-аль-Мумін]] і [[Ягмурасэн ібн-Заян]]. Менавіта ў гэты час у [[Магрыб]]е зьявіліся прадстаўнікі [[дынастыя Фатымідаў|дынастыі Фатымідаў]], дзеці [[Фатыма (дачка Мухамада)|Фатымы]], дачкі [[Мухамад]]а. Гэтыя Фатыміды стварылі дынастыю, якая ўтварыла імпэрыю, якая ўлучала тэрыторыі ад Магрыба, [[Гіджаз]]а і [[Левант]]а. Гэтая дзяржава мела сьвецкі ўрад, а таксама магутнае войска і флёт, які складаўся ў асноўным з [[арабы|арабаў]] і леванційцаў. Сталіца гэтае імпэрыі месьцілася ў [[Каір]]ы. Па сканчэньні бэрбэрскага паўстаньня на тэрыторыі Магрыбу ўзьніклі шматлікія незалежныя дзяржавы. На тэрыторыі Альжыру паўстала [[дынастыя Рустамідаў]]. Іхняе каралеўства цягнулася ад [[Тафіляльта|Тафіляльты]] ў [[Марока]] да гор Нафуса ў [[Лібія|Лібіі]], улучаючы паўднёвы, цэнтральны і заходні [[Туніс]], у тым ліку тэрыторыю ўсіх сучасных краінаў Магрыба. На поўдні краіна сягала сучасных межаў з [[Малі]] і ўлучала частку тэрыторыі Маўрытаніі&lt;ref&gt; [https://books.google.co.uk/books?id=MmtBAgAAQBAJ&amp;pg=PT311#v=onepage «The Puffin History of the World: Volume 1.»] Roshen Dalal.&lt;/ref&gt;. Пасьля заняпаду дынастыі моц набыла [[дынастыя Зырыдаў]], якая акрамя таго атрымалі кантроль над часткай [[Гішпанія|Гішпаніі]] і [[Сыцылія]]й. Зырыды фармальна вызнавалі Фатымідаў сваімі сюзэрэнамі, але пазьней аб’явілі аб сваёй незалежнасьці. Паколькі Фатыміды былі на той час няздольныя зрабіць сілавы адказ, яны скарысталі іншую тактыку. Паміж [[Ніл]]ам і [[Чырвонае мора|Чырвоным морам]] жылі бэдуінскія качэўныя плямёны, высланыя ў свой час з [[Арабійскі паўвостраў|Арабіі]]. Яны рэгулярна турбавалі сялянаў даліны Нілу, сваімі нападамі і рабаваньнямі. Візыры Фатымідаў падбухторлі іх зрабіць навалу на Зырыдаў, нават заплаціўшы ім грошы&lt;ref&gt;Fage, John; Tordoff, with William (23 October 2013). [https://books.google.com/books?id=mXa4AQAAQBAJ&amp;q=1048+banu+hilal&amp;pg=PA166 «A History of Africa»]. Routledge. — ISBN 978-1-317-79727-2.&lt;/ref&gt;. Плямёны рушылі на ўсход разам з жынчынамі, дзецьмі і жывёламі. Яны звычайна не бралі гарады пад кантрль, рабуючы і руйнуючы іх&lt;ref&gt;Meredith, Martin (11 September 2014). [https://books.google.com/books?id=xXN0AwAAQBAJ&amp;q=1048+banu+hilal&amp;pg=PT66 «Fortunes of Africa: A 5,000 Year History of Wealth, Greed and Endeavour»].. Simon and Schuster. — ISBN 978-1-4711-3546-0.&lt;/ref&gt;. Прыток арабаў-бэдуінаў быў галоўным фактарам моўнай, культурнай арабізацыі Магрыба і распаўсюджваньні качоўнага ладу жыцьця ў раёнах, дзе раней дамінуючай была сельская гаспадарка&lt;ref&gt;[https://muslimheritage.com/the-great-mosque-of-tlemcen/ «The Great Mosque of Tlemcen»]. Muslim Heritage.&lt;/ref&gt;. [[Ібн Хальдун]] адзначаў, што землі, разбураныя плямёнамі [[Бану Гіляль]], сталі цалкам засушлівымі пустэльнямі&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130527170154/http://www.galtoninstitute.org.uk/Newsletters/GINL9603/PopCrises3.htm «Populations Crises and Population Cycles»]. Claire Russell and W. M. S. Russel.&lt;/ref&gt;. У XIII стагодзьдзі паўстала [[дынастыя Заянідаў]], якія захоўвалі свой кантроль над Альжырам на працягу трох стагодзьдзяў. Большая частка ўсходніх тэрыторыяў Альжыру знаходзілася пад уладай [[дынастыя Гафсыдаў|дынастыі Гафсыдаў]], але эмірат Бэджая, які належыў да гафсыдзкай дзяржавы, часам быў незалежным ад цэнтральнага туніскага кантролю. У свой росквіт каралеўства Заянідаў уключала ўсё Марока, у якасьці васальнай дзяржавы, а на ўсходзе даходзіла да Туніса, які быў захоплены яшчэ падчас панаваньня [[Абу Ташфін]]а&lt;ref&gt;[https://books.google.co.uk/books?id=o3SRAAAAIAAJ «Les états de l’Occident musulman aux XIIIe, XIVe et XVe siècles: institutions gouvernementales et administratives»]. Atallah Dhina Office des Publications Universitaires.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://books.google.co.uk/books?id=q6AwAQAAMAAJ&amp;q=vassal+d%27tlemcen «Recueil des notices et mémoires de la Société archéologique du département de Constantine»]. L. Arnolet.&lt;/ref&gt;.

=== Гішпанскі і асманскі кантроль ===
На пачатку XVI стагодзьдзя [[Гішпанія]] вырашыла ўварвацца ў Альжыр і разграміць каралеўства [[Тлемсэн]]. У 1505 годзе яны захапілі [[Мэрс-эль-Кебір]], а ў 1509 годзе пасьля крывавай аблогі ім скарыўся [[Аран (горад)|Аран]]&lt;ref&gt;Sánchez Doncel, Gregorio (1991). «Presencia de España en Orán, 1509—1792». Estudio Teológico de San Ildefonso.&lt;/ref&gt;. Эўрапейцы мелі шэраг іншых важкіх перамог. У 1516 годзе асманскія браты прадпрымальнікі [[Арудж Барбароса|Арудж]] і [[Хайрэдын Барбароса]] перанесьлі сваю базу ў Альжыр, здолеўшы захапіць [[Джыджэль]] і [[Альжыр (горад)|Альжыр]] у гішпанцаў пры дапамозе мясцовых жыхароў, якія бачылі ў іх вызваліцеляў ад хрысьціянаў. Аднак, браты ў рэшце рэшт забілі мясцовага шляхціча Саліма аль-Тумі і ўзялі пад свой кантроль горад і навакольле. Калі Арудж быў забіты ў 1518 годзе падчас уварваньня ў Тлемсэн, Хэйрэдын зьмяніў яго на пасадзе кіраўніка Альжыру. Асманскі султан дараваў яму тытул і выслаў вайсковы кантынгент у колькасьці каля 2 тысяч [[янычары|янычараў]]. Пры дапамозе гэтай сілы і прымкнулых тубыльцаў асманы заваявалі ўвесь рэгіён паміж Канстантынам і Аранам, які, аднак, заставаўся пад гішпанскім кантролем да 1792 году&lt;ref&gt;Mikaberidze, Alexander (2011). «Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia». Volume 1. ABC-CLIO. — С. 847.&lt;/ref&gt;. Рэгіён быў у выніку далучаны да [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]] і кіраваўся прызначаным султанам пашом. У гэты ж момант атрымала разьвіцьцё [[пірацтва]], якія палявалі на неісламскіх караблі ў заходнім [[Міжземнае мора|Міжземным моры]], а таксама рабілі напады на прыбярэжныя гарады&lt;ref&gt;Davis, Robert (2003). [https://archive.org/details/trent_0116405722392 «Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast and Italy, 1500—1800»]. Palgrave Macmillan. — ISBN 978-0-333-71966-4.&lt;/ref&gt;. Піраты часта захоплівалі пасажыраў і экіпаж ды прадавалі іх альбо выкарыстоўвалі ў якасьці рабоў. Паводле зьвестак Робэрта Дэйвіса, з XVI па XIX стагодзьдзі піраты захапілі ў рабства ад 1 да 1,25 мільёна эўрапейцаў&lt;ref&gt;Robert Davis (17 February 2011). [https://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/white_slaves_01.shtml «British Slaves on the Barbary Coast»]. BBC.&lt;/ref&gt;. У 1711 годзе была дасягнутая фактычная незалежнасьць рэгіёна ад Асманскай імпэрыі.

=== Француская калянізацыя ===
* 1830 — пачатак [[Францыя|францускай]] калянізацыі. Узброенае дужаньне (напрыклад, паўстаньне [[Абд аль-Кадзір]]а) доўжыцца ледзь не да канца XIX стагодзьдзя. Лепшыя землі краіны засяляюць каляністы з [[Эўропа|Эўропы]].
* 1848 — Альжыр абвешчаны тэрыторыяй Францыі, паасоблены на дэпартамэнты на чале з прэфэктамі і ўзначальваецца францускім генэрал-губэрнатарам.
* Красавік 1940 — падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] пасьля капітуляцыі Францыі перад гітлераўскай Нямеччынай Альжыр становіцца крыніцай сыравіны і харчы для Нямеччыны і Італіі.
* Лістапад 1942 — у Альжыры высаджаны ангельска-амэрыканскі дэсант. У наступе на Туніс на баку саюзьнікаў прымаюць удзел і францускія войскі, у значнай ступені ўкамплектаваныя альжырцамі, мараканцамі і жыхарамі іншых францускіх калёніяў у Афрыцы.

=== Незалежнасьць ===
У 1954 годзе [[Фронт нацыянальнага вызваленьня (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызваленьня]] (ФНВ) пачаў [[Альжырская вайна|вайну за незалежнасьць]], якая прывяла да вялікіх ахвяраў, лік якіх вагаецца, але паводле розных адзнакаў вагаецца ад 300 тысяч да 1 мільёну чалавек. Вялікую дзель гэтага ліку складаюць мірныя жыхары. У верасьні 1959 году ўрад Францыі прызнаў права альжырцаў на самавызначэньне, аднак гэты ход быў сустрэты францускімі каляністамі і «правымі» ў багнеты, двойчы ўладкоўваліся буйныя антыўрадавыя мецяжы з мэтай спыніць працэс перадачы палітычнай улады мясцоваму насельніцтву. Перамоўны працэс завяршыўся падпісаньнем 18 сакавіка 1962 году дамоваў аб спыненьні агню і самавызначэньні Альжыру шляхам рэфэрэндуму ([[Эвіянскія дамовы]]). Падчас рэфэрэндуму ў Альжыры яўка склала 91%, за самавызначэньне Альжыру прагаласавала 99,7%, а ў Францыі меркаваньні падзяліліся прыкладна пароўну, разам атрымалася 64% «за». У адпаведнасьці з раней дасягнутымі дамоўленасьцямі ў 1964 годзе Францыя вывела свае войскі, да 1 ліпеня 1967 году эвакуявала вайсковыя базы ў [[Сахара|Сахары]], у лютым 1968 году эвакуявала вайскова-марскую базу ў Мэрс-эль-Кебіры. Эканамічныя актывы буйных францускіх кампаніяў у Альжыры, паводле Эвіянскіх дамоваў, засталіся ў іхных руках, аднак маёмасьць каляністаў была нацыяналізаваная.

[[Файл:Houari Boumediene's Portrait.jpg|значак|зьлева|Рэвалюцыянэр і другі прэзыдэнт Альжыру [[Гуары Бумэд’ен]].]]
Спробы створанай у 1961 годзе вайскова-фашыстоўскай арганізацыі ОАС ({{мова-fr|Organisation Armée Secrète|скарочана}}), якая пайшла ў падпольле, сарваць выкананьне дамоваў шляхам масавага тэрору ў гарадах посьпеху ня мелі. Падчас рэфэрэндуму 1 ліпеня 1962 году пераважная большасьць альжырцаў выказалася за незалежнасьць, якая была неадкладна прызнаная ўрадам Францыі. Звыш мільёна эўрапейцаў і іхных прыхільнікі зь ліку мясцовых жыхароў у сьпешным парадку пакінулі краіну. Першы ўрад незалежнага Альжыру ўзначальвае лідэр ФНО [[Агмэд Бэн Бэла]]. У 1965 годзе адбыўся вайсковы пераварот, і да ўлады прыйшоў [[Гуары Бумэд’ен]], міністар абароны і былы паплечнік Бэн Бэлы, які абвесьціў курс на будаўніцтва сацыялістычнай дзяржавы, але прагматычнай па духу эканоміка-палітычнай сыстэмы, з улікам альжырскай спэцыфікі і без арыентацыі на якія-небудзь узоры. У краіне ўсталявалася аднапартыйная сыстэма. У гэты пэрыяд адужалі і пашырэлі сувязі паміж [[Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік|СССР]] і Альжырам, якія зарадзіліся яшчэ ў пэрыяд вайны за незалежнасьць Альжыру, які з таго часу лічыўся адным з хаўрусьнікам СССР, ідучым па «некапіталістычным шляху разьвіцьця». Наступныя 25 гадоў сталіся для Альжыру пэрыядам параўнальнай стабільнасьці.

Пасьля сьмерці Бумэд’ена разгарнулася дужаньне паміж фракцыямі ў кіроўнай партыі, і ў выніку краіну і партыю ачоліў кампрамісны кандыдат, [[Шадлі Бэнджэдыд]]. У пэрыяд ягонага кіраваньня мовіліся ўсе эканамічныя недахопы папярэдняга прэзыдэнта, і да канца 1980-х гадоў краіна апынулася на мяжы эканамічнага каляпсу. У 1986 і 1988 гадах мелі месца масавыя беспарадкі, выкліканыя пагаршэньнем якасьці жыцьця, для ўтаймаваньня якіх прыйшлося прыцягваць войска.

У 1980-я гады адбыўся ідэалягічны паварот у рэлігійнай вобласьці, альжырскае кіраўніцтва ў пошуках крыніц эканамічнай дапамогі ўзяло курс на супрацоўніцтва з кансэрватыўнымі мусульманскімі краінамі, укладваючы значныя сродкі ў разьвіцьцё ісламскай інфраструктуры. Пры гэтым мясцовае духавенства ідэйна і фінансава пераарыентавалася на рэлігійныя цэнтры краінаў [[Пэрсыдзкая затока|Пэрсыдзкай затокі]]. У выніку адбылося рэзкае ўзмацненьне фундамэнталісцкіх настрояў у асяродзьдзі духавенства і рэлігійных актывістаў. Фундамэнталісты пачалі патрабаваць перабудовы грамадзтва на законы [[шарыят]]у і пасьлядоўна выступалі супраць сьвецкіх уладаў, вінавацячы іх у адыходзе ад ісламу. Ва ўмовах нарастальнага эканамічнага і палітычнага крызісу ісламісты заявілі прэтэнзіі на ўладу з мэтай пабудовы тэакратычнай дзяржавы цалкам на аснове шарыяту і запаветаў [[каран]]у.

У сьнежні 1991 году і пасьля таго, выявілася, што ў выніку першага раўнда першых шматпартыйных выбараў у краіне перамогу пачынае атрымліваць [[Ісламскі фронт выратаваньня]], альжырскія вайскоўцы адмянілі другі раўнд, прымусілі прэзыдэнта краіны [[Шадлі Бэнджэдыд]]а сысьці ў адстаўку, усталявалі вайсковы рэжым і забаранілі Ісламскі фронт выратаваньня. На гэта ісламісты адрэагавалі сыходам у падпольле і тэрорам. Тактыка экстрэмістаў будавалася як на ўдарах па вайскова-паліцэйскіх сілах і прадстаўніках эліты, гэтак і на запалохваньні насельніцтва. Буйнамаштабная грамадзянская вайна падоўжылася амаль дзесяцігодзьдзе, а асобныя стычкі назіраюцца ў цяперашні час. За ўсе гады вайна панесла жыцьці звыш 100 тысяч чалавек, якія ў асноўным былі ахвярамі паказальных масавых расправаў і тэрарыстычных актаў ісламісцкіх груповак. Дзяржаве была прычыненая велізарная эканамічная шкода. Толькі цьвёрдая лінія вайскоўскага кіраўніцтва Альжыру ў 1992—1999 гадах дазволіла зьбіць хвалю тэрору і прымусіла экстрэмістаў пайсьці на перамовы аб нацыянальным прымірэньні. Да дужаньня з экстрэмістамі шырока прыцягвалася мясцовае насельніцтва ў форме атрадаў самаабароны. Гэта абцяжарвала дзеяньні экстрэмістаў на шматлікіх тэрыторыях, забясьпечвала іхную палітычную ізаляцыю ад грамадзтва і вызваляла значныя сілы войска і спэцпадразьдзяленьняў да актыўных дзеяньняў. Вялікае значэньне надавалася ўсталяваньню кантролю над ісламскай інфраструктурай, пасьлядоўнаму выдаленьню зь мячэтаў радыкальных імамаў, а таксама спыненьню каналаў вонкавага фінансаваньня, як узброенага крыла экстрэмістаў, гэтак і іх палітычных структураў.

У красавіку 2004 году пасьля перамогі [[Абдэль Азіз Бутэфліка|Абдэль Азіза Бутэфлікі]] на прэзыдэнцкіх выбарах была абвешчаная частковая [[амністыя]], паводле ўмоваў якой мяцежнікам гарантавалася прабачэньне, калі яны добраахвотна здадуцца і раззброяцца. У верасні 2005 году на ўсенародным рэфэрэндуме быў ухвалены ўрадавы праект «Хартыя за мір і згоду», які прадугледжвае амністыю былых чальцоў бандфармаваньняў, якія спыняюць узброенае дужаньне з уладамі і жадаючых вярнуцца да мірнага жыцьця. Аднак найбуйнейшая ў краіне ісламісцкая групоўка [[Салафіцкая група пропаведзі і джыгаду]], якая налічвала каля тысячы баявікоў, якая далучылася ў 2004 годзе да міжнароднай тэрарыстычнай сеткі «[[Аль-Каіда|Аль-Каіды]]», афіцыйна абвесьціла аб адмове ад удзелу ў гэтым праекце. У кастрычніку 2006 году лідэр Салафіцкай групы пропаведзі і джыгаду [[Абу Мусаб Абдэль Вудуд]] заявіў аб пачатку доўгатэрміновай вайны супраць інтэрасаў ЗША і Захаду ў рэгіёне арабскага Магрыбу.

2 красавіка 2019 году Бутэфліка падаў у адстаўку з пасады прэзыдэнта пасьля масавых пратэстаў супраць ягонай кандыдатуры на пяты тэрмін&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20190407103512/https://www.aljazeera.com/news/2019/04/algeria-parliament-meet-tuesday-interim-president-190406201605242.html «Algeria parliament to meet on Tuesday to name interim president»]. Al Jazeera.&lt;/ref&gt;. У сьнежні 2019 году [[Абдэльмаджыд Тэбун]] стаў прэзыдэнтам краіны пасьля перамогі ў першым туры прэзыдэнцкіх выбараў з рэкордна малых паказьнікам яўкі за ўсю гісторыю з часоў усталяваньня дэмакратыі ў Альжыры ў 1989 годзе. Тэбун блізкі да вайскоўцаў, але таксама яго абвінавачваюць ў ляяльнасьці да зрынутага прэзыдэнта&lt;ref&gt;[https://www.theafricareport.com/21301/algeria-who-is-new-president-abdelmadjid-tebboune/ «Algeria: Who is new president Abdelmadjid Tebboune?»]. The Africa Report.&lt;/ref&gt;.

== Палітыка ==
=== Дзяржаўны лад ===
[[Файл:Hémicycle de l'assemblée populaire nationale (Algérie).jpg|значак|Месца паседжаньняў [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народнага нацыянальнага сходу]].]]
Кіраўніком дзяржавы ёсьць прэзыдэнт Альжыру, які абіраецца на пяцігадовы тэрмін. Раней тэрмін прэзыдэнта быў абмежаваны двума пяцігадовымі тэрмінамі, але папраўка да канстытуцыі, ухваленая парлямэнтам 11 лістапада 2008 году, скасавала гэтае абмежаваньне&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20081114015503/http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/7724635.stm|загаловак=Algeria Deputies Scrap Term Limit|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Доўгі час прэзыдэнтам краіны быў [[Абдэль Азіз Бутэфліка]], які меў намер балятавацца на прэзыдэнцкую пасаду яшчэ раз у 2019 году, аднак праз масавыя пратэсты быў вымушаны абвесьціць аб сваёй адстаўцы 3 красавіка 2019 году&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.theguardian.com/world/2019/apr/02/algeria-latest-news-president-abdelaziz-bouteflika-resigns|загаловак=Algeria’s president Abdelaziz Bouteflika resigns after 20 years|выдавец=The Guardian|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. [[Абдэльмаджыд Тэбун]], незалежны кандыдат, быў абраны прэзыдэнтам пасьля таго, як выбары ў рэшце рэшт адбыліся 12 сьнежня 2019 году. Пратэстоўцы адмовіліся прызнаць Тэбунам прэзыдэнтам, спасылаючыся на патрабаваньні ўсебаковай рэформы палітычнай сыстэмы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-africa-50782676|загаловак=Algeria election: Fresh protests as Tebboune replaces Bouteflika|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Паводле дзейнай канстытуцыі 1996 году кіраўнік дзяржавы мае шырокія паўнамоцтвы, то бок ёсьць вярхоўным галоўнакамандуючым узброенымі сіламі і міністрам абароны, прызначае кіраўніка ўрада, губэрнатараў (валі), траціну чальцоў Рады нацыі (верхняй палаты парлямэнту) і Канстытуцыйнай рады. 

Парлямэнт Альжыру ёсьць двухпалатным, то бок ніжняя палата, вядомая як [[Народны нацыянальны сход (Альжыр)|Народны нацыянальны сход]], налічвае 462 чальцоў, якія выбіраюцца прамым шляхам на пяцігадовы тэрмін, у той час як верхняя палата, [[Рада нацыі (Альжыр)|Рада нацыі]], мае 144 чальцоў, якія абіраюцца на шасьцігадовы тэрмін, зь якіх 96 чальцоў выбіраюцца мясцовымі сходамі і 48 прызначаюцца прэзыдэнтам. Органам выканаўчай улады краіны ёсьць Рада міністраў. Асноўнымі палітычнымі партыямі ёсьць [[Фронт нацыянальнага вызваленьня (Альжыр)|Фронт нацыянальнага вызваленьня]], [[Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне (Альжыр)|Нацыянальнае дэмакратычнае аб’яднаньне]], [[Фронт сацыялістычных сілаў (Альжыр)|Фронт сацыялістычных сілаў]], [[Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю (Альжыр)|Аб’яднаньне за культуру і дэмакратыю]], [[Рух грамадзтва за мір (Альжыр)|Рух грамадзтва за мір]], рух «Ан-Нахда» і іншыя. Забароненае фармаваньне партыяў на рэлігійнай, моўнай, расавай, плоцевай, карпаратыўнай або рэгіянальнай аснове. Да ліку асноўных грамадзкіх арганізацыяў уваходзяць [[Усеагульны зьвяз альжырскіх працаўнікоў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх сялянаў]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскай моладзі]], [[Нацыянальны зьвяз альжырскіх жанчынаў]].

Як мяркуецца, выбраныя палітыкі адносна мала ўплываюць на палітыку Альжыру. Замест гэтага група неабраных цывільных і вайскоўцаў, фактычна кіруе краінай, нават вырашаючы, хто павінен абірацца прэзыдэнтам&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.lebanese-forces.com/2019/04/12/algeria-132/|загаловак=What’s happening in Algeria… is it the “Arab spring”?‎|выдавец=Lebanese Forces Official Website|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Самым уплывовым чалавекам да пратэстаў 2019 году, як лічыцца, быў [[Магамэд Мэд’ен]], кіраўнік вайсковай выведкі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.economist.com/node/21554565|загаловак=Still waiting for real democracy|выдавец=The Economist|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Замежныя стасункі ===
Альжыр бярэ ўдзел у дзейнасьці шэрагу сусьветніх арганізацыяў, як то арабскай супрацы і міжнароднай супрацы, як то [[Група 77]], [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]] ды іншых. Альжыр уключаны ў [[Эўрапейская палітыка суседзтва|Эўрапейскую палітыку суседзтва]] (ЭПС), якая накіраваная на збліжэньне ЭЗ зь ягонымі суседзямі. У 2009 годзе ўрад [[Францыя|Францыі]] пагадзіўся выплаціць кампэнсацыю ахвярам ядзерных выпрабаваньняў у Альжыры. Прадстаўляючы законапраект аб выплатах, міністар абароны [[Эрвэ Марэн]] заявіў, што Францыі прыйшоў час мірыцца з сабою праз сыстэму кампэнсацыяў і рэпарацыяў. Альжырскія афіцыйныя асобы і актывісты лічаць, што гэта добры першы крок на паляпшэньне адносінаў паміж краінамі, і спадзяюцца, што гэта будзе спрыяць большай кампэнсацыі ў будучыні&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20161104142121/http://www.cbc.ca/news/world/france-offers-compensation-to-victims-sickened-by-nuclear-tests-1.797730|загаловак=France offers compensation to victims sickened by nuclear tests|выдавец=CBC/Radio-Canada|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Напружанасьць паміж Альжырам і [[Марока]] ў адносінах да [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахары]] была перашкодай дзеля супрацы ў рамках [[Зьвяз арабскага Магрыбу|Зьвязу арабскага Магрыбу]], намінальна ўтворанага ў 1989 годзе, але які меў невялікую палітычную вагу&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://webarchive.loc.gov/all/20011125202857/http%3A//www.arabicnews.com/ansub/daily/day/990219/1999021906.html|загаловак=Bin Ali calls for reactivating Arab Maghreb Union, Tunisia-Maghreb, Politics|выдавец=Arabic News|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 24 жніўня 2021 году Альжыр абвесьціў аб разрыве дыпляматычных стасункаў з Марока&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.upstreamonline.com/politics/algeria-stops-gas-supplies-to-spain-via-morocco-as-diplomatic-row-with-rabat-intensifies/2-1-1092219|загаловак=Algeria stops gas supplies to Spain via Morocco, as diplomatic row with Rabat intensifies|выдавец=Upstream|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Адміністрацыйны падзел ===
Алжыр падзелены на 58 вілаетаў, 553 акругі і 1541 муніцыпалітэт. Кожны вілает, акруга і муніцыпалітэт маюць назву, утвораную ад назвы свайго адміністрацыйнага цэнтру, якім звычайна ёсьць самы вялікі горад.

{| border=&quot;0&quot;
|-----
|[[Файл:Algeria wilayas.png]]
|
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;1&lt;/small&gt; [[Адрар (вілает)|Адрар]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;2&lt;/small&gt; [[Шэліф (вілает)|Шэліф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;3&lt;/small&gt; [[Агуат (вілает)|Агуат]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;4&lt;/small&gt; [[Ум-эль-Буагі (вілает)|Ум-эль-Буагі]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;5&lt;/small&gt; [[Батна (вілает)|Батна]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;6&lt;/small&gt; [[Бэджая (вілает)|Бэджая]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;7&lt;/small&gt; [[Біскра (вілает)|Біскра]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;8&lt;/small&gt; [[Бэшар (вілает)|Бэшар]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;9&lt;/small&gt; [[Бліда (вілает)|Бліда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;10&lt;/small&gt; [[Буйра (вілает)|Буйра]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;11&lt;/small&gt; [[Таманрасэт (вілает)|Таманрасэт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;12&lt;/small&gt; [[Тэбэса (вілает)|Тэбэса]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;13&lt;/small&gt; [[Тлемсэн (вілает)|Тлемсэн]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;14&lt;/small&gt; [[Тыярэт (вілает)|Тыярэт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;15&lt;/small&gt; [[Тызі-Узу (вілает)|Тызі-Узу]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;16&lt;/small&gt; [[Альжыр (вілает)|Альжыр]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;17&lt;/small&gt; [[Джэльфа (вілает)|Джэльфа]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;18&lt;/small&gt; [[Джыджэль (вілает)|Джыджэль]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;19&lt;/small&gt; [[Сэтыф (вілает)|Сэтыф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;20&lt;/small&gt; [[Саіда (вілает)|Саіда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;21&lt;/small&gt; [[Скікда (вілает)|Скікда]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;22&lt;/small&gt; [[Сыдзі-Бэль-Абэс (вілает)|Сыдзі-Бэль-Абэс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;23&lt;/small&gt; [[Анаба (вілает)|Анаба]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;24&lt;/small&gt; [[Гельма (вілает)|Гельма]]
|
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;25&lt;/small&gt; [[Канстантына (вілает)|Канстантына]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;26&lt;/small&gt; [[Мэдэа (вілает)|Мэдэа]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;27&lt;/small&gt; [[Мастаганэм (вілает)|Мастаганэм]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;28&lt;/small&gt; [[М’Сыла (вілает)|М’Сыла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;29&lt;/small&gt; [[Маскара (вілает)|Маскара]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;30&lt;/small&gt; [[Уаргла (вілает)|Уаргла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;31&lt;/small&gt; [[Аран (вілает)|Аран]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;32&lt;/small&gt; [[Эль-Баяд (вілает)|Эль-Баяд]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;33&lt;/small&gt; [[Ілізі (вілает)|Ілізі]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;34&lt;/small&gt; [[Бордж-Бу-Арэрыдж (вілает)|Бордж-Бу-Арэрыдж]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;35&lt;/small&gt; [[Бумэрдэс (вілает)|Бумэрдэс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;36&lt;/small&gt; [[Эль-Тарэф (вілает)|Эль-Тарэф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;37&lt;/small&gt; [[Тындуф (вілает)|Тындуф]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;38&lt;/small&gt; [[Тысэмсільт (вілает)|Тысэмсільт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;39&lt;/small&gt; [[Эль-Уэд (вілает)|Эль-Уэд]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;40&lt;/small&gt; [[Хеншэла (вілает)|Хеншэла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;41&lt;/small&gt; [[Сук-Аграс (вілает)|Сук-Аграс]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;42&lt;/small&gt; [[Тыпаза (вілает)|Тыпаза]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;43&lt;/small&gt; [[Міла (вілает)|Міла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;44&lt;/small&gt; [[Айн-Дэфла (вілает)|Айн-Дэфла]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;45&lt;/small&gt; [[Наама (вілает)|Наама]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;46&lt;/small&gt; [[Айн-Тэмушэнт (вілает)|Айн-Тэмушэнт]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;47&lt;/small&gt; [[Гардая (вілает)|Гардая]]
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;48&lt;/small&gt; [[Рэлізан (вілает)|Рэлізан]]
|}

== Геаграфія ==
[[Файл:Oasis.JPG|міні|Аазіс]]
На тэрыторыі Альжыру вылучаюць дзьве геалягічныя вобласьці — плятформенную Сахарскую, якая ўтварылася яшчэ ў [[дакембрыя|дакембрыі]], і складкаватую Атляскую, што ўтварылася падчас альпійскай складкаватасьці.

Пустэльня [[Сахара]] займае 80 % тэрыторыі краіны і складаецца з асобных пяшчаных (Вялікі Заходні Эрг, Вялікі Ўсходні Эрг, Эрг-Ігідзі, Эрг-Шэш) і камяністых (плято Танезруфт, Цінгерт, Тадэмаіт, Эль-Эглаб) [[пустэльня]]ў. На паўднёвым усходзе альжырскай Сахары прыпаднятае сугор’е [[Ахагар]], дзе знаходзіцца найвышэйшы пункт Альжыру — гара Тахат (2906 м). Сугор’е Ахагар, якое выйшла на паверхню 2 млрд гадоў таму, зьяўляецца мэтамарфічным падмуркам Сахарскай плятформы. З усіх бакоў сугор’е акружана ступеністымі плято Тасілін-Аджэр, Тасілін-Ахагар і горамі Муйдзір. Поўнач альжырскай Сахары ляжыць на 26 м ніжэй узроўню мора. Тут разьмешчана салёнае возера [[Шот-Мельгір]].

На поўначы Альжыру раўналежна адзін аднаму працягваюцца хрыбты [[Атляс (горы)|Атлясу]] — Тэль-Атляс і Сахарскі Атляс, падзеленыя высокімі плято і масівамі, прарэзанымі глыбокімі цясьнінамі. Альпійскі ўзрост Атляскіх гор абумовіў іх высокую сэйсьмічнасьць. Апошні разбуральны землятрус тут адбыўся ў 2003 годзе. Наступствы землятрусаў асабліва катастрафічныя, улічваючы, што на вузкай паласе ўзьбярэжжа і перадгор’яў Тэль-Атлясу пражывае 93 % насельніцтвы краіны.

Нетры Альжыру багатыя [[нафта]]й, [[газ]]ам, рудамі чорных і каляровых мэталаў. У Альжыры маюцца значныя радовішчы жалеза, цынку, сьвінцу, медзі, мыш’яку, ртуці, фасфатаў.

Клімат Альжыру субтрапічны міжземнаморскі на поўначы і трапічны пустынны ў Сахары. Зіма на ўзьбярэжжы цёплая дажджлівая (12&amp;nbsp;°C у студзені), у горах прахалодная (2—3 тыдні ляжыць сьнег), у Сахары залежыць ад часу сутак (уначы ніжэй 0&amp;nbsp;°C, днём 20&amp;nbsp;°C). Лета ў Альжыры сьпякотнае і сухое. Гадавая колькасьць ападкаў ад 0—50 мм у Сахары да 400—1200 мм у Атляскіх горах.

Усе рэкі Альжыру ўяўляюць сабой часавыя вадацёкі (уэды), якія запаўняюцца ў сэзон дажджоў. Рэкі крайняй поўначы краіны ўпадаюць у Міжземнае мора, астатнія — губляюцца ў пясках Сахары. Яны выкарыстоўваюцца для абрашэньня і водазабесьпячэньня, для чаго на іх пабудаваныя вадасховішчы і ГЭС. Найбуйнейшая рака — Шэліф (700 км). Катліны азёраў (себхі) таксама запаўняюцца ў дажджлівы пэрыяд, а ўлетку перасыхаюць і пакрываюцца салянай скарынкай таўшчынёй да 60 гл. У Сахары ў раёнах вялікіх запасаў падземных вод разьмешчаныя найбуйнейшыя аазісы.

Расьліннасьць міжземнаморскага ўзьбярэжжа прадстаўленая жорсткалістнымі вечназялёнымі дрэвамі і хмызьнякамі. У горах Атляса растуць лясы з коркавага і каменнага дуба, алепскай хвоі, ядлоўца, туі, атляскага кедра і лістападных парод дрэваў. Да вышыні 500 м выгадоўваюць аліўкі і фісташкі. Расьліннасьць Сахары вельмі бедная і прадстаўленая ў асноўным эфэмерами і салянкамі.

Жывёльны мір бедны, бо ў значнай ступені зьнішчаны чалавекам. У лясах Атляса захаваліся зайцы, кабаны і макакі, у Сахары — гепарды, шакалы, гіены, генэты, лісіцы фэнек, газэлі, антылопы-адакс, драпежныя птушкі, дробныя грызуны, зьмеі, яшчаркі, чарапахі, зь бесхрыбтовых — саранча, скарпіёны, фалангі, скалапендры.

== Эканоміка ==
[[Файл:GDP per capita development in Algeria.png|значак|Графік зьмены СУП на душу насельніцтва Альжыру з 1820 году па 2018 год.]]
Альжыр ёсьць індустрыяльна-аграрнай краінай, дзе афіцыйнай валютай ёсьць [[альжырскі дынар|дынар]] (DZD). Кіроўныя пазыцыі ў эканоміцы захоўвае дзяржсэктар, што ёсьць спадчынай [[сацыялізм|сацыялістычнай]] мадэлі разьвіцьця краіны пасьля здабыцця незалежнасьці. У пачатку 2010-х гадоў урад Альжыру спыніў прыватызацыю дзяржаўных прадпрыемстваў і ўвёў абмежаваньні на імпарт і замежны ўдзел у сваёй эканоміцы&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=The World Factbook|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Аднак, гэтыя абмежаваньні толькі пачалі здымаць нядаўна, хоць застаюцца пытаньні наконт павольнай дывэрсыфікаванай эканомікі Альжыру. Прыватны сэктар пераважае ў [[лёгкая прамысловасьць|лёгкай]] і [[харчовая прамысловасьць|харчовай прамысловасьці]] (70-90%), [[будаўніцтва|будаўніцтве]] (60%), [[сфэра паслугаў|сфэры паслугаў]], аптовым і разбробным гандлю (да 80%), [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]] (80%). Альжыр зь цяжкасьцю разьвівае галіны апроч энэргетычный часткова праз высокія выдаткі і інэртную дзяржаўную бюракратыю. Намаганьні ўраду па дывэрсыфікацыі эканомікі шляхам прыцягненьня замежных і нутраных інвэстыцыяў за межамі энэргетычнага сэктару мала зрабілі дзеля зьніжэньня высокага ўзроўню [[беспрацоўе|беспрацоўя]] сярод моладзі або дзеля вырашэньня праблемы недахопу жыльля&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;/&gt;. Краіна сутыкаецца з шэрагам кароткатэрміновых і сярэднетэрміновых праблемаў, уключаючы неабходнасьць дывэрсыфікацыі эканомікі, узмацьненьня палітычных, эканамічных і фінансавых рэформаў, паляпшэньня дзелавога клімату і зьніжэньня няроўнасьці паміж рэгіёнамі&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20130326032434/http://www.africaneconomicoutlook.org/en/countries/north-africa/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=African Economic Outlook|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

Дзякуючы высокім прыбыткам ад вуглевадароднай здабычы, Альжыр мае вялікія рэзэрвы замежнай валюты і вялікі стабілізацыйны фонд вуглевадародаў. Акрамя таго, зьнешная запазычанасьць Альжыру знаходзіцца на вельмі нізкім узроўні і складае каля 2% СУП&lt;ref name=&quot;world-factbook&quot;/&gt;. Эканоміка застаецца вельмі залежнай ад вуглевадароднага багацьця, і, не зважаючы на высокія валютныя рэзэрвы, бягучы рост выдаткаў робіць бюджэт Альжыру больш уразлівым да рызыкі працяглага зьніжэньня прыбыткаў ад газанафтавай сфэры. Эканоміка Альжыру павялічылася на 1,4% у 2018 годзе супраць 4,1% у 2016 годзе, прычым рост быў абумоўлены галоўным чынам аднаўленьнем нафтагазавага сэктара&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20120712045121/http://www.stoneageinstitute.org/ain-hanech.html|загаловак=Research at Ain Hanech, Algeria|выдавец=Stone Age Institute.|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Eric Delson; Ian Tattersall; John Van Couvering; Alison S. Brooks (2004). [https://books.google.com/books?id=6GFGsswTIO8C&amp;pg=PA32 «Encyclopedia of Human Evolution and Prehistory: Second Edition»]. Routledge. — С. 32. — ISBN 978-1-135-58228-9.&lt;/ref&gt;. Апроч газу і нафты, вядзецца здабыча [[жалезная руда|жалезнай руды]], [[фасфаты|фасфатаў]], каляровых мэталаў. Апрацоўчая прамысловасьць прадстаўленая прадпрыемствамі мэталюргічнай, машынабудаўнічай, нафтаперапрацоўчай, хімічнай і электратэхнічнай галінаў, а таксама маюцца заводы перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны. Сельская гаспадарка толькі на траціну забясьпечвае патрэбы краіны ў харчаваньні. Ягоная доля ў СУП складае каля 10%. Разьвіта гадоўля [[пшаніца|пшаніцы]], [[авёс|аўса]], а таксама [[садавіна|садавіны]], у прыватнасьці [[цытрус]]авай, і [[гародніна|гародніны]]. Лоўля рыбы і морапрадуктаў складае больш за 20 тысячаў тон на год.

Зьнешнегандлёвае абарачэньне Альжыру ў 2007 складала 87 млрд даляраў ЗША (прырост у параўнаньні з 2006 — 11%) у т. л. экспарт — 60 млрд даляраў, імпарт — 27 млрд даляраў. На долю краінаў [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]] прыходзіцца каля 55%, [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]] — каля 15%. Экспартуюцца нафта і звадкаваны газ, віно, цытрусавыя, пробка, будматэрыялы і іншае. Імпартуюцца машыны і абсталяваньне, харчаваньне, сыравіна, спажывецкія тавары. Фінансавае становішча Альжыра вызначаецца прыбыткамі ад экспарту нафты і газу. Інфляцыя, па афіцыйных зьвестках, у 2007 годзе складала 4,2%, па неафіцыйных падліках — 8%.

Альжыр не ўступаў у [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя|СГА]], не зважаючы на некалькі гадоў перамоваў, але ёсьць чальцом [[Вялікая арабская зона свабоднага гандлю|Вялікай арабскай зоны свабоднага гандлю]]&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.worlddata.info/trade-agreements/gafta.php|загаловак=Members of the GAFTA — Greater Arab Free Trade Area|выдавец=World Data|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt; і [[Афрыканская кантынэнтальная зона свабоднага гандлю|Афрыканскай кантынэнтальнай зоны свабоднага гандлю]] і мае пагадненне аб асацыяцыі з Эўрапейскім Зьвязам&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20121228091321/http://algiers.usembassy.gov/doing_business_algeria.html|загаловак=Doing Business in Algeria|выдавец=Embassy of the United States Algiers|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Апошнім часам павялічыліся простыя турэцкія інвэстыцыі ў Альжыр, агульны кошт якіх дасягнуў 5 млрд даляраў. Па стане на 2022 год колькасьць турэцкіх кампаніяў, якія прысутнічаюць у Альжыры, дасягнула 1400. У 2020 годзе, не зважаючы на пандэмію, у Альжыры было створана больш за 130 турэцкіх кампаніяў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://en.econostrum.info/Turkey-strengthens-its-investments-in-Algeria_a1362.html|загаловак=Turkey strengthens its investments in Algeria|выдавец=Econostrum|мова=en|дата=24 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Нафтавая і газавая галіны ===
[[Файл:Algeria pipelines map.jpg|значак|зьлева|Мапа трубаправодаў, якія праходзяць скрозь Альжыру.]]
Альжыр, эканоміка якога залежыць ад [[нафта|нафты]], ёсьць чальцом [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты|АПЭК]] з 1969 году. Ягоная здабыча сырой нафты складае каля 1,1 мільёнаў барэляў на дзень, але ён таксама ёсьць буйным вытворцам і экспартэрам [[прыродны газ|газу]] з важнымі сувязямі з Эўропай&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=http://www.opec.org/opec_web/flipbook/OB08092012/OB08092012/assets/basic-html/page17.html|загаловак=OPEC Bulletin 8—9/12|выдавец=OPEC|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. [[Вуглевадароды]] доўгі час ёсьць асновай эканомікі, складаючы прыкладна 60% прыбыткаў бюджэту, 30% СУП і 87,7%&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.aps.dz/economie/127366-exportations-hors-hydrocarbures-une-recette-de-pres-de-3-mds-de-dollars-durant-les-huit-1ers-mois-de-2021|загаловак=Exportations hors hydrocarbures: une recette de près de 3 mds de dollars durant les huit 1ers mois de 2021|выдавец=APS|мова=fr|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt; прыбыткаў ад экспарту. Альжыр займае 10-ы радок паводле пакладаў прыроднага газу ў сьвеце і шостым паводле велічыні экспартэрам газу. Згодна з паведамленьнем [[Адміністрацыя энэргетычнай інфармацыі ЗША|Адміністрацыі энэргетычнай інфармацыі ЗША]] на 2005 год у Альжыра было 4,5 трлн м³ спраўджаных пакладаў прыроднага газу&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2253rank.html|загаловак=Country Comparison: Natural Gas — Proved Reserves|выдавец=CIA|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Краіна таксама займае 16-е месца паводле пакладаў нафты.

Прырост эканомікі без уліку вуглевадародаў на 2011 год прагназаваўся на ўзроўні 5%. Каб задаволіць сацыяльныя патрабаваньні, улады павялічылі выдаткі, асабліва на харчовыя патрэбы, стварэньне працоўных месцаў, падтрымку малых і сярэдніх прадпрыемстваў і падвышэньне заробкаў. Высокія цэны на вуглевадароды палепшылі рахунак бягучых апэрацыяў ды і без таго вялікія міжнародныя рэзэрвы&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20140311020241/http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2012/cr1220.pdf|загаловак=Algeria: 2011 Article IV Consultation|выдавец=IMF|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Прыбыткі ад нафты і газу вырасьлі ў 2011 годзе ў выніку захаваньня высокіх коштаў на нафту, аднак тэндэнцыя аб’ёмаў здабычы зьніжаліся. Аб’ём здабычы ў нафтагазавым сэктары працягвала скарачацца, зьнізіўшыся з 43,2 млн тон да 32 млн тон у пэрыяд з 2007 па 2011 гады. Тым ня менш, на сэктар прыпадала 98% ад агульнага аб’ёму экспарту краіны ў 2011 годзе супраць 48% у 1962 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20140311022328/http://www.tsa-algerie.com/actualite/item/622-le-temps-des-crapules|загаловак=Le temps des crapules — Tout sur l’Algérie|выдавец=TSA|мова=fr|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;, а таксама 70% бюджэтных паступленьняў або 71,4 млрд даляраў ЗША.

Альжырская нацыянальная нафтавая кампанія [[Санатраш]] гуляе ключавую ролю ва ўсіх аспэктах функцыянаваньня нафтавага і газавага сэктараў у Альжыры. Усе замежныя апэратары павінны працаваць у партнэрстве з гэтай кампаніяй, якая звычайна валодае большасьцю ўласнасьці ў пагадненьнях аб размеркаваньні прадукцыі. У красавіку 2022 году дыпляматы з [[Італія|Італіі]] і [[Гішпанія|Гішпаніі]] правялі перамовы пасьля таго, як рашэньне Рыма забясьпечыць вялікі аб’ём альжырскага газу выклікала заклапочанасьць у Мадрыдзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-04-12/italy-and-spain-hold-talks-to-head-off-tension-over-algeria-gas|загаловак=Italy and Spain Hold Talks to Head Off Tension Over Algerian Gas|выдавец=Bloomberg|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Згодна з умовай паміж альжырскім Санатрашам і італьянскай [[Eni|Эні]], Альжыр дадасьць 9 млрд кубамэтраў газу ў Італію да 2024 году&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.politico.eu/article/italy-turns-to-algeria-to-replace-russian-gas/|загаловак=Italy looks to demote Russia and make Algeria its top gas supplier|выдавец=Politico|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Дэмаграфія ==
[[Файл:Tuareg2.JPG|міні|Туарэг]]
Карэннае насельніцтва Альжыру — альжырцы, якія складаюцца з [[арабы|арабаў]] і блізкіх ім па культуры [[бэрбэры|бэрбэраў]]. Па вонкавым абліччы альжырцы, як правіла, людзі сярэдняга росту, асмуглыя, чарнавалосыя, з чорнымі вачамі і падоўжанай формай асобы міжземнаморскага тыпу. Пражывае значная колькасьць чаркесаў.

Большасьць альжырцаў (4/5) лічаць роднай [[арабская мова|арабскую мову]], астатнія — [[бэрбэрскія мовы|бэрбэрскія дыялекты]]. Бэрбэрскае насельніцтва пераважае сярод горцаў [[Атляс (горы)|Атлясу]] і ў [[аазіс]]ах [[Сахара|Сахары]] (кабілы, шавія, [[туарэгі]]), прычым нярэдка бэрбэры ў роўнай ступені добра валодаюць роднай і арабскай мовай. Людзі, якія атрымалі адукацыю або тыя, хто працаваў за мяжой, як правіла, акрамя роднай добра ведаюць [[француская мова|францускую мову]]. Гутарковая форма францускай мовы шырока распаўсюджаная ў гарадах. Хоць выкарыстаньне францускай мовы значна скарацілася ў параўнаньні з каляніяльнымі часамі канца XIX — сярэдзіны XX стагодзьдзяў, [[француская мова]] ў Альжыры (а таксама ў суседніх [[Туніс]]е і [[Марока]]) па-ранейшаму застаецца асноўнай мовай дзелавых зносінаў і гандлю і пакуль не саступае гэтых пазыцыяў ангельскай. Пры гэтым курс афіцыйнага ўраду накіраваны на паступовую арабізацыю ўсіх сфэраў жыцьця краіны. На літаратурнай арабскай мове ў цяперашні час выдаюцца дзяржаўныя дакумэнты, кнігі, часопісы, газэты. Малаважную частку насельніцтва складаюць грамадзяне замежных дзяржаваў, занятыя на часавай працы ў якасьці спэцыялістаў. Яны, як правіла, таксама размаўляюць на францускай мове.

=== Рэлігія ===
Пераважная большасьць альжырцаў належаць да [[Іслам|мусульманаў]] суніцкага толку. У даліне Мзаб у вілаеце [[Гардая (вілает)|Гардае]] пражывае каля 290 тысячаў [[ібадызм|ібадыйцаў]]. У канцы XIX і пачатку XX стагодзьдзяў значную частку насельніцтва тады яшчэ Францускага Альжыру складалі даволі ўплывовыя ў культурным і эканамічным пляне немусульманскія групы франкамоўных эўрапейцаў і [[габрэі|габрэяў]], якія атрымалі назву [[франкаальжырцы]] ці п’е-нуар ({{мова-fr|Pieds-noirs|скарочана}}). Складаючы некалі да 15 % насельніцтвы краіны, большасьць франкаальжырцаў, а таксама афранцужаных мусульман-[[гаркі]] былі вымушаныя масава пакінуць краіну пасьля паразы ў вайне за незалежнасьць, [[рэпатрыяцыя|рэпатрыяваўшыся]] ў асноўным у [[Францыя|Францыю]]. На сёньня ў краіне ўсё ж такі захоўваецца хрысьціянскае насельніцтва, колькасьць якога вар’іруюцца ад 20 тысяч да 200 тысяч чалавек&lt;ref name=&quot;usstate&quot;&gt;{{Спасылка|url=https://www.state.gov/reports/2018-report-on-international-religious-freedom/algeria/|загаловак=Algeria|выдавец=United States Department of State|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Хрысьціяне Альжыру перавожна належаць да [[пратэстанцтва|пратэстанцкіх]] групаў, аднак апошнім часам на іх узмацьніўся ціск з боку ўраду&lt;ref name=&quot;usstate&quot;/&gt;.

Згодна зь некаторымі зьвесткамі павялічылася колькасьць людзей, якія ня ёсьць рэлігійнымі. Справаздача Арабскага баромэтра і [[BBC|Бі-бі-сі]] за чэрвень 2019 году выявіла, што доля альжырцаў, якія лічаць сябе нерэлігійнымі, вырасла з прыкладна 8% у 2013 годзе да прыкладна 15% у 2018 годзе&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-48703377|загаловак=The Arab world in seven charts: Are Arabs turning their backs on religion?|выдавец=BBC News|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Абапіраючыся на атрыманыя зьвесткі, стала вядома, што падзеньне рэлігійнасьці ў асноўным прыпадае на маладых альжырцаў&lt;ref&gt;{{Спасылка|url=https://web.archive.org/web/20200924090413/https://fanack.com/religions-in-the-middle-east-and-north-africa/young-arabs-are-changing-their-beliefs-and-perceptions/|загаловак=Young Arabs are Changing their Beliefs and Perceptions: New Survey|выдавец=Fanack|мова=en|дата=23 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Альжыр адкрыў сьвету шэраг выбітных мусульманскіх мысьляроў, як то [[Эмір Абдэлькадэр]], [[Абдэльгамід Бэн Бадыс]], [[Мулуд Касэм Наіт Бэлкасэм]], [[Малек Бэнабі]] і [[Магамэд Аркун]].

== Культура ==
[[Файл:Ahlem Mosteghanemi at Beirut Book Fair 2012.JPG|значак|Адна з самых выбітных пісьменьніц арабскага сьвету [[Аглям Мастэганэмі]].]]
Складаны характар нацыянальнай культуры Альжыру перадае формула дзеяча альжырскай [[культура|культуры]] шэйха Бэн Бадыса: «Альжырскі народ — арабскі па мове, берберскі па паходжаньні, мусульманскі па [[рэлігія|рэлігіі]]». Культура альжырскага народа складалася на працягу шматлікіх стагодзьдзяў як вынік узаемадзеяньня і ўзаемаўплываў арабскіх і берберскіх плямёнаў, лаціна-пунічных элемэнтаў даарабскага часу і разьвітай араба-ісламскай [[цывілізацыя|цывілізацыі]] эпохі [[халіфат]]а, носьбітаў гішпана-маўританскай (андалускай) культуры маўраў і турэцкіх заваёўнікаў. Да цяперашняга часу ўсе гэтыя кампанэнты ў асноўным ужо зьліліся ў адзіны сплаў. Але некаторыя зь іх дагэтуль захавалі сваю спэцыфіку.

Напрыклад, гэта ставіцца да традыцыяў берберскага фальклёру і геамэтрычнага арнамэнту, арабскай паэзіі і эпасу бедуінскіх плямёнаў, андалускага і турэцкай спадчыны ў [[архітэктура|архітэктуры]] і [[музыка|музыцы]]. Акрамя таго, на фармаваньне альжырскай культуры значны ўплыў апошнія паўтара стагодзьдзі аказвала культура [[Францыя|Францыі]]. З гэтай прычыны, асобы, якія атрымалі адукацыю на францускай мове, яшчэ ў 1960-х гадах складалі большасьць інтэлігенцыі Альжыру, а франкамоўная літаратура альжырцаў дагэтуль неад’емная частка іх нацыянальнай літаратуры.

=== Сельская ===
У матэрыяльнай культуры альжырцаў своеасабліва спалучаюцца традыцыі і сучаснасьць. Традыцыйныя сельскагаспадарчыя прылады мала зьмяніліся з эпохі арабскай заваёвы: драўляныя саха і вілы, матыка, серп, у якасьці цяглавай сілы выкарыстоўваюцца аслы і [[вярблюд]]ы. У самакіравальных [[гаспадарка]]х, сельскагаспадарчых [[кааператывы|кааператывах]], а таксама ў сучасных гаспадарках уласнага сэктара шырока ўжываюцца [[трактар]]ы, [[камбайн]]ы і іншая сучасная [[тэхніка]].

Звычайная альжырская [[вёска]] — бязладная навала маленькіх хат. Хата селяніна, як правіла, глінабітная, а ў горах — каменная, з плоскім дахам, на якім ёсьць адтуліна для дыму ад агменю, складзенага з каменя. Жыльлё звычайна складаецца з двух пакояў: у адным ядуць і сьпяць, у іншым рыхтуюць ежу. Уваход у хату вядзе з унутранага панадворка, дзе ўтрымоўваецца быдла. [[Мэбля|Мэблі]] ў такіх хатах, акрамя маленькага століка, няма, уся сям’я есьць і сьпіць на падлозе.

=== Гарадзкая ===
Такое зьмешваньне стыляў характэрна і для гараджан, якія нядаўна перасяліліся зь вёскі. Большасьць мужчын у гарадах носяць эўрапейскую [[адзеньне|адзежу]]. У пажылых людзей яна нярэдка спалучаецца з чырвонай [[феска]]й. Жанчыны-мяшчанкі па большай частцы носяць традыцыйнае белае покрыва «хаік» і «лааджар» — белая хустка, вышытая белымі жа ніткамі або абабітая карункамі, якія закрываюць ніжнюю частку асобы ад вачэй. На ўсходзе краіны жанчыны носяць чорнае покрыва. Часам і то і іншае спалучаецца з эўрапейскай сукенкай і [[абутак|абуткам]].

Нярэдка на вуліцах вялікіх [[горад|гарадоў]] можна бачыць характэрную карціну — маці і дачка, якія ўвасабляюць сабой учорашні і сёньняшні дзень Альжыру. У маці твар закрыты, постаць захутаная ў покрыва, на нагах туфлі бяз заднікаў, далоні і ступні выфарбаваныя [[хна|хной]]. Дачка ідзе з адкрытым тварам, яна відавочна карыстаецца эўрапейскай [[касмэтыка]]й і апранутая па апошняй францускай [[мода|модзе]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Партал|Афрыка}}
* [https://web.archive.org/web/20071005003110/http://www.el-mouradia.dz/ Афіцыйны сайт].{{ref-ar}}{{ref-fr}}

{{Краіны Афрыкі}}
{{АБСЭ}}

[[Катэгорыя:Альжыр| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>n13wbfsyozv3x7kltvxs05rs50y6w2g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Калката</title>
    <ns>0</ns>
    <id>71396</id>
    <revision>
      <id>2331700</id>
      <parentid>2331654</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T08:26:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>год, р. скл. -у</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35643" xml:space="preserve">{{Населены пункт
|Назва                            = Калката
|Статус                           = горад
|Назва ў родным склоне            = Калкаты
|Назва на мове краіны             = কলকাতা
|Код мовы назвы краіны            = bn
|Краіна                           = Індыя
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 1   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 1 = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 2   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 2 = 
|Від адміністрацыйнай адзінкі 3   = 
|Назва адміністрацыйнай адзінкі 3 = 
|Пасада кіраўніка                 = Мэр
|Кіраўнік                         = Бікаш Ранджан Бгатачар’я
|Плошча                           = 185
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 4486679
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва= 
|Год падліку колькасьці           = 2011
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі = 
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі   = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Дадатковы парамэтар насельніцтва = 
|Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва = 
|Часавы пас                       = +5:30
|Летні час                        = 
|Тэлефонны код                    = +91 33
|Паштовыя індэксы                 = 700001—700157
|Назва лічбавага клясыфікатару    = 
|Лічбавы клясыфікатар             = 
|Аўтамабільныя нумарныя знакі     = WB-01, WB-02, WB-03, WB-04
|Назва аўтамабільных нумарных знакаў = 
|Выява                            = Kolkata Imgs.jpg
|Апісаньне выявы                  = 
|Шырата паўшар’е                  = паўночнае
 |Шырата градусаў                 = 22
 |Шырата хвілінаў                 = 34
 |Шырата сэкундаў                 = 22
|Даўгата паўшар’е                 = усходняе
 |Даўгата градусаў                = 88
 |Даўгата хвілінаў                = 21
 |Даўгата сэкундаў                = 50
|Назва мапы                       = 
|Альтэрнатыўная мапа              = 
|Назва мапы2                      = 
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Сайт                             = http://www.kolkatamycity.com/
}}
'''Калка́та''' ({{мова-bn|কলকাতা}}, {{IAST|Kolkatā}}, {{мова-en|Kolkata}}), да 2001 году афіцыйная назва '''Калькута''' — горад [[Індыя|Індыі]] й цэнтар індыйскага штату [[Заходняя Бэнгалія]]. Калката зьяўляецца камэрцыйнай сталіцай Усходняй Індыі, разьмешчанай на ўсходнім беразе ракі [[Хуглі]]&lt;ref&gt;[http://books.google.com/?id=F8URAAAAYAAJ&amp;dq=Kolkata+east+bank+of+river+Hooghly The Monthly Repository and Library of Entertaining Knowledge]. 1833. ст. 338.&lt;/ref&gt;. У горадзе пражывае 4,5 мільёну жыхароў, агульнае насельніцтва, уключаючы прыгарады, складае каля 15,7 мільёнаў чалавек, што робіць яго трэцім па колькасьці насельніцтва ў краіне й трынаццатым ў сьвеце. Горад таксама займае восьмы радок у сьпісе паводле велічыні гарадзкой аглямэрацыі ў сьвеце&lt;ref&gt;[http://www.un.org/esa/population/publications/WUP2005/2005WUP_DataTables11.pdf «World Urbanization Prospects: The 2005 revision»]. Un.org&lt;/ref&gt;.

Калката служыла сталіцай Індыі падчас брытанскага валадарства да 1911 году, калі ў сувязі зь неспрыяльным геаграфічным становішчам і ростам нацыяналістычных настрояў у [[Бэнгалія|Бэнгаліі]], сталіца была перанесена ў [[Нью-Дэлі]]. Падчас знаходжаньня ў статусе сталіцы горад зьяўляўся цэнтрам адукацыі, навукі, культуры й палітыкі ў Індыі, але, пачынаючы з гадоў незалежнасьці краіны ў 1947 году, горад апынуўся ў стане стагнацыі эканомікі. З пачатку XXI стагодзьдзя эканамічнае амаладжэньне прывяло да паскарэньня росту горада. Як і іншыя буйныя гарады Індыі, Калката працягвае змагацца з праблемамі выкліканымі вынікамі [[урбанізацыя|ўрбанізацыі]], як то забруджваньне навакольнага асяродзьдзя й заторы на дарогах. Нягледзячы на ўсе праблемы, горад застаецца дамінуючым і буйнейшым адукацыйным і культурным цэнтрам Усходняй Індыі.

== Гісторыя ==
Архелягічныя дасьледваньні сьведчаць аб тым, што рэгіён Калкаты быў заселены больш чым за два тысячагодзьдзя таму&lt;ref&gt;[http://www.telegraphindia.com/1030115/asp/frontpage/story_1575128.asp «Pre-Raj crown on Clive House- Abode of historical riches to be museum»]. The Telegraph, Kolkata, India.&lt;/ref&gt;. Аднак зафіксаваная гісторыя пачалася з прыходам ангельскай гандлёвай [[Ангельская Ост-Індзкая кампанія|кампаніі Ост-Індыі]] ў 1690 годзе, калі яна замацоўвалася ў [[Бэнгалія|Бэнгаліі]]. [[Джоб Чарнак]], кіроўца гэтай гандлёвай кампаніі, традыцыйна лічыцца заснавальнікам гораду&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20070510193408/http://www.calcuttaweb.com/history.shtml «Kolkata: History»] Calcuttaweb.com.&lt;/ref&gt;. Аднак некаторыя навукоўцы ў апошні час аспрэчваюць гэтае меркаваньне, і згодна з рашэньнем Высокага суду, якое было зроблена ў 2003 годзе, горад афіцыйна ня мае канкрэтнага заснавальніка&lt;ref&gt;Gupta, Subhrangshu (18 May 2003). [http://www.tribuneindia.com/2003/20030518/nation.htm#3« Job Charnock not Kolkata founder: HC Says city has no foundation day»]. Nation (The Tribune).&lt;/ref&gt;.

Да XVIII стагодзьдзя Калката знаходзіцца пад юрысдыкцыяй [[Магольская імпэрыя|Магольскіх імпэратараў]], аднак фактычнымі кіраўнікамі былі [[Наваб Бэнгаліі|Навабы Бэнгаліі]]. Тэрыторыя, дзе зараз месьціцца горад быў праданы брытанскай Ост-Індзкай кампаніі ў 1698 годзе, насуперак жаданьню мясцовых Навабаў&lt;ref&gt;Bangiya Sabarna Katha Kalishetra Kalikatah by Bhabani Roy Choudhury, Manna Publication. {{ISBN|81-87648-36-8}}&lt;/ref&gt;. У канцы XVII стагодзьдзя ангельцы пабудавалі форт, дзеля ўзмацненьня свайго ўплыву ў рэгіёне й з-за пагрозы з боку іншых эўрапейскіх калянізатараў, як то [[галяндцы|галяндаў]], [[партугальцы|партугальцаў]] і [[французы|французаў]], форт меў назоў [[Форт-Уільям]]&lt;ref&gt;[http://www.britannica.com/eb/article-9077064/Fort-William «William, Fort»]. Encyclopædia Britannica.&lt;/ref&gt;. Калката была абвешчаная сталіцай рэгіёна, а потым і ўсёй Бэнгаліі. Сутыкнуўшыся з частымі сутычкамі з францускімі сіламі, у 1756 годзе брытанцы ўзяліся за мадэрнізацыю сваіх ўмацаваньняў, але супраць гэтага выступіў Наваб Бэнгаліі [[Сырадж уд-Даула]], які неўзабаве захапіў Форт-Уільям у тым жа годзе. На наступны год сіламі [[сыпаі|сыпаеў]] і ангельскіх жаўнераў на чале з генэралам [[Робэрт Клайв|Робэртам Клайвам]] горад быў адбіты, а сам Наваб забіты. Калката набыла статус сталіцы [[Брытанская Індыя|Брытанскай Індыі]] ў 1772 годзе. У пачатку XIX стагодзьдзя балоты, якія атачаюць горад былі асушаныя й горад пашырыўся да самай ракі [[Хуглі]]. [[Рычард Ўэлэсьлі]], генэрал-губэрнатар у 1797—1805 гадох, у значнай ступені спрыяў росту гораду й ягонаму архітэктурнаму выгляду, што прывяло да зьяўленьня мянушкі «Горад палацаў»&lt;ref&gt;Dutta, Krishna (2003). [http://books.google.com/books?id=UKfoHi5412UC. «Calcutta; A Cultural and Literary History»]{{Недаступная спасылка|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. Interlink Books. {{ISBN|978-1-902669-59-5}}.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Horsetram.jpg|міні|200пкс|зьлева|Помнік брытанскай конке ў Калкаце]]
У 1850-х гадох, Калката была падзелена на дзьве асобныя зоны — брытанскую, таксама вядомую як «Белы горад», і індыйскую вакол Паўночнай Калкаты&lt;ref&gt;Hardgrave, Jr, Robert L. (1990). [http://www.laits.utexas.edu/solvyns-project/hardgraveportrait.html A Portrait of Black Town: Balthazard Solvyns in Calcutta, 1791—1804].In Pratapaditya Pal. Changing Visions, Lasting Images: Calcutta Through 300 Years. Bombay: Marg Publications. pp. 31-46. {{ISBN|81-85026-11-4}}.&lt;/ref&gt;. Горад прайшоў хуткі прамысловы рост з пачатку 1850-х гадоў, асабліва ў тэкстыльнай і [[джут]]авай прамысловасьці: гэта выклікала масавы прыток інвэстыцыяў брытанскіх кампаніяў у інфраструктуру, як то будаўніцтва чыгункі й тэлеграфнага злучэньня. Сынтэз брытанскай і індыйскай культуры прывёў да зьяўленьня новай клясы [[Бабу]] ў індыйскім грамадзтве, чальцы якой часьцяком зьяўляліся чыноўнікамі й спэцыялістамі й, як правіла, належалі да вышэйшай касты. XIX стагодзьдзе, дзякуючы сацыяльна-культурным рэформам, часьцяком згадваецца як [[Бэнгальскі Рэнэсанс]] ў выніку агульнага культурнага ўзьняцьця людзей. Паступова Калката стала цэнтрам індыйскага руху за незалежнасьць, асабліва рэвалюцыйных арганізацыяў. У 1905 годзе [[Бэнгалія]] была падзелена на дзьве часкті за пагрозы ўзросту пацыянальна-вызваленчага руху, аднак у 1911 годзе вобласьць зноўку ўзьядналіся. Гэтыя дзеяньні, нараўне з адміністрацыйна нязручным разьмяшчэньнем Калкаты ўва ўсходнія ўскраіне [[Індыя|Індыі]], заахвоціла брытанскае кіраўніцтва зьехаць і разьмясьціць сталіцу ў [[Нью-Дэлі]] ў 1911 годзе&lt;ref&gt;Hall, P (2002). Cities of Tomorrow. Blackwell Publishing. pp. 198—206. {{ISBN|0-631-23252-4}}.&lt;/ref&gt;.

Горад і порт бамбаваліся некалькі разоў [[японцы|японцамі]] падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]]&lt;ref&gt;Randhawa K. [https://web.archive.org/web/20120204062423/http://www.bbc.co.uk/ww2peopleswar/stories/50/a5756150.shtml «The bombing of Calcutta by the Japanese»]. BBC.&lt;/ref&gt;. Першы раз 20 сьнежня 1942 году, апошні — 24 сьнежня 1944 году. Падчас вайны, мільёны людзей памерлі ад голаду, які панаваў у Бэнгаліі ў 1943 годзе, выкліканы спалучэньнем вайсковых, адміністрацыйных і прыродных фактараў. У 1946 годзе, патрабаваньне стварэньня мусульманскай дзяржавы прывяло да буйнамаштабнага міжабшчыннага гвалту, ў выніку чаго загінула больш за 4 тысячы чалавек&lt;ref&gt;Suhrawardy HS [https://web.archive.org/web/20060314030646/http://globalwebpost.com/farooqm/study_res/suhrawardy/direct_action.html «Direct Action Day»]. Memoirs of Huseyn Shaheed Suhrawardy. University Press of Bangladesh.&lt;/ref&gt;. [[Падзел Брытанскай Індыі]] таксама стварыў моцны зрух у дэмаграфічным пляне, бо вялікая колькасьць мусульманаў зьехала ўва [[Банглядэш|Усходні Пакістан]], у той час як сотні тысячаў індусаў беглі ў горад з усходу. У 1960-я й 1970-я з-за масавых стачак і гвалтоўнага марксісцка-маоісцкага руху [[наксаліты|наксалітаў]] эканоміка гораду прыйшла ў заняпад&lt;ref&gt;[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/89203/Kolkata «Calcutta»]. Encyclopedia Britannica Online.&lt;/ref&gt;. У 1971 годзе падчас [[вайны за незалежнасьць Банглядэш]] назіраўся масавага прытоку тысячаў уцекачоў у Калькаце, што таксама дрэнна адбілася на эканамічным стане гораду. У сярэдзіне 1980-х гадоў, [[Мумбаі|Бамбэй]] дагнаў Калкату ў паказчыку па густанаселенасьці местаў у Індыі. У 1985 годзе [[Раджыў Гандзі]], згадаў Калкату, як «паміраючы горад» з-за сацыяльных і палітычных праблемаў апошяга. Аднаўленьне эканомікі гораду набірае абароты пасьля ўдалых эканамічных рэформаў уведзеным цэнтральным ўрадам у сярэдзіне 1990-х гадоў. З 2000 году дзякуючы [[інфармацыйныя тэхналёгіі|інфармацыйным тэхналёгіям]] ажыўляецца рост застойнай эканомікі гораду, таксама рост назіраецца ў сэктары апрацоўчай прамысловасьці&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/crossing_continents/4830762.stm «Rising Kolkata’s winners and losers»]. BBC Radio 4’s Crossing Continents.&lt;/ref&gt;.

== Геаграфія ==
Калката разьмешчана ўва ўсходняй частцы Індыі ў дэльце ракі [[Ганг]] на вышыні ў дыяпазоне ад 1,5 да 9 мэтраў. Горад цягнецца ўздоўж берагоў ракі [[Хуглі]] ў напрамку поўнач-поўдзень. Значная частка горада была першапачаткова да зясяленьня велізарнымі водна-балотнымі угодзьдзямі, асушанымі на працягу дзесяцігодзьдзяў, каб разьмесьціць насельніцтва, колькасьць якога стала расла&lt;ref&gt;[http://www.catchcal.com/kaleidoscope/calcutta.asp «An Introduction»]. History of Kolkata. Catchcal.com.&lt;/ref&gt;.

Як і на вялікай частцы [[Інда-Гангаўская раўніна|Інда-Гангаўскай раўніны]] ў Калкаце пераважаюць глебы [[алювіяльныя глебы|алювіяльнага]] тыпу. Адклады Чвартовага пэрыяду складаюцца з [[гліна|гліны]], [[глей|глею]], розных гатункаў [[пясок|пяску]] й [[жвір]]у, якія ляжаць у аснове горада. Гэтыя адклады заціснуты паміж двума слоямі гліны, ніжняя залягае на глыбіні ад 250 да 650 мэтраў, а верхняя ў дыяпазоне ад 10 да 40 мэтраў у таўшчыню&lt;ref&gt;Bunting SW, Kundu N, Mukherjee M. [http://www.dfid.stir.ac.uk/dfid/nrsp/download/sitanal.pdf «Situation Analysis. Production Systems and Natural Resources Use in PU Kolkata»]. Institute of Aquaculture, University of Stirling, Stirling, UK. p. 3.&lt;/ref&gt;. Паводле дадзеных Бюро індыйскіх стандартаў, горад трапляе пад сэйсмалягічную зону й мае адзнаку 3 з 5, паводле гэтаму паказчыку.

=== Клімат ===
Калката мае [[трапічны клімат]] са сярэднегадавой тэмпэратурай 26,8 °С, сярэднемесячныя тэмпэратуры зьмяняюцца ад 19 °С да 30 °С. Лета ёсьць гарачае й вільготнае з тэмпэратурамі каля 30 °С, падчас сухога сэзону з траўня па чэрвень тэмпэратуры часьцяком перавышаюць 40 °С. Узімку тэмпэратуры могуць апускацца да 9 °С—11 °С. Самая высокая калі-небудзь зафіксаваная тэмпэратура ў горадзе складае 43,9 °С, самая нізкая — 5 °С. У сярэднім, самы сьпякотны месяц году ёсьць [[травень]], самы халодны — [[студзень]]. Сярэднегадавы ўзровень ападкаў складае 1582 мм, вялікая ягоная частка прыносіцца паўднёва-заходнімі [[мусоны|мусонамі]]. Самы высокі ўзровень ападкаў адзначаецца ў жніўні, каля 306 мм.

{{Кліматычная інфармацыя
| Назва_ў_родным_склоне = Калкаты
| Крыніца = [http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/india/calcutta_e.htm Ганконская абсэрваторыя]

&lt;!-- максымумы і мінімумы тэмпэратур --&gt;

| Студзень_абс_макс =       | Студзень_макс = 26.4      | Студзень_мін = 13.8  | Студзень_абс_мін = 
| Люты_абс_макс =           | Люты_макс = 29.1          | Люты_мін = 16.9       | Люты_абс_мін = 
| Сакавік_абс_макс =        | Сакавік_макс = 33.5       | Сакавік_мін = 21.7    | Сакавік_абс_мін = 
| Красавік_абс_макс =      | Красавік_макс = 35.3      | Красавік_мін = 25.1   | Красавік_абс_мін = 
| Травень_абс_макс =       | Травень_макс = 35.4       | Травень_мін = 26.0    | Травень_абс_мін = 
| Чэрвень_абс_макс =        | Чэрвень_макс = 34.0       | Чэрвень_мін = 26.5    | Чэрвень_абс_мін =
| Ліпень_абс_макс =         | Ліпень_макс = 32.3        | Ліпень_мін = 26.1     | Ліпень_абс_мін = 
| Жнівень_абс_макс =        | Жнівень_макс = 32.1       | Жнівень_мін = 26.1    | Жнівень_абс_мін = 
| Верасень_абс_макс =       | Верасень_макс = 32.4      | Верасень_мін = 25.8   | Верасень_абс_мін =
| Кастрычнік_абс_макс =     | Кастрычнік_макс = 32.3    | Кастрычнік_мін = 23.9 | Кастрычнік_абс_мін = 
| Лістапад_абс_макс =       | Лістапад_макс = 30.3      | Лістапад_мін = 19.6   | Лістапад_абс_мін =
| Сьнежань_абс_макс =       | Сьнежань_макс = 27.0      | Сьнежань_мін = 14.5   | Сьнежань_абс_мін = 
| Год_абс_макс =            | Год_макс = 31.7           | Год_мін = 22.2        | Год_абс_мін = 

&lt;!-- сярэдняя тэмпэратура --&gt;

| Студзень_сяр   = 20.1      
| Люты_сяр       = 23.0  
| Сакавік_сяр    = 27.6               
| Красавік_сяр   = 30.2      
| Травень_сяр    = 30.7       
| Чэрвень_сяр    = 30.3      
| Ліпень_сяр     = 29.2         
| Жнівень_сяр    = 29.1 
| Верасень_сяр   = 29.1
| Кастрычнік_сяр = 28.2     
| Лістапад_сяр   = 24.9  
| Сьнежань_сяр   = 20.8
| Год_сяр        = 26.9  

&lt;!-- тэмпэратура вады --&gt;

| Студзень_вады = 
| Люты_вады = 
| Сакавік_вады = 
| Красавік_вады = 
| Травень_вады = 
| Чэрвень_вады = 
| Ліпень_вады = 
| Жнівень_вады = 
| Верасень_вады = 
| Кастрычнік_вады = 
| Лістапад_вады = 
| Сьнежань_вады = 
| Год_вада = 

&lt;!-- колькасьць ападкаў --&gt;

| Студзень_ападкі = 11
| Люты_ападкі = 30
| Сакавік_ападкі = 35
| Красавік_ападкі = 60
| Травень_ападкі = 142
| Чэрвень_ападкі = 288
| Ліпень_ападкі = 411
| Жнівень_ападкі = 349
| Верасень_ападкі = 288
| Кастрычнік_ападкі = 143
| Лістапад_ападкі = 26
| Сьнежань_ападкі = 17
| Год_ападкі = 1800

&lt;!-- вільготнасьць --&gt;

| Студзень_вільготнасьць = 
| Люты_вільготнасьць = 
| Сакавік_вільготнасьць = 
| Красавік_вільготнасьць = 
| Травень_вільготнасьць = 
| Чэрвень_вільготнасьць = 
| Ліпень_вільготнасьць = 
| Жнівень_вільготнасьць = 
| Верасень_вільготнасьць = 
| Кастрычнік_вільготнасьць = 
| Лістапад_вільготнасьць = 
| Сьнежань_вільготнасьць = 
| Год_вільготнасьць =
}}

== Насельніцтва ==
{{bar box
|width=300px
|barwidth=80px
|title = Рэлігія ў Калкаце
|left1=Рэлігія
|right1=Адсотак
|float=right
|bars=
{{bar percent|[[індуізм|індуісты]]|#FF7E00|73}}
{{bar percent|[[іслам|мусульмане]]|#00693E|23}}
{{bar percent|[[хрысьціянства|хрысьціяне]]|#5218FA|2}}
{{bar percent|[[джайнізм|джайністы]]|#FF007F|1}}
}}
Паводле зьвестак на 2011 год насельніцтва горада складае 4 486 679 чалавек, гарадзкая аглямэрацыя зьяўляецца домам для 13,2 млн чалавек (на 2001 год). Гендэрныя суадносіны ўяўляе сабой наяўнасьць 928 жанчынаў на 1000 мужчынаў. Узровень пісьменнасьці ў Калькуце складае 81%, што значна вышэй за сярэдні паказчык па краіне. Узровень росту насельніцтва — каля 4,1%, што ніжэй за іншыя індыйскія гарады-мільёньнікі.

Большую частку насельніцтва складаюць [[бэнгальцы]], меншасьці прадстаўлены [[біхарцы|біхарцамі]], [[англа-індыйцы|англа-індыйцамі]], [[кітайцы|кітайцамі]], [[армяне|армянамі]], [[грэкі|грэкамі]], [[тыбэтцы|тыбэтцамі]] й рознымі народамі Індыі. Да XX стагодзьдзя ў горадзе пражывала габрэйская дыяспара, аднак са стварэньнем дзяржавы [[Ізраіль]] большасьць зь іх вырашыла зьехаць туды. Кітайская дыяспара таксама значна скарацілася за XX стагодзьдзе, але тым ня менш у Калькаце знаходзіцца адзіны ў Індыі [[Чайнатаўн]]​​. Найбольш распаўсюджаная мова — [[бэнгальская мова|бэнгальская]]. 73% насельніцтва складаюць [[індуізм|індуісты]], 23% — [[іслам|мусульмане]], 2% — [[хрысьціянства|хрысьціяне]], 1% — [[джайнізм|джайністы]].

== Эканоміка ==

Калката зьяўляецца асноўным камэрцыйным, фінансавым і бізнэс-цэнтрам Усходняй Індыі й паўночна-ўсходніх штатаў. У горадзе месьціцца [[Калкацкая фондавая біржа]], якая зьяўляецца другой па велічыні біржай у краіне&lt;ref&gt;[http://www.cse-india.com/cse_factbook.htm «Genesis and Growth of the Calcutta Stock Exchange»]. Calcutta Stock Exchange Association Ltd.&lt;/ref&gt;.

Да нядаўняга часу, у [[нефармальная эканоміка|нефармальным сэктары]] эканомікі працавала звыш 40% ад колькасьці усім працаўнікоў&lt;ref&gt;Chakravorty S (2000). «From Colonial City to Global City? The Far-From-Complete Spatial Transformation of Calcutta» &lt;/ref&gt;. Так напрыклад, прыдарожныя вулічныя гандляры зарабілі ў агульнай колькасьці 2 млрд у пераліку на [[даляр ЗША|даляры ЗША]] ў 2005 годзе&lt;ref&gt;Ganguly, Deepankar. [https://web.archive.org/web/20070927200645/http://www.telegraphindia.com/1061130/asp/frontpage/story_7071031.asp «Hawkers stay as Rs. 265 crore talks»]. The Telegraph&lt;/ref&gt;. Дзяржаўныя й фэдэральныя служачыя складаюць значную частку працоўнай сілы гораду. У Калкаце таксама існуе вялікая колькасьць некваліфікаванай і паўкваліфікаванай працы для насельніцтва, нараўне зь іншай працай, якая патрабуе наяўнасьць пэўнай кваліфікацыі. Як і ў многіх іншых індыйскіх гарадох, [[інфармацыйныя тэхналёгіі]] сталі асноўным паводле росту сэктарам у Калкаце з канца 1990-х гадоў. Кожны год ІТ-сэктар пашыраецца на 70%, што ўдвая больш за сярэдні паказчык па краіне. У апошнія гады назіраецца прыток інвэстыцыяў у жыльлёвую інфраструктуру, сярод такіх праектаў вылучаюцца праекты кампаніяў [[Tata Housing Development Company]], [[DLF Limited]] і [[Unitech Group]]. У Калкаце месьцяцца многія прамысловыя аб’екты буйных індыйскіх карпарацыяў, якія займаюцца вытворчасьцю пачынаючы ад [[электроніка|электронікі]] й сканчваючы [[джут]]ам. Некаторыя вядомыя кампаніі маюць свае штаб-кватэры у горадзе, як то [[ITC Limited]], [[India Government Mint, Kolkata]], [[Haldia Petrochemicals]], [[Exide Industries]], [[Hindustan Motors]], [[Britannia Industries]], [[Bata India]], [[Birla Corporation]], [[CESC Limited]], [[RPG Group]], [[Texmaco Limited]], [[Bengal Ambuja]], [[Philips India]], [[Eveready Batteries]], [[Coal India Limited]], [[Damodar Valley Corporation]], [[PwC India]] і [[Peerless Group]]. У апошні час розныя падзеі, як то адчыненьне перавалу [[Нату-Ла]], прывялі да павілічэньня гандлю паміж Індыяй і [[Кітай|Кітаем]], а таксама выклікалі вялікую цікавасьць да рэгіёну з боку інвэстараў. Калката зьяўляецца важным цэнтрам банкаўскай справы й фінансаў. У цяперашні час у горадзе месьціцца штаб-кватэры трох буйных нацыяналізаваных банкаў краіны.

== Транспарт ==
Грамадзкі транспарт Калкаты ўключае [[мэтрапалітэн]], сыстэму прыгарадных чыгунак, аўтобусную й трамвайную сетку. Горад добра злучаны чыгункамі зь іншымі рэгіёнамі краіны, у Калкаце знаходзяцца штаб-кватэры Усходняй і Паўднёва-Ўсходняй зонаў індыйскай чыгункі. [[Калкацкі мэтрапалітэн]] ёсьць найстарэйшы ў Індыі, ён быў адчынены ў 1984 годзе. Сыстэма ўключае адну лінію, працягнутую з поўдня на поўнач уздоўж ракі [[Хуглі]] на 22,3 км. Акрамя таго некалькі лініяў знаходзяцца ў стадыі будаўніцтва й распрацоўкі. Таксама маецца разьвітая сыстэма аўтобусных маршрутаў, у горадзе у гэтай сфэры дзейнічаюць тры кампаніі ''Calcutta State Transport Corporation'' (CSTC), ''South Bengal State Transport Corporation'' (SBSTC), ''West Bengal Surface Transport Corporation'' (WBSTC).

Калката зьяўляецца адзіным горад у Індыі, які мае сыстэму трамвайных лініяў. Недахоп дарог і зручных транспартных паведамленьняў зьяўляецца важнай праблемай гораду й служыць чыньнікам шматлікіх затораў. [[Міжнародны аэрапорт імя Нэтаджы Субгашу Чандры Босы]] ў мястэчку Дум-Дум прымае як міжнародныя, так і мясцовыя рэйсы, ён разьмешчаны прыкладна ў 17 км ад цэнтра Калкаты. Калькута ёсьць найбуйнейшы рачны порт ува Ўсходняй Індыі.

== Гарады-сябры ==
* [[Дака]], [[Банглядэш]]
* [[Тэсалёнікі]], [[Грэцыя]]
* [[Лонг-Біч]], [[Каліфорнія]], [[ЗША]]
* [[Нэапаль]], [[Італія]]
* [[Гуанчжоў]], [[Кітай]]
* [[Макао]]
* [[Адэса]], [[Украіна]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [https://web.archive.org/web/20190107040134/http://www.ess.co.at/GAIA/CASES/IND/CAL/CALmain.html%20 Not the City of Joy]
* [http://www.calcuttaweb.com Calcuttaweb.com] — Lots of information about Calcutta
* [https://web.archive.org/web/20070510193408/http://www.calcuttaweb.com/history.shtml History of Calcutta on calcuttaweb.com]
* [http://www.bengalweb.com/hist/histframe.html History of West Bengal and Calcutta] — Bengalweb.com’s effort to compile historical information with photographs
* [https://web.archive.org/web/20080512083108/http://oldsite.library.upenn.edu/etext/sasia/calcutta1947/ A fantastic collection- Calcutta 1945: An American Military Photograph Album]
* [http://www.flickr.com/groups/kolkata/ more Calcutta photos]
* [https://web.archive.org/web/20060406043938/http://www.india-picture.net/calcutta Calcutta photos]
* [http://cityofpalaces.tripod.com Calcutta: City of Palaces]
* [http://www.mohunbaganclub.com National Club of India, Situated at Kolkata]
* [http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/881148.stm BBC story about Calcutta’s revival]

[[Катэгорыя:Калката| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]</text>
      <sha1>dlqqm7g1hi02z6dhcfaspoylkyze3qu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы/Сьпіс істотных артыкулаў паводле памеру</title>
    <ns>4</ns>
    <id>91685</id>
    <revision>
      <id>2331703</id>
      <parentid>2331392</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T08:36:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>DymitrBot</username>
        <id>56484</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>робат: абнаўленьне зьвестак</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="102304" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;{{/Уступ|08.08.2022 08:36 UTC|38.38|38.40|+0.02 }}&lt;/noinclude&gt;
# [[Мэркурый]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;28 сымб. → &lt;/span&gt;39 сымб.)
# [[Плаваньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;570 сымб. → &lt;/span&gt;798 сымб.)
# [[Гандаль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;1673 сымб. → &lt;/span&gt;2342 сымб.)
# [[Кругазварот вады]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;1777 сымб. → &lt;/span&gt;2488 сымб.)
# [[Ліпіды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2506 сымб. → &lt;/span&gt;3508 сымб.)
# [[Плязма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2516 сымб. → &lt;/span&gt;3522 сымб.)
# [[Вадкасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2544 сымб. → &lt;/span&gt;3562 сымб.)
# [[Політэізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2563 сымб. → &lt;/span&gt;3588 сымб.)
# [[Дыялектыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2564 сымб. → &lt;/span&gt;3590 сымб.)
# [[Дыхальная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2569 сымб. → &lt;/span&gt;3597 сымб.)
# [[Электрычны ток]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2579 сымб. → &lt;/span&gt;3611 сымб.)
# [[Жыцьцё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2584 сымб. → &lt;/span&gt;3618 сымб.)
# [[Пераклад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2588 сымб. → &lt;/span&gt;3623 сымб.)
# [[Любоў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2591 сымб. → &lt;/span&gt;3627 сымб.)
# [[Гармоны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2601 сымб. → &lt;/span&gt;3641 сымб.)
# [[Кансэрватызм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2613 сымб. → &lt;/span&gt;3658 сымб.)
# [[Прамысловая вытворчасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2614 сымб. → &lt;/span&gt;3660 сымб.)
# [[Рухавік унутранага згараньня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2617 сымб. → &lt;/span&gt;3664 сымб.)
# [[Вецер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2622 сымб. → &lt;/span&gt;3671 сымб.)
# [[Соль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2633 сымб. → &lt;/span&gt;3686 сымб.)
# [[Хуткасьць сьвятла]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2646 сымб. → &lt;/span&gt;3704 сымб.)
# [[Вугляводы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2651 сымб. → &lt;/span&gt;3711 сымб.)
# [[Застуда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2661 сымб. → &lt;/span&gt;3725 сымб.)
# [[Хвароба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2661 сымб. → &lt;/span&gt;3725 сымб.)
# [[Хуткасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2675 сымб. → &lt;/span&gt;3745 сымб.)
# [[Клімат]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2680 сымб. → &lt;/span&gt;3752 сымб.)
# [[Адзеньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2684 сымб. → &lt;/span&gt;3758 сымб.)
# [[Веды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2687 сымб. → &lt;/span&gt;3762 сымб.)
# [[Сьпірт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2690 сымб. → &lt;/span&gt;3766 сымб.)
# [[Сусьвет]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2700 сымб. → &lt;/span&gt;3780 сымб.)
# [[Азартная гульня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2715 сымб. → &lt;/span&gt;3801 сымб.)
# [[Дрэва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2728 сымб. → &lt;/span&gt;3819 сымб.)
# [[Каліграфія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2731 сымб. → &lt;/span&gt;3823 сымб.)
# [[Фільм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2742 сымб. → &lt;/span&gt;3839 сымб.)
# [[Тэатар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2749 сымб. → &lt;/span&gt;3849 сымб.)
# [[Сэрца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2759 сымб. → &lt;/span&gt;3863 сымб.)
# [[Слабое ўзаемадзеяньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2760 сымб. → &lt;/span&gt;3864 сымб.)
# [[Гук]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2761 сымб. → &lt;/span&gt;3865 сымб.)
# [[Страўнікава-кішачны тракт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2762 сымб. → &lt;/span&gt;3867 сымб.)
# [[Сок]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2775 сымб. → &lt;/span&gt;3885 сымб.)
# [[Мір]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2801 сымб. → &lt;/span&gt;3921 сымб.)
# [[Электроніка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2806 сымб. → &lt;/span&gt;3928 сымб.)
# [[Літар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2808 сымб. → &lt;/span&gt;3931 сымб.)
# [[Піраміда (архітэктура)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2814 сымб. → &lt;/span&gt;3940 сымб.)
# [[Кут]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2815 сымб. → &lt;/span&gt;3941 сымб.)
# [[Гіндустані]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2822 сымб. → &lt;/span&gt;3951 сымб.)
# [[Горная парода]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2824 сымб. → &lt;/span&gt;3954 сымб.)
# [[Фотасынтэз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2826 сымб. → &lt;/span&gt;3956 сымб.)
# [[Сьвятло]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2847 сымб. → &lt;/span&gt;3986 сымб.)
# [[Граматыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2865 сымб. → &lt;/span&gt;4011 сымб.)
# [[Кампутар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2865 сымб. → &lt;/span&gt;4011 сымб.)
# [[Стаматалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2882 сымб. → &lt;/span&gt;4035 сымб.)
# [[Свабода волі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2890 сымб. → &lt;/span&gt;4046 сымб.)
# [[Конь свойскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2895 сымб. → &lt;/span&gt;4053 сымб.)
# [[Землятрус]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2901 сымб. → &lt;/span&gt;4061 сымб.)
# [[Ежа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2912 сымб. → &lt;/span&gt;4077 сымб.)
# [[Электрычнасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2917 сымб. → &lt;/span&gt;4084 сымб.)
# [[Вірус]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2923 сымб. → &lt;/span&gt;4092 сымб.)
# [[Тэрарызм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2926 сымб. → &lt;/span&gt;4096 сымб.)
# [[Сіла (фізычная велічыня)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2944 сымб. → &lt;/span&gt;4122 сымб.)
# [[Магабгарата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2947 сымб. → &lt;/span&gt;4126 сымб.)
# [[Комікс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2950 сымб. → &lt;/span&gt;4130 сымб.)
# [[Робат]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2955 сымб. → &lt;/span&gt;4137 сымб.)
# [[Інфрачырвонае выпраменьваньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2956 сымб. → &lt;/span&gt;4138 сымб.)
# [[Пандэмія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2957 сымб. → &lt;/span&gt;4140 сымб.)
# [[Цэнтральны працэсар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2968 сымб. → &lt;/span&gt;4155 сымб.)
# [[Сыма Цянь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2973 сымб. → &lt;/span&gt;4162 сымб.)
# [[Опэра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2973 сымб. → &lt;/span&gt;4162 сымб.)
# [[Арабскі альфабэт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;2985 сымб. → &lt;/span&gt;4179 сымб.)
# [[Фанэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3031 сымб. → &lt;/span&gt;4243 сымб.)
# [[Электронная пошта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3031 сымб. → &lt;/span&gt;4243 сымб.)
# [[Мова праграмаваньня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3032 сымб. → &lt;/span&gt;4245 сымб.)
# [[Плуг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3040 сымб. → &lt;/span&gt;4256 сымб.)
# [[Печань]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3049 сымб. → &lt;/span&gt;4269 сымб.)
# [[Тадж Магал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3053 сымб. → &lt;/span&gt;4274 сымб.)
# [[Скалістыя горы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3058 сымб. → &lt;/span&gt;4281 сымб.)
# [[Электронная музыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3064 сымб. → &lt;/span&gt;4290 сымб.)
# [[Камэта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3068 сымб. → &lt;/span&gt;4295 сымб.)
# [[Танганьіка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3082 сымб. → &lt;/span&gt;4315 сымб.)
# [[Ібн Хальдун]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3086 сымб. → &lt;/span&gt;4320 сымб.)
# [[Прапаганда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3098 сымб. → &lt;/span&gt;4337 сымб.)
# [[Статыстыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3103 сымб. → &lt;/span&gt;4344 сымб.)
# [[Гісторыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3105 сымб. → &lt;/span&gt;4347 сымб.)
# [[Ідэалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3107 сымб. → &lt;/span&gt;4350 сымб.)
# [[Інфармацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3119 сымб. → &lt;/span&gt;4367 сымб.)
# [[Энэргія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3121 сымб. → &lt;/span&gt;4369 сымб.)
# [[Індыйскі акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3123 сымб. → &lt;/span&gt;4372 сымб.)
# [[Малекула]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3125 сымб. → &lt;/span&gt;4375 сымб.)
# [[Джайнізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3128 сымб. → &lt;/span&gt;4379 сымб.)
# [[Мэдыцына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3130 сымб. → &lt;/span&gt;4382 сымб.)
# [[Крыкет]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3132 сымб. → &lt;/span&gt;4385 сымб.)
# [[Агульная тэорыя рэлятыўнасьці]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3143 сымб. → &lt;/span&gt;4400 сымб.)
# [[Тэктоніка пліт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3144 сымб. → &lt;/span&gt;4402 сымб.)
# [[Паводка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3156 сымб. → &lt;/span&gt;4418 сымб.)
# [[Баявыя мастацтвы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3160 сымб. → &lt;/span&gt;4424 сымб.)
# [[Мовазнаўства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3164 сымб. → &lt;/span&gt;4430 сымб.)
# [[Дзяленьне ядра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3170 сымб. → &lt;/span&gt;4438 сымб.)
# [[Журналістыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3181 сымб. → &lt;/span&gt;4453 сымб.)
# [[Эпоха Асьветніцтва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3197 сымб. → &lt;/span&gt;4476 сымб.)
# [[Плястмаса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3198 сымб. → &lt;/span&gt;4477 сымб.)
# [[Джаз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3198 сымб. → &lt;/span&gt;4477 сымб.)
# [[Рэпрадукцыйная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3201 сымб. → &lt;/span&gt;4481 сымб.)
# [[Пісьменства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3206 сымб. → &lt;/span&gt;4488 сымб.)
# [[Садружнасьць нацыяў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3207 сымб. → &lt;/span&gt;4490 сымб.)
# [[Малюскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3211 сымб. → &lt;/span&gt;4495 сымб.)
# [[Солі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3211 сымб. → &lt;/span&gt;4495 сымб.)
# [[Мода]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3214 сымб. → &lt;/span&gt;4500 сымб.)
# [[Сымэтрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3220 сымб. → &lt;/span&gt;4508 сымб.)
# [[Антыбіётык]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3221 сымб. → &lt;/span&gt;4509 сымб.)
# [[Рэстаўрацыя Мэйдзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3237 сымб. → &lt;/span&gt;4532 сымб.)
# [[Скульптура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3254 сымб. → &lt;/span&gt;4556 сымб.)
# [[Бог]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3261 сымб. → &lt;/span&gt;4565 сымб.)
# [[Ёга]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3262 сымб. → &lt;/span&gt;4567 сымб.)
# [[Чжу Сі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3273 сымб. → &lt;/span&gt;4582 сымб.)
# [[Лягарытм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3278 сымб. → &lt;/span&gt;4589 сымб.)
# [[Амазонка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3278 сымб. → &lt;/span&gt;4589 сымб.)
# [[Сахара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3291 сымб. → &lt;/span&gt;4607 сымб.)
# [[Склад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3295 сымб. → &lt;/span&gt;4613 сымб.)
# [[Шыізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3298 сымб. → &lt;/span&gt;4617 сымб.)
# [[Эпістэмалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3300 сымб. → &lt;/span&gt;4620 сымб.)
# [[Монатэізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3303 сымб. → &lt;/span&gt;4624 сымб.)
# [[Грэцкі альфабэт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3314 сымб. → &lt;/span&gt;4640 сымб.)
# [[Суахілі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3318 сымб. → &lt;/span&gt;4645 сымб.)
# [[Флейта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3346 сымб. → &lt;/span&gt;4684 сымб.)
# [[Тэорыя лікаў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3347 сымб. → &lt;/span&gt;4686 сымб.)
# [[Жывёлы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3349 сымб. → &lt;/span&gt;4689 сымб.)
# [[Фэмінізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3354 сымб. → &lt;/span&gt;4696 сымб.)
# [[Жанчына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3354 сымб. → &lt;/span&gt;4696 сымб.)
# [[Псыхалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3357 сымб. → &lt;/span&gt;4700 сымб.)
# [[Машына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3358 сымб. → &lt;/span&gt;4701 сымб.)
# [[Матэматычны доказ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3374 сымб. → &lt;/span&gt;4724 сымб.)
# [[Гадзіньнік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3376 сымб. → &lt;/span&gt;4726 сымб.)
# [[Біятэхналёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3377 сымб. → &lt;/span&gt;4728 сымб.)
# [[Страваваньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3378 сымб. → &lt;/span&gt;4729 сымб.)
# [[Гастраэнтэрыт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3385 сымб. → &lt;/span&gt;4739 сымб.)
# [[Вымярэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3393 сымб. → &lt;/span&gt;4750 сымб.)
# [[Сымфонія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3393 сымб. → &lt;/span&gt;4750 сымб.)
# [[Флямэнка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3397 сымб. → &lt;/span&gt;4756 сымб.)
# [[Біялягічная клясыфікацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3410 сымб. → &lt;/span&gt;4774 сымб.)
# [[Лікавы аналіз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3410 сымб. → &lt;/span&gt;4774 сымб.)
# [[Павукі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3411 сымб. → &lt;/span&gt;4775 сымб.)
# [[Марскія сысуны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3424 сымб. → &lt;/span&gt;4794 сымб.)
# [[Магніт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3427 сымб. → &lt;/span&gt;4798 сымб.)
# [[Паўправаднік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3431 сымб. → &lt;/span&gt;4803 сымб.)
# [[Сунізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3435 сымб. → &lt;/span&gt;4809 сымб.)
# [[Рыс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3438 сымб. → &lt;/span&gt;4813 сымб.)
# [[Арка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3441 сымб. → &lt;/span&gt;4817 сымб.)
# [[Камунізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3447 сымб. → &lt;/span&gt;4826 сымб.)
# [[Сьлепата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3461 сымб. → &lt;/span&gt;4845 сымб.)
# [[Чорная дзірка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3465 сымб. → &lt;/span&gt;4851 сымб.)
# [[Мухамад Аль-Харэзьмі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3472 сымб. → &lt;/span&gt;4861 сымб.)
# [[Жалезны век]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3479 сымб. → &lt;/span&gt;4871 сымб.)
# [[Этыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3480 сымб. → &lt;/span&gt;4872 сымб.)
# [[Кветка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3480 сымб. → &lt;/span&gt;4872 сымб.)
# [[Біяхімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3482 сымб. → &lt;/span&gt;4875 сымб.)
# [[Паскарэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3491 сымб. → &lt;/span&gt;4887 сымб.)
# [[Паўзуны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3496 сымб. → &lt;/span&gt;4894 сымб.)
# [[Ібн Батута]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3509 сымб. → &lt;/span&gt;4913 сымб.)
# [[Аповесьць пра Гэндзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3511 сымб. → &lt;/span&gt;4915 сымб.)
# [[Эвалюцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3513 сымб. → &lt;/span&gt;4918 сымб.)
# [[Закон захаваньня энэргіі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3523 сымб. → &lt;/span&gt;4932 сымб.)
# [[Раўнаньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3542 сымб. → &lt;/span&gt;4959 сымб.)
# [[Інфармацыйныя тэхналёгіі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3542 сымб. → &lt;/span&gt;4959 сымб.)
# [[Чалавек]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3545 сымб. → &lt;/span&gt;4963 сымб.)
# [[Драўніна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3555 сымб. → &lt;/span&gt;4977 сымб.)
# [[Сусьветная арганізацыя здароўя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3558 сымб. → &lt;/span&gt;4981 сымб.)
# [[Нэматоды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3565 сымб. → &lt;/span&gt;4991 сымб.)
# [[Сродак масавай інфармацыі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3573 сымб. → &lt;/span&gt;5002 сымб.)
# [[Шкло]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3573 сымб. → &lt;/span&gt;5002 сымб.)
# [[Вікінгі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3576 сымб. → &lt;/span&gt;5006 сымб.)
# [[Сельская гаспадарка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3581 сымб. → &lt;/span&gt;5013 сымб.)
# [[Мёд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3582 сымб. → &lt;/span&gt;5015 сымб.)
# [[Вусякі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3591 сымб. → &lt;/span&gt;5027 сымб.)
# [[Цяжарнасьць чалавека]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3595 сымб. → &lt;/span&gt;5033 сымб.)
# [[Тэхналёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3595 сымб. → &lt;/span&gt;5033 сымб.)
# [[Аўстралія і Акіянія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3602 сымб. → &lt;/span&gt;5043 сымб.)
# [[Шлюб]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3603 сымб. → &lt;/span&gt;5044 сымб.)
# [[Цунамі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3617 сымб. → &lt;/span&gt;5064 сымб.)
# [[Плоць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3619 сымб. → &lt;/span&gt;5067 сымб.)
# [[Сон у чырвоным цераме]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3624 сымб. → &lt;/span&gt;5074 сымб.)
# [[Мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3630 сымб. → &lt;/span&gt;5082 сымб.)
# [[Моцнае ўзаемадзеяньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3658 сымб. → &lt;/span&gt;5121 сымб.)
# [[СНІД]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3676 сымб. → &lt;/span&gt;5146 сымб.)
# [[Барабан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3680 сымб. → &lt;/span&gt;5152 сымб.)
# [[Тэарэма Пітагора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3685 сымб. → &lt;/span&gt;5159 сымб.)
# [[Вялікая кітайская сьцяна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3685 сымб. → &lt;/span&gt;5159 сымб.)
# [[Саладын]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3689 сымб. → &lt;/span&gt;5165 сымб.)
# [[Сталь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3696 сымб. → &lt;/span&gt;5174 сымб.)
# [[Проза]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3697 сымб. → &lt;/span&gt;5176 сымб.)
# [[Умар ібн аль-Хатаб]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3698 сымб. → &lt;/span&gt;5177 сымб.)
# [[Манархія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3703 сымб. → &lt;/span&gt;5184 сымб.)
# [[Нанатэхналёгіі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3707 сымб. → &lt;/span&gt;5190 сымб.)
# [[Баскетбол]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3709 сымб. → &lt;/span&gt;5193 сымб.)
# [[Пётар Чайкоўскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3716 сымб. → &lt;/span&gt;5202 сымб.)
# [[Тоўстая кішка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3719 сымб. → &lt;/span&gt;5207 сымб.)
# [[Тарнада]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3721 сымб. → &lt;/span&gt;5209 сымб.)
# [[Абрам]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3748 сымб. → &lt;/span&gt;5247 сымб.)
# [[Чорнае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3748 сымб. → &lt;/span&gt;5247 сымб.)
# [[Акулы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3757 сымб. → &lt;/span&gt;5260 сымб.)
# [[Дэзоксырыбануклійная кісьля]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3760 сымб. → &lt;/span&gt;5264 сымб.)
# [[Нос]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3766 сымб. → &lt;/span&gt;5272 сымб.)
# [[Нігер (рака)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3767 сымб. → &lt;/span&gt;5274 сымб.)
# [[Арганізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3775 сымб. → &lt;/span&gt;5285 сымб.)
# [[Эндакрынная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3778 сымб. → &lt;/span&gt;5289 сымб.)
# [[Мангольская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3783 сымб. → &lt;/span&gt;5296 сымб.)
# [[Лацінскі альфабэт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3787 сымб. → &lt;/span&gt;5302 сымб.)
# [[Раман]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3798 сымб. → &lt;/span&gt;5317 сымб.)
# [[Ганчарства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3800 сымб. → &lt;/span&gt;5320 сымб.)
# [[Дыёд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3801 сымб. → &lt;/span&gt;5321 сымб.)
# [[Газ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3803 сымб. → &lt;/span&gt;5324 сымб.)
# [[Грамадзянская вайна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3805 сымб. → &lt;/span&gt;5327 сымб.)
# [[Мастацтва вайны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3808 сымб. → &lt;/span&gt;5331 сымб.)
# [[Хмара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3822 сымб. → &lt;/span&gt;5351 сымб.)
# [[Расьліны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3829 сымб. → &lt;/span&gt;5361 сымб.)
# [[Фізычная хімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3838 сымб. → &lt;/span&gt;5373 сымб.)
# [[Юдаізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3866 сымб. → &lt;/span&gt;5412 сымб.)
# [[Цьвёрдае цела]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3866 сымб. → &lt;/span&gt;5412 сымб.)
# [[Адамашненьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3871 сымб. → &lt;/span&gt;5419 сымб.)
# [[Каляндар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3878 сымб. → &lt;/span&gt;5429 сымб.)
# [[Частасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3886 сымб. → &lt;/span&gt;5440 сымб.)
# [[Галаўны мозаг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3890 сымб. → &lt;/span&gt;5446 сымб.)
# [[Дзюдо]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3901 сымб. → &lt;/span&gt;5461 сымб.)
# [[Халодная вайна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3902 сымб. → &lt;/span&gt;5463 сымб.)
# [[Яблык]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3904 сымб. → &lt;/span&gt;5466 сымб.)
# [[Глухата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3910 сымб. → &lt;/span&gt;5474 сымб.)
# [[Гітара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3915 сымб. → &lt;/span&gt;5481 сымб.)
# [[Усеагульная дэклярацыя правоў чалавека]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3926 сымб. → &lt;/span&gt;5496 сымб.)
# [[Выбуховае рэчыва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3930 сымб. → &lt;/span&gt;5502 сымб.)
# [[Вялікі бар’ерны рыф]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3931 сымб. → &lt;/span&gt;5503 сымб.)
# [[Камплексны лік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3938 сымб. → &lt;/span&gt;5513 сымб.)
# [[Рэальнасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3964 сымб. → &lt;/span&gt;5550 сымб.)
# [[Кўамэ Нкрума]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3971 сымб. → &lt;/span&gt;5559 сымб.)
# [[Лацінская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3977 сымб. → &lt;/span&gt;5568 сымб.)
# [[Сьмяротная кара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;3995 сымб. → &lt;/span&gt;5593 сымб.)
# [[Ісьціна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4001 сымб. → &lt;/span&gt;5601 сымб.)
# [[Самба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4005 сымб. → &lt;/span&gt;5607 сымб.)
# [[Бясконцасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4006 сымб. → &lt;/span&gt;5608 сымб.)
# [[Джэймз Прэскат Джоўль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4012 сымб. → &lt;/span&gt;5617 сымб.)
# [[Трэці Райх]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4018 сымб. → &lt;/span&gt;5625 сымб.)
# [[Курыца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4019 сымб. → &lt;/span&gt;5627 сымб.)
# [[Права]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4029 сымб. → &lt;/span&gt;5641 сымб.)
# [[Давід Гільбэрт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4034 сымб. → &lt;/span&gt;5648 сымб.)
# [[Грызуны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4034 сымб. → &lt;/span&gt;5648 сымб.)
# [[Дунай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4035 сымб. → &lt;/span&gt;5649 сымб.)
# [[Цывілізацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4067 сымб. → &lt;/span&gt;5694 сымб.)
# [[Акбар Вялікі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4086 сымб. → &lt;/span&gt;5720 сымб.)
# [[Рок-музыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4086 сымб. → &lt;/span&gt;5720 сымб.)
# [[Лёгіка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4094 сымб. → &lt;/span&gt;5732 сымб.)
# [[Эмпайр-Стэйт-Білдынг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4095 сымб. → &lt;/span&gt;5733 сымб.)
# [[Агонь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4101 сымб. → &lt;/span&gt;5741 сымб.)
# [[Інфаркт міякарда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4103 сымб. → &lt;/span&gt;5744 сымб.)
# [[Сафокл]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4110 сымб. → &lt;/span&gt;5754 сымб.)
# [[Дзьмітры Мендзялееў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4128 сымб. → &lt;/span&gt;5779 сымб.)
# [[Дымны порах]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4129 сымб. → &lt;/span&gt;5781 сымб.)
# [[Сат’яджыт Рай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4143 сымб. → &lt;/span&gt;5800 сымб.)
# [[Мяса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4147 сымб. → &lt;/span&gt;5806 сымб.)
# [[Статуя Свабоды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4153 сымб. → &lt;/span&gt;5814 сымб.)
# [[Электрамагнітнае выпраменьваньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4156 сымб. → &lt;/span&gt;5818 сымб.)
# [[Арктычны акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4157 сымб. → &lt;/span&gt;5820 сымб.)
# [[Матэрыялізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4160 сымб. → &lt;/span&gt;5824 сымб.)
# [[Тэорыя мностваў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4162 сымб. → &lt;/span&gt;5827 сымб.)
# [[Скура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4175 сымб. → &lt;/span&gt;5845 сымб.)
# [[Грып]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4188 сымб. → &lt;/span&gt;5863 сымб.)
# [[Квантавая мэханіка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4188 сымб. → &lt;/span&gt;5863 сымб.)
# [[Клясычная мэханіка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4198 сымб. → &lt;/span&gt;5877 сымб.)
# [[Гара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4199 сымб. → &lt;/span&gt;5879 сымб.)
# [[Трансфарматар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4212 сымб. → &lt;/span&gt;5897 сымб.)
# [[Антанін Леапольд Дворжак]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4227 сымб. → &lt;/span&gt;5918 сымб.)
# [[Кіліманджара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4227 сымб. → &lt;/span&gt;5918 сымб.)
# [[Спэцыяльная тэорыя рэлятыўнасьці]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4240 сымб. → &lt;/span&gt;5936 сымб.)
# [[Трымурці]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4247 сымб. → &lt;/span&gt;5946 сымб.)
# [[Фэрмэнты]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4252 сымб. → &lt;/span&gt;5953 сымб.)
# [[Плошча]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4255 сымб. → &lt;/span&gt;5957 сымб.)
# [[Шкілет]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4268 сымб. → &lt;/span&gt;5975 сымб.)
# [[Даасізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4272 сымб. → &lt;/span&gt;5981 сымб.)
# [[Зносіны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4272 сымб. → &lt;/span&gt;5981 сымб.)
# [[Вялікая дэпрэсія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4272 сымб. → &lt;/span&gt;5981 сымб.)
# [[Неарганічная хімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4273 сымб. → &lt;/span&gt;5982 сымб.)
# [[Функцыя (матэматыка)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4275 сымб. → &lt;/span&gt;5985 сымб.)
# [[Кандэнсатар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4275 сымб. → &lt;/span&gt;5985 сымб.)
# [[Бактэрыі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4276 сымб. → &lt;/span&gt;5986 сымб.)
# [[Мастацкі твор]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4280 сымб. → &lt;/span&gt;5992 сымб.)
# [[Вайна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4281 сымб. → &lt;/span&gt;5993 сымб.)
# [[Віктор Юго]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4286 сымб. → &lt;/span&gt;6000 сымб.)
# [[Кітайскае пісьмо]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4287 сымб. → &lt;/span&gt;6002 сымб.)
# [[Аснова (хімія)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4287 сымб. → &lt;/span&gt;6002 сымб.)
# [[Халіфат Абасыдаў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4298 сымб. → &lt;/span&gt;6017 сымб.)
# [[Мастацтва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4300 сымб. → &lt;/span&gt;6020 сымб.)
# [[Сярэдні Ўсход]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4305 сымб. → &lt;/span&gt;6027 сымб.)
# [[Шумэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4306 сымб. → &lt;/span&gt;6028 сымб.)
# [[Партугальская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4307 сымб. → &lt;/span&gt;6030 сымб.)
# [[Нэкропаль Гізы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4316 сымб. → &lt;/span&gt;6042 сымб.)
# [[Акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4326 сымб. → &lt;/span&gt;6056 сымб.)
# [[Срэбра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4327 сымб. → &lt;/span&gt;6058 сымб.)
# [[Тонкая кішка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4333 сымб. → &lt;/span&gt;6066 сымб.)
# [[Кантынэнт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4346 сымб. → &lt;/span&gt;6084 сымб.)
# [[Палітыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4355 сымб. → &lt;/span&gt;6097 сымб.)
# [[Кніга]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4363 сымб. → &lt;/span&gt;6108 сымб.)
# [[Гародніна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4369 сымб. → &lt;/span&gt;6117 сымб.)
# [[Кампутарная гульня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4370 сымб. → &lt;/span&gt;6118 сымб.)
# [[Хангыль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4377 сымб. → &lt;/span&gt;6128 сымб.)
# [[Рэгі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4377 сымб. → &lt;/span&gt;6128 сымб.)
# [[Конга (рака)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4380 сымб. → &lt;/span&gt;6132 сымб.)
# [[Янцзы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4389 сымб. → &lt;/span&gt;6145 сымб.)
# [[Музыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4395 сымб. → &lt;/span&gt;6153 сымб.)
# [[Віды пад пагрозай выміраньня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4408 сымб. → &lt;/span&gt;6171 сымб.)
# [[Грыгарыянскі каляндар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4420 сымб. → &lt;/span&gt;6188 сымб.)
# [[Эмоцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4424 сымб. → &lt;/span&gt;6194 сымб.)
# [[Арганічная хімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4436 сымб. → &lt;/span&gt;6210 сымб.)
# [[Іліяда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4437 сымб. → &lt;/span&gt;6212 сымб.)
# [[Камары]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4440 сымб. → &lt;/span&gt;6216 сымб.)
# [[Імунная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4443 сымб. → &lt;/span&gt;6220 сымб.)
# [[Гамэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4444 сымб. → &lt;/span&gt;6222 сымб.)
# [[Алмаз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4450 сымб. → &lt;/span&gt;6230 сымб.)
# [[Пальная зброя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4453 сымб. → &lt;/span&gt;6234 сымб.)
# [[Час]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4463 сымб. → &lt;/span&gt;6248 сымб.)
# [[Падводная лодка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4464 сымб. → &lt;/span&gt;6250 сымб.)
# [[Апартэід]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4469 сымб. → &lt;/span&gt;6257 сымб.)
# [[Зьмеі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4473 сымб. → &lt;/span&gt;6262 сымб.)
# [[Паўночнае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4474 сымб. → &lt;/span&gt;6264 сымб.)
# [[Мігель Сэрвантэс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4489 сымб. → &lt;/span&gt;6285 сымб.)
# [[Вялікія азёры]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4496 сымб. → &lt;/span&gt;6294 сымб.)
# [[Фрыдрых Ніцшэ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4497 сымб. → &lt;/span&gt;6296 сымб.)
# [[Вуза]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4527 сымб. → &lt;/span&gt;6338 сымб.)
# [[Шпуля індуктыўнасьці]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4527 сымб. → &lt;/span&gt;6338 сымб.)
# [[Літаратура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4536 сымб. → &lt;/span&gt;6350 сымб.)
# [[Глябалізацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4545 сымб. → &lt;/span&gt;6363 сымб.)
# [[Кот]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4547 сымб. → &lt;/span&gt;6366 сымб.)
# [[Паэзія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4557 сымб. → &lt;/span&gt;6380 сымб.)
# [[Цынь Шыхуандзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4563 сымб. → &lt;/span&gt;6388 сымб.)
# [[Арэхі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4567 сымб. → &lt;/span&gt;6394 сымб.)
# [[Абу Нувас]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4589 сымб. → &lt;/span&gt;6425 сымб.)
# [[Адам Сьміт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4603 сымб. → &lt;/span&gt;6444 сымб.)
# [[Поліяміеліт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4611 сымб. → &lt;/span&gt;6455 сымб.)
# [[Афрыканскі зьвяз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4622 сымб. → &lt;/span&gt;6471 сымб.)
# [[Кацусіка Хакусай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4631 сымб. → &lt;/span&gt;6483 сымб.)
# [[Мультыплікацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4638 сымб. → &lt;/span&gt;6493 сымб.)
# [[Сэкунда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4643 сымб. → &lt;/span&gt;6500 сымб.)
# [[Матэматыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4643 сымб. → &lt;/span&gt;6500 сымб.)
# [[Зброя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4681 сымб. → &lt;/span&gt;6553 сымб.)
# [[Мэтабалізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4686 сымб. → &lt;/span&gt;6560 сымб.)
# [[Вікторыя (возера)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4696 сымб. → &lt;/span&gt;6574 сымб.)
# [[Батаніка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4716 сымб. → &lt;/span&gt;6602 сымб.)
# [[Сьмерць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4723 сымб. → &lt;/span&gt;6612 сымб.)
# [[Матэматычны аналіз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4742 сымб. → &lt;/span&gt;6639 сымб.)
# [[Праграмнае забесьпячэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4744 сымб. → &lt;/span&gt;6642 сымб.)
# [[Мэталюргія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4755 сымб. → &lt;/span&gt;6657 сымб.)
# [[Грамадзтва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4766 сымб. → &lt;/span&gt;6672 сымб.)
# [[Ёган Гутэнбэрг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4769 сымб. → &lt;/span&gt;6677 сымб.)
# [[Міталёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4802 сымб. → &lt;/span&gt;6723 сымб.)
# [[Геамэтрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4802 сымб. → &lt;/span&gt;6723 сымб.)
# [[Гольф]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4804 сымб. → &lt;/span&gt;6726 сымб.)
# [[Мінэрал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4807 сымб. → &lt;/span&gt;6730 сымб.)
# [[Слова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4819 сымб. → &lt;/span&gt;6747 сымб.)
# [[Райн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4823 сымб. → &lt;/span&gt;6752 сымб.)
# [[Розум]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4827 сымб. → &lt;/span&gt;6758 сымб.)
# [[Мурашкі (вусякі)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4834 сымб. → &lt;/span&gt;6768 сымб.)
# [[Мэнструацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4842 сымб. → &lt;/span&gt;6779 сымб.)
# [[Паўднёвы полюс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4853 сымб. → &lt;/span&gt;6794 сымб.)
# [[Папера]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4854 сымб. → &lt;/span&gt;6796 сымб.)
# [[Мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4856 сымб. → &lt;/span&gt;6798 сымб.)
# [[Археі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4885 сымб. → &lt;/span&gt;6839 сымб.)
# [[Атам]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4905 сымб. → &lt;/span&gt;6867 сымб.)
# [[Інваліднасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4919 сымб. → &lt;/span&gt;6887 сымб.)
# [[Сьнег]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4951 сымб. → &lt;/span&gt;6931 сымб.)
# [[Мая]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4978 сымб. → &lt;/span&gt;6969 сымб.)
# [[Вулькан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4991 сымб. → &lt;/span&gt;6987 сымб.)
# [[Рабіндранат Тагор]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;4996 сымб. → &lt;/span&gt;6994 сымб.)
# [[Міжземнае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5031 сымб. → &lt;/span&gt;7043 сымб.)
# [[Ячмень звычайны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5050 сымб. → &lt;/span&gt;7070 сымб.)
# [[Цына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5059 сымб. → &lt;/span&gt;7083 сымб.)
# [[Часавы пас]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5083 сымб. → &lt;/span&gt;7116 сымб.)
# [[Лёгкая атлетыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5086 сымб. → &lt;/span&gt;7120 сымб.)
# [[Пісьменнасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5101 сымб. → &lt;/span&gt;7141 сымб.)
# [[Сакрат]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5102 сымб. → &lt;/span&gt;7143 сымб.)
# [[Чарлз Дарвін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5123 сымб. → &lt;/span&gt;7172 сымб.)
# [[Лінейная альгебра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5126 сымб. → &lt;/span&gt;7176 сымб.)
# [[Леў Талстой]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5135 сымб. → &lt;/span&gt;7189 сымб.)
# [[Эрнэст Рэзэрфорд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5138 сымб. → &lt;/span&gt;7193 сымб.)
# [[Джавагарлал Нэру]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5138 сымб. → &lt;/span&gt;7193 сымб.)
# [[Ганг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5139 сымб. → &lt;/span&gt;7195 сымб.)
# [[Трапічны цыклён]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5144 сымб. → &lt;/span&gt;7202 сымб.)
# [[Нагарджуна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5145 сымб. → &lt;/span&gt;7203 сымб.)
# [[Кола]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5155 сымб. → &lt;/span&gt;7217 сымб.)
# [[Жыта пасяўное]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5156 сымб. → &lt;/span&gt;7218 сымб.)
# [[Вежа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5160 сымб. → &lt;/span&gt;7224 сымб.)
# [[Дыктатура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5179 сымб. → &lt;/span&gt;7251 сымб.)
# [[Расізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5186 сымб. → &lt;/span&gt;7260 сымб.)
# [[Сьвіньня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5190 сымб. → &lt;/span&gt;7266 сымб.)
# [[Соя культурная]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5194 сымб. → &lt;/span&gt;7272 сымб.)
# [[Сысуны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5211 сымб. → &lt;/span&gt;7295 сымб.)
# [[Маса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5220 сымб. → &lt;/span&gt;7308 сымб.)
# [[Місысыпі (рака)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5228 сымб. → &lt;/span&gt;7319 сымб.)
# [[Вэнэрычныя хваробы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5239 сымб. → &lt;/span&gt;7335 сымб.)
# [[Вінаград (ягада)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5256 сымб. → &lt;/span&gt;7358 сымб.)
# [[Сэнсорная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5263 сымб. → &lt;/span&gt;7368 сымб.)
# [[Газэта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5264 сымб. → &lt;/span&gt;7370 сымб.)
# [[Альпы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5309 сымб. → &lt;/span&gt;7433 сымб.)
# [[Сусьветнае павуціньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5310 сымб. → &lt;/span&gt;7434 сымб.)
# [[Пчолы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5317 сымб. → &lt;/span&gt;7444 сымб.)
# [[Брагмагупта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5358 сымб. → &lt;/span&gt;7501 сымб.)
# [[Вакцына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5385 сымб. → &lt;/span&gt;7539 сымб.)
# [[Лекі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5414 сымб. → &lt;/span&gt;7580 сымб.)
# [[Рэспубліка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5415 сымб. → &lt;/span&gt;7581 сымб.)
# [[Хімічнае злучэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5452 сымб. → &lt;/span&gt;7633 сымб.)
# [[Эль Ніньнё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5459 сымб. → &lt;/span&gt;7643 сымб.)
# [[Карыбскае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5465 сымб. → &lt;/span&gt;7651 сымб.)
# [[Тамаш Аквінскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5487 сымб. → &lt;/span&gt;7682 сымб.)
# [[Індуізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5490 сымб. → &lt;/span&gt;7686 сымб.)
# [[Штучны інтэлект]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5492 сымб. → &lt;/span&gt;7689 сымб.)
# [[Руаль Амундсэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5504 сымб. → &lt;/span&gt;7706 сымб.)
# [[Мужчына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5506 сымб. → &lt;/span&gt;7708 сымб.)
# [[Галакост]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5519 сымб. → &lt;/span&gt;7727 сымб.)
# [[Плод]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5521 сымб. → &lt;/span&gt;7729 сымб.)
# [[Прыматы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5568 сымб. → &lt;/span&gt;7795 сымб.)
# [[Ультрафіялетавае выпраменьваньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5596 сымб. → &lt;/span&gt;7834 сымб.)
# [[Грыбы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5611 сымб. → &lt;/span&gt;7855 сымб.)
# [[Труба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5615 сымб. → &lt;/span&gt;7861 сымб.)
# [[Падатак]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5676 сымб. → &lt;/span&gt;7946 сымб.)
# [[Ёган Сэбастыян Бах]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5680 сымб. → &lt;/span&gt;7952 сымб.)
# [[Нацыяналізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5698 сымб. → &lt;/span&gt;7977 сымб.)
# [[Арганізацыя краін-экспартэраў нафты]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5739 сымб. → &lt;/span&gt;8035 сымб.)
# [[Лес]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5745 сымб. → &lt;/span&gt;8043 сымб.)
# [[Надвор’е]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5752 сымб. → &lt;/span&gt;8053 сымб.)
# [[Хімічны элемэнт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5753 сымб. → &lt;/span&gt;8054 сымб.)
# [[Сыкхізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5755 сымб. → &lt;/span&gt;8057 сымб.)
# [[Імпэрыя Гупта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5771 сымб. → &lt;/span&gt;8079 сымб.)
# [[Інгмар Бэргман]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5876 сымб. → &lt;/span&gt;8226 сымб.)
# [[Жывапіс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5880 сымб. → &lt;/span&gt;8232 сымб.)
# [[Радыё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5921 сымб. → &lt;/span&gt;8289 сымб.)
# [[Пустэльня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5924 сымб. → &lt;/span&gt;8294 сымб.)
# [[Балтыйскае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5924 сымб. → &lt;/span&gt;8294 сымб.)
# [[Інтэрнэт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5942 сымб. → &lt;/span&gt;8319 сымб.)
# [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;5979 сымб. → &lt;/span&gt;8371 сымб.)
# [[Урад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6011 сымб. → &lt;/span&gt;8415 сымб.)
# [[Капіталізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6024 сымб. → &lt;/span&gt;8434 сымб.)
# [[Месяц (спадарожнік)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6025 сымб. → &lt;/span&gt;8435 сымб.)
# [[Інсульт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6064 сымб. → &lt;/span&gt;8490 сымб.)
# [[Абрагам Лінкальн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6065 сымб. → &lt;/span&gt;8491 сымб.)
# [[Кулямёт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6065 сымб. → &lt;/span&gt;8491 сымб.)
# [[Нэрва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6115 сымб. → &lt;/span&gt;8561 сымб.)
# [[Санскрыт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6152 сымб. → &lt;/span&gt;8613 сымб.)
# [[Медзь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6152 сымб. → &lt;/span&gt;8613 сымб.)
# [[Марксізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6188 сымб. → &lt;/span&gt;8663 сымб.)
# [[Рабства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6194 сымб. → &lt;/span&gt;8672 сымб.)
# [[Арабская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6202 сымб. → &lt;/span&gt;8683 сымб.)
# [[Каляніялізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6220 сымб. → &lt;/span&gt;8708 сымб.)
# [[Парасілавая ўстаноўка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6226 сымб. → &lt;/span&gt;8716 сымб.)
# [[Амэрыканскі даляр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6247 сымб. → &lt;/span&gt;8746 сымб.)
# [[Паводзіны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6252 сымб. → &lt;/span&gt;8753 сымб.)
# [[Птушкі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6265 сымб. → &lt;/span&gt;8771 сымб.)
# [[Песьня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6279 сымб. → &lt;/span&gt;8791 сымб.)
# [[Жытло]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6326 сымб. → &lt;/span&gt;8856 сымб.)
# [[Содні]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6371 сымб. → &lt;/span&gt;8919 сымб.)
# [[Вада]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6440 сымб. → &lt;/span&gt;9016 сымб.)
# [[Імпэрыя інкаў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6440 сымб. → &lt;/span&gt;9016 сымб.)
# [[Індустрыяльная рэвалюцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6441 сымб. → &lt;/span&gt;9017 сымб.)
# [[Плаціна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6444 сымб. → &lt;/span&gt;9022 сымб.)
# [[Збожжа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6446 сымб. → &lt;/span&gt;9024 сымб.)
# [[Хрыстафор Калюмб]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6457 сымб. → &lt;/span&gt;9040 сымб.)
# [[Лібэралізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6460 сымб. → &lt;/span&gt;9044 сымб.)
# [[Цацка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6461 сымб. → &lt;/span&gt;9045 сымб.)
# [[Авечка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6471 сымб. → &lt;/span&gt;9059 сымб.)
# [[Дыханьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6472 сымб. → &lt;/span&gt;9061 сымб.)
# [[Валюта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6500 сымб. → &lt;/span&gt;9100 сымб.)
# [[Клясычная музыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6501 сымб. → &lt;/span&gt;9101 сымб.)
# [[Скрыпка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6504 сымб. → &lt;/span&gt;9106 сымб.)
# [[Дзіця]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6512 сымб. → &lt;/span&gt;9117 сымб.)
# [[Марк Твэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6517 сымб. → &lt;/span&gt;9124 сымб.)
# [[Недаяданьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6523 сымб. → &lt;/span&gt;9132 сымб.)
# [[Люі Пастэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6547 сымб. → &lt;/span&gt;9166 сымб.)
# [[Грошы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6573 сымб. → &lt;/span&gt;9202 сымб.)
# [[Лао-Цзы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6656 сымб. → &lt;/span&gt;9318 сымб.)
# [[Брытанская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6680 сымб. → &lt;/span&gt;9352 сымб.)
# [[Жалеза]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6713 сымб. → &lt;/span&gt;9398 сымб.)
# [[Цукровы дыябэт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6720 сымб. → &lt;/span&gt;9408 сымб.)
# [[Хуанхэ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6741 сымб. → &lt;/span&gt;9437 сымб.)
# [[Беднасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6750 сымб. → &lt;/span&gt;9450 сымб.)
# [[Го]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6807 сымб. → &lt;/span&gt;9530 сымб.)
# [[Тытунь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6813 сымб. → &lt;/span&gt;9538 сымб.)
# [[Залежнасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6865 сымб. → &lt;/span&gt;9611 сымб.)
# [[Рэзыстар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6881 сымб. → &lt;/span&gt;9633 сымб.)
# [[Аднаўляльная энэргія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6929 сымб. → &lt;/span&gt;9701 сымб.)
# [[Атлусьценьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6939 сымб. → &lt;/span&gt;9715 сымб.)
# [[Кроў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6957 сымб. → &lt;/span&gt;9740 сымб.)
# [[Джэймз Ўат]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6958 сымб. → &lt;/span&gt;9741 сымб.)
# [[Культура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;6992 сымб. → &lt;/span&gt;9789 сымб.)
# [[Лік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7026 сымб. → &lt;/span&gt;9836 сымб.)
# [[Марсэль Пруст]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7041 сымб. → &lt;/span&gt;9857 сымб.)
# [[Мікалай Капэрнік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7083 сымб. → &lt;/span&gt;9916 сымб.)
# [[Кітайская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7097 сымб. → &lt;/span&gt;9936 сымб.)
# [[Спорт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7097 сымб. → &lt;/span&gt;9936 сымб.)
# [[Бронзавы век]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7123 сымб. → &lt;/span&gt;9972 сымб.)
# [[Майсей]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7159 сымб. → &lt;/span&gt;10023 сымб.)
# [[Гафіз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7176 сымб. → &lt;/span&gt;10046 сымб.)
# [[Джакама Пучыні]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7211 сымб. → &lt;/span&gt;10095 сымб.)
# [[Дынастыя Хань]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7227 сымб. → &lt;/span&gt;10118 сымб.)
# [[Імпэрыялізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7239 сымб. → &lt;/span&gt;10135 сымб.)
# [[Малійская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7241 сымб. → &lt;/span&gt;10137 сымб.)
# [[Млечны Шлях]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7253 сымб. → &lt;/span&gt;10154 сымб.)
# [[Фартэпіяна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7254 сымб. → &lt;/span&gt;10156 сымб.)
# [[Дагістарычны час]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7258 сымб. → &lt;/span&gt;10161 сымб.)
# [[Панамскі канал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7261 сымб. → &lt;/span&gt;10165 сымб.)
# [[Сабака]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7279 сымб. → &lt;/span&gt;10191 сымб.)
# [[Марка Полё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7280 сымб. → &lt;/span&gt;10192 сымб.)
# [[Макс Вэбэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7291 сымб. → &lt;/span&gt;10207 сымб.)
# [[Сярэднявечча]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7298 сымб. → &lt;/span&gt;10217 сымб.)
# [[Нагіб Махфуз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7302 сымб. → &lt;/span&gt;10223 сымб.)
# [[Канфуцыянства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7323 сымб. → &lt;/span&gt;10252 сымб.)
# [[Лё Карбюзье]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7360 сымб. → &lt;/span&gt;10304 сымб.)
# [[Мэтал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7360 сымб. → &lt;/span&gt;10304 сымб.)
# [[Дыпляматыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7373 сымб. → &lt;/span&gt;10322 сымб.)
# [[Джэймз Кларк Максўэл]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7374 сымб. → &lt;/span&gt;10324 сымб.)
# [[Інжынэрная справа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7387 сымб. → &lt;/span&gt;10342 сымб.)
# [[Байкал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7387 сымб. → &lt;/span&gt;10342 сымб.)
# [[Рака]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7391 сымб. → &lt;/span&gt;10347 сымб.)
# [[Геаграфія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7399 сымб. → &lt;/span&gt;10359 сымб.)
# [[Аўгустын]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7401 сымб. → &lt;/span&gt;10361 сымб.)
# [[Псыхічны разлад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7409 сымб. → &lt;/span&gt;10373 сымб.)
# [[Душа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7411 сымб. → &lt;/span&gt;10375 сымб.)
# [[Эпас пра Гільгамэша]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7415 сымб. → &lt;/span&gt;10381 сымб.)
# [[Ангкор-Ват]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7421 сымб. → &lt;/span&gt;10389 сымб.)
# [[Меч]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7425 сымб. → &lt;/span&gt;10395 сымб.)
# [[Імануіл Кант]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7438 сымб. → &lt;/span&gt;10413 сымб.)
# [[Вярблюд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7442 сымб. → &lt;/span&gt;10419 сымб.)
# [[Джаваньні П’ерлюіджы да Палестрына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7443 сымб. → &lt;/span&gt;10420 сымб.)
# [[Нэрвовая сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7447 сымб. → &lt;/span&gt;10426 сымб.)
# [[Тэлебачаньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7459 сымб. → &lt;/span&gt;10443 сымб.)
# [[Гален]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7473 сымб. → &lt;/span&gt;10462 сымб.)
# [[Цьвёрды дыск]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7473 сымб. → &lt;/span&gt;10462 сымб.)
# [[Сорга двухколернае]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7478 сымб. → &lt;/span&gt;10469 сымб.)
# [[Аналітычная хімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7481 сымб. → &lt;/span&gt;10473 сымб.)
# [[Стыхійнае бедзтва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7498 сымб. → &lt;/span&gt;10497 сымб.)
# [[ГЭС Тры цясьніны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7519 сымб. → &lt;/span&gt;10527 сымб.)
# [[Філязофія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7527 сымб. → &lt;/span&gt;10538 сымб.)
# [[Карл Лінэй]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7550 сымб. → &lt;/span&gt;10570 сымб.)
# [[Канстытуцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7562 сымб. → &lt;/span&gt;10587 сымб.)
# [[Паветранае судна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7570 сымб. → &lt;/span&gt;10598 сымб.)
# [[Актавіян Аўгуст]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7576 сымб. → &lt;/span&gt;10606 сымб.)
# [[Выкапнёвае паліва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7591 сымб. → &lt;/span&gt;10627 сымб.)
# [[Правы чалавека]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7596 сымб. → &lt;/span&gt;10634 сымб.)
# [[Сулейман I]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7600 сымб. → &lt;/span&gt;10640 сымб.)
# [[Дынастыя Цын]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7621 сымб. → &lt;/span&gt;10669 сымб.)
# [[Аль-Газалі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7635 сымб. → &lt;/span&gt;10689 сымб.)
# [[Каталіцкая Царква]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7646 сымб. → &lt;/span&gt;10704 сымб.)
# [[Джон Лок]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7648 сымб. → &lt;/span&gt;10707 сымб.)
# [[Джузэпэ Вэрдзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7653 сымб. → &lt;/span&gt;10714 сымб.)
# [[Вакуўм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7668 сымб. → &lt;/span&gt;10735 сымб.)
# [[Імавернасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7687 сымб. → &lt;/span&gt;10762 сымб.)
# [[Сунь Ятсэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7692 сымб. → &lt;/span&gt;10769 сымб.)
# [[Трыганамэтрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7695 сымб. → &lt;/span&gt;10773 сымб.)
# [[Фрыда Калё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7730 сымб. → &lt;/span&gt;10822 сымб.)
# [[Бэйсбол]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7739 сымб. → &lt;/span&gt;10835 сымб.)
# [[Сацыялізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7753 сымб. → &lt;/span&gt;10854 сымб.)
# [[Пратысты]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7760 сымб. → &lt;/span&gt;10864 сымб.)
# [[Стэнлі Кубрык]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7764 сымб. → &lt;/span&gt;10870 сымб.)
# [[Атлянтычны акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7786 сымб. → &lt;/span&gt;10900 сымб.)
# [[Франц Шубэрт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7799 сымб. → &lt;/span&gt;10919 сымб.)
# [[Яганэс Брамс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7813 сымб. → &lt;/span&gt;10938 сымб.)
# [[Транзыстар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7814 сымб. → &lt;/span&gt;10940 сымб.)
# [[Арыстотэль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7817 сымб. → &lt;/span&gt;10944 сымб.)
# [[Ёзэф Гайдн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7818 сымб. → &lt;/span&gt;10945 сымб.)
# [[Жанна д’Арк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7843 сымб. → &lt;/span&gt;10980 сымб.)
# [[Віно]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7855 сымб. → &lt;/span&gt;10997 сымб.)
# [[Канфуцый]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7858 сымб. → &lt;/span&gt;11001 сымб.)
# [[Галубовыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7879 сымб. → &lt;/span&gt;11031 сымб.)
# [[Карл Вялікі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7891 сымб. → &lt;/span&gt;11047 сымб.)
# [[Сыстэма каардынат]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7898 сымб. → &lt;/span&gt;11057 сымб.)
# [[Рыбы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7904 сымб. → &lt;/span&gt;11066 сымб.)
# [[Гімалаі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7906 сымб. → &lt;/span&gt;11068 сымб.)
# [[Вуха]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7910 сымб. → &lt;/span&gt;11074 сымб.)
# [[Земнаводныя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7925 сымб. → &lt;/span&gt;11095 сымб.)
# [[Радыяактыўнасьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7928 сымб. → &lt;/span&gt;11099 сымб.)
# [[Адраджэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7941 сымб. → &lt;/span&gt;11117 сымб.)
# [[Арабская ліга]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7956 сымб. → &lt;/span&gt;11138 сымб.)
# [[Ціхі акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7968 сымб. → &lt;/span&gt;11155 сымб.)
# [[Алюмін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7971 сымб. → &lt;/span&gt;11159 сымб.)
# [[Кіляграм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7981 сымб. → &lt;/span&gt;11173 сымб.)
# [[Пнэўманія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;7997 сымб. → &lt;/span&gt;11196 сымб.)
# [[Хлеб]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8006 сымб. → &lt;/span&gt;11208 сымб.)
# [[Кукуруза]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8039 сымб. → &lt;/span&gt;11255 сымб.)
# [[Астэроід]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8049 сымб. → &lt;/span&gt;11269 сымб.)
# [[Горад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8049 сымб. → &lt;/span&gt;11269 сымб.)
# [[Гравітацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8059 сымб. → &lt;/span&gt;11283 сымб.)
# [[Арашэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8070 сымб. → &lt;/span&gt;11298 сымб.)
# [[Жан-Поль Сартр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8075 сымб. → &lt;/span&gt;11305 сымб.)
# [[Кітападобныя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8075 сымб. → &lt;/span&gt;11305 сымб.)
# [[Сафійскі сабор (Канстантынопаль)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8075 сымб. → &lt;/span&gt;11305 сымб.)
# [[Мэтар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8089 сымб. → &lt;/span&gt;11325 сымб.)
# [[Людвіг Вітгенштайн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8090 сымб. → &lt;/span&gt;11326 сымб.)
# [[Азот]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8102 сымб. → &lt;/span&gt;11343 сымб.)
# [[Размнажэньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8113 сымб. → &lt;/span&gt;11358 сымб.)
# [[Ўінстан Чэрчыль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8116 сымб. → &lt;/span&gt;11362 сымб.)
# [[Філіпіны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8118 сымб. → &lt;/span&gt;11365 сымб.)
# [[Плянэта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8126 сымб. → &lt;/span&gt;11376 сымб.)
# [[Фэрнан Магелан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8138 сымб. → &lt;/span&gt;11393 сымб.)
# [[Ядзерная энэргетыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8148 сымб. → &lt;/span&gt;11407 сымб.)
# [[Юры Гагарын]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8150 сымб. → &lt;/span&gt;11410 сымб.)
# [[Электрамагнітнае ўзаемадзеяньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8155 сымб. → &lt;/span&gt;11417 сымб.)
# [[Шруба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8169 сымб. → &lt;/span&gt;11437 сымб.)
# [[Партэнон]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8193 сымб. → &lt;/span&gt;11470 сымб.)
# [[Чарлз Дыкенз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8211 сымб. → &lt;/span&gt;11495 сымб.)
# [[Экалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8214 сымб. → &lt;/span&gt;11500 сымб.)
# [[Вайна ў Віетнаме]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8221 сымб. → &lt;/span&gt;11509 сымб.)
# [[Інд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8224 сымб. → &lt;/span&gt;11514 сымб.)
# [[Тымур]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8229 сымб. → &lt;/span&gt;11521 сымб.)
# [[Японская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8286 сымб. → &lt;/span&gt;11600 сымб.)
# [[Блюз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8290 сымб. → &lt;/span&gt;11606 сымб.)
# [[Пшаніца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8294 сымб. → &lt;/span&gt;11612 сымб.)
# [[Фізыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8295 сымб. → &lt;/span&gt;11613 сымб.)
# [[Касьмічны палёт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8300 сымб. → &lt;/span&gt;11620 сымб.)
# [[Дождж]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8302 сымб. → &lt;/span&gt;11623 сымб.)
# [[Чэ Гевара]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8336 сымб. → &lt;/span&gt;11670 сымб.)
# [[Фундамэнталізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8338 сымб. → &lt;/span&gt;11673 сымб.)
# [[Адукацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8356 сымб. → &lt;/span&gt;11698 сымб.)
# [[Плятон]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8362 сымб. → &lt;/span&gt;11707 сымб.)
# [[Марыя Складоўская-Кюры]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8403 сымб. → &lt;/span&gt;11764 сымб.)
# [[Самагубства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8410 сымб. → &lt;/span&gt;11774 сымб.)
# [[Шарль дэ Голь]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8415 сымб. → &lt;/span&gt;11781 сымб.)
# [[Франц Кафка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8424 сымб. → &lt;/span&gt;11794 сымб.)
# [[Нэльсан Мандэла]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8434 сымб. → &lt;/span&gt;11808 сымб.)
# [[Макс Плянк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8444 сымб. → &lt;/span&gt;11822 сымб.)
# [[Базыліка Сьвятога Пятра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8449 сымб. → &lt;/span&gt;11829 сымб.)
# [[Гай Юліюс Цэзар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8453 сымб. → &lt;/span&gt;11834 сымб.)
# [[Ровар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8460 сымб. → &lt;/span&gt;11844 сымб.)
# [[Гэнры Форд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8496 сымб. → &lt;/span&gt;11894 сымб.)
# [[Тым Бэрнэрз-Лі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8507 сымб. → &lt;/span&gt;11910 сымб.)
# [[Іслам]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8512 сымб. → &lt;/span&gt;11917 сымб.)
# [[Арытмэтыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8513 сымб. → &lt;/span&gt;11918 сымб.)
# [[Гішпанская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8537 сымб. → &lt;/span&gt;11952 сымб.)
# [[Свойскі бык]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8538 сымб. → &lt;/span&gt;11953 сымб.)
# [[Кароткія нарды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8546 сымб. → &lt;/span&gt;11964 сымб.)
# [[Хорхэ Люіс Борхэс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8588 сымб. → &lt;/span&gt;12023 сымб.)
# [[Рыхард Вагнэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8598 сымб. → &lt;/span&gt;12037 сымб.)
# [[Грэцкая мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8629 сымб. → &lt;/span&gt;12081 сымб.)
# [[Цукар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8631 сымб. → &lt;/span&gt;12083 сымб.)
# [[Палітычная партыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8656 сымб. → &lt;/span&gt;12118 сымб.)
# [[Грамадзянская вайна ў ЗША]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8678 сымб. → &lt;/span&gt;12149 сымб.)
# [[Паўночны полюс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8697 сымб. → &lt;/span&gt;12176 сымб.)
# [[Бавоўна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8713 сымб. → &lt;/span&gt;12198 сымб.)
# [[Густаў Малер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8715 сымб. → &lt;/span&gt;12201 сымб.)
# [[Сынан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8722 сымб. → &lt;/span&gt;12211 сымб.)
# [[Каменны век]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8723 сымб. → &lt;/span&gt;12212 сымб.)
# [[Культурная рэвалюцыя ў Кітаі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8742 сымб. → &lt;/span&gt;12239 сымб.)
# [[Хранічная абструктыўная хвароба лёгкіх]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8750 сымб. → &lt;/span&gt;12250 сымб.)
# [[Тэмпэратура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8756 сымб. → &lt;/span&gt;12258 сымб.)
# [[Брусэльскі сталічны рэгіён]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8790 сымб. → &lt;/span&gt;12306 сымб.)
# [[Эрнан Картэс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8835 сымб. → &lt;/span&gt;12369 сымб.)
# [[Шакаляд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8879 сымб. → &lt;/span&gt;12431 сымб.)
# [[Ніл Армстранг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8889 сымб. → &lt;/span&gt;12445 сымб.)
# [[Эндзі Ўоргал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8974 сымб. → &lt;/span&gt;12564 сымб.)
# [[Фатаграфія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8982 сымб. → &lt;/span&gt;12575 сымб.)
# [[Чанак’я]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;8999 сымб. → &lt;/span&gt;12599 сымб.)
# [[Гульня]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9004 сымб. → &lt;/span&gt;12606 сымб.)
# [[Дыфэрэнцыйнае раўнаньне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9028 сымб. → &lt;/span&gt;12639 сымб.)
# [[Эвэрэст]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9046 сымб. → &lt;/span&gt;12664 сымб.)
# [[Вялікі выбух]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9078 сымб. → &lt;/span&gt;12709 сымб.)
# [[Дэмакратыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9097 сымб. → &lt;/span&gt;12736 сымб.)
# [[Кава]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9102 сымб. → &lt;/span&gt;12743 сымб.)
# [[Рафаэль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9109 сымб. → &lt;/span&gt;12753 сымб.)
# [[Вінцэнт ван Гог]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9141 сымб. → &lt;/span&gt;12797 сымб.)
# [[Сям’я]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9154 сымб. → &lt;/span&gt;12816 сымб.)
# [[Від (біялёгія)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9165 сымб. → &lt;/span&gt;12831 сымб.)
# [[Сымон Балівар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9184 сымб. → &lt;/span&gt;12858 сымб.)
# [[Мэсапатамія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9187 сымб. → &lt;/span&gt;12862 сымб.)
# [[Волга]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9213 сымб. → &lt;/span&gt;12898 сымб.)
# [[Джэймз Джойс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9245 сымб. → &lt;/span&gt;12943 сымб.)
# [[Суставаногія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9252 сымб. → &lt;/span&gt;12953 сымб.)
# [[Ганс Крыстыян Андэрсэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9267 сымб. → &lt;/span&gt;12974 сымб.)
# [[Вуглярод]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9292 сымб. → &lt;/span&gt;13009 сымб.)
# [[Архітэктура]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9376 сымб. → &lt;/span&gt;13126 сымб.)
# [[Нямецкая мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9393 сымб. → &lt;/span&gt;13150 сымб.)
# [[Бэнгальская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9419 сымб. → &lt;/span&gt;13187 сымб.)
# [[Кровазварот]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9419 сымб. → &lt;/span&gt;13187 сымб.)
# [[Прырода]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9428 сымб. → &lt;/span&gt;13199 сымб.)
# [[Зыгмунд Фройд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9435 сымб. → &lt;/span&gt;13209 сымб.)
# [[Тэлефон]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9454 сымб. → &lt;/span&gt;13236 сымб.)
# [[Мысьленьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9462 сымб. → &lt;/span&gt;13247 сымб.)
# [[Рымская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9509 сымб. → &lt;/span&gt;13313 сымб.)
# [[Джэфры Чосэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9604 сымб. → &lt;/span&gt;13446 сымб.)
# [[Асманская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9724 сымб. → &lt;/span&gt;13614 сымб.)
# [[Джэймз Кук]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9725 сымб. → &lt;/span&gt;13615 сымб.)
# [[Рэгбі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9741 сымб. → &lt;/span&gt;13637 сымб.)
# [[Паўднёвы акіян]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9750 сымб. → &lt;/span&gt;13650 сымб.)
# [[Хімія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9796 сымб. → &lt;/span&gt;13714 сымб.)
# [[Іўрыт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9806 сымб. → &lt;/span&gt;13728 сымб.)
# [[Агрэгатны стан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9844 сымб. → &lt;/span&gt;13782 сымб.)
# [[Сяргей Эйзэнштэйн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9864 сымб. → &lt;/span&gt;13810 сымб.)
# [[Крыжовыя паходы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9905 сымб. → &lt;/span&gt;13867 сымб.)
# [[Вэнэра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9926 сымб. → &lt;/span&gt;13896 сымб.)
# [[Аборт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9937 сымб. → &lt;/span&gt;13912 сымб.)
# [[Суэцкі канал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;9982 сымб. → &lt;/span&gt;13975 сымб.)
# [[Марлен Дытрых]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10059 сымб. → &lt;/span&gt;14083 сымб.)
# [[Дзяржава]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10070 сымб. → &lt;/span&gt;14098 сымб.)
# [[Нобэлеўская прэмія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10102 сымб. → &lt;/span&gt;14143 сымб.)
# [[Кісьля]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10141 сымб. → &lt;/span&gt;14197 сымб.)
# [[Ота фон Бісмарк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10145 сымб. → &lt;/span&gt;14203 сымб.)
# [[Друк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10145 сымб. → &lt;/span&gt;14203 сымб.)
# [[Эўра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10171 сымб. → &lt;/span&gt;14239 сымб.)
# [[Дыега Вэляскес]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10226 сымб. → &lt;/span&gt;14316 сымб.)
# [[Магнітнае поле]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10236 сымб. → &lt;/span&gt;14330 сымб.)
# [[Міжнародны Суд ААН]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10257 сымб. → &lt;/span&gt;14360 сымб.)
# [[Кірыліца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10281 сымб. → &lt;/span&gt;14393 сымб.)
# [[Капітал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10319 сымб. → &lt;/span&gt;14447 сымб.)
# [[Натуральная воспа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10335 сымб. → &lt;/span&gt;14469 сымб.)
# [[Год]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10348 сымб. → &lt;/span&gt;14487 сымб.)
# [[Прыгажосьць]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10440 сымб. → &lt;/span&gt;14616 сымб.)
# [[Майкл Фарадэй]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10453 сымб. → &lt;/span&gt;14634 сымб.)
# [[Акіра Курасава]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10496 сымб. → &lt;/span&gt;14694 сымб.)
# [[Вадарод]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10526 сымб. → &lt;/span&gt;14736 сымб.)
# [[Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10551 сымб. → &lt;/span&gt;14771 сымб.)
# [[Луіс Армстранг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10552 сымб. → &lt;/span&gt;14773 сымб.)
# [[Этаноль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10559 сымб. → &lt;/span&gt;14783 сымб.)
# [[Пі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10609 сымб. → &lt;/span&gt;14853 сымб.)
# [[Джордж Вашынгтон]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10612 сымб. → &lt;/span&gt;14857 сымб.)
# [[Анархізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10617 сымб. → &lt;/span&gt;14864 сымб.)
# [[Анды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10647 сымб. → &lt;/span&gt;14906 сымб.)
# [[Калідаса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10706 сымб. → &lt;/span&gt;14988 сымб.)
# [[Ігар Стравінскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10767 сымб. → &lt;/span&gt;15074 сымб.)
# [[Эпілепсія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10786 сымб. → &lt;/span&gt;15100 сымб.)
# [[Купал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10798 сымб. → &lt;/span&gt;15117 сымб.)
# [[Карл Маркс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10854 сымб. → &lt;/span&gt;15196 сымб.)
# [[Альбрэхт Дурэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10888 сымб. → &lt;/span&gt;15243 сымб.)
# [[Галілео Галілей]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10907 сымб. → &lt;/span&gt;15270 сымб.)
# [[Грудзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10920 сымб. → &lt;/span&gt;15288 сымб.)
# [[Альгарытм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10920 сымб. → &lt;/span&gt;15288 сымб.)
# [[Сара Бэрнар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10942 сымб. → &lt;/span&gt;15319 сымб.)
# [[Золата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10978 сымб. → &lt;/span&gt;15369 сымб.)
# [[Шагнамэ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;10981 сымб. → &lt;/span&gt;15373 сымб.)
# [[Фашызм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11058 сымб. → &lt;/span&gt;15481 сымб.)
# [[Футбол]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11083 сымб. → &lt;/span&gt;15516 сымб.)
# [[Ніл]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11093 сымб. → &lt;/span&gt;15530 сымб.)
# [[Галаўны боль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11099 сымб. → &lt;/span&gt;15539 сымб.)
# [[Вока]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11177 сымб. → &lt;/span&gt;15648 сымб.)
# [[Дзэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11209 сымб. → &lt;/span&gt;15693 сымб.)
# [[Эўклід]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11362 сымб. → &lt;/span&gt;15907 сымб.)
# [[Навука]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11382 сымб. → &lt;/span&gt;15935 сымб.)
# [[Нэптун]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11382 сымб. → &lt;/span&gt;15935 сымб.)
# [[Касьпійскае мора]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11383 сымб. → &lt;/span&gt;15936 сымб.)
# [[Габрыель Гарсія Маркес]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11416 сымб. → &lt;/span&gt;15982 сымб.)
# [[Астраномія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11522 сымб. → &lt;/span&gt;16131 сымб.)
# [[Пэрсыдзкая мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11577 сымб. → &lt;/span&gt;16208 сымб.)
# [[Гарбата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11651 сымб. → &lt;/span&gt;16311 сымб.)
# [[Магатма Гандзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11653 сымб. → &lt;/span&gt;16314 сымб.)
# [[Нікалё Мак’явэльлі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11713 сымб. → &lt;/span&gt;16398 сымб.)
# [[Сухоты]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11747 сымб. → &lt;/span&gt;16446 сымб.)
# [[Тэрмадынаміка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11780 сымб. → &lt;/span&gt;16492 сымб.)
# [[Адольф Гітлер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11821 сымб. → &lt;/span&gt;16549 сымб.)
# [[Малако]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11878 сымб. → &lt;/span&gt;16629 сымб.)
# [[Людвіг ван Бэтговэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11961 сымб. → &lt;/span&gt;16745 сымб.)
# [[Ум Кульсум]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;11990 сымб. → &lt;/span&gt;16786 сымб.)
# [[Паўднёвая Амэрыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12061 сымб. → &lt;/span&gt;16885 сымб.)
# [[Мэрылін Манро]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12075 сымб. → &lt;/span&gt;16905 сымб.)
# [[Чарлі Чаплін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12173 сымб. → &lt;/span&gt;17042 сымб.)
# [[Сонца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12211 сымб. → &lt;/span&gt;17095 сымб.)
# [[Альгебра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12215 сымб. → &lt;/span&gt;17101 сымб.)
# [[Геалёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12454 сымб. → &lt;/span&gt;17436 сымб.)
# [[Франсіска Гоя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12578 сымб. → &lt;/span&gt;17609 сымб.)
# [[Атэізм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;12641 сымб. → &lt;/span&gt;17697 сымб.)
# [[Танец]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13068 сымб. → &lt;/span&gt;18295 сымб.)
# [[Зорка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13336 сымб. → &lt;/span&gt;18670 сымб.)
# [[Джордж Байран]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13398 сымб. → &lt;/span&gt;18757 сымб.)
# [[Рэлігія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13404 сымб. → &lt;/span&gt;18766 сымб.)
# [[Готфрыд Ляйбніц]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13468 сымб. → &lt;/span&gt;18855 сымб.)
# [[Уладзімер Ленін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13554 сымб. → &lt;/span&gt;18976 сымб.)
# [[Томас Эдысан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13808 сымб. → &lt;/span&gt;19331 сымб.)
# [[Мацуо Басё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13820 сымб. → &lt;/span&gt;19348 сымб.)
# [[Колер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;13942 сымб. → &lt;/span&gt;19519 сымб.)
# [[Алімпійскія гульні]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14021 сымб. → &lt;/span&gt;19629 сымб.)
# [[Рак (захворваньне)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14078 сымб. → &lt;/span&gt;19709 сымб.)
# [[Георг Вільгельм Фрыдрых Гэгель]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14139 сымб. → &lt;/span&gt;19795 сымб.)
# [[Хвароба Альцгаймэра]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14222 сымб. → &lt;/span&gt;19911 сымб.)
# [[Гіп-гоп]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14384 сымб. → &lt;/span&gt;20138 сымб.)
# [[Зямля]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14523 сымб. → &lt;/span&gt;20332 сымб.)
# [[Роза Люксэмбург]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14582 сымб. → &lt;/span&gt;20415 сымб.)
# [[Тэніс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14624 сымб. → &lt;/span&gt;20474 сымб.)
# [[Канал]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14761 сымб. → &lt;/span&gt;20665 сымб.)
# [[Сыр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;14883 сымб. → &lt;/span&gt;20836 сымб.)
# [[Ацтэкі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;15037 сымб. → &lt;/span&gt;21052 сымб.)
# [[Альфрэд Гічкок]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;15429 сымб. → &lt;/span&gt;21601 сымб.)
# [[Тысяча і адна ноч]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;15461 сымб. → &lt;/span&gt;21645 сымб.)
# [[Ядзерная зброя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;15748 сымб. → &lt;/span&gt;22047 сымб.)
# [[Ўолт Дыснэй]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;15987 сымб. → &lt;/span&gt;22382 сымб.)
# [[Ёган Вольфганг фон Гётэ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16008 сымб. → &lt;/span&gt;22411 сымб.)
# [[Міжнародны валютны фонд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16011 сымб. → &lt;/span&gt;22415 сымб.)
# [[Леанарда да Вінчы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16107 сымб. → &lt;/span&gt;22550 сымб.)
# [[Фёдар Дастаеўскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16150 сымб. → &lt;/span&gt;22610 сымб.)
# [[Фэдэрыка Фэліні]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16351 сымб. → &lt;/span&gt;22891 сымб.)
# [[Цытрус]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;16596 сымб. → &lt;/span&gt;23234 сымб.)
# [[Асацыяцыя дзяржаваў Паўднёва-Ўсходняй Азіі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;17137 сымб. → &lt;/span&gt;23992 сымб.)
# [[Мартын Гайдэгер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;17788 сымб. → &lt;/span&gt;24903 сымб.)
# [[Дантэ Аліг’еры]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;17851 сымб. → &lt;/span&gt;24991 сымб.)
# [[Аўстрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18041 сымб. → &lt;/span&gt;25257 сымб.)
# [[Японія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18347 сымб. → &lt;/span&gt;25686 сымб.)
# [[Ізраіль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18577 сымб. → &lt;/span&gt;26008 сымб.)
# [[Аўстралія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18674 сымб. → &lt;/span&gt;26144 сымб.)
# [[Этыёпія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18748 сымб. → &lt;/span&gt;26247 сымб.)
# [[Танзанія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;18792 сымб. → &lt;/span&gt;26309 сымб.)
# [[Сынгапур]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19228 сымб. → &lt;/span&gt;26919 сымб.)
# [[Азія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19343 сымб. → &lt;/span&gt;27080 сымб.)
# [[Здароўе]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19351 сымб. → &lt;/span&gt;27091 сымб.)
# [[Вэнэсуэла]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19399 сымб. → &lt;/span&gt;27159 сымб.)
# [[Анры Матыс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19411 сымб. → &lt;/span&gt;27175 сымб.)
# [[Куба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19702 сымб. → &lt;/span&gt;27583 сымб.)
# [[Жак Карт’е]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19846 сымб. → &lt;/span&gt;27784 сымб.)
# [[Ёсіф Сталін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;19912 сымб. → &lt;/span&gt;27877 сымб.)
# [[Пакістан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;20427 сымб. → &lt;/span&gt;28598 сымб.)
# [[Інданэзія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;20513 сымб. → &lt;/span&gt;28718 сымб.)
# [[Сымона дэ Бавуар]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;20812 сымб. → &lt;/span&gt;29137 сымб.)
# [[Віетнам]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;20818 сымб. → &lt;/span&gt;29145 сымб.)
# [[Эканоміка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;20948 сымб. → &lt;/span&gt;29327 сымб.)
# [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21249 сымб. → &lt;/span&gt;29749 сымб.)
# [[Людовік XIV]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21287 сымб. → &lt;/span&gt;29802 сымб.)
# [[Элан Т’юрынг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21566 сымб. → &lt;/span&gt;30192 сымб.)
# [[Армія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21582 сымб. → &lt;/span&gt;30215 сымб.)
# [[Аўганістан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21624 сымб. → &lt;/span&gt;30274 сымб.)
# [[Пітэр Паўль Рубэнс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21654 сымб. → &lt;/span&gt;30316 сымб.)
# [[Гаўтама Буда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21729 сымб. → &lt;/span&gt;30421 сымб.)
# [[Ашока]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21735 сымб. → &lt;/span&gt;30429 сымб.)
# [[Фрыдэрык Шапэн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21756 сымб. → &lt;/span&gt;30458 сымб.)
# [[Фрэнк Лойд Райт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21773 сымб. → &lt;/span&gt;30482 сымб.)
# [[Паблё Пікаса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21774 сымб. → &lt;/span&gt;30484 сымб.)
# [[Вэргіліюс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21827 сымб. → &lt;/span&gt;30558 сымб.)
# [[Апэрацыйная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21835 сымб. → &lt;/span&gt;30569 сымб.)
# [[Саудаўская Арабія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21849 сымб. → &lt;/span&gt;30589 сымб.)
# [[Міжнародны рух Чырвонага Крыжа і Чырвонага Паўмесяца]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21866 сымб. → &lt;/span&gt;30612 сымб.)
# [[Польшча]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21927 сымб. → &lt;/span&gt;30698 сымб.)
# [[Сонечная сыстэма]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21959 сымб. → &lt;/span&gt;30743 сымб.)
# [[Ерусалім]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;21976 сымб. → &lt;/span&gt;30766 сымб.)
# [[Малярыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22000 сымб. → &lt;/span&gt;30800 сымб.)
# [[Лагас]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22016 сымб. → &lt;/span&gt;30822 сымб.)
# [[Каір]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22064 сымб. → &lt;/span&gt;30890 сымб.)
# [[Іран]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22065 сымб. → &lt;/span&gt;30891 сымб.)
# [[Марс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22073 сымб. → &lt;/span&gt;30902 сымб.)
# [[Багдад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22085 сымб. → &lt;/span&gt;30919 сымб.)
# [[Сатурн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22092 сымб. → &lt;/span&gt;30929 сымб.)
# [[Дыназаўр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22093 сымб. → &lt;/span&gt;30930 сымб.)
# [[Леанард Ойлер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22121 сымб. → &lt;/span&gt;30969 сымб.)
# [[Галяктыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22131 сымб. → &lt;/span&gt;30983 сымб.)
# [[Энцыкляпэдыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22141 сымб. → &lt;/span&gt;30997 сымб.)
# [[Канстантын I Вялікі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22167 сымб. → &lt;/span&gt;31034 сымб.)
# [[Мао Дзэ-дун]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22175 сымб. → &lt;/span&gt;31045 сымб.)
# [[Дака]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22176 сымб. → &lt;/span&gt;31046 сымб.)
# [[Банглядэш]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22183 сымб. → &lt;/span&gt;31056 сымб.)
# [[Хрысьціянства]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22190 сымб. → &lt;/span&gt;31066 сымб.)
# [[Турэцкая мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22206 сымб. → &lt;/span&gt;31088 сымб.)
# [[Танк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22222 сымб. → &lt;/span&gt;31111 сымб.)
# [[Француская рэвалюцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22239 сымб. → &lt;/span&gt;31135 сымб.)
# [[Лізавета I]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22285 сымб. → &lt;/span&gt;31199 сымб.)
# [[Кіншаса]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22294 сымб. → &lt;/span&gt;31212 сымб.)
# [[Піва]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22323 сымб. → &lt;/span&gt;31252 сымб.)
# [[Авідыюс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22343 сымб. → &lt;/span&gt;31280 сымб.)
# [[Сыднэй]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22348 сымб. → &lt;/span&gt;31287 сымб.)
# [[Ёган Кеплер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22358 сымб. → &lt;/span&gt;31301 сымб.)
# [[Джон Мэйнард Кейнз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22366 сымб. → &lt;/span&gt;31312 сымб.)
# [[Дынастыя Тан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22373 сымб. → &lt;/span&gt;31322 сымб.)
# [[Франклін Дэлана Рузвэлт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22377 сымб. → &lt;/span&gt;31328 сымб.)
# [[Мухамад]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22384 сымб. → &lt;/span&gt;31338 сымб.)
# [[Француская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22412 сымб. → &lt;/span&gt;31377 сымб.)
# [[Кейптаўн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22425 сымб. → &lt;/span&gt;31395 сымб.)
# [[Уран]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22456 сымб. → &lt;/span&gt;31438 сымб.)
# [[Ірак]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22457 сымб. → &lt;/span&gt;31440 сымб.)
# [[Мадрыд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22461 сымб. → &lt;/span&gt;31445 сымб.)
# [[Бразылія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22503 сымб. → &lt;/span&gt;31504 сымб.)
# [[Атэны]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22574 сымб. → &lt;/span&gt;31604 сымб.)
# [[Транспарт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22578 сымб. → &lt;/span&gt;31609 сымб.)
# [[Міжнародная сыстэма СІ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22603 сымб. → &lt;/span&gt;31644 сымб.)
# [[Рэнэ Дэкарт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22619 сымб. → &lt;/span&gt;31667 сымб.)
# [[Лі Бо]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22671 сымб. → &lt;/span&gt;31739 сымб.)
# [[Сэул]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22698 сымб. → &lt;/span&gt;31777 сымб.)
# [[Карачы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22703 сымб. → &lt;/span&gt;31784 сымб.)
# [[Мумбаі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22706 сымб. → &lt;/span&gt;31788 сымб.)
# [[Шанхай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22735 сымб. → &lt;/span&gt;31829 сымб.)
# [[Юпітэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22740 сымб. → &lt;/span&gt;31836 сымб.)
# [[Вена]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22788 сымб. → &lt;/span&gt;31903 сымб.)
# [[Нідэрлянды]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22835 сымб. → &lt;/span&gt;31969 сымб.)
# [[Карл Фрыдрых Гаўс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22847 сымб. → &lt;/span&gt;31986 сымб.)
# [[Авіцэна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22874 сымб. → &lt;/span&gt;32024 сымб.)
# [[Джэйн Остын]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22887 сымб. → &lt;/span&gt;32042 сымб.)
# [[Архімэд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22919 сымб. → &lt;/span&gt;32087 сымб.)
# [[Рэвалюцыя 1917 году ў Расеі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22945 сымб. → &lt;/span&gt;32123 сымб.)
# [[Амстэрдам]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;22964 сымб. → &lt;/span&gt;32150 сымб.)
# [[Токіё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23081 сымб. → &lt;/span&gt;32313 сымб.)
# [[Калката]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23084 сымб. → &lt;/span&gt;32318 сымб.)
# [[Мартын Лютэр Кінг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23098 сымб. → &lt;/span&gt;32337 сымб.)
# [[Мартын Лютэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23104 сымб. → &lt;/span&gt;32346 сымб.)
# [[Старажытны Эгіпет]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23186 сымб. → &lt;/span&gt;32460 сымб.)
# [[Анатомія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23243 сымб. → &lt;/span&gt;32540 сымб.)
# [[Дэлі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23254 сымб. → &lt;/span&gt;32556 сымб.)
# [[Антарктыда]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23271 сымб. → &lt;/span&gt;32579 сымб.)
# [[Антон Чэхаў]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23280 сымб. → &lt;/span&gt;32592 сымб.)
# [[Бангкок]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23308 сымб. → &lt;/span&gt;32631 сымб.)
# [[Ісак Ньютан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23318 сымб. → &lt;/span&gt;32645 сымб.)
# [[Джакарта]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23323 сымб. → &lt;/span&gt;32652 сымб.)
# [[Тайлянд]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23337 сымб. → &lt;/span&gt;32672 сымб.)
# [[Бізантыйская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23370 сымб. → &lt;/span&gt;32718 сымб.)
# [[Партугалія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23377 сымб. → &lt;/span&gt;32728 сымб.)
# [[Багата]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23410 сымб. → &lt;/span&gt;32774 сымб.)
# [[Эрвін Шрэдынгер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23411 сымб. → &lt;/span&gt;32775 сымб.)
# [[Расейская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23565 сымб. → &lt;/span&gt;32991 сымб.)
# [[Ватыкан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23572 сымб. → &lt;/span&gt;33001 сымб.)
# [[Дынастыя Мін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23580 сымб. → &lt;/span&gt;33012 сымб.)
# [[Ўільям Шэксьпір]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23591 сымб. → &lt;/span&gt;33027 сымб.)
# [[Мэксыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23598 сымб. → &lt;/span&gt;33037 сымб.)
# [[Мальер]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23651 сымб. → &lt;/span&gt;33111 сымб.)
# [[Пэкін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23666 сымб. → &lt;/span&gt;33132 сымб.)
# [[Дамаск]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23676 сымб. → &lt;/span&gt;33146 сымб.)
# [[Аргентына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23834 сымб. → &lt;/span&gt;33368 сымб.)
# [[Старажытная Грэцыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23896 сымб. → &lt;/span&gt;33454 сымб.)
# [[Рыю-дэ-Жанэйру]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23983 сымб. → &lt;/span&gt;33576 сымб.)
# [[Найробі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;23996 сымб. → &lt;/span&gt;33594 сымб.)
# [[Мост]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24003 сымб. → &lt;/span&gt;33604 сымб.)
# [[Ангельская мова]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24025 сымб. → &lt;/span&gt;33635 сымб.)
# [[Сан-Паўлу]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24028 сымб. → &lt;/span&gt;33639 сымб.)
# [[Вальтэр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24047 сымб. → &lt;/span&gt;33666 сымб.)
# [[Лос-Анджэлес]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24100 сымб. → &lt;/span&gt;33740 сымб.)
# [[Першая сусьветная вайна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24122 сымб. → &lt;/span&gt;33771 сымб.)
# [[Сальвадор Далі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24137 сымб. → &lt;/span&gt;33792 сымб.)
# [[Мэхіка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24321 сымб. → &lt;/span&gt;34049 сымб.)
# [[Турэччына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24367 сымб. → &lt;/span&gt;34114 сымб.)
# [[Будызм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24434 сымб. → &lt;/span&gt;34208 сымб.)
# [[Эўропа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24498 сымб. → &lt;/span&gt;34297 сымб.)
# [[Банан (плод)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24555 сымб. → &lt;/span&gt;34377 сымб.)
# [[Рэспубліка Карэя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24599 сымб. → &lt;/span&gt;34439 сымб.)
# [[Чжэн Хэ]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24600 сымб. → &lt;/span&gt;34440 сымб.)
# [[Арабска-ізраільскі канфлікт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24647 сымб. → &lt;/span&gt;34506 сымб.)
# [[Вашынгтон (акруга Калюмбія)]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24650 сымб. → &lt;/span&gt;34510 сымб.)
# [[Мікелянджэлё]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24652 сымб. → &lt;/span&gt;34513 сымб.)
# [[Біялёгія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24688 сымб. → &lt;/span&gt;34563 сымб.)
# [[Бялкі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24765 сымб. → &lt;/span&gt;34671 сымб.)
# [[Аўтамабіль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24802 сымб. → &lt;/span&gt;34723 сымб.)
# [[Індыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;24988 сымб. → &lt;/span&gt;34983 сымб.)
# [[Мэка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25148 сымб. → &lt;/span&gt;35207 сымб.)
# [[Мустафа Кемаль Ататурк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25391 сымб. → &lt;/span&gt;35547 сымб.)
# [[Карабель]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25428 сымб. → &lt;/span&gt;35599 сымб.)
# [[Зараастрызм]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25469 сымб. → &lt;/span&gt;35657 сымб.)
# [[Майкл Джэксан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25479 сымб. → &lt;/span&gt;35671 сымб.)
# [[Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25547 сымб. → &lt;/span&gt;35766 сымб.)
# [[Эгіпет]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25596 сымб. → &lt;/span&gt;35834 сымб.)
# [[Тлен]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25773 сымб. → &lt;/span&gt;36082 сымб.)
# [[Парыж]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;25916 сымб. → &lt;/span&gt;36282 сымб.)
# [[Антоніё Вівальдзі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26135 сымб. → &lt;/span&gt;36589 сымб.)
# [[Тэгеран]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26267 сымб. → &lt;/span&gt;36774 сымб.)
# [[Рым]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26877 сымб. → &lt;/span&gt;37628 сымб.)
# [[Кітай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26885 сымб. → &lt;/span&gt;37639 сымб.)
# [[Георг Фрыдрых Гэндэль]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26975 сымб. → &lt;/span&gt;37765 сымб.)
# [[Альбэрт Айнштайн]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;26993 сымб. → &lt;/span&gt;37790 сымб.)
# [[Нігерыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27134 сымб. → &lt;/span&gt;37988 сымб.)
# [[Буэнас-Айрэс]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27404 сымб. → &lt;/span&gt;38366 сымб.)
# [[Швайцарыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27604 сымб. → &lt;/span&gt;38646 сымб.)
# [[Вашку да Гама]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27703 сымб. → &lt;/span&gt;38784 сымб.)
# [[Нью-Ёрк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;27951 сымб. → &lt;/span&gt;39131 сымб.)
# [[Жан-Жак Русо]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;28053 сымб. → &lt;/span&gt;39274 сымб.)
# [[Нямеччына]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;28139 сымб. → &lt;/span&gt;39395 сымб.)
# [[Судан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;29091 сымб. → &lt;/span&gt;40727 сымб.)
# [[Паўночная Амэрыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;29316 сымб. → &lt;/span&gt;41042 сымб.)
# [[Бульба]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;30496 сымб. → &lt;/span&gt;42694 сымб.)
# [[Гішпанія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31064 сымб. → &lt;/span&gt;43490 сымб.)
# [[Аляксандар Пушкін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31506 сымб. → &lt;/span&gt;44108 сымб.)
# [[Энрыка Фэрмі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31606 сымб. → &lt;/span&gt;44248 сымб.)
# [[Эўрапейскі Зьвяз]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31650 сымб. → &lt;/span&gt;44310 сымб.)
# [[Санкт-Пецярбург]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31768 сымб. → &lt;/span&gt;44475 сымб.)
# [[The Beatles]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;31828 сымб. → &lt;/span&gt;44559 сымб.)
# [[Дубай]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;32164 сымб. → &lt;/span&gt;45030 сымб.)
# [[Цягліцы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;32174 сымб. → &lt;/span&gt;45044 сымб.)
# [[Чынгісхан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;32950 сымб. → &lt;/span&gt;46130 сымб.)
# [[Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў па пытаньнях адукацыі, навукі і культуры]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;33045 сымб. → &lt;/span&gt;46263 сымб.)
# [[Масква]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;33890 сымб. → &lt;/span&gt;47446 сымб.)
# [[Вольфганг Амадэй Моцарт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;34027 сымб. → &lt;/span&gt;47638 сымб.)
# [[Эйфэлева вежа]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;34690 сымб. → &lt;/span&gt;48566 сымб.)
# [[Афрыка]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;35133 сымб. → &lt;/span&gt;49186 сымб.)
# [[Кір II]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;35642 сымб. → &lt;/span&gt;49899 сымб.)
# [[Сусьветная гандлёвая арганізацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;35838 сымб. → &lt;/span&gt;50173 сымб.)
# [[Стамбул]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;36149 сымб. → &lt;/span&gt;50609 сымб.)
# [[Ісус Хрыстос]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;36498 сымб. → &lt;/span&gt;51097 сымб.)
# [[Нікола Тэсла]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;36571 сымб. → &lt;/span&gt;51199 сымб.)
# [[Францыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;37064 сымб. → &lt;/span&gt;51890 сымб.)
# [[Глябальнае пацяпленьне]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;37689 сымб. → &lt;/span&gt;52765 сымб.)
# [[Ганконг]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;38289 сымб. → &lt;/span&gt;53605 сымб.)
# [[Калізэй]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;38926 сымб. → &lt;/span&gt;54496 сымб.)
# [[Сусьветны банк]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;41549 сымб. → &lt;/span&gt;58169 сымб.)
# [[Расея]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;44065 сымб. → &lt;/span&gt;61691 сымб.)
# [[Рэмбрант]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;44369 сымб. → &lt;/span&gt;62117 сымб.)
# [[Канада]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;46867 сымб. → &lt;/span&gt;65614 сымб.)
# [[Сьвятая Рымская імпэрыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;49352 сымб. → &lt;/span&gt;69093 сымб.)
# [[Злучаныя Штаты Амэрыкі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;51268 сымб. → &lt;/span&gt;71775 сымб.)
# [[Шахматы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;52535 сымб. → &lt;/span&gt;73549 сымб.)
# [[Альжыр]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;53101 сымб. → &lt;/span&gt;74341 сымб.)
# [[Бэрлін]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;53872 сымб. → &lt;/span&gt;75421 сымб.)
# [[Напалеон I Банапарт]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;54321 сымб. → &lt;/span&gt;76049 сымб.)
# [[Італія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;54997 сымб. → &lt;/span&gt;76996 сымб.)
# [[Рэфармацыя]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;57521 сымб. → &lt;/span&gt;80529 сымб.)
# [[Аляксандар Македонскі]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;63234 сымб. → &lt;/span&gt;88528 сымб.)
# [[Вялікабрытанія]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;63309 сымб. → &lt;/span&gt;88633 сымб.)
# [[Украіна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;63810 сымб. → &lt;/span&gt;89334 сымб.)
# [[Лёндан]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;70448 сымб. → &lt;/span&gt;98627 сымб.)
# [[Пётар I]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;72172 сымб. → &lt;/span&gt;101041 сымб.)
# [[Другая сусьветная вайна]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;75044 сымб. → &lt;/span&gt;105062 сымб.)
# [[Арганізацыя Паўночнаатлянтычнай дамовы]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;79371 сымб. → &lt;/span&gt;111119 сымб.)
# [[Цягнік]] (&lt;span style=&quot;color: #909090;&quot;&gt;100969 сымб. → &lt;/span&gt;141357 сымб.)</text>
      <sha1>1ovmnwthoqz3xn4pcaqf6ceblwvylq2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ручай (вёска)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113211</id>
    <revision>
      <id>2331690</id>
      <parentid>1756016</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T20:29:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Pierre L'iserois</username>
        <id>66839</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4930" xml:space="preserve">{{Іншыя значэньні|Ручай (неадназначнасьць)}}
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва                            = Ручай
|Статус                           = вёска
|Назва ў родным склоне            = Ручаю
|Трансьлітараваная назва          = Ručaj
|Герб                             = 
|Сьцяг                            = 
|Гімн                             = 
|Дата заснаваньня                 = 
|Першыя згадкі                    = 
|Статус з                         = 
|Магдэбурскае права               = 
|Былая назва                      = 
|Мясцовая назва                   = 
|Вобласьць                        = [[Віцебская вобласьць|Віцебская]]
|Раён                             = [[Шаркоўшчынскі раён|Шаркоўшчынскі]]
|Сельсавет                        = [[Германавіцкі сельсавет|Германавіцкі]]
|Гарадзкі савет                   = 
|Старшыня гарвыканкаму            = 
|Пасада кіраўніка                 = 
|Кіраўнік                         = 
|Плошча                           = 
|Крыніца плошчы                   = 
|Вышыня                           = 
|Унутраны падзел                  = 
|Колькасьць насельніцтва          = 66
|Год падліку колькасьці           = 2010
|Крыніца колькасьці насельніцтва  = 
|Этнічны склад насельніцтва       = 
|Год падліку этнічнага складу     = 
|Нацыянальны склад насельніцтва   = 
|Год падліку нацыянальнага складу = 
|Колькасьць двароў                = 
|Год падліку колькасьці двароў    = 
|Крыніца колькасьці двароў        = 
|Паштовы індэкс                   = 
|СААТА                            = 
|Выява                            = 
|Апісаньне выявы                  = 
 |Шырата градусаў                 = 55
 |Шырата хвілінаў                 = 23
 |Шырата сэкундаў                 = 53.7
 |Даўгата градусаў                = 27
 |Даўгата хвілінаў                = 33
 |Даўгата сэкундаў                = 11.9
|Пазыцыя подпісу на мапе          = 
|Водступ подпісу на мапе          = 
|Commons                          = 
|Сайт                             = 
}}
'''Руча́й'''&lt;ref&gt;{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласьць}} С. 494&lt;/ref&gt; — [[вёска]] ў [[Шаркоўшчынскі раён|Шаркоўшчынскім раёне]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Уваходзіць у склад [[Германавіцкі сельсавет|Германавіцкага сельсавету]].

== Гісторыя ==
У міжваенны час вёска знаходзілася ў складзе [[Шаркаўшчына (гміна)|гміны Шаркаўшчына]], Дзісенскага павету, Віленскага ваяводзтва Польскай Рэспублікі&lt;ref&gt;Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/70/plik/m-631.pdf&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3950665&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Piotr Eberhardt, ''Formowanie się polskiej granicy wschodniej po II wojnie światowej'', „Dzieje Najnowsze”, Rocznik L – 2018 (2), 2018, s. 95–100.&lt;/ref&gt;.

== Насельніцтва ==
* 2010 год — 66 чалавек
* 1999 год — 95 чалавек
* 1931 год — 217 чалавек&lt;ref&gt;Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.&lt;/ref&gt;
* 1921 год — 165 чалавек&lt;ref&gt;Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 75.&lt;/ref&gt;

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{SgKP|IX|883|Ruczaj, wieś, powiat dzisieński, gmina Ihumenowo}}

{{Германавіцкі сельсавет}}
{{Шаркоўшчынскі раён}}

[[Катэгорыя:Германавіцкі сельсавет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Шаркоўшчынскага раёну]]</text>
      <sha1>qbol3n1kgv2tr6v22oxh51lkun8eg8e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Робэрт Левандоўскі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>120848</id>
    <revision>
      <id>2331672</id>
      <parentid>2317912</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T17:26:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Lewandowski?oldid=1102506272</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26146" xml:space="preserve">{{Футбаліст
|Імя                  = Робэрт Левандоўскі
|клюб                 = [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]
|нумар                = 9
|гады                 = 2006—2008&lt;br/&gt;2008—2010&lt;br/&gt;2010—2014&lt;br/&gt;2014—
|клюбы                = [[Зьніч Прушкаў|Зьніч]]&lt;br/&gt;[[Лех Познань|Лех]]&lt;br/&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;br/&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]
|гульні(галы)         = 32 (21)&lt;br/&gt;58 (32)&lt;br/&gt;131 (74)&lt;br/&gt;252 (238)
|нац гады             = 2008—
|нац зборная          = {{Футбол Польшча|няма}}
|нац гульні(галы)     = 129 (75)
|абнаўленьне(клюб)    = 14 траўня 2022
|абнаўленьне(зборная) = 29 сакавіка 2022
}}
'''Робэрт Левандоўскі''' ({{мова-pl|Robert Lewandowski}}; нарадзіўся 21 жніўня 1988 году, [[Варшава]], [[Польшча]]) — польскі футбаліст, які выступае за [[Гішпанія|гішпанскую]] «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёну]]» й [[Зборная Польшчы па футболе|нацыянальную зборную Польшчы]] на пазыцыі нападніка. Маючы на сваім рахунку больш за 50 мячоў за нацыянальную зборную, зьяўляецца найлепшым бамбардзірам за ейную гісторыю.

== Клюбная кар’ера ==
=== Раньнія гады ===
Трэніраваўся ў моладзевай камандзе «[[Партызан Лешна|Партызан]]» з гораду [[Лешна (Польшча)|Лешна]], дзе працаваў ягоны бацька&lt;ref&gt;[http://www.youtube.com/watch?v=Q0cCVl0VpS0 Kulisy Sportu — Robert Lewandowski pt.1/3]&lt;/ref&gt;. Да 2004 году выступаў за варшаўскую «[[Варсовія Варшава|Варсовію]]». Пасьля выступаў за варшаўскія клюбы «Дэльта» й «Легія-2». Летам 2006 году перайшоў у «[[Зьніч Прушкаў|Зьніч]]» з гораду [[Прушкаў|Прушкава]]. У [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 2007—2008 гадоў|сэзоне 2007—2008 гадоў]] стаў найлепшым бамбардзірам другой лігі чэмпіянату Польшчы забіўшы 21 гол у 32 матчах&lt;ref&gt;[http://www.90minut.pl/wystepy.php?id=7835&amp;id_sezon=71 Robert Lewandowski]. 90minut.pl&lt;/ref&gt;.

=== «Лех» ===
У ліпені 2008 году падпісаў пяцігадовы кантракт з познанскім «[[Лех Познань|Лехам]]»&lt;ref&gt;[http://ekstraklasa.wp.pl/kat,32288,title,Lewandowski-zagra-w-Lechu,wid,10050844,wiadomosc.html?ticaid=194fc Lewandowski zagra w Lechu]&lt;/ref&gt;. Клюб за яго заплаціў 1,5 млн [[злоты|польскіх злотых]]. У Экстраклясе дэбютаваў 8 жніўня 2008 году ў хатнім матчы супраць «[[ГКС Бэлхатаў|Бэлхатаў]]» (2:3)&lt;ref&gt;[http://www.90minut.pl/mecz.php?id_mecz=515860 Lech Poznań 2-3 GKS Bełchatów]. 90minut.pl&lt;/ref&gt;, у гэтым матчы Левандоўскі забіў гол на 67 хвіліне.

Робэрт Левандоўскі зьвярнуў на сябе ўвагу эўрапейскіх клюбаў, ім цікавіліся [[Масква|маскоўскі]] [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]]&lt;ref&gt;[http://www.dynamomania.com/news/77411-levandovski-ne-pereydet-v-tsska Левандовский не перейдет в ЦСКА]. dynamomania.com&lt;/ref&gt;, [[Ангельшчына|ангельскі]] «[[Ўэст Бромўіч Альбіён]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/england/news/55323.html Р.Левандовский не перейдет в ВБА]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[дортмунд]]зская «[[Барусія Дортмунд|Барусія]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/germany/news/56569.html Р. Левандовский интересен Дортмунду]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[Нідэрлянды|галяндзкі]] «[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/netherlands/news/60695.html «Фейеноорд» хочет купить Левандовски. Не Мариуша]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[Санкт-Пецярбург|піцерскі]] «[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/russia/news/71053.html Р. Левандовский перейдет в «Зенит»?] football.ua&lt;/ref&gt; і [[данецк]]і «[[Шахтар Данецк|Шахтар]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/ukraine/news/75117.html «Лех» отказал «Шахтёру»]. football.ua&lt;/ref&gt;.

Робэрт Левандоўскі стаў тварам папулярнай кампутарнай гульні [[FIFA 10]] у Польшчы разам з ангельцам [[Ўэйн Руні|Ўэйнам Руні]]. У сьнежні 2009 году польскае выданьне «Piłka Nożna» прызнала Робэрта Левандоўскага найлепшым гульцом чэмпіянату Польшчы&lt;ref&gt;[http://www.terrikon.dn.ua/posts/37926 Мариуш Левандовский — игрок года в Польше]. terrikon.dn.ua&lt;/ref&gt;.

=== «Барусія» ===
[[Файл:Robert Lewandowski 2013 in Wilhelmshaven.jpeg|значак|зьлева|Левандоўскі ў матчы 2013 году, дзе абараняў жоўта-чорныя колеры «Барусіі».]]
19 траўня 2010 году стала вядома, што Робэрт прайшоў мэдычнае абсьледаваньне ў «Барусіі», а 11 чэрвеня таго ж году ён падпісаў чатырохгадовы кантракт зь нямецкім клюбам&lt;ref&gt;[http://www.focus.de/sport/fussball/bundesliga1/bundesliga-dortmund-macht-lewandowski-transfer-perfekt_aid_518537.html Dortmund macht Lewandowski-Transfer perfekt]. focus.de&lt;/ref&gt;. Сума трансфэру лічыцца роўнай каля 4,5 млн эўра&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120330155229/http://www.imscouting.com/global-news-article/Borussia-Dortmund-striker-Robert-Lewandowski-hits-double-as-Poland-beat-Ivory-Coast-/12139/ Borussia Dortmund striker Robert Lewandowski hits double as Poland beat Ivory Coast]. Global news&lt;/ref&gt;. 19 верасьня ён забіў свой першы гол у [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], у пераможным матчы супраць «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]», які скончыўся зь лікам 3:1&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20121109220519/http://soccernet.espn.go.com/match?id=297229 Schalke 04 1-3 Borussia Dortmund]. ESPN FC.&lt;/ref&gt;.

У [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2011—2012 гадоў|сэзоне 2011—2012 гадоў]], праз траўму [[Люкас Барыяс|Люкаса Барыяса]], Робэрт трапіў у асноўны склад клюбу да зімовага перапынку. Нападнік забіў два галы ў браму «[[Зандгаўзэн (футбольны клюб)|Зандгаўзэна]]», у матчы на [[кубак Нямеччыны па футболе|кубак Нямеччыны]] (3:0). 20 жніўня 2011 году Левандоўскі адкрыў лік сваім галам у новым сэзоне Бундэсьлігі ў матчы супраць «[[Нюрнбэрг (футбольны клюб)|Нюрнбэргу]]», «Барусія» атрымала перамогу зь лікам 2:0. У кастрычніку «Барусія» дасягнула 2 радку ў табліцы пасьля перамогі зь лікам 5:0 над «[[Кёльн (футбольны клюб)|Кёльнам]]», а Левандоўскі тады адзначыўся дублем&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20131021063906/http://www.goal.com/en-us/match/60749/borussia-dortmund-vs-fc-k%C3%B6ln/report Borussia Dortmund 5–0 Koln: Five-star champions move second in Bundesliga table]. Goal.com.&lt;/ref&gt;. 17 сьнежня перад зімовым перапынкам Левандоўскі двойчы адзначыўся і аддаў галявую перадачу [[Кевін Гроскройц|Кевіну Гроскройцу]] ў матчы супраць «[[Фрайбург (футбольны клюб)|Фрайбургу]]». У сувязі зь ягонай якасьцю гульні Робэрт быў названы найлепшым гульцом году ў Польшчы&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/news/fussball/intligen/startseite/561944/artikel_lewandowski-ist-polens-bester.html Lewandowski ist Polens Bester]. Kicker.&lt;/ref&gt;.

Пасьля зімовага перапынку 22 студзеня 2012 году «Барусія» ўшчэнт разьбіла «[[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбург]]» зь лікам 5:1, дасягнуўшы паводле пунктаў лідэра «[[Баварыя Мюнхэн|Баварыю]]», Левандоўскі двойчы забіў і дадаў на свой рахунак галявую перадачу на суайчыньніка [[Якуб Блашчыкоўскі|Якуба Блашчыкоўскага]]. 11 красавіка польскі нападнік забіў адзін гол у гульні супраць «Баварыі» ў Дортмундзе&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120621134711/http://www.guardian.co.uk/football/2012/apr/11/borussia-dortmund-bayern-munich-match-report Borussia Dortmund see off Bayern Munich to close on successive title]. The Guardian.&lt;/ref&gt;. У заключнай гульні сэзону ў фінале кубка Нямеччыны Левандоўскі зарабіў хет-трык у матчы супраць усё той жа «Баварыю» (5:2).

У новы сэзон Левандоўскі зьявіўся на пляцоўцы ў першым туры ў матчы супраць «[[Вэрдэр Брэмэн|Вэрдэру]]». Першы гол сэзону забіў 15 верасьня ў пераможным матчы супраць «[[Баер Левэркузэн|Баеру]]», які скончыўся зь лікам 3:0. Апасьля Робэрт усталяваў новы клюбны рэкорд, забіўчы пасьлядоўна ў 12 матчах лігі запар, апярэдзіўшы паводле гэтага паказчыку [[Фрыдгэльм Каніцка|Фрыдгэльма Каніцка]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160121212249/https://www.ruhrnachrichten.de/sport/bvb/19-Saisontreffer-BVB-Torjaeger-Lewandowski-ueberholt-Konietzka;art11635,1942266 BVB-Torjäger Lewandowski überholt Konietzka]. ruhrnachrichten.de.&lt;/ref&gt;.

24 красавіка 2013 году Левандоўскі стаў першым гульцом, які забіваў чатыры галы ў паўфінале [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]], дасягнуўшы гэтага паказчыку ў матчы супраць гішпанскага «[[Рэал Мадрыд|Рэалу]]» (4:1)&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2013/matches/round=2000350/match=2009608/postmatch/report/index.html#four+goal+lewandowski+shines Four-goal Lewandowski leaves Madrid reeling]. UEFA.&lt;/ref&gt;. 25 траўня ён браў удзел у фінал Лігі чэмпіёнаў, аднак «Барусія» трывала паразу зь лікам 2:1 ад «Баварыі».

Свой першы гол у [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2013—2014 гадоў|сэзоне 2013—2014 гадоў]] Робэрт забіў 10 жніўня ў браму «[[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбурга]]» ў першым матчы сэзону&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/liga/news/2013/0000264271.php Aubameyang hat-trick has Dortmund flying]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Увосень у Левандоўскага сапсаваліся адносіны з галоўным трэнэрам «Барусіі» [[Юрген Клёп|Юргенам Клёпам]], з-за жаданьня паляка перайсьці да табару супернікаў з «Баварыі», аднак нягледзячы на гэта Робэрт выходзіў на пляцоўку і забіваў мячы за дортмундзкі клюб. 1 лістапада ён аформіў свой адзіны хет-трык у сэзоне ў пераможным матчы супраць «[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарту]]» (6:1)&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/liga/news/2013/0000276334.php Lewandowski shines as Stuttgart hit for six]. Bundesliga.com.&lt;/ref&gt;. 3 студзеня Робэрт заключыў кантракт з «Баварыяй», паводле якога свае выступы за клюб ён пачаў з наступнага сэзону.

25 лютага 2014 году Робэрт двойчы забіў у Лізе чэмпіёнаў мячы ў браму «[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніту]]», стаўшы, такім чынам, найлепшым бамбардзірам «Барусіі» ў эўракубках, перавысіўшы рэкорд у 16 галоў [[Стэфан Шапюіза|Стэфана Шапюіза]]&lt;ref&gt;[http://sport.wp.pl/kat,1752,title,Lewandowski-najlepszym-strzelcem-BVB-w-Europie,wid,16433212,wiadomosc.html?ticaid=112450 Lewandowski najlepszym strzelcem BVB w Europie!]. sport.wp.pl.&lt;/ref&gt;. Сэзон Робэрт скончыў з паказчыкам 20 галоў у Бундэсьлізе, стаўшы найлепшым бамбардзірам нямецкага першынства.

=== «Баварыя» ===
[[Файл:CSKA-Bavaria (4).jpg|значак|У кашулі «Баварыі» падчас матчу [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]] супраць расейкага [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]].]]
Пра пераход польскага бамбардзіра стала вядома яшчэ ўвосень 2013 году. У студзені 2014 году Робэрт заключыў 5-гадовы кантракт зь мюнхэнскім клюбам. 9 ліпеня 2014 году ён быў прадстаўлены ў якасьці гульца «Баварыі», атрымаўшы кашулю з 9 нумарам, зь якой раней гуляў [[Марыё Манджукіч]], што сышоў у «[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]]». Яшчэ ў канцы ліпеня і пачатку жніўня Робэрт пачаў забіваць за новы клюб у перадсэзонных матчах. 13 жніўня 2014 году Робэрт дэбютаваў за «Баварыю» ў матчы на [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубак Нямеччыны]] супраць сваіх былых партнэраў з «Барусіі», аднак дортмундцы былі мацней зь лікам 2:0&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/d-supercup-fb-1/2014/1/2396815/spielbericht_borussia-dortmund-17_bayern-muenchen-14.html Aubameyang köpft BVB zum Supercup-Sieg]. Kicker&lt;/ref&gt;. 30 жніўня ў матчы другога туру супраць «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]» Левандоўскі ўпершыню адзначыўся за новы клюб у афіцыйных матчах, аднак гэта не дапамагло мюнхэнцам атрымаць перамогу&lt;ref&gt;[http://www.espnfc.us/german-bundesliga/story/2012895/bayern-munich-denied-win-as-schalke-claim-1-1-draw-in-alonso-debut Bayern Munich denied win as Schalke claim 1–1 draw in Alonso debut]. ESPN&lt;/ref&gt;.

21 кастрычніка Левандоўскі забіў свой першы гол у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лізе чэмпіёнаў]] за мюнхэнскую «Баварыю» ў гасьцявой гульні супраць «[[Рома Рым|Ромы]]», дзе немцы сьвяткавалі перамогу зь лікам 7:1&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/29362752 «Roma 1–7 Bayern Munich»]. BBC Sport. &lt;/ref&gt;. 1 лістапада ў супрацьстаяньні з «Барусіяй» гэтым разам у матчы нямецкай лігі Робэрт забіў гол, што дазволіла мюнхэнцам здабыць перамогу зь лікам 2:1 і падвысіць перавагу ў табліцы над бліжэйным супернікам на чатыры пункты. У сваім трэцім матчы сэзону супраць дортмундцаў 4 красавіка 2015 году Левандоўскі трапна пацэліў у браму на 36-й хвіліне, што дазволіла зноўку прыдбаць перамогу над канкурэнтам. 21 лютага 2015 году Левандоўскі забіў двойчы ў пераможным для «Баварыі» матчы ў гасьцёх супраць «[[Падэрборн-07 (футбольны клюб)|Падэрборна-07]]» (6:0), і, такім чынам, ён давёў колькасьць галоў на сваім рахунку ў Бундэсьлізе да дзесяці&lt;ref&gt;[http://www.supersport.com/football/germany/news/150221/Lewan_helps_Bayern_crush_Paderborn «Lewan helps Bayern crush Paderborn»]. Supersport.&lt;/ref&gt;. Футбаліст двойчы адзнычаўся ў першым тайме 21 красавіка, калі «Баварыя» перамагла «[[Порту (футбольны клюб)|Порту]]» з агульным лікам 7:4 і дасягнула паўфіналу Лігі чэмпіёнаў. Празь пяць дзён, пасьля таго як «[[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]]» трываў паразу ад мёнхэнглядбаскай «[[Барусія Мёнхэнглядбах|Барусіі]]», «Баварыя» стала чэмпіёнам краіны&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/32475479 «Bayern Munich: Pep Guardiola’s side win club's 25th German title»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Левандоўскі зноў забіў гол 28 красавіка, адкрыўшы лік у нічыйным матчы (1:1) у паўфінале [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]] супраць «Барусіі» з Дортмунду, але ў дадатковы час сутыкнуўся ў паветры зь [[Мітчэл Лангерак|Мітчэлам Лангеракам]]&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/bayern-munich/story/2423774/arjen-robben-hurt-in-bayerns-lossrobert-lewandowski-concu «Arjen Robben hurt in Bayern’s loss, Robert Lewandowski concussed»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. У выніку гульня скончылася выбыцьцём «Баварыі» паводле вынікаў сэрыі пэнальці (0:2), і, што незвычайна, аніводная з чатырох спробаў не была рэалізаваная мюнхэнскім бокам на іхным уласным стадыёне&lt;ref&gt;[https://www.dw.com/en/dortmund-beat-bayern-in-shoot-out-drama-to-make-german-cup-final/a-18416115 «Dortmund beat Bayern in shoot-out drama to make German Cup final»]. Deutsche Welle.&lt;/ref&gt;. Не зважаючы на тое, што Левандоўскі працягваў гульню да ейнага сканчэньня, ён ня браў удзелу у стрэлах з 11-мэтровай кропкі. Пазьней выявілася, што ў ранейшым сутыкненьні паляк атрымаў пералом сківіцы і носу, а таксама страсеньне мозгу, праз што ён выбыў з дружыны прыблізна на тыдзень&lt;ref&gt;[https://www.polsatsport.pl/wiadomosc/2015-04-29/rzecznik-bayernu-lewandowski-ma-zlamana-kosc-szczeki-nosa-i-wstrzasnienie-mozgu/ «Rzecznik Bayernu: Lewandowski ma złamaną kość szczęki, nosa i wstrząśnienie mózgu»]. Polsat Sport.&lt;/ref&gt;. 12 траўня, гуляючы ў ахоўнай масцы, гулец дапамог свайму клюбу здабыць перамогу ў матчы ў адказ супраць «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёны]]», аднак агулам у двубоі лік склаў 3:5 на карысьць пірэнэйцаў. Забіўшы 17 галоў у 31 гульні, Левандоўскі стаў другім бамбардзірам сэзону Бундэсьлігі разам з таварышам [[Ар’ен Робэн|Ар’енам Робэнам]]&lt;ref&gt;[http://timesofindia.indiatimes.com/sports/football/top-stories/Injured-Meier-is-Germanys-top-scorer/articleshow/47402785.cms «Injured Meier is Germany’s top-scorer»]. The Times of India.&lt;/ref&gt;.

== Кар’ера ў зборнай ==
У [[Зборная Польшчы па футболе|нацыянальнай зборнай Польшчы]] дэбютаваў 10 верасьня 2009 году ў матчы супраць [[зборная Сан-Марына па футболе|Сан-Марына]] (2:0)&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090405151255/http://www.pzpn.pl/mecz.php?id=4633 PZPN.PL — Oficjalny Serwis Polskiego Futbolu]. pzpn.pl&lt;/ref&gt;, Левандоўскі выйшаў на 59 хвіліне замест [[Марэк Саганоўскі|Марэка Саганоўскага]], а на 67 хвіліне адзначыўся забітым голам. На [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2012 году|Эўра-2012]] забіў першы гол турніра, але зборная Польшчы ня здолела прайсьці ў чвэрцьфінал.

== Дасягненьні ==
'''«Лех»''':
* [[Чэмпіянат Польшчы па футболе|Чэмпіён Польшчы]]: 2010
* Уладальнік [[Кубак Польшчы па футболе|Кубка Польшчы]]: 2009
* Уладальнік [[Супэркубак Польшчы па футболе|Супэркубка Польшчы]]: 2009

'''«Барусія»''':
* [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Чэмпіён Нямеччыны]]: 2011, 2012
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2012
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2013

'''«Баварыя»''':
* [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Чэмпіён Нямеччыны]]: 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2016, 2019, 2020
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2016, 2017, 2018, 2020, 2021
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2020
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2020
* Пераможца [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2020

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* [http://www.bvb.de/?%81%9D%5C%1B%E7%F4%9D%2Ao%EE%8D%9B Профіль на афіцыйным сайце «Барусіі» Дортмунд]
* [https://web.archive.org/web/20120426172209/http://www.transfermarkt.co.uk/en/robert-lewandowski/leistungsdaten-detail/spieler_38253.html Статыстыка ў Бундэсьлізе]
* [http://www.sports.ru/tags/5899346.html Профіль] на Sports.ru

{{Склад ФК «Баварыя» Мюнхэн}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Левандоўскі ў складзе [[Зборная Польшчы па футболе|зборнай Польшчы]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Польшча}};
|Польшча на ЧЭ-2012
|Польшча на ЧЭ-2016
|Польшча на ЧС-2018
|Польшча на ЧЭ-2020
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Левандоўскі, Робэрт}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Варшаве]]
[[Катэгорыя:Польскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Польшчы]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Зьніч» Прушкаў]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лех» Познань]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Барусія» Дортмунд]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Баварыя» Мюнхэн]]</text>
      <sha1>bg2avaivt5u1ainnkuc0vv8w410xqk3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331689</id>
      <parentid>2331672</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T20:28:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>/* «Баварыя» */ крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Lewandowski?oldid=1102506272</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35890" xml:space="preserve">{{Футбаліст
|Імя                  = Робэрт Левандоўскі
|клюб                 = [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]
|нумар                = 9
|гады                 = 2006—2008&lt;br/&gt;2008—2010&lt;br/&gt;2010—2014&lt;br/&gt;2014—
|клюбы                = [[Зьніч Прушкаў|Зьніч]]&lt;br/&gt;[[Лех Познань|Лех]]&lt;br/&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;br/&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]
|гульні(галы)         = 32 (21)&lt;br/&gt;58 (32)&lt;br/&gt;131 (74)&lt;br/&gt;252 (238)
|нац гады             = 2008—
|нац зборная          = {{Футбол Польшча|няма}}
|нац гульні(галы)     = 129 (75)
|абнаўленьне(клюб)    = 14 траўня 2022
|абнаўленьне(зборная) = 29 сакавіка 2022
}}
'''Робэрт Левандоўскі''' ({{мова-pl|Robert Lewandowski}}; нарадзіўся 21 жніўня 1988 году, [[Варшава]], [[Польшча]]) — польскі футбаліст, які выступае за [[Гішпанія|гішпанскую]] «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёну]]» й [[Зборная Польшчы па футболе|нацыянальную зборную Польшчы]] на пазыцыі нападніка. Маючы на сваім рахунку больш за 50 мячоў за нацыянальную зборную, зьяўляецца найлепшым бамбардзірам за ейную гісторыю.

== Клюбная кар’ера ==
=== Раньнія гады ===
Трэніраваўся ў моладзевай камандзе «[[Партызан Лешна|Партызан]]» з гораду [[Лешна (Польшча)|Лешна]], дзе працаваў ягоны бацька&lt;ref&gt;[http://www.youtube.com/watch?v=Q0cCVl0VpS0 Kulisy Sportu — Robert Lewandowski pt.1/3]&lt;/ref&gt;. Да 2004 году выступаў за варшаўскую «[[Варсовія Варшава|Варсовію]]». Пасьля выступаў за варшаўскія клюбы «Дэльта» й «Легія-2». Летам 2006 году перайшоў у «[[Зьніч Прушкаў|Зьніч]]» з гораду [[Прушкаў|Прушкава]]. У [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 2007—2008 гадоў|сэзоне 2007—2008 гадоў]] стаў найлепшым бамбардзірам другой лігі чэмпіянату Польшчы забіўшы 21 гол у 32 матчах&lt;ref&gt;[http://www.90minut.pl/wystepy.php?id=7835&amp;id_sezon=71 Robert Lewandowski]. 90minut.pl&lt;/ref&gt;.

=== «Лех» ===
У ліпені 2008 году падпісаў пяцігадовы кантракт з познанскім «[[Лех Познань|Лехам]]»&lt;ref&gt;[http://ekstraklasa.wp.pl/kat,32288,title,Lewandowski-zagra-w-Lechu,wid,10050844,wiadomosc.html?ticaid=194fc Lewandowski zagra w Lechu]&lt;/ref&gt;. Клюб за яго заплаціў 1,5 млн [[злоты|польскіх злотых]]. У Экстраклясе дэбютаваў 8 жніўня 2008 году ў хатнім матчы супраць «[[ГКС Бэлхатаў|Бэлхатаў]]» (2:3)&lt;ref&gt;[http://www.90minut.pl/mecz.php?id_mecz=515860 Lech Poznań 2-3 GKS Bełchatów]. 90minut.pl&lt;/ref&gt;, у гэтым матчы Левандоўскі забіў гол на 67 хвіліне.

Робэрт Левандоўскі зьвярнуў на сябе ўвагу эўрапейскіх клюбаў, ім цікавіліся [[Масква|маскоўскі]] [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]]&lt;ref&gt;[http://www.dynamomania.com/news/77411-levandovski-ne-pereydet-v-tsska Левандовский не перейдет в ЦСКА]. dynamomania.com&lt;/ref&gt;, [[Ангельшчына|ангельскі]] «[[Ўэст Бромўіч Альбіён]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/england/news/55323.html Р.Левандовский не перейдет в ВБА]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[дортмунд]]зская «[[Барусія Дортмунд|Барусія]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/germany/news/56569.html Р. Левандовский интересен Дортмунду]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[Нідэрлянды|галяндзкі]] «[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/netherlands/news/60695.html «Фейеноорд» хочет купить Левандовски. Не Мариуша]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[Санкт-Пецярбург|піцерскі]] «[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/russia/news/71053.html Р. Левандовский перейдет в «Зенит»?] football.ua&lt;/ref&gt; і [[данецк]]і «[[Шахтар Данецк|Шахтар]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/ukraine/news/75117.html «Лех» отказал «Шахтёру»]. football.ua&lt;/ref&gt;.

Робэрт Левандоўскі стаў тварам папулярнай кампутарнай гульні [[FIFA 10]] у Польшчы разам з ангельцам [[Ўэйн Руні|Ўэйнам Руні]]. У сьнежні 2009 году польскае выданьне «Piłka Nożna» прызнала Робэрта Левандоўскага найлепшым гульцом чэмпіянату Польшчы&lt;ref&gt;[http://www.terrikon.dn.ua/posts/37926 Мариуш Левандовский — игрок года в Польше]. terrikon.dn.ua&lt;/ref&gt;.

=== «Барусія» ===
[[Файл:Robert Lewandowski 2013 in Wilhelmshaven.jpeg|значак|зьлева|Левандоўскі ў матчы 2013 году, дзе абараняў жоўта-чорныя колеры «Барусіі».]]
19 траўня 2010 году стала вядома, што Робэрт прайшоў мэдычнае абсьледаваньне ў «Барусіі», а 11 чэрвеня таго ж году ён падпісаў чатырохгадовы кантракт зь нямецкім клюбам&lt;ref&gt;[http://www.focus.de/sport/fussball/bundesliga1/bundesliga-dortmund-macht-lewandowski-transfer-perfekt_aid_518537.html Dortmund macht Lewandowski-Transfer perfekt]. focus.de&lt;/ref&gt;. Сума трансфэру лічыцца роўнай каля 4,5 млн эўра&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120330155229/http://www.imscouting.com/global-news-article/Borussia-Dortmund-striker-Robert-Lewandowski-hits-double-as-Poland-beat-Ivory-Coast-/12139/ Borussia Dortmund striker Robert Lewandowski hits double as Poland beat Ivory Coast]. Global news&lt;/ref&gt;. 19 верасьня ён забіў свой першы гол у [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], у пераможным матчы супраць «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]», які скончыўся зь лікам 3:1&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20121109220519/http://soccernet.espn.go.com/match?id=297229 Schalke 04 1-3 Borussia Dortmund]. ESPN FC.&lt;/ref&gt;.

У [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2011—2012 гадоў|сэзоне 2011—2012 гадоў]], праз траўму [[Люкас Барыяс|Люкаса Барыяса]], Робэрт трапіў у асноўны склад клюбу да зімовага перапынку. Нападнік забіў два галы ў браму «[[Зандгаўзэн (футбольны клюб)|Зандгаўзэна]]», у матчы на [[кубак Нямеччыны па футболе|кубак Нямеччыны]] (3:0). 20 жніўня 2011 году Левандоўскі адкрыў лік сваім галам у новым сэзоне Бундэсьлігі ў матчы супраць «[[Нюрнбэрг (футбольны клюб)|Нюрнбэргу]]», «Барусія» атрымала перамогу зь лікам 2:0. У кастрычніку «Барусія» дасягнула 2 радку ў табліцы пасьля перамогі зь лікам 5:0 над «[[Кёльн (футбольны клюб)|Кёльнам]]», а Левандоўскі тады адзначыўся дублем&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20131021063906/http://www.goal.com/en-us/match/60749/borussia-dortmund-vs-fc-k%C3%B6ln/report Borussia Dortmund 5–0 Koln: Five-star champions move second in Bundesliga table]. Goal.com.&lt;/ref&gt;. 17 сьнежня перад зімовым перапынкам Левандоўскі двойчы адзначыўся і аддаў галявую перадачу [[Кевін Гроскройц|Кевіну Гроскройцу]] ў матчы супраць «[[Фрайбург (футбольны клюб)|Фрайбургу]]». У сувязі зь ягонай якасьцю гульні Робэрт быў названы найлепшым гульцом году ў Польшчы&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/news/fussball/intligen/startseite/561944/artikel_lewandowski-ist-polens-bester.html Lewandowski ist Polens Bester]. Kicker.&lt;/ref&gt;.

Пасьля зімовага перапынку 22 студзеня 2012 году «Барусія» ўшчэнт разьбіла «[[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбург]]» зь лікам 5:1, дасягнуўшы паводле пунктаў лідэра «[[Баварыя Мюнхэн|Баварыю]]», Левандоўскі двойчы забіў і дадаў на свой рахунак галявую перадачу на суайчыньніка [[Якуб Блашчыкоўскі|Якуба Блашчыкоўскага]]. 11 красавіка польскі нападнік забіў адзін гол у гульні супраць «Баварыі» ў Дортмундзе&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120621134711/http://www.guardian.co.uk/football/2012/apr/11/borussia-dortmund-bayern-munich-match-report Borussia Dortmund see off Bayern Munich to close on successive title]. The Guardian.&lt;/ref&gt;. У заключнай гульні сэзону ў фінале кубка Нямеччыны Левандоўскі зарабіў хет-трык у матчы супраць усё той жа «Баварыю» (5:2).

У новы сэзон Левандоўскі зьявіўся на пляцоўцы ў першым туры ў матчы супраць «[[Вэрдэр Брэмэн|Вэрдэру]]». Першы гол сэзону забіў 15 верасьня ў пераможным матчы супраць «[[Баер Левэркузэн|Баеру]]», які скончыўся зь лікам 3:0. Апасьля Робэрт усталяваў новы клюбны рэкорд, забіўчы пасьлядоўна ў 12 матчах лігі запар, апярэдзіўшы паводле гэтага паказчыку [[Фрыдгэльм Каніцка|Фрыдгэльма Каніцка]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160121212249/https://www.ruhrnachrichten.de/sport/bvb/19-Saisontreffer-BVB-Torjaeger-Lewandowski-ueberholt-Konietzka;art11635,1942266 BVB-Torjäger Lewandowski überholt Konietzka]. ruhrnachrichten.de.&lt;/ref&gt;.

24 красавіка 2013 году Левандоўскі стаў першым гульцом, які забіваў чатыры галы ў паўфінале [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]], дасягнуўшы гэтага паказчыку ў матчы супраць гішпанскага «[[Рэал Мадрыд|Рэалу]]» (4:1)&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2013/matches/round=2000350/match=2009608/postmatch/report/index.html#four+goal+lewandowski+shines Four-goal Lewandowski leaves Madrid reeling]. UEFA.&lt;/ref&gt;. 25 траўня ён браў удзел у фінал Лігі чэмпіёнаў, аднак «Барусія» трывала паразу зь лікам 2:1 ад «Баварыі».

Свой першы гол у [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2013—2014 гадоў|сэзоне 2013—2014 гадоў]] Робэрт забіў 10 жніўня ў браму «[[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбурга]]» ў першым матчы сэзону&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/liga/news/2013/0000264271.php Aubameyang hat-trick has Dortmund flying]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Увосень у Левандоўскага сапсаваліся адносіны з галоўным трэнэрам «Барусіі» [[Юрген Клёп|Юргенам Клёпам]], з-за жаданьня паляка перайсьці да табару супернікаў з «Баварыі», аднак нягледзячы на гэта Робэрт выходзіў на пляцоўку і забіваў мячы за дортмундзкі клюб. 1 лістапада ён аформіў свой адзіны хет-трык у сэзоне ў пераможным матчы супраць «[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарту]]» (6:1)&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/liga/news/2013/0000276334.php Lewandowski shines as Stuttgart hit for six]. Bundesliga.com.&lt;/ref&gt;. 3 студзеня Робэрт заключыў кантракт з «Баварыяй», паводле якога свае выступы за клюб ён пачаў з наступнага сэзону.

25 лютага 2014 году Робэрт двойчы забіў у Лізе чэмпіёнаў мячы ў браму «[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніту]]», стаўшы, такім чынам, найлепшым бамбардзірам «Барусіі» ў эўракубках, перавысіўшы рэкорд у 16 галоў [[Стэфан Шапюіза|Стэфана Шапюіза]]&lt;ref&gt;[http://sport.wp.pl/kat,1752,title,Lewandowski-najlepszym-strzelcem-BVB-w-Europie,wid,16433212,wiadomosc.html?ticaid=112450 Lewandowski najlepszym strzelcem BVB w Europie!]. sport.wp.pl.&lt;/ref&gt;. Сэзон Робэрт скончыў з паказчыкам 20 галоў у Бундэсьлізе, стаўшы найлепшым бамбардзірам нямецкага першынства.

=== «Баварыя» ===
[[Файл:CSKA-Bavaria (4).jpg|значак|У кашулі «Баварыі» падчас матчу [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]] супраць расейкага [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]].]]
Пра пераход польскага бамбардзіра стала вядома яшчэ ўвосень 2013 году. У студзені 2014 году Робэрт заключыў 5-гадовы кантракт зь мюнхэнскім клюбам. 9 ліпеня 2014 году ён быў прадстаўлены ў якасьці гульца «Баварыі», атрымаўшы кашулю з 9 нумарам, зь якой раней гуляў [[Марыё Манджукіч]], што сышоў у «[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]]». Яшчэ ў канцы ліпеня і пачатку жніўня Робэрт пачаў забіваць за новы клюб у перадсэзонных матчах. 13 жніўня 2014 году Робэрт дэбютаваў за «Баварыю» ў матчы на [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубак Нямеччыны]] супраць сваіх былых партнэраў з «Барусіі», аднак дортмундцы былі мацней зь лікам 2:0&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/d-supercup-fb-1/2014/1/2396815/spielbericht_borussia-dortmund-17_bayern-muenchen-14.html Aubameyang köpft BVB zum Supercup-Sieg]. Kicker&lt;/ref&gt;. 30 жніўня ў матчы другога туру супраць «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]» Левандоўскі ўпершыню адзначыўся за новы клюб у афіцыйных матчах, аднак гэта не дапамагло мюнхэнцам атрымаць перамогу&lt;ref&gt;[http://www.espnfc.us/german-bundesliga/story/2012895/bayern-munich-denied-win-as-schalke-claim-1-1-draw-in-alonso-debut Bayern Munich denied win as Schalke claim 1–1 draw in Alonso debut]. ESPN&lt;/ref&gt;.

21 кастрычніка Левандоўскі забіў свой першы гол у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лізе чэмпіёнаў]] за мюнхэнскую «Баварыю» ў гасьцявой гульні супраць «[[Рома Рым|Ромы]]», дзе немцы сьвяткавалі перамогу зь лікам 7:1&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/29362752 «Roma 1–7 Bayern Munich»]. BBC Sport. &lt;/ref&gt;. 1 лістапада ў супрацьстаяньні з «Барусіяй» гэтым разам у матчы нямецкай лігі Робэрт забіў гол, што дазволіла мюнхэнцам здабыць перамогу зь лікам 2:1 і падвысіць перавагу ў табліцы над бліжэйным супернікам на чатыры пункты. У сваім трэцім матчы сэзону супраць дортмундцаў 4 красавіка 2015 году Левандоўскі трапна пацэліў у браму на 36-й хвіліне, што дазволіла зноўку прыдбаць перамогу над канкурэнтам. 21 лютага 2015 году Левандоўскі забіў двойчы ў пераможным для «Баварыі» матчы ў гасьцёх супраць «[[Падэрборн-07 (футбольны клюб)|Падэрборна-07]]» (6:0), і, такім чынам, ён давёў колькасьць галоў на сваім рахунку ў Бундэсьлізе да дзесяці&lt;ref&gt;[http://www.supersport.com/football/germany/news/150221/Lewan_helps_Bayern_crush_Paderborn «Lewan helps Bayern crush Paderborn»]. Supersport.&lt;/ref&gt;. Футбаліст двойчы адзнычаўся ў першым тайме 21 красавіка, калі «Баварыя» перамагла «[[Порту (футбольны клюб)|Порту]]» з агульным лікам 7:4 і дасягнула паўфіналу Лігі чэмпіёнаў. Празь пяць дзён, пасьля таго як «[[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]]» трываў паразу ад мёнхэнглядбаскай «[[Барусія Мёнхэнглядбах|Барусіі]]», «Баварыя» стала чэмпіёнам краіны&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/32475479 «Bayern Munich: Pep Guardiola’s side win club's 25th German title»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Левандоўскі зноў забіў гол 28 красавіка, адкрыўшы лік у нічыйным матчы (1:1) ў паўфінале [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]] супраць «Барусіі» з Дортмунду, але ў дадатковы час сутыкнуўся ў паветры зь [[Мітчэл Лангерак|Мітчэлам Лангеракам]]&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/bayern-munich/story/2423774/arjen-robben-hurt-in-bayerns-lossrobert-lewandowski-concu «Arjen Robben hurt in Bayern’s loss, Robert Lewandowski concussed»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. У выніку гульня скончылася выбыцьцём «Баварыі» паводле вынікаў сэрыі пэнальці (0:2), і, што незвычайна, аніводная з чатырох спробаў не была рэалізаваная мюнхэнскім бокам на іхным уласным стадыёне&lt;ref&gt;[https://www.dw.com/en/dortmund-beat-bayern-in-shoot-out-drama-to-make-german-cup-final/a-18416115 «Dortmund beat Bayern in shoot-out drama to make German Cup final»]. Deutsche Welle.&lt;/ref&gt;. Не зважаючы на тое, што Левандоўскі працягваў гульню да ейнага сканчэньня, ён ня браў удзелу у стрэлах з 11-мэтровай кропкі. Пазьней выявілася, што ў ранейшым сутыкненьні паляк атрымаў пералом сківіцы і носу, а таксама страсеньне мозгу, праз што ён выбыў з дружыны прыблізна на тыдзень&lt;ref&gt;[https://www.polsatsport.pl/wiadomosc/2015-04-29/rzecznik-bayernu-lewandowski-ma-zlamana-kosc-szczeki-nosa-i-wstrzasnienie-mozgu/ «Rzecznik Bayernu: Lewandowski ma złamaną kość szczęki, nosa i wstrząśnienie mózgu»]. Polsat Sport.&lt;/ref&gt;. 12 траўня, гуляючы ў ахоўнай масцы, гулец дапамог свайму клюбу здабыць перамогу ў матчы ў адказ супраць «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёны]]», аднак агулам у двубоі лік склаў 3:5 на карысьць пірэнэйцаў. Забіўшы 17 галоў у 31 гульні, Левандоўскі стаў другім бамбардзірам сэзону Бундэсьлігі разам з таварышам [[Ар’ен Робэн|Ар’енам Робэнам]]&lt;ref&gt;[http://timesofindia.indiatimes.com/sports/football/top-stories/Injured-Meier-is-Germanys-top-scorer/articleshow/47402785.cms «Injured Meier is Germany’s top-scorer»]. The Times of India.&lt;/ref&gt;.

Свой другі сэзон Левандоўскі пачаў з матчу на [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубак Нямеччыны]], дзе быў заменены на 72-й хвіліне, а «Баварыя» трывала паразу ў сэрыі пэнальці. 14 жніўня, у стартавым матчы новага сэзону Бундэсьлігі, гулец забіў другі гол у пераможным матчы (5:0) супраць «[[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбургу]]»&lt;ref&gt;[http://www.goal.com/en-gb/match/bayern-m%C3%BCnchen-vs-hamburger-sv/2054191?ICID=HP_HN_HP_RI_1_1 «Bayern Munich 5–0 Hamburg: Bavarians begin Bundesliga campaign in ominous fashion»]. Goal.&lt;/ref&gt;. 22 верасьня 2015 году Левандоўскі ўсталяваў рэкорд Бундэсьлігі, зьявіўшыся на пляцоўцы з замены, калі «Баварыя» яшчэ саступала «Вольфсбургу» зь лікам 0:1, і забіўшы пяць галоў за 8 хвілін і 59 сэкунд. Ён быў узнагароджаны чатырма сэртыфікатамі [[Кніга рэкордаў Гінэса|Кнігі рэкордаў Гінэса]] за такі вынік&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/football/34979052 «Robert Lewandowski receives awards for five-goal feat»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Праз чатыры дні ён двойчы пацэліў у браму у матчы супраць «[[Майнц (футбольны клюб)|Майнцу]]» (0:3), і ягоны першы гол зь іх стаў 100-ы голам Бундэсьлізе на 168-й гульні, што сталася рэкордам нямецкага першынства для замежнага футбаліста. Паляк таксама зарабіў 10 галоў на свой рахунак у пачатковых 7 матчах розыгрышу, то бок такі вынік раней здабываў у Нямеччыне толькі [[Герд Мюлер]]. 29 верасьня спартовец адзначыўся хет-трыкам у матчы Лігі чэмпіёнаў супраць харвацкага «[[Дынама Загрэб|Дынама]]» (5:0), то бок забіўшы дзесяць галоў у трох гульнях за тыдзень. Празь пяць дзён ён дадаў яшчэ два трапныя стрэлы ў пераможным матчы супраць дортмундзкай «Барусіі», які скончыўся зь лікам 5:1. 11 студзеня гулец разьмесьціўся на чацьвертым месцы ў сьпісе прэтэндэнтаў на [[Залаты мяч]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20151021220908/http://www.fifa.com/ballon-dor/news/y=2015/m=10/news=men-s-football-shortlists-for-fifa-ballon-d-or-2015-revealed-2719188.html «Men’s Football shortlists for FIFA Ballon d’Or 2015 revealed»]. FIFA.&lt;/ref&gt;. 19 сакавіка 2016 году Левандоўскі забіў адзіны гол у пераможным матчы (1:0) супраць «[[Кёльн (футбольны клюб)|Кёльну]]», здабыўшы 25 пункт на рахунак сваіх галоў, што было ягоным новым асабістым рэкордам за часам нямецкага этапу кар’еры. У Лізе чэмпіёнаў клюб зноўку саступіў у паўфінале, і нават гол Левандоўскага ў матчы ў адказ не дапамог немцаў прасунуцца далей. 7 траўня гулец двойчы адзначыўся ў матчы супраць «[[Інгальштат-04 (футбольны клюб)|Інгальштату-04]]» (2:1) і здабыў клюбу, такім чынам, чарговае чэмпіёнства. Сэзон спартовец скончыў найлепшым барбардзірам Бундэсьлігі. Пры гэтым, маючы на рахунку 30 галоў, ён стаў першым замежнікам, якому скарылася такая лічба галоў, і першым гульцом з [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 1976—1977 гадоў|сэзону 1976—1977 гадоў]], які здолеў дасягнуць такой колькасьці трапных стрэлаў. 

Як па завядзёнцы новы сэзон у Бундэсьлізе нападнік зноў пачаў з галоў, тройчы патрапіўшы ў браму «[[Вэрдэр Брэмэн|Вэрдэра]]» (6:0). 13 сьнежня Левандоўскі склаў новую дамову з «Баварыяй», працягнуўшы знаходжаньне ў дружыне да 2021 году&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2016/12/press-release-robert-lewandowski-extends-contract «Lewandowski extends stay at Bayern»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. 11 сакавіка 2017 году Левандоўскі запісаў на свой рахунак 100 гол у кашулі «Баварыі» ў сваім 137-м матчы за клюб, двойчы забіўшы ў матчы супраць франкфурцкага «[[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахта]]» (3:0). Ён скончыў сэзон з 42 галамі у 47 матчах ува ўсіх турнірах&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/news/fussball/bundesliga/startseite/d-supercup-fb-1/2016/1/3303617/spielbericht_borussia-dortmund-17_bayern-muenchen-14.html «Im zweiten Anlauf: Vidal beschert Bayern den ersten Titel»]. Kicker.&lt;/ref&gt;. [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2017—2018 гадоў|Сэзон 2017—2018 гадоў]] пачаўся з таго, што «Баварыя» здабыла Супэркубак Нямеччыны ў сустрэчы з дортмундзкай «Барусіяй». Левандоўскі забіў першы гол баварцаў, але асноўны час матчу скончыўся зь лікам 2:2. Па дадатковым часе пераможцы не было выяўлена. Левандоўскі, зноў жа, забіў першы гол дружыны з сэрыі пэнальці, у якой «Баварыя» атрымала перамогу зь лікам 5:4&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/borussia-dortmund-bayern-munich-supercup-line-ups-and-statistics-456360.jsp «Bayern Munich beat Dortmund on penalties to retain Supercup»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 13 сьнежня, у матчы лігі супраць «Кёльну», Левандоўскі забіў адзіны гол у гульні, які дазволіў яму трапіць у дзясятку бамбардзіраў Бундэсьлігі ўсіх часоў&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/robert-lewandowski-into-top-10-on-the-bundesliga-s-all-time-goalscoring-list-464867.jsp «Robert Lewandowski moves into the top 10 on the Bundesliga’s all-time goalscoring list»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Праз некалькі месяцаў, у матчы 22 туру нападнік зноўку трапна пацэліў у браму суперніка, якім тым разам быў «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]», і паўтарыў рэкорд у 11 хатніх гульнях запар, у якіх адзначаўся голам. Такі рэкорд у свой час усталяваў тагачасны галоўны трэнэр «Баварыі» [[Юп Гайнкес]]&lt;ref&gt;[https://amp.marca.com/en/football/international-football/2018/02/10/5a7f3d72e2704eee108b459f.html «Robert Lewandowski equals record of scoring in 11 successive home games»]. Marca.&lt;/ref&gt;. Далей зьдзейсьніў хет-трык у матчы супраць «Гамбургу», які скончыўся зь лікам 6:0. У тым жа матчы ён змарнаваў пэнальці, упершыню ў кашулі «Баварыі»&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/amp/football/news/11881/11285045/bundesliga-round-up-robert-lewandowski's-hat-trick-edges-bayern-munich-closer-to-the-title «Bundesliga round-up: Robert Lewandowski’s hat-trick edges Bayern Munich closer to the title»]. Sky sports.&lt;/ref&gt;. 11 лютага 2018 году гулец быў абраны футбалістам Польшчы ўжо ў сёмы раз запар. 22 лютага ён звольніў свайго шматгадовага агента Цэзара Кучарскага і наняў вядомага спэцыяліста Піні Загаві. Паводле чутак, гэтая справа чынілася дзеля пераходу ўлетку да мадрыдзкага «[[Рэал Мадрыд|Рэалу]]»&lt;ref&gt;[https://global.espn.com/football/bayern-munich/story/3393508/robert-lewandowski-splits-from-agent-amid-real-madrid-links-sources «Robert Lewandowski splits from agent amid Real Madrid links — sources»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. 24 лютага 2018 году ён правёў свой 250-ы матч ў Бундэсьлізе&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2018/02/news-in-brief-240218 «Coman sustains capsular injury»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. Сэзон Левандоўскі скончыў як найлепшы галеадор лігі, маючы на рахунку 29 трапных стрэлаў.

== Кар’ера ў зборнай ==
У [[Зборная Польшчы па футболе|нацыянальнай зборнай Польшчы]] дэбютаваў 10 верасьня 2009 году ў матчы супраць [[зборная Сан-Марына па футболе|Сан-Марына]] (2:0)&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090405151255/http://www.pzpn.pl/mecz.php?id=4633 PZPN.PL — Oficjalny Serwis Polskiego Futbolu]. pzpn.pl&lt;/ref&gt;, Левандоўскі выйшаў на 59 хвіліне замест [[Марэк Саганоўскі|Марэка Саганоўскага]], а на 67 хвіліне адзначыўся забітым голам. На [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2012 году|Эўра-2012]] забіў першы гол турніра, але зборная Польшчы ня здолела прайсьці ў чвэрцьфінал.

== Дасягненьні ==
'''«Лех»''':
* [[Чэмпіянат Польшчы па футболе|Чэмпіён Польшчы]]: 2010
* Уладальнік [[Кубак Польшчы па футболе|Кубка Польшчы]]: 2009
* Уладальнік [[Супэркубак Польшчы па футболе|Супэркубка Польшчы]]: 2009

'''«Барусія»''':
* [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Чэмпіён Нямеччыны]]: 2011, 2012
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2012
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2013

'''«Баварыя»''':
* [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Чэмпіён Нямеччыны]]: 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2016, 2019, 2020
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2016, 2017, 2018, 2020, 2021
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2020
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2020
* Пераможца [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2020

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* [http://www.bvb.de/?%81%9D%5C%1B%E7%F4%9D%2Ao%EE%8D%9B Профіль на афіцыйным сайце «Барусіі» Дортмунд]
* [https://web.archive.org/web/20120426172209/http://www.transfermarkt.co.uk/en/robert-lewandowski/leistungsdaten-detail/spieler_38253.html Статыстыка ў Бундэсьлізе]
* [http://www.sports.ru/tags/5899346.html Профіль] на Sports.ru

{{Склад ФК «Баварыя» Мюнхэн}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Левандоўскі ў складзе [[Зборная Польшчы па футболе|зборнай Польшчы]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Польшча}};
|Польшча на ЧЭ-2012
|Польшча на ЧЭ-2016
|Польшча на ЧС-2018
|Польшча на ЧЭ-2020
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Левандоўскі, Робэрт}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Варшаве]]
[[Катэгорыя:Польскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Польшчы]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Зьніч» Прушкаў]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лех» Познань]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Барусія» Дортмунд]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Баварыя» Мюнхэн]]</text>
      <sha1>e8yi4dspkwbkluko2q4c02iurfedvum</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331691</id>
      <parentid>2331689</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T20:55:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Lewandowski?oldid=1102506272</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40400" xml:space="preserve">{{Футбаліст
|Імя                  = Робэрт Левандоўскі
|клюб                 = [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]
|нумар                = 9
|гады                 = 2006—2008&lt;br/&gt;2008—2010&lt;br/&gt;2010—2014&lt;br/&gt;2014—
|клюбы                = [[Зьніч Прушкаў|Зьніч]]&lt;br/&gt;[[Лех Познань|Лех]]&lt;br/&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;br/&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]
|гульні(галы)         = 32 (21)&lt;br/&gt;58 (32)&lt;br/&gt;131 (74)&lt;br/&gt;252 (238)
|нац гады             = 2008—
|нац зборная          = {{Футбол Польшча|няма}}
|нац гульні(галы)     = 129 (75)
|абнаўленьне(клюб)    = 14 траўня 2022
|абнаўленьне(зборная) = 29 сакавіка 2022
}}
'''Робэрт Левандоўскі''' ({{мова-pl|Robert Lewandowski}}; нарадзіўся 21 жніўня 1988 году, [[Варшава]], [[Польшча]]) — польскі футбаліст, які выступае за [[Гішпанія|гішпанскую]] «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёну]]» й [[Зборная Польшчы па футболе|нацыянальную зборную Польшчы]] на пазыцыі нападніка. Маючы на сваім рахунку больш за 70 мячоў за нацыянальную зборную, ёсьць найлепшым бамбардзірам за ейную гісторыю. Левандоўскага вылучае добрае абіраньне пазыцыі на поле, тэхніку і галявыя здольнасьці, дзякуючы чаму ён лічыцца адным з найлепшых нападнікаў усіх часоў, а таксама адным з самых пасьпяховых гульцоў у гісторыі [[Бундэсьліга|Бундэсьлігі]]. Ён гульнявую кар’еру вынікова цэліў у браму супернікаў больш за 600 разоў. Рэкордную колькасьць разоў абіраўся найлепшым футбалістам Польшчы.

== Клюбная кар’ера ==
=== Раньнія гады ===
Трэніраваўся ў моладзевай камандзе «[[Партызан Лешна|Партызан]]» з гораду [[Лешна (Польшча)|Лешна]], дзе працаваў ягоны бацька&lt;ref&gt;[http://www.youtube.com/watch?v=Q0cCVl0VpS0 Kulisy Sportu — Robert Lewandowski pt.1/3]&lt;/ref&gt;. Да 2004 году выступаў за варшаўскую «[[Варсовія Варшава|Варсовію]]». Пасьля выступаў за варшаўскія клюбы «Дэльта» й «Легія-2». Летам 2006 году перайшоў у «[[Зьніч Прушкаў|Зьніч]]» з гораду [[Прушкаў|Прушкава]]. У [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 2007—2008 гадоў|сэзоне 2007—2008 гадоў]] стаў найлепшым бамбардзірам другой лігі чэмпіянату Польшчы забіўшы 21 гол у 32 матчах&lt;ref&gt;[http://www.90minut.pl/wystepy.php?id=7835&amp;id_sezon=71 Robert Lewandowski]. 90minut.pl&lt;/ref&gt;.

=== «Лех» ===
У ліпені 2008 году падпісаў пяцігадовы кантракт з познанскім «[[Лех Познань|Лехам]]»&lt;ref&gt;[http://ekstraklasa.wp.pl/kat,32288,title,Lewandowski-zagra-w-Lechu,wid,10050844,wiadomosc.html?ticaid=194fc Lewandowski zagra w Lechu]&lt;/ref&gt;. Клюб за яго заплаціў 1,5 млн [[злоты|польскіх злотых]]. У Экстраклясе дэбютаваў 8 жніўня 2008 году ў хатнім матчы супраць «[[ГКС Бэлхатаў|Бэлхатаў]]» (2:3)&lt;ref&gt;[http://www.90minut.pl/mecz.php?id_mecz=515860 Lech Poznań 2-3 GKS Bełchatów]. 90minut.pl&lt;/ref&gt;, у гэтым матчы Левандоўскі забіў гол на 67 хвіліне.

Робэрт Левандоўскі зьвярнуў на сябе ўвагу эўрапейскіх клюбаў, ім цікавіліся [[Масква|маскоўскі]] [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]]&lt;ref&gt;[http://www.dynamomania.com/news/77411-levandovski-ne-pereydet-v-tsska Левандовский не перейдет в ЦСКА]. dynamomania.com&lt;/ref&gt;, [[Ангельшчына|ангельскі]] «[[Ўэст Бромўіч Альбіён]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/england/news/55323.html Р.Левандовский не перейдет в ВБА]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[дортмунд]]зская «[[Барусія Дортмунд|Барусія]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/germany/news/56569.html Р. Левандовский интересен Дортмунду]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[Нідэрлянды|галяндзкі]] «[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/netherlands/news/60695.html «Фейеноорд» хочет купить Левандовски. Не Мариуша]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[Санкт-Пецярбург|піцерскі]] «[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/russia/news/71053.html Р. Левандовский перейдет в «Зенит»?] football.ua&lt;/ref&gt; і [[данецк]]і «[[Шахтар Данецк|Шахтар]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/ukraine/news/75117.html «Лех» отказал «Шахтёру»]. football.ua&lt;/ref&gt;.

Робэрт Левандоўскі стаў тварам папулярнай кампутарнай гульні [[FIFA 10]] у Польшчы разам з ангельцам [[Ўэйн Руні|Ўэйнам Руні]]. У сьнежні 2009 году польскае выданьне «Piłka Nożna» прызнала Робэрта Левандоўскага найлепшым гульцом чэмпіянату Польшчы&lt;ref&gt;[http://www.terrikon.dn.ua/posts/37926 Мариуш Левандовский — игрок года в Польше]. terrikon.dn.ua&lt;/ref&gt;.

=== «Барусія» ===
[[Файл:Robert Lewandowski 2013 in Wilhelmshaven.jpeg|значак|зьлева|Левандоўскі ў матчы 2013 году, дзе абараняў жоўта-чорныя колеры «Барусіі».]]
19 траўня 2010 году стала вядома, што Робэрт прайшоў мэдычнае абсьледаваньне ў «Барусіі», а 11 чэрвеня таго ж году ён падпісаў чатырохгадовы кантракт зь нямецкім клюбам&lt;ref&gt;[http://www.focus.de/sport/fussball/bundesliga1/bundesliga-dortmund-macht-lewandowski-transfer-perfekt_aid_518537.html Dortmund macht Lewandowski-Transfer perfekt]. focus.de&lt;/ref&gt;. Сума трансфэру лічыцца роўнай каля 4,5 млн эўра&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120330155229/http://www.imscouting.com/global-news-article/Borussia-Dortmund-striker-Robert-Lewandowski-hits-double-as-Poland-beat-Ivory-Coast-/12139/ Borussia Dortmund striker Robert Lewandowski hits double as Poland beat Ivory Coast]. Global news&lt;/ref&gt;. 19 верасьня ён забіў свой першы гол у [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], у пераможным матчы супраць «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]», які скончыўся зь лікам 3:1&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20121109220519/http://soccernet.espn.go.com/match?id=297229 Schalke 04 1-3 Borussia Dortmund]. ESPN FC.&lt;/ref&gt;.

У [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2011—2012 гадоў|сэзоне 2011—2012 гадоў]], праз траўму [[Люкас Барыяс|Люкаса Барыяса]], Робэрт трапіў у асноўны склад клюбу да зімовага перапынку. Нападнік забіў два галы ў браму «[[Зандгаўзэн (футбольны клюб)|Зандгаўзэна]]», у матчы на [[кубак Нямеччыны па футболе|кубак Нямеччыны]] (3:0). 20 жніўня 2011 году Левандоўскі адкрыў лік сваім галам у новым сэзоне Бундэсьлігі ў матчы супраць «[[Нюрнбэрг (футбольны клюб)|Нюрнбэргу]]», «Барусія» атрымала перамогу зь лікам 2:0. У кастрычніку «Барусія» дасягнула 2 радку ў табліцы пасьля перамогі зь лікам 5:0 над «[[Кёльн (футбольны клюб)|Кёльнам]]», а Левандоўскі тады адзначыўся дублем&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20131021063906/http://www.goal.com/en-us/match/60749/borussia-dortmund-vs-fc-k%C3%B6ln/report Borussia Dortmund 5–0 Koln: Five-star champions move second in Bundesliga table]. Goal.com.&lt;/ref&gt;. 17 сьнежня перад зімовым перапынкам Левандоўскі двойчы адзначыўся і аддаў галявую перадачу [[Кевін Гроскройц|Кевіну Гроскройцу]] ў матчы супраць «[[Фрайбург (футбольны клюб)|Фрайбургу]]». У сувязі зь ягонай якасьцю гульні Робэрт быў названы найлепшым гульцом году ў Польшчы&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/news/fussball/intligen/startseite/561944/artikel_lewandowski-ist-polens-bester.html Lewandowski ist Polens Bester]. Kicker.&lt;/ref&gt;.

Пасьля зімовага перапынку 22 студзеня 2012 году «Барусія» ўшчэнт разьбіла «[[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбург]]» зь лікам 5:1, дасягнуўшы паводле пунктаў лідэра «[[Баварыя Мюнхэн|Баварыю]]», Левандоўскі двойчы забіў і дадаў на свой рахунак галявую перадачу на суайчыньніка [[Якуб Блашчыкоўскі|Якуба Блашчыкоўскага]]. 11 красавіка польскі нападнік забіў адзін гол у гульні супраць «Баварыі» ў Дортмундзе&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120621134711/http://www.guardian.co.uk/football/2012/apr/11/borussia-dortmund-bayern-munich-match-report Borussia Dortmund see off Bayern Munich to close on successive title]. The Guardian.&lt;/ref&gt;. У заключнай гульні сэзону ў фінале кубка Нямеччыны Левандоўскі зарабіў хет-трык у матчы супраць усё той жа «Баварыю» (5:2).

У новы сэзон Левандоўскі зьявіўся на пляцоўцы ў першым туры ў матчы супраць «[[Вэрдэр Брэмэн|Вэрдэру]]». Першы гол сэзону забіў 15 верасьня ў пераможным матчы супраць «[[Баер Левэркузэн|Баеру]]», які скончыўся зь лікам 3:0. Апасьля Робэрт усталяваў новы клюбны рэкорд, забіўчы пасьлядоўна ў 12 матчах лігі запар, апярэдзіўшы паводле гэтага паказчыку [[Фрыдгэльм Каніцка|Фрыдгэльма Каніцка]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160121212249/https://www.ruhrnachrichten.de/sport/bvb/19-Saisontreffer-BVB-Torjaeger-Lewandowski-ueberholt-Konietzka;art11635,1942266 BVB-Torjäger Lewandowski überholt Konietzka]. ruhrnachrichten.de.&lt;/ref&gt;. 24 красавіка 2013 году Левандоўскі стаў першым гульцом, які забіваў чатыры галы ў паўфінале [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]], дасягнуўшы гэтага паказчыку ў матчы супраць гішпанскага «[[Рэал Мадрыд|Рэалу]]» (4:1)&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2013/matches/round=2000350/match=2009608/postmatch/report/index.html#four+goal+lewandowski+shines Four-goal Lewandowski leaves Madrid reeling]. UEFA.&lt;/ref&gt;. 25 траўня ён браў удзел у фінал Лігі чэмпіёнаў, аднак «Барусія» трывала паразу зь лікам 2:1 ад «Баварыі».

Свой першы гол у [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2013—2014 гадоў|сэзоне 2013—2014 гадоў]] Робэрт забіў 10 жніўня ў браму «[[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбурга]]» ў першым матчы сэзону&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/liga/news/2013/0000264271.php Aubameyang hat-trick has Dortmund flying]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Увосень у Левандоўскага сапсаваліся адносіны з галоўным трэнэрам «Барусіі» [[Юрген Клёп|Юргенам Клёпам]], з-за жаданьня паляка перайсьці да табару супернікаў з «Баварыі», аднак нягледзячы на гэта Робэрт выходзіў на пляцоўку і забіваў мячы за дортмундзкі клюб. 1 лістапада ён аформіў свой адзіны хет-трык у сэзоне ў пераможным матчы супраць «[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарту]]» (6:1)&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/liga/news/2013/0000276334.php Lewandowski shines as Stuttgart hit for six]. Bundesliga.com.&lt;/ref&gt;. 3 студзеня Робэрт заключыў кантракт з «Баварыяй», паводле якога свае выступы за клюб ён пачаў з наступнага сэзону. 25 лютага 2014 году Робэрт двойчы забіў у Лізе чэмпіёнаў мячы ў браму «[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніту]]», стаўшы, такім чынам, найлепшым бамбардзірам «Барусіі» ў эўракубках, перавысіўшы рэкорд у 16 галоў [[Стэфан Шапюіза|Стэфана Шапюіза]]&lt;ref&gt;[http://sport.wp.pl/kat,1752,title,Lewandowski-najlepszym-strzelcem-BVB-w-Europie,wid,16433212,wiadomosc.html?ticaid=112450 Lewandowski najlepszym strzelcem BVB w Europie!]. sport.wp.pl.&lt;/ref&gt;. Сэзон Робэрт скончыў з паказчыкам 20 галоў у Бундэсьлізе, стаўшы найлепшым бамбардзірам нямецкага першынства.

=== «Баварыя» ===
[[Файл:CSKA-Bavaria (4).jpg|значак|У кашулі «Баварыі» падчас матчу [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]] супраць расейкага [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]].]]
Пра пераход польскага бамбардзіра стала вядома яшчэ ўвосень 2013 году. У студзені 2014 году Робэрт заключыў 5-гадовы кантракт зь мюнхэнскім клюбам. 9 ліпеня 2014 году ён быў прадстаўлены ў якасьці гульца «Баварыі», атрымаўшы кашулю з 9 нумарам, зь якой раней гуляў [[Марыё Манджукіч]], што сышоў у «[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]]». Яшчэ ў канцы ліпеня і пачатку жніўня Робэрт пачаў забіваць за новы клюб у перадсэзонных матчах. 13 жніўня 2014 году Робэрт дэбютаваў за «Баварыю» ў матчы на [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубак Нямеччыны]] супраць сваіх былых партнэраў з «Барусіі», аднак дортмундцы былі мацней зь лікам 2:0&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/d-supercup-fb-1/2014/1/2396815/spielbericht_borussia-dortmund-17_bayern-muenchen-14.html Aubameyang köpft BVB zum Supercup-Sieg]. Kicker&lt;/ref&gt;. 30 жніўня ў матчы другога туру супраць «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]» Левандоўскі ўпершыню адзначыўся за новы клюб у афіцыйных матчах, аднак гэта не дапамагло мюнхэнцам атрымаць перамогу&lt;ref&gt;[http://www.espnfc.us/german-bundesliga/story/2012895/bayern-munich-denied-win-as-schalke-claim-1-1-draw-in-alonso-debut Bayern Munich denied win as Schalke claim 1–1 draw in Alonso debut]. ESPN&lt;/ref&gt;.

21 кастрычніка Левандоўскі забіў свой першы гол у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лізе чэмпіёнаў]] за мюнхэнскую «Баварыю» ў гасьцявой гульні супраць «[[Рома Рым|Ромы]]», дзе немцы сьвяткавалі перамогу зь лікам 7:1&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/29362752 «Roma 1–7 Bayern Munich»]. BBC Sport. &lt;/ref&gt;. 1 лістапада ў супрацьстаяньні з «Барусіяй» гэтым разам у матчы нямецкай лігі Робэрт забіў гол, што дазволіла мюнхэнцам здабыць перамогу зь лікам 2:1 і падвысіць перавагу ў табліцы над бліжэйным супернікам на чатыры пункты. У сваім трэцім матчы сэзону супраць дортмундцаў 4 красавіка 2015 году Левандоўскі трапна пацэліў у браму на 36-й хвіліне, што дазволіла зноўку прыдбаць перамогу над канкурэнтам. 21 лютага 2015 году Левандоўскі забіў двойчы ў пераможным для «Баварыі» матчы ў гасьцёх супраць «[[Падэрборн-07 (футбольны клюб)|Падэрборна-07]]» (6:0), і, такім чынам, ён давёў колькасьць галоў на сваім рахунку ў Бундэсьлізе да дзесяці&lt;ref&gt;[http://www.supersport.com/football/germany/news/150221/Lewan_helps_Bayern_crush_Paderborn «Lewan helps Bayern crush Paderborn»]. Supersport.&lt;/ref&gt;. Футбаліст двойчы адзнычаўся ў першым тайме 21 красавіка, калі «Баварыя» перамагла «[[Порту (футбольны клюб)|Порту]]» з агульным лікам 7:4 і дасягнула паўфіналу Лігі чэмпіёнаў. Празь пяць дзён, пасьля таго як «[[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]]» трываў паразу ад мёнхэнглядбаскай «[[Барусія Мёнхэнглядбах|Барусіі]]», «Баварыя» стала чэмпіёнам краіны&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/32475479 «Bayern Munich: Pep Guardiola’s side win club's 25th German title»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Левандоўскі зноў забіў гол 28 красавіка, адкрыўшы лік у нічыйным матчы (1:1) ў паўфінале [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]] супраць «Барусіі» з Дортмунду, але ў дадатковы час сутыкнуўся ў паветры зь [[Мітчэл Лангерак|Мітчэлам Лангеракам]]&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/bayern-munich/story/2423774/arjen-robben-hurt-in-bayerns-lossrobert-lewandowski-concu «Arjen Robben hurt in Bayern’s loss, Robert Lewandowski concussed»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. У выніку гульня скончылася выбыцьцём «Баварыі» паводле вынікаў сэрыі пэнальці (0:2), і, што незвычайна, аніводная з чатырох спробаў не была рэалізаваная мюнхэнскім бокам на іхным уласным стадыёне&lt;ref&gt;[https://www.dw.com/en/dortmund-beat-bayern-in-shoot-out-drama-to-make-german-cup-final/a-18416115 «Dortmund beat Bayern in shoot-out drama to make German Cup final»]. Deutsche Welle.&lt;/ref&gt;. Не зважаючы на тое, што Левандоўскі працягваў гульню да ейнага сканчэньня, ён ня браў удзелу у стрэлах з 11-мэтровай кропкі. Пазьней выявілася, што ў ранейшым сутыкненьні паляк атрымаў пералом сківіцы і носу, а таксама страсеньне мозгу, праз што ён выбыў з дружыны прыблізна на тыдзень&lt;ref&gt;[https://www.polsatsport.pl/wiadomosc/2015-04-29/rzecznik-bayernu-lewandowski-ma-zlamana-kosc-szczeki-nosa-i-wstrzasnienie-mozgu/ «Rzecznik Bayernu: Lewandowski ma złamaną kość szczęki, nosa i wstrząśnienie mózgu»]. Polsat Sport.&lt;/ref&gt;. 12 траўня, гуляючы ў ахоўнай масцы, гулец дапамог свайму клюбу здабыць перамогу ў матчы ў адказ супраць «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёны]]», аднак агулам у двубоі лік склаў 3:5 на карысьць пірэнэйцаў. Забіўшы 17 галоў у 31 гульні, Левандоўскі стаў другім бамбардзірам сэзону Бундэсьлігі разам з таварышам [[Ар’ен Робэн|Ар’енам Робэнам]]&lt;ref&gt;[http://timesofindia.indiatimes.com/sports/football/top-stories/Injured-Meier-is-Germanys-top-scorer/articleshow/47402785.cms «Injured Meier is Germany’s top-scorer»]. The Times of India.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Robert Lewandowski Training FC Bayern München-2.jpg|значак|зьлева|На трэнаваньні з «Баварыяй» у 2015 годзе.]]
Свой другі сэзон Левандоўскі пачаў з матчу на [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубак Нямеччыны]], дзе быў заменены на 72-й хвіліне, а «Баварыя» трывала паразу ў сэрыі пэнальці. 14 жніўня, у стартавым матчы новага сэзону Бундэсьлігі, гулец забіў другі гол у пераможным матчы (5:0) супраць «[[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбургу]]»&lt;ref&gt;[http://www.goal.com/en-gb/match/bayern-m%C3%BCnchen-vs-hamburger-sv/2054191?ICID=HP_HN_HP_RI_1_1 «Bayern Munich 5–0 Hamburg: Bavarians begin Bundesliga campaign in ominous fashion»]. Goal.&lt;/ref&gt;. 22 верасьня 2015 году Левандоўскі ўсталяваў рэкорд Бундэсьлігі, зьявіўшыся на пляцоўцы з замены, калі «Баварыя» яшчэ саступала «Вольфсбургу» зь лікам 0:1, і забіўшы пяць галоў за 8 хвілін і 59 сэкунд. Ён быў узнагароджаны чатырма сэртыфікатамі [[Кніга рэкордаў Гінэса|Кнігі рэкордаў Гінэса]] за такі вынік&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/football/34979052 «Robert Lewandowski receives awards for five-goal feat»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Праз чатыры дні ён двойчы пацэліў у браму у матчы супраць «[[Майнц (футбольны клюб)|Майнцу]]» (0:3), і ягоны першы гол зь іх стаў 100-ы голам Бундэсьлізе на 168-й гульні, што сталася рэкордам нямецкага першынства для замежнага футбаліста. Паляк таксама зарабіў 10 галоў на свой рахунак у пачатковых 7 матчах розыгрышу, то бок такі вынік раней здабываў у Нямеччыне толькі [[Герд Мюлер]]. 29 верасьня спартовец адзначыўся хет-трыкам у матчы Лігі чэмпіёнаў супраць харвацкага «[[Дынама Загрэб|Дынама]]» (5:0), то бок забіўшы дзесяць галоў у трох гульнях за тыдзень. Празь пяць дзён ён дадаў яшчэ два трапныя стрэлы ў пераможным матчы супраць дортмундзкай «Барусіі», які скончыўся зь лікам 5:1. 11 студзеня гулец разьмесьціўся на чацьвертым месцы ў сьпісе прэтэндэнтаў на [[Залаты мяч]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20151021220908/http://www.fifa.com/ballon-dor/news/y=2015/m=10/news=men-s-football-shortlists-for-fifa-ballon-d-or-2015-revealed-2719188.html «Men’s Football shortlists for FIFA Ballon d’Or 2015 revealed»]. FIFA.&lt;/ref&gt;. 19 сакавіка 2016 году Левандоўскі забіў адзіны гол у пераможным матчы (1:0) супраць «[[Кёльн (футбольны клюб)|Кёльну]]», здабыўшы 25 пункт на рахунак сваіх галоў, што было ягоным новым асабістым рэкордам за часам нямецкага этапу кар’еры. У Лізе чэмпіёнаў клюб зноўку саступіў у паўфінале, і нават гол Левандоўскага ў матчы ў адказ не дапамог немцаў прасунуцца далей. 7 траўня гулец двойчы адзначыўся ў матчы супраць «[[Інгальштат-04 (футбольны клюб)|Інгальштату-04]]» (2:1) і здабыў клюбу, такім чынам, чарговае чэмпіёнства. Сэзон спартовец скончыў найлепшым барбардзірам Бундэсьлігі. Пры гэтым, маючы на рахунку 30 галоў, ён стаў першым замежнікам, якому скарылася такая лічба галоў, і першым гульцом з [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 1976—1977 гадоў|сэзону 1976—1977 гадоў]], які здолеў дасягнуць такой колькасьці трапных стрэлаў. 

Як па завядзёнцы новы сэзон у Бундэсьлізе нападнік зноў пачаў з галоў, тройчы патрапіўшы ў браму «[[Вэрдэр Брэмэн|Вэрдэра]]» (6:0). 13 сьнежня Левандоўскі склаў новую дамову з «Баварыяй», працягнуўшы знаходжаньне ў дружыне да 2021 году&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2016/12/press-release-robert-lewandowski-extends-contract «Lewandowski extends stay at Bayern»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. 11 сакавіка 2017 году Левандоўскі запісаў на свой рахунак 100 гол у кашулі «Баварыі» ў сваім 137-м матчы за клюб, двойчы забіўшы ў матчы супраць франкфурцкага «[[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахта]]» (3:0). Ён скончыў сэзон з 42 галамі у 47 матчах ува ўсіх турнірах&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/news/fussball/bundesliga/startseite/d-supercup-fb-1/2016/1/3303617/spielbericht_borussia-dortmund-17_bayern-muenchen-14.html «Im zweiten Anlauf: Vidal beschert Bayern den ersten Titel»]. Kicker.&lt;/ref&gt;. [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2017—2018 гадоў|Сэзон 2017—2018 гадоў]] пачаўся з таго, што «Баварыя» здабыла Супэркубак Нямеччыны ў сустрэчы з дортмундзкай «Барусіяй». Левандоўскі забіў першы гол баварцаў, але асноўны час матчу скончыўся зь лікам 2:2. Па дадатковым часе пераможцы не было выяўлена. Левандоўскі, зноў жа, забіў першы гол дружыны з сэрыі пэнальці, у якой «Баварыя» атрымала перамогу зь лікам 5:4&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/borussia-dortmund-bayern-munich-supercup-line-ups-and-statistics-456360.jsp «Bayern Munich beat Dortmund on penalties to retain Supercup»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 13 сьнежня, у матчы лігі супраць «Кёльну», Левандоўскі забіў адзіны гол у гульні, які дазволіў яму трапіць у дзясятку бамбардзіраў Бундэсьлігі ўсіх часоў&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/robert-lewandowski-into-top-10-on-the-bundesliga-s-all-time-goalscoring-list-464867.jsp «Robert Lewandowski moves into the top 10 on the Bundesliga’s all-time goalscoring list»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Праз некалькі месяцаў, у матчы 22 туру нападнік зноўку трапна пацэліў у браму суперніка, якім тым разам быў «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]», і паўтарыў рэкорд у 11 хатніх гульнях запар, у якіх адзначаўся голам. Такі рэкорд у свой час усталяваў тагачасны галоўны трэнэр «Баварыі» [[Юп Гайнкес]]&lt;ref&gt;[https://amp.marca.com/en/football/international-football/2018/02/10/5a7f3d72e2704eee108b459f.html «Robert Lewandowski equals record of scoring in 11 successive home games»]. Marca.&lt;/ref&gt;. Далей зьдзейсьніў хет-трык у матчы супраць «Гамбургу», які скончыўся зь лікам 6:0. У тым жа матчы ён змарнаваў пэнальці, упершыню ў кашулі «Баварыі»&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/amp/football/news/11881/11285045/bundesliga-round-up-robert-lewandowski's-hat-trick-edges-bayern-munich-closer-to-the-title «Bundesliga round-up: Robert Lewandowski’s hat-trick edges Bayern Munich closer to the title»]. Sky sports.&lt;/ref&gt;. 11 лютага 2018 году гулец быў абраны футбалістам Польшчы ўжо ў сёмы раз запар. 22 лютага ён звольніў свайго шматгадовага агента Цэзара Кучарскага і наняў вядомага спэцыяліста Піні Загаві. Паводле чутак, гэтая справа чынілася дзеля пераходу ўлетку да мадрыдзкага «[[Рэал Мадрыд|Рэалу]]»&lt;ref&gt;[https://global.espn.com/football/bayern-munich/story/3393508/robert-lewandowski-splits-from-agent-amid-real-madrid-links-sources «Robert Lewandowski splits from agent amid Real Madrid links — sources»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. 24 лютага 2018 году ён правёў свой 250-ы матч ў Бундэсьлізе&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2018/02/news-in-brief-240218 «Coman sustains capsular injury»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. Сэзон Левандоўскі скончыў як найлепшы галеадор лігі, маючы на рахунку 29 трапных стрэлаў.

1 жніўня, пасьля летніх чутак, генэральны дырэктар «Баварыі» [[Карл-Гайнц Румэніге]] пацьвердзіў у інтэрвію, што Левандоўскі застанецца ў клюбе&lt;ref&gt;[http://www.skysports.com/football/news/11890/11456519/robert-lewandowski-is-not-for-sale-at-any-price-says-bayern-munich-chief-executive «Robert Lewandowski is not for sale at any price, says Bayern Munich chief executive»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. 12 жніўня Левандоўскі запісаў на свой рахунак першы ў гісторыі хет-трык у Супэркубку Нямеччыны, дзе зьнішчыў поруч з таварышамі франфурцкі «Айнтрахт» зь лікам 0:5. Такім чынам, «Баварыя» здабыла гэты тытул у рэкордны сёмы раз&lt;ref&gt;[https://www.dw.com/en/robert-lewandowski-hat-trick-leads-bayern-munich-to-super-cup-win/a-45054001 «Robert Lewandowski hat trick leads Bayern Munich to Super Cup win»]. Deutsche Welle.&lt;/ref&gt;. Гулец да таго ж стаў галоўным бамбардзірам у гісторыі гэтага нямецкага кубку&lt;ref&gt;[http://www.worldfootball.net/alltime_goalgetter/supercup/tore/1/ «All-time top goalscorers»]. World Football.&lt;/ref&gt;. 27 лістапада паляк стаў трэцім гульцом пасьля [[Ліянэль Мэсі|Ліянэля Мэсі]] і [[Руўд ван Ністэльрой|Руўда ван Ністэльроя]], які забіў 50 галоў у розыгрышах Лігі чэмпіёнаў, двойчы пацэліўшы мяч у матчы супраць «[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфікі]]» (5:1). На такі здабытак гульцу спатрэбілася ўсяго 77 матчаў&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/lewandowski-3rd-fastest-to-50-champions-league-goals-after-messi-va-nistelrooy-517997.jsp «Robert Lewandowski becomes third-fastest player after Lionel Messi and Ruud van Nistelrooy to reach 50 UEFA Champions League goals»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 9 лютага 2019 году Левандоўскі забіў гол у пераможным матчы супраць «Шальке-04» (3:1) і стаў першым гульцом, які здабыў 100 галоў на [[Альянц-Арэна|Альянц-Арэне]]. У сакавіку 2019 году нападнік пераўзышоў рэкорд [[Кляўдыё Пісара]] паводле колькасьці забітых галоў замежнікамі ў Бундэсьлізе. Двойчы папакутаваў ад бамбардзіра «Вольфсбург», прапусьціўшы ў выніку 6 мячоў&lt;ref&gt;[https://bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-wolfsburg-live-line-ups-stats-james-rodriguez-lewandowski-brooks-2804 «Bayern Munich thump Wolfsburg to go top on historic afternoon for Robert Lewandowski»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Левандоўскі скончыў [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2018—2019 гадоў|сэзон 2018—2019 гадоў]] як найлепшы бамбардзір Бундэсьлігі ў чацьверты раз, здабыўшы гэтым разам 22 галы&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-s-robert-lewandowski-claims-bundesliga-topscorer-prize-for-fourth-time-4597 «Bayern Munich’s Robert Lewandowski claims Bundesliga topscorer prize for fourth time»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;.

== Кар’ера ў зборнай ==
У [[Зборная Польшчы па футболе|нацыянальнай зборнай Польшчы]] дэбютаваў 10 верасьня 2009 году ў матчы супраць [[зборная Сан-Марына па футболе|Сан-Марына]] (2:0)&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090405151255/http://www.pzpn.pl/mecz.php?id=4633 PZPN.PL — Oficjalny Serwis Polskiego Futbolu]. pzpn.pl&lt;/ref&gt;, Левандоўскі выйшаў на 59 хвіліне замест [[Марэк Саганоўскі|Марэка Саганоўскага]], а на 67 хвіліне адзначыўся забітым голам. На [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2012 году|Эўра-2012]] забіў першы гол турніра, але зборная Польшчы ня здолела прайсьці ў чвэрцьфінал.

== Дасягненьні ==
'''«Лех»''':
* [[Чэмпіянат Польшчы па футболе|Чэмпіён Польшчы]]: 2010
* Уладальнік [[Кубак Польшчы па футболе|Кубка Польшчы]]: 2009
* Уладальнік [[Супэркубак Польшчы па футболе|Супэркубка Польшчы]]: 2009

'''«Барусія»''':
* [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Чэмпіён Нямеччыны]]: 2011, 2012
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2012
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2013

'''«Баварыя»''':
* [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Чэмпіён Нямеччыны]]: 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2016, 2019, 2020
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2016, 2017, 2018, 2020, 2021
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2020
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2020
* Пераможца [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2020

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* [http://www.bvb.de/?%81%9D%5C%1B%E7%F4%9D%2Ao%EE%8D%9B Профіль на афіцыйным сайце «Барусіі» Дортмунд]
* [https://web.archive.org/web/20120426172209/http://www.transfermarkt.co.uk/en/robert-lewandowski/leistungsdaten-detail/spieler_38253.html Статыстыка ў Бундэсьлізе]
* [http://www.sports.ru/tags/5899346.html Профіль] на Sports.ru

{{Склад ФК «Баварыя» Мюнхэн}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Левандоўскі ў складзе [[Зборная Польшчы па футболе|зборнай Польшчы]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Польшча}};
|Польшча на ЧЭ-2012
|Польшча на ЧЭ-2016
|Польшча на ЧС-2018
|Польшча на ЧЭ-2020
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Левандоўскі, Робэрт}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Варшаве]]
[[Катэгорыя:Польскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Польшчы]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Зьніч» Прушкаў]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лех» Познань]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Барусія» Дортмунд]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Баварыя» Мюнхэн]]</text>
      <sha1>k5kidxa9xr3hm43db6z0uurvhuj4xxd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331692</id>
      <parentid>2331691</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T22:56:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>/* «Баварыя» */ крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Lewandowski?oldid=1102506272</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49915" xml:space="preserve">{{Футбаліст
|Імя                  = Робэрт Левандоўскі
|клюб                 = [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]
|нумар                = 9
|гады                 = 2006—2008&lt;br/&gt;2008—2010&lt;br/&gt;2010—2014&lt;br/&gt;2014—
|клюбы                = [[Зьніч Прушкаў|Зьніч]]&lt;br/&gt;[[Лех Познань|Лех]]&lt;br/&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;br/&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]
|гульні(галы)         = 32 (21)&lt;br/&gt;58 (32)&lt;br/&gt;131 (74)&lt;br/&gt;252 (238)
|нац гады             = 2008—
|нац зборная          = {{Футбол Польшча|няма}}
|нац гульні(галы)     = 129 (75)
|абнаўленьне(клюб)    = 14 траўня 2022
|абнаўленьне(зборная) = 29 сакавіка 2022
}}
'''Робэрт Левандоўскі''' ({{мова-pl|Robert Lewandowski}}; нарадзіўся 21 жніўня 1988 году, [[Варшава]], [[Польшча]]) — польскі футбаліст, які выступае за [[Гішпанія|гішпанскую]] «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёну]]» й [[Зборная Польшчы па футболе|нацыянальную зборную Польшчы]] на пазыцыі нападніка. Маючы на сваім рахунку больш за 70 мячоў за нацыянальную зборную, ёсьць найлепшым бамбардзірам за ейную гісторыю. Левандоўскага вылучае добрае абіраньне пазыцыі на поле, тэхніку і галявыя здольнасьці, дзякуючы чаму ён лічыцца адным з найлепшых нападнікаў усіх часоў, а таксама адным з самых пасьпяховых гульцоў у гісторыі [[Бундэсьліга|Бундэсьлігі]]. Ён гульнявую кар’еру вынікова цэліў у браму супернікаў больш за 600 разоў. Рэкордную колькасьць разоў абіраўся найлепшым футбалістам Польшчы.

== Клюбная кар’ера ==
=== Раньнія гады ===
Трэніраваўся ў моладзевай камандзе «[[Партызан Лешна|Партызан]]» з гораду [[Лешна (Польшча)|Лешна]], дзе працаваў ягоны бацька&lt;ref&gt;[http://www.youtube.com/watch?v=Q0cCVl0VpS0 Kulisy Sportu — Robert Lewandowski pt.1/3]&lt;/ref&gt;. Да 2004 году выступаў за варшаўскую «[[Варсовія Варшава|Варсовію]]». Пасьля выступаў за варшаўскія клюбы «Дэльта» й «Легія-2». Летам 2006 году перайшоў у «[[Зьніч Прушкаў|Зьніч]]» з гораду [[Прушкаў|Прушкава]]. У [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 2007—2008 гадоў|сэзоне 2007—2008 гадоў]] стаў найлепшым бамбардзірам другой лігі чэмпіянату Польшчы забіўшы 21 гол у 32 матчах&lt;ref&gt;[http://www.90minut.pl/wystepy.php?id=7835&amp;id_sezon=71 Robert Lewandowski]. 90minut.pl&lt;/ref&gt;.

=== «Лех» ===
У ліпені 2008 году падпісаў пяцігадовы кантракт з познанскім «[[Лех Познань|Лехам]]»&lt;ref&gt;[http://ekstraklasa.wp.pl/kat,32288,title,Lewandowski-zagra-w-Lechu,wid,10050844,wiadomosc.html?ticaid=194fc Lewandowski zagra w Lechu]&lt;/ref&gt;. Клюб за яго заплаціў 1,5 млн [[злоты|польскіх злотых]]. У Экстраклясе дэбютаваў 8 жніўня 2008 году ў хатнім матчы супраць «[[ГКС Бэлхатаў|Бэлхатаў]]» (2:3)&lt;ref&gt;[http://www.90minut.pl/mecz.php?id_mecz=515860 Lech Poznań 2-3 GKS Bełchatów]. 90minut.pl&lt;/ref&gt;, у гэтым матчы Левандоўскі забіў гол на 67 хвіліне.

Робэрт Левандоўскі зьвярнуў на сябе ўвагу эўрапейскіх клюбаў, ім цікавіліся [[Масква|маскоўскі]] [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]]&lt;ref&gt;[http://www.dynamomania.com/news/77411-levandovski-ne-pereydet-v-tsska Левандовский не перейдет в ЦСКА]. dynamomania.com&lt;/ref&gt;, [[Ангельшчына|ангельскі]] «[[Ўэст Бромўіч Альбіён]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/england/news/55323.html Р.Левандовский не перейдет в ВБА]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[дортмунд]]зская «[[Барусія Дортмунд|Барусія]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/germany/news/56569.html Р. Левандовский интересен Дортмунду]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[Нідэрлянды|галяндзкі]] «[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/netherlands/news/60695.html «Фейеноорд» хочет купить Левандовски. Не Мариуша]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[Санкт-Пецярбург|піцерскі]] «[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/russia/news/71053.html Р. Левандовский перейдет в «Зенит»?] football.ua&lt;/ref&gt; і [[данецк]]і «[[Шахтар Данецк|Шахтар]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/ukraine/news/75117.html «Лех» отказал «Шахтёру»]. football.ua&lt;/ref&gt;.

Робэрт Левандоўскі стаў тварам папулярнай кампутарнай гульні [[FIFA 10]] у Польшчы разам з ангельцам [[Ўэйн Руні|Ўэйнам Руні]]. У сьнежні 2009 году польскае выданьне «Piłka Nożna» прызнала Робэрта Левандоўскага найлепшым гульцом чэмпіянату Польшчы&lt;ref&gt;[http://www.terrikon.dn.ua/posts/37926 Мариуш Левандовский — игрок года в Польше]. terrikon.dn.ua&lt;/ref&gt;.

=== «Барусія» ===
[[Файл:Robert Lewandowski 2013 in Wilhelmshaven.jpeg|значак|зьлева|Левандоўскі ў матчы 2013 году, дзе абараняў жоўта-чорныя колеры «Барусіі».]]
19 траўня 2010 году стала вядома, што Робэрт прайшоў мэдычнае абсьледаваньне ў «Барусіі», а 11 чэрвеня таго ж году ён падпісаў чатырохгадовы кантракт зь нямецкім клюбам&lt;ref&gt;[http://www.focus.de/sport/fussball/bundesliga1/bundesliga-dortmund-macht-lewandowski-transfer-perfekt_aid_518537.html Dortmund macht Lewandowski-Transfer perfekt]. focus.de&lt;/ref&gt;. Сума трансфэру лічыцца роўнай каля 4,5 млн эўра&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120330155229/http://www.imscouting.com/global-news-article/Borussia-Dortmund-striker-Robert-Lewandowski-hits-double-as-Poland-beat-Ivory-Coast-/12139/ Borussia Dortmund striker Robert Lewandowski hits double as Poland beat Ivory Coast]. Global news&lt;/ref&gt;. 19 верасьня ён забіў свой першы гол у [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], у пераможным матчы супраць «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]», які скончыўся зь лікам 3:1&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20121109220519/http://soccernet.espn.go.com/match?id=297229 Schalke 04 1-3 Borussia Dortmund]. ESPN FC.&lt;/ref&gt;.

У [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2011—2012 гадоў|сэзоне 2011—2012 гадоў]], праз траўму [[Люкас Барыяс|Люкаса Барыяса]], Робэрт трапіў у асноўны склад клюбу да зімовага перапынку. Нападнік забіў два галы ў браму «[[Зандгаўзэн (футбольны клюб)|Зандгаўзэна]]», у матчы на [[кубак Нямеччыны па футболе|кубак Нямеччыны]] (3:0). 20 жніўня 2011 году Левандоўскі адкрыў лік сваім галам у новым сэзоне Бундэсьлігі ў матчы супраць «[[Нюрнбэрг (футбольны клюб)|Нюрнбэргу]]», «Барусія» атрымала перамогу зь лікам 2:0. У кастрычніку «Барусія» дасягнула 2 радку ў табліцы пасьля перамогі зь лікам 5:0 над «[[Кёльн (футбольны клюб)|Кёльнам]]», а Левандоўскі тады адзначыўся дублем&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20131021063906/http://www.goal.com/en-us/match/60749/borussia-dortmund-vs-fc-k%C3%B6ln/report Borussia Dortmund 5–0 Koln: Five-star champions move second in Bundesliga table]. Goal.com.&lt;/ref&gt;. 17 сьнежня перад зімовым перапынкам Левандоўскі двойчы адзначыўся і аддаў галявую перадачу [[Кевін Гроскройц|Кевіну Гроскройцу]] ў матчы супраць «[[Фрайбург (футбольны клюб)|Фрайбургу]]». У сувязі зь ягонай якасьцю гульні Робэрт быў названы найлепшым гульцом году ў Польшчы&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/news/fussball/intligen/startseite/561944/artikel_lewandowski-ist-polens-bester.html Lewandowski ist Polens Bester]. Kicker.&lt;/ref&gt;.

Пасьля зімовага перапынку 22 студзеня 2012 году «Барусія» ўшчэнт разьбіла «[[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбург]]» зь лікам 5:1, дасягнуўшы паводле пунктаў лідэра «[[Баварыя Мюнхэн|Баварыю]]», Левандоўскі двойчы забіў і дадаў на свой рахунак галявую перадачу на суайчыньніка [[Якуб Блашчыкоўскі|Якуба Блашчыкоўскага]]. 11 красавіка польскі нападнік забіў адзін гол у гульні супраць «Баварыі» ў Дортмундзе&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120621134711/http://www.guardian.co.uk/football/2012/apr/11/borussia-dortmund-bayern-munich-match-report Borussia Dortmund see off Bayern Munich to close on successive title]. The Guardian.&lt;/ref&gt;. У заключнай гульні сэзону ў фінале кубка Нямеччыны Левандоўскі зарабіў хет-трык у матчы супраць усё той жа «Баварыю» (5:2).

У новы сэзон Левандоўскі зьявіўся на пляцоўцы ў першым туры ў матчы супраць «[[Вэрдэр Брэмэн|Вэрдэру]]». Першы гол сэзону забіў 15 верасьня ў пераможным матчы супраць «[[Баер Левэркузэн|Баеру]]», які скончыўся зь лікам 3:0. Апасьля Робэрт усталяваў новы клюбны рэкорд, забіўчы пасьлядоўна ў 12 матчах лігі запар, апярэдзіўшы паводле гэтага паказчыку [[Фрыдгэльм Каніцка|Фрыдгэльма Каніцка]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160121212249/https://www.ruhrnachrichten.de/sport/bvb/19-Saisontreffer-BVB-Torjaeger-Lewandowski-ueberholt-Konietzka;art11635,1942266 BVB-Torjäger Lewandowski überholt Konietzka]. ruhrnachrichten.de.&lt;/ref&gt;. 24 красавіка 2013 году Левандоўскі стаў першым гульцом, які забіваў чатыры галы ў паўфінале [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]], дасягнуўшы гэтага паказчыку ў матчы супраць гішпанскага «[[Рэал Мадрыд|Рэалу]]» (4:1)&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2013/matches/round=2000350/match=2009608/postmatch/report/index.html#four+goal+lewandowski+shines Four-goal Lewandowski leaves Madrid reeling]. UEFA.&lt;/ref&gt;. 25 траўня ён браў удзел у фінал Лігі чэмпіёнаў, аднак «Барусія» трывала паразу зь лікам 2:1 ад «Баварыі».

Свой першы гол у [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2013—2014 гадоў|сэзоне 2013—2014 гадоў]] Робэрт забіў 10 жніўня ў браму «[[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбурга]]» ў першым матчы сэзону&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/liga/news/2013/0000264271.php Aubameyang hat-trick has Dortmund flying]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Увосень у Левандоўскага сапсаваліся адносіны з галоўным трэнэрам «Барусіі» [[Юрген Клёп|Юргенам Клёпам]], з-за жаданьня паляка перайсьці да табару супернікаў з «Баварыі», аднак нягледзячы на гэта Робэрт выходзіў на пляцоўку і забіваў мячы за дортмундзкі клюб. 1 лістапада ён аформіў свой адзіны хет-трык у сэзоне ў пераможным матчы супраць «[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарту]]» (6:1)&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/liga/news/2013/0000276334.php Lewandowski shines as Stuttgart hit for six]. Bundesliga.com.&lt;/ref&gt;. 3 студзеня Робэрт заключыў кантракт з «Баварыяй», паводле якога свае выступы за клюб ён пачаў з наступнага сэзону. 25 лютага 2014 году Робэрт двойчы забіў у Лізе чэмпіёнаў мячы ў браму «[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніту]]», стаўшы, такім чынам, найлепшым бамбардзірам «Барусіі» ў эўракубках, перавысіўшы рэкорд у 16 галоў [[Стэфан Шапюіза|Стэфана Шапюіза]]&lt;ref&gt;[http://sport.wp.pl/kat,1752,title,Lewandowski-najlepszym-strzelcem-BVB-w-Europie,wid,16433212,wiadomosc.html?ticaid=112450 Lewandowski najlepszym strzelcem BVB w Europie!]. sport.wp.pl.&lt;/ref&gt;. Сэзон Робэрт скончыў з паказчыкам 20 галоў у Бундэсьлізе, стаўшы найлепшым бамбардзірам нямецкага першынства.

=== «Баварыя» ===
[[Файл:CSKA-Bavaria (4).jpg|значак|У кашулі «Баварыі» падчас матчу [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]] супраць расейкага [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]].]]
Пра пераход польскага бамбардзіра стала вядома яшчэ ўвосень 2013 году. У студзені 2014 году Робэрт заключыў 5-гадовы кантракт зь мюнхэнскім клюбам. 9 ліпеня 2014 году ён быў прадстаўлены ў якасьці гульца «Баварыі», атрымаўшы кашулю з 9 нумарам, зь якой раней гуляў [[Марыё Манджукіч]], што сышоў у «[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]]». Яшчэ ў канцы ліпеня і пачатку жніўня Робэрт пачаў забіваць за новы клюб у перадсэзонных матчах. 13 жніўня 2014 году Робэрт дэбютаваў за «Баварыю» ў матчы на [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубак Нямеччыны]] супраць сваіх былых партнэраў з «Барусіі», аднак дортмундцы былі мацней зь лікам 2:0&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/d-supercup-fb-1/2014/1/2396815/spielbericht_borussia-dortmund-17_bayern-muenchen-14.html Aubameyang köpft BVB zum Supercup-Sieg]. Kicker&lt;/ref&gt;. 30 жніўня ў матчы другога туру супраць «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]» Левандоўскі ўпершыню адзначыўся за новы клюб у афіцыйных матчах, аднак гэта не дапамагло мюнхэнцам атрымаць перамогу&lt;ref&gt;[http://www.espnfc.us/german-bundesliga/story/2012895/bayern-munich-denied-win-as-schalke-claim-1-1-draw-in-alonso-debut Bayern Munich denied win as Schalke claim 1–1 draw in Alonso debut]. ESPN&lt;/ref&gt;.

21 кастрычніка Левандоўскі забіў свой першы гол у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лізе чэмпіёнаў]] за мюнхэнскую «Баварыю» ў гасьцявой гульні супраць «[[Рома Рым|Ромы]]», дзе немцы сьвяткавалі перамогу зь лікам 7:1&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/29362752 «Roma 1–7 Bayern Munich»]. BBC Sport. &lt;/ref&gt;. 1 лістапада ў супрацьстаяньні з «Барусіяй» гэтым разам у матчы нямецкай лігі Робэрт забіў гол, што дазволіла мюнхэнцам здабыць перамогу зь лікам 2:1 і падвысіць перавагу ў табліцы над бліжэйным супернікам на чатыры пункты. У сваім трэцім матчы сэзону супраць дортмундцаў 4 красавіка 2015 году Левандоўскі трапна пацэліў у браму на 36-й хвіліне, што дазволіла зноўку прыдбаць перамогу над канкурэнтам. 21 лютага 2015 году Левандоўскі забіў двойчы ў пераможным для «Баварыі» матчы ў гасьцёх супраць «[[Падэрборн-07 (футбольны клюб)|Падэрборна-07]]» (6:0), і, такім чынам, ён давёў колькасьць галоў на сваім рахунку ў Бундэсьлізе да дзесяці&lt;ref&gt;[http://www.supersport.com/football/germany/news/150221/Lewan_helps_Bayern_crush_Paderborn «Lewan helps Bayern crush Paderborn»]. Supersport.&lt;/ref&gt;. Футбаліст двойчы адзнычаўся ў першым тайме 21 красавіка, калі «Баварыя» перамагла «[[Порту (футбольны клюб)|Порту]]» з агульным лікам 7:4 і дасягнула паўфіналу Лігі чэмпіёнаў. Празь пяць дзён, пасьля таго як «[[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]]» трываў паразу ад мёнхэнглядбаскай «[[Барусія Мёнхэнглядбах|Барусіі]]», «Баварыя» стала чэмпіёнам краіны&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/32475479 «Bayern Munich: Pep Guardiola’s side win club's 25th German title»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Левандоўскі зноў забіў гол 28 красавіка, адкрыўшы лік у нічыйным матчы (1:1) ў паўфінале [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]] супраць «Барусіі» з Дортмунду, але ў дадатковы час сутыкнуўся ў паветры зь [[Мітчэл Лангерак|Мітчэлам Лангеракам]]&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/bayern-munich/story/2423774/arjen-robben-hurt-in-bayerns-lossrobert-lewandowski-concu «Arjen Robben hurt in Bayern’s loss, Robert Lewandowski concussed»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. У выніку гульня скончылася выбыцьцём «Баварыі» паводле вынікаў сэрыі пэнальці (0:2), і, што незвычайна, аніводная з чатырох спробаў не была рэалізаваная мюнхэнскім бокам на іхным уласным стадыёне&lt;ref&gt;[https://www.dw.com/en/dortmund-beat-bayern-in-shoot-out-drama-to-make-german-cup-final/a-18416115 «Dortmund beat Bayern in shoot-out drama to make German Cup final»]. Deutsche Welle.&lt;/ref&gt;. Не зважаючы на тое, што Левандоўскі працягваў гульню да ейнага сканчэньня, ён ня браў удзелу у стрэлах з 11-мэтровай кропкі. Пазьней выявілася, што ў ранейшым сутыкненьні паляк атрымаў пералом сківіцы і носу, а таксама страсеньне мозгу, праз што ён выбыў з дружыны прыблізна на тыдзень&lt;ref&gt;[https://www.polsatsport.pl/wiadomosc/2015-04-29/rzecznik-bayernu-lewandowski-ma-zlamana-kosc-szczeki-nosa-i-wstrzasnienie-mozgu/ «Rzecznik Bayernu: Lewandowski ma złamaną kość szczęki, nosa i wstrząśnienie mózgu»]. Polsat Sport.&lt;/ref&gt;. 12 траўня, гуляючы ў ахоўнай масцы, гулец дапамог свайму клюбу здабыць перамогу ў матчы ў адказ супраць «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёны]]», аднак агулам у двубоі лік склаў 3:5 на карысьць пірэнэйцаў. Забіўшы 17 галоў у 31 гульні, Левандоўскі стаў другім бамбардзірам сэзону Бундэсьлігі разам з таварышам [[Ар’ен Робэн|Ар’енам Робэнам]]&lt;ref&gt;[http://timesofindia.indiatimes.com/sports/football/top-stories/Injured-Meier-is-Germanys-top-scorer/articleshow/47402785.cms «Injured Meier is Germany’s top-scorer»]. The Times of India.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Robert Lewandowski Training FC Bayern München-2.jpg|значак|зьлева|На трэнаваньні з «Баварыяй» у 2015 годзе.]]
Свой другі сэзон Левандоўскі пачаў з матчу на [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубак Нямеччыны]], дзе быў заменены на 72-й хвіліне, а «Баварыя» трывала паразу ў сэрыі пэнальці. 14 жніўня, у стартавым матчы новага сэзону Бундэсьлігі, гулец забіў другі гол у пераможным матчы (5:0) супраць «[[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбургу]]»&lt;ref&gt;[http://www.goal.com/en-gb/match/bayern-m%C3%BCnchen-vs-hamburger-sv/2054191?ICID=HP_HN_HP_RI_1_1 «Bayern Munich 5–0 Hamburg: Bavarians begin Bundesliga campaign in ominous fashion»]. Goal.&lt;/ref&gt;. 22 верасьня 2015 году Левандоўскі ўсталяваў рэкорд Бундэсьлігі, зьявіўшыся на пляцоўцы з замены, калі «Баварыя» яшчэ саступала «Вольфсбургу» зь лікам 0:1, і забіўшы пяць галоў за 8 хвілін і 59 сэкунд. Ён быў узнагароджаны чатырма сэртыфікатамі [[Кніга рэкордаў Гінэса|Кнігі рэкордаў Гінэса]] за такі вынік&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/football/34979052 «Robert Lewandowski receives awards for five-goal feat»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Праз чатыры дні ён двойчы пацэліў у браму у матчы супраць «[[Майнц (футбольны клюб)|Майнцу]]» (0:3), і ягоны першы гол зь іх стаў 100-ы голам Бундэсьлізе на 168-й гульні, што сталася рэкордам нямецкага першынства для замежнага футбаліста. Паляк таксама зарабіў 10 галоў на свой рахунак у пачатковых 7 матчах розыгрышу, то бок такі вынік раней здабываў у Нямеччыне толькі [[Герд Мюлер]]. 29 верасьня спартовец адзначыўся хет-трыкам у матчы Лігі чэмпіёнаў супраць харвацкага «[[Дынама Загрэб|Дынама]]» (5:0), то бок забіўшы дзесяць галоў у трох гульнях за тыдзень. Празь пяць дзён ён дадаў яшчэ два трапныя стрэлы ў пераможным матчы супраць дортмундзкай «Барусіі», які скончыўся зь лікам 5:1. 11 студзеня гулец разьмесьціўся на чацьвертым месцы ў сьпісе прэтэндэнтаў на [[Залаты мяч]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20151021220908/http://www.fifa.com/ballon-dor/news/y=2015/m=10/news=men-s-football-shortlists-for-fifa-ballon-d-or-2015-revealed-2719188.html «Men’s Football shortlists for FIFA Ballon d’Or 2015 revealed»]. FIFA.&lt;/ref&gt;. 19 сакавіка 2016 году Левандоўскі забіў адзіны гол у пераможным матчы (1:0) супраць «[[Кёльн (футбольны клюб)|Кёльну]]», здабыўшы 25 пункт на рахунак сваіх галоў, што было ягоным новым асабістым рэкордам за часам нямецкага этапу кар’еры. У Лізе чэмпіёнаў клюб зноўку саступіў у паўфінале, і нават гол Левандоўскага ў матчы ў адказ не дапамог немцаў прасунуцца далей. 7 траўня гулец двойчы адзначыўся ў матчы супраць «[[Інгальштат-04 (футбольны клюб)|Інгальштату-04]]» (2:1) і здабыў клюбу, такім чынам, чарговае чэмпіёнства. Сэзон спартовец скончыў найлепшым барбардзірам Бундэсьлігі. Пры гэтым, маючы на рахунку 30 галоў, ён стаў першым замежнікам, якому скарылася такая лічба галоў, і першым гульцом з [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 1976—1977 гадоў|сэзону 1976—1977 гадоў]], які здолеў дасягнуць такой колькасьці трапных стрэлаў. 

Як па завядзёнцы новы сэзон у Бундэсьлізе нападнік зноў пачаў з галоў, тройчы патрапіўшы ў браму «[[Вэрдэр Брэмэн|Вэрдэра]]» (6:0). 13 сьнежня Левандоўскі склаў новую дамову з «Баварыяй», працягнуўшы знаходжаньне ў дружыне да 2021 году&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2016/12/press-release-robert-lewandowski-extends-contract «Lewandowski extends stay at Bayern»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. 11 сакавіка 2017 году Левандоўскі запісаў на свой рахунак 100 гол у кашулі «Баварыі» ў сваім 137-м матчы за клюб, двойчы забіўшы ў матчы супраць франкфурцкага «[[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахта]]» (3:0). Ён скончыў сэзон з 42 галамі у 47 матчах ува ўсіх турнірах&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/news/fussball/bundesliga/startseite/d-supercup-fb-1/2016/1/3303617/spielbericht_borussia-dortmund-17_bayern-muenchen-14.html «Im zweiten Anlauf: Vidal beschert Bayern den ersten Titel»]. Kicker.&lt;/ref&gt;. [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2017—2018 гадоў|Сэзон 2017—2018 гадоў]] пачаўся з таго, што «Баварыя» здабыла Супэркубак Нямеччыны ў сустрэчы з дортмундзкай «Барусіяй». Левандоўскі забіў першы гол баварцаў, але асноўны час матчу скончыўся зь лікам 2:2. Па дадатковым часе пераможцы не было выяўлена. Левандоўскі, зноў жа, забіў першы гол дружыны з сэрыі пэнальці, у якой «Баварыя» атрымала перамогу зь лікам 5:4&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/borussia-dortmund-bayern-munich-supercup-line-ups-and-statistics-456360.jsp «Bayern Munich beat Dortmund on penalties to retain Supercup»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 13 сьнежня, у матчы лігі супраць «Кёльну», Левандоўскі забіў адзіны гол у гульні, які дазволіў яму трапіць у дзясятку бамбардзіраў Бундэсьлігі ўсіх часоў&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/robert-lewandowski-into-top-10-on-the-bundesliga-s-all-time-goalscoring-list-464867.jsp «Robert Lewandowski moves into the top 10 on the Bundesliga’s all-time goalscoring list»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Праз некалькі месяцаў, у матчы 22 туру нападнік зноўку трапна пацэліў у браму суперніка, якім тым разам быў «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]», і паўтарыў рэкорд у 11 хатніх гульнях запар, у якіх адзначаўся голам. Такі рэкорд у свой час усталяваў тагачасны галоўны трэнэр «Баварыі» [[Юп Гайнкес]]&lt;ref&gt;[https://amp.marca.com/en/football/international-football/2018/02/10/5a7f3d72e2704eee108b459f.html «Robert Lewandowski equals record of scoring in 11 successive home games»]. Marca.&lt;/ref&gt;. Далей зьдзейсьніў хет-трык у матчы супраць «Гамбургу», які скончыўся зь лікам 6:0. У тым жа матчы ён змарнаваў пэнальці, упершыню ў кашулі «Баварыі»&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/amp/football/news/11881/11285045/bundesliga-round-up-robert-lewandowski's-hat-trick-edges-bayern-munich-closer-to-the-title «Bundesliga round-up: Robert Lewandowski’s hat-trick edges Bayern Munich closer to the title»]. Sky sports.&lt;/ref&gt;. 11 лютага 2018 году гулец быў абраны футбалістам Польшчы ўжо ў сёмы раз запар. 22 лютага ён звольніў свайго шматгадовага агента Цэзара Кучарскага і наняў вядомага спэцыяліста Піні Загаві. Паводле чутак, гэтая справа чынілася дзеля пераходу ўлетку да мадрыдзкага «[[Рэал Мадрыд|Рэалу]]»&lt;ref&gt;[https://global.espn.com/football/bayern-munich/story/3393508/robert-lewandowski-splits-from-agent-amid-real-madrid-links-sources «Robert Lewandowski splits from agent amid Real Madrid links — sources»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. 24 лютага 2018 году ён правёў свой 250-ы матч ў Бундэсьлізе&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2018/02/news-in-brief-240218 «Coman sustains capsular injury»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. Сэзон Левандоўскі скончыў як найлепшы галеадор лігі, маючы на рахунку 29 трапных стрэлаў.

1 жніўня, пасьля летніх чутак, генэральны дырэктар «Баварыі» [[Карл-Гайнц Румэніге]] пацьвердзіў у інтэрвію, што Левандоўскі застанецца ў клюбе&lt;ref&gt;[http://www.skysports.com/football/news/11890/11456519/robert-lewandowski-is-not-for-sale-at-any-price-says-bayern-munich-chief-executive «Robert Lewandowski is not for sale at any price, says Bayern Munich chief executive»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. 12 жніўня Левандоўскі запісаў на свой рахунак першы ў гісторыі хет-трык у Супэркубку Нямеччыны, дзе зьнішчыў поруч з таварышамі франфурцкі «Айнтрахт» зь лікам 0:5. Такім чынам, «Баварыя» здабыла гэты тытул у рэкордны сёмы раз&lt;ref&gt;[https://www.dw.com/en/robert-lewandowski-hat-trick-leads-bayern-munich-to-super-cup-win/a-45054001 «Robert Lewandowski hat trick leads Bayern Munich to Super Cup win»]. Deutsche Welle.&lt;/ref&gt;. Гулец да таго ж стаў галоўным бамбардзірам у гісторыі гэтага нямецкага кубку&lt;ref&gt;[http://www.worldfootball.net/alltime_goalgetter/supercup/tore/1/ «All-time top goalscorers»]. World Football.&lt;/ref&gt;. 27 лістапада паляк стаў трэцім гульцом пасьля [[Ліянэль Мэсі|Ліянэля Мэсі]] і [[Руўд ван Ністэльрой|Руўда ван Ністэльроя]], які забіў 50 галоў у розыгрышах Лігі чэмпіёнаў, двойчы пацэліўшы мяч у матчы супраць «[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфікі]]» (5:1). На такі здабытак гульцу спатрэбілася ўсяго 77 матчаў&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/lewandowski-3rd-fastest-to-50-champions-league-goals-after-messi-va-nistelrooy-517997.jsp «Robert Lewandowski becomes third-fastest player after Lionel Messi and Ruud van Nistelrooy to reach 50 UEFA Champions League goals»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 9 лютага 2019 году Левандоўскі забіў гол у пераможным матчы супраць «Шальке-04» (3:1) і стаў першым гульцом, які здабыў 100 галоў на [[Альянц-Арэна|Альянц-Арэне]]. У сакавіку 2019 году нападнік пераўзышоў рэкорд [[Кляўдыё Пісара]] паводле колькасьці забітых галоў замежнікамі ў Бундэсьлізе. Двойчы папакутаваў ад бамбардзіра «Вольфсбург», прапусьціўшы ў выніку 6 мячоў&lt;ref&gt;[https://bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-wolfsburg-live-line-ups-stats-james-rodriguez-lewandowski-brooks-2804 «Bayern Munich thump Wolfsburg to go top on historic afternoon for Robert Lewandowski»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Левандоўскі скончыў [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2018—2019 гадоў|сэзон 2018—2019 гадоў]] як найлепшы бамбардзір Бундэсьлігі ў чацьверты раз, здабыўшы гэтым разам 22 галы&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-s-robert-lewandowski-claims-bundesliga-topscorer-prize-for-fourth-time-4597 «Bayern Munich’s Robert Lewandowski claims Bundesliga topscorer prize for fourth time»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:2019147200143 2019-05-27 Fussball 1.FC Kaiserslautern vs FC Bayern München - Sven - 1D X MK II - 2462 - B70I0762 (cropped) (cropped).jpg|значак|Робэрт Левандоўскі ў матчы за «Баварыю» ў 2019 годзе.]]
12 жніўня Левандоўскі забіў свой першы гол у сэзоне, калі «Баварыя» перамогла котбускі «[[Энэргі Котбус|Энэргі]]» зь лікам 3:1 у першым раўндзе нямецкага кубка. Праз чатыры дні ён забіў два мячы ў дэбютным матчы дружыны ў [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2019—2020 гадоў|сэзоне 2019—2020 гадоў]] супраць «[[Гэрта Бэрлін|Гэрты]]». Зважаючы на гэта, футбаліст усталяваў рэкорд Бундэсьлігі, адзначаючыся на адкрыцьці сэзону пяць гадоў запар&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2019/08/lewandowski-sets-record «Lewandowski sets record»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. Затым 24 жніўня ён здабыў хет-трык у гасьцявой сустрэчы з «Шальке-04», калі «чырвоныя» сьвяткавалі перамогу зь лікам 3:0&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/matchreports/2019/08/match-report-bundesliga-md2-fc-schalke-04-v-fc-bayern-240819 «Lewy the hero as Reds give Schalke the blues»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. 29 жніўня Левандоўскі падоўжыў кантракт з «Баварыяй», падпісаўшыся з клюбам да 2023 году&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2019/08/robert-lewandowski-extends-stay-at-fc-bayern-through-2023 «Robert Lewandowski extends stay at FC Bayern through 2023»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. 18 верасьня паляк улучыў мяч у браму суперніка ў 200 раз у кашулі «Баварыі», адзначыўшыся у пераможным матчы Лігі чэмпіёнаў супраць сэрбскай «[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвены Зьвезды]]» зь лікам 3:0&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2019/09/fc-bayern-send-signal-to-other-teams-champions-league-red-star-belgrade «FC Bayern send 'signal to other teams'»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. У тым жа месяцы па сканчэньні шасьці матчаў гулец ужо меў на рахунку 10 галоў, што аніколі ня мела месца ў Бундэсьлізе. Гулец усьцяж трываў моцны тэмп і пацэльваў мячы ў розных розыгрышах, у якіх брала ўдзел ягоная каманда. 14 жніўня 2020 году ён паўдзельнічаў сваім голам у зьнішчэньні «Барсэлёны» ў чвэрцьфінале Лігі чэмпіёнаў зь лікам 8:2, які ладзіўся ў Партугаліі&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/football/barcelona-vs-bay-munich/426065 «Barcelona 2—8 Bayern Munich: Bayern decimate Barca to reach Champions League semi-finals»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. Гулец таксама адзначыўся ў матчы паўфіналу супраць «[[Алімпік Ліён|Ліёну]]». Ягоная эўрапейская галявая сэрыя скончылася, калі 23 жніўня ён ня здолеў пацэліць у фінальным матчы Лігі чэмпіёнаў супраць «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]». Тым ня менш, «Баварыя» перамагла францускі клюб (1:0), і, такім чынам, Левандоўскі ўпершыню здабыў тытул пераможцы гэтага турніру&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/report?gameId=573698 «Bayern Munich beat Paris Saint-Germain to win Champions League»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. Паляк таксама стаў другім гульцом у гісторыі, які здабыў [[эўрапейскі трэбл]] і пры гэтым стаўся найлепшым бамбардзірам ува ўсіх трох турнірах, паўтараючы дасягненьне [[Ёган Кройф|Ёгана Кройфа]], які той зрабіў з «[[Аякс Амстэрдам|Аяксам]]» у сэзоне 1971—1972 гадоў&lt;ref&gt;[https://us.marca.com/claro/futbol/champions-league/2020/08/22/5f411a2b22601da0078b45e7.html «El récord de Cruyff que podría alcanzar Lewandowski de ganar la Champions»]. Marca.&lt;/ref&gt;. [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2020—2021 гадоў|Сэзон 2020—2021 гадоў]] футбаліст пачаў зь перамог клюбу як ў Супэркубку Эўропы, гэтак і Супэркубку Нямеччыны. 4 кастрычніка ён забіў усе чатыры мячы сваёй дружыны ў пераможным матчы супраць «Гэрты» (4:3)&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-hertha-berlin-live-line-ups-stats-lewandowski-davies-cunha-13075 «Robert Lewandowski scores four as Bayern Munich edge Hertha Berlin»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 24 кастрычніка ён здабыў хет-трык у матчы супраць «Айнтрахту», які скончыўся зь лікам 5:0. Гэтым нападнік учыніў сябе першым гульцом у Бундэсьлізе, які забіў дзесяць галоў у пяці матчах&lt;ref&gt;[https://www.goal.com/en-in/news/lewandowski-sets-new-bundesliga-goal-record-as-bayern-munich/luwxu4p2hur51iceo14k7a138 «Lewandowski sets new Bundesliga goal record as Bayern Munich thrash Eintracht Frankfurt»]. Goal.&lt;/ref&gt;. 16 сьнежня галеадор адзначыўся ў матчы супраць «Вольфсбурга», стаўшы трэцім гульцом, які перасягнуў мяжу ў 250 галоў у Бундэсьлізе пасьля Герда Мюлера і [[Кляўс Фішэр|Кляўса Фішэра]]&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/55289392 «Bayern Munich 2–1 VfL Wolfsburg»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. У лютым 2021 году гулец здабыў з клюбам перамогу ў [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбным чэмпіянаце сьвету]], выгуляўшы ў мэксыканскага «[[УАНЛ Тыгрэс Мантэрэй|ЎАНЛ Тыгрэса]]». 6 сакавіка ён здабыў свой 12-ы хет-трык у Бундэсьлізе ў матчы супраць дортмундзкай «Барусіі» (4:2), а 20 сакавіка на ягоным рахунку зьвіўся ўжо 13 хет-трык калі «Баварыя» выгуляла ў «[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарта]]» (4:0)&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2021/03/5-facts-on-lewandowskis-hat-trick-against-stuttgart «5 facts on Lewandowski’s hat-trick against Stuttgart»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. Напрыканцы сакавіка гулец атрымаў траўму і быў вымушаны прапусьціць чвэрцьфінальныя матчы Лігі чэмпіёнаў, дзе «чырвоны» трывалі паразу паводле вынікаў двубою ад францускага ПСЖ. У красавіку нападнік вярнуўся да табару і адзначыўся ў матчы супраць «Майнцу» (2:1), які скончыўся паразай баварцаў. 8 траўня ён здабыў свой 14-ы хет-трык у нямецкім першынстве ў пераможным спатканьні зь мёнхэнглядбаскай «Барусіяй» (6:0)&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-borussia-monchengladbach-live-line-ups-stats-lewandowski-sane-15728 «Robert Lewandowski closes in on history as Bayern Munich celebrate title by thrashing Borussia Mönchengladbach»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 22 траўня ён парушыў рэкорд Герда Мюлера ў 40 галоў за сэзон, які той усталяваў у розыгрышы [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 1971—1972 гадоў|1971—1972 гадоў]], адзначыўшыся на 90-й хвіліне матчу супраць «[[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбургу]]» (5:2) у 41-й раз за сэзон&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/robert-lewandowski-breaks-gerd-muller-40-goal-record-bayern-munich-15979 «Robert Lewandowski sets new 41-goal league record for Bayern Munich»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Гэты матч быў апошнім у каляндары сэзону для «Баварыі». Дзякуючы гэтаму гульца нарэшце скарылася «[[Залатая буца]]»&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/bayern-munich-gerbayern_munich/story/4385575/bayern-munichs-robert-lewandowski-breaks-gerd-mullers-bundesliga-goals-record «Robert Lewandowski beats Cristiano Ronaldo, Lionel Messi to European Golden Shoe»]. ESPN.&lt;/ref&gt;.

== Кар’ера ў зборнай ==
У [[Зборная Польшчы па футболе|нацыянальнай зборнай Польшчы]] дэбютаваў 10 верасьня 2009 году ў матчы супраць [[зборная Сан-Марына па футболе|Сан-Марына]] (2:0)&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090405151255/http://www.pzpn.pl/mecz.php?id=4633 PZPN.PL — Oficjalny Serwis Polskiego Futbolu]. pzpn.pl&lt;/ref&gt;, Левандоўскі выйшаў на 59 хвіліне замест [[Марэк Саганоўскі|Марэка Саганоўскага]], а на 67 хвіліне адзначыўся забітым голам. На [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2012 году|Эўра-2012]] забіў першы гол турніра, але зборная Польшчы ня здолела прайсьці ў чвэрцьфінал.

== Дасягненьні ==
'''«Лех»''':
* [[Чэмпіянат Польшчы па футболе|Чэмпіён Польшчы]]: 2010
* Уладальнік [[Кубак Польшчы па футболе|Кубка Польшчы]]: 2009
* Уладальнік [[Супэркубак Польшчы па футболе|Супэркубка Польшчы]]: 2009

'''«Барусія»''':
* [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Чэмпіён Нямеччыны]]: 2011, 2012
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2012
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2013

'''«Баварыя»''':
* [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Чэмпіён Нямеччыны]]: 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2016, 2019, 2020
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2016, 2017, 2018, 2020, 2021
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2020
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2020
* Пераможца [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2020

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* [http://www.bvb.de/?%81%9D%5C%1B%E7%F4%9D%2Ao%EE%8D%9B Профіль на афіцыйным сайце «Барусіі» Дортмунд]
* [https://web.archive.org/web/20120426172209/http://www.transfermarkt.co.uk/en/robert-lewandowski/leistungsdaten-detail/spieler_38253.html Статыстыка ў Бундэсьлізе]
* [http://www.sports.ru/tags/5899346.html Профіль] на Sports.ru

{{Склад ФК «Баварыя» Мюнхэн}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Левандоўскі ў складзе [[Зборная Польшчы па футболе|зборнай Польшчы]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Польшча}};
|Польшча на ЧЭ-2012
|Польшча на ЧЭ-2016
|Польшча на ЧС-2018
|Польшча на ЧЭ-2020
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Левандоўскі, Робэрт}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Варшаве]]
[[Катэгорыя:Польскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Польшчы]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Зьніч» Прушкаў]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лех» Познань]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Барусія» Дортмунд]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Баварыя» Мюнхэн]]</text>
      <sha1>5jq2fyjvakdf8shk9rklynj77zmw2fy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331693</id>
      <parentid>2331692</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T23:03:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* «Баварыя» */ стыль</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49904" xml:space="preserve">{{Футбаліст
|Імя                  = Робэрт Левандоўскі
|клюб                 = [[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]
|нумар                = 9
|гады                 = 2006—2008&lt;br/&gt;2008—2010&lt;br/&gt;2010—2014&lt;br/&gt;2014—
|клюбы                = [[Зьніч Прушкаў|Зьніч]]&lt;br/&gt;[[Лех Познань|Лех]]&lt;br/&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;br/&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]
|гульні(галы)         = 32 (21)&lt;br/&gt;58 (32)&lt;br/&gt;131 (74)&lt;br/&gt;252 (238)
|нац гады             = 2008—
|нац зборная          = {{Футбол Польшча|няма}}
|нац гульні(галы)     = 129 (75)
|абнаўленьне(клюб)    = 14 траўня 2022
|абнаўленьне(зборная) = 29 сакавіка 2022
}}
'''Робэрт Левандоўскі''' ({{мова-pl|Robert Lewandowski}}; нарадзіўся 21 жніўня 1988 году, [[Варшава]], [[Польшча]]) — польскі футбаліст, які выступае за [[Гішпанія|гішпанскую]] «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёну]]» й [[Зборная Польшчы па футболе|нацыянальную зборную Польшчы]] на пазыцыі нападніка. Маючы на сваім рахунку больш за 70 мячоў за нацыянальную зборную, ёсьць найлепшым бамбардзірам за ейную гісторыю. Левандоўскага вылучае добрае абіраньне пазыцыі на поле, тэхніку і галявыя здольнасьці, дзякуючы чаму ён лічыцца адным з найлепшых нападнікаў усіх часоў, а таксама адным з самых пасьпяховых гульцоў у гісторыі [[Бундэсьліга|Бундэсьлігі]]. Ён гульнявую кар’еру вынікова цэліў у браму супернікаў больш за 600 разоў. Рэкордную колькасьць разоў абіраўся найлепшым футбалістам Польшчы.

== Клюбная кар’ера ==
=== Раньнія гады ===
Трэніраваўся ў моладзевай камандзе «[[Партызан Лешна|Партызан]]» з гораду [[Лешна (Польшча)|Лешна]], дзе працаваў ягоны бацька&lt;ref&gt;[http://www.youtube.com/watch?v=Q0cCVl0VpS0 Kulisy Sportu — Robert Lewandowski pt.1/3]&lt;/ref&gt;. Да 2004 году выступаў за варшаўскую «[[Варсовія Варшава|Варсовію]]». Пасьля выступаў за варшаўскія клюбы «Дэльта» й «Легія-2». Летам 2006 году перайшоў у «[[Зьніч Прушкаў|Зьніч]]» з гораду [[Прушкаў|Прушкава]]. У [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 2007—2008 гадоў|сэзоне 2007—2008 гадоў]] стаў найлепшым бамбардзірам другой лігі чэмпіянату Польшчы забіўшы 21 гол у 32 матчах&lt;ref&gt;[http://www.90minut.pl/wystepy.php?id=7835&amp;id_sezon=71 Robert Lewandowski]. 90minut.pl&lt;/ref&gt;.

=== «Лех» ===
У ліпені 2008 году падпісаў пяцігадовы кантракт з познанскім «[[Лех Познань|Лехам]]»&lt;ref&gt;[http://ekstraklasa.wp.pl/kat,32288,title,Lewandowski-zagra-w-Lechu,wid,10050844,wiadomosc.html?ticaid=194fc Lewandowski zagra w Lechu]&lt;/ref&gt;. Клюб за яго заплаціў 1,5 млн [[злоты|польскіх злотых]]. У Экстраклясе дэбютаваў 8 жніўня 2008 году ў хатнім матчы супраць «[[ГКС Бэлхатаў|Бэлхатаў]]» (2:3)&lt;ref&gt;[http://www.90minut.pl/mecz.php?id_mecz=515860 Lech Poznań 2-3 GKS Bełchatów]. 90minut.pl&lt;/ref&gt;, у гэтым матчы Левандоўскі забіў гол на 67 хвіліне.

Робэрт Левандоўскі зьвярнуў на сябе ўвагу эўрапейскіх клюбаў, ім цікавіліся [[Масква|маскоўскі]] [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]]&lt;ref&gt;[http://www.dynamomania.com/news/77411-levandovski-ne-pereydet-v-tsska Левандовский не перейдет в ЦСКА]. dynamomania.com&lt;/ref&gt;, [[Ангельшчына|ангельскі]] «[[Ўэст Бромўіч Альбіён]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/england/news/55323.html Р.Левандовский не перейдет в ВБА]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[дортмунд]]зская «[[Барусія Дортмунд|Барусія]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/germany/news/56569.html Р. Левандовский интересен Дортмунду]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[Нідэрлянды|галяндзкі]] «[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/netherlands/news/60695.html «Фейеноорд» хочет купить Левандовски. Не Мариуша]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[Санкт-Пецярбург|піцерскі]] «[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/russia/news/71053.html Р. Левандовский перейдет в «Зенит»?] football.ua&lt;/ref&gt; і [[данецк]]і «[[Шахтар Данецк|Шахтар]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/ukraine/news/75117.html «Лех» отказал «Шахтёру»]. football.ua&lt;/ref&gt;.

Робэрт Левандоўскі стаў тварам папулярнай кампутарнай гульні [[FIFA 10]] у Польшчы разам з ангельцам [[Ўэйн Руні|Ўэйнам Руні]]. У сьнежні 2009 году польскае выданьне «Piłka Nożna» прызнала Робэрта Левандоўскага найлепшым гульцом чэмпіянату Польшчы&lt;ref&gt;[http://www.terrikon.dn.ua/posts/37926 Мариуш Левандовский — игрок года в Польше]. terrikon.dn.ua&lt;/ref&gt;.

=== «Барусія» ===
[[Файл:Robert Lewandowski 2013 in Wilhelmshaven.jpeg|значак|зьлева|Левандоўскі ў матчы 2013 году, дзе абараняў жоўта-чорныя колеры «Барусіі».]]
19 траўня 2010 году стала вядома, што Робэрт прайшоў мэдычнае абсьледаваньне ў «Барусіі», а 11 чэрвеня таго ж году ён падпісаў чатырохгадовы кантракт зь нямецкім клюбам&lt;ref&gt;[http://www.focus.de/sport/fussball/bundesliga1/bundesliga-dortmund-macht-lewandowski-transfer-perfekt_aid_518537.html Dortmund macht Lewandowski-Transfer perfekt]. focus.de&lt;/ref&gt;. Сума трансфэру лічыцца роўнай каля 4,5 млн эўра&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120330155229/http://www.imscouting.com/global-news-article/Borussia-Dortmund-striker-Robert-Lewandowski-hits-double-as-Poland-beat-Ivory-Coast-/12139/ Borussia Dortmund striker Robert Lewandowski hits double as Poland beat Ivory Coast]. Global news&lt;/ref&gt;. 19 верасьня ён забіў свой першы гол у [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], у пераможным матчы супраць «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]», які скончыўся зь лікам 3:1&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20121109220519/http://soccernet.espn.go.com/match?id=297229 Schalke 04 1-3 Borussia Dortmund]. ESPN FC.&lt;/ref&gt;.

У [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2011—2012 гадоў|сэзоне 2011—2012 гадоў]], праз траўму [[Люкас Барыяс|Люкаса Барыяса]], Робэрт трапіў у асноўны склад клюбу да зімовага перапынку. Нападнік забіў два галы ў браму «[[Зандгаўзэн (футбольны клюб)|Зандгаўзэна]]», у матчы на [[кубак Нямеччыны па футболе|кубак Нямеччыны]] (3:0). 20 жніўня 2011 году Левандоўскі адкрыў лік сваім галам у новым сэзоне Бундэсьлігі ў матчы супраць «[[Нюрнбэрг (футбольны клюб)|Нюрнбэргу]]», «Барусія» атрымала перамогу зь лікам 2:0. У кастрычніку «Барусія» дасягнула 2 радку ў табліцы пасьля перамогі зь лікам 5:0 над «[[Кёльн (футбольны клюб)|Кёльнам]]», а Левандоўскі тады адзначыўся дублем&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20131021063906/http://www.goal.com/en-us/match/60749/borussia-dortmund-vs-fc-k%C3%B6ln/report Borussia Dortmund 5–0 Koln: Five-star champions move second in Bundesliga table]. Goal.com.&lt;/ref&gt;. 17 сьнежня перад зімовым перапынкам Левандоўскі двойчы адзначыўся і аддаў галявую перадачу [[Кевін Гроскройц|Кевіну Гроскройцу]] ў матчы супраць «[[Фрайбург (футбольны клюб)|Фрайбургу]]». У сувязі зь ягонай якасьцю гульні Робэрт быў названы найлепшым гульцом году ў Польшчы&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/news/fussball/intligen/startseite/561944/artikel_lewandowski-ist-polens-bester.html Lewandowski ist Polens Bester]. Kicker.&lt;/ref&gt;.

Пасьля зімовага перапынку 22 студзеня 2012 году «Барусія» ўшчэнт разьбіла «[[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбург]]» зь лікам 5:1, дасягнуўшы паводле пунктаў лідэра «[[Баварыя Мюнхэн|Баварыю]]», Левандоўскі двойчы забіў і дадаў на свой рахунак галявую перадачу на суайчыньніка [[Якуб Блашчыкоўскі|Якуба Блашчыкоўскага]]. 11 красавіка польскі нападнік забіў адзін гол у гульні супраць «Баварыі» ў Дортмундзе&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120621134711/http://www.guardian.co.uk/football/2012/apr/11/borussia-dortmund-bayern-munich-match-report Borussia Dortmund see off Bayern Munich to close on successive title]. The Guardian.&lt;/ref&gt;. У заключнай гульні сэзону ў фінале кубка Нямеччыны Левандоўскі зарабіў хет-трык у матчы супраць усё той жа «Баварыю» (5:2).

У новы сэзон Левандоўскі зьявіўся на пляцоўцы ў першым туры ў матчы супраць «[[Вэрдэр Брэмэн|Вэрдэру]]». Першы гол сэзону забіў 15 верасьня ў пераможным матчы супраць «[[Баер Левэркузэн|Баеру]]», які скончыўся зь лікам 3:0. Апасьля Робэрт усталяваў новы клюбны рэкорд, забіўчы пасьлядоўна ў 12 матчах лігі запар, апярэдзіўшы паводле гэтага паказчыку [[Фрыдгэльм Каніцка|Фрыдгэльма Каніцка]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160121212249/https://www.ruhrnachrichten.de/sport/bvb/19-Saisontreffer-BVB-Torjaeger-Lewandowski-ueberholt-Konietzka;art11635,1942266 BVB-Torjäger Lewandowski überholt Konietzka]. ruhrnachrichten.de.&lt;/ref&gt;. 24 красавіка 2013 году Левандоўскі стаў першым гульцом, які забіваў чатыры галы ў паўфінале [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]], дасягнуўшы гэтага паказчыку ў матчы супраць гішпанскага «[[Рэал Мадрыд|Рэалу]]» (4:1)&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2013/matches/round=2000350/match=2009608/postmatch/report/index.html#four+goal+lewandowski+shines Four-goal Lewandowski leaves Madrid reeling]. UEFA.&lt;/ref&gt;. 25 траўня ён браў удзел у фінал Лігі чэмпіёнаў, аднак «Барусія» трывала паразу зь лікам 2:1 ад «Баварыі».

Свой першы гол у [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2013—2014 гадоў|сэзоне 2013—2014 гадоў]] Робэрт забіў 10 жніўня ў браму «[[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбурга]]» ў першым матчы сэзону&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/liga/news/2013/0000264271.php Aubameyang hat-trick has Dortmund flying]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Увосень у Левандоўскага сапсаваліся адносіны з галоўным трэнэрам «Барусіі» [[Юрген Клёп|Юргенам Клёпам]], з-за жаданьня паляка перайсьці да табару супернікаў з «Баварыі», аднак нягледзячы на гэта Робэрт выходзіў на пляцоўку і забіваў мячы за дортмундзкі клюб. 1 лістапада ён аформіў свой адзіны хет-трык у сэзоне ў пераможным матчы супраць «[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарту]]» (6:1)&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/liga/news/2013/0000276334.php Lewandowski shines as Stuttgart hit for six]. Bundesliga.com.&lt;/ref&gt;. 3 студзеня Робэрт заключыў кантракт з «Баварыяй», паводле якога свае выступы за клюб ён пачаў з наступнага сэзону. 25 лютага 2014 году Робэрт двойчы забіў у Лізе чэмпіёнаў мячы ў браму «[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніту]]», стаўшы, такім чынам, найлепшым бамбардзірам «Барусіі» ў эўракубках, перавысіўшы рэкорд у 16 галоў [[Стэфан Шапюіза|Стэфана Шапюіза]]&lt;ref&gt;[http://sport.wp.pl/kat,1752,title,Lewandowski-najlepszym-strzelcem-BVB-w-Europie,wid,16433212,wiadomosc.html?ticaid=112450 Lewandowski najlepszym strzelcem BVB w Europie!]. sport.wp.pl.&lt;/ref&gt;. Сэзон Робэрт скончыў з паказчыкам 20 галоў у Бундэсьлізе, стаўшы найлепшым бамбардзірам нямецкага першынства.

=== «Баварыя» ===
[[Файл:CSKA-Bavaria (4).jpg|значак|У кашулі «Баварыі» падчас матчу [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]] супраць расейкага [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]].]]
Пра пераход польскага бамбардзіра стала вядома яшчэ ўвосень 2013 году. У студзені 2014 году Робэрт заключыў 5-гадовы кантракт зь мюнхэнскім клюбам. 9 ліпеня 2014 году ён быў прадстаўлены ў якасьці гульца «Баварыі», атрымаўшы кашулю з 9 нумарам, зь якой раней гуляў [[Марыё Манджукіч]], што сышоў у «[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]]». Яшчэ ў канцы ліпеня і пачатку жніўня Робэрт пачаў забіваць за новы клюб у перадсэзонных матчах. 13 жніўня 2014 году Робэрт дэбютаваў за «Баварыю» ў матчы на [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубак Нямеччыны]] супраць сваіх былых партнэраў з «Барусіі», аднак дортмундцы былі мацней зь лікам 2:0&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/d-supercup-fb-1/2014/1/2396815/spielbericht_borussia-dortmund-17_bayern-muenchen-14.html Aubameyang köpft BVB zum Supercup-Sieg]. Kicker&lt;/ref&gt;. 30 жніўня ў матчы другога туру супраць «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]» Левандоўскі ўпершыню адзначыўся за новы клюб у афіцыйных матчах, аднак гэта не дапамагло мюнхэнцам атрымаць перамогу&lt;ref&gt;[http://www.espnfc.us/german-bundesliga/story/2012895/bayern-munich-denied-win-as-schalke-claim-1-1-draw-in-alonso-debut Bayern Munich denied win as Schalke claim 1–1 draw in Alonso debut]. ESPN&lt;/ref&gt;.

21 кастрычніка Левандоўскі забіў свой першы гол у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лізе чэмпіёнаў]] за мюнхэнскую «Баварыю» ў гасьцявой гульні супраць «[[Рома Рым|Ромы]]», дзе немцы сьвяткавалі перамогу зь лікам 7:1&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/29362752 «Roma 1–7 Bayern Munich»]. BBC Sport. &lt;/ref&gt;. 1 лістапада ў супрацьстаяньні з «Барусіяй» гэтым разам у матчы нямецкай лігі Робэрт забіў гол, што дазволіла мюнхэнцам здабыць перамогу зь лікам 2:1 і падвысіць перавагу ў табліцы над бліжэйным супернікам на чатыры пункты. У сваім трэцім матчы сэзону супраць дортмундцаў 4 красавіка 2015 году Левандоўскі трапна пацэліў у браму на 36-й хвіліне, што дазволіла зноўку прыдбаць перамогу над канкурэнтам. 21 лютага 2015 году Левандоўскі забіў двойчы ў пераможным для «Баварыі» матчы ў гасьцёх супраць «[[Падэрборн-07 (футбольны клюб)|Падэрборна-07]]» (6:0), і, такім чынам, ён давёў колькасьць галоў на сваім рахунку ў Бундэсьлізе да дзесяці&lt;ref&gt;[http://www.supersport.com/football/germany/news/150221/Lewan_helps_Bayern_crush_Paderborn «Lewan helps Bayern crush Paderborn»]. Supersport.&lt;/ref&gt;. Футбаліст двойчы адзнычаўся ў першым тайме 21 красавіка, калі «Баварыя» перамагла «[[Порту (футбольны клюб)|Порту]]» з агульным лікам 7:4 і дасягнула паўфіналу Лігі чэмпіёнаў. Празь пяць дзён, пасьля таго як «[[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]]» трываў паразу ад мёнхэнглядбаскай «[[Барусія Мёнхэнглядбах|Барусіі]]», «Баварыя» стала чэмпіёнам краіны&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/32475479 «Bayern Munich: Pep Guardiola’s side win club's 25th German title»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Левандоўскі зноў забіў гол 28 красавіка, адкрыўшы лік у нічыйным матчы (1:1) ў паўфінале [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]] супраць «Барусіі» з Дортмунду, але ў дадатковы час сутыкнуўся ў паветры зь [[Мітчэл Лангерак|Мітчэлам Лангеракам]]&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/bayern-munich/story/2423774/arjen-robben-hurt-in-bayerns-lossrobert-lewandowski-concu «Arjen Robben hurt in Bayern’s loss, Robert Lewandowski concussed»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. У выніку гульня скончылася выбыцьцём «Баварыі» паводле вынікаў сэрыі пэнальці (0:2), і, што незвычайна, аніводная з чатырох спробаў не была рэалізаваная мюнхэнскім бокам на іхным уласным стадыёне&lt;ref&gt;[https://www.dw.com/en/dortmund-beat-bayern-in-shoot-out-drama-to-make-german-cup-final/a-18416115 «Dortmund beat Bayern in shoot-out drama to make German Cup final»]. Deutsche Welle.&lt;/ref&gt;. Не зважаючы на тое, што Левандоўскі працягваў гульню да ейнага сканчэньня, ён ня браў удзелу у стрэлах з 11-мэтровай кропкі. Пазьней выявілася, што ў ранейшым сутыкненьні паляк атрымаў пералом сківіцы і носу, а таксама страсеньне мозгу, праз што ён выбыў з дружыны прыблізна на тыдзень&lt;ref&gt;[https://www.polsatsport.pl/wiadomosc/2015-04-29/rzecznik-bayernu-lewandowski-ma-zlamana-kosc-szczeki-nosa-i-wstrzasnienie-mozgu/ «Rzecznik Bayernu: Lewandowski ma złamaną kość szczęki, nosa i wstrząśnienie mózgu»]. Polsat Sport.&lt;/ref&gt;. 12 траўня, гуляючы ў ахоўнай масцы, гулец дапамог свайму клюбу здабыць перамогу ў матчы ў адказ супраць «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёны]]», аднак агулам у двубоі лік склаў 3:5 на карысьць пірэнэйцаў. Забіўшы 17 галоў у 31 гульні, Левандоўскі стаў другім бамбардзірам сэзону Бундэсьлігі разам з таварышам [[Ар’ен Робэн|Ар’енам Робэнам]]&lt;ref&gt;[http://timesofindia.indiatimes.com/sports/football/top-stories/Injured-Meier-is-Germanys-top-scorer/articleshow/47402785.cms «Injured Meier is Germany’s top-scorer»]. The Times of India.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Robert Lewandowski Training FC Bayern München-2.jpg|значак|зьлева|На трэнаваньні з «Баварыяй» у 2015 годзе.]]
Свой другі сэзон Левандоўскі пачаў з матчу на [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубак Нямеччыны]], дзе быў заменены на 72-й хвіліне, а «Баварыя» трывала паразу ў сэрыі пэнальці. 14 жніўня, у стартавым матчы новага сэзону Бундэсьлігі, гулец забіў другі гол у пераможным матчы (5:0) супраць «[[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбургу]]»&lt;ref&gt;[http://www.goal.com/en-gb/match/bayern-m%C3%BCnchen-vs-hamburger-sv/2054191?ICID=HP_HN_HP_RI_1_1 «Bayern Munich 5–0 Hamburg: Bavarians begin Bundesliga campaign in ominous fashion»]. Goal.&lt;/ref&gt;. 22 верасьня 2015 году Левандоўскі ўсталяваў рэкорд Бундэсьлігі, зьявіўшыся на пляцоўцы з замены, калі «Баварыя» яшчэ саступала «Вольфсбургу» зь лікам 0:1, і забіўшы пяць галоў за 8 хвілін і 59 сэкунд. Ён быў узнагароджаны чатырма сэртыфікатамі [[Кніга рэкордаў Гінэса|Кнігі рэкордаў Гінэса]] за такі вынік&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/football/34979052 «Robert Lewandowski receives awards for five-goal feat»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Праз чатыры дні ён двойчы пацэліў у браму у матчы супраць «[[Майнц (футбольны клюб)|Майнцу]]» (0:3), і ягоны першы гол зь іх стаў 100-ы голам Бундэсьлізе на 168-й гульні, што сталася рэкордам нямецкага першынства для замежнага футбаліста. Паляк таксама зарабіў 10 галоў на свой рахунак у пачатковых 7 матчах розыгрышу, то бок такі вынік раней здабываў у Нямеччыне толькі [[Герд Мюлер]]. 29 верасьня спартовец адзначыўся хет-трыкам у матчы Лігі чэмпіёнаў супраць харвацкага «[[Дынама Загрэб|Дынама]]» (5:0), то бок забіўшы дзесяць галоў у трох гульнях за тыдзень. Празь пяць дзён ён дадаў яшчэ два трапныя стрэлы ў пераможным матчы супраць дортмундзкай «Барусіі», які скончыўся зь лікам 5:1. 11 студзеня гулец разьмесьціўся на чацьвертым месцы ў сьпісе прэтэндэнтаў на [[Залаты мяч]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20151021220908/http://www.fifa.com/ballon-dor/news/y=2015/m=10/news=men-s-football-shortlists-for-fifa-ballon-d-or-2015-revealed-2719188.html «Men’s Football shortlists for FIFA Ballon d’Or 2015 revealed»]. FIFA.&lt;/ref&gt;. 19 сакавіка 2016 году Левандоўскі забіў адзіны гол у пераможным матчы (1:0) супраць «[[Кёльн (футбольны клюб)|Кёльну]]», здабыўшы 25 пункт на рахунак сваіх галоў, што было ягоным новым асабістым рэкордам за часам нямецкага этапу кар’еры. У Лізе чэмпіёнаў клюб зноўку саступіў у паўфінале, і нават гол Левандоўскага ў матчы ў адказ не дапамог немцаў прасунуцца далей. 7 траўня гулец двойчы адзначыўся ў матчы супраць «[[Інгальштат-04 (футбольны клюб)|Інгальштату-04]]» (2:1) і здабыў клюбу, такім чынам, чарговае чэмпіёнства. Сэзон спартовец скончыў найлепшым барбардзірам Бундэсьлігі. Пры гэтым, маючы на рахунку 30 галоў, ён стаў першым замежнікам, якому скарылася такая лічба, і першым гульцом з [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 1976—1977 гадоў|сэзону 1976—1977 гадоў]], які здолеў дасягнуць такой колькасьці трапных стрэлаў. 

Як па завядзёнцы новы сэзон у Бундэсьлізе нападнік зноў пачаў з галоў, тройчы патрапіўшы ў браму «[[Вэрдэр Брэмэн|Вэрдэра]]» (6:0). 13 сьнежня Левандоўскі склаў новую дамову з «Баварыяй», працягнуўшы знаходжаньне ў дружыне да 2021 году&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2016/12/press-release-robert-lewandowski-extends-contract «Lewandowski extends stay at Bayern»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. 11 сакавіка 2017 году Левандоўскі запісаў на свой рахунак 100 гол у кашулі «Баварыі» ў сваім 137-м матчы за клюб, двойчы забіўшы ў матчы супраць франкфурцкага «[[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахта]]» (3:0). Ён скончыў сэзон з 42 галамі у 47 матчах ува ўсіх турнірах&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/news/fussball/bundesliga/startseite/d-supercup-fb-1/2016/1/3303617/spielbericht_borussia-dortmund-17_bayern-muenchen-14.html «Im zweiten Anlauf: Vidal beschert Bayern den ersten Titel»]. Kicker.&lt;/ref&gt;. [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2017—2018 гадоў|Сэзон 2017—2018 гадоў]] пачаўся з таго, што «Баварыя» здабыла Супэркубак Нямеччыны ў сустрэчы з дортмундзкай «Барусіяй». Левандоўскі забіў першы гол баварцаў, але асноўны час матчу скончыўся зь лікам 2:2. Па дадатковым часе пераможцы не было выяўлена. Левандоўскі, зноў жа, забіў першы гол дружыны з сэрыі пэнальці, у якой «Баварыя» атрымала перамогу зь лікам 5:4&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/borussia-dortmund-bayern-munich-supercup-line-ups-and-statistics-456360.jsp «Bayern Munich beat Dortmund on penalties to retain Supercup»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 13 сьнежня, у матчы лігі супраць «Кёльну», Левандоўскі забіў адзіны гол у гульні, які дазволіў яму трапіць у дзясятку бамбардзіраў Бундэсьлігі ўсіх часоў&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/robert-lewandowski-into-top-10-on-the-bundesliga-s-all-time-goalscoring-list-464867.jsp «Robert Lewandowski moves into the top 10 on the Bundesliga’s all-time goalscoring list»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Праз некалькі месяцаў, у матчы 22 туру нападнік зноўку трапна пацэліў у браму суперніка, якім тым разам быў «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]», і паўтарыў рэкорд у 11 хатніх гульнях запар, у якіх адзначаўся голам. Такі рэкорд у свой час усталяваў тагачасны галоўны трэнэр «Баварыі» [[Юп Гайнкес]]&lt;ref&gt;[https://amp.marca.com/en/football/international-football/2018/02/10/5a7f3d72e2704eee108b459f.html «Robert Lewandowski equals record of scoring in 11 successive home games»]. Marca.&lt;/ref&gt;. Далей зьдзейсьніў хет-трык у матчы супраць «Гамбургу», які скончыўся зь лікам 6:0. У тым жа матчы ён змарнаваў пэнальці, упершыню ў кашулі «Баварыі»&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/amp/football/news/11881/11285045/bundesliga-round-up-robert-lewandowski's-hat-trick-edges-bayern-munich-closer-to-the-title «Bundesliga round-up: Robert Lewandowski’s hat-trick edges Bayern Munich closer to the title»]. Sky sports.&lt;/ref&gt;. 11 лютага 2018 году гулец быў абраны футбалістам Польшчы ўжо ў сёмы раз запар. 22 лютага ён звольніў свайго шматгадовага агента Цэзара Кучарскага і наняў вядомага спэцыяліста Піні Загаві. Паводле чутак, гэтая справа чынілася дзеля пераходу ўлетку да мадрыдзкага «[[Рэал Мадрыд|Рэалу]]»&lt;ref&gt;[https://global.espn.com/football/bayern-munich/story/3393508/robert-lewandowski-splits-from-agent-amid-real-madrid-links-sources «Robert Lewandowski splits from agent amid Real Madrid links — sources»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. 24 лютага 2018 году ён правёў свой 250-ы матч ў Бундэсьлізе&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2018/02/news-in-brief-240218 «Coman sustains capsular injury»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. Сэзон Левандоўскі скончыў як найлепшы галеадор лігі, маючы на рахунку 29 трапных стрэлаў.

1 жніўня, пасьля летніх чутак, генэральны дырэктар «Баварыі» [[Карл-Гайнц Румэніге]] пацьвердзіў у інтэрвію, што Левандоўскі застанецца ў клюбе&lt;ref&gt;[http://www.skysports.com/football/news/11890/11456519/robert-lewandowski-is-not-for-sale-at-any-price-says-bayern-munich-chief-executive «Robert Lewandowski is not for sale at any price, says Bayern Munich chief executive»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. 12 жніўня Левандоўскі запісаў на свой рахунак першы ў гісторыі хет-трык у Супэркубку Нямеччыны, дзе зьнішчыў поруч з таварышамі франфурцкі «Айнтрахт» зь лікам 0:5. Такім чынам, «Баварыя» здабыла гэты тытул у рэкордны сёмы раз&lt;ref&gt;[https://www.dw.com/en/robert-lewandowski-hat-trick-leads-bayern-munich-to-super-cup-win/a-45054001 «Robert Lewandowski hat trick leads Bayern Munich to Super Cup win»]. Deutsche Welle.&lt;/ref&gt;. Гулец да таго ж стаў галоўным бамбардзірам у гісторыі гэтага нямецкага кубку&lt;ref&gt;[http://www.worldfootball.net/alltime_goalgetter/supercup/tore/1/ «All-time top goalscorers»]. World Football.&lt;/ref&gt;. 27 лістапада паляк стаў трэцім гульцом пасьля [[Ліянэль Мэсі|Ліянэля Мэсі]] і [[Руўд ван Ністэльрой|Руўда ван Ністэльроя]], які забіў 50 галоў у розыгрышах Лігі чэмпіёнаў, двойчы пацэліўшы мяч у матчы супраць «[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфікі]]» (5:1). На такі здабытак гульцу спатрэбілася ўсяго 77 матчаў&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/lewandowski-3rd-fastest-to-50-champions-league-goals-after-messi-va-nistelrooy-517997.jsp «Robert Lewandowski becomes third-fastest player after Lionel Messi and Ruud van Nistelrooy to reach 50 UEFA Champions League goals»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 9 лютага 2019 году Левандоўскі забіў гол у пераможным матчы супраць «Шальке-04» (3:1) і стаў першым гульцом, які здабыў 100 галоў на [[Альянц-Арэна|Альянц-Арэне]]. У сакавіку 2019 году нападнік пераўзышоў рэкорд [[Кляўдыё Пісара]] паводле колькасьці забітых галоў замежнікамі ў Бундэсьлізе. Двойчы папакутаваў ад бамбардзіра «Вольфсбург», прапусьціўшы ў выніку 6 мячоў&lt;ref&gt;[https://bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-wolfsburg-live-line-ups-stats-james-rodriguez-lewandowski-brooks-2804 «Bayern Munich thump Wolfsburg to go top on historic afternoon for Robert Lewandowski»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Левандоўскі скончыў [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2018—2019 гадоў|сэзон 2018—2019 гадоў]] як найлепшы бамбардзір Бундэсьлігі ў чацьверты раз, здабыўшы гэтым разам 22 галы&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-s-robert-lewandowski-claims-bundesliga-topscorer-prize-for-fourth-time-4597 «Bayern Munich’s Robert Lewandowski claims Bundesliga topscorer prize for fourth time»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:2019147200143 2019-05-27 Fussball 1.FC Kaiserslautern vs FC Bayern München - Sven - 1D X MK II - 2462 - B70I0762 (cropped) (cropped).jpg|значак|Робэрт Левандоўскі ў матчы за «Баварыю» ў 2019 годзе.]]
12 жніўня Левандоўскі забіў свой першы гол у сэзоне, калі «Баварыя» перамогла котбускі «[[Энэргі Котбус|Энэргі]]» зь лікам 3:1 у першым раўндзе нямецкага кубка. Праз чатыры дні ён забіў два мячы ў дэбютным матчы дружыны ў [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2019—2020 гадоў|сэзоне 2019—2020 гадоў]] супраць «[[Гэрта Бэрлін|Гэрты]]». Зважаючы на гэта, футбаліст усталяваў рэкорд Бундэсьлігі, адзначаючыся на адкрыцьці сэзону пяць гадоў запар&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2019/08/lewandowski-sets-record «Lewandowski sets record»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. Затым 24 жніўня ён здабыў хет-трык у гасьцявой сустрэчы з «Шальке-04», калі «чырвоныя» сьвяткавалі перамогу зь лікам 3:0&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/matchreports/2019/08/match-report-bundesliga-md2-fc-schalke-04-v-fc-bayern-240819 «Lewy the hero as Reds give Schalke the blues»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. 29 жніўня Левандоўскі падоўжыў кантракт з «Баварыяй», падпісаўшыся з клюбам да 2023 году&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2019/08/robert-lewandowski-extends-stay-at-fc-bayern-through-2023 «Robert Lewandowski extends stay at FC Bayern through 2023»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. 18 верасьня паляк улучыў мяч у браму суперніка ў 200 раз у кашулі «Баварыі», адзначыўшыся у пераможным матчы Лігі чэмпіёнаў супраць сэрбскай «[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвены Зьвезды]]» зь лікам 3:0&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2019/09/fc-bayern-send-signal-to-other-teams-champions-league-red-star-belgrade «FC Bayern send 'signal to other teams'»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. У тым жа месяцы па сканчэньні шасьці матчаў гулец ужо меў на рахунку 10 галоў, што аніколі ня мела месца ў Бундэсьлізе. Гулец усьцяж трываў моцны тэмп і пацэльваў мячы ў розных розыгрышах, у якіх брала ўдзел ягоная каманда. 14 жніўня 2020 году ён паўдзельнічаў сваім голам у зьнішчэньні «Барсэлёны» ў чвэрцьфінале Лігі чэмпіёнаў зь лікам 8:2, які ладзіўся ў Партугаліі&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/football/barcelona-vs-bay-munich/426065 «Barcelona 2—8 Bayern Munich: Bayern decimate Barca to reach Champions League semi-finals»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. Гулец таксама адзначыўся ў матчы паўфіналу супраць «[[Алімпік Ліён|Ліёну]]». Ягоная эўрапейская галявая сэрыя скончылася, калі 23 жніўня ён ня здолеў пацэліць у фінальным матчы Лігі чэмпіёнаў супраць «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]». Тым ня менш, «Баварыя» перамагла францускі клюб (1:0), і, такім чынам, Левандоўскі ўпершыню здабыў тытул пераможцы гэтага турніру&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/report?gameId=573698 «Bayern Munich beat Paris Saint-Germain to win Champions League»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. Паляк таксама стаў другім гульцом у гісторыі, які здабыў [[эўрапейскі трэбл]] і пры гэтым стаўся найлепшым бамбардзірам ува ўсіх трох турнірах, паўтараючы дасягненьне [[Ёган Кройф|Ёгана Кройфа]], які той зрабіў з «[[Аякс Амстэрдам|Аяксам]]» у сэзоне 1971—1972 гадоў&lt;ref&gt;[https://us.marca.com/claro/futbol/champions-league/2020/08/22/5f411a2b22601da0078b45e7.html «El récord de Cruyff que podría alcanzar Lewandowski de ganar la Champions»]. Marca.&lt;/ref&gt;. [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2020—2021 гадоў|Сэзон 2020—2021 гадоў]] футбаліст пачаў зь перамог клюбу як ў Супэркубку Эўропы, гэтак і Супэркубку Нямеччыны. 4 кастрычніка ён забіў усе чатыры мячы сваёй дружыны ў пераможным матчы супраць «Гэрты» (4:3)&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-hertha-berlin-live-line-ups-stats-lewandowski-davies-cunha-13075 «Robert Lewandowski scores four as Bayern Munich edge Hertha Berlin»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 24 кастрычніка ён здабыў хет-трык у матчы супраць «Айнтрахту», які скончыўся зь лікам 5:0. Гэтым нападнік учыніў сябе першым гульцом у Бундэсьлізе, які забіў дзесяць галоў у пяці матчах&lt;ref&gt;[https://www.goal.com/en-in/news/lewandowski-sets-new-bundesliga-goal-record-as-bayern-munich/luwxu4p2hur51iceo14k7a138 «Lewandowski sets new Bundesliga goal record as Bayern Munich thrash Eintracht Frankfurt»]. Goal.&lt;/ref&gt;. 16 сьнежня галеадор адзначыўся ў матчы супраць «Вольфсбурга», стаўшы трэцім гульцом, які перасягнуў мяжу ў 250 галоў у Бундэсьлізе пасьля Герда Мюлера і [[Кляўс Фішэр|Кляўса Фішэра]]&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/55289392 «Bayern Munich 2–1 VfL Wolfsburg»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. У лютым 2021 году гулец здабыў з клюбам перамогу ў [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбным чэмпіянаце сьвету]], выгуляўшы ў мэксыканскага «[[УАНЛ Тыгрэс Мантэрэй|ЎАНЛ Тыгрэса]]». 6 сакавіка ён здабыў свой 12-ы хет-трык у Бундэсьлізе ў матчы супраць дортмундзкай «Барусіі» (4:2), а 20 сакавіка на ягоным рахунку зьвіўся ўжо 13 хет-трык калі «Баварыя» выгуляла ў «[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарта]]» (4:0)&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2021/03/5-facts-on-lewandowskis-hat-trick-against-stuttgart «5 facts on Lewandowski’s hat-trick against Stuttgart»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. Напрыканцы сакавіка гулец атрымаў траўму і быў вымушаны прапусьціць чвэрцьфінальныя матчы Лігі чэмпіёнаў, дзе «чырвоны» трывалі паразу паводле вынікаў двубою ад францускага ПСЖ. У красавіку нападнік вярнуўся да табару і адзначыўся ў матчы супраць «Майнцу» (2:1), які скончыўся паразай баварцаў. 8 траўня ён здабыў свой 14-ы хет-трык у нямецкім першынстве ў пераможным спатканьні зь мёнхэнглядбаскай «Барусіяй» (6:0)&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-borussia-monchengladbach-live-line-ups-stats-lewandowski-sane-15728 «Robert Lewandowski closes in on history as Bayern Munich celebrate title by thrashing Borussia Mönchengladbach»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 22 траўня ён парушыў рэкорд Герда Мюлера ў 40 галоў за сэзон, які той усталяваў у розыгрышы [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 1971—1972 гадоў|1971—1972 гадоў]], адзначыўшыся на 90-й хвіліне матчу супраць «[[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбургу]]» (5:2) у 41-й раз за сэзон&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/robert-lewandowski-breaks-gerd-muller-40-goal-record-bayern-munich-15979 «Robert Lewandowski sets new 41-goal league record for Bayern Munich»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Гэты матч быў апошнім у каляндары сэзону для «Баварыі». Дзякуючы гэтаму гульца нарэшце скарылася «[[Залатая буца]]»&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/bayern-munich-gerbayern_munich/story/4385575/bayern-munichs-robert-lewandowski-breaks-gerd-mullers-bundesliga-goals-record «Robert Lewandowski beats Cristiano Ronaldo, Lionel Messi to European Golden Shoe»]. ESPN.&lt;/ref&gt;.

== Кар’ера ў зборнай ==
У [[Зборная Польшчы па футболе|нацыянальнай зборнай Польшчы]] дэбютаваў 10 верасьня 2009 году ў матчы супраць [[зборная Сан-Марына па футболе|Сан-Марына]] (2:0)&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090405151255/http://www.pzpn.pl/mecz.php?id=4633 PZPN.PL — Oficjalny Serwis Polskiego Futbolu]. pzpn.pl&lt;/ref&gt;, Левандоўскі выйшаў на 59 хвіліне замест [[Марэк Саганоўскі|Марэка Саганоўскага]], а на 67 хвіліне адзначыўся забітым голам. На [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2012 году|Эўра-2012]] забіў першы гол турніра, але зборная Польшчы ня здолела прайсьці ў чвэрцьфінал.

== Дасягненьні ==
'''«Лех»''':
* [[Чэмпіянат Польшчы па футболе|Чэмпіён Польшчы]]: 2010
* Уладальнік [[Кубак Польшчы па футболе|Кубка Польшчы]]: 2009
* Уладальнік [[Супэркубак Польшчы па футболе|Супэркубка Польшчы]]: 2009

'''«Барусія»''':
* [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Чэмпіён Нямеччыны]]: 2011, 2012
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2012
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2013

'''«Баварыя»''':
* [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Чэмпіён Нямеччыны]]: 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2016, 2019, 2020
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2016, 2017, 2018, 2020, 2021
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2020
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2020
* Пераможца [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2020

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* [http://www.bvb.de/?%81%9D%5C%1B%E7%F4%9D%2Ao%EE%8D%9B Профіль на афіцыйным сайце «Барусіі» Дортмунд]
* [https://web.archive.org/web/20120426172209/http://www.transfermarkt.co.uk/en/robert-lewandowski/leistungsdaten-detail/spieler_38253.html Статыстыка ў Бундэсьлізе]
* [http://www.sports.ru/tags/5899346.html Профіль] на Sports.ru

{{Склад ФК «Баварыя» Мюнхэн}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Левандоўскі ў складзе [[Зборная Польшчы па футболе|зборнай Польшчы]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Польшча}};
|Польшча на ЧЭ-2012
|Польшча на ЧЭ-2016
|Польшча на ЧС-2018
|Польшча на ЧЭ-2020
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Левандоўскі, Робэрт}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Варшаве]]
[[Катэгорыя:Польскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Польшчы]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Зьніч» Прушкаў]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лех» Познань]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Барусія» Дортмунд]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Баварыя» Мюнхэн]]</text>
      <sha1>3blo33vu1wptz96tk2nydz2gxtjlboo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331696</id>
      <parentid>2331693</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T08:10:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dymitr</username>
        <id>10914</id>
      </contributor>
      <comment>крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Lewandowski?oldid=1102506272</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61498" xml:space="preserve">{{Футбаліст
|Імя                  = Робэрт Левандоўскі
|клюб                 = [[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]
|нумар                = 9
|гады                 = 2006—2008&lt;br/&gt;2008—2010&lt;br/&gt;2010—2014&lt;br/&gt;2014—2022&lt;br/&gt;2022—
|клюбы                = [[Зьніч Прушкаў|Зьніч]]&lt;br/&gt;[[Лех Познань|Лех]]&lt;br/&gt;[[Барусія Дортмунд]]&lt;br/&gt;[[Баварыя Мюнхэн|Баварыя]]&lt;br/&gt;[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёна]]
|гульні(галы)         = 32 (21)&lt;br/&gt;58 (32)&lt;br/&gt;131 (74)&lt;br/&gt;252 (238)&lt;br/&gt;0 (0)
|нац гады             = 2008—
|нац зборная          = {{Футбол Польшча|няма}}
|нац гульні(галы)     = 129 (75)
|абнаўленьне(клюб)    = 14 траўня 2022
|абнаўленьне(зборная) = 29 сакавіка 2022
}}
'''Робэрт Левандоўскі''' ({{мова-pl|Robert Lewandowski}}; нарадзіўся 21 жніўня 1988 году, [[Варшава]], [[Польшча]]) — польскі футбаліст, які выступае за [[Гішпанія|гішпанскую]] «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёну]]» й [[Зборная Польшчы па футболе|нацыянальную зборную Польшчы]] на пазыцыі нападніка. Маючы на сваім рахунку больш за 70 мячоў за нацыянальную зборную, ёсьць найлепшым бамбардзірам за ейную гісторыю. Левандоўскага вылучае добрае абіраньне пазыцыі на поле, тэхніку і галявыя здольнасьці, дзякуючы чаму ён лічыцца адным з найлепшых нападнікаў усіх часоў, а таксама адным з самых пасьпяховых гульцоў у гісторыі [[Бундэсьліга|Бундэсьлігі]]. Ён гульнявую кар’еру вынікова цэліў у браму супернікаў больш за 600 разоў. Рэкордную колькасьць разоў абіраўся найлепшым футбалістам Польшчы.

== Клюбная кар’ера ==
=== Раньнія гады ===
Трэніраваўся ў моладзевай камандзе «[[Партызан Лешна|Партызан]]» з гораду [[Лешна (Польшча)|Лешна]], дзе працаваў ягоны бацька&lt;ref&gt;[http://www.youtube.com/watch?v=Q0cCVl0VpS0 Kulisy Sportu — Robert Lewandowski pt.1/3]&lt;/ref&gt;. Да 2004 году выступаў за варшаўскую «[[Варсовія Варшава|Варсовію]]». Пасьля выступаў за варшаўскія клюбы «Дэльта» й «Легія-2». Летам 2006 году перайшоў у «[[Зьніч Прушкаў|Зьніч]]» з гораду [[Прушкаў|Прушкава]]. У [[Чэмпіянат Польшчы па футболе 2007—2008 гадоў|сэзоне 2007—2008 гадоў]] стаў найлепшым бамбардзірам другой лігі чэмпіянату Польшчы забіўшы 21 гол у 32 матчах&lt;ref&gt;[http://www.90minut.pl/wystepy.php?id=7835&amp;id_sezon=71 Robert Lewandowski]. 90minut.pl&lt;/ref&gt;.

=== «Лех» ===
У ліпені 2008 году падпісаў пяцігадовы кантракт з познанскім «[[Лех Познань|Лехам]]»&lt;ref&gt;[http://ekstraklasa.wp.pl/kat,32288,title,Lewandowski-zagra-w-Lechu,wid,10050844,wiadomosc.html?ticaid=194fc Lewandowski zagra w Lechu]&lt;/ref&gt;. Клюб за яго заплаціў 1,5 млн [[злоты|польскіх злотых]]. У Экстраклясе дэбютаваў 8 жніўня 2008 году ў хатнім матчы супраць «[[ГКС Бэлхатаў|Бэлхатаў]]» (2:3)&lt;ref&gt;[http://www.90minut.pl/mecz.php?id_mecz=515860 Lech Poznań 2-3 GKS Bełchatów]. 90minut.pl&lt;/ref&gt;, у гэтым матчы Левандоўскі забіў гол на 67 хвіліне.

Робэрт Левандоўскі зьвярнуў на сябе ўвагу эўрапейскіх клюбаў, ім цікавіліся [[Масква|маскоўскі]] [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]]&lt;ref&gt;[http://www.dynamomania.com/news/77411-levandovski-ne-pereydet-v-tsska Левандовский не перейдет в ЦСКА]. dynamomania.com&lt;/ref&gt;, [[Ангельшчына|ангельскі]] «[[Ўэст Бромўіч Альбіён]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/england/news/55323.html Р.Левандовский не перейдет в ВБА]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[дортмунд]]зская «[[Барусія Дортмунд|Барусія]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/germany/news/56569.html Р. Левандовский интересен Дортмунду]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[Нідэрлянды|галяндзкі]] «[[Фэеноорд Ратэрдам|Фэеноорд]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/netherlands/news/60695.html «Фейеноорд» хочет купить Левандовски. Не Мариуша]. football.ua&lt;/ref&gt;, [[Санкт-Пецярбург|піцерскі]] «[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніт]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/russia/news/71053.html Р. Левандовский перейдет в «Зенит»?] football.ua&lt;/ref&gt; і [[данецк]]і «[[Шахтар Данецк|Шахтар]]»&lt;ref&gt;[http://football.ua/ukraine/news/75117.html «Лех» отказал «Шахтёру»]. football.ua&lt;/ref&gt;.

Робэрт Левандоўскі стаў тварам папулярнай кампутарнай гульні [[FIFA 10]] у Польшчы разам з ангельцам [[Ўэйн Руні|Ўэйнам Руні]]. У сьнежні 2009 году польскае выданьне «Piłka Nożna» прызнала Робэрта Левандоўскага найлепшым гульцом чэмпіянату Польшчы&lt;ref&gt;[http://www.terrikon.dn.ua/posts/37926 Мариуш Левандовский — игрок года в Польше]. terrikon.dn.ua&lt;/ref&gt;.

=== «Барусія» ===
[[Файл:Robert Lewandowski 2013 in Wilhelmshaven.jpeg|значак|зьлева|Левандоўскі ў матчы 2013 году, дзе абараняў жоўта-чорныя колеры «Барусіі».]]
19 траўня 2010 году стала вядома, што Робэрт прайшоў мэдычнае абсьледаваньне ў «Барусіі», а 11 чэрвеня таго ж году ён падпісаў чатырохгадовы кантракт зь нямецкім клюбам&lt;ref&gt;[http://www.focus.de/sport/fussball/bundesliga1/bundesliga-dortmund-macht-lewandowski-transfer-perfekt_aid_518537.html Dortmund macht Lewandowski-Transfer perfekt]. focus.de&lt;/ref&gt;. Сума трансфэру лічыцца роўнай каля 4,5 млн эўра&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120330155229/http://www.imscouting.com/global-news-article/Borussia-Dortmund-striker-Robert-Lewandowski-hits-double-as-Poland-beat-Ivory-Coast-/12139/ Borussia Dortmund striker Robert Lewandowski hits double as Poland beat Ivory Coast]. Global news&lt;/ref&gt;. 19 верасьня ён забіў свой першы гол у [[Бундэсьліга|Бундэсьлізе]], у пераможным матчы супраць «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]», які скончыўся зь лікам 3:1&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20121109220519/http://soccernet.espn.go.com/match?id=297229 Schalke 04 1-3 Borussia Dortmund]. ESPN FC.&lt;/ref&gt;.

У [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2011—2012 гадоў|сэзоне 2011—2012 гадоў]], праз траўму [[Люкас Барыяс|Люкаса Барыяса]], Робэрт трапіў у асноўны склад клюбу да зімовага перапынку. Нападнік забіў два галы ў браму «[[Зандгаўзэн (футбольны клюб)|Зандгаўзэна]]», у матчы на [[кубак Нямеччыны па футболе|кубак Нямеччыны]] (3:0). 20 жніўня 2011 году Левандоўскі адкрыў лік сваім галам у новым сэзоне Бундэсьлігі ў матчы супраць «[[Нюрнбэрг (футбольны клюб)|Нюрнбэргу]]», «Барусія» атрымала перамогу зь лікам 2:0. У кастрычніку «Барусія» дасягнула 2 радку ў табліцы пасьля перамогі зь лікам 5:0 над «[[Кёльн (футбольны клюб)|Кёльнам]]», а Левандоўскі тады адзначыўся дублем&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20131021063906/http://www.goal.com/en-us/match/60749/borussia-dortmund-vs-fc-k%C3%B6ln/report Borussia Dortmund 5–0 Koln: Five-star champions move second in Bundesliga table]. Goal.com.&lt;/ref&gt;. 17 сьнежня перад зімовым перапынкам Левандоўскі двойчы адзначыўся і аддаў галявую перадачу [[Кевін Гроскройц|Кевіну Гроскройцу]] ў матчы супраць «[[Фрайбург (футбольны клюб)|Фрайбургу]]». У сувязі зь ягонай якасьцю гульні Робэрт быў названы найлепшым гульцом году ў Польшчы&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/news/fussball/intligen/startseite/561944/artikel_lewandowski-ist-polens-bester.html Lewandowski ist Polens Bester]. Kicker.&lt;/ref&gt;.

Пасьля зімовага перапынку 22 студзеня 2012 году «Барусія» ўшчэнт разьбіла «[[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбург]]» зь лікам 5:1, дасягнуўшы паводле пунктаў лідэра «[[Баварыя Мюнхэн|Баварыю]]», Левандоўскі двойчы забіў і дадаў на свой рахунак галявую перадачу на суайчыньніка [[Якуб Блашчыкоўскі|Якуба Блашчыкоўскага]]. 11 красавіка польскі нападнік забіў адзін гол у гульні супраць «Баварыі» ў Дортмундзе&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20120621134711/http://www.guardian.co.uk/football/2012/apr/11/borussia-dortmund-bayern-munich-match-report Borussia Dortmund see off Bayern Munich to close on successive title]. The Guardian.&lt;/ref&gt;. У заключнай гульні сэзону ў фінале кубка Нямеччыны Левандоўскі зарабіў хет-трык у матчы супраць усё той жа «Баварыю» (5:2).

У новы сэзон Левандоўскі зьявіўся на пляцоўцы ў першым туры ў матчы супраць «[[Вэрдэр Брэмэн|Вэрдэру]]». Першы гол сэзону забіў 15 верасьня ў пераможным матчы супраць «[[Баер Левэркузэн|Баеру]]», які скончыўся зь лікам 3:0. Апасьля Робэрт усталяваў новы клюбны рэкорд, забіўчы пасьлядоўна ў 12 матчах лігі запар, апярэдзіўшы паводле гэтага паказчыку [[Фрыдгэльм Каніцка|Фрыдгэльма Каніцка]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160121212249/https://www.ruhrnachrichten.de/sport/bvb/19-Saisontreffer-BVB-Torjaeger-Lewandowski-ueberholt-Konietzka;art11635,1942266 BVB-Torjäger Lewandowski überholt Konietzka]. ruhrnachrichten.de.&lt;/ref&gt;. 24 красавіка 2013 году Левандоўскі стаў першым гульцом, які забіваў чатыры галы ў паўфінале [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]], дасягнуўшы гэтага паказчыку ў матчы супраць гішпанскага «[[Рэал Мадрыд|Рэалу]]» (4:1)&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/uefachampionsleague/season=2013/matches/round=2000350/match=2009608/postmatch/report/index.html#four+goal+lewandowski+shines Four-goal Lewandowski leaves Madrid reeling]. UEFA.&lt;/ref&gt;. 25 траўня ён браў удзел у фінал Лігі чэмпіёнаў, аднак «Барусія» трывала паразу зь лікам 2:1 ад «Баварыі».

Свой першы гол у [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2013—2014 гадоў|сэзоне 2013—2014 гадоў]] Робэрт забіў 10 жніўня ў браму «[[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбурга]]» ў першым матчы сэзону&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/liga/news/2013/0000264271.php Aubameyang hat-trick has Dortmund flying]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Увосень у Левандоўскага сапсаваліся адносіны з галоўным трэнэрам «Барусіі» [[Юрген Клёп|Юргенам Клёпам]], з-за жаданьня паляка перайсьці да табару супернікаў з «Баварыі», аднак нягледзячы на гэта Робэрт выходзіў на пляцоўку і забіваў мячы за дортмундзкі клюб. 1 лістапада ён аформіў свой адзіны хет-трык у сэзоне ў пераможным матчы супраць «[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарту]]» (6:1)&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/liga/news/2013/0000276334.php Lewandowski shines as Stuttgart hit for six]. Bundesliga.com.&lt;/ref&gt;. 3 студзеня Робэрт заключыў кантракт з «Баварыяй», паводле якога свае выступы за клюб ён пачаў з наступнага сэзону. 25 лютага 2014 году Робэрт двойчы забіў у Лізе чэмпіёнаў мячы ў браму «[[Зэніт Санкт-Пецярбург|Зэніту]]», стаўшы, такім чынам, найлепшым бамбардзірам «Барусіі» ў эўракубках, перавысіўшы рэкорд у 16 галоў [[Стэфан Шапюіза|Стэфана Шапюіза]]&lt;ref&gt;[http://sport.wp.pl/kat,1752,title,Lewandowski-najlepszym-strzelcem-BVB-w-Europie,wid,16433212,wiadomosc.html?ticaid=112450 Lewandowski najlepszym strzelcem BVB w Europie!]. sport.wp.pl.&lt;/ref&gt;. Сэзон Робэрт скончыў з паказчыкам 20 галоў у Бундэсьлізе, стаўшы найлепшым бамбардзірам нямецкага першынства.

=== «Баварыя» ===
[[Файл:CSKA-Bavaria (4).jpg|значак|У кашулі «Баварыі» падчас матчу [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]] супраць расейкага [[ЦСКА Масква (футбольны клюб)|ЦСКА]].]]
Пра пераход польскага бамбардзіра стала вядома яшчэ ўвосень 2013 году. У студзені 2014 году Робэрт заключыў 5-гадовы кантракт зь мюнхэнскім клюбам. 9 ліпеня 2014 году ён быў прадстаўлены ў якасьці гульца «Баварыі», атрымаўшы кашулю з 9 нумарам, зь якой раней гуляў [[Марыё Манджукіч]], што сышоў у «[[Атлетыка Мадрыд|Атлетыка]]». Яшчэ ў канцы ліпеня і пачатку жніўня Робэрт пачаў забіваць за новы клюб у перадсэзонных матчах. 13 жніўня 2014 году Робэрт дэбютаваў за «Баварыю» ў матчы на [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубак Нямеччыны]] супраць сваіх былых партнэраў з «Барусіі», аднак дортмундцы былі мацней зь лікам 2:0&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/d-supercup-fb-1/2014/1/2396815/spielbericht_borussia-dortmund-17_bayern-muenchen-14.html Aubameyang köpft BVB zum Supercup-Sieg]. Kicker&lt;/ref&gt;. 30 жніўня ў матчы другога туру супраць «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]» Левандоўскі ўпершыню адзначыўся за новы клюб у афіцыйных матчах, аднак гэта не дапамагло мюнхэнцам атрымаць перамогу&lt;ref&gt;[http://www.espnfc.us/german-bundesliga/story/2012895/bayern-munich-denied-win-as-schalke-claim-1-1-draw-in-alonso-debut Bayern Munich denied win as Schalke claim 1–1 draw in Alonso debut]. ESPN&lt;/ref&gt;.

21 кастрычніка Левандоўскі забіў свой першы гол у [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лізе чэмпіёнаў]] за мюнхэнскую «Баварыю» ў гасьцявой гульні супраць «[[Рома Рым|Ромы]]», дзе немцы сьвяткавалі перамогу зь лікам 7:1&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/29362752 «Roma 1–7 Bayern Munich»]. BBC Sport. &lt;/ref&gt;. 1 лістапада ў супрацьстаяньні з «Барусіяй» гэтым разам у матчы нямецкай лігі Робэрт забіў гол, што дазволіла мюнхэнцам здабыць перамогу зь лікам 2:1 і падвысіць перавагу ў табліцы над бліжэйным супернікам на чатыры пункты. У сваім трэцім матчы сэзону супраць дортмундцаў 4 красавіка 2015 году Левандоўскі трапна пацэліў у браму на 36-й хвіліне, што дазволіла зноўку прыдбаць перамогу над канкурэнтам. 21 лютага 2015 году Левандоўскі забіў двойчы ў пераможным для «Баварыі» матчы ў гасьцёх супраць «[[Падэрборн-07 (футбольны клюб)|Падэрборна-07]]» (6:0), і, такім чынам, ён давёў колькасьць галоў на сваім рахунку ў Бундэсьлізе да дзесяці&lt;ref&gt;[http://www.supersport.com/football/germany/news/150221/Lewan_helps_Bayern_crush_Paderborn «Lewan helps Bayern crush Paderborn»]. Supersport.&lt;/ref&gt;. Футбаліст двойчы адзнычаўся ў першым тайме 21 красавіка, калі «Баварыя» перамагла «[[Порту (футбольны клюб)|Порту]]» з агульным лікам 7:4 і дасягнула паўфіналу Лігі чэмпіёнаў. Празь пяць дзён, пасьля таго як «[[Вольфсбург (футбольны клюб)|Вольфсбург]]» трываў паразу ад мёнхэнглядбаскай «[[Барусія Мёнхэнглядбах|Барусіі]]», «Баварыя» стала чэмпіёнам краіны&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/32475479 «Bayern Munich: Pep Guardiola’s side win club's 25th German title»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Левандоўскі зноў забіў гол 28 красавіка, адкрыўшы лік у нічыйным матчы (1:1) ў паўфінале [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]] супраць «Барусіі» з Дортмунду, але ў дадатковы час сутыкнуўся ў паветры зь [[Мітчэл Лангерак|Мітчэлам Лангеракам]]&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/bayern-munich/story/2423774/arjen-robben-hurt-in-bayerns-lossrobert-lewandowski-concu «Arjen Robben hurt in Bayern’s loss, Robert Lewandowski concussed»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. У выніку гульня скончылася выбыцьцём «Баварыі» паводле вынікаў сэрыі пэнальці (0:2), і, што незвычайна, аніводная з чатырох спробаў не была рэалізаваная мюнхэнскім бокам на іхным уласным стадыёне&lt;ref&gt;[https://www.dw.com/en/dortmund-beat-bayern-in-shoot-out-drama-to-make-german-cup-final/a-18416115 «Dortmund beat Bayern in shoot-out drama to make German Cup final»]. Deutsche Welle.&lt;/ref&gt;. Не зважаючы на тое, што Левандоўскі працягваў гульню да ейнага сканчэньня, ён ня браў удзелу у стрэлах з 11-мэтровай кропкі. Пазьней выявілася, што ў ранейшым сутыкненьні паляк атрымаў пералом сківіцы і носу, а таксама страсеньне мозгу, праз што ён выбыў з дружыны прыблізна на тыдзень&lt;ref&gt;[https://www.polsatsport.pl/wiadomosc/2015-04-29/rzecznik-bayernu-lewandowski-ma-zlamana-kosc-szczeki-nosa-i-wstrzasnienie-mozgu/ «Rzecznik Bayernu: Lewandowski ma złamaną kość szczęki, nosa i wstrząśnienie mózgu»]. Polsat Sport.&lt;/ref&gt;. 12 траўня, гуляючы ў ахоўнай масцы, гулец дапамог свайму клюбу здабыць перамогу ў матчы ў адказ супраць «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёны]]», аднак агулам у двубоі лік склаў 3:5 на карысьць пірэнэйцаў. Забіўшы 17 галоў у 31 гульні, Левандоўскі стаў другім бамбардзірам сэзону Бундэсьлігі разам з таварышам [[Ар’ен Робэн|Ар’енам Робэнам]]&lt;ref&gt;[http://timesofindia.indiatimes.com/sports/football/top-stories/Injured-Meier-is-Germanys-top-scorer/articleshow/47402785.cms «Injured Meier is Germany’s top-scorer»]. The Times of India.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:Robert Lewandowski Training FC Bayern München-2.jpg|значак|зьлева|На трэнаваньні з «Баварыяй» у 2015 годзе.]]
Свой другі сэзон Левандоўскі пачаў з матчу на [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубак Нямеччыны]], дзе быў заменены на 72-й хвіліне, а «Баварыя» трывала паразу ў сэрыі пэнальці. 14 жніўня, у стартавым матчы новага сэзону Бундэсьлігі, гулец забіў другі гол у пераможным матчы (5:0) супраць «[[Гамбург (футбольны клюб)|Гамбургу]]»&lt;ref&gt;[http://www.goal.com/en-gb/match/bayern-m%C3%BCnchen-vs-hamburger-sv/2054191?ICID=HP_HN_HP_RI_1_1 «Bayern Munich 5–0 Hamburg: Bavarians begin Bundesliga campaign in ominous fashion»]. Goal.&lt;/ref&gt;. 22 верасьня 2015 году Левандоўскі ўсталяваў рэкорд Бундэсьлігі, зьявіўшыся на пляцоўцы з замены, калі «Баварыя» яшчэ саступала «Вольфсбургу» зь лікам 0:1, і забіўшы пяць галоў за 8 хвілін і 59 сэкунд. Ён быў узнагароджаны чатырма сэртыфікатамі [[Кніга рэкордаў Гінэса|Кнігі рэкордаў Гінэса]] за такі вынік&lt;ref&gt;[https://www.bbc.co.uk/sport/football/34979052 «Robert Lewandowski receives awards for five-goal feat»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. Праз чатыры дні ён двойчы пацэліў у браму у матчы супраць «[[Майнц (футбольны клюб)|Майнцу]]» (0:3), і ягоны першы гол зь іх стаў 100-ы голам Бундэсьлізе на 168-й гульні, што сталася рэкордам нямецкага першынства для замежнага футбаліста. Паляк таксама зарабіў 10 галоў на свой рахунак у пачатковых 7 матчах розыгрышу, то бок такі вынік раней здабываў у Нямеччыне толькі [[Герд Мюлер]]. 29 верасьня спартовец адзначыўся хет-трыкам у матчы Лігі чэмпіёнаў супраць харвацкага «[[Дынама Загрэб|Дынама]]» (5:0), то бок забіўшы дзесяць галоў у трох гульнях за тыдзень. Празь пяць дзён ён дадаў яшчэ два трапныя стрэлы ў пераможным матчы супраць дортмундзкай «Барусіі», які скончыўся зь лікам 5:1. 11 студзеня гулец разьмесьціўся на чацьвертым месцы ў сьпісе прэтэндэнтаў на [[Залаты мяч]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20151021220908/http://www.fifa.com/ballon-dor/news/y=2015/m=10/news=men-s-football-shortlists-for-fifa-ballon-d-or-2015-revealed-2719188.html «Men’s Football shortlists for FIFA Ballon d’Or 2015 revealed»]. FIFA.&lt;/ref&gt;. 19 сакавіка 2016 году Левандоўскі забіў адзіны гол у пераможным матчы (1:0) супраць «[[Кёльн (футбольны клюб)|Кёльну]]», здабыўшы 25 пункт на рахунак сваіх галоў, што было ягоным новым асабістым рэкордам за часам нямецкага этапу кар’еры. У Лізе чэмпіёнаў клюб зноўку саступіў у паўфінале, і нават гол Левандоўскага ў матчы ў адказ не дапамог немцаў прасунуцца далей. 7 траўня гулец двойчы адзначыўся ў матчы супраць «[[Інгальштат-04 (футбольны клюб)|Інгальштату-04]]» (2:1) і здабыў клюбу, такім чынам, чарговае чэмпіёнства. Сэзон спартовец скончыў найлепшым барбардзірам Бундэсьлігі. Пры гэтым, маючы на рахунку 30 галоў, ён стаў першым замежнікам, якому скарылася такая лічба, і першым гульцом з [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 1976—1977 гадоў|сэзону 1976—1977 гадоў]], які здолеў дасягнуць такой колькасьці трапных стрэлаў. 

Як па завядзёнцы новы сэзон у Бундэсьлізе нападнік зноў пачаў з галоў, тройчы патрапіўшы ў браму «[[Вэрдэр Брэмэн|Вэрдэра]]» (6:0). 13 сьнежня Левандоўскі склаў новую дамову з «Баварыяй», працягнуўшы знаходжаньне ў дружыне да 2021 году&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2016/12/press-release-robert-lewandowski-extends-contract «Lewandowski extends stay at Bayern»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. 11 сакавіка 2017 году Левандоўскі запісаў на свой рахунак 100 гол у кашулі «Баварыі» ў сваім 137-м матчы за клюб, двойчы забіўшы ў матчы супраць франкфурцкага «[[Айнтрахт Франкфурт|Айнтрахта]]» (3:0). Ён скончыў сэзон з 42 галамі у 47 матчах ува ўсіх турнірах&lt;ref&gt;[http://www.kicker.de/news/fussball/bundesliga/startseite/d-supercup-fb-1/2016/1/3303617/spielbericht_borussia-dortmund-17_bayern-muenchen-14.html «Im zweiten Anlauf: Vidal beschert Bayern den ersten Titel»]. Kicker.&lt;/ref&gt;. [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2017—2018 гадоў|Сэзон 2017—2018 гадоў]] пачаўся з таго, што «Баварыя» здабыла Супэркубак Нямеччыны ў сустрэчы з дортмундзкай «Барусіяй». Левандоўскі забіў першы гол баварцаў, але асноўны час матчу скончыўся зь лікам 2:2. Па дадатковым часе пераможцы не было выяўлена. Левандоўскі, зноў жа, забіў першы гол дружыны з сэрыі пэнальці, у якой «Баварыя» атрымала перамогу зь лікам 5:4&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/borussia-dortmund-bayern-munich-supercup-line-ups-and-statistics-456360.jsp «Bayern Munich beat Dortmund on penalties to retain Supercup»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 13 сьнежня, у матчы лігі супраць «Кёльну», Левандоўскі забіў адзіны гол у гульні, які дазволіў яму трапіць у дзясятку бамбардзіраў Бундэсьлігі ўсіх часоў&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/robert-lewandowski-into-top-10-on-the-bundesliga-s-all-time-goalscoring-list-464867.jsp «Robert Lewandowski moves into the top 10 on the Bundesliga’s all-time goalscoring list»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Праз некалькі месяцаў, у матчы 22 туру нападнік зноўку трапна пацэліў у браму суперніка, якім тым разам быў «[[Шальке-04 Гельзэнкірхэн|Шальке-04]]», і паўтарыў рэкорд у 11 хатніх гульнях запар, у якіх адзначаўся голам. Такі рэкорд у свой час усталяваў тагачасны галоўны трэнэр «Баварыі» [[Юп Гайнкес]]&lt;ref&gt;[https://amp.marca.com/en/football/international-football/2018/02/10/5a7f3d72e2704eee108b459f.html «Robert Lewandowski equals record of scoring in 11 successive home games»]. Marca.&lt;/ref&gt;. Далей зьдзейсьніў хет-трык у матчы супраць «Гамбургу», які скончыўся зь лікам 6:0. У тым жа матчы ён змарнаваў пэнальці, упершыню ў кашулі «Баварыі»&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/amp/football/news/11881/11285045/bundesliga-round-up-robert-lewandowski's-hat-trick-edges-bayern-munich-closer-to-the-title «Bundesliga round-up: Robert Lewandowski’s hat-trick edges Bayern Munich closer to the title»]. Sky sports.&lt;/ref&gt;. 11 лютага 2018 году гулец быў абраны футбалістам Польшчы ўжо ў сёмы раз запар. 22 лютага ён звольніў свайго шматгадовага агента Цэзара Кучарскага і наняў вядомага спэцыяліста Піні Загаві. Паводле чутак, гэтая справа чынілася дзеля пераходу ўлетку да мадрыдзкага «[[Рэал Мадрыд|Рэалу]]»&lt;ref&gt;[https://global.espn.com/football/bayern-munich/story/3393508/robert-lewandowski-splits-from-agent-amid-real-madrid-links-sources «Robert Lewandowski splits from agent amid Real Madrid links — sources»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. 24 лютага 2018 году ён правёў свой 250-ы матч ў Бундэсьлізе&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2018/02/news-in-brief-240218 «Coman sustains capsular injury»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. Сэзон Левандоўскі скончыў як найлепшы галеадор лігі, маючы на рахунку 29 трапных стрэлаў.

1 жніўня, пасьля летніх чутак, генэральны дырэктар «Баварыі» [[Карл-Гайнц Румэніге]] пацьвердзіў у інтэрвію, што Левандоўскі застанецца ў клюбе&lt;ref&gt;[http://www.skysports.com/football/news/11890/11456519/robert-lewandowski-is-not-for-sale-at-any-price-says-bayern-munich-chief-executive «Robert Lewandowski is not for sale at any price, says Bayern Munich chief executive»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. 12 жніўня Левандоўскі запісаў на свой рахунак першы ў гісторыі хет-трык у Супэркубку Нямеччыны, дзе зьнішчыў поруч з таварышамі франфурцкі «Айнтрахт» зь лікам 0:5. Такім чынам, «Баварыя» здабыла гэты тытул у рэкордны сёмы раз&lt;ref&gt;[https://www.dw.com/en/robert-lewandowski-hat-trick-leads-bayern-munich-to-super-cup-win/a-45054001 «Robert Lewandowski hat trick leads Bayern Munich to Super Cup win»]. Deutsche Welle.&lt;/ref&gt;. Гулец да таго ж стаў галоўным бамбардзірам у гісторыі гэтага нямецкага кубку&lt;ref&gt;[http://www.worldfootball.net/alltime_goalgetter/supercup/tore/1/ «All-time top goalscorers»]. World Football.&lt;/ref&gt;. 27 лістапада паляк стаў трэцім гульцом пасьля [[Ліянэль Мэсі|Ліянэля Мэсі]] і [[Руўд ван Ністэльрой|Руўда ван Ністэльроя]], які забіў 50 галоў у розыгрышах Лігі чэмпіёнаў, двойчы пацэліўшы мяч у матчы супраць «[[Бэнфіка Лісабон|Бэнфікі]]» (5:1). На такі здабытак гульцу спатрэбілася ўсяго 77 матчаў&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/lewandowski-3rd-fastest-to-50-champions-league-goals-after-messi-va-nistelrooy-517997.jsp «Robert Lewandowski becomes third-fastest player after Lionel Messi and Ruud van Nistelrooy to reach 50 UEFA Champions League goals»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 9 лютага 2019 году Левандоўскі забіў гол у пераможным матчы супраць «Шальке-04» (3:1) і стаў першым гульцом, які здабыў 100 галоў на [[Альянц-Арэна|Альянц-Арэне]]. У сакавіку 2019 году нападнік пераўзышоў рэкорд [[Кляўдыё Пісара]] паводле колькасьці забітых галоў замежнікамі ў Бундэсьлізе. Двойчы папакутаваў ад бамбардзіра «Вольфсбург», прапусьціўшы ў выніку 6 мячоў&lt;ref&gt;[https://bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-wolfsburg-live-line-ups-stats-james-rodriguez-lewandowski-brooks-2804 «Bayern Munich thump Wolfsburg to go top on historic afternoon for Robert Lewandowski»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Левандоўскі скончыў [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2018—2019 гадоў|сэзон 2018—2019 гадоў]] як найлепшы бамбардзір Бундэсьлігі ў чацьверты раз, здабыўшы гэтым разам 22 галы&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-s-robert-lewandowski-claims-bundesliga-topscorer-prize-for-fourth-time-4597 «Bayern Munich’s Robert Lewandowski claims Bundesliga topscorer prize for fourth time»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;.

[[Файл:2019147200143 2019-05-27 Fussball 1.FC Kaiserslautern vs FC Bayern München - Sven - 1D X MK II - 2462 - B70I0762 (cropped) (cropped).jpg|значак|Робэрт Левандоўскі ў матчы за «Баварыю» ў 2019 годзе.]]
12 жніўня Левандоўскі забіў свой першы гол у сэзоне, калі «Баварыя» перамогла котбускі «[[Энэргі Котбус|Энэргі]]» зь лікам 3:1 у першым раўндзе нямецкага кубка. Праз чатыры дні ён забіў два мячы ў дэбютным матчы дружыны ў [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2019—2020 гадоў|сэзоне 2019—2020 гадоў]] супраць «[[Гэрта Бэрлін|Гэрты]]». Зважаючы на гэта, футбаліст усталяваў рэкорд Бундэсьлігі, адзначаючыся на адкрыцьці сэзону пяць гадоў запар&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2019/08/lewandowski-sets-record «Lewandowski sets record»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. Затым 24 жніўня ён здабыў хет-трык у гасьцявой сустрэчы з «Шальке-04», калі «чырвоныя» сьвяткавалі перамогу зь лікам 3:0&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/matchreports/2019/08/match-report-bundesliga-md2-fc-schalke-04-v-fc-bayern-240819 «Lewy the hero as Reds give Schalke the blues»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. 29 жніўня Левандоўскі падоўжыў кантракт з «Баварыяй», падпісаўшыся з клюбам да 2023 году&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2019/08/robert-lewandowski-extends-stay-at-fc-bayern-through-2023 «Robert Lewandowski extends stay at FC Bayern through 2023»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. 18 верасьня паляк улучыў мяч у браму суперніка ў 200 раз у кашулі «Баварыі», адзначыўшыся у пераможным матчы Лігі чэмпіёнаў супраць сэрбскай «[[Црвена Зьвезда Бялград|Црвены Зьвезды]]» зь лікам 3:0&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2019/09/fc-bayern-send-signal-to-other-teams-champions-league-red-star-belgrade «FC Bayern send 'signal to other teams'»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. У тым жа месяцы па сканчэньні шасьці матчаў гулец ужо меў на рахунку 10 галоў, што аніколі ня мела месца ў Бундэсьлізе. Гулец усьцяж трываў моцны тэмп і пацэльваў мячы ў розных розыгрышах, у якіх брала ўдзел ягоная каманда. 14 жніўня 2020 году ён паўдзельнічаў сваім голам у зьнішчэньні «Барсэлёны» ў чвэрцьфінале Лігі чэмпіёнаў зь лікам 8:2, які ладзіўся ў Партугаліі&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/football/barcelona-vs-bay-munich/426065 «Barcelona 2—8 Bayern Munich: Bayern decimate Barca to reach Champions League semi-finals»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. Гулец таксама адзначыўся ў матчы паўфіналу супраць «[[Алімпік Ліён|Ліёну]]». Ягоная эўрапейская галявая сэрыя скончылася, калі 23 жніўня ён ня здолеў пацэліць у фінальным матчы Лігі чэмпіёнаў супраць «[[Пары Сэн-Жэрмэн Парыж|Пары Сэн-Жэрмэн]]». Тым ня менш, «Баварыя» перамагла францускі клюб (1:0), і, такім чынам, Левандоўскі ўпершыню здабыў тытул пераможцы гэтага турніру&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/report?gameId=573698 «Bayern Munich beat Paris Saint-Germain to win Champions League»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. Паляк таксама стаў другім гульцом у гісторыі, які здабыў [[эўрапейскі трэбл]] і пры гэтым стаўся найлепшым бамбардзірам ува ўсіх трох турнірах, паўтараючы дасягненьне [[Ёган Кройф|Ёгана Кройфа]], які той зрабіў з «[[Аякс Амстэрдам|Аяксам]]» у сэзоне 1971—1972 гадоў&lt;ref&gt;[https://us.marca.com/claro/futbol/champions-league/2020/08/22/5f411a2b22601da0078b45e7.html «El récord de Cruyff que podría alcanzar Lewandowski de ganar la Champions»]. Marca.&lt;/ref&gt;. [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2020—2021 гадоў|Сэзон 2020—2021 гадоў]] футбаліст пачаў зь перамог клюбу як ў Супэркубку Эўропы, гэтак і Супэркубку Нямеччыны. 4 кастрычніка ён забіў усе чатыры мячы сваёй дружыны ў пераможным матчы супраць «Гэрты» (4:3)&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-hertha-berlin-live-line-ups-stats-lewandowski-davies-cunha-13075 «Robert Lewandowski scores four as Bayern Munich edge Hertha Berlin»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 24 кастрычніка ён здабыў хет-трык у матчы супраць «Айнтрахту», які скончыўся зь лікам 5:0. Гэтым нападнік учыніў сябе першым гульцом у Бундэсьлізе, які забіў дзесяць галоў у пяці матчах&lt;ref&gt;[https://www.goal.com/en-in/news/lewandowski-sets-new-bundesliga-goal-record-as-bayern-munich/luwxu4p2hur51iceo14k7a138 «Lewandowski sets new Bundesliga goal record as Bayern Munich thrash Eintracht Frankfurt»]. Goal.&lt;/ref&gt;. 16 сьнежня галеадор адзначыўся ў матчы супраць «Вольфсбурга», стаўшы трэцім гульцом, які перасягнуў мяжу ў 250 галоў у Бундэсьлізе пасьля Герда Мюлера і [[Кляўс Фішэр|Кляўса Фішэра]]&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/55289392 «Bayern Munich 2–1 VfL Wolfsburg»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. У лютым 2021 году гулец здабыў з клюбам перамогу ў [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбным чэмпіянаце сьвету]], выгуляўшы ў мэксыканскага «[[УАНЛ Тыгрэс Мантэрэй|ЎАНЛ Тыгрэса]]». 6 сакавіка ён здабыў свой 12-ы хет-трык у Бундэсьлізе ў матчы супраць дортмундзкай «Барусіі» (4:2), а 20 сакавіка на ягоным рахунку зьвіўся ўжо 13 хет-трык калі «Баварыя» выгуляла ў «[[Штутгарт (футбольны клюб)|Штутгарта]]» (4:0)&lt;ref&gt;[https://fcbayern.com/en/news/2021/03/5-facts-on-lewandowskis-hat-trick-against-stuttgart «5 facts on Lewandowski’s hat-trick against Stuttgart»]. FC Bayern Munich.&lt;/ref&gt;. Напрыканцы сакавіка гулец атрымаў траўму і быў вымушаны прапусьціць чвэрцьфінальныя матчы Лігі чэмпіёнаў, дзе «чырвоны» трывалі паразу паводле вынікаў двубою ад францускага ПСЖ. У красавіку нападнік вярнуўся да табару і адзначыўся ў матчы супраць «Майнцу» (2:1), які скончыўся паразай баварцаў. 8 траўня ён здабыў свой 14-ы хет-трык у нямецкім першынстве ў пераможным спатканьні зь мёнхэнглядбаскай «Барусіяй» (6:0)&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/bayern-munich-borussia-monchengladbach-live-line-ups-stats-lewandowski-sane-15728 «Robert Lewandowski closes in on history as Bayern Munich celebrate title by thrashing Borussia Mönchengladbach»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. 22 траўня ён парушыў рэкорд Герда Мюлера ў 40 галоў за сэзон, які той усталяваў у розыгрышы [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 1971—1972 гадоў|1971—1972 гадоў]], адзначыўшыся на 90-й хвіліне матчу супраць «[[Аўгсбург (футбольны клюб)|Аўгсбургу]]» (5:2) у 41-й раз за сэзон&lt;ref&gt;[https://www.bundesliga.com/en/bundesliga/news/robert-lewandowski-breaks-gerd-muller-40-goal-record-bayern-munich-15979 «Robert Lewandowski sets new 41-goal league record for Bayern Munich»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Гэты матч быў апошнім у каляндары сэзону для «Баварыі». Дзякуючы гэтаму гульцу нарэшце скарылася «[[Залатая буца]]»&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/bayern-munich-gerbayern_munich/story/4385575/bayern-munichs-robert-lewandowski-breaks-gerd-mullers-bundesliga-goals-record «Robert Lewandowski beats Cristiano Ronaldo, Lionel Messi to European Golden Shoe»]. ESPN.&lt;/ref&gt;.

Левандоўскі распачаў [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе 2021—2022 гадоў|сэзон 2021—2022 гадоў]] голам, які скончыў матч у нічыю зь мёнхэнглядбаскай «Барусіяй» (1:1), то бок ён стаў першым гульцом, які сем разоў запар забіў у матчы адкрыцьці сэзону Бундэсьлігі&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/sport/football/58206961 «Borussia Monchengladbach 1-1 Bayern Munich: Robert Lewandowski scores again»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. 17 жніўня 2021 году ён таксама двойчы вынікова пацэліў і асыставаў [[Томас Мюлер|Томасу Мюлеру]] ў пераможным матчы супраць дортмундзкай «Барусіі», здабыўшы чарговы Супэркубак. Матчу папярэднічаў момант маўчаньня ў гонар Герда Мюлера, які сканаў быў днямі да таго&lt;ref&gt;[https://www.skysports.com/football/news/11899/12384159/borussia-dortmund-1-3-bayern-munich-robert-lewandowski-double-earns-german-super-cup «Borussia Dortmund 1-3 Bayern Munich: Robert Lewandowski double earns German Super Cup»]. Sky Sports.&lt;/ref&gt;. 28 жніўня гулец зарабіў 15-ы хет-трык у Бундэсьлізе ў матчы супраць «Гэрты (5:0). У сярэдзіне сэзону польскі спартовец заняў другі радок, не атрымаўшы ўзнагароду Залаты мяч. Яны апярэдзіў Ліянэль Мэсі, але Левандоўскі быў узнагароджаны часопісам [[Франс-Футбал]]&lt;ref&gt;[https://www.theguardian.com/football/live/2021/nov/29/ballon-dor-2021-live-updates «Ballon d’Or 2021 — live updates!»]. The Guardian.&lt;/ref&gt;. 17 сьнежня футбаліст усталяваў рэкорд Бундэсьлігі ў колькасьці галоў у каляндарным годзе, павялічыўшы сваю колькасьць трапных стрэлаў да 43&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/report?gameId=608685 «Mueller scores in 400th game as Bayern crush Wolfsburg»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. 15 студзеня 2022 году Левандоўскі ўчыніў свой 16-ы хет-трык і забіў 300-ы гол у Бундэсьлізе ў матчы супраць «Кёльну» (4:0)&lt;ref&gt; [https://www.bbc.co.uk/sport/football/60008495 «Lewandowski scores 300th Bundesliga goal as Bayern rout Cologne»]. BBC Sport.&lt;/ref&gt;. А ужо 8 сакавіка паляк здабыў хет-трык у матчы Лігі чэмпіёнаў супраць зальцбурскага «[[Рэд Бул Зальцбург|Рэд Була]]». З моманту першага трапнага стрэла і апошняга прайшло толькі 11 хвілінаў. Левандоўскі скончыў сэзон нямецкае лігу з 35 галамі на рахунку, пяты раз запар стаўшы найлепшым бамбардзірам і сёмы раз агулам, што параўняла гульца з Гердам Мюлерам. Акрамя таго, ён здабыў другі раз эўрапейскую прэмію «Залатая буца»&lt;ref&gt;[https://www.neogol.com/clasificacion-bota-de-oro/ «Clasificación Bota de Oro 2022. ¡Actualizada!»]. Neo Gol.&lt;/ref&gt;. 30 траўня 2022 году Левандоўскі заявіў пра сваё жаданьне сысьці з клюбу, бо ягоная гісторыя тут ужо надыйшла да сканчэньня&lt;ref&gt;[https://theathletic.com/news/robert-lewandowski-my-bayern-story-at-end/GTLY1OxvUrWo/ «Lewandowski admits Bayern story 'at end'»]. The Athletic.&lt;/ref&gt;.

=== «Барсэлёна» ===
19 ліпеня 2022 году Левандоўскі падпісаў ўгоду з клюбам Ля-Лігі «[[Барсэлёна (футбольны клюб)|Барсэлёнай]]». Паводле ўмоваў кантракт разьлічаны на 4 гады, а клюб выдаткаваў на набыцьцё супэрнападніка 45 млн эўра, з магчымасьцю павелічэньня сумы да 50 млн эўра&lt;ref&gt;[https://www.fcbarcelona.com/en/football/first-team/news/2683853/agreement-with-bayern-munich-for-the-transfer-of-robert-lewandowski «Agreement with Bayern Munich for the transfer of Robert Lewandowski»]. FC Barcelona.&lt;/ref&gt;. Кантракт улучае пункт аб мінімальный сумы сплаты за выкуп гульца, якая была ўсталяваная ў памеры 500 млн эўра&lt;ref&gt;[https://www.espn.com/soccer/soccer-transfers/story/4701830/robert-lewandowski-completes-barcelona-move-from-bayern-munich «Lewandowski completes Barca move from Bayern»]. ESPN.&lt;/ref&gt;.

== Кар’ера ў зборнай ==
[[Файл:Robert Lewandowski 2018, JAP-POL (cropped).jpg|значак|Левандоўскі ў кашулі [[Зборная Польшчы па футболе|зборнай Польшчы]].]]
У [[Зборная Польшчы па футболе|нацыянальнай зборнай Польшчы]] дэбютаваў 10 верасьня 2008 году ў матчы супраць [[зборная Сан-Марына па футболе|Сан-Марына]] (2:0)&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20090405151255/http://www.pzpn.pl/mecz.php?id=4633 PZPN.PL — Oficjalny Serwis Polskiego Futbolu]. pzpn.pl&lt;/ref&gt;, Левандоўскі выйшаў на 59 хвіліне замест [[Марэк Саганоўскі|Марэка Саганоўскага]], а на 67-й хвіліне адзначыўся забітым голам. Гулец стаў другім футбалістам у гісторыі Польшчы пасьля [[Уладзімеж Любанскі|Ўладзімежа Любанскага]], які адзначыўся голам у дэбюце за нацыянальнай зборнай у такім маладым веку. Любанскі гэта зрабіў у 16 год. На [[Чэмпіянат Эўропы па футболе 2012 году|Эўра-2012]] забіў першы гол турніра, але зборная Польшчы ня здолела прайсьці ў чвэрцьфінал. 26 сакавіка 2013 году Левандоўскі двойчы трапна пацэліў у браму зборнай Сан-Марына ў першым матчы (5:0), дзе быў капітанам дружыны&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/worldcup/season=2014/matches/round=2000294/match=2008742/postmatch/report/index.html «Lewandowski-inspired Poland beat San Marino»]. UEFA.&lt;/ref&gt;. Пазьней, ужо 6 верасьня ён выраўнаваў лік у матчы супраць [[Зборная Чарнагорыі па футболе|зборнай Чарнагорыі]], але Польшча ня здолела ў выніку прабіцца на [[чэмпіянат сьвету па футболе 2014 году|чэмпіянат сьвету 2014 году]] ў Бразыліі&lt;ref&gt;[https://bleacherreport.com/articles/1812595-england-qualify-for-2014-world-cup-with-2-0-win-over-poland «England Qualify for 2014 World Cup with 2-0 Win over Poland»]. Bleacher Report.&lt;/ref&gt;.

7 верасьня 2014 году, у першым матчы адбору да чэмпіянату Эўропы 2016 году, нападнік зарабіў свой першы хет-трык у колерах Польшчы, чатыры разы трапна ўлучыўшы мяч у браму [[Зборная Гібральтару па футболе|зборнай Гібральтару]] (7:0)&lt;ref&gt;[https://www.theguardian.com/football/2014/sep/07/poland-gibraltar-euro-2016--match-report «Poland’s Robert Lewandowski scores four in seven-goal rout of Gibraltar»]. The Guardian.&lt;/ref&gt;. 13 чэрвеня 2015 году ён зьдзейсьніў чарговы хет-трык у матчы супраць [[Зборная Грузіі па футболе|зборнай Грузіі]] (4:0), прычым тры мячы забіў за чатыры хвіліні&lt;ref&gt;[http://www.nzz.ch/sport/drei-tore-von-lewandowski-bei-polens-40-1.18561613 «Drei Tore von Lewandowski bei Polens 4:0»]. Neue Zürcher Zeitung.&lt;/ref&gt;. 8 кастрычніка гулец двойчы адзначыўся ў матчы супраць [[Зборная Шатляндыі па футболе|зборнай Шатляндыі]] (2:2). Праз тры дні дапамог дружыне дамагчыся перамогі ў матчы супраць [[Зборная Ірляндыі па футболе|зборнай Ірляндыі]] (2:1), што кваліфікавала зборную да ўдзелу ў турніры ў Францыі&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/uefaeuro/qualifiers/season=2016/matches/round=2000446/match=2014050/postmatch/report/index.html «Lewandowski’s latest takes Poland to France»]. UEFA.&lt;/ref&gt;. Левандоўскі скончыў кампанію з 13 галамі на рахунку, ачоліўшы сьпіс бамбардзіраў сумесна з паўночнаірляндцам [[Дэйвід Гілі|Дэйвідам Гілі]]&lt;ref&gt;[http://www.uefa.com/uefaeuro/qualifiers/news/newsid=2292506.html «Lewandowski equals Healy’s scoring record»]. UEFA.&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, на чэмпіянаце Эўропы ўлетку 2016 году адзначыўся толькі аднойчы з гульні і двойчы з кропкі 11 мэтраў. Польша саступіла ў чвэрцьфінале [[Зборная Партугаліі па футболе|зборнай Партугаліі]].

5 кастрычніка 2017 году Левандоўскі здабыў чарговы хет-трык у матчы супраць [[Зборная Армэніі па футболе|зборнай Армэніі]] (6:1), давёўшы лік сваіх галоў у складзе зборнай да 50, чым перасягнуў папярэдні рэкорд, усталяваны Ўладзімежам Любанскім&lt;ref&gt;[http://www.espnfc.com/poland/story/3221099/robert-lewandowski-becomes-polands-all-time-leading-scorer «Robert Lewandowski becomes Poland’s all-time leading scorer»]. ESPN.&lt;/ref&gt;. 8 кастрычніка 2017 году Левандоўскі адзначыўся голам у матчы супраць зборнай Чарнагорыі (4:2). Нападнік скончыў кваліфікацыйную кампанію да [[чэмпіянат сьвету па футболе 2018 году|чэмпіянату сьвету 2018 году]] з 16 галамі на рахунку, то бок рэкордам для эўрапейскай кваліфікацыі чэмпіянату сьвету&lt;ref&gt;[http://www.bundesliga.com/en/news/Bundesliga/robert-lewandowski-sets-world-cup-qualifying-goal-record-ahead-of-ronaldo-461228.jsp «Bayern Munich’s Robert Lewandowski sets European scoring record for Poland»]. Bundesliga.&lt;/ref&gt;. Тым ня менш, на самом турніры ў трох матчах групы супраць [[Зборная Сэнэгалу па футболе|зборных Сэнэгалу]], [[Зборная Калюмбіі па футболе|Калюмбіі]] і [[Зборная Японіі па футболе|Японіі]] паляк адзначыцца ня здолеў, а ягоная дружына заняла апошняе месца. Робэрт браў удзел у [[чэмпіянат Эўропы па футболе 2020 году|чэмпіянаце Эўропы 2020 году]], але ягоныя трапныя стрэлы ў брамы [[Зборная Гішпаніі па футболе|зборнай Гішпаніі]] і [[Зборная Швэцыі па футболе|Швэцыі]] не дапамаглі дружыне пазьбегнуць апошняга меца ў групе.

== Дасягненьні ==
'''«Лех»''':
* [[Чэмпіянат Польшчы па футболе|Чэмпіён Польшчы]]: 2010
* Уладальнік [[Кубак Польшчы па футболе|Кубка Польшчы]]: 2009
* Уладальнік [[Супэркубак Польшчы па футболе|Супэркубка Польшчы]]: 2009

'''«Барусія»''':
* [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Чэмпіён Нямеччыны]]: 2011, 2012
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2012
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2013

'''«Баварыя»''':
* [[Чэмпіянат Нямеччыны па футболе|Чэмпіён Нямеччыны]]: 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2021, 2022
* Уладальнік [[Кубак Нямеччыны па футболе|Кубка Нямеччыны]]: 2016, 2019, 2020
* Уладальнік [[Супэркубак Нямеччыны па футболе|Супэркубка Нямеччыны]]: 2016, 2017, 2018, 2020, 2021
* Пераможца [[Ліга чэмпіёнаў УЭФА|Лігі чэмпіёнаў]]: 2020
* Уладальнік [[Супэркубак УЭФА|Супэркубка УЭФА]]: 2020
* Пераможца [[Клюбны чэмпіянат сьвету па футболе|клюбнага чэмпіянату сьвету]]: 2020

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Transfermarkt}}
* {{Soccerway}}
* [http://www.bvb.de/?%81%9D%5C%1B%E7%F4%9D%2Ao%EE%8D%9B Профіль на афіцыйным сайце «Барусіі» Дортмунд]
* [https://web.archive.org/web/20120426172209/http://www.transfermarkt.co.uk/en/robert-lewandowski/leistungsdaten-detail/spieler_38253.html Статыстыка ў Бундэсьлізе]
* [http://www.sports.ru/tags/5899346.html Профіль] на Sports.ru

{{Склад ФК Барсэлёна}}
{{Навігацыйная група
|назоў = Левандоўскі ў складзе [[Зборная Польшчы па футболе|зборнай Польшчы]] на [[Чэмпіянат сьвету па футболе|чэмпіянатах сьвету]] і [[Чэмпіянат Эўропы па футболе|Эўропы]]
|стыль_назова = background-color: {{Колер|Польшча}};
|Польшча на ЧЭ-2012
|Польшча на ЧЭ-2016
|Польшча на ЧС-2018
|Польшча на ЧЭ-2020
}}

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Левандоўскі, Робэрт}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Варшаве]]
[[Катэгорыя:Польскія футбалісты]]
[[Катэгорыя:Футбалісты зборнай Польшчы]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Зьніч» Прушкаў]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Лех» Познань]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Барусія» Дортмунд]]
[[Катэгорыя:Футбалісты клюбу «Баварыя» Мюнхэн]]</text>
      <sha1>a0byw44o0n3szp1jiw5xrpk6oluq5qt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лейла Ісмаілава</title>
    <ns>0</ns>
    <id>125214</id>
    <revision>
      <id>2331683</id>
      <parentid>2210958</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T19:32:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Тэлевяршыня]], [[Вікіпэдыя:Праект:Злучнасьць]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8259" xml:space="preserve">{{Асоба
|імя                 = Лейла Ісмаілава 
|арыгінал імя        = лацінкай: Leila Ismailava
|партрэт             = Leila Ismailava (2).JPG
|апісаньне           = Лейла Ісмаілава
|імя пры нараджэньні = Лейла Рызванаўна Ісмаілава
|род дзейнасьці      = [[журналіст]]ка, [[Тэлевізія|тэлевізійная]] вядучая, мадэлька
|дата нараджэньня    = {{Нарадзілася|28|7|1989|1}}
|месца нараджэньня   = [[Менск]], [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|БССР]]
|бацька              = Рызван Ісламавіч Ісмаілаў 
|маці                = Галіна Іванаўна Ружанцова
|сужэнец             = 
|дзеці               = 
|узнагароды          = Міс Менск-прэса-2009&lt;br /&gt;Нацыянальная прэмія «[[Тэлевяршыня]]» (2011)
|сайт                = http://leila.tv
|дадаткова           = 
}}
'''Ле́йла Рызва́наўна Ісмаі́лава''' (нарадзілася 28 ліпеня 1989 году, Менск, [[Беларусь]]) — [[Беларусы|беларуская]] журналістка, вядучая [[Музыка|музычных]] тэлевізійных праграмаў, мадэлька. У прыватнасьці, вяла [[Дзіцячы конкурс песьні Эўрабачаньне 2010|дзіцячы конкурс песьні «Эўрабачаньне» 2010 году]], які праходзіў у Менску (разам з [[Дзяніс Кур’ян|Д. Кур’янам]]), абвяшчала вынікі галасаваньня ад Беларусі на [[Конкурс песьні Эўрабачаньне-2011|«Эўрабачаньні» 2011 г.]], і была вядучай нацыянальнага адбору ў Беларусі для «Эўрабачаньня» 2012 г.

== Біяграфія ==
Лейла нарадзілася ў сям’і Р. І. Ісмаілава, ураджэнца г. [[Агдам]]у ([[Азэрбайджан]]), і мянчучкі Г. І. Ружанцовай. Празь месяц пасьля нараджэньня дачкі сям’я пераехала ў г. [[Баку]].

Калі Лейле было 3 гады, яе бацька, які працаваў дырэктарам [[нафта]]базы ў Агдаме, загінуў падчас [[Армэнія|армяна]]-азэрбайджанскага ўзброенага канфлікту ў выніку абстрэлу з [[Армяне|армянскага]] боку. Маці з трыма дзяцьмі вернулася ў Менск.

Лейла пачала публікаваць матэрыялы ў 15 гадоў. У 2006 годзе закончыла [[Ліцэй Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]] (кляса [[гісторыя|гісторыі]]), а затым — інстытут [[Журналістыка|журналістыкі]] [[БДУ]] (аўдыёвізуальная журналістыка, дыплём з адзнакаю, найлепшая выпускніца інстытуту 2011 году)&lt;ref&gt;[http://www.bsu.by/ru/main.aspx?guid=132141 Лучшие выпускники БГУ — 2011 // БГУ {{ref-ru}}]&lt;/ref&gt;.

У 2010 годзе, паводле стыпэндыяльнай праграмы [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]] «Эразмус Мундус», навучалася ва Ўнівэрсытэце імя Арыстотэля (г. [[Салёнікі]], Цэнтральная Македонія, [[Грэцыя]]). Адтуль накіравала заяўку ў Менск на адбор вядучых для [[Дзіцячы конкурс песьні Эўрабачаньне|дзіцячага «Эўрабачаньня»]]. Пасьпяхова прайшла адбор, што стала пачаткам яе тэлевізійнай працы.

Здымаецца таксама ў музычных кліпах, фота- і тэлевізійнай [[рэкляма|рэкляме]]. З 2011 году навучаецца ў адной з акторскіх школаў у [[Галівуд]]зе (г. [[Лос-Анджэлес]], штат [[Каліфорнія]], [[ЗША]]).

Маці Лейлы — настаўніца [[расейская мова|расейскай мовы]] і літаратуры ў гімназіі. Старэйшая сястра Эсьміра — журналіст, эканаміст і літаратар; працавала, у прыватнасьці, у Пасольстве Азэрбайджану ў Беларусі, цяпер — у прадстаўніцтве [[Праграма разьвіцьця ААН|Праграмы разьвіцьця ААН]] у Менску. Малодшы брат Бахрам навучаецца ва ўнівэрсытэце.

== Асноўныя тэлепраграмы ==
* Дзіцячы конкурс песьні «Эўрабачаньне» 2010 г. — вядучая.
* [[Конкурс песьні Эўрабачаньне-2011|Конкурс песьні «Эўрабачаньне» 2011 г.]] — глашатай ад Беларусі.
* Спартова-забаўляльная тэлегульня «Бітва тытанаў» ([[Француская мова|фран.]] назва «Intervilles»), [[Францыя]], 2011 г. — удзельніца каманды Беларусі.
* «[[Музыка|Музычныя]] вечары ў [[Мірскі замак|Мірскім замку]]» 2011 г. — вядучая.
* Міжнародны фэстываль мастацтваў «[[Славянскі Базар у Віцебску]]» 2011 г. — вядучая.
* «Эўрафэст» (нацыянальны адбор на [[Конкурс песьні Эўрабачаньне|конкурс песьні «Эўрабачаньне»]] 2012 г.) — вядучая.

== У музычных кліпах ==
* [[Vinsent]] — «Восеньскі вальс»&lt;ref&gt;[http://www.youtube.com/watch?v=CVsEHL8daYA Vinsent. Восеньскі вальс // youtube.com.]&lt;/ref&gt;
* {{Артыкул у іншым разьдзеле|The Maneken||uk|The Maneken}} — «Зваротны квіток»&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=GcsGkTcFDKk The Maneken. Обратный билет // youtube.com. {{ref-ru}}]&lt;/ref&gt;

== Мадэлька ==
* Калекцыя [[шалік]]аў «Кэралайн Монік» 2013 г. (г. Бэвэрлі-Гілз, акруга Лос-Анджэлес, штат Каліфорнія)&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20131102233736/http://www.carolinemonick.com/scarves-collection.asp Caroline Monick Silk Scarves Collection 2013 // Caroline Monick {{ref-en}} {{ref-fr}}]&lt;/ref&gt;

== Узнагароды і прэміі ==
* Тытул «Міс прэса» на конкурсе «Міс Менск» 2009 г. 
* Нацыянальная прэмія «[[Тэлевяршыня]]» 2011 году ў намінацыі «Найлепшая вядучая музычна-забаўляльнага шоў».

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://www.gazeta.bsu.by/?uid=1980&amp;type=Article ГРАМЧАКОВА, В. Лейла Ісмаілава: «Мая намінацыя!» // Універсітэт. 2009. № 15—16]

{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Ісмаілава, Лейла}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Менску]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Беларускія тэлевядучыя]]
[[Катэгорыя:Беларускія фотамадэлі]]
[[Катэгорыя:Фотамадэлі ЗША]]
[[Катэгорыя:Беларусы ў Грэцыі]]</text>
      <sha1>069y7v9eyalvf6hx3qem38t66i267v9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Агульнанацыянальнае тэлебачаньне</title>
    <ns>0</ns>
    <id>141795</id>
    <revision>
      <id>2331681</id>
      <parentid>2249110</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T19:30:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Тэлевяршыня]], [[Вікіпэдыя:Праект:Злучнасьць]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9482" xml:space="preserve">{{Тэлеканал
| назва        = «Агульнанацыянальнае тэлебачаньне»'
| лягатып      = [[File:Логотип телеканала «ОНТ».svg|200px]]
| краіна       = [[Беларусь]]
| вяшчаньне    = Беларусь
| створаны     = {{Дата пачатку|19|3|2002|1}}
| заснавальнік = [[Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь]] (51%), [[Беларусбанк]] (29%) і «[[Фабрыка інфармацыйных тэхналёгіяў]]» (20%)
| уладальнік   = [[ЗАТ]] «Другі нацыянальны тэлеканал»
| кіраўніцтва  = [[Марат Маркаў]]
| слоган       = 
| сайт         = [http://translate.google.by/translate?hl=be&amp;sl=ru&amp;tl=be&amp;u=http://www.ont.by www.ont.by]
}}
'''«Агульнанацыянальнае тэлебачаньне»''' («АНТ») — [[Расейская мова|расейскамоўны]] [[Прапаганда ў Беларусі|прапагандысцкі]] [[тэлеканал]] [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] ў [[Беларусь|Беларусі]], заснаваны згодна з указам [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]] ад 15 лютага 2002 году № 101.

Пачаў трансьляцыі 25 чэрвеня 2002 году на частасьці [[Грамадзкае расейскае тэлебачаньне|Грамадзкага расейскага тэлебачаньня]] з працягам распаўсюду ў этэры часткі расейскіх перадачаў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Тацяна Падаляк]].|загаловак=Рыгор Кісель: «Мая задача — сабраць каманду, здольную стварыць сучаснае тэлебачаньне»|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=16&amp;p=11&amp;archiv=13042002|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[Газэта]]|год=13 красавіка 2002|нумар=[http://www.zviazda.by/second.html?archiv=13042002 74 (24453)]|старонкі=|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Ад заснаваньня меў карэспандэнцкія пункты ва ўсіх абласных цэнтрах Беларусі і за мяжой ([[Данія]], [[ЗША]], [[Кітай]], [[Польшча]], [[Расея]], [[Швэцыя]] і Ўкраіна)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Сяргей Кузьняцоў]].|загаловак=Агульнанацыянальнае тэлебачаньне стварае карэспандэнцкую сетку|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&amp;p=7&amp;archiv=18062002|выданьне=Зьвязда|тып=Газэта|год=18 чэрвеня 2002|нумар=[http://www.zviazda.by/second.html?archiv=18062002 137-138]|старонкі=|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. У сакавіку 2007 г. атрымаў галоўную ўзнагароду трэцяга нацыянальнага спабору «[[Тэлевяршыня]]» з рук прэзыдэнцкага ідэоляга і памочніка [[Алег Праляскоўскі|Алега Праляскоўскага]] за правядзеньне канцэртнага тура «[[За Беларусь!]]» напярэдадні [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2006 году|прэзыдэнцкіх выбараў 2006 году]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Вікторыя Целяшук]].|загаловак=Вяршыні-ТБ. Трэцяе ўзыходжаньне|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=18&amp;p=13&amp;archiv=23032007|выданьне=Зьвязда|тып=Газэта|год=23 сакавіка 2007|нумар=[http://www.zviazda.by/second.html?archiv=23032007 55 (25920)]|старонкі=|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. У 2007 г. на сваю 5-ую гадавіну перайшоў на кругласутачнае вяшчаньне&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=АНТ — 24 гадзіны|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=30&amp;p=21&amp;archiv=07062007|выданьне=Зьвязда|тып=Газэта|год=7 чэрвеня 2007|нумар=[http://www.zviazda.by/second.html?archiv=07062007 104 (25969)]|старонкі=|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

Летам і восеньню 2020 году, пасьля гвалтоўнага падаўленьня сілавымі структурамі [[рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|хвалі масавых пратэстаў]], выкліканых фальсыфікацыяй [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|прэзыдэнцкіх выбараў]], з [[АНТ]] у знак пратэсту супраць [[Свабода слова ў Беларусі|цэнзуры]] і [[Прапаганда ў Беларусі|прапаганды]] каля чвэрці ўсіх працаўнікоў: не менш за 80 чалавекаў з 300&lt;ref name=&quot;З АНТ&quot; /&gt;. Паводле сьведкаў, кіраўнік АНТ [[Марат Маркаў]] пагражаў звальняючымся крымінальнымі справамі і {{артыкул у іншым разьдзеле|Зьнікненьні людзей у Беларусі|гвалтоўнымі зьнікненьнямі|ru|Исчезновения людей в Белоруссии}}&lt;ref name=&quot;З АНТ&quot;&gt;{{Cite web|date=2020-11-20|title=З АНТ звольніліся каля чвэрці усіх супрацоўнікаў. Кім іх замянілі і што там адбываецца цяпер|url=https://www.svaboda.org/a/30960306.html|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210607150401/https://www.svaboda.org/a/30960306.html|archivedate=2021-06-07|accessdate=2021-06-20|website=|publisher=[[Радыё Свабода]]|language=be}}&lt;/ref&gt;.

3 чэрвеня 2021 году на тэлеканале выйшла перадача з удзелам Рамана Пратасевіча і [[Марат Маркаў|Марата Маркава]], абазначаная як інтэрвію Пратасевіча. Перадача выклікала шматлікую крытыку і была расцэненая многімі як элемэнт катаваньня палітвязьня&lt;ref&gt;[[Наста Захарэвіч]]. [https://www.svaboda.org/a/31289211.html Чаму ня варта аналізаваць «прызнаньні» Пратасевіча] — [[Радыё Свабода]], 3 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31289876.html «Прызнаньне пад руляй аўтамата». Бацька Рамана Пратасевіча і Франак Вячорка пра «інтэрвію» Рамана Пратасевіча] — [[Радыё Свабода]], 4 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=273998 Пратасевіч даў інтэрв’ю АНТ] [[Наша Ніва]], 3 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://belaruspartisan.by/politic/536550/ «Интервью с пленными не бывает»] [«Інтэрвію з палоннымі не бывае»] — [[Беларускі партызан]], 4 чэрвеня 2021 г. (на расейскай мове)&lt;/ref&gt;. 21 чэрвеня 2021 году Маркаў быў унесены ў санкцыйны сьпіс [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]]''&lt;ref&gt;{{Cite web|language=en|url=https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/996772/Belarus.pdf|title=CONSOLIDATED LIST OF FINANCIAL SANCTIONS TARGETS IN THE UK|publisher=Office of Financial Sanctions Implementation HM Treasury|date=2021-06-25}}&lt;/ref&gt;.''

== Перадачы ==
* Адкрыты фармат (панядзелак, 21:05; вядоўца [[Вячаслаў Бандарэнка]]);
* Дыханьне плянэты (нядзеля, 21:05; кіраўнік [[Тэнгіз Думбадзэ]]);
* Контуры (нядзеля, 20:00; вядоўца [[Аляксандар Аверкаў]]);
* Наш ранак (панядзелак-пятніца, 6:00 і нядзеля, 7:00; вядоўцы [[Валер Кашчэеў]] і [[Люся Лушчык]], Герман Цітоў і Натальля Радзіна, [[Яўген Булка]] і [[Вольга Багатырэвіч]]);
* Тэма дня (аўторак-чацьвер, 22:15; [[Зьміцер Семчанка]]);
* Чакай мяне (пятніца, 18:20; вядоўцы [[Зьміцер Пусьцільнік]] і [[Юлія Кадушкевіч]]);
* Як ёсьць (субота, 20:45; вядоўца [[Аляксей Міхальчанка]]).

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід:Беларусь}}

[[Катэгорыя:Тэлеканалы на расейскай мове]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2002 годзе]]
[[Катэгорыя:Агульнанацыянальнае тэлебачаньне| ]]
[[Катэгорыя:Прапаганда ў Беларусі]]</text>
      <sha1>d34yrxi4q9ebzha1jqowsjvil7xr7xu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331682</id>
      <parentid>2331681</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T19:30:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9481" xml:space="preserve">{{Тэлеканал
| назва        = «Агульнанацыянальнае тэлебачаньне»
| лягатып      = [[File:Логотип телеканала «ОНТ».svg|200px]]
| краіна       = [[Беларусь]]
| вяшчаньне    = Беларусь
| створаны     = {{Дата пачатку|19|3|2002|1}}
| заснавальнік = [[Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь]] (51%), [[Беларусбанк]] (29%) і «[[Фабрыка інфармацыйных тэхналёгіяў]]» (20%)
| уладальнік   = [[ЗАТ]] «Другі нацыянальны тэлеканал»
| кіраўніцтва  = [[Марат Маркаў]]
| слоган       = 
| сайт         = [http://translate.google.by/translate?hl=be&amp;sl=ru&amp;tl=be&amp;u=http://www.ont.by www.ont.by]
}}
'''«Агульнанацыянальнае тэлебачаньне»''' («АНТ») — [[Расейская мова|расейскамоўны]] [[Прапаганда ў Беларусі|прапагандысцкі]] [[тэлеканал]] [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] ў [[Беларусь|Беларусі]], заснаваны згодна з указам [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]] ад 15 лютага 2002 году № 101.

Пачаў трансьляцыі 25 чэрвеня 2002 году на частасьці [[Грамадзкае расейскае тэлебачаньне|Грамадзкага расейскага тэлебачаньня]] з працягам распаўсюду ў этэры часткі расейскіх перадачаў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Тацяна Падаляк]].|загаловак=Рыгор Кісель: «Мая задача — сабраць каманду, здольную стварыць сучаснае тэлебачаньне»|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=16&amp;p=11&amp;archiv=13042002|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[Газэта]]|год=13 красавіка 2002|нумар=[http://www.zviazda.by/second.html?archiv=13042002 74 (24453)]|старонкі=|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Ад заснаваньня меў карэспандэнцкія пункты ва ўсіх абласных цэнтрах Беларусі і за мяжой ([[Данія]], [[ЗША]], [[Кітай]], [[Польшча]], [[Расея]], [[Швэцыя]] і Ўкраіна)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Сяргей Кузьняцоў]].|загаловак=Агульнанацыянальнае тэлебачаньне стварае карэспандэнцкую сетку|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=9&amp;p=7&amp;archiv=18062002|выданьне=Зьвязда|тып=Газэта|год=18 чэрвеня 2002|нумар=[http://www.zviazda.by/second.html?archiv=18062002 137-138]|старонкі=|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. У сакавіку 2007 г. атрымаў галоўную ўзнагароду трэцяга нацыянальнага спабору «[[Тэлевяршыня]]» з рук прэзыдэнцкага ідэоляга і памочніка [[Алег Праляскоўскі|Алега Праляскоўскага]] за правядзеньне канцэртнага тура «[[За Беларусь!]]» напярэдадні [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2006 году|прэзыдэнцкіх выбараў 2006 году]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Вікторыя Целяшук]].|загаловак=Вяршыні-ТБ. Трэцяе ўзыходжаньне|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=18&amp;p=13&amp;archiv=23032007|выданьне=Зьвязда|тып=Газэта|год=23 сакавіка 2007|нумар=[http://www.zviazda.by/second.html?archiv=23032007 55 (25920)]|старонкі=|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. У 2007 г. на сваю 5-ую гадавіну перайшоў на кругласутачнае вяшчаньне&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=АНТ — 24 гадзіны|спасылка=http://www.zviazda.by/second.html?r=30&amp;p=21&amp;archiv=07062007|выданьне=Зьвязда|тып=Газэта|год=7 чэрвеня 2007|нумар=[http://www.zviazda.by/second.html?archiv=07062007 104 (25969)]|старонкі=|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

Летам і восеньню 2020 году, пасьля гвалтоўнага падаўленьня сілавымі структурамі [[рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|хвалі масавых пратэстаў]], выкліканых фальсыфікацыяй [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|прэзыдэнцкіх выбараў]], з [[АНТ]] у знак пратэсту супраць [[Свабода слова ў Беларусі|цэнзуры]] і [[Прапаганда ў Беларусі|прапаганды]] каля чвэрці ўсіх працаўнікоў: не менш за 80 чалавекаў з 300&lt;ref name=&quot;З АНТ&quot; /&gt;. Паводле сьведкаў, кіраўнік АНТ [[Марат Маркаў]] пагражаў звальняючымся крымінальнымі справамі і {{артыкул у іншым разьдзеле|Зьнікненьні людзей у Беларусі|гвалтоўнымі зьнікненьнямі|ru|Исчезновения людей в Белоруссии}}&lt;ref name=&quot;З АНТ&quot;&gt;{{Cite web|date=2020-11-20|title=З АНТ звольніліся каля чвэрці усіх супрацоўнікаў. Кім іх замянілі і што там адбываецца цяпер|url=https://www.svaboda.org/a/30960306.html|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210607150401/https://www.svaboda.org/a/30960306.html|archivedate=2021-06-07|accessdate=2021-06-20|website=|publisher=[[Радыё Свабода]]|language=be}}&lt;/ref&gt;.

3 чэрвеня 2021 году на тэлеканале выйшла перадача з удзелам Рамана Пратасевіча і [[Марат Маркаў|Марата Маркава]], абазначаная як інтэрвію Пратасевіча. Перадача выклікала шматлікую крытыку і была расцэненая многімі як элемэнт катаваньня палітвязьня&lt;ref&gt;[[Наста Захарэвіч]]. [https://www.svaboda.org/a/31289211.html Чаму ня варта аналізаваць «прызнаньні» Пратасевіча] — [[Радыё Свабода]], 3 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/31289876.html «Прызнаньне пад руляй аўтамата». Бацька Рамана Пратасевіча і Франак Вячорка пра «інтэрвію» Рамана Пратасевіча] — [[Радыё Свабода]], 4 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=273998 Пратасевіч даў інтэрв’ю АНТ] [[Наша Ніва]], 3 чэрвеня 2021 г.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://belaruspartisan.by/politic/536550/ «Интервью с пленными не бывает»] [«Інтэрвію з палоннымі не бывае»] — [[Беларускі партызан]], 4 чэрвеня 2021 г. (на расейскай мове)&lt;/ref&gt;. 21 чэрвеня 2021 году Маркаў быў унесены ў санкцыйны сьпіс [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]]''&lt;ref&gt;{{Cite web|language=en|url=https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/996772/Belarus.pdf|title=CONSOLIDATED LIST OF FINANCIAL SANCTIONS TARGETS IN THE UK|publisher=Office of Financial Sanctions Implementation HM Treasury|date=2021-06-25}}&lt;/ref&gt;.''

== Перадачы ==
* Адкрыты фармат (панядзелак, 21:05; вядоўца [[Вячаслаў Бандарэнка]]);
* Дыханьне плянэты (нядзеля, 21:05; кіраўнік [[Тэнгіз Думбадзэ]]);
* Контуры (нядзеля, 20:00; вядоўца [[Аляксандар Аверкаў]]);
* Наш ранак (панядзелак-пятніца, 6:00 і нядзеля, 7:00; вядоўцы [[Валер Кашчэеў]] і [[Люся Лушчык]], Герман Цітоў і Натальля Радзіна, [[Яўген Булка]] і [[Вольга Багатырэвіч]]);
* Тэма дня (аўторак-чацьвер, 22:15; [[Зьміцер Семчанка]]);
* Чакай мяне (пятніца, 18:20; вядоўцы [[Зьміцер Пусьцільнік]] і [[Юлія Кадушкевіч]]);
* Як ёсьць (субота, 20:45; вядоўца [[Аляксей Міхальчанка]]).

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Накід:Беларусь}}

[[Катэгорыя:Тэлеканалы на расейскай мове]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2002 годзе]]
[[Катэгорыя:Агульнанацыянальнае тэлебачаньне| ]]
[[Катэгорыя:Прапаганда ў Беларусі]]</text>
      <sha1>qa2ib6i7pg9ff7o1adojh0fujx3di88</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Спас-Дземенск</title>
    <ns>0</ns>
    <id>201831</id>
    <revision>
      <id>2331695</id>
      <parentid>2313881</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T06:44:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ Commons</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2523" xml:space="preserve">{{Населены пункт/Расея
|Назва                               = Спас-Дземенск
|Статус                              = горад
|Назва ў родным склоне               = Спас-Дземенску
|Назва расейскай мовай               = Спас-Деменск
|Былая назва                         = 
|Мясцовая назва                      = 
|Суб’ект фэдэрацыі                   = [[Калуская вобласьць]]
 |Шырата градусаў                    = 54
 |Шырата хвілінаў                    = 25
 |Шырата сэкундаў                    = 
 |Даўгата градусаў                   = 34
 |Даўгата хвілінаў                   = 02
 |Даўгата сэкундаў                   = 
}}
'''Спас-Дзе́менск''' ({{мова-ru|Спас-Деменск}}) — горад (з 1917 году) у [[Расея|Расеі]], адміністрацыйны цэнтар [[Спас-Дземенскі раён|Спас-Дземенскага раёну]] [[Калуская вобласьць|Калускай вобласьці]]. Насельніцтва складае 4357 чалавек паводле зьвестак за 2017 год&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20170731141731/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года].&lt;/ref&gt;. Месьціцца на адлегласьці ў 197 км ад [[Калуга|Калугі]].

Упершыню згадваецца ў «[[Мэтрыка Вялікага Княства Літоўскага|Мэтрыцы Вялікага Княства Літоўскага]]» ў 1446 годзе як воласьць Дземена ў ліку месцаў, якія была дараваны вялікім князем літоўскім [[Казімер Ягелончык|Казімерам Ягелончыкам]] у вотчыну [[Фёдар Варатынскі|Фёдару Варатынскаму]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://spas-demensk.40416s001.edusite.ru/ Гісторыя гораду].

{{Калуская вобласьць}}

[[Катэгорыя:Населеныя пункты Калускай вобласьці]]</text>
      <sha1>f2esmy166mz6bznuncerxpyxpbk6qob</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ігар Тур</title>
    <ns>0</ns>
    <id>237529</id>
    <revision>
      <id>2331684</id>
      <parentid>2282600</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T19:32:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Узнагароды */ +[[Тэлевяршыня]], [[Вікіпэдыя:Праект:Злучнасьць]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7324" xml:space="preserve">{{Асоба
|імя               = Ігар Тур
|партрэт           = 
|апісаньне         = 
|род дзейнасьці    = журналіст, прапагандыст
|дата нараджэньня  = 
|месца нараджэньня = [[Горадня]]
|дата сьмерці      = 
|месца сьмерці     = 
|узнагароды        = [[Файл:Medal_of_Francis_Skorina_rib.png|50пкс]] [[Мэдаль Францішка Скарыны]] (2021) і іншыя
}}
'''Ігар Тур''' — [[Беларусь|беларускі]] журналіст, прапагандыст [[рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]].

== Біяграфія ==

Вырас у пасёлку [[Першамайскі (Лідзкі раён)|Першамайскі]] [[Лідзкі раён|Лідзкага раёну]]. Скончыў Інстытут журналістыкі [[БДУ]]. Працаваў на [[Першы нацыянальны канал Беларускага радыё|Беларускім радыё]] й [[Радыё «Бі-Эй»]]&lt;ref name=&quot;ont&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20210113190426/https://ont.by/company/commands/igor-tur Біяграфія на сайце АНТ] (па-расейску)&lt;/ref&gt;. З 2014 году працуе на тэлеканале «[[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне|АНТ]]». Асьвятляў падзеі з удзелам [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]].

== Прапагандысцкая дзейнасьць ==

Здымаў сюжэты з ачарненьнем {{артыкул у іншым разьдзеле|Беларуская дэмакратычная апазыцыя|дэмакратычнай апазыцыі|be|Беларуская дэмакратычная апазіцыя}}&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=241303 Вядучы АНТ Ігар Тур: Яўген Афнагель — хто гэта?] - [[Наша Ніва]], 18.11.2019&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://ont.by/news/lozh-beglyh-kogo-finansiroval-andrej-strizhak-sebya-ili-belorusskie-protesty-rubrika-budet-dopolneno «Ложь беглых»: Кого финансировал Андрей Стрижак — себя или белорусские протесты? Рубрика «Будет дополнено»] [«Хлусьня зьбеглых»: Каго фінансаваў [[Андрэй Стрыжак]] — сябе ці беларускія пратэсты? Рубрыка «Будзе дапоўнена»] — [[АНТ]], афіцыйны сайт (па-расейску)&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=255929 Вядучы АНТ Тур: Жэст Ціханоўскай і яе сябровак — кахаць, біць, рэзаць] — [[Наша Ніва]]. 25.07.2020&lt;/ref&gt;&lt;ref name=mediaiq&gt;[https://mediaiq.by/article/nacistskiy-myatezh-v-belarusi-yarkie-citaty-gossmi «Нацистский мятеж в Беларуси». Яркие цитаты госСМИ] [«Нацыстоўскі мяцеж у Беларусі». Яскравыя цытаты дзяржаўных СМІ] — MediaIQ, 18.12.2020 (па-расейску)&lt;/ref&gt;. Пасьля [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|масавых пратэстаў]] у 2020 годзе, якія суправаджаліся арыштамі, катаваньнямі й [[Сьпіс загінулых падчас акцыяў пратэсту ў Беларусі (2020—2021)|забоствамі]] пратэстоўцаў, а таксама звальненьня шматлікіх супрацоўнікаў тэлевізіі, нязгодных з інфармацыйнаю палітыкаю [[рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]], стаў адной з цэнтральных фігураў [[Прапаганда ў Беларусі|прапаганды ў Беларусі]]&lt;ref name=&quot;mediaiq&quot; /&gt;&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=261802 Як пасля выбараў змянілася рэдакцыйная палітыка дзяржаўных СМІ і кім замянілі звольненых журналістаў] — [[Наша Ніва]], 04.11.2020&lt;/ref&gt;. Дэманстраваў у перадачах матэрыялы тэлефоннай праслушкі няяснага паходжаньня&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20210111213144/https://people.onliner.by/2021/01/11/11-yanvarya-ponedelnik-glavnoe На гостелеканале показали первый эпизод «расследования ОНТ» о «создателях „Страны для жизни“»] [На дзяржаўным тэлеканале паказалі першы эпізод «рассьледваньня АНТ» пра «стваральнікаў „Краіны для жыцьця“»] — [[Onliner]], 11.01.2021 (па-расейску)&lt;/ref&gt;.

== Сям’я ==
Бацька — інжынэр-энэргетык, маці — дырэктар [[Палац культуры (Ліда)|Палацу культуры]] [[Ліда|Ліды]]&lt;ref&gt;[http://lidanews.by/news/25-voprosov-o-lichnom/19947news.html Игорь Тур, политический обозреватель ОНТ: «Первую свою практику я проходил в „Лідскай газеце“»] [Ігар Тур, палітычны аглядальнік АНТ: «Першую сваю практыку я праходзіў у „Лідскай газеце“»] — [[Лідская газета]], 28.05.2020&lt;/ref&gt;.

== Узнагароды ==

Пераможца XIII нацыянальнага конкурсу «[[Тэлевяршыня]]» ў намінацыі «Найлепшы рэпартэр» (2017)&lt;ref name=ont/&gt;.

11 студзеня 2021 году [[Аляксандар Лукашэнка]] ўзнагародзіў Тура [[Мэдаль Францішка Скарыны|Мэдалём Францішка Скарыны]] «''за прафэсіяналізм і асабісты ўнёсак у разьвіцьцё дзяржаўнай інфармацыйнай палітыкі й нацыянальнай журналістыкі''». Разам зь ім розныя ўзнагароды таксама атрымалі прапагандысты [[Рыгор Азаронак]], [[Андрэй Мукавозчык]] і іншыя&lt;ref&gt;[https://belsat.eu/news/kago-lukashenka-uznagarodzhvae-ordenami-i-medalyami-top-7-nedarechnyh-vypadkau/ Каго Лукашэнка ўзнагароджвае ордэнамі і медалямі? Топ-7 недарэчных выпадкаў] — [[Белсат]], 12.01.2021&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{reflist}}
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Тур, Ігар}}
[[Катэгорыя:Агульнанацыянальнае тэлебачаньне]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Узнагароджаныя мэдалём Францішка Скарыны]]
[[Катэгорыя:Беларускія прапагандысты]]
[[Катэгорыя:Асобы Лідзкага раёну]]</text>
      <sha1>gb9f11e2dlodde146kmnvpock69l9rm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Сяргей Гусачэнка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>241850</id>
    <revision>
      <id>2331685</id>
      <parentid>2303673</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T19:33:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+[[Тэлевяршыня]], [[Вікіпэдыя:Праект:Злучнасьць]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13764" xml:space="preserve">{{Асоба
|імя               = Сяргей Гусачэнка
|партрэт           = 
|Імя пры нараджэньні	= Сяргей Аляксандравіч Гусачэнка
|апісаньне         = 
|род дзейнасьці    = [[Прапаганда ў Беларусі|прапаганда]]
|дата нараджэньня  = {{ДН|5|11|1983}}
|месца нараджэньня = [[Менск]], [[БССР]], [[СССР]]
|дата сьмерці      = 
|месца сьмерці     = 
|альма-матэр       = [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт]]
|месца працы       = [[Белтэлерадыёкампанія]]
|жонка             = [[Вольга Макей]]
|узнагароды        = Прыз «[[Тэлевяршыня]]» ў розных намінацыях&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=190584 Найлепшыя тэлевядучыя краіны — Хрусталёў і дачка Радзькова] - [[Наша Ніва]], 12.05.2017&lt;/ref&gt;
}}
'''Сярге́й Гусачэ́нка''' ({{ДН|5|11|1983}}, [[Менск]], [[БССР]], [[СССР]]&lt;ref name=&quot;EU21062021&quot; /&gt;) — [[Прапаганда ў Беларусі|прапагандыст]] [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]] ў [[Беларусь|Беларусі]], тэлевядоўца, намесьнік старшыні [[Белтэлерадыёкампанія|Белтэлерадыёкампаніі]].

== Біяграфія ==

Нарадзіўся ў [[Менск]]у. У 2006 годзе скончыў факультэт журналістыкі [[БДУ]].

Падчас вучобы стажыраваўся ў [[Швэцыя|Швэцыі]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/24680397.html Беларускі інтарэс у Швэцыі: СМІ] — [[Радыё Свабода]], 17.08.2012&lt;/ref&gt;, супрацоўнічаў з рознымі выданьнямі, у тым ліку з «[[Наша Ніва|Нашаю Нівай]]»&lt;ref name=nn&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=209990 Сябар Эйсмантаў пайшоў на павышэнне, у Акадэміі кіравання фізік замяніў камуніста: пяць фактаў аб пяці прызначэнцах] — [[Наша Ніва]], 22.05.2018&lt;/ref&gt;.

З 2005 году працаваў рэдактарам {{артыкул у іншым разьдзеле|Агенцыя тэлевізійных навінаў|агенцыі тэленавінаў|ru|Агентство Телевизионных Новостей}} [[Белтэлерадыёкампанія|Белтэлерадыёкампаніі]]. У 2007—2013 гадох працаваў спэцыяльным карэспандэнтам і палітычным аглядальнікам, з 2013 году — загадчыкам адзьдзелу палітычных аглядальнікаў, з 2015 году — намесьнікам галоўнага дырэктара галоўнай дырэкцыі, з 2017 году — дырэктарам галоўнай дырэкцыі {{артыкул у іншым разьдзеле|Агенцыя тэлевізійных навінаў|агенцыі тэленавінаў|ru|Агентство Телевизионных Новостей}}&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20220206205244/https://www.tvr.by/bel/leaders/atn/sergey-gusachenko/ Біяграфія на афіцыйным сайце БТРК]&lt;/ref&gt;.

З 2018 году намесьнік старшыні [[Белтэлерадыёкампанія|Белтэлерадыёкампаніі]]&lt;ref name=nn/&gt;.

== Прапагандысцкая дзейнасьць ==

Займаў пасаду намесьніка [[Белтэлерадыёкампанія|Нацыянальнай дзяржаўнай тэлерадыёкампаніі Рэспублікі Беларусь]] падчас [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|масавых мірных пратэстаў]], якія адбываліся пасьля сфальсыфікаваных [[Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году|прэзыдэнцкіх выбараў у Беларусі 2020 года]] і суправаджаліся беспрэцэдэнтным гвалтам прадстаўнікоў сілавых органаў супраць дэманстрантаў, у тым ліку [[Сьпіс загінулых падчас акцыяў пратэсту ў Беларусі (2020—2021)|забойствамі]].

Займаўся дыскрэдытацыяй і ачарненьнем праціўнікаў [[Рэжым Лукашэнкі|рэжыму Лукашэнкі]]&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/30644878.html БТ пра «паханоў, браткоў, хайп, жыцьцё па законе, а не па паняцьцях»] — [[Радыё Свабода]], 31.05.2020&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=164959 «Ёсць такая прафесія — ілгаць штовечар»: на старонцы дыктара БТ з’явіліся крытычныя допісы] — [[Наша Ніва]], 10.02.2016&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.svaboda.org/a/30683768.html БТ сьцьвярджае, што Міністэрства фінансаў ЗША адыграла ролю ў выкрыцьці «справы „Белгазпрамбанку“»] — [[Радыё Свабода]], 22.06.2020&lt;/ref&gt;, ачарненьнем [[Беларуская дыяспара|беларускай дыяспары]]&lt;ref&gt;[https://www.tvr.by/videogallery/informatsionno-analiticheskie/ponyatnaya-politika/ponyatnaya-politika-vypusk-55-provaly-i-zhertvy-spetssluzhb-american-boy/ Понятная политика. Выпуск 55. Как диаспоры продают Беларусь. «Прекрасное» далёко]{{Недаступная спасылка|date=March 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [Зразумелая палітыка. Выпуск 55. Як дыяспары прадаюць Беларусь. «Цудоўная» далечыня] — [[Беларусь 1]], 22.03.2021&lt;/ref&gt;&lt;ref name=dyjasp2&gt;[https://web.archive.org/web/20210424055435/https://www.tvr.by/videogallery/informatsionno-analiticheskie/ponyatnaya-politika/ponyatnaya-politika-vypusk-59-tsenzura-v-internete-tsifrovoy-proizvol/?fbclid=IwAR1Wn0DQivQrry3Gw6_5Xw9gKDbNTzmVg6p521sLAhKL4MFVDTxDqm0naKc Понятная политика. Выпуск 59. Белорусские диаспоры. Продолжение. Атака на своих] [Зразумелая палітыка. Выпуск 59. Беларускія дыяспары. Працяг. Атака на сваіх] (на расейскай мове) - БТ, 19.04.2021&lt;/ref&gt;, ачарненьнем украінскай [[Эўрамайдан|Рэвалюцыі годнасьці]] 2013—2014 гадох&lt;ref name=nn/&gt; і антыўкраінскай прапагандай&lt;ref name=dyjasp2/&gt;, распаўсюдам ілжывай інфармацыі пра дзейнасьць амбасады [[Швэцыя|Швэцыі]] ў Беларусі на чале з амбасадарам [[Стэфан Эрыксан|Стэфанам Эрыксанам]]&lt;ref name=nn/&gt;.

==Міжнародныя санкцыі==
21 чэрвеня 2021 году ўнесены ў [[Чорны сьпіс Эўразьвязу]]. Паводле рашэньня {{артыкул у іншым разьдзеле|Рада Эўрапейскага зьвязу|Рады Эўрапейскага зьвязу|be|Савет Еўрапейскага саюза}}, Гусачэнка ''«на пасадзе намесьніка старшыні Белтэлерадыёкампаніі, дзяржаўнага тэлебачаньня, аўтара і вядучага штотыднёвага прапагандысцкага тэлешоў „Галоўны этэр“ ахвотна даваў беларускай грамадзкасьці ілжывую інфармацыю пра вынікі выбараў, пратэстаў і рэпрэсій, якія зьдзяйсьняюцца дзяржаўнымі ўладамі. Ён нясе непасрэдную адказнасьць за тое, як дзяржаўнае тэлебачаньне прадстаўляе інфармацыю пра сытуацыю ў краіне, аказваючы падтрымку ўладам, у тым ліку [[Аляксандар Лукашэнка|Лукашэнку]]»''&lt;ref name=EU21062021&gt;[https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32021R0997&amp;from=EN COUNCIL IMPLEMENTING REGULATION (EU) 2021/997] - {{артыкул у іншым разьдзеле|Афіцыйны часопіс Эўрапейскага Зьвязу|Афіцыйны часопіс Эўрапейскага Зьвязу|uk|Офіційний вісник Європейського Союзу}}, 21.06.2021&lt;/ref&gt;. 6 ліпеня да санкцыяў [[Эўрапейскі Зьвяз|ЭЗ]] далучыліся [[Альбанія]], [[Ісьляндыя]], [[Ліхтэнштайн]], [[Нарвэгія]], [[Паўночная Македонія]], [[Чарнагорыя]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Declaration by the High Representative on behalf of the European Union on the alignment of certain third countries with the Council Decision (CFSP) 2021/1002 concerning restrictive measures in view of the situation in Belarus|url=https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2021/07/06/declaration-by-the-high-representative-on-behalf-of-the-eu-on-the-alignment-of-certain-countries-concerning-restrictive-measures-in-view-of-the-situation-in-belarus/|publisher=[[Рада Эўрапейскага зьвязу]]|date=2021-07-06|accessdate=2021-09-10|language=en}}&lt;/ref&gt;. 7 ліпеня 2021 году Гусачэнка трапіў у санкцыйны сьпіс [[Швайцарыя|Швайцарыі]]&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Shields|first=Michael|date=2021-07-07|editor-last=Liffey|editor-first=Kevin|title=Swiss widen sanctions list against Belarus|url=https://www.reuters.com/world/europe/swiss-widen-sanctions-list-against-belarus-2021-07-07/|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210707215407/https://www.reuters.com/world/europe/swiss-widen-sanctions-list-against-belarus-2021-07-07/|archivedate=2021-07-07|accessdate=2021-07-10|аўтар=Michael Shields|суаўтары=Kevin Liffey.|publisher=[[Reuters]]|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=|first=|date=2021-07-07|title=Sanctions program: Belarus: Verordnung vom 11. Dezember 2020 über Massnahmen gegenüber Belarus (SR 946.231.116.9), Anhang 1 Origin: EU Sanctions: Art. 2 Abs. 1 (Finanzsanktionen) und Art. 3 Abs. 1 (Ein- und Durchreiseverbot)|url=https://www.seco.admin.ch/dam/seco/de/dokumente/Aussenwirtschaft/Wirtschaftsbeziehungen/Exportkontrollen/Sanktionen/Verordnungen/Belarus/belarus_2021-07-07.pdf.download.pdf/Belarus_2021-07-07.pdf|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210707175409/https://www.seco.admin.ch/dam/seco/de/dokumente/Aussenwirtschaft/Wirtschaftsbeziehungen/Exportkontrollen/Sanktionen/Verordnungen/Belarus/belarus_2021-07-07.pdf.download.pdf/Belarus_2021-07-07.pdf|archivedate=2021-07-07|accessdate=2021-07-10|publisher={{артыкул у іншым разьдзеле|Дзяржаўны сакратарыят па эканамічных пытаньнях||de|Staatssekretariat für Wirtschaft}}|language=en}}&lt;/ref&gt;, а 2 сьнежня — і ў санкцыйны сьпіс [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]]&lt;ref&gt;{{cite web|title=Вялікабрытанія ўвяла санкцыі супраць «Беларуськалія» і 8 беларусаў|url=https://euroradio.fm/vyalikabrytaniya-uvyala-sankcyi-suprac-belaruskaliya-i-8-belarusau|work=[[Эўрапейскае радыё для Беларусі]]|date=2021-12-02|accessdate=2021-12-12}}&lt;/ref&gt;.

== Асабістае жыцьцё ==
Жонка [[Вольга Макей]], палітычная аглядальніца [[Беларусь 1|БТ]]&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20201005103219/https://www.sb.by/articles/tam-gde-sobytiya.html Ольга Макей и Сергей Гусаченко — вместе в эфире и в жизни] [Вольга Макей і Сяргей Гусачэнка — разам у этэры і ў жыцьці] — [[СБ. Беларусь сегодня]], 10.05.2019&lt;/ref&gt;. [[Аляксандар Лукашэнка]] падараваў на вясельле Гусачэнкі й Макей мех [[бульба|бульбы]]&lt;ref&gt;[https://nn.by/?c=ar&amp;i=196559 Лукашэнка падарыў вядучым БТ на вяселле мех бульбы ФОТАФАКТ] — [[Наша Ніва]], 29.08.2017&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}
{{Сьпіс беларускіх службоўцаў, у стаўленьні якіх былі ўведзеныя санкцыі ЭЗ}}
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Гусачэнка, Сяргей}}
[[Катэгорыя:Беларускія прапагандысты]]
[[Катэгорыя:Беларускія журналісты]]
[[Катэгорыя:Супрацоўнікі Нацыянальнай дзяржаўнай тэлерадыёкампаніі Рэспублікі Беларусь]]
[[Катэгорыя:Супрацоўнікі і аўтары «Нашай Нівы»]]
[[Катэгорыя:Беларускія асобы ў Чорным сьпісе ЭЗ]]</text>
      <sha1>9sb6w2ju14afacg5j0yu5ngwcfaxyzx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Бяседа</title>
    <ns>0</ns>
    <id>257499</id>
    <revision>
      <id>2331686</id>
      <parentid>2330387</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T20:10:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>58574</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Удзельнікі */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62793" xml:space="preserve">{{Музычны гурт
|Назва              = «Бяседа»
|Фота               = 
|памер              = 
|Подпіс             = 
|Гады               = з 1991-га
|Адкуль             = Менск (Беларусь)
|Мова               = беларуская
|Жанр               = [[народная музыка]]
|Выдавец            = [[Белтэлерадыёкампанія]]
|Зьвязаныя праекты  = 
|Афіцыйная старонка = [https://web.archive.org/web/20170505201950/http://beseda.3belarus.by/ beseda.3belarus.by]
|Удзельнікі2        = [[Леанід Захлеўны]], [[Мікола Алешка]], [[Тацьцяна Лазоўская]], [[Юлія Саўчанка]], [[Ігар Міхалькоў]], [[Ганна Алешка]], [[Сяргей Бяльцоў]], [[Валянцін Кірыленка]], [[Ігар Міхалькоў]], [[Вольга Калавур]], [[Юлія Захарава]], [[Настасься Кулік]]
|Удзельнікі         = 
|Былыя ўдзельнікі   = [[Якаў Навуменка]], [[Аляксандар Балотнік]], [[Валянціна Карэлікава]], [[Сьвятлана Суседчык]], [[Натальля Раманская]], [[Анжэла Макарава]]
}}
'''«Бяседа»''' — музычны [[ансамбль]] Беларусі, заснаваны ў студзені 1991 году кампазытарам [[Леанід Захлеўны|Леанідам Захлеўным]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Настрой — «бяседны»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2286&amp;mode=print|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=|год=21 сакавіка 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=200 12 (880)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

Рэпэртуар складаўся зь [[Беларуская народная песьня|беларускіх народных песьняў]], якія былі [[жарт]]оўнымі і лірычнымі, прысьвячаліся народным [[абрад]]ам і сямейным урачыстасьцям. Найбольш вядомымі былі песьні «[[За маладых]]» і «[[Маруся]]», «[[Запрагай-ка, бацька, коней]]» і «[[Зьвіняць звончыкі]]». На [[канцэрт]]ах чаргавалі [[Хор|харавыя]], інструмэнтальныя і сольныя нумары ў [[Беларускі народны строй|народных строях]]. У рэпэртуары пераважалі апрацоўкі народных [[мэлёдыя]]ў і аўтарскія песьні, створаныя Леанідам Захлеўным і вядучым музыкам [[Мікола Алешка|Мікалаем Алешкам]]. Найбольшай славай карысталіся песьні «[[Ай, ды полька]]» на словы [[Уладзімер Пецюкевіч|Ўладзімера Пецюкевіча]] і музыку Алешкі, «[[Вечарынка]]» на словы [[Уладзімер Мазго|Ўладзімера Мазго]] і музыку Захлеўнага, а таксама «[[Чарка на пасашок]]» на словы [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]] і музыку [[Аляксандар Балотнік|Аляксандра Балотніка]]. Да 60-годзьдзя вызваленьня Беларусі Леанід Захлеўны напісаў цыкль песьняў на словы [[Віктар Кавальчук|Віктара Кавальчука]] («Вальс 44-га году», «Напярэдадні вайны» і «Тальянка») і [[Міхаіл Ясень|Міхаіла Ясеня]] («Ах, Тацьцяна Фёдараўна», «З днём нараджэньня» і «Перамога»), за які атрымаў спэцыяльную прэмію прэзыдэнта Беларусі. Ансамбаль браў удзел у міжнародных [[фальклёр]]ных сьвятах: «[[Маладзечна (фэстываль)|Маладзечна]]» і [[Дзень беларускага пісьменства]], «[[Дажынкі (фэст)|Дажынкі]]» і «[[Славянскі базар у Віцебску]]». «Бяседа» выступала ў 14 краінах, у тым ліку ў [[Вэнэсуэла|Вэнэсуэле]], 3-х краінах Азіі — [[Казахстан]]е, [[Карэя|Карэі]] і Кітаі, а таксама ў 10 краінах Эўропы — усіх суседніх Латвіі, [[Летува|Летуве]], [[Польшча|Польшчы]], Расеі ды [[Украіна|Ўкраіне]], Аўстрыі, [[Нямеччына|Нямеччыне]], Партугаліі, Румыніі і [[Швэцыя|Швэцыі]]. Гурт запісваў песьні ў фонд [[Беларускае радыё|Беларускага радыё]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Анcамбль народнай музыкі «Бяседа»|спасылка=https://www.tvr.by/bel/company/uslugi4654/muzychnyya-kalektyvy9655/ansambl-narodnay-muzyki-byaseda/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Альбом ==
У 2016 годзе ансамбль «Бяседа» выдаў [[кампакт-дыск]] «[[Запаветны бераг]]» да свайго 25-годзьдзя. Музычны альбом улучаў 23 песьні. У яго запісе ўзялі ўдзел 5 сьпявачак і сьпевакоў: [[Валянцін Кірыленка]], [[Тацяна Лазоўская]] і [[Натальля Раманская]], [[Юлія Саўчанка]] і [[Сьвятлана Суседчык]]. Музыку гралі 8 чалавек: [[Ганна Алешка|Ганна]] ([[скрыпка]]) і [[Мікола Алешка|Мікола]] Алешкі ([[баян]] і [[гармонік]]), [[Сяргей Бяльцоў]] (скрыпка) і [[Вольга Калавур]] ([[цымбалы]]), [[Ігар Міхальцоў]] (баян, гармонік і сьпеў) і [[Аляксандар Надточы]] ([[сынтэзатар]] і [[Бубны|ўдарнікі]]), [[Юры Чаркас]] ([[дудка]] і [[флейта]]) і [[Пётар Чырта]] ([[кантрабас]]). [[Гукарэжысэр]]ам выступіў [[Д. Каршакевіч]], а [[зьвядзеньне]] выканаў [[С. Лісоўскі]]. Мастацкі кіраўнік [[Леанід Захлеўны]] апрацаваў 14 песьняў (1 і 5, 8—12 і 14—16, 18—19 і 22—23), Мікола Алешка — 8 (2—4 і 6—7, 13 і 20—21), а Сяргей Бяльцоў — адну (17). Альбом выпусьціла [[Белтэлерадыёкампанія]] на падставе запісаў [[Беларускае радыё|Беларускага радыё]]&lt;ref&gt;Ансамбль «Бяседа». Альбом «Запаветны бераг» [Электронны рэсурс] / маст.кір. [[Леанід Захлеўны]], гукарэж. [[Д. Каршакевіч]]. — Менск : [[Белтэлерадыёкампанія]], 2016. — [[Кампакт-дыск]]&lt;/ref&gt;.
{{Сьпіс трэкаў
|загаловак           = «Запаветны бераг»
|поўная_працягласьць = 1 гадз. 9 хв. 17 сэк.
|паказ_словаў    = так
|паказ_музыкі    = так
|назва1          = Запаветны бераг
|словы1          = [[Леанід Пранчак]]
|музыка1         = [[Леанід Захлеўны]]
|працягласьць1   = 2:54
|назва2          = Ой, прачнуўся я ў панядзелак
|словы2          = [[беларуская народная песьня]]
|працягласьць2   = 2:17
|назва3          = У вішнёвым садочку
|словы3          = беларуская народная песьня
|працягласьць3   = 2:16
|назва4          = Дзе ж бы я ні ехала
|словы4          = беларуская народная песьня
|працягласьць4   = 2:20
|назва5          = Дзяўчыненька, шуміць гай
|словы5          = беларуская народная песьня
|працягласьць5   = 3:05
|назва6          = [[Полька]] «Шмыгалёўка»
|музыка6         = [[Мікола Алешка]]
|працягласьць6   = 1:46
|назва7          = Дзеўчына як вішня
|словы7          = [[Уладзімер Пецюкевіч]]
|музыка7         = Мікола Алешка
|працягласьць7   = 3:25
|назва8          = Дарагая, мая залатая
|словы8          = [[С. Салагуб]]
|музыка8         = [[Леанід Захлеўны]]
|працягласьць8   = 3:13
|назва9          = Маміна вішня
|словы9          = [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Уладзімер Карызна]]
|музыка9         = Леанід Захлеўны
|працягласьць9   = 3:44
|назва10         = Бацькоў не забывай
|словы10         = [[Міхаіл Ясень]]
|музыка10        = Леанід Захлеўны
|працягласьць10  = 3:27
|назва11         = Восем хлопцаў на сяло
|словы11         = [[Алесь Бадак]]
|музыка11        = Леанід Захлеўны
|працягласьць11  = 2:06
|назва12         = Там за вёсачкай
|словы12         = С. Салагуб
|музыка12        = Леанід Захлеўны
|працягласьць12  = 2:36
|назва13         = Кума
|словы13         = [[Аляксандар Лягчылаў]]
|музыка13        = Мікола Алешка
|працягласьць13  = 2:50
|назва14         = Будзем жыць як набяжыць
|словы14         = Алесь Бадак
|музыка14        = [[Ізмаіл Капланаў]]
|працягласьць14  = 3:24
|назва15         = Дальва
|словы15         = Алесь Бадак
|музыка15        = Леанід Захлеўны
|працягласьць15  = 3:25
|назва16         = Залаты матыў
|словы16         = Леанід Пранчак
|музыка16        = Леанід Захлеўны
|працягласьць16  = 4:02
|назва17         = Муза ты мая
|словы17         = Уладзімер Пецюкевіч
|музыка17        = [[Сяргей Бяльцоў]]
|працягласьць17  = 3:12
|назва18         = Не чакала, пакахала
|словы18         = Аляксандар Лягчылаў
|музыка18        = [[Тарыэл Майсурадзэ]]
|працягласьць18  = 3:21
|назва19         = А на вуліцы грамы
|словы19         = [[Алесь Пісарчык]]
|музыка19        = Леанід Захлеўны
|працягласьць19  = 2:49
|назва20         = На сьцяжынцы вечаровай
|словы20         = Уладзімер Карызна
|музыка20        = Мікола Алешка
|працягласьць20  = 3:40
|назва21         = Песьню на шчасьце прыміце
|словы21         = Уладзімер Пецюкевіч
|музыка21        = Мікола Алешка
|працягласьць21  = 2:50
|назва22         = Чарка на пасашок
|словы22         = Аляксандар Лягчылаў
|музыка22        = [[Аляксандар Балотнік]]
|працягласьць22  = 2:29
|назва23         = [[Разьвітаньне з Радзімай|Палянэз]]
|музыка23        = [[Міхал Клеафас Агінскі|Міхал Агінскі]]
|працягласьць23  = 4:06
}}

== Супраца ==
«Бяседа» выконвала песьні на вершы [[Надзея Салодкая|Надзеі Салодкай]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Навум Гальпяровіч]].|загаловак=Надзея|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=|год=1 жніўня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/30-2014.pdf 30 (4779)]|старонкі=10|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Іван Цітавец|Івана Цітаўца]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Кіра Мураўская.|загаловак=Засьпяваем|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=5 верасьня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/35-2014.pdf 35 (4784)]|старонкі=5|issn=}}&lt;/ref&gt;, [[Тацьцяна Атрошчанка|Тацьцяны Атрошчанкі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Талівінская.|загаловак=Для ўсіх, хто кахае|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150310/1425936471-dlya-usih-hto-kahae|выданьне=Зьвязда|тып=|год=10 сакавіка 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/45-27903 45 (27903)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/03/10sak-16.indd_.pdf 8]|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Людмілы Кебіч|Людмілы Кебіч]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ніна Каленчыкава.|загаловак=Дамінанты яе лёсу|спасылка=|выданьне=[[Полымя (часопіс)|Полымя]]|тып=часопіс|год=Жнівень 2016|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/verstka_1-192_8.pdf 8 (1042)]|старонкі=166|issn=0130-8068}}&lt;/ref&gt;, [[Кастусь Цыбульскі|Кастуся Цыбульскага]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Віктар Байкачоў.|загаловак=Анлайн-сустрэча з паэтам|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210228/1614494875-anlayn-sustrecha-z-paetam|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=|год=26 лютага 2021|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/gr-02-2021_small.pdf 2 (3638)]|старонкі=8|issn=}}&lt;/ref&gt;  і [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Уладзімера Ўладзімеравіча Карызны]], [[Уладзімер Мазго|Уладзімера Мазго]] («Мэлёдыя душы» і «Вечарынка», «У новы век», «Закахалася ў суседа» і «Хлебны квас»)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Мазго]].|загаловак=Зьнічкі вечнасьці|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=12 сакавіка 2021|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/10-2021_1.pdf 10 (5115)]|старонкі=9|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Алесь Бадак|Алеся Бадака]], [[Леанід Пранчак|Леаніда Пранчака]] і [[Уладзімер Скарынкін|Ўладзімера Скарынкіна]], [[Уладзімер Пецюкевіч|Уладзімера Пецюкевіча]] і [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]].

== Удзельнікі ==
На 2022 год удзельнікамі ансамблю «Бяседа» былі [[Леанід Захлеўны]] і [[Мікола Алешка]], [[Тацьцяна Лазоўская]] і [[Юлія Саўчанка]], [[Ігар Міхалькоў]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Нэлі Зігуля.|загаловак=Полька пад «Бяседу»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150925/1443131635-polka-pad-byasedu|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=25 верасьня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/184-28042 67184 (28042)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/09/25ver-9.indd_.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Ганна Алешка]], [[Сяргей Бяльцоў]] і [[Валянцін Кірыленка]], [[Ігар Міхалькоў]] і [[Вольга Калавур]], [[Юлія Захарава]] і [[Настасься Кулік]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

У мінулым у складзе ансамблю бралі ўдзел [[Якаў Навуменка]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Мазго]].|загаловак=Уваскрэсьні ў роднай песьні|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=|год=28 сакавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/13-2014.pdf 13 (4762)]|старонкі=16|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Аляксандар Балотнік]], [[Валянціна Карэлікава]] і [[Сьвятлана Суседчык]], [[Натальля Раманская]] і [[Анжэла Макарава]]&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Уладзімер Субат.|загаловак=Музыка захапіла і не адпусьціла|спасылка=https://www.sb.by/articles/muzyka-zakhapila-i-ne-adpustsila.html|выданьне=[[Сельская газэта]]|тып=|год=31 сьнежня 2021|нумар=[https://www.sb.by/belniva/archive/31122021/ 21589]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
У студзені 1991 году кампазытар [[Леанід Захлеўны]] заснаваў ансамбль «Бяседа», які стаў выконваць [[Народная музыка|народную музыку]] на [[Беларускае радыё|Беларускім радыё]]. Гурт склалі артысты ансамблю «[[Жывіца (ансамбль)|Жывіца]]», які вярнуўся з гастроляў на запрашэньне [[Беларусы ў ЗША|беларускай дыяспары Амэрыкі]] безь кіраўніцы [[Валянціна Пархоменка|Валянціны Пархоменкі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=«Трэба, каб па творах кампазытара можна было пазнаць, на якой зямлі ён жыве»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220311/1647006894-leanid-zahleuny-pa-tvorah-kampazitara-treba-znac-na-yakoy-zyamli-yon-zhyve|выданьне=Зьвязда|тып=|год=12 сакавіка 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/49-29671 49 (20671)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12sak-9_optim_2.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Назву ансамблю прапанаваў сьпявак [[Якаў Навуменка]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. Адной зь першых стала песьня «Каля [[Чырвоны касьцёл|Чырвонага касьцёла]]» на словы [[Леанід Пранчак|Леаніда Пранчака]] пад аранжыроўку [[Юры Багаткевіч|Юрыя Багаткевіча]]&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. У 1998 годзе [[баян]]іст [[Аляксандар Балотнік]] паклаў на музыку словы песьні «[[Чарка на пасашок]]» [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]], якая стала [[шлягер]]ам «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Аляксандар Пукшанскі.|загаловак=Баяніст — па нацыянальнасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140411/1397166760-bayanist-pa-nacyyanalnasci|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=11 красавіка 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/67-27677 67 (27677)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/04/11kras-8.indd_.pdf 8]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Адной зь [[Лірычных|лірычных]] песьняў у выкананьні «Бяседы» стала песьня «Яблычак румяны» на словы [[Уладзімер Пецюкевіч|Ўладзімера Пецюкевіча]] і музыку баяніста [[Мікола Алешка|Міколы Алешкі]]. Яе засьпявала [[Валянціна Карэлікава]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Уладзімер Карызна]].|загаловак=«Па сьцяжынцы, дзе ішоў любы мой, каханы»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20170421/1492782786-pa-scyazhyncy-dze-ishou-lyuby-moy-kahany|выданьне=Зьвязда|тып=|год=22 красавіка 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/77-28441 77 (28441)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/22kra-12.indd__0.pdf 12]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Аднаўленьнем [[акардэон]]аў, баянаў і [[гармонік]]аў для «Бяседы» займалася майстэрня «Музрам» [[Беларускі саюз музычных дзеячоў|Беларускага саюзу музычных дзеячоў]], што месьцілася ў Менску па вуліцы Чычэрына, д. 1 (насупраць [[Вялікі тэатар Беларусі|Вялікага тэатру Беларусі]])&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Сьвятлова.|загаловак=Валянцін Барэйша: «Зрабіць новыя мяхі, клявіятуру, мэханіку — тыя яшчэ фокусы»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20201108/1604831937-valyancin-bareysha-zrabic-novyya-myahi-klaviyaturu-mehaniku-tyya-yashche|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=30 кастрычніка 2020|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/41-2020.pdf 41 (5097)]|старонкі=14|issn=}}&lt;/ref&gt;. Да 2003 году [[Скрыпка|скрыпкі]] і [[цымбалы]], дудкі і [[Жалейка|жалейкі]] для «Бяседы» вырабляў [[Усевалад Жукоўскі]], якога пазьней замяніў ягоны [[сын]] Аляксандар&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Тамара Круталевіч.|загаловак=Заручоны з культурай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=18521|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=|год=23 кастрычніка 2021|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=874 43 (1534)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

У чэрвені 2007 году «Бяседа» выступіла на гала-[[Канцэрт|канцэрце]] падчас [[Фэстываль|Фэстывалю]] народнай музыкі ў [[Паставы|Паставах]] (Віцебская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вольга Ягорава.|загаловак=«Карагод наш пастаўскі – ён усіх зачараваў»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=421&amp;mode=print|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=газэта|год=16 чэрвеня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=119 24 (790)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2007 году падчас сьвяткаваньня 125-годзьдзя [[Янка Купала|Янкі Купалы]] [[Першы нацыянальны канал Беларускага радыё]] прадставіў прэм’еру радыёспэктаклю «[[Паэт і дзяўчына]]» паводле аднайменнай п’есы [[Пятро Васючэнка|Пятра Васючэнкі]]. У яго запісе браў удзел ансамбаль «Бяседа»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Людміла Лявонава.|загаловак=Паэт і муза|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;DomainName=mast&amp;id=57&amp;mode=print|выданьне=[[Мастацтва (часопіс)|Мастацтва]]|тып=часопіс|год=Верасень 2007|нумар=[http://kimpress.by/?DomainName=mast&amp;idnum=3 9 (294)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. На пачатку верасьня 2007 году гурт зьняўся ў перадачы «[[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне|Агульнанацыянальнага тэлебачаньня]]» ў Летнім амфітэатры [[Віцебск]]у. У сярэдзіне верасьня «Бяседа» ўзяла ўдзел у «[[Дажынкі (фэст)|Дажынках]]» з прэм’ерай песьні «Аграгарадок» на словы [[Іван Цітавец|Івана Цітаўца]] і музыку [[Іван Поклад|Івана Поклада]], а 27 верасьня дала сольнік у Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Песьні з мажорнай афарбоўкай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=653&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=29 верасьня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=130 38-39 (804-805)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 4 кастрычніка 2007 году ансамбль узяў удзел у канцэрце да 10-годзьдзя [[Палац Рэспублікі|Палаца Рэспублікі]] ў Менску&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Палац Рэспублікі — гучыць дзяржаўна|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=656&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=6 кастрычніка 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=131 40 (806)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 3 лістапада «Бяседа» сыграла ў [[Беларуская філярмонія|Беларускай філярмоніі]] на канцэрце да 125-годзьдзя [[Якуб Колас|Якуба Коласа]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Юры Іваноў.|загаловак=Прынашэньне Коласу|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=791&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=10 лістапада 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=136 45 (811)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 7 сьнежня 2007 году ансамбль сыграў у [[Каракас]]е (Вэнэсуэла) на Нацыянальнай выставе дасягненьняў Беларусі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Беларусь — у Вэнэсуэле|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=849|выданьне=Культура|тып=|год=1 сьнежня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=139 48 (814)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

18 студзеня 2008 году «Бяседа» стала ўдзельніцай канцэрту да 70-годьдзя [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] ў Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Вобласьці сьвяткуюць юбілей|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=958|выданьне=Культура|тып=|год=19 студзеня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=145 3 (821)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Увесну 2008 году Леанід Захлеўны напісаў для ансамблю «Бяседа» цыкль песьняў «З днём нараджэньня, Перамога» пра шчасьлівую гісторыю [[Каханьне|каханьня]] ад расстаньня ў 1941 годзе да сустрэчы ў 1945-м&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Яшчэ раз пра вайну|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1354&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=10 траўня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=160 19 (837)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2008 годзе ансамбль выступіў на гала-канцэрце падчас «[[Славянскі базар у Віцебску|Славянскім базары ў Віцебску]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Спрадвечная песня ў пластычнай формуле часоў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1553&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=12 ліпеня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=168 28 (846)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 7 верасьня 2008 году на [[Дзень беларускага пісьменства]] ў [[Барысаў|Барысаве]] (Менская вобласьць) «Бяседа» зайграла на гала-канцэрце «Мы — беларусы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ільля Сьвірын.|загаловак=Мы – беларусы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1647|выданьне=Культура|тып=|год=6 верасьня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=173 36 (854)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 20 верасьня на Рэспубліканскім сьвяце-[[кірмаш]]ы працаўнікоў сяла «[[Дажынкі (фэст)|Дажынкі]]» ансамбль «Бяседа» прадставіла прэм’еру песьні «Кірмаш гудзе»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Лідзія Андрэва.|загаловак=Куфар-радца|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1701|выданьне=Культура|тып=|год=20 верасьня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=175 38 (856)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У кастрычніку 2008 году адбыўся выступ на адкрыцьці Міжнароднага фэстывалю [[Юры Башмет|Юрыя Башмета]] ў менскім [[Парк Горкага (Менск)|парку Горкага]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=«Хаджэньне ў народ» зь імправізацыяй на Страдзівары|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1802|выданьне=Культура|тып=|год=18 кастрычніка 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=180 42 (860)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

2 красавіка 2009 году ансамбль выступіў на беларуска-расейскім канцэрце ў Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Дзень яднаньня|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2318|выданьне=Культура|тып=|год=4 красавіка 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=202 14 (882)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Пры канцы чэрвеня 2009 году Прэзыдыюм [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі|Фэдэрацыі прафсаюзаў Беларусі]] прысудзіў «Бяседзе» грашовую прэмію ў галіне музыкі за канцэртную папулярызацыю беларускай народнай песьні ў замежжыфілярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Прэміі прысуджаныя найлепшым|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2727|выданьне=Культура|тып=|год=18 ліпеня 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=218 29 (897)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Увечары 31 сьнежня 2009 году на тэлеканале «[[Беларусь 2|Лад]]» паказалі пераднавагодні канцэрт «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ільля Сьвірын.|загаловак=«Жывы гук» без кампрамісаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=3495|выданьне=Культура|тып=|год=26 сьнежня 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=244 52 (920)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 24 верасьня 2010 году «Бяседа» выступіла на гала-канцэрце падчас «Дажынак» у [[Ліда|Лідзе]] (Гарадзенская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Андрэй Старжынскі.|загаловак=Каравай для Ліды|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=4679|выданьне=Культура|тып=|год=25 верасьня 2010|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=288 39 (959)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

=== 2010-я гады ===
У кастрычніку 2011 году ансамбль выступіў у [[Магілёў|Магілёве]] на Міжнародным музычным фэстывалі «[[Залаты шлягер]]» у канцэртнай праграме «Карагод сяброўства» з расейскімі і ўкраінскімі музыкамі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Да «Шлягера» з маніторынгам|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6486|выданьне=Культура|тып=|год=15 кастрычніка 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=346 42 (1013)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 23 лістапада 2011 году мастацкаму кіраўніку «Бяседы» Леаніду Захлеўнаму прысудзілі [[ордэн Францішка Скарыны]] за заслугі ў разьвіцьці культуры&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Уганараваныя дзяржавай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6673|выданьне=Культура|тып=|год=26 лістапада 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=352 48 (1019)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 19 траўня 2012 году ў рамках Дзён культуры Беларусі ў [[Санкт-Пецярбург]]у (Расея) «Бяседа» выступіла на пляцоўцы Музэю вады&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Яўген Рагін.|загаловак=Эксклюзівы.by для Паўночнай Пальміры|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7438|выданьне=Культура|тып=|год=26 траўня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=379 21 (1044)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2012 году ансамбль узяў удзел у 21-м «Славянскім базары» ў Віцебску&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Закон аншлягаў і пустых месцаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7732|выданьне=Культура|тып=|год=28 ліпеня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=388 30 (1052)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 28 ліпеня «Бяседа» сыграла на канцэрце ў [[Каленкавічы|Каленкавічах]] (Гомельская вобласьць) падчас 7-га Фэстывалю народнага гумару «[[Аўцюкі]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Пётра Васілеўскі.|загаловак=«Аўцюкі» вярнуліся ў Аўцюкі|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7754|выданьне=Культура|тып=|год=4 жніўня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=389 31 (1053)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 25 кастрычніка 2012 году ансамбль сыграў у Канцэртнай залі Беларускай філярмоніі на творчым вечары кампазытара [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Ўладзімера Ўладзімеравіча Карызны]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Карызна-бэнд|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7984|выданьне=Культура|тып=|год=20 кастрычніка 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=396 42 (1064)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

3 жніўня 2013 году ў [[Міхалова (Падляскае ваяводзтва)|Міхалове]] (Беластоцкі павет) «Бяседа» выступіла на 3-м Фэстывалі беларускай культуры «[[Прымацкая бяседа]]», які сабраў каля 3000 гледачоў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=А трохтысячная «Бяседа» — на дзесяць гадзін|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=9140|выданьне=Культура|тып=|год=10 жніўня 2013|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=440 32 (1106)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. На пачатку верасьня 2013 году на Дні беларускага пісьменства ў родным [[Быхаў|Быхаве]] выступіла салістка «Бяседы» [[Тацьцяна Лазоўская]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Тацьцяна Студзенка.|загаловак=Не растрачаныя пісьмёны|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=газэта|год=6 верасьня 2013|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/lim35-2013.pdf 35 (4733)]|старонкі=8|issn=0024-4686}}&lt;/ref&gt;. У кастрычніку 2013 году ансамбль сыграў песьні свайго былога саліста [[Якаў Навуменка|Якава Навуменка]] на канцэрце ягонай памяці «На паруках настальгіі», які прайшоў у Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Абрысы|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=25 кастрычніка 2013|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/lim42-2013.pdf 42 (4740)]|старонкі=3|issn=}}&lt;/ref&gt;. На 2013 год ў [[Сеціва|Сеціве]] разьмясьцілі відэазапісу выступаў «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вольга Навіцкая.|загаловак=Канцэртмайстар — пра віртуальнае|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=9528|выданьне=Культура|тып=|год=9 лістапада 2013|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=453 45 (1119)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

7 траўня 2014 году ансамбль выканаў народныя песьні для перадачы «Наперад у мінулае», якую паказалі на тэлеканалах «[[Беларусь 3]]» і «[[Беларусь 24]]» у рамках праекту «100 песеня для Беларусі» да Дня працаўнікоў тэлебачаньня, радыё і сувязі. 8 траўня адпаведны канцэрт паўторна трансьлявалі на [[Беларускае радыё|Беларускім радыё]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Да сьвятаў — зь песьнямі|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140502/1399058072-da-svyatau-z-pesnyami|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=2 траўня 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/81-27691 81 (27691)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/05/ZV_20140503_6.pdf 6]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У чэрвені 2014 году на Фэстывалі беларускай песьні і паэзіі «[[Маладзечна (фэстываль)|Маладзечна]]» (Менская вобласьць) ансамбль «Бяседа» ўзяў удзел у канцэрце «Спадчына песьняроў», прысьвечаным [[Уладзімер Мулявін|Ўладзімеру Мулявіну]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ніна Шчарбачэвіч.|загаловак=Словы зь песьні|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140617/1402952484-slovy-z-pesni|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 чэрвеня 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/111-27721 111 (27721)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/06/17cher-1.indd_.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/06/17cher-3.indd_.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У чэрвені 2014 году на вечарыне да 75-годзьдзя паэта [[Уладзімер Скарынкін|Ўладзімера Скарынкіна]] ў [[Дзяржаўны літаратурны музэй Янкі Купалы|Дзяржаўным літаратурным музэі Янкі Купалы]] сьпявачка «Бяседы» [[Валянціна Карэлікава]] выканала [[раманс]]ы на словы Ўладзімера і Андрэя Скарынкіных&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Яна Явіч.|загаловак=Майстар перастварэньняў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140622/1403416825-maystar-perastvarennyau|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=20 чэрвеня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/24-2014.pdf 24 (4773)]|старонкі=9|issn=}}&lt;/ref&gt;. 4 лістапада 2014 году «Бяседа» сыграла ў Вялікай залі Беларускай філярмоніі на гала-канцэрце «Музычны скарб Беларусі» з нагоды 89-годзьдзя Беларускага радыё. Радыёканал «[[Культура (радыё)|Культура]]» ладзіў наўпроставую трансьляцыю падзеі. 14 лістапада канцэрт паказалі на тэлеканале «[[Беларусь 1]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=Беларускае радыё адкрые музычныя скарбы|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20141017/1413495500-belaruskae-radyyo-adkrye-muzychnyya-skarby|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 кастрычніка 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/198-27808 198 (47808)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/10/17kas-7.indd_.pdf 7]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Таксама ў лістападзе сьпявак «Бяседы» Мікола Алешка атрымаў [[мэдаль Францішка Скарыны]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Пунктырам|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=21 лістапада 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/46-2014.pdf 46 (4795)]|старонкі=1|issn=}}&lt;/ref&gt;. 27 лістапада ансамбль выступіў у Палацы Рэспублікі на канцэрце [[Тарыэл Майсурадзэ|Тарыэла Майсурадзэ]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Пра роўныя ўмовы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11101|выданьне=Культура|тып=|год=29 лістапада 2014|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=514 48 (1174)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

30 траўня 2015 году ансамбль засьпяваў на Сьвяце беларускай культуры ў Польшчы&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алег Клімаў.|загаловак=Да Дзён культуры|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11566|выданьне=Культура|тып=|год=16 траўня 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=533 20 (1198)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 5—7 чэрвеня 2015 году адбыўся 15-ы фэст «Маладзечна» з удзелам «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Фармат? Новы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11635|выданьне=Культура|тып=|год=30 траўня 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=535 20 (1198)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 3 ліпеня 2015 году тэлеканал «Беларусь 3» паказаў праграму ансамбля «Запрашаем на «Бяседу»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Глядзіце і слухайце|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150702/1435785687-glyadzice-i-sluhayce|выданьне=Зьвязда|тып=|год=2 ліпеня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/124-27982 124 (27982)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/07/2lip-7.indd_.pdf 7]|issn=}}&lt;/ref&gt;. 25 ліпеня ансамбль засьпяваў на 16-м Міжнародным фэстывалі беларускай культуры «[[Сяброўская бяседа]]» ў [[Гарадок (Беластоцкі павет)|Гарадку]] (Беластоцкі павет)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Міжнародны фэстываль беларускай культуры «Сяброўская бяседа»|спасылка=https://poland.mfa.gov.by/be/embassy/news/caec1c5a052bac79.html|выдавец=[[Амбасада Беларусі ў Польшчы]]|дата публікацыі=27 траўня 2015|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Ад 2 верасьня ў [[Горадня|Горадні]] па 10 кастрычніка ў Менску «Бяседа» [[Гастролі|гастралявала]] па 18 гарадах і [[мястэчка]]х Беларусі, у тым ліку па ўсіх абласных цэнтрах, з канцэртнай праграмай «Любіць Беларусь»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=«Любіць Беларусь!»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150821/1440106860-lyubic-belarus|выданьне=Зьвязда|тып=|год=21 жніўня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/159-28017 159 (28017)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/08/21zni-6.indd_.pdf 6]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Тэлеканал «Беларусь 3» паказваў адпаведныя канцэрты, у перапынках якіх вядоўца [[Алена Трацэнка]] праводзіла тэле[[Віктарына|віктарыну]] «[[Размаўляем па-беларуску]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ірына Кацяловіч.|загаловак=«Любіць Беларусь» праз музыку і мову|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150901/1441056917-lyubic-belarus-praz-muzyku-i-movu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=1 верасьня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/166-28024 166 (28024)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/08/1ver-3.indd_.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;. На канцэртах гучалі такія песьні, як «Хлеб ды соль», «А ў Марусі хата на пагосьце», «Звончыкі», «Былі ў мяне сваты» і «Вечарынка»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Бяседа ў «мажоры» і «міноры»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20151002/1443734198-byaseda-u-mazhory-i-minory|выданьне=Зьвязда|тып=|год=2 кастрычніка 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/189-28047 189 (28047)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/10/2kas-5.indd_.pdf 5]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У кожнай з 6 вобласьцяў Беларусі музыкі наведалі па 3 паселішчы, у тым ліку родныя гарады музыкаў: Горадню, [[Слуцак]] і [[Баранавічы]], [[Слонім]] і [[Наваполацак]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Тур з кансультацыямі|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=12137|выданьне=Культура|тып=|год=10 кастрычніка 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=555 41 (1219)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, 26 верасьня выступілі на «Дажынках» у [[Круглае|Круглым]] (Магілёўская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ганна Тузянкова.|загаловак=Валожыншчына, Кругляншчына, Віцебшчына, Бярэзіншчына|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=12127|выданьне=Культура|тып=|год=10 кастрычніка 2015|нумар=41 (1219)|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

4—5 чэрвеня 2016 году ў Горадні прайшоў 11-ы [[Рэспубліканскі фэстываль нацыянальных культураў]], на якім зайграла «Бяседа»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Марына Весялуха|загаловак=Адкрыецца музэй Рэспубліканскага фэстывалю нацыянальных культур|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20160519/1463675729-adkryecca-muzey-festyvalyu-nacyyanalnyh-kultur|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=19 траўня 2016|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 6 красавіка 2017 ансамбль сыграў канцэрт у [[Гарадок|Гарадку]] (Віцебская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Гарадку выступіць ансамбль народнай музыкі «Бяседа»|спасылка=http://haradok.info/bel//новости/культура/3552/|выдавец=Партал «Гарадок»|дата публікацыі=29 сакавіка 2017|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 31 кастрычніка 2017 году правялі канцэрт у [[Салігорск]]у (Менская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Калi традыцыя ажывае|спасылка=https://esoligorsk.by/novosti/v-soligorske/53173-kali-tradytsyya-azhyvae-ansambl-byaseda-zno-zaprashae-na-kantsert-u-saligorsku|выдавец=Партал «Электронны Салігорск»|дата публікацыі=28 верасьня 2017|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Падчас Міжнароднага фэстывалю «Залаты шлягер» у 2017 годзе «Бяседа» выступіла на канцэрце «Сустракаем Новы год разам», які тэлеканал «Беларусь 3» паказаў 31 сьнежня&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=У дадатак да аліўе — песьні, танцы і гумар|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20171228/1514477162-shto-prapanuyuc-gledacham-belaruskiya-telekanaly-u-navagodnyuyu-noch|выданьне=Зьвязда|тып=|год=29 сьнежня 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/251-28615 251 (28615)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/29sne-3_optim.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

17 чэрвеня 2018 году ансамбль зайграў на вечарыне «Гэта мы» да 80-годзьдзя фатографа [[Юры Сяргеевіч Іваноў|Юрыя Іванова]], якая прайшла ў [[Беларускі дзяржаўны акадэмічны музычны тэатар|Беларускім дзяржаўным акадэмічным музычным тэатры]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Юры Чарнякевіч.|загаловак=Фота на дарозе жыцьця|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=16244|выданьне=Культура|тып=|год=15 чэрвеня 2019|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=749 24 (1411)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 20 лютага 2020 году ў [[Беласток]]у «Бяседа» засьпявала на гала-канцэрце 27-га фэстывалю «[[Беларуская песьня]]», які прайшоў у [[Падляская опэра|Падляскай опэры]]. Гала-канцэрт сабраў 850 гледачоў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Іван Ждановіч.|загаловак=Варшава, Торунь, Гайнаўка|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20200318/1584508267-varshava-torun-gaynauka|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=газэта|год=12 сакавіка 2020|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/gr-05-2020-small.pdf 5 (3617)]|старонкі=2|issn=0439-3619}}&lt;/ref&gt;. 29 жніўня 2020 году ў [[Ляскавічы (Петрыкаўскі раён)|Ляскавічах]] (Петрыкаўскі раён) ансамбль зайграў на 6-м Міжнародным фэстывалі этнакультурных традыцыяў «[[Кліч Палесься]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прадстаўнікі 11 раёнаў Беларусі прымуць удзел у фэстывалі «Кліч Палесься»|спасылка=https://blr.belta.by/culture/view/pradstauniki-11-raenau-belarusi-prymuts-udzel-u-festyvali-klich-palessja-91141-2020/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=27 жніўня 2020|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

3 лютага 2021 году «Бяседа» сыграла на канцэрце «Будзь здаровы, гаспадар» свайго былога ўдзельніка [[Аляксандар Балотнік|Аляксандра Балотніка]], які прайшоў у Вялікай залі Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=А вось песьні ўсе — гіты|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=17802|выданьне=Культура|тып=|год=30 студзеня 2021|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=835 5 (1497)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 12 чэрвеня 2021 году ансамбль выступіў на гала-канцэрце падчас 20-га фэстывалю «Маладзечна»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Знакамітыя беларускія кампазытары, паэты і артысты зьбяруцца на закрыцьці фэстывалю «Маладзечна»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210612/1623493924-znakamityya-belaruskiya-kampazitary-paety-i-artysty-zbyarucca-na-zakrycci|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=12 чэрвеня 2021|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 25 лістапада 2021 году зладзілі канцэрт у Палацы культуры [[МТЗ]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Валянцін Кірыленка|загаловак=Ансамбль народнай музыкі «Бяседа» адзначае юбілей|спасылка=https://radiokultura.by/be/news/ansambl-narodnay-muzyki|выдавец=[[Беларусь (радыё)|Радыё «Беларусь»]]|дата публікацыі=25 лістапада 2021|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 31 сьнежня 2021 году ансамбль зайграў на тэлеканцэрце «Навагодні настрой», які паказаў тэлеканал «Беларусь 3»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Дзе шукаць сакрэты Новага году|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20211229/1640780259-dze-shukac-sakrety-novaga-goda|выданьне=Зьвязда|тып=|год=29 сьнежня 2021|нумар=[https://zviazda.by/be/number/252-29621 252 (29621)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/30sne-9_optim_0.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

8 студзеня 2022 году на «Беларусь 3» паказалі канцэрт ансамблю «Вітаем Новы год»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=На «Беларусь 3» у гэтыя выхадныя заплянаваны цікавы этэр са сьвяточнымі акцэнтамі|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220105/1641387417-na-belarus-3-u-getyya-vyhadnyya-zaplanavany-cikavy-efir-sa-svyatochnymi|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=5 студзеня 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. У лютым 2022 году «Бяседа» выступіла ў [[Бабруйск]]у на сцэне [[Магілёўскі абласны тэатар драмы і камэдыі імя Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча|тэатру драмы і камэдыі імя Дунін-Марцінкевіча]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Павал Салаўёў.|загаловак=Выдатная работа, каманда купалаўцаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=18884|выданьне=Культура|тып=|год=26 лютага 2022|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=892 9 (1552)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 8 сакавіка 2022 году на [[Міжнародны жаночы дзень]] музычную праграму ансамблю «Вітаем вас» паказалі на «Беларусь 3»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Жанчыны бываюць розныя|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220303/1646316465-zhanchyny-byvayuc-roznyya|выданьне=Зьвязда|тып=|год=4 сакавіка 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/44-29666 44 (29666)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/30sne-9_optim_0.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;. 27 сакавіка выступілі ў Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=БелТА|загаловак=Ад «Марусі» да «Чаркі на пасашок»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220327/1648387020-ad-marusi-da-charki-na-pasashok-yubileyny-kancert-ansamblya-byaseda|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=27 сакавіка 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Увесну 2022 году «Бяседа» зрабіла песьню «Адлятаюць гусі» на словы Аляксандра Лягчылава і музыку [[Уладзімер Буднік|Ўладзімера Будніка]]. Таксама запісалі песьню «[[Буйніцкае поле]]» на словы [[Міхаіл Ясень|Міхаіла Ясеня]], якую прасьпявала [[Настасься Грыгор’ева]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=«Мяне не спакушаюць прыпеўкі-бразгушкі»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=19018|выданьне=Культура|тып=|год=14 траўня 2022|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=905 20 (1563)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Бяседа»|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/byaseda|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=11 сакавіка 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Бяседа» 20 гадоў|спасылка=https://www.youtube.com/embed/z4FhA7k6vyg?autoplay=1|выдавец=Тэлеканал «[[Беларусь 3]]»|дата публікацыі=20 ліпеня 2014|дата доступу=12 ліпеня 2022}}
** [https://www.youtube.com/embed/vrqs_vDcO2M?autoplay=1 Канцэрт ансамбля народнай музыкі «Бяседа»] // 22 кастрычніка 2015 г.
** [https://www.youtube.com/embed/6kiIzHu7m3A?autoplay=1 Ансамбль «Бяседа». Юбiлейны канцэрт на «Беларусь 3»] // 7 красавіка 2016 г.
** [https://www.youtube.com/embed/MIEtcl9sHLY?autoplay=1 «Вітаем Новы год». Канцэрт ансамбля народнай музыкі «Бяседа»] // 1 лютага 2022 г.

{{Кандыдат у добрыя артыкулы|30 ліпеня 2022 году.}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Беларускія фолк-гурты]]
[[Катэгорыя:Гурты Менску]]
[[Катэгорыя:Музычныя гурты, якія зьявіліся ў 1991 годзе]]</text>
      <sha1>9us2rq6suqsdi5t7jwpnojrkk7ky1m7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331687</id>
      <parentid>2331686</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T20:12:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Супраца */ артаграфія</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62792" xml:space="preserve">{{Музычны гурт
|Назва              = «Бяседа»
|Фота               = 
|памер              = 
|Подпіс             = 
|Гады               = з 1991-га
|Адкуль             = Менск (Беларусь)
|Мова               = беларуская
|Жанр               = [[народная музыка]]
|Выдавец            = [[Белтэлерадыёкампанія]]
|Зьвязаныя праекты  = 
|Афіцыйная старонка = [https://web.archive.org/web/20170505201950/http://beseda.3belarus.by/ beseda.3belarus.by]
|Удзельнікі2        = [[Леанід Захлеўны]], [[Мікола Алешка]], [[Тацьцяна Лазоўская]], [[Юлія Саўчанка]], [[Ігар Міхалькоў]], [[Ганна Алешка]], [[Сяргей Бяльцоў]], [[Валянцін Кірыленка]], [[Ігар Міхалькоў]], [[Вольга Калавур]], [[Юлія Захарава]], [[Настасься Кулік]]
|Удзельнікі         = 
|Былыя ўдзельнікі   = [[Якаў Навуменка]], [[Аляксандар Балотнік]], [[Валянціна Карэлікава]], [[Сьвятлана Суседчык]], [[Натальля Раманская]], [[Анжэла Макарава]]
}}
'''«Бяседа»''' — музычны [[ансамбль]] Беларусі, заснаваны ў студзені 1991 году кампазытарам [[Леанід Захлеўны|Леанідам Захлеўным]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Настрой — «бяседны»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2286&amp;mode=print|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=|год=21 сакавіка 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=200 12 (880)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

Рэпэртуар складаўся зь [[Беларуская народная песьня|беларускіх народных песьняў]], якія былі [[жарт]]оўнымі і лірычнымі, прысьвячаліся народным [[абрад]]ам і сямейным урачыстасьцям. Найбольш вядомымі былі песьні «[[За маладых]]» і «[[Маруся]]», «[[Запрагай-ка, бацька, коней]]» і «[[Зьвіняць звончыкі]]». На [[канцэрт]]ах чаргавалі [[Хор|харавыя]], інструмэнтальныя і сольныя нумары ў [[Беларускі народны строй|народных строях]]. У рэпэртуары пераважалі апрацоўкі народных [[мэлёдыя]]ў і аўтарскія песьні, створаныя Леанідам Захлеўным і вядучым музыкам [[Мікола Алешка|Мікалаем Алешкам]]. Найбольшай славай карысталіся песьні «[[Ай, ды полька]]» на словы [[Уладзімер Пецюкевіч|Ўладзімера Пецюкевіча]] і музыку Алешкі, «[[Вечарынка]]» на словы [[Уладзімер Мазго|Ўладзімера Мазго]] і музыку Захлеўнага, а таксама «[[Чарка на пасашок]]» на словы [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]] і музыку [[Аляксандар Балотнік|Аляксандра Балотніка]]. Да 60-годзьдзя вызваленьня Беларусі Леанід Захлеўны напісаў цыкль песьняў на словы [[Віктар Кавальчук|Віктара Кавальчука]] («Вальс 44-га году», «Напярэдадні вайны» і «Тальянка») і [[Міхаіл Ясень|Міхаіла Ясеня]] («Ах, Тацьцяна Фёдараўна», «З днём нараджэньня» і «Перамога»), за які атрымаў спэцыяльную прэмію прэзыдэнта Беларусі. Ансамбаль браў удзел у міжнародных [[фальклёр]]ных сьвятах: «[[Маладзечна (фэстываль)|Маладзечна]]» і [[Дзень беларускага пісьменства]], «[[Дажынкі (фэст)|Дажынкі]]» і «[[Славянскі базар у Віцебску]]». «Бяседа» выступала ў 14 краінах, у тым ліку ў [[Вэнэсуэла|Вэнэсуэле]], 3-х краінах Азіі — [[Казахстан]]е, [[Карэя|Карэі]] і Кітаі, а таксама ў 10 краінах Эўропы — усіх суседніх Латвіі, [[Летува|Летуве]], [[Польшча|Польшчы]], Расеі ды [[Украіна|Ўкраіне]], Аўстрыі, [[Нямеччына|Нямеччыне]], Партугаліі, Румыніі і [[Швэцыя|Швэцыі]]. Гурт запісваў песьні ў фонд [[Беларускае радыё|Беларускага радыё]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Анcамбль народнай музыкі «Бяседа»|спасылка=https://www.tvr.by/bel/company/uslugi4654/muzychnyya-kalektyvy9655/ansambl-narodnay-muzyki-byaseda/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

== Альбом ==
У 2016 годзе ансамбль «Бяседа» выдаў [[кампакт-дыск]] «[[Запаветны бераг]]» да свайго 25-годзьдзя. Музычны альбом улучаў 23 песьні. У яго запісе ўзялі ўдзел 5 сьпявачак і сьпевакоў: [[Валянцін Кірыленка]], [[Тацяна Лазоўская]] і [[Натальля Раманская]], [[Юлія Саўчанка]] і [[Сьвятлана Суседчык]]. Музыку гралі 8 чалавек: [[Ганна Алешка|Ганна]] ([[скрыпка]]) і [[Мікола Алешка|Мікола]] Алешкі ([[баян]] і [[гармонік]]), [[Сяргей Бяльцоў]] (скрыпка) і [[Вольга Калавур]] ([[цымбалы]]), [[Ігар Міхальцоў]] (баян, гармонік і сьпеў) і [[Аляксандар Надточы]] ([[сынтэзатар]] і [[Бубны|ўдарнікі]]), [[Юры Чаркас]] ([[дудка]] і [[флейта]]) і [[Пётар Чырта]] ([[кантрабас]]). [[Гукарэжысэр]]ам выступіў [[Д. Каршакевіч]], а [[зьвядзеньне]] выканаў [[С. Лісоўскі]]. Мастацкі кіраўнік [[Леанід Захлеўны]] апрацаваў 14 песьняў (1 і 5, 8—12 і 14—16, 18—19 і 22—23), Мікола Алешка — 8 (2—4 і 6—7, 13 і 20—21), а Сяргей Бяльцоў — адну (17). Альбом выпусьціла [[Белтэлерадыёкампанія]] на падставе запісаў [[Беларускае радыё|Беларускага радыё]]&lt;ref&gt;Ансамбль «Бяседа». Альбом «Запаветны бераг» [Электронны рэсурс] / маст.кір. [[Леанід Захлеўны]], гукарэж. [[Д. Каршакевіч]]. — Менск : [[Белтэлерадыёкампанія]], 2016. — [[Кампакт-дыск]]&lt;/ref&gt;.
{{Сьпіс трэкаў
|загаловак           = «Запаветны бераг»
|поўная_працягласьць = 1 гадз. 9 хв. 17 сэк.
|паказ_словаў    = так
|паказ_музыкі    = так
|назва1          = Запаветны бераг
|словы1          = [[Леанід Пранчак]]
|музыка1         = [[Леанід Захлеўны]]
|працягласьць1   = 2:54
|назва2          = Ой, прачнуўся я ў панядзелак
|словы2          = [[беларуская народная песьня]]
|працягласьць2   = 2:17
|назва3          = У вішнёвым садочку
|словы3          = беларуская народная песьня
|працягласьць3   = 2:16
|назва4          = Дзе ж бы я ні ехала
|словы4          = беларуская народная песьня
|працягласьць4   = 2:20
|назва5          = Дзяўчыненька, шуміць гай
|словы5          = беларуская народная песьня
|працягласьць5   = 3:05
|назва6          = [[Полька]] «Шмыгалёўка»
|музыка6         = [[Мікола Алешка]]
|працягласьць6   = 1:46
|назва7          = Дзеўчына як вішня
|словы7          = [[Уладзімер Пецюкевіч]]
|музыка7         = Мікола Алешка
|працягласьць7   = 3:25
|назва8          = Дарагая, мая залатая
|словы8          = [[С. Салагуб]]
|музыка8         = [[Леанід Захлеўны]]
|працягласьць8   = 3:13
|назва9          = Маміна вішня
|словы9          = [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Уладзімер Карызна]]
|музыка9         = Леанід Захлеўны
|працягласьць9   = 3:44
|назва10         = Бацькоў не забывай
|словы10         = [[Міхаіл Ясень]]
|музыка10        = Леанід Захлеўны
|працягласьць10  = 3:27
|назва11         = Восем хлопцаў на сяло
|словы11         = [[Алесь Бадак]]
|музыка11        = Леанід Захлеўны
|працягласьць11  = 2:06
|назва12         = Там за вёсачкай
|словы12         = С. Салагуб
|музыка12        = Леанід Захлеўны
|працягласьць12  = 2:36
|назва13         = Кума
|словы13         = [[Аляксандар Лягчылаў]]
|музыка13        = Мікола Алешка
|працягласьць13  = 2:50
|назва14         = Будзем жыць як набяжыць
|словы14         = Алесь Бадак
|музыка14        = [[Ізмаіл Капланаў]]
|працягласьць14  = 3:24
|назва15         = Дальва
|словы15         = Алесь Бадак
|музыка15        = Леанід Захлеўны
|працягласьць15  = 3:25
|назва16         = Залаты матыў
|словы16         = Леанід Пранчак
|музыка16        = Леанід Захлеўны
|працягласьць16  = 4:02
|назва17         = Муза ты мая
|словы17         = Уладзімер Пецюкевіч
|музыка17        = [[Сяргей Бяльцоў]]
|працягласьць17  = 3:12
|назва18         = Не чакала, пакахала
|словы18         = Аляксандар Лягчылаў
|музыка18        = [[Тарыэл Майсурадзэ]]
|працягласьць18  = 3:21
|назва19         = А на вуліцы грамы
|словы19         = [[Алесь Пісарчык]]
|музыка19        = Леанід Захлеўны
|працягласьць19  = 2:49
|назва20         = На сьцяжынцы вечаровай
|словы20         = Уладзімер Карызна
|музыка20        = Мікола Алешка
|працягласьць20  = 3:40
|назва21         = Песьню на шчасьце прыміце
|словы21         = Уладзімер Пецюкевіч
|музыка21        = Мікола Алешка
|працягласьць21  = 2:50
|назва22         = Чарка на пасашок
|словы22         = Аляксандар Лягчылаў
|музыка22        = [[Аляксандар Балотнік]]
|працягласьць22  = 2:29
|назва23         = [[Разьвітаньне з Радзімай|Палянэз]]
|музыка23        = [[Міхал Клеафас Агінскі|Міхал Агінскі]]
|працягласьць23  = 4:06
}}

== Супраца ==
«Бяседа» выконвала песьні на вершы [[Надзея Салодкая|Надзеі Салодкай]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Навум Гальпяровіч]].|загаловак=Надзея|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=|год=1 жніўня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/30-2014.pdf 30 (4779)]|старонкі=10|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Іван Цітавец|Івана Цітаўца]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Кіра Мураўская.|загаловак=Засьпяваем|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=5 верасьня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/35-2014.pdf 35 (4784)]|старонкі=5|issn=}}&lt;/ref&gt;, [[Тацьцяна Атрошчанка|Тацьцяны Атрошчанкі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Талівінская.|загаловак=Для ўсіх, хто кахае|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150310/1425936471-dlya-usih-hto-kahae|выданьне=Зьвязда|тып=|год=10 сакавіка 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/45-27903 45 (27903)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/03/10sak-16.indd_.pdf 8]|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Людмілы Кебіч|Людмілы Кебіч]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ніна Каленчыкава.|загаловак=Дамінанты яе лёсу|спасылка=|выданьне=[[Полымя (часопіс)|Полымя]]|тып=часопіс|год=Жнівень 2016|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/verstka_1-192_8.pdf 8 (1042)]|старонкі=166|issn=0130-8068}}&lt;/ref&gt;, [[Кастусь Цыбульскі|Кастуся Цыбульскага]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Віктар Байкачоў.|загаловак=Анлайн-сустрэча з паэтам|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210228/1614494875-anlayn-sustrecha-z-paetam|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=|год=26 лютага 2021|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/gr-02-2021_small.pdf 2 (3638)]|старонкі=8|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Ўладзімера Ўладзімеравіча Карызны]], [[Уладзімер Мазго|Уладзімера Мазго]] («Мэлёдыя душы» і «Вечарынка», «У новы век», «Закахалася ў суседа» і «Хлебны квас»)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Мазго]].|загаловак=Зьнічкі вечнасьці|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=12 сакавіка 2021|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/10-2021_1.pdf 10 (5115)]|старонкі=9|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Алесь Бадак|Алеся Бадака]], [[Леанід Пранчак|Леаніда Пранчака]] і [[Уладзімер Скарынкін|Ўладзімера Скарынкіна]], [[Уладзімер Пецюкевіч|Уладзімера Пецюкевіча]] і [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]].

== Удзельнікі ==
На 2022 год удзельнікамі ансамблю «Бяседа» былі [[Леанід Захлеўны]] і [[Мікола Алешка]], [[Тацьцяна Лазоўская]] і [[Юлія Саўчанка]], [[Ігар Міхалькоў]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Нэлі Зігуля.|загаловак=Полька пад «Бяседу»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150925/1443131635-polka-pad-byasedu|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=25 верасьня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/184-28042 67184 (28042)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/09/25ver-9.indd_.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Ганна Алешка]], [[Сяргей Бяльцоў]] і [[Валянцін Кірыленка]], [[Ігар Міхалькоў]] і [[Вольга Калавур]], [[Юлія Захарава]] і [[Настасься Кулік]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

У мінулым у складзе ансамблю бралі ўдзел [[Якаў Навуменка]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Мазго]].|загаловак=Уваскрэсьні ў роднай песьні|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=|год=28 сакавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/13-2014.pdf 13 (4762)]|старонкі=16|issn=}}&lt;/ref&gt; і [[Аляксандар Балотнік]], [[Валянціна Карэлікава]] і [[Сьвятлана Суседчык]], [[Натальля Раманская]] і [[Анжэла Макарава]]&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Уладзімер Субат.|загаловак=Музыка захапіла і не адпусьціла|спасылка=https://www.sb.by/articles/muzyka-zakhapila-i-ne-adpustsila.html|выданьне=[[Сельская газэта]]|тып=|год=31 сьнежня 2021|нумар=[https://www.sb.by/belniva/archive/31122021/ 21589]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
У студзені 1991 году кампазытар [[Леанід Захлеўны]] заснаваў ансамбль «Бяседа», які стаў выконваць [[Народная музыка|народную музыку]] на [[Беларускае радыё|Беларускім радыё]]. Гурт склалі артысты ансамблю «[[Жывіца (ансамбль)|Жывіца]]», які вярнуўся з гастроляў на запрашэньне [[Беларусы ў ЗША|беларускай дыяспары Амэрыкі]] безь кіраўніцы [[Валянціна Пархоменка|Валянціны Пархоменкі]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=«Трэба, каб па творах кампазытара можна было пазнаць, на якой зямлі ён жыве»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220311/1647006894-leanid-zahleuny-pa-tvorah-kampazitara-treba-znac-na-yakoy-zyamli-yon-zhyve|выданьне=Зьвязда|тып=|год=12 сакавіка 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/49-29671 49 (20671)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12sak-9_optim_2.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Назву ансамблю прапанаваў сьпявак [[Якаў Навуменка]]&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;. Адной зь першых стала песьня «Каля [[Чырвоны касьцёл|Чырвонага касьцёла]]» на словы [[Леанід Пранчак|Леаніда Пранчака]] пад аранжыроўку [[Юры Багаткевіч|Юрыя Багаткевіча]]&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;. У 1998 годзе [[баян]]іст [[Аляксандар Балотнік]] паклаў на музыку словы песьні «[[Чарка на пасашок]]» [[Аляксандар Лягчылаў|Аляксандра Лягчылава]], якая стала [[шлягер]]ам «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Аляксандар Пукшанскі.|загаловак=Баяніст — па нацыянальнасьці|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140411/1397166760-bayanist-pa-nacyyanalnasci|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=11 красавіка 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/67-27677 67 (27677)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/04/11kras-8.indd_.pdf 8]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Адной зь [[Лірычных|лірычных]] песьняў у выкананьні «Бяседы» стала песьня «Яблычак румяны» на словы [[Уладзімер Пецюкевіч|Ўладзімера Пецюкевіча]] і музыку баяніста [[Мікола Алешка|Міколы Алешкі]]. Яе засьпявала [[Валянціна Карэлікава]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Уладзімер Карызна]].|загаловак=«Па сьцяжынцы, дзе ішоў любы мой, каханы»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20170421/1492782786-pa-scyazhyncy-dze-ishou-lyuby-moy-kahany|выданьне=Зьвязда|тып=|год=22 красавіка 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/77-28441 77 (28441)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/22kra-12.indd__0.pdf 12]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Аднаўленьнем [[акардэон]]аў, баянаў і [[гармонік]]аў для «Бяседы» займалася майстэрня «Музрам» [[Беларускі саюз музычных дзеячоў|Беларускага саюзу музычных дзеячоў]], што месьцілася ў Менску па вуліцы Чычэрына, д. 1 (насупраць [[Вялікі тэатар Беларусі|Вялікага тэатру Беларусі]])&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Натальля Сьвятлова.|загаловак=Валянцін Барэйша: «Зрабіць новыя мяхі, клявіятуру, мэханіку — тыя яшчэ фокусы»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20201108/1604831937-valyancin-bareysha-zrabic-novyya-myahi-klaviyaturu-mehaniku-tyya-yashche|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=30 кастрычніка 2020|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/41-2020.pdf 41 (5097)]|старонкі=14|issn=}}&lt;/ref&gt;. Да 2003 году [[Скрыпка|скрыпкі]] і [[цымбалы]], дудкі і [[Жалейка|жалейкі]] для «Бяседы» вырабляў [[Усевалад Жукоўскі]], якога пазьней замяніў ягоны [[сын]] Аляксандар&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Тамара Круталевіч.|загаловак=Заручоны з культурай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=18521|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=|год=23 кастрычніка 2021|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=874 43 (1534)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

У чэрвені 2007 году «Бяседа» выступіла на гала-[[Канцэрт|канцэрце]] падчас [[Фэстываль|Фэстывалю]] народнай музыкі ў [[Паставы|Паставах]] (Віцебская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вольга Ягорава.|загаловак=«Карагод наш пастаўскі – ён усіх зачараваў»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=421&amp;mode=print|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=газэта|год=16 чэрвеня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=119 24 (790)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2007 году падчас сьвяткаваньня 125-годзьдзя [[Янка Купала|Янкі Купалы]] [[Першы нацыянальны канал Беларускага радыё]] прадставіў прэм’еру радыёспэктаклю «[[Паэт і дзяўчына]]» паводле аднайменнай п’есы [[Пятро Васючэнка|Пятра Васючэнкі]]. У яго запісе браў удзел ансамбаль «Бяседа»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Людміла Лявонава.|загаловак=Паэт і муза|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;DomainName=mast&amp;id=57&amp;mode=print|выданьне=[[Мастацтва (часопіс)|Мастацтва]]|тып=часопіс|год=Верасень 2007|нумар=[http://kimpress.by/?DomainName=mast&amp;idnum=3 9 (294)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. На пачатку верасьня 2007 году гурт зьняўся ў перадачы «[[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне|Агульнанацыянальнага тэлебачаньня]]» ў Летнім амфітэатры [[Віцебск]]у. У сярэдзіне верасьня «Бяседа» ўзяла ўдзел у «[[Дажынкі (фэст)|Дажынках]]» з прэм’ерай песьні «Аграгарадок» на словы [[Іван Цітавец|Івана Цітаўца]] і музыку [[Іван Поклад|Івана Поклада]], а 27 верасьня дала сольнік у Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Песьні з мажорнай афарбоўкай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=653&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=29 верасьня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=130 38-39 (804-805)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 4 кастрычніка 2007 году ансамбль узяў удзел у канцэрце да 10-годзьдзя [[Палац Рэспублікі|Палаца Рэспублікі]] ў Менску&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Палац Рэспублікі — гучыць дзяржаўна|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=656&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=6 кастрычніка 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=131 40 (806)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 3 лістапада «Бяседа» сыграла ў [[Беларуская філярмонія|Беларускай філярмоніі]] на канцэрце да 125-годзьдзя [[Якуб Колас|Якуба Коласа]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Юры Іваноў.|загаловак=Прынашэньне Коласу|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=791&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=10 лістапада 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=136 45 (811)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 7 сьнежня 2007 году ансамбль сыграў у [[Каракас]]е (Вэнэсуэла) на Нацыянальнай выставе дасягненьняў Беларусі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Беларусь — у Вэнэсуэле|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=849|выданьне=Культура|тып=|год=1 сьнежня 2007|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=139 48 (814)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

18 студзеня 2008 году «Бяседа» стала ўдзельніцай канцэрту да 70-годьдзя [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] ў Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Вобласьці сьвяткуюць юбілей|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=958|выданьне=Культура|тып=|год=19 студзеня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=145 3 (821)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Увесну 2008 году Леанід Захлеўны напісаў для ансамблю «Бяседа» цыкль песьняў «З днём нараджэньня, Перамога» пра шчасьлівую гісторыю [[Каханьне|каханьня]] ад расстаньня ў 1941 годзе да сустрэчы ў 1945-м&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Яшчэ раз пра вайну|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1354&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=10 траўня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=160 19 (837)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2008 годзе ансамбль выступіў на гала-канцэрце падчас «[[Славянскі базар у Віцебску|Славянскім базары ў Віцебску]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Спрадвечная песня ў пластычнай формуле часоў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1553&amp;mode=print|выданьне=Культура|тып=|год=12 ліпеня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=168 28 (846)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 7 верасьня 2008 году на [[Дзень беларускага пісьменства]] ў [[Барысаў|Барысаве]] (Менская вобласьць) «Бяседа» зайграла на гала-канцэрце «Мы — беларусы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ільля Сьвірын.|загаловак=Мы – беларусы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1647|выданьне=Культура|тып=|год=6 верасьня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=173 36 (854)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 20 верасьня на Рэспубліканскім сьвяце-[[кірмаш]]ы працаўнікоў сяла «[[Дажынкі (фэст)|Дажынкі]]» ансамбль «Бяседа» прадставіла прэм’еру песьні «Кірмаш гудзе»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Лідзія Андрэва.|загаловак=Куфар-радца|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1701|выданьне=Культура|тып=|год=20 верасьня 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=175 38 (856)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У кастрычніку 2008 году адбыўся выступ на адкрыцьці Міжнароднага фэстывалю [[Юры Башмет|Юрыя Башмета]] ў менскім [[Парк Горкага (Менск)|парку Горкага]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=«Хаджэньне ў народ» зь імправізацыяй на Страдзівары|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1802|выданьне=Культура|тып=|год=18 кастрычніка 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=180 42 (860)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

2 красавіка 2009 году ансамбль выступіў на беларуска-расейскім канцэрце ў Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Дзень яднаньня|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2318|выданьне=Культура|тып=|год=4 красавіка 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=202 14 (882)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Пры канцы чэрвеня 2009 году Прэзыдыюм [[Фэдэрацыя прафсаюзаў Беларусі|Фэдэрацыі прафсаюзаў Беларусі]] прысудзіў «Бяседзе» грашовую прэмію ў галіне музыкі за канцэртную папулярызацыю беларускай народнай песьні ў замежжыфілярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Прэміі прысуджаныя найлепшым|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2727|выданьне=Культура|тып=|год=18 ліпеня 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=218 29 (897)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Увечары 31 сьнежня 2009 году на тэлеканале «[[Беларусь 2|Лад]]» паказалі пераднавагодні канцэрт «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ільля Сьвірын.|загаловак=«Жывы гук» без кампрамісаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=3495|выданьне=Культура|тып=|год=26 сьнежня 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=244 52 (920)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 24 верасьня 2010 году «Бяседа» выступіла на гала-канцэрце падчас «Дажынак» у [[Ліда|Лідзе]] (Гарадзенская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Андрэй Старжынскі.|загаловак=Каравай для Ліды|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=4679|выданьне=Культура|тып=|год=25 верасьня 2010|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=288 39 (959)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

=== 2010-я гады ===
У кастрычніку 2011 году ансамбль выступіў у [[Магілёў|Магілёве]] на Міжнародным музычным фэстывалі «[[Залаты шлягер]]» у канцэртнай праграме «Карагод сяброўства» з расейскімі і ўкраінскімі музыкамі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Да «Шлягера» з маніторынгам|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6486|выданьне=Культура|тып=|год=15 кастрычніка 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=346 42 (1013)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 23 лістапада 2011 году мастацкаму кіраўніку «Бяседы» Леаніду Захлеўнаму прысудзілі [[ордэн Францішка Скарыны]] за заслугі ў разьвіцьці культуры&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Уганараваныя дзяржавай|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6673|выданьне=Культура|тып=|год=26 лістапада 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=352 48 (1019)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 19 траўня 2012 году ў рамках Дзён культуры Беларусі ў [[Санкт-Пецярбург]]у (Расея) «Бяседа» выступіла на пляцоўцы Музэю вады&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Яўген Рагін.|загаловак=Эксклюзівы.by для Паўночнай Пальміры|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7438|выданьне=Культура|тып=|год=26 траўня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=379 21 (1044)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У ліпені 2012 году ансамбль узяў удзел у 21-м «Славянскім базары» ў Віцебску&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Закон аншлягаў і пустых месцаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7732|выданьне=Культура|тып=|год=28 ліпеня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=388 30 (1052)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 28 ліпеня «Бяседа» сыграла на канцэрце ў [[Каленкавічы|Каленкавічах]] (Гомельская вобласьць) падчас 7-га Фэстывалю народнага гумару «[[Аўцюкі]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Пётра Васілеўскі.|загаловак=«Аўцюкі» вярнуліся ў Аўцюкі|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7754|выданьне=Культура|тып=|год=4 жніўня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=389 31 (1053)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 25 кастрычніка 2012 году ансамбль сыграў у Канцэртнай залі Беларускай філярмоніі на творчым вечары кампазытара [[Уладзімер Уладзімеравіч Карызна|Ўладзімера Ўладзімеравіча Карызны]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Карызна-бэнд|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=7984|выданьне=Культура|тып=|год=20 кастрычніка 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=396 42 (1064)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

3 жніўня 2013 году ў [[Міхалова (Падляскае ваяводзтва)|Міхалове]] (Беластоцкі павет) «Бяседа» выступіла на 3-м Фэстывалі беларускай культуры «[[Прымацкая бяседа]]», які сабраў каля 3000 гледачоў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=А трохтысячная «Бяседа» — на дзесяць гадзін|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=9140|выданьне=Культура|тып=|год=10 жніўня 2013|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=440 32 (1106)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. На пачатку верасьня 2013 году на Дні беларускага пісьменства ў родным [[Быхаў|Быхаве]] выступіла салістка «Бяседы» [[Тацьцяна Лазоўская]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Тацьцяна Студзенка.|загаловак=Не растрачаныя пісьмёны|спасылка=|выданьне=[[Літаратура і мастацтва]]|тып=газэта|год=6 верасьня 2013|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/lim35-2013.pdf 35 (4733)]|старонкі=8|issn=0024-4686}}&lt;/ref&gt;. У кастрычніку 2013 году ансамбль сыграў песьні свайго былога саліста [[Якаў Навуменка|Якава Навуменка]] на канцэрце ягонай памяці «На паруках настальгіі», які прайшоў у Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Абрысы|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=25 кастрычніка 2013|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/lim42-2013.pdf 42 (4740)]|старонкі=3|issn=}}&lt;/ref&gt;. На 2013 год ў [[Сеціва|Сеціве]] разьмясьцілі відэазапісу выступаў «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вольга Навіцкая.|загаловак=Канцэртмайстар — пра віртуальнае|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=9528|выданьне=Культура|тып=|год=9 лістапада 2013|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=453 45 (1119)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

7 траўня 2014 году ансамбль выканаў народныя песьні для перадачы «Наперад у мінулае», якую паказалі на тэлеканалах «[[Беларусь 3]]» і «[[Беларусь 24]]» у рамках праекту «100 песеня для Беларусі» да Дня працаўнікоў тэлебачаньня, радыё і сувязі. 8 траўня адпаведны канцэрт паўторна трансьлявалі на [[Беларускае радыё|Беларускім радыё]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Да сьвятаў — зь песьнямі|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140502/1399058072-da-svyatau-z-pesnyami|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=2 траўня 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/81-27691 81 (27691)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/05/ZV_20140503_6.pdf 6]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У чэрвені 2014 году на Фэстывалі беларускай песьні і паэзіі «[[Маладзечна (фэстываль)|Маладзечна]]» (Менская вобласьць) ансамбль «Бяседа» ўзяў удзел у канцэрце «Спадчына песьняроў», прысьвечаным [[Уладзімер Мулявін|Ўладзімеру Мулявіну]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ніна Шчарбачэвіч.|загаловак=Словы зь песьні|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140617/1402952484-slovy-z-pesni|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 чэрвеня 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/111-27721 111 (27721)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/06/17cher-1.indd_.pdf 1], [https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/06/17cher-3.indd_.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У чэрвені 2014 году на вечарыне да 75-годзьдзя паэта [[Уладзімер Скарынкін|Ўладзімера Скарынкіна]] ў [[Дзяржаўны літаратурны музэй Янкі Купалы|Дзяржаўным літаратурным музэі Янкі Купалы]] сьпявачка «Бяседы» [[Валянціна Карэлікава]] выканала [[раманс]]ы на словы Ўладзімера і Андрэя Скарынкіных&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Яна Явіч.|загаловак=Майстар перастварэньняў|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140622/1403416825-maystar-perastvarennyau|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=20 чэрвеня 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/24-2014.pdf 24 (4773)]|старонкі=9|issn=}}&lt;/ref&gt;. 4 лістапада 2014 году «Бяседа» сыграла ў Вялікай залі Беларускай філярмоніі на гала-канцэрце «Музычны скарб Беларусі» з нагоды 89-годзьдзя Беларускага радыё. Радыёканал «[[Культура (радыё)|Культура]]» ладзіў наўпроставую трансьляцыю падзеі. 14 лістапада канцэрт паказалі на тэлеканале «[[Беларусь 1]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=Беларускае радыё адкрые музычныя скарбы|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20141017/1413495500-belaruskae-radyyo-adkrye-muzychnyya-skarby|выданьне=Зьвязда|тып=|год=17 кастрычніка 2014|нумар=[http://zviazda.by/be/number/198-27808 198 (47808)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/10/17kas-7.indd_.pdf 7]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Таксама ў лістападзе сьпявак «Бяседы» Мікола Алешка атрымаў [[мэдаль Францішка Скарыны]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Пунктырам|спасылка=|выданьне=Літаратура і мастацтва|тып=|год=21 лістапада 2014|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/46-2014.pdf 46 (4795)]|старонкі=1|issn=}}&lt;/ref&gt;. 27 лістапада ансамбль выступіў у Палацы Рэспублікі на канцэрце [[Тарыэл Майсурадзэ|Тарыэла Майсурадзэ]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Пра роўныя ўмовы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11101|выданьне=Культура|тып=|год=29 лістапада 2014|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=514 48 (1174)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

30 траўня 2015 году ансамбль засьпяваў на Сьвяце беларускай культуры ў Польшчы&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алег Клімаў.|загаловак=Да Дзён культуры|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11566|выданьне=Культура|тып=|год=16 траўня 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=533 20 (1198)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 5—7 чэрвеня 2015 году адбыўся 15-ы фэст «Маладзечна» з удзелам «Бяседы»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Фармат? Новы|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=11635|выданьне=Культура|тып=|год=30 траўня 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=535 20 (1198)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 3 ліпеня 2015 году тэлеканал «Беларусь 3» паказаў праграму ансамбля «Запрашаем на «Бяседу»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=Глядзіце і слухайце|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150702/1435785687-glyadzice-i-sluhayce|выданьне=Зьвязда|тып=|год=2 ліпеня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/124-27982 124 (27982)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/07/2lip-7.indd_.pdf 7]|issn=}}&lt;/ref&gt;. 25 ліпеня ансамбль засьпяваў на 16-м Міжнародным фэстывалі беларускай культуры «[[Сяброўская бяседа]]» ў [[Гарадок (Беластоцкі павет)|Гарадку]] (Беластоцкі павет)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Міжнародны фэстываль беларускай культуры «Сяброўская бяседа»|спасылка=https://poland.mfa.gov.by/be/embassy/news/caec1c5a052bac79.html|выдавец=[[Амбасада Беларусі ў Польшчы]]|дата публікацыі=27 траўня 2015|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Ад 2 верасьня ў [[Горадня|Горадні]] па 10 кастрычніка ў Менску «Бяседа» [[Гастролі|гастралявала]] па 18 гарадах і [[мястэчка]]х Беларусі, у тым ліку па ўсіх абласных цэнтрах, з канцэртнай праграмай «Любіць Беларусь»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=«Любіць Беларусь!»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150821/1440106860-lyubic-belarus|выданьне=Зьвязда|тып=|год=21 жніўня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/159-28017 159 (28017)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/08/21zni-6.indd_.pdf 6]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Тэлеканал «Беларусь 3» паказваў адпаведныя канцэрты, у перапынках якіх вядоўца [[Алена Трацэнка]] праводзіла тэле[[Віктарына|віктарыну]] «[[Размаўляем па-беларуску]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ірына Кацяловіч.|загаловак=«Любіць Беларусь» праз музыку і мову|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150901/1441056917-lyubic-belarus-praz-muzyku-i-movu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=1 верасьня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/166-28024 166 (28024)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/08/1ver-3.indd_.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;. На канцэртах гучалі такія песьні, як «Хлеб ды соль», «А ў Марусі хата на пагосьце», «Звончыкі», «Былі ў мяне сваты» і «Вечарынка»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Бяседа ў «мажоры» і «міноры»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20151002/1443734198-byaseda-u-mazhory-i-minory|выданьне=Зьвязда|тып=|год=2 кастрычніка 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/189-28047 189 (28047)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/10/2kas-5.indd_.pdf 5]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У кожнай з 6 вобласьцяў Беларусі музыкі наведалі па 3 паселішчы, у тым ліку родныя гарады музыкаў: Горадню, [[Слуцак]] і [[Баранавічы]], [[Слонім]] і [[Наваполацак]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=Тур з кансультацыямі|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=12137|выданьне=Культура|тып=|год=10 кастрычніка 2015|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=555 41 (1219)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, 26 верасьня выступілі на «Дажынках» у [[Круглае|Круглым]] (Магілёўская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Ганна Тузянкова.|загаловак=Валожыншчына, Кругляншчына, Віцебшчына, Бярэзіншчына|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=12127|выданьне=Культура|тып=|год=10 кастрычніка 2015|нумар=41 (1219)|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

4—5 чэрвеня 2016 году ў Горадні прайшоў 11-ы [[Рэспубліканскі фэстываль нацыянальных культураў]], на якім зайграла «Бяседа»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Марына Весялуха|загаловак=Адкрыецца музэй Рэспубліканскага фэстывалю нацыянальных культур|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20160519/1463675729-adkryecca-muzey-festyvalyu-nacyyanalnyh-kultur|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=19 траўня 2016|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 6 красавіка 2017 ансамбль сыграў канцэрт у [[Гарадок|Гарадку]] (Віцебская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=У Гарадку выступіць ансамбль народнай музыкі «Бяседа»|спасылка=http://haradok.info/bel//новости/культура/3552/|выдавец=Партал «Гарадок»|дата публікацыі=29 сакавіка 2017|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 31 кастрычніка 2017 году правялі канцэрт у [[Салігорск]]у (Менская вобласьць)&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Калi традыцыя ажывае|спасылка=https://esoligorsk.by/novosti/v-soligorske/53173-kali-tradytsyya-azhyvae-ansambl-byaseda-zno-zaprashae-na-kantsert-u-saligorsku|выдавец=Партал «Электронны Салігорск»|дата публікацыі=28 верасьня 2017|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Падчас Міжнароднага фэстывалю «Залаты шлягер» у 2017 годзе «Бяседа» выступіла на канцэрце «Сустракаем Новы год разам», які тэлеканал «Беларусь 3» паказаў 31 сьнежня&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=У дадатак да аліўе — песьні, танцы і гумар|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20171228/1514477162-shto-prapanuyuc-gledacham-belaruskiya-telekanaly-u-navagodnyuyu-noch|выданьне=Зьвязда|тып=|год=29 сьнежня 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/251-28615 251 (28615)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/29sne-3_optim.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

17 чэрвеня 2018 году ансамбль зайграў на вечарыне «Гэта мы» да 80-годзьдзя фатографа [[Юры Сяргеевіч Іваноў|Юрыя Іванова]], якая прайшла ў [[Беларускі дзяржаўны акадэмічны музычны тэатар|Беларускім дзяржаўным акадэмічным музычным тэатры]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Юры Чарнякевіч.|загаловак=Фота на дарозе жыцьця|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=16244|выданьне=Культура|тып=|год=15 чэрвеня 2019|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=749 24 (1411)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 20 лютага 2020 году ў [[Беласток]]у «Бяседа» засьпявала на гала-канцэрце 27-га фэстывалю «[[Беларуская песьня]]», які прайшоў у [[Падляская опэра|Падляскай опэры]]. Гала-канцэрт сабраў 850 гледачоў&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Іван Ждановіч.|загаловак=Варшава, Торунь, Гайнаўка|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20200318/1584508267-varshava-torun-gaynauka|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=газэта|год=12 сакавіка 2020|нумар=[https://zviazda.by/sites/default/files/gr-05-2020-small.pdf 5 (3617)]|старонкі=2|issn=0439-3619}}&lt;/ref&gt;. 29 жніўня 2020 году ў [[Ляскавічы (Петрыкаўскі раён)|Ляскавічах]] (Петрыкаўскі раён) ансамбль зайграў на 6-м Міжнародным фэстывалі этнакультурных традыцыяў «[[Кліч Палесься]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прадстаўнікі 11 раёнаў Беларусі прымуць удзел у фэстывалі «Кліч Палесься»|спасылка=https://blr.belta.by/culture/view/pradstauniki-11-raenau-belarusi-prymuts-udzel-u-festyvali-klich-palessja-91141-2020/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=27 жніўня 2020|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;.

3 лютага 2021 году «Бяседа» сыграла на канцэрце «Будзь здаровы, гаспадар» свайго былога ўдзельніка [[Аляксандар Балотнік|Аляксандра Балотніка]], які прайшоў у Вялікай залі Беларускай філярмоніі&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=А вось песьні ўсе — гіты|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=17802|выданьне=Культура|тып=|год=30 студзеня 2021|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=835 5 (1497)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 12 чэрвеня 2021 году ансамбль выступіў на гала-канцэрце падчас 20-га фэстывалю «Маладзечна»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Знакамітыя беларускія кампазытары, паэты і артысты зьбяруцца на закрыцьці фэстывалю «Маладзечна»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20210612/1623493924-znakamityya-belaruskiya-kampazitary-paety-i-artysty-zbyarucca-na-zakrycci|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=12 чэрвеня 2021|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 25 лістапада 2021 году зладзілі канцэрт у Палацы культуры [[МТЗ]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Валянцін Кірыленка|загаловак=Ансамбль народнай музыкі «Бяседа» адзначае юбілей|спасылка=https://radiokultura.by/be/news/ansambl-narodnay-muzyki|выдавец=[[Беларусь (радыё)|Радыё «Беларусь»]]|дата публікацыі=25 лістапада 2021|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. 31 сьнежня 2021 году ансамбль зайграў на тэлеканцэрце «Навагодні настрой», які паказаў тэлеканал «Беларусь 3»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Дзе шукаць сакрэты Новага году|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20211229/1640780259-dze-shukac-sakrety-novaga-goda|выданьне=Зьвязда|тып=|год=29 сьнежня 2021|нумар=[https://zviazda.by/be/number/252-29621 252 (29621)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/30sne-9_optim_0.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

8 студзеня 2022 году на «Беларусь 3» паказалі канцэрт ансамблю «Вітаем Новы год»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=На «Беларусь 3» у гэтыя выхадныя заплянаваны цікавы этэр са сьвяточнымі акцэнтамі|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220105/1641387417-na-belarus-3-u-getyya-vyhadnyya-zaplanavany-cikavy-efir-sa-svyatochnymi|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=5 студзеня 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. У лютым 2022 году «Бяседа» выступіла ў [[Бабруйск]]у на сцэне [[Магілёўскі абласны тэатар драмы і камэдыі імя Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча|тэатру драмы і камэдыі імя Дунін-Марцінкевіча]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Павал Салаўёў.|загаловак=Выдатная работа, каманда купалаўцаў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=18884|выданьне=Культура|тып=|год=26 лютага 2022|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=892 9 (1552)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. 8 сакавіка 2022 году на [[Міжнародны жаночы дзень]] музычную праграму ансамблю «Вітаем вас» паказалі на «Беларусь 3»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Жанчыны бываюць розныя|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220303/1646316465-zhanchyny-byvayuc-roznyya|выданьне=Зьвязда|тып=|год=4 сакавіка 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/44-29666 44 (29666)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/30sne-9_optim_0.pdf 9]|issn=}}&lt;/ref&gt;. 27 сакавіка выступілі ў Канцэртнай залі «Менск»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=БелТА|загаловак=Ад «Марусі» да «Чаркі на пасашок»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220327/1648387020-ad-marusi-da-charki-na-pasashok-yubileyny-kancert-ansamblya-byaseda|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=27 сакавіка 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}&lt;/ref&gt;. Увесну 2022 году «Бяседа» зрабіла песьню «Адлятаюць гусі» на словы Аляксандра Лягчылава і музыку [[Уладзімер Буднік|Ўладзімера Будніка]]. Таксама запісалі песьню «[[Буйніцкае поле]]» на словы [[Міхаіл Ясень|Міхаіла Ясеня]], якую прасьпявала [[Настасься Грыгор’ева]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Надзея Бунцэвіч.|загаловак=«Мяне не спакушаюць прыпеўкі-бразгушкі»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=19018|выданьне=Культура|тып=|год=14 траўня 2022|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=905 20 (1563)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Бяседа»|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/byaseda|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=11 сакавіка 2022|дата доступу=12 ліпеня 2022}}
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Бяседа» 20 гадоў|спасылка=https://www.youtube.com/embed/z4FhA7k6vyg?autoplay=1|выдавец=Тэлеканал «[[Беларусь 3]]»|дата публікацыі=20 ліпеня 2014|дата доступу=12 ліпеня 2022}}
** [https://www.youtube.com/embed/vrqs_vDcO2M?autoplay=1 Канцэрт ансамбля народнай музыкі «Бяседа»] // 22 кастрычніка 2015 г.
** [https://www.youtube.com/embed/6kiIzHu7m3A?autoplay=1 Ансамбль «Бяседа». Юбiлейны канцэрт на «Беларусь 3»] // 7 красавіка 2016 г.
** [https://www.youtube.com/embed/MIEtcl9sHLY?autoplay=1 «Вітаем Новы год». Канцэрт ансамбля народнай музыкі «Бяседа»] // 1 лютага 2022 г.

{{Кандыдат у добрыя артыкулы|30 ліпеня 2022 году.}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Беларускія фолк-гурты]]
[[Катэгорыя:Гурты Менску]]
[[Катэгорыя:Музычныя гурты, якія зьявіліся ў 1991 годзе]]</text>
      <sha1>5lid9tmf4jas5irgwksde3l0o9arbdm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Бяседа</title>
    <ns>4</ns>
    <id>258048</id>
    <revision>
      <id>2331688</id>
      <parentid>2330385</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T20:13:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ліцьвін</username>
        <id>847</id>
      </contributor>
      <comment>/* За */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="974" xml:space="preserve">__БЯЗЬ_ЗЬМЕСТУ__
{{Вікіпэдыя:Кандыдаты ў добрыя артыкулы/Падстаронка кандыдата|намінаваны = так}}

== [[{{НАЗВА_ПАДСТАРОНКІ}}]] ==

* Ініцыятар: [[Удзельнік:W|W]] ([[Гутаркі ўдзельніка:W|гутаркі]])
&lt;small&gt;У адпаведнай сэкцыі стаўце #, выказвайце сваё меркаваньне і падпісвайцеся.&lt;/small&gt;

==За==
# {{Прапаную і падтрымліваю}}. 2 тыдні на [[Абмеркаваньне:Бяседа|рэцэнзіі]] без заўвагі.--[[Удзельнік:W]] 10:07, 30 ліпеня 2022 (UTC+3)
# {{Падтрымліваю}}. --[[Удзельнік:Ліцьвін|Ліцьвін]] ([[Гутаркі ўдзельніка:Ліцьвін|гутаркі]]) 23:13, 7 жніўня 2022 (+03)

==Супраць==

==Дапрацоўкі==

== Камэнтары ==</text>
      <sha1>ng3y2a2fct1dsh4nht22k9tqzts7noh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Штылет</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258218</id>
    <revision>
      <id>2331698</id>
      <parentid>2331601</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T08:22:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taravyvan Adijene</username>
        <id>1924</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>артаграфія, націскі</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1434" xml:space="preserve">[[Файл:Gunners stiletto 01.jpg|значак|Штылет.]]
'''Штыле́т''' ({{мова-it|stiletto}}, ад {{мова-la|Stilus|скарочана}} — «палачка для пісьма», «востры стрыжань») — колючая [[халодная зброя]], [[кінжал]] італьянскага паходжаньня з простаю крыжавінаю, тонкім і вузкім клінком. У клясычным варыянце ня мае ляза. Перасек клінка можа быць круглым, авальным, трох- (часьцей за ўсё) або чатырохгранным. Знайшоў распаўсюджваньне з пачатку XVI стагодзьдзя, у часы [[Адраджэньне|Рэнэсансу]], быў вядомы і раней. Невялікі памер штылета дазваляў насіць яго пад вопраткай або маскаваць у розных прадметах, праз што быў папулярны ў наёмных забойцаў і змоўцаў, а таксама ў кабет. У вайсковай справе штылет выкарыстоўваўся ў якасьці дадатковай зброі ці зброі самаабароны супраць ворага, апранутага ў панцыр.

[[Катэгорыя:Халодная зброя]]</text>
      <sha1>nc8s47vauz2oeicwjuum2m7wml8q81v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Крыстыяна Дэрош-Ноблькур</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258227</id>
    <revision>
      <id>2331662</id>
      <timestamp>2022-08-07T14:52:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам ''''Крыстыяна (Крыстына) Дэрош-Ноблькур''' (фр. ''Christiane Desroches Noblecourt'', 17 лістапада 1913, Парыж, Францыя ― 23 чэрвеня 2011, Сэзан, Марна, Францыя) ― француская эгіпталягіня, археалягіня, пісьменьніца, прафэсарка.  {{Навуковец|Імя=Крыстыяна Дэрош-Ноблькур...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11645" xml:space="preserve">'''Крыстыяна (Крыстына) Дэрош-Ноблькур''' (фр. ''Christiane Desroches Noblecourt'', 17 лістапада 1913, Парыж, Францыя ― 23 чэрвеня 2011, Сэзан, Марна, Францыя) ― француская эгіпталягіня, археалягіня, пісьменьніца, прафэсарка.  {{Навуковец|Імя=Крыстыяна Дэрош-Ноблькур|Арыгінал імя=фр. Christiane Desroches Noblecourt|Дата нараджэньня=17 лістапада 1913|Месца нараджэньня=Парыж, Францыя|Дата сьмерці=23 чэрвеня 2011|Месца сьмерці=Сэзан, Марна, Францыя|Грамадзянства=Францыя|Альма-матэр=Луўрская школа,|Навуковая сфэра=Эгіпталёгія, гісторыя мастацтва, антрапалёгія, археалёгія|Месца працы=Луўр, Луўрская школа}}

== Жыцьцяпіс ==

Крыстыяна Дэрош Ноблькур паходзіла з культурнай буржуазнай сям'і. Ейны бацька, Люі Дэрош,  марыў пра кар'еру дыплямата, але па сямейных прычынах зрабіў кар'еру юрыста ў вышэйшай адміністрацыі. Ейная маці, Мадлен Ляпрэ, была адной з першых жанчынаў, якая атрымала навуковую ступень у клясычнай філялёгіі ў Сарбоне&lt;ref&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/ref&gt;.

З раньняга ўзросту захапілася посьпехамі вядомага ангельскага археоляга і эгіптоляга Говарда Картэра, які зьдзейсьніў у 1922 годзе ў Даліне Цароў каля Луксору адкрыцьцё магільні Тутанхамона&lt;ref&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/ref&gt;.

Навучалася ў Практычнай школе вышэйшых дасьледаваньняў у Луўрскай школе&lt;ref&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/ref&gt;.

Паступіла на працу ў адзьдзел эгіпецкіх старажытнасьцеяў у Луўры&lt;ref&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/ref&gt;.

К. Дэрош-Ноблькур стала першай жанчынай-чаліцай Францускага інстытуту ўсходняй археалёгіі (фр. ''Institut Français d'Archéologie Orientale'') і першай жанчынай, якой у 1938 годзе было дазволена правядзеньне археалягічных раскопак на берагах Нілу ў раёне Эдфу і Дэйр эль-Медзіна. Таксама стала першай жанчынай, якая ў 1938-1939 гадах кіравала старажытнаэгіпецкімі раскопкамі ў Эдфу&lt;ref&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, « Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011 », BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/ref&gt;.

Падчас Другой сусьветнай вайны ўдзельнічала ў руху супраціўленьня. Будучы захавальніцай эгіпецкіх скарбаў Луўру, займалася таемным перамяшчэньнем іх у вольныя неакупаваныя раёны Францыі&lt;ref&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, « Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011 », BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/ref&gt;.

З 1937 па 1982 год прафэсарка у Луўрскай Школе  (курс эгіпецкай эпіграфікі, потым курс эгіпецкай археалёгіі)&lt;ref&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, « Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011 », BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/ref&gt;.

У 1998 годзе па ейнай ініцыятыве ўсталяваць пірамідыён на Луксорскім абеліску на плошчы Згоды ў Парыжы&lt;ref&gt;«Christiane Desroches Noblecourt - La carrière d'une égyptologue», émission À voix nue sur France Culture, 28 juin 2011.&lt;/ref&gt;.

У 2006 годзе ва ўзросьце 93 гадоў яна зноў задумвалася аб паездцы ў Эгіпет незважаючы на зламаную нагу і артроз.

Памерла ў 2011 годзе ў Сэзане, францускага дэпартамэнту Марна. Пахаваная ў Мандмане-Манжыўру&lt;ref&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/ref&gt;.

== Навуковая дзейнасьць ==

К. Дэрош-Ноблькур — адна з вядучых эгіптолягаў сьвету, генэральная інспэктарка і галоўная захавальніца музэяў Францыі. Працавала спэцыяльнай кансультанткай ЮНЕСКА ў Цэнтры дакумэнтацыі Старажытнага Эгіпту ў Каіры, у арганізацыі якога прымала ўдзел. З самага пачатку ўдзельнічала ў Міжнароднай кампаніі ЮНЕСКА па ратаваньні помнікаў Нубіі&lt;ref&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/ref&gt;.

Заснавальніца Франка-эгіпецкага цэнтру ў Карнаку, кіравала рэстаўрацыйнымі працамі ў Даліне царыцаў у Луксоры.

К. Дэраш-Ноблькур - аўтарка шматлікіх артыкулаў і кнігаў па эгіпталёгіі, старажытнаэгіпецкаму мастацтву і гісторыі, вядомая таксама сваёй роляй у захаваньні нубійскіх храмаў ад затапленьня, выкліканага збудаваньнем Асуанскай плаціны, захаваньні муміі фараона Рамзэса II, які апынуўся пад пагрозай пашкоджаньня грыбком&lt;ref&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/ref&gt;.

У 1984 годзе Крыстыяна Дэрош-Ноблькур вядзе раскопкі ў Даліне Царыцаў. Зафіксавана і дасьледавана больш за 100 пахаваньняў&lt;ref&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/ref&gt;.

Была адной з ініцыятараў і актыўнай удзельніцай арганізацыі і правядзеньня ў Луўры выставаў муміяў Тутанхамона ў 1967 годзе (каля 1,3 мільёна наведвальнікаў), Рамзэса II - у 1976 годзе і Аменхатэпа III - у 1993 годзе&lt;ref&gt;DESROCHES épouse NOBLECOURT Christiane, La France savante, https://cths.fr/an/savant.php?id=100759&lt;/ref&gt;.

== Працы ==

• Le style égyptien, Larousse, coll. «Arts, Styles et Techniques», 1940.

• L'Art égyptien au Musée du Louvre, Paris, Librairie Floury, 1941.

• Tell-Edfou 1939. Fouilles franco-polonaises, III, IFAO, Le Caire, 1950 (у суаўтарстве).

• L'art égyptien, PUF, 1962.

• Toutânkhamon, vie et mort d'un pharaon, 1963.

• Peintures des tombeaux et des temples égyptiens, Paris, Flammarion, coll. «Le Grand art en livre de poche», 1962.

• Vie et mort d'un pharaon, Toutânkhamon, Paris, Hachette, 1963.

• Dieux et temples de Dakke en Nubie perdue, coll. «Archéologia no 1», novembre - décembre 1964.

• Toutânkhamon et son temps, Petit Palais, Paris, Paris, Réunion des Musées Nationaux, coll. «Archéologia no 15», 1967.

• Le petit temple d'Abou Simbel (2 vol.), Le Caire, 1968, (у суаўтарстве).

• Ramsès II le Grand, Exposition au Grand Palais, Paris, Presses artistiques, coll. «Archéologia = no 95», juin 1976, (у суаўтарстве).

• Le temps des pyramides, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1978, (у суаўтарстве).

• L'empire des conquérants, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1979, (у суаўтарстве).

• L'Égypte du crépuscule, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1980, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Égypte 1880-1980, Le Caire, IFAO, 1981, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Egypte, Exposition au Palais de Tokyo, Paris, coll. «Archéologia no 155», juin 1981.

• La momie de Ramsès II, Paris, Museum national d'histoire naturelle, 1985, (у суаўтарстве).

• Le grand Pharaon Ramsès II et son Temps, Montréal, Palais de la Civilisation Montréal, 1985.

• Les zélateurs de Mandoulis et les maîtres de Ballana et de Qustul, Le Caire, IFAO, coll. «Mélanges Gamal Eddin Mokhtar», 1985.

• La femme au temps des pharaons, Stock, 1986 et 2001, Prix Diane-Potier-Boès 1988.

• La Vallée des Reines retrouvera-t-elle sa splendeur passée ?, Paris, coll. «Archéologia no 209», janvier 1986.

• Le réveil des Temples de Nubie, Paris, coll. «Archéologia no 300», avril 1990.

• La grande Nubiade ou le parcours d'une égyptologue, Paris, Stock, 1992, 538 p.

• La tombe de Nofrétari, Paris, coll. «Archéologia no 291», 1993.

• Le zodiaque de pharaon, coll. «Archéologia no 292», juillet-août 1993.

• À propos de la nouvelle tombe de la Vallée des Rois, Paris, coll. «Archéologia no 314», 1995, p. 4-6.

• Amours et fureurs de la lointaine, Stock, 1995.

• Ramsès II, la jeunesse d'un prince surdoué, Paris, coll. «Archéologia no 329», décembre 1996.

• Toutânkhamon, Pygmalion, 1999.

• Le secret des temples de la Nubie, Stock, 1999.

• Parlons de Ramsès, Paris, coll. «Archéologia no 354», mars 1999.

• La reine mystérieuse, Paris, Pygmalion, 2002, 501 p. 

• Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.

• Symboles de l'Égypte, Desclée de Brouwer, 2004.

• Le fabuleux héritage de l'Égypte, Télémaque, 2004.

• Le secret des découvertes, Télémaque, 2006.

== Крыніцы ==</text>
      <sha1>9bgm3n9on5ibjj8wn3v2x07qua026v4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331663</id>
      <parentid>2331662</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T15:10:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Дададзеныя катэгорыі і спасылкі.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13990" xml:space="preserve">'''Крыстыяна (Крыстына) Дэрош-Ноблькур''' ([[Француская мова|фр.]] ''Christiane Desroches Noblecourt'', 17 лістапада 1913, [[Парыж]], [[Францыя]] ― 23 чэрвеня 2011, Сэзан, [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[эгіпталягіня]], [[археалягіня]], [[пісьменьніца]], [[Прафэсар|прафэсарка]].  {{Навуковец|Імя=Крыстыяна Дэрош-Ноблькур|Арыгінал імя=фр. Christiane Desroches Noblecourt|Дата нараджэньня=17 лістапада 1913|Месца нараджэньня=Парыж, Францыя|Дата сьмерці=23 чэрвеня 2011|Месца сьмерці=Сэзан, Марна, Францыя|Грамадзянства=Францыя|Альма-матэр=Люўрская школа,|Навуковая сфэра=Эгіпталёгія, гісторыя мастацтва, антрапалёгія, археалёгія|Месца працы=Люўр, Люўрская школа|Вядомая як=эгіпталягіня, археалягіня, змагарка супраціву, антрапалягіня}}

== Жыцьцяпіс ==

Крыстыяна Дэрош Ноблькур паходзіла з культурнай буржуазнай сям'і. Ейны [[бацька]], Люі Дэрош,  марыў пра кар'еру дыплямата, але па сямейных прычынах зрабіў кар'еру [[Юрыст|юрыста]] ў вышэйшай адміністрацыі. Ейная маці, Мадлен Ляпрэ, была адной з першых жанчынаў, якая атрымала навуковую ступень у [[Клясычная філялёгія|клясычнай філялёгіі]] ў [[Сарбона|Сарбоне]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З раньняга ўзросту захапілася посьпехамі вядомага ангельскага археоляга і эгіптоляга [[Говард Картэр|Говарда Картэра]], які зьдзейсьніў у 1922 годзе ў [[Даліна Цароў|Даліне Цароў]] каля [[Люксор (мугафаза)|Люксору]] адкрыцьцё [[Магільня|магільні]] [[Тутанхамон|Тутанхамона]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Навучалася ў Практычнай школе вышэйшых дасьледаваньняў у [[Луўрская школа|Люўрскай школе]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паступіла на працу ў адзьдзел эгіпецкіх старажытнасьцеяў у [[Люўр|Люўры]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

К. Дэрош-Ноблькур стала першай жанчынай-чаліцай Францускага інстытуту ўсходняй археалёгіі (фр. ''Institut Français d'Archéologie Orientale'') і першай жанчынай, якой у 1938 годзе было дазволена правядзеньне археалягічных раскопак на берагах [[Ніл|Нілу]] ў раёне [[Эдфу]] і Дэйр эль-Мэдзіна. Таксама стала першай жанчынай, якая ў 1938-1939 гадах кіравала старажытнаэгіпецкімі раскопкамі ў Эдфу&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ўдзельнічала ў [[Рух супраціўленьня|руху супраціўленьня]]. Будучы захавальніцай эгіпецкіх скарбаў [[Люўр|Люўру]], займалася таемным перамяшчэньнем іх у вольныя неакупаваныя раёны [[Францыя|Францыі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З 1937 па 1982 год прафэсарка у Люўрскай Школе  (курс эгіпецкай эпіграфікі, потым курс эгіпецкай археалёгіі)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1998 годзе па ейнай ініцыятыве ўсталяваць пірамідыён на [[Люксорскі абеліск|Люксорскім абеліску]] на плошчы Згоды ў Парыжы&lt;ref&gt;&lt;small&gt;«Christiane Desroches Noblecourt - La carrière d'une égyptologue», émission À voix nue sur France Culture, 28 juin 2011.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 2006 годзе ва ўзросьце 93 гадоў яна зноў задумвалася аб паездцы ў [[Эгіпет]] незважаючы на зламаную нагу і [[артроз]].

Памерла ў 2011 годзе ў [[Сэзан|Сэзане]], францускага дэпартамэнту [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]]. Пахаваная ў Мандмане-Манжыўру&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Навуковая дзейнасьць ==

К. Дэрош-Ноблькур — адна з вядучых эгіптолягаў сьвету, генэральная інспэктарка і галоўная захавальніца музэяў Францыі. Працавала спэцыяльнай кансультанткай [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] ў Цэнтры дакумэнтацыі Старажытнага Эгіпту ў [[Каір|Каіры]], у арганізацыі якога прымала ўдзел. З самага пачатку ўдзельнічала ў Міжнароднай кампаніі ЮНЕСКА па ратаваньні помнікаў [[Нубія|Нубіі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Заснавальніца Франка-эгіпецкага цэнтру ў [[Карнак|Карнаку]], кіравала рэстаўрацыйнымі працамі ў [[Даліна Царыцаў|Даліне Царыцаў]] у Люксоры.

К. Дэраш-Ноблькур - аўтарка шматлікіх артыкулаў і кнігаў па [[Эгіпталёгія|эгіпталёгіі]], старажытнаэгіпецкаму мастацтву і гісторыі, вядомая таксама сваёй роляй у захаваньні нубійскіх храмаў ад затапленьня, выкліканага збудаваньнем [[Асуанская плаціна|Асуанскай плаціны]], захаваньні муміі фараона [[Рамсэс II|Рамсэса II]], які апынуўся пад пагрозай пашкоджаньня грыбком&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1984 годзе Крыстыяна Дэрош-Ноблькур вядзе раскопкі ў Даліне Царыцаў. Зафіксавана і дасьледавана больш за 100 пахаваньняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Была адной з ініцыятараў і актыўнай удзельніцай арганізацыі і правядзеньня ў Люўры выставаў муміяў [[Тутанхамон|Тутанхамона]] ў 1967 годзе (каля 1,3 мільёна наведвальнікаў), [[Рамсэс II|Рамсэса II]] - у 1976 годзе і [[Аменхатэп III|Аменхатэпа III]] - у 1993 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;DESROCHES épouse NOBLECOURT Christiane, La France savante, https://cths.fr/an/savant.php?id=100759&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Працы ==

• Le style égyptien, Larousse, coll. «Arts, Styles et Techniques», 1940.

• L'Art égyptien au Musée du Louvre, Paris, Librairie Floury, 1941.

• Tell-Edfou 1939. Fouilles franco-polonaises, III, IFAO, Le Caire, 1950 (у суаўтарстве).

• L'art égyptien, PUF, 1962.

• Toutânkhamon, vie et mort d'un pharaon, 1963.

• Peintures des tombeaux et des temples égyptiens, Paris, Flammarion, coll. «Le Grand art en livre de poche», 1962.

• Vie et mort d'un pharaon, Toutânkhamon, Paris, Hachette, 1963.

• Dieux et temples de Dakke en Nubie perdue, coll. «Archéologia no 1», novembre - décembre 1964.

• Toutânkhamon et son temps, Petit Palais, Paris, Paris, Réunion des Musées Nationaux, coll. «Archéologia no 15», 1967.

• Le petit temple d'Abou Simbel (2 vol.), Le Caire, 1968, (у суаўтарстве).

• Ramsès II le Grand, Exposition au Grand Palais, Paris, Presses artistiques, coll. «Archéologia = no 95», juin 1976, (у суаўтарстве).

• Le temps des pyramides, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1978, (у суаўтарстве).

• L'empire des conquérants, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1979, (у суаўтарстве).

• L'Égypte du crépuscule, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1980, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Égypte 1880-1980, Le Caire, IFAO, 1981, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Egypte, Exposition au Palais de Tokyo, Paris, coll. «Archéologia no 155», juin 1981.

• La momie de Ramsès II, Paris, Museum national d'histoire naturelle, 1985, (у суаўтарстве).

• Le grand Pharaon Ramsès II et son Temps, Montréal, Palais de la Civilisation Montréal, 1985.

• Les zélateurs de Mandoulis et les maîtres de Ballana et de Qustul, Le Caire, IFAO, coll. «Mélanges Gamal Eddin Mokhtar», 1985.

• La femme au temps des pharaons, Stock, 1986 et 2001, Prix Diane-Potier-Boès 1988.

• La Vallée des Reines retrouvera-t-elle sa splendeur passée?, Paris, coll. «Archéologia no 209», janvier 1986.

• Le réveil des Temples de Nubie, Paris, coll. «Archéologia no 300», avril 1990.

• La grande Nubiade ou le parcours d'une égyptologue, Paris, Stock, 1992, 538 p.

• La tombe de Nofrétari, Paris, coll. «Archéologia no 291», 1993.

• Le zodiaque de pharaon, coll. «Archéologia no 292», juillet-août 1993.

• À propos de la nouvelle tombe de la Vallée des Rois, Paris, coll. «Archéologia no 314», 1995, p. 4-6.

• Amours et fureurs de la lointaine, Stock, 1995.

• Ramsès II, la jeunesse d'un prince surdoué, Paris, coll. «Archéologia no 329», décembre 1996.

• Toutânkhamon, Pygmalion, 1999.

• Le secret des temples de la Nubie, Stock, 1999.

• Parlons de Ramsès, Paris, coll. «Archéologia no 354», mars 1999.

• La reine mystérieuse, Paris, Pygmalion, 2002, 501 p. 

• Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.

• Symboles de l'Égypte, Desclée de Brouwer, 2004.

• Le fabuleux héritage de l'Égypte, Télémaque, 2004.

• Le secret des découvertes, Télémaque, 2006.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 17 лістапада]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1913 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Францускія навукоўцы]]
[[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]]
[[Катэгорыя:Францускія грамадзкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Францускія эгіптолягі]]
[[Катэгорыя:Францускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Францускія антраполягі]]
[[Катэгорыя:Люўр]]
[[Катэгорыя:Удзельнік францускага Супраціўленьня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 2011 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі 23 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Эгіпталёгія]]
[[Катэгорыя:Францускія археолягі]]
[[Катэгорыя:Асобы Парыжу]]</text>
      <sha1>0wr6u6guk7ypr2h03x1qm53vs81bek5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331664</id>
      <parentid>2331663</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T15:14:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Прыбраныя абдрукі.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14162" xml:space="preserve">'''Крыстыяна (Крыстына) Дэрош-Ноблькур''' ([[Француская мова|фр.]] ''Christiane Desroches Noblecourt'', 17 лістапада 1913, [[Парыж]], [[Францыя]] ― 23 чэрвеня 2011, Сэзан, [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[эгіпталягіня]], [[археалягіня]], [[пісьменьніца]], [[Прафэсар|прафэсарка]].  {{Навуковец|Імя=Крыстыяна Дэрош-Ноблькур|Арыгінал імя=фр. Christiane Desroches Noblecourt|Дата нараджэньня=17 лістапада 1913|Месца нараджэньня=Парыж, Францыя|Дата сьмерці=23 чэрвеня 2011|Месца сьмерці=Сэзан, Марна, Францыя|Грамадзянства=Францыя|Альма-матэр=Люўрская школа,|Навуковая сфэра=Эгіпталёгія, гісторыя мастацтва, антрапалёгія, археалёгія|Месца працы=Люўр, Люўрская школа|Вядомая як=эгіпталягіня, археалягіня, змагарка супраціву, антрапалягіня}}

== Жыцьцяпіс ==

Крыстыяна Дэрош Ноблькур паходзіла з культурнай буржуазнай сям'і. Ейны [[бацька]], Люі Дэрош,  марыў пра кар'еру дыплямата, але па сямейных прычынах зрабіў кар'еру [[Юрыст|юрыста]] ў вышэйшай адміністрацыі. Ейная маці, Мадлен Ляпрэ, была адной з першых [[Жанчына|жанчынаў]], якая атрымала навуковую ступень у [[Клясычная філялёгія|клясычнай філялёгіі]] ў [[Сарбона|Сарбоне]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З раньняга ўзросту захапілася посьпехамі вядомага ангельскага археоляга і эгіптоляга [[Говард Картэр|Говарда Картэра]], які зьдзейсьніў у 1922 годзе ў [[Даліна Цароў|Даліне Цароў]] каля [[Люксор (мугафаза)|Люксору]] адкрыцьцё [[Магільня|магільні]] [[Тутанхамон|Тутанхамона]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Навучалася ў Практычнай школе вышэйшых дасьледаваньняў у [[Луўрская школа|Люўрскай школе]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паступіла на працу ў адзьдзел эгіпецкіх старажытнасьцяў у [[Люўр|Люўры]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

К. Дэрош-Ноблькур стала першай жанчынай-чаліцай [[Францускі інстытут ўсходняй археалёгіі|Францускага інстытуту ўсходняй археалёгіі]] (фр. ''Institut Français d'Archéologie Orientale'') і першай жанчынай, якой у 1938 годзе было дазволена правядзеньне [[Археалягічныя раскопкі|археалягічных раскопак]] на берагах [[Ніл|Нілу]] ў раёне [[Эдфу]] і Дэйр эль-Мэдзіна. Таксама стала першай жанчынай, якая ў 1938-1939 гадах кіравала старажытнаэгіпецкімі раскопкамі ў Эдфу&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ўдзельнічала ў [[Рух супраціўленьня|руху супраціўленьня]]. Будучы захавальніцай эгіпецкіх скарбаў [[Люўр|Люўру]], займалася таемным перамяшчэньнем іх у вольныя неакупаваныя раёны [[Францыя|Францыі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З 1937 па 1982 год прафэсарка у Люўрскай Школе  (курс эгіпецкай [[Эпіграфіка|эпіграфікі]], потым курс эгіпецкай археалёгіі)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1998 годзе па ейнай ініцыятыве ўсталяваць [[пірамідыён]] на [[Люксорскі абеліск|Люксорскім абеліску]] на плошчы Згоды ў Парыжы&lt;ref&gt;&lt;small&gt;«Christiane Desroches Noblecourt - La carrière d'une égyptologue», émission À voix nue sur France Culture, 28 juin 2011.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 2006 годзе ва ўзросьце 93 гадоў яна зноў задумвалася аб паездцы ў [[Эгіпет]] незважаючы на зламаную нагу і [[артроз]].

Памерла ў 2011 годзе ў [[Сэзан|Сэзане]], францускага дэпартамэнту [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]]. Пахаваная ў Мандмане-Манжыўру&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Навуковая дзейнасьць ==

К. Дэрош-Ноблькур — адна з вядучых эгіптолягаў сьвету, генэральная інспэктарка і галоўная захавальніца музэяў Францыі. Працавала спэцыяльнай кансультанткай [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] ў Цэнтры дакумэнтацыі Старажытнага Эгіпту ў [[Каір|Каіры]], у арганізацыі якога прымала ўдзел. З самага пачатку ўдзельнічала ў Міжнароднай кампаніі ЮНЕСКА па ратаваньні помнікаў [[Нубія|Нубіі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Заснавальніца Франка-эгіпецкага цэнтру ў [[Карнак|Карнаку]], кіравала рэстаўрацыйнымі працамі ў [[Даліна Царыцаў|Даліне Царыцаў]] у Люксоры.

К. Дэраш-Ноблькур - аўтарка шматлікіх артыкулаў і кнігаў па [[Эгіпталёгія|эгіпталёгіі]], старажытнаэгіпецкаму мастацтву і гісторыі, вядомая таксама сваёй роляй у захаваньні нубійскіх храмаў ад затапленьня, выкліканага збудаваньнем [[Асуанская плаціна|Асуанскай плаціны]], захаваньні муміі фараона [[Рамсэс II|Рамсэса II]], які апынуўся пад пагрозай пашкоджаньня грыбком&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1984 годзе Крыстыяна Дэрош-Ноблькур вядзе раскопкі ў Даліне Царыцаў. Зафіксавана і дасьледавана больш за 100 пахаваньняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Была адной з ініцыятараў і актыўнай удзельніцай арганізацыі і правядзеньня ў Люўры выставаў муміяў [[Тутанхамон|Тутанхамона]] ў 1967 годзе (каля 1,3 мільёна наведвальнікаў), [[Рамсэс II|Рамсэса II]] - у 1976 годзе і [[Аменхатэп III|Аменхатэпа III]] - у 1993 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;DESROCHES épouse NOBLECOURT Christiane, La France savante, https://cths.fr/an/savant.php?id=100759&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Працы ==

• Le style égyptien, Larousse, coll. «Arts, Styles et Techniques», 1940.

• L'Art égyptien au Musée du Louvre, Paris, Librairie Floury, 1941.

• Tell-Edfou 1939. Fouilles franco-polonaises, III, IFAO, Le Caire, 1950 (у суаўтарстве).

• L'art égyptien, PUF, 1962.

• Toutânkhamon, vie et mort d'un pharaon, 1963.

• Peintures des tombeaux et des temples égyptiens, Paris, Flammarion, coll. «Le Grand art en livre de poche», 1962.

• Vie et mort d'un pharaon, Toutânkhamon, Paris, Hachette, 1963.

• Dieux et temples de Dakke en Nubie perdue, coll. «Archéologia no 1», novembre - décembre 1964.

• Toutânkhamon et son temps, Petit Palais, Paris, Paris, Réunion des Musées Nationaux, coll. «Archéologia no 15», 1967.

• Le petit temple d'Abou Simbel (2 vol.), Le Caire, 1968, (у суаўтарстве).

• Ramsès II le Grand, Exposition au Grand Palais, Paris, Presses artistiques, coll. «Archéologia = no 95», juin 1976, (у суаўтарстве).

• Le temps des pyramides, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1978, (у суаўтарстве).

• L'empire des conquérants, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1979, (у суаўтарстве).

• L'Égypte du crépuscule, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1980, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Égypte 1880-1980, Le Caire, IFAO, 1981, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Egypte, Exposition au Palais de Tokyo, Paris, coll. «Archéologia no 155», juin 1981.

• La momie de Ramsès II, Paris, Museum national d'histoire naturelle, 1985, (у суаўтарстве).

• Le grand Pharaon Ramsès II et son Temps, Montréal, Palais de la Civilisation Montréal, 1985.

• Les zélateurs de Mandoulis et les maîtres de Ballana et de Qustul, Le Caire, IFAO, coll. «Mélanges Gamal Eddin Mokhtar», 1985.

• La femme au temps des pharaons, Stock, 1986 et 2001, Prix Diane-Potier-Boès 1988.

• La Vallée des Reines retrouvera-t-elle sa splendeur passée?, Paris, coll. «Archéologia no 209», janvier 1986.

• Le réveil des Temples de Nubie, Paris, coll. «Archéologia no 300», avril 1990.

• La grande Nubiade ou le parcours d'une égyptologue, Paris, Stock, 1992, 538 p.

• La tombe de Nofrétari, Paris, coll. «Archéologia no 291», 1993.

• Le zodiaque de pharaon, coll. «Archéologia no 292», juillet-août 1993.

• À propos de la nouvelle tombe de la Vallée des Rois, Paris, coll. «Archéologia no 314», 1995, p. 4-6.

• Amours et fureurs de la lointaine, Stock, 1995.

• Ramsès II, la jeunesse d'un prince surdoué, Paris, coll. «Archéologia no 329», décembre 1996.

• Toutânkhamon, Pygmalion, 1999.

• Le secret des temples de la Nubie, Stock, 1999.

• Parlons de Ramsès, Paris, coll. «Archéologia no 354», mars 1999.

• La reine mystérieuse, Paris, Pygmalion, 2002, 501 p. 

• Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.

• Symboles de l'Égypte, Desclée de Brouwer, 2004.

• Le fabuleux héritage de l'Égypte, Télémaque, 2004.

• Le secret des découvertes, Télémaque, 2006.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 17 лістапада]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1913 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Францускія навукоўцы]]
[[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]]
[[Катэгорыя:Францускія грамадзкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Францускія эгіптолягі]]
[[Катэгорыя:Францускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Францускія антраполягі]]
[[Катэгорыя:Люўр]]
[[Катэгорыя:Удзельнік францускага Супраціўленьня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 2011 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі 23 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Эгіпталёгія]]
[[Катэгорыя:Францускія археолягі]]
[[Катэгорыя:Асобы Парыжу]]</text>
      <sha1>k6j1lyqcad6rucq5nx49ruwodrbtdw3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331665</id>
      <parentid>2331664</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T15:19:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Прыбраны абдрук.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14308" xml:space="preserve">'''Крыстыяна (Крыстына) Дэрош-Ноблькур''' ([[Француская мова|фр.]] ''Christiane Desroches Noblecourt'', 17 лістапада 1913, [[Парыж]], [[Францыя]] ― 23 чэрвеня 2011, Сэзан, [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[эгіпталягіня]], [[археалягіня]], [[пісьменьніца]], [[Прафэсар|прафэсарка]].  {{Навуковец|Імя=Крыстыяна Дэрош-Ноблькур|Арыгінал імя=фр. Christiane Desroches Noblecourt|Дата нараджэньня=17 лістапада 1913|Месца нараджэньня=Парыж, Францыя|Дата сьмерці=23 чэрвеня 2011|Месца сьмерці=Сэзан, Марна, Францыя|Грамадзянства=Францыя|Альма-матэр=Люўрская школа,|Навуковая сфэра=Эгіпталёгія, гісторыя мастацтва, антрапалёгія, археалёгія|Месца працы=Люўр, Люўрская школа|Вядомая як=эгіпталягіня, археалягіня, змагарка супраціву, антрапалягіня}}

== Жыцьцяпіс ==

Крыстыяна Дэрош Ноблькур паходзіла з культурнай буржуазнай сям'і. Ейны [[бацька]], Люі Дэрош,  марыў пра кар'еру дыплямата, але па сямейных прычынах зрабіў кар'еру [[Юрыст|юрыста]] ў вышэйшай адміністрацыі. Ейная маці, Мадлен Ляпрэ, была адной з першых [[Жанчына|жанчынаў]], якая атрымала навуковую ступень у [[Клясычная філялёгія|клясычнай філялёгіі]] ў [[Сарбона|Сарбоне]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З раньняга ўзросту захапілася посьпехамі вядомага ангельскага археоляга і эгіптоляга [[Говард Картэр|Говарда Картэра]], які зьдзейсьніў у 1922 годзе ў [[Даліна Цароў|Даліне Цароў]] каля [[Люксор (мугафаза)|Люксору]] адкрыцьцё [[Магільня|магільні]] [[Тутанхамон|Тутанхамона]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Навучалася ў Практычнай школе вышэйшых дасьледаваньняў у [[Луўрская школа|Люўрскай школе]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паступіла на працу ў адзьдзел эгіпецкіх старажытнасьцяў у [[Люўр|Люўры]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

К. Дэрош-Ноблькур стала першай жанчынай-чаліцай [[Францускі інстытут ўсходняй археалёгіі|Францускага інстытуту ўсходняй археалёгіі]] (фр. ''Institut Français d'Archéologie Orientale'') і першай жанчынай, якой у 1938 годзе было дазволена правядзеньне [[Археалягічныя раскопкі|археалягічных раскопак]] на берагах [[Ніл|Нілу]] ў раёне [[Эдфу]] і Дэйр эль-Мэдзіна. Таксама стала першай жанчынай, якая ў 1938-1939 гадах кіравала старажытнаэгіпецкімі раскопкамі ў Эдфу&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ўдзельнічала ў [[Рух супраціўленьня|руху супраціўленьня]]. Будучы захавальніцай эгіпецкіх скарбаў [[Люўр|Люўру]], займалася таемным перамяшчэньнем іх у вольныя неакупаваныя раёны [[Францыя|Францыі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З 1937 па 1982 год прафэсарка у Люўрскай Школе  (курс эгіпецкай [[Эпіграфіка|эпіграфікі]], потым курс эгіпецкай археалёгіі)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1998 годзе па ейнай ініцыятыве ўсталявалі [[пірамідыён]] (камень пірамідальнай формы, які ўсталёўваўся на вяршынях эгіпецкіх пірамідаў) на [[Люксорскі абеліск|Люксорскім абеліску]] на плошчы Згоды ў Парыжы&lt;ref&gt;&lt;small&gt;«Christiane Desroches Noblecourt - La carrière d'une égyptologue», émission À voix nue sur France Culture, 28 juin 2011.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 2006 годзе ва ўзросьце 93 гадоў яна зноў задумвалася аб паездцы ў [[Эгіпет]] незважаючы на зламаную нагу і [[артроз]].

Памерла ў 2011 годзе ў [[Сэзан|Сэзане]], францускага дэпартамэнту [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]]. Пахаваная ў Мандмане-Манжыўру&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Навуковая дзейнасьць ==

К. Дэрош-Ноблькур — адна з вядучых эгіптолягаў сьвету, генэральная інспэктарка і галоўная захавальніца музэяў Францыі. Працавала спэцыяльнай кансультанткай [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] ў Цэнтры дакумэнтацыі Старажытнага Эгіпту ў [[Каір|Каіры]], у арганізацыі якога прымала ўдзел. З самага пачатку ўдзельнічала ў Міжнароднай кампаніі ЮНЕСКА па ратаваньні помнікаў [[Нубія|Нубіі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Заснавальніца Франка-эгіпецкага цэнтру ў [[Карнак|Карнаку]], кіравала рэстаўрацыйнымі працамі ў [[Даліна Царыцаў|Даліне Царыцаў]] у Люксоры.

К. Дэраш-Ноблькур - аўтарка шматлікіх артыкулаў і кнігаў па [[Эгіпталёгія|эгіпталёгіі]], старажытнаэгіпецкаму мастацтву і гісторыі, вядомая таксама сваёй роляй у захаваньні нубійскіх храмаў ад затапленьня, выкліканага збудаваньнем [[Асуанская плаціна|Асуанскай плаціны]], захаваньні муміі фараона [[Рамсэс II|Рамсэса II]], які апынуўся пад пагрозай пашкоджаньня грыбком&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1984 годзе Крыстыяна Дэрош-Ноблькур вядзе раскопкі ў Даліне Царыцаў. Зафіксавана і дасьледавана больш за 100 пахаваньняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Была адной з ініцыятараў і актыўнай удзельніцай арганізацыі і правядзеньня ў Люўры выставаў муміяў [[Тутанхамон|Тутанхамона]] ў 1967 годзе (каля 1,3 мільёна наведвальнікаў), [[Рамсэс II|Рамсэса II]] - у 1976 годзе і [[Аменхатэп III|Аменхатэпа III]] - у 1993 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;DESROCHES épouse NOBLECOURT Christiane, La France savante, https://cths.fr/an/savant.php?id=100759&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Працы ==

• Le style égyptien, Larousse, coll. «Arts, Styles et Techniques», 1940.

• L'Art égyptien au Musée du Louvre, Paris, Librairie Floury, 1941.

• Tell-Edfou 1939. Fouilles franco-polonaises, III, IFAO, Le Caire, 1950 (у суаўтарстве).

• L'art égyptien, PUF, 1962.

• Toutânkhamon, vie et mort d'un pharaon, 1963.

• Peintures des tombeaux et des temples égyptiens, Paris, Flammarion, coll. «Le Grand art en livre de poche», 1962.

• Vie et mort d'un pharaon, Toutânkhamon, Paris, Hachette, 1963.

• Dieux et temples de Dakke en Nubie perdue, coll. «Archéologia no 1», novembre - décembre 1964.

• Toutânkhamon et son temps, Petit Palais, Paris, Paris, Réunion des Musées Nationaux, coll. «Archéologia no 15», 1967.

• Le petit temple d'Abou Simbel (2 vol.), Le Caire, 1968, (у суаўтарстве).

• Ramsès II le Grand, Exposition au Grand Palais, Paris, Presses artistiques, coll. «Archéologia = no 95», juin 1976, (у суаўтарстве).

• Le temps des pyramides, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1978, (у суаўтарстве).

• L'empire des conquérants, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1979, (у суаўтарстве).

• L'Égypte du crépuscule, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1980, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Égypte 1880-1980, Le Caire, IFAO, 1981, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Egypte, Exposition au Palais de Tokyo, Paris, coll. «Archéologia no 155», juin 1981.

• La momie de Ramsès II, Paris, Museum national d'histoire naturelle, 1985, (у суаўтарстве).

• Le grand Pharaon Ramsès II et son Temps, Montréal, Palais de la Civilisation Montréal, 1985.

• Les zélateurs de Mandoulis et les maîtres de Ballana et de Qustul, Le Caire, IFAO, coll. «Mélanges Gamal Eddin Mokhtar», 1985.

• La femme au temps des pharaons, Stock, 1986 et 2001, Prix Diane-Potier-Boès 1988.

• La Vallée des Reines retrouvera-t-elle sa splendeur passée?, Paris, coll. «Archéologia no 209», janvier 1986.

• Le réveil des Temples de Nubie, Paris, coll. «Archéologia no 300», avril 1990.

• La grande Nubiade ou le parcours d'une égyptologue, Paris, Stock, 1992, 538 p.

• La tombe de Nofrétari, Paris, coll. «Archéologia no 291», 1993.

• Le zodiaque de pharaon, coll. «Archéologia no 292», juillet-août 1993.

• À propos de la nouvelle tombe de la Vallée des Rois, Paris, coll. «Archéologia no 314», 1995, p. 4-6.

• Amours et fureurs de la lointaine, Stock, 1995.

• Ramsès II, la jeunesse d'un prince surdoué, Paris, coll. «Archéologia no 329», décembre 1996.

• Toutânkhamon, Pygmalion, 1999.

• Le secret des temples de la Nubie, Stock, 1999.

• Parlons de Ramsès, Paris, coll. «Archéologia no 354», mars 1999.

• La reine mystérieuse, Paris, Pygmalion, 2002, 501 p. 

• Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.

• Symboles de l'Égypte, Desclée de Brouwer, 2004.

• Le fabuleux héritage de l'Égypte, Télémaque, 2004.

• Le secret des découvertes, Télémaque, 2006.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 17 лістапада]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1913 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Францускія навукоўцы]]
[[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]]
[[Катэгорыя:Францускія грамадзкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Францускія эгіптолягі]]
[[Катэгорыя:Францускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Францускія антраполягі]]
[[Катэгорыя:Люўр]]
[[Катэгорыя:Удзельнік францускага Супраціўленьня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 2011 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі 23 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Эгіпталёгія]]
[[Катэгорыя:Францускія археолягі]]
[[Катэгорыя:Асобы Парыжу]]</text>
      <sha1>p5aq334uroa3g77blx7prg8qw11o4mf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331666</id>
      <parentid>2331665</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T15:21:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Прыбраныя абдрукі.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14302" xml:space="preserve">'''Крыстыяна (Крыстына) Дэрош-Ноблькур''' ([[Француская мова|фр.]] ''Christiane Desroches Noblecourt'', 17 лістапада 1913, [[Парыж]], [[Францыя]] ― 23 чэрвеня 2011, Сэзан, [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[эгіпталягіня]], [[археалягіня]], [[пісьменьніца]], [[Прафэсар|прафэсарка]].  {{Навуковец|Імя=Крыстыяна Дэрош-Ноблькур|Арыгінал імя=фр. Christiane Desroches Noblecourt|Дата нараджэньня=17 лістапада 1913|Месца нараджэньня=Парыж, Францыя|Дата сьмерці=23 чэрвеня 2011|Месца сьмерці=Сэзан, Марна, Францыя|Грамадзянства=Францыя|Альма-матэр=Люўрская школа,|Навуковая сфэра=Эгіпталёгія, гісторыя мастацтва, антрапалёгія, археалёгія|Месца працы=Люўр, Люўрская школа|Вядомая як=эгіпталягіня, археалягіня, змагарка супраціву, антрапалягіня}}

== Жыцьцяпіс ==

Крыстыяна Дэрош Ноблькур паходзіла з культурнай буржуазнай сям'і. Ейны [[бацька]], Люі Дэрош,  марыў пра кар'еру дыплямата, але па сямейных прычынах зрабіў кар'еру [[Юрыст|юрыста]] ў вышэйшай адміністрацыі. Ейная маці, Мадлен Ляпрэ, была адной з першых [[Жанчына|жанчынаў]], якая атрымала навуковую ступень у [[Клясычная філялёгія|клясычнай філялёгіі]] ў [[Сарбона|Сарбоне]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З раньняга ўзросту захапілася посьпехамі вядомага ангельскага археоляга і эгіптоляга [[Говард Картэр|Говарда Картэра]], які зьдзейсьніў у 1922 годзе ў [[Даліна Цароў|Даліне Цароў]] каля [[Люксор (мугафаза)|Люксору]] адкрыцьцё [[Магільня|магільні]] [[Тутанхамон|Тутанхамона]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Навучалася ў Практычнай школе вышэйшых дасьледаваньняў у [[Луўрская школа|Люўрскай школе]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паступіла на працу ў адзьдзел эгіпецкіх старажытнасьцяў у [[Люўр|Люўры]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

К. Дэрош-Ноблькур стала першай жанчынай-чаліцай [[Францускі інстытут ўсходняй археалёгіі|Францускага інстытуту ўсходняй археалёгіі]] (фр. ''Institut Français d'Archéologie Orientale'') і першай жанчынай, якой у 1938 годзе было дазволена правядзеньне [[Археалягічныя раскопкі|археалягічных раскопак]] на берагах [[Ніл|Нілу]] ў раёне [[Эдфу]] і Дэйр эль-Мэдзіна. Таксама стала першай жанчынай, якая ў 1938-1939 гадах кіравала старажытнаэгіпецкімі раскопкамі ў Эдфу&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ўдзельнічала ў [[Рух супраціўленьня|руху супраціўленьня]]. Будучы захавальніцай эгіпецкіх скарбаў [[Люўр|Люўру]], займалася таемным перамяшчэньнем іх у вольныя неакупаваныя раёны [[Францыя|Францыі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З 1937 па 1982 год прафэсарка у Люўрскай Школе  (курс эгіпецкай [[Эпіграфіка|эпіграфікі]], потым курс эгіпецкай археалёгіі)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1998 годзе па ейнай ініцыятыве ўсталявалі [[пірамідыён]] (камень пірамідальнай формы, які ўсталёўваўся на вяршынях эгіпецкіх пірамідаў) на [[Люксорскі абеліск|Люксорскім абеліску]] на плошчы Згоды ў Парыжы&lt;ref&gt;&lt;small&gt;«Christiane Desroches Noblecourt - La carrière d'une égyptologue», émission À voix nue sur France Culture, 28 juin 2011.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 2006 годзе ва ўзросьце 93 гадоў яна зноў задумвалася аб паездцы ў [[Эгіпет]] незважаючы на зламаную нагу і [[артроз]].

Памерла ў 2011 годзе ў [[Сэзан|Сэзане]], францускі дэпартамэнт [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]]. Пахаваная ў Мандмане-Манжыўру&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Навуковая дзейнасьць ==

К. Дэрош-Ноблькур — адна з вядучых эгіптолягаў сьвету, генэральная інспэктарка і галоўная захавальніца музэяў Францыі. Працавала спэцыяльнай кансультанткай [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] ў Цэнтры дакумэнтацыі Старажытнага Эгіпту ў [[Каір|Каіры]], у арганізацыі якога прымала ўдзел. З самага пачатку ўдзельнічала ў Міжнароднай кампаніі ЮНЕСКА па ратаваньні помнікаў [[Нубія|Нубіі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Заснавальніца Франка-эгіпецкага цэнтру ў [[Карнак|Карнаку]], кіравала рэстаўрацыйнымі працамі ў [[Даліна Царыцаў|Даліне Царыцаў]] у Люксоры.

К. Дэраш-Ноблькур - аўтарка шматлікіх артыкулаў і кнігаў па [[Эгіпталёгія|эгіпталёгіі]], старажытнаэгіпецкаму мастацтву і гісторыі, вядомая таксама сваёй роляй у захаваньні нубійскіх храмаў ад затапленьня, выкліканага збудаваньнем [[Асуанская плаціна|Асуанскай плаціны]], захаваньні муміі фараона [[Рамсэс II|Рамсэса II]], які апынуўся пад пагрозай пашкоджаньня грыбком&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1984 годзе Крыстыяна Дэрош-Ноблькур вядзе раскопкі ў Даліне Царыцаў. Зафіксавана і дасьледавана больш за 100 пахаваньняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Была адной з ініцыятараў і актыўнай удзельніцай арганізацыі і правядзеньня ў Люўры выставаў муміяў [[Тутанхамон|Тутанхамона]] ў 1967 годзе (каля 1,3 мільёна наведвальнікаў), [[Рамсэс II|Рамсэса II]] - у 1976 годзе і [[Аменхатэп III|Аменхатэпа III]] - у 1993 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;DESROCHES épouse NOBLECOURT Christiane, La France savante, https://cths.fr/an/savant.php?id=100759&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Працы ==

• Le style égyptien, Larousse, coll. «Arts, Styles et Techniques», 1940.

• L'Art égyptien au Musée du Louvre, Paris, Librairie Floury, 1941.

• Tell-Edfou 1939. Fouilles franco-polonaises, III, IFAO, Le Caire, 1950 (у суаўтарстве).

• L'art égyptien, PUF, 1962.

• Toutânkhamon, vie et mort d'un pharaon, 1963.

• Peintures des tombeaux et des temples égyptiens, Paris, Flammarion, coll. «Le Grand art en livre de poche», 1962.

• Vie et mort d'un pharaon, Toutânkhamon, Paris, Hachette, 1963.

• Dieux et temples de Dakke en Nubie perdue, coll. «Archéologia no 1», novembre - décembre 1964.

• Toutânkhamon et son temps, Petit Palais, Paris, Paris, Réunion des Musées Nationaux, coll. «Archéologia no 15», 1967.

• Le petit temple d'Abou Simbel (2 vol.), Le Caire, 1968, (у суаўтарстве).

• Ramsès II le Grand, Exposition au Grand Palais, Paris, Presses artistiques, coll. «Archéologia = no 95», juin 1976, (у суаўтарстве).

• Le temps des pyramides, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1978, (у суаўтарстве).

• L'empire des conquérants, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1979, (у суаўтарстве).

• L'Égypte du crépuscule, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1980, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Égypte 1880-1980, Le Caire, IFAO, 1981, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Egypte, Exposition au Palais de Tokyo, Paris, coll. «Archéologia no 155», juin 1981.

• La momie de Ramsès II, Paris, Museum national d'histoire naturelle, 1985, (у суаўтарстве).

• Le grand Pharaon Ramsès II et son Temps, Montréal, Palais de la Civilisation Montréal, 1985.

• Les zélateurs de Mandoulis et les maîtres de Ballana et de Qustul, Le Caire, IFAO, coll. «Mélanges Gamal Eddin Mokhtar», 1985.

• La femme au temps des pharaons, Stock, 1986 et 2001, Prix Diane-Potier-Boès 1988.

• La Vallée des Reines retrouvera-t-elle sa splendeur passée?, Paris, coll. «Archéologia no 209», janvier 1986.

• Le réveil des Temples de Nubie, Paris, coll. «Archéologia no 300», avril 1990.

• La grande Nubiade ou le parcours d'une égyptologue, Paris, Stock, 1992, 538 p.

• La tombe de Nofrétari, Paris, coll. «Archéologia no 291», 1993.

• Le zodiaque de pharaon, coll. «Archéologia no 292», juillet-août 1993.

• À propos de la nouvelle tombe de la Vallée des Rois, Paris, coll. «Archéologia no 314», 1995, p. 4-6.

• Amours et fureurs de la lointaine, Stock, 1995.

• Ramsès II, la jeunesse d'un prince surdoué, Paris, coll. «Archéologia no 329», décembre 1996.

• Toutânkhamon, Pygmalion, 1999.

• Le secret des temples de la Nubie, Stock, 1999.

• Parlons de Ramsès, Paris, coll. «Archéologia no 354», mars 1999.

• La reine mystérieuse, Paris, Pygmalion, 2002, 501 p. 

• Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.

• Symboles de l'Égypte, Desclée de Brouwer, 2004.

• Le fabuleux héritage de l'Égypte, Télémaque, 2004.

• Le secret des découvertes, Télémaque, 2006.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 17 лістапада]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1913 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Францускія навукоўцы]]
[[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]]
[[Катэгорыя:Францускія грамадзкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Францускія эгіптолягі]]
[[Катэгорыя:Францускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Францускія антраполягі]]
[[Катэгорыя:Люўр]]
[[Катэгорыя:Удзельнік францускага Супраціўленьня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 2011 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі 23 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Эгіпталёгія]]
[[Катэгорыя:Францускія археолягі]]
[[Катэгорыя:Асобы Парыжу]]</text>
      <sha1>0xmofh9009wsytk9gr5spahslla92e7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331667</id>
      <parentid>2331666</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T15:24:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14294" xml:space="preserve">'''Крыстыяна (Крыстына) Дэрош-Ноблькур''' ([[Француская мова|фр.]] ''Christiane Desroches Noblecourt'', 17 лістапада 1913, [[Парыж]], [[Францыя]] ― 23 чэрвеня 2011, Сэзан, [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[эгіпталягіня]], [[археалягіня]], [[пісьменьніца]], [[Прафэсар|прафэсарка]].  {{Навуковец|Імя=Крыстыяна Дэрош-Ноблькур|Арыгінал імя=фр. Christiane Desroches Noblecourt|Дата нараджэньня=17 лістапада 1913|Месца нараджэньня=Парыж, Францыя|Дата сьмерці=23 чэрвеня 2011|Месца сьмерці=Сэзан, Марна, Францыя|Грамадзянства=Францыя|Альма-матэр=Люўрская школа,|Навуковая сфэра=Эгіпталёгія, гісторыя мастацтва, антрапалёгія, археалёгія|Месца працы=Люўр, Люўрская школа|Вядомая як=эгіпталягіня, археалягіня, змагарка супраціву, антрапалягіня}}

== Жыцьцяпіс ==

Крыстыяна Дэрош Ноблькур паходзіла з культурнай буржуазнай сям'і. Ейны [[бацька]], Люі Дэрош,  марыў пра кар'еру дыплямата, але па сямейных прычынах зрабіў кар'еру [[Юрыст|юрыста]] ў вышэйшай адміністрацыі. Ейная маці, Мадлен Ляпрэ, была адной з першых [[Жанчына|жанчынаў]], якая атрымала навуковую ступень у [[Клясычная філялёгія|клясычнай філялёгіі]] ў [[Сарбона|Сарбоне]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З раньняга ўзросту захапілася посьпехамі вядомага ангельскага археоляга і эгіптоляга [[Говард Картэр|Говарда Картэра]], які зьдзейсьніў у 1922 годзе ў [[Даліна Цароў|Даліне Цароў]] каля [[Люксор (мугафаза)|Люксору]] адкрыцьцё [[Магільня|магільні]] [[Тутанхамон|Тутанхамона]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Навучалася ў Практычнай школе вышэйшых дасьледаваньняў у [[Луўрская школа|Люўрскай школе]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паступіла на працу ў адзьдзел эгіпецкіх старажытнасьцяў у [[Люўр|Люўры]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

К. Дэрош-Ноблькур стала першай жанчынай-чаліцай [[Францускі інстытут ўсходняй археалёгіі|Францускага інстытуту ўсходняй археалёгіі]] (фр. ''Institut Français d'Archéologie Orientale'') і першай жанчынай, якой у 1938 годзе было дазволена правядзеньне [[Археалягічныя раскопкі|археалягічных раскопак]] на берагах [[Ніл|Нілу]] ў раёне [[Эдфу]] і Дэйр эль-Мэдзіна. Таксама стала першай жанчынай, якая ў 1938-1939 гадах кіравала старажытнаэгіпецкімі раскопкамі ў Эдфу&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ўдзельнічала ў [[Рух супраціўленьня|руху супраціўленьня]]. Будучы захавальніцай эгіпецкіх скарбаў [[Люўр|Люўру]], займалася таемным перамяшчэньнем іх у вольныя неакупаваныя раёны [[Францыя|Францыі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З 1937 па 1982 год прафэсарка у Люўрскай Школе  (курс эгіпецкай [[Эпіграфіка|эпіграфікі]], потым курс эгіпецкай археалёгіі)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1998 годзе па ейнай ініцыятыве ўсталявалі [[пірамідыён]] (камень пірамідальнай формы, які ўсталёўваўся на вяршынях эгіпецкіх пірамідаў) на [[Люксорскі абеліск|Люксорскім абеліску]] на плошчы Згоды ў Парыжы&lt;ref&gt;&lt;small&gt;«Christiane Desroches Noblecourt - La carrière d'une égyptologue», émission À voix nue sur France Culture, 28 juin 2011.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 2006 годзе ва ўзросьце 93 гадоў яна зноў задумвалася аб паездцы ў [[Эгіпет]] незважаючы на зламаную нагу і [[артроз]].

Памерла ў 2011 годзе ў [[Сэзан|Сэзане]], францускі дэпартамэнт [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]]. Пахаваная ў Мандмане-Манжыўру&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Навуковая дзейнасьць ==

К. Дэрош-Ноблькур — адна з вядучых эгіптолягаў сьвету, генэральная інспэктарка і галоўная захавальніца музэяў Францыі. Працавала спэцыяльнай кансультанткай [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] ў Цэнтры дакумэнтацыі Старажытнага Эгіпту ў [[Каір|Каіры]], у арганізацыі якога прымала ўдзел. З самага пачатку ўдзельнічала ў Міжнароднай кампаніі ЮНЕСКА па ратаваньні помнікаў [[Нубія|Нубіі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Заснавальніца Франка-эгіпецкага цэнтру ў [[Карнак|Карнаку]], кіравала рэстаўрацыйнымі працамі ў [[Даліна Царыцаў|Даліне Царыцаў]] у Люксоры.

К. Дэраш-Ноблькур - аўтарка шматлікіх артыкулаў і кнігаў па [[Эгіпталёгія|эгіпталёгіі]], старажытнаэгіпецкаму мастацтву і гісторыі, вядомая таксама сваёй роляй у захаваньні нубійскіх храмаў ад затапленьня, выкліканага збудаваньнем [[Асуанскія дамбы|Асуанскай дамбы]], захаваньні муміі фараона [[Рамсэс II|Рамсэса II]], які апынуўся пад пагрозай пашкоджаньня грыбком&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1984 годзе Крыстыяна Дэрош-Ноблькур вядзе раскопкі ў Даліне Царыцаў. Зафіксавана і дасьледавана больш за 100 пахаваньняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Была адной з ініцыятараў і актыўнай удзельніцай арганізацыі і правядзеньня ў Люўры выставаў муміяў [[Тутанхамон|Тутанхамона]] ў 1967 годзе (каля 1,3 мільёна наведвальнікаў), [[Рамсэс II|Рамсэса II]] - у 1976 годзе і [[Аменхатэп III|Аменхатэпа III]] - у 1993 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;DESROCHES épouse NOBLECOURT Christiane, La France savante, https://cths.fr/an/savant.php?id=100759&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Працы ==

• Le style égyptien, Larousse, coll. «Arts, Styles et Techniques», 1940.

• L'Art égyptien au Musée du Louvre, Paris, Librairie Floury, 1941.

• Tell-Edfou 1939. Fouilles franco-polonaises, III, IFAO, Le Caire, 1950 (у суаўтарстве).

• L'art égyptien, PUF, 1962.

• Toutânkhamon, vie et mort d'un pharaon, 1963.

• Peintures des tombeaux et des temples égyptiens, Paris, Flammarion, coll. «Le Grand art en livre de poche», 1962.

• Vie et mort d'un pharaon, Toutânkhamon, Paris, Hachette, 1963.

• Dieux et temples de Dakke en Nubie perdue, coll. «Archéologia no 1», novembre - décembre 1964.

• Toutânkhamon et son temps, Petit Palais, Paris, Paris, Réunion des Musées Nationaux, coll. «Archéologia no 15», 1967.

• Le petit temple d'Abou Simbel (2 vol.), Le Caire, 1968, (у суаўтарстве).

• Ramsès II le Grand, Exposition au Grand Palais, Paris, Presses artistiques, coll. «Archéologia = no 95», juin 1976, (у суаўтарстве).

• Le temps des pyramides, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1978, (у суаўтарстве).

• L'empire des conquérants, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1979, (у суаўтарстве).

• L'Égypte du crépuscule, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1980, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Égypte 1880-1980, Le Caire, IFAO, 1981, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Egypte, Exposition au Palais de Tokyo, Paris, coll. «Archéologia no 155», juin 1981.

• La momie de Ramsès II, Paris, Museum national d'histoire naturelle, 1985, (у суаўтарстве).

• Le grand Pharaon Ramsès II et son Temps, Montréal, Palais de la Civilisation Montréal, 1985.

• Les zélateurs de Mandoulis et les maîtres de Ballana et de Qustul, Le Caire, IFAO, coll. «Mélanges Gamal Eddin Mokhtar», 1985.

• La femme au temps des pharaons, Stock, 1986 et 2001, Prix Diane-Potier-Boès 1988.

• La Vallée des Reines retrouvera-t-elle sa splendeur passée?, Paris, coll. «Archéologia no 209», janvier 1986.

• Le réveil des Temples de Nubie, Paris, coll. «Archéologia no 300», avril 1990.

• La grande Nubiade ou le parcours d'une égyptologue, Paris, Stock, 1992, 538 p.

• La tombe de Nofrétari, Paris, coll. «Archéologia no 291», 1993.

• Le zodiaque de pharaon, coll. «Archéologia no 292», juillet-août 1993.

• À propos de la nouvelle tombe de la Vallée des Rois, Paris, coll. «Archéologia no 314», 1995, p. 4-6.

• Amours et fureurs de la lointaine, Stock, 1995.

• Ramsès II, la jeunesse d'un prince surdoué, Paris, coll. «Archéologia no 329», décembre 1996.

• Toutânkhamon, Pygmalion, 1999.

• Le secret des temples de la Nubie, Stock, 1999.

• Parlons de Ramsès, Paris, coll. «Archéologia no 354», mars 1999.

• La reine mystérieuse, Paris, Pygmalion, 2002, 501 p. 

• Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.

• Symboles de l'Égypte, Desclée de Brouwer, 2004.

• Le fabuleux héritage de l'Égypte, Télémaque, 2004.

• Le secret des découvertes, Télémaque, 2006.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 17 лістапада]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1913 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Францускія навукоўцы]]
[[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]]
[[Катэгорыя:Францускія грамадзкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Францускія эгіптолягі]]
[[Катэгорыя:Францускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Францускія антраполягі]]
[[Катэгорыя:Люўр]]
[[Катэгорыя:Удзельнік францускага Супраціўленьня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 2011 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі 23 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Эгіпталёгія]]
[[Катэгорыя:Францускія археолягі]]
[[Катэгорыя:Асобы Парыжу]]</text>
      <sha1>ip5jg2qojcu9gbzlpau2u90pugpunz6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331671</id>
      <parentid>2331667</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T16:52:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Выпраўлены абдрук.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14296" xml:space="preserve">'''Крыстыяна (Крыстына) Дэрош-Ноблькур''' ([[Француская мова|фр.]] ''Christiane Desroches Noblecourt'', 17 лістапада 1913, [[Парыж]], [[Францыя]] ― 23 чэрвеня 2011, Сэзан, [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[эгіпталягіня]], [[археалягіня]], [[пісьменьніца]], [[Прафэсар|прафэсарка]].  {{Навуковец|Імя=Крыстыяна Дэрош-Ноблькур|Арыгінал імя=фр. Christiane Desroches Noblecourt|Дата нараджэньня=17 лістапада 1913|Месца нараджэньня=Парыж, Францыя|Дата сьмерці=23 чэрвеня 2011|Месца сьмерці=Сэзан, Марна, Францыя|Грамадзянства=Францыя|Альма-матэр=Люўрская школа,|Навуковая сфэра=Эгіпталёгія, гісторыя мастацтва, антрапалёгія, археалёгія|Месца працы=Люўр, Люўрская школа|Вядомая як=эгіпталягіня, археалягіня, змагарка супраціву, антрапалягіня}}

== Жыцьцяпіс ==

Крыстыяна Дэрош Ноблькур паходзіла з культурнай буржуазнай сям'і. Ейны [[бацька]], Люі Дэрош,  марыў пра кар'еру дыплямата, але па сямейных прычынах зрабіў кар'еру [[Юрыст|юрыста]] ў вышэйшай адміністрацыі. Ейная маці, Мадлен Ляпрэ, была адной з першых [[Жанчына|жанчынаў]], якая атрымала навуковую ступень у [[Клясычная філялёгія|клясычнай філялёгіі]] ў [[Сарбона|Сарбоне]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З раньняга ўзросту захапілася посьпехамі вядомага ангельскага археоляга і эгіптоляга [[Говард Картэр|Говарда Картэра]], які зьдзейсьніў у 1922 годзе ў [[Даліна Цароў|Даліне Цароў]] каля [[Люксор (мугафаза)|Люксору]] адкрыцьцё [[Магільня|магільні]] [[Тутанхамон|Тутанхамона]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Навучалася ў Практычнай школе вышэйшых дасьледаваньняў у [[Луўрская школа|Люўрскай школе]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паступіла на працу ў адзьдзел эгіпецкіх старажытнасьцяў у [[Люўр|Люўры]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

К. Дэрош-Ноблькур стала першай жанчынай-чаліцай [[Францускі інстытут ўсходняй археалёгіі|Францускага інстытуту ўсходняй археалёгіі]] (фр. ''Institut Français d'Archéologie Orientale'') і першай жанчынай, якой у 1938 годзе было дазволена правядзеньне [[Археалягічныя раскопкі|археалягічных раскопак]] на берагах [[Ніл|Нілу]] ў раёне [[Эдфу]] і Дэйр эль-Мэдзіна. Таксама стала першай жанчынай, якая ў 1938-1939 гадах кіравала старажытнаэгіпецкімі раскопкамі ў Эдфу&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ўдзельнічала ў [[Рух супраціўленьня|руху супраціўленьня]]. Будучы захавальніцай эгіпецкіх скарбаў [[Люўр|Люўру]], займалася таемным перамяшчэньнем іх у вольныя неакупаваныя раёны [[Францыя|Францыі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З 1937 па 1982 год прафэсарка у Люўрскай Школе  (курс эгіпецкай [[Эпіграфіка|эпіграфікі]], потым курс эгіпецкай археалёгіі)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1998 годзе па ейнай ініцыятыве ўсталявалі [[пірамідыён]] (камень пірамідальнай формы, які ўсталёўваўся на вяршынях эгіпецкіх пірамідаў) на [[Люксорскі абеліск|Люксорскім абеліску]] на плошчы Згоды ў Парыжы&lt;ref&gt;&lt;small&gt;«Christiane Desroches Noblecourt - La carrière d'une égyptologue», émission À voix nue sur France Culture, 28 juin 2011.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 2006 годзе ва ўзросьце 93 гадоў яна зноў задумвалася аб паездцы ў [[Эгіпет]] незважаючы на зламаную нагу і [[артроз]].

Памерла ў 2011 годзе ў [[Сэзан|Сэзане]], францускі дэпартамэнт [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]]. Пахаваная ў Мандмане-Манжыўру&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Навуковая дзейнасьць ==

К. Дэрош-Ноблькур — адна зь вядучых эгіптолягаў сьвету, генэральная інспэктарка і галоўная захавальніца музэяў Францыі. Працавала спэцыяльнай кансультанткай [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] ў Цэнтры дакумэнтацыі Старажытнага Эгіпту ў [[Каір|Каіры]], у арганізацыі якога прымала ўдзел. З самага пачатку ўдзельнічала ў Міжнароднай кампаніі ЮНЕСКА па ратаваньні помнікаў [[Нубія|Нубіі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Заснавальніца Франка-эгіпецкага цэнтру ў [[Карнак|Карнаку]], кіравала рэстаўрацыйнымі працамі ў [[Даліна Царыцаў|Даліне Царыцаў]] у Люксоры.

К. Дэраш-Ноблькур - аўтарка шматлікіх артыкулаў і кнігаў па [[Эгіпталёгія|эгіпталёгіі]], старажытнаэгіпецкаму мастацтву і гісторыі, вядомая таксама сваёй роляй у захаваньні нубійскіх храмаў ад затапленьня, выкліканага збудаваньнем [[Асуанскія дамбы|Асуанскай дамбы]], захаваньні муміі фараона [[Рамсэс II|Рамсэса II]], які апынуўся пад пагрозай пашкоджаньня грыбком&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1984 годзе Крыстыяна Дэрош-Ноблькур вядзе раскопкі ў Даліне Царыцаў. Зафіксавана і дасьледавана больш за 100 пахаваньняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Была адной з ініцыятараў і актыўнай удзельніцай арганізацыі і правядзеньня ў Люўры выставаў муміяў [[Тутанхамон|Тутанхамона]] ў 1967 годзе (каля 1,3 мільёна наведвальнікаў), [[Рамсэс II|Рамсэса II]] - у 1976 годзе і [[Аменхатэп III|Аменхатэпа III]] - у 1993 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;DESROCHES épouse NOBLECOURT Christiane, La France savante, https://cths.fr/an/savant.php?id=100759&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Працы ==

• Le style égyptien, Larousse, coll. «Arts, Styles et Techniques», 1940.

• L'Art égyptien au Musée du Louvre, Paris, Librairie Floury, 1941.

• Tell-Edfou 1939. Fouilles franco-polonaises, III, IFAO, Le Caire, 1950 (у суаўтарстве).

• L'art égyptien, PUF, 1962.

• Toutânkhamon, vie et mort d'un pharaon, 1963.

• Peintures des tombeaux et des temples égyptiens, Paris, Flammarion, coll. «Le Grand art en livre de poche», 1962.

• Vie et mort d'un pharaon, Toutânkhamon, Paris, Hachette, 1963.

• Dieux et temples de Dakke en Nubie perdue, coll. «Archéologia no 1», novembre - décembre 1964.

• Toutânkhamon et son temps, Petit Palais, Paris, Paris, Réunion des Musées Nationaux, coll. «Archéologia no 15», 1967.

• Le petit temple d'Abou Simbel (2 vol.), Le Caire, 1968, (у суаўтарстве).

• Ramsès II le Grand, Exposition au Grand Palais, Paris, Presses artistiques, coll. «Archéologia = no 95», juin 1976, (у суаўтарстве).

• Le temps des pyramides, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1978, (у суаўтарстве).

• L'empire des conquérants, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1979, (у суаўтарстве).

• L'Égypte du crépuscule, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1980, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Égypte 1880-1980, Le Caire, IFAO, 1981, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Egypte, Exposition au Palais de Tokyo, Paris, coll. «Archéologia no 155», juin 1981.

• La momie de Ramsès II, Paris, Museum national d'histoire naturelle, 1985, (у суаўтарстве).

• Le grand Pharaon Ramsès II et son Temps, Montréal, Palais de la Civilisation Montréal, 1985.

• Les zélateurs de Mandoulis et les maîtres de Ballana et de Qustul, Le Caire, IFAO, coll. «Mélanges Gamal Eddin Mokhtar», 1985.

• La femme au temps des pharaons, Stock, 1986 et 2001, Prix Diane-Potier-Boès 1988.

• La Vallée des Reines retrouvera-t-elle sa splendeur passée?, Paris, coll. «Archéologia no 209», janvier 1986.

• Le réveil des Temples de Nubie, Paris, coll. «Archéologia no 300», avril 1990.

• La grande Nubiade ou le parcours d'une égyptologue, Paris, Stock, 1992, 538 p.

• La tombe de Nofrétari, Paris, coll. «Archéologia no 291», 1993.

• Le zodiaque de pharaon, coll. «Archéologia no 292», juillet-août 1993.

• À propos de la nouvelle tombe de la Vallée des Rois, Paris, coll. «Archéologia no 314», 1995, p. 4-6.

• Amours et fureurs de la lointaine, Stock, 1995.

• Ramsès II, la jeunesse d'un prince surdoué, Paris, coll. «Archéologia no 329», décembre 1996.

• Toutânkhamon, Pygmalion, 1999.

• Le secret des temples de la Nubie, Stock, 1999.

• Parlons de Ramsès, Paris, coll. «Archéologia no 354», mars 1999.

• La reine mystérieuse, Paris, Pygmalion, 2002, 501 p. 

• Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.

• Symboles de l'Égypte, Desclée de Brouwer, 2004.

• Le fabuleux héritage de l'Égypte, Télémaque, 2004.

• Le secret des découvertes, Télémaque, 2006.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 17 лістапада]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1913 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Францускія навукоўцы]]
[[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]]
[[Катэгорыя:Францускія грамадзкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Францускія эгіптолягі]]
[[Катэгорыя:Францускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Францускія антраполягі]]
[[Катэгорыя:Люўр]]
[[Катэгорыя:Удзельнік францускага Супраціўленьня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 2011 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі 23 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Эгіпталёгія]]
[[Катэгорыя:Францускія археолягі]]
[[Катэгорыя:Асобы Парыжу]]</text>
      <sha1>qa3augll120mnh8dui9f0ahkobdswt4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331673</id>
      <parentid>2331671</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T18:10:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Прыбраны абдрук.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14295" xml:space="preserve">'''Крыстыяна (Крыстына) Дэрош-Ноблькур''' ([[Француская мова|фр.]] ''Christiane Desroches Noblecourt'', 17 лістапада 1913, [[Парыж]], [[Францыя]] ― 23 чэрвеня 2011, Сэзан, [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[эгіпталягіня]], [[археалягіня]], [[пісьменьніца]], [[Прафэсар|прафэсарка]].  {{Навуковец|Імя=Крыстыяна Дэрош-Ноблькур|Арыгінал імя=фр. Christiane Desroches Noblecourt|Дата нараджэньня=17 лістапада 1913|Месца нараджэньня=Парыж, Францыя|Дата сьмерці=23 чэрвеня 2011|Месца сьмерці=Сэзан, Марна, Францыя|Грамадзянства=Францыя|Альма-матэр=Люўрская школа|Навуковая сфэра=Эгіпталёгія, гісторыя мастацтва, антрапалёгія, археалёгія|Месца працы=Люўр, Люўрская школа|Вядомая як=эгіпталягіня, археалягіня, змагарка супраціву, антрапалягіня}}

== Жыцьцяпіс ==

Крыстыяна Дэрош Ноблькур паходзіла з культурнай буржуазнай сям'і. Ейны [[бацька]], Люі Дэрош,  марыў пра кар'еру дыплямата, але па сямейных прычынах зрабіў кар'еру [[Юрыст|юрыста]] ў вышэйшай адміністрацыі. Ейная маці, Мадлен Ляпрэ, была адной з першых [[Жанчына|жанчынаў]], якая атрымала навуковую ступень у [[Клясычная філялёгія|клясычнай філялёгіі]] ў [[Сарбона|Сарбоне]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З раньняга ўзросту захапілася посьпехамі вядомага ангельскага археоляга і эгіптоляга [[Говард Картэр|Говарда Картэра]], які зьдзейсьніў у 1922 годзе ў [[Даліна Цароў|Даліне Цароў]] каля [[Люксор (мугафаза)|Люксору]] адкрыцьцё [[Магільня|магільні]] [[Тутанхамон|Тутанхамона]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Навучалася ў Практычнай школе вышэйшых дасьледаваньняў у [[Луўрская школа|Люўрскай школе]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паступіла на працу ў адзьдзел эгіпецкіх старажытнасьцяў у [[Люўр|Люўры]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

К. Дэрош-Ноблькур стала першай жанчынай-чаліцай [[Францускі інстытут ўсходняй археалёгіі|Францускага інстытуту ўсходняй археалёгіі]] (фр. ''Institut Français d'Archéologie Orientale'') і першай жанчынай, якой у 1938 годзе было дазволена правядзеньне [[Археалягічныя раскопкі|археалягічных раскопак]] на берагах [[Ніл|Нілу]] ў раёне [[Эдфу]] і Дэйр эль-Мэдзіна. Таксама стала першай жанчынай, якая ў 1938-1939 гадах кіравала старажытнаэгіпецкімі раскопкамі ў Эдфу&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ўдзельнічала ў [[Рух супраціўленьня|руху супраціўленьня]]. Будучы захавальніцай эгіпецкіх скарбаў [[Люўр|Люўру]], займалася таемным перамяшчэньнем іх у вольныя неакупаваныя раёны [[Францыя|Францыі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З 1937 па 1982 год прафэсарка у Люўрскай Школе  (курс эгіпецкай [[Эпіграфіка|эпіграфікі]], потым курс эгіпецкай археалёгіі)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1998 годзе па ейнай ініцыятыве ўсталявалі [[пірамідыён]] (камень пірамідальнай формы, які ўсталёўваўся на вяршынях эгіпецкіх пірамідаў) на [[Люксорскі абеліск|Люксорскім абеліску]] на плошчы Згоды ў Парыжы&lt;ref&gt;&lt;small&gt;«Christiane Desroches Noblecourt - La carrière d'une égyptologue», émission À voix nue sur France Culture, 28 juin 2011.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 2006 годзе ва ўзросьце 93 гадоў яна зноў задумвалася аб паездцы ў [[Эгіпет]] незважаючы на зламаную нагу і [[артроз]].

Памерла ў 2011 годзе ў [[Сэзан|Сэзане]], францускі дэпартамэнт [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]]. Пахаваная ў Мандмане-Манжыўру&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Навуковая дзейнасьць ==

К. Дэрош-Ноблькур — адна зь вядучых эгіптолягаў сьвету, генэральная інспэктарка і галоўная захавальніца музэяў Францыі. Працавала спэцыяльнай кансультанткай [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] ў Цэнтры дакумэнтацыі Старажытнага Эгіпту ў [[Каір|Каіры]], у арганізацыі якога прымала ўдзел. З самага пачатку ўдзельнічала ў Міжнароднай кампаніі ЮНЕСКА па ратаваньні помнікаў [[Нубія|Нубіі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Заснавальніца Франка-эгіпецкага цэнтру ў [[Карнак|Карнаку]], кіравала рэстаўрацыйнымі працамі ў [[Даліна Царыцаў|Даліне Царыцаў]] у Люксоры.

К. Дэраш-Ноблькур - аўтарка шматлікіх артыкулаў і кнігаў па [[Эгіпталёгія|эгіпталёгіі]], старажытнаэгіпецкаму мастацтву і гісторыі, вядомая таксама сваёй роляй у захаваньні нубійскіх храмаў ад затапленьня, выкліканага збудаваньнем [[Асуанскія дамбы|Асуанскай дамбы]], захаваньні муміі фараона [[Рамсэс II|Рамсэса II]], які апынуўся пад пагрозай пашкоджаньня грыбком&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1984 годзе Крыстыяна Дэрош-Ноблькур вядзе раскопкі ў Даліне Царыцаў. Зафіксавана і дасьледавана больш за 100 пахаваньняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Была адной з ініцыятараў і актыўнай удзельніцай арганізацыі і правядзеньня ў Люўры выставаў муміяў [[Тутанхамон|Тутанхамона]] ў 1967 годзе (каля 1,3 мільёна наведвальнікаў), [[Рамсэс II|Рамсэса II]] - у 1976 годзе і [[Аменхатэп III|Аменхатэпа III]] - у 1993 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;DESROCHES épouse NOBLECOURT Christiane, La France savante, https://cths.fr/an/savant.php?id=100759&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Працы ==

• Le style égyptien, Larousse, coll. «Arts, Styles et Techniques», 1940.

• L'Art égyptien au Musée du Louvre, Paris, Librairie Floury, 1941.

• Tell-Edfou 1939. Fouilles franco-polonaises, III, IFAO, Le Caire, 1950 (у суаўтарстве).

• L'art égyptien, PUF, 1962.

• Toutânkhamon, vie et mort d'un pharaon, 1963.

• Peintures des tombeaux et des temples égyptiens, Paris, Flammarion, coll. «Le Grand art en livre de poche», 1962.

• Vie et mort d'un pharaon, Toutânkhamon, Paris, Hachette, 1963.

• Dieux et temples de Dakke en Nubie perdue, coll. «Archéologia no 1», novembre - décembre 1964.

• Toutânkhamon et son temps, Petit Palais, Paris, Paris, Réunion des Musées Nationaux, coll. «Archéologia no 15», 1967.

• Le petit temple d'Abou Simbel (2 vol.), Le Caire, 1968, (у суаўтарстве).

• Ramsès II le Grand, Exposition au Grand Palais, Paris, Presses artistiques, coll. «Archéologia = no 95», juin 1976, (у суаўтарстве).

• Le temps des pyramides, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1978, (у суаўтарстве).

• L'empire des conquérants, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1979, (у суаўтарстве).

• L'Égypte du crépuscule, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1980, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Égypte 1880-1980, Le Caire, IFAO, 1981, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Egypte, Exposition au Palais de Tokyo, Paris, coll. «Archéologia no 155», juin 1981.

• La momie de Ramsès II, Paris, Museum national d'histoire naturelle, 1985, (у суаўтарстве).

• Le grand Pharaon Ramsès II et son Temps, Montréal, Palais de la Civilisation Montréal, 1985.

• Les zélateurs de Mandoulis et les maîtres de Ballana et de Qustul, Le Caire, IFAO, coll. «Mélanges Gamal Eddin Mokhtar», 1985.

• La femme au temps des pharaons, Stock, 1986 et 2001, Prix Diane-Potier-Boès 1988.

• La Vallée des Reines retrouvera-t-elle sa splendeur passée?, Paris, coll. «Archéologia no 209», janvier 1986.

• Le réveil des Temples de Nubie, Paris, coll. «Archéologia no 300», avril 1990.

• La grande Nubiade ou le parcours d'une égyptologue, Paris, Stock, 1992, 538 p.

• La tombe de Nofrétari, Paris, coll. «Archéologia no 291», 1993.

• Le zodiaque de pharaon, coll. «Archéologia no 292», juillet-août 1993.

• À propos de la nouvelle tombe de la Vallée des Rois, Paris, coll. «Archéologia no 314», 1995, p. 4-6.

• Amours et fureurs de la lointaine, Stock, 1995.

• Ramsès II, la jeunesse d'un prince surdoué, Paris, coll. «Archéologia no 329», décembre 1996.

• Toutânkhamon, Pygmalion, 1999.

• Le secret des temples de la Nubie, Stock, 1999.

• Parlons de Ramsès, Paris, coll. «Archéologia no 354», mars 1999.

• La reine mystérieuse, Paris, Pygmalion, 2002, 501 p. 

• Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.

• Symboles de l'Égypte, Desclée de Brouwer, 2004.

• Le fabuleux héritage de l'Égypte, Télémaque, 2004.

• Le secret des découvertes, Télémaque, 2006.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 17 лістапада]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1913 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Францускія навукоўцы]]
[[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]]
[[Катэгорыя:Францускія грамадзкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Францускія эгіптолягі]]
[[Катэгорыя:Францускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Францускія антраполягі]]
[[Катэгорыя:Люўр]]
[[Катэгорыя:Удзельнік францускага Супраціўленьня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 2011 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі 23 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Эгіпталёгія]]
[[Катэгорыя:Францускія археолягі]]
[[Катэгорыя:Асобы Парыжу]]</text>
      <sha1>r70f4j9vtc76636h12gne0b5moirlkm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331674</id>
      <parentid>2331673</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T18:53:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Дададзеная падчастка.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16068" xml:space="preserve">'''Крыстыяна (Крыстына) Дэрош-Ноблькур''' ([[Француская мова|фр.]] ''Christiane Desroches Noblecourt'', 17 лістапада 1913, [[Парыж]], [[Францыя]] ― 23 чэрвеня 2011, Сэзан, [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[эгіпталягіня]], [[археалягіня]], [[пісьменьніца]], [[Прафэсар|прафэсарка]].  {{Навуковец|Імя=Крыстыяна Дэрош-Ноблькур|Арыгінал імя=фр. Christiane Desroches Noblecourt|Дата нараджэньня=17 лістапада 1913|Месца нараджэньня=Парыж, Францыя|Дата сьмерці=23 чэрвеня 2011|Месца сьмерці=Сэзан, Марна, Францыя|Грамадзянства=Францыя|Альма-матэр=Люўрская школа, Сарбона|Навуковая сфэра=Эгіпталёгія, гісторыя мастацтва, антрапалёгія, археалёгія|Месца працы=Люўр, Люўрская школа|Вядомая як=эгіпталягіня, археалягіня, змагарка супраціву, антрапалягіня}}

== Жыцьцяпіс ==

Крыстыяна Дэрош Ноблькур паходзіла зь вельмі адукаванай буржуазнай сям'і. Ейны [[бацька]], Люі Дэрош,  марыў пра кар'еру дыплямата, але па сямейных прычынах зрабіў кар'еру [[Юрыст|юрыста]] ў вышэйшай адміністрацыі. Ейная маці, Мадлен Ляпрэ, была адной з першых [[Жанчына|жанчынаў]], якая атрымала навуковую ступень у [[Клясычная філялёгія|клясычнай філялёгіі]] ў [[Сарбона|Сарбоне]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З раньняга ўзросту захапілася посьпехамі вядомага ангельскага археоляга і эгіптоляга [[Говард Картэр|Говарда Картэра]], які зьдзейсьніў у 1922 годзе ў [[Даліна Цароў|Даліне Цароў]] каля [[Люксор (мугафаза)|Люксору]] адкрыцьцё [[Магільня|магільні]] [[Тутанхамон|Тутанхамона]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Навучалася ў Практычнай школе вышэйшых дасьледаваньняў ў Сарбоне і ў [[Луўрская школа|Люўрскай школе]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паступіла на працу ў адзьдзел эгіпецкіх старажытнасьцяў у [[Люўр|Люўры]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

К. Дэрош-Ноблькур стала першай жанчынай-чаліцай [[Францускі інстытут ўсходняй археалёгіі|Францускага інстытуту ўсходняй археалёгіі]] (фр. ''Institut Français d'Archéologie Orientale'') і першай жанчынай, якой у 1938 годзе было дазволена правядзеньне [[Археалягічныя раскопкі|археалягічных раскопак]] на берагах [[Ніл|Нілу]] ў раёне [[Эдфу]] і Дэйр эль-Мэдзіна. Таксама стала першай жанчынай, якая ў 1938-1939 гадах кіравала старажытнаэгіпецкімі раскопкамі ў Эдфу&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ўдзельнічала ў [[Рух супраціўленьня|руху супраціўленьня]]. Будучы ганаровай захавальніцай эгіпецкіх скарбаў [[Люўр|Люўру]], займалася таемным перамяшчэньнем іх у вольныя неакупаваныя раёны [[Францыя|Францыі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З 1937 па 1982 год прафэсарка у Люўрскай Школе  (курс эгіпецкай [[Эпіграфіка|эпіграфікі]], потым курс эгіпецкай археалёгіі)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1998 годзе па ейнай ініцыятыве ўсталявалі [[пірамідыён]] (камень пірамідальнай формы, які ўсталёўваўся на вяршынях эгіпецкіх пірамідаў) на [[Люксорскі абеліск|Люксорскім абеліску]] на плошчы Згоды ў Парыжы&lt;ref&gt;&lt;small&gt;«Christiane Desroches Noblecourt - La carrière d'une égyptologue», émission À voix nue sur France Culture, 28 juin 2011.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 2006 годзе ва ўзросьце 93 гадоў яна зноў задумвалася аб паездцы ў [[Эгіпет]] незважаючы на зламаную нагу і [[артроз]].

Памерла ў 2011 годзе ў [[Сэзан|Сэзане]], францускі дэпартамэнт [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]]. Пахаваная ў Мандмане-Манжыўру&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Навуковая дзейнасьць ==

К. Дэрош-Ноблькур — адна зь вядучых эгіптолягаў сьвету, генэральная інспэктарка і галоўная захавальніца музэяў Францыі. Працавала спэцыяльнай кансультанткай [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] ў Цэнтры дакумэнтацыі Старажытнага Эгіпту ў [[Каір|Каіры]], у арганізацыі якога прымала ўдзел. З самага пачатку ўдзельнічала ў Міжнароднай кампаніі ЮНЕСКА па ратаваньні помнікаў [[Нубія|Нубіі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Заснавальніца Франка-эгіпецкага цэнтру ў [[Карнак|Карнаку]], кіравала рэстаўрацыйнымі працамі ў [[Даліна Царыцаў|Даліне Царыцаў]] у Люксоры.

К. Дэраш-Ноблькур - аўтарка шматлікіх артыкулаў і кнігаў па [[Эгіпталёгія|эгіпталёгіі]], старажытнаэгіпецкаму мастацтву і гісторыі, вядомая таксама сваёй роляй у захаваньні нубійскіх храмаў ад затапленьня, выкліканага збудаваньнем [[Асуанскія дамбы|Асуанскай дамбы]], захаваньні муміі фараона [[Рамсэс II|Рамсэса II]], які апынуўся пад пагрозай пашкоджаньня грыбком&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1984 годзе Крыстыяна Дэрош-Ноблькур вядзе раскопкі ў Даліне Царыцаў. Зафіксавана і дасьледавана больш за 100 пахаваньняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Была адной з ініцыятараў і актыўнай удзельніцай арганізацыі і правядзеньня ў Люўры выставаў муміяў [[Тутанхамон|Тутанхамона]] ў 1967 годзе (каля 1,3 мільёна наведвальнікаў), [[Рамсэс II|Рамсэса II]] - у 1976 годзе і [[Аменхатэп III|Аменхатэпа III]] - у 1993 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;DESROCHES épouse NOBLECOURT Christiane, La France savante, https://cths.fr/an/savant.php?id=100759&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Узнагароды ==
У 1975 годзе К. Дэраш-Ноблькур была ўдастоеная прэстыжнага залатога мэдаля Нацыянальнага цэнтру навуковых дасьледаваньняў Францыі (CNRS). У студзені 2008 году ўзнагароджаная вышэйшай узнагародай Францыі - Вялікім крыжом Ордэна Ганаровага легіёну, а таксама:

•  Афіцэрка ордэну &quot;За заслугі&quot; (Францыя)

•  Мэдаль Супраціўленьня (Францыя)

•  Камандорка Ордэну Акадэмічных пальмаў

•  Камандорка Ордэну Мастацтваў і літаратуры

•  Кавалерка Ордэну Вызваленьня Эгіпту

•  Вялікі залаты мэдаль SEP (Таварыства заахвочваньня прагрэсу)

•  Вялікі срэбны мэдаль ЮНЕСКА і інш&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches Noblecourt, Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

За каштоўны ўнёсак у эгіпталёгію і выратаваньне старажытнаэгіпецкай спадчыны атрымала ад калегаў і журналістаў наступныя мянушкі: «вярхоўная сьвятарыня Рамсэса II» і «шаноўная дама Нілу»&lt;ref&gt;&lt;small&gt;André Larané, Christiane Desroches Noblecourt La ''«grande dame du Nil», Herodote.net, 2022-07-29,'' https://www.herodote.net/La_grande_dame_du_Nil_-article-1263.php&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Працы ==

• Le style égyptien, Larousse, coll. «Arts, Styles et Techniques», 1940.

• L'Art égyptien au Musée du Louvre, Paris, Librairie Floury, 1941.

• Tell-Edfou 1939. Fouilles franco-polonaises, III, IFAO, Le Caire, 1950 (у суаўтарстве).

• L'art égyptien, PUF, 1962.

• Toutânkhamon, vie et mort d'un pharaon, 1963.

• Peintures des tombeaux et des temples égyptiens, Paris, Flammarion, coll. «Le Grand art en livre de poche», 1962.

• Vie et mort d'un pharaon, Toutânkhamon, Paris, Hachette, 1963.

• Dieux et temples de Dakke en Nubie perdue, coll. «Archéologia no 1», novembre - décembre 1964.

• Toutânkhamon et son temps, Petit Palais, Paris, Paris, Réunion des Musées Nationaux, coll. «Archéologia no 15», 1967.

• Le petit temple d'Abou Simbel (2 vol.), Le Caire, 1968, (у суаўтарстве).

• Ramsès II le Grand, Exposition au Grand Palais, Paris, Presses artistiques, coll. «Archéologia = no 95», juin 1976, (у суаўтарстве).

• Le temps des pyramides, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1978, (у суаўтарстве).

• L'empire des conquérants, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1979, (у суаўтарстве).

• L'Égypte du crépuscule, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1980, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Égypte 1880-1980, Le Caire, IFAO, 1981, (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Egypte, Exposition au Palais de Tokyo, Paris, coll. «Archéologia no 155», juin 1981.

• La momie de Ramsès II, Paris, Museum national d'histoire naturelle, 1985, (у суаўтарстве).

• Le grand Pharaon Ramsès II et son Temps, Montréal, Palais de la Civilisation Montréal, 1985.

• Les zélateurs de Mandoulis et les maîtres de Ballana et de Qustul, Le Caire, IFAO, coll. «Mélanges Gamal Eddin Mokhtar», 1985.

• La femme au temps des pharaons, Stock, 1986 et 2001, Prix Diane-Potier-Boès 1988.

• La Vallée des Reines retrouvera-t-elle sa splendeur passée?, Paris, coll. «Archéologia no 209», janvier 1986.

• Le réveil des Temples de Nubie, Paris, coll. «Archéologia no 300», avril 1990.

• La grande Nubiade ou le parcours d'une égyptologue, Paris, Stock, 1992, 538 p.

• La tombe de Nofrétari, Paris, coll. «Archéologia no 291», 1993.

• Le zodiaque de pharaon, coll. «Archéologia no 292», juillet-août 1993.

• À propos de la nouvelle tombe de la Vallée des Rois, Paris, coll. «Archéologia no 314», 1995, p. 4-6.

• Amours et fureurs de la lointaine, Stock, 1995.

• Ramsès II, la jeunesse d'un prince surdoué, Paris, coll. «Archéologia no 329», décembre 1996.

• Toutânkhamon, Pygmalion, 1999.

• Le secret des temples de la Nubie, Stock, 1999.

• Parlons de Ramsès, Paris, coll. «Archéologia no 354», mars 1999.

• La reine mystérieuse, Paris, Pygmalion, 2002, 501 p. 

• Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.

• Symboles de l'Égypte, Desclée de Brouwer, 2004.

• Le fabuleux héritage de l'Égypte, Télémaque, 2004.

• Le secret des découvertes, Télémaque, 2006.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 17 лістапада]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1913 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Францускія навукоўцы]]
[[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]]
[[Катэгорыя:Францускія грамадзкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Францускія эгіптолягі]]
[[Катэгорыя:Францускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Францускія антраполягі]]
[[Катэгорыя:Люўр]]
[[Катэгорыя:Удзельнік францускага Супраціўленьня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 2011 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі 23 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Эгіпталёгія]]
[[Катэгорыя:Францускія археолягі]]
[[Катэгорыя:Асобы Парыжу]]</text>
      <sha1>1rifl5mzkzw0rkoxmj0g03880zyh19b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331675</id>
      <parentid>2331674</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T18:54:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Прыбраныя абдрукі.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16063" xml:space="preserve">'''Крыстыяна (Крыстына) Дэрош-Ноблькур''' ([[Француская мова|фр.]] ''Christiane Desroches Noblecourt'', 17 лістапада 1913, [[Парыж]], [[Францыя]] ― 23 чэрвеня 2011, Сэзан, [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[эгіпталягіня]], [[археалягіня]], [[пісьменьніца]], [[Прафэсар|прафэсарка]].  {{Навуковец|Імя=Крыстыяна Дэрош-Ноблькур|Арыгінал імя=фр. Christiane Desroches Noblecourt|Дата нараджэньня=17 лістапада 1913|Месца нараджэньня=Парыж, Францыя|Дата сьмерці=23 чэрвеня 2011|Месца сьмерці=Сэзан, Марна, Францыя|Грамадзянства=Францыя|Альма-матэр=Люўрская школа, Сарбона|Навуковая сфэра=Эгіпталёгія, гісторыя мастацтва, антрапалёгія, археалёгія|Месца працы=Люўр, Люўрская школа|Вядомая як=эгіпталягіня, археалягіня, змагарка супраціву, антрапалягіня}}

== Жыцьцяпіс ==

Крыстыяна Дэрош Ноблькур паходзіла зь вельмі адукаванай буржуазнай сям'і. Ейны [[бацька]], Люі Дэрош,  марыў пра кар'еру дыплямата, але па сямейных прычынах зрабіў кар'еру [[Юрыст|юрыста]] ў вышэйшай адміністрацыі. Ейная маці, Мадлен Ляпрэ, была адной з першых [[Жанчына|жанчынаў]], якая атрымала навуковую ступень у [[Клясычная філялёгія|клясычнай філялёгіі]] ў [[Сарбона|Сарбоне]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З раньняга ўзросту захапілася посьпехамі вядомага ангельскага археоляга і эгіптоляга [[Говард Картэр|Говарда Картэра]], які зьдзейсьніў у 1922 годзе ў [[Даліна Цароў|Даліне Цароў]] каля [[Люксор (мугафаза)|Люксору]] адкрыцьцё [[Магільня|магільні]] [[Тутанхамон|Тутанхамона]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Навучалася ў Практычнай школе вышэйшых дасьледаваньняў ў Сарбоне і ў [[Луўрская школа|Люўрскай школе]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паступіла на працу ў адзьдзел эгіпецкіх старажытнасьцяў у [[Люўр|Люўры]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

К. Дэрош-Ноблькур стала першай жанчынай-чаліцай [[Францускі інстытут ўсходняй археалёгіі|Францускага інстытуту ўсходняй археалёгіі]] (фр. ''Institut Français d'Archéologie Orientale'') і першай жанчынай, якой у 1938 годзе было дазволена правядзеньне [[Археалягічныя раскопкі|археалягічных раскопак]] на берагах [[Ніл|Нілу]] ў раёне [[Эдфу]] і Дэйр эль-Мэдзіна. Таксама стала першай жанчынай, якая ў 1938-1939 гадах кіравала старажытнаэгіпецкімі раскопкамі ў Эдфу&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ўдзельнічала ў [[Рух супраціўленьня|руху супраціўленьня]]. Будучы ганаровай захавальніцай эгіпецкіх скарбаў [[Люўр|Люўру]], займалася таемным перамяшчэньнем іх у вольныя неакупаваныя раёны [[Францыя|Францыі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З 1937 па 1982 год прафэсарка у Люўрскай Школе  (курс эгіпецкай [[Эпіграфіка|эпіграфікі]], потым курс эгіпецкай археалёгіі)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1998 годзе па ейнай ініцыятыве ўсталявалі [[пірамідыён]] (камень пірамідальнай формы, які ўсталёўваўся на вяршынях эгіпецкіх пірамідаў) на [[Люксорскі абеліск|Люксорскім абеліску]] на плошчы Згоды ў Парыжы&lt;ref&gt;&lt;small&gt;«Christiane Desroches Noblecourt - La carrière d'une égyptologue», émission À voix nue sur France Culture, 28 juin 2011.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 2006 годзе ва ўзросьце 93 гадоў яна зноў задумвалася аб паездцы ў [[Эгіпет]] незважаючы на зламаную нагу і [[артроз]].

Памерла ў 2011 годзе ў [[Сэзан|Сэзане]], францускі дэпартамэнт [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]]. Пахаваная ў Мандмане-Манжыўру&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Навуковая дзейнасьць ==

К. Дэрош-Ноблькур — адна зь вядучых эгіптолягаў сьвету, генэральная інспэктарка і галоўная захавальніца музэяў Францыі. Працавала спэцыяльнай кансультанткай [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] ў Цэнтры дакумэнтацыі Старажытнага Эгіпту ў [[Каір|Каіры]], у арганізацыі якога прымала ўдзел. З самага пачатку ўдзельнічала ў Міжнароднай кампаніі ЮНЕСКА па ратаваньні помнікаў [[Нубія|Нубіі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Заснавальніца Франка-эгіпецкага цэнтру ў [[Карнак|Карнаку]], кіравала рэстаўрацыйнымі працамі ў [[Даліна Царыцаў|Даліне Царыцаў]] у Люксоры.

К. Дэраш-Ноблькур - аўтарка шматлікіх артыкулаў і кнігаў па [[Эгіпталёгія|эгіпталёгіі]], старажытнаэгіпецкаму мастацтву і гісторыі, вядомая таксама сваёй роляй у захаваньні нубійскіх храмаў ад затапленьня, выкліканага збудаваньнем [[Асуанскія дамбы|Асуанскай дамбы]], захаваньні муміі фараона [[Рамсэс II|Рамсэса II]], які апынуўся пад пагрозай пашкоджаньня грыбком&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1984 годзе Крыстыяна Дэрош-Ноблькур вядзе раскопкі ў Даліне Царыцаў. Зафіксавана і дасьледавана больш за 100 пахаваньняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Была адной з ініцыятараў і актыўнай удзельніцай арганізацыі і правядзеньня ў Люўры выставаў муміяў [[Тутанхамон|Тутанхамона]] ў 1967 годзе (каля 1,3 мільёна наведвальнікаў), [[Рамсэс II|Рамсэса II]] - у 1976 годзе і [[Аменхатэп III|Аменхатэпа III]] - у 1993 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;DESROCHES épouse NOBLECOURT Christiane, La France savante, https://cths.fr/an/savant.php?id=100759&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Узнагароды ==
У 1975 годзе К. Дэраш-Ноблькур была ўдастоеная прэстыжнага залатога мэдаля Нацыянальнага цэнтру навуковых дасьледаваньняў Францыі (CNRS). У студзені 2008 году ўзнагароджаная вышэйшай узнагародай Францыі - Вялікім крыжом Ордэна Ганаровага легіёну, а таксама:

•  Афіцэрка ордэну &quot;За заслугі&quot; (Францыя)

•  Мэдаль Супраціўленьня (Францыя)

•  Камандорка Ордэну Акадэмічных пальмаў

•  Камандорка Ордэну Мастацтваў і літаратуры

•  Кавалерка Ордэну Вызваленьня Эгіпту

•  Вялікі залаты мэдаль SEP (Таварыства заахвочваньня прагрэсу)

•  Вялікі срэбны мэдаль ЮНЕСКА і інш&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches Noblecourt, Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

За каштоўны ўнёсак у эгіпталёгію і выратаваньне старажытнаэгіпецкай спадчыны атрымала ад калегаў і журналістаў наступныя мянушкі: «вярхоўная сьвятарыня Рамсэса II» і «шаноўная дама Нілу»&lt;ref&gt;&lt;small&gt;André Larané, Christiane Desroches Noblecourt La ''«grande dame du Nil», Herodote.net, 2022-07-29,'' https://www.herodote.net/La_grande_dame_du_Nil_-article-1263.php&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Працы ==

• Le style égyptien, Larousse, coll. «Arts, Styles et Techniques», 1940.

• L'Art égyptien au Musée du Louvre, Paris, Librairie Floury, 1941.

• Tell-Edfou 1939. Fouilles franco-polonaises, III, IFAO, Le Caire, 1950 (у суаўтарстве).

• L'art égyptien, PUF, 1962.

• Toutânkhamon, vie et mort d'un pharaon, 1963.

• Peintures des tombeaux et des temples égyptiens, Paris, Flammarion, coll. «Le Grand art en livre de poche», 1962.

• Vie et mort d'un pharaon, Toutânkhamon, Paris, Hachette, 1963.

• Dieux et temples de Dakke en Nubie perdue, coll. «Archéologia no 1», novembre - décembre 1964.

• Toutânkhamon et son temps, Petit Palais, Paris, Paris, Réunion des Musées Nationaux, coll. «Archéologia no 15», 1967.

• Le petit temple d'Abou Simbel (2 vol.), Le Caire, 1968, (у суаўтарстве).

• Ramsès II le Grand, Exposition au Grand Palais, Paris, Presses artistiques, coll. «Archéologia = no 95», juin 1976, (у суаўтарстве).

• Le temps des pyramides, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1978 (у суаўтарстве).

• L'empire des conquérants, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1979 (у суаўтарстве).

• L'Égypte du crépuscule, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1980 (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Égypte 1880-1980, Le Caire, IFAO, 1981 (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Egypte, Exposition au Palais de Tokyo, Paris, coll. «Archéologia no 155», juin 1981.

• La momie de Ramsès II, Paris, Museum national d'histoire naturelle, 1985 (у суаўтарстве).

• Le grand Pharaon Ramsès II et son Temps, Montréal, Palais de la Civilisation Montréal, 1985.

• Les zélateurs de Mandoulis et les maîtres de Ballana et de Qustul, Le Caire, IFAO, coll. «Mélanges Gamal Eddin Mokhtar», 1985.

• La femme au temps des pharaons, Stock, 1986 et 2001, Prix Diane-Potier-Boès 1988.

• La Vallée des Reines retrouvera-t-elle sa splendeur passée?, Paris, coll. «Archéologia no 209», janvier 1986.

• Le réveil des Temples de Nubie, Paris, coll. «Archéologia no 300», avril 1990.

• La grande Nubiade ou le parcours d'une égyptologue, Paris, Stock, 1992, 538 p.

• La tombe de Nofrétari, Paris, coll. «Archéologia no 291», 1993.

• Le zodiaque de pharaon, coll. «Archéologia no 292», juillet-août 1993.

• À propos de la nouvelle tombe de la Vallée des Rois, Paris, coll. «Archéologia no 314», 1995, p. 4-6.

• Amours et fureurs de la lointaine, Stock, 1995.

• Ramsès II, la jeunesse d'un prince surdoué, Paris, coll. «Archéologia no 329», décembre 1996.

• Toutânkhamon, Pygmalion, 1999.

• Le secret des temples de la Nubie, Stock, 1999.

• Parlons de Ramsès, Paris, coll. «Archéologia no 354», mars 1999.

• La reine mystérieuse, Paris, Pygmalion, 2002, 501 p. 

• Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.

• Symboles de l'Égypte, Desclée de Brouwer, 2004.

• Le fabuleux héritage de l'Égypte, Télémaque, 2004.

• Le secret des découvertes, Télémaque, 2006.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 17 лістапада]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1913 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Францускія навукоўцы]]
[[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]]
[[Катэгорыя:Францускія грамадзкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Францускія эгіптолягі]]
[[Катэгорыя:Францускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Францускія антраполягі]]
[[Катэгорыя:Люўр]]
[[Катэгорыя:Удзельнік францускага Супраціўленьня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 2011 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі 23 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Эгіпталёгія]]
[[Катэгорыя:Францускія археолягі]]
[[Катэгорыя:Асобы Парыжу]]</text>
      <sha1>kw1kk5crcemtsp15x1ablbbl8rjniwv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331676</id>
      <parentid>2331675</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T18:55:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16178" xml:space="preserve">'''Крыстыяна (Крыстына) Дэрош-Ноблькур''' ([[Француская мова|фр.]] ''Christiane Desroches Noblecourt'', 17 лістапада 1913, [[Парыж]], [[Францыя]] ― 23 чэрвеня 2011, Сэзан, [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[эгіпталягіня]], [[археалягіня]], [[пісьменьніца]], [[Прафэсар|прафэсарка]].  {{Навуковец|Імя=Крыстыяна Дэрош-Ноблькур|Арыгінал імя=фр. Christiane Desroches Noblecourt|Дата нараджэньня=17 лістапада 1913|Месца нараджэньня=Парыж, Францыя|Дата сьмерці=23 чэрвеня 2011|Месца сьмерці=Сэзан, Марна, Францыя|Грамадзянства=Францыя|Альма-матэр=Люўрская школа, Сарбона|Навуковая сфэра=Эгіпталёгія, гісторыя мастацтва, антрапалёгія, археалёгія|Месца працы=Люўр, Люўрская школа|Вядомая як=эгіпталягіня, археалягіня, змагарка супраціву, антрапалягіня}}

== Жыцьцяпіс ==

Крыстыяна Дэрош Ноблькур паходзіла зь вельмі адукаванай буржуазнай сям'і. Ейны [[бацька]], Люі Дэрош,  марыў пра кар'еру дыплямата, але па сямейных прычынах зрабіў кар'еру [[Юрыст|юрыста]] ў вышэйшай адміністрацыі. Ейная маці, Мадлен Ляпрэ, была адной з першых [[Жанчына|жанчынаў]], якая атрымала навуковую ступень у [[Клясычная філялёгія|клясычнай філялёгіі]] ў [[Сарбона|Сарбоне]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З раньняга ўзросту захапілася посьпехамі вядомага ангельскага археоляга і эгіптоляга [[Говард Картэр|Говарда Картэра]], які зьдзейсьніў у 1922 годзе ў [[Даліна Цароў|Даліне Цароў]] каля [[Люксор (мугафаза)|Люксору]] адкрыцьцё [[Магільня|магільні]] [[Тутанхамон|Тутанхамона]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Навучалася ў Практычнай школе вышэйшых дасьледаваньняў ў Сарбоне і ў [[Луўрская школа|Люўрскай школе]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паступіла на працу ў адзьдзел эгіпецкіх старажытнасьцяў у [[Люўр|Люўры]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

К. Дэрош-Ноблькур стала першай жанчынай-чаліцай [[Францускі інстытут ўсходняй археалёгіі|Францускага інстытуту ўсходняй археалёгіі]] (фр. ''Institut Français d'Archéologie Orientale'') і першай жанчынай, якой у 1938 годзе было дазволена правядзеньне [[Археалягічныя раскопкі|археалягічных раскопак]] на берагах [[Ніл|Нілу]] ў раёне [[Эдфу]] і Дэйр эль-Мэдзіна. Таксама стала першай жанчынай, якая ў 1938-1939 гадах кіравала старажытнаэгіпецкімі раскопкамі ў Эдфу&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ўдзельнічала ў [[Рух супраціўленьня|руху супраціўленьня]]. Будучы ганаровай захавальніцай эгіпецкіх скарбаў [[Люўр|Люўру]], займалася таемным перамяшчэньнем іх у вольныя неакупаваныя раёны [[Францыя|Францыі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З 1937 па 1982 год прафэсарка у Люўрскай Школе  (курс эгіпецкай [[Эпіграфіка|эпіграфікі]], потым курс эгіпецкай археалёгіі)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1998 годзе па ейнай ініцыятыве ўсталявалі [[пірамідыён]] (камень пірамідальнай формы, які ўсталёўваўся на вяршынях эгіпецкіх пірамідаў) на [[Люксорскі абеліск|Люксорскім абеліску]] на плошчы Згоды ў Парыжы&lt;ref&gt;&lt;small&gt;«Christiane Desroches Noblecourt - La carrière d'une égyptologue», émission À voix nue sur France Culture, 28 juin 2011.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 2006 годзе ва ўзросьце 93 гадоў яна зноў задумвалася аб паездцы ў [[Эгіпет]] незважаючы на зламаную нагу і [[артроз]].

Памерла ў 2011 годзе ў [[Сэзан|Сэзане]], францускі дэпартамэнт [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]]. Пахаваная ў Мандмане-Манжыўру&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Навуковая дзейнасьць ==

К. Дэрош-Ноблькур — адна зь вядучых эгіптолягаў сьвету, генэральная інспэктарка і галоўная захавальніца музэяў Францыі. Працавала спэцыяльнай кансультанткай [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] ў Цэнтры дакумэнтацыі Старажытнага Эгіпту ў [[Каір|Каіры]], у арганізацыі якога прымала ўдзел. З самага пачатку ўдзельнічала ў Міжнароднай кампаніі ЮНЕСКА па ратаваньні помнікаў [[Нубія|Нубіі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Заснавальніца Франка-эгіпецкага цэнтру ў [[Карнак|Карнаку]], кіравала рэстаўрацыйнымі працамі ў [[Даліна Царыцаў|Даліне Царыцаў]] у Люксоры.

К. Дэраш-Ноблькур - аўтарка шматлікіх артыкулаў і кнігаў па [[Эгіпталёгія|эгіпталёгіі]], старажытнаэгіпецкаму мастацтву і гісторыі, вядомая таксама сваёй роляй у захаваньні нубійскіх храмаў ад затапленьня, выкліканага збудаваньнем [[Асуанскія дамбы|Асуанскай дамбы]], захаваньні муміі фараона [[Рамсэс II|Рамсэса II]], які апынуўся пад пагрозай пашкоджаньня грыбком&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1984 годзе Крыстыяна Дэрош-Ноблькур вядзе раскопкі ў Даліне Царыцаў. Зафіксавана і дасьледавана больш за 100 пахаваньняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Была адной з ініцыятараў і актыўнай удзельніцай арганізацыі і правядзеньня ў Люўры выставаў муміяў [[Тутанхамон|Тутанхамона]] ў 1967 годзе (каля 1,3 мільёна наведвальнікаў), [[Рамсэс II|Рамсэса II]] - у 1976 годзе і [[Аменхатэп III|Аменхатэпа III]] - у 1993 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;DESROCHES épouse NOBLECOURT Christiane, La France savante, https://cths.fr/an/savant.php?id=100759&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Узнагароды ==
У 1975 годзе К. Дэраш-Ноблькур была ўдастоеная прэстыжнага залатога мэдаля Нацыянальнага цэнтру навуковых дасьледаваньняў Францыі (CNRS). У студзені 2008 году ўзнагароджаная вышэйшай узнагародай Францыі - [[Вялі крыж Ордэну Ганаровага легіёну|Вялікім крыжом Ордэну Ганаровага легіёну]], а таксама:

•  Афіцэрка ордэну &quot;За заслугі&quot; (Францыя)

•  Мэдаль Супраціўленьня (Францыя)

•  Камандорка Ордэну Акадэмічных пальмаў

•  Камандорка Ордэну Мастацтваў і літаратуры

•  Кавалерка Ордэну Вызваленьня Эгіпту

•  Вялікі залаты мэдаль SEP (Таварыства заахвочваньня прагрэсу)

•  Вялікі срэбны мэдаль [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] і інш&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches Noblecourt, Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

За каштоўны ўнёсак у [[Эгіпталёгія|эгіпталёгію]] і выратаваньне старажытнаэгіпецкай спадчыны атрымала ад калегаў і журналістаў наступныя мянушкі: «вярхоўная сьвятарыня Рамсэса II» і «шаноўная дама Нілу»&lt;ref&gt;&lt;small&gt;André Larané, Christiane Desroches Noblecourt La ''«grande dame du Nil», Herodote.net, 2022-07-29,'' https://www.herodote.net/La_grande_dame_du_Nil_-article-1263.php&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Працы ==

• Le style égyptien, Larousse, coll. «Arts, Styles et Techniques», 1940.

• L'Art égyptien au Musée du Louvre, Paris, Librairie Floury, 1941.

• Tell-Edfou 1939. Fouilles franco-polonaises, III, IFAO, Le Caire, 1950 (у суаўтарстве).

• L'art égyptien, PUF, 1962.

• Toutânkhamon, vie et mort d'un pharaon, 1963.

• Peintures des tombeaux et des temples égyptiens, Paris, Flammarion, coll. «Le Grand art en livre de poche», 1962.

• Vie et mort d'un pharaon, Toutânkhamon, Paris, Hachette, 1963.

• Dieux et temples de Dakke en Nubie perdue, coll. «Archéologia no 1», novembre - décembre 1964.

• Toutânkhamon et son temps, Petit Palais, Paris, Paris, Réunion des Musées Nationaux, coll. «Archéologia no 15», 1967.

• Le petit temple d'Abou Simbel (2 vol.), Le Caire, 1968, (у суаўтарстве).

• Ramsès II le Grand, Exposition au Grand Palais, Paris, Presses artistiques, coll. «Archéologia = no 95», juin 1976, (у суаўтарстве).

• Le temps des pyramides, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1978 (у суаўтарстве).

• L'empire des conquérants, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1979 (у суаўтарстве).

• L'Égypte du crépuscule, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1980 (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Égypte 1880-1980, Le Caire, IFAO, 1981 (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Egypte, Exposition au Palais de Tokyo, Paris, coll. «Archéologia no 155», juin 1981.

• La momie de Ramsès II, Paris, Museum national d'histoire naturelle, 1985 (у суаўтарстве).

• Le grand Pharaon Ramsès II et son Temps, Montréal, Palais de la Civilisation Montréal, 1985.

• Les zélateurs de Mandoulis et les maîtres de Ballana et de Qustul, Le Caire, IFAO, coll. «Mélanges Gamal Eddin Mokhtar», 1985.

• La femme au temps des pharaons, Stock, 1986 et 2001, Prix Diane-Potier-Boès 1988.

• La Vallée des Reines retrouvera-t-elle sa splendeur passée?, Paris, coll. «Archéologia no 209», janvier 1986.

• Le réveil des Temples de Nubie, Paris, coll. «Archéologia no 300», avril 1990.

• La grande Nubiade ou le parcours d'une égyptologue, Paris, Stock, 1992, 538 p.

• La tombe de Nofrétari, Paris, coll. «Archéologia no 291», 1993.

• Le zodiaque de pharaon, coll. «Archéologia no 292», juillet-août 1993.

• À propos de la nouvelle tombe de la Vallée des Rois, Paris, coll. «Archéologia no 314», 1995, p. 4-6.

• Amours et fureurs de la lointaine, Stock, 1995.

• Ramsès II, la jeunesse d'un prince surdoué, Paris, coll. «Archéologia no 329», décembre 1996.

• Toutânkhamon, Pygmalion, 1999.

• Le secret des temples de la Nubie, Stock, 1999.

• Parlons de Ramsès, Paris, coll. «Archéologia no 354», mars 1999.

• La reine mystérieuse, Paris, Pygmalion, 2002, 501 p. 

• Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.

• Symboles de l'Égypte, Desclée de Brouwer, 2004.

• Le fabuleux héritage de l'Égypte, Télémaque, 2004.

• Le secret des découvertes, Télémaque, 2006.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 17 лістапада]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1913 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Францускія навукоўцы]]
[[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]]
[[Катэгорыя:Францускія грамадзкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Францускія эгіптолягі]]
[[Катэгорыя:Францускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Францускія антраполягі]]
[[Катэгорыя:Люўр]]
[[Катэгорыя:Удзельнік францускага Супраціўленьня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 2011 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі 23 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Эгіпталёгія]]
[[Катэгорыя:Францускія археолягі]]
[[Катэгорыя:Асобы Парыжу]]</text>
      <sha1>5og2p62rw92pnjs7h7pkaq13sjmwcno</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331677</id>
      <parentid>2331676</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T18:56:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16180" xml:space="preserve">'''Крыстыяна (Крыстына) Дэрош-Ноблькур''' ([[Француская мова|фр.]] ''Christiane Desroches Noblecourt'', 17 лістапада 1913, [[Парыж]], [[Францыя]] ― 23 чэрвеня 2011, Сэзан, [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[эгіпталягіня]], [[археалягіня]], [[пісьменьніца]], [[Прафэсар|прафэсарка]].  {{Навуковец|Імя=Крыстыяна Дэрош-Ноблькур|Арыгінал імя=фр. Christiane Desroches Noblecourt|Дата нараджэньня=17 лістапада 1913|Месца нараджэньня=Парыж, Францыя|Дата сьмерці=23 чэрвеня 2011|Месца сьмерці=Сэзан, Марна, Францыя|Грамадзянства=Францыя|Альма-матэр=Люўрская школа, Сарбона|Навуковая сфэра=Эгіпталёгія, гісторыя мастацтва, антрапалёгія, археалёгія|Месца працы=Люўр, Люўрская школа|Вядомая як=эгіпталягіня, археалягіня, змагарка супраціву, антрапалягіня}}

== Жыцьцяпіс ==

Крыстыяна Дэрош Ноблькур паходзіла зь вельмі адукаванай буржуазнай сям'і. Ейны [[бацька]], Люі Дэрош,  марыў пра кар'еру дыплямата, але па сямейных прычынах зрабіў кар'еру [[Юрыст|юрыста]] ў вышэйшай адміністрацыі. Ейная маці, Мадлен Ляпрэ, была адной зь першых [[Жанчына|жанчынаў]], якая атрымала навуковую ступень у [[Клясычная філялёгія|клясычнай філялёгіі]] ў [[Сарбона|Сарбоне]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З раньняга ўзросту захапілася посьпехамі вядомага ангельскага археоляга і эгіптоляга [[Говард Картэр|Говарда Картэра]], які зьдзейсьніў у 1922 годзе ў [[Даліна Цароў|Даліне Цароў]] каля [[Люксор (мугафаза)|Люксору]] адкрыцьцё [[Магільня|магільні]] [[Тутанхамон|Тутанхамона]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Навучалася ў Практычнай школе вышэйшых дасьледаваньняў ў Сарбоне і ў [[Луўрская школа|Люўрскай школе]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паступіла на працу ў адзьдзел эгіпецкіх старажытнасьцяў у [[Люўр|Люўры]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

К. Дэрош-Ноблькур стала першай жанчынай-чаліцай [[Францускі інстытут ўсходняй археалёгіі|Францускага інстытуту ўсходняй археалёгіі]] (фр. ''Institut Français d'Archéologie Orientale'') і першай жанчынай, якой у 1938 годзе было дазволена правядзеньне [[Археалягічныя раскопкі|археалягічных раскопак]] на берагах [[Ніл|Нілу]] ў раёне [[Эдфу]] і Дэйр эль-Мэдзіна. Таксама стала першай жанчынай, якая ў 1938-1939 гадах кіравала старажытнаэгіпецкімі раскопкамі ў Эдфу&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ўдзельнічала ў [[Рух супраціўленьня|руху супраціўленьня]]. Будучы ганаровай захавальніцай эгіпецкіх скарбаў [[Люўр|Люўру]], займалася таемным перамяшчэньнем іх у вольныя неакупаваныя раёны [[Францыя|Францыі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З 1937 па 1982 год прафэсарка у Люўрскай Школе  (курс эгіпецкай [[Эпіграфіка|эпіграфікі]], потым курс эгіпецкай археалёгіі)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1998 годзе па ейнай ініцыятыве ўсталявалі [[пірамідыён]] (камень пірамідальнай формы, які ўсталёўваўся на вяршынях эгіпецкіх пірамідаў) на [[Люксорскі абеліск|Люксорскім абеліску]] на плошчы Згоды ў Парыжы&lt;ref&gt;&lt;small&gt;«Christiane Desroches Noblecourt - La carrière d'une égyptologue», émission À voix nue sur France Culture, 28 juin 2011.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 2006 годзе ва ўзросьце 93 гадоў яна зноў задумвалася аб паездцы ў [[Эгіпет]] незважаючы на зламаную нагу і [[артроз]].

Памерла ў 2011 годзе ў [[Сэзан|Сэзане]], францускі дэпартамэнт [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]]. Пахаваная ў Мандмане-Манжыўру&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Навуковая дзейнасьць ==

К. Дэрош-Ноблькур — адна зь вядучых эгіптолягаў сьвету, генэральная інспэктарка і галоўная захавальніца музэяў Францыі. Працавала спэцыяльнай кансультанткай [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] ў Цэнтры дакумэнтацыі Старажытнага Эгіпту ў [[Каір|Каіры]], у арганізацыі якога прымала ўдзел. З самага пачатку ўдзельнічала ў Міжнароднай кампаніі ЮНЕСКА па ратаваньні помнікаў [[Нубія|Нубіі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Заснавальніца Франка-эгіпецкага цэнтру ў [[Карнак|Карнаку]], кіравала рэстаўрацыйнымі працамі ў [[Даліна Царыцаў|Даліне Царыцаў]] у Люксоры.

К. Дэраш-Ноблькур - аўтарка шматлікіх артыкулаў і кнігаў па [[Эгіпталёгія|эгіпталёгіі]], старажытнаэгіпецкаму мастацтву і гісторыі, вядомая таксама сваёй роляй у захаваньні нубійскіх храмаў ад затапленьня, выкліканага збудаваньнем [[Асуанскія дамбы|Асуанскай дамбы]], захаваньні муміі фараона [[Рамсэс II|Рамсэса II]], які апынуўся пад пагрозай пашкоджаньня грыбком&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1984 годзе Крыстыяна Дэрош-Ноблькур вядзе раскопкі ў Даліне Царыцаў. Зафіксавана і дасьледавана больш за 100 пахаваньняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Была адной з ініцыятараў і актыўнай удзельніцай арганізацыі і правядзеньня ў Люўры выставаў муміяў [[Тутанхамон|Тутанхамона]] ў 1967 годзе (каля 1,3 мільёна наведвальнікаў), [[Рамсэс II|Рамсэса II]] - у 1976 годзе і [[Аменхатэп III|Аменхатэпа III]] - у 1993 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;DESROCHES épouse NOBLECOURT Christiane, La France savante, https://cths.fr/an/savant.php?id=100759&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Узнагароды ==
У 1975 годзе К. Дэраш-Ноблькур была ўдастоеная прэстыжнага залатога мэдаля Нацыянальнага цэнтру навуковых дасьледаваньняў Францыі (CNRS). У студзені 2008 году ўзнагароджаная вышэйшай узнагародай Францыі - [[Вялі крыж Ордэну Ганаровага легіёну|Вялікім крыжом Ордэну Ганаровага легіёну]], а таксама:

•  Афіцэрка ордэну &quot;За заслугі&quot; (Францыя)

•  Мэдаль Супраціўленьня (Францыя)

•  Камандорка Ордэну Акадэмічных пальмаў

•  Камандорка Ордэну Мастацтваў і літаратуры

•  Кавалерка Ордэну Вызваленьня Эгіпту

•  Вялікі залаты мэдаль SEP (Таварыства заахвочваньня прагрэсу)

•  Вялікі срэбны мэдаль [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] і інш&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches Noblecourt, Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

За каштоўны ўнёсак у [[Эгіпталёгія|эгіпталёгію]] і выратаваньне старажытнаэгіпецкай спадчыны атрымала ад калегаў і журналістаў наступныя мянушкі: «вярхоўная сьвятарыня Рамсэса II» і «шаноўная дама Нілу»&lt;ref&gt;&lt;small&gt;André Larané, Christiane Desroches Noblecourt La ''«grande dame du Nil», Herodote.net, 2022-07-29,'' https://www.herodote.net/La_grande_dame_du_Nil_-article-1263.php&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Працы ==

• Le style égyptien, Larousse, coll. «Arts, Styles et Techniques», 1940.

• L'Art égyptien au Musée du Louvre, Paris, Librairie Floury, 1941.

• Tell-Edfou 1939. Fouilles franco-polonaises, III, IFAO, Le Caire, 1950 (у суаўтарстве).

• L'art égyptien, PUF, 1962.

• Toutânkhamon, vie et mort d'un pharaon, 1963.

• Peintures des tombeaux et des temples égyptiens, Paris, Flammarion, coll. «Le Grand art en livre de poche», 1962.

• Vie et mort d'un pharaon, Toutânkhamon, Paris, Hachette, 1963.

• Dieux et temples de Dakke en Nubie perdue, coll. «Archéologia no 1», novembre - décembre 1964.

• Toutânkhamon et son temps, Petit Palais, Paris, Paris, Réunion des Musées Nationaux, coll. «Archéologia no 15», 1967.

• Le petit temple d'Abou Simbel (2 vol.), Le Caire, 1968, (у суаўтарстве).

• Ramsès II le Grand, Exposition au Grand Palais, Paris, Presses artistiques, coll. «Archéologia = no 95», juin 1976, (у суаўтарстве).

• Le temps des pyramides, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1978 (у суаўтарстве).

• L'empire des conquérants, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1979 (у суаўтарстве).

• L'Égypte du crépuscule, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1980 (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Égypte 1880-1980, Le Caire, IFAO, 1981 (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Egypte, Exposition au Palais de Tokyo, Paris, coll. «Archéologia no 155», juin 1981.

• La momie de Ramsès II, Paris, Museum national d'histoire naturelle, 1985 (у суаўтарстве).

• Le grand Pharaon Ramsès II et son Temps, Montréal, Palais de la Civilisation Montréal, 1985.

• Les zélateurs de Mandoulis et les maîtres de Ballana et de Qustul, Le Caire, IFAO, coll. «Mélanges Gamal Eddin Mokhtar», 1985.

• La femme au temps des pharaons, Stock, 1986 et 2001, Prix Diane-Potier-Boès 1988.

• La Vallée des Reines retrouvera-t-elle sa splendeur passée?, Paris, coll. «Archéologia no 209», janvier 1986.

• Le réveil des Temples de Nubie, Paris, coll. «Archéologia no 300», avril 1990.

• La grande Nubiade ou le parcours d'une égyptologue, Paris, Stock, 1992, 538 p.

• La tombe de Nofrétari, Paris, coll. «Archéologia no 291», 1993.

• Le zodiaque de pharaon, coll. «Archéologia no 292», juillet-août 1993.

• À propos de la nouvelle tombe de la Vallée des Rois, Paris, coll. «Archéologia no 314», 1995, p. 4-6.

• Amours et fureurs de la lointaine, Stock, 1995.

• Ramsès II, la jeunesse d'un prince surdoué, Paris, coll. «Archéologia no 329», décembre 1996.

• Toutânkhamon, Pygmalion, 1999.

• Le secret des temples de la Nubie, Stock, 1999.

• Parlons de Ramsès, Paris, coll. «Archéologia no 354», mars 1999.

• La reine mystérieuse, Paris, Pygmalion, 2002, 501 p. 

• Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.

• Symboles de l'Égypte, Desclée de Brouwer, 2004.

• Le fabuleux héritage de l'Égypte, Télémaque, 2004.

• Le secret des découvertes, Télémaque, 2006.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 17 лістапада]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1913 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Францускія навукоўцы]]
[[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]]
[[Катэгорыя:Францускія грамадзкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Францускія эгіптолягі]]
[[Катэгорыя:Францускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Францускія антраполягі]]
[[Катэгорыя:Люўр]]
[[Катэгорыя:Удзельнік францускага Супраціўленьня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 2011 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі 23 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Эгіпталёгія]]
[[Катэгорыя:Францускія археолягі]]
[[Катэгорыя:Асобы Парыжу]]</text>
      <sha1>tjxfd717ckwqjf49qemfhpm076ucfh1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331678</id>
      <parentid>2331677</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T19:00:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Дададзеная катэгорыя</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16178" xml:space="preserve">'''Крыстыяна (Крыстына) Дэрош-Ноблькур''' ([[Француская мова|фр.]] ''Christiane Desroches Noblecourt'', 17 лістапада 1913, [[Парыж]], [[Францыя]] ― 23 чэрвеня 2011, Сэзан, [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[эгіпталягіня]], [[археалягіня]], [[пісьменьніца]], [[Прафэсар|прафэсарка]].  {{Навуковец|Імя=Крыстыяна Дэрош-Ноблькур|Арыгінал імя=фр. Christiane Desroches Noblecourt|Дата нараджэньня=17 лістапада 1913|Месца нараджэньня=Парыж, Францыя|Дата сьмерці=23 чэрвеня 2011|Месца сьмерці=Сэзан, Марна, Францыя|Грамадзянства=Францыя|Альма-матэр=Люўрская школа, Сарбона|Навуковая сфэра=Эгіпталёгія, гісторыя мастацтва, антрапалёгія, археалёгія|Месца працы=Люўр, Люўрская школа|Вядомая як=эгіпталягіня, археалягіня, змагарка супраціву, антрапалягіня}}

== Жыцьцяпіс ==

Крыстыяна Дэрош Ноблькур паходзіла зь вельмі адукаванай буржуазнай сям'і. Ейны [[бацька]], Люі Дэрош,  марыў пра кар'еру дыплямата, але па сямейных прычынах зрабіў кар'еру [[Юрыст|юрыста]] ў вышэйшай адміністрацыі. Ейная маці, Мадлен Ляпрэ, была адной зь першых [[Жанчына|жанчынаў]], якая атрымала навуковую ступень у [[Клясычная філялёгія|клясычнай філялёгіі]] ў [[Сарбона|Сарбоне]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З раньняга ўзросту захапілася посьпехамі вядомага ангельскага археоляга і эгіптоляга [[Говард Картэр|Говарда Картэра]], які зьдзейсьніў у 1922 годзе ў [[Даліна Цароў|Даліне Цароў]] каля [[Люксор (мугафаза)|Люксору]] адкрыцьцё [[Магільня|магільні]] [[Тутанхамон|Тутанхамона]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Навучалася ў Практычнай школе вышэйшых дасьледаваньняў ў Сарбоне і ў [[Луўрская школа|Люўрскай школе]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паступіла на працу ў адзьдзел эгіпецкіх старажытнасьцяў у [[Люўр|Люўры]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

К. Дэрош-Ноблькур стала першай жанчынай-чаліцай [[Францускі інстытут ўсходняй археалёгіі|Францускага інстытуту ўсходняй археалёгіі]] (фр. ''Institut Français d'Archéologie Orientale'') і першай жанчынай, якой у 1938 годзе было дазволена правядзеньне [[Археалягічныя раскопкі|археалягічных раскопак]] на берагах [[Ніл|Нілу]] ў раёне [[Эдфу]] і Дэйр эль-Мэдзіна. Таксама стала першай жанчынай, якая ў 1938-1939 гадах кіравала старажытнаэгіпецкімі раскопкамі ў Эдфу&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ўдзельнічала ў [[Рух супраціўленьня|руху супраціўленьня]]. Будучы ганаровай захавальніцай эгіпецкіх скарбаў [[Люўр|Люўру]], займалася таемным перамяшчэньнем іх у вольныя неакупаваныя раёны [[Францыя|Францыі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З 1937 па 1982 год прафэсарка у Люўрскай Школе  (курс эгіпецкай [[Эпіграфіка|эпіграфікі]], потым курс эгіпецкай археалёгіі)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1998 годзе па ейнай ініцыятыве ўсталявалі [[пірамідыён]] (камень пірамідальнай формы, які ўсталёўваўся на вяршынях эгіпецкіх пірамідаў) на [[Люксорскі абеліск|Люксорскім абеліску]] на плошчы Згоды ў Парыжы&lt;ref&gt;&lt;small&gt;«Christiane Desroches Noblecourt - La carrière d'une égyptologue», émission À voix nue sur France Culture, 28 juin 2011.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 2006 годзе ва ўзросьце 93 гадоў яна зноў задумвалася аб паездцы ў [[Эгіпет]] незважаючы на зламаную нагу і [[артроз]].

Памерла ў 2011 годзе ў [[Сэзан|Сэзане]], францускі дэпартамэнт [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]]. Пахаваная ў Мандмане-Манжыўру&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Навуковая дзейнасьць ==

К. Дэрош-Ноблькур — адна зь вядучых эгіптолягаў сьвету, генэральная інспэктарка і галоўная захавальніца музэяў Францыі. Працавала спэцыяльнай кансультанткай [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] ў Цэнтры дакумэнтацыі Старажытнага Эгіпту ў [[Каір|Каіры]], у арганізацыі якога прымала ўдзел. З самага пачатку ўдзельнічала ў Міжнароднай кампаніі ЮНЕСКА па ратаваньні помнікаў [[Нубія|Нубіі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Заснавальніца Франка-эгіпецкага цэнтру ў [[Карнак|Карнаку]], кіравала рэстаўрацыйнымі працамі ў [[Даліна Царыцаў|Даліне Царыцаў]] у Люксоры.

К. Дэраш-Ноблькур - аўтарка шматлікіх артыкулаў і кнігаў па [[Эгіпталёгія|эгіпталёгіі]], старажытнаэгіпецкаму мастацтву і гісторыі, вядомая таксама сваёй роляй у захаваньні нубійскіх храмаў ад затапленьня, выкліканага збудаваньнем [[Асуанскія дамбы|Асуанскай дамбы]], захаваньні муміі фараона [[Рамсэс II|Рамсэса II]], які апынуўся пад пагрозай пашкоджаньня грыбком&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1984 годзе Крыстыяна Дэрош-Ноблькур вядзе раскопкі ў Даліне Царыцаў. Зафіксавана і дасьледавана больш за 100 пахаваньняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Была адной з ініцыятараў і актыўнай удзельніцай арганізацыі і правядзеньня ў Люўры выставаў муміяў [[Тутанхамон|Тутанхамона]] ў 1967 годзе (каля 1,3 мільёна наведвальнікаў), [[Рамсэс II|Рамсэса II]] - у 1976 годзе і [[Аменхатэп III|Аменхатэпа III]] - у 1993 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;DESROCHES épouse NOBLECOURT Christiane, La France savante, https://cths.fr/an/savant.php?id=100759&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Узнагароды ==
У 1975 годзе К. Дэраш-Ноблькур была ўдастоеная прэстыжнага залатога мэдаля Нацыянальнага цэнтру навуковых дасьледаваньняў Францыі (CNRS). У студзені 2008 году ўзнагароджаная вышэйшай узнагародай Францыі - [[Вялі крыж Ордэну Ганаровага легіёну|Вялікім крыжом Ордэну Ганаровага легіёну]], а таксама:

•  Афіцэрка ордэну &quot;За заслугі&quot; (Францыя)

•  Мэдаль Супраціўленьня (Францыя)

•  Камандорка Ордэну Акадэмічных пальмаў

•  Камандорка Ордэну Мастацтваў і літаратуры

•  Кавалерка Ордэну Вызваленьня Эгіпту

•  Вялікі залаты мэдаль SEP (Таварыства заахвочваньня прагрэсу)

•  Вялікі срэбны мэдаль [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] і інш&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches Noblecourt, Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

За каштоўны ўнёсак у [[Эгіпталёгія|эгіпталёгію]] і выратаваньне старажытнаэгіпецкай спадчыны атрымала ад калегаў і журналістаў наступныя мянушкі: «вярхоўная сьвятарыня Рамсэса II» і «шаноўная дама Нілу»&lt;ref&gt;&lt;small&gt;André Larané, Christiane Desroches Noblecourt La ''«grande dame du Nil», Herodote.net, 2022-07-29,'' https://www.herodote.net/La_grande_dame_du_Nil_-article-1263.php&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Працы ==

• Le style égyptien, Larousse, coll. «Arts, Styles et Techniques», 1940.

• L'Art égyptien au Musée du Louvre, Paris, Librairie Floury, 1941.

• Tell-Edfou 1939. Fouilles franco-polonaises, III, IFAO, Le Caire, 1950 (у суаўтарстве).

• L'art égyptien, PUF, 1962.

• Toutânkhamon, vie et mort d'un pharaon, 1963.

• Peintures des tombeaux et des temples égyptiens, Paris, Flammarion, coll. «Le Grand art en livre de poche», 1962.

• Vie et mort d'un pharaon, Toutânkhamon, Paris, Hachette, 1963.

• Dieux et temples de Dakke en Nubie perdue, coll. «Archéologia no 1», novembre - décembre 1964.

• Toutânkhamon et son temps, Petit Palais, Paris, Paris, Réunion des Musées Nationaux, coll. «Archéologia no 15», 1967.

• Le petit temple d'Abou Simbel (2 vol.), Le Caire, 1968, (у суаўтарстве).

• Ramsès II le Grand, Exposition au Grand Palais, Paris, Presses artistiques, coll. «Archéologia = no 95», juin 1976, (у суаўтарстве).

• Le temps des pyramides, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1978 (у суаўтарстве).

• L'empire des conquérants, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1979 (у суаўтарстве).

• L'Égypte du crépuscule, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1980 (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Égypte 1880-1980, Le Caire, IFAO, 1981 (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Egypte, Exposition au Palais de Tokyo, Paris, coll. «Archéologia no 155», juin 1981.

• La momie de Ramsès II, Paris, Museum national d'histoire naturelle, 1985 (у суаўтарстве).

• Le grand Pharaon Ramsès II et son Temps, Montréal, Palais de la Civilisation Montréal, 1985.

• Les zélateurs de Mandoulis et les maîtres de Ballana et de Qustul, Le Caire, IFAO, coll. «Mélanges Gamal Eddin Mokhtar», 1985.

• La femme au temps des pharaons, Stock, 1986 et 2001, Prix Diane-Potier-Boès 1988.

• La Vallée des Reines retrouvera-t-elle sa splendeur passée?, Paris, coll. «Archéologia no 209», janvier 1986.

• Le réveil des Temples de Nubie, Paris, coll. «Archéologia no 300», avril 1990.

• La grande Nubiade ou le parcours d'une égyptologue, Paris, Stock, 1992, 538 p.

• La tombe de Nofrétari, Paris, coll. «Archéologia no 291», 1993.

• Le zodiaque de pharaon, coll. «Archéologia no 292», juillet-août 1993.

• À propos de la nouvelle tombe de la Vallée des Rois, Paris, coll. «Archéologia no 314», 1995, p. 4-6.

• Amours et fureurs de la lointaine, Stock, 1995.

• Ramsès II, la jeunesse d'un prince surdoué, Paris, coll. «Archéologia no 329», décembre 1996.

• Toutânkhamon, Pygmalion, 1999.

• Le secret des temples de la Nubie, Stock, 1999.

• Parlons de Ramsès, Paris, coll. «Archéologia no 354», mars 1999.

• La reine mystérieuse, Paris, Pygmalion, 2002, 501 p. 

• Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.

• Symboles de l'Égypte, Desclée de Brouwer, 2004.

• Le fabuleux héritage de l'Égypte, Télémaque, 2004.

• Le secret des découvertes, Télémaque, 2006.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 17 лістапада]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1913 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Францускія навукоўцы]]
[[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]]
[[Катэгорыя:Францускія грамадзкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Францускія эгіптолягі]]
[[Катэгорыя:Францускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Францускія антраполягі]]
[[Катэгорыя:Люўр]]
[[Катэгорыя:Удзельнік францускага Супраціўленьня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 2011 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі 23 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Францускія археолягі]]
[[Катэгорыя:Асобы Парыжу]]
[[Катэгорыя:Эгіптолягі]]</text>
      <sha1>h3ceddsdexabjoni37ulv5eb334pqcl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331706</id>
      <parentid>2331678</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T10:43:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16224" xml:space="preserve">'''Крыстыяна (Крыстына) Дэрош-Ноблькур''' ([[Француская мова|фр.]] ''Christiane Desroches Noblecourt'', 17 лістапада 1913, [[Парыж]], [[Францыя]] ― 23 чэрвеня 2011, Сэзан, [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]], [[Францыя]]) ― [[Французы|француская]] [[эгіпталягіня]], [[археалягіня]], [[пісьменьніца]], [[Прафэсар|прафэсарка]].  {{Навуковец|Імя=Крыстыяна Дэрош-Ноблькур|Арыгінал імя=фр. Christiane Desroches Noblecourt|Дата нараджэньня=17 лістапада 1913|Месца нараджэньня=Парыж, Францыя|Дата сьмерці=23 чэрвеня 2011|Месца сьмерці=Сэзан, Марна, Францыя|Грамадзянства=Францыя|Альма-матэр=Люўрская школа, Сарбона|Навуковая сфэра=Эгіпталёгія, гісторыя мастацтва, антрапалёгія, археалёгія|Месца працы=Люўр, Люўрская школа|Вядомая як=эгіпталягіня, археалягіня, змагарка супраціву, антрапалягіня}}

== Жыцьцяпіс ==

Крыстыяна Дэрош Ноблькур паходзіла зь вельмі адукаванай буржуазнай сям'і. Ейны [[бацька]], Люі Дэрош,  марыў пра кар'еру дыплямата, але па сямейных прычынах зрабіў кар'еру [[Юрыст|юрыста]] ў вышэйшай адміністрацыі. Ейная маці, Мадлен Ляпрэ, была адной зь першых [[Жанчына|жанчынаў]], якая атрымала навуковую ступень у [[Клясычная філялёгія|клясычнай філялёгіі]] ў [[Сарбона|Сарбоне]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З раньняга ўзросту захапілася посьпехамі вядомага ангельскага археоляга і эгіптоляга [[Говард Картэр|Говарда Картэра]], які зьдзейсьніў у 1922 годзе ў [[Даліна Цароў|Даліне Цароў]] каля [[Люксор (мугафаза)|Люксору]] адкрыцьцё [[Магільня|магільні]] [[Тутанхамон|Тутанхамона]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Навучалася ў Практычнай школе вышэйшых дасьледаваньняў ў Сарбоне і ў [[Луўрская школа|Люўрскай школе]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Паступіла на працу ў адзьдзел эгіпецкіх старажытнасьцяў у [[Люўр|Люўры]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jean-Gabriel Leturcq, Christiane Desroches Noblecourt: Dictionnaire des orientalistes de langue française, http://lodel.ehess.fr/dictionnairedesorientalistes/document.php?id=255&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

К. Дэрош-Ноблькур стала першай жанчынай-чаліцай [[Францускі інстытут ўсходняй археалёгіі|Францускага інстытуту ўсходняй археалёгіі]] (фр. ''Institut Français d'Archéologie Orientale'') і першай жанчынай, якой у 1938 годзе было дазволена правядзеньне [[Археалягічныя раскопкі|археалягічных раскопак]] на берагах [[Ніл|Нілу]] ў раёне [[Эдфу]] і Дэйр эль-Мэдзіна. Таксама стала першай жанчынай, якая ў 1938-1939 гадах кіравала старажытнаэгіпецкімі раскопкамі ў Эдфу&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Падчас [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ўдзельнічала ў [[Рух супраціўленьня|руху супраціўленьня]]. Будучы ганаровай захавальніцай эгіпецкіх скарбаў [[Люўр|Люўру]], займалася таемным перамяшчэньнем іх у вольныя неакупаваныя раёны [[Францыя|Францыі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

З 1937 па 1982 год прафэсарка у Люўрскай Школе  (курс эгіпецкай [[Эпіграфіка|эпіграфікі]], потым курс эгіпецкай археалёгіі)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Andreu-Lanoë Guillemette, «Christiane Desroches Noblecourt, 1913-2011», BIFAO, 111, 2011, p. 1-12. - Claude Vandersleyen, La femme dans les civilisations orientales, AoB, 15, 2001, p. XVII-XX.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1998 годзе па ейнай ініцыятыве ўсталявалі [[пірамідыён]] (камень пірамідальнай формы, які ўсталёўваўся на вяршынях эгіпецкіх пірамідаў) на [[Люксорскі абеліск|Люксорскім абеліску]] на плошчы Згоды ў Парыжы&lt;ref&gt;&lt;small&gt;«Christiane Desroches Noblecourt - La carrière d'une égyptologue», émission À voix nue sur France Culture, 28 juin 2011.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 2006 годзе ва ўзросьце 93 гадоў яна зноў задумвалася аб паездцы ў [[Эгіпет]] незважаючы на зламаную нагу і [[артроз]].

Памерла ў 2011 годзе ў [[Сэзан|Сэзане]], францускі дэпартамэнт [[Марна (дэпартамэнт)|Марна]]. Пахаваная ў Мандмане-Манжыўру&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Навуковая дзейнасьць ==

К. Дэрош-Ноблькур — адна зь вядучых эгіптолягаў сьвету, генэральная інспэктарка і галоўная захавальніца музэяў Францыі. Працавала спэцыяльнай кансультанткай [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] ў Цэнтры дакумэнтацыі Старажытнага Эгіпту ў [[Каір|Каіры]], у арганізацыі якога прымала ўдзел. З самага пачатку ўдзельнічала ў Міжнароднай кампаніі ЮНЕСКА па ратаваньні помнікаў [[Нубія|Нубіі]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Заснавальніца Франка-эгіпецкага цэнтру ў [[Карнак|Карнаку]], кіравала рэстаўрацыйнымі працамі ў [[Даліна Царыцаў|Даліне Царыцаў]] у Люксоры.

К. Дэраш-Ноблькур - аўтарка шматлікіх артыкулаў і кнігаў па [[Эгіпталёгія|эгіпталёгіі]], старажытнаэгіпецкаму мастацтву і гісторыі, вядомая таксама сваёй роляй у захаваньні нубійскіх храмаў ад затапленьня, выкліканага збудаваньнем [[Асуанскія дамбы|Асуанскай дамбы]], захаваньні муміі фараона [[Рамсэс II|Рамсэса II]], які апынуўся пад пагрозай пашкоджаньня грыбком&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches-Noblecourt, première femme égyptologue, est morte, Le Monde, 24 juin 2011, https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2011/06/24/christiane-desroches-noblecourt-premiere-femme-egyptologue-est-morte_1540771_3382.html&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

У 1984 годзе Крыстыяна Дэрош-Ноблькур вядзе раскопкі ў Даліне Царыцаў. Зафіксавана і дасьледавана больш за 100 пахаваньняў&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Albert Mathieu, Christiane Desroches Noblecourt, une femme de tête, une femme de cœur, slnd [2011], 16 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Была адной з ініцыятараў і актыўнай удзельніцай арганізацыі і правядзеньня ў Люўры выставаў муміяў [[Тутанхамон|Тутанхамона]] ў 1967 годзе (каля 1,3 мільёна наведвальнікаў), [[Рамсэс II|Рамсэса II]] - у 1976 годзе і [[Аменхатэп III|Аменхатэпа III]] - у 1993 годзе&lt;ref&gt;&lt;small&gt;DESROCHES épouse NOBLECOURT Christiane, La France savante, https://cths.fr/an/savant.php?id=100759&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Узнагароды ==
У 1975 годзе К. Дэраш-Ноблькур была ўдастоеная прэстыжнага залатога мэдаля Нацыянальнага цэнтру навуковых дасьледаваньняў Францыі (CNRS). У студзені 2008 году ўзнагароджаная вышэйшай узнагародай Францыі - [[Вялі крыж Ордэну Ганаровага легіёну|Вялікім крыжом Ордэну Ганаровага легіёну]], а таксама:

•  Афіцэрка ордэну &quot;За заслугі&quot; (Францыя)

•  Мэдаль Супраціўленьня (Францыя)

•  Камандорка Ордэну Акадэмічных пальмаў

•  Камандорка Ордэну Мастацтваў і літаратуры

•  Кавалерка Ордэну Вызваленьня Эгіпту

•  Вялікі залаты мэдаль SEP (Таварыства заахвочваньня прагрэсу)

•  Вялікі срэбны мэдаль [[ЮНЭСКА|ЮНЕСКА]] і інш&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches Noblecourt, Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

За каштоўны ўнёсак у [[Эгіпталёгія|эгіпталёгію]] і выратаваньне старажытнаэгіпецкай спадчыны атрымала ад калегаў і журналістаў наступныя мянушкі: «вярхоўная сьвятарыня Рамсэса II» і «шаноўная дама Нілу»&lt;ref&gt;&lt;small&gt;André Larané, Christiane Desroches Noblecourt La ''«grande dame du Nil», Herodote.net, 2022-07-29,'' https://www.herodote.net/La_grande_dame_du_Nil_-article-1263.php&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Працы ==

• Le style égyptien, Larousse, coll. «Arts, Styles et Techniques», 1940.

• L'Art égyptien au Musée du Louvre, Paris, Librairie Floury, 1941.

• Tell-Edfou 1939. Fouilles franco-polonaises, III, IFAO, Le Caire, 1950 (у суаўтарстве).

• L'art égyptien, PUF, 1962.

• Toutânkhamon, vie et mort d'un pharaon, 1963.

• Peintures des tombeaux et des temples égyptiens, Paris, Flammarion, coll. «Le Grand art en livre de poche», 1962.

• Vie et mort d'un pharaon, Toutânkhamon, Paris, Hachette, 1963.

• Dieux et temples de Dakke en Nubie perdue, coll. «Archéologia no 1», novembre - décembre 1964.

• Toutânkhamon et son temps, Petit Palais, Paris, Paris, Réunion des Musées Nationaux, coll. «Archéologia no 15», 1967.

• Le petit temple d'Abou Simbel (2 vol.), Le Caire, 1968, (у суаўтарстве).

• Ramsès II le Grand, Exposition au Grand Palais, Paris, Presses artistiques, coll. «Archéologia = no 95», juin 1976, (у суаўтарстве).

• Le temps des pyramides, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1978 (у суаўтарстве).

• L'empire des conquérants, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1979 (у суаўтарстве).

• L'Égypte du crépuscule, Paris, Gallimard, coll. «L'univers des formes», 1980 (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Égypte 1880-1980, Le Caire, IFAO, 1981 (у суаўтарстве).

• Un siècle de fouilles françaises en Egypte, Exposition au Palais de Tokyo, Paris, coll. «Archéologia no 155», juin 1981.

• La momie de Ramsès II, Paris, Museum national d'histoire naturelle, 1985 (у суаўтарстве).

• Le grand Pharaon Ramsès II et son Temps, Montréal, Palais de la Civilisation Montréal, 1985.

• Les zélateurs de Mandoulis et les maîtres de Ballana et de Qustul, Le Caire, IFAO, coll. «Mélanges Gamal Eddin Mokhtar», 1985.

• La femme au temps des pharaons, Stock, 1986 et 2001, Prix Diane-Potier-Boès 1988.

• La Vallée des Reines retrouvera-t-elle sa splendeur passée?, Paris, coll. «Archéologia no 209», janvier 1986.

• Le réveil des Temples de Nubie, Paris, coll. «Archéologia no 300», avril 1990.

• La grande Nubiade ou le parcours d'une égyptologue, Paris, Stock, 1992, 538 p.

• La tombe de Nofrétari, Paris, coll. «Archéologia no 291», 1993.

• Le zodiaque de pharaon, coll. «Archéologia no 292», juillet-août 1993.

• À propos de la nouvelle tombe de la Vallée des Rois, Paris, coll. «Archéologia no 314», 1995, p. 4-6.

• Amours et fureurs de la lointaine, Stock, 1995.

• Ramsès II, la jeunesse d'un prince surdoué, Paris, coll. «Archéologia no 329», décembre 1996.

• Toutânkhamon, Pygmalion, 1999.

• Le secret des temples de la Nubie, Stock, 1999.

• Parlons de Ramsès, Paris, coll. «Archéologia no 354», mars 1999.

• La reine mystérieuse, Paris, Pygmalion, 2002, 501 p. 

• Sous le regard des dieux, Albin Michel, 2003.

• Symboles de l'Égypte, Desclée de Brouwer, 2004.

• Le fabuleux héritage de l'Égypte, Télémaque, 2004.

• Le secret des découvertes, Télémaque, 2006.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 17 лістапада]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1913 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Парыжы]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Францускія навукоўцы]]
[[Катэгорыя:Францускія пісьменьніцы]]
[[Катэгорыя:Францускія грамадзкія дзеячы]]
[[Катэгорыя:Францускія эгіптолягі]]
[[Катэгорыя:Францускія гісторыкі]]
[[Катэгорыя:Францускія антраполягі]]
[[Катэгорыя:Люўр]]
[[Катэгорыя:Удзельнік францускага Супраціўленьня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Францыі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 2011 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі 23 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Францускія археолягі]]
[[Катэгорыя:Асобы Парыжу]]
[[Катэгорыя:Эгіптолягі]]
[[Катэгорыя:Эгіпталёгія]]</text>
      <sha1>qgilhl3fieypgw8uwybjsmaxw5wolsd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Тэлевяршыня</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258228</id>
    <revision>
      <id>2331679</id>
      <timestamp>2022-08-07T19:05:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>+Пачатак</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="86469" xml:space="preserve">{{Прэмія
|назва                    = «Тэлевяршыня»
|выява                    = 
|памер                    = 
|апісаньне выявы          = 
|альтэрнатыўны тэкст      = 
|колер                    = 
|апісаньне                = 
|арганізатар              = [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]]
|вядучы                   = [[Аляксандар Яфрэмаў]]
|дата                     = 27 траўня 2022
|месца                    = [[Менск]]
|краіна                   = [[Беларусь]]
|узнагарода               = [[бронза]]вая статуэтка з [[дыямэнт]]ам
|год                      = 2005
|год2                     = 
|уладальнік               = [[Белтэлерадыёкампанія]] (2022)
|сайт                     = 
|сеткі                    = «[[Беларусь 1]]» (2022)
|працягласьць             = 1,5 гадзіны
|рэйтынг                  = 
|папярэдняя               = «[[Тэлевяршыня-2017]]»
|асноўны артыкул          = 
|наступная                = 
}}
'''«Тэлевяршыня»''' — нацыянальны тэлевізійны [[конкурс]] Беларусі, які [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] ладзіць зь 2005 году.

Трыма сузаснавальнікамі конкурсу разам зь Міністэрствам інфармацыі выступалі [[Белтэлерадыёкампанія]], «[[Другі нацыянальны канал]]» і «[[Сталічнае тэлебачаньне]]», якія па чарзе ладзілі ўзнагароджаньне. Зь 2022 году прадугледзілі правядзеньне конкурсу аднойчы на 2 гады. Лік намінацыяў скарацілі да 22-х. Узнагародай у кожнай намінацыі служыла [[бронза]]вая статуэтка вагой 1,5 кг, аздобленая [[дыямэнт]]ам.

== Ладжаньне ==
Паводле 3-га артыкула Палажэньня аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня» 2004 году, заснавальнікамі адкрытага конкурсу былі [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] і [[Белтэлерадыёкампанія]], ЗАТ «[[Другі нацыянальны канал]]» і ЗАТ «[[Сталічнае тэлебачаньне]]». Згодна зь 5-м артыкулам задачамі конкурсу былі: спрыяньне разьвіцьцю айчыннага тэлевяшчаньня, утварэньне паўнавартаснай весткавай прасторы Беларусі, павышэньне прафэсійнага ўзроўню [[апэратар]]аў, [[журналіст]]аў і [[рэжысэр]]аў, занятых у вытворчасьці тэлеперадачаў. У 6-м артыкуле прадугледжвалася, што з прадстаўнікоў заснавальнікаў, якія і фінансавалі конкурс, утваралі арганізацыйны камітэт. Згодна зь 7-м артыкулам Палажэньня міністар інфармацыі Беларусі зацьвярджаў асабовы склад аргкамітэту сваім загадам. Паводле 8-га артыкула, аргкамітэт: 1) утвараў журы і працоўны орган для ладжаньня конкурсу, 2) вызначаў парадак ладжаньня і весткавай падтрымкі, [[спонсар]]скага ўдзелу і асьвятленьня конкурсу ў [[Сродак масавай інфармацыі|сродках масавай інфармацыі]]; 3) зацьвярджаў лік і найменьні намінацыяў; 4) складаў [[каштарыс]] выдаткаў конкурсу для падачы на ўхвалу заснавальнікамі&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

Паводле Інструкцыі аб парадку правядзеньня Нацыянальнага тэлевізійнага конкурсу «Телевяршыня» 2022 году, конкурс сталі праводзіць прынамсі аднойчы на 2 гады&lt;ref name=&quot;л&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=[[Уладзімер Пярцоў]]|загаловак=Пастанова Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь ад 27 красавіка 2022 году № 10 «Аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня»|спасылка=https://pravo.by/document/?guid=12551&amp;p0=W22238069|выдавец=[[Нацыянальны прававы партал Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=14 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Журы ===
Паводле Інструкцыі аб парадку правядзеньня конкурсу «Телевяршыня» 2022 году, [[журы]] ацэньвала пададзеныя тэлеперадачы, вызначала пераможцаў і брало ўдзел ва ўзнагароджаньні. Журы складалася са старшыні і ягонага намесьніка, сакратара і іншых сябраў. Паседжаньні журы лічыліся правамоцнымі пры ўдзеле 2/3 сябраў. Тэлеперадачы ацэньвалі паводле 10-бальнай сыстэмы на адпаведнасьць намінацыі і поўнасьць раскрыцьця прадмету, якаснасьць візуалізацыі і адпаведнасьць задачам. Пры аналітычным і інфармацыйным [[жанр]]ы пад увагу бралі інфарматыўнасьць і празрыстасьць, арыгінальнасьць і дакладнасьць. Пры іншым жанры ўлічвалі вобразнасьць, арыгінальнасьць і згоднасьць з прадметам. Рашэньні прымалі адкрытым галасаваньнем больш як паловай галасоў ад прысутных на паседжаньні сябраў. Таксама журы мела права вызначаць да 5 адмысловых узнагародаў. Пераможцаў вызначалі за 15 дзён да ўзнагароджаньня&lt;ref name=&quot;л&quot;/&gt;.

== Умовы ўдзелу ==
Паводле 11-га артыкула Палажэньня аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня» 2004 году, да ўдзелу ў конкурсе дапускалі айчынныя тэлеперадачы мясцовых і агульнакраёвых вытворцаў тэлевяшчаньня Беларусі. Згодна з 12-м артыкулам Палажэньня, да [[20 студзеня]] прымалі тэлеперадачы, якія выйшлі ў этэр за папярэдні год. У 3-м артыкуле прадугледжвалася, што кожную конкурсную праграму маглі прадставіць толькі ў адной намінацыі. Пры гэтым, удзельнікі маглі вылучаць перадачы ў кожную намінацыю без абмежаваньняў. Паводле 14-га артыкула, перадачы на замежных мовах мелі падаваць з [[Субтытры|субтытрамі]] або сынхронным [[пераклад]]ам на беларускую або расейскую мову. Згодна зь 15-м артыкулам падставай для ўдзелу была заяўка на адрас [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] (Менск, прасп. Пераможцаў, д. 11) зь [[пячатка]]й установы-заяўніцы, подпісам яе кіраўніка і запоўненай анкетай, выгляд якіх зацьвярджаў аргкамітэт. У 16-м артыкуле згадавалася, што відэаматэрыялы падавалі на [[Лічбавая відэакружэлка|лічбавай відэакружэлцы]] ў выглядзе файлу [[mpeg4]]. Паводле 17-га артыкула, да [[20 лютага]] журы вызначала канчатковы пералік перадачаў для ўдзелу ў конкурсе. Гэты пералік абнародавалі на сваіх сайтах Міністэрства інфармацыі Беларусі і 3 тэлекампаніі-заснавальніцы конкурсу, а таксама рэспубліканскія [[Сродак масавай інфармацыі|сродкі масавай інфармацыі]]. Згодна з 22 артыкулам журы вызначала пераможцаў у кожнай намінацыі да [[1 сакавіка]]. У 23-м артыкуле прадугледжвалася, што пераможцаў у кожнай намінацыі ўзнагароджвалі дыплёмамі і прэміямі&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

Паводле Інструкцыі аб парадку правядзеньня конкурсу «Телевяршыня» 2022 году, сталі прымаць тэлеперадачы, якія выйшлі ў этэр цягам папярэдніх 2-х гадоў. Іх варта было падаць за 20 дзён да дня правядзеньня конкурсу&lt;ref name=&quot;л&quot;/&gt;.

== Намінацыі ==
Паводле 21-га артыкула Палажэньня аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня» 2004 году, узнагароды прысуджалі тэлепраектам у 12 намінацыях, у тым ліку галоўную ўзнагароду «Тэлевізійны праект году», а таксама тэлепостацям у 8 намінацыях. Іншымі 11-ю намінацыямі тэлепраектаў былі: «Найлепшая інфармацыйная праграма», «Найлепшая грамадзка-палітычнная праграма», «Найлепшая культурна-[[Асьвета|асьветная]] праграма», «Найлепшая музычна-забаўляльная праграма», «Найлепшая праграма для [[Дзіця|дзяцей]] і [[юнацтва]]», «Найлепшая спартовая праграма», «Найлепшая тэлевізійныя [[дакумэнтальны фільм]]», «Найлепшая сацыяльная [[рэкляма]]», «Найлепшы тэлевізійны [[дызайн]]», «Найлепшая [[Навіны|навіновая]] праграма рэгіянальнага тэлебачаньня» і «Найлепшы рэгіянальны праект году». Тэлепостацяў узнагароджвалі ў намінацыях: «Найлепшы вядоўца інфармацыйнай праграмы», «Найлепшы вядоўца грамадзка-палітычнай праграмы», «Найлепшы вядоўца музычна-забаўляльнай праграмы», «Найлепшы вядоўца спартовай праграмы (камэнтатар)», «Найлепшы вядоўца рэгіянальнага [[Тэлебачаньне|тэлебачаньня]]»,  «Найлепшы [[рэпартэр]]», «Найлепшы [[рэжысэр]]» і «Найлепшы апэратар»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У 2008 годзе пачалі ўручаць «Прыз глядацкіх сымпатыяў», які ўпершыню атрымала вядоўца [[Першы музычны канал|Першага музычнага каналу]] [[Люся Лушчык]]&lt;ref name=&quot;і&quot;/&gt;. У 2010 годзе ўвялі намінацыю «Найлепшы тэлевізійны [[прадусар]]»&lt;ref name=&quot;г&quot;/&gt;. У 2012 годзе дадалі намінацыю «Найлепшы [[сцэнарыст]]», вынікі якой дагэтуль падводзілі ў 1-м конкурсе. У выніку стала 22 намінацыі&lt;ref name=&quot;ж&quot;/&gt;. У 2013 годзе лік намінацыяў вырас да 24-х&lt;ref name=&quot;з&quot;/&gt;. У 2014 годзе на 10-й «Тэлевяршыні» новай 25-й намінацыяй стала «Найлепшая тэматычная праграма рэгіянальнага тэлебачаньня»&lt;ref name=&quot;й&quot;/&gt;. У 2022 годзе лік намінацыяў скарацілі да 22-х. Пры гэтым, увялі 3 новыя намінацыі: «Аўтарскі [[блог]]», «Праграма-[[інтэрвію]]» і «Адзіны фронт»&lt;ref name=&quot;м&quot;/&gt;.

== Статуэтка ==
Пераможцаў конкурсу «Тэлевяршыня» ў кожнай намінацыі ўзнагароджвалі [[бронза]]вай статуэткай вагой 1,5 кг і вышынёй 39 см, якая аздаблялася штучным [[дыямэнт]]ам. За 10 гадоў конкурсу ўладальнікамі такіх статуэтак сталі звыш 200 апэратараў, [[прадусар]]аў і [[рэжысэр]]аў, [[сцэнарыст]]аў і тэлевядоўцаў&lt;ref name=&quot;е&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=На «Тэлевяршыні» зазірнулі ў будучыню|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140419/1397856814-na-televyarshyni-zazirnuli-u-buduchynyu|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=19 красавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/73-27683 73 (27683)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/04/ZV_20140419_3.pdf 3]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
28 траўня 2004 году [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] ўхваліла Пастанову № 14 «Аб зацьверджаньні Палажэньня аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня». Палажэньне распрацавалі дзеля весткавага суправаджэньня тэлевяшчаньня і ўтварэньня станоўчага вобразу тэлепраектаў у Беларусі і за мяжой&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=[[Уладзімер Русакевіч]]|загаловак=Пастанова Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь ад 28 траўня 2014 году № 14 «Аб зацьверджаньні Палажэньня аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня»|спасылка=http://pravo.levonevsky.org/bazaby11/republic33/text453.htm|выдавец=[[Валеры Леванеўскі]]|мова=ru|дата публікацыі=лістапада 2011|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. У 2005 годзе на 1-м конкурсе «Тэлевяршыня» ўзнагародзілі [[Полацак|полацкую]] тэлекампанію «[[Скіф (тэлекампанія)|Скіф]]» (Віцебская вобласьць), дзе па 2 апэратары і [[журналіст]]ы выпускалі [[навіны]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Аляксандар Уліцёнак]]|загаловак=Недзяржаўнае тэлебачаньне ў Беларусі|спасылка=https://www.svaboda.org/a/794340.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=8 красавіка 2005|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Старшыня «[[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне|Агульнанацыянальнага тэлебачаньня]]» [[Рыгор Кісель]] атрымаў прэмію за шматсэрыйны фільм «[[Найноўшая гісторыя (фільм)|Найноўшая гісторыя]]», які зьнялі пры падрыхтоўцы да [[Рэфэрэндум у Беларусі 2004 году|рэфэрэндуму 2004 году]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Насьпявае скандал вакол фінансавай дзейнасьці «АНТ»|спасылка=https://www.svaboda.org/a/771932.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=11 ліпеня 2006|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Галоўным аўтарам фільму быў [[Юры Казіятка]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Ігар Карней|загаловак=Апанэнтам слова не даваць|спасылка=https://www.svaboda.org/a/1124409.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=12 чэрвеня 2008|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Найлепшым тэлевядоўцам журы вызначыла [[Аляксандар Аверкаў|Аляксандра Аверкава]], які працаваў на «АНТ»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Алесь Дашчынскі|загаловак=Аверкаў засаромеўся і прыбраў здымак|спасылка=https://www.svaboda.org/a/24893662.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=5 лютага 2013|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, ад мясцовых тэлекампаніяў на конкурс паступіла 84 заяўкі&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

24 сакавіка 2008 году ў менскім [[Палац Рэспублікі|Палацы Рэспублікі]] прайшло ўзнагароджаньне пераможцаў 4-га конкурсу «Тэлевяршыня». Вядоўцамі былі [[Сяргей Кухто]] і [[Ягор Хрусталёў]]. Галоўную ўзнагароду атрамаў тэле[[мюзыкл]] «[[Паўлінка-Ню]]», які паказала «[[АНТ]]». Найбольш іншых узнагародаў атрымала [[Белтэлерадыёкампанія]], як і ў 2007 годзе. Таксама «АНТ» узнагародзілі за найлепшы [[дакумэнтальны фільм]] «Савецкі Саюз. Старонкі гісторыі». Новаўвядзеньнем сталі ўзнагароды глядацкіх сымпатыяў. Журы абрала найлепшым вядоўцам забаўляльнай праграмы [[Вадзім Галыгін|Вадзіма Галыгіна]] зь «Дзьвюх зорак», а вядоўца [[Першы музычны канал|Першага музычнага каналу]] [[Люся Лушчык]] узначаліла глядацкі рэйтынг ад чытачоў газэты «[[Антэна (газэта)|Антэна]]». Старшыня журы [[Аляксандар Яфрэмаў]] атрымаў статуэтку за найлепшую культурна-асьветную праграму «Культурнае жыцьцё» на «[[Сталічнае тэлебачаньне|Сталічным тэлебачаньні]]» і падзяліў перамогу ў намінацыі з экалягічнай праграмай «Раўнавага» на [[Беларусь 1|Першым нацыянальным канале]]&lt;ref name=&quot;і&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Ільля Сьвірын]].|загаловак=Дэманстрацыя самаўпэўненасьці|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1234|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=газэта|год=29 сакавіка 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=155 13 (831)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, на конкурсе была 191 заяўка на ўдзел&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;.

29 сакавіка 2009 году ў камэрнай залі [[Беларуская філярмонія|Беларускай філярмоніі]] прайшло ўручэньне ўзнагародаў 5-й «Тэлевяршыні». На конкурс прыйшло 253 заяўкі, зь якіх пасьля папярэдняга адбору 93 праграмы паказалі 11 сябрам журы. Ад мясцовых тэлекампаніяў паступіла 140 (55 %) заявак. Прадстаўнікі Белтэлерадыёкампаніі атрымалі 7 статуэтак «Тэлевяршынi», у тым ліку галоўную ўзнагароду за беларускамоўны дакумэнтальны цыкль «[[Зямля беларуская]]», які [[Агенцтва тэленавінаў]] здымала пра ўсе [[раёны Беларусі]]. «Агульнанацыянальнае тэлебачаньне» таксама займела 7 статуэтак, а «Сталічнае тэлебачаньне» — 4. Па адной узнагародзе здабылі тэлеканалы [[Ворша|Воршы]] (Віцебская вобласьць), [[Гомель|Гомля]] і [[Ліда|Ліды]] (Гарадзенская вобласьць). Тэлерадыёкампанія «Берасьце» атрымала ўзнагароду за найлепшую культурна-асьветніцкую праграму «Страсьць і ўлада», якую паказалі на тэлеканале «[[Беларусь 2|Лад]]». Найлепшым спартовым камэнтатарам назвалі [[Арташэс Антанян|Арташэса Антаняна]] зь [[Берасьце|Берасьця]], які перайшоў працаваць на «АНТ». У якасьці найлепшай музычна-забаўляльнай праграмы адзначылі «Сярэбраны грамафон», а найлепшай рэпартэркі — [[Кацярына Забенька|Кацярыну Забеньку]], якая вяла перадачу «Ля параднага пад’езда» на «[[СТБ]]». Прыз глядацкіх сымпатыяў з 62,9 % галасоў атрымаў [[Дзяніс Кур’ян]] у якасьці найлепшага тэлевядоўцы. Адмысловыя ўзнагароды атрымалі загаднікі 2-х катэдраў [[Беларуская дзяржаўная акадэмія мастацтваў|Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў]]: «За ўклад у разьвiцьцё айчыннага тэлебачаньня» — [[Уладзімер Забела]], які ўзначальваў катэдру рэжысуры [[кіно]] і тэлебачаньня, і ганаровую грамату Белтэлерадыёкампаніі — [[Анастасія Суханава]], якая ачольвала катэдру кінатэлеапэратарства&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=Вікторыя Цельшук, газэта «[[Зьвязда]]»|загаловак=Ні слова па‑беларуску|спасылка=https://nashaniva.com/25042|выдавец=Газэта «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=31 сакавіка 2009|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, статуэтку ў якасьці вядоўцы перадачы «Ход у адказ» атрымаў намесьнік старшыні Белтэлерадыёкампаніі [[Аляксандар Мартыненка]], які быў таксама аўтарам праекту «Зямля беларуская»&lt;ref name=&quot;в&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Ільля Сьвірын.|загаловак=Дрэс-код для «Тэлевяршыні»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2322|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=|год=4 красавіка 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=202 14 (882)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Аўтарам саміх сэрыяў «Зямля беларуская» быў [[Яўген Пуставы]], а рэжысэркай — [[Юлія Ганчар]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Энцыкляпэдыя ў ТБ-фармаце|спасылка=https://www.sb.by/articles/entsyklapedyya-tb-farmatse.html|выдавец=Газэта «[[Беларусь сёньня]]»|дата публікацыі=11 лістапада 2011|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Урэшце, навуковы супрацоўнік [[Бярэзінскі запаведнік|Бярэзінскага запаведніка]] [[Ігар Бышнёў]] атрымаў прызнаньне ў якасьці найлепшага апэратара за праграму «Мільён пытаньняў аб прыродзе», якая 4-ы год выходзіла на тэлеканале «[[Мір (тэлеканал)|Мір]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Іван Ждановіч.|загаловак=У далонях запаведнай прыроды|спасылка=https://www.sb.by/articles/u-dalonyakh-zapavednay-pryrody.html|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=газэта|год=22 кастрычніка 2009|нумар=[https://www.sb.by/golas/archive/22102009/ 3160]|старонкі=|issn=0439-3619}}&lt;/ref&gt;. Таксама статуэтку атрымаў вядоўца перадачы «Выбар» [[Сяргей Дарафееў]], які ўзначальваў Дырэкцыю ранішняга вяшчаньня «АНТ»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Дар’я Амяльковіч.|загаловак=«Я хачу быць аб’ектыўным»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=4095|выданьне=Культура|тып=|год=29 траўня 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=266 22 (942)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У намінацыі «Найлепшы дакумэнтальны фільм» перамог фільм «К-19. Час герояў», рэжысэркай якога была [[Людміла Клінцова]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Антаніна Карпілава.|загаловак=У пошуках зьніклага часу|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;DomainName=mast&amp;id=915|выданьне=[[Мастацтва (часопіс)|Мастацтва]]|тып=часопіс|год=Сакавік 2012|нумар=[http://kimpress.by/?DomainName=mast&amp;idnum=54 3 (348)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

У 2010 годзе на «Тэлевяршыні» ўзнагародзілі рэжысэра [[Ільля Баранаў|Ільлю Баранава]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Антон Сідарэнка.|загаловак=У кожнага ёсьць акно|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=5060|выданьне=Культура|тып=|год=11 сьнежня 2010|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=300 50 (970)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Пры гэтым, журы 6-й «Тэлевяршыні» было ўпершыню міжнародным&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Натальля Шчасная|загаловак=Якасьць. Канкурэнтнасьць. Пазыцыя|спасылка=https://www.sb.by/articles/yakasts-kankurentnasts-paz-tsyya.html|выдавец=Газэта «[[Беларуская ніва]]»|дата публікацыі=29 студзеня 2011|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, увялі намінацыю «Найлепшы тэлевізійны [[прадусар]]»&lt;ref name=&quot;г&quot;/&gt;. Найлепшай рэпартэркай стала Натальля Копацева зь перадачы «5×5», якая перайшла ў Агенцтва тэленавінаў на Беларускім тэлебачаньні&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=ІІ|загаловак=«Мне сорамна»|спасылка=https://belsat.eu/news/ne-apraudvayu-syabe-kayusya-eks-zhurnalistka-bt-paprasila-prabachennya-za-za-toe-shto-pratsavala-na-dzyarprapagandu/|выдавец=Тэлеканал «[[Белсат]]»|дата публікацыі=22 чэрвеня 2020|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

У 2011 годзе на ўдзел у 7-й «Тэлевяршыні» падалі 228 заявак ад 47 тэлекампаніяў, зь якіх адбор прайшлі 84. 17 траўня ўручэньне ўзнагародаў правялі ў Вялікай залі Палацу Рэспублікі&lt;ref name=&quot;г&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Дар’я Амяльковіч.|загаловак=Фармат «Тэлевяршыні»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=5613|выданьне=Культура|тып=|год=16 красавіка 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=318 16 (987)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt; па 21-й намінацыі. 13 траўня з 6-й да 9-й гадзіны ладзілі галасаваньне за тэлевядоўцу ў намінацыі «Прыз глядацкіх сымпатыяў» падчас праграмы «Нашая раніца» на «АНТ». Агульнакраёвыя тэлеканалы вылучылі па 2 чалавекі. Ад «АНТ» ішлі [[Аляксандар Аверкаў]] і [[Георгі Калдун]], ад Белтэлерадыёкампаніі — [[Аліна Краўцова]] (Першы канал) і [[Аляксандра Сьнегіна]] («Лад»), ад «СТБ» — [[Юры Жыгамонт]] і [[Ірына Ханунік-Рамбальская]], ад «Міру» — [[Мікалай Іваноў]] і [[Ганна Мацьвеева]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Юры Чарнякевіч.|загаловак=«Тэлевяршыня» запрашае|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=5747|выданьне=Культура|тып=|год=14 траўня 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=322 20 (991)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Пераможцам у якасьці найлепшага тэлепрадусара стаў [[Уладзімер Бокун]], які быў аўтарам амаль 110 выпускаў дакумэнтальнага цыклю «Адваротны адлік», які паказвалі на «АНТ» і тэлеканале «[[Беларусь 24|Беларусь ТБ]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Антон Сідарэнка.|загаловак=Страчаная сядзіба ў «Адваротным адліку»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6039|выданьне=Культура|тып=|год=16 ліпеня 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=332 29 (1000)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Галоўную ўзнагароду атрымалі 2 перадачы, як і ў папярэдні раз: «[[Дзіцячы конкурс песьні Эўрабачаньне-2011|Дзіцячае Эўрабачаньне — 2011]]» і грамадзка-культурніцкая акцыя «[[Беларусь — гэта мы]]». Старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] назвала найлепшую інфармацыйную праграму, якой абралі «Нашыя навіны» на «АНТ». Найлепшым спартовым камэнтатарам стаў [[Павал Баранаў]], які камэнтаваў [[Ліга Эўропы УЭФА|Кубак ЗЭФА]]&lt;ref name=&quot;д&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=Алесь Сабаленка|загаловак=«Тэлевяршыня»: ніякіх сюрпрызаў|спасылка=https://nashaniva.com/54483|выдавец=Газэта «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=17 траўня 2011|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Урэшце, [[Дзяніс Сухавараў]] атрымаў узагароду за журналісцкае [[расьсьледаваньне]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Наша ніва» прайграла суд былому супрацоўніку «АНТ»|спасылка=https://www.svaboda.org/a/24479825.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=10 лютага 2012|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;, а фільм «Эпоха. Знакаміты-невядомы. [[Іван Хруцкі]]» праекту «Спадчына Беларусі» ўганаравалі дыплёмам&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя мастацкага праекту «Спадчына Беларусі»|спасылка=http://спадчына.бел/be.history.html|выдавец=Партал «Спадчына Беларусі»|дата публікацыі=2017|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

У 2012 годзе дадалі намінацыю «Найлепшы [[сцэнарыст]]», вынікі якой дагэтуль падводзілі ў 1-м конкурсе. У выніку стала 22 намінацыі&lt;ref name=&quot;ж&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=На «Тэлевяршыню» — па сцэнары|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6881|выданьне=Культура|тып=|год=21 студзеня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=360 3 (1026)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Статуэтку ў намінацыі «Найлепшы рэпартэр» атрымала [[Вольга Макей]], якая ў 2011 годзе зьняла рэпартаж за дзень да іншых пра прыбыцьцё ў [[Адэса|Адэскі]] порт (Украіна) 1-га [[танкер]]а з [[Вэнэсуэла|вэнэсуэльскай]] нафтай для Беларусі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Віктар Корбут|загаловак=У люстэрку сучаснасьці|спасылка=https://www.sb.by/articles/u-lyusterku-suchasnasts.html|выдавец=Газэта «[[Беларусь сёньня]]»|дата публікацыі=12 траўня 2015|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Дыплёмам «Тэлевяршыні» 2-і год запар адзначылі дакумэнтальны фільм шматсэрыйнай «Спадчыны Беларусі», якая да 2020 году стала налічваць 31 фільм пра даўніх постацяў Беларусі ад [[Эўфрасіньня Полацкая|Эўфрасіньні Полацкай]] да [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Спадчына Беларусі» — у Нацыянальным гістарычным музэі|спасылка=https://novychas.online/kultura/spadczyna-belarusi-u-nacyjanalnym-histaryczny|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=17 ліпеня 2020|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Найлепшым рэпартэрам стаў [[Зьміцер Лукша]], які быў карэспандэнтам перадачы «Зона Х» вытворчасьці Агенцтва тэленавінаў Белтэлерадыёкампаніі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Усё было падрыхтавана, але не паспеў выехаць з Беларусі»|спасылка=https://nashaniva.com/290150|выдавец=Партал «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=17 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

У 2013 годзе на 9-ю «Тэлевяршыню» падалі звыш 200 заявак у 24-х намінацыях. На разгляд журы прапанавалі 72 заяўкі. 19 красавіка ў Палацы Рэспублікі прайшло ўзнагароджаньне, якое пазьней паказалі на «Сталічным тэлебачаньні»&lt;ref name=&quot;з&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Узыходжаньне|спасылка=https://www.sb.by/articles/uzykhodzhanne.html|выдавец=Газэта «Беларусь сёньня»|дата публікацыі=20 красавіка 2013|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Галоўную ўзнагароду атрымаў сэрыял «[[Лёс гігантаў]]» пра такія ўсходнеэўрапейскія заводы з [[брэнд]]амі, як «[[БелАЗ]]» (Жодзін), «[[Беларуськалій]]» (Салігорск), «[[Масквіч]]» (Расея), «[[Ікарус]]» ([[Вугоршчына]]), «[[Рыская аўтобусная фабрыка|РАФ]]» (Латвія). Сэрыял паказалі на тэлеканале «[[Беларусь 1]]». Найлепшымі інфармацыйнымі праграмамі абвясьцілі «Нашыя навіны» на «АНТ» і «24 гадзіны» на «Сталічным тэлебачаньні». Найлепшай інфармацыйна-аналітычнай перадачай назвалі «Сферу інтарэсаў» ад Белтэлерадыёкампаніі, публіцыстычнай — «Гонар нацыі» на «АНТ», а забаўляльнай — «Сьпеўныя гарады» на «СТБ»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=На «Тэлевяршыню» — па сцэнары|спасылка=https://www.sb.by/articles/televyarshynyu-pakary-lyes-g-ganta-.html|выдавец=Газэта «Беларусь сёньня»|дата публікацыі=23 красавіка 2013|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Рэжысэр [[Уладзімер Аляксандравіч Арлоў]] атрымаў статуэтку за фільм-дылёгію «Лёс рэзыдэнта», які складаўся зь 2-х частак «Апэрацыя “Галівуд”» і «Апэрацыя “Эўропа”»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Барыс Крэпак.|загаловак=«Апіева дарога» — праз 15 гадоў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=8837|выданьне=Культура|тып=|год=25 траўня 2013|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=428 21 (1095)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Тэлерадыёкампанія «[[Магілёў-1|Магілёў]]» атрымала ўзнагароду ў намінацыі «Найлепшы рэгіянальны праект году» за моладзевую гутарковую перадачу «Перазагрузка»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Творча, дакладна, апэратыўна|спасылка=https://www.sb.by/articles/tvorcha-dakladna-aperaty-na.html|выдавец=Газэта «Беларусь сёньня»|дата публікацыі=28 лістапада 2013|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. У якасьці найлепшай тэматычнай перадачы назвалі цыкль «Тэра інкогніта» пра маляўнічыя мясьціны Беларусі, які здымала [[Ксенія Луцкіна]]. Таксама «Тэру інкогніту» адзначылі за найлепшы дызайн&lt;ref name=&quot;к&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Сэрца разрываецца, што не магу абняць сына»|спасылка=https://www.svaboda.org/a/31569569.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=19 лістапада 2021|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

У 2014 годзе адбыўся 10-ы конкурс «Тэлевяршыня». Да 1 сакавіка [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] прымала працы, якія выйшлі ў этэр цягам папярэднага году на мясцовых, сталічных і агульнакраёвых [[тэлеканал]]ах. У склад [[журы]] ўваходзілі вядомыя [[актор]]ы і [[журналіст]]ы, [[рэжысэр]]ы і [[сцэнарыст]]ы, якія абіралі па 3 фіналісты ў кожнай з 25 намінацыяў. Галоўную ўзнагароду ўручалі ў намінацыі «Тэлевізійны праект году». Мясцоваму тэлебачаньню прызначаліся ўзнагароды ў 4-х намінацыях. Яшчэ 11 намінацыяў былі асабістымі — найлепшы вядоўца паводле [[жанр]]у, [[прадусар]] і рэжысэр&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=Хто ўзыдзе на тэлевізійны алімп|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140221/1392931552-hto-uzydze-na-televiziyny-alimp|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=21 лютага 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/33-27643 33 (27643)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/02/21lut-2.indd_.pdf 2]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Новай намінацыяй стала «Найлепшая тэматычная праграма рэгіянальнага тэлебачаньня». Уручэньне ўзнагародаў, якое правялі 17 красавіка ў Палацы Рэспублікі, паказалі 19 красавіка на «АНТ»&lt;ref name=&quot;й&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=25 пікаў «Тэлевяршыні»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140411/1397248746-25-pikau-televyarshyni|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=12 красавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/68-27678 68 (27678)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/04/12kras-4.indd_.pdf 4]|issn=}}&lt;/ref&gt;. На конкурс падалі 238 заявак, зь якіх адабралі 76&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вэртыкальны ўздым|спасылка=https://www.sb.by/articles/vertykalny-zdym-.html|выдавец=Газэта «Беларусь сёньня»|дата публікацыі=17 красавіка 2014|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Галоўную ўзнагароду падзялілі фінал «[[Міс Супранэшнл]]» на «АНТ» і «[[Сьпеўныя гарады]]» на «СТБ». Найлепшай публіцыстычнай праграмай прызналі гутарковую перадачу «Пазыцыя» на «АНТ», найлепшымі тэматычнымі — «Арсэнал» тэлекампаніі «[[ВаенТБ]]» [[Міністэрства абароны Беларусі]] і «Вяртаньне ў Хатынь» міжнароднай тэлерадыёкампаніі «Мір». Белтэлерадыёкампанія атрымала 3 статуэткі за найлепшую штотыднёвую інфармацыйна-аналітычную праграму ў выглядзе гутарковай перадачы «Форум», найлепшую штодзённую інфармацыйную перадачу «Панарама» і асьветніцкую — «Нацыянальная трылёгія», якую вёў [[Міхаіл Равуцкі]] (Агенцтва тэленавінаў). Сярод забаўляльных праграмаў перамагла «Акадэмія талентаў» на «АНТ», а сярод перадачаў для дзяцей і юнацтва — «Заўтра — гэта мы» Белтэлерадыёкампаніі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гран-пры конкурсу «Тэлевяршыня» падзялілі «АНТ» і «СТБ»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140418/1397802161-gran-pry-konkursu-televyarshynya-padzyalili-ont-i-stv|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 красавіка 2014|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Найлепшымі вядоўцамі 5 відаў перадачаў сталі: публіцыстычнай — [[Вадзім Гігін]] («Пазіцыя» на «АНТ»); штодзённай інфармацыйнай — [[Вікторыя Сянкевіч]] («Панарама» на «Беларусь 1»); тэматычнай — Кацярына Забенька («Цэнтральны рэгіён» на «АНТ»); інфармацыйна-аналітычнай — [[Яўген Горын]] («Тыдзень» на «СТБ»); забаўляльнай — [[Антон Мартыненка]] («На тым жа месцы ў той жа час» на «СТБ»). Найлепшым рэпартэрам назвалі [[Тэнгіз Думбадзэ|Тэнгіза Думбадзэ]] зь перадачы «Подых плянэты» на «АНТ»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Найлепшы вядучы — Вадзім Гігін, найлепшы рэпартэр — Тэнгіз Думбадзэ|спасылка=https://nashaniva.com/126953|выдавец=Газэта «Наша ніва»|дата публікацыі=18 красавіка 2014|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Адмысловыя ўзнагароды журы атрымалі: «АНТ» — за грамадзкую перадачу «У вас будзе дзіця», празь якую ў [[Сям'я|сем'і]] разьмеркавалі 45 выхаванцаў дзіцячых [[Прытулак|прытулкаў]]; Белтэлерадыёкампанія — за стварэньне спартовага тэлеканала «[[Беларусь 5]]»; [[Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Беларусі]] — за ўклад ў разьвіцьцё айчыннага тэлебачаньня. Найлепшай вядоўцай рэгінальнага тэлебачаньня стала [[Вераніка Тарасюк]], якая вяла рубрыку «Ваколіца» для тэлерадыёкампаніі «[[Берасьце (ТРК)|Берасьце]]». Найлепшым праектам рэгіянальнага тэлебачаньня назвалі дакумэнтальны фільм «Верасень 1943-га. Недзіцячы дзёньнік» ад ТРК «[[Магілёў (ТРК)|Магілёў]]». Яго рэжысэр [[Андрэй Пачалаў]] перамог у намінацыі «Найлепшы рэжысэр». Таксама «ВаенТБ», якому спаўнялася 20 гадоў, атрымала 2-ю ўзнагароду за найлепшую сацыяльную рэкляму для заклічнай кампаніі ва [[Узброеныя сілы Беларусі|Ўзброеныя сілы Беларусі]]. Агулам «АНТ» займела 9 узнагародаў, Белтэлерадыёкампанія — 7, а «Сталічнае тэлебачаньне» — 5&lt;ref name=&quot;е&quot;/&gt;.

6 сакавіка 2015 году арганізацыйны камітэт 11-га конкурсу «Тэлевяршыня» вырашыў уручыць адмысловую ўзнагароду за тэлепраект пра перамогу ў [[Нямецка-савецкая вайна|Нямецка-савецкай вайне]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Заяўкі на XI Нацыянальны тэлевізійны конкурс «Тэлевяршыня» прымаюцца да 31 сакавіка|спасылка=https://blr.belta.by/culture/view/zajauki-na-xi-natsyjanalny-televizijny-konkurs-televjarshynja-prymajutstsa-da-31-sakavika-30806-2015|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=6 сакавіка 2015|копія=https://zviazda.by/be/news/20150308/1425815432-zayauki-na-xi-nacyyanalny-televiziyny-konkurs-televyarshynya-prymayucca-da|дата копіі=8 сакавіка 2015|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Каардынатарам узнагароджаньня стаў прадусарскі цэнтар Белтэлерадыёкампаніі ў асобе галоўнага прадусара [[Кірыл Казакоў|Кірыла Казакова]] і рэжысэркі [[Тацьцяна Шыршова|Тацьцяны Шыршовай]]. Узнагароджаньне правялі ў менскім [[Палац спорту (Менск)|Палацы спорту]], дзе некалькі параў вядоўцаў прамаўлялі па-беларуску і па-расейску. 22 траўня ўзнагароджаньне паказалі на тэлеканале «Беларусь 1» і спадарожнікавым тэлеканале «[[Беларусь 24]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Ніна Мажэйка, тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Белтэлерадыёкампанія рыхтуецца да «Тэлевяршыні»|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/kultura/belteleradiokompaniya_gotovitsya_k_televershine/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=20 траўня 2015|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Белтэлерадыёкампанія атрымала галоўную ўзнагароду за асьвятленьне [[Чэмпіянат сьвету па хакеі з шайбай 2014 году|першынства сьвету па хакеі 2014 году]], які праходзіў у Менску. Галоўную ўзнагароду ўручалі народны артыст [[Аляксандар Яфрэмаў]], які ўзначальваў журы, і 1-ы намесьнік старшыні Нацыянальнага алімпійскага камітэту Беларусі [[Максім Рыжанкоў]]. Найлепшай грамадзка-палітычнай праграмай прызналі гутарковую перадачу «Справа прынцыпу» на «АНТ», а тэматычнай — «Пра Беларусь з акцэнтам» на тэлеканале «Мір». Белтэлерадыёкампанія атрымала яшчэ 3 статуэткі: за найлепшую штотыднёвую інфармацыйна-аналітычную перадачу, якой абралі гутарковую перадачу «Галоўны этэр», за найлепшую штодзённую інфармацыйную перадачу — «Панарама», за найлепшую перадачу для дзяцей і юнацтва — «Дабраранак». ААТ «[[Менскія тэлевізійныя інфармацыйныя сеткі]]» ўзнагародзілі за забаўляльную перадачу «Плэй-оф шоў». [[Зьміцер Бачкоў|Зьмітра Бачкова]] ўганаравалі ў якасьці найлепшага вядоўцу грамадзка-палітычнай перадачы «Форум» на «Беларусь 1», а [[Марына Грыцук|Марыну Грыцук]] — у якасьці найлепшай вядоўцы тэматычнай перадачы «Бацькоў у школу» на «АНТ». [[Паліна Шуба|Паліну Шубу]] назвалі найлепшай вядоўцай штодзённай перадачы «Панарама» на «Беларусь 1», а [[Ігар Пазьняк|Ігара Пазьняка]] — найлепшым вядоўцам інфармацыйна-аналітычнай перадачы «Тыдзень» на «СТБ». Люцыя Лушчык і [[Андрэй Бонд]] сталі найлепшымі вядоўцамі забаўляльнай перадачы «Вечаровы Менск» на «АНТ». Найлепшай рэпартэркай назвалі [[Ганна Пыж|Ганну Пыж]] зь перадачы «Контуры» на «АНТ». Найлепшым дакумэнтальным фільмам прызналі «Выпрабаваньне. Кроў [[вэрмахт]]а», які здымала «Ваен ТБ» для Белтэлерадыёкампаніі. Апэратарскую групу гэтага фільму таксама назвалі найлепшымі. Найлепшым сцэнарыстам стаў стваральнік праекту «Шай-бу» на «СТБ», а найлепшым рэжысэрам — [[Уладзімер Бокун]], які стварыў праект «Спэцпасяленцы. Сялянская трагедыя». Найлепшым вядоўцам рэгіянальнага тэлебачаньня стаў [[Мікалай Пракаповіч]], які вёў перадачу «Край» для ТРК «Берасьце», а найлепшым праектам рэгіянальнага тэлебачаньня — «Ад сэрца да сэрца» вытворчасьці «[[Ліда|Лідзкага]] тэлерадыёаб'яднаньня» (Гарадзенская вобласьць). Найлепшай інфармацыйнай праграмай на рэгіянальным тэлебачаньні назвалі «Днямі» ад ТРК «Магілёў», а тэматычнай — «У горадзе Бабруйску» таксама ад ТРК «Магілёў». Міністар адукацыі Беларусі [[Міхаіл Жураўкоў]] уручыў адмысловыя ўзнагароды студэнтам [[Інстытут журналістыкі БДУ|Інстытуту журналістыкі БДУ]] і Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў за працу ў тэлежурналістыцы. Таксама адмысловую ўзнагароду атрымала «ВаенТБ» за «Хвіліну маўчаньня» на каналах Белтэлерадыёкампаніі, прысьвечаную 70-годзьдзю перамогі ў Нямецка-савецкай вайне&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Белтэлерадыёкампанія ўдастоена Гран-пры XI Нацыянальнага конкурсу «Тэлевяршыня» за асвятленьне чэмпіянату сьвету па хакеі ў Менску|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150522/1432290610-belteleradyyokampaniya-udastoena-gran-pry-xi-nacyyanalnaga-konkursu|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=22 траўня 2015|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Найлепшай культурна-асьветніцкай праграмай прызналі цыкль [[Алег Лукашэвіч|Алега Лукашэвіча]] «Мастакі Парыскай школы. Ураджэнцы Беларусі», у прыватнасьці фільм «[[Хаім Суцін]]. Прага колеру»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Узяць вышыню|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150523/1432330305-uzyac-vyshynyu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=23 траўня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/96-27954 96 (27954)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/05/23may-3.indd_.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

20 траўня 2016 году 12-ю «Тэлевяршыню» ладзіла «Сталічнае тэлебачаньне». Пры гэтым, папярэдне на сайце «СТБ» аднавілі галасаваньне за найлепшага вядоўцу на «Прыз глядацкіх сымпатыяў», які ўручалі ў 2005—2010 гадох&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прыз глядацкіх сымпатый будзе ўручаны лепшаму вядучаму на конкурсе «Тэлевяршыня»|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/pryz-gljadatskih-simpatyj-budze-uruchany-lepshamu-vjaduchamu-na-konkurse-televjarshynja-46975-2016/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=16 траўня 2016|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Галасаваньне за 22-х прадстаўнікоў тэлеканалаў Беларусі доўжылася з 14 па 19 траўня. Па яго выніках найлепшым вядоўцам назвалі ляльку-мядзьведзяня [[Топа|Топу]] зь перадачы «[[Калыханка (тэлеперадача)|Калыханка]]» на тэлеканале «[[Беларусь 3]]». Гэтую ляльку, якую 25 гадоў агучваў актор [[Уладзімер Варанкоў]], выкарыстоўвалі звыш 30 гадоў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ляўры любімца гледачоў атрымала мядзьведзяня Топа з праграмы «Калыханка»|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/laury-ljubimtsa-gledachou-atrymala-medzvedzjanja-topa-z-pragramy-kalyhanka-47116-2016/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=19 траўня 2016|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Агулам на 13-ы конкурс «Тэлевяршыня» падалі 260 заявак у 25 намінацыях&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Ніна Мажэйка, тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Нацыянальная прэмія «Тэлевяршыня» падводзіць вынікі году|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/obshchestvo/televershina/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=12 траўня 2017|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. 21 траўня ўзнагароджаньне ў Палацы Рэспублікі працягласьцю 1,5 гадзіны паказалі на «Сталічным тэлебачаньні». Урачыстасьць вялі Вікторыя Сянкевіч і [[Алег Ціткоў]] ад Белтэлерадыёкампаніі, [[Іван Падрэз]] і Марына Грыцук ад «АНТ», а таксама [[Ірына Рамбальская]] і [[Антон Мартыненка]] ад «СТБ»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Хто вышэй|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20160519/1463673320-chyy-prafesiyanalizm-peramozha-na-televyarshyni-2016|выданьне=Зьвязда|тып=|год=20 траўня 2016|нумар=[https://zviazda.by/be/number/94-28204 94 (28204)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/20may-7.indd_.pdf 7]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Галоўную ўзнагароду прысудзілі за сэрыял «[[Беларусь XXI]]», які паказвалі ў нядзельных выпусках навінаў пра 21 год кіраваньня [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]]. Найлепшымі вядоўцамі інфармацыйна-аналітычнай перадачы «Галоўны этэр» сталі [[Зьміцер Бачкоў]] і [[Алена Насачова]], грамадзка-палітычнай — Тэнгіз Думбадзэ, штодзённай інфармацыйнай — [[Алена Міхайлоўская]], забаўляльнай — Іван Падрэз, а тэматычнай — Ірына Ханунік-Рамбальская&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сярод пераможцаў «Тэлевяршыні» Бачкоў, Думбадзэ і Ханунік-Рамбальская|спасылка=https://nashaniva.com/170545|выдавец=Газэта «Наша ніва»|дата публікацыі=20 траўня 2016|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, статуэткай адзначылі 4-сэрыйны дакумэнтальны фільм Ксеніі Луцкіной «Зямля страчаная. Зямля здабытая» да 30-годзьдзя [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай катастрофы]]&lt;ref name=&quot;к&quot;/&gt;.

12 траўня 2017 году 13-ю «Тэлевяршыню» ў Палацы Рэспублікі паказала «АНТ». На конкурс падалі 286 заявак ад 101-го тэлевяшчальніка&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Марына Весялуха.|загаловак=Жыцьцё дыктуе правілы|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20170511/1494520574-syonnya-stanuc-vyadomyya-peramozhcy-televyarshyni|выданьне=Зьвязда|тып=|год=12 траўня 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/88-28452 88 (28452)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12may-3.indd__0.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Галоўнай узнагародай уганаравалі [[мюзыкл]] «[[Купальская казка]]» на «АНТ». Найлепшай грамадзка-палітычнай перадачай назвалі «Аб палітыцы», якую вялі Вольга Макей і Лаўроў на «Беларусь 1», а найлепшым вядоўцам адпаведнай перадачы стаў Ягор Хрусталёў, які вёў «Што адбываецца» на «СТБ». Найлепшай тэматычнай перадачай стаў «Мой бізнэс» на «АНТ», а найлепшай вядоўцай адпаведнай перадачы — Сьвятлана Панкратава, якая вяла «Навіны надвор'я» для Белтэлерадыёкампаніі. Пераможцам сярод штотыднёвых інфармацыйна-аналітычных перадачаў сталі «Контуры» на «АНТ», а найлепшым вядоўцам адпаведнай перадачы — [[Сяргей Гусачэнка]] з «Галоўнага этэру» на «Беларусь 1». Найлепшым дакумэнтальным фільмам стаў «Чарнобыль. 30 гадоў праз» на «АНТ», найлепшым рэпартэрам — [[Ігар Тур]] з «Контураў» на «АНТ», а найлепшай вядоўцай штодзённай інфармацыйнай перадачы — [[Юлія Пярцова]] з «Навінаў» на «Беларусь 1». Найлепшымі вядоўцамі забаўляльнай перадачы назвалі Антона Мартыненку і [[Аляксандар Каштанаў|Аляксандра Каштанава]], якія вялі перадачу «Раніца. Студыя добрага настрою» на «СТБ». Найлепшай штодзённай інфармацыйнай перадачай назвалі «Нашыя навіны» на «АНТ», а найлепшай перадачай для дзяцей і юнацтва — навуковы паказ прафэсара «Акрывачкіна» Белтэлерадыёкампаніі. Сярод культурна-асьветніцкіх перадачаў перамаглі «Такія дзіўныя» прадстаўніцтва тэлеканала «Мір» у Беларусі. Пераможцам сярод сацыяльнай рэклямы сталі «Мы — адзіныя» вытворчасьці «ВаенТБ», а сярод забаўляльных перадачаў — «Дзьве зоркі» на «СТБ». Найлепшай тэлепрадусарскай групай назвалі 6 прадстаўнікоў Белтэлерадыёкампаніі, якія адказвалі за «Панараму пад адкрытым небам»: [[Іван Эйсмант|Івана Эйсманта]] і Сяргея Гусачэнку, Вікторыю Сянкевіч і Зьмітра Бачкова, Юлію Пярцову і [[Юры Пракопаў|Юрыя Пракопава]]. [[Ільля Баранаў]] стаў найлепшым рэжысэрам за канцэрт для пасланьнікаў 5-га [[Усебеларускі народны сход|Ўсебеларускага народнага сходу]]. Найлепшай вядоўцай рэгіянальнага тэлебачаньня назвалі [[Натальля Пунько|Натальлю Пунько]], якая вяла перадачу «Закон і права» на [[Салігорск]]ім тэлеканале. Найлепшымі праектамі рэгіянальнага тэлебачаньня прызналі тэлемаратон «Сагрэем дзіцячыя сэрцы» ад ТРК «Магілёў» і «Падарожжа бязь межаў» ад Лідзкага тэлебачаньня. Найлепшай інфармацыйнай праграмай рэгіянальнага тэлебачаньня сталі «Навіны на 4» ад ТРК «[[Горадня (ТРК)|Горадня]]», а тэматычнай — «Гісторыі рамонту» ад ТРК «Берасьце». За найлепшы тэлевізійны дызайн адзначылі праект Белтэлерадыёкампаніі «Гумар на вайне, або Сьмех скрозь слёзы», які стварыў [[Віталь Савенка]]. Найлепшым апэратарам стаў [[Дзяніс Сакалоўскі]] ў перадачы «Эфэкт Калабанава» Белтэлерадыёкампаніі, а найлепшай сцэнарысткай — [[Ганна Эйсмант]] за праект «Якаў Шапіра. Адзін за ўсіх» для [[БТРК]]. Адмысловую ўзнагароду атрымалі: праект «Мой Багдановіч» тэлеканала «Беларусь 3» — за папулярызацыю беларускай мовы і літаратуры, дацэнтка факультэту экранных мастацтваў [[БДАМ]] [[Галіна Злабенка]] — за падрыхтоўку кваліфікаваных кадраў для айчыннага тэлебачаньня, перадача «Талент краіны» на «АНТ» — за раскрыцьцё творчых магчымасьцяў дзяцей, перадача «Добрыя навіны» ад «[[МТІС]]» — за жыцьцесьцьвярджальную падачу зьвестак пра сталіцу&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Найлепшыя тэлевядучыя краіны — Хрусталёў і дачка Радзькова|спасылка=https://nashaniva.com/190584|выдавец=Газэта «Наша ніва»|дата публікацыі=12 траўня 2017|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

27 красавіка 2022 году [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] ўхваліла Пастанову № 10, якой ухваліла Інструкцыю аб парадку правядзеньня Нацыянальнага тэлевізійнага конкурсу «Тэлевяршыня». Паводле Пастановы, конкурс мелі праводзіць прынамсі аднойчы на 2 гады. Адпаведна на конкурс маглі прымаць тэлеперадачы, якія выйшлі ў этэр цягам 2-х папярэдніх гадоў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Як будзе праходзіць «Тэлевяршыня»|спасылка=https://blr.belta.by/culture/view/jak-budze-prahodzits-televjarshynja-paradak-pravjadzennja-konkursu-abnouleny-114859-2022/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=14 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. 6 траўня 2022 году Міністэрства інфармацыі абвясьціла аб правядзеньні 14-га конкурсу «Тэлевяршыня» пасьля 5-гадовага перапынку. Да 17 траўня прымалі тэлеперадачы Беларусі 2020—2021 гадоў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Мінінфарм абвяшчае старт прыёму заявак на нацыянальны конкурс «Тэлевяршыня»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220506/1651855452-mininfarm-abvyashchae-start-pryyomu-zayavak-na-nacyyanalny-konkurs|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=14 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод 224-х заявак у 22-х намінацыях 107 было ад мясцовых тэлевытворцаў. 27 траўня ўзнагароджаньне правялі ў сталічнай клюбнай арэне «Фэлкан» па [[Праспэкт Пераможцаў (Менск)|праспэкце Пераможцаў]], д. 20. 28 траўня ўрачыстасьць паказаў тэлеканал «[[Беларусь 1]]»&lt;ref name=&quot;м&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Беларусь 1» пакажа ўрачыстую цырымонію прэміі «Тэлевяршыня»|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/belarus-1-pakazha-urachystuju-tsyrymoniju-premii-televjarshynja-115540-2022/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=27 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод новых намінацыяў былі «Аўтарскі [[блог]]», «Праграма-[[інтэрвію]]» і «Адзіным фронтам»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сёньня ўвечары ў Менску аб’явяць вынікі і пераможцаў XIV Нацыянальнага тэлевізійнага конкурсу «Тэлевяршыня-2022»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220527/1653661313-syonnya-uvechary-u-minsku-abyavyac-vyniki-i-peramozhcau-xiv-nacyyanalnaga|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=27 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Найлепшым рэгіянальным тэлепраектам абралі 4-сэрыйны дакумэнтальны фільм «Берасьцейская крэпасьць» вытворчасьці ТРК «Берасьце», які стварылі на замову тэлеканала «Беларусь 3». Найлепшай вядоўцай рэгіянальнага тэлебачаньня назвалі [[Капіталіна Зінкевіч|Капіталіну Зінкевіч]], а найлепшым журналістам рэгіянальнага тэлебачаньня — [[Сяргей Пеклін|Сяргея Пекліна]]. Найлепшай ранішняй інфармацыйна-забаўляльнай перадачай стала «Нашая раніца», а культурна-асьветніцкай — «Жывая спадчыны». У намінацыі «Музычны забаўляльны праект» перамаглі Вечары з сымфанічным [[Аркестар|аркестрам]] «Рэха вайны» на тэлеканале «[[Беларусь 3]]». У намінацыі «Спартовы праект» адзначылі перадачу «Алімпійская раніца» на «[[Беларусь 5]]». Перадача «Я ведаю» перамагла ў намінацыі «Дзіцячая, юнацкая праграма», а сэрыя [[Расьсьледаваньне|расьсьледаваньняў]] на «[[АНТ]]» — у намінацыі «[[Расьсьледавальніцкая журналістыка]]». Статуэткай у намінацыі «Ток-шоў» адзначылі перадачу «Клюб рэдактараў» на «Беларусь 1». Найлепшай грамадзка-палітычнай перадачай назвалі «Пастскрыптум». У намінацыі «Выніковая тэлепраграма» перамог «Галоўны этэр», а ў намінацыі «Праграма-інтэрв'ю» адзначылі «Скажынемаўчы» на «Беларусь 1». Найлепшым дакумэнтальна-тэлевізійным праектам абвясьцілі «ЧАЭС 35. Горыч палыну». Сярод інфармацыйных перадачаў перамаглі «Нашыя навіны». За рэжысуру ўзнагародзілі каманду 12-га Нацыянальнага конкурсу прыгажосьці «[[Міс Беларусь]]» за паказ на «АНТ». У намінацыі «Вядучы інфармацыйнай праграмы» перамагла Паліна Шуба зь перадачы «Панарама». Найлепшай рэпартэркай назвалі [[Ксенія Лебедзева|Ксенію Лебедзеву]] з Агенцтва тэленавінаў БТРК, а найлепшым вядоўцам грамадзка-палітычнай перадачы — [[Рыгор Азаронак|Рыгора Азаронка]]. Ігара Тура ўзнагародзілі за найлепшую аўтарскую тэлепраграму «Прапаганда» на «АНТ», а ў намінацыі «Аўтарскі блог на тэлебачаньні» перамагла [[Марыя Пятрашка]]. Галоўную ўзнагароду за «Праект году» атрымаў супэрфінал перадачы «[[Х-фактар]]» у наўпроставым этэры&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Арына Карповіч.|загаловак=«Тэлевяршыня» зноў уручае ўзнагароды|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220530/1653925390-televyarshynya-znou-uruchae-uznagarody|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=31 траўня 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/104-29726 104 (29726)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/31may-5_optim_2.pdf 5]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У новай намінацыі «Адзіны фронт» адзначылі рэпартэра [[Андрэй Аляксандраў|Андрэя Аляксандрава]] і апэратара [[Іван Баравы|Івана Баравога]] ад «АНТ», якія працавалі ў лягеры перасяленцаў на [[Беларуска-польская мяжа|беларуска-польскай мяжы]] падчас [[Міграцыйны крызіс на граніцы паміж Беларусьсю і Эўразьвязам (2021)|міграцыйнага крызісу на мяжы з Эўразьвязам]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Нагода сьвяткаваць разам|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220623/1655986669-ant-20-gadou-yaikimi-syurpryzami-kanal-budze-radavac-svayu-audytoryyu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=24 чэрвеня 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/122-29744 122 (29744)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/24cher-5_optim_1.pdf 5]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

=== Праект году ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- bgcolor=&quot;#6699CC&quot;
| '''&lt;span style=&quot;color:White;&quot;&gt;Год&lt;/span&gt;''' || '''&lt;span style=&quot;color:White;&quot;&gt;Пераможца&lt;/span&gt;''' || '''&lt;span style=&quot;color:White;&quot;&gt;Тэлекампанія&lt;/span&gt;''' || '''&lt;span style=&quot;color:White;&quot;&gt;Аўтар&lt;/span&gt;'''
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2022 || Супэрфінал перадачы «[[Х-фактар]]» || [[Белтэлерадыёкампанія]] || [[Вольга Шлягер]]

|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2017 || Мюзыкл «[[Купальская казка]]» || «[[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне]]» || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2016 || Сэрыял «[[Беларусь XXI]]» || Тэлеканал «[[Беларусь 1]]» || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2015 || Асьвятленьне [[Чэмпіянат сьвету па хакеі з шайбай 2014 году|першынства сьвету па хакеі ў Менску]] || [[Белтэлерадыёкампанія]] || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2014 || «[[Міс Супранэшнл]]»,&lt;br&gt;«[[Сьпеўныя гарады]]» || «Агульнанацыянальнае тэлебачаньне»,&lt;br&gt;«[[Сталічнае тэлебачаньне]]» || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2013 || Сэрыял «[[Лёс гігантаў]]» || Тэлеканал «Беларусь 1» || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2012 || «[[Дзіцячы конкурс песьні Эўрабачаньне-2011|Дзіцячае Эўрабачаньне — 2011]]»,&lt;br&gt;грамадзка-культурніцкая акцыя «[[Беларусь — гэта мы]]» ||  || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2011 ||  ||  || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2010 ||  ||  || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2009 || Дакумэнтальны цыкль «[[Зямля беларуская]]» || [[Белтэлерадыёкампанія]] ([[Агенцтва тэленавінаў]]) || [[Аляксандар Мартыненка]], [[Яўген Пуставы]], [[Юлія Ганчар]]
|- 
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2008 || Тэле[[мюзыкл]] «[[Паўлінка-Ню]]» || «Агульнанацыянальнае тэлебачаньне» || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2007 ||  ||  || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2006 ||  ||  || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2005 || Сэрыял «[[Найноўшая гісторыя (фільм)|Найноўшая гісторыя]]» || «Агульнанацыянальнае тэлебачаньне» || [[Рыгор Кісель]], [[Юры Казіятка]]
|}

== Крытыка ==
31 сакавіка 2009 году журналістка газэты «[[Зьвязда]]» Вікторыя Цельшук адзначыла наконт 5-га конкурсу «Тэлевяршыня»: «у нацыянальнай тэлевiзiйнай прэмii iстотна не хапала цi не галоўнай нацыянальнай часткi — мовы. Зь ляўрэатаў па‑беларуску сваю падзяку ня вымавiў нiводны. З тых, хто абвяшчаў пераможцаў, вызначылiся толькi пiсьменьнiк [[Уладзiмер Лiпскi]] i рэжысэр [[Рэспубліканскі тэатар беларускай драматургіі|тэатру беларускай драматургii]] [[Валер Анiсенка]]. Што да самiх пераможцаў — толькi адзiн беларускамоўны праект у вынiку ўзяў «Тэлевяршыню». Затое галоўную — Гран‑пры. «Лепшым тэлевiзiйным праектам году» журы назвала праект «[[Зямля беларуская]]»&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

17 траўня 2011 году журналіст газэты «[[Наша ніва]]» Алесь Сабаленка заўважыў пра 7-ю «Тэлевяршыню»: «беларускасьці фіналістам бракуе крытычна: толькі спартовы камэнтатар [[Павал Баранаў]], які атрымаў прэмію за камэнтаваньне [[Ліга Эўропы УЭФА|Кубку УЭФА]], зьвяртаўся да гледачоў па-беларуску»&lt;ref name=&quot;д&quot;/&gt;.

19 красавіка 2014 году журналістка «Зьвязды» Вікторыя Целяшук паўторна падкрэсьліла наконт 10-й «Тэлевяршыні»: «расчараваньнем у цырымоніі стала тое, што ніводзін зь вядучых і сябраў журы ня выступіў па-беларуску. Нават зь ляўрэатаў адзначыліся ў гэтым пляне толькі 2 чалавекі — вядучы [[АТН]] [[Міхаіл Равуцкі|Міхась Равуцкі]], які атрымаў прыз за найлепшую асьветніцкую праграму («Нацыянальная трылёгія», [[Белтэлерадыёкампанія]]), і найлепшая вядучая рэгіянальнага тэлебачаньня [[Вераніка Тарасюк]] (рубрыка «Ваколіца», ТРК «[[Берасьце (ТРК)|Берасьце]]»)»&lt;ref name=&quot;е&quot;/&gt;. 15 траўня 2014 году беларускамоўная тэлевядоўца Вераніка Тарасюк, якую ўганаравалі статуэткай «Тэлевяршыні», згадала: «У пляне [[эмоцыя]]ў мне прыемна. А зь іншага боку, [[тэлебачаньне]] ня можа даваць узнагароду пэрсанальна, хоць намінальна менавіта так адбываецца. Рэальна ацэньваючы сытуацыю, мы разумеем: узнагарода агульная, бо прадукт робіцца цэлай камандай, а не адным чалавекам. Ніхто ня ўбачыць тое, што табе хочацца расказаць, калі ня будзе, напрыклад, апэратара, які здымае, [[рэжысэр]]а, які мантуе, і многіх іншых людзей, якіх гледачы ня бачаць у кадры»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=«Хачу кар'еру жонкі і маці»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140516/1400187704-lepshaya-vyaduchaya-regiyanalnaga-telebachannya-veranika-tarasyuk-hachu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=16 траўня 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/89-27699 89 (27699)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/05/ZV_20140516_3.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Тэлевяршыня»|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/televyarshynya-0|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=13 кастрычніка 2017|копія=https://zviazda.by/be/tags/televyarshynya-1|дата копіі=25 чэрвеня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}

{{Накід:Беларусь}}
[[Катэгорыя:Прэміі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Беларускае тэлебачаньне]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2005 годзе]]</text>
      <sha1>8sdoay7ynmjunggywj37tcsxyvwtdvd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331680</id>
      <parentid>2331679</parentid>
      <timestamp>2022-08-07T19:27:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Вонкавыя спасылкі */ +[[Шаблён:Бібліяінфармацыя]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="86506" xml:space="preserve">{{Прэмія
|назва                    = «Тэлевяршыня»
|выява                    = 
|памер                    = 
|апісаньне выявы          = 
|альтэрнатыўны тэкст      = 
|колер                    = 
|апісаньне                = 
|арганізатар              = [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]]
|вядучы                   = [[Аляксандар Яфрэмаў]]
|дата                     = 27 траўня 2022
|месца                    = [[Менск]]
|краіна                   = [[Беларусь]]
|узнагарода               = [[бронза]]вая статуэтка з [[дыямэнт]]ам
|год                      = 2005
|год2                     = 
|уладальнік               = [[Белтэлерадыёкампанія]] (2022)
|сайт                     = 
|сеткі                    = «[[Беларусь 1]]» (2022)
|працягласьць             = 1,5 гадзіны
|рэйтынг                  = 
|папярэдняя               = «[[Тэлевяршыня-2017]]»
|асноўны артыкул          = 
|наступная                = 
}}
'''«Тэлевяршыня»''' — нацыянальны тэлевізійны [[конкурс]] Беларусі, які [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] ладзіць зь 2005 году.

Трыма сузаснавальнікамі конкурсу разам зь Міністэрствам інфармацыі выступалі [[Белтэлерадыёкампанія]], «[[Другі нацыянальны канал]]» і «[[Сталічнае тэлебачаньне]]», якія па чарзе ладзілі ўзнагароджаньне. Зь 2022 году прадугледзілі правядзеньне конкурсу аднойчы на 2 гады. Лік намінацыяў скарацілі да 22-х. Узнагародай у кожнай намінацыі служыла [[бронза]]вая статуэтка вагой 1,5 кг, аздобленая [[дыямэнт]]ам.

== Ладжаньне ==
Паводле 3-га артыкула Палажэньня аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня» 2004 году, заснавальнікамі адкрытага конкурсу былі [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] і [[Белтэлерадыёкампанія]], ЗАТ «[[Другі нацыянальны канал]]» і ЗАТ «[[Сталічнае тэлебачаньне]]». Згодна зь 5-м артыкулам задачамі конкурсу былі: спрыяньне разьвіцьцю айчыннага тэлевяшчаньня, утварэньне паўнавартаснай весткавай прасторы Беларусі, павышэньне прафэсійнага ўзроўню [[апэратар]]аў, [[журналіст]]аў і [[рэжысэр]]аў, занятых у вытворчасьці тэлеперадачаў. У 6-м артыкуле прадугледжвалася, што з прадстаўнікоў заснавальнікаў, якія і фінансавалі конкурс, утваралі арганізацыйны камітэт. Згодна зь 7-м артыкулам Палажэньня міністар інфармацыі Беларусі зацьвярджаў асабовы склад аргкамітэту сваім загадам. Паводле 8-га артыкула, аргкамітэт: 1) утвараў журы і працоўны орган для ладжаньня конкурсу, 2) вызначаў парадак ладжаньня і весткавай падтрымкі, [[спонсар]]скага ўдзелу і асьвятленьня конкурсу ў [[Сродак масавай інфармацыі|сродках масавай інфармацыі]]; 3) зацьвярджаў лік і найменьні намінацыяў; 4) складаў [[каштарыс]] выдаткаў конкурсу для падачы на ўхвалу заснавальнікамі&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

Паводле Інструкцыі аб парадку правядзеньня Нацыянальнага тэлевізійнага конкурсу «Телевяршыня» 2022 году, конкурс сталі праводзіць прынамсі аднойчы на 2 гады&lt;ref name=&quot;л&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=[[Уладзімер Пярцоў]]|загаловак=Пастанова Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь ад 27 красавіка 2022 году № 10 «Аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня»|спасылка=https://pravo.by/document/?guid=12551&amp;p0=W22238069|выдавец=[[Нацыянальны прававы партал Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=14 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Журы ===
Паводле Інструкцыі аб парадку правядзеньня конкурсу «Телевяршыня» 2022 году, [[журы]] ацэньвала пададзеныя тэлеперадачы, вызначала пераможцаў і брало ўдзел ва ўзнагароджаньні. Журы складалася са старшыні і ягонага намесьніка, сакратара і іншых сябраў. Паседжаньні журы лічыліся правамоцнымі пры ўдзеле 2/3 сябраў. Тэлеперадачы ацэньвалі паводле 10-бальнай сыстэмы на адпаведнасьць намінацыі і поўнасьць раскрыцьця прадмету, якаснасьць візуалізацыі і адпаведнасьць задачам. Пры аналітычным і інфармацыйным [[жанр]]ы пад увагу бралі інфарматыўнасьць і празрыстасьць, арыгінальнасьць і дакладнасьць. Пры іншым жанры ўлічвалі вобразнасьць, арыгінальнасьць і згоднасьць з прадметам. Рашэньні прымалі адкрытым галасаваньнем больш як паловай галасоў ад прысутных на паседжаньні сябраў. Таксама журы мела права вызначаць да 5 адмысловых узнагародаў. Пераможцаў вызначалі за 15 дзён да ўзнагароджаньня&lt;ref name=&quot;л&quot;/&gt;.

== Умовы ўдзелу ==
Паводле 11-га артыкула Палажэньня аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня» 2004 году, да ўдзелу ў конкурсе дапускалі айчынныя тэлеперадачы мясцовых і агульнакраёвых вытворцаў тэлевяшчаньня Беларусі. Згодна з 12-м артыкулам Палажэньня, да [[20 студзеня]] прымалі тэлеперадачы, якія выйшлі ў этэр за папярэдні год. У 3-м артыкуле прадугледжвалася, што кожную конкурсную праграму маглі прадставіць толькі ў адной намінацыі. Пры гэтым, удзельнікі маглі вылучаць перадачы ў кожную намінацыю без абмежаваньняў. Паводле 14-га артыкула, перадачы на замежных мовах мелі падаваць з [[Субтытры|субтытрамі]] або сынхронным [[пераклад]]ам на беларускую або расейскую мову. Згодна зь 15-м артыкулам падставай для ўдзелу была заяўка на адрас [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] (Менск, прасп. Пераможцаў, д. 11) зь [[пячатка]]й установы-заяўніцы, подпісам яе кіраўніка і запоўненай анкетай, выгляд якіх зацьвярджаў аргкамітэт. У 16-м артыкуле згадавалася, што відэаматэрыялы падавалі на [[Лічбавая відэакружэлка|лічбавай відэакружэлцы]] ў выглядзе файлу [[mpeg4]]. Паводле 17-га артыкула, да [[20 лютага]] журы вызначала канчатковы пералік перадачаў для ўдзелу ў конкурсе. Гэты пералік абнародавалі на сваіх сайтах Міністэрства інфармацыі Беларусі і 3 тэлекампаніі-заснавальніцы конкурсу, а таксама рэспубліканскія [[Сродак масавай інфармацыі|сродкі масавай інфармацыі]]. Згодна з 22 артыкулам журы вызначала пераможцаў у кожнай намінацыі да [[1 сакавіка]]. У 23-м артыкуле прадугледжвалася, што пераможцаў у кожнай намінацыі ўзнагароджвалі дыплёмамі і прэміямі&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

Паводле Інструкцыі аб парадку правядзеньня конкурсу «Телевяршыня» 2022 году, сталі прымаць тэлеперадачы, якія выйшлі ў этэр цягам папярэдніх 2-х гадоў. Іх варта было падаць за 20 дзён да дня правядзеньня конкурсу&lt;ref name=&quot;л&quot;/&gt;.

== Намінацыі ==
Паводле 21-га артыкула Палажэньня аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня» 2004 году, узнагароды прысуджалі тэлепраектам у 12 намінацыях, у тым ліку галоўную ўзнагароду «Тэлевізійны праект году», а таксама тэлепостацям у 8 намінацыях. Іншымі 11-ю намінацыямі тэлепраектаў былі: «Найлепшая інфармацыйная праграма», «Найлепшая грамадзка-палітычнная праграма», «Найлепшая культурна-[[Асьвета|асьветная]] праграма», «Найлепшая музычна-забаўляльная праграма», «Найлепшая праграма для [[Дзіця|дзяцей]] і [[юнацтва]]», «Найлепшая спартовая праграма», «Найлепшая тэлевізійныя [[дакумэнтальны фільм]]», «Найлепшая сацыяльная [[рэкляма]]», «Найлепшы тэлевізійны [[дызайн]]», «Найлепшая [[Навіны|навіновая]] праграма рэгіянальнага тэлебачаньня» і «Найлепшы рэгіянальны праект году». Тэлепостацяў узнагароджвалі ў намінацыях: «Найлепшы вядоўца інфармацыйнай праграмы», «Найлепшы вядоўца грамадзка-палітычнай праграмы», «Найлепшы вядоўца музычна-забаўляльнай праграмы», «Найлепшы вядоўца спартовай праграмы (камэнтатар)», «Найлепшы вядоўца рэгіянальнага [[Тэлебачаньне|тэлебачаньня]]»,  «Найлепшы [[рэпартэр]]», «Найлепшы [[рэжысэр]]» і «Найлепшы апэратар»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У 2008 годзе пачалі ўручаць «Прыз глядацкіх сымпатыяў», які ўпершыню атрымала вядоўца [[Першы музычны канал|Першага музычнага каналу]] [[Люся Лушчык]]&lt;ref name=&quot;і&quot;/&gt;. У 2010 годзе ўвялі намінацыю «Найлепшы тэлевізійны [[прадусар]]»&lt;ref name=&quot;г&quot;/&gt;. У 2012 годзе дадалі намінацыю «Найлепшы [[сцэнарыст]]», вынікі якой дагэтуль падводзілі ў 1-м конкурсе. У выніку стала 22 намінацыі&lt;ref name=&quot;ж&quot;/&gt;. У 2013 годзе лік намінацыяў вырас да 24-х&lt;ref name=&quot;з&quot;/&gt;. У 2014 годзе на 10-й «Тэлевяршыні» новай 25-й намінацыяй стала «Найлепшая тэматычная праграма рэгіянальнага тэлебачаньня»&lt;ref name=&quot;й&quot;/&gt;. У 2022 годзе лік намінацыяў скарацілі да 22-х. Пры гэтым, увялі 3 новыя намінацыі: «Аўтарскі [[блог]]», «Праграма-[[інтэрвію]]» і «Адзіны фронт»&lt;ref name=&quot;м&quot;/&gt;.

== Статуэтка ==
Пераможцаў конкурсу «Тэлевяршыня» ў кожнай намінацыі ўзнагароджвалі [[бронза]]вай статуэткай вагой 1,5 кг і вышынёй 39 см, якая аздаблялася штучным [[дыямэнт]]ам. За 10 гадоў конкурсу ўладальнікамі такіх статуэтак сталі звыш 200 апэратараў, [[прадусар]]аў і [[рэжысэр]]аў, [[сцэнарыст]]аў і тэлевядоўцаў&lt;ref name=&quot;е&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=На «Тэлевяршыні» зазірнулі ў будучыню|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140419/1397856814-na-televyarshyni-zazirnuli-u-buduchynyu|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=19 красавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/73-27683 73 (27683)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/04/ZV_20140419_3.pdf 3]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
28 траўня 2004 году [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] ўхваліла Пастанову № 14 «Аб зацьверджаньні Палажэньня аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня». Палажэньне распрацавалі дзеля весткавага суправаджэньня тэлевяшчаньня і ўтварэньня станоўчага вобразу тэлепраектаў у Беларусі і за мяжой&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=[[Уладзімер Русакевіч]]|загаловак=Пастанова Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь ад 28 траўня 2014 году № 14 «Аб зацьверджаньні Палажэньня аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня»|спасылка=http://pravo.levonevsky.org/bazaby11/republic33/text453.htm|выдавец=[[Валеры Леванеўскі]]|мова=ru|дата публікацыі=лістапада 2011|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. У 2005 годзе на 1-м конкурсе «Тэлевяршыня» ўзнагародзілі [[Полацак|полацкую]] тэлекампанію «[[Скіф (тэлекампанія)|Скіф]]» (Віцебская вобласьць), дзе па 2 апэратары і [[журналіст]]ы выпускалі [[навіны]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Аляксандар Уліцёнак]]|загаловак=Недзяржаўнае тэлебачаньне ў Беларусі|спасылка=https://www.svaboda.org/a/794340.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=8 красавіка 2005|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Старшыня «[[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне|Агульнанацыянальнага тэлебачаньня]]» [[Рыгор Кісель]] атрымаў прэмію за шматсэрыйны фільм «[[Найноўшая гісторыя (фільм)|Найноўшая гісторыя]]», які зьнялі пры падрыхтоўцы да [[Рэфэрэндум у Беларусі 2004 году|рэфэрэндуму 2004 году]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Насьпявае скандал вакол фінансавай дзейнасьці «АНТ»|спасылка=https://www.svaboda.org/a/771932.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=11 ліпеня 2006|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Галоўным аўтарам фільму быў [[Юры Казіятка]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Ігар Карней|загаловак=Апанэнтам слова не даваць|спасылка=https://www.svaboda.org/a/1124409.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=12 чэрвеня 2008|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Найлепшым тэлевядоўцам журы вызначыла [[Аляксандар Аверкаў|Аляксандра Аверкава]], які працаваў на «АНТ»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Алесь Дашчынскі|загаловак=Аверкаў засаромеўся і прыбраў здымак|спасылка=https://www.svaboda.org/a/24893662.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=5 лютага 2013|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, ад мясцовых тэлекампаніяў на конкурс паступіла 84 заяўкі&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

24 сакавіка 2008 году ў менскім [[Палац Рэспублікі|Палацы Рэспублікі]] прайшло ўзнагароджаньне пераможцаў 4-га конкурсу «Тэлевяршыня». Вядоўцамі былі [[Сяргей Кухто]] і [[Ягор Хрусталёў]]. Галоўную ўзнагароду атрамаў тэле[[мюзыкл]] «[[Паўлінка-Ню]]», які паказала «[[АНТ]]». Найбольш іншых узнагародаў атрымала [[Белтэлерадыёкампанія]], як і ў 2007 годзе. Таксама «АНТ» узнагародзілі за найлепшы [[дакумэнтальны фільм]] «Савецкі Саюз. Старонкі гісторыі». Новаўвядзеньнем сталі ўзнагароды глядацкіх сымпатыяў. Журы абрала найлепшым вядоўцам забаўляльнай праграмы [[Вадзім Галыгін|Вадзіма Галыгіна]] зь «Дзьвюх зорак», а вядоўца [[Першы музычны канал|Першага музычнага каналу]] [[Люся Лушчык]] узначаліла глядацкі рэйтынг ад чытачоў газэты «[[Антэна (газэта)|Антэна]]». Старшыня журы [[Аляксандар Яфрэмаў]] атрымаў статуэтку за найлепшую культурна-асьветную праграму «Культурнае жыцьцё» на «[[Сталічнае тэлебачаньне|Сталічным тэлебачаньні]]» і падзяліў перамогу ў намінацыі з экалягічнай праграмай «Раўнавага» на [[Беларусь 1|Першым нацыянальным канале]]&lt;ref name=&quot;і&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Ільля Сьвірын]].|загаловак=Дэманстрацыя самаўпэўненасьці|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1234|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=газэта|год=29 сакавіка 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=155 13 (831)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, на конкурсе была 191 заяўка на ўдзел&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;.

29 сакавіка 2009 году ў камэрнай залі [[Беларуская філярмонія|Беларускай філярмоніі]] прайшло ўручэньне ўзнагародаў 5-й «Тэлевяршыні». На конкурс прыйшло 253 заяўкі, зь якіх пасьля папярэдняга адбору 93 праграмы паказалі 11 сябрам журы. Ад мясцовых тэлекампаніяў паступіла 140 (55 %) заявак. Прадстаўнікі Белтэлерадыёкампаніі атрымалі 7 статуэтак «Тэлевяршынi», у тым ліку галоўную ўзнагароду за беларускамоўны дакумэнтальны цыкль «[[Зямля беларуская]]», які [[Агенцтва тэленавінаў]] здымала пра ўсе [[раёны Беларусі]]. «Агульнанацыянальнае тэлебачаньне» таксама займела 7 статуэтак, а «Сталічнае тэлебачаньне» — 4. Па адной узнагародзе здабылі тэлеканалы [[Ворша|Воршы]] (Віцебская вобласьць), [[Гомель|Гомля]] і [[Ліда|Ліды]] (Гарадзенская вобласьць). Тэлерадыёкампанія «Берасьце» атрымала ўзнагароду за найлепшую культурна-асьветніцкую праграму «Страсьць і ўлада», якую паказалі на тэлеканале «[[Беларусь 2|Лад]]». Найлепшым спартовым камэнтатарам назвалі [[Арташэс Антанян|Арташэса Антаняна]] зь [[Берасьце|Берасьця]], які перайшоў працаваць на «АНТ». У якасьці найлепшай музычна-забаўляльнай праграмы адзначылі «Сярэбраны грамафон», а найлепшай рэпартэркі — [[Кацярына Забенька|Кацярыну Забеньку]], якая вяла перадачу «Ля параднага пад’езда» на «[[СТБ]]». Прыз глядацкіх сымпатыяў з 62,9 % галасоў атрымаў [[Дзяніс Кур’ян]] у якасьці найлепшага тэлевядоўцы. Адмысловыя ўзнагароды атрымалі загаднікі 2-х катэдраў [[Беларуская дзяржаўная акадэмія мастацтваў|Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў]]: «За ўклад у разьвiцьцё айчыннага тэлебачаньня» — [[Уладзімер Забела]], які ўзначальваў катэдру рэжысуры [[кіно]] і тэлебачаньня, і ганаровую грамату Белтэлерадыёкампаніі — [[Анастасія Суханава]], якая ачольвала катэдру кінатэлеапэратарства&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=Вікторыя Цельшук, газэта «[[Зьвязда]]»|загаловак=Ні слова па‑беларуску|спасылка=https://nashaniva.com/25042|выдавец=Газэта «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=31 сакавіка 2009|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, статуэтку ў якасьці вядоўцы перадачы «Ход у адказ» атрымаў намесьнік старшыні Белтэлерадыёкампаніі [[Аляксандар Мартыненка]], які быў таксама аўтарам праекту «Зямля беларуская»&lt;ref name=&quot;в&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Ільля Сьвірын.|загаловак=Дрэс-код для «Тэлевяршыні»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2322|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=|год=4 красавіка 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=202 14 (882)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Аўтарам саміх сэрыяў «Зямля беларуская» быў [[Яўген Пуставы]], а рэжысэркай — [[Юлія Ганчар]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Энцыкляпэдыя ў ТБ-фармаце|спасылка=https://www.sb.by/articles/entsyklapedyya-tb-farmatse.html|выдавец=Газэта «[[Беларусь сёньня]]»|дата публікацыі=11 лістапада 2011|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Урэшце, навуковы супрацоўнік [[Бярэзінскі запаведнік|Бярэзінскага запаведніка]] [[Ігар Бышнёў]] атрымаў прызнаньне ў якасьці найлепшага апэратара за праграму «Мільён пытаньняў аб прыродзе», якая 4-ы год выходзіла на тэлеканале «[[Мір (тэлеканал)|Мір]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Іван Ждановіч.|загаловак=У далонях запаведнай прыроды|спасылка=https://www.sb.by/articles/u-dalonyakh-zapavednay-pryrody.html|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=газэта|год=22 кастрычніка 2009|нумар=[https://www.sb.by/golas/archive/22102009/ 3160]|старонкі=|issn=0439-3619}}&lt;/ref&gt;. Таксама статуэтку атрымаў вядоўца перадачы «Выбар» [[Сяргей Дарафееў]], які ўзначальваў Дырэкцыю ранішняга вяшчаньня «АНТ»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Дар’я Амяльковіч.|загаловак=«Я хачу быць аб’ектыўным»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=4095|выданьне=Культура|тып=|год=29 траўня 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=266 22 (942)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У намінацыі «Найлепшы дакумэнтальны фільм» перамог фільм «К-19. Час герояў», рэжысэркай якога была [[Людміла Клінцова]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Антаніна Карпілава.|загаловак=У пошуках зьніклага часу|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;DomainName=mast&amp;id=915|выданьне=[[Мастацтва (часопіс)|Мастацтва]]|тып=часопіс|год=Сакавік 2012|нумар=[http://kimpress.by/?DomainName=mast&amp;idnum=54 3 (348)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

У 2010 годзе на «Тэлевяршыні» ўзнагародзілі рэжысэра [[Ільля Баранаў|Ільлю Баранава]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Антон Сідарэнка.|загаловак=У кожнага ёсьць акно|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=5060|выданьне=Культура|тып=|год=11 сьнежня 2010|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=300 50 (970)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Пры гэтым, журы 6-й «Тэлевяршыні» было ўпершыню міжнародным&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Натальля Шчасная|загаловак=Якасьць. Канкурэнтнасьць. Пазыцыя|спасылка=https://www.sb.by/articles/yakasts-kankurentnasts-paz-tsyya.html|выдавец=Газэта «[[Беларуская ніва]]»|дата публікацыі=29 студзеня 2011|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, увялі намінацыю «Найлепшы тэлевізійны [[прадусар]]»&lt;ref name=&quot;г&quot;/&gt;. Найлепшай рэпартэркай стала Натальля Копацева зь перадачы «5×5», якая перайшла ў Агенцтва тэленавінаў на Беларускім тэлебачаньні&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=ІІ|загаловак=«Мне сорамна»|спасылка=https://belsat.eu/news/ne-apraudvayu-syabe-kayusya-eks-zhurnalistka-bt-paprasila-prabachennya-za-za-toe-shto-pratsavala-na-dzyarprapagandu/|выдавец=Тэлеканал «[[Белсат]]»|дата публікацыі=22 чэрвеня 2020|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

У 2011 годзе на ўдзел у 7-й «Тэлевяршыні» падалі 228 заявак ад 47 тэлекампаніяў, зь якіх адбор прайшлі 84. 17 траўня ўручэньне ўзнагародаў правялі ў Вялікай залі Палацу Рэспублікі&lt;ref name=&quot;г&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Дар’я Амяльковіч.|загаловак=Фармат «Тэлевяршыні»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=5613|выданьне=Культура|тып=|год=16 красавіка 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=318 16 (987)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt; па 21-й намінацыі. 13 траўня з 6-й да 9-й гадзіны ладзілі галасаваньне за тэлевядоўцу ў намінацыі «Прыз глядацкіх сымпатыяў» падчас праграмы «Нашая раніца» на «АНТ». Агульнакраёвыя тэлеканалы вылучылі па 2 чалавекі. Ад «АНТ» ішлі [[Аляксандар Аверкаў]] і [[Георгі Калдун]], ад Белтэлерадыёкампаніі — [[Аліна Краўцова]] (Першы канал) і [[Аляксандра Сьнегіна]] («Лад»), ад «СТБ» — [[Юры Жыгамонт]] і [[Ірына Ханунік-Рамбальская]], ад «Міру» — [[Мікалай Іваноў]] і [[Ганна Мацьвеева]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Юры Чарнякевіч.|загаловак=«Тэлевяршыня» запрашае|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=5747|выданьне=Культура|тып=|год=14 траўня 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=322 20 (991)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Пераможцам у якасьці найлепшага тэлепрадусара стаў [[Уладзімер Бокун]], які быў аўтарам амаль 110 выпускаў дакумэнтальнага цыклю «Адваротны адлік», які паказвалі на «АНТ» і тэлеканале «[[Беларусь 24|Беларусь ТБ]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Антон Сідарэнка.|загаловак=Страчаная сядзіба ў «Адваротным адліку»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6039|выданьне=Культура|тып=|год=16 ліпеня 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=332 29 (1000)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Галоўную ўзнагароду атрымалі 2 перадачы, як і ў папярэдні раз: «[[Дзіцячы конкурс песьні Эўрабачаньне-2011|Дзіцячае Эўрабачаньне — 2011]]» і грамадзка-культурніцкая акцыя «[[Беларусь — гэта мы]]». Старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] назвала найлепшую інфармацыйную праграму, якой абралі «Нашыя навіны» на «АНТ». Найлепшым спартовым камэнтатарам стаў [[Павал Баранаў]], які камэнтаваў [[Ліга Эўропы УЭФА|Кубак ЗЭФА]]&lt;ref name=&quot;д&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=Алесь Сабаленка|загаловак=«Тэлевяршыня»: ніякіх сюрпрызаў|спасылка=https://nashaniva.com/54483|выдавец=Газэта «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=17 траўня 2011|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Урэшце, [[Дзяніс Сухавараў]] атрымаў узагароду за журналісцкае [[расьсьледаваньне]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Наша ніва» прайграла суд былому супрацоўніку «АНТ»|спасылка=https://www.svaboda.org/a/24479825.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=10 лютага 2012|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;, а фільм «Эпоха. Знакаміты-невядомы. [[Іван Хруцкі]]» праекту «Спадчына Беларусі» ўганаравалі дыплёмам&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя мастацкага праекту «Спадчына Беларусі»|спасылка=http://спадчына.бел/be.history.html|выдавец=Партал «Спадчына Беларусі»|дата публікацыі=2017|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

У 2012 годзе дадалі намінацыю «Найлепшы [[сцэнарыст]]», вынікі якой дагэтуль падводзілі ў 1-м конкурсе. У выніку стала 22 намінацыі&lt;ref name=&quot;ж&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=На «Тэлевяршыню» — па сцэнары|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6881|выданьне=Культура|тып=|год=21 студзеня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=360 3 (1026)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Статуэтку ў намінацыі «Найлепшы рэпартэр» атрымала [[Вольга Макей]], якая ў 2011 годзе зьняла рэпартаж за дзень да іншых пра прыбыцьцё ў [[Адэса|Адэскі]] порт (Украіна) 1-га [[танкер]]а з [[Вэнэсуэла|вэнэсуэльскай]] нафтай для Беларусі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Віктар Корбут|загаловак=У люстэрку сучаснасьці|спасылка=https://www.sb.by/articles/u-lyusterku-suchasnasts.html|выдавец=Газэта «[[Беларусь сёньня]]»|дата публікацыі=12 траўня 2015|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Дыплёмам «Тэлевяршыні» 2-і год запар адзначылі дакумэнтальны фільм шматсэрыйнай «Спадчыны Беларусі», якая да 2020 году стала налічваць 31 фільм пра даўніх постацяў Беларусі ад [[Эўфрасіньня Полацкая|Эўфрасіньні Полацкай]] да [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Спадчына Беларусі» — у Нацыянальным гістарычным музэі|спасылка=https://novychas.online/kultura/spadczyna-belarusi-u-nacyjanalnym-histaryczny|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=17 ліпеня 2020|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Найлепшым рэпартэрам стаў [[Зьміцер Лукша]], які быў карэспандэнтам перадачы «Зона Х» вытворчасьці Агенцтва тэленавінаў Белтэлерадыёкампаніі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Усё было падрыхтавана, але не паспеў выехаць з Беларусі»|спасылка=https://nashaniva.com/290150|выдавец=Партал «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=17 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

У 2013 годзе на 9-ю «Тэлевяршыню» падалі звыш 200 заявак у 24-х намінацыях. На разгляд журы прапанавалі 72 заяўкі. 19 красавіка ў Палацы Рэспублікі прайшло ўзнагароджаньне, якое пазьней паказалі на «Сталічным тэлебачаньні»&lt;ref name=&quot;з&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Узыходжаньне|спасылка=https://www.sb.by/articles/uzykhodzhanne.html|выдавец=Газэта «Беларусь сёньня»|дата публікацыі=20 красавіка 2013|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Галоўную ўзнагароду атрымаў сэрыял «[[Лёс гігантаў]]» пра такія ўсходнеэўрапейскія заводы з [[брэнд]]амі, як «[[БелАЗ]]» (Жодзін), «[[Беларуськалій]]» (Салігорск), «[[Масквіч]]» (Расея), «[[Ікарус]]» ([[Вугоршчына]]), «[[Рыская аўтобусная фабрыка|РАФ]]» (Латвія). Сэрыял паказалі на тэлеканале «[[Беларусь 1]]». Найлепшымі інфармацыйнымі праграмамі абвясьцілі «Нашыя навіны» на «АНТ» і «24 гадзіны» на «Сталічным тэлебачаньні». Найлепшай інфармацыйна-аналітычнай перадачай назвалі «Сферу інтарэсаў» ад Белтэлерадыёкампаніі, публіцыстычнай — «Гонар нацыі» на «АНТ», а забаўляльнай — «Сьпеўныя гарады» на «СТБ»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=На «Тэлевяршыню» — па сцэнары|спасылка=https://www.sb.by/articles/televyarshynyu-pakary-lyes-g-ganta-.html|выдавец=Газэта «Беларусь сёньня»|дата публікацыі=23 красавіка 2013|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Рэжысэр [[Уладзімер Аляксандравіч Арлоў]] атрымаў статуэтку за фільм-дылёгію «Лёс рэзыдэнта», які складаўся зь 2-х частак «Апэрацыя “Галівуд”» і «Апэрацыя “Эўропа”»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Барыс Крэпак.|загаловак=«Апіева дарога» — праз 15 гадоў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=8837|выданьне=Культура|тып=|год=25 траўня 2013|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=428 21 (1095)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Тэлерадыёкампанія «[[Магілёў-1|Магілёў]]» атрымала ўзнагароду ў намінацыі «Найлепшы рэгіянальны праект году» за моладзевую гутарковую перадачу «Перазагрузка»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Творча, дакладна, апэратыўна|спасылка=https://www.sb.by/articles/tvorcha-dakladna-aperaty-na.html|выдавец=Газэта «Беларусь сёньня»|дата публікацыі=28 лістапада 2013|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. У якасьці найлепшай тэматычнай перадачы назвалі цыкль «Тэра інкогніта» пра маляўнічыя мясьціны Беларусі, які здымала [[Ксенія Луцкіна]]. Таксама «Тэру інкогніту» адзначылі за найлепшы дызайн&lt;ref name=&quot;к&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Сэрца разрываецца, што не магу абняць сына»|спасылка=https://www.svaboda.org/a/31569569.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=19 лістапада 2021|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

У 2014 годзе адбыўся 10-ы конкурс «Тэлевяршыня». Да 1 сакавіка [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] прымала працы, якія выйшлі ў этэр цягам папярэднага году на мясцовых, сталічных і агульнакраёвых [[тэлеканал]]ах. У склад [[журы]] ўваходзілі вядомыя [[актор]]ы і [[журналіст]]ы, [[рэжысэр]]ы і [[сцэнарыст]]ы, якія абіралі па 3 фіналісты ў кожнай з 25 намінацыяў. Галоўную ўзнагароду ўручалі ў намінацыі «Тэлевізійны праект году». Мясцоваму тэлебачаньню прызначаліся ўзнагароды ў 4-х намінацыях. Яшчэ 11 намінацыяў былі асабістымі — найлепшы вядоўца паводле [[жанр]]у, [[прадусар]] і рэжысэр&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=Хто ўзыдзе на тэлевізійны алімп|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140221/1392931552-hto-uzydze-na-televiziyny-alimp|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=21 лютага 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/33-27643 33 (27643)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/02/21lut-2.indd_.pdf 2]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Новай намінацыяй стала «Найлепшая тэматычная праграма рэгіянальнага тэлебачаньня». Уручэньне ўзнагародаў, якое правялі 17 красавіка ў Палацы Рэспублікі, паказалі 19 красавіка на «АНТ»&lt;ref name=&quot;й&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=25 пікаў «Тэлевяршыні»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140411/1397248746-25-pikau-televyarshyni|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=12 красавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/68-27678 68 (27678)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/04/12kras-4.indd_.pdf 4]|issn=}}&lt;/ref&gt;. На конкурс падалі 238 заявак, зь якіх адабралі 76&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вэртыкальны ўздым|спасылка=https://www.sb.by/articles/vertykalny-zdym-.html|выдавец=Газэта «Беларусь сёньня»|дата публікацыі=17 красавіка 2014|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Галоўную ўзнагароду падзялілі фінал «[[Міс Супранэшнл]]» на «АНТ» і «[[Сьпеўныя гарады]]» на «СТБ». Найлепшай публіцыстычнай праграмай прызналі гутарковую перадачу «Пазыцыя» на «АНТ», найлепшымі тэматычнымі — «Арсэнал» тэлекампаніі «[[ВаенТБ]]» [[Міністэрства абароны Беларусі]] і «Вяртаньне ў Хатынь» міжнароднай тэлерадыёкампаніі «Мір». Белтэлерадыёкампанія атрымала 3 статуэткі за найлепшую штотыднёвую інфармацыйна-аналітычную праграму ў выглядзе гутарковай перадачы «Форум», найлепшую штодзённую інфармацыйную перадачу «Панарама» і асьветніцкую — «Нацыянальная трылёгія», якую вёў [[Міхаіл Равуцкі]] (Агенцтва тэленавінаў). Сярод забаўляльных праграмаў перамагла «Акадэмія талентаў» на «АНТ», а сярод перадачаў для дзяцей і юнацтва — «Заўтра — гэта мы» Белтэлерадыёкампаніі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гран-пры конкурсу «Тэлевяршыня» падзялілі «АНТ» і «СТБ»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140418/1397802161-gran-pry-konkursu-televyarshynya-padzyalili-ont-i-stv|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 красавіка 2014|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Найлепшымі вядоўцамі 5 відаў перадачаў сталі: публіцыстычнай — [[Вадзім Гігін]] («Пазіцыя» на «АНТ»); штодзённай інфармацыйнай — [[Вікторыя Сянкевіч]] («Панарама» на «Беларусь 1»); тэматычнай — Кацярына Забенька («Цэнтральны рэгіён» на «АНТ»); інфармацыйна-аналітычнай — [[Яўген Горын]] («Тыдзень» на «СТБ»); забаўляльнай — [[Антон Мартыненка]] («На тым жа месцы ў той жа час» на «СТБ»). Найлепшым рэпартэрам назвалі [[Тэнгіз Думбадзэ|Тэнгіза Думбадзэ]] зь перадачы «Подых плянэты» на «АНТ»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Найлепшы вядучы — Вадзім Гігін, найлепшы рэпартэр — Тэнгіз Думбадзэ|спасылка=https://nashaniva.com/126953|выдавец=Газэта «Наша ніва»|дата публікацыі=18 красавіка 2014|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Адмысловыя ўзнагароды журы атрымалі: «АНТ» — за грамадзкую перадачу «У вас будзе дзіця», празь якую ў [[Сям'я|сем'і]] разьмеркавалі 45 выхаванцаў дзіцячых [[Прытулак|прытулкаў]]; Белтэлерадыёкампанія — за стварэньне спартовага тэлеканала «[[Беларусь 5]]»; [[Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Беларусі]] — за ўклад ў разьвіцьцё айчыннага тэлебачаньня. Найлепшай вядоўцай рэгінальнага тэлебачаньня стала [[Вераніка Тарасюк]], якая вяла рубрыку «Ваколіца» для тэлерадыёкампаніі «[[Берасьце (ТРК)|Берасьце]]». Найлепшым праектам рэгіянальнага тэлебачаньня назвалі дакумэнтальны фільм «Верасень 1943-га. Недзіцячы дзёньнік» ад ТРК «[[Магілёў (ТРК)|Магілёў]]». Яго рэжысэр [[Андрэй Пачалаў]] перамог у намінацыі «Найлепшы рэжысэр». Таксама «ВаенТБ», якому спаўнялася 20 гадоў, атрымала 2-ю ўзнагароду за найлепшую сацыяльную рэкляму для заклічнай кампаніі ва [[Узброеныя сілы Беларусі|Ўзброеныя сілы Беларусі]]. Агулам «АНТ» займела 9 узнагародаў, Белтэлерадыёкампанія — 7, а «Сталічнае тэлебачаньне» — 5&lt;ref name=&quot;е&quot;/&gt;.

6 сакавіка 2015 году арганізацыйны камітэт 11-га конкурсу «Тэлевяршыня» вырашыў уручыць адмысловую ўзнагароду за тэлепраект пра перамогу ў [[Нямецка-савецкая вайна|Нямецка-савецкай вайне]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Заяўкі на XI Нацыянальны тэлевізійны конкурс «Тэлевяршыня» прымаюцца да 31 сакавіка|спасылка=https://blr.belta.by/culture/view/zajauki-na-xi-natsyjanalny-televizijny-konkurs-televjarshynja-prymajutstsa-da-31-sakavika-30806-2015|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=6 сакавіка 2015|копія=https://zviazda.by/be/news/20150308/1425815432-zayauki-na-xi-nacyyanalny-televiziyny-konkurs-televyarshynya-prymayucca-da|дата копіі=8 сакавіка 2015|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Каардынатарам узнагароджаньня стаў прадусарскі цэнтар Белтэлерадыёкампаніі ў асобе галоўнага прадусара [[Кірыл Казакоў|Кірыла Казакова]] і рэжысэркі [[Тацьцяна Шыршова|Тацьцяны Шыршовай]]. Узнагароджаньне правялі ў менскім [[Палац спорту (Менск)|Палацы спорту]], дзе некалькі параў вядоўцаў прамаўлялі па-беларуску і па-расейску. 22 траўня ўзнагароджаньне паказалі на тэлеканале «Беларусь 1» і спадарожнікавым тэлеканале «[[Беларусь 24]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Ніна Мажэйка, тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Белтэлерадыёкампанія рыхтуецца да «Тэлевяршыні»|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/kultura/belteleradiokompaniya_gotovitsya_k_televershine/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=20 траўня 2015|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Белтэлерадыёкампанія атрымала галоўную ўзнагароду за асьвятленьне [[Чэмпіянат сьвету па хакеі з шайбай 2014 году|першынства сьвету па хакеі 2014 году]], які праходзіў у Менску. Галоўную ўзнагароду ўручалі народны артыст [[Аляксандар Яфрэмаў]], які ўзначальваў журы, і 1-ы намесьнік старшыні Нацыянальнага алімпійскага камітэту Беларусі [[Максім Рыжанкоў]]. Найлепшай грамадзка-палітычнай праграмай прызналі гутарковую перадачу «Справа прынцыпу» на «АНТ», а тэматычнай — «Пра Беларусь з акцэнтам» на тэлеканале «Мір». Белтэлерадыёкампанія атрымала яшчэ 3 статуэткі: за найлепшую штотыднёвую інфармацыйна-аналітычную перадачу, якой абралі гутарковую перадачу «Галоўны этэр», за найлепшую штодзённую інфармацыйную перадачу — «Панарама», за найлепшую перадачу для дзяцей і юнацтва — «Дабраранак». ААТ «[[Менскія тэлевізійныя інфармацыйныя сеткі]]» ўзнагародзілі за забаўляльную перадачу «Плэй-оф шоў». [[Зьміцер Бачкоў|Зьмітра Бачкова]] ўганаравалі ў якасьці найлепшага вядоўцу грамадзка-палітычнай перадачы «Форум» на «Беларусь 1», а [[Марына Грыцук|Марыну Грыцук]] — у якасьці найлепшай вядоўцы тэматычнай перадачы «Бацькоў у школу» на «АНТ». [[Паліна Шуба|Паліну Шубу]] назвалі найлепшай вядоўцай штодзённай перадачы «Панарама» на «Беларусь 1», а [[Ігар Пазьняк|Ігара Пазьняка]] — найлепшым вядоўцам інфармацыйна-аналітычнай перадачы «Тыдзень» на «СТБ». Люцыя Лушчык і [[Андрэй Бонд]] сталі найлепшымі вядоўцамі забаўляльнай перадачы «Вечаровы Менск» на «АНТ». Найлепшай рэпартэркай назвалі [[Ганна Пыж|Ганну Пыж]] зь перадачы «Контуры» на «АНТ». Найлепшым дакумэнтальным фільмам прызналі «Выпрабаваньне. Кроў [[вэрмахт]]а», які здымала «Ваен ТБ» для Белтэлерадыёкампаніі. Апэратарскую групу гэтага фільму таксама назвалі найлепшымі. Найлепшым сцэнарыстам стаў стваральнік праекту «Шай-бу» на «СТБ», а найлепшым рэжысэрам — [[Уладзімер Бокун]], які стварыў праект «Спэцпасяленцы. Сялянская трагедыя». Найлепшым вядоўцам рэгіянальнага тэлебачаньня стаў [[Мікалай Пракаповіч]], які вёў перадачу «Край» для ТРК «Берасьце», а найлепшым праектам рэгіянальнага тэлебачаньня — «Ад сэрца да сэрца» вытворчасьці «[[Ліда|Лідзкага]] тэлерадыёаб'яднаньня» (Гарадзенская вобласьць). Найлепшай інфармацыйнай праграмай на рэгіянальным тэлебачаньні назвалі «Днямі» ад ТРК «Магілёў», а тэматычнай — «У горадзе Бабруйску» таксама ад ТРК «Магілёў». Міністар адукацыі Беларусі [[Міхаіл Жураўкоў]] уручыў адмысловыя ўзнагароды студэнтам [[Інстытут журналістыкі БДУ|Інстытуту журналістыкі БДУ]] і Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў за працу ў тэлежурналістыцы. Таксама адмысловую ўзнагароду атрымала «ВаенТБ» за «Хвіліну маўчаньня» на каналах Белтэлерадыёкампаніі, прысьвечаную 70-годзьдзю перамогі ў Нямецка-савецкай вайне&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Белтэлерадыёкампанія ўдастоена Гран-пры XI Нацыянальнага конкурсу «Тэлевяршыня» за асвятленьне чэмпіянату сьвету па хакеі ў Менску|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150522/1432290610-belteleradyyokampaniya-udastoena-gran-pry-xi-nacyyanalnaga-konkursu|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=22 траўня 2015|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Найлепшай культурна-асьветніцкай праграмай прызналі цыкль [[Алег Лукашэвіч|Алега Лукашэвіча]] «Мастакі Парыскай школы. Ураджэнцы Беларусі», у прыватнасьці фільм «[[Хаім Суцін]]. Прага колеру»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Узяць вышыню|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150523/1432330305-uzyac-vyshynyu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=23 траўня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/96-27954 96 (27954)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/05/23may-3.indd_.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

20 траўня 2016 году 12-ю «Тэлевяршыню» ладзіла «Сталічнае тэлебачаньне». Пры гэтым, папярэдне на сайце «СТБ» аднавілі галасаваньне за найлепшага вядоўцу на «Прыз глядацкіх сымпатыяў», які ўручалі ў 2005—2010 гадох&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прыз глядацкіх сымпатый будзе ўручаны лепшаму вядучаму на конкурсе «Тэлевяршыня»|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/pryz-gljadatskih-simpatyj-budze-uruchany-lepshamu-vjaduchamu-na-konkurse-televjarshynja-46975-2016/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=16 траўня 2016|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Галасаваньне за 22-х прадстаўнікоў тэлеканалаў Беларусі доўжылася з 14 па 19 траўня. Па яго выніках найлепшым вядоўцам назвалі ляльку-мядзьведзяня [[Топа|Топу]] зь перадачы «[[Калыханка (тэлеперадача)|Калыханка]]» на тэлеканале «[[Беларусь 3]]». Гэтую ляльку, якую 25 гадоў агучваў актор [[Уладзімер Варанкоў]], выкарыстоўвалі звыш 30 гадоў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ляўры любімца гледачоў атрымала мядзьведзяня Топа з праграмы «Калыханка»|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/laury-ljubimtsa-gledachou-atrymala-medzvedzjanja-topa-z-pragramy-kalyhanka-47116-2016/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=19 траўня 2016|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Агулам на 13-ы конкурс «Тэлевяршыня» падалі 260 заявак у 25 намінацыях&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Ніна Мажэйка, тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Нацыянальная прэмія «Тэлевяршыня» падводзіць вынікі году|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/obshchestvo/televershina/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=12 траўня 2017|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. 21 траўня ўзнагароджаньне ў Палацы Рэспублікі працягласьцю 1,5 гадзіны паказалі на «Сталічным тэлебачаньні». Урачыстасьць вялі Вікторыя Сянкевіч і [[Алег Ціткоў]] ад Белтэлерадыёкампаніі, [[Іван Падрэз]] і Марына Грыцук ад «АНТ», а таксама [[Ірына Рамбальская]] і [[Антон Мартыненка]] ад «СТБ»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Хто вышэй|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20160519/1463673320-chyy-prafesiyanalizm-peramozha-na-televyarshyni-2016|выданьне=Зьвязда|тып=|год=20 траўня 2016|нумар=[https://zviazda.by/be/number/94-28204 94 (28204)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/20may-7.indd_.pdf 7]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Галоўную ўзнагароду прысудзілі за сэрыял «[[Беларусь XXI]]», які паказвалі ў нядзельных выпусках навінаў пра 21 год кіраваньня [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]]. Найлепшымі вядоўцамі інфармацыйна-аналітычнай перадачы «Галоўны этэр» сталі [[Зьміцер Бачкоў]] і [[Алена Насачова]], грамадзка-палітычнай — Тэнгіз Думбадзэ, штодзённай інфармацыйнай — [[Алена Міхайлоўская]], забаўляльнай — Іван Падрэз, а тэматычнай — Ірына Ханунік-Рамбальская&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сярод пераможцаў «Тэлевяршыні» Бачкоў, Думбадзэ і Ханунік-Рамбальская|спасылка=https://nashaniva.com/170545|выдавец=Газэта «Наша ніва»|дата публікацыі=20 траўня 2016|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, статуэткай адзначылі 4-сэрыйны дакумэнтальны фільм Ксеніі Луцкіной «Зямля страчаная. Зямля здабытая» да 30-годзьдзя [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай катастрофы]]&lt;ref name=&quot;к&quot;/&gt;.

12 траўня 2017 году 13-ю «Тэлевяршыню» ў Палацы Рэспублікі паказала «АНТ». На конкурс падалі 286 заявак ад 101-го тэлевяшчальніка&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Марына Весялуха.|загаловак=Жыцьцё дыктуе правілы|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20170511/1494520574-syonnya-stanuc-vyadomyya-peramozhcy-televyarshyni|выданьне=Зьвязда|тып=|год=12 траўня 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/88-28452 88 (28452)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12may-3.indd__0.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Галоўнай узнагародай уганаравалі [[мюзыкл]] «[[Купальская казка]]» на «АНТ». Найлепшай грамадзка-палітычнай перадачай назвалі «Аб палітыцы», якую вялі Вольга Макей і Лаўроў на «Беларусь 1», а найлепшым вядоўцам адпаведнай перадачы стаў Ягор Хрусталёў, які вёў «Што адбываецца» на «СТБ». Найлепшай тэматычнай перадачай стаў «Мой бізнэс» на «АНТ», а найлепшай вядоўцай адпаведнай перадачы — Сьвятлана Панкратава, якая вяла «Навіны надвор'я» для Белтэлерадыёкампаніі. Пераможцам сярод штотыднёвых інфармацыйна-аналітычных перадачаў сталі «Контуры» на «АНТ», а найлепшым вядоўцам адпаведнай перадачы — [[Сяргей Гусачэнка]] з «Галоўнага этэру» на «Беларусь 1». Найлепшым дакумэнтальным фільмам стаў «Чарнобыль. 30 гадоў праз» на «АНТ», найлепшым рэпартэрам — [[Ігар Тур]] з «Контураў» на «АНТ», а найлепшай вядоўцай штодзённай інфармацыйнай перадачы — [[Юлія Пярцова]] з «Навінаў» на «Беларусь 1». Найлепшымі вядоўцамі забаўляльнай перадачы назвалі Антона Мартыненку і [[Аляксандар Каштанаў|Аляксандра Каштанава]], якія вялі перадачу «Раніца. Студыя добрага настрою» на «СТБ». Найлепшай штодзённай інфармацыйнай перадачай назвалі «Нашыя навіны» на «АНТ», а найлепшай перадачай для дзяцей і юнацтва — навуковы паказ прафэсара «Акрывачкіна» Белтэлерадыёкампаніі. Сярод культурна-асьветніцкіх перадачаў перамаглі «Такія дзіўныя» прадстаўніцтва тэлеканала «Мір» у Беларусі. Пераможцам сярод сацыяльнай рэклямы сталі «Мы — адзіныя» вытворчасьці «ВаенТБ», а сярод забаўляльных перадачаў — «Дзьве зоркі» на «СТБ». Найлепшай тэлепрадусарскай групай назвалі 6 прадстаўнікоў Белтэлерадыёкампаніі, якія адказвалі за «Панараму пад адкрытым небам»: [[Іван Эйсмант|Івана Эйсманта]] і Сяргея Гусачэнку, Вікторыю Сянкевіч і Зьмітра Бачкова, Юлію Пярцову і [[Юры Пракопаў|Юрыя Пракопава]]. [[Ільля Баранаў]] стаў найлепшым рэжысэрам за канцэрт для пасланьнікаў 5-га [[Усебеларускі народны сход|Ўсебеларускага народнага сходу]]. Найлепшай вядоўцай рэгіянальнага тэлебачаньня назвалі [[Натальля Пунько|Натальлю Пунько]], якая вяла перадачу «Закон і права» на [[Салігорск]]ім тэлеканале. Найлепшымі праектамі рэгіянальнага тэлебачаньня прызналі тэлемаратон «Сагрэем дзіцячыя сэрцы» ад ТРК «Магілёў» і «Падарожжа бязь межаў» ад Лідзкага тэлебачаньня. Найлепшай інфармацыйнай праграмай рэгіянальнага тэлебачаньня сталі «Навіны на 4» ад ТРК «[[Горадня (ТРК)|Горадня]]», а тэматычнай — «Гісторыі рамонту» ад ТРК «Берасьце». За найлепшы тэлевізійны дызайн адзначылі праект Белтэлерадыёкампаніі «Гумар на вайне, або Сьмех скрозь слёзы», які стварыў [[Віталь Савенка]]. Найлепшым апэратарам стаў [[Дзяніс Сакалоўскі]] ў перадачы «Эфэкт Калабанава» Белтэлерадыёкампаніі, а найлепшай сцэнарысткай — [[Ганна Эйсмант]] за праект «Якаў Шапіра. Адзін за ўсіх» для [[БТРК]]. Адмысловую ўзнагароду атрымалі: праект «Мой Багдановіч» тэлеканала «Беларусь 3» — за папулярызацыю беларускай мовы і літаратуры, дацэнтка факультэту экранных мастацтваў [[БДАМ]] [[Галіна Злабенка]] — за падрыхтоўку кваліфікаваных кадраў для айчыннага тэлебачаньня, перадача «Талент краіны» на «АНТ» — за раскрыцьцё творчых магчымасьцяў дзяцей, перадача «Добрыя навіны» ад «[[МТІС]]» — за жыцьцесьцьвярджальную падачу зьвестак пра сталіцу&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Найлепшыя тэлевядучыя краіны — Хрусталёў і дачка Радзькова|спасылка=https://nashaniva.com/190584|выдавец=Газэта «Наша ніва»|дата публікацыі=12 траўня 2017|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

27 красавіка 2022 году [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] ўхваліла Пастанову № 10, якой ухваліла Інструкцыю аб парадку правядзеньня Нацыянальнага тэлевізійнага конкурсу «Тэлевяршыня». Паводле Пастановы, конкурс мелі праводзіць прынамсі аднойчы на 2 гады. Адпаведна на конкурс маглі прымаць тэлеперадачы, якія выйшлі ў этэр цягам 2-х папярэдніх гадоў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Як будзе праходзіць «Тэлевяршыня»|спасылка=https://blr.belta.by/culture/view/jak-budze-prahodzits-televjarshynja-paradak-pravjadzennja-konkursu-abnouleny-114859-2022/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=14 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. 6 траўня 2022 году Міністэрства інфармацыі абвясьціла аб правядзеньні 14-га конкурсу «Тэлевяршыня» пасьля 5-гадовага перапынку. Да 17 траўня прымалі тэлеперадачы Беларусі 2020—2021 гадоў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Мінінфарм абвяшчае старт прыёму заявак на нацыянальны конкурс «Тэлевяршыня»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220506/1651855452-mininfarm-abvyashchae-start-pryyomu-zayavak-na-nacyyanalny-konkurs|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=14 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод 224-х заявак у 22-х намінацыях 107 было ад мясцовых тэлевытворцаў. 27 траўня ўзнагароджаньне правялі ў сталічнай клюбнай арэне «Фэлкан» па [[Праспэкт Пераможцаў (Менск)|праспэкце Пераможцаў]], д. 20. 28 траўня ўрачыстасьць паказаў тэлеканал «[[Беларусь 1]]»&lt;ref name=&quot;м&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Беларусь 1» пакажа ўрачыстую цырымонію прэміі «Тэлевяршыня»|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/belarus-1-pakazha-urachystuju-tsyrymoniju-premii-televjarshynja-115540-2022/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=27 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод новых намінацыяў былі «Аўтарскі [[блог]]», «Праграма-[[інтэрвію]]» і «Адзіным фронтам»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сёньня ўвечары ў Менску аб’явяць вынікі і пераможцаў XIV Нацыянальнага тэлевізійнага конкурсу «Тэлевяршыня-2022»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220527/1653661313-syonnya-uvechary-u-minsku-abyavyac-vyniki-i-peramozhcau-xiv-nacyyanalnaga|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=27 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Найлепшым рэгіянальным тэлепраектам абралі 4-сэрыйны дакумэнтальны фільм «Берасьцейская крэпасьць» вытворчасьці ТРК «Берасьце», які стварылі на замову тэлеканала «Беларусь 3». Найлепшай вядоўцай рэгіянальнага тэлебачаньня назвалі [[Капіталіна Зінкевіч|Капіталіну Зінкевіч]], а найлепшым журналістам рэгіянальнага тэлебачаньня — [[Сяргей Пеклін|Сяргея Пекліна]]. Найлепшай ранішняй інфармацыйна-забаўляльнай перадачай стала «Нашая раніца», а культурна-асьветніцкай — «Жывая спадчыны». У намінацыі «Музычны забаўляльны праект» перамаглі Вечары з сымфанічным [[Аркестар|аркестрам]] «Рэха вайны» на тэлеканале «[[Беларусь 3]]». У намінацыі «Спартовы праект» адзначылі перадачу «Алімпійская раніца» на «[[Беларусь 5]]». Перадача «Я ведаю» перамагла ў намінацыі «Дзіцячая, юнацкая праграма», а сэрыя [[Расьсьледаваньне|расьсьледаваньняў]] на «[[АНТ]]» — у намінацыі «[[Расьсьледавальніцкая журналістыка]]». Статуэткай у намінацыі «Ток-шоў» адзначылі перадачу «Клюб рэдактараў» на «Беларусь 1». Найлепшай грамадзка-палітычнай перадачай назвалі «Пастскрыптум». У намінацыі «Выніковая тэлепраграма» перамог «Галоўны этэр», а ў намінацыі «Праграма-інтэрв'ю» адзначылі «Скажынемаўчы» на «Беларусь 1». Найлепшым дакумэнтальна-тэлевізійным праектам абвясьцілі «ЧАЭС 35. Горыч палыну». Сярод інфармацыйных перадачаў перамаглі «Нашыя навіны». За рэжысуру ўзнагародзілі каманду 12-га Нацыянальнага конкурсу прыгажосьці «[[Міс Беларусь]]» за паказ на «АНТ». У намінацыі «Вядучы інфармацыйнай праграмы» перамагла Паліна Шуба зь перадачы «Панарама». Найлепшай рэпартэркай назвалі [[Ксенія Лебедзева|Ксенію Лебедзеву]] з Агенцтва тэленавінаў БТРК, а найлепшым вядоўцам грамадзка-палітычнай перадачы — [[Рыгор Азаронак|Рыгора Азаронка]]. Ігара Тура ўзнагародзілі за найлепшую аўтарскую тэлепраграму «Прапаганда» на «АНТ», а ў намінацыі «Аўтарскі блог на тэлебачаньні» перамагла [[Марыя Пятрашка]]. Галоўную ўзнагароду за «Праект году» атрымаў супэрфінал перадачы «[[Х-фактар]]» у наўпроставым этэры&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Арына Карповіч.|загаловак=«Тэлевяршыня» зноў уручае ўзнагароды|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220530/1653925390-televyarshynya-znou-uruchae-uznagarody|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=31 траўня 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/104-29726 104 (29726)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/31may-5_optim_2.pdf 5]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У новай намінацыі «Адзіны фронт» адзначылі рэпартэра [[Андрэй Аляксандраў|Андрэя Аляксандрава]] і апэратара [[Іван Баравы|Івана Баравога]] ад «АНТ», якія працавалі ў лягеры перасяленцаў на [[Беларуска-польская мяжа|беларуска-польскай мяжы]] падчас [[Міграцыйны крызіс на граніцы паміж Беларусьсю і Эўразьвязам (2021)|міграцыйнага крызісу на мяжы з Эўразьвязам]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Нагода сьвяткаваць разам|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220623/1655986669-ant-20-gadou-yaikimi-syurpryzami-kanal-budze-radavac-svayu-audytoryyu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=24 чэрвеня 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/122-29744 122 (29744)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/24cher-5_optim_1.pdf 5]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

=== Праект году ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- bgcolor=&quot;#6699CC&quot;
| '''&lt;span style=&quot;color:White;&quot;&gt;Год&lt;/span&gt;''' || '''&lt;span style=&quot;color:White;&quot;&gt;Пераможца&lt;/span&gt;''' || '''&lt;span style=&quot;color:White;&quot;&gt;Тэлекампанія&lt;/span&gt;''' || '''&lt;span style=&quot;color:White;&quot;&gt;Аўтар&lt;/span&gt;'''
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2022 || Супэрфінал перадачы «[[Х-фактар]]» || [[Белтэлерадыёкампанія]] || [[Вольга Шлягер]]

|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2017 || Мюзыкл «[[Купальская казка]]» || «[[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне]]» || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2016 || Сэрыял «[[Беларусь XXI]]» || Тэлеканал «[[Беларусь 1]]» || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2015 || Асьвятленьне [[Чэмпіянат сьвету па хакеі з шайбай 2014 году|першынства сьвету па хакеі ў Менску]] || [[Белтэлерадыёкампанія]] || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2014 || «[[Міс Супранэшнл]]»,&lt;br&gt;«[[Сьпеўныя гарады]]» || «Агульнанацыянальнае тэлебачаньне»,&lt;br&gt;«[[Сталічнае тэлебачаньне]]» || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2013 || Сэрыял «[[Лёс гігантаў]]» || Тэлеканал «Беларусь 1» || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2012 || «[[Дзіцячы конкурс песьні Эўрабачаньне-2011|Дзіцячае Эўрабачаньне — 2011]]»,&lt;br&gt;грамадзка-культурніцкая акцыя «[[Беларусь — гэта мы]]» ||  || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2011 ||  ||  || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2010 ||  ||  || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2009 || Дакумэнтальны цыкль «[[Зямля беларуская]]» || [[Белтэлерадыёкампанія]] ([[Агенцтва тэленавінаў]]) || [[Аляксандар Мартыненка]], [[Яўген Пуставы]], [[Юлія Ганчар]]
|- 
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2008 || Тэле[[мюзыкл]] «[[Паўлінка-Ню]]» || «Агульнанацыянальнае тэлебачаньне» || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2007 ||  ||  || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2006 ||  ||  || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2005 || Сэрыял «[[Найноўшая гісторыя (фільм)|Найноўшая гісторыя]]» || «Агульнанацыянальнае тэлебачаньне» || [[Рыгор Кісель]], [[Юры Казіятка]]
|}

== Крытыка ==
31 сакавіка 2009 году журналістка газэты «[[Зьвязда]]» Вікторыя Цельшук адзначыла наконт 5-га конкурсу «Тэлевяршыня»: «у нацыянальнай тэлевiзiйнай прэмii iстотна не хапала цi не галоўнай нацыянальнай часткi — мовы. Зь ляўрэатаў па‑беларуску сваю падзяку ня вымавiў нiводны. З тых, хто абвяшчаў пераможцаў, вызначылiся толькi пiсьменьнiк [[Уладзiмер Лiпскi]] i рэжысэр [[Рэспубліканскі тэатар беларускай драматургіі|тэатру беларускай драматургii]] [[Валер Анiсенка]]. Што да самiх пераможцаў — толькi адзiн беларускамоўны праект у вынiку ўзяў «Тэлевяршыню». Затое галоўную — Гран‑пры. «Лепшым тэлевiзiйным праектам году» журы назвала праект «[[Зямля беларуская]]»&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

17 траўня 2011 году журналіст газэты «[[Наша ніва]]» Алесь Сабаленка заўважыў пра 7-ю «Тэлевяршыню»: «беларускасьці фіналістам бракуе крытычна: толькі спартовы камэнтатар [[Павал Баранаў]], які атрымаў прэмію за камэнтаваньне [[Ліга Эўропы УЭФА|Кубку УЭФА]], зьвяртаўся да гледачоў па-беларуску»&lt;ref name=&quot;д&quot;/&gt;.

19 красавіка 2014 году журналістка «Зьвязды» Вікторыя Целяшук паўторна падкрэсьліла наконт 10-й «Тэлевяршыні»: «расчараваньнем у цырымоніі стала тое, што ніводзін зь вядучых і сябраў журы ня выступіў па-беларуску. Нават зь ляўрэатаў адзначыліся ў гэтым пляне толькі 2 чалавекі — вядучы [[АТН]] [[Міхаіл Равуцкі|Міхась Равуцкі]], які атрымаў прыз за найлепшую асьветніцкую праграму («Нацыянальная трылёгія», [[Белтэлерадыёкампанія]]), і найлепшая вядучая рэгіянальнага тэлебачаньня [[Вераніка Тарасюк]] (рубрыка «Ваколіца», ТРК «[[Берасьце (ТРК)|Берасьце]]»)»&lt;ref name=&quot;е&quot;/&gt;. 15 траўня 2014 году беларускамоўная тэлевядоўца Вераніка Тарасюк, якую ўганаравалі статуэткай «Тэлевяршыні», згадала: «У пляне [[эмоцыя]]ў мне прыемна. А зь іншага боку, [[тэлебачаньне]] ня можа даваць узнагароду пэрсанальна, хоць намінальна менавіта так адбываецца. Рэальна ацэньваючы сытуацыю, мы разумеем: узнагарода агульная, бо прадукт робіцца цэлай камандай, а не адным чалавекам. Ніхто ня ўбачыць тое, што табе хочацца расказаць, калі ня будзе, напрыклад, апэратара, які здымае, [[рэжысэр]]а, які мантуе, і многіх іншых людзей, якіх гледачы ня бачаць у кадры»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=«Хачу кар'еру жонкі і маці»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140516/1400187704-lepshaya-vyaduchaya-regiyanalnaga-telebachannya-veranika-tarasyuk-hachu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=16 траўня 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/89-27699 89 (27699)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/05/ZV_20140516_3.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Тэлевяршыня»|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/televyarshynya-0|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=13 кастрычніка 2017|копія=https://zviazda.by/be/tags/televyarshynya-1|дата копіі=25 чэрвеня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}

{{Накід:Беларусь}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Прэміі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Беларускае тэлебачаньне]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2005 годзе]]</text>
      <sha1>1lr2eqr9efiedu1hdv12ggami88hbjq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331699</id>
      <parentid>2331680</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T08:23:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Крытыка */ +2 дзейныя спасылкі</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="86510" xml:space="preserve">{{Прэмія
|назва                    = «Тэлевяршыня»
|выява                    = 
|памер                    = 
|апісаньне выявы          = 
|альтэрнатыўны тэкст      = 
|колер                    = 
|апісаньне                = 
|арганізатар              = [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]]
|вядучы                   = [[Аляксандар Яфрэмаў]]
|дата                     = 27 траўня 2022
|месца                    = [[Менск]]
|краіна                   = [[Беларусь]]
|узнагарода               = [[бронза]]вая статуэтка з [[дыямэнт]]ам
|год                      = 2005
|год2                     = 
|уладальнік               = [[Белтэлерадыёкампанія]] (2022)
|сайт                     = 
|сеткі                    = «[[Беларусь 1]]» (2022)
|працягласьць             = 1,5 гадзіны
|рэйтынг                  = 
|папярэдняя               = «[[Тэлевяршыня-2017]]»
|асноўны артыкул          = 
|наступная                = 
}}
'''«Тэлевяршыня»''' — нацыянальны тэлевізійны [[конкурс]] Беларусі, які [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] ладзіць зь 2005 году.

Трыма сузаснавальнікамі конкурсу разам зь Міністэрствам інфармацыі выступалі [[Белтэлерадыёкампанія]], «[[Другі нацыянальны канал]]» і «[[Сталічнае тэлебачаньне]]», якія па чарзе ладзілі ўзнагароджаньне. Зь 2022 году прадугледзілі правядзеньне конкурсу аднойчы на 2 гады. Лік намінацыяў скарацілі да 22-х. Узнагародай у кожнай намінацыі служыла [[бронза]]вая статуэтка вагой 1,5 кг, аздобленая [[дыямэнт]]ам.

== Ладжаньне ==
Паводле 3-га артыкула Палажэньня аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня» 2004 году, заснавальнікамі адкрытага конкурсу былі [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] і [[Белтэлерадыёкампанія]], ЗАТ «[[Другі нацыянальны канал]]» і ЗАТ «[[Сталічнае тэлебачаньне]]». Згодна зь 5-м артыкулам задачамі конкурсу былі: спрыяньне разьвіцьцю айчыннага тэлевяшчаньня, утварэньне паўнавартаснай весткавай прасторы Беларусі, павышэньне прафэсійнага ўзроўню [[апэратар]]аў, [[журналіст]]аў і [[рэжысэр]]аў, занятых у вытворчасьці тэлеперадачаў. У 6-м артыкуле прадугледжвалася, што з прадстаўнікоў заснавальнікаў, якія і фінансавалі конкурс, утваралі арганізацыйны камітэт. Згодна зь 7-м артыкулам Палажэньня міністар інфармацыі Беларусі зацьвярджаў асабовы склад аргкамітэту сваім загадам. Паводле 8-га артыкула, аргкамітэт: 1) утвараў журы і працоўны орган для ладжаньня конкурсу, 2) вызначаў парадак ладжаньня і весткавай падтрымкі, [[спонсар]]скага ўдзелу і асьвятленьня конкурсу ў [[Сродак масавай інфармацыі|сродках масавай інфармацыі]]; 3) зацьвярджаў лік і найменьні намінацыяў; 4) складаў [[каштарыс]] выдаткаў конкурсу для падачы на ўхвалу заснавальнікамі&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

Паводле Інструкцыі аб парадку правядзеньня Нацыянальнага тэлевізійнага конкурсу «Телевяршыня» 2022 году, конкурс сталі праводзіць прынамсі аднойчы на 2 гады&lt;ref name=&quot;л&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=[[Уладзімер Пярцоў]]|загаловак=Пастанова Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь ад 27 красавіка 2022 году № 10 «Аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня»|спасылка=https://pravo.by/document/?guid=12551&amp;p0=W22238069|выдавец=[[Нацыянальны прававы партал Беларусі]]|мова=ru|дата публікацыі=14 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

=== Журы ===
Паводле Інструкцыі аб парадку правядзеньня конкурсу «Телевяршыня» 2022 году, [[журы]] ацэньвала пададзеныя тэлеперадачы, вызначала пераможцаў і брало ўдзел ва ўзнагароджаньні. Журы складалася са старшыні і ягонага намесьніка, сакратара і іншых сябраў. Паседжаньні журы лічыліся правамоцнымі пры ўдзеле 2/3 сябраў. Тэлеперадачы ацэньвалі паводле 10-бальнай сыстэмы на адпаведнасьць намінацыі і поўнасьць раскрыцьця прадмету, якаснасьць візуалізацыі і адпаведнасьць задачам. Пры аналітычным і інфармацыйным [[жанр]]ы пад увагу бралі інфарматыўнасьць і празрыстасьць, арыгінальнасьць і дакладнасьць. Пры іншым жанры ўлічвалі вобразнасьць, арыгінальнасьць і згоднасьць з прадметам. Рашэньні прымалі адкрытым галасаваньнем больш як паловай галасоў ад прысутных на паседжаньні сябраў. Таксама журы мела права вызначаць да 5 адмысловых узнагародаў. Пераможцаў вызначалі за 15 дзён да ўзнагароджаньня&lt;ref name=&quot;л&quot;/&gt;.

== Умовы ўдзелу ==
Паводле 11-га артыкула Палажэньня аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня» 2004 году, да ўдзелу ў конкурсе дапускалі айчынныя тэлеперадачы мясцовых і агульнакраёвых вытворцаў тэлевяшчаньня Беларусі. Згодна з 12-м артыкулам Палажэньня, да [[20 студзеня]] прымалі тэлеперадачы, якія выйшлі ў этэр за папярэдні год. У 3-м артыкуле прадугледжвалася, што кожную конкурсную праграму маглі прадставіць толькі ў адной намінацыі. Пры гэтым, удзельнікі маглі вылучаць перадачы ў кожную намінацыю без абмежаваньняў. Паводле 14-га артыкула, перадачы на замежных мовах мелі падаваць з [[Субтытры|субтытрамі]] або сынхронным [[пераклад]]ам на беларускую або расейскую мову. Згодна зь 15-м артыкулам падставай для ўдзелу была заяўка на адрас [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] (Менск, прасп. Пераможцаў, д. 11) зь [[пячатка]]й установы-заяўніцы, подпісам яе кіраўніка і запоўненай анкетай, выгляд якіх зацьвярджаў аргкамітэт. У 16-м артыкуле згадавалася, што відэаматэрыялы падавалі на [[Лічбавая відэакружэлка|лічбавай відэакружэлцы]] ў выглядзе файлу [[mpeg4]]. Паводле 17-га артыкула, да [[20 лютага]] журы вызначала канчатковы пералік перадачаў для ўдзелу ў конкурсе. Гэты пералік абнародавалі на сваіх сайтах Міністэрства інфармацыі Беларусі і 3 тэлекампаніі-заснавальніцы конкурсу, а таксама рэспубліканскія [[Сродак масавай інфармацыі|сродкі масавай інфармацыі]]. Згодна з 22 артыкулам журы вызначала пераможцаў у кожнай намінацыі да [[1 сакавіка]]. У 23-м артыкуле прадугледжвалася, што пераможцаў у кожнай намінацыі ўзнагароджвалі дыплёмамі і прэміямі&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

Паводле Інструкцыі аб парадку правядзеньня конкурсу «Телевяршыня» 2022 году, сталі прымаць тэлеперадачы, якія выйшлі ў этэр цягам папярэдніх 2-х гадоў. Іх варта было падаць за 20 дзён да дня правядзеньня конкурсу&lt;ref name=&quot;л&quot;/&gt;.

== Намінацыі ==
Паводле 21-га артыкула Палажэньня аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня» 2004 году, узнагароды прысуджалі тэлепраектам у 12 намінацыях, у тым ліку галоўную ўзнагароду «Тэлевізійны праект году», а таксама тэлепостацям у 8 намінацыях. Іншымі 11-ю намінацыямі тэлепраектаў былі: «Найлепшая інфармацыйная праграма», «Найлепшая грамадзка-палітычнная праграма», «Найлепшая культурна-[[Асьвета|асьветная]] праграма», «Найлепшая музычна-забаўляльная праграма», «Найлепшая праграма для [[Дзіця|дзяцей]] і [[юнацтва]]», «Найлепшая спартовая праграма», «Найлепшая тэлевізійныя [[дакумэнтальны фільм]]», «Найлепшая сацыяльная [[рэкляма]]», «Найлепшы тэлевізійны [[дызайн]]», «Найлепшая [[Навіны|навіновая]] праграма рэгіянальнага тэлебачаньня» і «Найлепшы рэгіянальны праект году». Тэлепостацяў узнагароджвалі ў намінацыях: «Найлепшы вядоўца інфармацыйнай праграмы», «Найлепшы вядоўца грамадзка-палітычнай праграмы», «Найлепшы вядоўца музычна-забаўляльнай праграмы», «Найлепшы вядоўца спартовай праграмы (камэнтатар)», «Найлепшы вядоўца рэгіянальнага [[Тэлебачаньне|тэлебачаньня]]»,  «Найлепшы [[рэпартэр]]», «Найлепшы [[рэжысэр]]» і «Найлепшы апэратар»&lt;ref name=&quot;а&quot;/&gt;.

У 2008 годзе пачалі ўручаць «Прыз глядацкіх сымпатыяў», які ўпершыню атрымала вядоўца [[Першы музычны канал|Першага музычнага каналу]] [[Люся Лушчык]]&lt;ref name=&quot;і&quot;/&gt;. У 2010 годзе ўвялі намінацыю «Найлепшы тэлевізійны [[прадусар]]»&lt;ref name=&quot;г&quot;/&gt;. У 2012 годзе дадалі намінацыю «Найлепшы [[сцэнарыст]]», вынікі якой дагэтуль падводзілі ў 1-м конкурсе. У выніку стала 22 намінацыі&lt;ref name=&quot;ж&quot;/&gt;. У 2013 годзе лік намінацыяў вырас да 24-х&lt;ref name=&quot;з&quot;/&gt;. У 2014 годзе на 10-й «Тэлевяршыні» новай 25-й намінацыяй стала «Найлепшая тэматычная праграма рэгіянальнага тэлебачаньня»&lt;ref name=&quot;й&quot;/&gt;. У 2022 годзе лік намінацыяў скарацілі да 22-х. Пры гэтым, увялі 3 новыя намінацыі: «Аўтарскі [[блог]]», «Праграма-[[інтэрвію]]» і «Адзіны фронт»&lt;ref name=&quot;м&quot;/&gt;.

== Статуэтка ==
Пераможцаў конкурсу «Тэлевяршыня» ў кожнай намінацыі ўзнагароджвалі [[бронза]]вай статуэткай вагой 1,5 кг і вышынёй 39 см, якая аздаблялася штучным [[дыямэнт]]ам. За 10 гадоў конкурсу ўладальнікамі такіх статуэтак сталі звыш 200 апэратараў, [[прадусар]]аў і [[рэжысэр]]аў, [[сцэнарыст]]аў і тэлевядоўцаў&lt;ref name=&quot;е&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=На «Тэлевяршыні» зазірнулі ў будучыню|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140419/1397856814-na-televyarshyni-zazirnuli-u-buduchynyu|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=19 красавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/73-27683 73 (27683)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/04/ZV_20140419_3.pdf 3]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;.

== Мінуўшчына ==
28 траўня 2004 году [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] ўхваліла Пастанову № 14 «Аб зацьверджаньні Палажэньня аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня». Палажэньне распрацавалі дзеля весткавага суправаджэньня тэлевяшчаньня і ўтварэньня станоўчага вобразу тэлепраектаў у Беларусі і за мяжой&lt;ref name=&quot;а&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=[[Уладзімер Русакевіч]]|загаловак=Пастанова Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь ад 28 траўня 2014 году № 14 «Аб зацьверджаньні Палажэньня аб Нацыянальным тэлевізійным конкурсе «Тэлевяршыня»|спасылка=http://pravo.levonevsky.org/bazaby11/republic33/text453.htm|выдавец=[[Валеры Леванеўскі]]|мова=ru|дата публікацыі=лістапада 2011|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. У 2005 годзе на 1-м конкурсе «Тэлевяршыня» ўзнагародзілі [[Полацак|полацкую]] тэлекампанію «[[Скіф (тэлекампанія)|Скіф]]» (Віцебская вобласьць), дзе па 2 апэратары і [[журналіст]]ы выпускалі [[навіны]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[Аляксандар Уліцёнак]]|загаловак=Недзяржаўнае тэлебачаньне ў Беларусі|спасылка=https://www.svaboda.org/a/794340.html|выдавец=[[Беларуская служба Радыё Свабода|Беларуская служба Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=8 красавіка 2005|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Старшыня «[[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне|Агульнанацыянальнага тэлебачаньня]]» [[Рыгор Кісель]] атрымаў прэмію за шматсэрыйны фільм «[[Найноўшая гісторыя (фільм)|Найноўшая гісторыя]]», які зьнялі пры падрыхтоўцы да [[Рэфэрэндум у Беларусі 2004 году|рэфэрэндуму 2004 году]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Насьпявае скандал вакол фінансавай дзейнасьці «АНТ»|спасылка=https://www.svaboda.org/a/771932.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=11 ліпеня 2006|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Галоўным аўтарам фільму быў [[Юры Казіятка]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Ігар Карней|загаловак=Апанэнтам слова не даваць|спасылка=https://www.svaboda.org/a/1124409.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=12 чэрвеня 2008|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Найлепшым тэлевядоўцам журы вызначыла [[Аляксандар Аверкаў|Аляксандра Аверкава]], які працаваў на «АНТ»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Алесь Дашчынскі|загаловак=Аверкаў засаромеўся і прыбраў здымак|спасылка=https://www.svaboda.org/a/24893662.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=5 лютага 2013|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, ад мясцовых тэлекампаніяў на конкурс паступіла 84 заяўкі&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

24 сакавіка 2008 году ў менскім [[Палац Рэспублікі|Палацы Рэспублікі]] прайшло ўзнагароджаньне пераможцаў 4-га конкурсу «Тэлевяршыня». Вядоўцамі былі [[Сяргей Кухто]] і [[Ягор Хрусталёў]]. Галоўную ўзнагароду атрамаў тэле[[мюзыкл]] «[[Паўлінка-Ню]]», які паказала «[[АНТ]]». Найбольш іншых узнагародаў атрымала [[Белтэлерадыёкампанія]], як і ў 2007 годзе. Таксама «АНТ» узнагародзілі за найлепшы [[дакумэнтальны фільм]] «Савецкі Саюз. Старонкі гісторыі». Новаўвядзеньнем сталі ўзнагароды глядацкіх сымпатыяў. Журы абрала найлепшым вядоўцам забаўляльнай праграмы [[Вадзім Галыгін|Вадзіма Галыгіна]] зь «Дзьвюх зорак», а вядоўца [[Першы музычны канал|Першага музычнага каналу]] [[Люся Лушчык]] узначаліла глядацкі рэйтынг ад чытачоў газэты «[[Антэна (газэта)|Антэна]]». Старшыня журы [[Аляксандар Яфрэмаў]] атрымаў статуэтку за найлепшую культурна-асьветную праграму «Культурнае жыцьцё» на «[[Сталічнае тэлебачаньне|Сталічным тэлебачаньні]]» і падзяліў перамогу ў намінацыі з экалягічнай праграмай «Раўнавага» на [[Беларусь 1|Першым нацыянальным канале]]&lt;ref name=&quot;і&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=[[Ільля Сьвірын]].|загаловак=Дэманстрацыя самаўпэўненасьці|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=1234|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=газэта|год=29 сакавіка 2008|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=155 13 (831)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, на конкурсе была 191 заяўка на ўдзел&lt;ref name=&quot;в&quot;/&gt;.

29 сакавіка 2009 году ў камэрнай залі [[Беларуская філярмонія|Беларускай філярмоніі]] прайшло ўручэньне ўзнагародаў 5-й «Тэлевяршыні». На конкурс прыйшло 253 заяўкі, зь якіх пасьля папярэдняга адбору 93 праграмы паказалі 11 сябрам журы. Ад мясцовых тэлекампаніяў паступіла 140 (55 %) заявак. Прадстаўнікі Белтэлерадыёкампаніі атрымалі 7 статуэтак «Тэлевяршынi», у тым ліку галоўную ўзнагароду за беларускамоўны дакумэнтальны цыкль «[[Зямля беларуская]]», які [[Агенцтва тэленавінаў]] здымала пра ўсе [[раёны Беларусі]]. «Агульнанацыянальнае тэлебачаньне» таксама займела 7 статуэтак, а «Сталічнае тэлебачаньне» — 4. Па адной узнагародзе здабылі тэлеканалы [[Ворша|Воршы]] (Віцебская вобласьць), [[Гомель|Гомля]] і [[Ліда|Ліды]] (Гарадзенская вобласьць). Тэлерадыёкампанія «Берасьце» атрымала ўзнагароду за найлепшую культурна-асьветніцкую праграму «Страсьць і ўлада», якую паказалі на тэлеканале «[[Беларусь 2|Лад]]». Найлепшым спартовым камэнтатарам назвалі [[Арташэс Антанян|Арташэса Антаняна]] зь [[Берасьце|Берасьця]], які перайшоў працаваць на «АНТ». У якасьці найлепшай музычна-забаўляльнай праграмы адзначылі «Сярэбраны грамафон», а найлепшай рэпартэркі — [[Кацярына Забенька|Кацярыну Забеньку]], якая вяла перадачу «Ля параднага пад’езда» на «[[СТБ]]». Прыз глядацкіх сымпатыяў з 62,9 % галасоў атрымаў [[Дзяніс Кур’ян]] у якасьці найлепшага тэлевядоўцы. Адмысловыя ўзнагароды атрымалі загаднікі 2-х катэдраў [[Беларуская дзяржаўная акадэмія мастацтваў|Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў]]: «За ўклад у разьвiцьцё айчыннага тэлебачаньня» — [[Уладзімер Забела]], які ўзначальваў катэдру рэжысуры [[кіно]] і тэлебачаньня, і ганаровую грамату Белтэлерадыёкампаніі — [[Анастасія Суханава]], якая ачольвала катэдру кінатэлеапэратарства&lt;ref name=&quot;б&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=Вікторыя Цельшук, газэта «[[Зьвязда]]»|загаловак=Ні слова па‑беларуску|спасылка=https://nashaniva.com/25042|выдавец=Газэта «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=31 сакавіка 2009|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, статуэтку ў якасьці вядоўцы перадачы «Ход у адказ» атрымаў намесьнік старшыні Белтэлерадыёкампаніі [[Аляксандар Мартыненка]], які быў таксама аўтарам праекту «Зямля беларуская»&lt;ref name=&quot;в&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Ільля Сьвірын.|загаловак=Дрэс-код для «Тэлевяршыні»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=2322|выданьне=[[Культура (газэта)|Культура]]|тып=|год=4 красавіка 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=202 14 (882)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Аўтарам саміх сэрыяў «Зямля беларуская» быў [[Яўген Пуставы]], а рэжысэркай — [[Юлія Ганчар]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Энцыкляпэдыя ў ТБ-фармаце|спасылка=https://www.sb.by/articles/entsyklapedyya-tb-farmatse.html|выдавец=Газэта «[[Беларусь сёньня]]»|дата публікацыі=11 лістапада 2011|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Урэшце, навуковы супрацоўнік [[Бярэзінскі запаведнік|Бярэзінскага запаведніка]] [[Ігар Бышнёў]] атрымаў прызнаньне ў якасьці найлепшага апэратара за праграму «Мільён пытаньняў аб прыродзе», якая 4-ы год выходзіла на тэлеканале «[[Мір (тэлеканал)|Мір]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Іван Ждановіч.|загаловак=У далонях запаведнай прыроды|спасылка=https://www.sb.by/articles/u-dalonyakh-zapavednay-pryrody.html|выданьне=[[Голас Радзімы]]|тып=газэта|год=22 кастрычніка 2009|нумар=[https://www.sb.by/golas/archive/22102009/ 3160]|старонкі=|issn=0439-3619}}&lt;/ref&gt;. Таксама статуэтку атрымаў вядоўца перадачы «Выбар» [[Сяргей Дарафееў]], які ўзначальваў Дырэкцыю ранішняга вяшчаньня «АНТ»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Дар’я Амяльковіч.|загаловак=«Я хачу быць аб’ектыўным»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=4095|выданьне=Культура|тып=|год=29 траўня 2009|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=266 22 (942)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. У намінацыі «Найлепшы дакумэнтальны фільм» перамог фільм «К-19. Час герояў», рэжысэркай якога была [[Людміла Клінцова]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Антаніна Карпілава.|загаловак=У пошуках зьніклага часу|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;DomainName=mast&amp;id=915|выданьне=[[Мастацтва (часопіс)|Мастацтва]]|тып=часопіс|год=Сакавік 2012|нумар=[http://kimpress.by/?DomainName=mast&amp;idnum=54 3 (348)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;.

У 2010 годзе на «Тэлевяршыні» ўзнагародзілі рэжысэра [[Ільля Баранаў|Ільлю Баранава]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Антон Сідарэнка.|загаловак=У кожнага ёсьць акно|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=5060|выданьне=Культура|тып=|год=11 сьнежня 2010|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=300 50 (970)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Пры гэтым, журы 6-й «Тэлевяршыні» было ўпершыню міжнародным&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Натальля Шчасная|загаловак=Якасьць. Канкурэнтнасьць. Пазыцыя|спасылка=https://www.sb.by/articles/yakasts-kankurentnasts-paz-tsyya.html|выдавец=Газэта «[[Беларуская ніва]]»|дата публікацыі=29 студзеня 2011|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, увялі намінацыю «Найлепшы тэлевізійны [[прадусар]]»&lt;ref name=&quot;г&quot;/&gt;. Найлепшай рэпартэркай стала Натальля Копацева зь перадачы «5×5», якая перайшла ў Агенцтва тэленавінаў на Беларускім тэлебачаньні&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=ІІ|загаловак=«Мне сорамна»|спасылка=https://belsat.eu/news/ne-apraudvayu-syabe-kayusya-eks-zhurnalistka-bt-paprasila-prabachennya-za-za-toe-shto-pratsavala-na-dzyarprapagandu/|выдавец=Тэлеканал «[[Белсат]]»|дата публікацыі=22 чэрвеня 2020|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

У 2011 годзе на ўдзел у 7-й «Тэлевяршыні» падалі 228 заявак ад 47 тэлекампаніяў, зь якіх адбор прайшлі 84. 17 траўня ўручэньне ўзнагародаў правялі ў Вялікай залі Палацу Рэспублікі&lt;ref name=&quot;г&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Дар’я Амяльковіч.|загаловак=Фармат «Тэлевяршыні»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=5613|выданьне=Культура|тып=|год=16 красавіка 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=318 16 (987)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt; па 21-й намінацыі. 13 траўня з 6-й да 9-й гадзіны ладзілі галасаваньне за тэлевядоўцу ў намінацыі «Прыз глядацкіх сымпатыяў» падчас праграмы «Нашая раніца» на «АНТ». Агульнакраёвыя тэлеканалы вылучылі па 2 чалавекі. Ад «АНТ» ішлі [[Аляксандар Аверкаў]] і [[Георгі Калдун]], ад Белтэлерадыёкампаніі — [[Аліна Краўцова]] (Першы канал) і [[Аляксандра Сьнегіна]] («Лад»), ад «СТБ» — [[Юры Жыгамонт]] і [[Ірына Ханунік-Рамбальская]], ад «Міру» — [[Мікалай Іваноў]] і [[Ганна Мацьвеева]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Юры Чарнякевіч.|загаловак=«Тэлевяршыня» запрашае|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=5747|выданьне=Культура|тып=|год=14 траўня 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=322 20 (991)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Пераможцам у якасьці найлепшага тэлепрадусара стаў [[Уладзімер Бокун]], які быў аўтарам амаль 110 выпускаў дакумэнтальнага цыклю «Адваротны адлік», які паказвалі на «АНТ» і тэлеканале «[[Беларусь 24|Беларусь ТБ]]»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Антон Сідарэнка.|загаловак=Страчаная сядзіба ў «Адваротным адліку»|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6039|выданьне=Культура|тып=|год=16 ліпеня 2011|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=332 29 (1000)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Галоўную ўзнагароду атрымалі 2 перадачы, як і ў папярэдні раз: «[[Дзіцячы конкурс песьні Эўрабачаньне-2011|Дзіцячае Эўрабачаньне — 2011]]» і грамадзка-культурніцкая акцыя «[[Беларусь — гэта мы]]». Старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі [[Лідзія Ярмошына]] назвала найлепшую інфармацыйную праграму, якой абралі «Нашыя навіны» на «АНТ». Найлепшым спартовым камэнтатарам стаў [[Павал Баранаў]], які камэнтаваў [[Ліга Эўропы УЭФА|Кубак ЗЭФА]]&lt;ref name=&quot;д&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=Алесь Сабаленка|загаловак=«Тэлевяршыня»: ніякіх сюрпрызаў|спасылка=https://nashaniva.com/54483|выдавец=Газэта «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=17 траўня 2011|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Урэшце, [[Дзяніс Сухавараў]] атрымаў узагароду за журналісцкае [[расьсьледаваньне]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Наша ніва» прайграла суд былому супрацоўніку «АНТ»|спасылка=https://www.svaboda.org/a/24479825.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=10 лютага 2012|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;, а фільм «Эпоха. Знакаміты-невядомы. [[Іван Хруцкі]]» праекту «Спадчына Беларусі» ўганаравалі дыплёмам&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гісторыя мастацкага праекту «Спадчына Беларусі»|спасылка=http://спадчына.бел/be.history.html|выдавец=Партал «Спадчына Беларусі»|дата публікацыі=2017|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

У 2012 годзе дадалі намінацыю «Найлепшы [[сцэнарыст]]», вынікі якой дагэтуль падводзілі ў 1-м конкурсе. У выніку стала 22 намінацыі&lt;ref name=&quot;ж&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=|загаловак=На «Тэлевяршыню» — па сцэнары|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=6881|выданьне=Культура|тып=|год=21 студзеня 2012|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=360 3 (1026)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Статуэтку ў намінацыі «Найлепшы рэпартэр» атрымала [[Вольга Макей]], якая ў 2011 годзе зьняла рэпартаж за дзень да іншых пра прыбыцьцё ў [[Адэса|Адэскі]] порт (Украіна) 1-га [[танкер]]а з [[Вэнэсуэла|вэнэсуэльскай]] нафтай для Беларусі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Віктар Корбут|загаловак=У люстэрку сучаснасьці|спасылка=https://www.sb.by/articles/u-lyusterku-suchasnasts.html|выдавец=Газэта «[[Беларусь сёньня]]»|дата публікацыі=12 траўня 2015|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Дыплёмам «Тэлевяршыні» 2-і год запар адзначылі дакумэнтальны фільм шматсэрыйнай «Спадчыны Беларусі», якая да 2020 году стала налічваць 31 фільм пра даўніх постацяў Беларусі ад [[Эўфрасіньня Полацкая|Эўфрасіньні Полацкай]] да [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Спадчына Беларусі» — у Нацыянальным гістарычным музэі|спасылка=https://novychas.online/kultura/spadczyna-belarusi-u-nacyjanalnym-histaryczny|выдавец=Газэта «[[Новы час (газэта)|Новы час]]»|дата публікацыі=17 ліпеня 2020|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Найлепшым рэпартэрам стаў [[Зьміцер Лукша]], які быў карэспандэнтам перадачы «Зона Х» вытворчасьці Агенцтва тэленавінаў Белтэлерадыёкампаніі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Усё было падрыхтавана, але не паспеў выехаць з Беларусі»|спасылка=https://nashaniva.com/290150|выдавец=Партал «[[Наша ніва]]»|дата публікацыі=17 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

У 2013 годзе на 9-ю «Тэлевяршыню» падалі звыш 200 заявак у 24-х намінацыях. На разгляд журы прапанавалі 72 заяўкі. 19 красавіка ў Палацы Рэспублікі прайшло ўзнагароджаньне, якое пазьней паказалі на «Сталічным тэлебачаньні»&lt;ref name=&quot;з&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Узыходжаньне|спасылка=https://www.sb.by/articles/uzykhodzhanne.html|выдавец=Газэта «Беларусь сёньня»|дата публікацыі=20 красавіка 2013|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Галоўную ўзнагароду атрымаў сэрыял «[[Лёс гігантаў]]» пра такія ўсходнеэўрапейскія заводы з [[брэнд]]амі, як «[[БелАЗ]]» (Жодзін), «[[Беларуськалій]]» (Салігорск), «[[Масквіч]]» (Расея), «[[Ікарус]]» ([[Вугоршчына]]), «[[Рыская аўтобусная фабрыка|РАФ]]» (Латвія). Сэрыял паказалі на тэлеканале «[[Беларусь 1]]». Найлепшымі інфармацыйнымі праграмамі абвясьцілі «Нашыя навіны» на «АНТ» і «24 гадзіны» на «Сталічным тэлебачаньні». Найлепшай інфармацыйна-аналітычнай перадачай назвалі «Сферу інтарэсаў» ад Белтэлерадыёкампаніі, публіцыстычнай — «Гонар нацыі» на «АНТ», а забаўляльнай — «Сьпеўныя гарады» на «СТБ»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=На «Тэлевяршыню» — па сцэнары|спасылка=https://www.sb.by/articles/televyarshynyu-pakary-lyes-g-ganta-.html|выдавец=Газэта «Беларусь сёньня»|дата публікацыі=23 красавіка 2013|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Рэжысэр [[Уладзімер Аляксандравіч Арлоў]] атрымаў статуэтку за фільм-дылёгію «Лёс рэзыдэнта», які складаўся зь 2-х частак «Апэрацыя “Галівуд”» і «Апэрацыя “Эўропа”»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Барыс Крэпак.|загаловак=«Апіева дарога» — праз 15 гадоў|спасылка=http://kimpress.by/?page=2&amp;id=8837|выданьне=Культура|тып=|год=25 траўня 2013|нумар=[http://kimpress.by/?idnum=428 21 (1095)]|старонкі=|issn=}}&lt;/ref&gt;. Тэлерадыёкампанія «[[Магілёў-1|Магілёў]]» атрымала ўзнагароду ў намінацыі «Найлепшы рэгіянальны праект году» за моладзевую гутарковую перадачу «Перазагрузка»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Творча, дакладна, апэратыўна|спасылка=https://www.sb.by/articles/tvorcha-dakladna-aperaty-na.html|выдавец=Газэта «Беларусь сёньня»|дата публікацыі=28 лістапада 2013|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. У якасьці найлепшай тэматычнай перадачы назвалі цыкль «Тэра інкогніта» пра маляўнічыя мясьціны Беларусі, які здымала [[Ксенія Луцкіна]]. Таксама «Тэру інкогніту» адзначылі за найлепшы дызайн&lt;ref name=&quot;к&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Сэрца разрываецца, што не магу абняць сына»|спасылка=https://www.svaboda.org/a/31569569.html|выдавец=Беларуская служба Радыё «Свабода»|дата публікацыі=19 лістапада 2021|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

У 2014 годзе адбыўся 10-ы конкурс «Тэлевяршыня». Да 1 сакавіка [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] прымала працы, якія выйшлі ў этэр цягам папярэднага году на мясцовых, сталічных і агульнакраёвых [[тэлеканал]]ах. У склад [[журы]] ўваходзілі вядомыя [[актор]]ы і [[журналіст]]ы, [[рэжысэр]]ы і [[сцэнарыст]]ы, якія абіралі па 3 фіналісты ў кожнай з 25 намінацыяў. Галоўную ўзнагароду ўручалі ў намінацыі «Тэлевізійны праект году». Мясцоваму тэлебачаньню прызначаліся ўзнагароды ў 4-х намінацыях. Яшчэ 11 намінацыяў былі асабістымі — найлепшы вядоўца паводле [[жанр]]у, [[прадусар]] і рэжысэр&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=Хто ўзыдзе на тэлевізійны алімп|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140221/1392931552-hto-uzydze-na-televiziyny-alimp|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=21 лютага 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/33-27643 33 (27643)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/02/21lut-2.indd_.pdf 2]|issn=1990-763x}}&lt;/ref&gt;. Новай намінацыяй стала «Найлепшая тэматычная праграма рэгіянальнага тэлебачаньня». Уручэньне ўзнагародаў, якое правялі 17 красавіка ў Палацы Рэспублікі, паказалі 19 красавіка на «АНТ»&lt;ref name=&quot;й&quot;&gt;{{Артыкул|аўтар=Вікторыя Целяшук.|загаловак=25 пікаў «Тэлевяршыні»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140411/1397248746-25-pikau-televyarshyni|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=|год=12 красавіка 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/68-27678 68 (27678)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/04/12kras-4.indd_.pdf 4]|issn=}}&lt;/ref&gt;. На конкурс падалі 238 заявак, зь якіх адабралі 76&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Вэртыкальны ўздым|спасылка=https://www.sb.by/articles/vertykalny-zdym-.html|выдавец=Газэта «Беларусь сёньня»|дата публікацыі=17 красавіка 2014|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Галоўную ўзнагароду падзялілі фінал «[[Міс Супранэшнл]]» на «АНТ» і «[[Сьпеўныя гарады]]» на «СТБ». Найлепшай публіцыстычнай праграмай прызналі гутарковую перадачу «Пазыцыя» на «АНТ», найлепшымі тэматычнымі — «Арсэнал» тэлекампаніі «[[ВаенТБ]]» [[Міністэрства абароны Беларусі]] і «Вяртаньне ў Хатынь» міжнароднай тэлерадыёкампаніі «Мір». Белтэлерадыёкампанія атрымала 3 статуэткі за найлепшую штотыднёвую інфармацыйна-аналітычную праграму ў выглядзе гутарковай перадачы «Форум», найлепшую штодзённую інфармацыйную перадачу «Панарама» і асьветніцкую — «Нацыянальная трылёгія», якую вёў [[Міхаіл Равуцкі]] (Агенцтва тэленавінаў). Сярод забаўляльных праграмаў перамагла «Акадэмія талентаў» на «АНТ», а сярод перадачаў для дзяцей і юнацтва — «Заўтра — гэта мы» Белтэлерадыёкампаніі&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Гран-пры конкурсу «Тэлевяршыня» падзялілі «АНТ» і «СТБ»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140418/1397802161-gran-pry-konkursu-televyarshynya-padzyalili-ont-i-stv|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=18 красавіка 2014|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Найлепшымі вядоўцамі 5 відаў перадачаў сталі: публіцыстычнай — [[Вадзім Гігін]] («Пазіцыя» на «АНТ»); штодзённай інфармацыйнай — [[Вікторыя Сянкевіч]] («Панарама» на «Беларусь 1»); тэматычнай — Кацярына Забенька («Цэнтральны рэгіён» на «АНТ»); інфармацыйна-аналітычнай — [[Яўген Горын]] («Тыдзень» на «СТБ»); забаўляльнай — [[Антон Мартыненка]] («На тым жа месцы ў той жа час» на «СТБ»). Найлепшым рэпартэрам назвалі [[Тэнгіз Думбадзэ|Тэнгіза Думбадзэ]] зь перадачы «Подых плянэты» на «АНТ»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Найлепшы вядучы — Вадзім Гігін, найлепшы рэпартэр — Тэнгіз Думбадзэ|спасылка=https://nashaniva.com/126953|выдавец=Газэта «Наша ніва»|дата публікацыі=18 красавіка 2014|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Адмысловыя ўзнагароды журы атрымалі: «АНТ» — за грамадзкую перадачу «У вас будзе дзіця», празь якую ў [[Сям'я|сем'і]] разьмеркавалі 45 выхаванцаў дзіцячых [[Прытулак|прытулкаў]]; Белтэлерадыёкампанія — за стварэньне спартовага тэлеканала «[[Беларусь 5]]»; [[Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Беларусі]] — за ўклад ў разьвіцьцё айчыннага тэлебачаньня. Найлепшай вядоўцай рэгінальнага тэлебачаньня стала [[Вераніка Тарасюк]], якая вяла рубрыку «Ваколіца» для тэлерадыёкампаніі «[[Берасьце (ТРК)|Берасьце]]». Найлепшым праектам рэгіянальнага тэлебачаньня назвалі дакумэнтальны фільм «Верасень 1943-га. Недзіцячы дзёньнік» ад ТРК «[[Магілёў (ТРК)|Магілёў]]». Яго рэжысэр [[Андрэй Пачалаў]] перамог у намінацыі «Найлепшы рэжысэр». Таксама «ВаенТБ», якому спаўнялася 20 гадоў, атрымала 2-ю ўзнагароду за найлепшую сацыяльную рэкляму для заклічнай кампаніі ва [[Узброеныя сілы Беларусі|Ўзброеныя сілы Беларусі]]. Агулам «АНТ» займела 9 узнагародаў, Белтэлерадыёкампанія — 7, а «Сталічнае тэлебачаньне» — 5&lt;ref name=&quot;е&quot;/&gt;.

6 сакавіка 2015 году арганізацыйны камітэт 11-га конкурсу «Тэлевяршыня» вырашыў уручыць адмысловую ўзнагароду за тэлепраект пра перамогу ў [[Нямецка-савецкая вайна|Нямецка-савецкай вайне]]&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Заяўкі на XI Нацыянальны тэлевізійны конкурс «Тэлевяршыня» прымаюцца да 31 сакавіка|спасылка=https://blr.belta.by/culture/view/zajauki-na-xi-natsyjanalny-televizijny-konkurs-televjarshynja-prymajutstsa-da-31-sakavika-30806-2015|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=6 сакавіка 2015|копія=https://zviazda.by/be/news/20150308/1425815432-zayauki-na-xi-nacyyanalny-televiziyny-konkurs-televyarshynya-prymayucca-da|дата копіі=8 сакавіка 2015|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Каардынатарам узнагароджаньня стаў прадусарскі цэнтар Белтэлерадыёкампаніі ў асобе галоўнага прадусара [[Кірыл Казакоў|Кірыла Казакова]] і рэжысэркі [[Тацьцяна Шыршова|Тацьцяны Шыршовай]]. Узнагароджаньне правялі ў менскім [[Палац спорту (Менск)|Палацы спорту]], дзе некалькі параў вядоўцаў прамаўлялі па-беларуску і па-расейску. 22 траўня ўзнагароджаньне паказалі на тэлеканале «Беларусь 1» і спадарожнікавым тэлеканале «[[Беларусь 24]]»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Ніна Мажэйка, тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Белтэлерадыёкампанія рыхтуецца да «Тэлевяршыні»|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/kultura/belteleradiokompaniya_gotovitsya_k_televershine/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=20 траўня 2015|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Белтэлерадыёкампанія атрымала галоўную ўзнагароду за асьвятленьне [[Чэмпіянат сьвету па хакеі з шайбай 2014 году|першынства сьвету па хакеі 2014 году]], які праходзіў у Менску. Галоўную ўзнагароду ўручалі народны артыст [[Аляксандар Яфрэмаў]], які ўзначальваў журы, і 1-ы намесьнік старшыні Нацыянальнага алімпійскага камітэту Беларусі [[Максім Рыжанкоў]]. Найлепшай грамадзка-палітычнай праграмай прызналі гутарковую перадачу «Справа прынцыпу» на «АНТ», а тэматычнай — «Пра Беларусь з акцэнтам» на тэлеканале «Мір». Белтэлерадыёкампанія атрымала яшчэ 3 статуэткі: за найлепшую штотыднёвую інфармацыйна-аналітычную перадачу, якой абралі гутарковую перадачу «Галоўны этэр», за найлепшую штодзённую інфармацыйную перадачу — «Панарама», за найлепшую перадачу для дзяцей і юнацтва — «Дабраранак». ААТ «[[Менскія тэлевізійныя інфармацыйныя сеткі]]» ўзнагародзілі за забаўляльную перадачу «Плэй-оф шоў». [[Зьміцер Бачкоў|Зьмітра Бачкова]] ўганаравалі ў якасьці найлепшага вядоўцу грамадзка-палітычнай перадачы «Форум» на «Беларусь 1», а [[Марына Грыцук|Марыну Грыцук]] — у якасьці найлепшай вядоўцы тэматычнай перадачы «Бацькоў у школу» на «АНТ». [[Паліна Шуба|Паліну Шубу]] назвалі найлепшай вядоўцай штодзённай перадачы «Панарама» на «Беларусь 1», а [[Ігар Пазьняк|Ігара Пазьняка]] — найлепшым вядоўцам інфармацыйна-аналітычнай перадачы «Тыдзень» на «СТБ». Люцыя Лушчык і [[Андрэй Бонд]] сталі найлепшымі вядоўцамі забаўляльнай перадачы «Вечаровы Менск» на «АНТ». Найлепшай рэпартэркай назвалі [[Ганна Пыж|Ганну Пыж]] зь перадачы «Контуры» на «АНТ». Найлепшым дакумэнтальным фільмам прызналі «Выпрабаваньне. Кроў [[вэрмахт]]а», які здымала «Ваен ТБ» для Белтэлерадыёкампаніі. Апэратарскую групу гэтага фільму таксама назвалі найлепшымі. Найлепшым сцэнарыстам стаў стваральнік праекту «Шай-бу» на «СТБ», а найлепшым рэжысэрам — [[Уладзімер Бокун]], які стварыў праект «Спэцпасяленцы. Сялянская трагедыя». Найлепшым вядоўцам рэгіянальнага тэлебачаньня стаў [[Мікалай Пракаповіч]], які вёў перадачу «Край» для ТРК «Берасьце», а найлепшым праектам рэгіянальнага тэлебачаньня — «Ад сэрца да сэрца» вытворчасьці «[[Ліда|Лідзкага]] тэлерадыёаб'яднаньня» (Гарадзенская вобласьць). Найлепшай інфармацыйнай праграмай на рэгіянальным тэлебачаньні назвалі «Днямі» ад ТРК «Магілёў», а тэматычнай — «У горадзе Бабруйску» таксама ад ТРК «Магілёў». Міністар адукацыі Беларусі [[Міхаіл Жураўкоў]] уручыў адмысловыя ўзнагароды студэнтам [[Інстытут журналістыкі БДУ|Інстытуту журналістыкі БДУ]] і Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў за працу ў тэлежурналістыцы. Таксама адмысловую ўзнагароду атрымала «ВаенТБ» за «Хвіліну маўчаньня» на каналах Белтэлерадыёкампаніі, прысьвечаную 70-годзьдзю перамогі ў Нямецка-савецкай вайне&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=[[БелТА]]|загаловак=Белтэлерадыёкампанія ўдастоена Гран-пры XI Нацыянальнага конкурсу «Тэлевяршыня» за асвятленьне чэмпіянату сьвету па хакеі ў Менску|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150522/1432290610-belteleradyyokampaniya-udastoena-gran-pry-xi-nacyyanalnaga-konkursu|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=22 траўня 2015|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Найлепшай культурна-асьветніцкай праграмай прызналі цыкль [[Алег Лукашэвіч|Алега Лукашэвіча]] «Мастакі Парыскай школы. Ураджэнцы Беларусі», у прыватнасьці фільм «[[Хаім Суцін]]. Прага колеру»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Узяць вышыню|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20150523/1432330305-uzyac-vyshynyu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=23 траўня 2015|нумар=[https://zviazda.by/be/number/96-27954 96 (27954)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/05/23may-3.indd_.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

20 траўня 2016 году 12-ю «Тэлевяршыню» ладзіла «Сталічнае тэлебачаньне». Пры гэтым, папярэдне на сайце «СТБ» аднавілі галасаваньне за найлепшага вядоўцу на «Прыз глядацкіх сымпатыяў», які ўручалі ў 2005—2010 гадох&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Прыз глядацкіх сымпатый будзе ўручаны лепшаму вядучаму на конкурсе «Тэлевяршыня»|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/pryz-gljadatskih-simpatyj-budze-uruchany-lepshamu-vjaduchamu-na-konkurse-televjarshynja-46975-2016/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=16 траўня 2016|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Галасаваньне за 22-х прадстаўнікоў тэлеканалаў Беларусі доўжылася з 14 па 19 траўня. Па яго выніках найлепшым вядоўцам назвалі ляльку-мядзьведзяня [[Топа|Топу]] зь перадачы «[[Калыханка (тэлеперадача)|Калыханка]]» на тэлеканале «[[Беларусь 3]]». Гэтую ляльку, якую 25 гадоў агучваў актор [[Уладзімер Варанкоў]], выкарыстоўвалі звыш 30 гадоў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Ляўры любімца гледачоў атрымала мядзьведзяня Топа з праграмы «Калыханка»|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/laury-ljubimtsa-gledachou-atrymala-medzvedzjanja-topa-z-pragramy-kalyhanka-47116-2016/|выдавец=БелТА|дата публікацыі=19 траўня 2016|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Агулам на 13-ы конкурс «Тэлевяршыня» падалі 260 заявак у 25 намінацыях&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=Ніна Мажэйка, тэлеканал «[[Беларусь 1]]»|загаловак=Нацыянальная прэмія «Тэлевяршыня» падводзіць вынікі году|спасылка=https://www.tvr.by/bel/news/obshchestvo/televershina/|выдавец=[[Белтэлерадыёкампанія]]|дата публікацыі=12 траўня 2017|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. 21 траўня ўзнагароджаньне ў Палацы Рэспублікі працягласьцю 1,5 гадзіны паказалі на «Сталічным тэлебачаньні». Урачыстасьць вялі Вікторыя Сянкевіч і [[Алег Ціткоў]] ад Белтэлерадыёкампаніі, [[Іван Падрэз]] і Марына Грыцук ад «АНТ», а таксама [[Ірына Рамбальская]] і [[Антон Мартыненка]] ад «СТБ»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Хто вышэй|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20160519/1463673320-chyy-prafesiyanalizm-peramozha-na-televyarshyni-2016|выданьне=Зьвязда|тып=|год=20 траўня 2016|нумар=[https://zviazda.by/be/number/94-28204 94 (28204)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/20may-7.indd_.pdf 7]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Галоўную ўзнагароду прысудзілі за сэрыял «[[Беларусь XXI]]», які паказвалі ў нядзельных выпусках навінаў пра 21 год кіраваньня [[Аляксандар Лукашэнка|Аляксандра Лукашэнкі]]. Найлепшымі вядоўцамі інфармацыйна-аналітычнай перадачы «Галоўны этэр» сталі [[Зьміцер Бачкоў]] і [[Алена Насачова]], грамадзка-палітычнай — Тэнгіз Думбадзэ, штодзённай інфармацыйнай — [[Алена Міхайлоўская]], забаўляльнай — Іван Падрэз, а тэматычнай — Ірына Ханунік-Рамбальская&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сярод пераможцаў «Тэлевяршыні» Бачкоў, Думбадзэ і Ханунік-Рамбальская|спасылка=https://nashaniva.com/170545|выдавец=Газэта «Наша ніва»|дата публікацыі=20 траўня 2016|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод іншага, статуэткай адзначылі 4-сэрыйны дакумэнтальны фільм Ксеніі Луцкіной «Зямля страчаная. Зямля здабытая» да 30-годзьдзя [[Чарнобыльская катастрофа|Чарнобыльскай катастрофы]]&lt;ref name=&quot;к&quot;/&gt;.

12 траўня 2017 году 13-ю «Тэлевяршыню» ў Палацы Рэспублікі паказала «АНТ». На конкурс падалі 286 заявак ад 101-го тэлевяшчальніка&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Марына Весялуха.|загаловак=Жыцьцё дыктуе правілы|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20170511/1494520574-syonnya-stanuc-vyadomyya-peramozhcy-televyarshyni|выданьне=Зьвязда|тып=|год=12 траўня 2017|нумар=[https://zviazda.by/be/number/88-28452 88 (28452)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/12may-3.indd__0.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;. Галоўнай узнагародай уганаравалі [[мюзыкл]] «[[Купальская казка]]» на «АНТ». Найлепшай грамадзка-палітычнай перадачай назвалі «Аб палітыцы», якую вялі Вольга Макей і Лаўроў на «Беларусь 1», а найлепшым вядоўцам адпаведнай перадачы стаў Ягор Хрусталёў, які вёў «Што адбываецца» на «СТБ». Найлепшай тэматычнай перадачай стаў «Мой бізнэс» на «АНТ», а найлепшай вядоўцай адпаведнай перадачы — Сьвятлана Панкратава, якая вяла «Навіны надвор'я» для Белтэлерадыёкампаніі. Пераможцам сярод штотыднёвых інфармацыйна-аналітычных перадачаў сталі «Контуры» на «АНТ», а найлепшым вядоўцам адпаведнай перадачы — [[Сяргей Гусачэнка]] з «Галоўнага этэру» на «Беларусь 1». Найлепшым дакумэнтальным фільмам стаў «Чарнобыль. 30 гадоў праз» на «АНТ», найлепшым рэпартэрам — [[Ігар Тур]] з «Контураў» на «АНТ», а найлепшай вядоўцай штодзённай інфармацыйнай перадачы — [[Юлія Пярцова]] з «Навінаў» на «Беларусь 1». Найлепшымі вядоўцамі забаўляльнай перадачы назвалі Антона Мартыненку і [[Аляксандар Каштанаў|Аляксандра Каштанава]], якія вялі перадачу «Раніца. Студыя добрага настрою» на «СТБ». Найлепшай штодзённай інфармацыйнай перадачай назвалі «Нашыя навіны» на «АНТ», а найлепшай перадачай для дзяцей і юнацтва — навуковы паказ прафэсара «Акрывачкіна» Белтэлерадыёкампаніі. Сярод культурна-асьветніцкіх перадачаў перамаглі «Такія дзіўныя» прадстаўніцтва тэлеканала «Мір» у Беларусі. Пераможцам сярод сацыяльнай рэклямы сталі «Мы — адзіныя» вытворчасьці «ВаенТБ», а сярод забаўляльных перадачаў — «Дзьве зоркі» на «СТБ». Найлепшай тэлепрадусарскай групай назвалі 6 прадстаўнікоў Белтэлерадыёкампаніі, якія адказвалі за «Панараму пад адкрытым небам»: [[Іван Эйсмант|Івана Эйсманта]] і Сяргея Гусачэнку, Вікторыю Сянкевіч і Зьмітра Бачкова, Юлію Пярцову і [[Юры Пракопаў|Юрыя Пракопава]]. [[Ільля Баранаў]] стаў найлепшым рэжысэрам за канцэрт для пасланьнікаў 5-га [[Усебеларускі народны сход|Ўсебеларускага народнага сходу]]. Найлепшай вядоўцай рэгіянальнага тэлебачаньня назвалі [[Натальля Пунько|Натальлю Пунько]], якая вяла перадачу «Закон і права» на [[Салігорск]]ім тэлеканале. Найлепшымі праектамі рэгіянальнага тэлебачаньня прызналі тэлемаратон «Сагрэем дзіцячыя сэрцы» ад ТРК «Магілёў» і «Падарожжа бязь межаў» ад Лідзкага тэлебачаньня. Найлепшай інфармацыйнай праграмай рэгіянальнага тэлебачаньня сталі «Навіны на 4» ад ТРК «[[Горадня (ТРК)|Горадня]]», а тэматычнай — «Гісторыі рамонту» ад ТРК «Берасьце». За найлепшы тэлевізійны дызайн адзначылі праект Белтэлерадыёкампаніі «Гумар на вайне, або Сьмех скрозь слёзы», які стварыў [[Віталь Савенка]]. Найлепшым апэратарам стаў [[Дзяніс Сакалоўскі]] ў перадачы «Эфэкт Калабанава» Белтэлерадыёкампаніі, а найлепшай сцэнарысткай — [[Ганна Эйсмант]] за праект «Якаў Шапіра. Адзін за ўсіх» для [[БТРК]]. Адмысловую ўзнагароду атрымалі: праект «Мой Багдановіч» тэлеканала «Беларусь 3» — за папулярызацыю беларускай мовы і літаратуры, дацэнтка факультэту экранных мастацтваў [[БДАМ]] [[Галіна Злабенка]] — за падрыхтоўку кваліфікаваных кадраў для айчыннага тэлебачаньня, перадача «Талент краіны» на «АНТ» — за раскрыцьцё творчых магчымасьцяў дзяцей, перадача «Добрыя навіны» ад «[[МТІС]]» — за жыцьцесьцьвярджальную падачу зьвестак пра сталіцу&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Найлепшыя тэлевядучыя краіны — Хрусталёў і дачка Радзькова|спасылка=https://nashaniva.com/190584|выдавец=Газэта «Наша ніва»|дата публікацыі=12 траўня 2017|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;.

27 красавіка 2022 году [[Міністэрства інфармацыі Беларусі]] ўхваліла Пастанову № 10, якой ухваліла Інструкцыю аб парадку правядзеньня Нацыянальнага тэлевізійнага конкурсу «Тэлевяршыня». Паводле Пастановы, конкурс мелі праводзіць прынамсі аднойчы на 2 гады. Адпаведна на конкурс маглі прымаць тэлеперадачы, якія выйшлі ў этэр цягам 2-х папярэдніх гадоў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Як будзе праходзіць «Тэлевяршыня»|спасылка=https://blr.belta.by/culture/view/jak-budze-prahodzits-televjarshynja-paradak-pravjadzennja-konkursu-abnouleny-114859-2022/|выдавец=[[Беларускае тэлеграфнае агенцтва]]|дата публікацыі=14 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. 6 траўня 2022 году Міністэрства інфармацыі абвясьціла аб правядзеньні 14-га конкурсу «Тэлевяршыня» пасьля 5-гадовага перапынку. Да 17 траўня прымалі тэлеперадачы Беларусі 2020—2021 гадоў&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Мінінфарм абвяшчае старт прыёму заявак на нацыянальны конкурс «Тэлевяршыня»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220506/1651855452-mininfarm-abvyashchae-start-pryyomu-zayavak-na-nacyyanalny-konkurs|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=14 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод 224-х заявак у 22-х намінацыях 107 было ад мясцовых тэлевытворцаў. 27 траўня ўзнагароджаньне правялі ў сталічнай клюбнай арэне «Фэлкан» па [[Праспэкт Пераможцаў (Менск)|праспэкце Пераможцаў]], д. 20. 28 траўня ўрачыстасьць паказаў тэлеканал «[[Беларусь 1]]»&lt;ref name=&quot;м&quot;&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Беларусь 1» пакажа ўрачыстую цырымонію прэміі «Тэлевяршыня»|спасылка=https://blr.belta.by/society/view/belarus-1-pakazha-urachystuju-tsyrymoniju-premii-televjarshynja-115540-2022/|выдавец=[[БелТА]]|дата публікацыі=27 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Сярод новых намінацыяў былі «Аўтарскі [[блог]]», «Праграма-[[інтэрвію]]» і «Адзіным фронтам»&lt;ref&gt;{{Навіна|аўтар=|загаловак=Сёньня ўвечары ў Менску аб’явяць вынікі і пераможцаў XIV Нацыянальнага тэлевізійнага конкурсу «Тэлевяршыня-2022»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220527/1653661313-syonnya-uvechary-u-minsku-abyavyac-vyniki-i-peramozhcau-xiv-nacyyanalnaga|выдавец=Газэта «Зьвязда»|дата публікацыі=27 траўня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}&lt;/ref&gt;. Найлепшым рэгіянальным тэлепраектам абралі 4-сэрыйны дакумэнтальны фільм «Берасьцейская крэпасьць» вытворчасьці ТРК «Берасьце», які стварылі на замову тэлеканала «Беларусь 3». Найлепшай вядоўцай рэгіянальнага тэлебачаньня назвалі [[Капіталіна Зінкевіч|Капіталіну Зінкевіч]], а найлепшым журналістам рэгіянальнага тэлебачаньня — [[Сяргей Пеклін|Сяргея Пекліна]]. Найлепшай ранішняй інфармацыйна-забаўляльнай перадачай стала «Нашая раніца», а культурна-асьветніцкай — «Жывая спадчыны». У намінацыі «Музычны забаўляльны праект» перамаглі Вечары з сымфанічным [[Аркестар|аркестрам]] «Рэха вайны» на тэлеканале «[[Беларусь 3]]». У намінацыі «Спартовы праект» адзначылі перадачу «Алімпійская раніца» на «[[Беларусь 5]]». Перадача «Я ведаю» перамагла ў намінацыі «Дзіцячая, юнацкая праграма», а сэрыя [[Расьсьледаваньне|расьсьледаваньняў]] на «[[АНТ]]» — у намінацыі «[[Расьсьледавальніцкая журналістыка]]». Статуэткай у намінацыі «Ток-шоў» адзначылі перадачу «Клюб рэдактараў» на «Беларусь 1». Найлепшай грамадзка-палітычнай перадачай назвалі «Пастскрыптум». У намінацыі «Выніковая тэлепраграма» перамог «Галоўны этэр», а ў намінацыі «Праграма-інтэрв'ю» адзначылі «Скажынемаўчы» на «Беларусь 1». Найлепшым дакумэнтальна-тэлевізійным праектам абвясьцілі «ЧАЭС 35. Горыч палыну». Сярод інфармацыйных перадачаў перамаглі «Нашыя навіны». За рэжысуру ўзнагародзілі каманду 12-га Нацыянальнага конкурсу прыгажосьці «[[Міс Беларусь]]» за паказ на «АНТ». У намінацыі «Вядучы інфармацыйнай праграмы» перамагла Паліна Шуба зь перадачы «Панарама». Найлепшай рэпартэркай назвалі [[Ксенія Лебедзева|Ксенію Лебедзеву]] з Агенцтва тэленавінаў БТРК, а найлепшым вядоўцам грамадзка-палітычнай перадачы — [[Рыгор Азаронак|Рыгора Азаронка]]. Ігара Тура ўзнагародзілі за найлепшую аўтарскую тэлепраграму «Прапаганда» на «АНТ», а ў намінацыі «Аўтарскі блог на тэлебачаньні» перамагла [[Марыя Пятрашка]]. Галоўную ўзнагароду за «Праект году» атрымаў супэрфінал перадачы «[[Х-фактар]]» у наўпроставым этэры&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Арына Карповіч.|загаловак=«Тэлевяршыня» зноў уручае ўзнагароды|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220530/1653925390-televyarshynya-znou-uruchae-uznagarody|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=31 траўня 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/104-29726 104 (29726)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/31may-5_optim_2.pdf 5]|issn=}}&lt;/ref&gt;. У новай намінацыі «Адзіны фронт» адзначылі рэпартэра [[Андрэй Аляксандраў|Андрэя Аляксандрава]] і апэратара [[Іван Баравы|Івана Баравога]] ад «АНТ», якія працавалі ў лягеры перасяленцаў на [[Беларуска-польская мяжа|беларуска-польскай мяжы]] падчас [[Міграцыйны крызіс на граніцы паміж Беларусьсю і Эўразьвязам (2021)|міграцыйнага крызісу на мяжы з Эўразьвязам]]&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=Нагода сьвяткаваць разам|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20220623/1655986669-ant-20-gadou-yaikimi-syurpryzami-kanal-budze-radavac-svayu-audytoryyu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=24 чэрвеня 2022|нумар=[https://zviazda.by/be/number/122-29744 122 (29744)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/24cher-5_optim_1.pdf 5]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

=== Праект году ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|- bgcolor=&quot;#6699CC&quot;
| '''&lt;span style=&quot;color:White;&quot;&gt;Год&lt;/span&gt;''' || '''&lt;span style=&quot;color:White;&quot;&gt;Пераможца&lt;/span&gt;''' || '''&lt;span style=&quot;color:White;&quot;&gt;Тэлекампанія&lt;/span&gt;''' || '''&lt;span style=&quot;color:White;&quot;&gt;Аўтар&lt;/span&gt;'''
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2022 || Супэрфінал перадачы «[[Х-фактар]]» || [[Белтэлерадыёкампанія]] || [[Вольга Шлягер]]

|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2017 || Мюзыкл «[[Купальская казка]]» || «[[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне]]» || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2016 || Сэрыял «[[Беларусь XXI]]» || Тэлеканал «[[Беларусь 1]]» || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2015 || Асьвятленьне [[Чэмпіянат сьвету па хакеі з шайбай 2014 году|першынства сьвету па хакеі ў Менску]] || [[Белтэлерадыёкампанія]] || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2014 || «[[Міс Супранэшнл]]»,&lt;br&gt;«[[Сьпеўныя гарады]]» || «Агульнанацыянальнае тэлебачаньне»,&lt;br&gt;«[[Сталічнае тэлебачаньне]]» || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2013 || Сэрыял «[[Лёс гігантаў]]» || Тэлеканал «Беларусь 1» || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2012 || «[[Дзіцячы конкурс песьні Эўрабачаньне-2011|Дзіцячае Эўрабачаньне — 2011]]»,&lt;br&gt;грамадзка-культурніцкая акцыя «[[Беларусь — гэта мы]]» ||  || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2011 ||  ||  || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2010 ||  ||  || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2009 || Дакумэнтальны цыкль «[[Зямля беларуская]]» || [[Белтэлерадыёкампанія]] ([[Агенцтва тэленавінаў]]) || [[Аляксандар Мартыненка]], [[Яўген Пуставы]], [[Юлія Ганчар]]
|- 
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2008 || Тэле[[мюзыкл]] «[[Паўлінка-Ню]]» || «Агульнанацыянальнае тэлебачаньне» || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2007 ||  ||  || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2006 ||  ||  || 
|-
| bgcolor=&quot;#eeeeee&quot;| 2005 || Сэрыял «[[Найноўшая гісторыя (фільм)|Найноўшая гісторыя]]» || «Агульнанацыянальнае тэлебачаньне» || [[Рыгор Кісель]], [[Юры Казіятка]]
|}

== Крытыка ==
31 сакавіка 2009 году журналістка газэты «[[Зьвязда]]» Вікторыя Цельшук адзначыла наконт 5-га конкурсу «Тэлевяршыня»: «у нацыянальнай тэлевiзiйнай прэмii iстотна не хапала цi не галоўнай нацыянальнай часткi — мовы. Зь ляўрэатаў па‑беларуску сваю падзяку ня вымавiў нiводны. З тых, хто абвяшчаў пераможцаў, вызначылiся толькi пiсьменьнiк [[Уладзімер Ліпскі]] i рэжысэр [[Рэспубліканскі тэатар беларускай драматургіі|тэатру беларускай драматургii]] [[Валер Анісенка]]. Што да самiх пераможцаў — толькi адзiн беларускамоўны праект у вынiку ўзяў «Тэлевяршыню». Затое галоўную — Гран‑пры. «Лепшым тэлевiзiйным праектам году» журы назвала праект «[[Зямля беларуская]]»&lt;ref name=&quot;б&quot;/&gt;.

17 траўня 2011 году журналіст газэты «[[Наша ніва]]» Алесь Сабаленка заўважыў пра 7-ю «Тэлевяршыню»: «беларускасьці фіналістам бракуе крытычна: толькі спартовы камэнтатар [[Павал Баранаў]], які атрымаў прэмію за камэнтаваньне [[Ліга Эўропы УЭФА|Кубку УЭФА]], зьвяртаўся да гледачоў па-беларуску»&lt;ref name=&quot;д&quot;/&gt;.

19 красавіка 2014 году журналістка «Зьвязды» Вікторыя Целяшук паўторна падкрэсьліла наконт 10-й «Тэлевяршыні»: «расчараваньнем у цырымоніі стала тое, што ніводзін зь вядучых і сябраў журы ня выступіў па-беларуску. Нават зь ляўрэатаў адзначыліся ў гэтым пляне толькі 2 чалавекі — вядучы [[АТН]] [[Міхаіл Равуцкі|Міхась Равуцкі]], які атрымаў прыз за найлепшую асьветніцкую праграму («Нацыянальная трылёгія», [[Белтэлерадыёкампанія]]), і найлепшая вядучая рэгіянальнага тэлебачаньня [[Вераніка Тарасюк]] (рубрыка «Ваколіца», ТРК «[[Берасьце (ТРК)|Берасьце]]»)»&lt;ref name=&quot;е&quot;/&gt;. 15 траўня 2014 году беларускамоўная тэлевядоўца Вераніка Тарасюк, якую ўганаравалі статуэткай «Тэлевяршыні», згадала: «У пляне [[эмоцыя]]ў мне прыемна. А зь іншага боку, [[тэлебачаньне]] ня можа даваць узнагароду пэрсанальна, хоць намінальна менавіта так адбываецца. Рэальна ацэньваючы сытуацыю, мы разумеем: узнагарода агульная, бо прадукт робіцца цэлай камандай, а не адным чалавекам. Ніхто ня ўбачыць тое, што табе хочацца расказаць, калі ня будзе, напрыклад, апэратара, які здымае, [[рэжысэр]]а, які мантуе, і многіх іншых людзей, якіх гледачы ня бачаць у кадры»&lt;ref&gt;{{Артыкул|аўтар=Алена Драпко.|загаловак=«Хачу кар'еру жонкі і маці»|спасылка=https://zviazda.by/be/news/20140516/1400187704-lepshaya-vyaduchaya-regiyanalnaga-telebachannya-veranika-tarasyuk-hachu|выданьне=Зьвязда|тып=|год=16 траўня 2014|нумар=[https://zviazda.by/be/number/89-27699 89 (27699)]|старонкі=[https://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2014/05/ZV_20140516_3.pdf 3]|issn=}}&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
* {{Навіна|аўтар=|загаловак=«Тэлевяршыня»|спасылка=https://zviazda.by/be/tags/televyarshynya-0|выдавец=Газэта «[[Зьвязда]]»|дата публікацыі=13 кастрычніка 2017|копія=https://zviazda.by/be/tags/televyarshynya-1|дата копіі=25 чэрвеня 2022|дата доступу=7 жніўня 2022}}

{{Накід:Беларусь}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Прэміі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Беларускае тэлебачаньне]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 2005 годзе]]</text>
      <sha1>801epz9coldb8am2a2p609akwvknvh6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Паўле Інгароква</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258229</id>
    <revision>
      <id>2331694</id>
      <timestamp>2022-08-08T06:15:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TendaKlisi</username>
        <id>76367</id>
      </contributor>
      <comment>Пераклаў з Ингороква, Павел Иессеевич</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6063" xml:space="preserve">Паўле Іесеевіч Інгароква (груз. პავლე იესეს ძე ინგოროყვა; 1 студзеня 1893 року, Поці — 20 лістапада 1983 року, Тбілісі) — грузінскі гісторык, філёляг і мецэнат.на

== Біяграфія ==
Пачатковую адукацыю атрымаў дома, працягваў вучобу ў Уладзікаўказскай клясычнай мужчынскай гімназіі. У 1912 року паступіў на гісторыка-філялягічны факультэт Санкт-Пецярбургскага ўнівэрсытэта, аднак у 1915 року пасьля перанесенага туберкулёза кінуў вучобу і вярнуўся ў Грузію.

Удзельнік сабора, які агалосіў аўтакефалію Грузінскае праваслаўнае царквы (1917), увайшоў у патрыяршы савет. Адзін зь ініцыятараў стварэньня ў кастрычніку 1917 году Саюза пісьменьнікаў Грузіі. 26 траўня 1918 году падпісаў Дэклярацыю незалежнасьці Грузіі.

Адмоўнік далучэньня Грузіі да Савецкай Расеі, у лютым 1921 года ў знак пратэсту супраць далучэньня разам з пісьменьнікам К. Гамсахурдіям, мастацтвазнаўцам В. Катэтышвілі і паэтам А. Абашэлі апрануўся ў смутак (жалобныя чохі), які насіў колькі месяцаў.

Заснавальнік і рэдактар часопісаў «Каўкасіёні» (Каўказ) і «Ахалі Каўкасіёні» (Новы Каўказ) (1924—1925), выдаўніцтва «Сакартвелас цыгні» (Грузінская кніга). З 1929 па 1939 гады кіраваў аддзелам рукапісаў у Дзяржаўным музэі Грузіі.

Стаў чальцом Акадэмічнай асацыяцыі пісьменьнікаў (1925), якая займала антысавецкія пазыцыі, ў ў пачатку 1930-х гадоў быў выклюаны з Саюза пісьменьнікаў Грузіі, але ў будучыні пад рэпрэсіі не трапляў. Браў удзел у падрыхтоўцы дакладу аб грузінскай літаратуры для М. Г. Тарашэлідзэ — дэлегата ад Грузіі на I Усесаюзным сходзе савецкіх пісьменьнікаў (1934). Чалец арганізацыйнага камітэта па правядзеньні мерапрыемств да 750-годзьдзя стварэньня «Віцязя ў тыгрынай скуры» (1937).

Пахаваны ў Дыдубійскім пантэоне пісьменьнікаў і грамадзкіх дзеячаў.

== Навуковыя зацікаўленасьці ==
У 1912 годзе пры судзеяньні Гісторыка-этнаграфічнага таварыства Грузіі вывучаў скрыпторыі і бібліятэкі колькіх манастыроў (Мартвілі, Джручы, Гелаці, Убісі, Удабна).

У 1918 годзе на Канстантынопальскай канфэрэнцыі, прысьвечанай праблемам Каўказа і мінулай з удзелам прадстаўнікоў дзяржаў Закаўказьзя і Паўночнага Каўказа, выступіў з дакладам «Аб тэрытарыяльным падзеле дзяржаў Каўказа», які ўтрымліваў гістарычны агляд тэрытарыяльных валоданьняў Грузіі.

Займаўся грузінскай гімнаграфіяй. Знайшоў 1217 розных відаў старажытнай грузінскай строфікі.

Вярнуў у сучасную літаратуру паэтычную спадчыну царыцы Тамары, апублікаваў колькі працаў, прысьвечаных творчасьці грузінскіх пісьменьнікаў і паэтаў Ш. Руставэлі, М. Бараташвілі, А. Цэрэтэлі, І. Чаўчавадзэ, В. Арбэліані, В. Пшавэлы, адкрыў новыя імёна — Рыгор Хандзтэлі і Георгі Мэрчуле.

== Бібліяграфія ==
«Георгий Мерчуле», издательство «Сабчота Mцерали», ст. 205—288, Тбилиси, 1954 г. &lt;small&gt;(груз.)&lt;/small&gt;

== Памяць ==
У 2009 року Інстытутам грузінскай літаратуры ім. Шаты Руставэлі устаноўлная прэмія імя Інгароквы, якая ўручаецца двойчы ў год па намінацыях «Навуковы артыкул», «Навуковая манаграфія» і «Пераклад навуковай кнігі (на груз. мове)».

Імем П. Інгароквы названая вуліца Тбілісі і ўсталяваная мэмарыяльная дошка.

== Прыметкі ==

== Спасылкі ==

* Православная энциклопедия
* ''Ираклий Андроников.'' Монумент грузинской учености // Я хочу рассказать вам.... — &lt;abbr&gt;М.&lt;/abbr&gt;: Советский писатель, 1971. — 100 000 экз.
* Ингороква, Павел Иессеевич // Краткая литературная энциклопедия / Гл. ред. А. А. Сурков. — &lt;abbr&gt;М.&lt;/abbr&gt; : Советская энциклопедия, 1962—1978.</text>
      <sha1>gziyvjxwkwbbr6u13n8h4cxuj06udr4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Другі нацыянальны канал</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258230</id>
    <redirect title="Агульнанацыянальнае тэлебачаньне" />
    <revision>
      <id>2331697</id>
      <timestamp>2022-08-08T08:19:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="100" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[Агульнанацыянальнае тэлебачаньне]]</text>
      <sha1>6kxht3f0xtqcf858tebih851dbndhh9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лічбавая відэакружэлка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258231</id>
    <redirect title="DVD" />
    <revision>
      <id>2331702</id>
      <timestamp>2022-08-08T08:28:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>W</username>
        <id>11741</id>
      </contributor>
      <comment>Перанакіроўвае на [[DVD]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40" xml:space="preserve">#перанакіраваньне[[DVD]]</text>
      <sha1>5k1hwuzqqnfh6fsw3n2u5oapnldi704</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Хатшэпсут</title>
    <ns>0</ns>
    <id>258232</id>
    <revision>
      <id>2331704</id>
      <timestamp>2022-08-08T09:04:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Створана старонка са зьместам ''''Хатшэпсут''' (эгіп. ''ḥꜣt-špswt'' — «кіраўніца знатных дамаў», «тая, што наперадзе знатных дамаў», «першая сярод высакародных»; 1490/1489-1468 да н.э., Тэбы, Старажытны Эгіпет, 1479-1458 да н.э. або 1504-1482 да н.э.) — каралева Старажытнага Эгіпту, фараонка XVIII...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8312" xml:space="preserve">'''Хатшэпсут''' (эгіп. ''ḥꜣt-špswt'' — «кіраўніца знатных дамаў», «тая, што наперадзе знатных дамаў», «першая сярод высакародных»; 1490/1489-1468 да н.э., Тэбы, Старажытны Эгіпет, 1479-1458 да н.э. або 1504-1482 да н.э.) — каралева Старажытнага Эгіпту, фараонка XVIII дынастыі, якая правіла Эгіптам у часы Новага царства. Да ўзыходжаньня насіла тое ж імя Хатшэпсут, якое не было змененае пры ўзыходжаньні на сталец (хоць крыніцы называюць яе пратакольным іменем Мааткара — Маатэн-Ка-Ра)&lt;ref&gt;James Henry Breasted, A History of the Ancient Egyptians, C. Scribner's Sons, 1908, p. 217.&lt;/ref&gt;.  {{Палітык|імя=Хатшэпсут|імя_арыгінал=эгіп. ḥꜣt-špswt|пасада=каралева, фараонка XVIII дынастыі, Новае Царства, Эгіпет|пачатак_тэрміну=1479 да н. ч.|канец_тэрміну=1457 да н. ч.|папярэднік=Тутмас ІІ|наступнік=Тутмас ІІІ|дата_нараджэньня=1508 да н. ч.|месца_нараджэньня=Тэбы, Эгіпет|дата_сьмерці=1457 да н. ч.|сужэнец=Тутмас ІІ|дзеці=Нэфэрурэ, Мэрытра Хатшэпсут|бацька=Тутмас І|маці=Яхмас (Ахмэс)}}  

== Жыцьцяпіс ==

Хатшэпсут - дачка фараона Тутмаса I і Вялікай Каралеўскай Жонкі Яхмас (Ахмэс)&lt;ref&gt;Jürgen von Beckerath, Chronologie des pharaonischen Ägypten : Die Zeitbestimmung der ägyptischen Geschichte von der Vorzeit bis 332 v. Chr, Münchner Ägyptologische Studien, 1997, 244 p.&lt;/ref&gt;. 

Хатшэпсут, верагодна, нарадзілася ў Тэбах паміж -1508 і -14956 г. Крыстыяна Дэрош-Ноблькур апісвае яе, як «маленькая дзяўчынка даўжынёй 4 локці, з трохкутным тварам, адзначанымі вытанчанасьцю, шармам і надзвычайнай высакароднасьцю», натхніўшы сваю маці на словы: Хатшэпсут – «кіраўніца знатных дамаў»&lt;ref&gt;Christiane Desroches Noblecourt, La femme au temps des pharaons, Paris, Stock, 1986, p. 162-163/&lt;/ref&gt;.

Ейны муж - Тутмас II, сын Тутмаса I і другараднай жонкі Мутнафрэт I. У пары ёсць дачка Нэфэрурэ&lt;ref&gt;Christiane Desroches Noblecourt, La femme au temps des pharaons, Paris, Stock, 1986, p. 162-163&lt;/ref&gt;.

Хатшэпсаўт узыйшла на сталец каля -1478 году. Яна кіравла разам з Тутмасам III, сынам свайго мужа і другараднай жонкай апошняга, Ісэт&lt;ref&gt;Florence Quentin, Les grandes souveraines d'Égypte, Perrin, mars 2021, 407 p.&lt;/ref&gt;.

Па словах эгіптоляга Джэймса Генры Брэстэда, яна вядомая як «першая вялікая жанчына, чыё імя захавалася ў гісторыі»&lt;ref&gt;James Henry Breasted, Ancient Records of Egypt V2 : Documents from the Earliest Times to the Persian Conquest: The Eighteenth Dynasty, New York, Literary Licensing, 1962.&lt;/ref&gt;.

Старажытнаэгіпецкі гісторык і бажэньнік Манэтон называў яе Амэсіс або Амэнсіс&lt;ref&gt;Christiane Desroches Noblecourt, La reine mystérieuse Hatshepsout, Paris, Pygmalion, 2003.&lt;/ref&gt;.

Самая пасьпяховая з эгіпецкіх фараонак, пад кіраўніцтвам якой царства спазнала эканамічны і архітэктурны росквіт. Царствавала 22 гады (рэгенцтва, прыкладна з 1479 па 1458 г. да н.э.). Яна ўзначаліла ваенныя паходы, аднавіла гандлёвыя сувязі з краінай Пунт, пабудавала шэраг выдатных храмаў, у тым ліку перліну старажытнай архітэктуры Дэйр-эль-Бахры. Адна зь першых вядомых каралеваў-рэгентак у гісторыі (побач з Мэрнэйт зь Першай дынастыі) і другая жанчына, якая афіцыйна ўтрымлівала ўладу ў якасьці «ўладаркі Верхняга і Ніжняга Эгіпту» (пасьля каралевы Нэфрусэбэк з Дванаццатай дынастыі)&lt;ref&gt;Joyce Tyldesley, Hatchepsut : The Female Pharaoh, Penguin Books, 1996, Hardback éd., 304 p., p. 99.&lt;/ref&gt;.

Ейны прыход да ўлады быў адметны тым, што запатрабаваў ад яе выкарыстаньня радаводу, адукацыі і разуменьня рэлігіі. Ейны радавод быў бездакорным, паколькі яна быў дачкой, сястрой і жонкай цара&lt;ref&gt;Christiane Desroches Noblecourt, La reine mystérieuse Hatshepsout, Paris, Pygmalion, 2003.&lt;/ref&gt;.

Пад ціскам традыцыяў, якія ўзаконьвалі толькі кіраўнікоў-мужчынаў, яна кіравала ў часткова маскулінізаваным вобразе (на статуях і барэльефах яна носіць мужчынскае адзеньне і накладную бараду). Пасьля сьмерці ейны культ быў зьнішчаны пасьлядоўнікамі, а зьвесткі пра яе аднавілі толькі эгіптолягі XIX стагодзьдзя&lt;ref&gt;Christiane Desroches Noblecourt, La reine mystérieuse Hatshepsout, Paris, Pygmalion, 2003.&lt;/ref&gt;.

Хатшэпсут памерла каля 1468 г. да н. э., на 22-м годзе праўленьня. Паколькі да старасьці ёй было яшчэ далёка (па сучасных дасьледаваньнях, ёй было каля 50), вылучаліся вэрсіі як натуральнай, так і гвалтоўнай сьмерці фараонкі. Так, Тутмас III, спрабуючы зьнішчыць культ мачахі, пасьля ейнай сьмерці загадаў ліквідаваць усе выявы, згадкі, алтары Хатшэпсут&lt;ref&gt;Suzanne Ratié, La reine Hatchepsout: Sources et Problèmes, Leyde, Éditions Brill, 1979, 372 p.&lt;/ref&gt;. Паводле сучасных дасьледаваньняў, прычынай сьмерці стала спалучэньне цукровага дыябету і рака костак і печані. Паводле яшчэ адной вэрсіі, сьмерць фараонкі наступіла з-за заражэньня праз вырваны карэнны зуб&lt;ref&gt;«Tooth May Have Solved Mummy Mystery», The New York Times, 27 juin 2007, https://www.nytimes.com/2007/06/27/world/middleeast/27mummy.html?_r=1&lt;/ref&gt;.

Астанкі Хатшэпсут доўга лічыліся страчанымі, але ў сакавіку 2006 г. доктар Зай Хавас, кіраўнік Упраўленьня па справах старажытнасьцяў Эгіпту, абвясьціў, што ён выявіў мумію Хатшэпсут, якая шмат гадоў ляжала на трэцім паверсе Каірскага музэя. У чэрвені 2007 года мумія KV60 была афіцыйна ідэнтыфікаваная як цела Хатшэпсут&lt;ref&gt;La reine d'Égypte s'appliquait des pommades cancérigènes, Le Figaro, le 31 août 2011, https://www.lefigaro.fr/sciences/2011/08/31/01008-20110831ARTFIG00671-la-reine-d-egypte-s-appliquait-des-pommades-cancerigenes.php&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==</text>
      <sha1>n6i8we19vj0d2dhtbkt27esl475q4j3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>2331705</id>
      <parentid>2331704</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T09:18:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Гарбацкі</username>
        <id>13252</id>
      </contributor>
      <comment>Дададзеныя катэгорыі і спасылкі.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9522" xml:space="preserve">'''Хатшэпсут''' ([[Эгіпецкая мова|эгіп.]] ''ḥꜣt-špswt'' — «кіраўніца знатных дамаў», «тая, што наперадзе знатных дамаў», «першая сярод высакародных»; 1490/1489-1468 да н.э., [[Тэбы (Эгіпет)|Тэбы]], [[Старажытны Эгіпет]], 1479-1458 да н.э. або 1504-1482 да н.э.) — [[каралева]] Старажытнага Эгіпту, [[Фараон|фараонка]] XVIII дынастыі, якая правіла Эгіптам у часы [[Новае царства|Новага царства]]. Да ўзыходжаньня насіла тое ж імя Хатшэпсут, якое не было зьмененае пры ўзыходжаньні на [[сталец]] (хоць крыніцы называюць яе пратакольным іменем [[Мааткара]] — [[Маатэн-Ка-Ра]])&lt;ref&gt;&lt;small&gt;James Henry Breasted, A History of the Ancient Egyptians, C. Scribner's Sons, 1908, p. 217.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.  {{Палітык|імя=Хатшэпсут|імя_арыгінал=эгіп. ḥꜣt-špswt|пасада=каралева, фараонка XVIII дынастыі, Новае Царства, Эгіпет|пачатак_тэрміну=1479 да н. э.|канец_тэрміну=1457 да н. э.|папярэднік=Тутмас ІІ|наступнік=Тутмас ІІІ|дата_нараджэньня=1508 да н. э.|месца_нараджэньня=Тэбы, Эгіпет|дата_сьмерці=1457 да н. э.|сужэнец=Тутмас ІІ|дзеці=Нэфэрурэ, Мэрытра Хатшэпсут|бацька=Тутмас І|маці=Яхмас (Ахмэс)}}  

== Жыцьцяпіс ==

Хатшэпсут - дачка фараона [[Тутмас I|Тутмаса I]] і Вялікай Каралеўскай Жонкі [[Яхмас]] ([[Ахмэс]])&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Jürgen von Beckerath, Chronologie des pharaonischen Ägypten: Die Zeitbestimmung der ägyptischen Geschichte von der Vorzeit bis 332 v. Chr, Münchner Ägyptologische Studien, 1997, 244 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;. 

Хатшэпсут, верагодна, нарадзілася ў Тэбах паміж -1508 і -14956 г. [[Крыстыяна Дэрош-Ноблькур]] апісвае яе, як «маленькую дзяўчынку даўжынёй у 4 локці, з трохкутным тварам, адзначанымі вытанчанасьцю, шармам і надзвычайнай высакароднасьцю», натхніўшы сваю маці на словы: Хатшэпсут – «кіраўніца знатных дамаў»&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches Noblecourt, La femme au temps des pharaons, Paris, Stock, 1986, p. 162-163.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Ейны муж - [[Тутмас II]], сын Тутмаса I і другараднай жонкі [[Мутнафрэт I]]. У Хатшэпсут і Тутмаса І была [[дачка]] [[Нэфэрурэ]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches Noblecourt, La femme au temps des pharaons, Paris, Stock, 1986, p. 162-163.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Хатшэпсаўт узыйшла на сталец каля 1478 году. Яна кіравла разам з Тутмасам III, сынам свайго мужа і другараднай жонкай апошняга, [[Ісэт]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Florence Quentin, Les grandes souveraines d'Égypte, Perrin, mars 2021, 407 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Па словах [[Эгіптоляг|эгіптоляга]] Джэймса Генры Брэстэда, яна вядомая як «першая вялікая жанчына, чыё імя захавалася ў гісторыі»&lt;ref&gt;&lt;small&gt;James Henry Breasted, Ancient Records of Egypt V2: Documents from the Earliest Times to the Persian Conquest: The Eighteenth Dynasty, New York, Literary Licensing, 1962.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Старажытнаэгіпецкі гісторык і бажэньнік [[Манэтон]] называў яе Амэсіс або Амэнсіс&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches Noblecourt, La reine mystérieuse Hatshepsout, Paris, Pygmalion, 2003.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Самая пасьпяховая з эгіпецкіх фараонак, пад кіраўніцтвам якой царства спазнала эканамічны і архітэктурны росквіт. Царствавала 22 гады ([[рэгенцтва]], прыкладна з 1479 па 1458 г. да н.э.). Яна ўзначаліла ваенныя паходы, аднавіла гандлёвыя сувязі з краінай [[Пунт,]] пабудавала шэраг выдатных храмаў, у тым ліку перліну старажытнай архітэктуры [[Дэйр-эль-Бахры]]. Адна зь першых вядомых каралеваў-рэгентак у гісторыі (побач з [[Мэрнэйт]] зь Першай дынастыі) і другая жанчына, якая афіцыйна ўтрымлівала ўладу ў якасьці «ўладаркі Верхняга і Ніжняга Эгіпту» (пасьля каралевы [[Нэфрусэбэк]] з Дванаццатай дынастыі)&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Joyce Tyldesley, Hatchepsut: The Female Pharaoh, Penguin Books, 1996, Hardback éd., 304 p., p. 99.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Ейны прыход да ўлады быў адметны тым, што запатрабаваў ад яе выкарыстаньня радаводу, адукацыі і разуменьня [[Рэлігія|рэлігіі]]. Ейны радавод быў бездакорным, паколькі яна быў дачкой, сястрой і жонкай цара&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches Noblecourt, La reine mystérieuse Hatshepsout, Paris, Pygmalion, 2003.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Пад ціскам традыцыяў, якія ўзаконьвалі толькі кіраўнікоў-мужчынаў, яна кіравала ў часткова маскулінізаваным вобразе (на статуях і барэльефах яна носіць мужчынскае адзеньне і накладную [[Барада|бараду]]). Пасьля сьмерці ейны [[культ]] быў зьнішчаны пасьлядоўнікамі, а зьвесткі пра яе аднавілі толькі эгіптолягі [[XIX стагодзьдзе|XIX стагодзьдзя]]&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Christiane Desroches Noblecourt, La reine mystérieuse Hatshepsout, Paris, Pygmalion, 2003.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Хатшэпсут памерла каля 1468 г. да н. э., на 22-м годзе праўленьня. Паколькі да [[Старасьць|старасьці]] ёй было яшчэ далёка (па сучасных дасьледаваньнях, ёй было каля 50), вылучаліся вэрсіі як натуральнай, так і гвалтоўнай [[Сьмерць|сьмерці]] фараонкі. Так, Тутмас III, спрабуючы зьнішчыць культ [[Мачаха|мачахі]], пасьля ейнай сьмерці загадаў ліквідаваць усе выявы, згадкі, алтары Хатшэпсут&lt;ref&gt;&lt;small&gt;Suzanne Ratié, La reine Hatchepsout: Sources et Problèmes, Leyde, Éditions Brill, 1979, 372 p.&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;. Паводле сучасных дасьледаваньняў, прычынай сьмерці стала спалучэньне [[Цукровы дыябэт|цукровага дыябету]] і рака костак і печані. Паводле яшчэ адной вэрсіі, сьмерць фараонкі наступіла з-за заражэньня праз вырваны карэнны зуб&lt;ref&gt;&lt;small&gt;«Tooth May Have Solved Mummy Mystery», The New York Times, 27 juin 2007, https://www.nytimes.com/2007/06/27/world/middleeast/27mummy.html?_r=1&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

Астанкі Хатшэпсут доўга лічыліся страчанымі, але ў сакавіку 2006 г. доктар Зай Хавас, кіраўнік Упраўленьня па справах старажытнасьцяў Эгіпту, абвясьціў, што ён выявіў [[Мумія|мумію]] Хатшэпсут, якая шмат гадоў ляжала на трэцім паверсе Каірскага музэя. У чэрвені 2007 года мумія KV60 была афіцыйна ідэнтыфікаваная як цела Хатшэпсут&lt;ref&gt;&lt;small&gt;La reine d'Égypte s'appliquait des pommades cancérigènes, Le Figaro, le 31 août 2011, https://www.lefigaro.fr/sciences/2011/08/31/01008-20110831ARTFIG00671-la-reine-d-egypte-s-appliquait-des-pommades-cancerigenes.php&lt;/small&gt;&lt;/ref&gt;.

== Крыніцы ==
&lt;references /&gt;
[[Катэгорыя:Фараоны 18-й дынастыі]]
[[Катэгорыя:Старажытны Эгіпет]]
[[Катэгорыя:Фараоны]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Тэбах]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Эгіпце]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1508 годзе да н.э.]]
[[Катэгорыя:Царыцы Старажытнага Эгіпту]]
[[Катэгорыя:Асобы]]
[[Катэгорыя:Рэгенткі]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1457 г. да н.э.]]</text>
      <sha1>265o4i0wy0p57zpw3lfcftxllzfjcno</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>